nieuwsbrief aan(ge)dacht 22

aan

ge

dacht Nieuwsbrief 22 maart 2008

Beste Lezer,

Vragen, kritiek, bijdragen of andere reacties altijd welkom!

aangedacht@skynet.be In- of uitschrijven op bovenstaande adres

Inhoud Op 17 februari was er op Canvas de reportage ‘Iedereen aan de Rilatine ®’ te zien. Wij schreven de dialogen en commentaren uit en groepeerden de uitspraken van de deskundigen. Sommige passages kortten we in of gaven we een opmerking. Deze uitzending kan je nog steeds bekijken via de website www.canvas.be doorklikken naar Panorama. Je vindt er ook reacties.

In een tweede bijdrage schreven we enkele leertips uit waarvoor een wetenschappelijke basis bestaat. Toch blijft het individueel aanpassen en uitproberen belangrijk. Zelfs de wetenschap heeft niet altijd de waarheid in pacht.

aangedacht nummer 22

Anno 2008 zou je denken dat de meeste opvoeders, leerkrachten toch wel weten wat ADHD betekent. De ‘hype’ van ADHD is voorbij.

Andere labels doen het nu beter qua populariteit. Meer zelfs: velen hebben het eigenlijk wel gehad met die ADHD! Er zijn wel nog andere zaken in het onderwijs die hen bezig houden. En dit is ook zo.

Alleen lopen er een aantal mensen rond die ‘denken’ dat ze alles weten rond ADHD. De literatuur die ze doornamen biedt hen nu een denkkader waarbij ze elk kind met ADHD moeiteloos kunnen plaatsen. Jammer dat zo’n kader veel clichés bevat en nog weinig ruimte laat voor individualisatie. Je zou je haast als ouder bijna willen wegcijferen indien je verneemt dat je kind ADHD heeft en er gevraagd wordt om dit aan school mee te delen. Als je als ouder vertelt dat jouw kind ADHD heeft, zie je in de blik van de toehoorder de ongeloofwaardigheid. ‘Weer zo’n ouder die met haar kind geen weg weet en dus maar voor de pilletjes kiest.’ Dit is het nadeel van teveel media-aandacht.

Waarom dan nog een nieuwsbrief schrijven?

Ja toch maar doen! Om bijvoorbeeld de ouders moed te geven die hun -in zijn ontwikkeling bedreigd- kind willen steunen. Zelfs met medicatie; als blijkt, uit een deskundig multidisciplinair onderzoek, dat dit een verantwoorde keuze is.

Ja, om te wijzen op het bestaan van de prehistorie in het opvoeden: een tijdperk waarin sommige scholen zich nog bevinden! Laat mij dit illustreren met onderstaand voorbeeld waarbij alleen de naam van het kind werd gewijzigd.

Bert volgt het zesde leerjaar. De ouders melden zich aan bij een psychologische dienst omdat de leerkracht het niet meer ziet zitten met deze jongen. Hij vertelt de ouders letterlijk: “Ofwel neemt jullie zoon een pilletje ofwel zal ik er één moeten nemen!” Eigenlijk wenst de leerkracht het beste maar hij verkeert in opvoedingsverlegenheid.

Hij weet niet meer van welk hout pijlen te maken. Alles werd al geprobeerd! Bij navraag blijkt dit ‘alles’ enkel maar te slaan op straffen.

Omwille van de onbeleefde reacties wordt Bert overstelpt met bladzijden straf. Er zijn avonden waarbij hij makkelijk tot 20 bladzijden straf meekrijgt -bovenop zijn huistaak. De school heeft een reputatie van streng te zijn en dit wordt hoog in het vaandel gedragen. Het korps reageert dan ook eensgezind. Voor Bert betekent dit dat elk gedrag dat even naar de grens of er net buiten valt onmiddellijk bestraft wordt; zonder uitzondering en door iedereen! Sommige weken mist Bert elke speeltijd! Ook over de

maart 2008

Jan Vanthomme

1

Links Op onderstaande link vind je de wekelijkse opvoedingsvraag die in de weekendkrant van het Nieuwsblad terug te vinden is.

Het deskundig antwoord is van de hand van psychiater Peter Adriaenssens www.nieuwsblad.be/Life/Kind/

Agenda

7-8-9 april 2008 Diagnostiek van de leerbaarheid bij jonge leerlingen Prof. David Tzuriel Den Achtkanter Kortrijk inr. vzw CeBCO info mail info@cebco.be Dinsdag 8 april 2008 Infoavond ADHD, modeverschijnsel of stoornis? CC Het Spoor Eilandstr. 6 Harelbeke 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn €3 Inr. Zitstil 03/830 30 25 Opleiding ‘Begeleider Zorgzame Klas’ Vrijdag 11 april 2008. in het SIG te Destelbergen van 13u15 (onthaal) tot 16u30. prijs € 70 alle materialen (DVD,CD handboek ... inbegrepen.

Vooraf inschrijven via

www.zorgzaamomgaan.be

aangedacht nummer 22

middag wordt hij aan zijn klasgenoten onttrokken wanneer het weer eens misloopt.

Na multidisciplinair onderzoek- inclusief observatie- is de diagnose ADHD zondermeer duidelijk. Er wordt een proeftherapie met medicatie geïnstalleerd inclusief effectonderzoek en observatie. De verbetering is vrij spectaculair. Misschien schijnt er nu terug wat zon aan de einder van het schoollandschap? Ja eventjes, maar wanneer het terug misgaat, ondergaat Bert weerom een vloed aan straffen.

