Орал Өнiрi №116

Орал өңірі ОБЛЫСТЫҚ Қоғамдық-саяси газет

+ 19 + 12

С

0

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл №116 (19877)

www.zhaikpress.kz

Газет 1918 жылғы 17 қарашадан шығып келеді. 1968 жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған

Ауыл шаруашылығы

С

0

oral_oniri@inbox.ru

ел-жұрт

алға баспақ Саяси доктринаны талқылады

4

мәселе

3

. .

Ақжайық аудандық аурухана ұжымының күшімен денсаулық фестивалі ұйымдастырылған болатын. Акцияға аталмыш аудан орталы­ ғын­дағы барлық мекеме ұжымдары қа­тыс­тырылып, коман­дааралық спорт жарыстары өтті.

.

18 қыркүйек күні Қазталов ауданында облыстық мәслихат хатшысы Мәлік Құлшар қоғамдық қабылдау өткізді. Қоғамдық қабылдауға келгендер Бостандық ауылына мәдениет үйін салу, аудан орталығында халықтық банкінің филиалын ашу, Жұлдыз ауылына газ құбырын өткізу, балабақша салу, Жаңажол ауылын «Ақбұлақ» бағ­ дарламасына қосу, Қараөзен ауылы-

.

на балабақша салу сияқты мәселелер төңірегінде әңгімелер қозғады. «УралТехСервис» ЖШС-ның ұжы­ мы облыстық көру қабілеті бұзылған балаларға арналған арнаулы мектепинтернатындағы аз қамтылған, көп балалы отбасынан шыққан 10 оқушыны 120 мың теңгеге мектепке қажет киімдермен қамтамасыз етті.

.

Жаңақала кәсіптік колледжін­ де аудан имамы Мұратбек қажы Жа­хатов, ішкі саясат бөлімінің басшысы Е.Танзенов, ішкі істер бөлімі басшысының бірінші орынбасары С.Шалдарбеков, колледж директоры С.Жәрдемалиев, колледж ұстаздары, студенттерінің қатысуымен «Діни экстремизм – қауіпті бағыт» тақырыбында конференция өтті.

.

Қазталов ауылының тұрғыны, I топтағы мүгедек Роза Елекеноваға қоларба табыс етілді. Роза Елекенова мемлекетіміздің осындай қам­ қорлығына ризашылығын жеткізді. Өз тілшілерімізден

15

Сейсенбі күні облыс әкімі Н.Ноғаевтың жетекшілігімен облыс әкімдігі жанындағы діни бірлестіктермен байланыс жөніндегі кеңестің кезекті отырысы өтті. Басқосуда күн тәртібіне қойылған үш мәселе талқыланып, нақты шешімдер қабылданды.

Қысқа-нұсқа Теректі аудандық Достық үйін­ де БҚО «Үміт-Орал өңірі әйелдері одағы» қоғамдық бірлестігінің ұйым­ дастыруымен, аудандық ішкі саясат бөлімінің қолдауымен «Әйелдер көшбасшылығының мектебі» мемлекеттік әлеуметтік жоба шеңберінде семинар-тренинг болып өтті.

Қанағат қыл, кәсіпкер...

Дәстүрлі дін – діңгегіміз Серік Ізбасарұлы, "Орал өңірі"

- Баршаға мәлім, бүгінгі заманауи қа­ зақстандық мемлекет тарихи тұрғыда көп­ дінді мемлекет ретінде қалыптас­қандықтан, елімізде дәйекті дінаралық қарым-қаты­ нас тәжірибесі жинақталған. Елбасымыз Н.Назарбаев өзінің «Қазақстан – 2050 Стра­ те­гиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа сая­си бағыты» атты Қазақстан халқына Жол­­дауында ХХІ ғасырдағы Отанымыздың рухани өміріндегі діннің мәніне баса назар аударды: «...бүгінгі күні біздің халқымыз үшін дәстүр­лі емес және жалған діни ағымдар мә­селесі өткір күйінде қалып отыр. Сондық­ тан қазақстандықтардың бойында еліміздің

дәстүрі мен мәдениетіне сәйкес келетін сана-сезім қалыптастыру мемлекет пен азаматтардың алдында тұрған аса маңызды міндет болып табылады». Елбасының бұл сөзінің біздің қоғам үшін маңызы ерекше, деді жиынды ашқан облыс әкімі.

- Өкініштісі сол, сыртқы және ішкі құ­ былыстар бізге де әсер етпей қоймайды. Оқушылар, студент жастар, кейде буыны қат­қан ересектер де жат ағымның құрсау­ы­на қалай түсіп қалғанын білмей қалады. Біз соған қарсы күресіп, саяси тұрақтылық пен бейбітшілікті сақтауға күш салуымыз қажет. Қазақтың бойында ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі діни сананы сақта­уымыз керек, - деді әрі қарай Нұрлан Асқарұлы. (Жалғасы 2-бетте)

2

АҚПАРАТ Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

Құрылыстағы ЖАҢА РЕФОРМА Айша ӨТЕБӘЛІ, «Орал өңірі»

Сейсенбі күні ҚР Премьер-министрі Серік Ахметовтің төрағалығымен өткен Үкімет отырысында құрылыс саласының нормативтік базасын реформалау мен табиғи ресурстарды тиімді басқару және шикізат секторынан түсетін табысты пайдалану жөніндегі тұжырымдамалар талқыланып, мақұлданды. Онлайн режимінде өткен бұл кеңеске облыс әкімі Н.Ноғаев қатысты.

oral_oniri@inbox.ru (Жалғасы. Басы 1-бетте) Отырыста «Қылмыстық атқару жүйесі мекемелеріндегі діни жағ­­дайды реттеу мәселелері тура­лы» облыстық қылмыстық-атқа­ру жүйесі департаментінің бас­ шысы Бекболат Төремұратов, «Батыс Қазақстан облысында діни жүгенсіздік және лаңкестіктің ал­дын алу бойынша ақпараттықнасихаттау топтарының қызметін және тиімділігін талдау туралы» облыстық ішкі саясат басқарма­ сы басшысының міндетін атқару­ шы Айгүл Есекенова, «Облыстық

жаң­сақ­тығын мойындауда. Де­генмен келешекте де бұл жұмыс­ты пәр­менді жүргізу қажет­ті­гі туып отыр. Қазір ақпарат­тық-на­сихаттық топтар­дың жұмысы­на талай адам тартылғаны­мен, оның сапасын арттыру күн тәр­тібінде өткір тұр. Өйт­кені атал­мыш топтар мүшелерінің басым көпшілігі­нің діни білімдері те­рең болмағандықтан, адамдар тара­пынан қойылған сұрақ­тарға то­ лық және мемлекеттің діни саясатына сай келетін жауап бере алмайды. Егер қаражат бө­лінсе, кеңес беру-оңалту орталығы

Дәстүрлі дін – діңгегіміз

Ж

иында ҚР Өңірлік даму вице-министрі Серік Нокин құрылыс саласының нормативтік базасын реформалау жөніндегі тұжы­рым­дамасы бойынша баяндама жасады. Серік Кеңесұлының ай­туын­ша, бұл тұжырымдама құры­ лыс жұмысының сапасын артты­ рып, деңгейін жоғарылатпақ. Бұл өз кезегінде осы жұмыспен ай­налысатын нысандардың бәсе­ке­ ге қабілеттілігін арттырады. Ал бұл жағдай айналып келгенде ха­­лықтың өмір сүру сапасын жақ­ сартуға ықпал етеді. Осы мәселеге қатысты сөйле­ ген ҚР индустриалдық құрылыс технологиясы қауымдастығының төрағасы К.Нұрбатыров жаңа ре­форманың тиімділігі жөнінде айтты. Баяндамашылардың сөзін қо­рытындылаған Серік Ахметов Ел­ басының тапсырмасына сәйкес, ұсы­нылған тұжырымдама құры­лыс жұмысының сапасын артты­ рып, қауіпсіздігін қамтамасыз ете­тінін айтты. Бұл тұжырымдама құ­рылыс саласына қатысты заңды­ лықты жетілдіріп, еліміздің әлем­ дік стандартқа өтуіне ықпал етпек. Бұдан соң ҚР Мұнай және газ министрі Ұзақбай Қарабалин сөй­

леп, жиналғандарды «Қазақстан Республикасының табиғи ре­сурс­ тарын басқару және шикізат сек­ торынан түсетін табысты пайдалану тұжырымдамасын бекіту ту­ралы» Елбасы Жарлығының жо­басымен таныстырды. Министрдің сөзінше, 2025 жылға қарай Қа­ зақстан экспортқа 90 миллион тонна мұнай шығармақ. Мұнай сыртқы нарықта негізінен КТК, Атырау-Самара, Қазақстан-Қы­тай мұнай құбырлары арқылы тасы­ малданбақ. Елімізде мұнайдың мол қоры бар екенін қаперге сал­ ған Ұзақбай Қарабалин отан­дық мұнайхимия өндірісінің бола­ша­ғы жөнінде айта келіп, осы сала бойынша ұсынылып отыр­ған тұ­ жырымдаманың артықшы­лығына тоқталды. Кеңесті қорытындылаған Үкі­ мет басшысы Серік Ахметов бұл тұжырымдаманың табиғи ресурс­ тарды өндіру ісін жеделдетуге және оларды әлемдік нарыққа шығаруға ықпалын тигізетінін айт­ты. Сонымен қатар бұл құжат еліміздегі жанар-жағармай өнді­рісін жолға қойып, жаңа эколо­ гиялық стандартқа сәйкес дамы­ туға оң әсерін тигізбек.

дін істері басқармасының 2013 жылдың қыркүйек-желтоқсан айларына арналған кешенді жұмыс жоспары туралы» облыстық дін іс­тері басқармасының басшысы Т.Нығмет хабарлама жасады. Хабарламаларда айтылға­нын­дай, Орал қаласының түзету ме­ке­мелеріндегі діни ахуалды жақ­ сарту жұмысы жалғасуда. Атал­ған мекемелерде аптасына бір рет ме­шіт имамдары жұма нама­зын өт­­кізіп, уағызын айтады. Сон­ дай-ақ облыстық дін істері бас­қар­ма­сының бас маманы, ислам­танушы М.Раманқұлов аптасы­ на бір рет дәріс беріп жүр. Осы жұмыстың нәтижесінде сот­тал­ған азаматтар исламды дұ­рыс тү­сініп, ұстанған бағытының

ар­қылы маман дінтанушылар­ды тар­та отырып, жергілікті БАҚ өкіл­дерінің, мемлекеттік қыз­мет­керлер­дің, имамдардың, ақпарат­тық-насихаттық топ мү­шелерінің біліктілігін арттыру және оқыту курс­тарын жүйе­лі өткізу жоспарланған. Сонымен бірге дәстүрлі Әбу-Ханифа мәз­һабының құндылық­тары тура­лы дәйекті ақпаратты жет­кізу мақ­сатында араб тілін үй­рету­дің 3-6 айлық курстары ұйым­дас­ты­ рылмақ. Отырыста облыстық мәсли­ хат­тың депутаты, татар ұлттықмәдени орталығының жетек­шісі Р.Хайруллин, М.Өтемі­сов атындағы БҚМУ-дың ректоры А.Иман­ға­лиев, христиандықтың

православие тармағының өкілі, архимандрит Феодосий және бас­қалары сөз сөйлеп, талқы­лан­ ған мәселелерге үн қосты.

