Inspiratieboek Krajicek Foundation by RKF

Ontwerpwedstrijd Duurzame Playground

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

INSPIRATIEBOEK

INSPIRATIEBOEK Ontwerpwedstrijd Duurzame Playground

INHOUD

Voorwoord

Inleiding

Wat is een Krajicek playground?

15 jaar Richard Krajicek Foundation

De VriendenLoterij

Juryrapport

Winnaar competitie

Nummer twee competitie

Nummer drie competitie

Inzendingen per thema:

•

Architectonische objecten

•

ICT en sport, digitalisering

•

Recycling, hergebruik

•

Plug and play

•

Energyopwekking

•

Klimaat

•

Integrale ontwerpen

102

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

VOORWOORD

De Krajicek Foundation bestaat dit jaar 15

De verbindende kracht van wijken ontstaat

jaar. In de afgelopen jaren heeft de founda-

door een weldoordacht samenspel van heel

tion veel bereikt. We openen dit jaar de 100e

veel verschillende krachten. Daarbij zijn

playground, reiken we de 500e studiebeurs uit

initiatieven op sociaal niveau vaak effectiever

aan een jongere uit de wijk en richten we de

dan grootschalige sloop-nieuwbouwopera-

50e Krajicek Sportclub voor kinderen op. Stuk

ties. Interventies in de openbare ruimte die

voor stuk mooie resultaten, waar ik zeer trots

uitnodigen tot sporten en samen bewegen,

op ben.

zoals de playgrounds van de Richard Krajicek

Dat geldt ook voor de prijsvraag voor de

Foundation (RKF) bij uitstek, dragen in belang-

Duurzame Playground, een prachtige primeur

rijke mate bij aan de sociale duurzaamheid

voor de foundation in een wereld van architec-

van de wijk. De RKF is daarmee een goed

ten en ontwerpers die toch wel onbekend voor

voorbeeld van hoe niet alleen de overheid,

ons was. Wij zijn vooral sterk in de ‘zachte kant’

maar ook particuliere organisaties een be-

van de playgrounds: de begeleiding en betrok-

langrijke rol kunnen spelen in de leefbaar-

kenheid van de mensen op de sportvelden.

heid van onze steden. Met het betrekken van

Ik heb als zeer inspirerend ervaren om de

ontwerpers bij hun zoektocht naar de duur-

vele mooie en bijzondere ontwerpen voor de

zame playground van de toekomst, biedt de

Duurzame Playground te mogen beoordelen.

RKF de gebruikers en bewoners van de wijk

Met alle inspiratie vanuit de prijsvraag kun-

de mogelijkheid op nog iets extra’s – plekken

nen gemeenten en andere geïnteresseerden

om trots op te zijn, en beelden en ervaringen

komen tot succesvolle en duurzame play-

die altijd blijven.

grounds. Sport- en speelplekken die in onze ogen van enorm belang zijn om de gezond-

Liesbeth van der Pol,

heid en leefbaarheid te verbeteren. Juist ook

juryvoorzitter Duurzame Playgrounds,

voor de langere termijn.

directeur DOK Architecten

In het bijzonder wil ik de Vriendenloterij bedanken voor haar financiële bijdrage aan de toekomstige realisatie van het winnende ontwerp. Dankzij hen wordt de eerste Duurzame Playground aangelegd. Ik wens u veel leesplezier en inspiratie toe. Richard Krajicek

VOORWOORD

INSPIRATIEBOEK – O ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

INLEIDING

DUURZAAM SPORTEN

Een playground is een openbare plek in een

jongeren komen om te sporten en te bewe-

kan worden op de playground is het onder-

Opgave

Programma van eisen

(vaak) grootstedelijke achterstandswijk die

gen. Op voorhand ligt niet vast welke sport-

werp van onderzoeksproject SC RKF dat de

Gevraagd wordt om een nieuwe en duurzame

Het ingediende ontwerp moet voldoen aan de

Wedstrijdprogramma voor een openbare

speciaal ontworpen is voor buurtbewoners

activiteiten er moeten komen. Ook voor de

RKF samen met de Universiteit van Utrecht

filosofie voor toekomstige playgrounds. Deze

volgende punten in het programma van eisen:

ideeënprijsvraag voor duurzame Krajicek

om er te sporten. Playgrounds worden aange-

prijsvraagopgave is niet vooraf bepaald welke

uitvoert en waarvan de resultaten in mei 2010

filosofie dient vertaald te worden naar een

•

Playgrounds

legd in die wijken waar de mogelijkheden om

sporten beoefend moeten kunnen worden,

gepubliceerd zijn. Een van de uitkomsten is

duurzaam ontwerp voor een vernieuwende

te sporten beperkt zijn. De honderdste Richard

al zijn voetbal, basketbal en tennis nog steeds

dat jongeren sociaal kapitaal ontwikkelen

Krajicek playground gebaseerd op thema’s

De Richard Krajicek Foundation (RKF) heeft

Krajicek Playgrounds is in november 2012

favoriet bij jongeren.

op de playground (Jeroen Vermeulen 2010).

als energie, klimaat, ecologie, groen, nieuwe

de ambitie iedere jongere de mogelijkheid

geopend.

Jongeren blijken ook zeer goed in staat om

technologieën & recycling. De duurzame

Playgrounds zijn en blijven eigendom van de

het sporten zelf te organiseren. Jongeren kun-

playground gaat verder dan technische

te geven om in een sociaal veilige situatie te

•

De playground is geschikt voor jongeren tussen de 6 en 24 jaar.

•

De playground is redelijk vandalismebestendig.

Richard Krajicek Playgrounds worden aange-

gemeente. Hierdoor zorgt de RKF ervoor dat

nen zelf clubjes maken in de buurt, hiervoor

maatregelen en innovaties alleen. De play-

dit sinds 1997 met de realisatie van sportieve

legd ten dienste van de buurt en liggen dus

de gemeente betrokken en verantwoordelijk

moet ruimte blijven bestaan binnen de pro-

ground is ook een gezonde speelomgeving

de ambities van de RKF op één of

pleinen (playgrounds) in die wijken waar

in de directe omgeving van de gebruikers van

blijft voor het functioneren van de playground.

grammering op de playground. De ontwikke-

en is levensloopen toekomstbestendig. Een

meerdere van de volgende aspecten:

de sportieve mogelijkheden voor jongeren

deze playgrounds, meestal op plaatsen waar

De RKF is na de realisatie van de playgrounds

ling van Krajicek Sportclubs op de playgrounds

zoektocht naar hoe sport en bewegen gekop-

sociale, economische, ecologische en/of

beperkt zijn. De RKF wil op het gebied van

geen of weinig sportieve mogelijkheden zijn.

(hardware) blijvend betrokken bij de organi-

tracht dit organiserend vermogen van de

peld kan worden aan het thema duurzaam-

gezondheid.

de inrichting en de vormgeving van de play-

Er is wekelijks begeleiding door een deskun-

satie van de activiteiten (software). Hiervoor

jongeren, en de buurt te ontwikkelen.

heid. RKF zoekt een vernieuwend ontwerp,

grounds blijven innoveren en een bijdrage

dige sportleider. Minimaal drie keer per week

komen we minimaal 3 keer per jaar langs op

leveren aan het maatschappelijke debat. In

worden er activiteiten onder begeleiding van

de playground, organiseren we twee maal per

2012 bestaat de RKF 15 jaar. Ter gelegenheid

deze sportleiders georganiseerd in de periode

daarvan is het plan ontstaan om architecten,

•

Het ontwerp dient aan te sluiten op

De playground is duurzaam met betrekking

gebaseerd op een nieuwe, duurzame filosofie

tot één of meerdere van de volgende

Naast de realisatie van haar eigen playgrounds

voor toekomstige playgrounds. Het ontwerp

thema’s: energie, klimaat, ecologie, groen,

jaar een landelijke sportleidersbijeenkomst,

is de RKF actief met het opbouwen van een

dient aan te sluiten op de ambities van de RKF

nieuwe technologieën & recycling.

van 1 april tot 1 oktober. Hierdoor ontstaat een

een landelijke expertmeeting, opleidingen op

centrum van kennis en ervaringen op het

en rekening te houden met sociale, economi-

landschapsarchitecten, beeldend kunstenaars,

sociaal veilige omgeving voor alle buurtbewo-

maat, playground overstijgende evenementen

gebied van de realisatie en het gebruik van

sche, ecologische en gezondheidsaspecten

stedenbouwkundigen en andere geïnteres-

ners die op de playground willen sporten.

zoals de Danone Nations Cup, Young Talent

playgrounds. Kennis en ervaringen die zij

die binnen de RKF worden gehanteerd.

Resultaat

Trophy en leveren we kennis en ondersteuning

op haar beurt weer ter beschikking stelt aan

•

Uitvoerbaarheid.

wijze mee te denken met de RKF door het

In de vormgeving van een playground wordt

aan gemeenten voor, tijdens en na de realisa-

iedereen die de ambitie heeft betrokken te zijn

RKF zoekt vooral naar verbeeldingen van een

Prijzen

uitschrijven van een ontwerpcompetitie met

de omliggende bebouwing nauw betrokken.

tie van de playground.

bij (de realisatie van) een sportief plein.

nieuwe manier van bewegen, sporten en

Het totale prijzenbedrag bedraagt € 9.000

als thema de duurzame playground. Gevraagd

Daarnaast hebben de buurtbewoners een

spelen. Nu liggen de playgrounds vaak als op

exclusief de door de uitschrijver te vergoeden

wordt om een nieuwe en duurzame filosofie

belangrijke stem in welke sportfaciliteiten

Dankzij een grote betrokkenheid bij de buurt

De RKF wil ook op het gebied van de inrich-

zichzelf staand element in de wijk, maar mis-

btw.

voor toekomstige playgrounds. Deze filosofie

geplaatst gaan worden. Op de playground

en de playground blijft het concept innoveren.

ting en de vormgeving van de playgrounds

schien kan een veel verder gaande integratie

Het prijzengeld wordt uiterlijk een maand na

dient vertaald te worden naar een duurzaam

wor-den buurtbewoners geënthousiasmeerd

Een resultaat daarvan zijn de scholarships, een

blijven innoveren en een bijdrage leveren aan

plaatsvinden tussen openbare ruimte en play-

bekendmaking van de prijswinnaars voldaan

ontwerp voor een vernieuwende Krajicek

om zelf activiteiten te organiseren, onderhoud

initiatief van de RKF, waarbij jongeren gesubsi-

het maatschappelijke debat.

ground? In de inzendingen hoeft geen gebruik

door de uitschrijver.

playground gebaseerd op thema’s als energie,

te doen en verbindingen te leggen met ande-

dieerd worden om een opleiding te volgen en

klimaat, ecologie, groen, nieuwe technolo-

ren uit de buurt. Een nieuw element hierbij zijn

les te geven op de Krajicek playgrounds. Via

gieën & recycling. Op deze vraag kwamen 52

de Krajicek Sportclubs die op dit moment op

het scholarship programma zijn inmiddels 150

inzendingen binnen. Deze zijn voorgelegd aan

verschillende playgrounds opgericht worden.

jongeren en andere buurtbewoners vrijwil-

een onafhankelijke jury.

De playground is dan ook een ontmoetings-

te worden gemaakt van standaard materiOpdrachtomschrijving

alen voor speeltoestellen en playgrounds. Duurzaamheid of nieuwe technologie kan ook

Het prijzenbedrag wordt als volgt verdeeld:

Locatie

in een deelaspect liggen. In die zin moe-

De eerste prijs is € 5.000,- , excl. btw.

lig actief op onze playgrounds. In ruil voor

Voor de prijsvraag geldt het Maansteenpad

digt RKF aan om de vraag interdisciplinair te

De tweede prijs is € 2.500,-, excl btw.

plaats voor buurtbewoners. Onderzoek van

een studiebeurs van € 1.000,- zijn zij 100 uur

in Leiden als referentie. Hier realiseerde RKF

bezien, dus om kennis en samenwerking met

De derde prijs is € 1.500,-, excl btw.

Verwey Jonker laat zien dat er grote behoefte

actief op de playground voor het organiseren

eerder een playground, die naar tevredenheid

bijvoorbeeld kunstenaars, geografen, sociolo-

is aan lokale sociale verbanden in krachtwij-

van toernooien, begeleiden van jongeren en

functioneert. Het bestaande plein de inrichting

gen, onderzoekers of stedenbouw-kundigen

De jury kiest uit 10 genomineerden drie win-

Ambities

ken. De playground is een goed podium voor

fluiten van wedstrijden. Het is de ambitie van

zal dus ook blijven zoals het nu is. Maar de

te zoeken. Ook learn and play-concepten

naars en kan maximaal 2 inzendingen met

De Richard Krajicek Foundation (RKF) maakt

ontmoetingen en buurtbetrokkenheid. De

de Foundation om aantal scholarshippers de

afmetingen en de omliggende bebouwing zijn

kunnen hierin worden betrokken. Of orga-

een eervolle vermelding onderscheiden. Aan

zich hard voor de komst van nieuwe play-

RKF stimuleert dit actief door sportleiders te

komende jaren sterk te laten toenemen.

representatief voor de opgave. Deelnemers

nisatorische vernieuwing met betrekking tot

een eervolle vermelding is geen prijzengeld

grounds, waardoor jongeren en andere

scholen in het activeren van de buurt en de

wordt gevraagd om deze locatie als uitgangs-

proces en beheer.

verbonden.

buurtbewoners de mogelijkheid krijgen en

gemeenten erop te wijzen dat dit een be-

De RKF hecht groot belang aan het blijvend

punt te nemen en in het ontwerp mogen ook

gestimuleerd worden te sporten in een sociaal

langrijke opdracht is van sportbuurtwerk. Een

onderzoeken van het functioneren van haar

de omliggende bebouwing en de openbare

veilige omgeving.

playground is vooral een plek waar met name

playgrounds. Hoe de buurt het best betrokken

ruimte worden betrokken.

AMBITIES EN OPGAVE

INLEIDING

het Maansteenpad in Leiden

kunnen bewegen en sporten. De RKF doet

seerden uit te dagen om op innovatieve

De playground past binnen de maten van

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

WAT IS EEN KRAJICEK PLAYGROUND? UIT DE TOOLKIT: ‘HOE ONTWIKKEL JE EEN SUCCESVOLLE PLAYGROUND?’

Een RKF playground is een sportplein in die

3. Er is geen standaard inrichting voor RKF

kinderen en jongeren hier op, een ontspan-

ten de activiteiten op de playground om. Dit zorgt voor extra binding met de doelgroep.

wijken in Nederland waar de mogelijkheden

playgrounds, elke playground is anders en

nen manier, worden aangesproken. De sport-

tot sporten beperkt zijn. Op deze pleinen

sluit zoveel mogelijk aan bij de wensen en

leider wordt gestimuleerd om buurtbewoners

is ruimte voor kinderen en jongeren

behoeften van bewoners (jong en oud).

en andere professionals te betrekken bij de

Activiteiten en grotere evenementen

om te sporten en te spelen. Het zijn

4. RKF playgrounds zijn multifunctioneel: ge-

activiteiten op de playground.

Op de RKF playgrounds worden door sport-

playgrounds waar naast een goede fysieke

schikt om meerdere sporten tegelijkertijd

De sportleiders worden door de RKF twee

leiders en scholarshippers sportactiviteiten

inrichting nadrukkelijk aandacht is voor het

naast elkaar te beoefenen. De playground

keer per jaar uitgenodigd voor sportleiders-

georganiseerd. Dit stimuleert kinderen om te

ontwikkelen van een sociale infrastructuur.

beschikt dus liefst over meerdere velden

bijeenkomsten om hun deskundigheid te

sporten en te bewegen. Ook vinden regel-

naast elkaar.

bevorderen.

matig grotere evenementen plaats zoals de

Een goede sociale infrastructuur zorgt voor

5. Zoveel mogelijk combinatie sport en spel,

Danone Nations Cup waarbij verschillende

sociaal-veilige plekken voor kinderen en

omdat je bij speelmogelijkheden voor

Buurtbetrokkenheid

playgrounds tegen elkaar strijden om uit te

jongeren in de aandachtswijken. Als een play-

kleine kinderen ook ouders naar de play-

De stabiele factor op een succesvolle play-

mogen komen voor het wereldkampioen-

ground sociaal niet veilig is, geldt het recht

ground trekt en dit bevordert de sociale

ground is de verbondenheid die de gebruikers

schap voetbal voor de jeugd van 10-12 jaar,

van de sterksten. Dit betekent dat kinderen

veiligheid op de playground.

met deze plek hebben. De sociale veilig-

ABN AMRO Young Talent Trophy (tennistoer-

heid dient dus niet alleen door professionals

nooi) of de Streetball Masters (basketbal-

als sportleiders of buurtwerkers te worden

toernooi). De grote evenementen worden

gecreëerd, maar juist door de gebruikers zelf,

georganiseerd om de playground populair te

niet graag naar de playground zullen komen

6. RKF playgrounds zijn aantrekkelijk voor het oog en liefst ingericht met groen.

en dat ouders dit ook niet zullen stimuleren.

7. Renovatie van RKF playgrounds die de

Criteria RKF

Fysieke inrichting

Wat biedt RKF?

De sociale veiligheid van een playground

houdbaarheidsdatum van de playground

waar nodig ondersteund door de profes-

maken en te houden, zodat meer kinderen

In buurten met sociale

Geen standaard format,

Kennis en advies mbt

was oorspronkelijk een voorwaarde voor de

overschrijden. Dit kan zijn door slijtage of

sional. De betrokkenheid van de buurt bij de

graag naar de playground komen. Het zorgt

achterstand

bewoners bepalen

hardware, maar vooral de

RKF, zodat veel kinderen kunnen sporten en

veroudering van de playground of door

playground is de sleutel van het succes van

er ook voor dat kinderen zich trots gaan

spelen. In de loop der tijd is het inzicht ge-

verandering van de wensen en behoeften

de playground. De RKF stimuleert de betrok-

voelen op hun playground waar zoveel leuke

komen dat sociaal-veilige plekken niet alleen

van de gebruikers.

kenheid van de buurt vanaf de ontwikkeling

dingen gebeuren.

maar een doel op zichzelf. Het is goed voor

Sportleiders

dat het initiatief voor een playground door

Krajicek sportclubs

de jeugd als ze op sociaal-veilige plekken

Op een RKF playground wordt in het buiten-

bewoners zelf wordt genomen. Het scho-

Een Krajicek sportclub is een wekelijkse

opgroeit. Het gaat op succesvolle play-

speelseizoen (april t/m oktober) minimaal 9

larshipprogramma van de RKF zorgt voor

activiteit georganiseerd door bewoners

grounds om een gevoel van vertrouwdheid.

uur per week sportbegeleiding gegeven door

meer betrokkenheid van de buurt, omdat de

uit de buurt (meestal een scholarshipper)

Vertrouwdheid heeft te maken met weten

een sportleider. In de winterperiode is dit 3

scholarshippers uit de buurten van de play-

met een vaste groep deelnemers. Om deze

hoe het er op een bepaalde plek aan toe gaat.

uur per week. De begeleiding zorgt ervoor

grounds komen. Ook weten de scholarship-

activiteit(en) worden nog andere evenemen-

Daar zijn vriendjes en bekenden en ken je de

dat kinderen en jongeren uit de buurt op de

pers andere bewoners bij de playground te

ten of nevenactiviteiten georganiseerd. De

geschreven en ongeschreven regels.

playground kunnen sporten. Zonder deze

betrekken.

deelnemers kunnen lid worden van de club.

begeleiding geldt vaak het recht van de sterk-

maximaal 1000 euro voor sportmateriaal

Bij voorkeur meerdere

Scholarshipprogramma

sporten naast elkaar, in ieder

betaalt (gedeelte) studie van

geval voetbal,

bewoners in ruil voor 100

tennis en basketbal

uur inzet

2 keer per jaar

uur in winter regelen

meerdere doelgroepen

sportleidersbijeenkomst

Scholarshipprogramma

van de jeugd met de club (en playground) zo-

invloed van een goede sportleider reikt verder

In dit programma ondersteunt de RKF be-

dat meer structuur en discipline in het spor-

RKF playgrounds wordt op verschillende

dan de uren van zijn of haar aanwezigheid.

woners (meestal jongeren) die zich inzetten

ten en bewegen wordt gebracht. Een Krajicek

manieren bereikt:

Door de betrokkenheid bij de jeugd hoort de

voor een RKF playground. In ruil voor 100 uur

sportclub wordt door bewoners zelf opgezet

sportleider ook wat er gebeurt als hij of zij

vrijwilligerswerk op een playground in hun

en geleid. Kinderen kunnen lid worden van de

niet op de playground aanwezig is, en kunnen

eigen buurt, betaalt de RKF (een deel van)

sportclub en sporten op vaste tijden.

hun studiekosten. De scholarshippers blijken Als een playground sociaal veilig is:

playground: 20m x 40m

Inrichting geschikt voor

sten en komen minder kinderen aan bod. De

beurt op initiatief van anderen, niet vanuit

Jaarlijkse bijdrage van

9 uur begeleiding in zomer/3

en een goede sociale infrastructuur op de

1. De ontwikkeling van de playground ge-

Minimale afmeting

De Krajicek sportclubs zorgen voor binding

Het stimuleren van sporten, buitenspelen

Fysieke inrichting van de playgrounds

software van playgrounds

van de playground. Het liefst ziet de RKF

een middel zijn om bewegen te stimuleren,

cruciaal te zijn in het creëren van succes-

Op dit moment zijn 50 RKF sportclubs (SC

Verzorgen van activiteiten

Ondersteuning van Krajicek

zoveel mogelijk door bewo-

sportclubs

ners: o.a. door scholarshippers en oprichten Krajicek sportclubs

∞

zie je veel kinderen sporten en spelen

volle playgrounds. De scholarshippers zijn

RKF) in Nederland actief. Bij elk initiatief

ziet de RKF liefst door bewoners gebeuren

∞

gaan ze normaal met elkaar om

voor de RKF de sportleiders van nu en van

staat een scholarshipper centraal. Het lukt

(meer betrokkenheid van de buurt), maar

∞

zie je veel meisjes meedoen

de toekomst. Zij komen uit de buurt zelf, wat

de scholarshippers om jongeren of andere

gebeurt ook op initiatief van gemeenten,

∞

zullen ouders zich betrokken voelen

voor de begeleiding veel voordelen oplevert.

buurtbewoners bij de SC RKF te betrekken en

Sportleiders doen mee aan

Training/opleiding o.a.

∞

is de sfeer op de playground prettig

samen met hen activiteiten te organiseren.

metingen en onderzoek

keuzevak sportleider

∞

kunnen kinderen lekker hun gang gaan

Dit versterkt de sociale relaties in de buurt en

over het gebruik op de

∞

is het er netjes en schoon

de zelfredzaamheid van de bewoners.

playground

2. In de buurt is een bepaalde mate van sociale achterstand. WAT IS EEN KRAJICEK PLAYGROUND?

Scholarshippers spreken de taal van de straat, zijn een voorbeeld voor kinderen en jongeren, en komen hen vaak tegen. Juist ook bui-

Foto LEXsample fotografie

de RKF zelf. Het initiatief tot ontwikkeling

welzijnsorganisaties, scholen e.d.

HET KRAJICEK MODEL

Activiteiten en evenementen

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

2012

15 JAAR RICHARD KRAJICEK FOUNDATION

100 playgrounds met sportbegeleiding

DE KRAJICEK FOUNDATION BESTAAT DIT JAAR 15 JAAR!

De Richard Krajicek Foundation benut het ta-

Meer dan 100 opgeleide sportcoaches

lent van de jeugd uit aandachtswijken om hen

meer te laten bewegen. Hierdoor bewegen de jongeren niet alleen meer, ze vergroten ook

de maatschappelijke kansen en de sociale vei-

500 scholarships uitgereikt

ligheid van de jeugd in die wijken. In tientallen aandachtswijken zijn sociaal-veilige sporten

spelplekken neergelegd die beweging en ont-

50 Krajicek Sportclubs

moeting stimuleren. 2012 wordt het jaar waarin de foundation - samen met jeugd, buurtbewoners, lokale en private partners - de volgende mijlpalen zal bereiken:

10e Krajicek gala in Grand Hotel Huis ter Duin Noordwijk

Ontwerpwedstrijd duurzame playground in samenwerking met de VriendenLoterij

1. Richard wint Wimbledon 2. Tennisclinic Breekpunt

1996

3. 7 juli: oprichting RKF

1997

4. Eerste playground Hondiusstraat Den Haag

1998

5. Tweede playground Spaarwaterstraat Den Haag

1999

6. Derde playground Aldegondeplein Den Haag

2000

7. Vierde playground Koningsveldeplein Rotterdam 8. Vijfde playground Vermeerpark Den Haag 9. Veiling eerste vaatje haring

2001

2002

10. Eerste Gala Grand Hotel Huis ter Duin Noordwijk 11. Samenwerking met ABN AMRO

2003

12. Eerste landelijke sporten spelleidersbijeenkomst 13. Eerste uitreiking RKF award 15. Start stage Mondriaan14. Samenwerking met model Den Haag VriendenLoterij 16. Toekenning CBF keurmerk 17. Start scholarships

2004

2005

2006

18. Tienjarig jubileum 19. Start Krajicek Leerstoel 20. Landelijke playground Streetfinals Ahoy

2007

22. Vijftigste playground Ketelveld Den Haag 21. Samenwerking met Danone 23. Start Danone Nations Cup

2008

2009

24. Uitreiking onderzoeksbevindingen USBO: ‘De Richard Krajicek Foun- 25. Eerste buitenlandse dation maakt het verschil playground: in de buurt’ West Ham Park Londen

26. Veertigste Krajicek Sportclub 27. Opening playground Gladiolenstraat Suriname 28. Vijftienjarig jubileum Richard Krajicek Foundation

2010 2011 2012 INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

DE RICHARD KRAJICEK FOUNDATION EN DE

VRIENDENLOTERIJ, EEN DUURZAME RELATIE

De VriendenLoterij steunt goede doelen op het gebied van gezondheid en welzijn in Nederland door fondsen te werven door middel van het organiseren van een loterij. Ook is er voor de deelnemers aan de loterij de mogelijkheid om actief goede doelen naar eigen keuze te steunen. Dit heet geoormerkt meespelen. De VriendenLoterij heeft aan de wieg gestaan van de Richard Krajicek Foundation, steunt de foundation nog tot op de dag van vandaag met een jaarlijkse financiële bijdrage en is nauw betrokken bij de activiteiten van de foundation. Sinds 2004 ontvangt de Richard Krajicek Foundation een bijdrage van de VriendenLoterij. Inmiddels heeft de Foundation dankzij de deelnemers van de loterij ruim 3,8 miljoen euro ontvangen. Mede dankzij deze bijdrage zijn de afgelopen 15 jaar samen met buurtbewoners en jongeren, bijna 100 playgrounds en 50 Krajicek Sportclubs gerealiseerd. De VriendenLoterij blijft de Richard Krajicek Foundation steunen in haar ambitie iedere jongere de mogelijkheid te geven om in een sociaal veilige situatie te kunnen bewegen en sporten. Vandaar dat de foundation in 2012 een extra bijdrage heeft ontvangen om innovatie van de playgrounds mede mogelijk te maken. Met deze bijdrage wordt een duurzame playground gerealiseerd; één van de winnende playgrounds uit een door de Richard Krajicek Foundation uitgeschreven wedstrijd. Deze playground dient als icoon voor de duurzame sporten speelplaatsen van de toekomst. 12

DE VRIENDENLOTERIJ

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

JURYRAPPORT Algemene bevindingen van de jury

2. ICT en sport, digitalisering

wording rondom energie zijn ideeën waarbij de

Uit de inzendingen bleek een grote mate

(plannen waarin ict, gaming is ingezet op de

energie die vrijkomt bij sporten (fietsen, bewe-

van affiniteit met zowel het fenomeen play-

playground)

gen) wordt omgezet in energie en vervolgens

grounds als het thema duurzaamheid. De aan-

Veel inzendingen maken gebruik van sociale

zichtbaar wordt gemaakt.

dacht die is besteed aan de ontwerpen wijst

media of digitale applicaties. De mate waarin

op een grote betrokkenheid bij het onder-

de gedachte is uitgewerkt verschilt echter per

werp, en niet alleen door architecten. De jury

mate waarin het ontwerp, of een aspect

een belangrijke rol vervullen.

hiervan, een nieuwe en duurzame filosofie

Levensloopbestendigheid is vooral opgevat

over sporten en spelen voor kinderen is

als de mate waarin een voorstel bestand is

mate waarin aandacht is besteed aan

tegen veranderingen in bevolkingssamenstel-

duurzaamheid, met betrekking tot energie,

ling en leeftijdsopbouw in een wijk. Wijken

6. Klimaat

klimaat, ecologie, groen, nieuwe technolo-

veranderen immers voortdurend, dus hoe kun

plan. Vooral van belang acht de jury dat de

(groen, natuur en water inzetten als elementen

gieën en/of recycling

je dat gegeven meenemen in het ontwerp voor

vermoedt dat ook kunstenaars, landschapsar-

voorgestelde invulling niet al te kwetsbaar is

op de playground)

mate waarin het ontwerp aansluit op de

een toekomstige playground? In die zin zijn

chitecten en wellicht ook buurtbewoners hun

voor voortdurende blootstelling aan gebruik in

Enkele inzendingen toonden manieren om

ambities van de RKF met betrekking tot

tijdelijke oplossingen, modulaire systemen of

visie hebben ingestuurd. De jury was verheugd

de openbare ruimte en anderzijds de ver-

vooral water en in mindere mate groen, een

sociale, economische, ecologische en

‘uitrolbare’ concepten interessant, maar ook in

te zien dat veel plannen een verband leggen

wachte kosten om dat te realiseren.

dubbelfunctie te geven: als sierelement in

gezondheidsaspecten

permanente oplossingen kunnen veranderin-

mate van levensloopen toekomstbesten-

gen worden opgevangen.

tussen bewegen en sport enerzijds en moge-

het plan, als middel voor waterberging en als

•

3. Recycling, hergebruik

speelelement. Een groene variant heeft dan

ground anderzijds. Vooral de groenvoorstellen

(van materiaal en locaties)

betrekking op bijvoorbeeld het inzetten van

die integraal onderdeel van het (bewegings)

Hergebruik en leegstand zijn actuele thema’s,

bomen als speelelement.

plan uitmaken, kunnen de RKF helpen bij het

zeker in relatie tot duurzaamheid. Voorstellen

formuleren van de toekomstige playground.

lopen uiteen van hergebruik van producten tot

7. Integrale ontwerpen

De plannen die het minst werden genoemd

gecombineerd. Goede voorbeelden hiervan

Daarnaast gaven veel inzenders de gebrui-

verhakselen van hout. De jury heeft met name

(ontwerpen waarin over de totale invulling van

werden stuk voor stuk bekeken, besproken

zijn Krajicek Health 4.0., Energiefield Forever!,

ker veel ruimte in het samenstellen van een

gelet op hoe hergebruik onderdeel uitmaakt

de playground is nagedacht, combinaties van

en gewogen. In deze ronde vielen 34 plannen

De Beweegredenen en De Sportfabriek. Van

favoriete playground. Dat is belangrijk omdat

van het ontwerp, en welke sporten bewe-

verschillende sport, spelelementen en vormge-

af (zie bijlage voor specificatie van de plan-

deze plannen waardeert de jury dat de ge-

de ruimte die een playground biedt voor het

gingsmogelijkheden dat oplevert, waarmee

ving)

nen) omdat de voorstellen in vergelijking met

bruiksduur van playgrounds op verschillende

zelf ontwikkelen van sporten spelmogelijk-

het voorbij gaat aan de modieuze roep om

De integrale ontwerpen werden vooral ge-

de andere inzendingen van mindere kwaliteit

manieren kan worden opgerekt. Bijvoorbeeld

heden bijdraagt aan de sociale duurzaamheid

recyling.

waardeerd vanwege een aantrekkelijke routing

waren op een of meerdere aspecten van de

door een flexibele overkapping te plaatsen,

en vormgeving van de ruimte, alsook de meer-

beoordelingscriteria.

door de koppeling van energieopwekking

digheid •

mate van vernieuwing (van het geheel of

Energieopwekking, voedselproductie en

een deelaspect van het ontwerpvoorstel)

(tijdelijke) overkapping van playgrounds zijn thema’s die in meerdere inzendingen worden

De jury stelt bovendien tevreden vast dat uit

4. Plug and play

waarde voor de omliggende wijk en bewoners.

de veelheid aan inspirerende (deel)oplossin-

(flexibele ontwerpen waarmee de playground

Nadeel kan zijn dat niet alle onderdelen even

De tweede ronde

middel van groen, moestuin of moddervelden.

gen ook in bredere zin nieuwe en bestaande

makkelijk van gedaante maar ook van locatie

goed geïntegreerd zijn in het geheel, waardoor

Vervolgens werd vanuit de beoordelingscriteria

Deze plannen vergroten de bewustwording

playgrounds kunnen verrijken.

kan veranderen)

het gevaar van een verzameling losse elemen-

nader gekeken naar mogelijkheden voor sport

van energie en klimaat. Vaak worden digitale

Een kleine, maar interessante reeks voorstel-

ten ontstaat.

door alle leeftijdsgroepen. De playgrounds zijn

middelen daarbij ingezet. Ons Speeldak speelt

immers nadrukkelijk voor gebruikers van 6 tot

in op de grote hoeveelheid lege daken en stelt

en beweging, of door sociale interactie door

Op basis van het aanbod maakte de jury een

len verdiept zich in de mogelijkheden van

onderverdeling in zeven thema’s.

modulaire systemen. De voordelen zijn vooral

Samengevat vielen vooral de inzendingen op

24 jaar. Niet alle inzendingen specificeerden

voor om playgrounds op daken te gaan maken.

te verwachten in de gebruiksmogelijkheden

waarin de ontwerpers bovenstaande thema’s

een doelgroep, of richten zich te eenzijdig op

Het plan legt slimme verbindingen met digitale

1. Architectonische objecten

die elke (groep) gebruiker(s) de kans biedt een

op een samenhangende manier hebben ge-

een bepaalde (jonge) doelgroep.

mogelijkheden en voordelen met betrekking

(ontwerpen waarin een groot gebaar wordt

playground naar eigen voorkeur te bouwen

koppeld aan sport en spel (zoals rennen tegen

gemaakt door een paviljoen, constructief ele-

(wat in zichzelf een vorm van lichaamsbe-

Usain Bold, spelen in de waterplassen die na

Een belangrijk aandachtspunt was vervolgens

besteedt veel aandacht aan het combineren

ment of dak toe te voegen aan de playground)

weging is). Nadelen liggen op het vlak van

een regenbui blijven liggen, een bos midden op

de mate van vernieuwing. De jury heeft dat

van diverse spelvelden. Scheve bomen maakt

Architectonische objecten voegen iets perma-

onderhoud, opstal, beheer en diefstal. Daar

het terrein als scheiding van de velden, patroon

opgevat als de mogelijkheden een ontwerp-

slim gebruik van boventallige bomen elders in

nents toe aan de playground - een gebouw

moet dan dus wel een uitspraak over worden

van lijnen zodat iedere groep z’n eigen veldje af

voorstel biedt om sporten als ruimtelijk con-

Nederland om die te gebruiken als speelbomen

dat beschutting biedt, of plaats voor een tri-

gedaan.

kan tekenen).

cept te vernieuwen, hoe maakt het gebruik

op playgrounds. Ook hier is een permanente

van bestaande mogelijkheden, c.q. creëert het

verblijfsruimte ontworpen, maar in de (semi-)

bune, een plek om trots op te zijn, en daarmee

JURYRAPPORT

•

lijkheden om ‘groen’ te integreren in de play-

en de gebruiksintensiteit van een playground.

•

tot energiebesparing. Dynamiek + Variatie

een blijvende (jeugd)herinnering. Het nadeel

5. Energieopwekking

De eerste ronde

nieuwe mogelijkheden die de relatie tussen

ondergrondse ligging en de vele onover-

is dat een permanente toevoeging het uit-

(van zonnecellen tot fietsen die fonteinen in

Na een beoordeling van de plannen maakten

wijk, sport, openbare ruimte en ontwerp ver-

zichtelijke hoeken voorziet de jury wel enige

zicht op de playground vanuit de omliggende

beweging zetten)

de juryleden afzonderlijk, met deze categori-

sterken? Daarbinnen spelen ook economische,

problemen. Een dak ontwikkelen voor een

appartementenblokken kan belemmeren. De

Sommige inzenders hebben de relatie gelegd

sering ‘losjes’ in het achterhoofd, een eerste

sociale en maatschappelijke elementen een

playground blijkt zo eenvoudig nog niet. Als het

jury heeft dus gekeken naar de balans hiertus-

tussen duurzaamheid, en actief en passief

selectie op basis van de algemene kwaliteit van

rol. Sociale duurzaamheid ontstaat wanneer de

mooi weer is, wil je liever in de open lucht zijn,

sen en de gevoeligheid waarmee het object is

energie opwekken. Zonnecellen en warmteop-

de inzendingen. De jury beoordeelde de inzen-

buurt zelf actief betrokken is bij en/of gebruik

als het regent heb je geen zin om veel tijd te

uitgewerkt en ingepast binnen de context van

slag zijn voorbeelden van technische, passieve

dingen op basis van de onderstaande criteria, in

maakt van de playgrounds. In die zin kunnen

besteden aan het opzetten van beschutting.

het plein en de omliggende bebouwing.

opslag. Wat vooral bijdraagt aan de bewust-

willekeurige volgorde:

relatieve bijverschijnselen, zoals moestuinen INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

JURYRAPPORT VERVOLG

De tien genomineerden

sluit het goed aan op actuele vraagstukken

combinatie met binnen sporten te maken.

Into the wild

The Next Level

De plannen die zich het sterkst onderscheiden

van tijdelijk grondgebruik. Maar is het voorstel

Maar welke ontwerpingreep doet dit voorstel

Bestaand groen wordt gehergroepeerd in een

Het ontwerp geeft een visie op hoe duurzame

op de genoemde thema’s en criteria zijn:

bestand tegen diefstal?

concreet?

bosachtig park. Deze omdraaiing van groen en

energie en smartphones een nieuwe, interac-

steen heeft een aantal voordelen: de zichtbaar-

tieve sportervaring kunnen bieden. De play-

Het hergebruikte appartement

Craquelé

Fastfood

heid vanaf de woningen op de sportvelden

ground zelf is vormgegeven als een verdiept

Een plattegrond uit een van de woningen om

Dit totaalontwerp verdeelt de ruimte onder in

Dit plan combineert de sporten beweegmo-

neemt toe, en speelvelden worden door groen

gelegen, oranje tribune rond een interactief

het plein is de onderlegger voor de plattegrond

verschillende sporten speleenheden die elk

gelijkheden die een playground biedt met het

onderling van elkaar gescheiden. Het bos zelf

veld. Zo is het mogelijk om een wedstrijdje

van de playground. De omwonenden worden

op hun eigen eiland zijn gehuisvest. Hierbij

actuele maatschappelijke fenomeen van urban

biedt aanvullende sporten spelmogelijkhe-

hard te lopen tegen Usain Bolt, of iemand uit

nadrukkelijk betrokken in de uitwerking van het

is rekening gehouden met duurzaamheid in

agriculture en guerillagardening dat de laatste

den.

een andere stad.

ontwerp. Gerecyclede tegels, kleding, banden,

de vorm van een waterbuffer, gebruikmaking

jaren op tal van plekken opduikt in de grote

Goed idee, vindt de jury. Het plan biedt behalve

De jury is gecharmeerd van de gedachte om

kratten, wielen, telefoon, kurken en fotolijsten

van zon- en windenergie, en energieopwek-

steden.

een goede interactie met zijn omgeving, ook

topsport en recreatiesport via digitale middelen

zijn bestanddelen voor de sporten speleen-

kende fietsen. De speelse plattegrond biedt

Het is een vriendelijk en sympathiek plan, aldus

mooi uitzicht. Daarnaast zijn er extra aankno-

aan elkaar te verbinden. Ook zou het kunnen

heden op de playground.

tegenwicht aan de orthogonale opzet van de

de jury, dat aantrekkelijk is voor alle leeftijden.

pingspunten, zoals mogelijkheid om binnen

leiden tot een heel nieuwe beleving van de

De jury waardeert de mogelijkheden voor

omgeving.

Maar hoe maak je van tuinieren een actieve

de lijnen een eigen veld te maken of een spel

openbare ruimte door de jeugd. Maar is het

buurtbetrokkenheid en bewustwording.

Sterk is dat het plan uitgaat van bestaand groen

bezigheid voor een playground met betrekking

uit te zetten. Maar is het plan niet te afhankelijk

digitale veld wel vandalismebestendig, en leidt

Hergebruik van strijkijzers, colaflessen en

en zo een plek maakt die zowel sport- als

tot sport en beweging?

van het aanwezige groen?

al die aandacht voor het digitale niet af van het

kasten draagt bovendien bij aan een wijkeigen

openbare ruimte is. De jury is gecharmeerd van

aanzien van een playground, maar kunnen

de fietsen die een fontein in werking stellen.

Pop-up playground

Orbit - Beyond the circle

deze materialen concreet worden omgezet in

Maar wat gebeurt er op alle ‘groenscherven’?

Dit voorstel biedt mogelijkheden voor aanleg

Binnen de opvallende, ronde layout van het

Living playground

bruikbare sporttoestellen?

Zijn natuur en sport daadwerkelijk geïnte-

van een playground binnen een kort tijdbe-

ontwerp komen vele aspecten samen: het is

Wilgenhout is een CO2 neutrale grondstof

greerd?

stek - op een plein of leegstaande kavel in de

een modulair systeem waarmee met behulp

voor allerlei toepassingen, zoals klompen,

zomer, in een loods of leegstaand kantoor

van allerlei plug-ins de playgrounds kunnen

erfafscheiding en speeltuinhoutsnippers. In dit

Plug en playground

JURYRAPPORT

bewegen zelf?

Het ontwerp is een gebruiksvriendelijk, licht-

Even Krajicek bellen…

in de winter. Het belangrijkste onderdeel, de

worden samengesteld. Daarnaast kan het

ontwerp worden wilgentenen en – stammen

gewicht en herbruikbaar modulair systeem, dat

Deze inzending speelt in op de actuele opgave

grasmatten, wordt geleased van een standaard

individuele gebruiksgemak worden geoptima-

(die langs de playground worden gekweekt)

zowel op permanente als op tijdelijke sport-

van leegstaande gebouwen en stelt voor dat

leverancier, en aan elkaar ‘geritst’ via een klit-

liseerd met digitale hulpmiddelen. Het veld en

gebruikt als draagconstructie voor een groen

locaties te gebruiken is. Uit een catalogus van

de RKF zijn playgrounds in bestaande gebou-

tenbandsysteem. De methode is ook geschikt

de onderdelen zelf zijn van recyclede materia-

stadion met overkapping. Zo gaat de play-

standaardelementen kunnen gebruikers zelf

wen huisvest, om zo bij te dragen aan een

om verouderde playgrounds te pimpen.

len opgebouwd.

ground helemaal op in de omgeving.

opbouwen wat ze nodig hebben. Zo kunnen

verbetering van de sociale cohesie in de wijk.

Interessant is dat het de mogelijkheid biedt

De jury vindt het denken in lagen (van layout,

De jury vindt dit voorstel een mooie invulling

onderdelen voortdurend worden hergebruikt

Bovendien kunnen zo ook indooractiviteiten

tijdens evenementen een playground aan te

naar opbouw, naar plug-inns) aantrekkelijk.

voor meer landelijke locaties van playgrounds.

en gecombineerd.

een plaats krijgen, zoals yoga, ballet en een

leggen, denkt de jury. Maar is het belangrijk-

De herkenbare vorm van de cirkel zou een

Zo wordt de natuur zelf, letterlijk, ingezet om

De jury vindt het een sterk concept dat veel

fysiotherapiepraktijk.

ste aspect van elke playground – een goede

beeldmerk voor de foundation kunnen zijn.

een playground te maken. Maar wordt het

mogelijkheden biedt voor afwisseling, en dat

De jury waardeert de actuele thematiek en

ondergrond – in dit voorstel wel voldoende

Maar is de cirkelvorm wel voor elke sport even

groen zo niet belangrijker dan de playground

ook informele sportmogelijkheden mogelijk

de mogelijkheid die het voorstel biedt om het

meegenomen?

geschikt?

zelf?

maakt (een crossbaan bijvoorbeeld). Bovendien

buitensportseizoen te verlengen door een INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

JURYRAPPORT VERVOLG

De laatste ronde

intensiever met elkaar in verband te brengen.

