nieuwsbrief aan(ge)dacht 21 by Jan Vanthomme

aan

dacht Nieuwsbrief 21 januari 2008

Beste Lezer,

Vragen, kritiek, bijdragen of andere reacties altijd welkom!

aangedacht@skynet.be In- of uitschrijven op bovenstaande adres

Links Het blijft zinvol om af en toe eens een bezoekje te brengen aan volgende websites: www.zorgzaamomgaan.be www.letop.e www.spraénkel.be www.zitstil.be

Boek

2007 is voorbij! Heeft het gebracht wat je dacht? Heb je ook jouw topmomenten op een rij geplaatst? Of kijk je liever vooruit? Nieuwe uitdagingen staan te wachten! Lastige momenten zijn onvermijdelijk in het opvoeden – zeker wanneer je kind ADHD of ADD heeft.. Maar nieuwe tijden kondigen zich aan. Binnenkort kan je jouw zoon of dochter wellicht op Ebay plaatsen of via een advertentie laten overnemen. Ik ben daar geen voorstander van maar ja misschien bezit ik nog ouderwetse principes. De Nederlandse Consul in Hongkong is op dat vlak veel ruimdenkender dan ik. Jade was vier maand toen zij het meisje adopteerden maar nu na 7 jaar hebben ze hun dochter achtergelaten bij welzijnwerkers. Het was niet te doen met dat kind. Officieel was de reden „het kind weigerde hun voedsel te eten!‟ Daar valt toch niet mee te leven... ofwel? Dit hooggeëerde diplomaten koppel had kort na de adoptie van Jade hun eigen tweede zoon. Ze hebben nu nog twee kinderen over. ... Misschien moeten wij er aan denken om ouders te koop aan te bieden in het Tehuis voor Buitengewoon Lastige ouders zoals in het kinderboek „Zullen we deze dan maar houden‟ van Rindert Kromhout. Alleen is dit laatste fictie. Het verhaal van de consul is echter realiteit! Waar blijven de waarden en respect voor het leven van elk individu! Ik wens jullie alvast veel begrip uit de omgeving van jullie kind voor zijn of haar problemen. Het maakt het opvoeden alvast makkelijker. Anders moet je ook daar nog tegen optornen. Aan de beleidsmensen wens ik het nodige gezond verstand en de kwaliteit om zichzelf weg te cijferen bij het uitvoeren van hun taken. Jan

Inhoud o Zorgzaam Omgaan vzw hield in het najaar enkele gespreksavonden. Peter Glorieux schreef daar een verslag over dat je trouwens ook op de website www.zorgzaamomgaan.be kan lezen. Daar is nog zoveel meer te zien!

isbn 978-90-209-7153-8 prijs: 19,95 EUR uitg. Lannoo

o Er bestaan sinds een 10-tal jaar richtlijnen voor artsen bij de behandeling van ADHD. Prof. Danckaerts is de drijvende kracht in België. We baseerden ons op een voordracht van haar om hierover een stukje te schrijven.

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

'Ik hoop dat je met mij door een frisse bril wil kijken naar opvoeden. Het is geen kookboek met kant-en-klaarrecepten. Maar het staat wel vol aanwijzingen en tips in welke richting je oplossingen en uitwegen kunt creëren. In dit boek breng ik twintig jaar ervaring als kinderpsychiater, 25 jaar huwelijk en ervaring met vier dochters, mijn vele lezingen en contacten met jongeren en ouders op vormingsavonden tot synthese in een verhaal dat vooral zeggen wil: opvoeden heeft mijn leven zoveel rijker gemaakt. Ik hoop dat het ook voor jou als lezer die weg mag opgaan.'

Peter Adriaenssens zie ook : ww.opvoedingsboeken.be

ADHD-wijzer Psychiatrisch centrum De Korbeel kent al langer een goede werking rondom ADHD bij kinderen en jongeren. Zo loopt nu bijna 10 jaar een programma “Samen Bewegen” waar kinderen met ADHD en hun ouders terug leren op een positieve manier in relatie te treden. Omdat de omgeving goed geïnformeerd moet worden ontwikkelden zij een paar jaar terug een info-map ADHD-wijzer voor de lagere school. Recent biedt men nu een ADHD-wijzer voor het secundair onderwijs aan. Naast verscheidene brochures zit er tevens een CD-rom met praktisch materiaal. Een aanrader! Wie meer info wenst of een bestelling wil plaatsen neemt contact op met Frank Dejonghe frank.dejonghe@dekorbeel.be 056/24 52 59

o ADHD is geen geschenk, maar hoeft geen drama te worden. Van vzw Sprankel en de auteurs Evelien & Eveline kregen we de toestemming om hun artikel “Naar een positieve kijk op ADHD” op te nemen. o We wensen de aandacht te vestigen op twee interessante activiteiten die eigenlijk voor de hulpverleners uit ons lezersbestand bedoeld zijn. Het gaat om een vorming met Prof. David Tzuriel georganiseerd door vzw CeBCO aanvankelijk bedoeld voor februari maar wegens persoonlijke redenen van de spreker verplaatst naar begin april. De tweede activiteit handelt over Zokla een psycho-educatieve les; een creatie van vzw ZorgzaamOmgaan. o De laatste bijdrage is gewijd aan een nieuw spel dat het denken stimuleert Rollebolle of Ball2Move