– Ұлтына және дініне қарамас­тан, - деді отырысты қорытын­ ды­лаған Нұрлан Асқарұлы, - кез келген жазасын өтеуші өзінің Қазақстан Республикасының аза­маты екенін ұмытпауы тиіс. Демек, қоғам олардың өмірден ла­ йықты орнын табуға көмектесуі тиіс. Оның түзелуіне, соның ішінде рухани жағынан жаңаруына да жағдай жасалғаны жөн. Ақпа­ раттық-насихаттық топтарға келсем, олардың құрамының көкіре­гі сезімді, тілі орамды жандар­дан жасақталғаны тиімді. Әрине, ислам туралы терең білімі болсын. Өзі жақсы білмесе, кімді кім үйретпек? Алайда лаңкестік пен діни жүгенсіздікке жол беруге болмайды. Бұған қарсы бәріміз иық тірестіре, бірлесе күресуіміз қажет. Мемлекет осы мақсат жолында арнайы діни басқарма құрды. Ол өзге де мүдделі тараптармен бірге Отанымыздағы бейбітшілік пен рухани келісімді қамтамасыз етуі керек. Жат ағым­ ның шылауында жүргендер де біздің бауырларымыз. Демек, олар­ға өшпенділікпен қарауға бол­­­майды. Керісінше, үгіт-насихат және басқа тәсілдер арқылы қатарымызға қайтарайық. Бауырларды жоғалтпайық, ағайын! Облыс әкімі жұмыс жоспарына байланысты нақты нұсқаулар мен тапсырмалар берді. Әрі келешекте осындай отырысқа облыстық дін істері басқармасы ұжымы­ ның толық қатысуын тапсырды. Отырысты онлайн тәртібінде өңі­ріміздің бүкіл аудан әкімдері тыңдап отырды.

Суицидті болдырмау амалдары талқыланды Айша ҚАБЫЛОВА, «Орал өңірі» Сәрсенбіде облыстық балалар құқықтарын қорғау басқармасы «Балалар мен жастар арасындағы суицидтік мінез-құлықтың алдын алу шаралары» атты тақырыпта дөңгелек үстел ұйымдастырды.

Ж

иынды жүргізген об­ лыс әкімінің орынбасары Бақ­тияр Мә­кен көтеріліп отырған тақы­ рыптың маңыздылығына тоқ­та­лып, бүгінгі жиында осы ба­ғыт­ та жүргізіліп жатқан жұмыстың талқыланатынын жеткізді. Оның айтуынша, соңғы кездері респуб­ лика бойынша жиілеп кеткен суи­цид жағдайы қоғамның алаң­ даушылығын туғызуда.

– Кәмелетке толмағандар ара­сында өз-өзіне қол жұмсау­дың алдын алу шаралары – мемле­ке­ тіміздің әлеуметтік саясатының стратегиялық міндеттерінің бірі. Қазіргі уақытта 2012-2014 жыл­

дарға арналған өз-өзіне қол жұм­саудың алдын алу жөніндегі ве­ домствоаралық іс-шаралар жоспары жасақталған, облыстық бір­лескен жұмыс бағдарламала­ры жүзеге асырылуда. Дегенмен бұл бағытта атқарылып жатқан жұ­мыстардың нәтижелері әзірге көңіл көншітпейді. Алынып жат­ қан шараларға қарамастан, жыл өткен сайын жасөспірімдер мен балалар арасындағы суицид жағ­дайы көбейе түсуде. Біз бүгін осы түйінді мәселені талқылап, мұндай оқиғалардың қалай алдын алуға болатыны жөнінде ақыл­даспақпыз. Мемлекет бізге осындай жағдайды азайтып, тіпті оны мүлде болдырмау міндетін жүктеп отыр. Олай болса, біз осы мәселені бірігіп шешуіміз керек, осы бағыттағы жұмысты бірігіп жүргізуге тиіспіз, - деген Бақтияр Мәкен жиналғандарға сөз кезе­гін берді. Алғашқы боп сөйлеген облыс­ тық балалар құқықтарын қор­­ғау басқармасының басшысы Әли Мәсәлімов 2006-2013 жылдары жасөспірімдер арасында­ғы аяқталған суицид пен суицидке ұмтылу мониторингісінің нәти­ жесін баяндады. Ол баяндамасында суицид жағдайына итер-

мелейтін себептерге тоқталып, көп жағдайда оның алдын алуға болатынын айтты. Бұдан кейін сөйлеген облыстық денсаулық сақ­­­­тау басқармасы басшысының орынбасары Ғизатолла Лямов суи­цидтің алдын алу ісіндегі се­ нім телефонының маңызына тоқ­талып, психолог мамандарды ар­найы курстарда көптеп оқы­ту қажеттігін айтты. Сондай-ақ осы жиында сөйлеген облыстық білім басқармасының басшы­сы Айгүл Мыңбаева жас­өспі­ рім­­дер арасында суицидтік мінез-құлықты алдын алу үшін білім беру ұйымдарындағы пси­ хологиялық қызметтің деңгейі мен сапасын жоғарылату шаралары жөнінде баяндаса, Орал қаласы әкімінің орынбасары Ға­лым Орынғалиев осы бағытта атқарылған жұмыстар жөнінде әңгімеледі. Ал Тасқала ауда­ны­ нан келген «Тасқала әйелдері» ҚБ төрайымы В.Завгарина суицид­тің алдын алу шаралары бойынша ҮЕҰ-ның жұмыс тәжірибеле­рі­нен мысалдар келтіріп, бейнеролик көрсетті. Көтеріліп отыр­ған мәселелер бойынша құқық қор­ғау саласының қызметкер­лері де өз пікірлерін жеткізді.

ҚОҒАМ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

3

Ауыл шаруашылығы алға баспақ

Сәкен МҰРАТҰЛЫ, «Орал өңірі» Сейсенбі күні облыс әкімінің орынбасары Серік Сүлеймен мен облыстық ауыл шаруашылығы басқар­ масының басшысы Арман Өтеғұловтың қатысуымен баспасөз мәслихаты өтті. Онда егін орағының өту барысы, мал азығын дайындау, агроөнеркәсіп кешенінің бүгінгі жайкүйі талқыланды.

– Біздің облысымыздың та­би­ ғаты ауыл шаруашылығымен ай­ налысуға толық мүміндік береді. Соған сай, сонау заманнан бері күні бүгінге дейін осы саладан қол үзілген жоқ. Еліміздің эконо­ микасы да ауыл шаруашылығы­ мен тікелей байланысты. Бүгін­гі таңда батысқазақстандықтар­дың алпыс пайызға жуығы ауыл­дық жерде тұрады. Енді өңірі­ міздегі агроөнеркәсіп кешенінің даму барысы жөнінде айтып өтейін. Қазіргі кезде облыс көле­ мінде 32,7 млрд. теңгенің ауыл шаруашылығы өнімдері өндіріл­ді. Ол өткен жылдың осы кезе­ ңімен салыстырғанда 100,6 па­ йыз­ды құрап отыр. Яғни өсім бар. Өндірілген өнімнің үлес сал­мағы мал шаруашылығына тие­сілі. Елбасымыздың ауыл шаруа­ шы­лығын қолдауға бағытталған тапсырмасына сәйкес, мемле­ кет­тік бағдарламалар, түрлі ша­ра­лар жүзеге асып жатқаны бел­ гілі. Мәселен, биыл облысымыз­да агроөнеркәсіп кешенін дамыту­ ға мемлекет қазынасынан 4386

«Бабалар тарихына аманат» экс­пед­ициясы қыркүйектің 16-17-сі күн­­дері Жаңақала ауданының аума­ғында болды. Құрамында БҚМУ про­фессорлары Серікқали Шарабасов пен Абат Қыдыршаев, өнер­та­нушы Айгүл Ерғалиева, видиоинженер Ербол Ажмұхамбетов пен уни­вер­ситеттің қос студенті Динара Орақ­ баева мен Айзада Сапашева бар экспедиция алғашқы күні Қызылоба ауылында болып, Е.Орақбаев атын­ дағы мектеп оқушыларымен кездесті. Олар ел ішінен мәліметтер жинастыруда.

млн. теңге қаржы бөлінді. Саланы қолдау өткен жылмен са­ лыстырғанда 22,3 пайызға артты. Сонымен қатар «ҚазАгро» ҰБХ» АҚ-ның облыстық филиал­ дары арқылы өңіріміздегі агро­ құрылымдар 2657,1 млн. теңге көлемінде несие ресурстарын алды. Егін жинау жайына тоқ­талатын болсақ, биыл 354 мың гектарға дәнді дақылдар егілді. Биылғы ауа райы дәнді дақыл­ дар­дың өнімділігіне жақсы әсер етті. Қазіргі таңда осы алқаптың тоқсан пайызына жуығы орылды. Орташа өнімділік гектары­на 6,5 центнерді құрап отыр. Жоспар бойынша 200 мың тонна­ның үстінде дәнді дақыл жина­ мақпыз. Бұл бізге халыққа ке­рек 106 мың тонна бидаймен, 50 мың тонна мал азығымен және келесі жылғы егіске қажет 40 мың тонна тұқыммен қамтылуға мүмкіндік береді. Оның сыртында 55 мың гектар жерге майлы дақылдар егілді. Оларды жинау енді басталуда. Бүгінгі таңда 5,9 мың гектар алқап жиналды. Көкөніс, бақша дақылдарына кел­сек, биыл 4132 гектарға картоп егілді. Қазір оның алпыс па­йыздайы жиналды. Әр гекта-

рынан 145 центнерден өнім алып жатыр. Биыл да облыс тұр­ғындары қажет картоппен қам­тылып, артылғаны сыртқы на­рық­қа шығарылмақшы. Ағымда­ ғы жылы көкөніс 3,9 мың гектар жерге отырғызылды. Оның 88 пайызын жинап алдық. Орташа өнім 143 центнерді құрап отыр. Батысқазақстандықтар көкөніс­тен де тарықпайтын болады.

