Z perspektywy. Harcerski Punkt Widzenia. #11 by Związek Harcerstwa Polskiego

nr 11 | luty, 2020

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

CO MUSISZ WIEDZIEĆ O SIM POROZMAWIAJMY O POLITYCE TEGO LATA BĄDŹ PRO

DZIEŃ MYŚLI BRATERSKIEJ

WYMYŚLIŁY KOBIETY

Wydruk sfinansowany ze środków Rządowego Programu Wsparcia Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych na lata 2018-2030

ZHP realizuje działania sfinansowane ze środków Rządowego Programu Wsparcia Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych na lata 2018-2030

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA OD REDAKTORKI NACZELNEJ Cześć, czuwaj! Wyjątkowo spotykamy się w lutym. Dla wszystkich harcerek, harcerzy, skautek i skautów to szczególny miesiąc – 22 lutego przypada Dzień Myśli Braterskiej – święto braterstwa i jedności. Dlatego też zachęcam was do lektury artykułu hm. Moniki Grądeckiej Historia Dnia Myśli Braterskiej, a następnie rozwiązania quizu z wiedzy o DMB. W styczniu natomiast rozpoczął się pilotaż reformy Systemu Instrumentów Metodycznych. Nowy SIM zostanie wprowadzony we wrześniu 2021 roku, a już teraz możecie zapoznać się z proponowanymi zmianami. To wy będziecie wychowywać przy pomocy SIM, dlatego szczególnie polecam wam lekturę artykułu hm. Lucyny Czechowskiej. Mam nadzieję, że część z was czyta ten wstęp, trzymając „Z perspektywy” w papierowym wydaniu w rękach. W związku z tym mam do was prośbę – jeżeli przeczytacie ten numer, przekażcie go kolejnej osobie, aby ona nie musiała drukować swojej wersji z komputera, oddajcie do szczepowej czy hufcowej biblioteki, a kiedy już zbyt wiele dłoni zniszczy papier, oddajcie go na makulaturę. Wspólnie troszczmy się o nasze środowisko.

Jeżeli macie jakieś przemyślenia dotyczące treści publikowanych w „Z perspektywy”, czegoś wam brakuje, albo o czymś chcielibyście przeczytać, zachęcam do kontaktu przez maila zperspektywy@zhp.pl.

PHM. MARTA JEŻAK REDAKTORKA NACZELNA

Pamiętając, że „Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać” wyrabiacie w sobie i w waszych podopiecznych nawyki proekologiczne. O tym jak możecie to robić dowiecie się po przeczytaniu tekstu hm. Aleksandry Berner, dotyczącego Polityki Środowiskowej w ZHP.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 3

SPIS TREŚCI Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA

Co musisz wiedzieć o SIM

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY

Dzień Myśli Braterskiej wymyśliły kobiety

Z PERSPEKTYWY HISTORII

Quiz o DMB

Porozmawiajmy o polityce

Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU

Q&A z komendantem Europejskiego Jamboree 2020

Z PERSPEKTYWY DUCHA

Harcerski mindfulness

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

Z PERSPEKTYWY EKSPERTA

Jak przeprowadzić świadomą służbę

Z PERSPEKTYWY PROGRAMU

Tego lata bądź PRO

4 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Obóz w pigułce

Z PERSPEKTYWY KUCHNI

Z PERSPEKTYWY BIBLIOFILA

Rozgrzewający obiad

“A Adi powiedział…”

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 5

CO MUSISZ WIEDZIEĆ O SYSTEMIE INSTRUMENTÓW METODYCZNYCH HM. LUCYNA CZECHOWSKA zastępczyni naczelniczki ZHP ds. wychowania

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

JAK OPRZEĆ PROGRAM JEDNOSTKI O NOWE INSTRUMENTY METODYCZNE? Na mocy uchwały 41. Zjazdu ZHP, pomiędzy styczniem 2020 roku a styczniem 2021 roku, w ponad 150 jednostkach z całej Polski odbywa się pilotaż nowej odsłony instrumentów metodycznych. Jego rezultaty zostaną podsumowane przez Zespół projektowy ds. reformy instrumentów metodycznych, który przedstawi właściwym władzom naczelnym ZHP finalny projekt zmian w pierwszym kwartale 2021 roku. Harmonogram przewiduje wejście w życie nowego Systemu Instrumentów Metodycznych od 1 września 2021 roku.

6 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

INSTRUMENTY METODYCZNE A PROGRAM Jedną z największych bolączek obecnego Systemu Instrumentów Metodycznych jest to, że w wielu środowiskach jest on oderwany on procesu budowania i realizowania programów zastępów i drużyn.

Główną zasadą planowania pracy jest wyjście od planowania indywidualnego rozwoju członków szóstek/zastępów/ patroli (przy pomocy instrumentów metodycznych), a dopiero w drugim kroku stawianie celów i zamierzeń małych grup i całych jednostek. Więcej na temat sztuki programowania pracy można przeczytać

w Poradniku o planowaniu działania wychowawczego, który dokładnie opisuje każdy etap projektowania, realizacji i podsumowania programu pracy jednostki. Treścią niniejszego artykułu są bardziej szczegółowe wskazówki, jak w powyższy proces skutecznie wpleść pracę instrumentami osobistego rozwoju.

STOPNIE HARCERSKIE I ZADANIA PODSTAWOWE W proponowanej reformie SIM są one ze sobą bardziej powiązane. Gwiazdki zuchowe i stopnie harcerskie pełnią rolę ramy – określają poprzez ideę gwiazdki/stopnia, jakie postawy pragniemy wykształcić w członkach ZHP w danym wieku, a także za pomocą jakich zadań podstawowych, a także jakiej liczby wyzwań, sprawności i tropów zamierzamy to osiągnąć. Programy zastępów oraz gromad i drużyn oparte powinny być o programy tropów oraz tych zadań podstawowych, które kształtują tożsamość harcerską oraz uczą technik harcerskich. Idealną bazą treściową programów są wszystkie zadania zawarte w powiązanych z nimi sprawnościami, jeśli w takim kierunku podążają zainteresowania członków zastępów/drużyn.

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Bynajmniej nie dlatego, że tak został on zaprojektowany, gdyż czytając Uchwałę Rady Naczelnej z 15 czerwca 2003 r. w sprawie przyjęcia instrumentu metodycznego – stopni harcerskich – jasno widać, że I i II stopień harcerski powinien być zdobywany właściwie wyłącznie poprzez uczestnictwo w życiu jednostki. Być może kwestia ta była dla twórców obowiązującego dziś SIM tak oczywista, że niewystarczająco podkreślili ją w napisanych przez siebie regulaminach lub kolejne pokolenia kadry kształcącej zbyt mały nacisk położyły na nią w procesie przygotowywania przyszłych drużynowych. Osobiście uważam, że w tej materii najwięcej straciliśmy, jako Związek, na zaniedbaniu wsparcia metodycznego drużynowych. A przecież kiedy drużynowi i przyboczni spotykają się w ramach zbiórek namiestnictwa, to wymieniają się doświadczeniami i dobrymi praktykami. Choć słowo pisane nie zastąpi bezpośredniego kontaktu, to chciałabym, przybliżyć wam wizję twórców reformy SIM i podzielić się z wami wskazówkami na jego temat.

cbp.zhp.pl/re6zy

SPRAWNOŚCI HARCERSKIE W ramach zestawu sprawności podstawowych mamy: Skauta/Skautkę, Ekologa/ Ekolożkę, Wygę i Ratownika/Ratowniczkę, i chcielibyśmy by zdobywali je prawie wszyscy członkowie zastępu. Jest to więc naturalna treść zbiórek małej grupy oraz biegów harcerskich drużyny.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 7

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Kolejne sprawności podstawowe takie jak: Kucharz/Kucharka, Lider/Liderka Zdrowia, Przedsiębiorca/Przedsiębiorczyni, Informatyk/Informatyczka czy Złota Rączka dotyczą w przeważającej części życia domowego harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników, stąd w życiu jednostki pojawiać się powinny tylko sygnalnie – jako wkład poszczególnych osób w działania podejmowane przez zastęp/patrol lub drużynę albo prezentacja odniesionego sukcesu.

Rozszerzeniem lub/i pogłębieniem treści sprawności podstawowych są pozostałe sprawności uporządkowane w działy tematyczne. Tu w kontekście budowania programu pracy zastępów i drużyn na uwagę zasługują sprawności kultywujące harcerską tożsamość np.: Harcownik/Harcowniczka, Znawca/Znawczyni musztry i ceremoniału, Ogniomistrz/Ogniomistrzyni, a także sprawności uczące technik harcerskich: przyrodoznawstwa (np. Przyrodnik/Przyrodniczka), terenoznawstwa (np. Łazik) czy łączności (np. Kryptoanalityk/ Kryptoanalityczka). W przypadku drużyn specjalnościowych w naturalny sposób znajduje się tu miejsce na sprawności wodne, pożarnicze, jeździeckie itd.

Z PERSPEKTYWY 8|Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Sprawność każdorazowo jest zdobywana indywidualnie, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby robić to ramię w ramię z innymi, wzajemnie się wspierając i motywując. Stąd wszyscy mogą poprzez cykl zbiórek zastępu uczyć się samarytanki, ale na końcowym biegu każdy sam pokaże co potrafi. Treścią zbiórek, biwaków i obozów mogą być także sprawności nakierowane na rozwój pasji. Dla przykładu, poprzez wspólną wycieczkę rowerową chętni mogą zrealizować zadania na sprawność Rowerzysty/Rowerzystki, zaś poprzez przygotowywane zastępem przedstawienia na wigilię drużyny, w zależności od osobistych zainteresowań, chętni mogą zrealizować zadania sprawności Aktora/ Aktorki, Scenografa/Scenografki, Reżysera teatralnego/Reżyserki teatralnej lub Posłańca Betlejemskiego Światła Pokoju.W metodyce

harcerskiej treścią programu powinny być przede wszystkim tożsamość i techniki harcerskie, stąd najskuteczniejszym rozwiązaniem jest oparcie go o wymienione powyżej sprawności. Wraz z wiekiem pole zainteresowań młodzieży poszerza się, stąd większy udział powinny mieć zbiórki organizowane wedle własnych pomysłów harcerzy starszych i wędrowników – idealnie oparte o zadania wynikające ze zdobywanych przez nich sprawności. Ponieważ tu mamy już do czynienia ze świadomym planowaniem własnego rozwoju, przy użyciu narzędzia jakim jest karta próby na stopień, nie powinno być trudności z zebraniem od członków zastępu pomysłów na zbiórki. OCZYWIŚCIE, O ILE PRZESTRZEGA SIĘ ŻELAZNEJ ZASADY, ŻE NAJPIERW PLANUJEMY ROZWÓJ INDYWIDUALNY, A DOPIERO PÓŹNIEJ UKŁADAMY PLAN PRACY ORAZ WYNIKAJĄCY Z NIEGO HARMONOGRAM. Wraz z wiekiem wzrasta także skala podejmowanych zadań, stąd treść prób na stopnie starszoharcerskie i wędrownicze powinna się przekładać na przedsięwzięcia organizowane całą drużyną, a nawet szczepem.

TROPY Jak od lat pokazują wszystkie badania ilościowe, problemu z realizowaniem zespołowych instrumentów metodycznych nie mamy wyłącznie w metodyce zuchowej. Bez wątpienia dzieje się tak z kilku powodów, wśród których według mnie najważniejsze są dwa: istnienie świetnie opracowanych programów sprawności zespołowych (z wymaganiami, ale także ze wskazówkami dla drużynowych) oraz ustalona zasada, że program gromady zbudowany jest z cykli sprawnościowych. Oczywiście i w metodyce zuchowej zdarzają się samodzielne zbiórki (przede wszystkim okolicznościowe lub w formie wydarzeń), ale nikt nie kwestionuje reguły, że kadra zuchowa właśnie z tego zakresu tematycznego ma wybierać inspiracje do pracy z zuchami. Siłą rzeczy sprawności zespołowe zdobywają się w ten sposób „same”.