Enkele berichten: o Enkele weken geleden verscheen een artikel in Humo over ADHD. De openingszin van dit artikel gaf al dadelijk aan dat zij een aanval gepland hadden op medicatie, meer bepaald Rilatine ®. „Rilatine, de wonderpil tegen ADHD werkt niet op lange termijn‟ Maar die uitspraak is fout. Correcter zou zijn:‟Ook na drie jaar blijven de symptomen van ADHD milder bij gebruik van medicatie maar het verschil in effect met andere begeleidingsvormen is verdwenen.‟ Het artikel in Humo verscheen als reactie op een BBC uitzending die op haar beurt zich baseerde op de laatste resultaten van de MTA studie waarvan een uitgebreider verslag te lezen is in de volgende nieuwsbrief. Het is immers duidelijk dat andere begeleidingsvormen (samen met medicatie) erg belangrijk zijn bij ADHD. De uitdrukking van Prof. William Pelham alsof medicatie op lange termijn niet beter zou zijn dan niks blijkt niet uit de MTA studie - integendeel! Alleen wordt dit uit de context gehaald. Wanneer men uit het onderzoek vaststelt dat effecten van gedragstherapie beter zijn dan een jaar geleden komt dit zeker ook omdat nu bijna de helft (43%) van deze groep kinderen ook medicatie namen terwijl dit een jaar terug nog 14 % bedroeg. In het artikel wordt ongenuanceerd melding gemaakt van een groeiachterstand bij kinderen met ADHD die medicatie nemen. In de rand van het MTA onderzoek werd de groei opgevolgd bij 88 kinderen met ADHD die medicatie namen en 65 kinderen die geen medicatie namen. Na 2 jaar medicatie ziet men inderdaad een groeiachterstand van 1,89 cm Maar daarna neemt die achterstand niet meer toe. Er is dus enkel bij aanvang een lichte achterstand waarna de groeicurve zich weer normaliseert!

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

In de paragraaf „Slechte Ouders‟ stelt men het probleem zwart/wit: Ofwel ligt het probleem bij het kind ofwel bij de ouders en met een oudercursus is het opgelost en moet Jantje niet aan de pil. Men heeft duidelijk geen respect voor de ouder die met extra zorg en met superopvoedkundige vaardigheden samen met (eventuele) medicatie hun kind proberen op te voeden tot een evenwichtig persoon. Men induceert een schuldgevoel alsof ouders die hun kind Rilatine laten nemen, slechte ouders zouden zijn. Bovendien is het taalgebruik beschamend: woorden als „pokkepillen‟ hoeft niet. Al te graag associeert men Rilatine met doping binnen de sport. Er wordt een voorbeeld vermeld van een jongen die zonder medicatie niet kon voetballen. Inderdaad op jonge leeftijd kan dit nog wel het geval zijn. Maar er zijn mij heel wat kinderen bekend die hun Rilatine juist als heel vervelend ervaren bij het sporten en dit dan ook niet gebruiken. Zo vertelde mij een puber dat hij als keeper met Rilatine te weinig reflexen had. En ook een jonge spurter had helemaal geen nood aan Rilatine om snel uit de startblokken te komen. Zijn impulsiviteit kon hij best gebruiken (zolang hij niet te vroeg vertrok). Uiteraard kan oneigenlijk gebruik (bijv. zonder diagnose of met hoge hoeveelheden ) wel een stimulerend effect hebben, maar dan gaat het niet meer uitsluitend over de groep van jongeren met ADHD maar gaat het over sport en doping in het algemeen. Andere medicijnen mogen dan ook de revue passeren. Wat mij tenslotte weer ergerde in zo‟n vulgariserend artikeltje is het beeld dat men over het kind met ADHD weer voorschotelt. Alsof een kind met ADHD per se een „stout„ kind is. En wat gezegd van het kind met ADD (de niet hyperactieve vorm) Die kinderen zijn weliswaar stil, niet storend maar hun aandachtstoornis werkt negatief zowel op het leren als op hun persoonlijk beleven.

Agenda dinsd. 15-01-2008: Dyslexie in zijn complexiteit Linda Van Wichelen Prov. Noord-Zuid H.Verrieststraat Roeselare 20 u inr. vzw Sprankel 050/82 33 54 Maand.21-01-2008 Aangeleerde Hulpeloosheid Lieven Coppens psycholoog Centr. Ten Berg Halve Maanstraat 94 St.-Amandsberg 20u vzw Sprankel 09/282 70 33 Dinsd. 22-01-2008 ”Niet te doen voor school!” Workshop ADHD CC de Valkaart A. Rodenbachstraat 42 Oostkamp 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn gratis Inr. Zitstil 03/830 30 25 Dinsd. 19-02-2008 ”Niet te doen voor school!” Workshop ADHD CC Het Spoor Eilandstr. 6 Harelbeke 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn gratis Inr. Zitstil 03/830 30 25 Dinsd. 26-02-2008 Compenserende Maatregelen voor Hogeschool Studenten Gaspar Haenecaert VLEHO Hoge School West-Vl. dep. Vesalius Oostende 20u inr. vzw Sprankel 050/82 33 54 Dinsd. 04-03-2008 ”TE KOOP:broer, zus met ADHD” Workshop CC de Valkaart A. Rodenbachstraat 42 Oostkamp 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn gratis Inr. Zitstil 03/830 30 25

Hopelijk kunnen de lezers voldoende relativeren wat in het artikel verscheen en zullen ze zich bij twijfel goed informeren bij deskundigen met ervaring. Anderzijds blijft het duidelijk dat een diagnose ADHD geen kinderspel mag zijn. Een multidisciplinaire onderzoek blijft aangewezen vooraleer men iemand het label ADHD meegeeft. De gevolgen van die stoornis en de impact op de gehele ontwikkeling en de omgeving van het kind moeten in het licht van een eventuele proeftherapie bekeken worden. 

De Computer-Kleurenklok is een handig hulpmiddel om de kinderen verheldering te brengen in de tijd. Zeker bij jonge kinderen die nog weinig tijdsbesef hebben is een gewone klok niet zo probaat. Een mama vertelde mij dat zij om een keukenklok papieren stroken aanbracht om een kwartier of een half uur aan te duiden. Ze bevestigde die

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Dinsd. 11-03-2008 ”TE KOOP:broer,zus met ADHD” Workshop CC Het Spoor Eilandstr. 6 Harelbeke 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn gratis Inr. Zitstil 03/830 30 25