In de laatste fase krijgt de jury het lastiger.

een playground een gebeurtenis waar de buurt

De jury zoekt naar een duurzaam en sociaal

Van de vijf overgebleven bieden twee inzen-

al ver voor de realisatie kan worden betrok-

plan, dat bijdraagt aan cohesie in de wijk en

dingen een goed uitgewerkt deelaspect die

ken, waardoor de basis wordt gelegd voor een

zich kan aanpassen aan de veranderingen

bij de toekomstige playgrounds nader moe-

sterke binding met de playground in termen

daarbinnen. De tien overgebleven plannen zijn

ten worden onderzocht en uitgewerkt. Next

van beheer en gebruik. Recycling en herge-

allemaal sterk op een of meerdere aspecten

Level draagt op inspirerende wijze bij aan de

bruik dragen bovendien bij aan de technisch-

hiervan, maar niet op alle onderdelen. Na enig

ideevorming van de integratie van digitale

duurzame doelstellingen van de RKF.

beraad vallen de plannen die een te eenzijdige

middelen en sociale media. Daarvoor krijgt het

oplossing bieden af. Living Playground is een

plan een eervolle vermelding. …Even Krajicek

De winnaar is Into the Wild. De jury is bijzon-

prachtig ontwerp, maar vooral geschikt voor

bellen is bijzonder vanwege de manier waarop

der enthousiast over het integrale ontwerp,

landelijke playgrounds. Playgrounds bevinden

het de sociale en sportieve doelstellingen

waarbij de bestaande bomen niet langs de rand

zich echter vooral in de stad, juist omdat daar

van de playgrounds koppelt aan de actuele

van de playground, maar juist in het midden

de natuur en het landschap niet in overvloed

maatschappelijke thematiek van leegstand en

zijn herplaatst. Dat biedt enerzijds goed over-

aanwezig zijn. Craquelé en Orbit bieden

herbestemming. Het is meer een idee dan een

zicht op de sportvelden vanuit de bebouwing

originele invalshoeken op de vormgeving van

ontwerp, maar een eervolle vermelding kent

rondom het plein, en anderzijds mogelijkhe-

een playground, respectievelijk gefragmen-

de jury van harte toe.

den voor aanvullende sporten in een meer

teerde driehoeken en een cirkelvorm, maar

‘bos’achtige omgeving. Het ontwerp is rijk aan

de jury verwacht dat de financiering en het

De prijswinnaars

spelen sportmogelijkheden, en biedt ruimte

onderhoud nogal op kunnen lopen. Het inspi-

De derde prijs wordt toegekend aan Pop-up

aan een veelvoud aan gebruiksmogelijkheden.

reert de RKF wel om buiten de rechthoekige

playground. Dit plan speelt in op de tendens

De jury ziet in dit plan een groot aantal aspec-

vormen van het sportveld te denken. Plug &

van tijdelijk ruimtegebruik. Naar verwachting

ten bij elkaar komen: de integratie van groen

Playground is een goed uitgewerkte oplossing

neemt de komende jaren het aantal gebouwen

en sport, de relatie wijk-playground, de combi-

voor een modulaire playground, al blijft de

en gebieden met een tijdelijke functie alleen

natie natuursport en veldsport, alsook sport en

praktische uitwerking (vandalisme, beheer en

maar toe. Maar de kracht van dit idee is dat

spel. Het is bovendien een volwaardig ontwerp,

onderhoud) een beetje achter. Toch biedt het

het toepasbaar is bij een eendaags sporte-

zorgvuldig uitgewerkt, met duurzame materia-

plan veel aspecten waar het RKF veel aan kan

venement, maar nog beter voor een aantal

len en aandacht voor allerlei details. Het geeft

hebben in de ontwikkeling van toekomstige

maanden of jaren. Op die manier kan een

in zijn bescheiden presentatie zijn rijkdom pas

playgrounds. Fastfood inspireert tot nadere

playground ook op tijdelijke locaties bijdragen

laat, maar heeft de potentie om de romantiek

overweging van hoe actief en passief groen

aan een duurzame, sociale gemeenschap.

van het Vondelpark in Amsterdam naar een

beter kunnen worden verwerkt in play-

JURYRAPPORT

worden verbonden. Zo wordt de bouw van

Jury

Voorbereidingscommissie

•

Liesbeth van der Pol, directeur Dok

•

Dirk Verhagen, URBAN SYNERGY

Architecten en voormalig rijksbouwmeester

•

Laura de Bonth, URBAN SYNERGY

(voorzitter, met stemrecht)

•

Eric van Veen, Richard Krajicek Foundation

Petra Rutten, directeur Maatschappelijke

•

Coen van Veen, Richard Krajicek

•

Ontwikkeling bij Heijmans/Proper-Stok •

Richard Krajicek, bestuurslid Richard Krajicek Foundation

•

Foundation •

Indira van ’t Klooster, Architectuur Lokaal (zonder stemrecht)

Boudewijn Poelmann, oprichter en directievoorzitter van de Holding Nationale Goede Doelen Loterijen NV (Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en VriendenLoterij) en van Novamedia

•

Césare Peeren, architect/eigenaar bij 2012architecten

naoorlogse woonwijk te transporteren. De jury

grounds, maar precies die vraag beantwoordt

De tweede prijs is voor Het hergebruikte

adviseert de Richard Krajicek Foundation dan

deze inzending niet. Toch is het voor de RKF

appartement vanwege de manier waarop

ook van harte om dit ontwerp uit te voeren en

een stimulans om groen en playgrounds veel

hergebruik, sociale cohesie en sport met elkaar

ziet vol vertrouwen uit naar het resultaat. INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

1 INTO THE WILD Daryl Mulvihill (1977), Francesco Garofalo (1983), Barbara Costantino (1982) dmau en Openfabric, Amsterdam

INTO THE WILD DARYL MULVIHILL (1977), FRANCESCO GAROFALO (1983), BARBARA COSTANTINO (1982) DMAU EN OPENFABRIC, AMSTERDAM

SPELEN LANGS DE GRENS VAN VERSCHILLENDE WERELDEN Spelen is het onderzoeken van je plek in de wereld, en het geven van een betekenis aan die plek. Wij hebben een ontwerp gecreerd waarin twee werelden tegenover elkaar worden gezet. De man-made en de natuurlijke. Het ontwerp heeft een stedelijk uiterlijk en een wild natuurlijk innerlijk, en in beide ruimten vindt een verschillende manier van spelen plaats. De formele buitenste ruimte is een plaats waar sporten en gestructureerde spellen plaats kunnen vinden. De binnenste ruimte is een wildernis waar kinderen worden gestimuleerd en vrij zijn om hun eigen plek spelenderwijs te creeren of af te breken met gebruik van natuurlijke materialen. Een begrenzend ‘lint’ wikkelt zich tussen deze twee werelden. Het is een bijzondere grens in de vorm van een dijk, die het wilde eiland beschermd en zich naar de buitenzijde transformeert door integratie van traditionele speeltuin elementen. Het is een plaats waar kinderen leren zich te bewegen tussen de man-made en de natuurlijke wereld. De essentie van duurzaamheid ligt in een evenwicht tussen man-made en natuurlijk, en het vormen van begrip voor deze dialoog door spel en creatieve interactie is een essentiele ervaring voor kinderen. Ons voorstel wil deze ervaring mogelijk maken in een binnenstedelijk gebied. stedelijk sport formeel man-made gestructureerd

natuurlijk avontuur informeel wildernis creativiteit

Process 0. De norm: besloten sportvelden, gecontroleerd groen en afgeschermde speeltoestellen. Deze layout vraagt om een hoge mate van onderhoud, en limiteert creativiteit, initiatief en avontuurlijk spelen. Wij willen deze layout transformeren, zodat er een nieuwe interactie tussen verschillende speelelementen ontstaat, waarin kinderen een natuurlijke omgeving op een speelse, onderzoekende en authentieke manier kunnen ervaren. 1. De eerste stap is het het consolideren van de groene ruimte, om een eiland van wildernis te laten ontstaan. Na voorbereiding van de grond en initiele beplanting, kunnen gewassen zich hier spontaan ontwikkelen. Het wordt een plek voor ‘wildspelen’, waar kinderen worden gestimuleerd deze om te vormen volgens hun eigen ideeen en wensen. 2. Om het groene eiland heen ontstaat uniform speelterrein welke plaats biedt aan verschillende sporten. Het materiaalgebruik zorgt voor een versterkt contrast tussen dit formele exterior, en het informele wilde interior, waardoor de kwaliteit en de ervaring van beide terreinen wordt versterkt.

WINNAAR ONTWERPCOMPETITIE

3. De begrenzing - het lint - tussen beide werelden wordt aangepast ten behoeve van ruimtelijke variatie van de groene ruimte, en om ruimte voor verschillende sporten in het exterior te kunnen accomoderen. 4. Het lint wordt vervolgens opgehoogd tot een onregelmatige dijk om er traditionele speeltuin elementen in te kunnen integreren, of verlaagd voor strand en water, en toegang. Door de ruime variatie aan elementen in de dijk - zoals schommels, glijbanen, tunnels, klimmuren, touwen, hellingen, etc - worden verschillende manieren gepresenteerd om tussen de werelden te navigeren. Materialisering en Beplanting Wij willen het materiaalgebruik zo simpel mogelijk houden en minimaliseren. We streven zo veel mogelijk naar het gebruik van gerecycled materiaal om de impact op het milieu en de kosten te kunnen beperken. De constructie van het formele speelterrein en de buitenzijde van de dijk zal een rubberen oppervlak zijn, gemaakt van gerecyclede post-consumer autobanden, met uitzondering van de sportvelden die om een ander bodemtype vragen. De lijnen welke de verschillende sportplekken demarceren strekken zich uit over het volledige oppervlak, waardoor het speelterrein een geheel wordt. De overgang naar het groen van het wilde eiland wordt gevormd door een rood pad, welke als een lint over de top van de dijk loopt gemaakt van hetzelfde rubber. Deze opvallende kleur zal het contrast tussen de twee werelden versterken en de grens tussen man-made en natuurlijk definieren. De verhoging van de dijk wordt zoveel mogelijk gevormd door grond, en waar een retaining wall nodig is wordt deze gerealiseerd door rammed earth tyres. Fase 1. Pionier Een goede voorbereiding van het substraat met verschillende typen grond is belangrijk om het ontstaan van een gevarieerd natuurlijk landschap binnen het centrale groene eiland te stimuleren. Binnen enkele weken zullen pionier soorten het gebied kolonaliseren. Een verscheidenheid aan plant species zal de ‘wilde’ esthetiek van de speelplek versterken. Er zullen tevens volgroeide bomen geplant worden om het ontstaan van een natuurlijke en wilde omgeving te versnellen. Tevens zullen dode boomstammen en muurtjes van blokhout zorgen voor micro-biodiversiteit, en voor materialen waar kinderen mee kunnen bouwen om hun eigen wereld te creeren. Gebieden met zand en water zorgen voor afwisseling in deze natuurspeelplek.

∞ Rumex crispus, wordt fel rood. ∞ Phragmites ausralis, koloniseert op nattere grond. Bomen selectie: ∞ Salix viminalis: de flexibele takken zullen worden gebruikt voor kleine constructies. ∞ Betulla papyriphera: heeft een mooie speelse bast. ∞ Populus alba: stevige boom, zeer geschikt om in te klimmen. ∞ Robina pseudoacacia ∞ Crataegus monogyna ∞ Fagus sylvatica Fase 2. Groei en verval De initiele constructies van de kinderen zouden sprookjeskastelen kunnen worden, of simpelweg vervallen kunnen zijn en overgroeid door nieuwe gewassen. Deze planten zullen de begroeiing binnen een half jaar overnemen, zodra het substraat verrijkt is door de pionier planten. Deze dichte vegetatie zal biodiversiteit verhogen terwijl kinderen hier op een speelse manier over kunnen leren, en het zal voor steeds nieuwe speelmogelijkheden zorgen. Wilgentakken kunnen bijvoorbeeld worden gevlochten tot een nieuw netwerk van tunnels en geheime kamers, terwijl in sterkere bomen klimtouwen en boomhutten kunnen ontstaan. Fase 3. Wildernis De laatste fase in de begroeiing wordt gekenmerkt door de groei van een verscheidenheid aan bestaande en nieuwe bomen, welke de speelmogelijkheden en speelervaring vergroten. Door de vegetatie en de fantasie van kinderen op een natuurlijk manier de ruimte te laten koloniseren, ontstaat een bijzondere wildernis welke zichzelf onderhoud en een blijvende indruk achterlaat bij degenen die hem gevormd hebben. Juryoordeel Goed idee, vindt de jury. Het plan biedt behalve een goede interactie met zijn omgeving, ook mooi uitzicht. Daarnaast zijn er extra aanknopingspunten, zoals mogelijkheid om binnen de lijnen een eigen veld te maken of een spel uit te zetten. Maar is het plan niet te afhankelijk van het aanwezige groen?

Pionierplanten welke gebruikt kunnen worden: ∞ Centaura maculosa, trekt biodiversiteit aan.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

2 HET HERGEBRUIKTE APPARTEMENT Bernd Upmeyer (1973) en Javier Bressel Mateo BOARD, Rotterdam

HET HERGEBRUIKTE APPARTEMENT BERND UPMEYER (1973) EN JAVIER BRESSEL MATEO BOARD, ROTTERDAM

We namen de wens van de Richard Krajicek Foundation (RKF) – namelijk, de omliggende bebouwing nauw in de vormgeving van een speelplaats betrekken - letterlijk en kozen voor een typisch appartement uit de buurt, vergrootten het vijf keer, en gebruikten het als de plattegrond voor de nieuwe speelplaats. In het geval van het Maansteenpad in Leiden kozen we een appartement uit de Opaalstraat. Door het appartement uit de buurt te gebruiken zullen mensen zich makkelijker met de nieuwe speelplaats kunnen identificeren, wat uiteindelijk zal leiden tot een sociaal duurzame speeltuin en een sterk thuis-gevoel. Duurzaamheidsfilosofie Op deze manier legt ons voorstel voor een nieuwe en duurzame filosofie voor toekomstige speelplaatsen voor de RKF een duidelijk accent op sociale duurzaamheid. Ons voorstel sluit namelijk aan op de reeds bestaande sociale idealen van de speelplaatsen van de RKF die, bijvoorbeeld, de buurtbewoners enthousiasmeren om zelf activiteiten te organiseren. Maar ons voorstel bevat ook andere elementen die van de speelplaats een werkelijk duurzame speeltuin maken met een nadruk op energie, economie, klimaat, ecologie, groen en in het bijzonder op het proces van recycling. Recycling Recycling speelt inderdaad een belangrijke rol in de strategie die we voorstellen voor nieuwe speelplaatsen voor de RKF in de toekomst. We stellen namelijk niet alleen voor appartementen uit de buurt te “recyclen”, maar ook materialen uit de huishoudens in de buurt te hergebruiken zodat de mensen kunnen bijdragen aan de bouw van de nieuwe speelplaatsen. Deze materialen kunnen bijvoorbeeld oude tegels, kleding, munten, flessen, banden, paletten, bierkratten, wielen, telefoons, kurken of fotolijsten zijn. Het doel is zo veel mogelijk van de nieuwe speelplaatsen uit de hergebruikte materialen van de mensen uit de buurt te bouwen. Energie Door het verzamelen van recycleerbare materialen van de mensen uit de buurt, die bijvoorbeeld binnen een straal van ongeveer driehonderd meter rondom de speelplaats wonen, wordt veel energie bespaard in het transport en de productie van nieuwe materialen. Echter, net zoals de hoeveelheid energie die wordt gebruikt in recycling grotendeels afhangt van het soort materiaal dat wordt hergebruikt, denken we dat een andere vorm van energie hier ook zeer belangrijk is: namelijk de energie die de volwassenen en kinderen bereid zijn te besteden aan activiteiten en sport en aan het onderhouden van de speelplaats, want deze is gebouwd met hun eigen materiaal en vormgegeven door een van hun appartementen.

NUMMER TWEE ONTWERPCOMPETITIE

Economie Ons voorstel moet worden gezien als een strategie en niet als een definitief ontwerp. Het is een strategie voor nieuwe speelplaatsen door het recyclen en hergebruiken van appartementen en materialen uit de buurt eromheen, die toegepast kan worden op elke locatie – bijvoorbeeld op een plek in Rotterdam, Amsterdam, Haarlem of Den Haag. En deze strategie is daarom economisch duurzaam omdat niet elke nieuwe speelplaats hoeft te worden ontworpen, vanuit het niets, door een nieuwe ontwerper - alleen de strategie hoeft te worden toegepast. Daarnaast zijn wij van mening dat vanwege de hoge graad van identificatie van de mensen uit de buurt met de speelplaats, deze voor een zeer lange tijd zal worden gebruikt, wat ook economisch duurzaam is.

Juryoordeel De jury waardeert de mogelijkheden voor buurtbetrokkenheid en bewustwording. Hergebruik van strijkijzers, colaflessen en kasten draagt bovendien bij aan een wijkeigen aanzien van een playground, maar kunnen deze materialen concreet worden omgezet in bruikbare sporttoestellen?

Klimaat Al is een speelplaats een vrij kleine entiteit om de mondiale klimaatverandering tegen te gaan, toch richten we ons met ons voorstel op de verbetering van het lokale klimaat van de wijk waar de speelplaats is gebouwd. In het bijzonder zal het kleine landbouwgebied voor de wijk en het gebied met water en fonteinen aan een beter klimaat in de buurt bijdragen. Andere elementen van dit specifieke ontwerp zijn een balkon, een skateboard park, een kinderspeelplaats, een outdoor gym, een evenementenruimte met podium, een sportveld, een entree en een picknickplaats. Ecologie Met de mix van zeer verschillende functiegebieden op de speelplaats – een mix van picknickplaatsen, speeltuinen, skate parken, wijk- landbouwgebieden en meer - zowel voor volwassenen alsook voor kinderen, geloven we dat de speelplaats zeer ecologisch zal zijn, op een sociale wijze. Het idee van een sociale ecologie is gebaseerd op de overtuiging dat bijna alle huidige ecologische problemen van de mensheid hun oorsprong vinden in disfunctionele sociale arrangementen. We zijn ervan overtuigd dat de toepassing van diverse functies op de speelplaats zal bijdragen aan het welzijn van zowel de kinderen als de volwassenen van de wijk. Groen Omdat de vorm van de door ons voorgestelde speelplaatsen, afgeleid van een typisch appartement uit de omgeving, niet noodzakelijkerwijs altijd overeenkomt met de site, stellen wij voor om op deze “restlocaties” functioneel onbepaalde groene gebieden met gras, bomen en eenvoudige wandelpaden te creëren. Daarmee blijven deze groene velden volledig flexibel in termen van functies en kunnen op verschillende manieren gebruikt worden. Bovendien worden op deze wijze typische parkfuncties aan de speelplaats toegevoegd.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

3 POP-UP PLAYGROUND Jacques Vink (1964), Nick van der Knaap en Ward Mouwen Ruimtelab2 Architecten, Rotterdam

POP-UP PLAYGROUND JACQUES VINK (1964), NICK VAN DER KNAAP EN WARD MOUWEN RUIMTELAB2 ARCHITECTEN, ROTTERDAM

Snelheid en timing Snelheid in sport is belangrijk en een goede timing is essentieel. De realisatie van conventionele playgrounds is vaak onderdeel van grotere stadsvernieuwingsprojecten. Op die manier kunnen de playgrounds ruimtelijk geïntegreerd worden. De keerzijde is wel dat er, mede door de lange vergunningstrajecten, jaren voorbij kunnen gaan waarin er voor de jeugd nauwelijks ruimte is om te sporten. Op tijd met een stedelijke herstructurering starten voorkomt dat de problemen onoverkomelijk worden. Timing is een succesfactor voor sporters maar ook voor de (re)vitalisering van een buurt. Met Pop-Up Playgrounds kunnen signalen uit de buurt direct vertaald worden in een goed getimede aanleg van speelvelden voor de jeugd. Pop-up Pop-Up playgrounds zijn binnen korte tijd te realiseren. Na afloop van het samen met de buurt georganiseerde sportevenement of de tijdelijke invulling van een braakliggend bouwkavel kan de playground worden opgerold, afgevoerd en klaargemaakt voor een volgende tijdelijke invulling. Efficiëntie Zoals een sporter efficiënt met zijn energie moet omgaan zullen gemeenten hun financiële middelen slim moeten gebruiken. Veel van de RKF-playgrounds zijn tot stand gekomen binnen stadsvernieuwingsprojecten. Die projecten vonden plaats op initiatief van woningcorporaties en gemeenten. De tijden zijn veranderd. Er worden nauwelijks nog nieuwe woningen gebouwd, stadsvernieuwingsprojecten liggen stil en veel bedrijvengebouwen en kantoren staan leeg. Dit doet het stedelijk leven geen goed. Een Pop-Up Playground vergt een kleine investering en laat zich gemakkelijk sponseren. Pieken Terwijl op mooie zomeravonden de sportveldjes overbezet zijn, liggen veel playgrounds er in de winter verlaten bij. Pop-Up Playgrounds zijn er voor verschillende seizoenen. Door in de zomer naast een permanent speelveld ruimte te maken voor tijdelijke Pop-Up Playgrounds kan het geheel aansluiten op de behoefte van het moment. In de winter verhuizen Pop-Up Playgrounds naar beschutte plekken zoals leegstaande loodsen en kantoren.

De ‘groene’ grasmat Het belangrijkste onderdeel van een playground is het speelveld. De ‘groene’ grasmat wordt geleased van een grasmatleverancier. Als producent is zij verantwoordelijk voor de hele levenscyclus. De grasmat is gemaakt van één soort recyclebaar kunststof. Hierdoor is het aan het eind van zijn levensduur goed te recyclen in nieuwe producten. De grasmatten worden aangeleverd in containers, uitgerold op een ondergrond van zand of Stelcomplaten en vervolgens aan elkaar ‘geritst’. Met klittenband wordt het tapijt op de ondergrond gefixeerd. De backing is half-open en ‘ademend’. Na afloop wordt de mat ‘losgeritst’ en opgerold. De container voor de ‘groene’ grasmat kan als opslagplek of clubhuis gedurende het evenement worden gebruikt.

Juryoordeel Interessant is dat het de mogelijkheid biedt tijdens evenementen een playground aan te leggen, denkt de jury. Maar is het belangrijkste aspect van elke playground – een goede ondergrond – in dit voorstel wel voldoende meegenomen?

Het ‘Maansteenpad-open’ tennistournooi in Leiden Het bestaande RKF playground aan het Maansteenpad bijvoorbeeld kan met drie Pop-Up Playgrounds worden uitgebreid voor het jaarlijkse ‘Maansteenpad-open tennistoernooi. In de weken na Wimbledon kan de locale jeugd onder leiding van juniorspelers van de locale club kennis maken met tennis. Terrein-buddy Elke playgroud heeft een ‘buddy’. Een contactpersoon die zorgt voor de bouw en het beheer van het tijdelijke speelveld. Hij of zij is tevens coach en organisator van activiteiten voor de jeugd en contactpersoon met de buurt. Pimp-up your playground! Met dezelfde ‘groene’ grasmat kunnen verouderde playgrounds eenvoudig worden opgepimped. Een steekproef in de buurt laat zien dat er naast goed onderhouden nieuwe velden ook ongebruikte verouderde playgrounds te vinden zijn. Door de vaak te harde (betonnen) ondergrond zijn ze niet populair. Supporters nemen het initiatief Aansluiting met de buurt is essentieel. Buurtbewoners zijn niet alleen de belangrijkste supporters maar ook de beste initiatiefnemers. De buddy werkt daarom samen met bij voorkeur al bestaande initiatieven. Als de buurtbewoners eigenhandig het veld uitrollen is het project bij voorbaat geslaagd.

Schoon sporten Tijdelijke Pop-Up Playgrounds zijn gemaakt van ‘schone’ materialen en de productie is onderdeel van een recycleprogramma. Een Pop-Up Playground wordt voor een periode van 3 weken tot 7 jaar aangelegd, waarna de materialen terug gaan naar de leverancier om vervolgens schoongemaakt elders weer gebruikt te worden.

NUMMER DRIE ONTWERPCOMPETITIE

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

WOUD DER HELDEN BORIS VAN EIJSDEN (1980) IR BORIS VAN EIJSDEN ARCHITECT, MAASTRICHT

Het ‘woud der helden’ is een zone tussen de openbare weg en/of bouwblokken en de ‘playground’. Het is een zone die als scheiding tussen beide dient, maar tegelijkertijd een altijd open toegang naar de playground biedt. Deze contradictie wordt gerealiseerd door een verdichte zone van recht opstaande palen van gerecyclede steigerbuizen, die over het gehele oppervlak van de site (uitgezonderd de functionele oppervlaktes) zijn verspreidt. De palen zijn met een repeterende afstand van 50 centimeter in beide richtingen verdeeld en hebben een paalhoogte van 2 meter. Door de constante verdeling en hoogte ontstaat een woud van palen die hoger reikt dan de gemiddelde mens. Het aanzicht loodrecht op een palenrij biedt een doorkijk tot het achterliggende programma. Terwijll er een visuele belemmering naar het achterliggende programma ontstaat, wanneer men onder een hoek door het woud van palen kijkt. Door de beperkte afstand tussen de palen wordt een mentale barrière gecreëerd, terwijl de afstand tussen de palen wel ruim genoeg is om overal tussendoor te kunnen lopen. Hierdoor kan op elk punt de zone worden doorkruist. Het woud van palen is een stimulans voor de jeugd om sportieve prestaties te leveren, maar ook voor omwonenden om zich in te zetten voor de buurt en voor de ‘playground’. De palen zijn symbolische trofeeën, die bij een sportieve prestatie of bij maatschappelijk inzet van omwonenden, worden beschreven met de namen van deze helden. Inzet wordt vereeuwigd in het ‘woud der helden’. Het doel is dat deze architectonische toevoeging een sociale meerwaarde heeft voor de ‘playground’. Het ‘woud der helden’ krijgt hiermee een monumentale waarde, waarmee de buurt wordt opgewaardeerd, en waarbij omwonenden zich betrokken gaan voelen met de ‘playground’.

Ook wordt er zeecontainer ingericht als kiosk. Deze wordt naast de ‘playground’ geplaatst, zodat toeschouwers of sporters hier een flesje drinken of energiebars kunnen kopen. De speelweide is er voor de kleine kinderen, zodat deze veilig op een grasveld kunnen spelen. Ouders of de oppas kunnen op bakjes van gerecycled kunststof langs de speelweide zitten, om de kleintjes in de gaten houden. Deze bankjes worden op de hele site verdeeld, zodat toeschouwers van de ‘playground’ genoeg zit mogelijkheden hebben. Deze bankjes worden ook in de buurtkamers geplaatst, dit zijn pleintjes die omsloten worden door het ‘woud der helden’. Hier kunnen omwonenden elkaar ontmoeten. Elke buurtkamer wordt voorzien van een berkenboom, om de aanwezigheid van het groen te waarborgen. De buurtkamers kunnen eventueel een naam krijgen van een bekende sporter, die op zijn beurt sponsort voor het onderhoud van het ‘woud der helden’. Hierdoor krijgt elke buurtkamer een eigen identiteit, waardoor degene die in het ‘woud der helden’ worden opgenomen, hun trots kunnen uiten dat hun naam te vinden is bij (als voorbeeld) het Richard Krajicek plein.

Het woud van palen is verspreidt over de gehele oppervlakte van de site, behalve waar open ruimtes nodig zijn voor: het sportveld (playground); een speelweide; ontmoetingsplekken (buurtkamers); opslag voor sport materieel; een kiosk en doorgangen. Het sportveld wordt afgewerkt met een duurzame vloerafwerking van pulastic. De sportveld belijning wordt voorzien voor diverse sporten, zoals basketbal, tennis, volleybal e.d.. Het sportveld krijgt een stalen skelet van 10 meter hoog, waarvan de open delen worden voorzien van een transparant netwerk, zodat alle ballen binnen het veld blijven. De ingang en de opslag van het sport materieel worden geplaatst in afzonderlijke zeecontainers. Zeecontainers bieden een bruikbare ruimte en constructie dit programma en krijgen hierdoor een nieuw leven. Het is daarom een erg duurzaam bouwproduct.

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

DE SCHEVE BOMEN DIANA LAUTENBAG (1979) EN THIJS VAN DER MEER LAUTENBAG ARCHITECTUUR, HINDELOOPEN EN SPORTPSYCHOLOOG

‘De scheve bomen’ is een multifunctioneel speelterrein met spannende hoogteverschillen, en bijzondere schuin groeiende bomen. Op het eerste gezicht heeft het terrein een volwassen uitstraling: niemand hoeft zich te oud te voelen om hier plezier te hebben. Toch is er ook ruimte voor de allerkleinsten. Filosofie Een speelterrein is de ideale omgeving voor kinderen om op een ongedwongen manier het plezier van bewegen te ontdekken. Door de afwezigheid van competitie, zoals die op veel sportverenigingen bestaat, gaan kinderen zich automatisch meer richten op de activiteit zelf en het gevoel dat het bewegen met zich mee brengt. Ook kinderen die niet uitblinken in sport kunnen zo toch van bewegen genieten. Dynamisch Het speelterrein dankt zijn naam aan de karakteristieke scheve bomen op het terrein. Dit zijn volgroeide bomen die elders boventallig waren en hier opzettelijk scheef zijn teruggeplaatst. Deze scheve bomen vormen een natuurlijk en levend klimrek voor de allerkleinsten. Boomklimmen vereist een combinatie van kracht, lenigheid en diepte perceptie en vormt daarom een uitstekende basis voor motorische vaardigheden. Daarnaast brengt deze vorm van spelen de stadskinderen letterlijk in contact met de natuur. De hoogte verschillen op het speelterrein zorgen ervoor dat het terrein niet in een blik is te overzien. Dit daagt uit tot nadere verkenning. Door de speelruimtes niet te veel te definiëren voor één bepaalde vorm van activiteit stimuleren we creatief gebruik van het terrein. De trap is tijdens wedstrijden een tribune, maar ook uitgerust met een coping (een ronde metalen rand), waardoor skaters er op een rustige dag perfect over kunnen ‘grinden’. De hellingen op het terrein kunnen door skaters en fietsers worden gebruikt om snelheid te maken, maar als er in de winter sneeuw ligt kun je er ook met de slee vanaf roetsjen. Op het moment dat een object wordt gebruikt op een manier die door de ontwerpers niet was voorzien, maar welke wel binnen het grotere doel van een speelterrein past, is het aan de ontwerpers en beheerders ook dit nieuwe gebruik te accommoderen. Als ontwerper is het lastig hierbij een voorbeeld te geven, dan zouden we dit nieuwe gebruik toch hebben voorzien. Denk daarom aan een fietspad waarbij na aanleg blijkt dat veel gebruikers een bepaalde bocht afsteken door over het gras te fietsen. In plaats van een hekje te plaatsen waarmee je de gebruiker dwingt om te fietsen, kiezen wij ervoor de afgestoken bocht in het fietspad op te nemen. Dit beleid creëert een dynamische omgeving waarin de gebruiker centraal staat.

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

Pumptrack Op het speelterrein bevind zich ook een zogenaamd pumptrack. Een pumptrack is een klein fietsparcours met hobbels en kuipbochten waar je, door je gewicht op de juiste manier door de bochten en over de hobbels te ‘pompen’, zonder te trappen kunt accelereren (een serieuze all body work-out!). Voor beginners is het een uitdaging om het parcours zonder te trappen (desnoods op een stadsfiets) rond te komen. Experts maken genoeg snelheid voor sprongetjes en doen wheelies door de bochten, waarbij ze soms wel 3-G trekken. Duurzaam We willen het speellandschap bouwen met materialen die direct in de omgeving vindbaar zijn. Hollands Red Cedar is een lokaal materiaal dat voldoende sterk is om als vloeroppervlak toe te passen. Dit hout hoeft niet over lange afstand vervoerd te worden en kan onbehandeld toegepast worden. Het houten oppervlak wordt voor het grootste gedeelte bevestigd op een houten draagconstructie, waaronder een onkruid werende folie is geplaatst. Daardoor kan regenwater gewoon geïnfiltreerd worden in de bodem. De oppervlakken waar het meest intensief op gesport wordt, het sportveld en het pump track, maken we van gerecyclede eco-cement. Eco-cement kan na gebruik oneindig gerecycled worden en haalt bovendien tijdens zijn levensduur CO2 uit de atmosfeer. Om het speelterrein willen we appelbomen planten, zodat de jongeren na het sporten gratis een gezonde snack kunnen oogsten. En ten slotte bestaan de speeltoestellen uit een draagconstructie van levende bomen. Duurzamer dan dit wordt het niet, en dit draagt bij aan de bewustwording van duurzaamheid bij jongeren. Met deze combinatie denken wij dat we een zowel duurzaam als onderhoudsvrij speelterrein hebben ontworpen. Sociale veiligheid Sociale veiligheid is een belangrijke voorwaarde voor de speelvelden van de Krajicek Foundation. Omdat er niet altijd een begeleider aanwezig kan zijn, kiezen wij voor goede verlichting en camera’s op te hangen rond het speelveld. Het gebruik van veiligheidscamera’s is vaak een impopulaire oplossing, omdat het ten koste gaat van de privacy. Door de veiligheidscamera’s ook als webcam in te zetten denken wij dit op te lossen (herlabelen). Op de webcams kunnen de kinderen zien of hun vrienden al op het speelveld zijn, of om te checken of het vrij is voor een potje voetbal. Wie een mooie goal scoort, of een vette trick land kan deze terugzoeken in het archief en met zijn vrienden delen op Facebook. Op deze manier dragen de gebruikers bij aan de promotie van het speelveld. Ook ouders kunnen gebruik maken van de webcams om een oogje in het zeil te houden als hun kinderen op het speelveld spelen.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

HET WITTE DOEK / RS123 ROGIER DOBMA (1977) RENDERSUPPLY, AMSTERDAM

Jonge mensen zijn heel goed in staat, om zelf hun ideale omgeving te creëren. Het Witte Doek is dan ook een verzameling van paviljoens, losse units, die naar hun wens zijn te gebruiken en aan te passen. In Leiden zijn de paviljoens verzameld tot drie grote ringen, die tussen de bomen circelen. Op andere locatie zijn weer andere verzamelingen mogelijk.

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

OMRINGD DOOR GROEN A. AARNOUDSE (1984) EN F. AGARWAL (1982) ADRIAAN AARNOUDSE ONTWERPBUREAU, AMSTERDAM

Een rond paviljoen in het groen waar van alles te doen is Het groen waar het paviljoen met alle faciliteiten in ligt, is niet een gewoon plantsoen. Op het grote grasveld staan heel veel bakken met allerlei soorten groenten die worden onderhouden door schoolkinderen en ouderen uit de buurt en in het bos zijn een echte stormbaan en zelfs een paar boomhutten te vinden. De ring heeft een ‘hard’ sportveldje in het midden. Onder de ring is een speeltuin, de buurtkeuken en het jeugdcentrum gevestigd. De ring is een nieuw icoon voor de buurt met overal kleurrijke accenten en veel groen eromheen. Naast het feit dat de playground een fijne en leerzame buurttuin is, heeft het als doel om met sport en spel bij te dragen aan beweging en verbeelding, cognitieve ontwikkeling aan te moedigen, en om kinderen een breed scala aan fysieke mogelijkheden te bieden. Gezond opgroeien is veel bewegen en goed eten Naast voldoende beweging is gezond eten een heel belangrijk thema voor opgroeiende kinderen uit achterstandswijken. Schooltuintjes en kookles kunnen hierbij helpen. Via basisscholen uit de buurt kunnen kinderen een eigen moestuintje onderhouden met behulp van buurtbewoners of ouderen die ook een moesbak adopteren. Vervolgens kunnen de kinderen een kookworkshop volgen of hun eigen biologische barbecue organiseren in de buurtkeuken onder de ‘ring’ en op die manier hun kennis over gezond en biologisch eten in de praktijk brengen. Waarbij ze natuurlijk zoveel mogelijk gebruik maken van de zelf gekweekte groenten uit de moesbakken van de buurttuin. Net als met het schoollunchprogramma van Jamie Oliver, wordt op deze manier een steentje bijgedragen in de strijd tegen obesitas en het verbeteren van de eetgewoonten van de kinderen en hun ouders. De publieke heemtuin: “een educatief plantsoen dicht bij de mensen” De oorspronkelijke heemtuin, zoals ooit de eerste in 1925 is aangelegd door Jacobus Pieter Sijsse, is uit het stadsbeeld verdwenen. De insteek voor het maken van een heemtuin was het aanleggen van een grote tuin (geen park) met inheemse plantensoorten als een educatief plantsoen dichtbij de mensen. De invulling van het groen van de playground krijgt ook een educatief karakter door kinderen te leren over tuinieren en het kweken van groenten en fruit. De tuin brengt mensen bij elkaar; samen aanleggen, uitbreiden, onderhouden en genieten. Door geen losse struiken en andere lage planten toe te passen, en alleen te tuinieren in de grote bakken, blijft het karakter van de publieke ‘tuin’ schoon, veilig en opgeruimd. Doordat de moesbakken veel zorg nodig hebben en ‘geadopteerd’ kunnen worden door de buurtbewoners ontstaat er automatisch een grote mate van sociale controle.

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

Drie zones: open veld, de ‘ring’ en het speelbos Door de beschikbare publieke ruimte in te delen in drie zones ontstaat er een grote diversiteit. Elk van de drie zones heeft een sterk eigen karakter. Het open veld is een groot grasveld waarop aan de westzijde de moesbakken staan en waarop aan de oostzijde gevoetbald kan worden. De ring is het ‘verharde’ deel van de playground. Hier is ook de speeltuin en bevinden zich alle voorzieningen. De bomen aan de noordkant van de playground vormen het ‘speelbos’. Het speelbos heeft een glooiende bodem die deels begroeid is met gras en deels is voorzien van houtsnippers of zand. In het speelbos is een parkour op hoogte, een stormbaan en één keer per jaar wordt er een boomhutten-weekend georganiseerd. Sport en spel Veel kinderen brengen tegenwoordig te veel tijd door achter de computer of de playstation. Kinderen die te veel tijd alleen achter de computer doorbrengen missen groepsen buitenactiviteiten die van fundamenteel belang zijn voor hun fysieke, sociale, intellectuele en emotionele ontwikkeling. Elke minuut doorgebracht achter de computer is tijd die afgaat van lezen, het spelen met vrienden, buitenspelen of het bezig zijn met een leuk project. De playground stimuleert om naar buiten te gaan en contact te leggen met andere kinderen en buurtbewoners, te spelen en sporten in het groen. Er is een renbaan, een hard sportveld, een grasveld, een skatebaan, een bosparkour, een klimmuur, een stormbaan, een speeltuin en nog veel meer te doen. Kortom: geen gecomputer meer, naar buiten! De ‘ring’: één ingreep die alles verbindt De playground heeft een herkenbaar en centraal paviljoen. Het paviljoen is een ring die gekanteld is en zo een dak vormt waaronder de verschillende onderdelen kunnen schuilen. Door het kantelen vormt de ring tevens een natuurlijke overgang van het open veld naar het hogere speelbos. De kolommen onder de ring zijn ‘random’ geplaatst en introduceren zo de boomstammen van het speelbos. Het jeugd- en buurtcentrum is gehuisvest in twee glazen ‘doosjes’ onder de ring. Ook de buurtkeuken en een opslag voor de moesbakken bevinden zich hier. Doordat alle onderdelen los van elkaar verspreid zijn onder en rond de ring ontstaat een vrije plattegrond die alle ruimte overlaat voor vrije indeling en een grote flexibiliteit heeft. De balustrade van de ring heeft verticale spijlen en is een sterk architectonisch element van het paviljoen. De vloer van het dak en de vloer van het binnenterrein zijn verhard en vormen een heldere scheiding met het omliggende onverharde plantsoen. Het meubilair en de speeltoestellen hebben felle kleuren die in sterk contrast staan met de sobere kleurstelling van het paviljoen zelf.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

APENKOOI LAURA UBACHS (1982) EN SAYNZO OSINGA (1982) NOV’82 ARCHITECTEN, ROTTERDAM

Iedereen heeft het gespeeld, het spel waarbij alle fantasie, creativiteit, behendigheid, uithoudingsvermogen en snelheid die je bezit nodig is, een spel waarbij alle aspecten van sport bij elkaar komen: APENKOOI. Concept APENKOOI combineert drie thema’s: speleilanden, water en natuurlijk de Apenkooi zelf. De verschillende eilanden herbergen elk een eigen activititeit of sport. Het water wordt op een duurzame manier ingezet door ruimte te bieden aan waterberging in een stedelijke context. De apenkooi vormt de ruggengraat van de playground en verbindt alle elementen met elkaar. De Apenkooi Als je kinderen vraagt welk onderdeel van de gymlessen hun favoriet is dan zullen er veel antwoorden: apenkooi! Het is spannend en leuk: een grote hindernisbaan, je kunt overal in klimmen, je verstoppen of onopvallend wegsluipen: je moet immers uit handen blijven van de tikker. De directe grond mag niet aangeraakt worden. Op de playground bevindt de apenkooi zich in een parcours op hoogte. Stalen hekwerken, die tevens dienst doen als ballenvangers rondom speelvelden, vormen de omlijsting van het parcours, ertussen bevinden zich hindernissen en obstakels, netten en touwen, niveauverschillen en glijbanen. Al klimmend, kruipend, zwaaiend, springend en klauterend beweeg je van de ene kant naar de ander kant van de playground: je mag niet gepakt worden. Kinderen kunnen nooit hard vallen: netten vangen hen op. De eilanden Elke sport en elk spel krijgt een plek op een eigen eiland. Welke sporten en spellen dat zijn is afhankelijk van de wensen van buurtbewoners. Voor de playground bij het Maansteenpad is gekozen voor twee grote sporteilanden, waar diverse sporten beoefend kunnen worden: je kan bijvoorbeeld voetballen, hockeyen, basketballen, volleyballen en tennissen. De bestaande kabelbaan wordt hergebruikt, er is een eiland met pingpongtafels en een watereiland dat onderdeel is van het waterbergingsysteem. Centraal gelegen in het plan is een eiland ingericht als ontmoetingsplein. Dit plein is opgebouwd uit betonnen lego-blokken, welke gestapeld een tribune vormen met daaronder ruimte voor het opbergen van sportmaterialen. Op het centrale plein met tribune is ruimte om bijvoorbeeld te streetdancen. De verschillende speelmogelijkheden voor diverse leeftijden en zowel jongens als meisjes zijn duidelijk van elkaar te onderscheiden doordat elk eiland anders is vormgegeven wat betreft kleur, ondergrond, grootte en inrichting. Door het aanbod van een rijkelijk ingericht parcours en een divers aanbod aan sporten worden kinderen uitgedaagd en geprikkeld om te bewegen.

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

Water APENKOOI richt zich op een duurzame inzet van water, door ruimte te bieden aan waterberging in een stedelijke context en deze inzichtelijk te maken bij de gebruiker. Het water komt op drie manieren terug: ∞ een waterbassin in de grond voor opvang water bij piekmomenten ∞ wadi’s maken de waterberging zichtbaarheid aan de oppervlakte ∞ op het watereiland kan met water gespeeld worden Wateroverlast is een groter wordend probleem in Nederland. Door klimaatverandering is er meer neerslag. Steeds meer bebouwing en verharding zorgt ervoor dat water niet meer goed opgenomen wordt in de grond. Zeker in stedelijke gebieden heeft men hiermee te kampen. Aangezien de RKF in stedelijke gebieden playgrounds maakt kan de Foundation inspelen op dit probleem. Door onder een playground een waterbassin te maken kan water op piekmomenten gebufferd worden. In het waterbassin wordt niet alleen het water opgevangen dat op de playground valt, ook water van omliggende gebouwen kan afgevoerd worden naar het bassin. Wadi’s zorgen voor een eerste buffer: hier kan het water ophopen aan het oppervlak en langzaam infiltreren in de ondergrond. Hier is het water zichtbaar, net als bij het watereiland. Hier spelen kinderen niet alleen met water, één van de speelobjecten is een reliëfkaart van Nederland waar de kinderen letterlijk kunnen zien wat water in ons land doet. Meervoudig grondgebruik In het plan worden verschillende functies gestapeld: ∞ onder de grond zit een waterbassin ∞ op het maaiveld zijn er spellen en paden ∞ op hoogte bevindt zich de apenkooi Door dit meervoudige grondgebruik blijft er meer ruimte over voor groen en water. Er is minder verharding nodig waardoor water makkelijker in de grond infiltreert. Zo kunnen sport/spel en groen met elkaar gecombineerd worden.

eiland veranderd worden: een relatief kleine ingreep. Recycling en reuse Een eerste stap bij het ontwerpen van een playground is het maken van een inventarisatie van waardevolle elementen die reeds aanwezig zijn. Dat zijn bijvoorbeeld bomen en ander groen of speelobjecten. Deze worden bewaard en hergebruikt. Daarnaast wordt in APENKOOI gebruik gemaakt van herbruikbare materialen, zoals betonplaten, betonnen lego-blokken en het hekwerk. Aansluiten op omgeving Wanneer het concept APENKOOI in een buurt wordt toegepast is het belangrijk om aan te sluiten op bestaande langzaam verkeerroutes en deze door te zetten over de locatie. In het plan zijn diagonale routes gevormd die ervoor zorgen dat de snelste routes over de playground lopen: mensen komen al wandelend vanzelf op de playground terecht. Dit zorgt voor ontmoeting en sociale controle. Door enkele eilanden op subtiele wijze over de grens van de locatie te leggen, zoekt de playground fysiek contact met zijn omgeving.

Veiligheid Veiligheid is een belangrijk item in het plan. Het is uiteraard niet de bedoeling dat er een ongure plek ontstaat in de buurt. Daarom zijn er geen onoverzichtelijke, beschutte plekken. Het terrein en de sportvelden worden ontsloten door meerdere in- en uitgangen. Ook de apenkooi is voorzien voldoende in- en uitgangen om veilig te kunnen spelen. Robuustheid Door gebruik van robuuste materialen, zoals betonplaten, betonnen lego-blokken en metalen hekwerken is de kans op vandalisme verminderd. Afwisselend kleurgebruik en een gevarieerde inzet van robuuste materialen geeft de playground een speelse uitstraling.

