MEA VIA

Propozycja programowa

Mea Via Zadbaj o zdrowie psychiczne PaĹşdziernik 2020

Autorzy: • • • • • • •

pwd. Dominika Duszyńska Julia Gadzinowska pwd. Julia Juszczak pwd. Magdalena Ernest pwd. Maja Rosińska Wiktoria Rytlewska Zofia Kobus

Specjalne podziękowania dla: • • • • • •

phm. Magdaleny Zych phm. Mai Kwieciszewskiej hm. Krzysztofa Kobusa phm. Pawła Kolczyńskiego hm. Barbary Małeckiej Członków Studenckiego Koła Naukowego Psychiatrii Dzieci i Młodzieży UMP

1

Czuwaj! Cześć!

Druhno, Druhu korzystacie właśnie z propozycji programowej, która powstała jako podsumowanie mojego uczestnictwa w Seminarium Juliette Low, seminarium kształceniowego organizowanego przez WAGGGS. Mea Via to po łacinie moja droga. Chciałabym, żeby propozycja programowa pomogła niejednemu zuchowi i harcerzowi znaleźć swoją drogę w tym świecie, zarówno fizycznym jak i psychicznym.

Chciałabym, żeby zbiórki, które przeprowadzicie za pomocą propozycji programowej, pokazały zuchom i harcerzom, że należy rozmawiać o zdrowiu psychicznym. To, że ktoś nie zawsze czuje się świetnie nie jest złe czy potępiane. Coraz więcej dzieci i młodzieży ma zaburzenia psychiczne; jest to nawet 20% populacji. Zdaję sobie sprawę, że propozycja programowa jest tylko pierwszym krokiem w walce z tym problemem. Mimo wszystko mam nadzieję, że dzięki niej zwiększy się świadomość Wasza i Waszych podopiecznych.

Badania pokazują, że to dziewczynki częściej niż chłopcy mają problemy ze swoim zdrowiem psychicznym. Może to być jeden z czynników wpływających na nierówność płci, zagadnienie, które porusza piąty punkt „Celów zrównoważonego rozwoju”.

Osiągnięcie równości płci jest również celem WAGGGS. Dodatkowo w propozycji Mea Via chciałabym pokazać Wam najnowszy model liderski WAGGGS. Przedstawcie go Waszym podopiecznym i korzystajcie z niego jako podsumowanie każdej z Waszych zbiórek.

Mam nadzieję, że ta propozycja programowa przyniesie Wam dużo tematów do rozmów i własnych przemyśleń. Na ostatniej stronie znajdziecie instrukcję, co zrobić, aby otrzymać nagrodę.

Powodzenia!

pwd. Dominika Duszyńska

2

Spis treści 1. Model liderski WAGGGS 2. Konspekt zbiórki dla zuchów 3. Konspekt zbiórki dla harcerzy 4. Konspekty zbiórek dla harcerzy starszych i wędrowników 5. Podsumowanie

4 8 11 16 32

3

Model liderski WAGGGS TŁUMACZENIE: Agnieszka Elwertowska

Model przywództwa został stworzony przez WAGGGS, organizację, która zrzesza w większości dziewczęta i kobiety. Dlatego używane są żeńskie formy językowe. Jednak sam model ma charakter uniwersalny, mogą z niego korzystać chłopcy i mężczyźni.

Dla WAGGGS bycie liderką oznacza wspólną podróż, podczas której współpracujemy i wprowadzamy pozytywne zmiany we własnym życiu, w życiu innych ludzi oraz w szeroko rozumianym społeczeństwie.

Dobra liderka to osoba, która zdobywa nowe umiejętności przez całe swoje życie, świadomie pogłębia rozumienie różnych sytuacji, korzysta z różnorodnej wiedzy i wykorzystuje ten proces do współpracy z innymi, aby móc działać realnie, zmieniać świat na lepszy.

Czym jest praktykowanie przywództwa?

Nowy model przywództwa WAGGGS jest modelem praktyki przywódczej.

Praktykowanie przywództwa to decydowanie o wyborze takich codziennych zachowań, w które się zaangażujemy, aby przełożyć swoje wartości na realne działanie, które skutkuje autentyczną, pozytywną zmianą. Zgodnie z modelem sposób bycia i myślenia o świecie stanowi podstawę tego, kim jesteśmy jako liderki. Najlepszym sposobem pracy nad tą podstawą jest świadome i aktywne praktykowanie przywództwa.

Wierzymy, że: ● praktykowanie przywództwa jest procesem angażującym całą osobę; ● każdy może rozwijać swoją praktykę przywódczą w życiu codziennym; ● każdy, bez względu na wiek, pozycję lub sytuację, jest w stanie zwiększać swoją świadomość w zakresie praktykowania przywództwa; ● powinnyśmy dać każdej osobie narzędzia, dzięki którym będzie mogła postrzegać siebie jako liderkę/lidera i przyglądać się swojej praktyce przywódczej, oceniać ją; ● musimy znaleźć czas i stworzyć przestrzeń dla praktykowania przywództwa, jeśli chcemy być lepszymi liderkami; pełnienie funkcji, które dają nam władzę nie czyni z nas automatycznie przywódczyń; ● dziewczęta mogą rozwijać swoje przywództwo w każdym wieku; dorośli w ramach swoich zadań powinni wspierać je w określaniu czasu i przestrzeni niezbędnej do praktykowania przez nie przywództwa; ● nasze wartości i zachowania mają większy wpływ na to, kim jesteśmy jako liderki, niż umiejętności, które zdobywamy.

4

Jakie postawy składają się na model przywództwa?

Model opracowany przez Światowe Stowarzyszenie Przewodniczek i Skautek zakłada, że głównym narzędziem w praktykowaniu przywództwa w sposób świadomy jest system sześciu postaw.

Każda postawa jest oknem, przez które możemy wyjrzeć, aby dostrzec różne perspektywy i świadomie wpływać na nasze własne reakcje, refleksje, wybory i zachowania, dopóki nie staną się one naszym nawykiem, częścią tego, kim jesteśmy jako liderki.