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Projektując nowe instrumenty zespołowe – tropy, szczególnie w odniesieniu do metodyki harcerskiej, pragnęliśmy jak najwięcej skorzystać z tego dobrego zuchowego doświadczenia, z pewnymi oczywistymi różnicami. Po pierwsze, w zastępach harcerskich zdecydowanie więcej inicjatywy programowej (nie mylić z odpowiedzialnością!) oddajemy w ręce samych wychowanków. Pragniemy, aby wybór tropu do realizacji dokonywał się w zastępie wspólną decyzją jego członków. Mniej wyrobione zastępy, w tym te dopiero co sformowane,

Z PERSPEKTYWY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 9

będą mogły skorzystać z rozpisanych od A do Z gotowych pomysłów, które można, ale których nie trzeba modyfikować.

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Zestaw konkretnych pomysłów w ramach programów tropów może wzmocnić środowiska, które dotychczas nie pracowały systemem zastępowym, gdyż zastępowy nie musi w ich realizacji górować nad członkami grupy w wyrobieniu harcerskim, a wystarczy, że będzie gotowy koordynować wspólnie działania. Przeniesienie ciężaru wyboru i planowania na zastęp pozwoli zastępowemu także skupić na budowaniu relacji wewnątrz małej grupy. Zestaw inspiracji w ramach programów tropów przewidziany jest dla zastępów, które już podejmowały własne działania, w związku z czym wystarczy im tematyczna sugestia do zaplanowania akcji i ustalenia podziału zadań (innymi słowy nie potrzebują już przysłowiowego “gotowca”). Dla wybitnych zastępów zostawiliśmy także możliwość tworzenia własnych tropów, gdzie jedynym tematycznym ograniczeniem są opisy 7 kategorii tropów (odkrywanie, zaradność, człowiek, ojczyzna, natura, inicjatywa, braterstwo).

Jak widać, im większe harcerskie doświadczenie, tym więcej programowej wolności – zależy nam bowiem na kształtowaniu samodzielności przy zachowaniu naturalnych mechanizmów wsparcia i nadzoru ze strony drużynowego, na którym niezmiennie ciąży odpowiedzialność zastępy.

10 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Dlatego po dokonaniu wyboru tropu i rozpisaniu jego celu oraz zadań na karcie tropu harcerskiego (może skorzystać z centralnego wzoru, ale może wypracować własny), zastępowy zobowiązany jest do przedstawienia jej drużynowemu (lub przybocznemu), który może sformułować swoje sugestie. Omawianie w gronie kadrowym planów poszczególnych zastępów ma tę dodatkową zaletę, że umożliwia koordynowanie zazębiania się programów zastępów i drużyny. Wartym rozważenia pomysłem wydaje się również umawianie się zastępów na wybór tropów z tej samej kategorii w podobnym czasie po to, aby zbiórki i inne przedsięwzięcia drużyny mogły je tematycznie rozpoczynać lub wieńczyć. Zbiórki, biwaki, zimowiska, a przede wszystkim obóz letni drużyny powinny być polem do zaprezentowania tego, co osiągnęły poszczególne zastępy, a także do sprawdzania wiedzy, umiejętności i postaw w praktyce. Ważne jest zatem, aby pierwsze skrzypce w planowaniu pracy grały zastępy, gdyż w innym wypadku odpowiadanie na realne potrzeby wychowawcze oraz rozwojowe harcerek i harcerzy stanie się tylko sloganem.

Powyższe wskazówki odnośnie tropów harcerskich w dużej mierze trafne są także w kontekście metodyki starszoharcerskiej. Biorąc pod uwagę typowy dla młodzieży w tym wieku poziom rozwoju psychofizycznego zrezygnowaliśmy jednak z proponowania gotowych, zamkniętych propozycji. Wszystkie programy tropów starszoharcerskich są zbiorami inspiracji, które dopiero dany zastęp (tropy muszą być bowiem realizowane w zastępach) musi przekuć na konkretne działania. Dużo częściej niż w przypadku tropów harcerskich mamy tu jednak do czynienia z propozycjami opartymi na służbie. Harcerze starsi mają także możliwość realizacji zupełnie autorskiego pomysłu, o ile wpisuje się on tematycznie w jedną z siedmiu kategorii tropów.

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Zgodnie z zasadą stopniowania trudności program tropów wędrowniczych opiera się wyłącznie na przykładach działań. Wyszliśmy z założenia, że cała inicjatywa powinna tu leżeć po stronie wędrowników. Warto jednak zaprezentować przykłady, aby wiedzieli od czego mogą zacząć i czego mniej więcej się od nich w tej materii oczekuje. Co ważne, wszystkie opracowane przykłady wędrowniczych tropów opierają się na służbie. Biorąc pod uwagę sugerowany czas trwania tropów wędrowniczych (od 5 do 10 miesięcy) kluczowe jest, aby zastępy, patrole, a niekiedy całe drużyny wędrownicze rozpisały swoje tropy przed zaplanowaniem swoich programów na dany rok harcerski. W idealnym układzie tropy powinny być trzonem pracy śródrocznej środowiska wędrowniczego, szczególnie, że w tym wieku członkowie ZHP zdobywają już zdecydowanie mniej sprawności opartych na tożsamości i technikach harcerskich.

SPRAWNOŚCI ZUCHOWE O ile w metodyce harcerskiej i starszoharcerskiej pierwszeństwo w budowaniu programu mają sprawności, w przypadku zuchów jest odwrotnie. Sprawności zuchowe powinny zaistnieć podczas zbiórek gromady, są jednak bardziej uzupełnieniem tematycznej treści realizowanego cyklu. Kadra gromady po podjęciu w kręgu rady decyzji o zdobywaniu danego tropu powinna zasugerować, że chętne zuchy mogą przy okazji zrealizować określone sprawności. Nie oznacza to, że sprawności zuchowe nie mogą być zdobywane poza zbiórkami. Znając pasje i talenty zuchów (a także w porozumieniu z ich rodzicami) drużynowy powinien proponować im pracę samodzielną w domu, w szkole, na podwórku, a następnie znaleźć przestrzeń dla celebrowania sukcesów poszczególnych zuchów całą gromadą.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 11

WYZWANIA

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Wyzwania są najbardziej indywidualnym instrumentem metodycznym dopasowanym w 100% do potrzeb danego członka ZHP i z reguły realizowanym przez niego w życiu pozaharcerskim (co nie oznacza, że jest to jedyna możliwość). Choć może się zdarzyć, że podejmowane wyzwanie będzie widoczne w życiu zastępu czy gromady/drużyny to niezmiernie rzadko będzie to wpływ na tyle duży, aby wymagał ujęcia w planie pracy. Powinna jednak istnieć przestrzeń na to, aby jednostka wspólnie celebrowała odniesiony sukces wtedy, gdy wychowankowi uda się sprostać wyzwaniu. Decyzja o tym, w jaki (obrzędowy) sposób to zrobić, zależy oczywiście od kadry danej jednostki. Warto jednak pamiętać, że niekiedy wyzwania będą dotykały spraw bardzo intymnych i nie zawsze dana osoba będzie chciała dzielić się szczegółami z większym audytorium.

PRZYGOTOWANIE DO ZŁOŻENIA OBIETNICY ZUCHA/ PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO

Przełożenie na program zastępu, gromady lub drużyny powinno mieć także przygotowanie do złożenia Obietnicy Zuchowej lub Przyrzeczenia Harcerskiego.

W metodyce zuchowej ma ono postać tzw. zbiórek pierwszego miesiąca, od których każdy zuch powinien rozpoczynać swoją przygodę w ZHP. Dla nowych zuchów jest to okres poznawania Prawa Zucha i podstawowych informacji o gromadzie oraz zuchowych zwyczajach i obrzędach, a dla zuchów które w harcerstwie są już dłużej, pełni rolę przypomnienia i pogłębienia pracy z Prawem Zucha.

Począwszy od metodyki harcerskiej mamy już do czynienia z indywidualną próbą harcerza. Wraz z reformą nie zmieniają się wymagania, jakie stawiamy przed kandydatami w wieku harcerskim, starszoharcerskim i wędrowniczym. To, co się zmienia, to kolejność działań.

Obecnie pierwszy stopień harcerski wychowankowie mogą zdobywać po złożeniu Przyrzeczenia Harcerskiego, w nowym systemie te procesy będą trwały równolegle, z tym zastrzeżeniem, że złożenie Przyrzeczenia będzie niezbędne do zamknięcia próby na stopień (nie zaś do jej otwarcia).

12 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA 12 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

JAK TO WPŁYWA NA PROCES BUDOWANIA PROGRAMU ZASTĘPU I DRUŻYNY?

NARAMIENNIK STARSZOHARCERSKI I NARAMIENNIK WĘDROWNICZY Odzwierciedlenie w programie drużyn zrzeszających harcerzy starszych i wędrowników powinno mieć także zdobywanie naramienników metodycznych. Same naramienniki są instrumentem metodycznym niepowiązanym wprost ze stopniami (nie trzeba posiadać naramiennika, żeby zdobywać stopnie starszoharcerskie czy wędrownicze). Mają one na celu wprowadzenie w specyfikę danej metodyki poprzez 1) aktywny udział w życiu jednostki, 2) poznanie jej symboliki (np. róży wiatrów czy watry wędrowniczej) oraz 3) ułożenie na tej podstawie jednego wyzwania.

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

Po pierwsze kadra musi dołożyć starań, aby na samym początku harcerskiej drogi – najlepiej na jednej z pierwszych zbiórek - kandydaci otrzymali kartę próby harcerza (centralnie została ona opracowania w wersji osobnej dla harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników, gdzie do tych samych wymagań ułożono zróżnicowane pod kątem trudności zadania). Istotne jest, aby kandydaci wiedzieli dokładnie, czego się od nich oczekuje. Inaczej trudno mówić o świadomym przyjęciu harcerskiego stylu życia. Nie zwalnia to oczywiście drużynowego z obowiązku takiej organizacji programu, aby zaistniały w nim elementy symboliki oraz Prawo Harcerskie, zyskuje jednak atrakcyjne wizualnie narzędzie, które pozwala uporządkować ten proces. W przypadku ponaborowego zastępu jasnym jest, że zawarte w próbie harcerza podstawowe informacje o ZHP powinny się pojawić na pierwszych zbiórkach zastępu. Kiedy z kolei dołączają do drużyny pojedyncze osoby, praca z nimi będzie bardziej indywidualna. Zawsze jednak praca z Prawem Harcerskim, a także świadome używanie harcerskich symboli (np. zakładanie mundurów na zbiórki, apele, pozdrawianie się hasłem „Czuwaj!”) powinno być w programie zastępów i drużyn obecne.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 13 Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 13

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

SYSTEM A RZECZYWISTOŚĆ Na sam koniec warto dodać, że wszystko co zostało powyżej opisane to pewien model działania, który pokazuje logikę twórców proponowanych zmian. Siłą rzeczy jednak system stosuje pewne uproszczenia i nie bierze pod uwagę wielu lokalnych i osobistych realiów, o których powinien pamiętać drużynowy. Z tą myślą w głowie artykuł może być cenny także dla osób pracujących obecnym SIM, którzy przetworzą zawarte w nim idee do swojej sytuacji. Podobnie rzecz się ma z programami tropów czy przykładami wyzwań – nie tylko mogą, ale powinny być zmodyfikowane do potrzeb i preferencji dzieci i młodzieży.

14 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA Z PERSPEKTYWY

Z WAŻNEJ PERSPEKTYWY

PROGRAM A METODA Budowanie programu zastępu, gromady/ drużyny powinno przebiegać od szczegółu do ogółu. Tym sposobem wcielamy w życie nie tylko INDYWIDUALNOŚĆ metody harcerskiej (w centrum naszego zainteresowania jest jednostka i jej potrzeby), ale także NATURALNOŚĆ (kiedy sami wychowankowie wybierają treść swoich harcerskich działań nigdy nie wybiorą czegoś, co jest dla nich sztuczne lub nieatrakcyjne). Narzędzia proponowane w toku reformy, w tym przede wszystkim książeczki prób na gwiazdki zuchowe i stopnie harcerskie, uwypuklają także DOBROWOLNOŚĆ (zuchy i harcerze mogą podjąć się lub nie zdobywania poszczególnych instrumentów zaproponowanych rzez kadrę, z kolei harcerze starsi i wędrownicy sami planują swój rozwój) i ŚWIADOMOŚĆ CELÓW (każdy wychowanek może śledzić swoje postępy, zna także stawiane przed nim oczekiwania).

