TOKIO
JOHANN FLEURI | PIERRE JAVELLE
Tłumaczenie Agnieszka Dywan
Kraków 2024
WSTĘP
S. 7
CH ŪŌ BUNKY Ō
TAIT Ō
SHINJUKU SHIBUYA
S. 110
SETAGAYA
S. 142 S. 168
MEGURO CHIYODA
Podróżnika, który po raz pierwszy przybywa do Tokio, ogarnia intensywne uczucie odkrywania, fascynacji i zdumienia. Japonia, tak jak jej nietypowa stolica, nie ma sobie podobnych. Jej wyjątkowa na skalę światową tożsamość i osobowość czynią z niej pełne fantazmatów i marzeń miejsce, w którym można się zagubić. Stolica robi wrażenie plątaniną środków transportu, mnogością dzielnic, zwartych tłumów, które kłębią się przed wejściami do biur. Rozległe Tokio przenika przestrzeń zarówno w poziomie, jak i w pionie, tworząc niepowtarzalny miejski krajobraz.
Tokio jest ogromne. To więcej niż miasto – przypominamy, że od 1943 roku jest prefekturą stołeczną – to jedna z najbardziej zaludnionych aglomeracji na świecie, liczącą ponad 14 milionów mieszkańców, czyli około jednej trzeciej populacji Japonii skupionej na 8% jej terytorium. Podzielone jest na dwadzieścia trzy tak zwane dystrykty, w których wyrażają się różne aspekty jego osobowości. Z punktu widzenia historycznego status stolicy cesarskiej sformalizował w 1889 roku cesarz Meiji, zmieniając nazwę Edo (dosłownie „brama na zatokę”) na Tokio (dosłownie „wschodnia stolica”). W praktyce była to czysta formalność, ponieważ już od 1603 roku Edo było siedzibą szogunatu Tokugawa i pozostawało nią przez dwa stulecia japońskiej polityki izolacjonistycznej (sakoku , dosłownie „zamknięcie kraju”).
Trudno sobie wyobrazić, że pierwotnie Tokio było jedynie niewielką osadą rybacką. Dopiero pod koniec XV wieku miasto zostało uforty kowane, a w 1590 roku z inicjatywy szoguna Tokugawy Ieyasu* (1543–1616), który założył tam swoją bazę wojskową, położono fundamenty przyszłej stolicy. Edo, jako centrum polityczne i kulturalne, cieszyło się pokojem przez 265 lat. Był to okres pomyślnego rozwoju poprzez stopniowe zamykanie się, od 1639 roku, na świat zewnętrzny. Ta polityka wycofywania się, która dobiegła końca wraz z początkiem restauracji Meiji** w 1868 roku, jest niewątpliwie czynnikiem, który ukształtował tajemniczą tożsamość Tokio. W okresie Meiji (1868–1912) stolica Japonii zaczęła nadrabiać zaległości. Wzniesiono ceglane budynki, założono linie telekomunikacyjne (1869), wprowadzono kolej parową (1872), a nawet otwarto ogród zoologiczny (1882).
*W Japonii najpierw zapisywane jest nazwisko, potem imię.
** Przełom w ustroju, kiedy cesarz uzyskał pełnię władzy i obalono rządy szogunów. WSTĘP
Fryzury mieszkańców stawały się bardziej zachodnie. W 1889 roku rząd przyjął Konstytucję Cesarstwa Wielkiej Japonii. W okresie Taishō (1912–1926) Tokio stopniowo stawało się miastem zdominowanym przez konsumpcjonizm, zwiększało poziom edukacji dziewcząt i ugruntowało swoją pozycję kulturalną, zwłaszcza w dziedzinie sztuk teatralnych i opery. Pierwsze wybory reprezentantów do parlamentu japońskiego odbyły się w 1928 roku, w 1931 roku ukończono budowę lotniska Haneda, a w 1941 roku Tokio otworzyło port dla handlu międzynarodowego. To otwarcie gospodarcze przyczyniło się do wzrostu liczby ludności, która w przeddzień wybuchu drugiej wojny światowej przekroczyła 6 milionów mieszkańców, czyli tyle samo, ile liczyły wówczas Nowy Jork lub Londyn.