System postaw przywódczych w modelu liderskim WAGGGS

Przywództwo dla mnie samej – postawa refleksyjna Czerp wiedzę z tego, czego już doświadczyłaś, pomyśl o swoim zachowaniu i jego wpływie na otoczenie i konsekwencjach, jakie ze sobą niesie. Odkryj swoje wartości i jak być wobec nich prawdziwą, kiedy będziesz pracować nad swoim warsztatem liderki. Rozwijaj ciekawość! Zachowaj przestrzeń do nauki i 5

dbania o siebie do własnego rozwoju.

oraz

rozpoznawania

i

stwarzania

warunków

Przywództwo w relacjach – postawa współpracy Połącz różne perspektywy i zainspiruj powstanie zgodnego stanowiska wokół wspólnej wizji. Słuchaj i ucz się od innych. Swobodnie dziel się tym, co wiesz.

Twórz struktury, warunki i postawy, których ludzie potrzebują, by w pełni wykorzystać swój potencjał w pracy z jakimkolwiek zespołem w każdej sytuacji.

Przywództwo w innowacjach krytycznego myślenia

–

postawa

kreatywnego

i

Stwórz przestrzeń, w której zarówno innowacyjność, jak i ciekawość będą cenione. Zbieraj informacje, analizuj i ucz się w oparciu o rzetelne źródła i dowody. Strzeż się sztywnych założeń i kwestionuj je, zachęć siebie i innych do innowacyjności, szukaj nowych pomysłów, bądź otwarta na zmianę swojego zdania.

Przywództwo wzmacniające dziewczęta – postawa równości płci Jako liderka bierz pod uwagę płeć osób, z którymi masz do czynienia. Kwestionuj stereotypy płci. Zrozum wpływ barier płci i zainspiruj siebie oraz innych do rozpoznawania i przezwyciężania tych barier. Popieraj wartość ruchu, którego liderkami są dziewczęta.

Przywództwo w kontekście – postawa otwartości na świat

Wejdź do świata innych, głębiej zrozum ich potrzeby i obawy. Obserwuj, zadawaj pytania i przyswajaj informacje na temat lokalnych warunków i perspektyw. Buduj wartościowe relacje wykorzystując możliwości włączania się i wspólnego przewodzenia.

Przywództwo, by mieć wpływ - postawa odpowiedzialności za swoje czyny

Zmobilizuj energię wokół tego, co wymaga zmiany i co należy chronić.

Przekształć swoje wartości w autentyczne działanie. Pracuj nad warsztatem umiejętności liderskich, aby stworzyć świat, w którym wszystkie dziewczęta są cenione i mogą osiągać swój potencjał jako odpowiedzialne obywatelki świata.

Podczas zbiórki (zwłaszcza HS i W) zastanówcie się, jakich postaw używacie/używaliście. Niech każdy uczestnik odpowie na pytanie: jakiej postawy przywódczej użyłem dzisiaj? Jakich postaw przywódczych używam na co dzień? W czym mogą mi pomóc?

6

7

Propozycja zbiórki dla zuchów Zdrowa głowa, zdrowy zuch Zbiórki powinny się skupić na rozmowach o naszych emocjach. Musimy przekonać dzieci, że powinny mówić o tym co czują, ale żeby tak było musimy je nauczyć mówić o emocjach bez wstydu. Powinniśmy je również nauczyć słuchania siebie nawzajem i niebagatelizowania smutków innych dzieci.

Zbiórka nr 1 (lub na pierwszej zbiórce drużynowy/a robi małe kino i całą gromadą obejrzycie bajkę „W głowie się nie mieści”, a na następnej zbiórce zróbcie zadania z propozycji)

1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiórki.

2. Gawęda o emocjach

Chłopiec nic nie mówi. Nie potrafi nazwać swoich emocji i tego jak się czuje.

Po prostu coś robi. Rano miał niedobre śniadanie, bardzo go to zezłościło, ale tylko krzyknął na mamę i wyszedł z domu. Jego koledzy znowu bawili się bez niego, ale nie powiedział im, że go to zasmuciło, tylko się obraził i odszedł.

Zapomniał zrobić zadanie domowe i pani dała mu 1, bardzo chciało mu się płakać, ale nikomu nic nie powiedział, tylko złościł się i trzymał na uboczu.

Podeszła do niego koleżanka i zapytała co się dzieje, a on odpowiedział, że nie wie, wzruszył ramionami i odwrócił się do niej plecami.

3. Po gawędzie drużynowa/y zadaje pytania.

- Jak myślcie, jakie emocje czuł chłopiec z gawędy?

- Co mógł zrobić, żeby poczuć się lepiej?

- Czy powinien powiedzieć koleżance, co się stało?

- Czy dobrze robił, że na wszystko reagował złością?

- Jak można pomóc takiemu chłopcu?

4. Kalambury.

Dzieci losują po jednej kartce z przypadkowym zdaniem np. „ale słodkie króliczki”, ale muszą to zdanie powiedzieć z użyciem emocji, która również jest

8

napisana na kartce np. gniew. To znaczy: dane dziecko musi powiedzieć „Ale słodkie króliki!” w jak najbardziej gniewnym tonie, reszta zuchów musi zgadnąć czy osoba przestawiająca jest zła, szczęśliwa, smutna itp.

5. Wspólne robienie tablicy nastrojów.

Drużynowy/a razem z zuchami wycinają po 3 kółeczka dla każdego zucha, potem rysują na nich minkę wesołą, obojętną i smutną. Zuchy razem z opiekunami robią i ozdabiają tablicę, do której przyklejają kolorowe koperty z napisanym imieniem każdego zucha.

Po każdej zbiórce zuchy będą wrzucały do kopert ze swoim imieniem buźkę, która ma pokazywać ich nastrój po zajęciach.

6. Mały teatr.

Zuchy podzielone na szóstki dostają zadanie. Muszą zrobić scenkę, w której jedna osoba ma problem, a reszta zuchów pomaga jej go rozwiązać. Np. Zosia wstydzi się zapytać innych, czy chcą się z nią bawić. Dlatego siedzi na uboczu i w ciszy obserwuje zabawę innych. Zuchy muszą przedstawić, co porządny zuch powinien zrobić w takiej sytuacji.

