Arcybiskup. Kim jest Marek Jędraszewski

TOMASZ P. TERLIKOWSKI

ARCYBISKUP

KIM JEST MAREK JĘDRASZEWSKI

Wydawnictwo Znak

Kraków 2024

Projekt okładki

Adam Gutkowski

Goodkowsky Design

Fotografia na okładce

fot. Beata Zawrzel / REPORTER

Redaktorka nabywająca i prowadząca

Kinga Janas

Opieka redakcyjna i adiustacja

Katarzyna Węglarczyk

Korekta

Barbara Gąsiorowska

Justyna Jagódka

Łamanie

CreoLibro

Copyright © by Tomasz Terlikowski

© Copyright for this edition by SIW Znak sp. z o.o., 2024

ISBN 978-83-240-6943-9

Książki z dobrej strony: www.znak.com.pl

Więcej o naszych autorach i książkach: www.wydawnictwoznak.pl

Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 30-105 Kraków, ul. Kościuszki 37

Dział sprzedaży: tel. (12) 61 99 569, e-mail: czytelnicy@znak.com.pl

Wydanie I, 2024. Printed in EU

Wstęp

Kim Ksiądz jest, Księże Arcybiskupie?

Trudno znaleźć w Polsce kogoś, kto go nie kojarzy. Zdjęcia jego twarzy pojawiają się jako ilustracje do setek tekstów poświęconych sytuacji Kościoła w Polsce, a jego kazania są – co do tego nie ma wątpliwości – najczęściej cytowanymi wypowiedziami jakiegokolwiek polskiego hierarchy. O „tęczowej zarazie” słyszeli niemal wszyscy, walka z „ideologią LGBT”, singielstwem i ekologizmem także przyniosły mu (nie)wątpliwy rozgłos. Dla jednych arcybiskup Marek Jędraszewski pozostaje „duchownym niezłomnym”, pasterzem, który przeprowadzać ma Polskę przez morze czerwone (a może lepiej byłoby powiedzieć: tęczowe), przez odmęty neokomunizmu, kimś na miarę nowego Prymasa Tysiąclecia, a dla innych „PiS-kupem”, kapelanem prawicy i niebezpiecznym ideologiem. Jedni zwracają uwagę na jego wiarę,

odwagę i wykształcenie, inni zaś – na homofobiczne wypowiedzi, kompletny brak umiejętności kontaktu z duchownymi i dwór, który go otacza.

„SKROMNY

KAPŁAN BEZGRANICZNIE ODDANY

CHRYSTUSOWI I KOŚCIOŁOWI”

„Niezłomny obrońca prawdy”1 – pisał o nim biskup Ireneusz

Pękalski, a mianem „niezłomnego biskupa” określali go autorzy tygodnika „Sieci” w sierpniu 2019 roku. „Dzięki Bogu, że są w Polsce biskupi tacy jak Jędraszewski, którzy nie zgadzają się z tym fałszywym obrazem Kościoła i są gotowi rozmawiać o trapiących nas problemach, bez strachu przed terrorem politycznej poprawności i troski o fałszywy »pokój społeczny«”2 –pisał trzy lata później publicysta „Sieci” Goran Andrijanić.

„Arcybiskup Jędraszewski dał się poznać jako niezłomny obrońca wiary i głosiciel prawdy. Nie uległ zastraszaniu i represjom” – wyjaśniano motywy przyznania nagrody Człowieka Roku 2019 Klubów „Gazety Polskiej” na łamach tego tygodnika. „Herb arcybiskupa Marka Jędraszewskiego w barwach

1 I. Pękalski, Niezłomny obrońca prawdy, „Niedziela Łódzka” 2017, nr 4, s. 4.

2 G. Andrijanić, Bogu dzięki, że mamy biskupów, którzy nie boją się mówić o rzeczywistości społecznej, https://wpolityce.pl/kosciol/628132-mamy-biskupow-ktorzy-nie-boja-sie-mowic-o-rzeczywistosci (dostęp: 25 kwietnia 2024).