Deze jongen verdient echter een standbeeld. Hij blijft iedere morgen zonder tegenzin naar school gaan. En op ‘de dag van de leerkracht’ is hij de enige van de klas die een troetel voor zijn meester meebrengt. Toch zet dit de school niet aan om ook de positieve zaken te benadrukken. De leerkracht is duidelijk positiever maar de rest van het korps blijft onverzettelijk in het straffen. Er wordt bovendien met twee maten en gewichten gewerkt want bij elk opstootje krijgt Bert ongetwijfeld de schuld. Hetzelfde gedrag bij een ander kind wordt vaak met de mantel der liefde toegedekt terwijl voor Bert er steeds met scherp wordt geschoten.

Over de middag neemt Bert een dosis medicatie. Dit gebeurt ongemerkt. Om het niet te vergeten wordt besloten dat de directeur dit zou toedienen. Maar de eerste dag na de afspraak wordt dit al vergeten. Het opstootje dat plaatsvindt in de namiddag resulteert in een verbod om tot het einde van het schooljaar nog langer met de schoolrij naar huis te gaan. De tijd dat Bert op school moet wachten tot zijn ouders hem komen ophalen mag hij straf schrijven. Huiswerk is voor in de studie, maar die wordt hem onthouden.

En de ouders?... Zij ervaren onbegrip, worden gestraft want de druk thuis wordt groter. Zij worden bovendien niet gehoord in heel het verhaal. Bert zelf blijft een optimist. Als bewijs hiervan volgt een fragment uit een email die hij mij toestuurde nadat ik gevraagd had hoe het groepswerk in de namiddag was verlopen.

Dag Jan, Het verliep goed. We deden een proefje met 2 potloden. Ze schieten uit elkaar terwijl we het draadje doorbrandden en het was nog niet doorgebrand en Willem legde de potloden dan weer bij elkaar. En ik zei "ge doet dat toch niet". Dan moest ik tegen de deur gaan staan en ik zei dan "mo vindt toch" en dan moest ik naar buiten gaan staan. Dan mocht ik weer naar binnen om ons proefje te tonen. We keken dan naar een ander proefje en Bieke kon het niet zien want zij is een beetje klein om over ons te kijken en ik zei dan kom voor mij staan en de meester zei dan wat heb ik daar net gezegd en ik wist dat niet en ik moest tegen de deur gaan staan en dan omdat ik boos was en mij tegen de deur plofte moest ik naar buiten gaan staan. Dan mocht ik weer naar binnen en is het de laatste 10 minuten weer goed verlopen.

Vele groetjes Bert.

Ik vraag mij af wanneer het voor Bert niet goed gaat!?

Jan Zie ook hieronder ‘De Ruimtevaarder’ van Kommil Foo. Je vindt tekst en muziek op hun website: http://www.kommilfoo.be/kommilpages/#/geluid_holder/ (het beste Live –cd 2, track 07)

maart 2008

Jan Vanthomme

2

Dinsdag 15 april 2008 Stress of vrije tijd?

Over vakantie en vrije tijd met ADHD.Workshop voor ouders.

CC de Valkaart A. Rodenbachstraat 42 Oostkamp 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn gratis Inr. Zitstil 03/830 30 25

Zaterdag 19 april 2008 LA-KO-STA loop- en wandelgebeuren.

Te Staden: sporthal De Wankaarde Zie www.lakosta.be Dinsdag 22 april2008 ADHD? Wat doe je ermee?

CC Het Spoor Eilandstr. 6 Harelbeke 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn €3 Inr. Zitstil 03/830 30 25 Dinsdag 22 april2008 Wat kunnen ouders verwachten van het lager onderwijs ?

De Spycker, Polderstraat 78, 8310 St. Kruis 20 u Inr. vzw Sprankel Leden (Sprankel & Gezinsbond): €1.50 niet leden €4.50 www.sprankel.be

Zaterdag 26 april 2008 ‘Hotel Oma’ Dé dag voor grootouders.

Inr.SIG en Lokaal Samenwerkingsverband Opvoedingsondersteuning Roeselare Vanaf 8u30 onthaal einde 12u30 prijs € 5 Lokaal Dienstencentrum 1

Enkele berichten:

“Hotel Oma” is een initiatief van het SIG (in samenwerking met het lokaal samenwerkingsverband opvoedingsondersteuning Roeselare. Dit initiatief richt zich in de eerste plaats naar alle oma’s en opa’s die vaak de zorgen van hun kleinkinderen op hun schouders dragen. Ook zij ervaren dat opvoeden niet altijd bij iedereen vanzelfsprekend is. Op zaterdagvoormiddag 26 april krijgen zij een algemene inleiding en kunnen ze daarna inschrijven op een van de workshops. Volgende onderwerpen komen aanbod: • Grootouders en pubers • Regels en gewoontes, afstemmen met de ouders?

• Is er iets mis met mijn kleinkind?

(info over ADHD, dyslexie, autisme en moeilijke kinderen.)

• Grootouder van een nieuw samengesteld gezin?

• Het onderwijs vandaag en huiswerkbegeleiding.

Inlichtingen: 09/238 31 25 zie ook www.sig-net.be Iedereen is welkom !

In de Knack lazen we een artikel van Misjoe Verleyen. Het droeg de titel ‘Leve Finland’ met als ondertitel ‘De Finse leerlingen zijn

internationaal de beste. Misschien kunnen we er iets van leren.’

Een internationaal onderzoek ging na wat leerlingen doen met de kennis die zij verwerven. Wat blijkt: Finse leerlingen scoren het best voor leesvaardigheden, wiskunde, talenkennis en wetenschappen. Wat wil je nog meer?