W XX wieku Tokio dwukrotnie odradzało się z popiołów. Pierwszy raz po wielkim trzęsieniu ziemi w Kantō w 1923 roku, podczas którego zginęło ponad 140 tysięcy osób, 500 tysięcy domów zostało zniszczonych, a prawie 2 miliony ludzi zostały pozbawione dachu nad głową. Drugi raz po alianckich nalotach dywanowych podczas drugiej wojny światowej.
W sumie Tokio zostało zbombardowane 102 razy, tak że w październiku 1945 roku stolica
Japonii liczyła zaledwie 3,49 miliona mieszkańców, czyli połowę przedwojennej populacji.
W latach 60. XX wieku Tokio odbiło się i przeżywało okres błyskawicznego rozwoju. W gospodarstwach domowych pojawiły się innowacje i technologie. Kryzys naftowy z 1973 roku przyczynił się do wyhamowania, ale w latach 80. wzrost ponownie przyspieszył, czyniąc Tokio jednym z najbardziej wpływowych miast na świecie. Pęknięcie bańki gospodarczej w latach 90. położyło jednak kres „japońskiemu cudowi”, a megalopolis stanęło w obliczu poważnych trudności nansowych. Kryzys został zażegnany dzięki dwóm programom reformy podatkowej.
Tokio nie przestaje błyszczeć na scenie międzynarodowej. Budzi podziw ze względu na nowoczesność, kreatywność i niezrównaną wytrzymałość. Uznane w 2019 roku przez brytyjski magazyn „ e Economist” za „najbezpieczniejsze miasto na świecie” znajduje się również na podium miast najbardziej przyjaznych życiu studenckiemu. Po goszczeniu letnich igrzysk olimpijskich w 1964 roku miasto przygotowywało się do ponownego ich zorganizowania w 2020 roku. Tokio, stolica z największą liczbą przyznanych gwiazdek Michelina, jest też miastem smaku par excellence.
Na każdym rogu ulicy zapachy dobiegające ze 160 tysięcy restauracji japońskiego megalopolis (dla porównania Francja liczy ich „jedynie” 200 tysięcy…) urzekają przechodniów. Na czym polega sekret epikurejskiego Tokio? To umiejętność oferowania smacznych posiłków na każdą kieszeń –niezależnie od tego, czy to knajpka, bistro, czy restauracja nagrodzona gwiazdką Michelina.
Tokio ma również nietypowy układ geogra czny. Ze względu na historię – Edo zostało zbudowane wokół uforty kowanego zamku w bardzo zhierarchizowany sposób – miasto podzielone jest na dwie strefy, dwie kultury. Rodziny panów feudalnych i innych wysokich rangą osobistości mieszkały na wzgórzu położonym najbliżej zamku, w miejscu obecnego Pałacu Cesarskiego, na obszarze zwanym Yamanote (dosłownie „teren blisko góry”). Pozostali mieszkańcy osiedlili się w „slumsach” miasta, w stre e Shitamachi („dolne miasto”). Wyższe klasy mieszkały na wzgórzach, które dawały ochronę przed powodziami, podczas gdy lud żył w pobliżu rzek, na terenach potencjalnie zalewowych, a nawet bagnistych. Obecnie mieszkańcy obszaru Yamanote mają opinię zimnych i niedostępnych, podczas gdy mieszkańcy Shitamachi łatwiej wzbudzają zaufanie. Mimo że tych stereotypów nie należy brać dosłownie, nie da się zaprzeczyć, że w ciągu wieków każdy obszar wykształcił własną subkulturę. Od Yamanote pochodzi również nazwa kolei obwodowej, od 1925 roku łączącej dwie najważniejsze stacje kolejowe w stolicy.