7. Zadanie międzyzbiórkowe

a) Jeżeli nie oglądaliście na zbiórce „W głowie się nie mieści”, to niech zuchy obejrzą tę bajkę w domu, a potem na zbiórce porozmawiajcie o niej. b) Jeśli już znają bajkę, to niech zuchy codziennie do następnej zbiórki pytają rodziców, rodzeństwa i innych członków rodziny „jak się dzisiaj czują?” i na następnej zbiórce niech opowiedzą o swoich doświadczeniach.

9

10

Propozycja zbiórki dla harcerzy Harcerz dba o zdrowie psychiczne, jak o zdrowie fizyczne Materiały ● Kolorowe czasopisma ● Klej ● Nożyczki ● Blok rysunkowy lub techniczny ● Tekturowe talerze ● Kolorowe karteczki samoprzylepne ● Dwa balony Przebieg

1. Rozpoczęcie Przywitanie uczestników. Prowadzący prosi, aby każdy wybrał jedną z buziek, która obrazuje jego obecnie przeżywane emocje (zał. 1).

Uczestnicy, jeśli mają ochotę, mogą uzasadnić swój wybór. Następnie, prowadzący rozdaje uczestnikom “Koło emocji” (zał. 2) i zaprasza uczestników do rozmowy dotyczącej tego, z którymi emocjami już się spotkali, być może tylko z nazwami lub doświadczyli ich bezpośrednio.

2. “Jaka to emocja?”

Prowadzący rozdaje uczestnikom karteczki z nazwami emocji (zał. 3). Każdy wybiera taką, na jaką ma ochotę. Następnie chowa ją tak, aby reszta uczestników nie widziała wybranej emocji. Zadaniem każdej osoby jest odgadnąć “Jaka to emocja?”. Uczestnicy mogą zadawać różne pytania, zaś osoba pytana może jedynie odpowiadać TAK lub NIE. Po zakończeniu ćwiczenia wszyscy prezentują swoje emocje.

3. Zamiana emocji Uczestnicy trzymają kartki z emocjami z poprzedniego ćwiczenia w ręku.

Dobierają się w pary. Jedna osoba z grupy jest rzeźbiarzem, druga zaś materiałem. Zadaniem rzeźbiarza jest praca z ciałem drugiej osoby – ustawia ręce, nogi, postawę ciała, “rzeźbi” mimikę twarzy tak, aby pozostająca w bezruchu rzeźba wyraziła określoną emocję. Kiedy wszystkie rzeźby zostaną przygotowane, rzeźbiarze podchodzą do losowo wybranych rzeźb i oglądają jakie emocje zostały zaprezentowane. Po tym etapie następuje zamiana ról.

11

4. Kalejdoskop uczuć Prowadzący rozdaje uczestnikom białe kartki papieru formatu A4, kolorowe czasopisma, klej i nożyczki. Na początku pracy prosi, aby każdy podzielił swoją kartkę na 4 części.

Teraz do każdej z czterech części przypisujemy jedną emocję: radość, smutek, strach, zaskoczenie. Szukamy w kolorowych gazetach zarówno treści, jak i ludzi prezentujących wskazaną emocję. Z zebranego materiału tworzymy kolaż. Po zakończeniu ćwiczenia każdy uczestnik prezentuje swoją pracę.

5. Rozmowa kierowana Na tym etapie pracy warto, aby prowadzący zadał uczestnikom pytanie o trudności, jakie spotkali podczas ćwiczenia, jak sobie z nimi poradzili. Która część pracy była najłatwiejsza, a która wymagała wsparcia prowadzącego.

6. Zegar z emocjami Każdy uczestnik przygotowuje emotikony wyrażające różne emocje. Można raz jeszcze posłużyć się “Kołem emocji”. Następnie uczestnicy wycinają emotikony i przyklejają je do tekturowych talerzyków tak, aby powstał zegar. Po zakończeniu pracy uczestnicy rysują wskazówki zegara w taki sposób, aby wskazywały na emocję, które odczuwają w danym momencie.

Można zrobić ruchome wskazówki i wykorzystać zegar do rundek rozpoczynających lub kończących zajęcia.

7. Emocje są potrzebne Należy powiedzieć uczestnikom, że wszystkie emocje są nam potrzebne w życiu. Kształtują to, jakie ono jest. Mimo, że np. złość nie jest dla nas przyjemnym uczuciem, jest nam potrzebna i często pomaga nas zmobilizować. (Uczestnicy mogą podać przykłady, kiedy emocje, nawet te nieprzyjemne, są potrzebne i pomocne).

Skutki tłumienia emocji Prowadzący tłumaczy uczestnikom, że chwilowe ukrycie nagłych emocji nie jest groźne. Długotrwałe tłumienie emocji ma znacznie groźniejsze skutki i może być dla nas wyniszczające.

Można to wytłumaczyć na podstawie dwóch balonów. Jeden z nich nawet jeśli lekko nadmuchany (niektóre emocje krótkotrwale tłumione) jest ładny, niezniszczony. Drugi poprzez dokładanie mu tłumionych emocji (dodmuchiwanie powietrza) w końcu pęknie, zniszczy się. Tak jak balon z tłumionymi emocjami pęka, tak jeśli ktoś stale odczuwa negatywne emocje, a jednocześnie tego nie okazuje, pozbawia się w ten sposób jakichkolwiek szans na reakcję otoczenia i pomoc ze strony najbliższych.

Wyniszcza swój organizm.

12

8. Jaki to kolor?

Na zakończenie prowadzący przykleja na plecach uczestników karteczki samoprzylepne w różnych kolorach. Każdy spaceruje po sali i prezentuje innym kartki. Uczestnicy spotykają się w dwójkach, zadają pytania tak, aby nie używać nazw kolorów np. Czy jestem w kolorze marchewki? Czy jestem w kolorze trawy?... Kiedy wszyscy odgadną jakie kartki zostały im przyporządkowane, prowadzący prosi o zdjęcie kartek i dokończenie zdania: “Jestem dzisiaj w kolorze... (wybiera kolor), ponieważ...(uzasadnia).