Vrijdag 29 februari 2008 Opleiding ZOKLA Zorgzame klas Enkel nog plaats in de voormiddag 9u15 onthaal tot 12u30 prijs € 60 CC De Spil te Roeselare Vooraf inschrijven via

www.zorgzaamomgaan.be 7-8-9 april 2008 Diagnostiek van de leerbaarheid bij jonge leerlingen Prof. David Tzuriel Den Achtkanter Kortrijk inr. vzw CeBCO info mail info@cebco.be

stroken met een paperclip vast met de grote wijzer bij het begin van de strook. Eigenlijk is de Computer-Klok op ditzelfde principe gebouwd. Alleen is het wel handig - tenminste als je een computer bij de hand hebt- om de tijd zo aan te duiden. Je brengt het tijdsblok aan wanneer een activiteit moet starten of eindigen. Er bestaan ook andere modellen: een kleurenklok wandmodel, tafelmodel of als polshorloge. Op zo‟n klok zijn geen minuten te zien maar wel een tijdsblok (in en bepaald kleur). De kleuren klok kan je bestellen voor ongeveer €20 bij www.kleurenklok.nl. Je kan er een proefversie downloaden. Dit middel is zeker nuttig bij kinderen met autisme, ADHD en is niet alleen thuis toepasbaar maar zeker ook op school, bij een therapeut. Andere middelen blijven nuttig. We denken aan de kookwekker maar het nadeel is hier dat het kind moeilijker de tijd kan volgen. De duur van een liedje geeft de kinderen ook soms een idee van wat met bijv. 4 minuten bedoeld wordt. Indien je het kind wil aanzetten om door te werken, zet je het liedje op, je draait de volume knop op stil en het kind start met bijv. de rekensommen. Indien het klaar is draait het de volume knop weer aan en als het liedje nog speelt was hij/zij binnen de tijd klaar.

Extra sessie opleiding ZOKLA Zorgzame Klas Vrijdag 11 april 2008. in het SIG te Destelbergen van 13u15 (onthaal) tot 16u30. prijs € 70 alle materialen (DVD,CD handboek ... inbegrepen. Vooraf inschrijven via

www.zorgzaamomgaan.be

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Verslag van de gespreksavonden verzorgd door Zorgzaam omgaan vzw. Peter Glorieux donderdag 04/10/ 2007, GESPREKSAVOND voor ouders met lagere school kinderen met ADHD. Jan Vanthomme gaf eerst uitleg bij het princiep: "opvoeden is een spel van vraag en aanbod". Daarna toonde hij interessante softwareprogramma's die het leven en het leren van het kind uit de basisschool aangenamer kan maken, zeker als het te maken krijgt met leerproblemen. Verslag van een boeiend gesprek:  Er werd uitleg gegeven over het rebound-effect van Rilatine®: het is normaal dat het kind gedurende een half uur een energiestoot krijgt als 'het pilletje' is uitgewerkt. Dit effect ebt vanzelf weg. Belangrijk: als je op een te laat tijdstip medicatie geeft, kan dit inslaapproblemen veroorzaken!  Ouders en kinderen lijden er onder als ze merken dat ze uitgesloten worden -vaak door de ouders van klasgenoten- op bijvoorbeeld verjaardagfeestjes! 

Een grote bezorgdheid van de ouders: de lagere schooltijd is zò voorbij. Velen hebben schrik dat hun kinderen de trein zullen missen. 't Is makkelijk gezegd 'punten zijn niet belangrijk', maar als volwassene zal je kind wel op zijn diploma's afgerekend worden.



Ouders getuigen over hoe ze bepaalde problemen aanpakken. Wij onthouden enkele concrete voorbeelden en tips:  Gedrag van kinderen kan je niet wijzigen. Het kan wel evolueren. Dit proces start met een zeer objectieve en eenvoudige beschrijving van het gedrag dat als storend wordt ervaren. Leg desnoods een lijst aan met prioriteiten want je kunt niet alle gedrag tegelijkertijd behandelen! Beloningssystemen zijn waardevol mits correct gebruik... dus informeer je voor je er mee begint! 

Het is zeer belangrijk om positief naar je kind te leren kijken en om positieve signalen naar je kind te sturen: het prijzen, een eenvoudige beloning, de manier waarop je het aanspreekt... zijn zeer belangrijk.



Je kan reminders gebruiken, bv. als het steeds wil weglopen van tafel kan je een cartoon voor zijn bord leggen dat hem er aan helpt herinneren: "blijf zitten"!



Hou als ouders de neuzen in dezelfde richting! Verwen jezelf en je partner af en toe!



Voorzie verwenmomenten voor de andere kinderen uit het gezin èn voor het kind met probleemgedrag!

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Donderdag 11/10/ 2007, GESPREKSAVOND exclusief voor ouders met adolescenten met ADHD Met op de achtergrond het tromgeroffel en vibrerende paukenslagen gaf Jan Vanthomme een demonstratie over interessante softwareprogramma's die het leven en het leren van adolescenten op school aangenamer kan maken, zeker als leerproblemen om de hoek komen kijken. Softwarepakketten zoals mindmapping doen een beroep op de 'Rechter Hersenhelft', t.t.z. op die centra die de visuele vermogens aanspreken. Dergelijke software is dan ook uitermate geschikt voor kinderen, jongeren en volwassenen met een duidelijke visuele ingesteldheid! Nadien volgde een boeiend gesprek: 

Het rebound-effect van Rilatine® blijft voor veel ouders en jongeren een onbekende : het is normaal dat ook adolescenten gedurende een half uur een energiestoot krijgen als 'het pilletje' is uitgewerkt! Dit effect ebt vanzelf weg. Belangrijk: als je op een te laat tijdstip medicatie geeft, kan dit inslaapproblemen veroorzaken!



Ouders stellen zich vragen over de effecten van langdurig Methylphenidatengebruik. Als het kind groter wordt ervaart het kind in elk geval een dualiteit in zichzelf! Bij kleine kinderen is ADHD vooral een syndroom dat van buitenaf wordt opgemerkt. Nochtans kan je aannemen dat op de duur ook het kind twee 'ikken' kent: één met en één zonder Rilatine. En, het is niet uitgesloten dat het zijn functioneren 'zonder Rilatine' soms als veel natuurlijker ervaart. Er is immers de voortdurende dualiteit tussen wat de omgeving opmerkt (stilzitten, beter studeervermogen, betere impulsbeheersing ten aanzien van de sociale omgeving...) en hoe het kind dit bij zichzelf ervaart! Het is belangrijk om in elk geval het ietwat oudere kind hierover goed voor te lichten, vindt Martijn.



