aan(ge)dacht
nummer 35
aan
ge
oktober 2011
dacht
, Nieuwsbrief 35 Oktober 2011
Beste Lezer,
Mag ik meespelen in de grote wereld? Je kiest niet waar of wanneer je geboren wordt. En geef toe, vandaag als 9-jarige in Vlaanderen leven, lijkt mij aangenamer dan einde 19de
eeuw toen veel kinderen in de textielfabrieken werkten. De huidige Vragen, kritiek, bijdragen of andere reacties altijd welkom!
aangedacht@gmail.com In- of uitschrijven bovenstaande adres
op
Agenda Dinsdag 25 oktober 2011 Gespreksgroep voor ouders van kinderen met ADHD uit het basisonderwijs. CC. De Spil, H. Spilleboutdreef 1 te Roeselare, om 20h00 Organisatie: Zorgzaam Omgaan, vzw. €5/gezin, Inschrijven 0476/585984 info@zorgzaamomgaan.be of www.zorgzaamomgaan.be. Donderdag 13 okt 2011 ADHD een huidige stand van zaken. Door: Jan Vanthomme BLO Blijdhove Menen G. Gezellelaan 106, 8930 Menen Inr. COV Menen-Wervik Cov –leden gratis anderen €5 Aanvang 19u30 inschrijven: johan.berghmans2@telenet.be
Jan Vanthomme
maatschappij biedt veel meer kansen aan maar eist tegelijk veel. Zolang het plaatje past is het prettig leven. Maar pas op indien je aan de
verwachtingen (nog) niet kan voldoen. Het logge systeem dient zich
dan aan te passen , ondersteuning te bieden maar dit kost nog steeds veel energie.
Te vaak duwen we kinderen in een vorm waar ze moeilijk inpassen. We duwen en wringen ze in een moule; maar als 's avonds het korset van de omgeving los kan, floepen ze terug in hun oorspronkelijke vorm.
Toch blijven we vaak tegen beter weten in en met de nodige frustratie om mensen te veranderen naar 'onze' eisen. Stimuleren en mensen
helpen evolueren zijn de acties die we moeten ondernemen met respect voor diversiteit. Dit moest ik onder andere denken toen ik de tekening van Jelle zag. Jelle is een schitterende jongen, moedig en vol goede wil. Hij is het
bewijs dat etiketjes zeker niet het laatste woord hebben - gelukkig! Ik
herinner mij de bespreking op de nieuwe school. Alle betrokkenen rond het schoolse gebeuren zaten samen inclusief de mama. Verbazing, onzekerheid sprak uit de lichaamstaal van de deelnemers toen ze
hoorden dat Jelle ADHD, Gilles de la Tourette, autisme en dyslexie in zijn schooltas meezeulde. Wat had men toch op school binnengehaald....
Een maand later is iedereen vol lof over die jongen die zich aanpast aan de schoolse regels en gewoontes, die zich iedere dag inspant voor de
Franse taal en intussen vriendjes maakte. Stilaan wordt het wat kalmer thuis want de eerste weken voor en na de start van het nieuwe
info aangedacht@gmail.com
1
1
aan(ge)dacht
nummer 35
oktober 2011
schooljaar brachten heel wat stress bij Jelle mee. Stress die hij in zijn Dinsdag 25 okt 2011 Leven met ADHD! CC Hoogstraat 2 Nieuwpoort Marc Derudder om 20u Lid ZitStil €3 niet –leden €5 Dinsdag 25 okt 2011 Boekensteun:boek-en leesplezier ook voor kinderen/jongeren voor wie lezen niet vanzelfsprekend is.
vertrouwde milieu kwijt kan.
Intussen doet iedereen zijn best om Jelle zo goed mogelijk te steunen.
Iedereen weet mekaar te vinden zodat zijn recht op eigenheid bewaakt wordt.