Załącznik 1

13

Załącznik 2

14

Załącznik 3 ZŁOŚĆ

ZAZDROŚĆ

FRUSTRACJA

WĄTPLIWOŚĆ

SMUTEK

ŻAL

STRACH

WSTYD

RADOŚĆ

DUMA

MIŁOŚĆ

NIECHĘĆ

ZDUMIENIE

WESOŁOŚĆ

ROZTARGNIENIE

ZACHWYT

15

Propozycje zbiórek dla harcerzy starszych i wędrowników Co ci chodzi po głowie Autoagresja – czym jest, w jakich formach występuje i jak sobie z nią radzić?

Konspekt zbiórki: Przewidywany czas zbiórki: ok. 1h.

Miejsce: harcówka, inne pomieszczenie.

Materiały: kartki, coś do pisania, załączniki, arbuz i gumki recepturki lub cola i mentosy.

UWAGA: Przed rozpoczęciem zbiórki należy zaznaczyć, że dotyczy ona trudnych tematów i osoby, które nie chcą być aktywne, nie muszą brać czynnego udziału w zbiórce i zadaniach.

Przebieg zbiórki: 1. Wstęp – Czym jest autoagresja? załącznik nr 1 2. Co ma wpływ na jej występowanie?- Załącznik 2+ doświadczenie załącznik nr 3 3. Jak sobie radzić? – uczestnicy podają własne pomysły, opowiadają co robią, kiedy są źli, smutni lub zestresowani. Jeśli jest możliwość- niech zaprezentują (np. kiedy ktoś jest zły liczy do dziesięciu i głęboko oddycha, niech podzieli się tym sposobem z innymi). Należy podkreślić, że słowa „jak te blizny będą później wyglądać” nie są dobrym sposobem, ponieważ taka osoba nie myśli o konsekwencjach swoich czynów. + załącznik nr 4 Poradnik ze strony na portalu Facebook „PoRoZMAWiAJMY” (niech uczestnicy sami wymyślą przykłady, a prowadzący dopowie na podstawie załącznika) 4. Zadanie „Igła i nitka”– uczestnicy muszą napisać na kartkach z jaką emocją najtrudniej sobie radzą i co najczęściej wywołuje taką emocję.

16

Wszystkie kartki należy ze sobą zszyć na znak wzajemnego wsparcia. Igła oraz nitka mają symbolizować zszycie ran sobie zadanych. Zszywamy kartki ze sobą, aby pokazać, że nie musimy być sami z naszymi emocjami, wiele osób przeżywa to samo, a wspierając się możemy sobie z nimi lepiej poradzić.

5. Podsumowanie zbiórki - Według pomysłu prowadzącego. Podczas podsumowania zastanówcie się, jakich postaw liderskich używacie/używaliście. Niech każdy uczestnik odpowie na pytanie: jakiej postawy przywódczej użyłem dzisiaj? Jakich postaw przywódczych używam na co dzień? W czym mogą mi pomóc?

Załącznik nr 1 Zdjęcia w tym załączniku mogą okazać się szokujące. Uprzedź o tym swoich podopiecznych.

Autoagresja to działanie lub szereg działań mających na celu spowodowanie psychicznej albo fizycznej szkody, jest to agresja skierowana "do wewnątrz". To pewne zaburzenie instynktu samozachowawczego, który wyraża się tendencją do samookaleczeń, samouszkodzeń zagrażających zdrowiu, a nawet życiu.

Rodzaje autoagresji:

• Autoagresję bezpośrednia (bicie, samookaleczenie, samooskarżanie), • Pośrednia (poddawanie się agresji innych), • Werbalna (zaniżanie swojej samooceny, krytykowanie siebie i swojego zachowania), • Autoagresja niewerbalna (samookaleczenie - to uszkodzenie ciała, które może mieć formę powierzchownych lub głębokich ran ciętych, wbijanie ostrych przedmiotów w ciało, połykanie ich, polewanie się kwasem, przypalanie, łamanie kości, uszkadzanie lub wycinanie fragmentów ciała, także narządów płciowych, powiek, gałek ocznych itp.) Jest to agresja jawna.

• Autoagresja ukryta - To pozorowanie objawów chorób psychicznych lub fizycznych. Osoby stosujące tę autoagresję wierzą, że są na coś chore i zaprzeczają faktowi, że sami wywołują objawy i dolegliwości. Dla przykładu choroba skóry - specjalne niszczenie jej poprzez polewanie kwasem lub oparzanie. W przypadku chorób psychicznych może to być wmawianie sobie halucynacji.

17

ZAŁĄCZNIK NR 2:

Autoagresja najczęściej spowodowana jest zaburzeniem w sferze emocjonalnej. Osoba, u której autoagresja występuje, nie radzi sobie z negatywnymi emocjami, niekorzystnymi sytuacjami lub problemami, a napięcie wyładowuje poprzez wyrządzanie sobie krzywdy fizycznej lub psychicznej. Niestety od samookaleczeń można się uzależnić, a jest to spowodowane wytwarzaniem endorfiny we krwi, który poprawia samopoczucie, eliminuje ból oraz znosi napięcie. Z autoagresją często spotyka się przy chorobach i zaburzeniach psychicznych, ale też np. przy chronicznym zapaleniu mózgu lub gdy wystąpi kiła układu nerwowego.

ZAŁĄCZNIK NR 3:

DOŚWIADCZENIA DO WYBORU: • Mentos i cola.

Potrzebujemy butelkę coli, a do tego miętowe mentosy. Po dodaniu mentosów do coli, napój eksploduje.

Mentosy to czynniki zewnętrzne, które na nas wpływają. My jesteśmy colą.

Kiedy mamy nadmiar negatywnych emocji, może dojść do autodestrukcji.

• Wybuchający arbuz Potrzebujemy jakiejkolwiek wielkości arbuza, a do tego sporo gumek recepturek. Nakładamy po kolei gumki recepturki na arbuz aż dojdzie do momentu, kiedy owoc wybucha.

Gumki recepturki mają symbolizować stres, smutek, złość, niewygodne 18

sytuacje i problemy, które nam się nawarstwiają. Możemy zauważyć, że arbuz początkowo się ściska. Symbolizuje to krzywdę, którą sobie wyrządzamy. Po nałożeniu dużej ilości gumek recepturek arbuz wybuchnie, a to oznacza autodestrukcję, do której ktoś się posuwa.