Martijn vervolgt: Het is belangrijk dat je als adolescent "de chaos in je hoofd" leert aanvaarden! Van hieruit kan je keuzes maken ivm. je eigen functioneren. Veel personen met ADHD hebben immers problemen met hun zelfbeeld. De psychische littekens, opgelopen in de kindertijd, zijn immers veel groter dan algemeen wordt aangenomen: vergeet het: “Kinderen met ADHD hebben GEEN met olie ingesmeerd olifantenvel... al komen ze soms zo over!"



Leerkrachten: “Als je in het Secundair Onderwijs straffen uitspreekt in de aard van "schrijf 10 bladzijden" besef dan, dat je eerder de ouders straft dan het kind! Leer om straffen af te wegen aan de aard van het vergrijp en laat je niet meeslepen door je eigen impulsiviteit van het moment!”

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme



Eén van de ouders merkte ook op dat het belangrijk is dat je jouw kind leert om zelf zijn problemen op te lossen. Bijv. de opdracht "lees zes boeken" is voor een kind met ADD/Dyslexie een niet te overzien opdracht! Het kind in kwestie leek echter zelf in staat om dit probleem met de leerkracht aan te kaarten en er een passende oplossing voor te zoeken.



Leerkrachten moeten leren aanvaarden dat omgaan met kinderen met een ontwikkelingsongelijkheid vooral een kwestie is van 'begrip' opbrengen, niet van 'uitzonderingen' toestaan. Begrip is de sleutel voor positieve oplossingen!!!



ADHD-medicatie én drug- en alcohol (mis)gebruik gaan echt niet samen. Het is aangetoond dat kinderen die cannabis, cocaïne, speed, X-tc... combineren met Rilatine ® een verhoogde kans lopen op drugpsychoses! Kinderen die ADHD -medicatie NIET combineren met illegale drugs lopen deze kans NIET!!!



Eén van de kernopdrachten blijft: hoe het kind positief benaderen!.



Ook bij de groep van ouders met adolescenten benadrukken ouders dat: 

Gedrag van kinderen kan je niet wijzigen; het kan wel evolueren. Dit proces start met een zeer objectieve en eenvoudige beschrijving van het gedrag dat als storend wordt ervaren!



Leer een onderscheid te maken tussen 'grote, belangrijke problemen' en 'peanuts, die vooral als opvoeder jouw dag bederven maar weinig zoden aan de dijk brengen'.



Het is zeer belangrijk om positief naar je kind te leren kijken en om positieve signalen naar je kind te sturen. De manier waarop je het aanspreekt... zijn zeer belangrijk.



Hou als ouders de neuzen in dezelfde richting! Verwen jezelf en je partner af en toe!



Voorzie verwenmomenten voor de andere kinderen uit het gezin èn voor het kind met probleemgedrag!

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Europese richtlijnen bij de behandeling van ADHD en waarom ze niet gevolgd worden?

Eind mei vorig jaar had er in Antwerpen een tweedaags congres plaats rond ontwikkelingsstoornissen. Tal van gerenommeerde sprekers brachten er -elk op hun domein- verslag uit over hun onderzoeken. De organisatie was in handen van het SIG 1in samenwerking met de universiteit Gent en de Federatie van Centra voor Ambulante Revalidatie. In een eerste bijdrage pikken we even in op enkele items uit de voordracht(en) van Prof. Marina Danckaerts. Vanuit de hoek van de (kinder)psychiaters ging er de laatste jaren niet alleen aandacht naar het voorschrijven van medicatie bij de behandeling van ADHD, maar benadrukten ze verder het nut van psycho-educatie. Met de laatste resultaten van het MTA 2onderzoek zal dit alleen maar toenemen, denken wij! Enkele tips bij psycho-educatie 3 Bevraag de ouders, kinderen en andere opvoeders naar hun visie op het probleem en hun oplossingen(en) en (probeer) wijzig verkeerde visies. Informeer bij alle betrokkenen naar de ernst en de kernmerken van ADHD en de geassocieerde problemen (symptomen, oorzaken, verloop en prognose). Stimuleer het ‘rouwen’ om het verlies van het ‘ideale’ kind en de band met het ‘echte’ kind. Licht alle betrokkenen in over de interventiemogelijkheden en ontwikkel samen een behandelingsplan. Adviseer ouders en leerkrachten ‘hoe’ ze in het dagelijks leven kunnen omgaan met het kind. Introduceer ‘zelfhulp’ materialen zoals werkschema’s, beloningssystemen ... Ontwikkel bij het ouder kind of de adolescent mogelijkheden voor ‘zelf-organisatie en zelfcontrole’ Europese richtlijnen 2004 bij het voorschrijven van medicatie Bij alle producten moeten volgende voorzorgsmaatregelen in acht genomen worden:  fysisch onderzoek: bloeddruk, hartslag.  bevraging van de voorgeschiedenis in verband met: epilepsie, leveraandoeningen, aanvallen van bewusteloosheid, hartkloppingen en hartritmestoornissen.  Bepaal verder: gewicht, lengte en bloeddruk. Wat is het verschil tussen Atomoxetine (Strattera )4 en Methylphenidaten (Rilatine, Concerta)5 ? Het effect van een medicament kan je op verschillende manieren nagaan. Uit een onderzoek van Michelson uit 2004 blijkt het volgende.  Effectgrootte dwz in welke mate is er verbetering merkbaar. Hier scoren de stimulerende producten zowel de kortdurende als langdurende even goed en iets beter dan Strattera.  Effectvergelijk. Wat is de normalisatiegraad? maw hoeveel kinderen vertonen na behandeling normaal gedrag? Hoeveel kinderen moet je behandelen om één te vinden met genormaliseerd gedrag ten opzichte van placebo (met nepmedicament behandeld persoon); 1

zie www.sig-net.be MTA staat voor Multimodal Treatment Study of Children with ADHD het is een Amerikaans onderzoek onder auspiciën van het Nationaal Instituut van de Geestelijke Gezondheid. (NIMH). 3 Dit zijn richtlijnen in de eerste plaats bedoeld voor artsen. 4 Niet-stimulerend middel 5 Bevat dezelfde stof als Rilatine ® maar werkt tot 12u. Voor Strattera en Concerta bestaat geen tussenkomst in kosten. 2