1,6 мың гектарға егілген бақ­ша өнімдерін жинау толық аяқта­ла келді. Әр гектарынан 151 центнерден өнім алынды. Мал азығын дайындау ісі де тәмам­ далуда. Қыстақ уақытында малды азықпен қамтамасыз ету үшін 1036 мың тонна шөп дайын­дау қажет. Соған орай қазір облыс бойынша 2780,7 мың га ал­қап шабылып, гектарына 3,4 цент­нер өнімділікпен 948,3 мың тонна шөп дайындалды, бұл қажеттіліктің 91,5%-ын құрайды. Мал азығы да толық көлемде да­ йындалатын болады, - деді Серік Кенжебекұлы. Жергілікті БАҚ өкілдерінің мал өнімдерін, соның ішінде қой жүнін өңдеуге қатысты қойған сұрақтарына жауап берген об­ лыстық ауыл шаруашылығы

бас­қармасының басшысы Ар­ман Өтеғұлов қазіргі таңда жүн өңдеуге жете мән беріліп отыр­ ғандығын жеткізді. «Ақжайық ау­данындағы бір кәсіпкер осы істі бастауға ынталы, - дейді Арман Кәрімұлы. - Егер оның жобасы «ҚазАгроӨнім» АҚ желісі ар­қы­ лы қылшық және биязы жүн­дерді өңдеу бағытындағы бағдар­ ламасы аясында қолдау тапса, Қытайдан жүнді бастапқы өңдеу­ ге арналған құрылғы әкелмек­ші. Сөйтіп, өңделген жүн Шым­ кентке жөнелтіледі. Онда қуатты­ лығы 7 мың тоннаны құрайтын жүн өңдейтін заманауи фабрика жұмыс істеп тұр. Одан кейін Қы­ тайға кетеді. Таяуда мен Аспан­ асты елінде болдым. Олар жүн өңдеу бойынша алға кеткенін өз көзіммен көрдім. Мәселен, кашимир фабрикасына барғанымызда, бір жағынан, лас жүн кірсе, екінші жағынан, дайын өнім ретінде дүкенге түсетінін көріп таңғал­ дық. Аумағы үлкен фабрикада за­ман талабына сай құрал-жаб­дық көп. Біз бірден мұндай дең­ гейге жетпегенімізбен, бірте-бірде оған келетініміз анық». Суретті түсірген Арман МӘМБЕТОВ

Қыс маусымына дайындық Қыркүйектің 17-сінде ҚР Премьерминистрінің бірінші орынбасары, Өңірлік даму министрі Бақытжан Сағынтаевтың төрағалығымен Үкіметтің кезекті селекторлық кеңесінде 2013-2014 жылғы жылыту маусымына дайындық мәселесі қаралды. Оған облыс әкімінің орынбасары Алмаз Бадашев қатысты. Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА, «Орал өңірі»

Ж

иында тиісті минис­­тр­ліктердің, ведом­ стволардың және өңір­лердің басшыларының қыс­ қы маусымға дайындық жұмыс­ тары жайындағы хабарламала­ры тың­далды. Бүгінде өңірлердің жылыту маусымына дайынды­ғы­на мониторинг жүргізіліп, қыс

Бабалар тарихын іздеушілер

айларында қиындықтарға ұшы­рауы мүмкін өңірлер анықта­ луда. Жалпы, еліміз бойынша да­­йындық жұмыстары жоспарға сай жүргізілуде. Кейбір өңір бас­ шыларының айтуынша, қысқа да­йындық жұмыстарының кеше­ уілдеуіне қаржының кештеу бө­ лінуі, соған орай тендерлердің кешеуілдеуі, қосалқы бөлшек­­тер­ді жеткізудегі іркілістер себеп болған. Бақытжан Сағынтаев өңір басшыларына қысқа дайын­-

Батыс Қазақстан гуманитарлық академиясының доценті, тарих ғы­лымдарының кандидаты Бақ­ты­лы Боранбаеваның «Орта ғасыр­лар тарихы» (V ғ. екінші жартысы – ХVІІ ғ. ортасы) атты оқу құралы Астана қаласындағы «Фолиант» баспасынан жарық көрді. Отандық жоғары оқу орындарында тарих мамандығы бойынша білім алатын қазақ топтарына арналып мемлекеттік тілде жазыл­ ған еңбекті баспаға әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті ұсынған екен. «Жоғары білім» сериясы бойынша шыққан бұл оқу­лық жоғары оқу орындарының сту­денттері мен магистрларына, дүние жүзі орта ғасырлар тарихына қызығушылық танытушы тарихшы мамандарға арналған.

«Сыбағаның» жәйі қалай?

пысықталды дықты ширатуды, жүргізіліп жат­ қан жұмыстарды қатаң ба­қы­лауға алуды тапсырды. Облыс әкімдігінің баспасөз қыз­меті ұсынған мәліметке сү­ йен­сек, облыста әлеуметтік ны­сан­дарды ағымдағы және күр­ делі жөндеу бойынша жұмыс­тар аяқталуда. Бюджеттік меке­ ме­лердің қажеттілігі үшін 13 мың тонна көмірдің 10,3 мың тон­насы (79,0%-ы), 3,7 мың тонна сұйық отынның 2,6 мың тоннасы (71,4%-ы) жеткізілді. Бүгінде жылыту маусымына 1263 тұрғын үй­дің 1019-ы (жоспардың 81%ы), 434 денсаулық сақтау нысаны 100%-ға, 367 мәдениет ны­санының 339-ы (92%-ы), барлық әлеуметтік нысан (9 нысан), 663

Оралдық ғалым оқулық жазды

білім беру нысанының 652-сі (98%-ы) дайындалды. Сон­дайақ жөнделуге және қайта құры­­лымдауға тиіс 17,6 шақы­рым­ дық жылу желілерінің 15 шақы­рымы (86%-ы), 2632 шақырым­ дық электр желілерінің 2439 ша­қырымы (93%-ы), 14,9 ша­қы­рым­ дық су құбырлары және кә­різ желілерінің 16,9 шақырымы (113%ы) қысқы маусымға дайын.

Жақында Қазталов ауданында Бөкей ордасы, Жәнібек, Қазталов аудандары агроөнеркәсіп қыз­мет­ керлерінің аймақтық кеңесі болып өтті. Кеңесте Елбасының агроөнер­ кәсіп кешеніне қойып отырған міндеттеріне сәйкес етті бағыттағы мал өсіру, оны экспорттау және «Сыбаға» бағдарламасының орындалуы талқыланды. Кеңесте ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі мал шаруашылығы консалтингі де­партаментінің директоры Бауыр­ жан Құрманов, бас менеджері Қа­дыржан Нұрманов, облыстық ауыл шаруашылығы басқарма­сы­ның бө­ лім басшысы Исмадияр Жұма­баев шаруа қожалығының жетекшіле­ ріне түсініктер берді.

Өз тілшілеріміз

4

ел-жұрт Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Кеше «Нұр Отан» ХДП Орал қалалық филиалының кезектен тыс XI конференциясы болып өтті. Оның жұмысына «Нұр Отан» ХДП облыстық филиалы партиялық бақылау комиссиясының төрағасы, облыс әкімінің бірінші орынбасары Серік Шәпкенов, облыстық филиал төрағасының бірінші орынбасары Кенжебай Нығмет, облыстық және қалалық мәслихат депутаттары, атқарушы органдардың басшылары, конференция делегаттары, бастауыш партия ұйымдарының төрағалары қатысты.

Саяси доктринаны

талқылады

Қала күні К

онференцияда «Нұр Отан» ХДП Орал қалалық филиалының төрағасы, қала әкімі Алтай Көлгінов «Қазақ­ стан – 2050» Стратегиясын жүзе­ ге асыру аясында «Нұр Отан» ХДП-ның жаңа міндеттері және партияның «Нұр Отан. Нұрлы бо­ лашақ жолында» саяси доктри­ насының жобасы туралы» баяндама жасады. Баяндамашы партияның саяси доктринасының барлық басымды бағыттары бойынша – елімізде бірлік пен келісімді тұрақтандырып,

қуатты экономиканы дамытып, төл мәдениетіміз бен руханияттың өрісін кеңейту, тиімді мемлекеттік басқару және Қазақстанды өркениетті елдер қатарына қосуда партияның алдында тұрған міндеттерге кеңінен тоқталды. Баяндаманы талқылауға қатыс­ қан делегаттар, БҚО тарих және археология орталығының директоры Мұрат Сдықов, кәсіпкер, Орал қалалық мәслихатының депутаты Ляна Тұрсынова және «Әлім» ЖШС-ның бас директоры Алтай Тұяқов партияның саяси доктри-

насын қызу қолдайтындықтарын білдіріп, бұл саяси құжаттың басты құндылықтарына тоқталды. Конференция делегаттары Ел­ басының жүргізіп отырған саясатын бірауыздан қолдап, өмірлік маңызы бар құжатта көрсетілген міндеттерді орындауға өз үлес­ терін қосатындықтарын білдірді. Конференцияда «Нұр Отан» ХДП Батыс Қазақстан облыстық филиалының кезектен тыс XIII конференциясына делегаттар сайланды.

Еламан БАДЕНҰЛЫ

Индустриалдыинновациялық даму ҮИИДМБ және индустриялизациялау картасы аясында облыста жалпы сомасы 257 млрд. теңгеге 17000 жұмыс орындары құрылмақ 35 индустриалдыинновациялық жобалармен жұмыс жүргізілуде

Облыста 2020 жылға дейінгі индустриалдыинновациялық даму тұжырымдамасы жасалды. Басым бағыт болып: машина жасау, құрылыс индустриясы, агроөнеркәсіп кешені, көлік логистикасы және туризм салалары белгіленді. Облыста 44,5 мың шағын және орта кәсіпкерлік субъектісі тіркелген. Оның 26 мыңы белсенді жұмыс істеуде. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда ол 2,1 пайызға көп.

«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы аясында 2010-2013 жылдар аралығында 37,6 млрд. теңгенің 251 жобасы мақұлданды. 2 мыңнан аса жаңа жұмыс орындары құрылды. Соның нәтижесінде облыста жаңа өнім түрлері шығарылып, жаңа технологиялар өндіріске енгізілді.

қалай өтті?

Шалқыма ҚҰРМАНӘЛИНА, Орал қалалық мәслихатының депутаты: - Бұл мереке сүйікті қаламыздың тұр­ ғындары үшін айтулы да тамаша мейрам болды деп ойлаймын. Өзім қала тұрғы­ны және жас ұрпаққа тәлім-тәрбие беретін ұстаз ретінде, қала өміріне қа­тысты шараларға жиі қатысамын. Сонда байқағаным, қандай ма шара болмасын жастарға толы болатыны мені қуантады. Биылғы қала күні мерекесі аясында облыс, қала әкімдігі, облыстық мекемелер басшыларының, ұзын-ырғасы 300-ге жуық адам­дар­ дың қатысуымен ұйымдастырылған велошеру мейрамды тамашалаушыларға үлкен әсер қалдырды.

