Zbigniew Chudzikiewicz - ku ergonomii by Piotr Wiśniewski

Rok 1964 to znaczący rok w historii polskiego wzornictwa. Powstaje wówczas Wydział Form Przemysłowych w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – pierwsza w Polsce samodzielna jednostka dydaktyczna z autonomicznym programem kształcenia w zakresie wzornictwa przemysłowego. Znamienna jest siedziba Wydziału – budynek Muzeum Techniczno - Przemysłowego na ulicy Smoleńsk 9 – miejsce o doniosłym znaczeniu dla historii polskiej sztuki użytkowej. To tutaj w 1913 roku krakowscy architekci i artyści – kierowani troską o kulturę życia w kraju – założyli Stowarzyszenie Warsztaty Krakowskie (1913-1926). Idee Warsztatów Krakowskich znalazły kontynuację w nowo utworzonym Początki Wydziale Form Przemysłowych. Pierwsze lata funkcjonowania Wydziału to czas poszukiwania jego wizji programowej. To walka rożnych ideowych postaw, wizji społecznej i kulturowej misji wzornictwa przemysłowego. Pełna napięcia atmosfera panująca na Wydziale okazała się niezwykle twórcza i mobilizująca dla ludzi studiujących i pracujących na Wydziale. Chudzikiewicz, Pawłowski, Haska i inni tworzyli zespół całkowicie odmiennych, ale świetnie uzupełniających się osobowości. Cykl „Twórcy Wydziału Form Przemysłowych” ma na celu przybliżyć pierwsze lata funkcjonowania Wydziału, czas kształtowania się jego struktury – postacie wybitnych twórców, którzy przesądzili o jego dzisiejszym charakterze.

Profesor wzbudzał w nas podziw i pełne zaufanie zarówno swoją postawą, nacechowaną rzetelną wiedzą, prawością i uczciwością, jak i ojcowskim wręcz stosunkiem do studentów. Wytwarzał wokół siebie atmosferę spokoju i pewnej dyscypliny, co sprzyjało rzeczywistemu rozwojowi studentów. Zbigniew Karbarz

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Osoba

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Zbigniew Chudzikiewicz 1909-1991

Adam Gedliczka

Profesor Zbigniew Chudzikiewicz należał do pokolenia twórców polskiego wzornictwa przemysłowego. Był współzałożycielem Wydziału Form Przemysłowych w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, pierwszej w kraju uczelni kształcącej projektantów - designerów. Wzornictwo łączył z ergonomią i niewątpliwie w tamtym czasie była to działalność pionierska. Jego życiorys najmocniej związany jest z Krakowem, miastem rodzinnym, do którego zawsze powracał. Tutaj urodził się 10. września 1909 roku. Jego ojciec Józef, inżynier, pochodził z kresów wschodnich. Poznaliśmy go gdy już osiągał wspaniały wiek 100 lat. Natomiast dziadek, ojciec matki, Teoﬁl Żeglikowski był zamożnym obywatelem miasta Krakowa, posiadał Zakład Powozów Konnych i to Dom, studia, on zbudował tę wspaniałą kamienicę przy ul. Karmelickiej 45, której praca zawodowa klatka schodowa z piękną, zabytkową windą zawsze robiła na nas wrażenie, gdy odwiedzaliśmy Profesora. Pierwszą żoną Profesora była Janina Passakas, jak podaje przekaz jedna z najpiękniejszych kobiet ówczesnego Krakowa. Nieuleczalna choroba sprawiła, że odeszła przedwcześnie. Druga żona, Barbara Gołajewska pochodzi ze znakomitego rodu Mors�nów. Mając wykształcenie plastyczne współpracowała z Profesorem, a także prowadziła przez wiele lat zajęcia dydaktyczne na Wydziale.

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Jak to bywało w czasach pionierskich, wzornictwem zajął się mając przygotowanie politechniczne. Studia odbywał we Lwowie, na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Studiował m.in. u słynnego prof. Kazimierza Bartla, naukowca, specjalisty w zakresie geometrii wykreślnej a także premiera rządu polskiego. W 1937 r. Zbigniew Chudzikiewicz uzyskał tytuł akademicki inżyniera architekta i podjął pracę zawodową związaną z nadzorem architektoniczno-budowlanym. Wcześniej, bo już w roku 1934 zaprojektował willę dr Morawskiego w Zakopanem i nadzorował jej realizację. Oglądając zdjęcia tego interesującego obiektu odczytujemy w nim wyraźne wpływy ówczesnych awangardowych tendencji w architekturze. W 1938 roku zajmował się budową kolejki na Gubałówkę w Zakopanem. Później pracował w Towarzystwie Budowy i Eksploatacji Mieszkań Pracowników Kolejowych w Warszawie. Realizował też budowę osiedla mieszkaniowego w Rumii koło Gdyni. W momencie wybuchu wojny przebywał w Warszawie i tam w czasie oblężenia we wrześniu 1939 r. został włączony do działań obronnych jako zastępca szefa pogotowia technicznego obrony przeciwlotniczej. Jego pamiętnik z tamtych czasów to niezwykle interesująca kronika wydarzeń tych wrześniowych dni. W czasie okupacji pracował kolejno w biurach: Kamieniołomów Miast Małopolskich, biurze budowlanym W. Panther oraz w Fabryce Mebli S. Manne. Bezpośrednio po wojnie zajmował się - jak to się wówczas nazywało - „sztuką użytkową”, projektował i wykonywał drobne przedmioty użytkowe. Prace te były eksponowane przez Biuro Nadzoru Estetyki Produkcji na licznych targach i wystawach w kraju i za granicą. W latach 1949 - 54 pracował jako projektant w krakowskim biurze architektonicznym Miastoprojekt. Do ważniejszych projektów i realizacji wyłamujących się z obowiązującego wówczas stylu socrealistycznego należy zapewne zaliczyć wnętrza i elementy wyposażenia nowego gmachu Muzeum Narodowego w Krakowie (sprzęty, lampy, kraty, balustrady), wnętrza kompleksu sportowo-widowiskowego klubu „Korona”, wnętrza domu wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów na Antałówce w Zakopanem oraz wnętrza kawiarni „Literackiej” w Krakowie.