pól tarczy herbowej nawiązuje do trzech cnót teologalnych: Wiary, Nadziei i Miłości. Wszyscy, którzy Go znają, którzy z Nim rozmawiali, wiedzą, że to człowiek niezwykłej Wiary, który daje Nadzieję i roztacza wokół swojej osoby niezwykłą

Miłość do ludzi. To skromny kapłan bezgranicznie oddany

Chrystusowi i Kościołowi. To wielkie szczęście, że Polacy mają takiego arcybiskupa, który nie zważając na opinię innych, nie obawia się szczerze opisywać rzeczy takimi, jakie są. Zła nazwać złem, a grzechu – grzechem”3 – podkreślała wygłaszająca laudację na cześć arcybiskupa Marta Święcicka z Klubu „Gazety Polskiej” w Gliwicach.

W innej laudacji, wygłoszonej przez ojca profesora Dariusza Kowalczyka SJ podczas wręczenia Nagrody imienia Stefana Kardynała Wyszyńskiego Prymasa Tysiąclecia za rok 2019 (przyznawanej przez Zarząd Stowarzyszenia Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego), zwracano uwagę nie tylko na formację intelektualną arcybiskupa, ale i na jego podobieństwo do najważniejszych polskich hierarchów drugiej połowy XX wieku. „Arcybiskup Jędraszewski łączy umiłowanie Kościoła z umiłowaniem Polski. To podwójne umiłowanie cechowało Prymasa Tysiąclecia, a także Karola Wojtyłę – mówił ojciec Kowalczyk. – Ukształtowany na myśli Emmanuela Lévinasa nasz szacowny laureat

3 Abp Jędraszewski Człowiekiem Roku Klubów „GP”. „Skromny kapłan bezgranicznie oddany Kościołowi”, https://niezalezna.pl/polska/abp-jedraszewski-czlowiekiem-roku-klubow-gp-skromny-kaplan-bezgranicznie-oddany-kosciolowi/311234 (dostęp: 25 kwietnia 2024).

był i jest człowiekiem spotkania, rozmowy, dialogu, ale wie także, że dialog staje się własną karykaturą, kiedy oznacza jedynie salonowe poklepywanie się po plecach i – co gorsza –brak odpowiedzialności za to, co ważne, w tym za prawdę”. Laudator podkreślał, że arcybiskup Jędraszewski ma odwagę –mimo medialnych ataków – konfrontować się z różnego rodzaju „neomarksistowskimi nurtami proponującymi kolejne miraże nowego człowieka i lepszego świata”. „Dziękujemy za twą pasterską posługę inspirowaną takimi mężami Bożymi

jak: Karol Wojtyła, Stefan Wyszyński, Antoni Baraniak. Dziękujemy za twoje, wyrastające z Biblii oraz filozoficznego dziedzictwa, myślenie”4 – zakończył ojciec profesor Kowalczyk. Jeszcze mocniej i radykalniej, bo „obrońcą Prawdy ewangelicznej”, nazwało Marka Jędraszewskiego piętnastu polskich biskupów (w tym arcybiskupi Józef Michalik, Adam Szal, Wacław Depo, Mieczysław Mokrzycki) w specjalnym przesłaniu, które miało bronić arcybiskupa przed „atakami” lobby LGBT. Solidarność z „bohaterskim obrońcą rodziny” wyrazili też biskupi czescy, węgierscy i ukraińscy, a także Rada Biskupów Diecezjalnych Konferencji Episkopatu Polski. Wielkich słów nie zabrakło wreszcie w kazaniach polskich hierarchów. „Przewodzi nam w walce o wartości moralne” – mówił o arcybiskupie Jędraszewskim kardynał Stanisław Dziwisz.

4 https://diecezja.pl/aktualnosci/abp-marek-jedraszewski-laureatem-nagrody-im-stefana-kardynala-wyszynskiego-prymasa-tysiaclecia/ (dostęp: 25 kwietnia 2024).

Metropolita częstochowski arcybiskup Wacław Depo porównywał zaś jego zaangażowanie i los do losu Jezusa: „Modlimy się w intencji naszego współbrata ks. abp. Marka, który nie jest słuchany w całości. Ale tak było z Jezusem. Dlatego Matka Boża z pewnością nas tutaj bardzo serdecznie umocni. I tego mu życzę. I dlatego jesteśmy tutaj dziś razem”5.