Jednocześnie cały system zakłada POŚREDNIOŚĆ metody harcerskiej, stawiając przed zuchami, harcerzami, harcerzami starszymi i wędrownikami konkretne zadania oraz dostosowując treść idei gwiazdki/stopnia do rozwoju psychofizycznego (przy zarezerwowaniu pełnej jej treści dla wychowawców, którzy powinni wiedzieć, jakie postawy kształtują poszczególnymi instrumentami). Od zawsze instrumenty metodyczne zbudowane były także na POZYTYWNOŚCI (gdyż skupiamy się na rozwijaniu mocnych stron i zainteresowań bardziej) oraz WZAJEMNOŚCI ODZIAŁYWAŃ (jako że indywidualny w swej istocie rozwój odbywa się w grupie, gdzie interakcje przebiegają w pierwszej kolejności między rówieśnikami, ale w drugiej także, w opartej na szacunku, relacji wychowanka z wychowawcą).

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 15

BRATERSKIEJ HM. MONIKA GRĄDECKA

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY

Komisarka Zagraniczna ZHP

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA 16 | Z PERSPEKTYWY

CHOCIAŻ NIE JESTEŚMY W STANIE SPOTKAĆ SIĘ Z NASZYMI SIOSTRAMI SKAUTKAMI Z FRANCJI CZY FINLANDII, AUSTRII CZY AUSTRALII, Z WŁOCH, ISLANDII, KANADY, CHILE, GHANY CZY GWATEMALI, USA CZY EGIPTU, MOŻEMY DO NICH DOTRZEĆ W SWOICH MYŚLACH. I W TEN NIEWIDZIALNY, DUCHOWY SPOSÓB OKAZAĆ IM WSPARCIE I PRZYJAŹŃ. I TO WŁAŚNIE ROBIMY, MY, SKAUTKI, WSZYSTKIE, W KAŻDYM WIEKU, ZE WSZYSTKICH KRAJÓW ŚWIATA, DAJĄC Z SIEBIE TO CO NAJLEPSZE, SZERZYMY PRAWDZIWY POKÓJ I DOBRĄ WOLĘ NA ZIEMI. Biografia Olave Baden-Powell: Window on my heart (1983), Lady Baden-Powell i Mary Drewery, s. 182

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 17 Z PERSPEKTYWY

ŚWIATOWY DZIEŃ MYŚLI BRATERSKIEJ, ŚWIĘTO ZAPOCZĄTKOWANE PRZEZ WAGGGS OBCHODZONE NA CAŁYM ŚWIECIE Dzień Myśli Braterskiej, który obchodzimy co roku 22 lutego, to dzień, który jest jednym z najbardziej znanych dni dla każdej harcerki i harcerza, skautki i skauta bez względu na wiek i pochodzenie. To święto przyjaźni, poczucia jedności i wspólnoty, siostrzanej i braterskiej więzi między wszystkimi harcerkami i harcerzami. To także dzień, w którym nasze myśli wybiegają poza granice kraju i łączą się z sercami skautów i skautek na całym świecie. 22 lutego skautki szczególnie głośno mówią na temat problemów, które dotykają dziewcząt i młodych kobiety oraz pozyskują środki na rzecz światowego ruchu, zrzeszającego 10 milionów skautek.

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY

Dzień Myśli Braterskiej ma swoją długą historię. W tym roku już po raz 94. będziemy obchodzić Światowy Dzień Myśli Braterskiej, który swoje korzenie i ideę zawdzięcza Światowemu Stowarzyszeniu Przewodniczek i Skautek (ang. World Association of Girl Guides and Girl Scouts, WAGGGS). Idea Światowego Dnia Myśli Braterskiej narodziła się w 1926 roku na 4. Konferencji Światowej Skautek i Przewodniczek, która odbyła się w Nowym Jorku w USA. Delegatki postanowiły każdego roku myśleć o innych skautkach i świętować rozprzestrzenianie się ruchu skautowego na świecie. Na ten wyjątkowy dla wszystkich skautek dzień – Dzień Myśli Braterskiej – wybrały 22 lutego. Chciały w ten sposób

18 | Z PERSPEKTYWY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

uczcić rocznicę podwójnych urodzin – Olave Baden-Powell, Naczelnej Skautki Świata, oraz Roberta Baden-Powella, założyciela skautingu. Czymże jednak byłyby urodziny bez prezentów? W 1932 roku na 7. Konferencji Światowej, odbywającej się w Polsce na Buczu, ustanowiono Fundusz Dnia Myśli Braterskiej. Zdecydowano, aby z okazji tego święta przekazywać datki na rozprzestrzenianie się światowego ruchu skautek, tworzenie programów edukacyjnych, wspieranie organizacji członkowskich oraz dziewcząt i młodych kobiet na całym świecie w odkrywaniu swojego potencjału, kształtowaniu charakteru, zdobywaniu umiejętności oraz zmienianiu świata. Lady Olave napisała wtedy list do skautek, w którym poprosiła o ofiarowanie jednego pensa. Idea była prosta – pens ofiarowany przez jedną osobę wydaje się nie być niczym. Jeżeli jednak 10 milionów osób (a tyle członkiń i członków zrzesza WAGGGS) przekaże po jednym pensie na WAGGGS, organizacja będzie miała większe możliwości wsparcia działań skautek, które tego potrzebują. Od tamtego czasu stało się to tradycją DMB. Od 1999 roku święto 22 lutego nazywane jest World Thinking Day, a nie jak poprzednio Thinking Day, by podkreślić jego międzynarodowy charakter. WAGGGS, a przez to i Światowy Dzień Myśli Braterskiej, obecny jest aż w 150 krajach świata!

CO ROBIMY PODCZAS DMB? W lutym skautki i skauci na całym świecie, w tym ty i ja będziemy mogły i mogli: •

Świętować Światowy Dzień Myśli Braterskiej i poczuć się częścią wielomilionowej światowej rodziny skautowej.

•

Inspirować się historią skautingu.

•

Nawiązywać kontakt ze skautkami i skautami z całego świata wysyłając wiadomości, życzenia, kartki.

•

Podejmować działania i poruszać tematy, które są ważne dla nas, społeczeństwa, skautingu i świata .

•

Zbierać fundusze na projekty realizowane przez skautki na całym świecie.

•

Realizować propozycję programową przygotowaną przez WAGGGS.

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY Z PERSPEKTYWY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 19

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY

DZIEŃ MYŚLI BRATERSKIEJ CO ROKU POSIADA SWÓJ TEMAT PRZEWODNI. WAGGGS PRZYGOTOWUJE MATERIAŁY I PROPOZYCJE PROGRAMOWE, KTÓRE POZWALAJĄ REALIZOWAĆ MISJĘ KREOWANIA ŚWIATA PAMIĘTAJĄC O IDEI BRATERSTWA. PROPOZYCJE NAWIĄZUJĄ DO RUCHU SKAUTINGU ŻEŃSKIEGO, ORGANIZACJI WAGGGS – JEJ HISTORII, MISJI, PROGRAMÓW EDUKACYJNYCH, OFERTY KSZTAŁTOWANIA LIDEREK I LIDERÓW, OŚRODKÓW SKAUTOWYCH – ORAZ OFERTY WOLONTARIATU. KAŻDY MATERIAŁ PORUSZA TAKŻE TEMAT WYZWAŃ WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA I SKAUTINGU ORAZ SPRAW WAŻNYCH SPOŁECZNIE, CZĘSTO NAWIĄZUJĄC DO REALIZACJI CELÓW ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU.

PROPOZYCJE OD 2005 ROKU POSIADAŁY NASTĘPUJĄCE MYŚLI PRZEWODNIE: 2005 – Think about food (Pomyśl o jedzeniu)

2016 – Connect (Więź)

2006 – Think about adolescent health (Pomyśl o zdrowiu nastolatków)

2017 – Grow (Wzrost) 2018 – Impact (Wpływ)

2007 – Discover your potential (Odkryj swój potencjał)

2019 – Leadership (Przywództwo)

2008 – Think about water (Pomyśl o wodzie)

2020 – Diversity, Equity and Inclusion (Różnorodność, Równość, Włączanie)

2009–2015 – propozycje dotyczące Milenijnych Celów Rozwoju uchwalonych przez ONZ. Nawiązywały do ośmiu celów odnoszących się do warunków socjalnych i ekonomicznych, w których żyją ludzie na całym świecie

20 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Tegorocznym mottem DMB są żywe nici (ang. Living threads), nawiązujące do tego, że kiedy połączymy nasze siły (spleciemy pojedyncze nici) możemy zbudować coś większego i silniejszego. Podczas DMB w 2020 roku WAGGGS chce pokazać, co

Propozycja programowa na Dzień Myśli Braterskiej 2020 pozwala świętować różnorodność w naszym ruchu i ma być inspiracją do zastanowienia się, w jaki sposób możemy zapewnić równowagę i integrację społeczną oraz doceniać różnorodność w swoich społecznościach i poza nimi. Hasłami towarzyszącym tegorocznej edycji będą: #InOurHands #WNaszychRękach.

Z PERSPEKTYWY ZAGRANICY

W Dniu Myśli Braterskiej i każdego dnia doceniamy znaczenie pracy na rzecz budowania świata lepszego dla każdej i każdego z nas.

Przetłumaczonych materiałów możesz poszukać w Centralnym Banku Pomysłów (cbp.zhp.pl) oraz w oryginale na stronie WAGGGS (www.wagggs.org/en/ what-we-do/world-thinking-day/).

cbp.zhp.pl

możemy osiągnąć, kiedy zjednoczymy się do wspólnego działania. Jesteśmy jak nici – każda z nich jest wyjątkowa, ale wszystkie maja tę sama wartość. Naszą siłą jest umiejętność działania wspólnie w jednym celu. Jesteśmy living threads! Skautki i skauci tworzą wielki różnorodny ruch. Nie ma znaczenia skąd pochodzimy, w jakiej kulturze żyjemy, czy jakim mówimy językiem, wszyscy i wszystkie razem możemy działać na rzecz wspólnego dobra. W ruchu skautowym każda osoba jest ważna bez względu na rasę, narodowość, pochodzenie etniczne, religię, wiek, zdolności, wygląd, płeć, tożsamość czy doświadczenie.

www.wagggs.org/en/whatwe-do/world-thinking-day

Globalne propozycje programowe WAGGGS będą realizowane przez skautki i skautów ze wszystkich krajów członkowskich WAGGGS. Z okazji DMB gromady i drużyny na całym świecie spotkają się na zbiórkach i kominkach, złożą sobie życzenia, wyślą kartki, zrealizują tematyczne propozycje programowe. Skautki i skauci będą rozmawiać o ważnych dla świata i skautingu tematach oraz będą podejmować działania, które wpłyną na nasze życie i na życie miliona dziewcząt, kobiet, chłopców i mężczyzn na całym świecie.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 21

QUIZ O DMB W LUTYM SKAUTKI I SKAUCI NA CAŁYM ŚWIECIE ŚWIĘTUJĄ DZIEŃ MYŚLI BRATERSKIEJ – ŚWIĘTO JEDNOŚCI I PRZYJAŹNI. A TY ILE WIESZ O TYM DNIU? WYPEŁNIJ QUIZ I SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ! W POPRAWNYM ROZWIĄZANIU QUIZU POMÓC CI MOŻE ARTYKUŁ „DZIEŃ MYŚLI BRATERSKIEJ WYMYŚLIŁY KOBIETY” HM. MONIKI GRĄDECKIEJ. 1. Kiedy przypada Dzień Myśli Braterskiej? a) 21 lutego

c) Aby udzielić pomocy najbardziej potrzebującym członkiniom WAGGGS.

Z PERSPEKTYWY HISTORII

b) 22 lutego c) 23 lutego

2. Idea DMB narodziła się na 4. Międzynarodowej Konferencji Skautek i Przewodniczek. W jakim mieście się ona odbywała?

6. O jakiej kwocie wsparcia Funduszu pisała Lady Olave? a) 1 funt b) 1 pens c) 1 dolar

a) w Nowy Jorku b) w Los Angeles c) w Buczu

7. W którym roku zmieniono nazwę na World Thinking Day? a) w 1999

3. Po raz który w tym roku będziemy świętować DMB?

b) w 1989 c) w 2000

a) 90. b) 92. c) 94.