Je zou denken dat men veel meer investeert in onderwijs maar dat klopt niet. Het onderwijs is goedkoper dan het OESO 1 gemiddelde. Wat maakt het verschil? x Ouders participeren meer in het onderwijs. x Negen jaar lang volgen alle leerlingen tot 16 jaar (13 j volgens het artikel) dezelfde basisopleiding bij eenzelfde klassenleraar. Een vakleraar komt aan het eind van de basisopleiding. x De leerlingen volgen 38u/week les in de basisschool.

Daarin zit ook spel, sport, kunst en muziek. (Dat verschilt vaak in niets met het aantal uur dat onze leerlingen ‘les’ volgen. Reken maar naast 28u les de tijd die in dictie, muziek en sport gaan.) x Wat als je de leerstof niet zo snel opneemt als een ander!

Dergelijke kinderen worden apart begeleid en volgen een andere leerlijn. Ze krijgen 1 jaar langer gratis les en mogen één jaar vroeger met de basisopleiding starten als vooraf reeds geweten is of het om een leermoeilijk kind gaat. x Om op een hoog niveau onderwijs te kunnen verzorgen zijn alle leraren universitair en gaat het om een bewuste

Organisatie voor Economische en Sociale Ontwikkeling

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

3

Schiervelde Schierveldestraat 55 te 8800 Roeselare Vooraf inschrijven via

09/238 31 25 zie ook www.sig-net.be

Dinsdag 20 mei 2008 Stress of vrije tijd?

Over vakantie en vrije tijd met ADHD. Workshop voor ouders.

CC Het Spoor Eilandstr. 6 Harelbeke 20u inschr. vooraf niet-abon betalen €5 abonn gratis Inr. Zitstil 03/830 30 25

keuze. Er is tevens een toelatingsexamen. Het gaat steeds om een vier-jarige opleiding met 6 maanden stage. De opleiding wordt heel breed opgevat. x De klassen zijn klein en bevatten zo’n 13 leerlingen. x De scholen kiezen zelf hoe ze de eindtermen willen halen en beschikken dus over een grote vrijheid. x Anderstaligen kunnen pas instappen in de basisopleiding als ze beide landstalen (Fins en Zweeds) kennen.

Is dat in Vlaanderen ook mogelijk?. Volgens Misjoe Verleyen wel’ Maar dan moeten ouders weer gaan ‘opvoeden’ en de verantwoordelijkheid niet naar school doorschuiven. Dan moeten we in de basisscholen de best opgeleide leraren hebben!’

Laten we daar maar even over nadenken.

Jan

Iedereen aan de Rilatine ® Panorama Canvas zondag 17 februari 2008 In een blauwe kleur hebben we enkele opmerkingen geformuleerd. We zijn er ons van bewust dat er nog wel meer over te vertellen is. De reacties die ik te horen kreeg varieerden sterk. Sommige lezers vonden dit OK en anderen voelden zich nogmaals beladen met schuldgevoelens. Een mama vertelde mij dat zij reeds hemel en aarde had verzet om haar ouders er toch maar ervan te overtuigen dat hun kleinkind echt wel nut heeft van ‘zijn’ medicatie. Door deze uitzending kon zij terug herbeginnen. Ze werd er moedeloos van. ’Over alternatieve begeleidingen (denk maar aan Neurofeedback) werd geen woord gerept.’ Dit is inderdaad een terechte opmerking maar binnen dit tijdsbestek en dit onderwerp was dit wellicht niet mogelijk. Het kan echter een topic zijn dat later eens aan bod kan komen. Wie weet?

Positief vonden we de keuze van de deskundigen. Het waren inderdaad mensen die weten waarover ze spreken.

Rilatine is een nuttig medicijn als je het maar op de juiste manier gebruikt. Zo begint de pagina over Rilatine op de website www.druglijn.be. Maar daar wringt het schoentje. Rilatine is bedoeld voor kinderen met ADHD en niet om handel te drijven op de speelplaats van de middelbare school.

Ze kon zich nooit langer dan een kwartier over haar boeken concentreren zegt een scholiere , maar met Rilatine kon ze drie uur aan een stuk studeren. Het medicijn is daarom populairder bij mensen die de symptomen van ADHD niet hebben. We weten alleen zeker dat Rilatine helpt bij kinderen die echt ADHD hebben; dus die zowel aandachtstekortstoornissen hebben als hyperactiviteit. We voegen er hier echter nog aan toe dat tevens bij aandachtstekort zonder hyperactiviteit of zelfs bij hypoactiviteit Rilatine een hulpmiddel kan zijn. Maar Rilatine is geen

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

4

snoepje. Het is een amfetamine, staat op de dopinglijst, is extreem prestatiebevorderend en niet zonder risico. En over de nevenwerkingen op lange termijn weten we ook nog niet alles.

Rilatine rukt op, ook al omdat er te weinig wordt geïnvesteerd in alternatieven. Wetenschappelijk bestaat er min of meer eensgezindheid: 5 % van de kinderen heeft ADHD, één leerling op een klasje van 20 dus. Wat niet automatisch betekent dat de leerling aan de Rilatine moet! Om officieel de stempel ADHD te krijgen moet je passeren bij een kinderpsychiater of bij een kinderneuroloog.