Groeten Jan
Door: Luk Van Den Steen Stedelijke openbare bieb Eilandstraat 2 Harelbeke Aanvang 19u30 Leden Sprankel/Gezinsbond €2 niet –leden €5 vzw Sprankel 050/823354 Donderdag 24 nov 2011 Dyslexie bij (jong) volwassenen. De Frères SFX Mariastraat 7 (ingang parking Nieuwstr. 2) Brugge Pieter Depessemier om 20u Leden Sprankel/Gezinsbond €2 niet –leden €5 vzw Sprankel 050/823354 Donderdag 17 nov. 2011 Gespreksgroep voor ouders van kinderen met ADHD uit het secundair onderwijs. CC. De Spil, H. Spilleboutdreef 1 te Roeselare, om 20h00 Organisatie: Zorgzaam Omgaan, vzw. €5/gezin, Inschrijven 0476/585984 info@zorgzaamomgaan.be of www.zorgzaamomgaan.be. Dinsdag 24 januari 2012 Zorgzame Klas opleiding Psycho-educatie in de basisschool van 18u tot 21u enkel voor leerkrachten . Lesgevers Peter Glorieux en Jan Vanthomme kostprijs €65 inl 056/246182
www.eeckhoutcentrum.be
Jan Vanthomme
Inhoud
In de korte berichten enkele weetjes … Opvoeden is niet enkel een zaak van na de geboorte. Reeds van bij de conceptie is het een gedeelde taak. Bezin eer je begint! We geven nog enkele tips bij de start van het nieuwe schooljaar. Let op de agenda. Met zorgzaamomgaan vzw verzorgen we twee gespreksavonden. Haast je om in te schrijven want de plaatsen zijn beperkt en de eerste avond is reeds op 25 oktober. www.zorgzaamomgaan.be
info aangedacht@gmail.com
2
2
aan(ge)dacht
nummer 35
oktober 2011
Boek Gezin en school, De kloof voorbij, de grens gezet? Een verkenning
De pers stelde een interessante project voor met de titel 'Gevaarlijk Jong'. Dit project wenst de participanten te doen nadenken over de plaats dat het kind inneemt in onze samenleving, via toneel, tentoonstellingen... Bijvoorbeeld wordt binnen het project ook nagedacht over het ‘stoornisdenken’ en wordt de nadruk gelegd op de positieve aanpak. www.gevaarlijkjong.be. In het dr. Guislainmuseum te Gent loopt alvast een ondersteunende tentoonstelling.
Jan Vanthomme
Samen met veel andere veranderingen in de samenleving staat ook de thuissituatie voor vele kinderen en jongeren ver af van het klassieke gezin: nieuw samengestelde gezinnen, gezinnen met een andere culturele achtergrond, problemen bij lopende echtscheidingsprocedures… De laatste jaren rijzen er ook steeds meer vragen over de opvoedende rol van de school, al blijven de ouders –ondanks hun grotere vraag naar opvoedingsondersteuning- de eerste en belangrijkste opvoeders. Vanuit dit gegeven verkende de Vlaamse Onderwijsraad (VLOR) de relatie tussen gezin en school. Ze stelt vast dat deze relatie al bij al goed zit. School en gezin delen in grote lijnen dezelfde bezorgdheden. Toch staat deze relatie soms onder druk omwille van diverse omstandigheden. Ouders stellen zich vaak op als een veeleisende klant enerzijds. Anderzijds kunnen leerkrachten soms moeilijk om met kritiek, stelt de VLOR. Vandaar het boek Gezin en School. De kloof voorbij, de grens gezet? Een verkenning met bijdragen van een denktank van academici en praktijkdeskundigen onder voorzitterschap van Guide Knops. Er zijn bijdragen van Dimitri Mortelmans, Ignace Glorieux, Onderzoekscentrum Kind en Samenleving, Hans Van Crombrugge, Hilde Colpin, Machteld Verbruggen. Praktisch: Titel: Gezin en school, De kloof voorbij, de grens gezet? Een verkenning. Auteur: Vlaamse Onderwijsraad (VLOR). Uitgeverij: ACCO, Leuven. Publicatiejaar: 2001. ISBN-NR: 978-90-344-8559-6 Kosptrijs, raming: €20. Hoe bestellen: via www.vlor.be, via uitgeverij ACCO of via de boekhandel.
info aangedacht@gmail.com
3
3
aan(ge)dacht
nummer 35
oktober 2011
Korte Berichten
Ouders die worstelen met het combineren van een job en het opvoeden van hun kinderen zien in het resultaat van een Engelse studie positief nieuws. Het onderzoek toont aan dat er geen opvoedingseffecten zijn op de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen waarbij de moeder werkt in de eerste jaren . Het ideale scenario is waar beide ouders een betaalde job hebben en onder hetzelfde dak wonen. Uit de Millenium Cohort Study ontdekten de
onderzoekers dat de relatie tussen gedragsproblemen en het werk van de mama sterker is voor meisjes dan voor jongens en dit was niet te verklaren door de inkomensgraad, het niveau van
opleiding van de mama of het al of niet voorkomen van depressie bij de mama. In gezinnen met
twee ouders zien we dat jongens aan de leeftijd van vijf jaar meer problemen vertonen wanneer de moeder de broodwinner is in vergelijking met gezinnen waar beide ouders werken. Bij
meisjes is het juist andersom: daar vertonen vijfjarige meisjes meer problemen wanneer de vader de broodwinner is in vergelijking met gezinnen waar beide ouders werken.