4. Dzień Myśli Braterskiej przypada w pewien jubileusz. Jaki?

8. Jakie jest hasło przewodnie tegorocznego DMB? a) Diversity, Equity and Inclusion (Różnorodność, Sprawiedliwość, Włączanie) b) Grow (Wzrost)

a) w rocznicę urodzin Roberta BadenPowella (założyciela skautingu)

c) Impact (Wpływ)

b) w rocznicę urodzin Olave BadenPowell (Naczelnej Skautki Świata)

9. Światowe Stowarzyszenie Przewodniczek i Skautek zrzesza skautki z całego świata. Ile jest krajów członkowskich WAGGGS?

c) obie odpowiedzi są poprawne

a) 100 5. W jakim celu powstał Fundusz DMB?

b) 150

a) Aby przekazywać datki na rozprzestrzenianie się światowego ruchu skautek, tworzenie programów edukacyjnych, wspieranie organizacji członkowskich.

c) 200

b) W celu zebrania funduszy na organizację zlotu dla skautek i przewodniczek z całego świata. 22 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA 22 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

10. Ile osób należy do WAGGGS? a) 5 milionów b) 8 milionów c) 10 milionów

ODPOWIEDZI: 1B, 2A, 3C, 4C, 5A, 6B, 7A, 8A, 9B, 10C

Z PERSPEKTYWY HISTORII Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 23 Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 23

JAK PRZEPROWADZIĆ

ŚWIADOMĄ SŁUŻBĘ PHM. KAMILA SMYCZEK I PHM. EMILIA WADAS współpracowniczki Wydziału Inspiracji i Poradnictwa GK ZHP

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

SŁUŻBA POWINNA BYĆ PODSTAWOWYM ELEMENTEM HARCERSKIEGO WYCHOWANIA. JEST TO BOWIEM ŚWIETNA METODA, BY UWRAŻLIWIAĆ NASZYCH HARCERSKICH WYCHOWANKÓW NA DRUGIEGO CZŁOWIEKA, NA DRUGĄ ISTOTĘ. NIE MA LEPSZEGO SPOSOBU, BY ZACHĘCIĆ CZŁOWIEKA DO DZIAŁANIA NA RZECZ INNYCH, JAK TYLKO DAĆ DOŚWIADCZYĆ MU TEGO „DZIAŁANIA UKIERUNKOWANEGO NA POMOC”.

O tym jak ważną częścią skautowego życia jest służba pisał już Robert Baden-Powell. W swoich słowach pięknie oddał ponadczasową myśl odnoszącą się do służby w życiu skautowym „(…) teraz możecie uczynić to co jest głównym obowiązkiem skauta, mianowicie pomóc tym, co się znajdują w potrzebie, wszelkim sposobem jaki jest w waszej mocy”. O tym, że służba w przypadku wędrowników powinna stanowić podstawę pracy drużyny już dobrze wiemy. Mówi nam o tym Kodeks Wędrowniczy, Dewiza Wędrownicza, Znaki Służb, etc. Nie oznacza to jednak, że zuchy i harcerze nie muszą działać na rzecz innych. Jak pisał Bi-Pi „wychowanie wilcząt i skautów polega przede wszystkim na przygotowaniu do służby, którą będą pełnić jako wędrownicy”. Pomóżmy zatem naszym zuchom i harcerzom przygotować się do służby jaką pełnić będą w przyszłości. Niech zaczną działać już dziś!

24 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

SŁUŻBA NIE MOŻE BYĆ DZIAŁANIEM PODJĘTYM BEZ WCZEŚNIEJSZEGO NAMYSŁU. Musi ona być poprzedzona dogłębną diagnozą potrzeb naszego otoczenia. Jeśli opiera się na współpracy z jakąś organizacją czy instytucją musimy dowiedzieć się, w jakim zakresie pomoc tam jest najbardziej potrzebna. Niech będzie to nasz krok wyjściowy, tzw. KROK 0. Wstępną rozmowę przeprowadzić możemy telefonicznie lub mailowo z przedstawicielem danej instytucji. By znaleźć instytucje działające w pobliżu, można znaleźć je w wyszukiwarce (np. DPS Łódź, fundacje w Łodzi) albo zadzwonić do MOPS, GOPS, czy Urzędu Miasta/Gminy i zapytać o namiary na działające w naszym mieście instytucje pomocowe. Innym sposobem jest zadanie pytania na portalach społecznościowych lub zwrócenie się do hufca czy chorągwi z prośbą o pomoc.

Przede wszystkim poprowadźmy zbiórkę dotyczącą problematyki, którą zamierzamy podjąć w ramach naszych działań. Nazwijmy to KROKIEM 1. Może się podczas takiej zbiórki okazać, że droga, którą obraliśmy nie jest dobra i należałoby zmienić kierunek. Dowiemy się wtedy czy miejsce, które wybraliśmy jest „atrakcyjne” dla naszych wychowanków. Nie bójmy się podążać za tym, co powiedzą nam nasi harcerze i zuchy. Jeśli widzimy, że nie reagują oni dobrze na wieść o miejscu, które na służbę wybraliśmy, wybadajmy czemu tak jest. Nie możemy narzucić formy służby, żeby żaden z naszych podopiecznych nie doznał traumy. Warto także zasięgnąć informacji od rodziców – w końcu to oni najlepiej znają swoje dzieciaki. Podczas zbiórki przedstawmy naszym podopiecznym miejsce, w którym planujemy pełnić służbę, wytłumaczmy im co na nich czeka, powiedzmy jakie są potrzeby tego miejsca i podopiecznych, którzy się tam znajdują.

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

NALEŻY JEDNAK PAMIĘTAĆ, ŻE SŁUŻBA TO PRZEŻYCIE DLA NASZYCH PODOPIECZNYCH. KONTAKT Z CZŁOWIEKIEM CZY ZWIERZĘCIEM, ZNAJDUJĄCYM SIĘ W TRUDNEJ SYTUACJI, ZAWSZE NIEŚĆ BĘDZIE ZE SOBĄ RÓŻNEGO RODZAJU EMOCJE, Z CZEGO JAKO INSTRUKTORZY MUSIMY ZDAWAĆ SOBIE SPRAWĘ I NA CO MUSIMY UPRZEDNIO NASZYCH WYCHOWANKÓW PRZYGOTOWAĆ. SŁUŻBA PODJĘTA POCHOPNIE, BEZ PRZEMYŚLENIA MOŻE WYRZĄDZIĆ KRZYWDĘ ZARÓWNO OSOBOM, NA RZECZ KTÓRYCH PODEJMUJEMY DZIAŁANIE, JAK I NAM, CZYLI TYM, KTÓRZY SIĘ TEGO DZIAŁANIA PODEJMUJĄ.

Wyobraźmy sobie, że jesteśmy dziesięciolatkiem, który wrażliwy jest na krzywdę zwierząt, a trafiamy nagle do schroniska dla zwierząt, gdzie spotykamy gro porzuconych, przemarzniętych psów, które zostały przez poprzednich „właścicieli” zostawione przy drodze. Chyba zgodzimy się, że i na nas taki widok wywarłby niekoniecznie pozytywne wrażenie. Takich przykładów jest całe mnóstwo. służba na rzecz schroniska dla zwierząt będzie przykładem, do którego odwoływać będę się w dalszej części artykułu. Pamiętajmy jednak, że miejsce pełnienia służby zależeć będzie od potrzeb zdiagnozowanych w naszym otoczeniu i od możliwości naszej jednostki. W każdym miejscu spotkamy coś, co sprawi, że spojrzymy na świat z nieco innej perspektywy. Ale, czy nie o to właśnie w służbie chodzi? Jak zatem przygotować dzieciaki do tego typu służby?

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 25

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

Warto wówczas poruszyć kwestię emocji oraz tego, że są one czymś naturalnym i nie należy się wstydzić mówić o nich na głos. Niech nasi podopieczni wiedzą, że zawsze jesteśmy z nimi i że jeśli poczują się niepewnie, będą chcieli pod wpływem sytuacji popłakać, mogą do was w każdej chwili przyjść i o tym powiedzieć. Pokażmy im, że jesteśmy dla nich! To odpowiedni czas, byśmy i my przestudiowali nieco temat emocji. Jeśli znamy kogoś, kto jest psychologiem pracującym z dziećmi, warto zaprosić go do wspólnego poprowadzenia takiej zbiórki. Wśród grona instruktorskiego naszej organizacji nie brak jest osób z tego typu kwalifikacjami. Wystarczy poszukać, zapytać. Pamiętajmy także, że w ramach przygotowań możemy zachęcić naszych harcerzy do wykonania w zastępach zadania między zbiórkowego. Niech dowiedzą się jakie potrzeby i historię ma schronisko i może zrobią zbiórkę niepotrzebnych koców, czy zabawek w swojej klasie. To także pozwoli im na oswojenie się z sytuacją, do której staramy się ich jak najlepiej przygotować. Przyjmijmy, że udało nam się wybrać wspólnie miejsce. Jako wychowawcy zadbajmy nie tylko o to, by każdy znalazł dla siebie zajęcie, ale również by było ono na miarę jego możliwości. Jedni mogą karmić psy (jeśli schronisko dopuści taką możliwość, a my mamy zgodę rodziców na bezpośredni kontakt ze zwierzętami), inni natomiast mogą pomóc w przenoszeniu koców dla zwierzaków, a jeszcze inni pod opieką kogoś starszego wyjść z psami na spacer. By jednak wiedzieć co będziemy mieli do zrobienia w danej instytucji zadbajmy o kontakt z jej personelem (KROK 2). Pójdźmy osobiście, zorientujmy się ponownie (ale tym razem dogłębnie) w potrzebach, powiedzmy jakie zasoby mamy do dyspozycji i ustalmy

26 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

wspólnie jakie działania jesteśmy w stanie podjąć i czego będziemy, poza chęciami, potrzebować. Zadbajmy o to, by wszelkie formalności w postaci np. zgód na kontakt ze zwierzęciem były dopięte na ostatni guzik. Mając takie informacje (uzyskane w poprzednich krokach, tj. 0,1,2) łatwiej nam zaplanować konkretne działania.

KROK 3. Poinformujmy harcerzy, że już na następnym spotkaniu wybierzemy się po raz pierwszy do miejsca, gdzie zacznie się nasza przygoda ze służbą (pamiętać należy, że służba nie powinna być działaniem jednorazowym). Niech wyczekują tego ważnego momentu! Przypomnijmy sobie wspólnie, na czym będzie polegało nasze działanie. Ustalmy miejsce i godzinę spotkania. Być może w głowach naszych podopiecznych pojawiły się nowe pomysły dotyczące tego jak jeszcze możemy odpowiedzieć na potrzeby instytucji. Warto korzystać z dziecięcej kreatywności. Ustalmy także w jakich strojach należy pojawić się w dniu pełnienia służby (uzależnijmy to od warunków w placówce, od prognozowanej pogody). Jeśli dzieci przygotowały zbiórkę karmy, rzeczy, zabawek na rzecz schroniska należy zadbać o to, by miały to jak przetransportować. Warto przypomnieć, dlaczego podejmujemy to działanie jak również to, dlaczego dla nas jako zuchów/harcerzy służba na rzecz innych jest tak ważna. Utwierdzajmy naszych harcerzy i zuchy w tym, że podejmują się czegoś bardzo istotnego! Ogromnie ważnym elementem jest ustalenie wspólnych zasad, których należy przestrzegać będąc już w instytucji. Sprawy takie jak czekanie na polecenia personelu, ostrożność w kontakcie ze zwierzęciem wydawać się mogą oczywiste, ale pamiętać należy, że pod wpływem

silnych emocji nasi podopieczni mogą zapomnieć o niektórych z nich. Niech dzieci same zaproponują kilka zasad, których wszyscy podczas wizyty w schronisku powinni się trzymać. Przypomnijmy sobie wspólnie o emocjach i o tym, by nasi wychowankowie nie bali się ich komunikować. Zadbajmy o ich wewnętrzny komfort i poczucie bezpieczeństwa.