„TO DIABEŁ WCIELONY”

Ten sam człowiek, określany przez jednych „niezłomnym obrońcą prawdy”, dla innych jest „diabłem wcielonym”. Tak mówił o nim polityk Lewicy Robert Biedroń. „Ja chętnie się spotkam z biskupem Jędraszewskim. Ja jestem gejem i niech mi powie to w oczy, że jestem zarazą. To mu opowiem o swoim dzieciństwie i o tym, jak chciałem popełnić samobójstwo, po tym jak przeczytałem, że bycie gejem jest chorobą” – mówił Biedroń w radiu RMF FM. „Ja w tej desperacji zamierzam napisać list do papieża Franciszka, żeby go prosić o interwencję w tej sprawie”6 – dodawał. Donald Tusk zaś przekonywał,

5 https://polskieradio24.pl/5/1222/artykul/2353662,kard-dziwisz-abp-jedraszewski-przewodzi-w-walce-o-wartosci-moralne (dostęp: 25 kwietnia 2024).

6 Biedroń: Jędraszewski to diabeł wcielony. Przekroczył granice, które są nieprzekraczalne, https://www.rmf24.pl/news-biedron-jedraszewskito-diabel-wcielony-przekroczyl-granice-,nId,3127492#crp_state=1 (dostęp: 25 kwietnia 2024).

że za słowa o „tęczowej zarazie” arcybiskup Jędraszewski może „trafić do piekła”7. Mniej religijnie, ale jeszcze ostrzej skrytykował hierarchę polityk PO Sławomir Nitras. „Jest kompletnie odklejonym gościem, który jeździ wielkim mercedesem, dba tylko o to, żeby mieć ładny manicure, i nigdy w życiu ciężko nie pracował”8 – mówił w Radiu Zet.

Znany, raczej liberalny komentator spraw kościelnych jest tylko nieco mniej ostry, gdy ocenia działalność arcybiskupa Jędraszewskiego. „(…) nie wiem doprawdy, jak można każdego dnia czytać Biblię, brewiarz, odprawiać Eucharystię, a potem zachęcać do nienawiści i przemocy. Nie mieści mi się to, przepraszam, w głowie. Dlatego wytłumaczenie może być chyba tylko jedno: abp Marek Jędraszewski nie wierzy w to, co czyta – nie wierzy w przesłanie, którego sedno polega na współczuciu, solidarności, poświęceniu. Wydaje się, że hierarcha jest po prostu złym człowiekiem, któremu zdarzyło się być księdzem i biskupem Kościoła”9 – pisze Jarosław Makowski. A publicysta „Polityki” Adam Szostkiewicz porównuje

7 Skrajnie lewacka agenda Tuska! Chce likwidacji religii w szkole i uderza w abp. Jędraszewskiego. „Za takie słowa idzie się do piekła”, https://wpolityce.pl/polityka/637761-tusk-przeciw-religii-uderza-tez-w-abp-jedraszewskiego (dostęp: 25 kwietnia 2024).

8 https://www.se.pl/wiadomosci/lekkie/slawomir-nitras-marek-jedraszewski-dba-tylko-o-to-zeby-miec-ladny-manicure-aa-zoqK-3zmV-Ew7J. html (dostęp: 25 kwietnia 2024).

9 J. Makowski, „To jest zły człowiek, któremu zdarzyło się być księdzem”, https://www.newsweek.pl/opinie/marek-jedraszewski-mowi-o-teczowej-zarazie-to-jest-zly-czlowiek/glj5fe4 (dostęp: 25 kwietnia 2024).