Osoba

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Bardzo ważnym obszarem działalności Profesora była praca pedagogiczna a szczególnie Jego starania o otwarcie nowego kierunku studiów: projektowania w skali i technologiach przemysłowych, później nazwanego wzornictwem przemysłowym. Pracę pedagogiczną rozpoczął w 1946 roku, jako zastępca profesora w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie. Na zlecenie dyrektora Departamentu w Ministerstwie Kultury i Sztuki zajął się reorganizacją tamtejszego Wydziału Architektury Wnętrz. W roku 1948 wprowadził do programu kształcenia Inicjatywy przedmiot pod nazwą „plastyka przemysłowa”. Jest to bardzo ważny dydaktyczne fakt, gdyż w ten sposób po raz pierwszy w polskim wyższym szkolnictwie artystycznym pojawiła się problematyka designu. Niestety brak zrozumienia dla tej inicjatywy ze strony czynników decyzyjnych sprawił, że na konferencji ideowo-programowej w Nieborowie w 1951 r. przedmiot ten został skreślony przez ówczesnego dyrektora Departamentu Szkolnictwa Artystycznego w Ministerstwie Kultury i Sztuki. W roku 1957 Zbigniew Chudzikiewicz został wybrany w wolnych wyborach dziekanem Wydziału Architektury Wnętrz. Jednak wcześniej jego kariera akademicka nie przebiegała tak pomyślnie. Prawdopodobnie niechęć organów decyzyjnych do nowych inicjatyw sprawiła, że pomimo jednogłośnej uchwały Rady Wydziału wniosek o nadanie tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego został w roku 1957 odrzucony przez Centralną Komisję Kwaliﬁkacyjną.

W 1957 r. wspólnie z adj. Andrzejem Pawłowskim zorganizował na - włączonym już wtedy do Akademii - Wydziale Architektury Wnętrz, Pracownię Sprzętarstwa i Plastyki Przemysłowej, przekształconą trzy lata później w Katedrę Plastyki Przemysłowej. W następnym roku razem z adj. Pawłowskim doprowadził do powstania samodzielnego Studium Form Przemysłowych. Ten etap zmian organizacyjnych i programowych pamiętam już osobiście, jako student Wydziału Architektury Wnętrz. Wszystkim nam udzielała się atmosfera fascynacji nową dziedziną twórczości, nowymi poszukiwaniami formalnymi, nowymi

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

kryteriami kształtowania, koncepcją działań mul�dyscyplinarnych. Był to też okres ożywionych kontaktów zagranicznych. Profesor wyjeżdżał na stypendia MKiS: do Włoch, Anglii, Szwajcarii, uczestniczył w kongresie ICSID w Wiedniu. W 1963 roku prof. Chudzikiewicz, pełniący wówczas funkcję prorektora, przedstawił na forum Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego projekt utworzenia Wydziału Form Przemysłowych na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Decyzja o powstaniu Wydziału zapadła za zgodą prof. Jana Cybisa, ówczesnego przewodniczącego Rady, wbrew niesprzyjającemu nastawieniu pozostałych uczestników obrad. Do anegdotycznych powiedzeń wszechwładnie panującego w Radzie prof. Cybisa należy stwierdzenie, że wprawdzie nie orientuje się on co to są te formy przemysłowe, ale - tu cytuję dokładnie wypowiedź adresowaną do prof. Chudzikiewicza: „... mnie się jego gęba podoba, niech ma ten wydział”. Tak powstał Wydział Form Przemysłowych, pierwsza w Polsce samodzielna jednostka dydaktyczna z autonomicznym programem kształcenia w zakresie wzornictwa przemysłowego. Profesor objął Katedrę Kształtowania Środowiska Pracy. W latach 1959-72 pełnił równocześnie funkcję prorektora ASP. W tworzeniu Wydziału ogromną rolę odegrał docent Andrzej Pawłowski. Między innymi to z jego inicjatywy Wydział otrzymał własną siedzibę w budynku przy ul. Smoleńsk 9. Znamienna i ważna dla nas była tradycja tego miejsca i związki ideowe sięgające Warsztatów Krakowskich.

Trudno nie wspomnieć tu o różnicach ideowych postaw twórców Wydziału - Zbigniewa Chudzikiewicza i młodszego od niego Andrzeja Pawłowskiego, który w tym czasie pełnił funkcję dziekana. Powodowały one swoiste napięcie odczuwane na Wydziale. Wizjom społecznej i kulturowej misji wzornictwa przemysłowego oraz koncepcjom specyﬁcznej metodologii projektowania Pawłowskiego, Chudzikiewicz przeciwstawiał podejście bardziej praktyczne i realistyczne. Pozostając pełni szacunku i sympa�i dla Chudzikiewicza, byliśmy jednocześnie pod wrażeniem charyzmy Pawłowskiego.

Osoba

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Z perspektywy minionych lat można stwierdzić, że te różnice postaw były w istocie komplementarne, a towarzysząca im atmosfera niezwykle mobilizująca i twórcza dla ludzi studiujących i pracujących na Wydziale.

Program kształcenia studentów opierał się na prostych zasadach. Podejmowano konkretne tematy projektowe zgłaszane przez przedsiębiorstwa produkcyjne. Zadania z reguły dotyczyły kształtowania narzędzi, maszyn lub stanowisk pracy. Student musiał wejść w określone środowisko pracy, poznać jego realia i dokonać krytycznej analizy zastanej sytuacji. Te działania wspierane konsultacjami specjalistów prowadziły do identyﬁkacji istotnych problemów ergonomicznych i wzorniczych. W poszczególnych zadaniach pojawiały się różne dominanty takie jak: wpływ technologii na formę obudowy, przestrzenne modelowanie układu kinematycznego, czy uniﬁkacja formy elementów tworzących typoszeregi maszyn lub narzędzi. Ale w każdym przypadku istotne były związki człowieka z obiektem technicznym, począwszy od zagadnień chirotechnicznych w kształtowaniu odpowiedniej geometrii formy uchwytów narzędzi ręcznych, dalej optymalizacji układów elementów sterowania, organizacji przestrzennej stanowiska pracy zgodnie z kryteriami antropometrycznymi populacji użytkowników, aż do procesowego ujęcia czynności i przyjmowanych pozycji pracownika. W publikacji „Problemy związane z kształtowaniem środków pracy” Chudzikiewicz przedstawił teoretyczne podstawy układu „człowiek - maszyna”, który analizowany jest w odniesieniu do kolejnych etapów rozwoju konstrukcji narzędzi. Zajęcia dydaktyczne prowadzone z niewielkimi grupami studentów tej specjalności przyjmowały formę indywidualnych korekt, konsultacji i seminariów, a niejednokrotnie spotkań mających charakter małych zespołów heurystycznych. Bezpośredni, częsty i partnerski kontakt ze studentami miał istotne znaczenie nie tylko dla przekazywania wiedzy i doświadczeń, ale przede wszystkim dla kształtowania postawy humanistycznej wobec złożonych zagadnień techniki.