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Hier scoren alle middelen ongeveer hetzelfde namelijk een score tussen 3 en 5. Bij antidepressiva ligt het cijfer op 9! (dus slechter).  Effect op de kwaliteit van het leven  (studie van Kemmer en Lage 2006). Het gaat hier om het vergelijking tussen de gewone Rilatine en Concerta. Bij langwerkende zien we het volgende:  langere behandelingsperiode.  minder veranderen van therapie.  verhoogde trouw.  minder gebruik van spoedopname.  onderzoek neveneffecten  de inslaapproblemen zijn groter bij methylphenidaten (Concerta, Rilatine) dan bij Strattera.  Het misbruik is bij alle medicatievormen laag maar het laagst bij Strattera, dan volgen de langwerkende methylphenidaten en tenslotte de gewone Rilatine.6  Effect op co-morbide stoornissen  Oppositionele-opstandige gedragstoornissen en gedragstoornissen. Zowel atomoxetine als methylphenidaten zijn effectief op vlak van de ADHD symptomen. Maar bij gedragstoornissen is gedragstherapie zeker aangewezen. Stimulerende medicatie heeft een goed effect op oppositionele gedragsstoornissen maar is minder effectief -maar toch nog in voldoende mate- bij gedragstoornissen.  Angststoornissen.Bij ADHD en angststoornissen is de gedragstherapie het belangrijkst; met een groot effect op zowel de angst als op de ADHD. Stimulerende medicatie is eerder angstverhogend en atomoxetine eerder angst verminderend!  Depressie: In eerste instantie wordt nagegaan wat het meeste impact heeft , de ADHD of de depressie? Atomoxetine heeft geen effect op de depressie. Stimulerende middelen kunnen negatieve gedachten of depressie opwekken.  Ticstoornis: stimulerende medicatie is niet verboden bij een ticstoornis. Maar als de tics verergeren is de atomoxetine de beste keus. Als de ADHD beperkt is en de tics ernstig dan start men met tic medicijnen.  Autisme. zowel Rilatine, Concerta of Strattera kunnen de ADHD –symptomen bij autisme verminderen. Let wel de methylphenidaten worden trager opgenomen (titratie). Deze medicatie moet strenger opgevolgd worden omdat de nevenwerkingen heviger zijn. Kostenplaatje! 7dagen/week medicatie Kost per maand

Rilatine 10 mg 3 dosissen/dag terugbetaling

€ 7,3

Rilat. MR 7 + gewone 20 mg + 10 mg Terugbet + niet

Concerta 36 mg 8 Niet terugbetaald

€ 7,85 +€ 9,78 € 17,6

€ 69

Strattera 40 mg Niet terugbetaald € 93,3

De Dextroamfetamine scoort eigenlijk het laagst , maar laten we hier buiten beschouwing. Rilatine Modified Released of langwerkende Rilatine ongeveer 8 uur 8 Concerta bevat dezelfde werkzame stof als Rilatine maar werkt 12 u 7

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Wanneer overstappen op langdurend werkende medicatie?     

Als de schoollast te hoog is en er geen goede begeleiding en controle mogelijk is. Als het nemen van de medicatie over de middag op school stigmatiserend werkt. Als er gevaar is van ontrouw en onregelmatig gebruik van de medicatie over de middag. Als een adolescent daar duidelijk de voorkeur aan geeft. Als er sprake is van rebound-effect na de uitwerking van de medicatie. Bijv. extra prikkelbaar of wat neerslachtig gedrag. Met langwerkende medicatie zijn de schommelingen minder uitgesproken.

Waarom volgen artsen deze richtlijnen niet op? !!9      



Er is twijfel rond de waarde en de wetenschappelijke basis van de richtlijnen. De vraag is dan op welke wetenschappelijke gronden de artsen zich dan wel baseren? Ze zien de richtlijnen als een gids en niet als een voorschrift. De arts volgt de richtlijnen niet omdat hij het niet ziet zitten om de patiënt te motiveren tot een bepaalde behandeling. Het volgen van de richtlijnen zorgt voor extra werkdruk. Dus liever snel werk al is het dan ook maar half werk! Men heeft een eigen plan. De richtlijnen zijn te complex te moeilijk. Dus ook hier liever éénvoudig ook al is dat op een kwalitatief minder hoog niveau. Liever het werk eenvoudig houden in plaats van goed. Er is een tendens om toe te geven aan een minder geschikte tussenkomst die de voorkeur van de patiënt wegdraagt en dit om conflicten te vermijden. Misschien mogen we hier ook wel onder verstaan dat er artsen zijn die om de vrede te bewaren toch maar medicatie voorschrijven ook al vinden ze een andere behandeling beter. Tenslotte voegen wij hier nog een opmerking toe van Prof. Danckaerts die wees op impliciete patiënten categorisering. Wij interpreteren dit als de houding waarbij op voorhand bepaalde therapieën niet worden voorgesteld omdat men meent dat de aangemelde patiënt toch geen belangstelling of profijt zal hebben. Vaak is dit gebaseerd op subjectieve indrukken of door interpretaties van sociale status of diploma.