Анатолий КИМ, корей ұлттық-мәдени бірлестігі төрағасының орынбасары: - Қала күні мерекесіне жыл сайын қа­ тысып жүрміз. Біздің корей ұлттық-мә­ дени бірлестігі мүшелері өздерінің ту­ған қаласына айналған Орал шаһарын үнемі мақтан тұтады. Сондықтан біз осы күні қала қонақтары мен тұрғындарына өз ұлтымыздың тұрмысы, салты, мәдениетін паш етіп, ұлттық өнерімізді ұсындық. Сонымен қатар барлық шараларға қатыстық. Осы күні ашыл­ған «Бастау» композициялық мүсінін ерекше толғаныс­пен көрдік. Бұл мүсін түсінген кісіге біздің бауырлас қазақ ұлтының сонау көне дәуірдегі және бүгінгі тұрмысынан көп мағлұмат береді. Осындай ұлттық нышандағы тарихи ескерт­кіштер көп ашылса, нұр үстіне нұр болар еді.

Жәдігер ДӘРМЕНОВ, қалалық халыққа қызмет көрсету орталығының қызметкері: - Ежелден той-думаншыл қазақ ұлтының ұрпағымыз ғой. Қалада өтетін мерекелік шаралардан ешқашан шет қалмаймыз. Өкінішке орай, биылғы қала күніне орайластырған шаралардың бәріне қатыса алмадым. Өйткені сенбі күні Оралда бірінші рет халыққа қызмет көрсету орталығы қызметкерлерінің I аймақтық спартакиадасы өтті. Осы салада қызмет жасағасын барлық жарыстарға қатысуға тура келді. Көршілес Ақтөбе, Атырау және Қызылорда облыстарынан келген әріптестеріміз күннен-күнге өсіп, көркейіп келе жатқан көне қаламыздың әсем көркіне, табиғатына тәнті болғандарын естіп, қуанып қалдық. Әйтсе де уақыт тауып, қонақтардың бірнешеуімен Гагарин көшесіндегі үйдің ауласындағы балаларға арналған спорт алаңының ашылуы мен велошерудің басталуын тамашаладым. Ал қалған шараларды теледидардан көрдім.

дала-қала Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

5

Қазаннан қазақтарға мың сәлем! Күнделікті өмірдің тыныс-тіршілігін, қайталанбас сәттерді фотосуретке түсіруді кәсіп қылған қарапайым фотосуретшімін. Жақында қасыма қызым Розалияны ертіп, Татарстанға жолға шықтым. Төменде сол сапардан көрген-білгенімді «Орал өңірі» газеті оқырмандарына баян етпекпін. Қазанға барған мақсатым – әйгі­ лі Қадыр Мырза Әлінің өлеңде­рін татар тіліне аудартып, ақынмен он жылдан аса бірге болған сәт­ терден түсірген фотосуреттеріммен безендіріп, татар тілінде кітап шығару болатын. Бұйырса, ал­да­ ғы желтоқсан айында, еліміздің тәуелсіздік күні қарсаңында Қазан қаласында «Менің Қазақстаным» атты фотокөрмемді өткізу де жоспарда еді. Татар бауырлар бұл ұсыныстарды қолдап, құшақ жая қарсы алды. Қазан шаһарының мың жыл­дан астам тарихы бар. Та­тар елінің астанасынан бөлек, басқа да жерлерді араладық. Татарстанның тұңғыш президенті Мінтемір Шаймиев туған Актаныш өлкесі Қазаннан 380 шақы­ рым жерде. Қарағайлы ну орман,

бөктер-бөктер тау, айнала бұлақ үлкен Ақ Еділ өзенінің бойындағы Актаныш қаласы бізді өте жақсы қарсылады. Осы қалада қызық оқиға болды: қызым екеуміздің қазақ тілінде сөйлеп тұрғанымызға қа­рады ма, алпысты алқымдап қал­ған үлкендеу кісі бізге қарап: «Қазақ малай, бері кел!» деп шақырды. Бірден автобусының ра­диосын көрсетіп: «Мен мұны үз­бей тыңдаймын. Сіздердің маң­дай­ ларыңа біткен жарық жұл­дыз­ дарың – әлем мойында­­ған Назарбаевтай Президенттерің бар. Сен бүгін қуан, өйткені ба­қытты­

Илияс Миннурулы

сың! Аз уақытта Астана қала­сын тұрғызды. Маған балаларым ға­ лам­тордан көрсетті, Астана керемет қала екен! Нұрсұлтан Назарбаевты қадірлеп, құрметтей біліңдер. Айналаға қарасам, өзге ұлттар жұмыс іздеп, толып жүр. Бірақ соның ішінде бір қазақ жоқ. Бұл - Назарбаевтың арқасы! Біз, жүргізушілер, жиналғанда «Назарбаев басқарғанда, Кеңес одағы құламас еді» деп әңгіме қыламыз. Алла тағала Нұрсұлтанға ұзақ өмір берсін! Барлық қазақтарға Илияс Миннурұлынан сәлемімді жет­кізерсіз!» – деді өзін «Ғиззатул­ лин Илияс Миннурұлы» деп та­ныс­ тырған қандас ағайын. Біздің Оралға өз баласындай болып кеткен татар классик ақыны Ғабдолла Тоқайдың туған жері Арыск-Арча қаласында бол­ дық. Бізді бұл жақта да жақсы қарсылады. Осы қалада кездескен Азат пен Лилия Шаймардановтар «Бала Тоқайды өсіріп жетілдірген қазақ еліне дұғай сәлем! Тіл-көзіміз тасқа, сіздер бақыттысыздар ғой. Анық жолды көрсетер, тура жолға салар көсемдеріңнің соңынан ілессеңдер, адаспайсыздар ғой» – дегенде, біздің ел туралы өзге елдің халқынан жақсы сөз естігенімізге қуанып, төбем көкке бір елі жетпей қалды. Қазан шаһарында жүргенде трамвайда әңгіме-дүкен құрып, өзді-өзі мәз болып тұрған жігіттер-

Жастар ауылға жол тартты Қызығымен қатар қиын­дығы да кездесе­ тін студенттік өмір­мен қош айтысқан бір топ жас ауылға қарай жол тартты.

2009 жылдан бастап қол­ ға алынған «Дипломмен – ауылға!» бағдарламасы бү­­ гінгі жас маман­дардың бағ­­ дар­ға алған бағ­дар­шамы іспет­ті болып отыр. Әсір­есе, осы бағдарлама бойынша ең­бек­ке араласқандардың ара­сын­да ұстаздық жолды таң­да­ған жастардың қарасы көп. Бөрлі аудандық білім бе­ ру бөлімінің берген мәліме­ті­ не қарағанда, аудан мектептеріне жаңа оқу жылында

жоғары оқу орнындарын және колледждерді бітірген 25 жас маман жолдамамен келген. Оның 8-і бағдарлама бойынша ауыл мектептеріне жол тартқан. Олардың арасында химия, физика, математика, технология мен бейнелеу пәнінің, өзге де гуманитарлық пәндердің мұ­ ға­лімдері бар. Аудандық экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімінің инспекторы Анар Қоблашованың айтуын­ша, ағымдағы жылы жос­­пар­ ланған 40 маманның 20-сы бір жолғы көтермеақы ал­ған. Ал бұлардың ішінде 6 ма­ман бюджеттік несие алу үшін құжаттарын ресімдеген. Олар негізінен өткен жылдары оқу бітірген. Биыл 6 медби-

ке, бір фельдшер және бір тіс дәрігері алғашқы еңбек жолын аудандық орталық ауруханада бастап отыр. «Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасының бі­рін­ші бағы­тына сәйкес ағым­да­ ғы жылы жоспар бо­йын­ша Бөрлі ауданына рес­пуб­ли­ калық бюджеттен 150 орын­ ға 26 млн. 796 мың теңге қаражат бөлінген. Бүгінгі таңда Бөрлі ауданы бойынша 135 жас маман жастар практикасы бойынша еңбектің дәмін татып жүр. Олардың 98-і – оқу орындарының биылғы түлегі. Ал 4-еуі тұрақты жұ­ мысқа орналастырылған.

Ясипа РАБАЕВА, Бөрлі ауданы

Азат пен Лилия Шаймардановтар ден іздеген аялдаманы сұрадым. «Бірге түсеміз, қайдан келдіңіз?» – деді бірі. Менің Қазақстаннан еке­ німді естігенде: «Бәрекелді, құда болдың ғой!» – деп қалжыңдаған жігіт ағасы әңгімесін Жәңгір ханның зайыбы Фатимаға тіреді. «Бізге күнкөріс қамымен, жұмыс іздеп жан-жақтан көп келеді. Ал қазақтар тойға келеді! Сендердің Президенттерің ақылды адам ғой. Оралда үлкен сабантой жасап, жан-жақтан бүкіл татардың басын қосқан басшыларыңның еңбегі қандай! Қазақтарға Айраттан дұғай сәлем!» - дейді жаңа танысым. Мен 9-сыныпқа көшкен қызым Розалияны Қазан қаласындағы дарынды балаларға арналған мектепке қалдырдым. ХХ ғасырдың басында қаншама қазақ балалары

осында оқыған. Талай қазақ зиялылары осы Қазаннан білім алған. «Қызым, сен де осы жерден терең білім ал, тіл үйрен! Өзің сүйіп оқитын Мұхтар Шаханов, Жұбан Молдағалиев, Қайрат Жұмағалиев аталарыңның, Ақұштап апаңның өлеңдерін татар тіліне аударып, қазақты бүкіл татарға танытатын өзің боласың! – дедім қызыммен қоштасарда. Қызым ұялы телефонына Батыс Қазақстан облысының әкімі Нұрлан Ноғаевтың сәттілік тілеген смс хатын бірнеше қай­ та оқып тұрып: «Әке, сеніміңді ақтаймын!» деп қала барды.

Рафхат ХАЛЕЛОВ, Орал-Қазан-Орал Фотосуреттерді түсірген автор

Ауданда 28 шаруашылық құрылымы көктемгі егіс науқанын ойдағы­ дай атқарды. «Егінжай» бағдарламасы бойынша Лубен ауылдық окру­ гінің үш шаруашылығы несие алып, жұмыстарын толыққанды жүр­гіз­ді. Енді, міне, диқан қауымы ел ырысын шашпай-төкпей жинап бола келді.

Алқаптан – жәрмеңкеге Ауа райының қолайсыздығы тағы да жиын-терім жұмысына кедергі келтіріп, нәтижесінде 15700 гектардағы дәнді дақылдардың 8,9 мың гектары орылды. Оның орташа шығымдылығы әр гектарына 2,3 центнерді құрап, 2 мың тонна астық жиналды. 6974 гектарға егілген майлы дақылдардың 1,6 мың гектарына орақ түсіп, 184 тонна өнім жиналды. Майлы дақылдардың түсімі шамалы. Есесіне 65 гектардан бақша өнімдері, 58 гектардан көкөніс, 68 гектар жерден картоп дақылдары жиналып, әр сенбі са­йын ауыл шаруашылығы жәрмеңкесінде тұр­ғын­дар­ дың сұранысына ие болуда. Қы­за­нақ-қияр 70 теңгеден, жергілікті картоп 50 теңгеден сатылымға шы­ға­­рылуда.