arcybiskupa Jędraszewskiego do amerykańskich fundamentalistów chrześcijańskich i jasno sugeruje, że metropolita krakowski jest „kapelanem PiS”. „Jędraszewski (…) liberalizm zestawia z nazizmem. Teorię dżenderową nazywa umysłową aberracją. Straszy sekularyzacją Zachodu, idealizuje Polskę katolicką. Ogłasza, że nie ma trzeciej drogi między byciem po stronie Chrystusa i byciem przeciw Niemu. To jest radykalne wykluczenie agnostyków i ateistów, wątpiących i poszukujących – oraz wyznawców wszystkich religii niechrześcijańskich. Kościół zamkniętych okien i drzwi, niezdolny do wyjścia poza ideologiczne szańce »Christianitas«, strojący się w szaty męczenników prawdy, takich jak ks. Popiełuszko, dających odpór »dyktaturze relatywizmu«. Metropolita czuje się jednym z nich, ale pasuje raczej do amerykańskiego fundamentalizmu chrześcijańskiego, politycznej ideologii sytych, niczym w rzeczywistości niezagrożonych orędowników nowej krucjaty udającej nową ewangelizację. Nie chodzi im o chrześcijaństwo, tylko o rząd dusz, a nawet ciał, i napawanie się misjonarstwem”10 – przekonuje publicysta.

I żeby nie było wątpliwości, tak ostre opinie znaleźć można nie tylko wśród tych, których wygodnie można zakwalifikować jako „drugą, antykościelną stronę debaty”. Krytycznie o arcybiskupie Jędraszewskim wypowiadają się także, choć

10 A. Szostkiewicz, Abp Jędraszewski: Nie jestem kapelanem dobrej zmiany, https://szostkiewicz.blog.polityka.pl/2017/12/28/abp-jedraszewski-nie-jestem-kapelanem-dobrej-zmiany/ (dostęp: 25 kwietnia 2024).

nieczęsto pod nazwiskiem, katoliccy duchowni. „Ten szaleniec z Krakowa” – miał o nim powiedzieć jeden z poważnych polskich biskupów (tak się składa, że nie podpisany pod dokumentami, w których broniono arcybiskupa), a inny w żartach sugerował, że odkąd Marek Jędraszewski został – za czasów PiS – współprzewodniczącym Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Episkopatu, coraz mniej jasne było, kogo na spotkaniach reprezentował: rząd czy episkopat. „To naprawdę jest zły człowiek” – mówił mi, oczywiście anonimowo, pewien ksiądz, który współpracował blisko z arcybiskupem Jędraszewskim, a inny duchowny uzupełnia, że metropolita tak zajęty jest walką o ideową i doktrynalną czystość, tak pochłonięty walką z ideologiami, że niknie mu z oczu człowiek.

Ostrożniej, bo pod nazwiskiem, a do tego próbując ważyć racje, wypowiada się na temat arcybiskupa ojciec profesor Jacek Prusak SJ. „(…) abp Jędraszewski jest dla innych hierarchów wyrazicielem pewnej wizji. To oczywiście wizja tylko pewnej części Kościoła – zalęknionej, niepotrafiącej zmierzyć się z tym, co przyniesie jutro, więc próbującej się od tego odgrodzić”11 – wyjaśnia Prusak. A Zbigniew Nosowski uzupełnia ten obraz istotnymi elementami. „Biskupom nie przeszkadza historia z Kpinomirem, która kompromituje arcybiskupa jako intelektualistę i naukowca [abp Marek Jędraszewski w pracy naukowej powołał się na rzekomego

11 W stylu dworskim. Z o. Jackiem Prusakiem SJ rozmawia Maciej Müller, „Tygodnik Powszechny” 2022, nr 41.

kronikarza, wymyślonego dla żartu przez historyka Philipa Steele’a w primaaprilisowym artykule dla »Rzeczpospolitej« –dop. TP], bo oni nie rozumieją jej znaczenia w świecie intelektualnym. Wielu rozumuje tak: może z tą »tęczową zarazą« to trochę przesadził, ale jednak daje nam poczucie pewności w zmieniającym się świecie; diagnozę, której potrzebujemy, bo jesteśmy zagubieni”12 – zauważa redaktor naczelny „Więzi”.