Flexibiliteit Het concept waarbij sport gecombineerd wordt met water en een apenkooi is toepasbaar op elke gewenste locatie. Afhankelijk van de locatie kan gekozen worden voor een andere sportinvulling en schikking van de eilanden. Hierbij wordt goed naar de (bestaande) kwaliteiten en behoeften van de buurt gekeken. Het apenkooi parcours is de verbindende factor van de diverse sporteilanden en vormt zo de ruggengraat van het concept: bij een andere invulling en schikking van de eilanden blijft de essentie van APENKOOI intact. Tevens is het plan toekomstbestendig door de mogelijkheid om een eiland een andere sportinvulling te geven. Is er een nieuw spel of nieuwe sport populair dan kan een

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

DE SPORTFABRIEK FREEK WALTMANN (1979) EN DAVID SMIDT VAN GELDER BURO RUIM, AMSTERDAM

Duurzaam hergebruik Zoals Nelson Mandela ooit zei: Sport inspireert, verbindt en verbetert de wereld. Het vervult een cruciale rol in onze samenleving. De playgrounds kunnen als geen ander deze rol vervullen: ze staan letterlijk zichtbaar midden in de samenleving, zo ook in Leiden. Wij willen van de playground een plek maken die verbindt en de buurt zowel letterlijk als figuurlijk van nieuwe energie voorziet. Het concept gaat uit van duurzaam hergebruik op verschillende niveaus: hergebruik van plaatselijke materialen en gebruik maken van kennis en netwerken, zowel lokaal als digitaal. De kennis en structuur zoals uitgedragen in het huidige playgroundconcept vormt dan ook de basis voor het ontwerp van een nieuw duurzame playground. Met een aantal nieuwe ingrepen willen we het bestaande succesvolle playground concept verrijken. Sport+ van seizoensgebonden naar flexibel gebruik het hele jaar door Het huidige sportseizoen en gebruik van de playground worden opgerekt door het sportveld te overkappen met een translucente tentconstructie, waarbij het dak tevens dient als energieleverancier. Zo kan er een afgesloten ruimte gecreëerd worden die de kinderen (en overige gebruikers) beweegt om onafhankelijk van weersinvloeden te sporten. In combinatie met energiezuinige verlichting kunnen er zo het hele jaar door (sport)activiteiten plaatsvinden: niet alleen voetbal, tennis en basketbal, maar ook andere vormen van sport en beweging. Om de playground, het groen en de omliggende speelplekken verder met elkaar te verbinden en activeren worden er kleinere ruimtes (units) gecreëerd: een kiosk waar de sportcoach zich kan omkleden en toezicht kan houden, bewoners/gebruikers wat kunnen eten en drinken, een toiletunit gecombineerd met speeltoestel, een opslag van sport en spelattributen, en zitplekken om naar de sportactiviteiten te kijken of gewoon om een kopje koffie te drinken. Doordat het tentdoek en de netten van de playground overal te openen zijn en de units verplaatsbaar, is het gebruik ervan gemakkelijk af te stemmen op tijdstip, seizoen en gebruik. Ruimtelijk zijn er nu condities geschapen om niet alleen te sporten op de playground, maar er ook een markt of evenement te houden, of met de hele buurt naar een film te kijken. Nieuwe energie Niet alleen voorzien we de playground en buurt hiermee van nieuwe gebruiksenergie, daarnaast biedt de overkapping de mogelijkheid om pv-cellen toe te voegen waarmee we energie opwekken voor zowel playground als de omgeving. Om zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de panelen en er zoveel mogelijk te kunnen plaatsen, maken we gebruik van een sheddak (zoals toegepast in fabriekshallen). Om het dak zo licht mogelijk te houden maken

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

stellen we een lichtgewicht tentdoek met pv cellen voor (die op dit moment volop in de markt worden ontwikkeld). Op jaarbasis levert de playground zo 16000 euro aan energie op jaarbasis (genoeg voor 25 gezinshuishoudens), waarmee de investering snel wordt terugverdiend (+/- 6-7 jaar). Daarna kan de geleverde energie de playground, de buurt of omliggende openbare ruimte voorzien, of aan het energienet worden verkocht om het periodieke onderhoud van de playground en buurtactiviteiten te kunnen bekostigen. De playground wordt zo op een functionele manier ruimtelijk zichtbaar gemaakt: een archetype fabriek als producent van verschillende vormen van energie! Cradle to Cradle goedkope hergebruikte materialen en systemen met een duidelijke identiteit Voor de realisatie maken we (zoveel mogelijk) gebruik van plaatselijke input en (afgedankte) materialen van lokale ondernemers. Op een verantwoorde en eenvoudige low-tech manier creëren we een nieuw beeld uit herkenbare bestaande materialen en systemen. Zo stellen wij voor om het dak te maken van kollommen (HE/ IPE/UNP profielen) uit (plaatselijk) gesloopte fabriekshallen/opslagloodsen. De maat en tussenliggende afstand van de kollommen is afgeleid van deze bestaande fabriekshallen zodat de profielen op een eenvoudige manier hergebruikt kunnen worden. Om het dak licht en de ‘gevels’ zo flexibel mogelijk te houden, maken we gebruik van een lichtdoorlatend (hoge kwaliteit) tentdoek. Door het lichtgewicht doek kunnen we de constructie minimaliseren en goedkoop houden: de zwaardere constructieve dakliggers kunnen hierdoor vervangen worden door spankabels. Om het concept van integrale duurzaamheid verder door te zetten worden de units gemaakt uit 2e hands caravans (van bijvoorbeeld de plaatselijke leverancier). Ze blijven intact als verplaatsbare units, zodat ze op een eenvoudige manier aan te passen zijn aan het seizoen en de context. Met eenvoudige middelen geven we ze een nieuw imago: met verf (om een eenheid te creëren) en nieuwe functionele openingen. Hetzelfde geldt voor de zitplekken (tribune) die we maken uit geverfde afgedankte stoelen van buurtbewoners.

delen. Naast deze kernfactoren zijn er sociale factoren die kunnen bijdragen aan een sociaal betrokken en geactiveerde publieke playground, waaronder ouderencentra met behoefte aan een ommetje met kopje koffie, kinderdagverblijven met behoefte aan speelruimte en (flat)bewoners met nauwelijks groene buitenruimte. Wij stellen voor om dit sociale kapitaal van behoeften en kennis te verankeren in de functies rondom de playground (kiosk, toilet en opslag). Hiermee wint de playground aan betekenis en wordt het letterlijk een buurtfabriek die bijdraagt aan een vitale wijk: het kloppend hart waar mensen zich mee verbonden voelen en willen verblijven. Vergroten bereik dmv digitale voorzieningen Via een digitaal scherm worden lokale kwaliteiten, inzet en kennis uitgewisseld met andere playgrounds, sport (en niet fysiek aanwezige personen). Op het scherm kunnen zo allerlei uitwisselingen tot stand worden gebracht: RKF clinics die tegelijkertijd op verschillende playgrounds plaatsvinden, onderlinge toernooien, het tonen van (nationale) sportevenementen of films, maar ook de vele communicatie via social media. Kortom een plek die de buurt en sport samenbrengt, verbindt met de maatschappij en beweegt om zich op verschillende manieren zichtbaar te maken en tot elkaar te verhouden. De playground wordt zo een duurzame koploper die op een integrale verantwoorde wijze bouwt aan beweging, maatschappelijke energie levert en de wijk gezonder maakt!

Duurzaam verbinden aan het lokale (sociale) kapitaal Om het sociale aspect van de playground te versterken willen we de bewoners en organisaties uit de buurt zoveel mogelijk een bijdrage laten leveren aan de totstandkoming van de nieuwe duurzame playground. Dit maakt immers betrokken, wat weer beweegt tot meer gebruik. In de directe omgeving van het Maansteenpad zijn bijvoorbeeld meerdere sportverenigingen, maar ook zorginstellingen en (bouw)opleidingsinstituten gevestigd die hun kennis en enthousiasme over sport, beweging, gezondheid en bouwtechniek met de playground kunnen

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

DOE JE DING! LAURENS DE BOER (1981), MARLOU DE JONG (1981), MAURICE VAN DE GRIEND (1979) EN MARTEN WITKAMP (1981) ODC, ROTTERDAM, MARLOU DE JONG, REEL EVENTS EN EXCEPT INTEGRATED SUSTAINABILITY

“De duurzame playground is geworteld in de wijk en stimuleert jongeren er zelf wat van te maken!” Inleiding Duurzaamheid omvat meer dan omgang met milieuvriendelijke materialen. Een duurzame oplossing is in onze ogen een oplossing die, vanuit ecologisch, sociologisch en economisch perspectief, op lange termijn houdbaar is. Duurzaam willen werken is gedurfd: het betekent de lat hoog leggen. Om te kunnen adviseren over hoe de RKF playgrounds kan verduurzamen, hebben wij

de RKF gespiegeld aan vier centrale thema’s: het elementaire (energie & materialen), het leven (ecosystemen & biodiversiteit), de samenleving (cultuur & economie) en het individu (geluk & gezondheid). Hieruit blijkt dat de RKF een sterke focus heeft op de laatste twee thema’s: de samenleving en het individu. Buurtbewoners worden betrokken, sport en beweging in aandachtswijken staan centraal en met de Scholarships worden bewoners gestimuleerd zich te ontwikkelen. Er is voor iedereen aandacht, al blijft het lastig om sommige doelgroepen vast te houden, zoals

puberende meiden. Op de gebieden van de eerste twee thema’s, het elementaire en het leven, is er ruimte voor verbetering. Voor zover bekend worden er geen eisen gesteld aan materialen die gebruikt worden en wordt er nog niet gesproken over de impact van playgrounds op de groene structuur in de omgeving. Door het geven van goede voorbeelden en het stellen van eisen kan de RKF ook binnen deze gebieden invloed uitoefenen op de ontwikkeling van playgrounds. Voor de nieuwe duurzame playground willen

wij een ontwerp maken dat ten eerste dichtbij de visie van de RKF ligt en versterkt waar de RKF nu al voor staat. Ten tweede willen wij handvatten geven waarmee de RKF ook vanuit de ecologische vlakken duurzaam aan de slag kan gaan. Ontwerpfilosofie Onze filosofie is gebaseerd op het versterken van waar de RKF nu al voor staat en bestaat uit twee uitgangspunten. De duurzame playground: 1 Is geworteld in de wijk De duurzame playground sluit zicht-

baar aan op de sociale, infrastructurele en ecologische structuur van de wijk waarin het zich nestelt. Dit betekent dat de organisatie rondom de playground samenwerkt met andere partijen in de wijk op het gebied van sport, beweging en ontwikkeling voor jongeren, dat buurtbewoners betrokken worden in het ontwikkelproces en dat de jongeren gestimuleerd wordt veelvuldig gebruik te maken van de plek. Het betekent ook dat de playground waar mogelijk is verbonden met het groen in de wijk, zonder dat dit ten koste gaat van de speelkwaliteit. In plaats van ‘kijkgroen’ langs de ran-

den van een speelplek heeft ‘functioneel groen’ in de duurzame playground een centrale plek, waarop gesport, gespeeld en ontdekt wordt. Het materiaal dat vrij komt bij het onderhoud van het groen wordt weer gebruikt voor nieuwe speelaanleidingen, een terugkerend proces die de playground wederom met de wijk verbindt. 2 Stimuleert jongeren er zelf wat van te maken De duurzame playground laat de interpretatie van hoe er gespeeld kan worden aan de gebruiker over. Een hoge boom daagt uit tot klimmen, maar kan ook gebruikt worden als lianenhouder en als doelpaal. De playground stimuleert jongeren hun creativiteit te gebruiken en geeft hen de mogelijkheid zich de playground eigen te maken en er nieuwe dingen te ontdekken. De inrichting van de duurzame playground en de programmering worden deels samen en binnen kaders met de jongeren bepaald.

De jongeren merken dat zij invloed kunnen uitoefenen op hun omgeving en ontdekken op de duurzame playground dat er veel mogelijk is als zij zich positief inzetten. Het plan De ontwerpfilosofie is uitgewerkt in 4 planonderdelen en een proces. De eerste 2 planonderdelen vormen de vaste kern van elk ontwerp, de laatste 2 onderdelen zijn prikkels die de duurzame playground compleet maken: 1

Kraaiennest // Het kraaiennest is een constructie die op meerdere manieren gebruikt kan worden. Er is plek voor opslag van materiaal, er is een keukentje en een wc. De binnenruimte kan vergroot worden, zodat er een zaaltje voor workshops ontstaat. Deze ruimte kan ook gesloten worden voor workshops waarbij meer privacy gewenst is, wat zeker voor de pubermeisjes aantrekkelijk is. De trap functioneert als tribune

en het dak als podium. Het kraaiennest maakt zo vele programmeringen mogelijk. Daarnaast is het een opvallend icoon voor de Krajicek playground, zonder dat ‘het merk RKF’ ervan af schreeuwt. Vanzelfsprekend is er bij de materialisatie rekening gehouden met energie en materialen. De houten constructie zorgt voor een licht gewicht, het kraaiennest kan met 1 wagen vervoerd en in 1 dag opgebouwd worden en er is een grijs water reservoir voor het toilet in het dak verwerkt. 2 Groene Aders // Spelen in het groen leidt tot meer flexibiliteit en hogere creativiteit. Daarom en vanwege de ecologische inbedding maken wij niet de randen, maar de kern groen. Deze kern loopt als groene aders dwars over de playground met hoogteverschillen tot 1,5 meter hoog en sluit aan op de groenstructuur. In de heuvels worden speelaanleidingen en tribunes voor de sportveldjes verwerkt. Langs de groene aders ontstaan

geborgen plekjes, de zogeheten ‘pockets’, met elk zijn eigen avontuurlijke invulling. Er wordt gestreefd naar efficiënt gebruik van de aanwezige grond. Het is de bedoeling dat er, met het uitgraven van de dieper gelegen ‘pockets’, voldoende grond vrijkomt om de heuvels te creëren. 3 Bewegwijzering // De duurzame playground wordt zichtbaar geïntegreerd met de wijk door een overkoepelende bewegwijzering voor alle sportieve en ontwikkelingsactiviteiten die zich in de wijk afspelen. Ook tijdelijke plekken kunnen gebruikt worden voor workshops en andere activiteiten. Met de eenduidige bewegwijzering is het voor iedereen duidelijk wat je waar kunt gaan beleven. 4 There’s an App for That // Sporten doe je samen. Met deze web- en telefoonapp kun je makkelijk sportmaatjes vinden als er niemand op de playgroud is. Ook staat de programmering erop en kunnen er

oproepjes geplaatst worden. Het is zelfs mogelijk om de App al te gebruiken tijdens de ontwikkelfase. Proces Zodra duidelijk is dat er een nieuwe Krajicek playground komt, wordt er een stuk grond bouwrijp gemaakt en wordt het Kraaiennest geplaatst. Het kraaiennest is het fysieke middelpunt van het interactieve proces bij de ontwikkeling. Wijkbewoners worden uitgenodigd om samen invulling te geven aan de playground. De kern van het ontwerp, het kraaiennest en de groene aders, staan al vast, maar er is ook veel te kiezen over de inrichting en programmering. Elke ‘pocket’ zal samen ingevuld worden binnen de voorafgestelde kaders. Na de ontwerpfase wordt de playground aangelegd. Het gebruik van de playground wordt ter plekke én virtueel via de APP gestimuleerd. Jongeren blijven invloed hebben op de programmering en kunnen gaandeweg ontdekken waar ze de meeste behoefte aan hebben. De playground, hoe goed ontworpen ook, veroudert. De RKF zal hier met de buurt een passend antwoord op moeten zien te vinden. De buurt voelt zich mede-eigenaar en zoekt daarom mee naar fondsen. Uiteindelijk wordt de playground weer afgebroken. Daar is rekening mee gehouden door demontabel te ontwerpen en materialen te gebruiken die herbruikbaar en milieuvriendelijk zijn. Uitwerking Maansteenpad Het plan is uitgewerkt voor het Maansteenpad tot de detaillering. Vanwege de dichte bebouwing aan de lange zijdes van het veld, is de aansluiting op de ecologische structuur in de lengterichting van het veld gemaakt. Langs de geheuvelde aders zijn 5 ‘pockets’ ontstaan, die wij in dit geval hebben ingevuld met een multisportveld van kunstgras, het kraaiennest, een beschut speelplekje voor de kleinsten, een kleiner verhard multisportveld en een skatepool. In de heuvels zijn o.a. boomstammen verwerkt, die als speelaanleidingen en als tribunes voor de sportvelden functioneren. Al rennend over de groene heuvels wordt er steeds weer iets nieuws ontdekt! Conclusie We hebben hier nu één uitgebreide uitwerking gegeven voor een duurzame playground op het Maansteenpad, zonder de buurt erbij te betrekken. In een reële situatie én op elk andere locatie zal de playground er anders uitzien, afhankelijk van de ecologische, infrastructurele en sociale structuur van de wijk en de wensen van de bewoners. Misschien willen ze daar wel helemaal geen basketbalveld, maar juist een urban running parcours? En waarom ook niet? Wij hebben een ontwerpfilosofie beschreven die op elke lokatie een herkenbaar maar ander resultaat zal opleveren. Een resultaat dat rekening houdt met de lange termijn waarde van de playground en met de directe en indirecte effecten ervan op de wijk en de wijdere omgeving. Een resultaat dat jongeren niet alleen aan zal moedigen om te bewegen en te sporten, maar ook om meer te ontdekken!

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

VERBINDEN MET SPORT M. BAYO (1981), N. VERBERNE EN D. VERBERNE GREEN – CABINET, UTRECHT, JEUGDZORG EN SPORTLERAAR

Context: orthogonale hoofdstructuur

integratie van de omgeving.

De gebouwen in deze wijk zijn overwegend orthogonaal gepositioneerd ten opzichte van elkaar, behalve aan de kopsekant. Hier zijn ze juist schuin geplaatst. Daardoor onstaat een ruimtelijke, convergente binnenruimte, die zich perfect uitleent voor een verbindend programma, een verbindend ontwerp: De Maansteen.

Dit ontwerp is een nieuwe duurzame filosofie, die mensen zeer nadrukkelijk verbindt met het thema sporten. Daarom is het concept VERBINDEN MET SPORT.

De Maansteen “ is de naam van het ontwerp. Het onttrekt zich van het orthogonale raster van de omringende gebouwen. Deze playground is een bijzonder ontwerp , met

ARCHITECTONISCHE OBJECTEN

De Franse architect E.Louis Bouillé zei: “l’architecture comme tout art artistic est au service du progres social.” Om dit engagement een antwoord te geven gaan we verbinden; niet alleen door middel van vorm maar ook van inhoud. Vorm: zowel op grote schaal als op detail ni-

veau gaat het bij dit ontwerp over verbinden door middel van een web of net constructie. Inhoud: De open structuur, het feit dat we een echte plek creeren om te sporten maar ook het daadwerkelijk meten van de sportactiviteit zorgen voor een verbinding met mensen van de wijk. Groen Zonnecellen Twee zonnecellen zijn geïnstalleerd op het dak om “De Maansteen” te verlichten. Deze verlichting gaat aan wanneer er minimaal

per dag 50 mensen gesport hebben. Een sensor bij de ingang meet af wanneer men “De Maansteen”binnenkomt en meet tevens de hoeveelheid activiteit erin. Wanneer er 50 mensen gesport hebben gaat “De Maansteen” aan bij schemering. Het verlicht dan de wijk. Het wordt als het ware de lamp van de wijk. Ook op die manier wordt het thema `verbinden met sport` gestalte gegeven. Maar de duur van de verlichting van ‘De Maansteen`is afhankelijk van de totale hoeveelheid mensen die per dag sporten. Hoe meer mensen er sporten, hoe langer blijft de verlichting aan!

LED Lampen Door LED lampen te gebruiken worden de kosten van de verlichting erg naar beneden gedrukt en draagt het idee bij een Groene duurzame bestaan aan. Bamboe De constructie is gemaakt van gelamineerde bamboe. Op het terrein wordt het volume bam¬boe in de constructie geplant met andere bomen zodat er een evenwicht ontstaat tussen gekapte bamboe en geplante boom. Gekapte bamboe= geplante boom

Octatube Octatube zijn hele fijne, dunne maar ontzettende sterke stalen draden, die men gebruikt om hele bijzondere constructieve knopen (verbindingen) mee te maken. Door zeer dunne materialen te gebruiken vindt er minder C02 uitstoot plaats. uiken hoef minder C02 uitstoot plaats

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

ICT EN SPORT, DIGITALISERING

Smart phones hebben een revolutie op gang gebracht in onze wereld. De mogelijkheden die deze nieuwe media bieden zijn eindeloos. Simpele apps voor de smart phone zorgen voor geheel nieuwe ervaringen in het dagelijkse leven. Waarom deze mogelijkheden niet gebruiken bij het sporten? Per slot van rekening wordt ieder kind bij wijze van spreken met een smart phone geboren. De Playground app Iedereen heeft een eigen voorkeur voor een sport. Natuurlijk is voetbal het populairst, maar waarom de ene sport uitsluiten als meer mogelijk is? Door simpele aanpassingen in het ontwerp kunnen de mogelijkheden van een playground gigantisch worden vergroot. In het nieuwe interactieve sportveld wordt LED verlichting verwerkt. Doordat deze verlichting in verschillende patronen kan oplichten is op het ene moment de belijning van een voetbalveld zichtbaar en op het andere moment die van een tennisveld. Door de LED verlichting als een grid te verwerken, worden de mogelijkheden van verschillende velden eindeloos. Dit levert zelfs de mogelijkheid dat ieder kind zijn eigen sportveld kan ontwerpen en direct kan projecteren op de het interactieve sportveld. Zo wordt een extra spelelement toegevoegd aan het sporten in de wijk. Wie kan het beste sportveld ontwerpen? Bedenk eigen regels erbij en het spel kan beginnen. Doordat het veld telkens verandert blijft het sporten leuk. Luidt het spreekwoord niet voor niks Verandering van spijs doet eten? De vraag rest natuurlijk dan nog hoe een eigen sportveld ontworpen kan worden. Met een speciaal ontworpen Playground app kan simpel en doeltreffend een sportveld worden ontworpen. Met een druk op de knop wordt vervolgens het ontwerp direct geprojecteerd op het interactieve sportveld.

Het ontwerp Het Maansteenpad in Leiden is gekozen als locatie voor het ontwerp van een nieuw type playground. Door bestaande routes door te trekken ligt de playground logisch verankerd in de wijk. Centraal ligt het interactieve sportveld. Door deze verdiept aan te leggen ontstaan er aan de zijkanten tribunes die uitkijken op het sportveld. Zo waant elke sporter zich in een mini stadion. Dit heeft als bijkomend voordeel dat niet telkens de bal hoeft worden gehaald als er mis wordt geschoten. Het Maansteenpad wordt aan één zijde begrenst door een sprintbaan. Deze loopt deels parallel aan het interactieve sportveld zodat tijdens de 100 meter sprint uitzicht is op sportende buurtgenoten.

HOE DUURZAME ENERGIE EN SMART PHONES EEN NIEUW INTERACTIEVE SPORTERVARING BIEDEN

VOLL

M ELDI

BART VAN LEEUWEN (1987) HILVERSUM

THE NEXT LEVEL

Juryoordeel De jury is gecharmeerd van de gedachte om topsport en recreatiesport via digitale middelen aan elkaar te verbinden. Ook zou het kunnen leiden tot een heel nieuwe beleving van de openbare ruimte door de jeugd. Maar is het digitale veld wel vandalismebestendig, en leidt al die aandacht voor het digitale niet af van het bewegen zelf?

Energie Het interactieve sportveld en de ledlijnen in de sprintbaan vragen om energie. Vanzelfsprekend zal deze energie op de playground zelf worden opgewekt. Voor de energiewinning wordt gebruik gemaakt van natuurlijke bronnen als de zon en de wind. Zonnecollectoren en windturbines worden zichtbaar opgenomen in het ontwerp van de playground. Zo zijn de zonnecollectoren verwerkt in de tribune. De windturbines lopen parallel aan de sprintbaan, wat direct een extra beleving van snelheid geeft aan de 100 meter sprint. Door het zichtbaar maken van de energievoorzieningen wordt er direct een bewustzijn gekweekt bij kinderen tijdens het sporten.

Interactieve sprintbaan Alsof dit nog niet genoeg is, ligt naast het interactieve sportveld een nieuw type sprintbaan. Hoe stoer zou het zijn als elk kind een wedstrijd 100 meter kan sprinten tegen Usain Bolt? Ook hier zorgt weer een simpele ontwerpingreep ervoor dat dit mogelijk wordt. Door in de sprintbaan een lijn van LED verlichting te integreren kan virtueel tegen iedereen een wedstrijd worden gerend. De LED lijn loopt namelijk mee met de sprinter. Ook hier kan weer met de Playground app verschillende wedstrijden en tijden worden ingeladen in de sprintbaan. Zo kan ook doeltreffender worden getraind. Gelopen tijden worden gemeten en direct getoond op een scorebord. Daarnaast worden ze direct gekopieerd naar je persoonlijke account op de Playground app zodat iedereen zijn eigen vorderingen kan meten.

ICT EN SPORT, DIGITALISERING

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

SPEEL IN DE TOEKOMST HAMED SALEHI (1981) BON ENGINEERING, EINDHOVEN

Aanleiding Een vergelijking van architectuurwereld met andere vakgebieden zoals auto-industrie, elektronica en IT, toont een sterke achterstand aan. Elektronica en IT hebben in de laatste jaren ons leven voorgoed veranderd. Wij komen tegenwoordig makkelijker in contact met andere mensen. Denk hierbij aan social media’s zoals Facebook. Dat heeft ons ertoe geleid dat een dag zonder mobile telefoon en internet niet meer te voorstellen is. Onze kinderen zijn meer gehecht aan computer spelletjes dan ooit tevoren. Ze spelen graag samen een spelletje, chatten met elkaar, houden elkaar in de gaten en uiteraard leren van elkaar. Maar tot hoeverre is dit terug te vinden in onze steden en gebouwen? Staan onze gebouwen ook in verbinding met elkaar? Zijn de omgevingen waarin onze kinderen spelen veilig, leerzaam en duurzaam genoeg? Waarom bieden we onze kinderen niet de ruimte wat ze eigenlijk graag willen? Een interactieve omgeving met voldoende potentie om daarin zowel traditioneel als modern te sporten, bewegen, leren en spelen. Een omgeving waarin de nieuwe technologieën ervoor zorgen dat de veiligheid wordt gewaarborgd. Stel dat alle “Playgrounds”van RKF interactief met elkaar in verbinding staan. De ene unit houdt toezicht op de andere en andersom. De kinderen uit Amsterdam spelen met de kinderen uit Leiden. Stel dat er in Leiden een leuke workshop wordt georganiseerd wat ook in Rotterdam te beleven is. Stel dat ouders achter de computer thuis, toezicht kunnen hebben op de kinderen in de Playground. Naar mijn idee is dit een ideale vorm van een toekomstige Playground. Het is eigenlijk niet de bedoeling dat de kinderen hierdoor minder gaan bewegen maar juist andersom. De bedoeling is dat de kinderen in een aantrekkelijke, sociaal veilige, interactieve en beheerbare omgeving met elkaar omgaan. Aan de andere kant wordt er alleen spelletjes ingezet die de beweging bevorderen. Denk hierbij aan het computerspelletje “Wii” en een interactieve vloer die op de voetstappen van de kinderen reageert. Vergeet niet dat ze in een zeer groene omgeving worden geinstalleerd. Ontwerp Het ontwerp gaat uit van een grote toegevoegde waarde van IT en electronica in de openbare ruimte en de architectuur. In het ontwerp is dit idee als leidraad gebruikt en consequent in alle lagen van het ontwerp doorgevoerd. De technische kennis is al aanwezig, zie bijvoorbeeld de reclame borden langs voetbalvelden, Times Square etc.. Het integreren van deze technieken in de openbare ruimtes biedt enorme mogelijkheden en sluit aan bij de denken belevingswereld van de huidige en toekomstige generatie.

ICT EN SPORT, DIGITALISERING

Om de nieuwe ontwikkelingen in kaart te brengen is er een onderzoek gestart waaruit blijkt dat een stad of een stedelijke unit in vele opzichten als een “microchip” werkt. Veel aspecten die in het ontwerp van een microchip naar voren komen, komen ook in een stedelijke unit ter sprake. De aspecten zoals integratie, connectiviteit, veiligheid, toegankelijkheid en duurzaamheid zijn in beide disciplines van groot belang, alleen een stedelijke unit kent aantal andere aspecten die in een microchip niet aan de orde komen. Een voorbeeld hiervan is groen, water, leefbaarheid en zicht. De microchip als een onderlegger gebruiken om de playground van RKF te ontwerpen kan dus geen kwaad. Elke playground van RKF wordt als een unit beschouwd die op een moederboard wordt gemonteerd. Deze unit zou als een aantrekkelijke ontmoettingsplek functioneren die zijn omgeving injecteert. Door hem een vaste maat toe te kennen, zou die als een goed geïntegreerd opject op vele locatie’s toepasbaar zijn. Vervolgens worden al deze units aan elkaar verbonden waardoor een netwerk ontstaat. Op die manier wordt er op de thema’s veiligheid, integratie, learn & play en beheer ingespeeld. Elke unit bestaat eigenlijk uit de combinatie van traditioneel en modern spelen. Op de impressie beelden is dit duidelijk terug te zien. Het eerste beeld illustreert een omgeving waarin mensen aan het sporten zijn en het tweede beeld geeft een moderne omgeving aan waar mensen in contact kunnen komen met de nadere mensen uit andere steden. In beide beelden is zichtbaar dat mensen volop gelegenheid krijgen om op diverse wijzen in beweging te zijn, alleen of met elkaar. Om deze units nog eens aantrekkelijker te maken, heb ik ervoor gekozen om de vloer deels te bekleden met de zogenaamde projectie-vloer. Denk hierbij aan een vloer die van textuur verandert. Deze vloer werkt eigenlijk met een projector waarmee beelden op af te spelen zijn. Dit concept kan een invullingen krijgen vanuit de verschillende organen, instellingen, bedrijven of scholen. Het kan gebruikt worden voor bijvoorbeeld reclame uiting of educatie. Het levert een interessante estelsel op voor zowel RKF als belang hebbende instellingen en bedrijven. Ook de feer die hierbij wordt gecreëerd, zou een toekomstig beeld oproepen. In het ontwerp zijn er een aantal eilanden gemaakt die middels een wegenstelsel met elkaar in verbinding staan. Elk eiland zou een eigen invulling krijgen die binnen het thema “traditioneel en modern” spelen past. Verder is die invulling van deze eilanden, afhankelijk van de context waar de playground zich in bevindt, vrij te bepalen door de RKF.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

RKF DIGITAL PLAYGROUND JEROEN VAN LITH DEN HAAG

Met de ideeënprijsvraag vanuit de Richard Krajicek Foundation wordt gevraagd naar een nieuwe en duurzame filosofie en de vertaling hiervan in een ontwerp voor toekomstige playgrounds. De RKF wil als het draait om de playgrounds blijven innoveren en bijdragen aan het maatschappelijk debat. Dit oppert de vraag naar wat duurzaamheid nu eigenlijk zou kunnen betekenen voor de RKF en de innovatie van sporten speelplaatsen, aan welk maatschappelijk debat moet worden bijgedragen. Als we kijken naar gegevens over sport in onze maatschappij met betrekking tot de jeugd dan zien we dat blijkt uit de beweegcijfers

ICT EN SPORT, DIGITALISERING

van TNO dat kinderen veel te veel zitten en te weinig sporten. Meer dan de helft van de jeugd beweegt onvoldoende dat als gevolg heeft dat 14% van de jongens en 17% van de meisjes overgewicht heeft en 3% van de jeugd lijdt aan obesitas. Bij jongeren uit achterstandswijken in grote steden blijkt dat al bijna één op de vijf te dik is. Het zijn vaak meisjes die minder bewegen dan jongens. Bij jongeren uit gezinnen met een lage sociaaleconomische status en jongeren van allochtone afkomst is het overgewicht zorgwekkend, vooral de allochtone meisjes moeten meer gaan bewegen. Bij de aanpak van overgewicht moet breder

gekeken worden dan alleen het voedingsgedeelte. Er moet ook gekeken worden naar bewegen en de leefomgeving en de interactie hiertussen. Zo dient er aandacht te zijn voor infrastructuur en ruimtelijke ordening. (JOGG Andre Rouvoet) Waarbij ook de sociale aspecten van de openbare ruimte een belangrijke rol spelen. Zo stelde Nanne Boonstra in het onderzoek… dat er meer aandacht moet komen voor de sociale aspecten en het sociale gebruik van de openbare ruimte: ‘Een plein mag bijvoorbeeld met een sportkooi zorgvuldig zijn ingericht, wanneer het

plein daarmee uitsluitend door één groep (jongens) wordt gebruikt, schiet de oplossing haar doel voorbij.’ De nieuwe duurzame filosofie en innovatie voor de RKF playgrounds zal dus vooral moeten gaan over sporten en bewegen. Het gaat daarbij niet om eenmalige acties om kinderen te laten sporten, maar juist om duurzame gedragsverandering. Om de volledige jeugd te verleiden en te doen participeren in regelmatige sporten spelactiviteiten. Hiermee kunnen zij een enorme bijdrage leveren bij het bestrijden van overgewicht en daarmee een bijdrage

aan een duurzame samenleving met een gezond arbeidspotentieel en zorg. Doormiddel van het digitale van de virituele wereld en het fysieke van sport aan elkaar te koppelen ontstaat er een interactieve speelplaats waarmee de jeugd op en nieuwe mannier geprikkeld worden om te gaan sporten

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

PIXEL PLAY MARC DE VRIJ (1988) EN MATHIJS NAUTA LEEUWARDEN

Filosofie Het concept van PixelPlay speelt in op de hedendaagse trend dat kinderen vaker binnen blijven om zich te vermaken met digitale media. Deze media heeft dus een bepaalde aantrekkingskracht die kinderen ervan weerhoudt om buiten te spelen. Door digitale technologieën naar de openbare ruimte te verplaatsen wordt er ingespeeld op deze aantrekkingskracht zodat kinderen gemotiveerd worden om deze buiten te gaan gebruiken. Concept Om dit te kunnen realiseren hebben we gekeken naar de nieuwste technologische ontwikkelingen op het gebied van de openbare ruimte. Op het moment zijn er tegels op de markt die uit kinetische kracht (het lopen erop) elektriciteit kunnen opwekken (PaveGen©), genoeg om een licht te kunnen laten branden. Door dit soort tegels te realiseren op een kinderspeelplaats kan dus alle energie die kinderen door het spelen verbranden ‘gevangen’ worden door de tegels in de vorm van elektriciteit. Doordat er bij onze tegel LED-lichten op zitten kan er een heel veld met interverbonden tegels worden gelegd waardoor er een speelveld ontstaat. De belijningen van het speelveld worden door de LED-lichten zichtbaar en zo kunnen er verschillende spellen worden gespeeld. Op het moederboard kunnen kinderen kiezen welk spel ze leuk vinden, zodra ze dit hebben gedaan verschijnt het spel op het speelveld. Zolang er activiteit op het speelveld is blijft de belijning van het spel aan staan, deze dooft zodra kinderen stoppen. Ontwerp Voor het ontwerp is gekozen voor een simpele structuur. Er zijn geen paden aanwezig om zo het intuïtieve gebruik van het speelveld te stimuleren. Het grote vak is bedoeld om groepssporten op te spelen en biedt de ruimte voor bijvoorbeeld voetbal, basketbal, softbal en ga zo maar door. Het langgerekte stuk is bedoeld voor kinderen die willen rennen en sprinten. Deze twee vakken zijn met elkaar verbonden zodat er in de toekomst creatievere spellen voor het gebied kunnen worden ontwikkeld die een groter vlak in beslag kunnen nemen. Ook is er een speciaal vlak voor de kleinere kinderen, hier kunnen alleen spellen worden gespeeld voor de kleintjes zodat zij geen last hebben van oudere kinderen. Het is hun eigen territorium. Ook is er een betonnen tribune waar kinderen en ouderen het speelveld kunnen overzien. Op dit verhoogde vlak staat tevens het moederbord waar kinderen hun spellen kunnen kiezen. Door een grondlichaam tegen de achterzijde van de tribune te plaatsen ontstaat er reliëf in het speelparkje die door kinderen op hun eigen manier gebruikt kan worden.

ICT EN SPORT, DIGITALISERING

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

RECYCLING, HERGEBRUIK

PANEEL 1 - PAGINA 1 Filosofie Wij zien nieuwe kansen om de ambitie van de Richard Krajicek Foundation (RKF) een breder platform te bieden. De ervaring en het netwerk van de RKF worden benut en ingezet bij de herbestemming van leegstand in Nederland. Leegstand is een acuut maatschappelijk probleem geworden. Vervangende en gelijk geaarde invulling is in veel gevallen niet of niet meer op de korte termijn mogelijk. De ambitie van de RKF is ook aantrekkelijk te willen zijn voor andere doelgroepen. Deze doelgroepen komen binnen handbereik wanneer de sportvoorzieningen op centraal gelegen en openbaar toeganke-

RECYCLING, HERGEBRUIK

lijke plekken gelegen zijn. Deze locaties zijn iconische gebouwen, gebouwen met betekenis voor de gemeente en haar inwoners. Iconisch door componenten als historie, architectuur, stedenbouwkundige locatie en intrinsieke (emotionele) waarde. ‘Interdisciplinair maatschappelijk verantwoord ondernemen’ krijgt met de inbreng van het RKF een bijzonder accent. Het integraal en mede herontwikkeling van leegstaande (iconische) gebouwen wordt voor de Richard Krajicek Foundation een tweede tak van sport. In de nieuwe opzet van de gebouwen zal geïnvesteerd worden in nieuwe duurzame technologie. Wellicht zullen ook objecten

als zonnepanelen, ‘urban (roof) farming’, dakregenwaterbuffering, groene daken en gevels, etc. geïntegreerd worden en het beeld mede gaan bepalen. Wij gaan er vanuit dat een door derden ontwikkeld technisch duurzamere materialisatie voor de nieuwe Playgrond hier ook een onderdeel van wordt. De inspiratie vonden wij in het gebouw van Herman Hertzberger in Apeldoorn, het Centraal Beheer gebouw. Een icoon, centraal gelegen, goed ontsloten, zichtbaar. Durf om de bijzondere opzet aan te tasten is een eerste stap naar herbestemming en toekomstperspectief. Geen dood monument maar een basis om door te ontwikkelen. Zie illustratie op Paneel 2 en de begeleidende tekst op pagina 2. En zo hebben wij 3 andere voorbeelden

CEES MARIS (1976), FRANK LEWIS, KEES TAMMES, RENÉ SMIT MARIS LANDSCHAPSONTWERP & TECHNIEK EN RENÉ SMIT ARCHITECTEN, ZEEWOLDE

beheerders & -ontwikkelaars. Voor wat Krajicek betreft, is het bewegen/ sporten en de uitdaging hiertoe zo dicht mogelijk bij de gebruiker te brengen. In een setting die attractief is, gestimuleerd door context en historie en ingebed is in nieuwe functies. Het biedt ruimte aan een combinatie van gezond bewegen en ‘showing-off’.

…EVEN KRAJICEK BELLEN

RVOLL

MELDIN

van iconische gebouwen benoemd, die door hun ligging, historie en potentie een hernieuwde plaats op de kaart verdienen. De inspiratie van een meer gezonde en actieve leefstijl krijgt de laatste jaren volop aandacht en zal met de nieuwe zichtbaarheid van de Playgrounds actief ondersteund gaan worden. De verbeelding naar een nieuwe manier van bewegen, sporten en spelen wordt opgeroepen en emotioneel gedragen door de nieuwe ‘exclusieve’ omgeving. Een locatie waar je gaat kijken en gezien wil worden. Begeleiding, advies en toezicht worden vanzelfsprekend door het veelzijdige aanbod dat samen met de Playground wordt aangeboden. Denk daarbij aan spellen en sporten als Panna, Bossaball, Speedminton, Bounzen

en Kronum. Met een andere vraag naar ruimtebeslag en kader zijn zij een welkome aanvulling voor de gewenste diversiteit aan aanbod en dus ook aan gebruikers. Aanvullend kunnen horeca, praktijken van fysiotherapie, fitness, ballet, yoga, e.d. een plaats krijgen. RKF kan in het ene geval de letterlijk actieve spil zijn, in een andere de katalysator en in een weer andere situatie de welkome aanof invulling op het herontwikkelingsprogramma. Kortom, de perceptie van leegstand komt in een ander daglicht te staan wanneer de RKF een partij wordt bij de herbestemming van leegstand. Het biedt nieuwe onvoorziene kansen voor zowel de RKF als de vastgoed-

Kortom, een plek die gezien moet worden en waar men gezien wil worden! PANEEL 2 - PAGINA 2 Ontwerp In de meestal lange zoektocht naar een adequate oplossing heeft het ene gebouw meer succes dan het andere. Een scala aan interactieve factoren en actoren bepalen dit succes. Wij vinden dat een combinatie van marktwerking en te creëren juridische ruimte in de WRO (Wet op de Ruimtelijke Ordening) een basis moet bieden om een succes te stimuleren. Wij vonden deze vier leegstaande en voormalig functioneel eenduidig objecten verspreid over Nederland.

De Krajicek Playgrouds worden een schakel in de herdefiniëring van de vier iconische gebouwen. ∞ Meelfabriek “De Sleutels” te Leiden Locatie: stadzijde aan de Zijlsingel, op de oude verdedigingswerken. De Zwitserse architect Peter Zumthor heeft voor de voormalige Meelfabriek al een fraai Masterplan ontworpen. Het plan schept zonder meer ruimte aan de nieuwe wensen van de Playgrounds. Het ontwerp spreekt van “Stedelijke Energie”: een aantrekkelijke mix van wonen, werken, leren, recreëren, cultuur en winkelen. Het toevoegen van een Krajicek Playground als ‘Playroof’ aan het “Fitness & Spa” gebouw (het ‘meelmagazijn’) vormt de letterlijke bekroning. Het inwisselen van de extra twee hoge verdiepingen voor de Playground kan de (laatste) weerstand van omwonenden wegnemen. Spelen op een dergelijk stadsicoon in Leiden en op zo’n hoogte is een absolute uitdaging.

∞ Remise NFLS Lokaalspoor te Stiens Locatie: centrum dorp, nabij de spoorbaan. Het dubbele remisegebouw biedt als overdekt openbaar en slechtweer sport/ spelaccommodatie nieuwe kansen aan gezond bewegen. Open poorten en zijdeuren garanderen maximale transparantie en toegankelijkheid. De twee gebouwdelen bieden ruimte voor verschillende functies, bestaande en kleinschalige nieuwe sporten, afgestemd op de behoeften van de locale gebruikers en aanbieders. Lichttoetreding en de toevoeging van zonnecollectoren over de gehele lengte van steeds een van de zadeldakdelen, tasten de authentieke hoofdvorm niet aan. Het biedt de mogelijkheid voor langdurig gebruik en eigen energievoorziening. Stiens centrum krijgt een nieuwe ‘hotspot’. ∞ Coöperatieve aardappelmeelfabriek ‘De Centrale’ te Coevorden Locatie: kanaal Coevorden-De Haandrik, direct buiten het centrum met de oude verdedigingswerken.

Op loopafstand van het kleine stadscentrum kan het gebouwencomplex uiteenlopende voorzieningen herbergen. Overdekt of semi-overdekt sporten is één van de mogelijkheden. De kanaalgevels met de schoorsteen zijn kenmerkend en te behouden, de bouwkundige inhoud is ‘aantastbaar’. De bijzondere bouwkundige constructies bieden spectaculaire aanknopingspunten voor kleine en grootschaliger sportieve activiteiten. Coevorden en de stadsregio hebben een nieuwe “Centrale”. ∞ Kantoorgebouw “Centraal Beheer” te Apeldoorn Locatie: centrumligging langs verkeerskundige hoofdontsluiting. Een nieuwe functie voor het revolutionaire kantoorgebouw van architect Herman Hertzberger blijkt een moeilijke opgave. Voorzichtigheid is troef. Met de door ons voorgestelde robuuste ingreep kan de impasse wellicht letterlijk doorbroken worden. Het openen van het gebouw en tegelijkertijd verkleinen van het volume biedt een combinatie van

nieuwe mogelijkheden. De Playground is het nieuwe openbare spelen speelhart, met lichttoetreding en uitzicht voor de kern van het gebouw en de nieuw aanliggende functies. De omringende kwadranten nemen functies op als fitness en fysio, buitenschoolse opvang, nieuwe klein-schalige sporten/spellen als Panna en Wii, ed. Andere gebouwdelen kunnen gaan dienen als designhotel of studentenhuisvesting of als woonzorg-complex…. De daken zijn voor stadslandbouw, tuin, energieopwek-king, kleinschalige spel en sporten, etc. De Krajicek Playground wordt het nieuwe attractieve gezicht van een vernieuwd Centraal Beheer. Juryoordeel De jury waardeert de actuele thematiek en de mogelijkheid die het voorstel biedt om het buitensportseizoen te verlengen door een combinatie met binnen sporten te maken. Maar welke ontwerpingreep doet dit voorstel concreet?