Załącznik nr 4

19

Hejt a konstruktywna krytyka – czym są, czym się różnią, jak przyjmować krytykę i krytykować Konspekt zbiórki: Przewidywany czas zbiórki: ok. 1,5 h.

Miejsce: harcówka, inne pomieszczenie.

Materiały: kartki, coś do pisania, załączniki.

Zadania pozbiórkowe: publikacja podjętych działań odnośnie poniższej zbiórki.

UWAGA: Przed rozpoczęciem zbiórki należy zaznaczyć, że dotyczy ona trudnych tematów i osoby, które nie chcą być aktywne, nie muszą brać czynnego udziału w zbiórce i zadaniach.

Przebieg zbiórki: 1. Wstęp – Pokazanie zdjęć (załącznik 1) i poproszenie o ocenienie ich przez harcerzy.

2. Wyjaśnienie, czym jest hejt a czym konstruktywna krytyka - Wyjaśnienie różnic, zachęcenie harcerzy do opowiadania swoich historii, by lepiej przybliżyć i zrozumieć te różnice. Należy wspomnieć, że konstruktywna krytyka jest dla nas dobra i potrzebna.

3. Krótka dyskusja – Jak hejt wpływa na nasze samopoczucie i rozwój?

Podzielić się własnymi doświadczeniami, historiami. Przy okazji omawiania hejtu pokazać ćwiczenie: Należy składać cały czas kartkę na pół, aż w końcu nie będzie można dalej tego robić. Ma to na celu pokazać jak przez hejt dana osoba bardzo może się zamknąć w sobie, ograniczać się w rozwoju osobistym.

Gdzie najczęściej można spotkać się z hejtem? Jak hejt wygląda w social media? Co można zrobić, żeby z nim walczyć?

4. Nauka konstruktywnej krytyki – Załącznik nr 2 5. Kuźnica - Temat kuźnicy: Jakie mamy wartości życiowe, czym kierujemy się oceniając innych oraz co wpływa na naszą samoocenę.

Cel kuźnicy: Poznawanie siebie, budowanie systemu wartości.

20

6. Zadanie końcowe - Każdy z uczestników zbiórki musi powiedzieć w czym uważa, że jest dobry. Reszta odnosi się do tego, potwierdza lub zaprzecza stosując konstruktywną krytykę. Jeżeli wszyscy się zgadzają, harcerze mówią, co danej osobie nie idzie dobrze, również stosując konstruktywną krytykę.

7. Zadanie pozbiórkowe - Drużyna może podjąć się nowych działań, otwierać próby na sprawności i stopnie harcerskie, kierując się tym, kto jest dobry w danej dziedzinie (np. Kasia pięknie szyje - może zrobić proporzec dla zastępu, drużyny, zrobić jakiś element ubrania dla całej drużyny). Ma to na celu również samodoskonalenie poprzez podejmowanie się działań, które niekoniecznie nam dobrze wychodzą, żeby robić postępy. Swoje działania można opublikować na social mediach drużyny, dodając #krytykamnietyka 6. Podsumowanie zbiórki - Według pomysłu prowadzącego. Podczas podsumowania zastanówcie się jakich postaw liderskich używacie/używaliście. Niech każdy uczestnik odpowie na pytanie: jakiej postawy przywódczej użyłem dzisiaj? Jakich postaw przywódczych używam na co dzień? W czym mogą mi pomóc?

Załącznik nr 1 Obraz Francisco Goya Najpierw pokazujemy pierwszy, na którym przedstawiona kobieta jest ubrana.

Następnie pokazujemy wersję, na której kobieta nie ma ubrań.

21

ZAŁĄCZNIK NR 2 • Konstruktywna krytyka nie może być przepełniona negatywnymi emocjami.

Możemy być czymś oburzeni, zniesmaczeni. Jednak krytykując używajmy słów, które nie obrażą osoby, tylko doprowadzą do zmiany zachowania lub refleksji.

• Krytykujmy tylko wtedy, kiedy jest to potrzebne (podczas oceniania prac konkursowych, wykonywania wspólnego projektu). Zwracanie uwagi na każdym kroku jest zbędne i demotywuje. Skupmy się na tym co jest ważne, a uważamy za nieodpowiednie.

• Najlepszym sposobem krytyki jest rada, wskazówka. Jeżeli ją komuś udzielisz, tłumacząc co masz na myśli i dlaczego, taka osoba na pewno dużo lepiej zrozumie swój błąd i być może następnym razem go nie powtórzy.

• Konstruktywna krytyka jest zdrowa i potrzebna! Przyjmuj ją równie dobrze, jak ją dajesz. Pozwoli ci to na rozwijanie się i naukę na błędach.

22

Depresja – czym jest, jak się przejawia, jakie są jej rodzaje I jak uświadamiać młodzież Konspekt zbiórki UWAGA: Przed rozpoczęciem zbiórki należy zaznaczyć, że dotyczy ona trudnych tematów i osoby, które nie chcą być aktywne, nie muszą brać czynnego udziału w zbiórce i zadaniach.

Przewidywany czas zbiórki: ok. 1,5 – 2 h.

Miejsce: harcówka, świetlica, sala lekcyjna, miejsce w parku.

Materiały: wszystkie załączniki poniżej, ocet, 2 szklanki, ciepła i zimna woda, atrament.

Zadania przedzbiórkowe: Uzupełnienie tabelki z nastrojem w danym dniu (załącznik nr1).

Przebieg zbiórki: 1. Wstęp – Podkreślenie, że zbiórka będzie dotyczyć poważnego problemu i można w niej uczestniczyć jako słuchacz. Przedstawienie tabel z samopoczuciem (załącznik 1), które uczestnicy wypełniali 7 dni przed zbiórką.

2. Wprowadzenie do tematu – Zadanie pytań: Dlaczego czułeś/łaś się najgorzej i co sprawiło, że czułeś/łaś się najlepiej?

3. Opisanie, czym jest depresja, jakie występują jej rodzaje – Załącznik nr 3.

4. Dyskusja – Postawienie pytań: Czy i jak wyobrażają sobie życie osób, które mają codziennie zły dzień? Przedstawienie realnych statystyk, ile osób cierpi na depresję. - Załącznik nr 2 Pytanie: Co można zrobić, żeby zapobiec takim stanom?