De verkoop van Rilatine stijgt spectaculair: van tien jaar geleden 1 miljoen dagdosissen per jaar tot 7,5 miljoen. De laatste vijf jaar is er zelfs sprake van een verdubbeling. Is iedereen dan massaal naar een kinderneuroloog of psychiater getrokken? Neen dus, maar de helft van de Rilatine wordt terugbetaald en is dus voorgeschreven door een psychiater of een neuroloog. Dat betekent dat er veel kinderen zijn die Rilatine nemen zonder dat ze grondig zijn onderzocht en dus een pilletje hebben gekregen na een bezoek aan de huisarts. Merken we hier op dat jongeren, ouder dan 17 jaar die wel een diagnose kregen van ADHD en zelfs op voorschrift van een psychiater hun medicatie verkrijgen, ook geen terugbetaling krijgen maar ook in de statistieken opgenomen zijn! Met andere woorden niet alle nietterugbetaalbare Rilatine is illegaal! Bijzonder merkwaardig: niet overal in het land schrijven neurologen of psychiaters evenveel Rilatine voor. In Wallonië moeten ze Rilatine nog duidelijk ontdekken. In Vlaanderen zelf zijn er grote verschillen tussen de regio’s. Het is West-Vlaanderen dat er met kop en schouder bovenuitsteekt: vooral Roeselare, Ieper en Kortrijk. In het CLB van Roeselare beseft men dat er een probleem is. Sommige ouders willen kost wat kost een label. Maar als niet aan alle criteria wordt voldaan, wordt deze stempel niet gegeven.

Rilatine is een amfetamine, een stimulerend middel dus. Het merkwaardige is dat bij kinderen die echt ADHD hebben Rilatine het tegenovergestelde effect heeft. Ze worden er rustig van. Maar je bent er maar beter zeker van dat je kind echt ADHD heeft. Want bij kinderen zonder ADHD werkt Rilatine wel als een amfetamine met alle gevolgen van dien. Bij de VUB hebben ze de test gedaan. Atleten die onder de Rilatine zitten rijden zich te pletter. Ook in een kamer waar de temperatuur oploopt tot 30 graden; dus als je lichaam al zou moeten vertellen van ermee op te houden. Vergelijk het met een motor die oververhit raakt: levensgevaarlijk. Laten we er maar van uitgaan dat kinderen met ADHD die bijwerkingen niet hebben als ze Rilatine nemen en zware inspanningen doen. Alleen is dit tot nu toe niet onderzocht. Het is fout om te beweren dat er geen onderzoek naar de bijwerkingen werd uitgevoerd. Trouwens vooraleer en medicament goedgekeurd wordt is er al een lange weg afgelegd van onderzoek en tegenonderzoek. Dat sporters hun prestaties kunnen verbeteren met een amfetamine werd in het verleden (denk aan Tom Simpson) op dramatische wijze duidelijk. Alleen moet je uiteraard de dosis die een kind krijgt niet vergelijken met het misbruik bij een pseudo-sporter!

Het blijft echter zaak van een proeftherapie ernstig te nemen, een degelijk medische round-up te laten plaatsvinden en regelmatig een controle consult in te lassen. Het is daarenboven evident dat het effect na een tijdje terug moet geëvalueerd worden via een drugvrije periode. Wie weet is dan medicatie niet meer nodig?

Rilatine houdt immers altijd risico’s in.

In de scholen is Rilatine verder doorgedrongen dan dat we vermoeden. Er is zelfs een heel circuit dat aan elke controle ontsnapt. Geen leraar, dokter die er weet van heeft. Iedereen kan aan Rilatine geraken! Dit wordt vrij makkelijk beweerd maar een rondvraag bij enkele jongeren uit het middelbaar onderwijs in Roeselare leek dit helemaal niet te bevestigen. Drugs ja maar Rilatine?!!

Prof. Romain Meeusen inspanningsfysioloog VUB: “Rilatine staat op de dopinglijst omdat de prestaties er artificieel door beïnvloed worden. Sporters gaan een euforisch gevoel hebben en blijven daardoor doorgaan op het ogenblik dat ze zwaar moeten presteren. Dus als het mentale aspect een belangrijke rol begint te spelen. Als ze harder willen doorduwen gaan hun prestaties niet alleen verbeteren maar gaat hun kerntemperatuur ook sneller stijgen. Een vergelijkbaar verhaal is dat van de jongeren die naar de discotheek gaan en ecstasy, amfetamines of cocaïne nemen Zij zullen ook intensief bezig zijn in warme omstandigheden. Zo zijn er verhalen van jongeren die sterven als gevolg van oververhitting. Vast staat dat Rilatine de groei van kinderen vertraagd: gemiddeld met één centimeter per jaar,een gevolg van verminderde eetlust. Dit is een buitengewoon hoog cijfer dat in studies nooit naar voor kwam. Er is vaak sprake van een groeiachterstand bij opstart maar die stagneert in veel gevallen en wordt gecorrigeerd bij het stoppen van de Rilatine. Het tijdstip waarop

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

5

men begint en eindigt speelt daar wel een rol bij. Ondanks al die nevenwerkingen wordt Rilatine alsmaar vroeger voorgeschreven. Het wordt nu ook al gesignaleerd in de kleuterklas.

In een eerste fragment gaat het over Michiel waarbij we een flashback zien uit het programma Kwesties uit 2003. Toen ging het met Michiel op school heel wat moeilijker. Mam was bang dat hij uitgesloten zou worden.

De leerkrachten kregen er meer en meer last mee. De ouders werden niet gedwongen maar voor Michiel zelf en de school was het toch beter om medicatie te proberen. De auteurs laten in het midden of het aan het opgroeien is of aan de Rilatine, maar Michiel kan nu beter zijn hoofd bij de les houden. Toch is met Rilatine Michiels probleem nog niet helemaal opgelost. Hij blijft wisselvallig en dit is niet te onderscheppen. “Ik weet het, ik zal mijn best doen maar ik kan niets beloven.” is de uitspraak waarmee Michiel zijn schooldag begint. Verder vernemen we dat voor Michiel een dag slecht is als hij op school komt en hij direct op iemand klopt. “Zo krijg ik ruzie met alle leerlingen en dan beginnen ze mij allemaal op de speelplaats te plagen en ’s middags mag ik niet bij hen gaan zitten en dan zit ik daar alleen, dan daagt iedereen mij uit en word ik heel boos dan moet ik naar de directrice...” Dit sociaal aspect is al langer een probleem bij Michiel want zijn mama haalde hem dikwijls uit sport- en jeugdverenigingen. Dit is vooral door steeds negatieve opmerkingen te horen van zowel de monitoren als de andere kinderen. “Michiel stoort, hij is lastig, hij is weer druk.