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

HET ELEMENTENPARK

∞

SANDRA WERKHOVEN (1982), RONALD DE WIT, WIM VAN VLIET, ERWIN VAN DIJK VAN VLIET BUITENRUIMTE, HARMELEN Binnen de duurzame playground hebben wij als motto gekozen voor de elementen aarde, lucht, water en vuur. We spreken daarom van “Het elementenpark”. Ongeacht cultuur- en leeftijdsverschillen en de behoefte aan in- of ontspanning, zijn dit voor iedereen herkenbare begrippen. De vier elementen komen terug in de gebruiksonderdelen maar ook in de totale aankleding van de sporten speelplaats. Bovendien draagt het thema hierdoor bij aan de herkenbaarheid van de verschillende sport-, spel-, en ontmoetingsplekken binnen de playground. De bewegingsstimulans Wij hebben de filosofie dat spelen geen kunst is. Wie eenmaal speelt of sport en zich hiertoe aangetrokken voelt zal blijven

RECYCLING, HERGEBRUIK

bewegen en met plezier. Het probleem is vaak dat we vergeten zijn te spelen en dat andere interesses of bezigheden in de plaats komen van sporten en bewegen. Door de digitale wereld, de social media hype, de televisie en omdat op school te weinig wordt gesport, bewegen kinderen steeds minder. Daar komt nog bij dat het in sociaal zwakkere wijken vaak aan de financiële middelen van de ouders ontbreekt om het lidmaatschap van een sportclub te kunnen bekostigen. Het aloude gezegde Mens sana in corpore sano, een gezonde geest in een gezond lichaam, blijft in eerste instantie de verantwoordelijkheid van het individu zelf maar het is de taak van de gemeenschap, de overheid, het bedrijfsleven, stichtingen en andere initiatieven om hierin te stimule-

∞ ren en te faciliteren. Sport en spel zien wij als onlosmakelijk van elkaar. Vraag blijft hoe wij de jeugd dan in beweging krijgen? Jongeren zijn constant op zoek naar nieuwe mogelijkheden van vermaak, nieuwe “thrills”. Het elementenpark speelt hier op in door een verscheidenheid aan sportieve uitdagingen en mogelijkheden te bieden. Ook op speelgebied is er veel te beleven en valt er veel te bewegen. De opbouw van de elementen Het elementenpark is verdeeld in verschillende speelthema’s voor diverse leeftijdsgroepen, interesses en vaardigheden. Voor kinderen van 6 tot jonge adolescenten

van 24 jaar is er ruime gelegenheid tot het beoefenen van sport en spel. Naast de vier bekende elementen wordt in de literatuur vaak ook verwezen naar een vijfde variant: “ruimte”. Deze vijfde peiler is zeker van toepassing op ons ontwerp. De ruimte wordt driedimensionaal en multifunctioneel benut waarbij de verschillende onderdelen harmonieus op elkaar zijn afgestemd. Hieronder wordt duidelijk welke mogelijkheden er allemaal aanwezig zijn op het park. De verschillende sporten spelmogelijkheden ∞ Een leeftijdsonafhankelijk behendigheids- en educatief spelveldje (Streetplay) met in verschillende kleuren oplichtende ledverlichting, spelaanwijzingen en ge-

∞

luidseffecten. Vereist springen en rennen naar oplichtende leds (aarde) Verzonken trampolines die onderdeel zijn van een in-situ rubber uitgevoerde speelstrook (lucht) De ontmoetingstuin waarin mede door gebruikmaking van verticale groenzuilen en neergelegde boomstammen voor zitplekken een ontspanningsplek in de speelruimte ontstaat (aarde) Een skateparkje met bowl en streetstyleelementen om de verschillende gebruikers (bmx’ers, boarders en bladers) de nodige variatie te bieden, gestyled in een met spuitbussen aangebracht “vurig” artwork (vuur) Op de muur (wall) langs de skatebaan zijn aan de buitenkant boulders aangebracht

∞

waardoor een horizontale klimmuur ontstaat (lucht) Een waterspeelplaats met “bedriegertjes”. Plotseling spuitende fonteintjes dagen de kinderen uit om hier tussendoor te rennen en zich te laten verrassen. (water) Een veelkleurige, ruimtelijke speel- en ontmoetingsplekplek met 3D speel- en zitelementen uitgevoerd in verschillende kleuren kunstgras en in-situ rubber bollen(aarde) Atletiekbaantje uitgevoerd in waterdoorlatend gebonden rode splitsteentjes. De baan is zo geconstrueerd dat bij vorst op eenvoudige wijze een ijsbaan kan worden gecreëerd. (aarde en bij vorst water) Multidisciplinair sportveld in blauw kunstgras met diverse belijningen. De ruimte om het sportveld en tussen de atletiekbaan is uitgevoerd in groen kunstgras. Schommels die in een boog aan één kant van het sportveld staan opgesteld op een taludverhoging (lucht)

Eigenschappen van de te gebruiken materialen ∞ Kunstgras is sterk en gaat lang mee. Onder het gras worden valdempende platen gebruikt van polipropyleen. Dit is een 100% “closed loop” materiaal en dus helemaal recyclebaar. ∞ In-situ rubber is sterk, behoudt de valdempende werking, gaat lang mee, vraagt weinig onderhoud, is volledig waterdoorlaatbaar en is recyclebaar. Belangrijk in het duurzaamheidsproces is ook dat een deel van het in-situ rubber komt van gerecyclede sportschoenen. Tenslotte kan na jarenlang gebruik de vloer worden gerecycled voor toepassing van een basisondergrond onder nieuwe sporten spelvloeren. ∞ Vandalismebestendig door toepassing van hoogwaardige materialen. Bovendien wordt hierdoor een langere levensduur bereikt. ∞ Door gebruikmaking van permeabele materialen is een goede afwatering gegarandeerd en zijn speeloppervlaktes

snel weer droog en veilig bespeelbaar, van groot belang binnen de totale waterhuishouding van de wijk. ∞ Nieuwe technologie is toegepast in het streetplayveld. Door opdrachten en spelstructuren met interactieve aanwijzingen moeten lichtjes in de vloer worden aanof uitgezet door er op te gaan staan. Het spelniveau kan worden aangepast in moeilijkheidsgraad. Zo moet er steeds sneller worden gereageerd door snel tot actie over te gaan en te bewegen. Uiteraard is mede door gebruik van Ledverlichting deze toepassing uitermate energievriendelijk. Ook dit veld is snel weer droog en veilig door toepassing van in-situ rubber. In de vrolijke kleuren van dit veld zijn tevens glitters toegepast voor een extra sprankelend effect. Duurzaamheid speelt een zeer belangrijke rol in de keuze en het gebruik van materialen. De mate van recyclebaarheid, de benodigde brandstof voor vervoer en de “groene eigenschappen” geven de doorslag

in de gekozen materialen. Door de speelsheid in gebruik van kleuren, vormen, hoogteverschillen, materialen en mogelijkheden nodigen de verschillende onderdelen uit tot sport, spel en beweging. Mede door gebruikmaking van hoogteniveauverschillen in het terrein neemt de functionaliteit van de speelobjecten toe. Zo staan de schommels verhoogd opgesteld zodat het “vliegeffect” wordt vergroot. Uiteraard zonder dat hierbij de veiligheidsaspecten uit het oog worden verloren. Door niveauverschillen wordt ook bereikt dat het skategedeelte wel onderdeel is van het geheel maar door de verzonken pool en de muur zal het toch al geringe geluid van de skatewieltjes op het massieve beton nog verder worden beperkt. De atletiekbaan met in het midden het sportveld, is uitermate geschikt om verschillende sporten met en zonder begeleiding te beoefenen. Bij vorst kan de baan zelfs onder

water worden gezet om zo een ijsbaan te creëren waarop geschaatst kan worden. Om mede invulling te geven aan het element aarde en aan het groene- duurzaamheidskarakter, is er ook levend groen in het park aanwezig, de ontmoetingstuin. Deze tuin verhoogt het welzijnsbewustzijn en biedt een natuurlijke ontmoetingsplaats. Door de terloops aangebrachte liggende boomstammen ontstaan natuurlijke zitbankjes. Iedereen is welkom in het elementenpark. Het is een openbare ruimte. Verschillende leeftijdsgroepen, vaak ook met uiteenlopende etnische achtergronden, vinden hier de mogelijkheid voor sport en spel. Zo wordt de kloof tussen culturen kleiner en zelfs overbrugt. Ook aan de kleintjes is gedacht (de bedriegertjes, veelkleurige 3D speel- en zitplek). Omdat zij vaak onder begeleiding komen spelen neemt de sociale veiligheid toe. Tevens wordt door de openheid van het terrein en de centrale ligging van het grote sportveld de sociale controle gewaarborgd.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

ONS SPEELDAK! NIEK SLIJKERMAN (1986) DELFT

FILOSOFIE VAN DE RICHARD KRAJICEK FOUNDATION (RKF) Sport als medium voor het bijeenbrengen van diverse culturen in grootstedelijke achterstandswijken en het stimuleren van uitwisseling van culturele kennis. Generiek concept De eerste gedachte achter het concept “Ons Speeldak” is om een eenvoudig te implementeren product te ontwikkelen voor de doelgroepwijken van RKF. Door middel van een korte voorstudie

RECYCLING, HERGEBRUIK

naar deze wijken kwam al snel naar voren dat een meerderheid van de krachtwijken nakomeling is van het modernisme. Denk bijvoorbeeld aan: De Bijlmer, Klarendal, Woensel-West of Overvecht. Het modernisme hanteerde voor deze wijken strikte regels in functiescheiding en het gedachtengoed achter de thema’s licht, lucht en ruimte. Dit is de kans die de RKF kan aangrijpen om bewoners bij elkaar te brengen. De winkelcentra presenteren zich als ideale locatie voor sportfaciliteiten in de wijken. Centraal gelegen met aansluiting op openbaar

vervoer, het wegennet en de aanwezige parkeerruimte maakt hen toegankelijk voor alle lagen van de samenleving. Daarbij zijn de al aanwezige functies positief voor de sporters en zullen de winkels visa versa baat hebben bij de levendigheid en de positieve sfeer. Tevens wordt hierdoor het negatieve beeld van winkelcentrums aangesproken. Tot op heden dienen zij namelijk nog niet als ware centra of kernen van de wijken. Vaak is de sfeer tamelijk deprimerend als de winkels hun deuren sluiten. Door de sportfaciliteiten boven het centrum te plaatsen stimuleert

men de gebruikersintensiteit van het centrum en neemt sport een centrale positie in de wijk in. Zie het als een sociaal offensief tegen de negatieve sfeer van de centra. Wat heeft het dak van een winkelcentrum sport te bieden? Alle winkelcentra presenteren zich anders, geclusterd, een recht hoekig of vierkant element of divers in hoogtes. Juist dit is de kwaliteit die het speeldak kan gebruiken om op een eenvoudige wijze een spannend en uitdagend speellandschap te ontwikkelen. Doordat het speelveld bovenop het dak van het winkelcentrum ligt, is het ook eenvoudig

afsluitbaar ofwel ‘hufterproof’. De huidige draagstructuur kan worden gebruikt voor het speeldak, waardoor de kosten laag worden gehouden. Ook het winkelcentrum heeft naast de sociale voordelen daadwerkelijk financiële voordelen. Dordat een tweede dak boven het winkelcentrum wordt gerealiseerd komen de winkels in de schaduw te liggen. Dit betekent dat de winkels minder zullen opwarmen in de zomermaanden en dus blijven de energiekosten laag.

Op naar ons speeldak De eerste stap naar het eindproduct heeft direct met duurzaamheid te maken. Door een promotie- en stemperiode te introduceren worden de kinderen in de wijk benaderd en betrokken bij het ontwikkelen van het speeldak. Promotie in de winkelcentra en op sociale media zal de uiteindelijk programmering van spelelementen definiëren. Deze promotie zal zorgen voor een specifiek ontworpen speelruimte en dus een hoog gebruikersrendement genereren. Duurzaamheid staat momenteel hoog in het vaandel, maar wat is duurzaamheid eigenlijk? Hergebruikte materialen, juiste detaillering of energiewinnende installaties? Nee, duurzaamheid gaat verder. Want hoe duurzaam is een ontwerp als het gebruik

niet opweegt tegen alle handelingen die genomen zijn om het ontwerp te realiseren? Een eenvoudige manier om duurzaamheid te testen is de volgende som: De totale CO2 afdruk van de speelplek / x aantal gebruikers = CO2 uitstoot per gebruiker. Met andere woorden, hoe hoger de gebruikersintensiteit, hoe lager de milieuschade per gebruiker is. Dit betekent dat de doelgroep en hun wensen kristalhelder moeten zijn, voordat het ontwerp definitief wordt. Zodra het programma duidelijk is kan men starten met het definitieve ontwerp en breekt de fase aan om de eerder genoemde aspecten van duurzaamheid te hanteren. Voor de detaillering van het ontwerp zal het “Cradel to Cradel” thema gehanteerd

worden. Hierdoor zorgt men ervoor dat wanneer het speeldak sluit en verwijderd wordt, alle gebruikte materialen gescheiden kunnen worden en eenvoudig kunnen worden hergebruikt voor een volgend speeldak of andere doeleinden. Materiaalkeuze hangt uiteraard af van de functie. De nadruk bij de materiaalkeuze ligt uiteraard niet alleen op het eindproduct, maar ook op de wijze waarop het product is geproduceerd. Sportvloeren van Descol dienen hiervoor als voorbeeld, een bedrijf waar zowel op productieproces, materiaalgebruik, eindproduct en onderhoud wordt nagedacht om een zo duurzaam mogelijk product te ontwikkelen. Het energiegebruik van de aanwezige verlichting en eventuele geluidsinstallaties van het sportveld moeten zo laag

mogelijk blijven. Door gebruik te maken van LED-verlichting boven het speeldak wordt de energievraag laag gehouden en wordt het rendabel om gebruik te maken van een kleine hoeveelheid zonnencollectoren. Deze combinatie heeft zich al bewezen op diverse sportvelden in Nederland; een goed voorbeeld hiervan is het sportveld in Hoornhorst. Sportleiders De laatste vraag is uiteraard: waar is het kantoor voor de sportleiders en de opslagruimte voor het materiaal? Hiervoor wordt een kleine toevoeging aan het winkelcomplex gecreëerd. Het zal een multifunctioneel element zijn dat zowel aan de begane grond als het dakniveau grenst. Hierdoor sluit men aan op de wijk en houdt men de mogelijkheid voor sociale controle op het speeldak.

Het element zal als entree dienen voor het speeldak, door een ruime trap buiten te ontwerpen en een lift in het element. De lift waarborgt ook de toegang voor de minder valide personen, zoals ouderen die hun kinderen willen aanmoedigen. De al eerder genoemde sociale media zullen ook in gebruik blijven. Een forum voor het speeldak geeft de kinderen de mogelijkheid om online evenementen te organiseren. Maar ook om gelijkgestemde vrienden te vinden en er zal spontane uitwisseling van cultureel kapitaal ontstaan. In het kort: het Speeldak is het nieuwe concept voor RKF om sport centraal te plaatsen in de wijk!

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

PRETPET OLIVER EBBEN (1970) STUDIOQUINT, AMSTERDAM

Strategie Het ontwerp Pretpet levert een strategie voor de inrichting van duurzame playgrounds in Nederlandse achterstandswijken. De doelstelling is een integrale benadering van de opgave. Pretpet streeft er naar om zowel een sociaal als energetisch duurzaam concept met elkaar te verbinden en van elkaar te laten profiteren. Door de introductie van een duurzaam materiaal, dat in grote hoeveelheden beschikbaar is, wordt de playground gefaciliteerd met een artificieel landschap wat naast spelen en sporten, activiteiten die de sociale cohesie van de buurt versterken, mogelijk maakt. Gerecyclede

RECYCLING, HERGEBRUIK

petflessen zijn het bouwmateriaal van dit landschap. De steeds groter wordende voorraad van verpakkingsmateriaal, geproduceerd door een groeiende consumptiemaatschappij, word gebruikt om een playground te realiseren, die een sterkere ruimtelijke ervaring biedt dan de gebruikelijke. In een land als Nederland met een voornamelijk vlakke topografie betekent dit een toegevoegde waarde en stimulatie voor kinderen om te spelen en te ontdekken.

afgaande analyse van het bestaande of geplande sociale programma van de buurt. Bij het opstellen van het programma van eisen wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke menging van sociale activiteiten en sport activiteiten. Pretpet combineert sport voor jongeren met sociale activiteiten zoals een buurtcafé, een buurt BBQ, een schooltuin of een kunstenaars initiatief en probeert op deze manier het sociale toezicht en daarmee de sociale cohesie te versterken.

Sociale Cohesie Het programma van een te realiseren playground wordt bepaald door een voor-

Ecologische en energetische Duurzaamheid Naast het gebruik maken van een duurzaam

hoofdmateriaal voor het landschap zijn de ontworpen gebouwen geoptimaliseerd voor de toepassing van fotovoltaïsche elementen. Het multifunctionele gebouw voor het buurtcafé en de sportclub maken gebruik van een asymmetrische dakconstructie met de langere kant aan de zuidzijde van het gebouw en een dakhelling van 30 tot 35 graden. De hoofdconstructie is uitgevoerd in kruislings verlijmde vurenhouten lamellen. Met de door de fotovoltaïsche elementen opgewekte energie wordt de verlichting van de playground en het bedrijven van het

buurtcafé en de sportclub op een duurzame manier verzekerd. Flexibel landschap Pretpet faciliteert een achterstandswijk met een aanpasbaar artificieel landschap die de combinatie van sport voor jongeren en sociale buurtactiviteiten mogelijk maakt. Onafhankelijk van grootte en situering blijft voor elke nieuwe locatie het ontwerpprincipe onveranderd. Pretpet kan worden begrepen als de vernieuwende hardware voor playgrounds die door de Richard Krajicek Foundation in toekomst gepland en gebouwd zullen worden.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

PLUG EN PLAY

Wat? De RKF Plug & Playground™ is een licht en herbruikbaar modulair systeem dat het mogelijk maakt tijdelijke sportpleinen te realiseren op langdurig braakliggende bouwlokaties. Waarom? Overal in Nederland ontstaan plekken waar verouderde woningen zijn gesloopt, maar waar voorlopig geen nieuwbouw voor in de plaats komt. Deze braakliggende stukken grond vormen gaten in de stad en leiden tot vermindering van de leefbaarheid, met name in sociaal kwetsbare wijken. Voor de RKF liggen er geweldige kansen om op deze plekken sport mogelijk te maken en zo een positieve impuls te geven in deze wijken. Hoe? Uitgangspunt is dat de Plug & Playground de aanzet vormt voor het ontwikkelen van een permanente sportvoorziening in de buurt. Met behulp van de Plug & Playground kan braakliggende grond snel, efficiënt en op een duurzame manier tijdelijk worden benut als sportplein. De RKF Plug & Playground is opgebouwd uit een reeks modules. Deze zijn opgenomen in de Plug & Play Catalogus™. Afhankelijk van de situatie stelt de RKF, samen met bewoners, een pleinconfiguratie samen. Wanneer de lokatie later een nieuwe invulling krijgt zullen de modulaire pleinonderdelen worden gedemonteerd en door de RKF hergebruikt worden op andere braakliggende plekken. Strategie Gefixeerde bestemmingsplannen en een te hoge grondwaarde voorkomen de ingebruikname van braakliggende plekken. Echter, met de Plug & Play-ground wordt geen grond aangekocht, zodat kan worden voorbijgegaan aan een langdurig bureaucratisch proces. Het is een tijdelijk sportplein dat minimaal een half tot maximaal drie jaar op de lokatie aanwezig zal zijn. In de periode dat de buurt profiteert van de Plug & Playground kan worden onderhandeld met belanghebbenden over de realisatie van een permanent sportplein in de wijk. Ook kan worden gezocht naar alternatieve financiering of naar een andere lokatie.

worden in het ontwerp. Hierop kunnen spelregels, een activiteitenschema, kunst of reclames van sponsors worden aangebracht. Duurzaamheid Het aanleggen van een verhard sportplein in een stadspark of groene ruimte in de stad is vanuit ecologisch standpunt ongewenst. Beter is het een plek te hergebruiken die al eerder bebouwd is geweest. Daarnaast is het, zeker voor tijdelijke sportpleinen, niet duurzaam om gebruik te maken van asfalt of beton. Het kost te veel energie en materiaal en het levert te veel afval op na sloop. De Plug & Playground is daarom ontworpen als een lichtgewicht en demontabel sportplein dat eenvoudig aangepast, verwijderd of hergebruikt kan worden. Verouderde modules gaan terug naar de producent om zo nodig te worden gerepareerd en opgeknapt, zodat ze daarna kunnen worden ingezet op een andere braakliggende plek. Op deze manier kunnen de modules voortdurend hergebruikt en gerecombineerd worden. De RKF Plug & Playground vermindert de druk op groene binnenstedelijke gebieden en beperkt de hoeveelheid gebruikt materiaal.

WARD MOUWEN (1978) EN BAS VAN GALEN (1977) A MATTER OF SPACE, ROTTERDAM EN BRX ARCHITECTS, DELFT

PLUG & PLAYGROUND INEE

Juryoordeel De jury vindt het een sterk concept dat veel mogelijkheden biedt voor afwisseling, en dat ook informele sportmogelijkheden mogelijk maakt (een crossbaan bijvoorbeeld). Bovendien sluit het goed aan op actuele vraagstukken van tijdelijk grondgebruik. Maar is het voorstel bestand tegen diefstal?

Gebruik De Plug & Playground is niet alleen om te sporten, maar ook om te verblijven en te ontmoeten. De vormgeving van de sporten spelobjecten is zodanig dat ze op meerdere manieren kunnen worden gebruikt. Er is ruimte voor formeel sporten, zoals een basketbalwedstrijd, maar ook voor meer informele activiteiten zoals skaten, klauteren of even bijpraten met de buren. Het gemengde karakter van de plek stimuleert verschillende groepen buurtbewoners om gebruik te maken van het plein. De RKF Plug & Playground is een sportplein voor de hele buurt!

Systeem De ontworpen reeks Plug & Play Modules™ is gebaseerd op een bestaand evenementenbouwsysteem dat met de hand op lokatie kan worden geplaatst en op hoogte wordt gesteld. Elke module is ontworpen voor meerdere gebruiksvormen en kan gecombineerd worden met de andere modules. Voor de lokatie wordt een optimale samenstelling van modules ontworpen. Speelobjecten kunnen door middel van een plugsysteem makkelijk op de vloer worden gemonteerd. Het plein wordt begrensd door een modulaire multifunctionele rand. De kopgevels van de nog bestaande, niet gesloopte panden kunnen ook geïntegreerd

PLUG AND PLAY

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

PUZZLE YOUR PLAYGROUND! ERWIN STOFFER (1983), MAARTJE LUISMAN EN PETER VAN BEEK SVP ARCHITECTUUR EN STEDENBOUW, AMERSFOORT, SPORTKLAS ATRIUM, AMERSFOORT

Aanleiding De Richard Krajicek Foundation (RKF) heeft al jaren de ambitie om iedere jongere de mogelijkheid te geven om in een sociaal veilige situatie te kunnen sporten. In 2012 bestaat RKF al 15 jaar en ter gelegenheid daarvan is een ideeënprijsvraag uitgeschreven om op een innovatieve wijze mee te denken over een duurzame playground. De duurzame playground is gebaseerd op thema’s als energie, klimaat, ecologie, groen, nieuwe technologieën en recycling en gaat verder dan technische maatregelen en innovaties. Het Maansteenpad in Leiden dient als referentiekader. Interpretatie en kern van de opgave Duurzaamheid is een breed begrip. Duurzaamheid gaat over natuur, ecologie en techniek, maar ook over bewustwording, betrokkenheid en verantwoordelijkheid. Duurzaam betekent voor ons iets maken wat blijvend waarde heeft, misschien met de tijd zelfs meer waarde kan krijgen. Een duurzame playground moet aan al deze eisen voldoen, maar tegelijkertijd ook vooral kinderen uitdagen om te sporten en actief te zijn, zodat deze kinderen een duurzame toekomst tegemoet gaan. Onze interpretatie van de opgave is dan ook tweeledig, niet alleen willen we de inrichting van de playgrounds verduurzamen en updaten, maar we willen ook het proces om te komen tot het ontwerp van een playground verduurzamen en zo de betrokkenheid van kinderen en buurtbewoners vergroten. Sociale duurzaamheid is wat ons betreft het uitgangspunt voor een toekomstbestendige playground die omarmt wordt door de wijk. De huidige playgrounds bieden ruimte voor sport en spel en liggen ingepast in de wijk in het groen. Maar kinderen vandaag de dag hebben daar niet genoeg aan. Kinderen van deze tijd zijn betrokken, tonen initiatief, willen serieus worden genomen, maar hebben ook duidelijke ideeën over hun vrijetijdsbesteding. Ze willen verleid worden, hebben behoefte aan chillen ontmoetingsplekken, zowel digitaal als fysiek en willen vooral iedere dag weer wat nieuws. En als ze dat allemaal kunnen vinden op de playground, gaan ze vanzelf ook een keer een balletje slaan of een potje voetballen……. Samen puzzelen met vaste en vrije bouwstenen Samen ontwerpen aan een playground is leuk, maar ook best ingewikkeld. Waar begin je, hoe bepaald je wat er allemaal komt en hoe is de playground straks nog herkenbaar als RKF playground? Wij hebben een toolkit ontwikkeld om samen met de kinderen en bewoners uit de buurt de ideale playground te ontwikkelen. Kinderen puzzelen de playground met acht verschillende bouwstenen bij elkaar. De beoogde doelstellingen van RKF om tot een duurzame playground te komen worden met een aantal verplichte RKF-bouwstenen

PLUG AND PLAY

gegarandeerd. Deze ‘vaste’ bouwstenen met o.a. nieuwe ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid dragen bij aan de nieuwe uitstraling en identiteit van de toekomstige RKF-playgrounds: ∞ Bouwsteen energie&klimaat: outdoorfitness met energielevering voor ledverlichting ∞ Bouwsteen groen&ecologie: verticale emotietuinen met groenten, vlinderbloemen en fruit ∞ Bouwsteen nieuwe technologie&recycling: ontmoetingsplein met recycled meetingpoint (bijv. zeecontainer) en digitale info-wifipaal ∞ Bouwsteen sport&spel: multifunctioneel RKF sportveld met standaardmaten

geplande activiteiten, de geleverde energie door de outdoorfitness, weersverwachting, etc.

Naast de verplichte bouwstenen zijn er ‘vrije’ bouwstenen met ruimte voor de droombeelden van de kinderen die ze hebben bij hun eigen playground en bouwstenen voor de maaiveldinrichting van het gebied waar de playground in ligt. ∞ Bouwsteen droombeeld: ideeën uit de buurt die ingepast kunnen worden ∞ Bouwsteen groen: bomen, onderbegroeiing, gras om het terrein in te richten ∞ Bouwsteen water: water als inrichting- of speelelement ∞ Bouwsteen verharding: paden en pleinen op het terrein met routes naar de buurt

Win-win situatie Het interessante van deze aanpak is dat de kinderen uit de wijk een echte bijdrage leveren aan hun omgeving. Ze vereenzelvigen zich met het plan in de ontwerpfase. Ze worden enthousiast van het eindresultaat en motiveren elkaar om in hun ‘eigen ontworpen playground’ af te spreken en te sporten! Er ontstaat, door de RKF-playground, wijkverbetering op het sociaal-maatschappelijke vlak. Maar ook ruimtelijk gezien kan de playground een functie vervullen. Het opknappen van de playground kan samen gaan met de vernieuwde inrichting van het park of gebouwen die in de nabijheid liggen. Het koppelen van een skeelerpad, fitnessrondje of hardlooproute in de wijk met de playground als vertrek- of rustpunt zijn eenvoudig te realiseren. Dit vliegwieleffect kan versterkt worden door in te spelen op technologisch ontwikkelingen. De info-wifipaal op de playground kan worden uitgebreid bij sportvelden, scholen en centrum in de wijk of een te downloaden app of een RKF facebook groep. Nieuwe activiteiten, zomerfeesten, scolarships en aanwezigheid van andere kinderen die willen sporten worden hierop zichtbaar. Ook connectie met andere wijken in de stad om buurtcompetities of wedstrijddagen te organiseren behoort tot de mogelijkheden. Daarnaast staat het nieuwe ontwerp voor de RKF-playground niet opzichzelf, maar is het een inspiratie voor andere playgrounds. Het puzzelprincipe is naast het rechthoekige kader van Maansteenpad in Leiden net zo goed toe te passen op een vierkante of ovale ruimte in bijvoorbeeld Amsterdam, Arnhem of Eindhoven. En de RKF-bouwstenen zorgen voor herkenbaarheid van elke Richard Krajicek Playground.

Het puzzelen op een brainstormmiddag met de betrokkenen leidt uiteindelijk tot een puzzelschema die verder uitgewerkt wordt tot een ontwerp, waarin bijvoorbeeld ook kwaliteitseisen van gemeente kunnen worden meegenomen. Als testcase hebben we samen met een sportklas van ’t Atrium uit Amersfoort een ontwerpsessie gehouden. Er is gebrainstormd over hoe de verschillende thema’s van RKF zoals energie en klimaat, groen en ecologie, technologie en recycling en sport en spel ingevuld zouden kunnen worden. Ook is gevraagd wat hun droombeeld is bij een playground. Het leverde een schatkast aan ideeën en ontwerpen op en heeft als inspiratie gediend voor ons ontwerp voor het Maansteenpad. Ontwerp Maansteenpad Het ontwerp voor het Maansteenpad is een fictief ontwerp, maar veel ideeën die we met de sportklas uit Amersfoort kregen zijn er in verwerkt. De bestaande playground functioneert naar tevredenheid en het bestaande plein met inrichting zal ook blijven zoals het nu is. Maar dit ontwerp laat wel zien dat de ‘droomwensen’ van de kinderen; een speelstraat, plein en klimheuvel een plek krijgen naast de vaste elementen van RKF-playgrounds. Het RKF-meetingpoint, dat gemaakt is van hergebruikte zeecontainers, is tegelijkertijd een opslagruimte van sportattributen, instructieruimte van scolarships en overdekte hangplek voor de jeugd. Op het ontmoetingsplein staat een info-wifipaal die informatie geeft over

De outdoorfitness is naast energieleverend aan de reeks LED-verlichtingsarmaturen die de speelstraat verlichten, ook belonend voor de sporter. Een kwartier fietsen levert een kwartier gratis wifi tijd op. Zo kunnen sporten en bewegen gekoppeld worden aan een duurzaam principe. De emotietuinen achter de playground maken het geheel compleet en zorgen ervoor dat de standaard hekwerken achter goaltjes verleden tijd zijn. Er is nu ruimte voor groene, geurende klimplanten die vlinders aantrekken en waar kinderen tomaten en bonen kunnen kweken.

Niet alleen het resultaat maar ook het ontwerpproces van de nieuwe RKFplaygrounds maken het duurzame verschil in de buurten!

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

PLAYGO: DUURZAAM SPORTEN EN SPELEN MARIELLE KOK (1962), MARIANNE VERHOEVEN, TESKE DE RUIJTER, RUTH MOURIK, SYLVIA BREUKERS MARIELLE KOK LANDSCHAPSARCHITECT, VERHOEVEN|DE RUIJTER EN DUNEWORKS, EINDHOVEN

PARTICIPATIEF, TOEKOMSTBESTENDIG, INNOVATIEF, EN ENERGIEZUINIG Playgo: Onze filosofie voor een duurzame playground De filosofie van Playgo begint met het uitgangspunt: “duurzaamheid doe je samen, van jong tot oud “. Goed sporten begint met goed leren spelen. En van samen spelen en sporten leer je samenwerken. De basis voor een gezonde duurzame samenleving ligt in het zo vroeg mogelijk beginnen en het zo lang mogelijk doorgaan met sporten en met spelen. Een duurzame en gezonde buurt laat zich herkennen aan

PLUG AND PLAY

verbanden tussen mensen van verschillende leeftijdsgroepen. Juist daarom is het belangrijk dat de Playgo playground in principe geen leeftijden uitsluit. Om echte duurzaamheid te bereiken is samenwerken belangrijk, en deze samenwerking moet duurzaam zijn. Playgo: Samen bouwen aan een duurzame playground Playgo nodigt jong en oud uit om te participeren en zelf de playground te ontwikkelen, te ontwerpen, te bouwen te beheren en te bewaken. Dit proces, gestart door de RKF Foundation, zal lokaal ‘dragers’ vinden die

de playground en het proces blijven willen ondersteunen. Playgo is een Blokkendoos Playgo bestaat uit één basisframe en modules, die aan- en afgeklikt kunnen worden. Zo kan een flexibele playground gezamenlijk ingericht, en aangepast worden wanneer behoeften veranderen. Het frame en een deel van de modules is opgebouwd uit biocomposiet, een materiaal vervaardigd van recycled plastic en vezels. Biocomposiet is onderhoudsarm, sterk, recyclebaar en energiezuinig te produceren. Daarmee is de playground duurzaam in materiaalkeuze.

De modules bestaan uit elementen in de thema’s sporten, fitness, spelen, ontmoeten en leven en hebben zowel sociale, ecologische en gezondheidsaspecten in zich. Van tennis tot theater, van rekstok tot ring, van bijenhotels tot beachvolleybal, van kas tot kluisjes, van zonnepanelen tot zitbasketbal. De keuze is aan de gebruikers. Playgo op het Maansteenpad Playgo impliceert vele verschillende ontwerpen, de mogelijkheden zijn divers en oneindig groot. Voor het Maansteenpad hebben we met een virtuele groep buurtbewoners het proces van het bouwen aan de

RKF playground doorlopen. Er is geschoven met de modules en frames uit de Playgo doos. Het was een dolle avond met véél plezier. Van elke variant is een foto gemaakt, de foto’s zijn bediscussieerd en langzamerhand is een gedragen concept voor deze duurzame playground ontstaan. Belangrijk binnen deze virtuele groep was om een prettige groene ruimte te creëren met de bestaande prachtige bomen. Ook moest de playground op een veilige manier van alle kanten bereikbaar zijn. De playground kent vele entrees, geaccentueerd met haagblokken. Het groene en ecologische karakter van de playground komt tot

uitdrukking in de omzoming met inheemse bloemrijke en besrijke heesterborders. Hier kan men met rugdekking lekker beschut zitten. De golvende vorm van de heesterborder geeft veel ruimte aan vlinders en insecten en struweelvogels. De natuur komt op ooghoogte op het Maansteenpad. Om de grondplaat en de basisblokken (o.a. de natuurlijke vegetatie) duurzaam te onderhouden is deskundigheid vereist en daar zorgt de gemeente voor.

kan ook liggen in het weer, het moment van de dag, seizoenswisseling, veranderingen in demografie door de jaren heen (nieuwe generatie kinderen, kinderen die ouder worden, veranderende betrokkenheid van de buurtbewoners, nieuwe ideeën). En niet alleen zorgt het constante herbouwen van Playgo voor samenwerking en blijvend bewegen, de RKF playground zal ook meer continu gebruikt worden wat het vandalisme bestendig maakt.

Playgo betekent blijvend kunnen bouwen Het huidige ontwerp van Playgo voor het Maansteenpad is een momentopname. De groep sporters en spelers ontwikkelen zich verder. Wensen en behoeften veranderen en echte duurzaamheid vraagt om voldoende flexibiliteit om mee te groeien en te veranderen. Die behoeften variëren per jongere en leeftijdsgroep die op de playground actief is op verschillende momenten van de dag. Aanleiding voor verandering in Playgo

Playgo is een Leasesysteem De roerend goed elementen van Playgo zijn niet het eigendom van een onbekende of onbereikbare partij maar maken deel uit van een leasesysteem: de RKF behoudt het eigenaarschap van de Playgo frames en modules. Bovendien kan door het leasesysteem ook gewisseld worden van onderdelen met andere Playgo RKF playgrounds. Als een playground geen interesse meer heeft in een module, neemt de RKF deze

terug om ze (na revisie) opnieuw te leasen aan een andere Playgo RKF playground of ze laat de modulen recyclen. Zo garandeert dit concept efficiënt (her)gebruik van de biocomposiet modules. Het RKF kan in de jaren werken aan nieuwe, innovatieve speelelementen Het leasesysteem behelst ook een duurzaam contract tussen de sporters en spelers van de Playgo playground en de RKF. Via een “bel & herstel” (twitter, internet, telefoon) kunnen klachten en wensen met betrekking tot de modules direct aan een aangestelde beheerder of de RKF worden doorgegeven. Playgo ontwikkelt sociale cohesie en gezondheid De opzet van Playgo biedt op twee manieren sociale verbindingen met de buurt. De buurt is verantwoordelijk voor de playground en de playground is zo ontworpen dat het een gedeelde plek is om te sporten,

te spelen, te ontmoeten, te beleven en te leren. Bijvoorbeeld door de bouw van tribunes bij sport ontstaat een ontmoetingsplek voor moeders, vaders, opa’s en oma’s. Buurtevenementen krijgen hier ook ruimte, bijvoorbeeld openbare dansles of toneel. Dit draagt bij aan de sociale cohesie , de betrokkenheid en veiligheid in de buurt, en gaat eenzaamheid en vandalisme tegen. De RKF helpt zo de sporters en spelers om zich te ontwikkelen tot sociaal, fysiek en spiritueel gezonde mensen door ze te stimuleren samen te werken, eigenaarschap voor en betrokkenheid bij de omgeving te leren aanvoelen en waarderen, te leren signaleren en oplossen van problemen, te leren anticiperen (door de mogelijkheid de playground te veranderen). Daarnaast bieden de veranderingen op de playground steeds nieuwe uitdagingen en aanleidingen om te gaan bewegen.

Playgo is een Duurzaam Verdienmodel De RKF playground koppelt de beleving van duurzaamheid voor sporters en spelers aan een duurzaam verdienmodel. De buurt kan modulaire elementen mee helpen financieren door geld bijeen te brengen door in de buurt papier, plastic (flessen), en andere materialen in te zamelen en te verkopen, door het organiseren van kringloopevenementen of door lokale sponsors en investeerders te vinden. In het Playgo concept zit ook het opzetten van stageplekken bij de leveranciers van de elementen van de Playgo playground zodat jongeren sport en spel aan een toekomstperspectief koppelen. Bovendien heeft ook de RKF duidelijk belang bij het leasesysteem en het hernieuwd inzetbaar houden van de onderhoudsvrije modules omdat dit kosten bespaart. Playgo geeft duurzame win-win situaties voor allen.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

ENERGYOPWEKKING

ENERGYFIELDS FOREVER!

struiken en de lange, groene muur. Voor dit type groen is bewust gekozen om de kennis over voedsel te vergroten, om te laten zien waar het vandaan komt en om het respect voor de natuur bij jongeren en volwassen te verhogen. Het groen zorgt bovendien voor schaduw en privacy.

PIETER JANSSEN (1961) EN BOUKJE WIEBES (1960) GROENLEEFT, LEIDEN

Het Richard Krajicek Energy Field (RKEF) bestaat uit diverse elementen en biedt de mogelijkheid om te sporten, spelen en bewegen voor mensen van 0 tot 80 jaar. Tussen de diverse speelveldjes en sportplekken voor jong en oud meanderen houten banken en groene stroken met fruitbomen, bessenstruiken en een groene eetbare muur. Een waterspeelplaats zorgt vooral op warme dagen voor verkoeling. Alles op het Richard Krajicek Energy Field draait om energie. De gedachte is: je geeft energie en je krijgt er energie voor terug! Letterlijk en figuurlijk. En de rest (groente, fruit, water) krijg je van moeder natuur.

ENERGYOPWEKKING

ener·gie (de; v) 1 werkzaamheid; arbeidsvermogen (als filosofisch en natuurkundig begrip); 2 kracht waarmee men iets doet, naar iets streeft, wilskracht, geestkracht; Energie is wat een levend wezen of een machine nodig heeft om iets te kunnen doen. De oudste vorm van energie die de mensheid heeft gebruikt, is biologische energie in de vorm van spierkracht. Sporten, bewegen en spelen zijn fysieke activiteiten: ze verbruiken energie, maar geven de sporter ook energie terug: hoe meer je sport, des te meer energie je de volgende keer hebt. Je vergroot je conditie en uithoudingsvermogen. Bovendien krijg je ook geestelijke

energie van bewegen. En wat is er nou mooier dan als je met dat sporten ook anderen energie kan geven. Letterlijk. Als de energie die je als sporter produceert door te roeien of te fietsen op de fitnessapparaten wordt opgeslagen en later gebruikt wordt voor bijvoorbeeld de verlichting van het voetbalveld. Of voor de irrigatie van de beplanting. ge·zond·heid (de; v) 1 toestand van optimaal welzijn in geestelijk, lichamelijk en maatschappelijk opzicht; 2 toestand van een individu of van een gemeenschap die vrij is van ziekmakende constituties, tentoongespreid in een

redelijke bestandheid tegen ziekte en levend in een gezond milieu. Gezond eten is belangrijk voor een goede, fysieke gezondheid en om goed te kunnen bewegen en sporten. Daarom is het mogelijk om op het Richard Krajicek Energy Field uit de muur te eten, maar wel uit een gezonde muur. Een lange, golvende groene muur maakt het mogelijk om verticaal te tuinieren. Deze wand bestaat uit zogenaamde pockets, die geschikt zijn voor kruiden en groenten. De eetbare muur heeft een irrigatiesysteem voor elke pocket en maakt gebruik van het water uit het zelfregulerende watersysteem (zie: Recycling). Op deze manier hebben de gebruikers van het Richard Krajicek Energy Field en

de buurtbewoners toegang tot veilig, vers, gezond en goedkoop voedsel en levert het Richard Krajicek Energy Field een bijdrage aan de strijd tegen obesitas. groen (het; o; meervoud: groenen) 1 groene kleur 2 loof, gebladerte Onderzoek heeft aangetoond dat een verblijf in een groene omgeving goed is voor de geestelijke gezondheid: mensen in een groene omgeving zijn minder vaak depressief en eenzaam, voelen zich gezonder en hebben minder stress. Op het Richard Krajicek Energy Field is veel groen aanwezig in de vorm van eetbare fruitbomen, bessen-

kli·maat (het; o; meervoud: klimaten) 1 gemiddelde atmosferische en meteorologische gesteldheid in een bepaald gebied; 2 geest ten opzichte van, sfeer in iets: verbetering van het woonklimaat van de omstandigheden waarin men woont; belastingklimaat, werkklimaat. Het Richard Krajicek Energy Field is een zelfvoorzienende playground, die voor de stroomvoorziening geheel gebruik maakt van schone energie, namelijk van energie die door de gebruikers zelf wordt geproduceerd: recycling van energie als het ware. Door geen gebruik te maken van de conventionele energiebronnen, waarvan het opstoken zorgt voor het zogenaamde

broeikaseffect, levert het Richard Krajicek Energy Field dus een gunstige bijdrage aan ons klimaat. eco·lo·gisch (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord) 1 m.b.t. de ecologie 2 milieuvriendelijk 3 rekening houdend met het leven van dieren en planten De groene muur, de fruitbomen en de bessenstruiken bieden onderdak aan insecten, reptielen, vogels en vlinders. Zo verhoogt het Richard Krajicek Energy Field de biodiversiteit, want meer groen betekent meer soorten en meer variatie in flora en fauna. re·cy·cling (de; v(m)) hergebruiksprocessen van afvalstoffen, die aansluiten op natuurlijke kringlopen. Het Richard Krajicek Energy Field maakt gebruik van een systeem om regenwater te bufferen en te gebruiken. Via speciale waterdoorlatende platen en drainageplaten

wordt het hemelwater verzameld in een ondergrondse tank. Zo ontstaat een zelfregulerend watersysteem, dat de waterspeelplaats, de douches en de groene muren van water voorziet. Deze nieuwe technologie van regenwaterrecycling zorgt bovendien voor: ∞ een kostenbesparing (geen extra kosten voor watergebruik en waterzuivering) ∞ minder druk op het riool (al het water wordt hergebruikt en komt dus niet in het riool terecht) ∞ geen overstromingen en wateroverlast. co·he·sie (de; v) 1 (natuurkunde) onderlinge aantrekking van de moleculen van een lichaam 2 onderlinge samenhang Ouders met jonge kinderen willen voortdurend zicht hebben op hun spelende kinderen. Daarom is voor de allerjongsten (0-6 jaar) op het Richard Krajicek Energy Field speelruimte (een waterknoeiplaats) gecreëerd met zitbanken er omheen, waar de kleuters naar hartenlust – onder toezicht

van hun ouders – letterlijk kunnen aanmodderen. Zo wordt ook deze groep buurtbewoners gestimuleerd om het Richard Krajicek Energy Field te bezoeken en kennis te maken met de andere bewoners. Voor de bewoners die niet willen of kunnen sporten (bijvoorbeeld ouderen), is het onderhoud van het groen wellicht een prikkel om het Richard Krajicek Energy Field regelmatig te bezoeken. Ook voor de groep (vrouwelijke) allochtone buurtbewoners kan tuinieren een stimulans zijn om een mogelijk isolement te doorbreken. Dit gezamenlijke onderhoud van het groen (snoeien, wieden, zwerfvuil verwijderen) op het Richard Krajicek Energy Field zorgt niet alleen voor sociale samenhang, integratie en betrokkenheid in de buurt, maar leidt ook tot een betere opbrengst van de groene muur, fruitbomen en de bessenstruiken. En zo blijft het Richard Krajicek Energy Field er steeds netjes en verzorgd uitzien, wat de kans op vandalisme vermindert en de leefbaarheid en sociale veiligheid van de buurt vergroot.

Ri·chard Kraji·cek E·ner·gy Field (het; o) 1 gezonde en veilige speel- en sportomgeving voor jong en oud (0-80 jaar) 2 ontmoetingsplaats voor alle buurtbewoners 3 playground die volledig selfsupporting is wat electriciteits- en water voorziening betreft 4 playground die een positieve bijdrage levert aan een gezond milieu en klimaat en de biodiversiteit verhoogt 5 playground die alle bewoners stimuleert om te sporten, spelen en te bewegen en zo een positieve bijdrage levert aan de strijd tegen obesitas 6 playground die sport, spel en bewegen koppelt aan het thema duurzaamheid 7 playground die aansluit op de ambities van het Richard Krajicek Foundation met betrekking tot sociale, economische, ecologische en gezondheidsaspecten 8 playground die innovatief, levensloopen toekomstbestendig is

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

SOLAR GROUND KARS ELINGS (1959) KE ARCHITECT, ZWOLLE

Het idee van deze inzending is om twee playground velden te maken, die centraal gelegen zijn in een aantrekkelijk en duurzaam groengebied. De twee playgrounds zijn geschikt (qua afmetingen en belijning) voor verschillende sporten, zoals tennis, voetbal, basketbal, enz, zodat de playgrounds een stimulans zijn voor de sport in het algemeen. Het groengebied als directe omgeving van de playgrounds is een positieve stimulans voor het sporten en spelen van de kinderen, doordat o.a. de playgrounds daarin beschut tegen de wind en rumoer uit de omgeving liggen. Het groengebied is hellend en de beide playgrounds liggen op een horizontaal vlak.