Współczesne Tokio wciąż zaskakuje dwoma obliczami oraz ambiwalentną geogra ą. Pełne rozkoszy megalopolis może również okazać się zimne i twarde jak beton, bezlitosne niczym niekończące się dni pracy jego salarymanów*. Warto jednak przebić się przez tę skorupę. W przeciwieństwie do ponadczasowego i cesarskiego Kioto Tokio nie jest miastem, które się zwiedza, ale miastem, którego się doświadcza. Stolica zachęca do wędrówki. Każda dzielnica funkcjonuje jak mikrowioska, w której tłoczą się mieszkańcy, a do sklepów przychodzą stali bywalcy. Jedynym sposobem na odkrycie Tokio jest zapuszczenie się w jego ulice i zauł ki, by zgubić się w nich na wiele godzin. Spacerowanie, odwiedzanie sklepów i kafejek – tylko wówczas Tokio zacznie odkrywać swój charakter i wyrażać emocje.
*Anglicyzm stworzony w Japonii, będący zbitką słów salary – pensja i man – mężczyzna; biurowy pracownik etatowy.
Wysoka na 332,6 metra Tokyo Tower znajduje się w dzielnicy Minato. Jej architekt Naitō Tachū przy budowie w 1957 roku inspirował się wieżą Ei a, dostosowując jej konstrukcję tak, by była odporna na trzęsienia ziemi i silne wiatry wiejące w tym regionie.
HISTORYCZNE SERCE
CHŪŌ
Nowoczesny i luksusowy dystrykt Chūō jest domem dla feudalnej przeszłości Tokio i historycznym centrum handlowym miasta. Położony nad Sumidą zachował uroczy, nieco staroświecki urok.
S.
Pawilon herbaciany w historycznym ogrodzie Hama-rikyū, ukryty wśród drapaczy chmur.
PO PRAWEJ
Dzielnica Ningyōchō, która uniknęła zniszczeń, jakie nawiedziły Tokio, jest cennym świadectwem okresu Edo.
O ile w wypadku Tokio nie można mówić o „centrum miasta” w ścisłym tego słowa znaczeniu, o tyle właśnie dystrykt Chūō jest bijącym sercem stolicy. Istnieje ku temu wiele powodów. Przede wszystkim to tutaj mieściło się „centrum” Tokio w czasach, gdy jeszcze nazywało się Edo (1457–1868). Historycznie to główna strefa handlowa miasta, mimo że obecnie, od czasów wzrostu ekonomicznego z lat 80. XX wieku, wyprzedza ją położony w północno-zachodniej części stolicy dystrykt Shinjuku.
Aż do drugiej wojny światowej rzeczki i kanały przecinające Chūō odgrywały kluczową rolę w codziennym życiu mieszkańców. Istotnie przepływ towarów i osób odbywał się głównie na niewielkich łodziach. Obecnie środki transportu wyewoluowały, związek z wodą nie jest już tak widoczny jak dawniej. Niemniej jednak Chūō stara się zachować to dziedzictwo, umożliwiając mieszkańcom poruszanie się drogami wodnymi, w szczególności dzięki autobusom wodnym pływającym po Sumidzie i docierającym do wspaniałego ogrodu pana feudalnego Hama-rikyū, graniczącego z Zatoką Tokijską.
Chūō dzieli się na trzy odrębne strefy: Nihombashi, Kyōbashi oraz wyspę Tsukishima. Dwa główne punkty zainteresowania to dzielnica Ginza, w której mieszczą się największe i najbardziej luksusowe sklepy w stolicy, oraz stary targ rybny Tsukiji, który, mimo że nie ma już działu dla profesjonalistów, zachował swój nietypowy urok oraz wiele restauracji serwujących pyszne sushi.