Michiel stoort de training. Door Michiel kunnen we de training niet deftig doordoen en op den duur merk je dat je kind niet meer welkom is.” Thuis zien de ouders met medicatie weinig spectaculaire veranderingen bij Michiel maar de leerkrachten zien dit wel. Dit zal wellicht te maken hebben met het feit dat Rilatine maar een vier tal uur werkzaam is en dat je dus na school nog maar weinig effect ziet.

Meer zelfs: sSoms is er sprake van wat prikkelbaarheid of emotioneel reageren als de medicatie uitgewerkt is. Dit noemen we rebound effect en dit gaat na een half uur voorbij. Bij de opstart van de medicatie komt dit soms voor maar na een tijdje vermindert dit, alhoewel er kinderen zijn die dit effect blijvend vertonen.

In een tweede fragment volgen we Jan Marrannes van het VCLB Roeselare die op weg gaat met Jordy op zoek naar een eventuele diagnose ADHD. Men start er met de opmerkingen in het eerste leerjaar rond de werkhouding van Jordy. De school stuurt de ouders door naar het Centrum voor Leerlingen Begeleiding. We zien de CLB medewerker het kind observeren. Na een IQ test en bevraging van de leerkrachten zijn er aanwijzingen voor een zwakke aandacht maar er zijn uit het verhaal van de ouders elementen die de onderzoekers laten vermoeden dat het hier niet om ADHD gaat. In veel gevallen zou er hier wellicht medicatie worden voorgeschreven.

Prof. Marina Danckaerts kinderpsychiater KUL:”Je mag van medicatie niet het grote wonder verwachten. Bij sommige kinderen zeggen de ouders : kijk dit is dag en nacht verschil. Bij heel veel kinderen zien we dat medicatie een hulpmiddel is, maar helemaal niet alle problemen oplost. Het probleem is dat we in Vlaanderen nog altijd in relatieve armoede leven wat geestelijke gezondheidzorg betreft. Het ter beschikking zijn van voldoende therapie in termen van oudertrainingspakketten, trainingspakketten voor leerkrachten is eigenlijk te weinig. Bij gevolg zijn er dus heel veel mensen die alleen met medicatie zich proberen te beredderen. De vraag is - denk ik niet : wie stelt de diagnose?

De vraag is:hoe wordt ze gesteld? Wordt ze op een degelijke manier onderbouwd? Daar zijn Europese en Amerikaanse richtlijnen voor die aangeven hoe dat proces zich moet afspelen. Er moet een uitgebreide gedragsanalyse, een opvoedingsanalyse gebeuren. Er moeten een aantal dingen uitgesloten worden. Er kunnen andere redenen zijn waarom een kind leerproblemen ontwikkelt. Eigenlijk verwacht iedereen dat er ergens een instrument bestaat of een testje op basis waarvan je zwart op wit kan zeggen: dit zijn de kinderen met ADHD en dit zijn de kinderen zonder ADHD. De kinderen met ADHD zijn die kinderen die constant, voortdurend een gebrek aan aandachtscontrole hebben, te impulsief zijn en dus daardoor voortdurend in moeilijkheden komen. Maar natuurlijk dat er een kleine grijze zone van kinderen bestaat waarvan je zegt : is dat nu té of net niet té en wie zal zeggen wanneer het té is. Oké, daar is ergens een maat op geplakt die gestoeld is op de bevraging van ouders en leerkrachten die op zich natuurlijk ook een beetje subjectief zijn.

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

6

Als een kind ergens familiaal belast is met één of andere onderliggende hartziekte die niet geweten is en die op dat moment niet kan aangetoond worden dan kan dit een ernstige gevaar betekenen voor dit bepaald kind. Wat zijn dan voor dit kind de grote voordelen van medicatie en wat zijn de eventuele nadelen? Ik ken getuigenissen van ouders die samen met de leerkrachten hebben besloten : kijk de kwaliteit van het leven van mijn kind, in termen van de ernstige gedragsproblemen en dergelijke, is zo erg aangetast dat als hij later twee centimeter kleiner is, dit absoluut niet opweegt tegenover de voordelen naar gedrag toe. Maar je hebt ook ander situaties waarbij je zegt:” kijk dat kunnen we ons echt niet permitteren want eigenlijk kan dit kind toch nog wel mee in het gewone leven”. Ooit zie iemand g (ik noem dit het Jommekes principe):”Moeten wij gewoon niet die medicatie in de waterleiding doen en zorgen dat alle kinderen daar voldoende van krijgen zodoende dat iedereen optimaal kan functioneren ? “ NEE ” en waarom niet ? Het antwoord is : omdat er potentiële nevenwerkingen zijn. Zodanig willen we het risico niet nemen en voorlopig behouden we dus de intentie om te behandelen voor de meest ernstige groep.

ADHD is bij uitstek een problematiek of een concept dat een beetje het slachtoffer is van de popularisering van medische kennis via internet en andere media. Juist omdat het gaat om gedragingen die iedereen wel bij zichzelf herkent en het enkel over een gradatieverschil gaat maakt dat steeds meer en meer mensen van zichzelf beginnen te zeggen :”Ik heb dat ook een beetje!”