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Osoba

Przełom lat 60 tych i 70 tych był okresem szczególnie ożywionej działalności profesora. Został powołany do Rady Wzornictwa i Estetyki Produkcji Przemysłowej powstałej przy Urzędzie Wicepremiera, był członkiem Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie oraz członkiem Komisji Urbanistyki i Architektury krakowskiego oddziału PAN. Od 1963 do 1972 r. uczestniczył w obradach Rady Wyższego Szkolnictwa Artystycznego, był także członkiem prezydium tej Rady. Po uzyskaniu tytułu profesora nadzwyczajnego w 1971 r. został powołany przez Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki na przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. W dorobku Profesora szczególne miejsce zajmuje problematyka ergonomiczna związana z wzornictwem środków pracy. Sądzę, że istotny wpływ na rozwój koncepcji stosowania ergonomii w projektowaniu miała konferencja Stowarzyszenia Inżynierów i Mechaników Polskich pt.”Kształt Techniki”, która odbyła się w 1963 roku na terenie uczelni. Uczestniczył w niej m.in. prof. Piotr Tučny, psycholog i projektant z Czechosłowacji, twórca chirotechniki, który w referatach: Człowiek i narzędzie oraz Chirotechnika w projektowaniu maszyn przedstawił metodę racjonalnego kształtowania przedmiotów wchodzących w kontakt z ręką. Przez szereg kolejnych lat metoda ta była rozwijana i wzbogacana o własne Działalność na dokonania badawczo-projektowe zespołu prof. Chudzikiewicza. W tym polu ergonomii czasie pojawiło się na Wydziale amerykańskie wydawnictwo pt. „The Measure of Man”, które z wielkim zainteresowaniem braliśmy do rąk, gdyż stanowiło pierwsze kompendium danych antropometrycznych specjalnie opracowanych dla projektantów. Dalszym impulsem do stosowania ergonomii w projektowaniu było nawiązanie w 1967 roku kontaktu z Katedrą Medycyny Pracy Akademii Medycznej w Krakowie, a personalnie z prof. Andrzejem Ogińskim. Spotkały się tu dwa podejścia do ergonomii: naukowe, oparte na badaniach podstawowych prowadzonych głównie na gruncie ﬁzjologii, oraz praktyczne, syntetyzujące, wyrażające się w kształtowanej formie. Efektem wielu godzin spędzonych na wspólnych dyskusjach były wzajemne inspiracje.

Osoba

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Doświadczenie, ale również, jak sądzę, jakaś specyﬁczna intuicja wiodły Profesora do zgłębiania zagadnień ergonomii jako źródła kryteriów użytkowych w projektowaniu wzorniczym. Przykładem współpracy międzydyscyplinarnej mogą być badania antropometryczne grupy zawodowej stu ośmiu tokarzy oraz dokumentacja i ocena pozycji roboczych operatorów różnej wielkości maszyn. W szczególnych przypadkach również prace studenckie stawały się terenem podejmowania studiów i badań ergonomicznych. Takim przykładem jest projekt uchwytu kuli łokciowej realizowany przez studenta używającego kul inwalidzkich. Wykorzystano tu metody chirotechniki w kształtowaniu uchwytu, a następnie przeprowadzono badania elektromiograﬁczne kończyny górnej w Katedrze Medycyny Pracy AM. Pozwoliło to na określenie optymalnego kąta ustawienia tego uchwytu, który redukował wysiłek i podnosił komfort użytkowania kul. Bezpośrednim powodem podjęcia szerokich studiów literatury ergonomicznej była praca pt. Ergonomiczna ocena stanowisk pracy obróbki mechanicznej, wykonana przy współpracy Instytutu Obróbki Skrawaniem dla Zjednoczenia Przemysłu Maszynowego. Przeanalizowano wtedy około 700 pozycji krajowych i zagranicznych i w oparciu o nie powstał specjalistyczny bank informacji ergonomicznych. Praca ta, prowadzona pod kierownictwem Profesora, zakończona publikacją Wytyczne projektowania przestrzeni pracy stanowisk obróbki mechanicznej, ugruntowała wiedzę i zainteresowania zespołu Katedry w zakresie ergonomii i z tego względu uważam ją za bardzo ważną. W skład zespołu wchodzili wtedy Adam Gedliczka i Krystyna Starzyńska. W późniejszym okresie w Katedrze działali także: Tadeusz Nowak, Jerzy Ginalski i Czesława Frejlich. Trudno tu także pominąć rolę Stanisława Sokalskiego — rzeźbiarza, wieloletniego pracownika Katedry — cieszącego się powszechnym szacunkiem. Prowadził pracownię modelowania, znakomicie wspomagając proces projektowania. Był to okres zainteresowania ergonomią i jej dynamicznego rozwoju w Polsce, a także podejmowania inicjatyw zmierzających do jej instytucjonalnego umocowania jako nauki.