5. Zrozumienie depresji – ćwiczenie: - przebieg: Grupy harcerzy dostają poszczególne rodzaje depresji do narysowania. Temat rysunku to „depresja jako człowiek”.

23

- cel: Większe zrozumienie i wyobrażenie sobie depresji i ludzi, którzy na nią chorują.

6. *Dodatkowo*- Osoby, które mają z tym do czynienia (chorują, ktoś z otoczenia choruje) na co dzień mogą podzielić się swoimi doświadczeniami.

7. Kilka faktów i porad dla uczestników odnośnie złego samopoczucia i pomocy innym – Załącznik nr 4 8. Do porad - Przedstawienie eksperymentu chemicznego, który ma pokazać jak wpływają leki antydepresyjne i terapia na człowieka Załącznik nr 5 7. Podsumowanie zbiórki – Według pomysłu osoby prowadzącej. Na przykład zapytanie: jakim jesteś dziś kolorem? Podczas podsumowania zastanówcie się, jakich postaw liderskich używacie/używaliście. Niech każdy uczestnik odpowie na pytanie: jakiej postawy przywódczej użyłem dzisiaj? Jakich postaw przywódczych używam na co dzień? W czym mogą mi pomóc?

Zadanie przedzbiórkowe: Harcerze mają za zadanie zaznaczać codziennie przez 7 dni, jak się czują danego dnia w tabelce zamieszczonej w załączniku nr 1.

Załącznik nr 1 Opisz swoje samopoczucie kolorem:

Dzień

Nastrój

Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Sobota Niedziela

24

Według skali: Kolor fioletowy – najlepszy dzień Kolor niebieski – bardzo dobry dzień Kolor zielony – dobry dzień Kolor biały – zwykły dzień Kolor żółty – zły dzień Kolor pomarańczowy – bardzo zły dzień Kolor czerwony – najgorszy dzień Kolory mogą się powtarzać.

Załącznik nr 2: Depresję stwierdza się u 2% dzieci (dotyka ona równie często dziewczynki i chłopców) oraz nawet u 8% nastolatków (częściej chorują dziewczęta).

ONZ wyliczyło, że na depresję cierpi 264 mln ludzi na świecie.

Zdrowie psychiczne, a pandemia Eksperci z ONZ wyjaśniają, że w czasie pandemii COVID-19 wiele osób doświadcza uczucia niepokoju, który jest spowodowany izolacją społeczną, obawą przed zakażeniem, a także utratą członków rodziny.

Na stres wynikający z obecnej sytuacji epidemiologicznej narażone są również dzieci i młodzież. Rodzice we Włoszech i Hiszpanii zgłosili, że w czasie pandemii COVID-19 u swoich dzieci zauważyli: trudności z koncentracją (77 proc), drażliwość (39 proc.), niepokój (39 proc.), nerwowość (38 proc.).

Dzieci skarżyły się też na poczucie samotności (31 proc.).

25

Załącznik nr 3 Depresja to grupa różnych zaburzeń o podobnych objawach, zarówno psychicznych, jak i fizycznych – obniżony nastrój to tylko jedna z nich. Depresji towarzyszy również brak apetytu, stany lękowe, niechęć i niemoc, częsty płacz.

Jest kilka rodzajów depresji, gdzie każda ma coś charakterystycznego.

Dla przykładu: DEPRESJA ENDOGENNA - Chory odczuwa przygnębienie, smutek, traci sens życia, nie ma motywacji do jakichkolwiek działań. Pojawiają się myśli i próby samobójcze.

DEPRESJA MASKOWANA- Jest bardzo trudna do zdiagnozowania, ponieważ nie objawia się typowym dla depresji obniżeniem nastroju. Towarzyszą jej objawy somatyczne – bóle głowy, bóle kręgosłupa, problemy ze snem, zaburzenia menstruacji i inne. Niekiedy mogą jej towarzyszyć napady paniki, zaburzenia w odżywianiu, nadciśnienie tętnicze, a także astma i duszności.

DEPRESJA MANIAKALNA - Jej objawy są zupełnie odwrotne niż przy depresji endogennej. Osoba chorująca na tę odmianę depresji jest pobudzona, ma dużo energii, występuje u niej nadmierna aktywność ruchowa, natłok myśli, szybkie tempo mówienia. Nastrój maniakalny, czyli radość, beztroskie zachowanie, częste żartowanie, ale też złość i rozdrażnienie.

DEPRESJA DWUBIEGUNOWA - (Zaburzenia afektywne dwubiegunowe) - W przypadku tej odmiany depresji wyróżnia się jeszcze kilka podtypów, natomiast ogólnie wyróżnia się ją ze względu na zmieniające się okresy euforii oraz głębokiej depresji. Osoba chora przez jakiś czas (może być to tydzień, a może być to rok) jest pełna energii, pomysłów, potrafi robić wszystko naraz, a zaraz potem następuje okres, gdzie nie ma na nic siły, jest przygnębiona, ma stany lękowe.

Załącznik nr 4 1. Złe samopoczucie to nie zawsze depresja. Jeśli przez dłuższy czas nie możesz poradzić sobie z przygnębieniem - warto wybrać się do psychologa. Być może potrzebujesz rozmowy lub porady specjalisty. Jeśli okaże się, że to coś poważniejszego, psycholog na pewno wskaże ci, co robić dalej.

2. Depresja to też choroba! Nie jest to przeziębienie czy grypa, natomiast nie można jej lekceważyć. Na depresję również można (a nawet powinno) się leczyć. Liczba ofiar śmiertelnych jest bardzo duża, pomóżmy sobie i innym.