Rilatine werkt niet bij alle kinderen met ADHD, maar daar staat tegenover dat die medicatie toch ook wel een prestatieverbetering kan teweeg brengen zelfs bij kinderen die zich niet tot dat extreme behoren. Ook bij normale kinderen zal je altijd wel een beetje prestatieverbetering zien. Het is wel een vaststelling dat in onze maatschappij goed presteren en uw mogelijkheden zoveel mogelijk aanwenden letterlijk betekent: een diploma behalen. Dit staat eigenlijk nogal vooraan op het prioriteitenlijstje, niet alleen van die toevallige ouders van dit toevallige kind dat we aan het onderzoeken zijn maar van bijna alle mensen. Wat we ons echter moeten afvragen is : iedereen is er fier op dat in België het niveau van de scholen zo hoog is en dat we onze kinderen als groep zo ver krijgen in het onderwijs. De kost die ouders van kinderen die het wat moeilijker hebben daarvoor dienen te betalen is dat zij op zoek gaan naar een manier hoe zijzelf daarin kunnen helpen.

Prof. Lieven Lagae kinderneuroloog. KUL “Een correcte diagnose is de basis van alles. Het is ook de basis van alle misverstanden omdat men veel te lichtzinnig over ADHD begint te spreken. We moeten blijven pleiten voor een zeer professionele diagnosestelling en dat kan maar op een bepaald niveau.

Daarvoor moeten we de tijd willen nemen. Dat kan dus niet op één consultatie. Het kan niet zijn dat op basis van het feit dat een moeder met haar 8-jarige zoon bij de huisarts komt en zegt dat haar zoon niet mee kan op school en dat hij te weinig aandacht heeft, de huisarts zonder enig ander onderzoek zo maar Rilatine voorschrijft.

Het feit dat we verschillen zouden zien in Vlaanderen in het Rilatine gebruik weerspiegelt dat.

Waarschijnlijk dat we niet professioneel bezig zijn met de diagnose van ADHD. Als er toevallig in een deel van Vlaanderen een aantal artsen rondlopen die het niet zo nauw nemen met de diagnose dan kun je verwachten dat er in die streek - als dat een beetje succesvolle artsen zijn- plots veel Rilatine wordt voorgeschreven.

Maar het is zeer paradoxaal. Kinderen met een teveel aan beweging - zoals ADHD kinderen - hebben net baat bij dat product amfetamine. Het is haast een wonder dat men dit soort producten gevonden heeft voor ADHD. Als je amfetamine toedient aan de verkeerde persoon, dan geeft dit bijwerkingen.

De persoon zal geagiteerd zijn. Hij zal niet kunnen slapen, zal eventueel tics ontwikkelen, zal misschien ritmestoornissen van het hart ontwikkelen. Dat zijn de bekende bijwerkingen van teveel amfetamine.

Je moet ook geen amfetaminen aan een wielrenner voorschrijven.

Het zou een uitzondering moeten blijven om een kind van vier à vijf jaar nu al Rilatine te geven.

Het typische van de kleuterleeftijd is net dat de hersenen aan het rijpen zijn. Het kind heeft net zijn kleuterleeftijd nodig om zich klaar te maken om op zes jarige leeftijd naar het eerste leerjaar te kunnen gaan. Er zijn kinderen van drie jaar die zeer druk zijn en die nog weinig aandacht hebben en als we niet oppassen gaan sommigen die ook nog ADHD kinderen noemen.

Prof. Jan De Maeseneer huisartsengeneeskunde UGent “Het gebruik neemt immens toe en dan kan je je wel afvragen: komt die ziekte nu zoveel meer voor? We weten dat dit niet zo is. Men gebruikt het

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

7

etiket ADHD te pas en te onpas. Patiënten komen met de vraag: vanmorgen was er aan de school een vriendin van mij die zei : “Ons Marieke krijgt medicijnen want zij heeft ADHD en kijk maar eens hoe goed het gaat”. En natuurlijk als je eigen kind dan ook wat moeilijkheden heeft op school dan ga je denken: misschien zijn die medicijnen ook voor mijn kind de goede oplossing. De voornaamste nevenwerkingen zijn onder andere slaapproblemen wat toch belangrijk is alsook eetproblemen. Dit betekent dat het niet iets is waarvan je zomaar zegt: we gaan dit 15 jaar doornemen. Een kleuterklas in Vlaanderen met kinderen van drie à vier jaar waar drie op de achtentwintig kinderen medicijnen nemen voor ADHD is toch wel een probleem. En ik denk dat we dit niet als een normale en gezonde situatie kunnen beoordelen.

Ik denk ook dat het belangrijk is dat we leren dat er verschillen zijn tussen de mensen. Dat we dat leren accepteren. Dat betekent niet dat niet elk kind de kans moet krijgen om maximaal te ontwikkelen op de manier die voor haar of hem het best is maar we weten ook dat niet alle kinderen in staat zijn om bijvoorbeeld de hoogste resultaten te behalen op school. We moeten leren om op dat punt als ouders ook de verwachtingen reëel te maken en als leerkracht de verwachtingen bij te stellen. Jan De Maeseneer gaat hier duidelijk de zwarte piet doorgeven aan de ouders. Wie schrijft er medicatie voor?

Toch niet de ouders? Het is de huisarts die zijn verantwoordelijkheid moet nemen en ook moet beseffen dat bij sommige vragen hij geen passend antwoord kan geven. Ook al zijn de wachtlijsten bij psychiaters lang toch blijft het onverantwoord om op basis van één consultatiegesprek de ouders met een voorschrift voor Ril atine weg te sturen. Dit neigt naar die sensibiliseringscampagne die een tijdje geleden te zien was waarbij men het verkeerdelijk gebruik van antibiotica wou aankaarten. Via –vaak komische filmpjes- wordt de burger erop gewezen hoe dom het is om bij griep bijv. een antibioticum te nemen. Maar wie schrijft dit voor? Dat men eerst de huisartsen duidelijk maakt waarover het gaat en niet de burger.