PODCZAS SAMEJ WIZYTY W SCHRONISKU ZADBAJMY, BY KAŻDE Z DZIECIAKÓW CZUŁO, ŻE ZAWSZE MOŻE DO NAS PRZYJŚĆ. Zwracajmy uwagę

PO KAŻDEJ WIZYCIE POWINNIŚMY Z NASZYMI HARCERZAMI ROZMAWIAĆ O TYM CZEGO DOŚWIADCZYLI, CHWALIĆ ICH ZA TO, ŻE ZROBILI DOBRE RZECZY, A TYM SAMYM MOTYWOWAĆ ICH DO TEGO, BY DALEJ CHCIELI PRZYCHODZIĆ I PEŁNIĆ SŁUŻBĘ. PRZEDYSKUTUJMY DOKŁADNIE CO SIĘ WYDARZYŁO, ZAPYTAJMY, CO CZULI W TRAKCIE WYKONYWANIA SWOICH ZADAŃ.

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

na to co robią, bo to naszym obowiązkiem jest dbać o ich zdrowie i bezpieczeństwo (KROK 4). Zapytajmy każdego z podopiecznych o jego samopoczucie. Jeśli ktoś nie czuje się najlepiej, ale nie powiedział o tym, bo tak bardzo chciał przyjść do piesków, będziemy wiedzieć, żeby zwracać na niego szczególną uwagę i przydzielić mu zadanie na miarę jego możliwości. W trakcie wizyty monitorujmy działania naszych zuchów/ harcerzy. Bądźmy czujni i dopytujmy każdego, czy wszystko jest dobrze, czy nie chce zmienić zadania, które wykonuje. Dobrą praktyką jest wymienienie zadań i umożliwienie samodzielnego wyboru czynności, jaką nasi podopieczni będą wykonywać. W ten sposób zuchy i harcerze wybiorą rzeczy, które są w stanie wykonać i zaangażują się w realizację zadania w większym stopniu. Pamiętajmy, że nie personel placówki, ale my odpowiadamy za naszych podopiecznych. Sprawdzajmy, czy aby nikt nie zapomniał o którejś z naszych zasad. Rozmawiajmy i motywujmy naszych wychowanków w trakcie działań. Nie bójmy się mówić „świetnie sobie poradziłeś/aś”, „dobra robota” i przede wszystkim z równym, a nawet większym zaangażowaniem również włączmy się do pomocy.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 27 Z PERSPEKTYWY

Po pewnym czasie pełnienia służby warto zastanowić się co dalej możemy zrobić, aby wraz z zakończeniem pewnego cyklu zbiórek, jak to się dzieje u zuchów i ich pożytecznych prac, czy wraz z zakończeniem zadania zespołowego czy projektu starszoharcerskiego, nie pozostawić po sobie pustki. Nie bójmy się zmieniać miejsc, w których pełnimy służbę, ale kierujmy się myślą z Małego Księcia „Na zawsze ponosisz odpowiedzialność za to, co oswoiłeś” .

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY

Pamiętajmy, że służba ma duży wpływ na wychowanie naszych podopiecznych, dlatego ważnym elementem jest pokazanie dbałości o przyszłość tego, co zapoczątkowaliśmy. Jeżeli w pełni odpowiedzieliśmy na potrzeby danego miejsca, to po prostu możemy iść dalej, ale zazwyczaj, tak jak w przykładzie ze schroniskiem, odpowiedzieliśmy jedynie na ułamek potrzeb. Tu stajemy przed trudną decyzją - co dalej zrobić, aby miało to wartość wychowawczą i aby nasza służba na tym etapie nie wyrządziła krzywdy?

U zuchów temat przekazania odpowiedzialności za dane pole służby warto zaplanować jeszcze przed jej rozpoczęciem. Idealnym układem jest, gdy gromada zuchowa działa w szczepie – wtedy można zaplanować służbę wraz z inną jednostką tak, aby zuchy stały się częścią czegoś większego lub długotrwałego, i tak aby po zakończeniu pożytecznej pracy nie pozostała po nich luka. Inną opcją jest dogadanie się z innymi gromadami z naszej miejscowości czy dzielnicy i przekazania sobie pałeczki, jaką byłaby realizacja pożytecznych prac przez kolejne jednostki.

28 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Z drużynami harcerskimi i starszoharcerskimi możemy zadziałać w podobny sposób jak z gromadami, ale można też iść o krok dalej organizując razem ze szkołą dalsze działania dla schroniska, czy organizując spotkanie z prelekcją o tym jak wyglądała nasza służba wraz z zaproszeniem do dołączenia się do projektu kolejnych osób już poza drużyną, w ramach klasy czy szkoły. Oczywiście zachęcając osoby do kontynuacji naszej służby ważne jest to, abyśmy nie zapomnieli o przeprowadzeniu całego opisanego wyżej procesu, tak aby służba nikogo nie krzywdziła.

PODSUMOWUJĄC, PAMIĘTAJMY O TYM, ABY DO SŁUŻBY PODEJŚĆ W SPOSÓB ODPOWIEDZIALNY, NIE TYLKO W STOSUNKU DO ORGANIZACJI, Z KTÓRYMI CHCEMY ROZPOCZĄĆ WSPÓŁPRACĘ, ALE PRZEDE WSZYSTKIM Z ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ W STOSUNKU DO NASZYCH PODOPIECZNYCH. DBAJMY O TO, ABY SŁUŻBA NIE WYRZĄDZAŁA SZKÓD TYLKO DAWAŁA WARTOŚĆ WYCHOWAWCZĄ I ZADBAJMY O TO, ABY PRZEKAZAĆ DALEJ CHĘĆ ZMIENIANIA ŚWIATA NA LEPSZE.

Z PERSPEKTYWY SŁUŻBY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 29WIDZENIA | 29

TEGO LATA BĄDŹ

PRO

PWD. ANNA KURAKOWSKA Programowy Ruch Odkrywców

Z PERSPEKTYWY PROGRAMU

OSIEMNAŚCIE TRAS, OKOŁO OŚMIUSET UCZESTNIKÓW, SETKI NIEZAPOMNIANYCH PRZEŻYĆ. RAJD ODKRYWCÓW OD 2016 ROKU JEST JEDNYM Z NAJWAŻNIEJSZYCH PUNKTÓW NA MAPIE IMPREZ HARCERSKIEJ AKCJI LETNIEJ. W TYM ROKU PO RAZ KOLEJNY ZMIENIA ZASADY GRY I ZASKAKUJE FORMUŁĄ.

Piąta edycja RO odbędzie się na terenie województwa mazowieckiego, gdzie harcerze z całej Polski (i nie tylko) będą mogli wcielić się w rolę żołnierzy walczących w potyczkach wojny polsko-bolszewickiej. Od 28 czerwca do 4 lipca uczestnicy będą mogli przekonać się na własnej skórze, jak trudna i zawiła była logistyka bitew. Poznają losy walk, strategie i posunięcia poszczególnych oddziałów.

30 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

WIELKA GRA STRATEGICZNA ZAMIAST TRADYCYJNEGO RAJDU

To, co pozostanie niezmienne to nastawienie nie tylko na dobrą zabawę, ale również odkrywanie minionych wydarzeń. Tematyka tegorocznej edycji Rajdu Odkrywców nie jest przypadkowa. Wyjątkowa, bo setna, rocznica wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku pozwoli uczestnikom złożyć hołd poległym w 18. najważniejszej bitwie w dziejach historii świata, poznać ich losy i przypomnieć o nich społeczeństwu. Zwieńczeniem przygody aż osiemnastu równoległych tras Rajdu Odkrywców będzie ostatni etap w Ciechanowie, gdzie w miejscu uroczystego apelu ponad ośmiuset harcerzy zakończy swoją wędrówkę tropami przeszłości. Po zakończeniu części oficjalnej uczestnicy udadzą się na finałową imprezę, gdzie czas umilał im będzie występ specjalnych gości oraz wiele innych starannie przygotowanych atrakcji. Finał to wydarzenie skierowane nie tylko do harcerzy, ale i lokalnej społeczności. To tam mieszkańcy miasta będą mogli dowiedzieć się więcej o walkach sprzed stu lat.

Z PERSPEKTYWY PROGRAMU

W tym roku koncepcja Rajdu Odkrywców uległa pewnym zmianom. Całość przybierze formę wielkiej gry strategicznej w terenie. Harcerze i harcerki, biorący w niej udział, będą mogli wejść w buty poszczególnych pułków walczących w wojnie polsko-bolszewickiej i wraz ze swoimi dowódcami zdobywać kolejne miasta – miejsca schronienia. To oni zdecydują, jakie lokalizacje zaatakować i jak o nie zawalczyć. Zadanie tylko na pozór może wydawać się łatwe. Jak to na wojnie bywa, często zaskoczą ich nieoczekiwane zwroty akcji. Choroba zaatakowała oddział? Może wróg uderzył znienacka? Albo wprost przeciwnie – ksiądz zlitował się nad wykończonym pułkiem i dał schronienie najbardziej wycieńczonym walką? Przygotujcie się na odrobinę niepewności. Każda trasa, każdy dzień, każda godzina może przynieść nowe informacje z frontu, które mogą okazać się kluczowe w starciu z przeciwnikiem. Nawet najmniejsze przemieszczenie się patrolu buduje napięcie i wpływa na jego dalsze losy, co tylko potęguje wrażenia uczestników rajdu.

WYJĄTKOWA ROCZNICA

Czy oznacza to, że użyjemy siły przeciwko fizycznemu przeciwnikowi? Nie – w tej grze liczy się otwartość umysłu, wiedza i chęć odkrywania. Z roku na rok coraz bardziej odchodzimy od sztucznie tworzonej rywalizacji między patrolami, zastępując ją mechaniką opartą na współpracy. Podobnie jest i tym razem – tylko dzięki kooperacji uczestnicy są w stanie osiągnąć zamierzony cel.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 31

CZY TO RAJD DLA MNIE?

Jeśli Ty i Twoja drużyna lubicie nietuzinkowe rozwiązania, zawieranie nowych znajomości i macie w sobie pierwiastek odkrywców, to odpowiedź brzmi – zdecydowanie tak. Rajd Odkrywców to propozycja dla każdej drużyny – od zuchów do wędrowników. Trasy skierowane są dla poszczególnych pionów metodycznych, jednak ich marszruta przecina się w zdobywanych miastach, a zaplanowany program często wymusza wspólne działanie. Praca nad rajdem trwa cały rok, co pozwala na doprecyzowanie każdego szczegółu. Malownicze tereny Mazowsza, którymi biegną szlaki wędrówek, nadają tylko dodatkowy walor całej przygodzie.

Rajd Odkrywców z roku na rok oferuje coraz więcej. To nie tylko kolejna harcerska przygoda, ale i sposób na pamięć o minionych wydarzeniach i bohaterach z przeszłości. Nie jest to obowiązek narzucony przez dzieje historyczne, ale i satysfakcja wynikająca ze świadomego patriotyzmu. Żeby zrozumieć to kompletnie, trzeba to po prostu przeżyć.

Z PERSPEKTYWY PROGRAMU

Zgłoszenia na Rajd Odkrywców 2020 ruszyły 1 stycznia. Więcej informacji o tym wydarzeniu znajdziecie na stronie rajdodkrywcow.zhp.pl oraz Facebooku.

rajdodkrywcow.zhp.pl

32 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

POROZMAJWIAJMY

O POLITYCE HM. ALEKSANDRA BERNER członkini Wydziału Inspiracji i Poradnictwa GK ZHP

OD PEWNEGO CZASU CORAZ WIĘCEJ SŁYSZYMY O EKOLOGII. ZMIANY KLIMATU, SEGREGOWANIE ŚMIECI, ZERO WASTE I TYM PODOBNE HASŁA DOCIERAJĄ DO NAS Z NEWSÓW, ARTYKUŁÓW, BLOGÓW. ŚWIAT ZORIENTOWAŁ SIĘ, ŻE CZŁOWIEK MA WAŻNY WPŁYW NA OTACZAJĄCY GO EKOSYSTEM. PHI, PRZECIEŻ W ZHP WIEDZIELIŚMY TO JUŻ 100 LAT TEMU!

Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA Z PERSPEKTYWY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 33

34 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

PRZYRODA jest nierozerwalną częścią zarówno Metody Skautowej, jak i jej polskiego odpowiednika – Harcerskiego Systemu Wychowawczego. WOSM w diagramie prezentującym najważniejsze elementy metody wymienia przyrodę obok takich haseł jak Prawo i Przyrzeczenie czy służba. W ZHP ciekawość przyrody i szacunek do niej wpisany jest w Prawo Harcerskie. Nasza więź z przyrodą tłumaczona jest przez hm. Stefana Mirowskiego w następujący sposób:

CZYM JEST POLITYKA ŚRODOWISKOWA? Opierając się na książkowych definicjach, możemy powiedzieć, że to „Oświadczenie przez organizację jej intencji i zasad odnoszących się do ogólnej działalności środowiskowej, które określają ramy dla działania i dla ustalenia celów oraz zadań środowiskowych organizacji”, a tłumacząc na zrozumiały język, Polityka środowiskowa to dokument przyjęty przez władze organizacji, w którym pokazuje ona

„HARCERZ MIŁUJE PRZYRODĘ , nie niszczy jej, przeciwdziała jej dewastacji, I STARA SIĘ JĄ POZNAĆ, uczy się czytać “świętą księgę przyrody”, odczuwa silną więź z całą przyrodą.

Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA

Ma świadomość, że jest jej cząstką, zgłębia jej tajemnice, w niej szuka i odnajduje równowagę ducha. Przeciwdziała zagrożeniom środowiska, których źródłem jest nie tylko cywilizacja przemysłowa, ale także bezmyślność, lenistwo, brak wyobraźni, nieświadomość skutków naszych działań i zaniedbań. Dba o bogactwa naturalne, o piękno krajobrazu” .

Niestety lenistwo, brak wyobraźni, bezmyślność, nieświadomość skutków naszych działań powodują, że mimo iż wszyscy wiemy od dawna, jak dbać o przyrodę, to ta postawa nie zawsze widoczna jest w naszych zachowaniach i działaniach. Aby ją wesprzeć oraz pomóc drużynom i środowiskom harcerskim miłować przyrodę, ZHP opracowało Politykę środowiskową (do czego XL Zjazd ZHP zobowiązał Główną Kwaterę przyjmując uchwałę na ten temat).

34 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

jak chce działać, aby możliwie najmniej wpływać na otaczające nas środowisko. Takie zapisy przyjęły m.in. takie organizacje jak Toyota, ABB czy Coca-Cola. Na początku 2020 r. dołączyło do nich ZHP. Praca na Polityką środowiskową przebiegała w kilku krokach. Wszystko rozpoczęło się od „przeglądu środowisk”, czyli zebrania informacji od kadr drużyn, szczepów, hufców, chorągwi i zespołów centralnych o ich działaniach i wpływie na środowisko.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 35

Na ich podstawie została przygotowana analiza, która posłużyła do napisania tekstu polityki. Tekst ten zostanie przekazany całej organizacji w czasie kursów oraz przez narzędzia programowe. Obecnie można się z nią zapoznać w dokumentach ZHP.

qrgo.page.link/HPUaJ

amerykańskich skautów, który jest obecnie wdrażany w ZHP (koordynatorem jest hm. Szymon Gackowski). W październiku można było zobaczyć grafiki na jego temat publikowana na fanpage’u ZHP na Facebooku. Leave No Trace to program poparty systemem szkoleń, którego celem nie jest uczenie sztywnych zasad, lecz budowanie określonego sposobu myślenia o konsekwencjach swoich działań w kontekście ich oddziaływania na środowisko naturalne. Więcej informacji na temat programu znajduje się na stronie specjalności ekologicznej.

specjalnosci.zhp.pl/specjalnosci-harcerskie/ ekologiczna/etyka-srodowiskowa/

W artykule wykorzystano fr. Komentarza do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego hm. Stefana Mirowskiego (Warszawa, 1996)

Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA

Już w tej chwili w Centralnym Banku Pomysłów dostępne są materiały pokazujące jak powinny działać drużyny, aby nie wpływać negatywnie na środowisko. Warto tutaj przypomnieć propozycję programową autorstwa hm. Anny Pośpiesznej „HARCERZ W LESIE”. Poradnik składa się z trzech części: pierwsza część zawiera artykuły dotyczące wiedzy o lesie – znajdują się tu informacje o strukturze, budowie, a także o problemach leśnych. Druga część to przewodnik po harcerskich formach pracy w lesie – obozach i biwakach. Jak je zorganizować w zgodzie z naturą i jak z nią obcować – dowiecie się właśnie tam. Trzecia część dotyczy propozycji działań śródrocznych podnoszących wiedzę na temat lasu wśród zuchów, harcerzy, harcerzy starszych i wędrowników.

Warto tutaj też wspomnieć o programie

LEAVE NO TRACE autorstwa

cbp.zhp.pl/poradniki/harcerz-w-lesie

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 35

TERAZ, GDY JUŻ WIESZ, CZYM JEST POLITYKA ETYKI ŚRODOWISKOWEJ, PEWNIE ZADAJESZ SOBIE PYTANIE, CO MOŻESZ Z TYM ZROBIĆ JAKO DRUŻYNOWY? OTO KILKA SUGESTII I POMYSŁÓW

Weź udział w kursie Instruktorów Leave No Trace i zacznij wdrażać program w swoim środowisku.

Weź udział w szkoleniu tutorów SWA (Odznaki Skautów Świata) i przygotuj i pełnij służbę opartą o ekologię.

Z PERSPEKTYWY SPOŁECZEŃSTWA

Przypomnij sobie ekologiczne propozycje programowe np. „Harcerz w lesie” lub „Leśne Plemiona”.

Dołącz do grupy „Harcerze zero-waste” na Facebooku i śledź dobre praktyki z innych drużyn, a następnie wdrażaj je w swojej drużyny.

Inicjuj działania pro-środowiskowej w swoim hufcu lub szczepie.

Przeczytaj dokument o Polityce środowiskowej ZHP i wdroż w drużynie.

36 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA Z PERSPEKTYWY

“Ważne jest poczucie skautowej przynależności – tego, że wszyscy razem tworzymy jedną rodzinę, którą łączy jedno prawo i przyrzeczenie.” HM. KAROL GZYL

Z KOMENDANTEM

Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU

Q&A

rozmawiał

PWD. ARTUR LAMALI współpracownik Wydziału Komunikacji i Promocji GK ZHP

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 37

NAJWIĘKSZE WYDARZENIE TEGO LATA JUŻ WKRÓTCE, ALE CZY WIEMY O NIM WSZYSTKO? Komendant Europejskiego Jamboree 2020 opowiedział nam o zgłoszeniach, przebiegu i aktywnościach podczas zlotu. Rozmawialiśmy też o ekologii i nowościach, jakie pojawią się tym razem.

Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU

pwd. Artur Lamali: Jesteś komendantem Europejskiego Jamboree 2020, które odbędzie się od 27 lipca do 6 sierpnia na Wyspie Sobieszewskiej w Gdańsku. Opowiedz nam o tym wydarzeniu. hm. Karol Gzyl: Europejskie Jamboree 2020 to zlot, który odbywa się bardzo nieregularnie. Ostatni miał miejsce w 2005 roku w Wielkiej Brytanii, a jeszcze poprzedni w 1994 roku w Holandii. Podczas Europejskiego Jamboree europejscy i pozaeuropejscy skauci z ponad 80 krajów spotkają się na 12 dni, by wspólnie CELEBROWAĆ JEDNOŚĆ SKAUTINGU I ZMIENIAĆ ŚWIAT. W tym roku po raz pierwszy uczestnikami będą skauci nie tylko zrzeszeni w Światowej Organizacji Ruchu Skautowego, czyli WOSM, ale także w WAGGGS, czyli Światowym Stowarzyszeniu Przewodniczek i Skautek. Polska po raz pierwszy będzie gospodarzem takiego zlotu. AL: Dlaczego jest to wydarzenie tak ważne dla Związku Harcerstwa Polskiego? KG: Dla harcerzy, czyli młodych ludzi to spotkanie jest niesamowitą PRZYGODĄ – wielkim obozem harcerskim w międzynarodowym gronie. Podczas EJ2020 wszystkie 40-stki zlotowe będą ze sobą przemieszane – to znaczy, że po jednej stronie drużyny polskiej będą obozować Francuzi, po drugiej Brytyjczycy, obok Hiszpanie, Słowacy, Słoweńcy,

38 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

skauci z Arabii Saudyjskiej, Chile, Nowej Zelandii, Australii, Hongkongu, Argentyny czy Ugandy. Pomimo że jamboree jest europejskie, przyjadą na nie skauci z całego świata. To wydarzenie jest ważne, bo pozwala przeżyć skautową przygodę i daje skautom z Europy możliwość spotkania się na swojej własnej imprezie, tak jak mają to w zwyczaju skauci z innych regionów.

AL: Do Jamboree zostało niewiele czasu. Czy można jeszcze dołączyć do EJ2020, stać się jego częścią?

AL: A ile osób weźmie udział w EJ2020? KG: Uczestników przyjedzie aż 17 600. Do tego musimy doliczyć kadrę, której jest 3500 osób, 350 osób kadry kontyngentów narodowych oraz 200 organizatorów z Międzynarodowego Zespołu Planującego. W sumie na Wyspie Sobieszowskiej będzie zatem 23 000 OSÓB. To największy zlot harcerski zorganizowany w Polsce od roku 1935 roku, czyli od czasu zlotu w Spale. AL: Gdańsk to piękne miasto, o czym mogliśmy się przekonać już dwa lata temu na Zlocie ZHP Gdańsk 2018. Czym EJ2020 będzie się różniło od tamtego zlotu?

Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU

KG: Zgłoszenia do patroli są już zamknięte, ale są jeszcze dwie możliwości uczestnictwa. Polecam grupę na Facebooku – Reprezentacja ZHP na European Jamboree 2020. Tam pojawiają się ogłoszenia o wolnych miejscach w poszczególnych drużynach, dlatego warto trzymać rękę na pulsie. Inna możliwość to SŁUŻBA w Międzynarodowej Kadrze Pomocniczej, czyli International Service Team. Aby zostać wolontariuszem trzeba mieć ukończone 18 lat. Jako członek IST można m.in. prowadzić zajęcia w blokach programowych – Earth 2030, Scout Craft (techniki harcerskie), czy Marina i Splash. Potrzebujemy także ratowników medycznych, osób do pomocy w biurze, wolontariuszy do obszaru promocji i komunikacji.

BUDUJEMY MIASTO – jedno z największych w województwie pomorskim. Potrzebujemy osób, które pomogą nam je zbudować i będą czuwać nad jego funkcjonowaniem, równocześnie uczestnicząc w skautowej przygodzie. Zgłoszenia trwają do 31 marca. Wszystkie informacje znajdują się na stronie ej2020. zhp.pl. Harcerki i harcerze z ZHP znajdą tam wszystkie niezbędne informacje.

grupa Reprezentacja ZHP na European Jamboree 2020

KG: Podobna będzie mechanika, czyli moduły programowe i przedpołudniowe zajęcia, w których uczestnicy będą brać udział rotacyjnie. Trochę inaczej będzie wyglądał program wieczorny – będzie mniej koncertów, ale za to dużo więcej namiotów programowych i stanowisk wystawianych przez poszczególne kraje. Najważniejszą różnicą będzie jednak atmosfera. 80 krajów i kultur podczas 20-minutowego spaceru – to właśnie jamboree. Podczas EJ2020 ważne jest także poczucie skautowej przynależności – tego, że WSZYSCY RAZEM TWORZYMY JEDNĄ RODZINĘ, którą łączy jedno prawo i przyrzeczenie.

ej2020.zhp.pl

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 39

Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU

AL: Hasło, które regularnie pojawia w komunikacji EJ2020 to ACT. Czy mógłbyś powiedzieć nam na jego temat coś więcej?

AL: Jakie inne proekologiczne rozwiązania będą stosowane przed i w trakcie organizacji EJ2020? Co zrobimy, aby jeszcze lepiej dbać o naszą planetę?

KG: Każde jamboree ma swoje motto. My zdecydowaliśmy, że obecnie bardzo ważne jest nasze DZIAŁANIE. Act to konkretne akcje, czynności, które podejmiemy po to, żeby zmienić świat na lepsze. Program edukacyjny zlotu oparty jest na zmianach klimatycznych i tym jak my, jako harcerze, możemy tym zmianom przeciwdziałać. Wkrótce wystartuje zadanie przedzlotowe, które jest adresowane do uczestników zlotu, ale tak naprawdę każdy będzie mógł pomóc w jego realizacji. W specjalnej aplikacji będzie można określić, skąd wyruszamy na zlot, a ta poda nam, jaki wyprodukujemy ślad węglowy. Następnie, realizując proste zadania, będziemy go minimalizować. To prosty przykład tego, jakie działania podejmujemy w związku z ekologią. Nauka odbywa się – zgodnie z metodą harcerską – przez działanie, w małych grupach i stawia na WYZWANIA.