Onlangs verscheen een studie over het voetgangersgedrag van kinderen met ADHD in een
Amerikaans kinderartsen tijdschrift. 78 kinderen tussen de 7 en 10 jaar waarvan de helft met ADHD werden getest in een kunstmatig nagebouwde ruimte waarbij 10 oversteek situaties
werden nagespeeld. De kinderen met ADHD hadden minsten 24u voorafgaand geen medicatie genomen. Uit dit onderzoek bleek er een duidelijk verschil tussen de kinderen zonder en met
ADHD. De kinderen met ADHD steken vlugger de straat over. Met andere woorden de afstand tussen de wagens en hen zelf is korter. Het opzij kijken zelf was OK!.
De onderzoekers adviseren de ouders van kinderen met ADHD om de kinderen goed op te
volgen en extra oefeningen in te schakelen en eventueel hen ook op latere leeftijd pas toe te laten
om zelfstandig de straat over te steken. Weten ‘hoe’ een straat over te steken is niet voldoende om dit veilig uit te voeren zijn ook tijdinschatten, impulsiviteit afremmen en plannen belangrijke denkfuncties die hierbij een rol spelen en laat dit nu juist de aspecten zijn waarmee kinderen met ADHD langer worstelen om dit hun eigen te maken.
Opvoeden begint bij de conceptie! ‘De gevoeligheid voor ernstige structurele afwijkingen is bij de mens het grootst tussen de drie en twaalf weken na de conceptie [...] Gevoeligheden voor kleinere structurele en functionele afwijkingen loopt van 8 tot 38 weken na de conceptie...’ lezen wij in een handboek over ontwikkelingspsychologie.[1] De ontwikkeling van de bevruchte eicel tot de volgroeide foetus kent verschillende fasen. Daarbij zijn er kritische periodes waarin de interactie met de omgeving erg bepalend kan zijn. Zes weken na de conceptie worden de hersencellen gevormd. Vanaf de 18de week na de bevruchting vormen zich verscheidene belangrijke verbindingen in de hersengebieden. De invloed van sterke angst en grote stress bij de moeder kan een betekenisvolle verhoging van het stresshormoon veroorzaken die op zijn beurt dan weer de hersenontwikkeling kan verstoren. Sommige gevolgen zijn bij de geboorte vrij duidelijk. Andere invloeden worden pas zichtbaar wanneer een bepaald niveau van
Jan Vanthomme
info aangedacht@gmail.com
4
4
aan(ge)dacht
nummer 35
oktober 2011
hersenrijpheid wordt bereikt. Zo zal een aanzienlijk gemis aan zelfcontrole pas rond de leeftijd van vier jaar duidelijk worden, omdat de hersenen dan een zekere mate van maturiteit op dit vlak moeten vertonen. Maar dit betekent niet dat daarmee de hersenrijpheid voltooid is. Wat zelfcontrole betreft, weet men intussen dat het voorste deel van de hersenen tot 21 jaar - zelfs langer - tijd nodig heeft om zich volledig te ontplooien. Veel papa’s voelen zich tijdens de zwangerschap als een vijfde wiel aan de wagen. Toch is hun aandacht dan reeds nodig, aandacht die zowel op de mama als op het kind gericht moet worden. Mama’s vinden het fijn als hun rust wordt bewaakt, als ze gesteund worden, of als ze worden verrast met een verwenmoment. Het kindje zal bij papa sneller de status krijgen van ‘mijn kind’ in plaats van ‘onbekende foetus’ als hij de buik streelt, tegen het ongeboren kind praat… Kortom, het is belangrijk dat hij zorgzaam omgaat met de twee-eenheid! De moeder draagt ontegensprekelijk een bijzonder grote verantwoordelijkheid tijdens haar zwangerschap. Ten goede en ook ten kwade. Hier start reeds de opvoeding! Het is bewezen dat de baby in de buik haar vreugdes (bv. rust, muziek, gelukzaligheid), verdrietjes en angsten (bv. angst voor een hond) mee ervaart. Over de impact van negatieve invloeden heerst er geen twijfel. Het gedrag van de moeder kan onomkeerbare schade toebrengen aan de baby! Roken of een teveel aan alcohol remt de ontwikkeling van een kind af. Het risico op een verlaagd geboortegewicht neemt toe. Daarmee stijgt de kans dat het jonge kind later een ontwikkelingsstoornis zal vertonen. Bij bepaalde stoornissen die sterk genetisch bepaald zijn, zoals ADHD, kunnen omgevingsfactoren zoals zuurstoftekort, laag geboortegewicht (bijv. onder invloed van roken, teveel alcoholgebruik) …bovendien fungeren als een startknop die de voorbestemdheid kan activeren. Toekomstige ouders hebben een gezamenlijke taak en moeten dus samen hun gezondheidsgedrag aanpassen. Het kan niet dat in een gezin de moeder stopt met roken maar haar partner rustig verder paft. Ouderschap is een gedeelde verantwoordelijkheid. Al rust er een grote verantwoordelijkheid op de schouders van de mama, toch mag de partner zijn eigen rol niet uit de weg gaan, zelfs niet tijdens de zwangerschap. Echtparen die bewust kiezen voor een kind, zijn samen verbonden in de opvoeding. Het is dus niet enkel de verantwoordelijkheid van de vrouw om er een evenwichtige voeding op na te houden. Ook de toekomstige vader kan daarbij een rol vervullen. Gezondheidsgedrag moet zich afspelen op het niveau van het gezin. Niet iedere zwangere vrouw reageert identiek. Steun, verwenmomenten en rust zijn extra’s waaraan de partner actief mee kan werken.