In het derde voorbeeld volgen we Laura, een zeventien jarige leerlinge die medicatie nam om beter te kunnen studeren nadat ze een pilletje kreeg van haar vriend die Rilatine nam. Pas daarna zocht zij op internet info op ivm ADHD en Rilatine en herkende zij haar eigen gedrag daarin. Als ze Rilatine neemt voelt zij zich kalmer, competitiever. Ze slaagt erin om 3 uur aan een stuk te studeren. Per toeval komt mama te weten waarom haar dochter plots in staat is om langer te studeren. Pas daarna consulteerde men de huisarts die besloot om een voorschrift mee te geven omdat het medicament blijkbaar werkte en Laura twee weken voor de examens stond. De resultaten waren verbluffend!

Laura neemt enkel Rilatine tijdens de examenperiode. Dan is ze erg geordend en verdraagt ze geen chaos. Er bestaat een gestructureerde Laura (met ) en een chaotische Laura (zonder).

Laura vertelt dat het vrij simpel is om aan Rilatine te geraken. Ze maakt zelf gewag van een handel waarbij wel €20 wordt gevraag d voor een pakje, drie keer zoveel dus! Laura geeft de Rilatine niet door. Ze wil zichzelf noch haar dokter in een moeilijk parket brengen.

Laura wil echter het hoger onderwijs aanvatten zonder Rilatine. Ze kiest voor een creatieve richting en daar hoort Rilatine niet bij!

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

8

Enkele tips bij het leren gesteund door de wetenschap!

Kinderen met ADHD kennen gedragsproblemen die door een verstoorde werking van de hersenen veroorzaakt worden. Maar dit neemt niet weg dat we passief deze problemen moeten ondergaan. Gelukkig bestaat er nog zo iets als ‘opvoeden’. En dat opvoeden zich niet beperkt tot het gezin werd al herhaaldelijk vermeld. (zie ondermeer www.zorgzaamomgaan.be ) Binnen de ruimere omgeving kunnen we een situatie scheppen die voor een kind met ADHD meer mogelijkheden biedt om zich aan te passen.

Onderzoek bij kinderen met ADHD en leren, zorgt voor info waarmee we beter kunnen inspelen op het leergedrag van dit kind. Met die info kunnen we beloningen, taken en structuur in tijd en ruimte afstemmen op het kind vanuit een wetenschappelijke achtergrond en niet vanuit zomaar aanvoelen.

Hieronder geven we enkele tips waarmee we het leergedrag van het kind met ADHD bij een (huis)taak kunnen beïnvloeden.

Kinderen met ADHD zoeken graag iets nieuws op. Ze houden van aandacht, ook al is die negatief. Ze hebben echter een hekel aan verveling. Hun aandacht dwaalt dan af. Ze worden afgeleid en soms rusteloos. Sommigen beweren dat kinderen met ADHD, kinderen zijn met een ‘te’ ervoor. Ze zijn ‘te’ enthousiast of ‘te’ kwaad enz. ... Als we met beide zaken rekening houden (nieuwigheid en enthousiasme) dan betekent dit dat wij onze opdrachten, de situaties waarin de taak zich afspeelt, het tijdstip en eventuele beloningen moeten afwisselen.

1. Regelmatig een andere lay-out kan verfrissend werken. Plaats een klever bij het begin of aan het eind van de taak. Eén afbeelding is voldoende, anders leidt dit teveel af. Kies een afbeelding die hen aanspreekt. Je kan een foto of tekening makkelijk downloaden of je maakt gebruik van stickers die je op het blad aanbrengt.

2. Kinderen die alleen gelaten worden veranderen hun gedrag. Bij jonge kinderen is de aanwezigheid van een opvoeder of therapeut nodig om de taakgerichtheid te bevorderen, ook al is dit belastend. Wie als therapeut met een kind met ADHD werkt kan het niet maken om dit kind alleen te laten werken – tenzij dit een onderdeel van een therapiedoel kan zijn.

3. In de klas weet men het al lang. In de voormiddag kan je beter leren. Zeker na een verkwikkende nachtrust en een gezond ontbijt staan de hersenen scherp om leerstof te ontvangen en te verwerken. Bij kinderen met ADHD is dit nog meer het geval. Hoe later op de dag hoe meer wegkijkgedrag en dus minder rendement. Als ouder is het dus geen goed idee om na schooltijd bij een moeilijke huistaak nog vlug even een extra lesje te geven omdat zoon of dochter het niet begrijpt. Beperk je inspanningen en begrens het werk door een streep te trekken of een nota erbij te voegen. Een goede communicatie met de leerkracht zal voor het nodige begrip zorgen.

Wie na de schooluren nog therapie moet volgen of bijles krijgt kan best kiezen voor een moment op woensdagsnamiddag of zaterdagvoormiddag in plaats van 17u in de vooravond na een lange schooldag! opmerking: Bij oudere leerlingen of adolescenten merkt men dat zij juist beter gaan studeren als het later (zeg maar donkerder) wordt. Ze komen meer tot rust en de interne afleiding vermindert.

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

9

4. Om de motivatie te vergroten kunnen we beloningen inschakelen. Het is belangrijk van heel snel te belonen en niet te wachten tot de verveling toeslaat. Een ander systeem dat werkt, is op minder goed gedrag een negatief iets te laten volgen.