Kolejnym symbolem, nie mniej istotnym, jest Nihombashi. Mimo że wieże i biurowce nadają jej raczej zimny wygląd, dzielnica pozostaje jedną z głównych atrakcji Chūō. Most Nihombashi, strzeżony przez lwy z brązu, dominuje nad miastem od okresu Edo i stanowi punkt wyjścia dla pięciu głównych dróg zbudowanych w XVII wieku, w tym drogi Tōkaidō i Nakasendō, które łączyły Edo z Kioto. Most służył także jako punkt odniesienia do obliczania odległości między Edo a innymi japońskimi miastami. Niestety, od czasu gdy w latach 60. XX wieku wzniesiono nad nim drogę ekspresową, most nie jest zbyt często konserwowany; mimo to zachowuje wyjątkową wartość historyczną i symboliczną.
Obecnie Chūō jest jednym z najmniejszych dystryktów miasta pod względem powierzchni. Chociaż populacja nie przekracza 142 tysięcy mieszkańców, szacuje się, że dzienna liczba odwiedzających jest większa niż 650 tysięcy, jeśli uwzględnimy tych, którzy dojeżdżają tu wyłącznie do pracy lub na zakupy.
NAJWAŻNIEJSZE MIEJSCA
Liczne restauracje z sushi na starym targu rybnym Tsukiji wciąż oferują najpyszniejsze posiłki ze świeżych ryb, mimo że hurtownicy przenieśli się do dzielnicy Toyosu.
TARG TSUKIJI
TEATR KABUKIZA
Ten stary teatr z tradycjami ma w ofercie codzienne przedstawienia, grane w kilku językach.
MOST NIHOMBASHI
Ukryty pod drogą ekspresową most jest punktem wyjścia dla pięciu głównych traktów z okresu Edo (XVII wiek).
DOMY TOWAROWE COREDO
Centra handlowe Coredo, Nihombashi i Muromachi dzięki wyjątkowemu eleganckiemu dizajnowi łączą tradycję z nowoczesnością.
NINGYŌCHŌ
Ningyōchō, dawna dzielnica rozrywki w okresie Edo, cieszyła się popularnością ze względu na przedstawienia teatru kabuki. Była także znana z rzemieślników wytwarzających lalki i marionetki.
DOM TOWAROWY GINZA
Otwarty w 2017 roku luksusowy kompleks handlowy Ginza Six można zwiedzać jak muzeum ze względu na wyjątkowo wyra nowany wystrój.
SKLEPY MITSUKOSHI
Powstałe w 1673 roku sklepy Mitsukoshi są najstarszymi w Japonii. Można tu znaleźć szeroki wybór towarów i akcesoriów modowych.
POWYŻEJ
Tachinomi to bary, często ograniczające się do lady, w których nie ma miejsc siedzących.
PO LEWEJ
Leżąca w Zatoce Tokijskiej Tsukishima, „wyspa księżyca”, jest sztucznym tworem. Znana z ulicy, na której serwują monjayaki
S.
Ogród Hama-rikyū to oaza spokoju w samym sercu drapaczy chmur dzielnicy Chūō.
ZWIEDZANIE
HAMA-RIKYŪ
OGRÓD PANA FEUDALNEGO
Hama-rikyū to daimyō-teien , ogród pana feudalnego. To tutaj w przeszłości
samurajowie doskonalili umiejętność strzelania z łuku i jazdy konnej oraz pili herbatę, kontemplując krajobraz.
„Ogród to serce Japonii. Reprezentuje całą naszą kulturę – archipelag otoczony wodą oraz jego górzystą rzeźbę terenu. Czystą wodę, z której przygotowujemy wyborną herbatę, ryż oraz najwyższej jakości sake. Ogród jest odzwierciedleniem natury, a także naturalną reprezentacją żywiołów”, wyjaśnia Isoya Shinji, badacz i wybitny specjalista w dziedzinie architektury krajobrazu w Japonii. Spośród dziewięciu ogrodów istniejących w Tokio Hamarikyū jest jego ulubionym, ponieważ należy do kategorii daimyō-teien, „owych nieproporcjonalnie dużych ogrodów, na których założenie moc i środki mieli jedynie władcy danej epoki. Wielofunkcyjne, były zarówno ulubionymi miejscami spacerów, w których można było podziwiać pory roku, jak i doskonałymi miejscami obrony dla tych samurajów, którzy jako żołnierze wyruszali na wojnę”.