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Profesor był współinicjatorem utworzenia Komisji Ergonomicznej, która powstała w roku 1972 przy krakowskim oddziale PAN. Był też jej pierwszym przewodniczącym. Należał także do grona współzałożycieli Komitetu Ergonomii, który powstał w roku 1974 przy prezydium PAN w Warszawie, ale z siedzibą w Krakowie. Był członkiem prezydium Komitetu i jednym z wiceprzewodniczących. Wiele satysfakcji przynosiły dowody uznania dla pracy Profesora i jego zespołu wyrażane przez gości zagranicznych odwiedzających Katedrę, wybitnych specjalistów ergonomii, takich jak profesorowie: F. Burkhardt, P. Cazamian, E. Grandjean, P. Mono, L.Parmeggiani, R. Powilejko, W. Rohmert, A. Wisner oraz dr J. Seminara i dr N. Thomas, N. Petersson, A. G. Aleksandrow, S. Zych, W. Laurig, F. Nusschoot, J. Ahola, H. Kahonen, O. Backstrom. Dzięki inicjatywie profesora Katedra współpracowała z szeregiem przedsiębiorstw i instytucji naukowych działających w regionie. Należałoby tu wymienić Fabrykę Maszyn Odlewniczych, Krakowską Fabrykę Armatur, wspomniane Zakłady Mechaniczne Tarnów, Krakowską Fabrykę Aparatury Pomiarowej, rzeszowski ZELMER, RAFAMET Kuźnia Raciborska, także Instytut Obróbki Skrawaniem, Katedrę Medycyny Pracy Akademii Medycznej, Zakład Anatomii Akademii Wychowania Fizycznego, Akademię Ekonomiczną. Współpraca ta była oparta na konsultacjach i osobistych kontaktach m.in. z inż. W. Brzozowskim, inż. W. Baranowskim, dr Kłapkowskim. Można wymienić szereg projektów, prac studyjnych i teoretycznych z zakresu wzornictwa przemysłowego wykonanych przez profesora lub pod jego kierunkiem. Jedne z pierwszych pochodzą z wczesnych lat 60. Ponieważ nie sposób omówić tu wszystkich ograniczę się do jednego przykładu - historii projektu formy tokarki TUG 50, opracowanego w zespole Katedry dla Zakładów Mechanicznych w Tarnowie. Był to rok 1965 i pierwszy kontakt z Zakładami. Trud współpracy z nieprzygotowaną do takich działań kadrą inżynierską nagrodzony został na targach poznańskich. To wtedy dyrektor Zbigniew Szepieniec, późniejszy szef Zjednoczenia „PONAR” był nagabywany przez dziennikarzy - czy to prawda, że eksponowana maszyna jest zaprojektowana przez włoskich designerów. Projekt otworzył drogę do dalszej współpracy, w wyniku której powstały projekty wzornicze tokarek TUB32 i TUB40,

Osoba

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

a także szliﬁerek serii RUP i ROPA licencji Landis-Gendron. Odniesiony sukces dawał potwierdzenie racji jakimi się kierowano i umacniał przekonania o potrzebie wzornictwa w branży maszynowej i roli projektanta działającego w tej specjalności. Powoływanie się na szkołę profesora było dyskontowane przez pokolenie absolwentów, którzy zyskali pełne zaufanie i aprobatę partnerów z przemysłu. Do wybitnych uczniów profesora należy zaliczyć Krzysztofa Laidlera, jednego z pierwszych absolwentów Wydziału, łączącego kwaliﬁkacje architekta i projektanta wzornictwa, wieloletniego kierownika Samodzielnej Pracowni Projektowania Form Przemysłowych i Ergonomii w Instytucie Obróbki Skrawaniem. Krzysztof Laidler konsekwentnie zajmuje się projektowaniem wzorniczym maszyn, a prace jego zespołu cechuje wysoki profesjonalny poziom. Z zainteresowaniem i sympa�ą obserwowaliśmy także błyskotliwą karierę zawodową Janusza Konaszewskiego, który wyposażony w odpowiednie narzędzia metodologiczne znakomicie rozwinął działalność projektową w szwajcarskim koncernie Zulzer, obejmując kierownictwo działu Ergonomie und Industrie Design. Wielu innych, jak na przykład Tadeusz Nowak, Zbigniew Karbarz, Tadeusz Błoński czy Adolf Szołtysek podjęło pracę na uczelniach. Wysoka ocena działalności Profesora znalazła wyraz w przyznanych Mu licznych nagrodach i odznaczeniach - między innymi trzykrotnej nagrodzie Ministra Kultury i Sztuki, dwukrotnej Rady Wzornictwa i Estetyki Produkcji oraz Medalu Komisji Edukacji Narodowej.

Profesor zmarł w dniu 13 kwietnia 1991 roku. Jego postać pozostanie w pamięci uczniów, współpracowników i przyjaciół jako wybitnego pedagoga, projektanta i humanisty, który stworzył podstawy dla kształcenia w zakresie wzornictwa przemysłowego w Polsce, a projektowania ergonomicznego w szczególności. Niewątpliwie przyczynił się też do ukształtowania specyﬁki programowej, która wyróżnia Wydział w gronie szkół wzornictwa w kraju i jest także identyﬁkowany za granicą. Pamiętamy również Profesora jako gentlemana, człowieka obdarzanego powszechną sympa�ą.

Razem z profesorem Zbigniewem Chudzikiewiczem jego studenci znajdowali wyjście z sytuacji w powrocie do myśli humanistycznej, rozumianej tu jako tworzenie stanów potrzebnych i oczekiwanych. Korzystaliśmy niejako z inżynierskich idei II Rzeczypospolitej, którą uosabiał Pan Profesor uważający fascynację pracą, dyscyplinę społeczną, poczucie odpowiedzialności i obowiązku za przyrodzone cechy wszystkich ludzi. Adam Rąpalski

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Problemy związane z kształtowaniem środków produkcji

Zbigniew Chudzikiewicz Celem jednoznacznego określenia pojęć występujących w problematyce dotyczącej kształtowania środków produkcji należy przedstawić na wstępie kilka zasadniczych deﬁnicji. Zostały one najlepiej sprecyzowane przez Oskara Lange w jego książce pt. „Człowiek i technika w produkcji”:

„Produkcja jest świadomą i celową działalnością ludzką, która przystosowuje zasoby i siły przyrody do potrzeb człowieka”. „Działalność stanowiąca produkcję składa się z rozmaitego rodzaju czynności, które określamy mianem pracy.” „W produkcji człowiek posługuje się określoną techniką materialną, zespołem materialnych środków służących do realizacji celu produkcji, mianowicie uzyskania określonych produktów. Technikę taką nazywamy techniką produkcji.” „Środki materialne stosowane w technice produkcji nazywamy środkami produkcji.” Proces pracy, w którym środki produkcji są stosowane, polega na przekształcaniu zasobów materialnych istniejących w przyrodzie, oraz na wykorzystaniu sił przyrody do tego przekształcania. W związku z tym rozróżniamy dwa rodzaje środków produkcji. Jeden rodzaj to przedmioty materialne, które przy produkcji ulegają

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Teoria

przekształceniu. Przekształcenia tego dokonuje praca. Dlatego nazywamy je przemiotami pracy. Drugi rodzaj to środki materialne służące do przekształcania przedmiotów pracy. Nazywamy je środkami pracy.

„Przedmioty pracy stanowią materiał, z którego ukształtowany zo staje produkt.” Aby produkt mógł powstać - oprócz środków produkcji koniecznym jest jeszcze celowe działanie. Tak więc technika produkcji, ogólnie biorąc przedstawia się następująco [ SCHEMAT NR 1 ]:

[ SCHEMAT NR 1 ]

Przez celowe działanie rozumiemy wywieranie pożądanego wpływu na dowolne zjawiska, co cybernetyka nazywa sterowaniem. To co steruje jest podmiotem sterowania, a to co jest sterowane - przedmiotem sterowania.