Ауданның барлық шаруашылық құ­ры­ лымдары мал қыстақтарын жөндеп, мал азығын молынан әзірлеуге күш салуда. Ауыл­дық округтердегі ауыл шаруашы­лы­­ғы­ на қарасты 29 қыстаққа 61000 тонна шөп қажет болса, бүгінде 8 округте 56400 тон­ на шөп дайындалды немесе жоспар 92%-ға орындалды деуге негіз бар. Алдағы уақытта ауа райы қолайлы болса, жаз айының соң­ғы күндері толассыз жауған жаңбырдан ке­­йінгі қаулаған жасыл майса­ға тағы да орақ салып, жоспар үдесінен шығу көзделіп отыр.

Алтынбек Бексейітов, Шыңғырлау аудандық кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімінің басшысы

6

тарих Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

Жаңабек Жақсығалиев, тарих ғылымдарының кандидаты

Тектіден текті туады, Тектілік тұқым қуады. Тектілердің тұяғы, Таңдайды құз-қияны. Шын тектілер халқы үшін, Өлімге басын қияды. Жақсы, жаман деместен, Жанына жұртын жияды... Бекасыл әулие (1822-1915) Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Қайт­ сем Қазақ елін мәңгілік мемле­ кетке айналдырам?!» дейтін аса ұлы мемлекетшіл мүдде жо­ лында тынымсыз ізденіс үс­тін­ де жүрген халқымыздың аяулы пер­зенті һәм Ұлт Көшбас­шы­сы. Мәңгілік ел болуды көздеге­н мемлекет алдымен өз тамырының тереңнен тартатынын және ата-бабасының тектілік философиясын өмірге өзге жұрттан ертерек енгізгенін есінен бір сәтке шығармауы тиіс. Тектіліктің бастау бұлағы мен алатын негізгі нәрі ғасырлар сынынан сүрінбей өт­кен қазақтың теңдессіз дәс­ түрі мен ғибратты ғұрпында жа­ тыр. Оның үстіне ел тәуелсізді­гін мәң­гі­лік ету қашанда ұлттан шық­қан талғампаз текті тұлға­ лар­ға байланысты және қоғам тек­ті­лік феноменін жан-жақты сараламайынша мемлекетте ары таза ұлттық элита қалып­та­суы қиын.

Сөз басы

Отан тарихы ғылымында зерт­теушілердің дендеп бойлай ал­май жүрген ділгірлігінің бірі – тек­ті­лік феномені. Тектілік пен оның эволюциясы сыры толық ашыл­ма­ған ең күрделі мәселелердің бірі және оның құпиясының ғы­лым­да жұмбақ күйінде жатқан қыр­ла­ры жеткілікті. Тәуелсіздікке де­йін қазақ тарихын негізінен жергілікті ұлттың тілін, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын, этногенезисін же­тік білмейтін өзге жұрт өкілдері жазғандықтан, аталған тақырып тесіле зерттеліп, тереңірек ашыл­мады. Басқа жұрттың дәс­тү­рі­нен өзгешелеу көрінетін қа­зақ қоғамының қат­ парларына жат­жұрттық зерт­теу­ шілердің тү­сі­нік, парасат-пайымы жете бер­меді. Шындығына келгенде, ұлт­сыз­дандыру саясатын абайлап, жы­­мыс­қы­лық­пен жүзеге асы­руға кіріскен кеңестік-комму­ нис­­тік режим тұсында ұлттық дәс­­түр, ұлттық мәдениет, ұлттық құн­дылық сияқты мәселелер­ге нақ­­ты ғылыми тұрғыда көңіл бө­лу мүм­кін бе еді?! Оның бергі жа­­ғын­­ да, азаттық алғанымызға ши­рек ғасырға жақындаса да, ұлт­тық құн­дылықтарға бодандық дә­уір­­ де қалыптасқан стереотиптер-

ден алшақтап кеткеніміз шамалы. Мұның сырын зиялылар бізде кейбір посткеңестік ке­ңістіктегі елдердегідей неоко­лонизация (отаршылдықтан ары­лу) саяса­ ты­ның жүрмеуімен бай­­ла­ныс­ты­ рады. Күні бүгінге де­йін «қа­­зақ­­­тар «ақ жұмыртқа, са­ры уыз» қыз­ дарын қалың малға бо­ла қау­са­ған шалға сатқан» деген са­на­­мыз­ға сіңген сыңаржақ түсі­нік­тен то­­лық арылғанымыз жоқ. Ұлы қай­нар­дан сусындаған дана халықтың ая­лап өсірген бойжеткенін «теңін тапса тегін бергенін», сонда да тегін сұрауды ұмытпағанын Кеңестер билігі байқамаған сыңай танытты. Дәс­түрлі қазақ қоғамында нәзік жан­дыларға деген көзқарастың ықылым заманнан түзу болғанын дәлелдейтін деректер жеткілікті. Аруларын аяламаған халық Асыл жар – ердің дәулеті; Жақсы әйел теңі жоқ жолдас, түбі жоқ сырлас; Ердің жақсысы елімен ойласады, әйелдің жақсысы ерімен ойласады; Жақсы әйел жаман еркекті түзетеді, жаман әйел жақсы еркекті жүдетеді; Ерге жаққан әйел елге де жағады; Ерін баққан әйел елін де бағады деген мәтелдерді шығармас еді. Орыс отаршылдары жүргізген ұлтсыздандыру саясатының жарқын мысалы қазақ әйелдерін үнемі күң ретінде жүргендей насихаттап, таптық принциптерге иек артқан маркстік-лениндік кеңес тарихнамасы ғасырлар бойы сыннан өткен ұлттық құндылықтардың ішкі қуа­тын, қадір-қасиетін өңін айналдыра көрсетіп, феодалдық қо­­ғамның сарқыншақтары деп сы­нағаны белгілі. Сөйтіп, ұлтты төл мәдениетінен жеріндірді. Сол мақсатта ХХ ғасырдың ба­сын­да­ғы қазақ зиялыларының шы­ғар­ма­ла­ рын коммунистік билік өз идео­ло­ гиясының алаңына айналдырды. Сөздің қысқасы, мыңның біріне ұя салатын текті­лік құ­ былыстың тәрбиеге көн­бей­ тінін, ол атаның қаны, ананың сүтімен дарып, сүйекке бітетін асыл қасиет екенін қазақ халқы алыстан аңғарды. Сайып келгенде, ұлттың тектік қорын (генофондын) күшейту мақсатында жеті атаны сақтау, құдандалы болу, атастыру, қалың мал, полигамия (көп әйел алу), әмеңгерлік, т.с.с. ата дәстүрлерді сары майдай сақтап, шынжырлы-текті тұ­ қымдардың тамырын үзіп алмай, ұрпақтарға сабақтастыруда бай тәжірибе жинақтады. Дәстүр­лі қазақ қоғамында қалыптасқан некелік-отбасылық қатынастың негізгі өзегі бозбала мен бой­ жеткеннің арасындағы тамыры жоқ арзан сезім емес, жарық дүниеге ақыл-ойы зерек, дені сау, аяқ-қолы балғадай текті ұрпақ әкелу философиясымен байланысып жатыр. Өйткені қай кезде де ұрпақтың денсаулығы мен зердесі мемлекеттің ең үлкен қазынасы екені сөзсіз.

1.«Жеті атасын білген ұл, жеті жұрттың қамын жер...». «Ең мықты заңдар халықтың дәстүрлері» (Конфуций) Ортағасырлық жазба де­рек­­ терде бірде Жәнібек хан ғұ­ла­­ма ға­лым, шипагерліктен қара­ үзіп шыққан Өтейбойдақ Ті­леу­­қа­­был­­ ұлы­нан: «Қандай ау­ру­ды ем­деу қиын?», - деп сұ­ра­ғанда емші:

oral_oniri@inbox.ru

«Тұ­қым қуалай­тын ау­руды емдеу қиын», - деп жа­уап береді. «Оның алдын алу­ға бо­ла ма?» - деген ханның екінші сұ­­рағына Өтейбойдақ: «Болады. Жеті атаға дейін туыс адамдар өз­ара қыз алыспау керек. Же­ті қазақ үшін қасиетті сан», - деген екен. Аты аңызға айналған емшінің айтқанына тоқтаған Жәнібек хан жеті атаға дейін үйленуге тыйым салып: «Кімде-кім жеті атаға толмай үйленсе, өлім жазасына кесіл­ сін!» (Тілеуқабылұлы Ө. Шипагерлік баян. Араб қарпінен көшіргендер – К.Елемес, Д.Мәсімхан. – Алматы: Жалын, 1996.15,43-б.) деген жар­

анайы көріністер адамзат тарихында жеткілікті. Бұған дейін де аталған тақырып жергілікті зиялылардың (Набиоллаұлы Ж. «Жеті ата» // Егемен Қазақстан, 2013, 16 мамыр) зерттеулерінде көтерілгендіктен, біз дәйегімізге дәлел болмақ бір-екі мысалмен ғана шектелмекпіз. Мысалы, көне заман өркениетінің ошағы әйгілі Мысыр елінде б.д.д. 59 жылы ХІ Птолемей перғауын бақилық бол­ ғаннан кейін тақ мұрагерлігіне 16 жасар қызы Клеопатра мен 13 жасар ұлы Птолемей қалған еді. Осы елдің Птолемей перғауындар

ге де ауыз салып, аралас неке қоғамға сыналай енуде. Мұндайда «жақсыны жатқа жібермеген» бабалар ұстанымы еске түседі. Сөзімізді тұжырсақ, қазақтың бе­ кер­ден-бекерге жеті атаны сұ­ра­ майтындығы, мұның шын мә­нінде генетикалық қорғаныс екендігі тиянақталады.

Экзогамия дегеніміз не? Сонымен, қазақ халқы жеті ата­ ға дейін қыз алыспайтын дәстүр­ді өте қатаң ұстанған экзогамис­тер­ге (грек тілінде «экзо» - бірдеңе­ден

Тектілік

(тарихи-этнографиялық пайым)

лық шығарады. Көшпелі қазақтар­ дың ел билеу заңы Жеті жарғы бо­йынша да жеті ата ішінде қан араластыру өлімге не ағайындар белгілеген жазаға бұйырылады. М.Қозыбаевтың пікірінше, «тоқсан тоғыз қырылып, тоқсан тоғыз тірілген ол (қазақ-Ж.Ж.) халықтың асыл тұқымын қалай сақтау заңын игерді. Жеті атаға дейін өзара қан араластыруға болмайтынын барша түрік тайпаларының ішінде ең алдымен түсінді» (Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. Алматы: Қазақстан, 1994. 59-б.).