ENERGYOPWEKKING

De inzending heeft verschillende aspecten: Groen Het groengebied heeft een duidelijke functie, het pad in het groengebied is de toegang naar de playgrounds en langs het pad kunnen ook speeltoestellen geplaatst worden voor de jeugd. In het midden van het gebied en aan het begin en eind van het pad liggen duidelijke herkenningspunten. Het zijn kleine pleintjes met ook betonnen zitelementen bij twee van de drie pleintjes. De bomen en struiken bewerkstelligen de beschutting van de playgrounds en begeleiden het pad aan beide zijden.

Sociaal De pleintjes in het groengebied vormen plekken waar jeugd elkaar kan ontmoeten, bijvoorbeeld voor of na het sporten op de playgrounds. Het hellende vlak kan gebruikt worden door de jeugd om te spelen, bijvoorbeeld sleeën in de sneeuw s’winters of bijvoorbeeld skaten of rolschaatsen. Duurzaamheid / technologie Rondom het licht hellende groengebied zijn zonnepanelen gedacht, die energie leveren aan het electriciteitsnet en bijvoorbeeld gebruikt kan worden voor de openbare verlichting. De investering van de zonnepanelen staat los van de investering van de

playgrounds en het groengebied, omdat de afschrijving ervan opweegt tegen de inkomsten van het leveren van de energie aan het electriciteitsnet. Technologie Het hellende groenvlak (hoogste punt is 3m) voorziet in een goede drainage van de twee playgrounds, zodat er na een regenbui weer snel gespeeld kan worden. De playgrounds liggen hoger dan de omgeving, waardoor het regenwater wegstroomt. Bovendien wordt al een gedeelte van het regenwater afgevoerd door het hellende vlak. De playgrounds liggen zelf horizontaal in het gebied. De over het hek gespeelde ten-

nisballen rollen naar het laagste punt en kunnen daar verzameld worden. Levensloop / toekomst bestendigheid Het gebied voorziet in de toekomstige vraag om op verschillende plekken in de stad / dorpen energie op te kunnen wekken. Bovendien zal het gebied later altijd als park gebruikt kunnen en de playgrounds kunnen in de toekomst als sporten speelplekken gebruikt worden al naar gelang de behoefte die er dan is.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

ENERGIEK SPELEN JUDITH GAASBEEK JANZEN (1991) EN RODY KEMP DELFT Hoe maak je een playground duurzaam? Hiervoor zijn natuurlijk veel mogelijkheden. In onze filosofie spelen planten, bomen en water een belangrijke rol. Verder is er gebruik gemaakt van natuurlijke speelelementen als rotsen en stammen. De materialen voor de paden, pleinen en bebouwing zijn verder zo gekozen dat ze de goede balans hebben tussen levensduur en milieuvriendelijkheid. Om de playground veilig en overzichtelijk te houden zijn leeftijdscategorieën gescheiden, dit is ook gedaan met het sportgedeelte en spelgedeelte van de playground. Om te kunnen zorgen dat de Richard Krajicek Foundation (RKF) makkelijk activiteiten kan organiseren is er aan de playground een gebouw toegevoegd dat

ENERGYOPWEKKING

kan dienen als opslag en organisatorisch centrum. Eventueel kan hier ook een kleedkamer in gerealiseerd worden. Voor deze playground zijn 2 hoofdthema’s gebruikt: Energie en Toekomst. Daarnaast is er veel natuur in de playground verwerkt en is er ook plaats voor educatie over thema’s als energie en ecologie. De jeugd is immers de toekomst. Toekomst In het thema toekomst komen verschillende aspecten aan het licht. In dit thema is allereerst gekeken naar de levensloop van de playground. Op basis hiervan zijn de keuzen voor de te gebruiken materialen gemaakt. Deze keuzen worden hieronder toegelicht.

∞ Als afrastering van de speeltuin zijn alleen natuurlijke barrières gebruikt. Hierdoor krijgt de speeltuin een groen karakter. Door de keuze voor langzaam groeiende struiken wordt het onderhoud hieraan ook beperkt. Een voorbeeld hiervan is een Cotoneaster. ∞ Als ondergrond voor de rest van de playground, m.u.v. toestellen waar valbescherming nodig is, is gras gekozen. Dit draagt ook bij aan het duurzame karakter van de playground. Veel natuur heeft ook een ander voordeel ten opzichte van verharding. Verharde gebieden zijn in de zomer vaak 2 tot 3 graden warmer dan gebieden waarin veel natuur is. Hierdoor zal de playground ook een plaats van

verkoeling zijn voor de wijkbewoners. ∞ De paden en het plein zijn bedekt met beton(tegels). Dit materiaal is relatief duurzaam als verharding en gaat bovendien erg lang mee. De oevers van het riviertje in de playground zullen worden voorzien van betonnen randen. Hierdoor zal het water niet in direct contact komen met de bodem van de playground en zal de bodem hierdoor beter behouden blijven. ∞ Om de levensduur van de verharding optimaal te maken moet het worden beschermd tegen wortelgroei van bomen. De bomen die op de pleinen komen worden in bakken geplaatst zodat de wortels geen schade kunnen berokkenen aan

het plein. Bomen die naast verharding worden geplaatst krijgen technologieën? om zijwaartse wortelgroei tegen te gaan. Hiervoor worden een soort schotten in de grond geplaatst waardoor de wortels naar beneden groeien in plaats van opzij. Vooral bij playgrounds in het westen van Nederland (waar het grondwater hoog staat) zal dit nodig zijn. ∞ Voor de speeltoestellen wordt over het algemeen hout gebruikt. Dit materiaal heeft een adequate levensduur voor speeltuinen. Daarnaast is de CO2 uitstoot voor het produceren van houten toestellen lager dan bij metalen of kunststof toestellen. Om de uitstoot verder terug te dringen is een deel van de playground

ingericht met natuurlijke speelelementen. Het gaat hierbij om opgestapelde boomstammen, rotsen en een klimboom. ∞ Voor de valbescherming bij de speeltoestellen is gekeken naar verschillende ondergronden. Uiteindelijk is gekozen voor een rubberen ondergrond. Het is mogelijk om de rubberondergronden voor een groot deel van gerecycled materiaal te maken waardoor de CO2 uitstoot meevalt. Het grote voordeel van rubber is echter dat het onderhoudsvrij is. Zand of houtsnippers moeten ieder jaar vernieuwd worden, dit brengt extra kosten en vervuiling met zich mee. Een ander belangrijk op de toekomst gericht gedeelte van de playground is het water. Door de klimaatverandering zal water en vooral waterafvoer in steden een uitdaging worden. Door het creëren van extra partijen water midden in de stad en deze te verbinden bestaande afwatering kan het water worden afgevoerd en zal er minder wateroverlast zijn. Door het water in de

playground ook aantrekkelijk te maken voor de spelende jeugd zijn er speelelementen in of bij het water gemaakt. Voorbeelden hiervan zijn het pondje, het sluisje en de waterpomp. Zo functioneert het water als speelgelegenheid, maar ook als wateropvang en afvoer voor de wijk. In de zuidpunt van de playground is een klein bos gemaakt. Hierin kan een ecologisch pad worden gemaakt waarin vele soorten bomen en planten kunnen worden geplaatst. Hierin kunnen kinderen leren over natuur en het onderhouden van natuur. Energie De jeugd is de toekomst, in deze playground worden belangrijke uitdagingen van morgen op een speelse manier gepresenteerd. Zo maakt de jeugd kennis met het opwekken van energie door middel van beweging. Ze leren op de playground dat er makkelijke en duurzame manieren zijn om energie op te wekken. De energie zal worden geproduceerd in een aantal speeltoestellen, hierin

speelt beweging een grote rol. Toestellen als draaimolens, draaischommels en een draaiton zullen worden uitgerust met een soort dynamo. Zo wordt tijdens het spelen elektriciteit geproduceerd. Zelfs speeltoestellen als de wipwap en normale schommels kunnen uitgerust worden met dynamo’s om energie te produceren. De energieproductie van de jongeren kan op een energiepaal in het midden van de playground worden afgelezen. Hierdoor leren ze ook hoeveel energie het eigenlijk kost om de lantaarnpalen de hele nacht te laten branden en worden ze zich meer bewust van energieverbruik. De playground zal gemiddeld 2.65 kWh per dag nodig hebben voor de verlichting. Op drukke dagen zullen de kinderen zo’n 50% van de energie zelf kunnen Ontmoetingsplaats Voor de duurzaamheid van de playground is het belangrijk dat hij goed onderhouden wordt. In de filosofie van de RKF wordt deze

taak deels door de wijkbewoners ingevuld. Hiervoor is het belangrijk dat de playground populair is onder de wijkbewoners. In onze playground is getracht ook een ontmoetingsplaats te maken van de playground. Voor de leeftijdscategorie van 16 tot 24 jaar is een eigen plek ingericht waar ze kunnen hangen zonder dat er overlast is voor de rest van de playground. Daarnaast is er rond het toezichts-gebouw een ontmoetingsplaats gemaakt waar bewoners van alle leeftijdscategorieën kunnen samenkomen. Op het terras rond het gebouw kunnen ouders samenkomen terwijl ze een oogje in het zeil houden bij de kinderen. Verder is er op het plein tussen het gebouw en het sportveld plek om buurtfeesten te houden zoals een barbecue of een dansfeestje. De ingangen van de playground zijn zo gesitueerd dat ze aansluiten op de ingangen van de omliggende flats. De playground is ook makkelijk toegankelijk via het fietspad aan de noordwestkant van de playground. Door de playground drie duidelijke ingangen

te geven en voor de rest af te sluiten creëer je een veilige, overzichtelijk en toch toegankelijke playground. Als extra maatregel om de playground schoon te houden zijn er bij de ingangen roosters geplaatst om honden van de playground weg te houden. Gebouw Het gebouw dat is toegevoegd aan de playground zal dienen als organisatorisch centrum tijdens activiteiten op de playground. Verder zal hier een opslag in zijn voor benodigdheden voor de activiteiten zoals doeltjes voor een sportevenement of een barbecue voor een buurtfeest. De buitenkant van het gebouw is aangepast aan de scheiding tussen sport en spel. De spelkant van het gebouw is bedekt met hout om aan te sluiten aan het natuurlijke thema van deze kant van de playground. De sportkant van het gebouw is van beton met grote ramen zodat het sportveld van binnen in de gaten kan worden gehouden.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

FEEL FREE, RESPECT, ENJOY

een relatief grote oppervlakte die opwarmt en die gebruikt kan worden om warmte terug te winnen. De grindkorven aan de randen zorgen voor infiltratie van regenwater in de grond zodat dit niet in het riool verdwijnt.

JERRY KLOK (1965) DRIEPAS, BENNEKOM OUTDOORS EXPERIENCE PARK Visie Kinderen tot en met jong volwassenen (6 – 24 jaar) zijn volop in ontwikkeling, zowel fysiek als mentaal. Sport en beweging geven hieraan een welkome invulling. Het zijn soms dromers, avonturiers, ondernemers of ingetogen karakters. Ongeacht wat hun karaktereigenschappen zijn, ze willen uitgedaagd, verrast en geprikkeld worden. Het ontwerp van het Outdoors Experience Park is dan ook gebaseerd op deze onderdelen. Filosofie “Een ondefinieerbare toon dringt door de vroege ochtend. Het is vroeg, te vroeg om

ENERGYOPWEKKING

wakker te worden. Ze probeert het geluid te verdringen, ze wil weer terugkeren in die dromerige toestand. De toon wordt luider. Die rot wekker denkt ze nu half wakker en drukt, met zwaaiende, ongecontroleerde bewegingen de wekker uit. Nog even sluimeren maar al snel gaat de wekker opnieuw. Helemaal wakker staat ze mopperend op, opent de gordijnen en ziet het groene park met mooie bomen voor zich liggen. Een vage glimlach trekt over haar gezicht. Vlug schiet ze haar kleren aan en loopt via het park richting school. Vanmiddag heeft ze afgesproken met een stel vrienden en ze kan bijna niet wachten, maar eerst naar school. Eindelijk is het dan zover, die saaie school

is afgelopen. Terug naar huis loopt ze weer corner, naar klimparcours en tenslotte de wedstrijd arena om je vaardigheden te testen door het park maar nu rent ze een ronde met vrienden en andere sporters. over de atletiek baan. Straks gaan we van alles doen denkt ze. Eerst lekker bijkletsen Daarnaast is het park, want die uitstraling moet en dan doen we alles achter elkaar, tot en dit gebied krijgen, gewoon een fijne, open plek met de beklimming van de toren. Ik ben be- om te zijn, om lekker met buren bij te kletsen nieuwd of het nu wel lukt om zonder hulp of zo nu en dan gezamenlijk iets te onderneover die hangende balk te lopen. En daarna men. De ruimte is aanwezig, de voorzieningen gaan we vast nog even voetballen…” zijn geplaatst het is aan de buurt, de kinderen en de ouders om hier met plezier gebruik van Een korte voorstelling van hoe een kind te maken. Voel je vrij, respecteer elkaar, geniet dit park, dit outdoors experience park, van de omgeving en ervaar het. zou kunnen ervaren. Een overzichtelijke, groene plek waar avonturen beleefd kun- Duurzaam Een gevleugelde kreet in deze tijd maar met nen worden. Waar op een prikkelende inhoud. Dit park geeft invulling aan deze en uitdagende manier beweging wordt gestimuleerd. Van atletiekbaan naar fitness kreet. Het is duurzaam in de zin van sociale

waarden. Kinderen en volwassenen worden gestimuleerd om gebruik te maken van de voorzieningen en zodoende contacten te leggen die stand kunnen houden. De sporten speltoestellen nodigen uit om gezamenlijk avonturen te beleven of om elkaars krachten of behendigheid te meten. Niet éénmalig maar keer op keer. Het materiaalgebruik is duurzaam. Er wordt gebruik gemaakt van volledig recyclebare materialen als grind, rots, inlands hout en/of op een verantwoorde wijze verduurzaamd inlands hout (bijv. platowood). Energie wordt gewonnen door het toepassen van zonnepanelen op het dak van de “dug-out” die optimaal gericht is op de zonnestand. De verharding van het speelveld is

Toelichting tekeningen Op de tekening zijn diverse elementen uitgelicht en aangeduid met een letter - cijfercode. Hieronder volgt een korte toelichting per element. Het materiaalgebruik bestaat hoofdzakelijk uit grindkorven, larikskolommen/palen (inlands) en stalen elementen (antraciet gemoffeld). Deze overwegend natuurlijke materialen stralen robuustheid, eenvoud en bovenal eenheid uit. Een park vooral om te bewegen en om te gebruiken maar daarnaast een heerlijke plek om te verblijven. E.01:

Langs de atletiekbaan liggen een aantal rotsblokken waarop messing platen zijn aangebracht waarin inspirerende teksten zijn gegraveerd.

E.02:

E.03:

E.04:

Het nodigt uit om de volgende rotsblok te bekijken en het kan als hulpmiddel in spel en trainingen zijn. Aan weerszijde van elke entree tot het park staan markeringen die bestaan uit larikspalen verbonden met een stalen element (antraciet gemoffeld) waarin een logo/kenmerk van het park is aangebracht. Hiermee wordt het park herkenbaar en eigen. Het wordt “ons” park. Het klimparcours bestaat uit een opeenvolgende serie van touwen, balken en blokken; avontuurlijk en uitdagend. Het free run parcours bestaat uit een verzameling grindkorven waarvan sommige zijden voorzien zijn van dichte panelen zodat diverse flips en sprongen geoefend kunnen worden. Daarnaast is het een prachtige klim- en klautermogelijkheid en een parcours om je behendigheid te oefenen.

E.05:

E.06:

E.07:

Een uitzichtpunt waar vanaf je het hele park kunt overzien, een klimwand, een opslag mogelijkheid; letterlijk een hoogtepunt van het park. Het bouwwerk is opgebouwd uit grindkorven in combinatie met larikspalen, stalen elementen (antraciet gemoffeld), een vegetatiedak en een omloop van (verantwoord) verduurzaamd inlands hout. De opslag kan gebruikt worden om losse elementen (basketbalvoorzieningen, netten, e.d.) in op te bergen. Een dubbel tracks atletiek baan van halfverharding met fijn gestabiliseerd split Wedstrijd veld/arena van open asfalt, in verschillende kleurtinten waaronder voorzieningen zijn aangebracht voor het winnen van energie uit warmte. Rondom afgebakend met grindkorven die gelijktijdig dienst doen als tribune en waarlangs regenwater in de ondergrond geïn-

E.08:

E.09:

E.10:

E.11:

filtreerd kan worden. Op de kopse zijden stalen hekwerken (antraciet gemoffeld). Informatiepanelen waarop uitleg wordt gegeven van bepaalde sporten spelonderdelen en hoe oefeningen uitgevoerd kunnen worden. Opgebouwd uit larikspalen met stalen elementen (antraciet gemoffeld) en slagvaste panelen. Overdekte dug-out/parkbanken opgebouwd uit lariks spanten en liggers met een dak waarop pv-cellen zijn aangebracht. De banken kunnen uit (verantwoord) verduurzaamd inlands hout zijn opgebouwd of uit staal open raster (antraciet gemoffeld). Fitness work-out toestellen, opgebouwd uit larikspalen met stalen elementen (antraciet gemoffeld). Verlichting opgebouwd uit lariks, samengestelde kolommen, op een betonnen sokkel en een armatuur

van slagvast kunststof met metalen afdekking (antraciet gemoffeld). Overige ∞ Wandelpaden van halfverharding met fijn gestabiliseerd split. ∞ Bodembedekking grasvelden, gemengd gras. ∞ Bodembedekking ter plaatse van het freerun/klimparcous en de fitnesscorner van houtsnippers/boomschors. ∞ Afvalbakken van open stalen raster (antraciet gemoffeld). ∞ Bomen, inlandse loofbomen, gemengd (eik, beuk, kastanje, linde) die kunnen uitgroeien tot grote bomen, aan de onderzijde hoog opgesnoeid zodat er een prachtig stadspark ontstaat. Noot: Voel je vrij, respecteer elkaar en je omgeving, geniet van je talenten het samenzijn, samen bewegen en ervaar dit, neem het in je op en draag het uit. Feel free, respect, enjoy and experience…

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

KLIMAAT

LIVING PLAYGROUNDS E

Het ontwerp ‘Living Playgrounds’ vormt het groene hart van de buurt. Uitgangspunt daarbij is het gebruik van schietwilg (Salix Alba) en katwilg (Salix Viminalis). Deze snelgroende bomen (tot wel 3 meter per jaar!) komen al vóór onze jaartelling in geknotte vorm in Nederland voor. Wilgenhout vormt nog steeds een CO2neutrale grondstof voor een veelheid aan toepassingen: van klompen tot (gevlochten) erfafscheiding, van cricketbats tot de bekende houtsnippers en wilgenhutten in speeltuinen.

KLIMAAT

In het ontwerp van de Living Playgrounds voert het gebruik verder dan houtsnippers: wilgentenen en -stammen worden gebruikt als hoofddraagconstructie voor de bouw van een heus ‘groen stadion’ met overkapping. Vergelijkbare constructies zijn reeds met succes toegepast, bijvoorbeeld bij de bouw van uitkijkposten voor vogelaars. Groot voordeel van deze eenvoudige bouwwijze is dat buurtbewoners, jong en oud, vanaf het begin zélf actief kunnen bijdragen aan het vormgeven en bouwen van het terrein. Living Playgrounds is Cradle 2 Cradle ten

STEVEN VAN DER GOES (1979) EN MARIA MANSILLA STEVEN VAN DER GOES ARCHITECTEN, ROTTERDAM

MINE

voeten uit. De wilgenstammen en -tenen worden langs randen en in hoeken van de playground gekweekt. Ze kunnen in de toekomst gebruikt worden om dode constructiedelen te vervangen of nieuwe constructies op te bouwen. Dood hout en overtollige wilgentenen kunnen worden verhakseld en gebruikt worden als bodembedekker rond speeltoestellen. De voedingsstoffen uit het hout worden uiteindelijk weer opgenomen in de bodem. Toepassing van wilgenhout maakt de Playground flexibel: functies kunnen in de toekomst gewijzigd worden door nieuwe

aanplant. Gerooide bomen blijven als compost achter of worden elders op het terrein teruggeplant. De Living Playgound is ook om een andere reden flexibel: door met grond (uiteraard met een gesloten grondbalans) kleine hoogteverschillen aan te brengen biedt het terrein ruimte voor een veelheid aan functies. Gecombineerd met schanskorven kunnen zitelementen en zelfs een kleine tribune gebouwd worden. De niveauverschillen nodigen uit tot multifunctioneel gebruik: als sportveld, door skaters, maar ook bijvoorbeeld als openluchttheater. In strenge winters kan het veld zelfs dienst doen als ijsbaan. Schaatsers, en lange

bomenrijen in licht glooiend terrein: Living Playgrounds is een ode aan het Nederlands cultuurlandschap en een groene verrijking van iedere buurt.

Juryoordeel De jury vindt dit voorstel een mooie invulling voor meer landelijke locaties van playgrounds. Zo wordt de natuur zelf, letterlijk, ingezet om een playground te maken. Maar wordt het groen zo niet belangrijker dan de playground zelf?

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

Filosofie Als jonge ouders weten wij hoe moeilijk het is om kinderen te bewegen tot iets dat ze niet uit zichzelf doen. Hapje voor hapje maken ze kennis met nieuwe groenten, exotisch fruit en vette vis. Ook de voordelen van een opgeruimd huis zijn in eerste instantie maar moeilijk uit te leggen. Pas wanneer ze hun speelgoed niet meer kunnen vinden, blijken ze geneigd mee te helpen met het wegwerken van de, toch grotendeels door henzelf gecreëerde, puinhoop. Onze filosofie voor de Richard Krajicek Playgrounds berust op bovenstaande bevin-

KLIMAAT

M. SEEBREGTS (1974) EN B. HUIJZERS JMBOLIVIA EN BEESTYLING, AMSTERDAM

FASTFOOD O MINEE

dingen. Om kinderen meer te laten sporten willen wij ze: 1 In een veilige omgeving stap voor stap kennis laten maken met sport en spel 2 Confronteren met de lol tijdens het bewegen en het voldane gevoel na afloop Onze ambitie is de realisatie van een playground, die naast een goede plek om te sporten, een vruchtbare omgeving is voor de nog niet zo beweeglijke jeugd. Door de herhaalde confrontatie met sportplezier in een veilige omgeving, ontstaat volgens ons vanzelf de interesse om mee te doen.

Programma Ons concept voor de Richard Krajicek Playgrounds heet Fastfood, en bestaat uit een combinatie van bewegen en eten: ∞ Naast het voetbalveld, de speeltoestellen en de kabelbaan worden de sportplekken geoptimaliseerd. Het verharde fietspad wordt als sportlane door de playground getrokken. Het hekwerk rondom het sportveld krijgt een frisse uitstraling door beplanting. Daarnaast krijgt het spelen meer status: bijvoorbeeld in de vorm van een officiele verstopplek bij de grote boom.

∞ De belangrijkste toevoeging heeft op het eerste gezicht niets met sport en spelen te maken. In ons voorstel wordt het Maansteenpad, inclusief omgeving geschikt gemaakt voor het verbouwen van groente en fruit. Ook voor het bereiden en consumeren van eten richten wij plekken in. Door het verbeteren en het toevoegen van functies biedt de playground veel meer redenen om te gebruiken en om er te zijn. Het zou zonde zijn om dit slechts voor de jeugd te bestemmen: De Krajicek Playgrounds zien wij als een plek voor de hele buurt.

Duurzaamheid Duurzaamheid betekent voor ons het “doorgebruiken” van wat er al is. Dus niet het bestaande slopen en opnieuw beginnen, maar kritisch kijken naar de waarde van de dingen om ons heen. Door de koppeling van bewegen en eten kan op zowel een sociale, economische en fysieke wijze duurzame invulling worden gegeven aan de wens tot meer bewegen van de jeugd. ∞ Door het grotere aanbod is er sprake van meer diversiteit op de playground. De plekken worden hierdoor bestendig voor veranderende kinderwensen. ∞ Doordat de moestuin voortdurend aan-

∞

∞ ∞

dacht van de buurtbewoners vraagt (en hen ook het profijt ervan oplevert), gaan mensen zich meer verbonden voelen met de plek en de plek beter benutten. Een intensiever gebruik houdt meer toezicht in, dit vertaalt zich in een veiligere en dus aantrekkelijkere omgeving. Doordat het gehele oppervlak een functie krijgt, bestaan verwaarloosde plekken niet meer. Van elk stukje playground voelt iemand zich beheerder. Het verbouwen van lokaal voedsel bespaart transportkosten. Een moestuin levert gezond voedsel. Door voldoende beweging en een

gezond eetpatroon wordt overgewicht op lange termijn voorkomen. Ontwerp In het ontwerp van de playground laten wij de confrontatie tussen fast en food terug komen. Waar sportplekken op een speelse manier los in het landschap liggen, fungeert het groen als ritmische onderlegger. Hoe deze confrontatie precies vorm krijgt, is locatieafhankelijk. Echt duurzaam ontwerpen betekent voor ons daadwerkelijk aansluiten op de belevingswereld van gebruikers. Om naast een vraaggericht, een stimuleringsgericht

ontwerp te maken zullen wij samen met de omringende bewoners de invulling van fast en food bepalen. Fastfood is daarmee een flexibel concept met een gegarandeerde uitkomst: Richard Krajicek Playgrounds zullen herkenbaar en onderscheidend zijn als vruchtbare plekken om te leven en te sporten.

Juryoordeel Het is een vriendelijk en sympathiek plan, aldus de jury, dat aantrekkelijk is voor alle leeftijden. Maar hoe maak je van tuinieren een actieve bezigheid voor een playground met betrekking tot sport en beweging?

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

INTER-LEAF PLAYGROUND KARIN UITTENBOGAART (1977), EBAMI TOM, ÖRS SÓFALVI EN JORINDE VAN DER WAL STUDIO KA, ROTTERDAM EN BUREAU PANOPTIC

BONDING EN BRIDGING “Samen spelen met kinderen die we niet kennen is leuk!“ (Reda, 12 jaar) Een goede playground nodigt uit om te gaan sporten en verlaagt de drempel om deel te nemen aan het groepsproces. Enerzijds door leeftijdsgroepen ieder een eigen programma te bieden voor sport en spel voor interactie tussen gelijkgestemden: ‘bonding’. Anderzijds door verbindingen mogelijk te maken tussen verschillende groepen met verbindende elementen en programma’s: ‘bridging’. Door het ontwerp op te delen in verschil-

KLIMAAT

lende deelgebieden kunnen verschillende groepen een gebied eigen maken, waardoor wordt voorkomen dat één groep domineert. Op de grenzen van de verschillende deelgebieden zijn elementen ontworpen die uitnodigen tot interactie. Elementen om te zitten, te kijken, te spelen of te bouwen. Zo is er sprake van optimale interactie en verbinding. “We vertellen elkaar wat er hier allemaal groeit, we zijn graag buiten met de natuur bezig.” (Mouna, 12 jaar) Het ruimtelijk ontwerp voor de playground takt aan op de structuur van de omge-

ving. Logische looproutes op kansrijke locaties voor Krajicek playgrounds worden beschouwd als de natuurlijke nerven van een blad. Zo wordt vanaf het begin een ruimtelijke kwaliteit vastgelegd per locatie. Deze bladstructuur geeft het stedenbouwkundig ontwerp van de playground een herkenbare basis waarin gebruikers een eigen programma kunnen toevoegen. De nerven geven hierbij een omkadering voor verschillende programmatische invullingen zonder tot verrommeling te leiden van het geheel. De structuur kan zo stapsgewijs groeien waarbij de uitnodiging ontstaat het ‘blad’ af te maken.

“Spelen met water vinden we het fijnst!” (Nadine, 9 jaar) Een actuele opgave bij het ontwerpen in de openbare ruimte zijn de toegenomen piekbelastingen door regenwater in Nederland, waardoor buitenruimtes snel onder water staan. De Inter-Leaf Playground biedt volop ruimte voor het water. Een ingenieus systeem van kanalen in de nerven in combinatie met de verschillende hoogtes van de velden lost de waterberging op de locatie op en maakt een educatief programma mogelijk over deze belangrijke opgave. De verschillende fases van wateropslag bieden de mogelijkheid om in verschillende seizoe-

nen diverse speelmogelijkheden te bieden met water. De Inter-Leaf playground levert zo een duurzaam antwoord op het actuele waterprobleem met dubbel ruimtegebruik van water en speelvelden. “We maken en repareren hier alles zelf. Kinderen uit de buurt komen meehelpen op woensdagmiddag.” (Peter, beheerder) Modulaire elementen met een vaste afmeting van 1,8 meter lang gemaakt van samengeperste gerecyclede kunststof korrels vormen de bouwstenen van het Cradle to Cradle ontwerp. De elementen kunnen op diverse manieren gestapeld en

geschakeld worden en vormen zo banken, tribunes, bloembakken of bijvoorbeeld skate-objecten. Afhankelijk van aanwezige middelen en wensen op de locatie kunnen voortdurend nieuwe elementen gevormd worden, die in overleg de inrichting van het speelterrein bepalen. Oude sportschoenen, lekke ballen of oud kunststof speelgoed van omwonenden worden gezamenlijk ingezameld en vergruisd tot kunststof korrels om te gebruiken als grondstof voor de diverse elementen. “Alles is hier dichtbij, ons huis, de school en het speelveld. We komen hier elke dag om

koffie te drinken met elkaar en de kinderen te helpen.” (moeder van Emir, 6 jaar) Het ontwerp is ingesteld op een cocreatie proces, waarbij in samenspraak met gebruikers het ontwerp wordt bepaald en gemaakt. De playground kan organisch groeien in de tijd, afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare middelen op de locatie en hoeft niet alleen door één financier of met één grondstof gerealiseerd te worden. De standaard elementen zijn eenvoudig te monteren zodat mensen op locatie kunnen helpen bij de realisatie. Dit levert naast een mogelijke kostenbesparing een aanzienlijke bijdrage aan de sociale betrokkenheid van

de buurt. De elementen nodigen ook uit tot co-financiering door de mogelijkheid van sponsoring. Van kleine financierders voor één element tot grote investeerders voor complete programmatische invullingen, waarbij de basis wordt gelegd door de Krajicek foundation. “We willen een plek om te zitten, te chillen. Het hoeft niet groot te zijn.” (Karel, 18 jaar) Om de wensen van de doelgroepen in kaart te brengen zijn verschillende bestaande Krajicek playgrounds bezocht. Al deze wensen zijn meegenomen in het ontwerp van de Inter-Leaf Playground.

Er is op de speelvelden behoefte aan deelgebieden voor verschillende leeftijden. De ontworpen bladstructuur die zich organisch vertakt is gekozen om een grotere diversiteit te krijgen en te voorkomen dat de sportvelden vaak door hun grootte het strikte beeld bepalen van de meeste locaties. Op de playgrounds zelf speelt veiligheid een belangrijke rol. Door een overzichtelijk ontwerp waarin optimaal toezicht mogelijk is wordt de veiligheid van de playground verbeterd.

zijn ook andere buurtgerelateerde instelling actief met programma’s direct naast de Krajicek playgrounds. Deze programma’s vormen vaak geen logisch onderdeel van het totale ontwerp. Het Inter-Leaf ontwerp biedt de mogelijkheid lokale initiatieven te integreren, waardoor de programma’s elkaar duurzaam kunnen versterken. De Inter-Leaf Krajicek Playground: een interactief, in de tijd groeiend ontwerp dat op natuurlijke wijze uitnodigt tot ‘bonding’ en ‘bridging’.

Het kunnen realiseren van eigen wensen geeft een meerwaarde. Op veel locaties

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

NEDERLAND SPEELT MET WATER DANIELLE HULSEBOS (1968) TUIN ONTWERP BURO, VUGHT

duurzaamheid de duurzaamheid zelfst.naamw. (v.) Uitspraak: [‘dyrzamheit] 1 eigenschap van lang goed te blijven of te blijven bestaan 2 de waarborging van de toegankelijkheid, authenticiteit Inleiding Duurzaamheid gaat ook over mensen, om gelijke kansen en mogelijkheden voor iedereen. Een multifunctionele Playground waar je graag komt, speelt, leert en uiteenlopende mensen ontmoet van verschillende

KLIMAAT

culturen en leeftijden is een Playground met compassie en mogelijkheden! Visie De gevolgen van klimaatverandering zijn landurige droge periodes die worden afgewisseld met vaak hevige korte buien. Toenemende verharding in het stedelijk gebied, zeker ook in achterstandswijken, maken deze gebieden extra kwetsbaar. Door het water op een goede manier te laten infiltreren in de ondergrond kan dit probleem worden ondervangen. Door nu vervolgens dit water te koppelen aan groen krijgt dit groen verschillende functies (denk aan de

infitratie mogelijkheden) en door het een relatie met de omgeving aan te laten gaan, worden grenzen minder hard en vloeien ruimtes in elkaar over, maar behouden ruimtes hun eigen identiteit. Willen we een Playground ontwikkelen die nog jaren mee kan, dan gaat het niet alleen om innovatieve, ingewikkelde, dure en soms moeilijk te realiseren projecten en objecten, maar over inzichten wat mensen willen en waar ze zich thuis voelen; verbondenheid met de plek zorgt voor cohesie in de wijk.

Ontwerp Om dit op een zodanige manier vorm te geven dat het niet op een enkele plaats maar op meerdere plaatsen toepasbaar is, heeft het plan een belangrijk aspect in zich; een vaste structuur waaraan functies, gebouwen, groen en waterberging kunnen worden gekoppeld. Niet alleen op de Playground zelf, maar ook buiten de (speel) lijnen.Dit speelt in op mogelijke stedenbouwkundige ontwikkelingen op de kort of lange termijn binnen een wijk, rondom de Playground, als het gaat om waterberging of een aangepaste groenstructuur.

Daarnaast moet de Playground een onderdeel van de wijk zijn, niet bedoeld om sociale problemen op te lossen, maar wel om kinderen te stimuleren om te gaan sporten en verschillende leeftijdsgroepen met elkaar in contact te brengen door vriendelijke, informele contacten te stimuleren en een gevoel van sociale veiligheid. Uit onderzoek(1) is gebleken dat een locatie succesvol is als het onderdeel uitmaakt van de infrastructuur en zichtlijnen de plek in zijn omgeving verankeren. Deze heldere structuur geeft duidelijkheid; oriëntatie mag echter niet ontbreken. De entree’s

zijn daarom duidelijk aangegeven. De niet doorgaande weg voorkomt doorsnijdingen en harde overgangen waardoor vloeiende groene overgangen onstaan. De weg zorgt er ook voor dat er geen versnipperde ruimtes ontstaan, alles heeft ruimte en schaal en is aan de weg gelegen, het is er overzichtelijk en heeft een duidelijke relatie met zijn omgeving. Waterberging Een belangrijk onderdeel van het plan vormt de waterberging en wadi’s maken hierdoor een belangrijk onderdeel uit van het plan. Door middel van infiltratiekratten onder de

speelvelden, natuurlijke speelweiden en halfverharding loopt het water via de afvoerbuizen richting de wadi. Het vegetatiedak loopt via een bovengrondse afvoer richting de wadi. De belangrijkste reden om de waterberging op deze manier aan te leggen, is wel dat de wadi verdroging van de bodem tegengaat, een buffer is bij overvloedige regenval, een ideale natuur/speelplek is voor kinderen. (vandaar de ligging van de wadi bij het hoofdgebouw) De beleving van water en natuur in het stedelijke gebied verschaft hier een meerwaarde aan bewoners. Door specifieke vegetatie van hoogopgaande plantensoorten, denk aan Chamaerion en Lythrum(

wilgenroosje en kattestaart) en laagblijvende soorten, Ajuga en Veronica ( zenegroen en ereprijs) en een grasmengsel speciaal voor de wadi ( Engels raaigras en veldbeemdgras, snelle beworteling van de bodem om dichtslibben te voorkomen en een groot incasseringsvermogen en snel herstel) kunnen aan de wadi functies worden toegekend die mens en dier ten goede komen. Veiligheid Met het oog op de veiligheid en de beheerbaarheid zullen de wadi’s vlak worden opgebouwd, met een maximale waterdiepte van 30 cm en een talud van 1 op 3.

Sport en spel Vooral hoger opgeleide ouders zoeken met hun kinderen (groene) speelplekken op, zij vinden het belangrijk dat kinderen buiten spelen en sporten, zijn zich bewust van het plezier en de uitdaging voor het kind. In lager ontwikkelde wijken is dit duidelijk minder, een plek moet dan niet alleen een speel of sportplek zijn maar ook een ontmoetingsplek. Wanneer een sportomgeving dusdanig opgebouwd is dat het een onderdeel van de wijk uitmaakt, de mogelijkheid biedt om elkaar daar te onmoeten, jong en oud, verschillend van cultuur en achtergrond, dan heeft het een kans van slagen,

en wel hierom; 1 Door de aanleg van een Playground tonen we interesse in de wijk en zijn bewoners 2 We hebben de mogelijkheid om het goede voorbeeld te geven 3 We zorgen er dus voor dat kinderen kunnen sporten Zien spelen, doet spelen ; Zien sporten, doet sporten. (1) 2011, Ruimtelijke Overgangen,een ontwerp ondersteuenend onderzoek, D Hulsebos J Verbunt

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

I-FIELD! HERMA HARMELINK (1971), DORINE EPPING, ANNE PRONK, DOUWE VAN DEN WALL BAKE, AAD VAN DIJK EN RICO HULSKER ROYAL HASKONING DHV EN GEMEENTE DELFT – AFDELING MAATSCHAPPELIJK VASTGOED

Uit het dagboek van Emma, 15 jaar, (4 oktober 2013): 14:00 Wat is het weer druk vandaag op het i-Field!. Opeens gaat er een luid gejuich op: er is gescoord! Ik zie de lijnen van het i-Field! vrolijk flikkeren, Kees heeft een 1-0 in het veld geprogrammeerd via de i-Field!-app. Via deze app wordt ik tijdens mijn bijbaantje bij de bakker op de hoogte gehouden van het verloop, team van Kees verliest toch met 2-3. Nu ik toch bezig ben, kijk ik direct even naar wat er nog meer gaat gebeuren vanmiddag. Om drie uur wordt er een nieuwe zelfbedachte game getest, om vier uur wordt er getennist en om vijf uur gaan kinderen uit de buurt onder begeleiding van een paar jongeren verschillende spelletjes doen met kleuren en rekenen. Ik zie dat er om 20 uur nog een gaatje is.

Zal ik mijn buren een berichtje sturen of ze zin hebben om een potje te schaken? Of een van de nieuwe spellen uitproberen? Of gewoon lekker voetballen? 21:00 Het is toch voetbal geworden. Als ik naar huis loop zie ik nog net dat het kunstwerk is aangezet. Straks voor ik ga slapen kijk ik nog even op Facebook hoe het er uitziet en wie het vandaag heeft gemaakt. Het gaat nog spannend worden wie de eerste jaarlijkse i-Field-kunstwedstrijd gaat winnen! Nu eerst even douchen… i-Field! is de toekomst Zo kan het straks zijn als het i-Field! gerealiseerd is. Het i-Field! is een interactief, multipurpose en uitdagend speelveld. Met behulp van handige software kan iedereen

er mee aan de slag. Het i-Field! bestaat uit duizenden LEDlampjes waarmee elk willekeurig sportveld of afbeelding gemaakt kan worden. Spelers kunnen hun eigen veld programmeren via hun smartphone of computer thuis. Iedereen met internet – en die zich geregistreerd heeft via de i-Field!-App – kan het i-Field! bedienen. Alle soorten velden en afbeeldingen op elk moment van de dag zijn dus mogelijk. Standaard worden via de App uiteraard een aantal basisspelen aangeboden maar ook kan iedereen eigen spellen of kunstwerken ontwerpen. Uiteraard kunnen vriendjes, buren en collega’s digitaal worden uitgenodigd om deel te nemen. De resolutie van het veld wordt bepaald door de afstand tussen de LEDs (5x5cm), elke omvang is daarmee mogelijk.

gemaakt, of samengevoegd worden tot podia. Het veld is dus zowel software matig als fysiek steeds aanpasbaar.

Hoe werkt het? Het i-Field! als het ware een digitaal billboard of scherm in de grond, een groot vlak met duizenden LEDlampen. Met de LEDs zijn alle denkbare speelvelden en combinaties te maken. Het scherm kan je met een App bedienen en kunnen spelers zelfs eigen velden maken. De belijning of figuren zijn overdag alleen zichtbaar als het voor de directe zon wordt afgeschermd door een zonnescherm, dit scherm zorgt tevens voor de energieopwekking. De bovenkant is net stroef genoeg dat je bij regen niet uitglijdt en je knie niet openhaalt als je valt. Het systeem bestaat uit twee belangrijke technische onderdelen: het LEDscherm (incl. aansturingsapparatuur) en een hoogwaardige App. Het scherm bestaat uit LEDs

(5x5 cm) en de schakeling, alle LEDs zijn los geschakeld waardoor ze onafhankelijk van elkaar bediend kunnen worden. De LEDs kunnen op ieder moment iedere gewenste kleur en intensiteit krijgen. De App is de interface, daarmee kan de gebruiker het i-Field! eenvoudig bedienen. Met het i-Field! zijn alle denkbare (speel) velden weer te geven. Alle soorten sport – en ook combinaties van sport – zijn dus mogelijk. Zo kan een klein schaakveld prima bestaan naast een hink-stapsprongbaan voor kinderen en een groter basketbalveld. Om het veld toch fysiek op te kunnen delen kunnen verplaatsbare houten bielzen worden gebruikt. Zo kunnen bijvoorbeeld (afschermende) bankjes worden geplaatst, een cirkel voor kringgesprekken worden

In de basis is het idee niet helemaal nieuw, het veld kan technisch dus nu al gebouwd worden. Zo staan er al 4 speelhallen met LED lijnen en staan er diverse (tijdelijke) live interactieve billboards, schermen waar mensen via internet berichten naar kunnen verzenden. Wat het i-Field! echt nieuw maakt is het samenvoegen van deze technieken. Nog nooit is een fysiek speelveld als ware gedigitaliseerd èn toegepast in een buitenruimte. Kortom de i-Field! staat voor ∞ Maximaal gebruik: multifunctioneel bruikbaar en voor alle mensen op alle tijden van de dag. ∞ Interactie tussen spelers en veld: het veld gaat leven en er ontstaat ownership. ∞ Verbinden van mensen: via digitalisering ontstaat er dynamische interactie rond en

op het veld. ∞ Hightech duurzaam: super high-tech materialen die energie leveren en 100% recyclebaar zijn. Maximaal gebruik Het i-Field! kan door zijn vele mogelijkheden maximaal gebruikt worden. Het veld hoeft nooit leeg te zijn want het biedt kansen voor alle denkbare spelen en activiteiten voor jong en oud en op alle tijden van de dag. Het i-Field! is er niet alleen voor balsporten maar ook hink-stapsprong, schaak, streetdance, parcours en straatkunst. Digitale generatie Veel jongeren (maar ook volwassenen!), brengen in toenemende mate tijd door met hun smart-phone, i-pad of PC. Met het i-Field! worden online-gamen en sport gecombineerd en worden jongeren uitgedaagd te gaan bewegen. Eerst digitaal je ‘eigen’ spel ontwerpen en dat dan vervolgens met je vrienden real-life gaan spelen.

Het i-Field! biedt daarmee zowel geestelijke als lichamelijke uitdaging voor deze moeilijk bereikbare doelgroep. Meer dan sport De lampjes laag biedt naast wisselende belijning ook mogelijkheden om het veld voor andere doeleinden te gebruiken. Er kan bijvoorbeeld een kunstproject worden gestart. Jongeren worden uitgedaagd om een kunstwerk te maken met de lijnen en vlakken, een vorm van digitale graffiti (straatkunst). Deze is bijvoorbeeld zichtbaar op het moment dat er niet wordt gesport. Door de directe digitale verbinding is dit ook te zien via de sociale media en kan het veld gehuurd worden voor verbeelding van logo’s, die door jongeren geprogrammeerd worden in het veld. Multifunctioneel gebruik Door zijn flexibele vorm en eigen energievoorziening is het i-Field! toepasbaar op verschillende locaties zowel in hoogste-

delijke als in landelijke omgevingen. Onze panelen laten een voorbeeld zien van een i-Field! in een hoogstedelijke omgeving bij de nieuw te bouwen campus van de VOschool in de wijk Westerkwartier/Spoorzone te Delft. Deze locatie daagt niet alleen de leerlingen van deze school (+/- 12-18jaar) uit hier te gaan sporten, maar ook bijvoorbeeld sportverenigingen, de buurtbewoners in alle leeftijdsklassen, TU-studenten en voorbijgangers van en naar het station. Interactie tussen spelers en veld Met de i-Field!-App kan het veld bestuurd worden, het veld komt zo tot leven voor alle spelers. Door deze interactie tussen spelers en het veld voelen mensen zich verbonden met het veld. Deze verbondenheid of ownership stimuleert goed gebruik en voorkomt vandalisme. Spelers kunnen het veld desgewenst aan- en uitzetten of het veld veranderen. De i-Field!-App is als het ware een afstandbediening van het veld. Gevorderde spelers kunnen alle denkbare

velden, spellen, korte teksten, eenvoudige afbeeldingen en zelfs animaties, zelf maken. Zo kan de score bijvoorbeeld weergegeven worden of kunnen na iedere 5 min (wisseltijd) de lijnen gaan knipperen. Verschillende hink-stapsprong figuren kunnen elkaar continue afwisselen. En zo kan bijvoorbeeld bij atletiek de persoonlijk record lijn van de sporter worden afgebeeld (zoals op televisie bij zwemmen steeds vaker te zien is). Verbinden van mensen Buren kunnen met - en tegen - elkaar sporten, iedereen in de buurt/stad wordt uitgedaagd om mee te doen om persoonlijke-, team- of buurt-records te verbeteren. Er ontstaat een verbinding tussen de mensen die gebruik maken van het veld. Het is hartstikke leuk om te zien wat de groep voor je aan het doen is. Of wat je vrienden net hebben bedacht. Vrienden kunnen worden uitgenodigd via twitter en meteen hun nieuw ontworpen spel laten zien om jou te overtuigen om mee te spelen! Maar wat dacht je van de buurman van 70 die zo van schaken houdt? Het i-Field! is ook voor hem. En jij kunt contact met hem leggen, doordat ook zijn hobby, schaken, mogelijk is op het i-Field! Integratie tussen verschillende groepen mensen wordt zo dus bewust gestimuleerd. Hightech duurzaam Het veld en de aansturing ervan zijn zeer technisch van aard maar dat betekent niet dat het niet duurzaam is. Juist door te kiezen voor hightech duurzaamheid verwachten we de beleving over duurzaam te veranderen. Door ook te kiezen voor hele technische aspecten gecombineerd met hele natuurlijk aspecten (houten omranding) ontstaat een mooi samenspel tussen techniek en natuur. De hele vloerconstructie is 100% recyclebaar, alle onderdelen zijn demonteerbaar en kunnen – na bewerking – weer worden hergebruikt. Polyurethaan (transparante toplaag) is na gebruik opnieuw bruikbaar bij de productie van schoenzolen, rubbergranulaat is altijd opnieuw bruikbaar als granulaat en composiet verliest geen enkele kwaliteit is na gebruik om te smelten in elk gewenste nieuwe vorm. LEDs kunnen eenvoudig worden vervangen door de vloer plaatselijk te ‘smelten’ (>250ºC). Voor een goede zichtbaarheid van het (lichtgevende)veld is het nodig om de zoninstraling te beperken. Het ontwerp laat zien hoe dit mogelijk is met ‘zonnezeilen’. Deze zonnezeilen dienen daarbij direct als installaties voor zonne-energie. De zonnezeilen (semi-transparant met geïntegreerde PV-panelen) zorgen voor de elektriciteitopwekking voor de verlichting in het veld.