Zapytajmy co u kogoś, zapytajmy co u siebie. W razie wątpliwości czy braku wsparcia możemy skorzystać z wizyty u psychologa czy telefonów zaufania (można powiedzieć, że takie są bez dyktowania): Antydepresyjny Telefon Forum Przeciw Depresji tel. 22 594 91 00 26

czynny w każdą środę i czwartek od 17.00 do 19.00 koszt połączenia jak na numer stacjonarny wg taryfy twojego operatora telefonicznego ITAKA – antydepresyjny telefon zaufania tel. 22 484 88 01 czynny w poniedziałki i czwartki od 17.00 do 20.00 Telefon Zaufania dla Osób Dorosłych w Kryzysie Emocjonalnym 116 123 Czynny od poniedziałku do piątku od godz. 14.00-22.00 (połączenie bezpłatne) Ogólnopolski Telefon Zaufania „Uzależnienia behawioralne” 801 889 880 Czynny codziennie od godz. 17.00-22.00 z wyjątkiem świąt państwowych.

Dzwoniąc płacisz tylko za pierwszy impuls połączenia Ośrodek Interwencji Kryzysowej – pomoc psychiatryczno-pedagogiczna tel. 22 855 44 32 Młodzieżowy Telefon Zaufania tel. 192 88 Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży tel. 116 111 czynny codziennie od 12:00 do 02:00 Ogólnopolski Telefon Dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” tel. 800-120-002 telefon pracuje 7 dni w tygodniu od 12:00 d0 18:00 Poradnia Telefoniczna „Niebieskiej Linii” tel. 22 668 70 00 (poniedziałek – piątek od 12:00 do 18:00) Policyjny Telefon Zaufania ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie 800 120 226 Czynny od poniedziałku do piątku od godz. 9.30-15.30 (połączenie bezpłatne) Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 12 12 12 czynny od poniedziałku do piątku od 8.15 do 20.00 Bezpłatny kryzysowy telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111 Czynny codziennie w godzinach 12.00-2.00 Bezpłatny telefon zaufania dla dzieci i młodzieży Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12 Czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 8.15-20.00 (poniedziałek – piątek od 10:00 do 20:00, sobota od 10:00 do 15:00) 27

INTERNETOWY TELEFON ZAUFANIA „ANONIMOWY PRZYJACIEL” tel. 85 92 88 (czynny codziennie od 18:00 do 04:00) TELEFONICZNA PIERWSZA POMOC PSYCHOLOGICZNA tel. 22 425 98 48 (poniedziałek – piątek od 17:00 do 20:00 / sobota od 15:00 do 17:00 3. Branie leków czy hospitalizacja to zupełnie normalne reakcje dla osób chorych. Przy chorobach takich jak cukrzyca czy zapalenie płuc, również wybieramy się do lekarza, bierzemy leki czy w ostateczności jesteśmy hospitalizowani. Tak jest również w przypadku depresji.

4. Po więcej informacji możemy sięgnąć na stronach: https://wyleczdepresje.pl/, https://forumprzeciwdepresji.pl/ ZAŁĄCZNIK NR 5 Potrzebujemy: atramentu (najlepiej nabój do pióra), zimnej i ciepłej wody w dwóch osobnych szklankach oraz octu.

Przebieg: Do każdej ze szklanek dodajemy po 2 krople atramentu. W wodzie ciepłej atrament szybciej się rozpuszcza, po zamieszaniu woda znów jest bezbarwna. W wodzie zimnej atrament się tylko rozprzestrzenia, woda jest niebieska. Atrament porównujemy do depresji, wodę do naszego zdrowia psychicznego. Kiedy prawidłowo zareagujemy (wybierzemy się do psychologa, psychiatry, podejmiemy terapię z psychologiem oraz terapię farmakologiczną) nasze zdrowie psychiczne będzie prawidłowo funkcjonować. Natomiast jeśli nie podejmiemy żadnych kroków, choroba może nam uniemożliwiać zdrowe życie. Trzeba pamiętać również o tym, żeby nie przerywać terapii, dopóki nasz specjalista nie uzna, że jest to możliwe, ponieważ może wystąpić nawrót objawów. W celu zilustrowania tego, do wody ciepłej dodajemy trochę octu. Atrament znów się pojawi. https://www.youtube.com/watch?v=RYCQ9w9rC0Q

28

Zaburzenia odżywiania – czym są, jak się przejawiają, jak uświadamiać młodzież Konspekt zbiórki

UWAGA: Przed rozpoczęciem zbiórki należy zaznaczyć, że dotyczy ona trudnych tematów i osoby, które nie chcą być aktywne, nie muszą brać czynnego udziału w zbiórce i zadaniach.

Przewidywany czas zbiórki: ok. 1,5 h.

Miejsce: harcówka, inne pomieszczenie.

Materiały: miseczki lub inne naczynia, drobna ilość różnorodnego jedzenia (np. owoce, warzywa, słodycze), papier, długopisy.

Zadania przedzbiórkowe: przygotowanie przez harcerzy przykładowego, dziennego jadłospisu.

Przebieg zbiórki: 1. Wstęp – przedstawienie przez harcerzy swoich jadłospisów, porównanie ich, krótkie omówienie.

2. Wprowadzenie do tematu - przedstawienie statystyk dot. zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży (patrz: Załącznik nr 1).

3. Dyskusja – rozmowa między członkami drużyny.

Przykładowe pytania: Co sądzisz o tych statystykach? Jakie emocje wzbudzają? Jak myślisz, czy wiele nastolatków cierpi na zaburzenia odżywiania? Jak myślisz, skąd mogą się one brać?

4. Skąd biorą się zaburzenia odżywiania? – historia Kasi (patrz: Załącznik nr 2).

Na podstawie historii Kasi – niech uczestnicy porozmawiają o tym, jakie mogą być przyczyny zaburzeń odżywiania. (Podsumowanie: załącznik nr 3) 5. Jak to jest mieć zaburzenia odżywiania? – ćwiczenie: - przebieg: Każdy dostaje miseczkę z czymś co lubi jeść (np. czekolada, truskawki, jabłko, żelki, ciastko). Po zjedzeniu osoba prowadząca zbiórkę zawiązuje oczy uczestnikom. Do miseczek dajemy coś mniej lubianego np. oliwki. Uczestnicy zgadują, co znajduje się w ich miseczkach, - cel: uświadomienie, że u osób dotkniętych zaburzeniami odżywiania każdy kęs może smakować jak coś, czego nie lubią, na przykład oliwki.