Медицина не дейді? Демек, ата-бабаларымыз дәл қазіргідей ДНК-ны толық зерттемесе де, жақын адамдардың отбасылы болуынан сан алуан дерттің етек алатынын же­тік білген. Тұқымқуалаушылық­тың заң­ дары тұрғысынан алғанда туыс адамдардың некелесуі дұрыс емес. Бүгінде сирек кездесетін сырқаттар негізінен генетикалық аурулар екендігі анықталып, ме­ дициналық тілмен айтқанда, ор­ фандық аурулар проблемасын дәрігерлер соңғы жылдары дабыл қағып көтере бастады. Әсіресе, мутацияға ұшыраған нәрестелер санының көбеюі қоғамды алаң­ датып отыр. Дамыған елдерде адамның тұқым қуалайтын 50-55 түрлі ауруларына тест жасайтын генетикалық консультациялар­ дың жұмыс істеуінің өзі көп нәр­ сені аңғартады. Бүгінгі таңда ерекше назар аударарлық нәрсе АҚШ және Батыс Еуропаның онға жуық мемлекеті заңдастырып үлгерген бір жыныстылардың некесі, киеңкілер мен қызтекелер деген сорақылықты және өзге де ұлттық ділімізге жат көріністерді мамандар түптеп келгенде қан тазалығын сақтамаудың салдарымен байланыстырып жүр. Өйткені еуропалық мәдениетте тек туралы түсінік жоқ, оларда отбасы ұғымы ғана бар. Соңғы жылдары шетелдіктердің өзгеден гөрі қазақ балаларын көптеп асырап алуының да негізгі сыры тектік қорымыздың тазалығымен астасып жатыр. Алаш баласының некелік-отбасылық түсінігіне мүлде жат, небір азғындықты білдіретін

әулетінің соңғы патшайымы, әлем тарихындағы белгілі тұлғалардың бірі Клеопатра сол замандағы Мысыр ғұрпына орай, өзінің туған інісіне тұрмысқа шыққаны белгілі. Жалпы бұл әулеттің жер бетінен жоқ болып кетуіне ғалымдардың айтуынша, туыс адамдардың қан араласуы бірден-бір себеп болған. Осыған ұқсас тағы бір мысал. 1917 жылы тақтан құлатылған Ресей патшасы ІІ Николайдың баласы гемофилия (қан тоқтамайтын ауру) сырқатымен ауырып, соны гипноз арқылы емдеп жазған Валентин Распутин патша сарайында үлкен беделге ие болған. Тарихшылар баланың мұндай ауруға душар болу себебін, ақсүйек әулет

тыс, «гомос» - неке) жатады. Де­мек, экзогамия – аталас бір рудың ішінде еркек пен әйелдің некелесуі­не рұқсат етпеу дәстүрі. Мұны сол заманнан қазірге жеткен «Руын жасырған – құл», «Тегін құл мен қу жасырады», «Дөңгелектің шегі жоқ, көргенсіздің тегі жоқ», «Жабы­дан тұлпар шықпайды, тексізден текті тумайды», «Тегін білмеген теріс бағады», «Тексізді төрге шы­ғар­ма» деген мақал-мәтелдер дә­лел­дей­ ді. Бабаларымыз жеті атасына қа­ рап кімнің кім екенін анық­тау­мен шектелмей, «қызды жеті өзен­нен өткізіп ал» деген қағидаға баса мән берген. Аса көрнекті этно­граф Жағда Бабалықұлы осы орай­да мынадай бір қызықты дерек келт­і­

Күні бүгінге де­йін «қа­­зақ­­­тар «ақ жұмыртқа, са­ ры уыз» қыз­дарын қалың малға бо­ла қау­са­ған шалға сатқан» деген са­на­­мыз­ға сіңген сыңаржақ түсі­нік­тен то­­лық арылғанымыз жоқ. Романовтардың өзара қыз алыса бергендігімен байланыстырады. Адам түгілі текті жануарлар өз қанына ешқашан шаппайтынын білген дана халқымыз мұндайға барғандарды «жатынына шапқан жаман айғырға» теңеген. Генофондтағы тағы бір түйткілге мамандар алаңдауда. Еуропа елдерінде тұқымның тексізденіп бара жатқанын байқаған генетик ғалымдар үш атадан үзілмей аралас некеден туған ұрпақтың белсіздікке ұшырайтынын анықтауда. Мұның сырын зерттеушілер – белсіз еркектер өздерінің қай ұлт­қа жататындығын білмегендігімен бай­ланыстырады. Бұл биология ғылымындағы жылқы мен есектің буданынан қашырдың дүниеге келетінін, қашырдан кейін еш ұр­ пақ болмайтынын еске түсіреді. Түйіп айтқанда, қандас жақын адамдардың қойындасуы мен аралас неке еуропалықтарды тұйыққа тіреуде. Соңғысы қазіргі қазақ қоғамы үшін де өте өзекті мәселеге айнала бастады. Өйтке­ ні жатжұрттықтардың етегінен ұстаған кәсіби білікті, көп тілді, көрікті қаракөздеріміздің саны жылдан-жылға өсуде. Сайып келгенде, әлемдік жаһандану біз-

ре­ді. – Қазақтар тектілік танымды тек бес-он жыл ішінде емес, ұлт бо­ лып қалыптасып, тай­палық бөліс­ тер­ден бері дарыт­қан. Сондықтан қазақтар ішінде кем-кетік адамдар аз кезігеді. Қазақтарда тектілікті дәріптеудегі бұлжымас қағида – некелесу барысында тегіне қарау. Ежелден, мей­лі ұл, мейлі қыз жағы болсын, ба­лалары мақұлдасу­дың алдында тегін анықтайды. «Ол қандай жердің балалары, әкесі қандай, оның арғы тегі қандай» деп қуалайды. Міне, тектілікті дәріптеу. Өр Алтайда өмір сүрген Бөстек деген сал Алтай өңіріне барып Мәмидің қызына құдала­сып келгенде басқалардың: «өр Алтайда қыз құрығандай, келінді төмен­гі Алтайдан іздегеніңіз не» дегендеріне Бөстек: «Текті атаның баласынан текті ұрпақ көремін бе деп отырмын» (Бегманов Қ. Этнографпен әңгіме (Көрнекті ақын, қаламгер Қасымхан Бегмановтың абыз, зерттеуші-ғалым Жағда Ба­ балықұлымен сыр-сұхбаты). – А., 2010. 99-б.) , – деп жауап берген екен. Отандық этнограф ғалым­дар жеті атаға жіктеу, қан тазалы­ғын сақтау, біле білсек, бүкіл жер беті

тарих Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Сыпыра жырау ( ХІІІ-ХҮ ғасырлар)

халықтары ішінде тек қазаққа ғана тән салт-дәстүр екенін анықтауда. Бұл жөнінде зерттеушілік ғұмы­ рын қазақтың этнологиясына ар­на­ ған белгілі ғалым А.Сейдім­бектің пі­кір-тұжырымы назар аударар­ лық: «Жеті атаға дейін қыз алыс­ пау дәстүрін ұстанатын қазақ­тан басқа этностың жер бетінде бар екенін біз біле алмадық», «Бұл үрдісті қалыптастыруда олар мей­­лінше мол өмірлік тәжірибе жи­нақ­тап, эмпирикалық жолмен-ақ өздерінің эвгеникалық (тек­­ті­­лікке ұмтылу) зердесін таңға­ лар­лық биікке көтере алған»,

Ж.Бабалықұлының деректеріне сенсек, Оңтүстік Кореяның ғалымдары дүниежүзіндегі ха­лық­ тардың қанының құрамын тексеріпті. Сонда ең таза қан, қа­зақ­ тың қаны деп тауыпты. Жеті атаны ұстанады екен деген. Осында қа­ зақтың қырық үш руының қанын тексергенде, әлгі қырық үш ру­дың қаны бір әкенің қанындай болып шыққан. Бұл – жеті атаның қасиеті. Жеті атаны ұстайтын қазақтан өзге ел жоқ. Мына ұйғыр халқы неме­ ресін алады. Өзбек немересін алады. Татарың мен түрікменде немересін алады. Немере дегені­

Текті де терең тамырлы бай тарихы бар қазақ халқы қашанда асылы мен жасығын, жаманы мен жақсысын парықтауға айрықша мән беріп, тектілік қасиетті ерек­ ше классикалық биік деңгейге көтерді. Тектің һәм ұрпақтың тағдыры – ұлттың тағдыры. Ата қазақ келешек ұрпағының кемел болуы үшін өзіне талапты биік қойған. Зерделі, тапқыр, жігерлі, қайратты, ақылды, білімді т.б. болып өсуді ер жігіттің басындағы

«Жеті атаға дейін қыз алыспау дәстүрінің қылдай ауытқымауын әрі қырағылықпен, әрі қатал­ дықпен қадағалап отырған. Еңлік пен Кебектің, Қалқаман мен Ма­ мырдың аралары төрт-бес ата болғанына қарамастан, олардың бір-біріне деген сүйіспеншілігі елдіктің шырқын бұзатын ауыр қылмысқа баланып, қатал жазаға ұшырайтыны да содан» (Сейдімбек А. Қазақтың ауызша тарихы. – Астана, 2008.170,171,174-б.). Түптеп келгенде, жетінші ұрпаққа дейін қыз берісіп, қыз алысуға үзілдікесілді тыйым салудың арқасын­ да қазақ тұқымның бұзылуынан, тектік-генетикалық қасиеттердің жойылуынан, ұрпақтың азғын­ дауынан сақтандырылған. Бұл салт-дәстүрдің адам дамуының та­ри­хындағы биологиялық және әлеуметтік мәні өте зор. Жұбай­ бек Жұмаханұлы айтқандай, тіпті мұның өзі табиғат заңына сай. Өйткені бүкіл әлемді құрайтын химиялық элементтер қасиеттері бойынша орналастырғанда жеті период, жеті негізгі топқа бөліне­ ді. Қасиеттерінің жақындықтары бойынша осылай орналасқан элементтер неғұрлым бір-бірімен алшақ тұрғандарымен қосылғанда ғана мызғымас берік келеді. Тіпті қасиеттері өте ұқсас элементтер бір-бірімен мүлде қосылыспай­ ды да. Ата-бабаларымыз осындай табиғат заңдылығын білген (Жұмаханұлы Ж. Балалардың жеті атасын білуге мән берейік // Қазақ тарихы.1994.№2.55б.). Қош, сонымен «Жеті атасын білмеген – жетесіз», «Жеті атасын білген ұл – жеті жұрттың қамын жер», «Жеті атасын білген жетімдік көрмейді», «Жеті атасын білмеген – жетімдіктің салдары» т.б. деген мақалдар мен қанатты сөздердің бәрі тегімізді тануға байланысты айтылған. Ұлт денсаулығы алдымен қан та­залығынан басталатынын ескерсек, мұндай әлемді таңғалдыр­ ған өрелі салт ұстанған қазақтың төлтума мәдениетін ұлттық бренд десек артық айтқанымыз емес. Осы тұрғыда қазақ халқы клас­ си­калық ұлтқа жатады. Өйт­ кені ұлтымыздың қаны саф ал­ тындай таза, соған сәйкес жа­ны да таза.