KLIMAAT

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

OPBLOEIEN JEROEN PARLEVIET (1986) ARCHITECT JEROEN PARLEVIET, NOORDWIJK AAN ZEE

BIODIVERSITEIT ALS KATALYSATOR Filosofie Het concept is heel eenvoudig; vanuit de filosofie van het Richard Krajicek Foundation waarbij sport wordt ingezet om de omgeving in beweging te krijgen, doet dit project dat met de natuur. Veel elementen behoren tot de standaard opgave in een playground. Omheining, landschap, muurtjes, bankjes en toestellen. In dit project zijn die elementen uitgevoerd in een voedingsbodem voor biodiversiteit. In stedelijke gebieden is een te kort aan biodiversiteit. Kleine diertjes krijgen het steeds moeilijker om te overleven. Deze diertjes zijn nodig voor een gezonde groei van bloemen en planten. Ze doen aan kruisbestuiving en wanneer een plant dood gaat moet deze gecomposteerd worden wat weer voor voedingstoffen zorgt. Om een gebied nieuw leven in te blazen moet er op allerlei niveau’s aanpassingen worden gedaan. Niet alleen op het gebied van sport, maar zeer zeker ook op het gebied van biodiversiteit. Inspireren Staan de kinderen van nu nog wel eens stil? Waarbij het Richard Krajicek Foundation deze jongeren juist in beweging wilt krijgen wordt er in dit project stilgestaan bij het stilstaan. Ook de jongeren die niet staan te springen om springen voelen zich op deze manier prettig bij de sportomgeving. Ze kunnen een plekje in de zon zoeken en genieten van de vlinders of het beestje wat langzaam zijn weg in de kier van het hout zoekt. Duurzaamheid - Tijd Is de playground toe aan wat verfrissing na 5 of 10 jaar? De elementen kunnen losgekoppeld worden en op een andere manier worden neergezet. Zo krijgt de playground een verlengde levensduur van minsten s nog eens dezelfde periode. Leuk voor de jongeren, ‘weer eens wat anders’ én leuk voor de gemeente die een kostbare herontwikkeling weet te besparen. Dit mag eigenlijk niet genoemd worden – maar toch – er moet over nagedacht worden. Wanneer de playground minder bezocht zal worden en het dreigt te verpauperen is dit concept degene waarbij de playground alleen maar mooier zal worden. Planten en bloemen kunnen ongewenst hun gang gaan en zetten de playground met het voorjaar weer in kleur. Aantrekkelijker kunnen we het niet maken om toch de oude schoenen weer aan te trekken en met vrienden een balletje te trappen.

100

KLIMAAT

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

101

INTEGRALE ONTWERPEN

Craquelé is in eerste plaats een sociaal duurzame structuur die sociale integratie, vrijheid en verkenning van ruimtes en gebruik mogelijk maakt en stimuleert. Het is een publieke sport en spel accommodatie die ligt verweven in een parkachtige setting. Niet een speelveld, maar een gefragmenteerd ensemble van ruimtes, functies en sferen. Samen vormen zij als een mozaïek een geheel, maar elke scherf heeft zijn eigen kwaliteit, schaal en uiterlijke verschijningsvorm waardoor elke ruimte zich leent om zich te laten innemen door diverse

104

INTEGRALE ONTWERPEN

doelgroepen. Stad in een stad: De veelal monotoon van opzet jaren 60 wijken waarin een grote behoefte is naar deze speelplekken, hebben een gebrek aan onvoorspelbaarheid. Door het speelveld te benaderen als een compacte dynamische stad met straten, pleinen en parken, kan het speelveld gaan communiceren met de aanliggende bebouwing en openbare ruimte. Het speelveld is niet een rechthoekig afgebakend functioneel gebied, maar een gebied dat zich heeft ingenesteld in de buurt en met de buurt versmolten is. Hier ontstaan thematische eilanden met zitplekken, parkeerplekken,

TJEERD BLOOTHOOFD (1982) BLOOT ARCHITECTURE, DEN HAAG

CRAQUELÉ INE

speelplekken waarbij de ouders makkelijk toezicht kunnen houden en het grote sportveld. De schervenstructuur zorgt ervoor dat het speelveld uit het dagelijkse stramien wordt getrokken. De –Nederlandse- orthogonale strikte verdeling vervaagd. Het is nu niet meer -in doorsnede gezien- de woning, de stoep, de weg, de stoep en het speelveld. De opeenvolging en ritme van de ruimtes en ruimtebeleving wordt dynamischer, onoverzichtelijker, verkenbaar en vooral ook ‘inneembaar’. De scherven zijn verschillend van schaal, programma en in-

vulling, wat betekent dat elk eiland zijn eigen groep mensen/kinderen aantrekt. De aantrekkingskracht van de eilanden werkt doordat de schaal een zekere mate van eigen terrein gevoel opwekt, maar toch duidelijk bij het groter geheel horen waardoor je bij de rest van de activiteiten en mensen wordt betrokken. Een paar eilanden zijn sec op het buurtgevoel toegespitst, zoals de openbare bbq-plek; een zeer welkome plek voor grote gezinnen zonder tuin.

De ecologische duurzaamheid van het ontwerp is drieledig:

energie. Deze collectoren zitten op de lantaarnpalen en op het dak van het gebouw.

Ten eerste is het een groen ontwerp met veel gras, waterplanten en bomen. Het ontwerp is in staat om een waterbuffer voor de buurt te vormen. Er is veel groen om water op te nemen en het grote speelveld ligt verdiept, waardoor het bij extreem weer kan onderlopen en zo de riolering kan ontlasten.

Ten derde is er op een speelse wijze aandacht voor het bewustwordingsproces van kinderen over een duurzame manier van leven. Door een serie energieopwekkende fietsen die zijn gekoppeld aan een groep spuitfonteinen midden op het plein. Hoe harder er gefietst wordt hoe meer water er wordt opgespoten.

Juryoordeel Sterk is dat het plan uitgaat van bestaand groen en zo een plek maakt die zowel sport- als openbare ruimte is. De jury is gecharmeerd van de fietsen die een fontein in werking stellen. Maar wat gebeurt er op alle ‘groenscherven’? Zijn natuur en sport daadwerkelijk geïntegreerd?

Ten tweede wordt alle energie nodig voor de verlichting van de openbare ruimte en het ‘clubhuis’ gehaald uit zonne-en wind-

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

105

Het is een druilerige woensdagochtend, mid-november. Jarrik belt aan bij Melle, de nieuwe buurjongen die een paar weken geleden in de wijk is komen wonen. Melle kent nog niet veel mensen, maar had meteen een klik met Jarrik; ze houden allebei erg van sporten. Jarrik is meer van het skaten en voetballen, terwijl Melle in zijn oude woonplaats regelmatig te vinden was op de tennisbaan. De twee jongens lopen naar de nieuwe playground die Jarrik aan Melle wil laten zien. Onderweg wijst Melle op de tegels met een kleurig stippenpatroon – een paar dagen geleden zag hij kinderen van een jaar of tien stilstaan bij de tegels, alsof ze bezig waren met een speurtocht. “Waar zijn die tegels voor?’’, vraag Melle aan Jarrik. Jarrik lacht geheimzinnig. “Laat je verrassen. Het wordt straks allemaal duidelijk.” Dan doemt de playground op: een grote ring waarop enkele mensen hardlopen, met een soort heuvel waar je omhoog kunt rennen. Leuk! Het gaat al kriebelen, zometeen gaat Melle ook een poging wagen. Als ze dichterbij komen ziet hij de sportvelden: op het ene veld staan twee meisjes te basketballen, op het andere trappen wat jongetjes een balletje. “Ik speel het liefst voetbal hier, vaak kom ik op zaterdag met wat andere jongens uit de wijk. Als je wilt, kun je volgende keer meedoen?” “Mwoah, ben meer van het tennissen...” zucht Melle. “Oh, dat kan ook hoor! Dan moet je even checken op welke tijden de trainer hier aanwezig is, die bouwt dat ene sportveld zo om tot tennisbaan.” Melle kijkt Jarrik vragend aan. Trainer? Jarrik wijst naar de heuvel. Daar is een man in de weer met een stapel pionnen, die hij op het veld neerzet en vervolgens terugloopt naar de heuvel. De trainer ziet de twee jongens naar hem wijzen en komt op ze aflopen. “Nieuw hier?”, zegt hij tegen Melle. “Ik heb je nog niet eerder gezien. Zal ik je uitleggen hoe Orbit werkt?” “Orbit?” Melle proeft het woord. Klinkt gek. De trainer lacht om Melle’s gezicht en stelt zich voor: “Hoi, ik ben Boris, één van de sporttrainers. Orbit is een nieuw soort playground, mogelijk gemaakt door funding van de Richard Krajicek Foundation. Ik ben hier twee doordeweekse middagen, mijn collega Marit is er op zaterdagochtend. Er komen hier veel kinderen en jongeren uit de wijk naartoe, wij organiseren sportactiviteiten voor en met jullie. Laatste week nog hebben we een basketbaltoernooitje gehouden, toen deden er vier teams mee. Echt heel tof. De resultaten en foto’s staan al online. Loop trouwens even mee, ik moet nog even wat spullen uit de opslag pakken, dan kan ik je meteen even de tags laten zien.” Melle en Jarrik lopen achter Boris aan. De heuvel is een klimmuur, een poort en blijkt ook een opslagunit te zijn. Er is een grote ruimte waar Boris allerlei materiaal heeft staan: ze zien ballen, pionnen, tennisrac-

106

INTEGRALE ONTWERPEN

kets, netjes en paaltjes. “Hiermee kan ik de velden in een handomdraai ombouwen” zegt Boris. “Je kunt hier basketballen, voetballen, tennissen, volleyballen.. Oh, en ik heb ook van die lage hekjes voor Panna. Wordt steeds vaker gespeeld door de jochies hier uit de buurt. Ze beginnen er echt goed in te worden. Binnenkort gaan we waarschijnlijk battelen tegen andere Orbit-playgrounds in andere steden. De resultaten delen we 1:1 virtueel met elkaar...” “Ik zal je meteen even laten zien hoe de tags werken!” Boris doet de deur van de opslag dicht, die zacht in het slot valt. Daar waar eigenlijk een deurknop zou moeten zitten, ziet Melle weer zo’n gekleurd plaatje zoals hij ze ook in de straatstenen heeft gezien. Boris pakt zijn smartphone en richt deze op het plaatje. “Kijk, ik word herkend door het programma-tje”. Jarrik en Melle kijken mee over de schouder van Boris. “Welkom Boris, wil je de deur van de opslag openen of wil je een training geven?” Boris klikt ‘opslag openen’ aan en vult vervolgens een pincode in. “Echt superhandig. Alleen sporttrainers en beheerders van Orbit-playgrounds hebben een persoonlijke pincode, zodat we bij de spullen in de opslag kunnen. Ik hoef niet meer te slepen met materiaal, en hoef ook geen sleutel bij me te hebben.” Jarrik en Melle knikken. “Maar goed, dit is dus de manier waarop je de tags scant. Als je de tags die hier op de playground te vinden zijn scant, gaat er echt een wereld voor je open.” Jarrik knikt. “Ik ben een paar weken begonnen met conditietraining, en die app houdt mijn resultaten bij. Elke keer als ik kom trainen scan ik de tag en die doet een suggestie voor een vervolgtraining. Ik vind buiten sporten sowieso het allerleukste. Een paar rondjes op de renbaan en ik voel me superfit.” “Laat jij je vriend even zien waar de tags zitten? Dan ga ik nog even door met het opbouwen van het veld, er kan straks gevolleybald worden.” zegt Boris. Jarrik en Melle bedanken hem en lopen de heuvel op. Vanuit daar hebben ze zicht op het hele speelveld. Melle ziet meerdere sportveldbelijningen, en een paar aan de ring vastzittende plateaus. De plateaus verschillen in grootte en vorm. “Dat ene plateau is een tribune, vanuit daar heb je echt goed zicht op de sportvelden. Dat plateau links is volgens mij een yoga-mat, maar op zondag ochtend zie ik daar vaak een groepje tai-chi beoefenen. En het plateau rechts van de velden is een skateobject. Daar oefen ik al mijn tricks. Op elk plateau zit trouwens zo’n tag”, legt Jarrik uit. “Als je die scant krijg je een suggestie voor trainingen, je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een persoonlijk trainingsprogramma, of een krachtoefeningen. Ik heb laatst ontdekt dat je zelf ook suggesties kunt uploaden, bijvoorbeeld als je een nieuwe trick hebt geleerd met bmx-en of skaten. En als je met een groepje bent kun je een team samenstellen, en de app doet dan een voorstel voor een spel. Ik

weet dat er ook mensen zijn die parcours door de wijk en het park lopen. En die kinderen die je die stoeptegels zag scannen, doen een speurtocht door de wijk. De basisschool hier om de hoek gebruikt het sportveld ook vaak, en die speurtochten zijn geloof ik gekoppeld aan lessen over de buurt.” Melle kijkt uit over de playground. “Dus... als ik het goed begrijp zit er een soort digitale laag in dit sportveld? Waardoor ik altijd kan trainen, ook al is er geen sporttrainer aanwezig?” “Klopt” zegt Jarrik. “Ik maak er echt veel gebruik van, het werkt toch extra stimulerend als je je eigen resultaten kunt verbeteren en later kunt bekijken... We kunnen elkaar trouwens aanmoedigen.. Gewoon de resultaten ‘liken’ op facebook, easy.” “Melle lacht. “Nice. Sprintje trekken? Wedden dat ik sneller ben dan jij.” De kracht van RKF Op plekken waar kinderen bewegen en het plezier dat sporten met zich meebrengt niet van huis uit meekrijgen, en waar de mogelijkheden tot sport beperkt zijn, speelt een RKF playground een zeer belangrijke rol. Het is een bindmiddel in de wijk, een drager van activiteit. De kracht van de RKH playgrounds ligt natuurlijk juist in de sterke koppeling tussen hardware (de fysieke playground) in combinatie met de software, mensen die zorg dragen voor een programma aanbod (de aanwezigheid van trainers, coaches en beheerders). Deze sport managers kunnen helaas niet altijd aanwezig zijn vaak beperkt zich dat tot 1 a 2 middagen per week. Mission statement Duurzaamheid kan in materialisatie worden gezocht, maar ook in sociaal maatschappelijk opzicht. De duurzame kracht van de RKF playgrounds ligt volgens ons juist hierin; hoe kunnen kinderen en jongeren de playground gebruiken, gestimuleerd door een sportmanager met elkaar in contact komen en actief deel leren nemen aan onze maatschappij. In ons voorstel ligt de duurzaamheid in het feit dat met de toevoeging van de digital coach een aanbod wordt gecreëerd dat met de wensen van de gebruikers in de tijd kan veranderen en meegroeien zonder dat daarvoor fysieke ingrepen nodig zijn. Een aanbod dat bovendien van vroeg tot laat beschikbaar is. De wekelijkse aanwezigheid van sportleiders en coaches (‘programmering’) heeft zich bewezen als een uitmuntend, duurzame strategie. Maar mankracht is beperkt; de playgrounds bieden niet 24/7 programma aan. Wij stelden ons daarom de vraag hoe een playground zou werken die het aanbod dat nu door mensen wordt gedragen uitgebreid wordt naar álle dagen? Hoe kan een langer deel per dag worden bereikt? Hoe kunnen we daar de sporten buurtwerkers blijvend bij betrekken, en het aanbod programmatisch verder brengen?

ELGER BLITZ (1964), HANNAH SCHUBERT, THOMAS TIEL GROENESTEGE, WILLEM VAN LEUNEN EN SANDER SINGOR CARVE, AMSTERDAM, SJB MEDIA, HILVERSUM EN BUREAU SANT EN CO, DEN HAAG

ORBIT – BEYOND THE CIRCLE MINE

Hoe maken we de playground aantrekkelijk voor zowel de focusgroep (6 tot 24-jarigen), met een uitbreiding naar alle leeftijden? Hoe benutten we de energie die op de playground samenkomt en trekken we deze verder de wijk in? Hoe creëren we een herkenbare playground die zowel qua beeld als programma méér is dan een sportveld? Met andere woorden: hoe ontwerpen we een plek die als een ‘bewegings-hub’ fungeert, en zowel geladen is met fysiek programma (sportvelden) als met sociaal programma? De oplossing hebben we gevonden in het ontwerpen van een duurzame playground die beide bezit: fysiek uitdagend, verrijkt met een ‘software’ die letterlijk en figuurlijk grensoverschrijdend is. Toolbox en plug-ins Het ontwerp is een modulair systeem. De elementen vormen samen een herkenbaar geheel, maar kunnen afhankelijk van locatie en wensen telkens anders geconfigureerd worden. De elementen zijn 1) velden, 2) ring, 3) hill, 4) plug-ins en 5) smart tags. De maat van de playground is afhankelijk van de locatie: de omvang van de ring, het aantal velden en het aantal plug-ins kan per plek verschillen. Met dit ontwerp bieden wij de RKF een ‘toolbox’, bestaande uit een set elementen die variabel toegepast kunnen worden. De mogelijkheden zijn daarmee eindeloos, en deze strategie heeft twee grote voordelen: het ontwerp kan feitelijk overal ‘landen’, en een herkenbaar beeldmerk vormen als ‘bewegings-hub’. Tegelijkertijd is het ontwerp echter ook specifiek: afhankelijk van de locatie, de wensen van de buurt en de gewenste programmering kan er met de elementen uit de toolbox een playground worden ontworpen die perfect past op die plek. En door de implementatie van de toolbox kunnen ook andere groepen gebruik maken (lokale tennisclubs etc.) van de al aanwezige elementen en heeft de sportmanager het volledige arsenaal tot zijn/haar beschikking. Elementen – fysiek Het gebruik van de playground is niet directief; de elementen waar de playground uit is opgebouwd nodigen juist uit tot ‘multi-gebruik’. Een rand om op te skaten is ook een plek om te zitten, en een rand om wegrollende ballen tegen te houden. Een baan om op te rennen is zitrand, hindernisbaan en opslagruimte in één. De belijning van de velden maakt een groot aantal ‘conventionele’ sporten mogelijk, door een slimme positionering zelfs tegelijkertijd. 1 De velden zijn het hart van de playground. Ze kunnen door een slimme belijning voor diverse sporten worden gebruikt. Ze liggen iets verdiept in het maaiveld zodat de rand van de renbaan tevens ballenvanger is. Is een “echte” ballenvanger toch noodzakelijk dan kan

deze ook geïmplementeerd worden. Netten en andere attributen kunnen flexibel worden ingezet. Naar keuze permanent of tijdelijk. 2 De ring is een dubbele renbaan (breedte: 3m per baan). De ring ligt 20 centimeter boven maaiveld en omsluit de velden. De buitenste ring blijft op één niveau, terwijl de binnenste ring een heuvel wordt; de hill. Hardlopers kunnen hier naar hartenlust rondjes rennen, maar ook inliners een spannend slalom-parcours met pionnetjes maken. De renbaan wordt op één punt als het ware omhoog getrokken, zodat eronder ruimte ontstaat en hardlopers de heuvel op kunnen rennen. 3 De hill is de verhoging in de renbaan, en de visuele entree naar de playground: het is een poort en opslag in één. Maar ook – indien gewenst – een klimmuur of geïntegreerd toilet-huis. Vooral de opslagfunctie is essentieel. Beheerders en trainers kunnen het hier gestalde materiaal gebruiken; netten, ballen, hesjes, palen, horden, … 4 De plug-ins zijn modulaire onderdelen, die de playground specifiek maken. Ze zijn als de kartels van een tandwiel; ze passen precies, en voegen zich naar de belijning van de velden en de wensen van de gebruikers. De toepassingen voor sport zijn eindeloos: van skateplateau tot slackline, van parcours tot jeu-deboulebaan, van tribune tot geïntegreerd yogaveld.

programmering en stimulans aan buiten de gezette tijden. De playground wordt een plek die een sterke binding aangaat met haar gebruikers; de programmering past zich aan aan de wensen en het gebruik, en de plek wordt geladen met een onbetaalbare hoeveelheid kennis over gebruik en gebruikers. De (sociale) duurzaamheid ligt ook in dit veld; de playground is geen statische plek, die niet meer veranderd als hij eenmaal is aangelegd. In tegendeel: de playground is een plek die zich qua programmering aan kan blijven passen en zo meegroeit met haar gebruikers.

Duurzaamheid in materiaal Duurzaamheid zit voor ons in de eenvoud van materialen. Werken met materialen die hergebruikt kunnen worden, die slijtvast zijn, en voor een groot deel demontabel, is een uitgangspunt dat wij ook in dit ontwerp hanteren. We zien deze opgave niet als een uitdaging het energievraagstuk op te lossen, of een playground te realiseren die met 100% gerecyclede materialen is gebouwd. Het hoofdmateriaal dat we gebruiken in deze playground is beton. Voor een groot deel kunnen we met metalen demontabele elementen werken, slijtvast en vandalisme-

bestendig. Voor de valondergrond stellen we gerecycled rubber (epdm) voor. De speelvelden in de binnenring kunnen in verschillende verhardingen worden uitgevoerd, zelfs een grasveld is mogelijk. De Orbit is het begin van een sportieve reis...

Juryoordeel De jury vindt het denken in lagen (van layout, naar opbouw, naar plug-inns) aantrekkelijk. De herkenbare vorm van de cirkel zou een beeldmerk voor de foundation kunnen zijn. Maar is de cirkelvorm wel voor elke sport even geschikt?

Elementen – virtueel De ‘software’ is een aanvulling op de fysieke aanwezigheid van de sporttrainers en/of beheerders. Het is een nieuwe digitale laag, die de deuren opent naar een ongekende rijkdom aan programmering. De “Smart TAG” is een gloednieuwe toepassing op basis van de traditionele QR Code. Deze scanbare code past zich aan de mobiele gebruiker aan. De “Smart TAG” herkent de telefoon waarmee hij wordt gescand en kan inspelen op unieke gegevens van de bezitter, zoals leeftijd, geslacht en andere eigenschappen. De “Smart TAG” speelt in op eerder gescande of gemiste tags. Zo wordt het mogelijk om met dezelfde slimme QR code tegelijkertijd zowel een speurtocht als een persoonlijke digitale sportcoach te tonen. De “Smart TAG” is ontwikkeld in Nederland en wordt door insiders de ”revival of the qr-code” genoemd. De RKF-duurzame playground kan één van de eerste zijn die gebruik maakt van deze techniek. We ‘laden’ de playground met ‘Smart QR tags’, een revolutionair programma dat vérder gaat dan de conventionele QR tags. Door herkenning van de smartphone die de code scant wordt het mogelijk elke gebruiker een uniek keuzeprogramma aan te bieden, op maat gemaakt voor de RKF playgrounds. De tags bieden spelsuggesties, personal coaching, competitie en educatief programma. De playgrounds bieden zo een

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

107

DYNAMIEK + VARIATIE JORN HUISKAMP (1984) EN MIREILLE LANGENDIJK VASTGOED ADVIES KOPPELSPRENGEN, APELDOORN EN I’M ARCHITECTEN, DEVENTER

Principe van Variatie en Creativiteit Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen decennia geleden beter motorisch geschoold waren. Voornaamste oorzaak hiervoor is het feit dat kinderen meer en verschillende lichaamsactiviteiten ontplooiden. Kinderen voetbalden op straat, maar deden daarnaast ook aan atletiek, speelden op straat en vochten op het schoolplein. De variatie van lichamelijke activiteiten en sporten zorgden ervoor dat kinderen betere controle hadden over hun eigen lichaam en op latere leeftijd het vermogen hadden om zichzelf nieuwe bewegingen aan te leren. Schijnbaar reageert het menselijk lichaam op prikkels en traint het zichzelf door afwisseling en variatie. Ontwerp De onderstaande uitgangspunten komen tot uiting in ons ontwerp.. Dit ontwerp is basic en simpel, om zo invulling te geven aan ons basisprincipe van creativiteit en variatie. De voorwaarden worden geschapen, maar de daadwerkelijk invulling van sport en spel ligt bij de kinderen. Desondanks kent het ontwerp verschillende bijzondere toepassingen, waarbij overal een gedachte achter zit en de playground uiteindelijk tot een functioneel en bijzonder geheel maakt. Uitgangspunten Om invulling te geven aan het basisprincipe, is uitgegaan van enkele uitgangspunten: ∞ Dynamiek De Playground dient op die wijze ingericht en ontworpen te zijn, dat het uitnodigt tot bewegen. Geen statische speeltoestellen, maar dynamische toepassingen. Wanneer mensen water willen drinken, zullen ze hiervoor moeten pompen en wanneer ze willen zitten zal dit op een ‘fitball’ zijn. Afvalbakken zijn basketbalnetten waarin men het afval dient te gooiden in plaats van te leggen. Zo min mogelijk invullingen met een begin en een eind. Voor kinderen is het aantrekkelijk om een rondje te fietsen of te lopen, dan heen en weer te moeten lopen en/of fietsen. ∞ Multidiscplinair Playground dient invulling te geven aan meerdere sporten op verschillende ondergronden. Niet alleen de reguliere sporten, maar ook nieuwe beachsporten zoals beachtennis, beachvolleyballeybal en beachsoccer. Daarnaast zorgen de verschillende ondergronden van gravel, gras en zand ervoor dat kinderen hun eigen invulling kunnen geven aan sport en spel en dat het lichaam verschillend getraind wordt. Daarnaast zijn toepassingen voor meerdere doeleinden te gebruiken. Een dansvloer die tegen de kooi aanligt, kan

108

INTEGRALE ONTWERPEN

ook gebruikt worden als podium en/of tribune. ∞ Competitie Sport en spel gaat altijd over winst en verlies. Deze factor zorgt ervoor dat je om dient te gaan met teleurstellingen en dat je harder en beter loopt/fietst/ voetbalt etc. Om hier invulling aan te geven wordt een klok geplaatst dat door middel van een rode knop gestart en gestopt kan worden. Hierdoor kan je tegen elkaar rennen / fietsen / dansen. ∞ Voorbeelden Mensen lijken op apen, wat betekent dat wij gedrag van anderen kopiëren en hierdoor voorbeelden nodig hebben. Door middel van een LED-scherm kunnen afhankelijk van de periode afbeeldingen en informatie getoond worden. Hierbij kan men denken aan Nadal wanneer Roland Garros gespeeld wordt en Rafael van der Vaart tijden een WK of EK. ∞ Veiligheid Veel speelvelden zijn niet veilig doordat er teveel geplaatst worden op een te klein oppervlak. Uitgangspunt is dat vanaf de galerijen van de flats gekeken kan worden op het speelveld waardoor kinderen in de gaten kunnen worden gehouden. Hierdoor zullen geen bosjes en hoekjes gemaakt worden, maar zullen enkele grote bomen behouden blijven. Enerzijds vanwege de esthetiek, anderzijds bieden de bomen bescherming tegen weersinvloeden.

de basis van bewegingen, waardoor toepassing van stevige en duurzame materialen mogelijk is. Een laatste aspect van duurzaamheid is nieuwe technologie, een nieuw te realiseren playground dient hiervoor een voorbeeld te zijn. Om hier invulling aan te geven zullen geen nieuwe bomen gekocht worden, maar zal gebruik worden gemaakt van Solar Botanic (www.solarbotanic.eu). Deze methode maakt gebruik van nanotechnologie, waardoor de bomen energie opleveren, bescherming bieden en een voorbeeld zijn. Programma Bovenstaand principes en uitgangspunten zijn uiteindelijk tot uiting gekomen in onderstaand programma: ` Basketbalveld/voetbalveld ` Tennisveld ` Beachvoetbalveld/ beachvolleybalveld ` Atletiekbaan ` Podium ` Dynamische speeltoestellen ` ‘Fitball’ bankjes ` LED-scherm/Billboard ` Lichtmasten ` Timer bedienbaar met knop ` Waterpomp/ buitendouche ` (Basketbal)prullenbak

Tevens zal veel aandacht worden besteed aan verlichting van het terrein wat veiligheid biedt en ervoor zorgt dat ’s avond ook gesport kan worden. Duurzaamheid Duurzaamheid is een ‘hot item’ in de huidige tijd. Echter in onze visie is duurzaamheid geen ambitie, maar een minimale voorwaarde om een project te realiseren. Een belangrijk aspect van duurzaamheid is energie en energie komt voort uit beweging. Ons ontwerp kent veel bewegende onderdelen die energie opwekken, daarnaast is voor andere onderdelen menselijke activiteit nodig om beweging te verkrijgen (denk aan: waterpomp). Daarnaast warmen de donkere vloeren van de atletiekbaan en de dansvloer in de zomer op. Dit levert restwarmte op die kan worden gebruikt voor warm water, verwarming van kantoor of kan worden opgeslagen in de grond. Een ander aspect van duurzaamheid is levensbestendigheid door toepassing van materialen. Denk hierbij aan een grachtenpand in Amsterdam, het feit dat het grachtenpand al eeuwenlang functioneert maakt het absoluut duurzaam. Ons ontwerp gaat uit van¬

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

109

KRAJICEK HEALTH 4.0 V.M.G. DE REUS (1985) EN C.E.C. DE REUS CARELDEREUS, LEIDEN

Het idee: een playground in de wijk waar een ieder het hele jaar kan sporten, spelen, leren, bouwen en kan genieten van het contact met elkaar. Gezondheid is de basis voor een gelukkig en duurzaam leven. Gezondheid voor het individu maar ook gezondheid voor onze planeet. Gezondheid is te bereiken door goed bewegen, goed eten en vooral ook kennis van alle zaken die met gezond leven te maken hebben. Het voorstel Krajicek Health4.0 behelst een integrale aanpak die zo veel mogelijke gezondheidaspecten omvat. Getracht wordt het gebruik van de playgrounds te verlengen, volwassenen en kinderen die niet van nature geneigd zijn te sporten te verleiden tot deelname, de activiteiten op het court te verbreden en kennis over gezondheid en duurzaamheid te verdiepen. 1.0 Verleiden Het is niet de grootste kunst om individuen, die altijd al graag sporten, naar de playgrounds te krijgen. Belangrijker is het om de groep die thuis achter de computer zit en met de Iphone rond hupt geïnteresseerd te krijgen. In Krajicek Health4.0 wordt ruimte beschikbaar gesteld om met Wii en vergelijkbare spelsystemen actief te zijn. Daarnaast worden op verschillende plekken scancodes geplaatst die met een gsm gescand kunnen worden. De daaraan gekoppelde Youtube filmpjes stimuleren tot lichamelijke activiteit of geven op speelse wijze informatie over gezond leven, bewegen en gezond eten. Voor de Krajicek foundation is het een uitgelezen mogelijkheid om op een interactieve wijze met een nieuwe doelgroep te communiceren. De playground moet echter ook verleiden door een aantrekkelijke vormgeving van bijvoorbeeld de berging en de speel- en trim toestellen. Het hek rond de court is vaak saai en statisch. Door functies (bijv. klimmen naar groenten) te integreren in het hek en een kunstenaar het te laten ontwerpen wordt het hek van een noodzakelijkheid tot een feestelijk middelpunt. Door de veelheid van activiteiten (zie verbreden) en de uitbreiding van de tijd dat de playground gebruikt kan worden, is de plek altijd levendig. Mensen trekken mensen. De aantrekkelijkheid neemt ook toe door de playground zo transparant mogelijk te maken. Dat kan door zorgvuldig om te gaan met groen en toegangkelijkheid van het gebied van verschillende kanten mogelijk te maken. 2.0 Verlengen Playgrounds, trapveldjes of kinderspeelplaatsen worden over het algemeen alleen overdag gebruikt, bij redelijk tot goed weer. De uitdaging is om de tijd dat de playgrounds gebruikt worden te verlengen en er voor te zorgen dat de playground continu het bruisend middelpunt is van de wijk. In Krajicek Health4.0 kan dat door een flexibele overkapping die door handkracht wordt opgezet en neergehaald, en zo doende bescherming biedt bij minder gunstige weersomstandigheden. Zowel het

110

INTEGRALE ONTWERPEN

opzetten als het neerhalen van de overkapping genereert op zich al activiteiten en doet een beroep op samenwerking. De tijd die doorgebracht wordt bij de playgrounds wordt ook verlengd door activiteiten rond het telen van gezond voedsel en het bereiden daarvan te organiseren. Daarnaast worden op zonne-energie werkende lantaarns geplaatst, om ook in de avonduren activiteiten mogelijk te maken. Het verharde sportveld wordt zo vorm gegeven dat in de winter, bij vriezend weer, een ijsbaantje gemaakt kan worden. Buurt coaches en leraren van nabije scholen begeleiden en inspirerende de sportende kinderen/jongeren/volwassenen. 3.0 Verbreden Gezondheid is niet alleen een kwestie van meer bewegen maar ook voldoende rust en goed en verantwoord eten hoort daarbij. In Krajicek Health4.0 is ruimte gemaakt voor het planten van fruitbomen en het actief telen van groenten. Daarnaast is er een plek waar gekookt en gebarbecued kan worden. Deze plek biedt de mogelijkheid aandacht te besteden aan goed voedsel en het bereiden daarvan, en maakt stadskinderen bewust van voedselproductie en natuur. Bovendien zorgt de activiteit ervoor dat andere wijkbewoners naar de playground komen, die daarmee ook in contact komen met sport en bewegingsactiviteiten. De grote uitdaging is om individuen die hun dagen door brengen achter de computer te verleiden tot sporten. Dat kan door computer gerelateerde activiteiten (bijv. WII) naar de playground te brengen. Door te werken met scancodes is het mogelijk steeds opnieuw te prikkelen tot andere vormen van bewegen. Zelfs competities kunnen zo worden uitgevochten. Energie opwekkende middelen verleidt bezoekers tot bewegen. Springend op het energie pad ontstaan muziek of lichteffecten.

moet zich ook richten op een mentaliteit verandering. In Krajicek Health4.0 wordt natuurlijk veel aandacht besteed aan verantwoord materiaalgebruik. Zo wordt onder andere het speelveld gemaakt van gerecycled asfalt dat ook energie afgeeft en voor lichtreflectie zorgt. De energie zône kent een schelpen ondergrond, de tuin zône een ondergrond van houtsnippers. De lampen die nodig zijn om de gebruiksduur van het court te verlengen gaan op zonne-energie. Een aantal spelelementen levert energie op. Water voor het kweken van de groenten en de aanleg van de schaatsbaan wordt opgevangen in tonnen. Maar het belangrijkste is dat de kinderen en wellicht via hen ook de ouders op speelse wijze in contact worden gebracht met energiebeheer, natuur en voedsel, zodat zij, al sportend, spelend en bewegend, leren hoe verantwoord om te gaan met onze kwetsbare planeet. De steeds wijzigende inhoud van de scancodes speelt daarbij een belangrijke rol en biedt de Krajicek foundation de mogelijkheid op interactieve wijze in contact te blijven met de doelgroep.

4.0 Verdiepen Kennis is het begin en het einde van het proces om jongeren en ouderen duidelijk te maken hoe gezond te leven en te bewegen en hoe op een verantwoorde wijze om te gaan met onze planeet. In Krajicek Health4.0 wordt op speelse wijze kennis vergaard. In het energie kwadrant ontstaat al spelend en bewegend bewustwording over energie opwekking. In het voedsel kwadrant leert men veel over natuur, waterbeheer en goede voeding. Door middel van scancodes wordt op speelse wijze kennis overgedragen. Zo kunnen er bijvoorbeeld instructiefilmpjes over looptechniek of tennishouding opgeroepen worden, maar er kunnen ook competities worden opgezet waarbij dagelijks punten zijn te verdienen. Volwassenen hebben de mogelijkheid op de traptribunes, die ook onderdeel vormen van het trimparkoers, informatieve voorstellingen te geven. Duurzaamheid: Duurzaamheid beperkt zich niet tot het verantwoord gebruik van materialen, maar

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

111

PLAYATIVITY SANDRA DE BONT (1979), SUZANNE MAAS, REINDERT VAN DER WAL, PATRICIA DE WIT, DONALD MARSKAMP, RONALD VAN DEN BOS GEMEENTE ROTTERDAM, STADSONTWIKKELING - AFDELING STEDENBOUW

De traditionele speelplek is hard en kent vaak een veelvoud aan speeltoestellen waarbij helder omlijnd is wat de bedoeling is van de plek. Voetballen doe je op een veld met lijnen en doeltjes, glijden doe je van een glijbaan, klimmen in een klimrek en schommelen op een schommel. Eigenlijk is dat vreemd, want kinderen hebben sterk de behoefte om hun eigen wereld te creeren en zijn heel erg goed in staat om alles in de vrije ruimte te gebruiken om te spelen.

uitgespeeld en uitbewogen. Het veele groen zorgt voor een tijdloos karakter en is een goede tegenhanger van de sterk versteende omliggende ruimte. Zo is het direct een plek die niet alleen voor kinderen interessant is om naar toe te komen. Een duurzaam ontwerp.

Het belangrijkste is een kind handvatten te geven om die eigen wereld, het eigen spel daadwerkelijk te kunnen maken. En wel op een plek die een zekere ongedwongenheid, maar toch ook vanzelfsprekendheid uitstraalt. Een grote slag wordt geslagen door harde en zachte ondergronden aan te bieden, open en wat meer besloten ruimtes, hoogteverschillen en vooral veel groen. Zo is er is ruig gras om doorheen te struinen of een bloem te plukken, er zijn fruitbomen om een appel van te eten en grote bomen om in te klimmen en grashellingen om vanaf te rollen. Kinderen worden gestimuleerd om overal mogelijkheden te zien. Daarmee is een stevige basis gelegd, waaraan zorgvulig elementen kunnen worden toegevoegd die het maken van een eigen wereld ondersteunen.Dat kan met eenvoudige, maar hele effectieve middelen. Met verplaatsbare kubussen, balken, en cilinders van verschillende materialen, voorzien van een figuur, patroon, letter of cijfer zijn de mogelijkheden oneindig. Eigenlijk een eenvoudige blokkendoos, maar dan in het groot. Een blokkendoos daagt kinderen uit om hun eigen constructies en spelvormen te bedenken. Zo wordt een beroep gedaan op hun creativiteit. Met het verslepen van de blokken worden de motoriek en spierontwikkeling van kinderen spelenderwijs verbeterd en versterkt. Kinderen zullen moeten samenwerken om de elementen te kunnen verplaatsen. Zo leren kinderen plannen maken en overleg voeren. Die vaardigheden zijn niet alleen belangrijk voor de sociale ontwikkeling, maar ook voor het geheugen, de flexibiliteit van het denken en beheersing van impulsen. De blokken hebben daarnaast een verregaande educatieve functie. Kinderen leren materialen en kleuren te onderscheiden en gebruiken. De zintuigen van kinderen worden gestimuleerd, hun interesses ontwikkeld en hun talenten ontdekt. Het spelen en bewegen van kinderen wordt naar een ander niveau getild en draagt zo bij aan de ontwikkeling van kinderen. Elke dag kan de speelplek een andere vorm aannemen, omdat de combinaties van elementen, uit te proberen op een gevarieerde ondergrond, bijna oneindig zijn. Eigenlijk wordt de plek steeds gerecycled. Kinderen zullen zo niet snel zijn uitontdekt,

112

INTEGRALE ONTWERPEN

INSPIRATIEBOEK â&#x20AC;&#x201C; ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

113

VLIEGTUIGSPEELTERREIN SYBRAND A. DE GROOT (1989) EN SIMON P. WITTEBOL WITTEBOL & DE GROOT, GRONINGEN

CREATIEF HERGEBRUIK VOOR SPORTEN SPEELPARK: CONCEPT VLIEGTUIGSPEELTERREIN Ambitie en duurzaamheid in één ontwerp is ons motto. Dit hebben wij zoveel mogelijk toegepast in ons ontwerp voor een speel-, sporten leefpark. Het ontwerp is gebaseerd op de thema’s hergebruik, groenvoorzieningen en multifunctionaliteit. Naar aanleiding van ons motto is de essentie van het ontwerp: “Het onbruikbare een onverwachte nieuwe functie geven en daarmee de creativiteit stimuleren van de spelende kinderen, jongeren en ouderen.”

114

INTEGRALE ONTWERPEN

Om die reden is de multifunctionaliteit overal terug te vinden in het ontwerp. Een nieuwe en duurzame filosofie voor toekomstige playgrounds is het hergebruik van materiaal en materieel die niet in eerste instantie hiervoor zijn gemaakt. Het doel is een ongewoon visueel object plaatsen die de speel- en sportcreativiteit van de gebruikers stimuleert. Zo is onze visie op hoe bewegen voor kinderen kan worden gestimuleerd. Zij worden uitgenodigd om het speel- en sportpark te ontdekken. Het ontwerp probeert zoveel mogelijk rekening te houden met de ambities van de Richard

Krajicek Foundation. Sport, spelen en groenvoorzieningen zijn de kernbegrippen van het ontwerp. De hoofdelementen zijn: ∞ ∞ ∞ ∞ ∞

twee multifunctionele speelvelden, bomen, perken en grasvoorzieningen, skatepark, picknicktafels en bankjes. karkas van een vliegtuig met klimrek,

In het ontwerp staan twee multifunctionele speelvelden weergegeven. Op de multifunctionele speelvelden zijn verschillende sporten te vinden. Deze zijn: voetbal, basketbal, tennis en hockey. Om meerdere

sporten op een kleinere ruimte te plaatsen is gekozen voor multifunctionele speelvelden. De velden zijn voor alle leeftijden bedoeld.

Over het gehele terrein zijn bomen, perken en grasvoorzieningen te vinden. Hierdoor ontstaat een groen karakter en worden de ecologische en groene ambities behaald. Bovendien kunnen er verschillende sporten en spelen worden beoefend op de grasvelden, zoals balspelen en frisbee. Bomen, perken en grasvoorzieningen zorgen voor een modern, groen en fris uiterlijk van

het ontwerp en stimuleren beweging en gezondheid. Er is ook een skatepark toegevoegd aan het ontwerp. Deze faciliteit geeft bewegingsmogelijkheden voor kinderen en jongeren van 6 tot 24 jaar. Het uiterlijk van het skatepark is in overeenstemming met het verdere ontwerp, zodat zich er een geheel vormt. Zo zijn de vormen gemaakt als skatepark, maar hebben het uiterlijk van een mooi stadspark. Zo worden de skateattributen tevens gebruikt als groenvoorziening. Een voorbeeld hiervan zijn de bomen rondom het vijfhoek.

Picknicktafels en bankjes zijn toegevoegd aan het ontwerp, zodat mensen ook de gelegenheid hebben om rust te nemen en van het natuurschoon te genieten. Het park krijgt op deze manier ook een maatschappelijk karakter. Zo hebben ouders en grootouders een zitgelegenheid terwijl de kinderen aan het spelen en bewegen zijn. Te midden van het ontwerp staat een groot karkas van een vliegtuig. Hiermee komt de multifunctionaliteit en hergebruik van het ontwerp naar voren. Een dergelijk karkas van een vliegtuig is te verkrijgen via vliegtuigslopers, zoals het Nederlandse bedrijf

AELS. Voor het gebruik van de karkassen moeten deze worden gestript, gecoat en scherpe kanten worden bijgeslepen. In deze filosofie kan ook worden gekozen voor, bijvoorbeeld, het karkas van een oude boot. Rondom en over het vliegtuig is een klimrek weergegeven. Zo wordt het vliegtuig onderdeel van het klimrek. Voor het klimrek kan gebruik worden gemaakt van hergebruikte kunststof die vanuit afval gescheiden worden, zoals is gedaan bij de speeltoestellen aan de Goudlaan in Groningen.