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Podmiot sterowania składa się z receptora, sterownika i efektora. Receptor wykrywa zmiany zachodzące w przedmiocie sterowania, sterownik dokonuje oceny informacji otrzymanych od receptora i podejmuje decyzje. Efektor, zależnie od decyzji otrzymywanych od sterownika wywiera odpowiedni wpływ na przedmiot sterowania. Takie zjawisko wzajemnego oddziaływania pomiędzy przedmiotem a podmiotem sterowania jest tzw. sprzężeniem zwrotnym. [ SCHEMAT NR 2 ]

[ SCHEMAT NR 2 ]

Niech w naszych rozważaniach podmiotem sterowania będzie człowiek, a przedmiotem sterowania narzędzie, które jest najprostszym środkiem pracy. W takim wypadku sterownikiem będzie centralny układ nerwowy człowieka, efektorem jego organy, a receptorem zmysły. [ SCHEMAT NR 3 ]

[ SCHEMAT NR 3 ]

Skoro zakładamy, że między człowiekiem a narzędziem zachodzi sprzężenie zwrotne, zastanówmy się, jakie problemy staną w związku z tym przed projektantem przemysłowym, mającym ukształtować formę tego narzędzia. Przede wszystkim ustalmy pojęcie narzędzia. Skoro narzędzie jest przedłużeniem organu człowieka, np.: jego ręki, powinno tak być ukształtowane, aby można je było odpowiednio chwycić, zależnie od tego, w jaki sposób chcemy się nim posłużyć. Jednocześnie

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Teoria

narzędzie powinno działać sprawnie i skutecznie, a zatem jego forma musi być jak najlepiej dostosowana do jego funkcji.Tak, więc występują tu problemy dotyczące ukształtowania formy części chwytowej i formy części roboczej narzędzia. Dla obu tych części należy oddzielnie ustalić założenia projektowe, które wynikać będą z odpowiedzi na podstawowe pytania. Zacznijmy od części roboczej i postawmy pytania następujące: �. Do czego ma służyć narzędzie? �. Jaki jest przedmiot pracy (materiały), z którym ma się ono stykać? �. Jakie są właściwości przedmiotu pracy? �. W jakich warunkach narzędzie jest używane? �. Jaki jest sposób wykonywania pracy? �. Czy istnieją możliwości uzyskania efektów pracy innymi sposobami? �. Z czego ma być wykonane narzędzie i w jakiej technologii? �. W jakich występuje wielkościach (rodzinach)? �. W jakich seriach jest produkowane? Następnie ustalamy pytania dotyczące części chwytowej: ��. Jakie ruchy ręki wykonujemy posługując się narzędziem? ��. Jak chwytamy narzędzie? ��. Jakie są miejsca bezpośredniego styku ręki z narzędziem? ��. Jak wielkie jest ciśnienie narzędzia na powierzchnię ręki? ��. Jakie jest przewidziane zabezpieczenie przed wypadkiem w czasie pracy?

[ SCHEMAT NR 4 ]

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Istnieją jednakże wypadki, kiedy praca wykonywana narzędziem ręcznym wymaga większego wysiłku fizycznego, a także zwiększenia jej tempa. Wtedy siłę mięśni zastępujemy siłą mechaniczną (silnikiem) otrzymując w ten sposób zmechanizowane narzędzie ręczne. W tym wypadku [ SCHEMAT NR 4 ] silnik dostarcza energii niezbędnej do wykonywania pracy przez część roboczą narzędzia, zaś część chwytowa ulega modyfikacji w zależności od zmienionych warunków pracy. Zmiana warunków pracy w wypadku zastosowania zmechanizowanego narzędzia ręcznego polega na: �. uwolnieniu człowieka od konieczności działania na część roboczą narzędzia za pomocą jego własnej siły fizycznej �. znacznym zwiększeniu tempa wykonywanej pracy �. zwiększeniu ciężaru narzędzia i oporu stawianego przez materiał. W związkuiz tym powiększa się wysiłek człowieka potrzebny do prowadzenia narzędzadzia Ten trzeci warunek określa granice zastosowania zmechanizowanych narzędzi ręcznych z uwagi na możliwości fizyczne człowieka. W wypadku, gdy zachodzi konieczność wykonywania pracy w warunkach przekraczających fizyczne możliwości człowieka, nawet przy użyciu narzędzia zmechanizowanego nastąpić musi dalsze zwiększenie skuteczności i sprawności działania organów wykonujących pracę. Między człowieka a narzędzie wprowadza się wtedy zespoły mechanizmów, które z kolei stwarzają nowe warunki pracy. Charakteryzują się one następującymi cechami: �. część chwytowa narzędzia mocowana jest w mechanizmie wprowadzanym w ruch przez człowieka. W związku z tym ręka nie styka się bezpośrednio z narzędziem, lecz z częścią mechanizmu zwaną manipulatorem, będącego częścią układu sterującego. �. mechanizm mocujący narzędzie zaopatrzony jest w prowadnice, dzięki którym ruch przesuwający narzędzie jest znacznie bardziej precyzyjny niż w wypadku prowadzenia ręcznego. Dzięki temu wzrasta dokładność wykonywanej pracy. �. mechanizm poruszający narzędzie może być napędzany za pomocą silnika, co powoduje zwiększenie sprawności i szybkości wykonywanej pracy.

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Teoria

�. człowiek zwolniony zostaje od wysiłku ﬁzycznego koniecznego dla prowa dzenia narzędzia, natomiast skoncentrować się musi na sterowaniu pracą mechanizmów poruszających narzędzie. Przedmiot pracy (materiał), który przy stosowaniu ręcznego narzędzia trzymany był ręką, lub za pomocą uchwytu niezwiązanego z narzędziem - obecnie umocowany jest w uchwycie, wchodzącym w skład zespołu mechanizmów. Dzięki temu sztywność układu materiał-narzędzie wybitnie wzrasta, a to umożliwia znaczne zwiększenie efektywność pracy. �. w związku ze złożoną budową zespołu mechanizmów poruszających narzędzie, oraz znaczną szybkością zachodzących procesów - obserwacja za pomocą zmysłów staje się dla człowieka coraz bardziej uciążliwą. Dlatego należy tu zastosować urządzenie, które będzie ułatwiało odbiór informacji o zachodzących zmianach. Takie urządzenia nazywa się urządzeniami pomiarowo-kontrolnymi.