Onderzoek in Nederland in 2001 door Grol. Maar met een persoonlijke interpretatie

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

NAAR EEN POSITIEVE KIJK OP ADHD Evelien Eeckman & Eveline De Winter

I. Uitgangspunten

"Tegenwoordig hebben ze allemaal wat, meneer!"Als ze op school niet meekunnen, hebben ze dyslexie, en als ze de winkel half afbreken, zijn ze hyperactief!" zijn uitspraken die meer dan eens worden gehoord. De termen dyslexie en hyperactief zijn dus in brede lagen van de bevolking gekend, maar weet men ook wat ze eigenlijk inhouden? "'t Is omdat ze zoveel aan die computer hangen / zoveel met die game boy bezig zijn, dat ze zichzelf niet meer kunnen beheersen!" is een populaire stelling. In wetenschappelijke literatuur heeft men evenwel iets heel anders kunnen aantonen. Door middel van goed gestructureerde computerspelletjes kan men het concentratievermogen van kinderen met ADHD (Attention Deficit, Hyperactivity Disorder) duidelijk verbeteren. In de media krijgen "cultuurpessimisten" ruime aandacht, terwijl wetenschappelijke studies steevast als saai of belerend worden gepresenteerd. De kern van de zaak is echter het verschil tussen geloven en weten. Hoe vaak kiest men voor emo-geloof en hoe vaak voor wetenschappelijk denken? " D'er is nen hoek af”, zegden ze vroeger. “Awel hé, tegenwoordig is er altijd meer dan enen hoek af!" is een mooie getuigenis. Ze verwijst duidelijk naar de ingewikkelde problematiek van de "comorbiditeit". Dit is het samen voorkomen van meer dan één probleem. Een patiënt kan cataract hebben en tegelijkertijd nierstenen. Dit samengaan is zeer waarschijnlijk toevallig. In andere gevallen lijkt het samen voorkomen van problemen minder toevallig. Bij kinderen met dyslexie is er 15% die ook nog een andere leerstoornis hebben, waaronder ADHD. Bij kinderen met dyscalculie zijn er 17% die ook met dyslexie en 26% die ook met ADHD kampen. Bij patiëntjes met dyspraxie zegt men dat er 25 tot 38% ook nog een andere leerstoornis hebben, waaronder ADHD. De cijfers verschillen duidelijk van studie tot studie. Hoe verwarrend moet dit cijfermateriaal over komen? 2. Methode 1. Eerst hebben we informatie gesprokkeld over het onderwerp (boeken, media, internet). 2. In een tweede stap hebben we een 5O-tal mensen geïnterviewd in drukke winkelstraten van een grootstedelijke agglomeratie. Hierbij hebben we er naar gestreefd een gelijkmatige mix van leeftijden, geslachten en cultuurgemeenschappen te bekomen. 3. Tot slot hebben we een interview kunnen organiseren met neuropsycholoogneurolinguïst dr. Peter van Vugt, gespecialiseerd in leerproblemen en gedragsstoornissen.

Overgenomen met toestemming van de redactie van vzw Sprankel zie ook www.sprankel.be

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

3. Besluiten en aanbevelingen Wanneer we onze bevindingen samen leggen, komen we tot volgende inzichten. Een belangrijk deel van de bevolking blijkt steekproefsgewijs niet voldoende op de hoogte van wat ADHD juist inhoudt. De term 'hyperactiviteit' doet bij iedereen wel een belletje rinkelen maar daar stopt het vaak. Er is nood aan een betere voorlichting over ADHD. Informatieve campagnes, toegankelijk voor iedereen zouden een start kunnen zijn. Niet enkel kinderen en jongeren kunnen lijden aan ADHD, er zijn ook ADHD-volwassenen. ADHD is evenwel moeilijker vast te stellen bij volwassenen dan bij kinderen. De WHO (Wereldgezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties) pleit voor een meer zorgvuldige screening van de mogelijke aanwezigheid van ADHD bij volwassenen. Er is een aparte diagnostische lijst, met aangepaste criteria voor de diagnose bij volwassenen in de maak. Volwassen ADHD'ers hebben meer dan eens te kampen met problemen op de werkvloer. Ze kunnen niet lang dezelfde job houden, er is sprake van een 'ingebakken ongedurigheid' waardoor ze nood hebben aan veel afwisseling. Volwassen ADHD'ers kiezen dus vaak voor jobs met voldoende "pit". Jobs met veel crisismomenten gaan zij niet uit de weg, zij vinden dit vaak net spannend en motiverend. Een volwassen ADHD'er wordt zelden bibliothecaris of psychiater. Een hele dag stil zitten lukt niet echt. Zij kunnen wel uitstekende bakkers, koks, brandweermannen, spoedartsen, helpdesk- medewerkers,... zijn. Kortom ze kiezen vaak voor beroepen waarin er afwisseling is en er plaats is voor creatieve ideeĂŤn. ADHD'ers kunnen perfect functioneren in de steeds snellere maatschappij. Het zijn diegenen die het best stand houden. Iemand die geen ADHD heeft, riskeert in paniek-situaties buiten zichzelf, moedeloos, radeloos of depressief te worden. Hoe zou de wereldorde er hebben uitgezien zonder ADHD'ers? Creativiteit, lage gevarendrempel, energie, geen angst hebben van nieuwe ontwikkelingen, impulsiviteit (t.t.z. niet treuzelen)... zijn enkele eigenschappen die ADHD'ers bezitten. Van grote uitvinders tot de heldhaftige verkenners uit de oorlogen, velen van hen zouden in deze tijd ADHD'ers gebleken zijn. ADHD'ers voeren vaak een lang gevecht om hun leven onder controle te krijgen. Eens de controle er is, kan een ADHD'er alles bereiken waartoe hij gemotiveerd is. De invloed van de familie, vriendenkring en partnerkeuze kan hier niet onderschat worden. ADHD is geen excuus. Het is een wereldwijd bekend fenomeen. Soms is het lastig voor de "omstaanders", maar het heeft ook enkele, duidelijke voordelen. Daarom verdient het zowel nationaal als internationaal meer positieve aandacht. Uit het tijdschrift van Sprankel 18de jaargang nr. 4 (oktober -december 2007)