ARCYBISKUP NA WO jNIE KULTUR

Analogia do amerykańskiej religijnej prawicy i jej „kapelanów”, którą posłużył się Adam Szostkiewicz, a także rzetelna analiza Nosowskiego znakomicie ilustrują specyfikę rozumienia własnej posługi biskupiej przez arcybiskupa Jędraszewskiego, a to wyznacza perspektywę jej postrzegania. Marek Jędraszewski, i na tym polega jego siła, jest – mimo całej swojej niechęci do mediów – typowym przedstawicielem postawy, którą w Stanach Zjednoczonych prezentują ewangelikalni telekaznodzieje czy też obecnie w większym jeszcze stopniu przedstawiciele ewangelikalnej prawicy. I on, i oni są głęboko przekonani, że wokół toczy się „wojna kulturowa”, w której chrześcijaństwo ma do odegrania istotną rolę jako obrońca wartości. Metropolita krakowski uznał sam siebie (przy

12 A. Goc, P. Wilczyński, M. Żyła, Kościół jest zamknięty. Kim jest arcybiskup Jędraszewski, „Tygodnik Powszechny” 2022, nr 40.

istotnym wsparciu tożsamościowej prawicy) za reprezentanta tego właśnie nurtu katolicyzmu, który ma się stać zaporą dla rewolucji neomarksistowskiej, przed jaką z podziwu godną konsekwencją ostrzegają reprezentanci populistycznej prawicy w całym świecie zachodnim. Ten język i tę argumentację arcybiskup stosuje od dawna. „Od 1968 roku trwa w świecie zachodnim rewolucja neomarksistowska, która coraz bardziej pragnie objąć także umysły i serca ludzi żyjących na polskiej ziemi. Mamy do czynienia najpierw z zamachem na samą prawdę, ponieważ mówi się, że każdy ma własną prawdę. Stąd narracje, które nijak mają się do obiektywnych faktów”13 – mówił w 2023 roku podczas homilii w uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w ludźmierskim sanktuarium. Odniesienia do neomarksizmu, który ma być ideologią bardziej niebezpieczną niż bolszewizm, pojawiały się jednak u metropolity krakowskiego już wcześniej. W 2020 roku podkreślał, że nad Polskę nadchodzi „neomarksistowska wizja nowego ładu będąca znowu odrzuceniem królestwa Bożego, narzucona przez ważne ośrodki współczesnego świata: Brukselę, Belgię, Nowy Jork, kolejna karykatura tego, co głosi chrześcijaństwo od dwóch tysięcy lat”14.

13 Abp Jędraszewski: Trwa rewolucja neomarksistowska i zamach na prawdę o człowieku, https://www.tysol.pl/a108558-abp-jedraszewski-trwa-rewolucja-neomarksistowska-i-zamach-na-prawde-o-czlowieku (dostęp: 25 kwietnia 2024).

14 Arcybiskup Jędraszewski o „niezdefiniowanych bliżej wartościach europejskich” i „tak zwanej praworządności”, https://tvn24.pl/polska/

Kłopot z tą argumentacją, na co zwrócił uwagę Michał

Szułdrzyński, analizując analogiczne dyskursy populistycznej altprawicy, jest tylko taki, że w istocie – choć pełna krytyki marksistowskiego paradygmatu – jest ona jego przejęciem. „Prawica – podkreśla publicysta, ale można powiedzieć, że akurat w tej sprawie arcybiskup jest po prostu reprezentantem prawicy, a nie myślenia teologicznego Kościoła – przejęła nie tylko język neomarksizmu, postrzegając siebie jako dyskryminowaną mniejszość, która musi walczyć z całym światem i która właśnie dlatego ma moralne prawo, by zdobyć władzę i polepszyć los swoich wyborców. Przejęła także marksistowską treść. (…) Marksizm rozpoczął erę filozofii podejrzeń – tropienia wszystkich koncepcji światopoglądowych jako właśnie ideologii, czyli fałszywej świadomości służącej wrogim doktrynom politycznym. Nowa prawica w Polsce walczy więc z  ideologią LGBT, kopiując marksistowski światopogląd, w którym zestaw roszczeń środowisk homo-, bi- czy transseksualnych składa się na spójną fałszywą świadomość, czyli właśnie niebezpieczną dla prawicowej tożsamości ideologię LGBT ”15. Traktowanie postulatów politycznych innych stron jako spójnych ideologii, a także ich demaskowanie –kontynuuje Szułdrzyński – jest najlepszym dowodem na to, że polska altprawica – a ja dodałbym także: polscy altkatoliccy

arcybiskup-jedraszewski-o-neomarksistowskiej-wizji-nowego-ladu-narzuconej-przez-wazne-osrodki-wspolczesnego-swiata-4757734 (dostęp: 25 kwietnia 2024).