[ SCHEMAT NR 5 ]

Zespół mechanizmów łącznie z narzędziem nazywamy maszyną roboczą. Przedstawiony powyżej schemat [ SCHEMAT NR 5 ] obowiązuje w zakresie maszyn roboczych nie zautomatyzowanych. W warunkach wzrastającej intensyﬁkacji procesów produkcyjnych, a szczególnie w wypadkach, gdy dotyczą one bardziej złożonych procesów, zdolność odbierania informacji przez człowieka obsługującego maszynę roboczą i sterowania z dostateczną sprawnością pracą tej maszyny coraz to bardziej maleje.

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

W tej sytuacji zachodzi potrzeba automatyzacji maszyn roboczych. Automatyzację tę uzyskuje się przez wprowadzenie serwomechanizmów, zastępujących bezpośrednią interwencję człowieka w kierowaniu i regulowaniu czynnościami układu działań sprzężonych występujących w procesie pracy. [ SCHEMAT NR 6 ]

[ SCHEMAT NR 6 ]

Ta forma maszyny roboczej jest w chwili obecnej stale udoskonalana przez zwiększanie stopnia automatyzacji. Tym samym rola człowieka w procesie produkcyjnym w dalszym ciągu zmienia swój charakter. Rozpatrując proces produkcyjny określonego wyrobu łatwo zauważyć, że składa się on z całego szeregu kolejno po sobie następujących operacji, których wykonywanie wymaga stosowania bardzo zróżnicowanych środków pracy. Takie środki pracy, przy użyciu, których następuje przekształcenie przedmioty pracy (materiału) nazywamy bezpośrednimi środkami produkcji. Dla sprawnego działania całego zespołu bezpośrednich środków produkcji zachodzi potrzeba użycia dodatkowo pośrednich środków produkcji. Wiążą one poszczególne stanowiska pracy w jeden logiczny ciąg technologiczny i stanowią wyposażeni pomocniczych stanowisk pracy, jak: transport, kontrola techniczna, gospodarka narzędziowa i remontowa itp.

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Wykres przedstawiony na stronie 29 [ SCHEMAT NR 7 ] uzmysławia różnorodność środków produkcji, z jakimi styka się projektant form przemysłowych w swej pracy projektowej. Musi on przy sporządzaniu założeń projektowych dla określonego środka produkcji uwzględnić jego specyﬁkę, stawiając sobie, podobnie jak przy narzędziu ręcznym odpowiednie pytania. Spróbujmy sformułować niektóre charakterystyczne pytania dotyczące następujących środków produkcji: I. Zmechanizowane narzędzie ręczne �. Jaką energią uruchamiana jest część robocza narzędzia (elektryczną, pneumatyczną itp.)? �. W jaki sposób zastosowanie silnika wpływa na pracę mięśni człowieka? �. Czy przewiduje się zastosowania wielofunkcyjne? II. Maszyna robocza nie zautomatyzowana �. Jaka jest struktura funkcjonalna i kinematyczna maszyny? �. Jaki jest zakres pracy maszyny (maksymalne i minimalne gabaryt przedmiotu pracy, rodzaje stosowanych operacji)? �. Jaka jest ilość punktów sterowniczych i kontrolnych oraz ich rozmieszcznie? �. Jakie jest jej oddziaływanie na sąsiednie stanowiska? �. Jaka jest wysokość pola operacyjnego? �. Jaka jest kolejność wykonywania pracy? III. Maszyna robocza zautomatyzowana �. Jaki jest stopień automatyzacji? I jaki udział człowieka w procesie pracy? �. Jaki jest schemat funkcjonalny urządzeń automatyzujących? �. Jakie są wskazania i przeciwwskazania dla rozmieszczenia elementów iiiautomatyzujących? �. Jakie jest powiązanie maszyny zautomatyzowanej z innymi stanowiskami pracy w ciągu technologicznym? �. W jaki sposób istniejące tendencje rozwojowe mogą wpłynąć na formę maszyny?

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Z uwagi na różnorodność zagadnień, założenia te muszą być opracowane przy współpracy ze specjalistami reprezentującymi cztery zasadnicze problemy: a. konstrukcyjno-technologiczny b. ekonomiczno-handlowy c. ergonomiczny d. postulaty użytkownika. Pod mianem użytkownika rozumie się w tym wypadku pracownika obsługującego maszynę jak i zakład eksploatujący ten środek produkcji. Przedstawiony na stronie 30 schemat [ SCHEMAT NR 8 ] obrazujący źródła informacji dla projektanta przemysłowego uzmysławia, jak wielką jest ilość czynników wpływających na ukształtowanie formy środków produkcji. Współpraca tak licznego zespołu wymaga sprawnej koordynacji celem uzyskania możliwie optymalnego rozwiązania. W praktyce projektant przemysłowy przejmuje na siebie obowiązek reprezentowania interesów pracownika obsługującego urządzenia, oraz postulaty ergonomiczne. Z kolei zespół konstrukcyjno-technologiczny przejmuje reprezentowanie czynników ekonomiczno-handlowych, oraz interesy zakładu-użytkownika. Przyjmując takie założenie można by przedstawić kolejne etapy realizacji projektu plastycznego przy pomocy schematu. [ SCHEMAT NR 9 ] Jak z tego schematu wynika, projekt plastyczny powstaje w warunkach stałej konfrontacji prawideł rządzących organizmem żywym i organizmem sztucznym. Od wielkości i rodzaju udziału człowieka w procesie pracy projektowanego urządzenia zależy, który z tych czynników stanowić będzie dominantę w projekcie. Jest oczywistym, że przy projektowaniu narzędzi ręcznych dominantę stanowić będą czynniki ergonomiczne. Na odwrót zaś w projekcie maszyny zautomatyzowanej dominantą będą czynniki konstrukcyjno-technologiczne. Rolą projektanta przemysłowego jest znalezienie prawidłowych proporcji pomiędzy tymi głównymi czynnikami w ten sposób, aby tworzyły jedną harmonijną formę. Możliwość rozwiązywania tych trudnych zadań wymaga wysokich kwaliﬁkacji zawodowych. Zdobycie takich kwaliﬁkacji przez

[ SCHEMAT NR 9 ]

Teoria

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

projektanta przemysłowego wiąże się z zagadnieniem metody kształcenia, którą należy omówić oddzielnie. Dlatego też umieszczone w tekście ilustracje służą jedynie dla zobrazowania niektórych problemów tyczących projektowania środków produkcji.