KG: Zmniejszymy ilość odpadów, będziemy je segregować zgodnie z zasadami, które obowiązują na terenie miasta. Będziemy także zużywać mniej wody oraz korzystać z toalet, które będą poprowadzone do kanalizacji, więc nie będziemy produkować dodatkowych zanieczyszczeń. Bardzo dużo produktów, które będą dystrybułowane w marketach żywnościowych będzie ekologicznych, a wolontariusze będą jeść na wielorazowych naczyniach. Trzeba mieć świadomość tego, że gdybyśmy chcieli być tak naprawdę proekologiczni, to powinniśmy w ogóle jamboree nie robić i siedzieć w domach. Ale z drugiej strony zasób wiedzy i pomysłów z zajęć i warsztatów edukacyjnych, które tam się odbędą, spowodują, że nasi harcerze nabędą proekologicznych nawyków. We współpracy z Amerykańską Fundacją Skautową będziemy także fundować ULE DLA PSZCZÓŁ , które zostaną rozwiezione po całym województwie. Podejmiemy się jeszcze innych akcji i pomysłów, które harcerze i skauci będą mogli przenieść do swoich drużyn i środowisk. AL: Działając proekolgicznie na co dzień możemy pozwolić sobie na wydarzenia takie jak EJ2020. Jak będzie wyglądało żywienie uczestników? Mówiłeś o marketach – co oprócz tego? KG: Bo tylko one będą. Uczestnicy w swoich 40-stkach samodzielnie będą przygotowywać posiłki z zakupionych wcześniej przez siebie produktów. Można także umówić ze swoimi sąsiadami na międzynarodową ucztę – codziennie z kim innym. Wszystko zależy od uczestników.

40 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

AL: Czy zdradzisz trochę, co będzie w wyprawce? KG: Będzie ekologiczna – chusta i plakietka, a więcej nie zdradzę. AL: Zostawmy trochę niespodzianek na później. Czy będzie można odwiedzić zlot, nie będąc uczestnikiem?

AL: W końcu będzie to wyjątkowe wydarzenie. Zachęcamy was do włączenia się w nie na miarę waszych możliwości.

DO ZOBACZENIA W LIPCU!

Z PERSPEKTYWY ZWIĄZKU

KG: Tak. Będzie można zarezerwować bilety dla tzw. DAY VISITOR. Informacje o tym pojawią się w drugiej połowie lutego razem z możliwością rezerwowania. Chcielibyśmy przyjąć nie więcej niż 1000 osób dziennie. Bilet będzie kosztował 20 zł w podstawowym pakiecie. Będzie trzeba

przyjechać na Amber Expo w Gdańsku i tam wsiąść do specjalnego autobusu, który będzie jeździł na Wyspę Sobieszewską, gdzie będzie można zostać na cały dzień. Będzie też możliwość zakupu pakietu premium z pamiątkową chustą, plakietką i znaczkiem. I wiecie co? Tłumy brytyjskich gości już czekają na otwarcie sprzedaży!

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 41

Z PERSPEKTYWY DUCHA

HARCERSKI

MINDFULNESS HM. JOLANTA ŁABA instruktora Wydziału Wychowania Duchownego i Religijnego GK ZHP

Program pracy drużyny powinien zawierać zadanie wszechstronnie rozwijające jej członków. Chcę zachęcić drużynowych i instruktorów prowadzących gromady i drużyny do włączenia w ten plan treningu ducha. Wiele razy udało mi się sporządzić coś w rodzaju kalendarza ćwiczeń dla siły ducha dla drużyny lub zespołów, które prowadziłam.

42 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Bazą jest tutaj kalendarz roku harcerskiego. Można też wspierać się rokiem liturgicznym i charakterystycznymi dla tego tematami, czy lokalnym kalendarzem ludowym, który nierzadko inspiruje do merytorycznych pomysłów na pracę z drużyną. W ramach wspierania siły ducha warto w planie pracy drużyny raz na jakiś czas uwzględnić zadanie dla zastępów, zawierające wspólne duchowe ćwiczenie. Można na przykład razem podjąć się zdobywania indywidualnej sprawności i spotykać się w celu omówienia efektów lub poprawienia działania każdego z członków zastępu. Dzięki temu, członkowie zastępu nauczą się pomagać innym oraz otrzymają potrzebne wsparcie i motywację.

Dodatkowym efektem jest możliwość włączenia tych zadań do prób harcerskich i na stopnie instruktorskie. Być może warto też w hufcu, czy w chorągwi powiesić taki kalendarz możliwości, sporządzony z propozycji środowisk lokalnych. Wtedy drużynowi i funkcyjni mogą z tego skorzystać, uczestniczyć w zapisanych wydarzeniach albo pomóc w ich organizacji.

Z PERSPEKTYWY DUCHA

Przykłady, które poniżej zamieszczam są przetestowane w środowiskach harcerskich. Mnie samej udało się nie jeden raz z powodzeniem je zastosować w drużynie, w namiestnictwie i w kręgu instruktorskim oraz w pracy nad sobą. Zatem – START!

KALENDARZ WRZESIEŃ START W SILE DUCHA – biwak z innym środowiskiem (wymiar braterstwa), harcerska msza na rozpoczęcie roku harcerskiego, spotkanie z kapelanem, spotkanie z seniorami dotyczące historii ZHP, spotkanie z autorytetem harcerskim

PAŹDZIERNIK Wycieczki na łono natury, wieczory poezji, gawęd, nabożeństwa różańcowe, Dzień Polskiej Harcerki, Dzień Papieski

W moim kręgu instruktorskim komendant rozpoczął rok harcerski zapraszając wieczorny kominek autora książki poświęconej Harcerskiemu Systemowi Wychowawczemu. To spotkanie było niezwykle inspirujące dla drużynowych i instruktorów, którzy w nim uczestniczyli.

Kiedy byłam w drużynie harcerskiej, organizowałyśmy sobie wieczory poezji i śpiewania piosenek tematycznych. To bardzo zapadło mi w pamięć – utrwalało wiedzę o wartości przyjaźni i poświęcenie, miłości i honoru.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 43

Z PERSPEKTYWY DUCHA

LISTOPAD Akcja Znicz, Zaduszki, zbiórki poświęcone zmarłym instruktorom – bohaterom środowiska, porządkowanie grobów, Narodowe Święto Niepodległości i warty przy grobach żołnierzy, uroczyste msze z udziałem harcerzy

GRUDZIEŃ Biwaki i spotkania wigilijne, kolędowanie, Betlejemskie Światło Pokoju – zadania polegające na zorganizowaniu spotkania z przekazaniem Światła w środowiskach takich jak dom spokojnej starości, czy dom dziecka, dom samotnej matki itp., udział w roratach, udział w pasterce, zadania polegające na pomaganiu rodzinie w przygotowaniu świąt

44 | Z PERSPEKTYWY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

CZERWIEC

Noworoczne postanowienia dotyczące przestrzegania Obietnicy i Prawa Zucha, Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, podsumowania fragmentów lub całości prób na stopnie i sprawności, biwaki zimowe i wyczyny, Dzień Myśli Braterskiej, Dzień Patrona bł. W. Frelichowskiego, harcerski Dzień Babci i Dziadka, śpiewanki (czyli spotkania z gitarą i ludźmi przy świecach do czwartej nad ranem – można je urządzać tematycznie pod kątem wartości, o jakich chcemy porozmawiać)

Przygotowania do obozu – realizacja zadań takich jak przygotowanie mszy obozowej lub zajęć „alternatywa dla niepraktykujących”, dzień dziecka, zakończenie roku pracy drużyny w formie uroczystego podsumowania, uroczystości Bożego Ciała (udział harcerzy w procesji)

MARZEC I KWIECIEŃ Sporządzenie kalendarza inspirujących myśli na Wieli Post z cytatami harcerskimi lub z innych źródeł np. Biblia (można to zrobić w wersji elektronicznej i subskrybować chętnym – świetne zadanie do próby), Pierwszy Dzień Wiosny, Wielkanoc, warsztaty plastyczne (robienie palm, sztuka zdobienia pisanek, tworzenie ludowych ozdób wielkanocnych), wiosenne wycieczki, obserwacje budzącej się przyrody, nauka rozpalania ognia, pielęgnowanie tradycji związanych z ogniem w harcerstwie, Dzień św. Jerzego

Z PERSPEKTYWY DUCHA

STYCZEŃ I LUTY

Każde środowisko obchodzi uroczystości lokalne (np. święto hufca, chorągwi, święto bohatera), ma swoje miejsca pamięci, zna ludzi, którzy wymagają opieki. A może w waszym środowisku są harcerscy seniorzy, o których warto pamiętać i czasem z nimi się spotkać, by opowiedzieli jak to niegdyś bywało? To też pomysły na rozwijanie duchowości. Nie musicie tego samego robić rytualnie, co roku. Wykorzystujcie okoliczności, jakie się zdarzają i ludzi, których macie szansę spotkać. Pomyślcie o miejscach, które mogą oddziaływać na waszych wychowanków (obozy, biwaki, wyjazdy) – możliwości jest wiele. Tylko brać i korzystać.

MAJ Biwaki i wycieczki drużyny, gry terenowe z myślą przewodnią, nabożeństwa majowe, uroczystości związane z 3 Maja, wyczyny wędrownicze

Z PERSPEKTYWY Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 45

SPOTKANIA SPECJALNE

Z PERSPEKTYWY DUCHA

DLA DUCHA Kominki dla drużynowych, przybocznych, wędrowników, harcerzy starszych itp. dotyczących wychowania duchowego i religijnego to także forma pracy, którą można wpleść w regularny sposób do pracy drużyny (szczepu, namiestnictwa, hufca) w roku harcerskim.

INSTRUKTOR – DRUŻYNOWY JAKO AUTORYTET MORALNY. Dyskusja powinna zaowocować głęboką refleksją każdego uczestnika nad własną postawą moralną.

MOJA DUCHOWOŚĆ UMIERA. Forma ta bardzo mi pomagała w rozmawianiu na trudne tematy. Kiedy pogoda nie sprzyja rozpalaniu ognisk, warto korzystać z kominków i wieczornic, gdyż można je organizować w szczepie, w hufcu, na biwakach i zlotach niezależnie od warunków atmosferycznych. Należy pamiętać o tych formach także podczas wydarzeń kształceniowych. Kominki mogą zwrócić uwagę uczestników biorących udział w warsztatach/szkoleniach/kursach na kwestie wychowania duchowego i religijnego oraz skłonić ich do uwzględniania jej w propozycjach programowych, które tworzą w swoim środowisku działania.

PROPOZYCJE TEMATÓW KOMINKÓW I WIECZORNIC PRZYRZECZENIE HARCERSKIE/ ZOBOWIĄZANIE INSTRUKTORSKIE JAKO ZAPROSZENIE DO NIEUSTANNEGO ROZWOJU DUCHOWEGO I RELIGIJNEGO. W dyskusji należy położyć nacisk na kwestię duchowego aspektu służby harcerskiej i instruktorskiej.

46 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Należy zwrócić uwagę uczestników na zagrożenia dla rozwoju duchowego (np. konsumpcyjne nastawienie do własnej pracy, przedmiotowe traktowanie drugiego człowieka, brak refleksji nad swoim postępowaniem). Celem dyskusji powinno być zaproponowanie i omówienie rozwiązywania problemów dotyczących braku uwrażliwienia na swoją duchowość. Warto na tego typu dyskusję zaprosić kapelana harcerskiego lub księdza zorientowanego w specyfice pracy wychowawców w ZHP lub w metodyce pracy z dziećmi i z młodzieżą w ZHP.

INSTRUKTOR/HARCERZ/ ZUCH W SŁUŻBIE BOGU. Dyskusja powinna dotyczyć głównie form działania w służbie Bogu w dzisiejszych warunkach. Można stworzyć listę propozycji na ten temat.

SIŁA DUCHA A WIARA. W tej rozmowie mogą odnaleźć się wierzący i poszukujący duchowego wymiary życia. Ważne jest, aby dyskusję prowadziła osoba doświadczona.