Om ons ontwerp samen te vatten, en terug te koppelen naar het begin, is er zoveel mogelijk rekening gehouden met de drie thema’s hergebruik, groenvoorzieningen en multifunctionaliteit. Het gebruik van karkassen en gerecycled kunststof vormt het eerste thema. De groenvoorzieningen zijn bomen, perken en grasvelden die overal in het ontwerp terug te vinden zijn. De karkassen, de speelvelden en het skatepark met het uiterlijk van een stadspark vormen de multifunctionaliteit. Kortom: een esthetisch, uitdagend, creatief en milieubewust sporten leefpark voor jong en oud!

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

115

OLD GROUNDS NEW GROUNDS ROBIN BEUSINK MSC STUDENT ARCHITECTUUR

Sport, spel en leren zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Een creatieve leer/ speel omgeving is belangrijk om een kind te stimuleren. Het gaat niet alleen om het functionele aspect van een speel en sportveld maar ook om het inspirerende gehalte. Dit stimuleert immers de creativiteit en de wil om te presteren van de jongere. Het doel van het ontwerp is verschillende begrippen als actieve sport, hindernissen, expressie, passieve sport, en concentratie bij elkaar te brengen door gebruik te maken van relatief eenvoudige wiskundige vormen, vormen die zich ontpoppen tot speel, sport en leertoestellen. Het ontwerp gaat hier niet zo zeer om de compositie of de relatie met de context maar meer om de mindset. Waar bij de volgende antoniemen een rol spelen. Jong Traditie Passief

– – –

Oud Modern Actief

Zij horen bij elkaar en samen kunnen ze elkaar versterken. Naast de bekende sportvelden is er ook plek voor moderne activiteien zoals dansen op muziek middels opkleurende panelen. Energie wordt opgewekt via zonnepanelen op het dak. Betonkernactivering kan toegepast worden kortom groene alternatieven gaan meedoen op de speelplaats. De ruimtes op de speelsportplaats zijn van duurzame materialen gemaakt, zullen doorgaands lang mee kunnen gaan zonder al te veel onderhoud. De verschillende onderdelen van het programma hebben elke hun eigen karakter en stimuleren tot een proces. Of dat nou actief sporten, nadenken of expressief bezig zijn is. De onderdelen zijn anders dan die doorgaanse speelplaatsen. Voor de afwisseling en voor een spannende plek om kinderen actief te laten bewegen. De speelplaats opent al met een bijzondere onderdoorgang en heeft veel onverwachte dingen te bieden. Een ideale mix van traditionele en moderne ontwikkelingen. Kortom je wordt nieuwschrierig en wilt ontdekken, sporten, spelen en vooral leren.

116

INTEGRALE ONTWERPEN

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

117

THE GROUND PLAYS RUTGER MEIJER (1977) EN EDOARDO MENTEGAZZI ARCHITECT RUTGER MEIJER EN EDOARDO MENTEGAZZI ARCHITECT, GRONINGEN

“THE GROUND PLAYS”: DE GROND ALS MEDIUM VOOR SOCIALE- FYSIEKE EN GEESTELIJKE GEZONDHEID. Het idee/concept ∞ ”The Ground Plays” is een activerend platform in de vorm van verschillende gekleurde pleinen die plaats bieden aan eigentijdse manier van bewegen, spelen, sporten en socialiseren. ∞ “The Ground Plays” is een toegankelijke plek voor iedereen. Het nodigt uit en daagt uit, om bewust te kiezen voor een activiteit, waardoor identiteit ontwikkeld en versterkt wordt. ∞ “The Ground Plays” gaat duurzame interactieve relaties aan met de directe omgeving. Samengevat ∞ “The Ground Plays” bevordert gezondheid op alle niveaus voor iedereen op diverse manieren. ∞ Het bevordert tevens intergenerationele ontmoetingen, waardoor sociale onderlinge samenhang, veiligheid en leefbaarheid in de wijk ontstaat. Filosofie “The Ground Plays” komt voort uit de benaming van de prijsvraag; ‘Duurzame Playgrounds’. We keren het woord om, zodat “the ground plays” ontstaat. De letterlijke betekenis is: “de grond speelt” en het gaat uit van het duurzame idee dat de grond het kind stimuleert om weer actief te gaan spelen. Doordat de grond het kind steeds op een andere manier uitdaagt om allerlei lichamelijke activiteiten te ontplooien. Dit is onze visie op bewegen. Wat is uniek aan “The Ground Plays” ∞ Zorgt voor relaties tussen alle generaties. ∞ Overal is overzicht, dus veiligheid voor iedereen. ∞ Een ieder wordt geactiveerd om iets te doen of om te ontspannen. ∞ Elke leeftijdsgroep heeft zijn eigen plek. Programma Het onderzoek “Public Playground” van Bekkering Adams Architecten, gaat uit van verschillende behoeftes bij verschillende leeftijdsgroepen. De conclusie is dat kinderen qua manier van spelen en bewegen in te delen zijn in verschillende leeftijdsgroepen. Door hen elk hun eigen plek te geven, wordt voorkomen dat oudere kinderen, jongere kinderen hun speelplek afpakken. Het plein word dus ingedeeld in verschillende ‘activiteitenzones’. “The Ground Plays” bestaat uit in totaal zes pleinen 1 Groen (natuur) > sociaal plein: Het sociale plein (alle leeftijden) bevat een kleine kiosk voor een hapje en een drankje en de verhuur van tennisrackets, attributen voor de interactieve spellen, ballen etc. Er is tevens een overdekt terras zodat ouders ook als het slecht weer is, met

118

INTEGRALE ONTWERPEN

elkaar kunnen praten. 2 Rood (actie) > het sportplein, (vanaf 9 jaar) bestaat uit een gecombineerd veld waar voetbal, basketbal, volleybal en tennis gespeeld kan worden. 3 Paars (ontspanning) > het rustplein, (van 6-12 jaar) bevat elementen waar kinderen kunnen uitrusten en zich even kunnen ‘terugtrekken en toekijken’ vanaf de zijlijn. 4 Grijs (street) > het creatieve plein, (vanaf 12 jaar) geeft de mogelijkheid tot het beoefenen van verschillende straatkunsten als breakdance, parcours, skateboarden en graffiti. 5 Blauw (focus) > het digitale plein, (vanaf 9 jaar) is een plek waar de grond interactief is gemaakt dmv een “projectionmapping- system”. Op deze manier krijgt de grond de werking van een “touch screen” en kunnen de kinderen allerlei spellen spelen. Een voorbeeld hiervan is real live Pacman. Het kind loopt in dit spel door het doolhof, en wordt zélf Pacman! 6 Geel (gezelligheid) > het speelplein (van 6-9 jaar) kent een aantal toestellen die vooral het samenspelen en gevarieerd bewegen stimuleren. Er is oa. een zandbak, een klimrek en een glijbaan. Duurzaamheid Er zijn twee soorten van duurzaamheid; sociale duurzaamheid en technische duurzaamheid. 1 Sociale duurzaamheid gaat over het vermogen van het ontwerp om opgenomen te worden in een gemeenschap. 2 Technische duurzaamheid gaat over: ∞ de kwaliteit van de (her)gebruikte materialen (levensduur. De gebruikte materialen zijn zo veel mogelijk gerecyclede autobanden en beton is gemaakt van gerecycled puin. ∞ een bijdrage aan zo min mogelijk CO2 uitstoot, waarbij gekeken wordt naar materiaal bij productie, het gebruik en tijdens de sloopfase. ∞ door de opzet van pleinen, is het mogelijk om in de toekomst een deel te veranderen zonder dat er directe negatieve gevolgen zijn voor het geheel. ∞ “The Ground Plays” wekt zijn eigen elektriciteit op dmv zonnepanelen. De kiosk wordt verwarmd door de zon. De overtollige warmte wordt opgeslagen in de grond en weer gebruikt voor de verwarming van de verschillende betonnen zitelementen.

cipe geschikt voor buitenactiviteit. Het gebied bestaat uit een brede waterpartij en een bomenpartij met bosschages die het visuele contact belemmeren. De enige fysieke connectie is een smal bruggetje die verscholen is achter de bebouwing. De reden waarom we hebben gekozen voor deze locatie is om een nieuwe impuls aan de wijk te geven, zodat er overzicht en verbinding ontstaat. 2 Stedenbouwkundige inpassing: “The Ground Plays” maakt nieuwe verbindingen in de stedenbouwkundige context dmv activatieroutes die leiden naar de verschillende pleintjes in de buurt. Deze activatieroutes bestaan uit verschillende interactieve speelelementen die mensen uitnodigen om naar het plein te komen. Hierdoor ontstaat eenheid en samenhang in de buurt. 3 Hoofdopzet van “The Ground Plays”: Er zijn zes pleinen gelegen in- of op de grens van het bestaande ovaalvormige grasveld. Deze pleinen huisvesten verschillende activiteitenzones, te herkennen aan verschillende kleuren en materialen. Zo krijgt ieder plein zijn eigen identiteit. De pleinen zijn op zo’n manier ten opzichte van elkaar ontworpen, dat er een interessant en bruikbaar “tussenplein” ontstaat. Het tussenplein vormt het informele- en neutrale overgangsgebied tussen de verschillende activiteitzones. Er ontstaat plaats voor onverwachts gebruik; men loopt hier rond of kijkt hier toe.

Ontwerp 1 Bestaande situatie van de stedenbouwkundige locatie De gekozen locatie is een deel van de achterstandswijk Beijum te Groningen. Dit is een wijk met de nodige sociale problemen die deels komen door de ruimtelijke onoverzichtelijke opzet. De wijk is fragmentarisch en er zijn geen duidelijke verbindingen onderling. Er is op deze locatie een grasveld, in prin-

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

119

LOCAL MOTION

zou hier ‘de spin in het web’ zijn en is volop aanwezig.

A. VAN HOORN (1946), J. MAIER, A. SCHOLTEMA, B. VAN DER MEULEN, J.C.MEIJDAM, E. VAN DAALEN EN L. FABER ARCHITECTEN EN CONSULTANTS A&C, ROTTERDAM, MAIER ARCHITECTUUR, BURO MIEN RUYS EN GGD NEDERLAND – WERKGROEP RUIMTELIJKE ORDENING

De nieuwe playground is toegankelijk. Toegankelijk in meerdere betekenissen: door de goede toegangspaden en in het zicht, maar ook toegankelijk voor vele jongeren uit de buurt en voor anderen. Toegang tot bewegen, toegang tot ontmoeting, toegang tot groen, natuur en de idealen van duurzaamheid, toegang tot deelname aan de maatschappij. Playgrounds zijn voor de hele buurt “Een plek in en voor de buurt, waar je kunt bewegen en sporten, maar waar je ook kunt chillen met je buurtgenoten en waar altijd iemand aanwezig is voor support en coaching als je dat wilt”.

120

INTEGRALE ONTWERPEN

Bewegen en sporten is en blijft de essentie van de playground. Overgewicht is een groeiend probleem onder de Nederlandse bevolking, ook bij de jeugd. Laagdrempelig sporten beweegaanbod in de buurt is daarom van groot belang. De playground biedt de jeugd een plek om laagdrempelig te kunnen sporten en bewegen. Maar er is meer: de playgrounds zijn het verlengstuk van de woning, de buurt, de school, het werk, de sportvereniging en de (gemeentelijke) instellingen. Het is een plek die jongeren een bredere, informele ondersteuning biedt en aandacht schenkt aan de fysieke, geestelijke én maatschappelijke gezondheid. De manier van inrichten speelt in op

de specifieke locatie, zodat het optimaal aansluit met de wensen uit de buurt en met de looplijnen in de omgeving. Bewegelijk zijn: lichamelijk en emotioneel De filosofie is opgebouwd vanuit de perceptie van jongeren, met name die van tien tot achttien jaar; een vertrouwde sfeer, met je eigen groep, op je eigen plek. Is het niet zo dat (met name) pubers met de dag leven, zich van nature afzetten tegen opvoeders, graag behoren tot een groep, maar daarnaast natuurlijk ook af en toe alleen willen zijn? De playground biedt daarom ruimte waar

je rustig kunt zitten en kletsen, maar is ook een plek voor support en coaching als je dat wilt. Een formele route naar zorg lijkt bij jongeren niet te werken, immers zij kiezen zelf hun weg en momenten. Voor jongeren is het balanceren tussen verzet en meedoen, tussen ‘het laat me met rust’ en het hulp zoeken. Daarom is de playground veilig én uitdagend, half in het zicht én half uit het zicht, vanzelfsprekend in de buurt én toch goed georganiseerd. De playground is daarom de ideale basis voor diegenen die zich het lot van de jeugd (beroepshalve) aantrekken. Hoewel we ons op de groep tien tot achttien jaar richten, is er natuurlijk ook ruimte

en aandacht voor de jeugd tot tien jaar en voor ouderen, zelfs senioren. Zo is er interactie tussen jong en oud en is het een plek voor de hele buurt. Het honk Naast het speelplein, de speeltoestellen, het groen en de verschillende plekken, is er een playground-huis: het honk. Het honk is het onderkomen waar de diverse begeleiders, docenten en zorgprofessionals hun vaste stek hebben. Een buurtsportcoach, die gemeenten óf al in dienst hebben (voorheen de combinatiefunctionaris) óf in dienst kunnen nemen met behulp van een (gedeeltelijke) subsidie vanuit VWS,

De buurtsportcoach opent de playground: het RKF logo gaat aan, wifi is beschikbaar, diverse interactieve toestellen worden geactiveerd, er is water en een toilet, je kunt er losse spellen halen, een waterijsje kopen en EHBO is beschikbaar. Maar er is vooral een luisterend oor en de noodzakelijke kennis om te helpen, want de buurtsportcoach blijft aanwezig. Mooi en groen en toch betaalbaar De kracht zit in de eenvoud: elementen zoals een grasheuvel, hoogteverschillen, stenen randen, gras en (klim-)bomen zijn aanleiding tot sport en spel. Voor de fysieke gezondheid is de inrichting van de playground met speelplein en speelelementen belangrijk. Wij onderscheiden in onze filosofie meerdere componenten die allen

op de playground terugkomen; 1. speeltoestellen voor kleine kinderen, 2. speeltoestellen voor grote kinderen, 3. losse spellen, 4. het basiselement (speelplein), 5. het honk 6. zitelementen voor buurtbewoners, 7. aanwezigheid van aantrekkelijk en onderhoudsarm groen en 8. een kindlint. Het kindlint is een verkeersveilige, herkenbare en kindvriendelijke route die de playground met de scholen en andere belangrijke locaties in de wijk verbindt. Om de nieuwe playground verder goed in de buurt in te bedden, is participatie essentieel. Dit zorgt voor betrokkenheid, minder vandalisme en meer gebruik. Per component is er een lijst met mogelijke duurzame invullingen waaruit buurtbewoners kunnen kiezen. Hoe duurzaam en onderhoudsarm de nieuwe playgrounds ook zijn, beheer en exploitatie kosten geld. Het onderhoud van de playground komt in principe

neer bij de gemeente. Het is uiteindelijk openbaar gebied; per locatie moet dit aspect onderzocht worden. Mogelijk kan de RKF standaardcontracten opstellen die afspraken over beheer met gemeenten vastleggen. Exploitatie zou vanuit gemeentelijk budget voor buurtsportcoaches kunnen komen. Daarnaast kunnen leiders vanuit nabijgelegen kinderdagverblijven, leerkrachten, wijkverpleegkundigen etc. het honk gebruiken en bemannen. Voor het slagen van onze filosofie is het cruciaal dat er na de oplevering veel aandacht is en blijft voor de implementatie ervan. Sfeerimpressie: uitdagende spelaanleidingen en eetbaar groen Door het half verdiepte parkeren onder het skateplein kunnen elders parkeerplaatsen weggehaald worden. Er ontstaat ruimte voor groen in het straatprofiel en ruime toegangen naar het speelgebied. De trap-

pen naar het verhoogde skateplein bieden speelaanleiding en zitgelegenheid. Er is een 100 meter sprintbaan parallel aan de Turkooislaan, gecombineerd met een verhoogde zitrand als afscherming van de auto’s. Daaraan is een met klimplanten begroeide pergola over de hele lengte toegevoegd. Deze loopt ook rond het parkeerterrein. Dit biedt een groen tegenwicht voor de hoge flat en geeft intimiteit aan het speelgebied. Op de pergola zijn zonnecellen geplaatst. De sprintbaan is een vrolijk gekleurd, grafisch interessant element. Het speelplein ligt iets verdiept, vrij centraal op de playground. Bij vorst is het een mooie ijshockey-baan. Door het iets verdiepen is er een opstaande rand om op te zitten en ballen tegenaan te schoppen. Het honk komt op de rand van het skateplateau als een hoge uitkijkpost. Het huisje wordt gecombineerd met een klimwand. De lange randen aan het Maansteenpad

behouden hun groene karakter, aanwezige bomen worden gespaard. Van de vrijkomende grond uit de verdiepte parkeerruimte worden klimheuvels van verschillende grootte en vorm gemaakt. Reliëf zorgt ervoor dat de ruimte groter lijkt. Het is tegelijk een speelaanleiding. Verschillende eilanden rondom de playground krijgen een eigen thema: kruiden, bloemen, spelen voor de allerkleinsten. Alle nieuwe bomen zijn fruitbomen, zoals appels. De bomen bloeien in het voorjaar en geven vruchten voor een gezond dieet. Eén wand bestaat uit aardbeienplanten. Iedereen mag plukken en eten. Zo wordt de playground een plek in en voor de buurt, waar je kunt bewegen en sporten, maar waar je ook kunt chillen met je buurtgenoten en waar altijd iemand aanwezig is voor support en coaching als je dat wilt.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

121

PLAYING VERSUS GAMING S.E. VAN ENGELENHOVEN (1986) VAN ENGELENHOVEN ARCHITECTEN, BARNEVELD

Visie “Spelen, sporten en gamen voor jong en oud.” Motto Playing versus Gaming Filosofie achter het motto Vandaag de dag zijn kinderen kortweg op te delen in twee groepen. Enerzijds zijn er kinderen die op de traditionele wijze buiten willen spelen. Deze groep wordt in dit project aangeduid met de term ‘PLAYING’. Anderzijds zijn er steeds meer kinderen die het merendeel van hun tijd aan videogames wensen te besteden. Deze groep wordt in dit project aangeduid met de term ‘GAMING’. Doordat er een plein is gecreëerd waar spelen, sporten en gamen deels geïntegreerd aan bod komen wordt ook de tweede groep uitgedaagd om actief buiten te spelen. Het ontwerp Een gecombineerd landschap, bestaande uit plein en een park, vormt een aanzienlijke toegevoegde waarde voor een stedelijke omgeving, omdat de omgeving zelf doorgaans grotendeels uit harde materialen bestaat. Het verharde plein vormt daarbij een vertrouwde omgeving voor de gebruiker van het plein en het parklandschap bied de gebruiker een natuurlijke omgeving. Doordat het ontwerp in hoofdlijnen bestaat uit het park en het plein worden aan de behoeftes van verschillende soorten gebruikers voldaan. Het pleinlandschap voorziet in een plek om te spelen, sporten en gamen. Het parklandschap voorziet aanvullend in de mogelijkheid om te sporten door middel van een trimbaan en biedt tevens de ruimte om te relaxen en elkaar te ontmoeten. Het speelplein kan na zonsondergang worden afgesloten door omheining van het speelplein met een metalen hekwerk met daarachter een heg. Dit voorkomt ongewenst gedrag dan wel verblijf op het speelplein na zonsondergang. Tevens zorgt de omheining van het speelplein voor een omgeving waarin kinderen veilig kunnen spelen, sporten en gamen. Het verharde pleinlandschap biedt een schitterend gezichtsveld vanaf de hoofdingang, op de hoek van de Turkooislaan en de Topaaslaan, schuin over het speelplein. Door het gebruik van hoogte en diepte in het ontwerp is er driedimensionaliteit gecreëerd. De heuvel in het parklandschap is zo ontworpen dat het een dak over het pleinlandschap creëert. Onder dit dak bevindt zich het onderdeel van het pleinlandschap waar op verschillende manieren interactief en competitief gezamenlijk gegamed kan worden. De gekozen opzet maakt het bovendien mogelijk om met kinderen over de hele wereld te gamen. Dit kan met de SmartUs game, daarnaast bevinden zich op dit onderdeel de Sona

122

INTEGRALE ONTWERPEN

geluidsboog en de gamenetic en als educatief element biedt dit onderdeel tevens op speelse wijze, door middel van twee energie opwekkende fietsen en steppen, de gebruikers de mogelijkheid om te zien hoeveel energie het kost om bijvoorbeeld een Xbox te laten werken en hoeveel energie de gebruiker zelf produceert door gebruik van de fietsen respectievelijk steppen. Daarnaast is het ook mogelijk om met deze fietsen en steppen het tegen elkaar op te nemen, wie het meeste energie opwekt is de winnaar. Om van gamen verder te gaan naar spelen loopt de gebruiker symbolisch ‘naar buiten’. Het spelen is met het oog op de kleinste gebruikers (0-12 jaar) ontworpen met traditionele speeltoestellen met daarnaast een enorm kunst/speelobject in de vorm een meisje. Dit kunst/speel object genaamd ‘Big girl’ is ontworpen door Tom Otterness uit de Verenigde Staten en geeft kinderen de mogelijkheid om in en op het object te klimmen en er vanaf te glijden. Daarnaast kijkt de ‘Big Girl’ symbolisch over het plein. Als de gebruiker verder loopt komt de gebruiker terecht bij het sporten. Op het pleinlandschap bestaat het sporten uit het Sutu Court van de leverancier Yalp. Dit sportveld biedt de gebruikers de mogelijkheid om verschillende balsporten, zoals voetbal, basketbal en tennis, te beoefenen. Daarnaast bevat het Sutu Court een interactieve voetbalmuur die de jeugd uitdaagt om actief buiten te gaan sporten. Resultaten kunnen worden bijgehouden waardoor niet alleen op het speelveld maar ook internationaal de competitie kan worden aangegaan. De vloer het het Sutu Court zal worden uitgevoerd met de autarkische technologie welke kinetische energie opwekt zodra het veld gebruikt wordt. Een voorbeeld hiervoor is de energie opwekkende dansvloer en het idee van de ‘slimme autoweg’ (bron: http://www.bright.nl/slimme-snelweg-maakt-eigen-stroom)

schap is ingericht zijn in dit kader gemaakt van duurzaam hout. Dit in tegenstelling tot de inrichting van het pleinlandschap, waar nagenoeg alles in harde materialen is uitgevoerd. In de linkeronderhoek van het parklandschap is ten slotte een waterelement gecreëerd waarbij kinderen op spelenderwijs kunnen leren over water en waterzuivering. Duurzaamheid In het ontwerp is op verschillende manieren rekening gehouden met duurzaamheid. Zo worden de gebruikers, kinderen maar ook ouderen, door middel van de energie opwekkende fietsen en steppen geconfronteerd met de hoeveelheid elektriciteit die een tv, Xbox, wasmachine e.d. kosten om te gebruiken, maar worden de gebruikers daarnaast competitief uitgedaagd om energie op te wekken. Kinderen moeten daarnaast eerst pompen voordat ze de gamenetic kunnen gebruiken en de gebruikers van het Sutu Court wekken onbewust energie op. De sporten spelelementen worden bovendien geproduceerd op een ecologisch, economisch en sociaal verantwoorde manier. Omdat in stedelijke omgevingen CO2 vaak een probleem is, is er daarom in het ontwerp voor de verlichting van het speelplein gekozen voor de Bio-lamp. Deze lamp is ontworpen door de Hongaarse ingenieur Peter Horvath en produceert een biobrandstof waarop onder meer de lamp zelf kan branden. De lamp zuigt eerst CO2 uit de lucht op, deze aangezogen CO2 wordt vervolgens door een combinatie met water, zonlicht en algen omgezet in zuurstof en brandstof.

Het parklandschap voorziet in twee behoeften; sporten en relaxen. Het sporten vindt plaats door middel van een trimbaan waarvan de sportelementen langs het slingerende verharde pad liggen. De trimbaan is een parcours met houten sportelementen waarmee de conditie van de gebruiker kan worden getraind. De bordjes bij de verschillende sportelementen geven aan wat de gebruiker bij het desbetreffende element behoort te doen. Op verschillende plaatsen in het parklandschap zijn picknicktafels, bankjes en ligstoelen geplaatst zodat gebruikers daar onder andere alleen of met meerderen kunnen relaxen en elkaar kunnen ontmoeten. Met uitzondering van het verharde pad is het parklandschap met veel groen en bomen op een natuurlijk wijze ingericht. De voorwerpen waarmee het parkland-

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

123

MEET & PLAY YBEL DIJK (1972) EN ANA EGIDO YBEL DIJK INTERIEURARCHITECTUUR, UTRECHT

“RKF zoekt vooral naar verbeeldingen van een nieuwe manier van bewegen, sporten en spelen. Nu liggen de playgrounds vaak als op zichzelf staand element in de wijk, maar misschien kan een veel verder gaande integratie plaatsvinden tussen openbare ruimte en playground?”

een logische plek om elkaar te ontmoeten. Wanneer er familie leden en/of vrienden zijn zal je er zelf ook sneller naar toe gaan. Moeder zit met jouw kleine broer in het centrale gedeelte te spelen en te buurten en zelf ga je lekker een potje voetballen met je vrienden op het aangrenzende voetbalveld.

Playgrounds worden een natuurlijke ontmoetingsplaats voor jong en oud, waarbij sport en spel centraal staan.

Gezonde ontwikkeling De plek waar kinderen spelen is in belangrijke mate bepalend voor het soort activiteiten dat ze ondernemen. Buiten kunnen kinderen meer, gevarieerder en intensiever bewegen dan binnen. Het is prettig te bewegen en sporten in een sociaal veilige en uitdagende omgeving waar je ook zelf dingen kunt ontdekken. Kinderen leren met zand, steentjes, takjes en bladeren omgaan en ondervinden wat de verschillende seizoen teweeg brengen.

De diversiteit(zoals verbeeld in onze cirkel) in een gebied speelt in op de verbeeldingskracht van kinderen en hun behoefte aan autonomie. Diversiteit voorkomt dat als er niet gesport wordt het gebied er verlaten bijligt. Voor een RKF - playground kan een diversiteit van sport en spel, ontmoeten en speelgroen een ideale combinatie zijn. De 3 elementen lopen zo veel mogelijk door elkaar heen waarbij het elkaar ontmoeten centraal staat. Zo creëer je een sociaal veilige omgeving en worden playgrounds een natuurlijke ontmoetingsplaats voor jong en oud, waarbij sport en spel centraal staan. Ruimtes waar kinderen kunnen spelen in de stad hebben veelal eenzelfde opzet. Het zijn traditionele speelgebieden bestaande uit een vlak terrein met meerdere speeltoestellen. Hoewel regelmatig sprake is van een ‘groene setting’ (een grasveld en enkele bomen of struiken) kan van een natuurlijke omgeving meestal niet worden gesproken. Het groen is geen onderdeel van de feitelijke speelruimte en ook geen object van spel, het is decor. Spelen in de natuur is uitdagend en inspirerend voor kinderen en levert ook belangrijke voordelen op het gebied van algemene ontwikkeling en gezondheid. Een openbare ruimte wordt steeds intensiever benut en strakker geordend; er zijn weinig ‘restruimtes’. Door gebruik te maken van de diversiteit van playgrounds dwars door deze ordening heen geeft de totale ruimte meer veerkracht en flexibiliteit. Vanuit esthetisch oogpunt, maar ook op het intermenselijke vlak. Wij vinden het belangrijk om in een vroeg stadium lokale initiatieven en doelstellingen van buurtbewoners, scholen en gemeentediensten te integreren in een totaal plan. People = ontmoeten, bewegen en bewustzijn kernpunten communicatie & multimedia / betrokkenheid & draagvlak / samenhang & samenwerking Ontmoeten Door de integratie van de playground met de behoeften, wensen en gewoonten van de buurtbewoners (jong en oud) wordt het

124

INTEGRALE ONTWERPEN

Sociale cohesie in de wijk Sociale cohesie ontstaat doordat buurtbewoners, lokale scholen en gemeente betrokken worden bij initiatieven rondom de playground. Het organiseren van workshops, cultuurbijeenkomsten, sporten speldagen en andere initiatieven die aansluiten bij de behoeften en gewoonten van de buurt. Multimedia en Games De belevingswereld van de huidige generatie kinderen en jongeren komt voort uit de input van beeldschermen ( van smartphone tot (spel)computer). Met de “Krajicek-game” worden kinderen gestimuleerd om deze wereld te verbinden met buiten, middels sport-en spel met competitieachtige en educatieve elementen. Scholen die onderling met elkaar strijden om de snelste tijden, of het verstoppen van schatten voor elkaar in de wildernis met aanwijzingen die terug te vinden zijn op internet, etc. Maar ook educatieve games met de stand van de zon, de opvang van regenwater en CO2 problematiek, maar ook vertrouwd raken met het ontstaan van obesitas in het kader van bewustwording Participatie Hoe meer buurtgenoten betrokken worden bij initiatieven in en rond de playground, hoe meer het hun eigen plek wordt. Een plek waar ze zich verantwoordelijk voor gaan voelen, een eigen plek die ze ook schoon willen houden. Kinderen worden actief en spelenderwijs betrokken bij het in stand houden van de playground en ontwikkelen verantwoordelijkheidsbesef.

Planet = natuur , duuzaam en klimaat Speelnatuur - wildground Door het groen een onderdeel van de feitelijke speelruimte te maken is het mogelijk zo veel mogelijk natuur in de wijk te houden. De natuur is een onderdeel van de playground geworden. Naast de sportvelden

en speeltoestellen is het uitdagend voor kinderen om op eigen initiatief een spel/avontuur te ontwikkelen. Waar kan dit beter dan op plekken die niet helemaal ingericht zijn. Gezonde voeding (Krajicek-gaard/ fruteground Naast meer beweging draagt gezonde voeding ook bij aan het omlaag brengen van obesitas bij kinderen. Hier wordt momenteel vanuit de overheid om meerdere fronten op ingespeeld. De Lekker-fit scholen zijn hier een goed voorbeeld van, een lesprogramma waar ook de gemeente Leiden aan meedoet. In de nieuwe Krajicek playgrounds kan het gezonde effect van sport en gezonde voeding in de praktijk worden gebracht. Op de playgrounds worden fruitbomen geplant door kinderen van lokale scholen. De vruchten blijven onbespoten en kunnen zo van de boom worden geplukt door de kinderen en ouders die gebruik maken van de playground. Ook worden er notenbomen geplant. Dit draagt bij aan de positieve bewustwording over welke voeding goed voor je is. Het thema rondom gezonde voeding geeft ook de mogelijkheid om (lokale) samenwerking op te zoeken met partijen die ook met gezonde voeding bezig zijn of hier een belang bij hebben, zoals GGD, scholen en telers. Ruimtelijk biedt het aanknopingspunten om waar mogelijk en gewenst te verbreden, door b.v. een schooltuin eraan te koppelen. Waterafvoer en opvang in samenwerking met de gemeente Het grootste deel van de bevolking woont en werkt in de stad. Steden krijgen de komende jaren steeds meer te maken met de gevolgen van klimaatverandering zoals wateroverlast, hitte en droogte. Aanpassing van de ruimtelijke inrichting, de openbare ruimte, het watersysteem, woningen en gebouwen is noodzakelijk om de stad op termijn leefbaar te houden en maatschappelijke ontwrichting en ongemak te voorkomen. De nieuwe Krajicek Playgrounds kunnen zodanig worden aangelegd dat ze een positieve bijdrage leveren aan het klimaatbestendig maken van de stad. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

Profit = bewegen, duurzaam en bewustzijn Gezondheid De kosten voor de gezondheidszorg rijzen de pan uit. Obesitas is een vooraanstaand probleem. Integratie van sport en spel met de dagelijkse leefpatronen van de mensen in de buurt is een belangrijke preventiemethode voor overgewicht icm met workshops eetgewoonten. Kinderen zijn zowel fysiek als mentaal veerkrachtiger en sterker als ze een basisconditie bezitten en geen overgewicht hebben. Ook de sociale interactie die als rode draad door de playground loopt als centrale ontmoetingsplek is van groot belang om gezonde normen te ontwikkelen. Duurzaam - Next Generation Met profit bedoelen wij ook “purpose”. Wat is de winst voor de volgende generatie? Op deze playground komen kinderen dicht bij hun natuur te staan, worden ze zich bewust van duurzaamheidsaspecten en het belang van sport en spel in combinatie met natuurbehoud. Zowel jong en oud worden zich bewust van het belang van spelen in vrijheid en verbondenheid. Funfactor Het inzetten van speelse educatieve programma’s, games icm multmedia, sociale interacties, gezonde competitie, ontwikkelen van motorische talenten, natuurervaring, creatieve en constructieve uitdagingen aangaan, is fun. En gelukkige kinderen zijn onbetaalbaar.

Waterhuishouding; opvang hemelwater, ontlasten bestaand systeem Waterproblematiek op een ervaarbare, positieve en speelse manier zichtbaar maken op de playground. Energiebesparing en duurzame energieopwekking Energiebesparing door toepassing van slimme verlichting (toepassen LED’s) op de Playgrounds. Maar denk ook aan spelende en sportende kinderen die actief en direct zichtbaar energie opwekken via hun gebruik van de speeltoestellen (swinglight en bikelight)en door toepassing van een “sustainable energy floor “ op de Playgrounds.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

125

SAMEN DUBBELOP, DUBBELOP SAMEN PETER VREDEVELD (1983) HARLINGEN

Samen dubbelop, Dubbelop samen Bij de meeste speelveldjes die je in Nederland aantreft zie je vaak dat er slechts 1 veldje van iets wordt geplaatst. Dit is dan wel vaak een multifunctioneel veldje maar dat kan dan per moment maar door 1 groep per keer gebruikt worden. Vaak is de groep die het meest gebruik maakt van een dergelijk veld een groep al wat oudere jongens. Deze zijn het sterkst en hebben vaak de grootste mond van de buurt. Pas als zij geen zin meer hebben is er plaats voor de kleineren en/ of de meisjes. Om hier een tegenwicht aan dit fenomeen te bieden zijn er in dit ontwerpvoorstel niet

126

INTEGRALE ONTWERPEN

1 maar 2 veldjes geplaatst. Een grote en een kleine. Die kleine is minder interessant voor de oudere jongeren maar des te interessanter voor de jongere groep. En andersom. Het idee meer dan 1 komt ook terug in de hangplekken. Hiervan zijn ook meer dan 1 geplaatst. Het is vooraf wellicht een grotere investering maar uiteindelijk zal er dubbelop plezier zijn. Voor groot en nog niet zo groot.. Route Maak het mogelijk om een routes te wandelen, rennen, skaten rondom het speelplein. En laat de openbare ruimte qua materiali-

sering van de bestrating deel uitmaken van de buurt. Geen dure chique klinkers oid maar gewoon 30x30 betontegels als deze in de buurt ook aanwezig zijn. Laat het plein versmelten met de omgeving. Hangplekken Net als bij de speelveldjes worden er in de voorstel meerdere hangplekken geplaatst. Deze hangplekken zijn niet monofunctioneel maar op meerdere manieren te gebruiken. Deze kunnen gebruikt worden als zitplek, skateramp, podium etc.

Zitplekken en speelaanleidingen Verspreid over het gehele plein zijn zitplekken gecreĂŤerd. Door het toepassen van de bouwblokken, van uitgerecycled plastic, ontstaat er een rand waar men op kan zitten. Deze rand kan af en toe een verhoging of een vervorming hebben. Deze afwijkingen in de rand kunnen een aanleidingen zijn voor verschillende straatsporten (skaten, free-run, bmx) of om gewoon tegen aan te hangen. Ook hier is het gebruikersdoel: Dubbelop

Duurzaam materiaalgebruik Het plein is opgebouwd met bouwstenen die zich als een ketting aan elkaar laten rijgen. Met een beperkt aantal stenen is een flexibel plein in te richten en zijn gebieden en routes eenvoudig af te bakenen. De gebruikte stenen zijn gemaakt van plastic in de laatste recyclefase van het materiaal. Waar dit soort plastic nu vooral gebruikt wordt voor spoorbielzen en paaltjes kan dit product vanaf nu ook dienst doen als vormer van speelpleinen en landschapsontwerpen. Mocht het plein, in dit geval het Maansteenpad, van functie vernaderen in de

toekomst dan kan het geruimd worden en kunnen de bouwstenen simpel hergebruikt worden en elders hun leven voortzetten. Op een andere plek zal de uiterlijke verschijning van een dergelijk plein er totaal anders uit kunnen zien. Dus het gebruik van een dergelijk principe is dubbelop duurzaam.

INSPIRATIEBOEK â&#x20AC;&#x201C; ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

127

PLAY2GROW JUDITH WIELENS (1978), GERARD TER HOFTE EN ELMAR HAMMERS FOCUS ARCHITECTUUR, HAAKSBERGEN, ATELIER 007 EN ONTWERPBUREAU ELMAR HAMMERS

Zorg en aandacht besteden aan de toekomst, aan de jeugd, daar staat de Krajicek Foundation voor. Dat is een duurzame visie. Deze duurzame visie is ook toe te passen op de playground. Er wordt een basis gelegd met robuuste oplossingen die lang mee gaan. Het fundament, in de vorm van een stedenbouwkundige ruimte. Een ruimte die een integraal onderdeel is van de stedelijke omgeving. Deze basis wordt flexibel ingevuld, zo kan er worden gereageerd op toekomstige ontwikkelingen. Tijdelijke oplossingen volgen elkaar op in hetzelfde tempo als de dynamische belevingswereld van de jeugd. Want deze belevingswereld veranderd zeer snel. Mede door nieuwe technologieën en media zit de jeugd veel binnen. Jongeren moeten de mogelijkheid krijgen om vrij te sporten en bewegen. De playground zal daarom een mix zijn van een stevige basis en een flexibele invulling. De invulling evolueert en reageert op de toekomst. Dit betekent dat ontwikkelingen van buiten invloed hebben op de playground. Dit begint al bij het ontwerp, de gebruikers van de playground worden betrokken in het ontwerpproces. Uit een verzameling van bouwstenen (DNA) kunnen gebruikers kiezen, ze zien wat de bouwstenen inhouden en zullen op die manier zelf richting geven aan hun eigen toekomst. Uit de oersoep van bouwstenen ontstaat uiteindelijk de nieuwe playground. Ook na het ontwerp en de realisatie van de playground kan deze reageren op veranderende omstandigheden in de wijk, zowel de hardware als de software. Ontwikkelingen van buiten kunnen voortkomen uit de sport, de wijk, de techniek en de media maar ook uit ecologische, sociale en economische omstandigheden. Een periodieke evaluatie is wenselijk, waarin uitgesproken wordt wat de veranderde omstandigheden zijn. Hierbij kunnen de geschikte ingrepen gezocht worden, waardoor een zelfregulerend organisme ontstaat. Zo blijven de gebruikers nauw betrokken in het doorontwikkelen van het gebied, waardoor deze levendig en dynamisch blijft. Zorg en aandacht geven aan de toekomst, dat is onze visie op duurzaamheid en de playground. Er kan worden gereageerd op toekomstige ontwikkelingen, waarbij tijdelijke oplossingen elkaar opvolgen. Deze duurzame visie kijkt naar de toekomst op een zo lang mogelijke termijn. Bewust van het feit dat de toekomst niet te voorspellen is, kun je maar beter mee evolueren. Stedelijke ruimte De playground is een stedenbouwkundige ingreep, en heeft een dialoog met zijn omgeving. Een duurzaam stedenbouwkundig ontwerp is specifiek voor de plek, en niet generiek, daarom hebben we gezocht naar een locatie voor de playground. We hebben contact gelegd met meerdere partijen.

128

INTEGRALE ONTWERPEN

Samen met gemeenten, woningbouwcorporaties en de plaatselijke GGD hebben we gezocht naar een geschikte locatie. Een wijk met diverse sociale uitdagingen, waar weinig mogelijkheden zijn om te sporten. Een plek waar de playground optimaal tot zijn recht komt en een positieve impuls geeft aan de wijk en de stad. Deze locatie hebben we gevonden in Enschede, op het Polaroid terrein. In deze wijk is de sportparticipatie onder jongeren heel laag. Voordat Polaroid zich vestigde in Enschede lag hier een textielfabriek. De tijden van grote textielbaronnen en de industriereus Polaroid zijn voorbij. Nu is het gebied overgenomen door kleine, innovatieve en bruisende ondernemers, het is een gebied in ontwikkeling. De introductie van een playground gaat een boost geven, vooral omdat het gebied aan het begin staat van grote ontwikkelingen. Het gebied is versnipperd en rommelig. In deze stenen woestijn is er één plek met hoge kwaliteit en dat is rondom de watertoren. Deze toren ligt in een groen park. Dit groene karakter wordt in ons plan doorgetrokken richting het Polaroid terrein. Het kleine plukje groen wordt opeens heel zichtbaar en bepaald het karakter van een groot gebied. In deze groene as komt de playground te liggen. Het park bij de watertoren ligt verhoogt, deze glooiing in het landschap creëert in de playground pleinen en stedelijke plekken. Hier kun je verblijven, ontmoeten of gewoon passeren. Alle leeftijden genieten van het park en kunnen meedoen in een creatieve groene omgeving, waar flexibele sportprogramma’s aangeboden worden. De lokale ondernemers, waaronder een restaurant, dagbesteding, indoorsport, kunstatelier, kinderopvang en een kruidenkas profiteren hiervan en de playground gaat hierdoor meer leven.

helmpjes. Verplicht moeten kinderen soms buiten spelen op de aangewezen plekken. Grenzend aan het sportgebied is daarom een plek waar kinderen vrij kunnen spelen in de natuur. Spelenderwijs met de natuur bezig zijn wakkert bewustwording aan. Het planten van een appelpit en volgend jaar een klein boompje zien groeien. Spelen met waterpompen en zien wat energie opwekken in praktijk is. De toestellen zijn zoveel mogelijk biologisch afbreekbaar of recyclebaar. Dit kan heel eenvoudig in de vorm van een omgezaagde boom zijn of houten gevelbekleding. Maar ook nieuwe technieken in de vorm van kunstgras voor de sportvelden dat volledig recyclebaar is. De nieuwste innovaties leiden ertoe dat er ook interactief gesport en uitgedaagd kan worden, via social media wordt een competitie opgezet of activiteiten georganiseerd. De dynamiek van het gebied veranderd telkens. Waar de playground uiteindelijk naar toe groeit ligt grotendeels in de handen van de gebruikers.

De playground is niet aan één wijk gekoppeld, maar centraal tussen verschillende woonwijken, cultuur en werken gesitueerd. Zodat de playground toegankelijk is vanaf verschillende wijken en niet geclaimd wordt door één wijk. De zichtlocatie zorgt zelfs voor een stadsfunctie. Het duurzame gebruik wordt hiermee vergroot. De playground richt zich op een zo breed mogelijke doelgroep, waardoor meer interactie en betrokkenheid uit de buurt ontstaat. Ouders, ondernemers, kinderen en ouderen bewegen door elkaar heen. Het is een plek waar je kunt wandelen, ontmoeten, lunchen of sporten. Ons doel hierbij is dat alle leeftijdsgroepen zich aangetrokken gaan voelen tot bewegen, leren en ondernemen. Natuurlijk landschap Als er veel groen en water is, zoals op het platteland of in parken, gaan kinderen buiten spelen in de natuur. Er wordt in bomen geklommen, vissen gevangen en hutten gebouwd. Dat kan alleen als er geen betutteling is, geen kniebeschermers of

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

129

DE BEWEEGREDENEN SYBOLT MEINDERTSMA (1955), JAN MEINDERTSMA, BAS SLIJKHUIS, RICHARD VAN DE BRAKE, KLAASJAN SWAGER, PATRICK MORREN, SIMON BOS, LARS WUIJSTER, WIM VAN VLIET EN ERWIN VAN DIJK BUREAU SYBOLT MEINDERTSMA, AMSTERDAM, IJREKA, FORECO, TAUW EN VAN VLIET HARMELEN

NEDERLAND AAN KOP MET HET DUURZAME-PLAYGROUND-KOMPAS Een duidelijke filosofie en samenwerking maakt playgrounds proeftuin van duurzame materialen en concepten Een visie richting duurzaamheid voor sport en speelplaatsen Jongeren moeten de kans hebben om te kunnen bewegen en te sporten, juist in die wijken waar voor hen beperkte mogelijkheden zijn. Om de doelgroep een betere toekomst te bieden is het van belang om duurzaam om te gaan met de inrichting van nieuwe playgrounds. Innovatie is nodig om te komen tot nieuwe oplossingen, zodat de jeugd veilig en gezond kan gaan sporten en spelen. Duurzaamheid moet onderdeel zijn van de inrichting en vormgeving van de sportieve pleinen. Door de handen in één te slaan, met een helder en duidelijk instrument, biedt samenwerking tussen opdrachtgever, architect, speeltoestellenfabrikant en ondergrond specialist nieuwe oplossingen en mogelijkheden. Het duurzame-playground-kompas geeft richting aan duurzaamheid zodat moderne oplossingen snel hun weg vinden naar speelplaatsen. In het ontwerp “De beweegredenen” vinden de volgende materialen snel hun weg naar playgrounds: een alternatief voor tropisch hout door bio-modificatie, gerecyclede sportschoenen als ondergrond en constructief materiaal op basis van hout en beton. Speelplaatsen worden proeftuin voor innovatie en duurzaamheid.