[1] Bea Van den Bergh (2008), ‘De continuïteit tussen re- en postnatale ontwikkeling’, in Pier Prins & Caroline Braet (red.), Handboek Klinische Ontwikkelingspsychologie (p. 94).
Jan Vanthomme
info aangedacht@gmail.com
5
5
aan(ge)dacht
nummer 35
oktober 2011
Het schooljaar is gestart … en nu?! Voor heel wat kinderen met ADHD is het schooljaar een tijd van stress, frustratie en negatieve commentaren. Maar voor zeer veel kinderen met ADHD vormt de school een veilige plaats waarbij zij kunnen groeien in kennis en vaardigheden. Ze leren er iedere keer opnieuw om hun zelfcontrole te verruimen. Ze worden uitgedaagd om ondanks hun tekort aan aandacht iets langer bij de les te blijven. Voor heel wat leerkrachten betekent een klas met een kind met ADHD een 'lastige' klas. Het schept de verwachting van een schooljaar waarbij ontspannen lesgeven en zelfstandige werkmomenten ver te zoeken zijn. Zeer veel leerkrachten slagen er toch weer in om ook die kinderen met een moeilijk temperament, een ontwikkelingsongelijkheid te betrekken in hun les. Die leerkrachten slagen erin om alle kinderen het gevoel te geven dat ze 'belangrijk' zijn. Kinderen krijgen bij die leerkracht de kans om hun zelfwaardegevoel te versterken. En natuurlijk lukt dit niet iedere dag. En inderdaad hebben een deel van die kinderen nood aan medicinale ondersteuning. Natuurlijk is er meer overleg nodig met de ouders en eventuele externe ondersteuners. Maar iedereen heeft het gevoel dat het de goede richting uitgaat weliswaar aan een trager tempo dan wat de doorsnee leerling bezit. Hieronder formuleren we enkele opmerkingen, aandachtspunten die de balans tussen de opvoedingsvraag van het kind en het klasaanbod positief kan beïnvloeden. 1. Helderheid brengt veiligheid Ieder kind is gediend met duidelijke regels. Het brengt de leerling sneller in de juiste stemming. Een vaste structuur verhoogt de efficiënte van het gegeven onderwijs. Installeer duidelijke afspraken maar formuleer ze in een positieve zin. In plaats van te stellen 'We gaan niet roepen in de klas of stoten mekaar niet aan!' zeggen we :'We gaan naast onze bank staan met gekruiste armen en wachten op mijn teken om te gaan zitten' Of we nemen plaats op onze bank sluiten de ogen en luisteren naar het lied van de dag' Hierbij is iedere dag een andere leerling verantwoordelijk om de cd te starten. Hou het aantal regels beperkt en formuleer ze kort. Noteer ze op een blad dat als een huishoudelijk reglement voor iedereen duidelijk zichtbaar is. 2. De kracht van de gewoonte Herhaling van gedrag vergemakkelijkt het inslijpen van dit gedrag in de dagelijkse routine. Noteer steeds weer de opdrachten op de dezelfde plaats op het bord en liefst op het zelfde tijdstip. Iedere keer dezelfde structuur van opdrachten en taken verhoogt de voorspelbaarheid en biedt zekerheid aan heel wat leerlingen. Het vergemakkelijkt het geven van instructies want na verloop van tijd weten de kinderen wat van hen verwacht wordt en kunnen uitgebreide instructies achterwege blijven. Sommige kinderen meten zich moeilijker een nieuwe structuur aan. Voor die kinderen kan het emailen of op een klasblog plaatsen van de huistaken of weekopdrachten in het begin een steun zijn. Het blijft uiteraard de bedoeling dat ze zelfstandig of met hulp van een buddy de opdrachten uit klas meekrijgen... maar niet iedereen is daar op hetzelfde tijdstip aan toe. 3. Heb je ogen op je rug? Kinderen met ADHD hebben aandachttekort maar niet een tekort aan aandacht! Integendeel! De hyperactiviteit en de impulsiviteit zorgt ervoor dat ze steeds erg aanwezig zijn. Bovendien hebben een subgroep van die kinderen nood aan extra aandacht. Ze doen dit helaas niet altijd op een constructieve manier. Als ze maar opvallen! Helaas komt het te vaak voor dat zij er voortdurend in slagen om negatieve aandacht te krijgen. Kort op de bal spelen is zeker aan de orde. Plaats hen zo in de klas dat je hen makkelijk aan het werk ziet. Het hoeft daarom niet op de eerste rij te zijn.