15 M. Szułdrzyński, Prawica dla opornych, Warszawa 2023, s. 133.

(by posłużyć się do określenia tego kierunku myślenia w Kościele analogią polityczną) hierarchowie – popadli w swoistą formę neomarksizmu katolickiego. „(…) tak jak nauka Marksa polityka tożsamości wszystkie pozostałe tożsamości sprowadza do ideologii. Wszystkie z wyjątkiem oczywiście samej siebie, która jest prawdziwa”16 – wskazuje publicysta.

Uczciwie trzeba powiedzieć, że ten rodzaj myślenia właściwy jest nie tylko współczesnej altprawicy (a coraz częściej prawicy w ogóle), ale też lewicy. Ona również oskarża osoby inaczej myślące o ideologiczne inspiracje, a także o uleganie fałszywym świadomościom. Arcybiskup Jędraszewski, jako jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci altkatolicyzmu i altprawicowości, jest zarówno twórcą, jak i ofiarą tego coraz bardziej powszechnego modelu myślenia. Jest jego twórcą, bo sam tworzy narracje, które tłumacząc inność w kategoriach „ideologii”, budują głęboko rozbite społeczeństwo i uniemożliwiają realną komunikację. Jest jednak także jego ofiarą, bowiem sam funkcjonuje w przestrzeni społecznej nie tyle jako osoba, ile jako medialny totem (lub antytotem).

„W jednym świecie (…) Marek Jędraszewski to biskup posługujący się retoryką brutalną i niesprawiedliwą. Dostojnik kościelny, mający wpływ na rzesze wiernych, który w sposób nieodpowiedzialny żongluje sformułowaniami noszącymi wyraźne znamiona mowy nienawiści. Chuligani, spijający mu te słowa z ust, z radością zakładają dzięki temu kostium

16 Tamże, s. 134.

obrońców cywilizacji, nagiej przemocy nadają walor walki o najwyższe wartości (…). W tym drugim świecie – który jest tuż obok i który nieustająco przenika się z tym pierwszym –Marek Jędraszewski jest biskupem niezłomnym. Bohaterem własną piersią zasłaniającym zdrowy rdzeń zachodniej kultury przed hordami tęczowych barbarzyńców. W tym świecie ludzie reagujący na jego słowa z oburzeniem są nosicielami mentalności totalitarnej”17 – analizuje rzeczywistość postrzegania arcybiskupa Jędraszewskiego Tomasz Stawiszyński.

DON KICHOT POLSKIEGO KOŚCIOŁA

To wszystko są obrazy medialne, można powiedzieć, że swoiste symulakry, twory medialne stworzone na potrzeby rozmaitych narracji ideowych i ideologicznych. Jednak za nimi istnieje przecież jakaś rzecz sama w sobie, jakiś Marek Jędraszewski, człowiek ze swoją historią, swoją – by posłużyć się terminem z filozofii bliskiego mu w młodości Emmanuela Lévinasa – twarzą. Ona jest skryta za wzniesioną przez samego arcybiskupa fasadą, ale też za setkami medialnych obrazów, z pewnością jednak istnieje. Choć i dotarcie do niej nie jest proste. Metropolita krakowski funkcjonuje w dość

17 T. Stawiszyński, Polska jak matrix? W jednym świecie abp Jędraszewski używa mowy nienawiści, a w drugim to biskup niezłomny, https://www. tokfm.pl/Tokfm/7,103085,25083401,stawiszynski-polska-jak-matrix-w-jednym-swiecie-abp-jedraszewski.html (dostęp: 25 kwietnia 2024).