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

DYNAMIC ASSESSMENT: DIAGNOSTIEK VAN DE LEERBAARHEID VAN JONGE LEERLINGEN Workshop met Prof. David Tzuriel Kortrijk, 7-8-9 april 2008 Dynamic Assessment (of interactieve diagnostiek) staat voor methodes die de leerbaarheid en de mate waarin leerlingen kunnen leren-leren, denken en problemen oplossen in kaart brengen. Deze methodes verschillen van het klassieke intelligentie-onderzoek in die zin dat het ‘leren’ zelf (het leerproces) onderwerp is van onderzoek. De onderzoeker is geïnteresseerd in de cognitieve vaardigheden die aan de basis liggen van leren, en – wanneer hier problemen opgemerkt worden - in de wijze waarop hij hierin verandering kan brengen. Dit is bijzonder relevant t.a.v. actuele thema’s als ‘leren leren’ en inclusief onderwijs. Prof. David Tzuriel is een autoriteit op het vlak van dynamic assessment. Hij ontwierp meerdere leertests die voornamelijk voor oudere kleuters en leerlingen van de basisschool werden ontwikkeld. Zijn boeken en artikels zijn niet te tellen. David Tzuriel was reeds 10 keer te gast te Kortrijk; iedere keer brengt hij met vele demo’s en praktische tips zijn enthousiasme over op de deelnemers. De workshop is bedoeld voor therapeuten, remedial teachers en C.L.B.medewerkers. Het aantal deelnemers wordt strikt beperkt. De voertaal is Engels, maar de spreker houdt rekening met de anderstaligheid van de toehoorders. Info: Stuur een mail naar info@cebco.be voor een folder

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Zorgzame Klas Kinderen met ADHD zijn vaak temperamentvolle kinderen. Als peuter vallen ze op. Soms zijn ze heel alert, hebben alles gehoord, zijn overal bij en reageren constant. Bij volwassenen wekken ze sympathie op. Een dergelijk pittig mensje wekt geregeld een lach op. Tenminste wanneer het niet te erg wordt. Afhankelijk van de leeftijd van de andere kinderen verstoren ze de rust in de groep bij familie bijeenkomsten. Bij oudere kinderen zijn ze vaak in de buurt. Ze krijgen aandacht en zijn tenslotte makkelijk beïnvloedbaar. Bij jongere kinderen lukt het contact meestal, zo lang zij de bovenhand krijgen. Moeilijker wordt het bij leeftijdsgenoten en zeker wanneer het toezicht van een ouder kind of volwassene ontbreekt. Als peuter stelt dit nog niet zoveel problemen omdat die kinderen op die leeftijd nog sterk op zichzelf gericht zijn. In de kleuterleeftijd verandert dit. Oudere kleuters spelen meer met elkaar hoewel de relaties sterk wisselen. Deze trend zet zich verder in de lagere school. Kinderen vergelijken zichzelf met de anderen. Er wordt meer gereageerd op verschillen; zowel qua uiterlijk als op schoolse prestaties. Maar net als bij de volwassene krijgen de leeftijdsgenoten het moeilijker met het drukke overweldigend gedrag van het kind met ADHD. Wat vroeger sympathiek of leuk was wordt nu als vervelend beschouwd. Kinderen met ADHD lopen vanaf de leeftijd van 9 jaar meer kans op isolement of pesterijen. Hun impulsiviteit zorgt voor negatieve reacties en op den duur gaat bij ieder conflict de eerste gedachte rond de schuld, naar het kind met ADHD. Met de toename van de negatieve reacties is er een omgekeerd evenredige evolutie merkbaar qua zelfbeeld. Zeker indien vanuit de omgeving van het kind weinig inzicht of aanvaarding bestaat betreffende deze gedragsstoornis, daalt de zelfwaarde sterk. Het lijkt ons daarom belangrijk om in de begeleiding rekening te houden met de reacties van de omgeving. 1.

Verantwoording We waren dan eigenlijk niet totaal verrast toen wij gevraagd werden om in een zesde leerjaar een, gesprek te hebben over ADHD. De directe aanleiding was Katrien, een meisje met ADHD dat absoluut niet goed in de klasgroep zat. Kinderen met ADHD kunnen immers op een groep wegen. We aarzelden om op de vraag van school in te gaan. Zou dergelijk gesprek zich niet tegen Katrien keren? Zal dit geen pestgedrag uitlokken? Krijgt Katrien zo geen carte-blanche om druk-impulsief gedrag te vertonen? De informatie die we vooraf inwonnen overtuigde ons. Voorzichtig, maar met stijgend enthousiasme, bereidden we een les voor en na een tiental proeflessen vormde zich een lesmodel. Zorgzame klas een psycho-educatief project Wij deelden het project op in drie blokken: 2.1. Een voorbereidende fase, waarbij gegevens verzameld worden over het hulpvragende kind, zijn ouders, de klassengroep, de directie en de leerkracht van de school en CLB –omkadering. Bedoeling: de hulpvraag zo goed als mogelijk definiëren en filters inbouwen zodat nadelige effecten kunnen ondervangen worden. Hier wordt uiteindelijk beslist of het klassengesprek kan doorgaan. 2.2. Het eigenlijke klassengesprek. Aan de hand van een ervaringsgericht model krijgen de leerlingen inzicht in de werking van de hersenen, zichzelf en de medeleerling(en) met ongelijke kansen. Er zijn werkbladen voorzien en audio-visuele middelen ondersteunen de les. Er is een leskoffer ontwikkeld met didactische materialen. Door middel van concrete oefeningen wordt het inzicht van de leerlingen in het gedrag van klasgenoten die net anders zijn aangescherpt. Ze ervaren hoe ze hierbij een positieve rol kunnen spelen. Het lessenpakket omvat ± 3 lestijden en eindigt met zeer concrete casussen waarin handvaten worden aangereikt om ‘hulpcoach’ te worden binnen het klassengebeuren. 2.3. De opvolgingsfase, waarin de kinderen naderhand worden uitgenodigd om een vragenlijstje in te vullen. Ook de betrokken schooldirecties en de leerkracht evalueren de ZoKla –interventie. Bij wijze van reminder ontvangen de kinderen een individuele ZoKla – badge en krijgt de totale klassegroep een ‘certificaat van Zorgzame Klas’. Het ZoKla -model onderging sinds zijn ontstaan heel wat aanpassingen. Het model werd meermaals uitgetest bij klassen van het 4°, 5° en 6° leerjaar met leerlingen met ADHD en met Gilles de la Tourette.