Literatura: Bronisław Biegeleisen-Żelazowski, „Zarys psychologii pracy”, PWN, Warszawa 1964 Oskar Lange, „Człowiek i technika w produkcji”, PWN, Warszawa 1965 Pierze de La�l, „Sztuczne myślenie”, PWT, Warszawa 1958 B. Łomow, „Człowiek i Technika”, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1966 Włodzimierz Misiuro, „Zarys ﬁzjologii pracy”, PZWL, Warszawa 1965 Henryk Mreła, „Technika organizowania pracy”, W.W.P., Warszawa 1965 Adam Podgórecki, „Zasady Socjotechniki:, W.W.P., Warszawa 1962

Chudzikiewicz swoją osobowością dawał nam wiarę w potęgę ciągłości, sens kontynuacji i szacunku dla dokonań innych. Podążając za nim, wyczuwaliśmy szansę przynależności do ogromnej rzeszy Polaków, Europejczyków, którzy stanowili o tożsamości tego kontynentu. Piotr Bożyk

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Praca

�

Szlifierka kłowa o wrzecienniku ściernicy ustawionym pod kątem 30° z automatycznym cyklem pracy została oparta na licencji Landis-Gern-dron. Pozwala na szlifowanie przedmiotów o maksymalnej średnicy 160 mm i długości 500 mm. Pierwotne ukształtowanie formy szlifierki ROPA 16 nie było właściwe z punktu widzenia wzornictwa, a usytuowanie niektórych elementów manipulacji było sprzeczne z podstawowymi założeniami ergonomii. W wyniku projektu dokonano przekształcenia przestrzennego układu podzespołów i elementów, jak również podporządkowano je zasadzie unifikacji formy w stosunku do projektu szlifierki RUP 28.

W wyniku przeprowadzonej analizy wprowadzono skorygowane formy wrzeciennika, skrzyni posuwów konika, pokryw oraz manipulatorów. Zaprojektowana forma tokarki jest zgodna z wydzielonym układem podzespołów wrzeciennika i skrzyni posuwów oraz ich stosunkowo prostym schematem kinematycznym. Pulpit sterowniczy oraz elementy informacji umieszczono w streﬁe dogodnego zasięgu i odczytu. Dzięki wprowadzonym zmianom w zróżnicowanych podziałach płaszczyzn i ich wzajemnym usytuowaniu uzyskano łatwość montażu i wykańczania części odlewanych.

Praca nad projektem składała się z trzech części. W części pierwszej zebrano dane określające charakterystyki techniczne tokarek kłowych aktualnie produkowanych w kraju oraz w ZSRR, w NRD, w CSRS, na Węgrzech, w Japonii, we Francji, we Włoszech i w NRF. Część druga zawiera wprowadzenie do problematyki związków pomiędzy człowiekiem a obrabiarką, dokonane na podstawie obserwacji pracy tokarza w zakładzie przemysłowym. Część trzecia jest propozycją projektową uniﬁkacji bryły tokarek kłokowych zgodnie z uniﬁkacją rozwiązań konstrukcyjnych zespołów i z uwzględnieniem wyników badań ergonomicznych.

Tokarka uniwersalna szybkobieżna stosowana do prac tokarskich wymagających podwyższonej dokładności wykonania. Dzięki właściwej współpracy konstruktorów i projektantów w całym procesie projektowania obrabiarki - co wyrażało się między innymi wspólnie przeprowadzonymi analizami układów kinematycznych wyprzedzającymi znacznie opracowanie dokumentacji formy - uzyskano stosunkowo daleko idące zespolenie formy i konstrukcji. Uporządkowane zostało pole manipulacji i informacji z uwzględnieniem innowacji technicznych usprawniających wybór i odczyt prędkości wrzeciona. Zaprojektowana forma ułatwia również technologię oraz montaż.

Półautomatyczna tokarka UBC 125 jest przeznaczona do przelotowej obróbki zestawów kołowych trakcji szynowej. Dzięki przelotowemu rozwiązaniu konstrukcji tokarki uzyskuje się jednokierunkowe wprowadzenie i wyprowadzenie zestawów. Projekt formy obrabiarki potraktowano przede wszystkim jako organizację przestrzeni stanowiska pracy. Po analizie ergonomicznej przeprojektowano najistotniejsze elementy stanowiska pracy, jak pulpity sterownicze i inne manipulatory, sytuując je we właściwych strefach zasięgu i obserwacji. Uproszczono formy korpusów wrzecienników i suportów oraz poprawiono warunki bezpieczeństwa pracy. Opracowano rozwiązanie kolorystyczne obrabiarki.

Profesor Chudzikiewicz […] był żarliwym propagatorem zachowania człowieczeństwa, tak w procesie produkcyjnym, jak i w późniejszym eksploatowaniu wytworzonych przez ludzi i dla ludzi wyrobów. Wpajał nam wszystkim, nie tylko studentom, zasady ergonomii i obowiązek takiego projektowania, aby służyło ono CZŁOWIEKOWI. Władysław Baranowski

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Projekt zakłada zwiększenie mechanizacji prac ręcznych przy obsłudze gwinciarki, uwzględnienie czynników ergonomicznych, oraz zmianę technologii korpusu. Modernizacja gwinciarki została oparta o rozwiązania konstrukcyjne GZA-60.

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Projekt obejmował opracowanie wycinarki młoteczkowej pod kątem wykorzystania technologicznego w oparciu o typ NWAa-4. Modernizacji towarzyszyło równocześnie zwiększenie możliwości technologicznych maszyny, dzięki uchylności zespołu roboczego.