Z PERSPEKTYWY DUCHA

W przypadku gromad zuchowych kominki można zastępować krótkimi gawędami, bajkami, legendami opowiadanymi przy zapalonych świeczkach, i zakończyć to piosenką. Zuchom nie należy przedłużać takich form refleksji – 10-20 minut wystarczy.

PRZYKŁADOWE TEMATY Obietnica Zucha – bajka o kimś, kto dotrzymał słowa i otrzymał za to nagrodę. Prawo Zucha – poszczególne punkty Prawa można obrazować bajkami Braci Grimm, Hansa Christiana Andersena, legendami polskimi – to także dobry sposób dla drużynowego na szlifowanie warsztatu gawędziarza. Cykle sprawnościowe – zaproszenie na podsumowanie kogoś, kogo zuchy nie znają, aby opowiedział historię z morałem na zakończenie zdobywania sprawności. Mocne wrażenie robi na dzieciach przebranie się tej osoby i przeprowadzenie tego fragmentu zbiórki w półmroku z wykorzystaniem światła świec.

W artykule wykorzystano fr. „Silni Duchem” hm. Jolanta Łaba (Kraków 2019)

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 47

OBÓZ W PIGUŁCE HM. KATARZYNA KRZAK pełnomocniczka naczelniczki ZHP ds. HALiZ

Z PERSPEKTYWY EKSPERTA

DLACZEGO WAŻNE JEST, ABY ŚRODOWISKA BRAŁY UDZIAŁ W HARCERSKIEJ AKCJI LETNIEJ? Obozy harcerskie są podsumowaniem rocznej pacy drużyny i są równowartością czasu, który poświęcamy w trakcie roku na harcerstwo. Naszym, jako instruktorów ZHP, głównym zadaniem jest wspieranie procesu wychowawczego. Trudno go jednak planować i osiągać szybkie efekty, kiedy spotykamy się z naszymi harcerzami raz w tygodniu na 1,5 godziny. Jadąc na obóz, mamy szansę zrobić dużo więcej i szybciej zaobserwować zmiany.

JAKIE WARUNKI TRZEBA SPEŁNIĆ, ŻEBY POJECHAĆ NA OBÓZ? Przede wszystkim trzeba mieć chęci. Jeżeli chodzi natomiast o konkretne uwarunkowania, to nie są one takie same dla wszystkich chorągwi.

OD CZEGO ZACZĄĆ ORGANIZACJĘ OBOZU? Jak w każdym harcerskim działaniu, tak i w przypadku organizacji HAL, na początku należy zastanowić się, jaki jest cel obozu. Pozostałe kroku zależą od tego pierwszego. Do naszych zamierzeń dobierzemy bowiem formę akcji letniej – możemy wybrać biwak, który jest podsumowaniem rocznej pracy, zlot krajowy lub zagraniczny, obóz na stałej bazie, obóz wędrowny,

48 PERSPEKTYWY HARCERSKI 48 || Z Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT PUNKT WIDZENIA WIDZENIA

czy budowany samodzielnie obóz w lesie. Każda z tych form organizowana jest inaczej. Nie ma jednego uniwersalnego przepisu na organizację obozu.

KOGO MOŻEMY PROSIĆ O POMOC? Dużo zależy od środowiska, w którym działamy. Jeżeli jesteśmy drużynowym, który działa w szczepie, z prośbą o wsparcie zwróćmy się do komendanta szczepu. Szczep jest po to, aby wspierać ciąg wychowawczy, a dzięki wspólnemu obozowi, łatwiej o jego naturalne zachowanie. Jeżeli nie działamy w szczepie, poprośmy o pomoc komendę hufca – komendanta, osobę odpowiedzialną za sprawy organizacyjne, pełnomocnika HALiZ, czy kwatermistrza.

O JAKICH DOKUMENTACH POWINNIŚMY PAMIĘTAĆ I GDZIE ICH SZUKAĆ? Najważniejszym dokumentem jest zhp.pl/haliz Instrukcja HALiZ. Tam znajduje się lista dokumentów organizacyjnych. Pamiętajmy jednak, że są również inne dokumenty, które obóz musi posiadać – najczęściej jest tak, że każda chorągiew przyjmuje zasady organizowania w HALiZ i podaje te dokumenty, które życzy sobie, aby kadra organizująca osób dostarczyła. Dlatego polecam dokładnie zapoznać się z zakładkami Harcerskiej Akcji Letniej i Zimowej, na stronach internetowych waszych chorągwi.

ROZGRZEWAJĄCY OBIAD PHM. ADRIAN ŁUKASZEWSKI instruktor Chorągwi Gdańskiej ZHP

Zima to dobry czas wyjazdów na śnieżne przygody. W mojej gromadzie „Brykające Tygryski” mieliśmy tradycję, że na zimowiskach zdobywaliśmy letnie sprawności. Na przekór pogodzie rozgrzewaliśmy się zagadkami z Doliny Nilu, legendami samurajów czy afrykańską dżunglą. We wczuciu się w klimat zawsze pomagało nam wspólne gotowanie. Dlatego dzisiaj przygotowałem dla was przepis, który jest inspirowany daniami azjatyckimi. Rozgrzejcie się z zimowe dni i dostarczcie swoim organizmom energię do śnieżnych zabaw. Smacznego!

POTRZEBUJESZ:

DLACZEGO TAKIE SKŁADNIKI? Makaron ryżowy jest źródłem potasu, magnezu, cynku, żelaza, a także witamin z grupy B i witaminy E. Posiada również duże ilości białka i błonnika, dzięki czemu dłużej czujemy się najedzeni, a układ trawienny zostaje usprawniony. Makaron ryżowy nie zawiera konserwatorów, dodatków chemicznych i sztucznych barwników. Kapusta pekińska jest bogata w witaminy A, C oraz witaminy z grupy B. Dodatkowo zawiera białko oraz składniki mineralne takie jak żelazo, cynk, potas, fosfor, magnez, kwas foliowy i błonnik pokarmowy. Ze względu na tak bogaty skład kapusta pekińska wykazuje szereg właściwości leczniczych.

PRZYGOTOWANIE: Kurczaka kroimy w kawałki. Dodajemy soli, pieprzu i curry. Odstawiamy na około pół godziny. Obieramy i kroimy cebulę w cieniutkie półplasterki i podsmażamy na patelni na łyżce oleju ryżowego. Do lekko podsmażonej cebuli dodajemy kurczaka i smażymy razem przez kilka minut na niezbyt dużym ogniu. W międzyczasie wstawiamy wodę na makaron i gotujemy go. Kiedy kurczak kończy się smażyć dodajemy kukurydzę.

Z PERSPEKTYWY KUCHNI

500g piersi z kurczaka 1 czerwona papryka 1 mała kapusta pekińska 1 opakowanie makaronu ryżowego 1 średnia czerwona cebula 5 pieczarek 1 puszka kukurydzy opakowanie mieszanki warzyw chińskich na patelnię przyprawy: sól, pieprz, curry, ostra papryka, słodka papryka, 3 łyżki oleju (najlepszy byłby ryżowy)

Bierzemy dość duży garnek. Wlewamy do niego resztę oleju (2 łyżki). Kroimy paprykę w cienkie plasterki i wrzucamy do garnka. W trakcie gotowania papryki wsypujemy mieszankę warzyw chińskich, wszystko mieszamy i dusimy około 5 minut. Teraz czas na pokrojenie kapusty pekińskiej i pieczarek. Wsypujemy je do garnka na kolejne 5 minut duszenia. Następnie dodajemy makaron i kurczaka z cebulką i kukurydzą z patelni. Wszytko mieszamy. Dodajemy odrobinę słodkiej i ostrej papryki, szczyptę soli i pieprzu, jeżeli lubimy możemy dodać także trochę pietruszki. Wszystko mieszamy, dusimy 2 minuty i podajemy gorące w menażkach albo na talerzach.

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 49

“A ADI POWIEDZIAŁ…” PWD. KATARZYNA KRAWCZYK komendantka I Szczepu im. Obrońców Kopalni “Michał”, Hufiec ZHP Siemianowice Śląskie A Adi powiedział, że książki nie mogą być ciekawe… A jednak! Książkę Magdy Bloch dostałam od jednej z Instruktorek mojego szczepu i muszę przyznać, że prezent okazał się strzałem w dziesiątkę! Autorka jest instruktorką Royal Rangers, jednak swoją harcerską przygodę rozpoczynała jako zuch w Związku Harcerstwa Polskiego.

Książka przyciąga uwagę jeszcze zanim się ją otworzy – jest bowiem pięknie wydana. Okładka jest intrygująca, a każdą stronę publikacji zdobią cudowne ilustracje wykonane własnoręcznie przez samą autorkę. Raj dla oczu!

Z PERSPEKTYWY BIBLIOFIA

Treść książki została podzielona na rozdziały, z których każdy może stać się dla was osobną przygodą i wyzwaniem, którego wykonania podejmiecie się zaraz po dotarciu do ostatniej jego strony. Każdy rozdział zawiera krótką i zwykle zabawną historię „z życia instruktora” – kto był kiedykolwiek w jego skórze, zapewne wie, jakich ciekawych historii dostarczają zuchy i harcerze. Na kolejnych stronach możemy znaleźć mnóstwo inspiracji na zbiórki i wyjazdy harcerskie. Ja, będąc harcerką od parunastu lat, znalazłam kilka fantastycznych pomysłów, które mnie zaskoczyły i wprost nie mogę się doczekać, aby wypróbować je w praktyce. Survivalowa puszka (a w niej wodoodporne zapałki) to coś, co zagości w moim plecaku na stałe podczas harcerskich wędrówek, a na tegorocznym obozie moi harcerze będą mieli okazję zaparzyć sobie herbatę na własnoręcznie przygotowanej kuchence survivalowej. Dużą zaletą tej książki są także przepisy na harcerskie potrawy (np. Zawijaski z Laski czy

50 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA

Syrop ze Stokrotek) – czyli coś, co harcbrzuszki lubią najbardziej. Pamiętajcie, że wspólne gotowanie to świetny pomysł na integrację i rozwijanie swoich umiejętności. Autorka kieruje książkę do, jak sama mówi, „tych, których ciągnie do lasu” i trudno się z nią nie zgodzić. Co więcej, mogę się założyć, że po lekturze “A Adi powiedział...” harcerze zostaną w swoim naturalnym środowisku jeszcze dłużej i spędzą tam fantastyczny czas. Dlatego nie czekajcie! Spakujcie plecak, zabierzcie przyjaciół i ruszcie odkrywać nieznane tereny razem z autorką “A Adi powiedział...”

REDAKCJA WYDAWCA: Związek Harcerstwa Polskiego ul. Marii Konopnickiej 6 00-461 Warszawa

KOREKTA: phm. Karolina Kwiatkowska, phm. Marta Jeżak

REDAKTORKA NACZELNA: phm. Marta Jeżak

SKŁAD I ŁAMANIE: pwd. Sara Ejsmont

AUTORZY: hm. Lucyna Czechowska, hm. Monika Grądecka, phm. Kamila Smyczek, phm. Emilia Wadas, pwd. Anna Kurakowska, hm. Aleksandra Berner, pwd. Artur Lamali, hm. Jolanta Łaba, hm. Katarzyna Krzak, phm. Adrian Łukaszewski, pwd. Katarzyna Krawczyk

ZDJĘCIA: pwd. Konrad Kmieć, phm. Karolina Piotrowska, pwd. Matylda Hojnor, phm. Karolina Pośnik, phm. Michał Wiraszka, phm. Agnieszka Madetko-Kurczab, dh. Zuzanna Gałczyńska, dh Arkadiusz Wydro, Sebastian Strachowski, Annie Spratt/Unsplash, Gabriel Alenius/ Unsplash, Thomas Kelley/Unsplash OKŁADKA: pwd. Julia Sało ZDJĘCIE Z OKŁADKI: phm. Karolina Piotrowska

COPYRIGHT ® 2020 ZWIĄZEK HARCERSTWA POLSKIEGO Wydruk sfinansowany ze środków Rządowego Programu Wsparcia Rozwoju Organizacji Harcerskich i Skautowych na lata 2018-2030

PAPIER Z ODPOWIEDZIALNYCH ŹRÓDEŁ

Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA | 51

52 | Z PERSPEKTYWY HARCERSKI PUNKT WIDZENIA