We plaatsen een torentje van 5 blokken voor het kind. Telkens het kind gedurende de taak niet gericht bezig is ( opstaan, over andere dingen praten ...) gaat er een blokje af. Het is zaak van nog blokjes over te houden want dan volgt een beloning. Dit kan een extra kwartiertje TV kijken zijn of beter nog samen wat spelen enz. ...

opmerking: Bij beloningen of het wegnemen van blokjes (response cost) is het essentieel duidelijk af te spreken wat men verwacht en welk gedrag niet kan. Beperk de taak in tijd en hoeveelheid. Splits de werkje op in kwartiertjes met pauze tussenin.

5. Vaak horen we bij leerkrachten van kinderen met ADHD “ze moeten bezig zijn, dan heb je er geen miserie mee” Dit klopt. Kinderen in het algemeen houden niet van uitstel en zeker bij ADHD. Indien je als ouder of therapeut, als leerkracht bezig bent met het kind en de les wordt onderbroken, dan is het steeds moeilijk om hen terug bij de les te krijgen. Let daarom als ouder op dat je volledig beschikbaar bent voor je kind. Kies dus geen tijdstip om de huistaak te begeleiden wanneer je weet dat je binnen een kwartier nog een telefoon verwacht. Leg de hoorn van de haak of stel de taak nog even uit. Een directeur die zelf nog les geeft en permanent de telefoon beheert is dus geen ideale lesgever voor een klas met aandachtszwakke kinderen.

6. Kinderen kunnen best hun eigen willetje hebben. Een opgelegde taak wekt weerstand op.

Ze bepalen zelf graag wat er te gebeuren valt. Uiteraard geef je de kinderen geen carte blanche. Je kan hen wel de keuze laten tussen twee taken die ze nu moeten oplossen. Op die wijze is de situatie minder bedreigend. Een keuze laten is heilzaam voor de aandacht, want die wordt er door aangescherpt.

7. De taak op zich kan uitnodigend gemaakt worden door een illustratie (zie tip 1). Laten we echter niet overdrijven. Het voorstellen van een oplossing door een voorbeeld of via plaatjes helpt het kind bij de uitvoering van de taak. Als we opdrachten of uitleg geven is dit vluchtig. Even niet luisteren en je mist een deel van de instructie. Een woord of een plaatje kan echter de boodschap ondersteunen. We kunnen de verschillende stappen in een verschillende kleur noteren. Zo kan je bij cijferen de Eenheden, Tientallen en de Honderdtallen in een verschillende kleur zetten. Of bij het vermenigvuldigen noteren we het product van de E met het vermenigvuldigtal in dezelfde kleur. Iets dergelijk kan je eveneens toepassen bij spelling of lezen. De technieken die bij het ‘leren leren’ gebruikt worden laten we hier buiten beschouwing. We willen er wel op wijzen dat een te drukke bladspiegel niet geschikt is.

1

5 3 8 4 6 5 8 4

aangedacht nummer 22

x 2 1 4 1 6

maart 2008

H T E 3 6 7 4 6 2 0 2 6 8 8 8 2

4/4 2/2

Jan Vanthomme

10

8. Niet alleen de taak kunnen we manipuleren ook de situatie zelf kan aangepast worden om tot een beter leerrendement te komen. Uit onderzoek blijkt dat achtergrondmuziek bij de meeste kinderen weinig effect geeft. Dat is echter niet zo bij ADHD. Kinderen met ADHD werken beter met wat achtergrondmuziek in vergelijking met stilte of gebabbel.

Hoe vroeger de muziek ingeschakeld wordt hoe beter. Welke muziek wordt niet vermeld.

Ik liet mij ooit vertellen dat Mozart positief stimuleert – maar dit is niet-wetenschappelijk.

Anderzijds hoorde ik van een ouder dat hun zoon de CD met walvisgeluiden naar hun hoofd gooide. Zij hadden gelezen dat dit helend werkt! Je ziet maar...!

9. Uit de kleurpsychologie krijgen we inzichten aangereikt die ons kunnen helpen in het zoeken van een aangepaste ruimte. De kleur van de kamer of het lokaal straalt een bepaald gevoel uit. 2 We citeren hier uit www.phobos.be wat er staat voor groen: ‘Groen is de kleur der zuivere harmonie, brengt ons tot rust en waakt over onze gezondheid. Het is als het ware het evenwicht tussen ons lichaam en onze geest, wat ons herstel, vrede en zuurstof brengt. De kleur gaat terug naar het originele, weg van vernieuwing, en komt soms vervelend over. Daartegenover is het een vruchtbare omgeving, waarbij werk, succes en gezondheid in balans komen. Gezien groen de meest voorkomende kleur is in de natuur, zijn onze ogen hierop helemaal ingesteld en voorziet groen ons van rust en veiligheid. Het symbool van veiligheid vind je trouwens terug in onze verkeerslichten.

Geel activeert de hersenen en zet aan tot werklust’

Enkele opmerkingen : • Bij makkelijke taken best bij aanvang extra stimulatie toevoegen. Bij moeilijker taken kan je daar nog wat mee wachten want dergelijke taak is wat uitdagend en scherpt de aandacht.

• Maak ook gebruik van de snelheid bij het aanbieden van de taken. Bij makkelijke taken die al wat geautomatiseerd zijn kan je gerust de snelheid opvoeren. Als er te weinig tempo in het oplossen van een taak zit dwaalt de aandacht makkelijker af. Hou het wel kort. Zo kan je een liedje in de cd laten spelen en Jantje of Mieke moeten proberen een rij sommen afgewerkt te krijgen voor het eind van het lied. De volume knop staat op nul en als de oefening klaar is mag de volumeknop aan. Speelt het liedje nog dan was ons studentje op tijd klaar.

Jan

2

zie www.phobos.be

aangedacht nummer 22

maart 2008

Jan Vanthomme

11