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Korte beschrijving van het klassengesprek.  Aan de hand van enkele technieken gestoeld op ervaringsgericht leren komen we tot theoretische inzichten in de werking van de hersenen en de ADHDproblematiek. De concrete technieken, de powerpointquiz de powerpointtheorieopbouw en de verhalen kunnen hierbij helpen…  Het klassengesprek leidt naar zeer concrete klassituaties die te maken hebben met ADHD en hoe de kinderen uit de klas hierop kunnen reageren. Hoe kunnen ze mee helpen coachen? Wat kunnen ze zeer concreet doen? Wat betekent voor hen ‘geduld’ hebben, aanvaarden dat er ‘begrip’ is voor het kind met ADHD in plaats van dit als een ‘uitzondering’ te zien. Voor deze concrete situaties kunnen de begeleiders putten uit het sociogram, de vragenlijsten, de observaties tijdens de ervaringsoefeningen en het klassengesprek, enz.  Terugkoppelingsmoment met de klas, bv. door een chatsessie met de begeleiders, een nagesprek met de klassenleerkracht, enzovoorts.

Besluit: Deze les werd al een tiental keer uitgeprobeerd en werd onlangs in zijn definitieve vorm gegoten. De respons is positief en heeft ons ertoe aangezet om andere diensten mee te laten delen in dit project. Uiteindelijk zoekt de begeleider met alle leerlingen uit de klas naar handvatten waardoor ze medestanders worden in plaats van tegenstanders. De ZoKla –interventie neemt ongeveer drie lestijden in beslag. Ze wordt begeleid door een CLB-medewerker, een zorgcoördinator, een leerkracht of een andere therapeut. Een leskoffer wordt gratis ter beschikking gesteld voor de cursisten door vzw ZorgzaamOmgaan en omvat alle materialen zoals instructie DVD, audiomateriaal, Power Point, telegeleid wagentje, step … Opmerking: Naast het begeleiden van de klas met een kind met een ontwikkelingsongelijkheid waarvoor dat lesmodel werd ontwikkeld zijn de materialen en de oefeningen uitermate bruikbaar voor psycho-educatie bij ADHD of GTS individueel of in groep! Daarom willen wij therapeuten ook introduceren in dit lesmodel. Een aanpassing voor de eerste graad in het beroepsonderwijs is op vraag van enkele scholen in voorbereiding. Zorgzaam Omgaan, vzw. organiseert een opleiding ‘Begeleider Zorgzame Klas’. Deze vorming ging reeds door. De sessie van 25/01/2008 en de namiddagsessie van 29/02/2008 zijn reeds volzet. De bijkomende voormiddagsessie op 29/02/2008 staat nog open. Deze gaat door van 9u15 tot 12u30 in cc. De Spil te Roeselare. Er zijn nog plaatsen vrij. Op 11 april 2008 gaat er een sessie door in de gebouwen van het SIG te Destelbergen van 13u30 (onthaal 13u15) tot 16u30. Uitgebreidere informatie vindt u op de website: www.zorgzaamomgaan.be.

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Ball2Move is spelmateriaal dat zich bijzonder goed leent bij het leren denken in stappen. In zijn eenvoudigste aanbieding kan je met jonge kinderen patronen leren nabouwen. Bij oudere kinderen ga je meer strategische taken aan. Bovendien kan je met het materiaal zelf creatief omgaan. Zo kan je met dit materiaal het geheugen makkelijk stimuleren. De combinatiemogelijkheid met een zelfinstructiemethode spreekt voor zich. Doel  patronen analyseren volgens plaats en kleur  ruimtelijke oriëntatie en structuratie  strategisch plan uitdenken  sequentieel denken  hypothetisch denken en hypothese toetsing  denken op materieel, perceptueel en abstract niveau

Inhoud  spelbord met 49 gaten  4 rode, 4 gele, 4 groene en 4 blauwe houten bollen  24 zwarte cilinders  24 patroonkaarten dubbelzijdig bedrukt  kopieerblad om een stappenplan op te maken  handleiding met voorbeeld van een stappenplan Spelvormen met zwarte cilinders aan de rand (spelbord met 25 speelvelden) Spel 1: Maak de patronen van de opdrachtkaart na met de gekleurde bollen. Spel 2: Verrol de bollen vanuit de startpositie naar een nieuw patroon in zo weinig mogelijk beurten. Door de beperkte bewegingsmogelijkheden van de bollen moet je op zoek naar een goed plan. Bekijk het als een uitdaging om opnieuw te proberen in nóg minder stappen. Spel 3: Plan de stappen vooraf op papier. Ook hier bestaat de uitdaging in het zo weinig mogelijk stappen te plannen.

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme

Spelvormen waarin zwarte cilinders over het speelbord verspreid staan (spelbord met 49 speelvelden) Voor spel 4 en 5 worden de cilinders volgens het model op het spelbord geplaatst. De vaste plaats van de cilinders bemoeilijken de bewegingen van de bollen.

Spel 4: bouw de patronen na door de bollen te rollen in zo weinig mogelijk stappen. Opgelet: nu moet je rollen tussen de muurtjes en op zoek naar een bruikbare doorgang. Ook nu heb je nood aan een goed plan. Bekijk het als een uitdaging om opnieuw te proberen in nóg minder stappen. Spel 5: werkt nu je plan eerst uit op papier. Ook hier bestaat de uitdaging in het zo weinig mogelijk stappen te plannen.

Spelbord gebruiken als gezelschapsspel

Er liggen nu slechts 2 bollen van elke kleur op het spelbord, de zwarte cilinders staan volgens het patroon. Spel 6: elke speler krijgt een opdrachtkaart: plaats één, twee of vier bollen op de aangegeven plaats. Per spelbeurt krijgt een speler een afgesproken aantal stappen (bv. je mag in je beurt 7 stapjes zetten met één of meer bollen). Wie zijn opdracht volbracht heeft krijgt een nieuwe opdracht.

Ontwerper : Jannes Baert Producent: www.jegro.nl (productnummer 50620, richtprijs € 80,00). Verdeler in België: www.marsival.be (productnummer J50620).

aangedacht nummer 21 januari 2008

Jan Vanthomme