29

6. Dyskusja: Jak radzić sobie z zaburzeniami odżywiania? Czy gdy widzimy, że ktoś może mieć zaburzenia odżywiania, należy to komuś zgłosić? Czy jest jakiś sposób, żebyśmy jako grupa mogli pomóc takiej osobie? Jakie zmiany należałoby wprowadzić w społeczeństwie?

7. Podsumowanie zbiórki. Podczas podsumowania zastanówcie się, jakich postaw liderskich używacie/używaliście. Niech każdy uczestnik odpowie na pytanie: jakiej postawy przywódczej użyłem dzisiaj? Jakich postaw przywódczych używam na co dzień? W czym mogą mi pomóc?

Załącznik nr 1 Anoreksja występuje znacznie częściej u kobiet (około 10 razy częściej) niż mężczyzn, choć w ostatnim okresie częstość tego zaburzenia u mężczyzn się zwiększa. Natomiast rozpowszechnienie anoreksji w populacji ogólnej waha się w zakresie kilku procent. Zazwyczaj rozpoczyna się ona u młodych dziewcząt w okresie dorastania lub u młodych kobiet, najczęściej między 14. a 18. rokiem życia, średnio w 15. roku życia, z obserwowaną obecnie tendencją do obniżania się wieku życia w chwili zachorowania.

Ponad 5% populacji cierpi na zaburzenia odżywiania. Tylko 1 na 10 osób otrzymuje pomoc.

Załącznik nr 2 Prawdziwa historia Kasi: Zaczęło się w sumie od tego, że byłam wyzywana w szkole. W szatni na lekcji wf co niektórzy mówili mi, że jestem gruba i brzydka. Nie miałam żadnej koleżanki, więc było to dla mnie bardzo uciążliwe, szczególnie, że byłam sama. Wtedy wpadłam na pomysł, aby się odchudzać.

Zaczęło się niewinnie, chciałam po prostu „przestać być gruba”. Nie jadłam słodyczy, ale wszystkie posiłki były normalne. Problemy zaczęły się, gdy rodzice zostawiali mnie samą - za każdym razem wyrzucałam jedzenie, ale nigdy nie robiłam tego przy nich.

Kiedy schudłam 10 kg w 2 miesiące, ludzie zaczęli mówić mi komplementy, a ja odbierałam to jako szyderstwa, widziałam się jako najbrzydszą, najgorszą osobę na ziemi. W szkole nadal radziłam sobie dobrze, ale wtedy zaczęło mnie to przerastać – nadal byłam szykanowana. Jedzenie zaczęłam chować wszędzie i zawsze, nawet wylewałam sok w obawie, że przytyję.

W pewnym momencie odkryłam również ćwiczenia fizyczne – tylko jak to zrobić, żeby rodzice niczego nie zauważyli? Zaczęłam ćwiczyć nocami, czasem nawet po dwie godziny, a jadłam około 20 kcal dziennie. Nie zdawałam sobie sprawy, że byłam chora, planowałam sobie dalsze życie myśląc, że będę sobie spokojnie żyć nic nie jedząc.

30

Nie widziałam również problemu w tym, że nie mogłam patrzeć w lustro.

Dosłownie. Dostawałam ataku histerii, płakałam i krzyczałam. Do dzisiaj nie mogę spojrzeć w lustro, kiedy mam gorszy dzień.

Rodzice zauważyli, że coś jest nie tak. Do ważenia (na które nie patrzyłam) wkładałam sobie ciężarki do kieszeni, książki pod bluzkę i inne ciężkie rzeczy. Wymyślałam coraz to nowsze sposoby na oszukiwanie (np. wypluwanie jedzenia do herbaty) myślałam, że rodzice robią to złośliwie, że będę szczęśliwsza, jeśli choć trochę schudnę.

Zaczęłam chodzić do psychologa. Kłamałam tam przez bitą godzinę, że czuję się dobrze, że jem wszystko, że jestem szczęśliwa... Ważyłam wtedy 30 kg i mój żołądek prawie zanikł, wątroba prawie przestała działać, a ćwiczyć nawet nie mogłam, bo mięśnie mi zanikły.

Wkrótce potem trafiłam do szpitala psychiatrycznego. Tam postanowiłam zacząć jeść, dla dobra moich rodziców.

Gdybym miała powiedzieć coś komuś w sytuacji, w której kiedyś byłam, powiedziałabym, żeby przełamała się i dała komuś znak. Może w tamtym momencie uzna, że to okropne, że ją „odkryli”, ale potem zobaczy, jak bardzo warto było.

Załącznik nr 3 Uwarunkowania 1. Cechy indywidualne: ● wysokie ambicje; potrzeba sukcesu; ● trudności w relacjach z innymi, brak poczucia miłości, zrozumienia, akceptacji ● niska samoocena, podatność na krytykę, trudność w akceptacji swojego wyglądu 2. Czynniki biologiczne: predyspozycje genetyczne, zaburzenia hormonalne, związane z neuroprzekaźnikami i enzymami, zaburzony ośrodek sytości-głodu 3. Czynniki społeczno–kulturowe: ● aktualne trendy, ● presja społeczeństwa, ● wpływ mediów, ● ideał szczupłej sylwetki, ● ryzyko zawodowe.

4. Czynniki rodzinne: ● uwikłanie, sztywność, nadopiekuńczość, ● unikanie konfrontacji z problemami, brak elastyczności i otwartej komunikacji.

Jedną z przyczyn zaburzeń odżywiania jest niskie samopoczucie własnej wartości. Polskie nastolatki w wieku 11-15 lat zajmują pierwsze miejsce w europejskim rankingu niezadowolenia z własnego wyglądu.

31

Podsumowanie Dziękuję Wam za skorzystanie z naszej propozycji programowej! Mam nadzieję, że okazała się przydatna i otworzyła Wasze umysły na nowe zagadnienia.

Abyście mogli otrzymać plakietkę*, proszę każdą drużynę o wypełnienie ankiety do 26 kwietnia 2021 roku. https://forms.gle/bFqu9GdhH2qiQyZo7 *W przypadku metodyki HS oraz W, aby otrzymać plakietkę, należy przeprowadzić 3 zbiórki.

32