Jan Vanthomme
info aangedacht@gmail.com
6
6
aan(ge)dacht
nummer 35
oktober 2011
4.Je bent niet alleen! Ongetwijfeld kan de leerkracht van vorig jaar jou informeren over de aanpak die hij gebruikte met het kind met ADHD. Veel hangt af van de open communicatie binnen de school. Het is geen schande om toe te geven dat bepaalde methodieken niet werkten... integendeel dit biedt de kans aan jouw collega om niet tweemaal dezelfde fout te maken. Richt je op het positieve van de aanpak. Een overleg met een collega over een bepaald kind dat enkel resulteert in een weeklagen over zijn of haar gedrag brengt geen zoden aan de dijk. Probeer op een constructieve manier te zoeken naar benaderingen die effectief waren. Let wel! wat bij jouw collega werkte is geen garantie dat het ook bij jou aanslaat. 5.Visualiseren! We geven hier een voorbeeld van een manier om het gedrag van kinderen te verduidelijken. Deze stoplicht methode is niet zomaar toe te passen in elke klas. Een groep waarbij de afgunst groot is of waar de leerling met ADHD veel negatieve boodschappen ontvangt, van zowel de leerkracht als de medeleerlingen, maakt hier beter geen gebruik van. We namen dit over uit het ADDitude Magazine. Je hebt een afbeelding nodig van een stoplicht en voor ieder kind een wasspeld met zijn of haar naam op. Dit systeem is evenzeer in een gezin toe te passen. stap 1: De leerkracht en leerling bespreken de klasregels en gaan na of die duidelijk zijn voor de leerling. Schrijf deze regels op en hang deze op een duidelijk zichtbare plaats in de klas. (zie punt 1). stap 2: Ieder kind heeft een flesje op de vensterbank. Bij positief gedrag voegt de leerkracht een knikker toe aan het potje. Het is de leerkracht die bepaalt wanneer een kind een knikker krijgt. Hij legt dit duidelijk uit aan de klas dat hij of zij daarover beslist en dat er geen discussie daarover gevoerd mag worden. Want voor een kind met ADHD leggen we de lat minder hoog dan voor een ander kind. Aan het einde van de week tellen we hoeveel knikkers in ieders potje zitten. Deze knikkers kunnen dan ingeruild worden voor stickers, een speeltje ... stap 3: Wanneer een leerling een klasregel overtreedt wordt zijn wasknijper van de groene cirkel naar de oranje cirkel gebracht. Indien kort daarop terug een inbreuk plaatsvindt hangen we de knijper aan de rode cirkel. De leerling verliest dan tevens een knikker. Sommige leerkrachten zullen altijd een verwittiging inbouwen voor iedere sanctie maar soms moet men heel consequent zijn en is een inbreuk onmiddellijk een sanctie. Tot hier enkele tips. Iin het verleden publiceerden we andere tips. Wie in de archieven bladert, vindt ze wel terug maar een eenvoudig emailtje naar aangedacht@gmail.com volstaat eveneens. Heb je zelf tips of ken je goede literatuur laat het ons weten. Jouw ervaringen zijn waardevol en kunnen we misschien met elkaar delen.
Jan Vanthomme
info aangedacht@gmail.com
7
7