Duurzaamheidskompas: meetinstrument voor het beste resultaat Het is belangrijk om in een vroeg stadium vast te leggen welke criteria belangrijk zijn voor de duurzaamheid van playgrounds. Aan de hand van deze criteria worden oplossingen beoordeeld en geselecteerd. Het duurzame-playground-kompas biedt een instrument voor het vastleggen van duurzaamheidscriteria. Ook toont het aan waar verbeteringen mogelijk zijn voor verdere verduurzaming van producten en concepten. Hiermee worden bedrijven uitgedaagd om in te zetten op ontwikkeling van concepten en duurzaam materiaalgebruik. Een duurzaamheidskompas geeft richting voor duurzaamheid van 2012 naar 2022 Om te komen tot een duurzame totaaloplossingen hebben wij in een vroeg stadium geïnventariseerd welke aspecten van duurzaamheid een centrale rol spelen bij het ontwikkelen van nieuwe playgrounds. Bij deze inventarisatie hebben wij aspecten welke vanuit RKF belangrijk zijn, gecombineerd met duurzaamheidaspecten welke wij als vanzelfsprekend zien als het over een duurzame playground gaat. We hebben de verschillende aspecten in drie fasen opgedeeld, namelijk; ontwerp, uitvoering en gebruik. Onderstaand de criteria voor beoordeling: Fase

Aspect

Ontwerp

Concepten

Citeria Ontwikkeling, Klimaat en Innovatie

Nieuwe ontwikkeling en uitdagingen voor duurzaam spelen Materialen die een zware druk leggen op het milieu doordat deze bijvoorbeeld ten koste gaan van tropisch regenwoud, horen niet thuis in een hoogwaardige speelomgeving. Het ontwerp van playgrounds moet rekening houden met de gehele levenscyclus van ontwerpen, herkomst, bouwen, gebruiken tot hergebruiken. Juist door deze benadering nemen we verantwoordelijkheid. Daarnaast moeten speelplaatsen multifunctioneel zijn om te kunnen voorzien in de wisselende wensen van jongeren in alle verschillende leeftijdsgroepen. Duurzaamheid concreet geformuleerd Een duurzame speelomgeving vraagt om innovatieve maatwerk oplossingen op het gebied van energie, klimaat, ecologie, groen en hergebruik. De focus ligt op het samenvoegen en combineren van nieuwe technieken, duurzame producten en innovatieve concepten. Om zo niet alleen duurzamere producten toe te passen, maar een totaaloplossing voor nieuwe playgrounds te realiseren, die een bijdrage levert aan de omgeving en maatschappij. Alle componenten die gezamenlijk de speelplaats vormen moeten op elkaar aansluiten óók wat betreft duurzaamheid.

130

INTEGRALE ONTWERPEN

Inpassing

Ecologie, Groen en Architectuur

Uitvoering Realisatie

Overlast, Emissies en Bodemgebruik

Materialen

Recycling, Levensduur en Herkomst

Gebruik

Beheer

Energie, Onderhoud en Vandalisme

Gezondheid Sporten, Multifunctie en Spelen

De criteria vormen de basis voor afwegingen in het ontwerptraject gericht op materiaalkeuze en afwegingen met het oog op toekomstbestendigheid. Het resultaat is: een nieuw ontwerp (2012), de beoordeling van gebruikelijke oplossingen in het verleden (2002) en een verwachting van mogelijke oplossingen in de toekomst (2022). ∞ Variant 2002, ons referentiekader: beperkte aandacht voor het klimaat en energie, geen aandacht voor ecologie, weinig natuurlijk materiaal, beperkte innovatie, weinig gerecyclede materialen. ∞ Variant 2012, ons ontwerp met innovaties: beginnende aandacht voor het klimaat en energie, meer aandacht voor ecologie, meer natuurlijke materiaal, nieuwe technologie en innovatie, gerecyclede materialen.

∞ Variant 2022, onze ambitie: klimaat neutraal, ecologische en natuurlijke oplossingen, nieuwe technologie en innovatieve oplossingen, cradle tot cradle, oog voor het totaalconcept inclusief recycling. De beoordeling van bovengenoemde varianten is te zien op de 2 panelen, waarbij met kleuren rood tot groen de duurzaamheidswinst voor de diverse criteria is aangeduid. Resultaat van een duidelijke visie en samenwerking beweegplayground Er is een nieuw playground ontwerp tot stand gekomen. Hierin is gebruik gemaakt van de nieuwste materialen en concepten op basis van nieuwe technologie: ∞ Ecologie: vervanging van tropisch hardhout door een gemodificeerd naaldhout product op basis van afval uit de rietsuikerindustrie en snelgroeiend naaldhout uit goed beheerde FSC houtplantages; ∞ Recycling: gerecyclede sportschoenen als duurzame ondergrond door het toepassen van rubbergranulaat, waarbij ook in de playground de mogelijkheid is voor inzameling van oude sportschoenen; ∞ Klimaat: vervanging van beton voor fundering en randen door een licht en nieuw materiaal op basis van hout en beton, waarin 35% afvalhout is verwerkt waardoor minder afval verbrand wordt en CO2 wordt opgeslagen met ook nog 30% gewichtsbesparing; ∞ Energie: vervanging van conventionele lichtmasten door de klimaatneutrale lichtmast. Een lichte onderhoudsvrije mast van gerecycled plastic afval, waardoor het een nuttige bestemming krijgt. Naast toepassing van bovenstaande materialen geeft het duurzaamheidskompas ook voor betreffende leveranciers richting aan verdere verduurzaming door o.a. energiebesparing en vervanging van producten op basis van aardolie. De beweegredenen voor deze sporten speelplaats In deze tijd van overconsumptie en overgewicht komt de focus steeds vaker op bewegen als middel tegen Obesitas te liggen. Dat in combinatie met natuurlijk groen in de stad, geeft een prima basis voor onze beweegplayground in een groene omgeving. We willen de natuur een handje helpen door op het speelveld heuvels te creëren, die aanleiding zijn voor allerlei spel en plaats bieden aan een aantal bijzondere speelelementen: de vulkaan, de kegelhuizen en de evenwichtsbalken. Aan de andere zijde van het sportveld ligt een betonnen klimelement voor de oudere jeugd, gemaakt van Houton. Allemaal stilstaande speelelementen, die beweging uitlokken.

mogelijkheid tot allerlei sporten als tennis, voetbal, basketbal, volleybal, panna en nog veel meer. Het heeft een toplaag van rubber, onder andere van gerecyclede sportschoenen gemaakt. De betonnen rand rondom van Houton is op maaiveldhoogte geplaatst, zodat de doorrollende ballen gekeerd worden. En je kunt elkaar lekker passeren bij een potje voetbal. Je bespaart er grondverzet en transport mee ten opzichte van een verdiept veld. De betonrand dient tevens als zitrand. Achter de banden staan zogenaamde klimaatmasten die het sportveld ’s avonds aanlichten op straatverlichtingniveau. Multifunctionele ballenvanger Een van de twee ballenvangers heeft een pentafunctie: de houten stijlen keren de bal, ze dienen als klimwand, ze bieden plaats aan een jeugdhonk voor ontmoeting, een spullenberging en er is een sportschoenen verzamelbak. Deze ligt centraal op het terrein. De verharding ervoor loopt breed uit om voor de jeugd een ontmoetingsfunctie te vervullen. Aansluitend ligt er een laag Nike Grind met rubberonderlaag als valbodem voor de klimwand. De ballenvangers zijn gemaakt van Nobelwood, bio-gemodificeerd naaldhout als vervanger van tropisch hardhout. De hardloopbaan De hardloopbaan ligt om het sportveld heen, en is opgebouwd uit Houton tegels met een laag van 15 mm Nike Grind daaroverheen. Twee of meer Piezotegels geven de mogelijkheid om, als je er overheen loopt, een tijdssignaal af te geven met energie die je opwekt door er op te gaan staan. Zo kan je met energie door jezelf opgewekt controleren hoe hard je loopt. Het signaal ontvang je op je smartphone. Mensen met een beperking En er is overal rekening gehouden met mensen met een beperking. Er zijn voldoende paden aangelegd om overal te kunnen komen. De speeltoestellen zijn grotendeels geschikt voor iedereen, zonder dat je dat er aan af kunt lezen. En er is een doorgang gemaakt naar het sportveld voor rolstoelers. Wij van de beweegredenen

Het terrein voor sport en spelen Het terrein aan het Maansteenpad, met bomen aan weerszijden, biedt door zijn langgerekte vorm plaats aan sport en spelen achter elkaar. We hebben een multifunctioneel sportveld ontworpen, met de

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

131

WE PLAYGROUND MARTIN LOK (1990) EN J. JEIJENGA STUDENTEN STEDENBOUWKUNDIG ONTWERPEN SAXION

WE PLAYGROUND RICHARD KRAJICEK FOUNDATION DE ARK Samenwerking Het concept is gebouwd rond de samenwerking met een bestaande partner in de wijk. De samenwerking tussen de partner en de Richard Krajicek Foundation (RKF) zorgt ervoor dat er meer wordt bereikt dan de opgetelde individuele kwaliteiten. Het concept is uitgewerkt in een wijk die onlangs een vernieuwing heeft ondergaan. De speeltuinen in de wijk kunnen ook een opknapbeurt gebruiken. Door de aanleg van de playground zal er een onderkomen zijn voor kinderen en jeugd uit de wijk. Multifunctionaliteit Duurzaamheid heeft zijn rol gekregen in

132

INTEGRALE ONTWERPEN

het gebruik van de beschikbare ruimte voor maximaal gebruik en plezier. De playground is zo ontworpen dat verschillende leeftijdsgroepen tegelijk gebruik kunnen maken van dezelfde ruimte. Daardoor wordt de ruimte efficiënt gebruikt en is de playground de hele dag in gebruik. Op de playground nodigen de toestellen en onderdelen de kinderen uit om hun eigen spel te verzinnen. Toestellen en onderdelen zijn multifunctioneel bruikbaar en kunnen ook door verschillende leeftijdsgroepen op verschillende tijden gebruikt worden. Daarnaast organiseert de RKF clinics en toernooien om sport te promoten in de wijk. Buiten de sporttijden om is er ruimte voor de partner om zelf evenementen te organiseren. Ook zijn er mogelijkheden

voor het geven van gastclinics door andere sportverenigingen uit Deventer. Interactie Bij andere ontwerpen en bestaande speelplekken worden de leeftijden uit elkaar gehouden uit angst voor onderlinge conflicten. Het doel is hier om deze groepen naast elkaar te laten spelen. Hierdoor ontstaat er interactie tussen de groepen en zullen de gebruikers van de playground zich sneller thuis voelen. Met de versmalling van de playground door het sport-gedeelte in het midden, ontstaat er een kleine barrière waardoor de oudere jongeren niet perongeluk bij de speeltoestellen belanden en kleine kinderen bij de het onderkomen van de jongeren. Omdat het te idealistisch is dat kinderen

altijd vriendelijk met elkaar omgaan, hebben de sportleiders naast hun sportieve inbreng ook een functie om mogelijke conflicten bij te leggen en botsingen te voorkomen. Om ‘s avonds een gezellige sfeer te creëren en eenheid te scheppen op het plein zal er muziek gedraaid worden. Dit voorkomt dat jongeren eigen muziek opzetten en overlast veroorzaken bij de buurtbewoners. De maximale geluidsterkte uit de boxen zal niet hoger zijn als 50 dB. Natuurlijk spelen Ruimte is een belangrijk onderdeel van het concept. Kinderen hebben ruimte nodig om te kunnen rennen, skeeleren en met elkaar te spelen in een veilige omgeving. De playground is zo opgezet dat iedereen die er gebruik van maakt, er zich thuis voelt

om te spelen. De playground heeft ook een maatschappelijke functie in de wijk. Door de relatie met de RKF wordt gezond leven en beweging gepromoot. Daarom is het concept van de playground ook echt bedoeld voor krachtwijken. Duurzaamheid wordt in dit concept gezien als efficiënt met ruimte en geld omgaan. De playground is een succes als duurzaam ontwerp waneer deze iedere dag intensief gebruikt wordt door de leeftijdsgroepen tussen 3 en 23 jaar. Op de playground wordt gebruik gemaakt van robuuste materialen zodat het ontwerp vandalisme bestendig is en lang mee gaat.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

133

PLAYFULL PLAYGROUND FRANCIS VOS (1980) FRANCIS VOS, AMSTERDAM

MOTTO: PLAYFULL PLAYGROUND – GEBRUIK HET VOLLEDIGE TERREIN ALS SPEELLANDSCHAP playFULL playGROUND gebruikt het hele terrein (FULL GROUND) met speelse vormen (playFUL) om zo de plek om te toveren tot een playground vol sport en spel (FULL play), waarbij gespeeld is met het Nederlandse klimaat (play GROUND). Gezondheid Filosofie: Een landschap dat beweging stimuleert

134

INTEGRALE ONTWERPEN

Hoogteverschillen: Het oppervlakte van het terrein wordt vergroot door hoogteverschillen aan te brengen. Er is daardoor meer te spelen dan op een vlak stuk terrein. Kinderen worden daarbij gestimuleerd om te klimmen en onderzoeken, en zullen zo meer bewegen. De hoogteverschillen zijn zo ontworpen, dat de speelvelden er in opgenomen worden. Hierdoor zijn geen storende hekken nodig, die de speelvelden afzonderen van de rest van het terrein. Iedereen wordt hierdoor uitgenodigd om te kijken bij de jongeren die gebruik maken van de speelvelden.

Vormen: Vanuit onderzoek is gebleken dat vormen invloed hebben op de gemoedstoestand en prikkeling van de mens (Bijvoorbeeld: Ruga, 2006; Simonds, 1998); Immink, 1997; Reid, 1993). Zo stralen natuurlijke vormen rust en vriendelijkheid uit, waardoor de kinderen zich ontspannen en plezierig zullen voelen. Golvende vormen zijn karakteristiek voor de natuur en wekken interesse op. Ze zetten tevens aan tot beweging. In het ontwerp zijn met behulp van de hoogteverschillen ook omsloten plekken ontworpen. Daarmee ontstaan beschermde plekken met rugdekking om rustig in te spelen.

Stijgende lijnen en opgaande volumes duiden op succes en optimisme. Twee gevoelens die belangrijk zijn voor opgroeiende kinderen en jongeren. De vormen van het ontwerp zijn ook speels en afwisselend. Beweging van de bewoners wordt gestimuleerd doordat het avontuurlijk is en motiveert om te verplaatsen. Gezondheid Filosofie: Optimaliseren omgevingsfactoren Klimaat: Het Nederlandse klimaat is afwisselend met zonnige dagen, regenachtige dagen

en windige dagen. Hier kan op ingespeeld worden door het positioneren van de speelvelden op de meest optimale manier. De zon staat op zijn hoogst in het zuiden. Bij het spelen is het vervelend om tegen de zon in te kijken. Door het veld zo te plaatsen dat de zon, wanneer hij het hoogste staat, loodrecht staat op de baan, heeft niemand een nadeel door tegen de zon in te kijken. De hardere wind komt gemiddeld voornamelijk uit het zuid zuidwesten. Doordat de velden haaks op deze richting liggen, hebben de spelers geen nadeel van tegen of meewind. Doordat de speelvelden beschermd zijn

door muren (en 1 speelveld ook door deels gehard glas), worden de spelers beschermd voor nadelige weersomstandigheden. Zo kan men langer doorspelen, ook buiten het zomerseizoen. Omdat het in Nederland soms flink kan regen kunnen er plassen ontstaan. Door zo min mogelijk verharding te gebruiken kan het regenwater direct infiltreren in de bodem. In dit ontwerp is buiten de speelvelden om geen verharding gebruikt. Er zijn geen verharde paden. Kinderen kunnen namelijk zelf hun natuurlijke looproutes maken. Andere omgevingsfactoren: Om te spelen in een schone lucht is het belangrijk om zo min mogelijk fijnstof uit de stadslucht in te ademen. Door onder andere verruwing van het landschap (grassen, bossen en bomen) kan fijnstof worden opgevangen. Spelende kinderen kunnen ook hinderend

geluid produceren voor omwonenden. Beplanting kan het geluid verminderen. In het ontwerp is buiten de speelvelden om volledig beplant met grassen, bloemen en bomen. Duurzaamheid Filosofie: Volledig gebruik van beplanting (en natuurlijk material) Bestaande beplanting: In het ontwerp is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de bestaande bomen. Deze zijn al groot en het kost daardoor geen geld en energie om ze te planten. De bomen die gekapt moeten worden, kunnen gebruikt worden voor speeltoestellen welke door de bewoners zelf gekozen mogen worden. Groen: Er is zoveel mogelijk groen toegepast. Dit is duurzaam, doordat ook in de toekomst groene speelplekken voor ontspanning zullen zorgen, bovenop de andere bovenge-

noemde voordelen. Bloemen: De bloemsoorten die gebruikt zijn, zijn een duurzame keuze. De twee soorten bloeien samen tussen mei en oktober en zijn wintergroen. Hierdoor kan er langdurig genoten worden van de kleuren. De rode kleur van de bloemen werkt activerend en prikkelend, de oranje kleur staat voor feeststemming en vriendschap (Ryberg, 1991). Energie: In het geval dat de playground een andere bestemming krijgt of er vervanging nodig is van bomen of materialen, dan kan de beplanting en afval ervan eventueel gebruikt worden voor energieopwekking in de vorm van biomassa. Daardoor wordt de energie die in de playground gestopt is weer teruggegeven in de vorm van energie. Sportiviteit Filosofie: De keuze is reuze & gebruik materiaal uit omgeving

Speelvelden: Er zijn 2 speelvelden. Er wordt bij 1 van de 2 speelvelden de keuze geboden om ook alleen te gaan spelen/trainen. Los van de ommuring, is de wand verhoogd met gehard glas. Hierdoor kan er solo tegen een wand geoefend worden en ook de in Nederland nieuwe sport ‘paddle tennis’ gespeeld worden. Dit is een sport die eenvoudiger is dan tennis en veelal dubbel wordt gespeeld, waarbij gebruikt wordt gemaakt van de wanden. Het andere speelveld is iets groter en biedt ruimte voor voetbal, basketball en tennis. Er is ook een locatie aangewezen voor een dansvloer. Dansen (bijvoorbeeld break dance, hiphop, capoeira) is erg populair, sociaal en muzikaal. Een ruim aanbod en keuze van sporten dus. Speelplekken: De hele playground kan gebruikt worden als speelterrein. Bomen, grassen, bloemen en hoogteverschillen geven aanleiding om

te verstoppen, klimmen en fantaseren. Er zijn geen paden aangelegd, de natuurlijke looproutes bepalen de kinderen zelf. Er zijn locaties aangegeven gevuld met zand waar bewoners zelf een invulling aan kunnen geven. Gedacht kan worden aan speeltoestellen en kunstwerken die met het kapmateriaal van het terrein en omgeving (er groeien veel wilgen in de buurt) gemaakt kunnen worden door de plaatselijke timmerman. Materialen voor speelmogelijkheden kunnen ook ingezameld worden door bewoners. Zo kan er bijvoorbeeld van touw, autobanden, skateboarden, ballen, etc. een schommel, wip of kunstwerk gemaakt worden. Zo worden hun overbodige spullen gerecycled en verwerkt in hun eigen playground. Werkt dit niet, dan kan er alsnog voor materialen gekozen worden die uit de nabije omgeving komen, hiermee wordt de transport afstand beperkt.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

135

DYNAMO KOOS IESTRA (1958), JEROEN HEIJ EN ANNEKE HOPPENBROUWER – DIJT ADVIESBUREAU HAVER DROEZE, AMERSFOORT

DYNAMO… samen opladen De Richard Krajicek Foundation is gericht op het scheppen van mogelijkheden voor kinderen en jongeren om te gaan sporten, meer naar buiten te gaan. Tot nu toe leken met name achterstandswijken hiervoor een dankbare omgeving omdat de voorzieningen daar gering waren. Het weinig buiten spelen of sporten van kinderen en jongeren is echter steeds meer een algemeen probleem, niet alleen in achterstandswijken maar ook in andere stedelijke woonmilieus. De centrale vraag is daarom: hoe maak je sporten aantrekkelijk en bereikbaar voor alle kinderen en jongeren? Een belangrijk aspect van sport is het zien en gezien worden! Je leert door te kijken en krijgt zelfvertrouwen door vol bewondering bekeken te worden. Een plek waar veel gebeurd trekt meer mensen. Mensen van verschillende afkomst, uit verschillende wijken, die samen komen om te bewegen. Ze geven (elkaar) energie. De sportplek functioneert als DYNAMO: het samen bewegen creëert energie die mensen oplaadt voor het leven van alledag. Centraliseren en Combineren Om de nieuwe Richard Krajicek Playground tot zo’n plek te maken is het belangrijk dat mensen het weten te vinden. Dit wordt bewerkstelligd door aansluiting te zoeken op bestaande (recreatieve) netwerken in de stad. Er blijkt geen bewezen correlatie tussen gebruik en voorzieningen en de afstand tot deze voorzieningen, fietsen voetgangersroutes spelen wel een belangrijke rol. De Playground zal een plek krijgen in het knooppunt van het fietsen voetgangersnetwerk, een zichtlocatie waar veel mensen toevallig langskomen of bewust naartoe stromen, waar zij vervolgens de stimulans vinden om te sporten. De plek moet veel mogelijkheden bieden, wat mede wordt bereikt door samenwerkingen aan te gaan met soortgelijke publieke functies, functies die elkaar zullen versterken. Een concentratie van functies rond de Playground zorgt ervoor dat de locatie een echte publiekstrekker wordt. Deze goed gekozen locatie en combinatie is een eerste duurzaam aspect: een plek waar mensen graag en veel gebruik van maken zullen zij met liefde in stand houden en onderhouden. Wij hebben ervoor gekozen een geschikte locatie te zoeken in de stad waar wij werken: Amersfoort. De stad is globaal op te delen in noord en zuid. Amersfoort Noord heeft de bundeling van sportieve voorzieningen in park Schothorst. In Amersfoort zuid is veel sportgelegenheid te vinden in Park Randenbroek. Dit park mist echter het openbare sportgedeelte, de publiekstrekker. Daarbij kent Amersfoort Zuid een grote groep steeds ouder wordende kinderen die vragen om een voorziening als een Playground. De gekozen locatie is gelegen

136

INTEGRALE ONTWERPEN

dicht bij het centrum en aan de rand van het park dat in verbinding staat met het buitengebied, een knooppunt in het fietsen wandelnetwerk van Amersfoort Zuid. Een eerste blikvanger in de vorm van een skatebaan op het pleintje op de hoek trekt de aandacht. Daarachter ligt de nieuwe Playground, de trekpleister voor sportievelingen (in spé), een verzamelpunt van waaruit sportieve activiteiten kunnen worden uitgebouwd of opgestart. Er wordt samenwerking gezocht met de sportclubs verderop in het park, met een buurtvereniging, een ANWB Groenplein en de nieuwbouwplannen voor de locatie. Zo ontstaat een knooppunt, niet alleen van routes maar ook van functies, waar de Playground van profiteert en aan bijdraagt. De Hotspot Aan de kop van Park Randenbroek ligt een opvallend object: de Playground. De buitenvorm wordt gevormd door De Richard Krajicek Wal, Het strak vormgegeven grondlichaam valt op in het maaiveld en zorgt voor beschutting voor de sport en spelvoorzieningen. Aan de binnenkant van de wal kan men zitten en toekijken, al dan niet met een te verplaatsen tribune. Direct achter de wal loopt een glad asfaltpad, dat als een atletiekbaan verschillende mogelijkheden biedt voor een rondje hardlopen, skaten, fietsen en steppen. Binnen dit kader zijn verschillende sport en spelvoorzieningen gesitueerd. Noordelijk ligt De Arena, een multifunctioneel sportveld van duurzaam slijtvast materiaal met rondom een gravelverharding waar het hemelwater kan wegzakken in de grond. Ten zuiden daarvan is een doorsteek die dienst doet als De Boulevard en ontsluiting van de plek. De boulevard wordt uitgevoerd in een elementverharding die aansluit op de omgeving, zodat de omgeving als het ware naar binnen wordt getrokken. Bomen zorgen hier voor een aangenaam klimaat en seizoensbeleving. Daarnaast ligt Het Veld, een strak speelveld dat naar het eind toe steeds glooiender wordt tot een heuvelachtig landschap onder de bomen wat dienst kan doen als ontmoetingsplek zonder dat daar meubilair nodig is. Het Veld biedt ruimte aan speeltoestellen en sportelementen als een volleybalnet of tafeltennistafels. Het Veld is flexibel, wat wil zeggen dat elementen eenvoudig neergezet en weer verwijderd kunnen worden zodat het kan inspelen op de behoefte van het moment.

bikes, maar ook kano’s of mountainbikes. Voor speciale evenementen kunnen grotere objecten als skateschansen, demontabele klimwanden, trampolines of tafeltennistafels worden uitgeleend. De kast is met een speciale bus te vervoeren naar andere plekken in de stad, knooppunten in het netwerk, waar kinderen en jongeren gebruik kunnen maken van de voorzieningen in hun eigen buurt of op bijvoorbeeld een zichtlocatie als het stationsplein. Het wordt een icoon voor sport in de stad, met als thuisbasis de Playground. Ook is het mogelijk bepaalde sport- of spelobjecten voor een langere tijd (aantal jaar) te lenen om op die manier eenvoudig een speelplek in de buurt te creëren. Op deze manier omvat het bereik van de Playground het totale stedelijke netwerk. Het maakt sport en spel voor iedereen bereikbaar. Een Duurzaam Concept Ons idee voor de nieuwe Richard Krajicek Playground is duurzaam door uit te gaan van een sober ontwerp met een hoge mate van flexibiliteit, dat is gekoppeld aan een stedelijk netwerk en een relatie aangaat met andere publieke functies. Een helder plan schept een ruimte die optimaal gebruikt kan worden voor sport en spel. De flexibiliteit van het uitleensysteem zorgt voor een perfecte afstemming op de behoeften, waarbij ook gebruik kan worden gemaakt van bestaande buitenruimten. Vanzelfsprekend worden bij de verschillende onderdelen duurzame materialen toegepast. Hergebruik is ook zeer voor de hand liggend, zowel bij de aanleg als voor de uit te lenen attributen. Sponsoren zullen het concept zeer waarschijnlijk omarmen omdat zij op verschillende plekken sportief in beeld kunnen komen. De sleutel ligt in het samenwerken, aansluiting zoeken bij bestaande en nieuwe (sportieve) publieke functies en de koppeling met een bestaand stedelijk netwerk. Door te combineren ontstaat een plek met hoge attractiewaarde die kinderen, jongeren en volwassenen aantrekt en stimuleert, een plek waar bewegingen samen komen en energie genereren: de DYNAMO.

Een Flexibel Icoon Een belangrijk onderdeel van de Plaground is De Sportmuur. In deze grote kast worden sportbenodigdheden van verschillende maten opgeslagen die, al dan niet tegen betaling, gebruikt kunnen worden op de Playground of voor activiteiten die starten vanaf dit punt. Hierbij kan worden gedacht aan ballen, korfen of netten, skates, bmx

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

137

DE 24 7 365 PLAYGROUND EDO W. GABES (1977), LIESS FABER, JETTE HANAART EN FEIKO WITHAGEN VELOPA-OMNIPLAY NEDERLAND, LEIDERDORP

24 7 365 Twenty four seven three sixty five: 365 dagen per jaar, 7 dagen in de week, 24 uur per dag buiten sporten, bewegen, spelen en ontmoeten. De ultieme Playground waar je altijd terecht kan! Het hele jaar door buiten ontmoeten, spelen, bewegen en sporten. Op natte dagen is er een overdekte voorziening. Tegen kou kan je je kleden maar tegen regen is dat moeilijk. De Krajicek Foundation wil heel graag 12 maanden per jaar buiten actief zijn ipv 9 en zelfs de koek en sopie tent kan geplaatst worden bij vrieskou vanwege de schaatsbaan die er ook is. Door het interactieve RKF informatiepunt (incl. Wifi point) worden gebruikers op de hoogte gehouden van bijvoorbeeld actuele trainingstijden of aangespoord om nieuwe sporten te gaan proberen. De RKF playground biedt voor alle gebrui-

kers een uitdaging. Bewegen staat centraal maar er is wel ruimte om uit te rusten en te ontmoeten want de buitenruimte is immers de woonkamer van onze samenleving. Een Krajicek Playground is er ook voor de buurt en zorgt voor samenhorigheid. Elke doelgroep verdient een “plek”in de buitenruimte. Ieder kind heeft het recht om te spelen, te sporten en buiten te zijn, Ieder kind heeft het recht om zichzelf te zijn en plezier te maken, Ieder kind heeft recht op een veilig thuis en omgeving, Kortom: Ieder kind heeft recht om kind te zijn. Living Outside Together De openbare buitenruimte is de woonkamer van onze samenleving. In dit ultieme RKF Playground concept is voor iedere doelgroep een plek om samen te komen, te bewegen en uitdaging te vinden. Duurzaamheid, veiligheid, sociale cohesie maar vooral plezier staan voorop: onze woonkamer moet ons nu en in de

toekomst uitnodigen om in te verblijven en te gebruiken. Door de Playground visueel haar naam te geven (naam van de buurt bijvoorbeeld) ontstaat er een buurtgevoel; het wij-gevoel (sociale cohesie). Buurtbewoners kunnen elkaar ontmoeten in de Playground, in het koffiehuis / buurtcentrum die op het terrein staat of wanneer zij gaan sporten of met bijvoorbeeld hun kind of broertje naar de Playground gaan. Hoe krijgen we kinderen naar buiten? Sporten en spelen is leuk, gezond en sociaal gewoon nodig voor ons. Ambities, verbindingen, initiatieven en toernooien zijn altijd een stimulans. We investeren veel in de inrichting van de wijken. Dit moet ook vooral doorgaan maar zorg daarbij voor diversiteit; Prikkel, stimuleer en geef kinderen de plek om te sporten. Het gevolg. Meer kinderen gaan sporten!

Hoe krijg je kinderen nou echt in beweging; Op Twitter, Linkedin en Internet zie je vele opmerkingen, statements en antwoorden over waar het probleem ligt. Ligt het aan de ouders, ligt aan de computer of ligt het aan iets anders. Er zijn meerdere redenen te benoemen. In onze optiek begint het met goede voorzieningen in de wijk; 24 7 365 (de ultieme Krajicek Playground) en daarna de stimulering van het gebruik door o.a. de Krajicek Foundation. Zorg dat overal sport terug komt: Geef de verschillende doelgroepen een plek, combineer binnen- en buitensporten, praat met sportbonden, zet Scholarshippers van de Krajicek Foundation in, durf samen te werken! Laten we zorgen voor een diversiteit aan sporten in de wijk en dat we het gebruik stimuleren. Het kan hand in hand gaan. Organisaties moeten over eigen schaduw heen stappen, denk aan de kinderen die het vooral leuk moeten vinden.

Kinderen willen steeds weer op zoek naar een nieuwe uitdaging, Kinderen willen steeds weer op zoek naar nieuw avontuur, Kinderen willen steeds weer op zoek naar nieuwe grenzen, Geef kinderen de ruimte om kind te zijn. Duurzaamheid “Duurzaamheid is het voorzien in de behoefte van de huidige generatie zonder daarmee voor toekomstige generaties de mogelijkheden in gevaar te brengen om ook in hun behoeften te voorzien.” Bij het realiseren van RKF Playgrounds is er qua duurzaamheid een tweedeling te benoemen. Allereerst hebben de RKF en haar partners de verantwoordelijkheid om de playgrounds op een duurzame manier tot stand te laten komen. Hierbij moet onder andere gelet worden op de toegepaste materialen; passen deze wel in een technologische of biologische kringloop? Zijn de partners wel ISO 14001 gecertificeerd en

werken ze CO2-neutraal? Het hier getoonde 24 7 365 concept voldoet natuurlijk aan deze criteria. Alle toegepaste materialen zijn sowieso goed recyclebaar. Verder wordt er gebruik gemaakt van Cradle 2 Cradle kunstgras, sportvloeren gemaakt van vermalen sportschoenzolen en onze onderneming beschikt over alle bovengenoemde duurzaamheids certificaten. Naast deze technische en zakelijke kant van duurzaamheid is er voor de RKF ook een belangrijke rol weg gelegd in de bewustwording van duurzaamheid bij de gebruikers. Het 24 7 365 concept heeft een gesloten energiesysteem. Dat wil zeggen dat alle benodigde energie voor de playground, middels beweging ook gegenereerd wordt op de playground. Verspreid over de playground zijn energie opwekkende elementen geplaatst. De opgewekte energie wordt vervolgens gebruikt voor het RKF informatiepunt, voor een WIFI toegangspunt, de DJ booth bij de dansvloer, (gekoeld) water, enz… De beschikbaarheid van energie is niet vanzelfsprekend, maar moet verdiend worden door te bewegen! (Uitzondering hierop is de stroomvoorziening van het koffiehuis en eventuele terreinverlichting. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van zonne-energie.)

Het voorstel: De 24 7 365 playground Door het volgen van de Richard Krajicek Foundation, maar ook de begeleiders op Facebook, hebben we veel informatie gekregen over de organisatie en de mensen erachter. Het mooie aan de foundation is in onze optiek dat het uiteindelijk gaat om: kinderen aan het spelen en sporten te krijgen. Kinderen moeten vooral plezier hebben om buiten te zijn. Activiteiten ontplooien op de playground, kinderen hierin betrekken en niemand buitensluiten. Dit is waar het toch om gaat. Of het nou touwtje springen is, een voetbal wedstrijdje, jeu de boules of gewoon lekker picknicken op een grasveld. Door alle informatie die wij hebben gezien, maar ook ervaren, hebben wij gekozen voor; Elke sport verdiend een plek in de wijk! De playground is vanuit het centrum opgebouwd. Het centrale veld is voor vele zaken te gebruiken zoals; optredens, cricket, beeball, tikkertje, overlopertje en een volledig nieuwe sport Kronum. (Kronum is een combinatie van handbal, korfbal en voetbal en is echt geweldig om in de wijk te doen. Zie QR-tag). Verder is er om de centrale plek veel groen en zitgelegenheden geplaatst. Spelen aan een speltafel maar ook een zandbak hoort gewoon bij een playground zoals deze. Het is het middelpunt van een

wijk waar alles en iedereen bij elkaar komt. Alle verdere locaties op de playground zijn op het centrum gericht. Het inrichtingsvoorstel is ruimtelijk en transparant opgezet. Aan de rand van het centrale veld staat het RKF informatiepunt. Dit punt doet dienst als ontmoetingsplek en verschaft allerlei informatie aan de bezoekers. Het geeft informatie over traininstijden en geeft instructies over de hoe de diverse sportvelden gebruikt kunnen worden. Dit is vooral handig op momenten dat er geen begeleiding aanwezig is. Het ingebouwde WiFi punt maakt internet vrij toegankelijk en geeft een extra impuls om vrienden te “what’s app-en” of thuis via sociale media aangespoord worden naar de Playground te komen. De vormgeving van het informatiepunt zorgt er ook voor dat de RKF als organisatie zichtbaar is op de Playground. De voornaamste eye-catcher van de playground is het grote overkapte sportveld. Dit veld is het hele jaar door te gebruiken; het beschermt de sporters tegen regen en sneeuw, en op zonovergoten dagen zorgt het juist voor schaduw. Het veld is geschikt voor diverse balsporten zoals voetbal, basketbal, handbal, volleybal, badminton en tennis. Dit veld kan gezien worden als het

“centre court” van de playground. Naast het grote sportveld ligt de kleinere ball-rink, omringt door een atletiekbaan. De ronde hoeken en de vrijstaande doeltjes maken dit veld primair geschikt voor streethockey. In de zomermaanden kan er op inline skates gespeeld worden maar in de winter ligt er ijs in het veld, en ontstaat er een echt ijshockey veld. De omringende atletiekbaan doet in deze periode dienst als schaatsbaan. Zo wisselt het aanbod van sporten met de seizoenen mee! Als we kijken aan de andere zijde van het ronde centrale veld, zien we als eerste een openlucht sportschool. Bij de “sportschool” kan worden gefitnessed: cardio toestellen staan per 2 (samen trainen met je buddy) langs één zijde van de rechthoekige vloer. Aan de andere kant staan krachttoestellen. Op de rechthoekige vloer kunnen contactsporten beoefend worden, een warming-up gedaan worden of uitleg gegeven door een instructeur. Via de in de wand geïntegreerde informatiepanelen wordt uitleg gegeven worden over diverse contactsporten en de bijbehorende gedragscodes. De wanden bieden ook de gelegenheid jassen, tassen en helmen op te hangen en een bankje om te zitten.

Achter de sportschool is een eigen plek voor de meiden: Regelmatig kom je de vraag tegen. Hoe krijgen we tienermeiden naar buiten? We hebben onlangs een onderzoek laten doen onder 250 tienermeiden en wat blijkt; Ze willen een echte meidenplek waar ze vooral zelf veilig en gezellig samen kunnen zijn. Binnen de playground hebben we hier dan ook echt rekening mee gehouden. Door met de kleur roze en bloempatronen te werken worden jongens wat op afstand gehouden. De meidenplek is op een verhoging geplaatst zodat ze goed overzicht hebben. Er is een ontmoetingsplek, een multifunctioneel turntoestel, een grote ronde dansvloer en een constructie met meerdere hangmatten om lekker in te “chillen”. Bij de dansvloer is een “DJ booth” waarmee ze hun eigen muziek ten gehore kunnen brengen en elkaar kunnen uitdagen met nieuwe “dance moves”. Naast de sportschool en de meidenplek ligt het multisportveld. Dit veld is voorzien van grote variatie aan sportbelijning en gekleurde vakken. Het veld is daarmee geschikt voor een enorme diversiteit aan sporten. Hierbij te denken aan: korfbal, trefbal, panna voetbal, basketbal, handbal, paaltjesvoetbal, tennis, badminton, enz… Ballen, rackets, batjes en overige sport attributen, zijn verkrijgbaar bij het uitleenpunt bij het koffiehuis. Langs het multisportveld staat een betonnen wand: aan de trimbaan zijde is het een echte klimwand, aan de veldzijde is het een gekromde tenniswand die optimaal de bal naar je terug kaatst: hier kan je alleen aan je spel werken of met een partner. De trimbaan omringt de hele playground. Men kan hier hardlopen, wandelen, skaten, een warming-up doen of agilities doen. De markeringen geven hier aanleiding toe: de cirkels in de bocht zijn te gebruiken als ware het autobanden, de tien meter lange stroken langs de lange kant om korte sprintjes te trekken, de zigzaggen om schaatsbewegingen te maken en de vakken langs de lange kant van de sportarena gebruiken als ware het een ladder. De ovalen naast de ball-rink kunnen gebruikt worden voor touwtjespringen. De trappen naar de meidenplek kan ook in de training opgenomen worden. Uitleg over hoe deze trimbaan te gebruiken is natuurlijk te vinden bij het RKF informatiepunt. Er zijn een aantal (kleine) hoogteverschillen aangebracht: het centrale veld ligt iets verhoogd waardoor het karakter als centrale plek benadrukt wordt, maar wat ook helpt om overtollig water na een heftige regenbui snel van het veld te krijgen. Het koffiehuis en terras liggen ook iets hoger: duidelijk herkenbaar als terras en het biedt een (beter) overzicht over de Playground. De ball-rink en atletiekbaan liggen juist iets verdiept zodat hier in de winter een ijsbaan van te maken is. De tienermeiden hebben het hoogste punt van het terrein. Uiteraard zijn alle gebieden toegankelijk voor rolstoelgebruikers en kinderwagens. Tot slot; Ieder kind heeft het recht om echt kind te zijn in een veilige en sociale omgeving. Ieder kind heeft het recht om te sporten en te spelen.

138

INTEGRALE ONTWERPEN

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

139

GANZENBUURT LUCIA VAN STRAATEN (1976) GRIFFIN’S DIVISION INTERIORS, MAASSLUIS

Waarom? Guido Gezellestraat staat al jarenlang op de lijst van de gemeente Maassluis om gesloopt te worden. Deze plannen worden al 7 jaar uitgesteld en de creditcrisis heeft de zaken alleen maar vertraagd. Op dit moment is nog steeds niet precies bekend wanneer de bewoners een nieuwe huis moeten gaan zoeken. Het parkje/speeltuin achter de Guido Gezellestraat wordt al jaren voornamelijk door de schoolkinderen uit de buurt gebruikt. Maar voor de grootste gedeelte van de dag ziet het er verlaten uit. Daarnaast speelt er een sociale problematiek met jonge “pestkoppen” en bewoners die weinig

140

INTEGRALE ONTWERPEN

betrokken zijn en daarom weinig sociale controle bieden. Waar? Het betreffende terrein ( > Ganzenbuurt ) ligt tussen de Kwikfit op de P.C. Hooftlaan en Guido Gezellestraat in de Sluispolder west in Maassluis. Het gaat om het grasveldje naast het speeltuintje dat tegenwoordig als uitlaatstrook gebruikt wordt. Het aandeel inwoners met een niet-westerse etniciteit is in deze buurt relatief hoog: 29%. Van de kinderen tot en met 17 jaar groeit daardoor een relatief groot deel op in een eenoudergezin:28%. De buurt telt cca 2000 inwoners. De leef-

tijdsverdeling komt ongeveer overeen met die in de totale gemeente, al is het aandeel ouderen iets groter. De buurt kent een grote diversiteit in bebouwing en infrastructuur. Er komen zowel dure ééngezinswoningen en rijenwoningen (huur en koop) als goedkope huurflats voor. Ruim de helft van de woningen zijn etagewoningen, 34% bestaat uit rijenwoningen en 12% zijn andere woningen (ouderenappartementen). Wat? Dit idee zorgt ervoor dat de kinderen van alle leeftijden maar ook de volwassenen, meer buiten spelen, bewegen en verblijven

(algemene gezondheid), dat diverse leeftijdsgroepen elkaar ruimte gunnen en geven (leefbaarheid) en dat de bewoners contacten tussen elkaar leggen en verdiepen (saamhorigheid). Tegelijkertijd maakt het mensen bewust van de filosofie van PeoplePlanetProfit : en dus sociale betrokkenheid in je woonomgeving, dat iedereen zijn bijdrage kan leveren aan gemeenschap en het hergebruik. Dat gebeurt door de tijdelijke inrichting van het terrein en door de actieve betrekking van de omwonende mensen en maatschappelijke organisaties. De pleininrichting bevat zitmeubels en een kleine beschutting, bloemenbakken en

eenvoudige grondbewerking. People De tijdelijke “pleininrichting” maakt het gebruik van de braakliggende buitenruimte efficiënter, met nadruk op de wensen en hulp van de bewoners en gebruikers van de omliggende gebouwen in de wijk. Planet Als materialen wordt tweedehandse bouwmateriaal en afval van de locale bedrijven ingezet. Denk aan: ∞ houten liggers en betonkernen van het sloopbedrijf (zitmeubels, paviljoen, ganzenbord)

∞ versleten steunkussens van de fitnessapparaten (zitmeubels) ∞ verknipte resten van een zeilmakerij (dak paviljoen) ∞ autobanden van de garage (ganzenbord) ∞ betonklinkers van de bewoner (ganzenbord) Profit Vluchtelingenwerk Maassluis en Stichting Onder Een Dak (STOED) die aan het plein hun vestiging hebben dit projectidee enthousiast ontvangen. Deze organisaties zorgen voor de re-integratie van vluchtelingen en mensen met psychiatrische en psychosociale problematiek in Maassluis.

Ze bieden samenwerking aan i.v.m. opslag, werkplaats, kluskrachten of toezicht.

verdeelt het plein in 3 zones: sportief gedeelte, speelgedeelte en rustgedeelte.

Wie? Ik zelf als initiatiefnemer en auteur van deze ontwerp, woon al 13 jaar in deze straat en volg de ontwikkeling van deze wijk. Met het komst van de kinderen word ik met het probleem dagelijks mee geconfronteerd. De partners zijn de Gemeente Maassluis, woningstichting Maasdelta Maassluis, bovengenoemde organisaties en de bedrijven die hun afval ter beschikking willen stellen.

Sportieve zone A bevat het al aanwezige, simpele voetbalveld. Een paar heuvels met grond waar je overheen kan klimmen en fietsen worden toegevoegd.

Hoe? De ruimtelijke ingreep in de Ganzenbuurt

Speelzone B is een levend ganzenbordspel. De spelers van de ganzenbord moeten tijdens het spelen verschillenden activiteiten uitvoeren, zoals klimmen, rennen, duikelen, springen, kruipen ezv. De grote houten dobbelsteen wordt in beweging gebracht met het behulp van de inbouwtrampoline. In het midden staat ook een overdekte

pergola waar kinderen kunnen spelen, ook als het regent. En natuurlijk wat is een ganzenboord zonder ganzen: naast de pergola ligt een dal met de houten ganzen erin. Bij langdurende regen wordt de kuil spontaat met het regenwater gevuld en de ganzen lijken in het meer te zwemmen. De kinderen bewegen hier op een speelse manier zonder dat ze het in de gaten hebben. Alle activiteiten kunnen ook alleen uitgevoerd worden, dus als er niet genoeg spelers aanwezig zijn is er toch altijd wat te doen.

Rustzone C is een picknickplek. De straatbewoners, medewerkers van de Kwikfit, STOED en Vluchtelingenwerk Maassluis kunnen de tafels en banken met mooi weer gebruiken, er staan zelfs een paar gemetselde barbecues waar de buren elkaar ontmoeten en zo gezamenlijk van de zomerse dagen genieten. Het probleem van de meeste openbare plekken zijn de hangjongeren. In dit geval worden ze ook bij het plan betrokken: We streven naar de optimale sociale controle door de frequente aanwezigheid van de volwassenen (bewoners en bedrijven). De pergola, een ideale “hangplek” is daarom centraal en op een heuveltje geplaatst.

INSPIRATIEBOEK – ONTWERPWEDSTRIJD DUURZAME PLAYGROUND

141

Den Haag, november 2012 uitgave Richard Krajicek Foundation Johan de Wittlaan 15 2517 JR Den Haag www.krajicek.nl tekst en redactie Eric van Veen & Coen van Veen, Richard Krajicek Foundation ontwerp TONNIS grafisch ontwerp bno, Amsterdam www.tonnis.eu

Richard Krajicek Foundation Johan de Wittlaan 15 | 2517 JR Den Haag | Telefoon (070) 338 74 45 | www.krajicek.nl