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Praca dotyczy obrabiarki, w której położenie większości zespołów, jak pompa, zbiornik chłodziwa, przetwornica, nie jest określona ścisłą więzią kinematyczną z pozostałymi zespołami. Stan taki umożliwia projektantowi dokonanie analizy rozmieszczenia tych elementów celem ułatwienia konserwacji i obsługi obrabiarki, zmniejszenia jej gabarytów i uporządkowaniu jej formy. Praca ta jest równocześnie studium nad metodyką kształtowania formy, przy użyciu modelu przestrzennego swobodnie, lecz celowo rozmieszczonych zespołów. Umożliwia to analizowanie efektów użytkowych dla określonej konﬁguracji tych zespołów., co

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Podczas pracy nad projektem przeprowadzono szczegółową analizę części chwytowej i funkcjonalnej, polegającej m.in. na porównaniu kątów natarcia szczęk i zakresu rozwarcia dźwigni ramion. W wyniku skorygowano kształt ramion, co umożliwiło pełne rozwieranie szczęk przy użyciu jednej ręki. Część chwytową zaprojektowano z tworzywa sztucznego, powiększając powierzchnię styku narzędzia z dłonią, co było niezbędne ze względu na duże siły występujące przy cięciu blachy. Uformowanie dolnej części chwytowej w kształcie kabłąka ułatwia rozwieranie nożyc, równocześnie zabezpieczając palce przed zetknięciem z ostrymi krawędziami blachy., co

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Na przykładzie wiertarki elektrycznej PRCa 6 rozpatrzono zagadnienia chirotechniczne oraz formy elementów składowych elektronarzędzi o różnych funkcjach w celu ich zunifikowania. W wyniku unifikacji ośmiu elementów składowych opracowano rodzinę czterech narzędzi: wiertarki prostej, wiertarki kątowej, nożyc do blachy oraz szlifierki. Praca przygotowana dla Kombinatu Narzędzi Zmechanizowanych i Rzemieślniczych PONAR-FANA.

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Tokarka uniwersalna narzędziowa przeznaczona do lżejszych prac tokarskich oraz produkcji seryjna] przedmiotów wymagających dużej dokładności wykonania. Przeprowadzono analizę ergonomiczną, uwzględniając m.in. wymiary antropometryczne w odniesieniu do zasięgów oraz zakresy kątowe i odległości pola widzenia. Określone zostały pola manipulacji i obserwacji oraz związane z tym postawy operatora, jako funkcji obsługi. Wyniki analizy wpłynęły na korektę formy, co z kolei spowodowało zmianę układu osi w suporcie i skrzyni posuwów, a tym samym częściowo i we wrzecienniku. Reduktor i silnik umieszczono na wspólnej, płycie uchylnej, co umożliwiło łatwiejszy do nich dostęp

i regulacją pasów. Przeniesiono instalacje elektryczną z przedniej ściany korpusu na tylną ścianę wrzeciennika celem ułatwienia do niej dostępu w trakcie prac konserwacyjnych i remontowych.

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Celem opracowania było określenie optymalnej przestrzeni dla czynności związanych z pracą przy frezarce jak również rozmieszczenie elementów wyposażenia stanowiska. Dla wyznaczenia granic pola i częstotliwości przebywania operatora posłużono się metodą śladów stóp oraz metodą współrzędnych określających pozycje w płaszczyźnie pionowej.co

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Dotychczas produkowane elektronarzędzia z wałkiem giętkim sprawiają wrażenie przypadkowych rozwiązań zarówno pod względem funkcjonalnym jak i estetycznym. W ramach pracy magisterskiej rozpatrzono 13 narzędzi elektrycznych o różnych funkcjach. Ponieważ określonej średnicy narzędzia odpowiada określona moc silnika, prędkość na wrzecionie, grubość wału i średnica oprawki zestawiono te wielkości dla poszczególnych narzędzi, z czego wynika, że obecnie stosuje się silniki o zróżnicowanych mocach w ilości 14 oraz 21 prędkości na wrzecionie. Kierując się analizą funkcji narzędzi uporządkowano i usytuowano wartości mocy i prędkości obrotowych.

Wprowadzona unifikacja pozwala na stosowanie ograniczonej ilości 7 wielkości mocy silników oraz 11 prędkości na wrzecionie; oznacza to redukcję ok. 50% ilości wymienionej wartości. W drugiej części pracy zajęto się unifikacją oprawki narzędzi będącej równocześnie częścią chwytową. W wyniku badań zaprojektowano chwyt w trzech wielkościach i o przekroju zbliżonym do trójkąta. Unifikacja oprawek do trzech wielkości w konsekwencji spowodowała unifikację wałów giętkich do trzech rodzajów odpowiadających średnicom oprawek. co

Studenci

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Zbigniew Chudzikiewicz – architekt o pięknej twarzy rzymskiego senatora, pełen niezwykłej kultury, skromności, człowiek ogromnej wiedzy i doświadczenia. Prowadzone przez Niego prawie szeptem wykłady i korekty zapadały głęboko i promieniowały rzetelnością, szacunkiem dla słuchaczy i kulturą. Piotr Bożyk

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

W ASP

Zbigniew Chudzikiewicz. Ku ergonomii

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie Wydział Form Przemysłowych ul.Smoleńsk 9 31-108 Kraków tel. (+48) 012 292 62 92 tel/fax: (+48) 012 422 34 44 www.asp.krakow.pl

Urodził się 10 września 1909 roku w Krakowie. Studia wyższe odbył na Wydziale Architektury Politechniki Lwowskiej. Dyplom magistra inżyniera uzyskał w roku 1937. Pracę pedagogiczną rozpoczął w roku 1947 jak z-ca profesora PWSSP w Krakowie. W 1959 roku uzyskał tytuł docenta. Był dziekanem Wydziału Architektury Wnętrz PWSSP w latach 1917-1948 i WAW ASP w latach 1957-1959, a od roku 1959 do 1972 r. prorektorem Akademii. W 1964 r. wspólnie z adj. Andrzejem Pawłowskim doprowadził do powstania Wydziału Form Przemysłowych, na którym objął kierownictwo w Katedrze Kształtowania Środków Pracy. Zbigniew Chudzikiewicz był członkiem Rady Zbigniew Wzornictwa i Estetyki Produkcji Chudzikiewicz Przemysłowej, Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, komisji Urbanistyki i Architektury krakowskiego oddziału PAN, ZPAP, SARP, a także współzałożycielem i przewodniczącym Komitetu Ergonomii PAN. Po uzyskaniu tytułu profesora nadzwyczajnego w 1971 r. został powołany przez Ministra Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki na przewodniczącego Rady Naukowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. Otrzymał szereg znaczących nagród i odznaczeń: trzykrotnie nagroda Ministra Kultury Narodowej, Medal X-lecia i XXX-lecia PRL, Krzyż Oﬁcerski Orderu Odrodzenia Polski, Odznaka Zasłużonego Działacza Kultury, Medal Edukacji Narodowej. Był autorem szeregu prac projektowych i naukowo-badawczych w dziedzinie form przemysłowych.