zamkniętym środowisku, blisko niego są tylko ludzie absolutnie lojalni, oddani i milczący, a ci, którzy znają go nieco mniej (albo znali w przeszłości), podzieleni są w ocenie. Dla jednych to delikatny, niezwykle kulturalny i cichy człowiek, z uwagą wsłuchujący się w argumenty ludzi, którzy go krytykują; inni zauważają, że nie znosi on sprzeciwu, że ludzi, którzy mają odmienne zdanie od niego, eliminuje ze swojego najbliższego otoczenia. Jeśli jednak ma do czynienia z kimś, kto ma nad nim przewagę czy władzę (a w zasadzie należałoby powiedzieć: miał, bo obecnie nikt władzy nad nim nie ma), to wówczas niekoniecznie ujawnia się ze swoimi poglądami. I jedni, i drudzy podkreślają z jednej strony inteligencję arcybiskupa, z drugiej – jego delikatność, kruchość, a jednocześnie to, że jest człowiekiem bardzo zamkniętym w sobie, unikającym spotkania z ludźmi, z którymi się nie zgadza. To jedna z cech, na które najczęściej zwracają uwagę księża będący moimi rozmówcami. Ale nawet wśród wytrwałych jego krytyków, ludzi polemizujących z nim publicznie, nie brak takich, którzy jednocześnie sugerują, że jest on człowiekiem uczciwym, a prywatnie potrafi być sympatyczny, choć i bardzo pamiętliwy.

Ta niedostępność, zaskakujące splecenie się obrazów prywatnych i publicznych, a jednocześnie znaczenie, jakie arcybiskup Jędraszewski ma dla polskiej debaty publicznej i polskiego życia kościelnego, czyni go bohaterem fascynującym. Trzeba powiedzieć, że nie da się zrozumieć systemu kościelnego w Polsce bez zrozumienia arcybiskupa Jędraszewskiego, ale i jego nie da się zrozumieć, jeśli nie zrozumie się i nie

opisze tego właśnie systemu. Metropolita krakowski wyrasta z polskiego katolicyzmu czasów wojtyliańskich oraz wcześniejszych, jest owocem narodowo-katolickich tradycji Wielkopolski, a jednocześnie rozwijał się i wzrastał wewnątrz bardzo konkretnej grupy środowiskowej. Jego mistrzami byli z jednej strony Jan Paweł II czy arcybiskup Antoni Baraniak (temu ostatniemu biskup Jędraszewski poświęcił kilka lat badań), z drugiej – arcybiskup Juliusz Paetz, który wykreował go na biskupa. Kształtował go klimat okresu wielkiego triumfu Kościoła, ale i czasu rozczarowania, jakim stały się lata 90., kiedy to polscy katolicy nie zawsze umieli się odnaleźć w liberalnym świecie. Obecnie zaś jest jedną z głównych postaci, które próbują „odwrócić czas”, sprawić, że powolne „wygasanie”18 społecznego i politycznego znaczenia Kościoła w Polsce zostanie powstrzymane, także za sprawą polityków. To postać w jakimś sensie tragiczna, bo zakorzeniona w intelektualnych i kulturowych tradycjach przeszłości, ale przy tym niezwykle epigońska, schyłkowa i nie dopuszczająca do siebie świadomości, że świat, którego próbuje bronić, rozpada się na jej oczach, a może nawet mocniej: już w istocie nie istnieje. Walka z owym rozpadem, czy dokładniej: ignorowanie go, przypomina nieco próby wskrzeszenia martwej tradycji rycerskiej przez Don Kichota.

18 Proces ten opisałem w swojej książce Wygasanie. Zmierzch mojego Kościoła, Kraków 2023.

Spis treści

Wstęp. Kim Ksiądz jest, Księże Arcybiskupie?

Rozdział I. Korzenie

Rozdział II. Odkrywanie systemu

Rozdział III. Rzymianin

Rozdział IV. Nauczyciel

Rozdział V. Biskup

Rozdział VI. Oblany egzamin z prawości

Rozdział VII. Po burzy

Rozdział VIII. Po raz pierwszy na szczycie

Rozdział IX. Ale dlaczego Kraków?

Rozdział X. Walczący z ideologiami

Rozdział XI. Dwór 2.0

Zakończenie. Idealny produkt systemu