Liczący 30 hektarów ogród Hama-rikyū został założony w 1654 roku za czasów czwartego szoguna z rodu Tokugawa. Wówczas był ogrodem, do którego
przychodzono, by ćwiczyć jazdę konną i strzelanie z łuku. „Opracowano również systemy umożliwiające polowanie na ptaki oraz łowienie ryb”, kontynuuje profesor. Przekazany gminie Tokio w 1945 roku przez rodzinę cesar ską został otwarty dla publiczności dopiero w 1946 roku, po odbudowie zniszczeń powstałych w następstwie wielkiego trzęsienia ziemi w 1923 roku i bombardowań z czasów drugiej wojny światowej. Dziś oferuje możliwość spaceru z dala od miejskiego zgiełku, mimo że miasto znajduje się o dwa kroki stąd i jest doskonale widoczne. Hama-rikyū, uznawany za niezwykłe dzieło ze względu na autentyczność i symbol estetyki okresu Edo, jest oazą spokoju w samym sercu stolicy. Niektóre z jego drzew liczą sobie ponad sto lat. Zgodnie z japońską tradycją pawilony herbaciane buduje się tak, by zapewnić jak najlepszy widok na panoramę ogrodu. W Hama-rikyū znajdują się dwie – Hoba-tei oraz Nakajima-no-ochaya – i w obydwu odbywa się tradycyjna ceremonia parzenia herbaty.
CEREMONIA PARZENIA HERBATY
Pawilony herbaciane (chashitsu) zaprojektowano tak, by móc jak najlepiej podziwiać widok na ogród. Przed wypiciem herbaty zjada się coś słodkiego, by złagodzić jej gorycz.
SYMBOL NATURY
W Japonii ogród to miniaturowe wyobrażenie natury –o ile jego struktura jest bardzo dopracowana, o tyle musi sprawiać wrażenie, że jest wręcz odwrotnie.
Mimo że Tsukishima jest dzielnicą mieszkalną, pełno w niej niedużych sklepików, jak ta księgarnia z mangami.
Ulica z monjayaki ożywa pod koniec dnia, zwłaszcza w weekendy, kiedy tokijczycy mają czas na skosztowanie tej lokalnej specjalności.
Zapierająca dech w piersiach podróż do TOKIO, podczas której odkryjesz różnorodność tego miejsca – futurystyczne drapacze chmur, kultowe bary karaoke, kolorowe targi, małe alejki i romantyczne parki. Spaceruj po dzielnicach tego niezwykłego miasta od Shinjuku po Shibuyę i Chiyodę.
Ta imponująca ilustrowana książka podróżnicza pozwoli ci poczuć klimat japońskiego archipelagu i zrozumieć sekrety japońskiej duszy. Strona po stronie, dzięki niezwykłym zdjęciom i ekscytującym opisom, daj się uwieść atmosferze, która powstaje na styku fascynującej tradycji i krzykliwej nowoczesności.
odkryj historię Tokio w okresie Edo
skosztuj kulinarnych specjałów z różnych dzielnic
weź kąpiel w tradycyjnej łaźni sento
weź udział w przedstawieniu teatru nō
podziwiaj święty mecz zapaśników sumo
odwiedź najstarszą świątynię buddyjską w mieście
ZANURZ SIĘ W KOLOROWEJ STOLICY JAPONII! POCZUJ KLIMAT MIASTA Z WYGODNEJ SOFY LUB ZNAJDŹ INSPIRACJE NA NASTĘPNE WAKACJE W TOKIO.