міз – туыс. Немерені алғанымен адамның қа­ны бұзылады да, түрлі аурулар кө­бейеді. Нәсіл өзгереді (Бегма­нов Қ. Көрсетілген еңбек.

98-б.).Тә­жік депутаттары да бұл мәселені ен­ді-енді мемлекеттік деңгейге кө­те­ріп жатыр. Ойымызды түйіндей келе айтарымыз, тектіліктің тамырын те­рең түсіну үшін алдымен қазақтың же­ті ата тарататын дәстүрі мен ата-тек шежіресін мұқият зерделеген жөн. Қазақ генетикасы өзге ұлт­­тар­ға ұқсамайтын өзіндік ерекшелі­гі­­мен дараланатын бай өрелі ілім бо­­лып қалыптасты. Ата-бабаларымыз ис­ ламның да (араб мәдениетінің де) тек өзінің табиғатына үйле­сімді қағидаларын қабылдады, мә­се­

асыл қасиеттерге теңеген. Қазақта біреудің баласы жақсы өнегелі азамат болып өссе: «Оның әкесі жақсы кісі еді, өнегелі жерден шыққан ғой», - дейді. Кеңес қо­ ғамында Ы.Алтынсариннің Асан мен Үсені кеңінен насихатталып, таптық күресті ту еткен коммунистер ұлтты тексіздендіруде жарлы баласы «сұңғыла», бай баласы «миғұла» деген түсінікті санаға сіңіруге барын салды. Ғаламтордағы уикипедия ашық энциклопедиясының мәліме­тін­ де «тектіліктің – адам бойындағы асыл қасиеттердің парасатты­ лық­тың үлгісі ретінде ұрпақтанұрпаққа рухани сабақтастықпен берілуі тектілік құбылысы жақсы

феномені

Осында қа­зақтың қырық үш руының қанын тек­ сергенде, әлгі қырық үш ру­дың қаны бір әкенің қанындай болып шыққан. Бұл – жеті атаның қасиеті. лен, шариғаттағы көпәйелалушы­ лық­ты өміріне енгізгенімен, араб­ тар сияқты немере қарындасын әйел қылған жоқ. Ғасырлар бойы қазақ қоғамына билік жүргізген Шыңғыс ұрпақтары, яғни төре­ лердің жеті атаға дейін туыс адамдар өзара қыз алыса беретін дәстүрінен де бойын аулақ ұстады. Өзге жұртта кездеспейтін өте ерекше этникалық жүйенің тек дәстүрлі қазақ қоғамымен байланыстылығына ерекше мән берген Ә. Кекілбаев мұны «көш­пе­ лі тұрмыс пен көшпелі эконо­мика үшін ауадай қажет туыс­қан­дық психология, соған негізделген этика мен моральдан» (Ә.Кекіл­­баев. Үш пайғамбар, 134-135-б.) ту­ын­ даған құбылыс деп қорытты.

2. «Сұңқардан сұңқар туар саңқылдаған, Қарғадан қарға туар қарқылдаған...» Бай баласы байға ұқсар, Байлаулы тұрған тайға ұқсар. Би баласы биге ұқсар, Алты қанат үйге ұқсар. Хан баласы ханға ұқсар, Биік-биік шыңға ұқсар. Құл баласы құлға ұқсар, Мал таптаған гүлге ұқсар.

адамның кездейсоқ қалып­тас­ пайтынын, ата-бабалардан бе­ рі­­летін дүниетанымдық, діл­дік, пси­­хологиялық т.б. бейім­ді­лік­те­рі болуға тиістілігін көр­сетеді. На­ ғыз тектілік сыпайы­лық­тан, ке­ шірімпаздықтан, ме­йір­­бан­дық­тан көрініп, осы ізгі ниет­пен ешкімді төмендетпей, шет­тет­пей биіктетуге мүмкіндік береді. Халқы­­ның, Отанының мүддесін жоғары, қоя білген адамдардың қатары кө­бейген сайын тектіліктің де қа­дірі артып, қоғамдағы қай­шы­ лықтар шешімі жеңілдейді» (kk. wikipedia.org/wiki/Тектілік) делінген. Сондықтан табиғи дарынды әлеуетті күш қашанда мемлекет үшін баға жетпес ұлттық құнды­ лық. Халықтың көшін бастайтын ел ұстарлары мен игі-жақсылары жоғалса, ұлт та ұнжырғасы түсіп, тұлғасыз-тұлдыр ұлтқа айналады. Тамырынан айырылған теректей текті ұлдарынан айырылған ұлттың ұшпаққа шыға алмасы ақиқат. Қалың тобыр арасынан да­ ра көрінетін текті тұлға – бір қап арпа ішіндегі жалғыз бидай секілді айшықталып тұрады. Тектілік тақырыбы сөз болған жерде ұлттың рухани қазынасы, дәстүрлі қазақ қоғамындағы таң­ даулы топ – асыл текті ақ­сүйек­тер

саналған төрелер мен қожа­лар­ды айналып өту мүмкін емес. Текті атаның ұрпақтары ретінде зор беделге ие болған олар өзара қыз алысып, эндогамиялық некелерді қатаң сақтады. Жалпы төре тұқымында ертеден келе жатқан салт әрбір адам сауатты болуға және «жеті жұрттың тілін білуге тиісті» болған. Тарихқа жүгінсек, хан тұқымы деп аталатын қуатты топ қазақ топырағында қайталанбас дара тұлғалар тудырғаны рас. Бір ғажабы олар, кейін қазақ қоғамымен біте-қайнасып, сіңісіп кетті және тарихи әдебиетте Шыңғыс ханның жеке басы мен Шыңғыстың «алтын тұқымына» (Владимирцов Б.Я. Общественный строй монголов: Монгольский кочевой феодализм. Л., 1938.С.17, 144-147) табыну біршама жақсы көрсетілген. Түйіп айтқанда, тек төре тұқымын дәріптеу көтеріл­ген мәселенің барлық қырын ашу­ға мүмкіндік бермесі хақ.

Халық ауыз әдебиеті не дейді? Жылдар бойы үстем таптың өкі­лі саналған «бай» туралы тү­сі­ нігіміздің солғын тартқаны сон­ дай, соңғы кезге дейін қазақтың ба­тырлар жырындағы бас кейіпкерлер, яғни ел қорғайтын ұлы мақсаттағы ерлер негізінен бай­ дың не ханның ұлы болып келе­ тіндігіне мүлде мән бергеніміз жоқ. Батырлар жырының сюжетіне тән негізгі ерекшелік – алдында мыңғырған малы бар әрі ақылпарасатымен халқына өте сыйлы, кемеліне келген жанның фәни дүниеде бір перзентке зар болып (Қобыланды батырды әкесі Тоқтарбайдың, Алпамысты әкесі Байбөрінің, Қамбар батырды әкесі Әлімбай ханның т.б.), «Тәңір мен пірге сыйынып», «әулие қоймай қыдырып», ғұмыр бойы аңсаған шаранасын қартайған шағында зарығып көруге құрылуы – тектіден тұяқ көруді аңсаған халықтың арман-тілегінен туған тәсіл екенін атап өткен жөн. Біздіңше, осы тұста мәселенің мәнін тереңірек ашу үшін сәл аялдайтын бекет бар. Хисса-дастандардан көрі шынайы өмірде жағдай басқашалау. Олай дейтініміз, Жаратушыға қанша жал­ барынғанымен Мырза Құдай ті­ лекті бермесе, тектіден де тұқым үзілетіндігін дәлелдейтін деректер жеткілікті. «Пәленшенің ұрпағы жоқ», «Түгеншенің тұқымы осымен бітті» деген сөз қазақтың ең ауыр қасіреті болатын. «Ат тұяғын басар тайдың болмауы» қазақ түсінігінде рухани қайғы. Ұлы адам да пенде. Тектіден тұяқ қалмаудың сыры не­ де? Ұлыларда неге ұл болмайды? Өмірден бір перзентке зар болып өткен саңлақтар (Ш.Уәлиханов, А.Байтұрсынов, М.Шоқай, Ж.Дос­ мұхамедов, Д.Қонаев т.б.) қан­ шама?! Бұл – жаратылыстың адам санасы жете қоймайтын көп тыл­ сымдарының бірі һәм пенделерге жұмбақ тектілік феноменінің ашылмаған құпиясы. Бір кем дүние. Осы орайда, пайғамбарлық қасиет қонған жанның соңынан ұрпақ ермейді деген аңыз-әфсана бар екені еске түседі. Қазақ мұндайда «тұяғы бүтін тұлпар жоқ, қанаты бүтін сұңқар жоқ» деген. Сайып келгенде, мұның бәрі тектіден тұқым

7

қалудың оңай нәрсе емес екенін аңғартады. Бағанағы ой-сорабын әрі қарай жалғасақ, халық арасына кең та­ раған қазақ ертегілеріндегі негізгі кейіпкерлердің шыққан тегінің де өнегелі тұқым болып көрсетілуі кездейсоқ емес. Мәселен, бастауыш сынып оқушысынан бастап, жақсы білетін ертегілеріміздің бірі «Ер Төстіктің» ақылды, тапқыр, батыл, т.с.с. болып ержеткендігін сипаттағанда әкесі Ерназар байдан да табиғи жаратылыс жағынан оған көптеген қасиеттер дарығанын ойлап жатпадық. Мұқым қазаққа мәшһүр «Аяз би» ертегісі бүгін біз көтеріп отырған тақырыптың тамыры ғасырлар тереңіне кететініне жарқын мысал. Ертегінің желісі ертеде Мадан деген хан болыпты деп басталады, ол өзінің қырық уәзірі арқылы таптырған Жер бетіндегі ең Жаман (болашақ Аяз би) адамның сыншылық қасиетіне тәнті болып, оған менің өзімді сынашы, мен неше атамнан бері хан екенмін? - дейді. Жаман: - Жақсы! – деп, тақта отырған ханның алды-артына шығып, алдына келіп, ханның бетіне тіке қарап тұрып: - Тақсыр ханым! Ақыл-ойың ешкімнен кем емес, бірақ хандық қара басыңда, қарадан туып хан болғансыз, атаңда хандық жоқ,дейді. Жаман сөзін бітірмей, хан сөзін бөліп: - Жоқ, қате айтасың! Мен жеті атамнан бері ханмын. Өзімді қойғанда да, алты атамды қайда жібересің? – деп зекіреді. Жаман саспайды.

- Жоқ, тақсыр! Сіздің қара ба­ сыңыздан басқа тегіңізде хандық жоқ. Сіз нағыз наубайдың баласысыз, - дейді. Хан не дерін білмей, халыққа қарап, анасын алдырып, шындықты айтуын сұрайды. Анасы болған жайдың ақиқатын айтып, оның шын мәнінде ханның ұлы емес екенін, өзіне дейінгі он тоғыз әйелді әкесі Зәрлі ханның кілең қыз туғаны үшін жарып өлтіргендігін, құрсағына көтергені қыз екенін тәуіптер арқылы білгесін, шыбын жанын сақтау мақсатында өзімен бір мезгілде ұл көтерген сарайда­ ғы наубайшының әйелімен жасырын келісіп, кейін күні жеткесін нә­рестелерді алмастырып, содан бе­рі екеуінің бұл жөнінде ешкім­­ге тіс жармағандарын тәптіш­тей­­ді. Хан: - Апырмай, менің наубайдың баласы екенімді қайдан білдіңіз?

– дейді. Сонда Жаман: - Мен Жаман-жақсы болсам да, үйіңізге келген қонақ едім. Хандардың ішер асы – жал мен жая аузыңызға түспей, нан, көже түсіп, мені келісімен аспазға жібердіңіз. Салтыңызға тарттыңыз. Сіздің шонжарлы, атаулы хан емес екеніңізді содан байқадым, - дейді. Келтірілген мысалдар жас ұр­ пақ бойына ұлттық құндылықтар халқымыздың бай ауыз әдебиеті арқылы ғасырлар бойы үзіліссіз сіңіріліп келгенін дәйектейді. Со­­ нымен, қазақ халқының шығар­­ ма­шылық дәстүрі ертегілер, ба­ тыр­лар жыры, аңыз әңгіме­лер, ли­ро-эпостық жырлардың т.б. маз­­мұ­нын жан-жақты саралау тектілік феноменінің ұлт тамы­ры­на бағ­ зы замандарда-ақ байлан­ға­­­нын айшықтайды. (Жалғасы бар)

8

сұхбат Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

Роллан Сейсенбаев:

"Жазушы

oral_oniri@inbox.ru

Роллан Шәкенұлы 1946 жылы Семей облысында дүниеге келген. 1970 жылы Семей инженерлік технология институтын бітірді. Сонан кейін жазушылыққа ден қойып, түрлі жұмыста істеді.

1975 жылы белгілі орыс жазушысы Г.Марковтың шақыруымен Мәскеу қаласына ауысып, КСРО Жазушылар одағында жауапты хатшы болды. Сол жылдары орыс астанасында әдеби жоғары курсты тәмамдады. Сонан бері оның қаламынан «Өзімді іздеймін», «Соңғы қар», «Өмір сүргің келсе», «Шайтанның тағы», өзге де роман, повесть, сан алуан пьесалар туындап, оқырман және көрермен қауымға жол тартты. Р.Сейсенбаев ондаған шетел ақын-жазушыларының шығармаларын ана тілімізге аударған. Соңғы бес жылда Англияда тұрады. 1999 жылы оның белсенді қатысуымен Абай халықаралық клубы өмірге келді. «Аманат» атты үш тілді (қазақ, орыс, ағылшын) әдеби альманах ашып, жұмысын жолға қойды. Ол – АҚШ-тағы Колумбия университетінің, отандық «Тарлан» сыйлығының иегері. Талай елде шығармашылық іссапарда болды.

дан үш жыл бұрын кету керек еді. Тек шығармашылықпен айналысса, өзіне де, өзгеге де пайда. Ал сенаторлықтан бас тартуы керек болатын. Айтарым осы.

- Дінге көзқарасыңыз қан­дай?

- Дәстүрлі дінге - оң, теріс ағымға - ымырасыз. Мынаны ай­ тайын, 1917 жылғы коммунис­тік төңкеріске дейінгі қазақ қажы­ ларының суретін көргенім бар. Байқағаным, әр қажының жүзінен ізгілік пен мейірімнің нұры төгіліп тұр. Себеп - шынайы ислам адамды тек адалдық пен өзге асыл қасиеттерге баулиды. Өкініштісі сол, қазақ әлі де «Құран-кәрімнің» ауадай қажет­тілігін сезінген емес. Біздегі теріс ағымдардың қайнар көзі Сауд Арабиясында жатыр. Қынжылтатыны – осы мұсылман елі, қасиетті Қағба мен Мәккә, Мәдина қалаларының Отаны көптен бері АҚШ пен Батыс­тың қолшоқпарына айналған. Сонау

халық жағында болсын!"

Таяуда өңірімізге қазақтың көрнекті жазушысы, драматург, аудармашы және қоғам қайраткері Роллан Сейсенбаев келіп кетті. Сапар барысында ол «Жайық Пресс» ЖШС-ында да болып, журналистермен кездесті.

- Құрметті Роллан Шәкенұлы! Сіздің ұлы Абай мен Шәкәрім­ге туыстығыңыз белгілі. «Абай» үй­ін аштыңыз. Ұлы ақынды ұлық­тауда бұдан басқа да ат­ қарған ісіңіз бар. Осы жағдаят және әдебиетке қалай келгені­ ңіз туралы айтсаңыз.

- Иә, ұлы Абай мен Шәкәрім қажының рухын ұлықтауда тын­ дырылған іс аз емес. Әлі де ат­ қарыла бермек. Енді қаламгерлік жәйіне келсем, былай. Әркім де жазушы болғысы келеді. Бірақ дарын мен талантты тек Аллаһ береді. Ұлы Жаратушының берген сыйын иемдену кез келген пенденің маңдайына жазылма­­ған. Жазушылық - өте қиын жұмыс. Егер маған қайтадан өмір сүру мүмкіндігі берілсе, жазушылықты таңдамас едім. Менің пайымдауымша, нағыз ақын да, жазушы да тек халық жағында болуы тиіс. Соның мұңын мұңдап, жырын жырласын! 28 жасымда маған айрықша сенім көрсетіліп, Мәскеуге барып, ғұмыр кешудің сәті түсті. Әрине, көңілде қалған қуанышты сәт өте көп. Бүгінгі Ресейдің астанасында қазақ әдебиетін әлемге кеңінен таныстыруға мүмкіндік алдым. Талай орыс және өзге ұлт қаламгерлерімен танысып, дос-жолдас болғанымды да айту артық емес. Сонымен бірге А.Ким, Е.Евтушенко, Е.Попов, тағы басқа мүйізі қарағайдай, танымал аудармашымен жұмыстас болып, Дулат Исабеков, Оралхан Бөкей, өзге де қазақ жазушыларының шы­

ғармаларын орыс тіліне аудартып, әлемге танытуға септігім тигенін мақтан тұтамын. Әсіресе, Оралхан күшті жазушы еді, өмірден тым ерте кетті ғой. Ал қазір әдеби шығарманы қазақ тілінен орыс тіліне аударатын адам жоқ. Сондықтан енді кез келген туындыны қазақ тілінен тікелей ағылшын, қытай, тағы басқа тілге аударатын мамандар даярлайтын уақыт жетті. Осыған ел Үкіметі көңіл бөлсе, қандай жақсы?! Өйткені Махамбет, Ғұмар Қараш, тағы басқа дана да дара тұлғаларды әлемге таныту керек. Шыны керек, әлі күнге дейін ақын да батыр Махамбетті қазақтан өзге ұлтқа таныта алмай келеміз. Жалпы, Махамбет Өте­міс­ ұлы - теңдесі жоқ ақын. Сегіз жыл құм Нарынды кешіп, жалғыз жүру – оның мықтылығы. Бүгінгі жастар отансүйгіштікті Махамбеттен үй­ ренсін! Соның өр де отаншыл рухын бойына сіңірсе екен! Өкініш­ тісі сол, қазақты екі үлкен міні: атаққұмарлық пен намыссыздық жеңіп болды. Осыдан арылу қа­ жет. Мәселен, шешен ағайын өз еліне отаршылар өктемдікпен ор­ натқан, кезінде Отанын жаулап алған генерал Ермоловтың ескерт­ кішіне Кеңес Одағының кезінде тыныштық берген жоқ. Әлсін-әлі шабуыл жасап, масқаралап отырды. Міне, ұлттық намыс деген – осы...

- Ендігі сұрақ Шәкәрім қажы туралы. Оның лақтырыла сал­ ған сүйегін жасырын әкеліп, ақ жуып, арулау ісіне әкеңіз де

қа­тысқан екен. Қазақтың сол бір ұлы тұлғасы хақында кітабыңыз шықты ма?

- Көпке мәлім, оның есімі мен қызметі күні кешеге дейін бұғауда ұсталды. Ал әкемнің қилы заманда басын қатерге тіккені рас. Кейін ол десантшы болып, Ұлы Отан соғысында от пен оқтың ортасынан өтті. Жас кезімде «Қажының өлімі» атты қол­ жазбасы 400 беттік кітап жаздым. Неге екенін білмеймін, әкем оқып шығып, өртеуге бұйрық берді. Әке сыйлаған ұрпақпыз, қанша қиналсам да, қолжазбаны темір қазандыққа өртеуге тура келді. Қасымда отыр­ған ол біраздан соң: «Балам, ер екен­сің!» деді. Міне, оның осы сөзі күні бүгінге дейін мен үшін бар биік марапаттан мың есе артық. Айтпақшы, 32 жасымда «Шайтанның тағы» атты роман жазып бітірдім. Ол 40 жасымда жарық көрді. Өйткені «Үш әріптің» қудалауына ұшырады.

- Өзіңіздің жаныңызға қым­бат шығармаңыз?

- Қаламгер үшін әр жазғаны да қадірлі. Жақсы, сұраған екенсіз, айтайын. Ол – 1995 жылы жарық көрген «Құм кезген өліктер» романы. Орыс тіліндегі туынды. Екі тілде жазатынымды білесіз. Соңғы қомақты кітабым. Әрине, күрделі де ауыр шығарма, өйткені Арал қасіреті туралы сыр шертеді. Сонан соң айтарлықтай дүние жазғаным жоқ. Ұлы Абайдың 45 «Қара сөзін» жұбайым Клара екеуміз орыс тіліне аударғанымыз болмаса. Айта кетерім, сол жұмыста араб және иран әдебиетінің жауһарларымен таныстым. Абай, Шәкәрім, Махамбеттер мұсылман Шығысының сол әдебиеттерінен поэзия үлгілерін оқып-үйренді емес пе?!

- Сіз қазір шетелде тұрасыз? Елге оралу ойыңызда бар ма?

- Осы күні Англияда тұрсам да, келешекте Қытайға барып өмір сү­ру ойымда бар. Қытай - Ұлы Жібек жолының бастауы және қан тамыры. Қытай сынды ұлы өркениетпен қарым-қатынасты ұлғайту қажет. Қазақтың талай тарихи шежіресі сонда жатыр. Сондықтан Қытайды терең зерттеп, ұғынғым келеді. Ха­ лықаралық Абай клубының бір бағыты осыған бағытталған. Әрі Қы­тай және Ресеймен тату болғаннан тіпті де ұтылмаймыз. Мен тек Қытай емес, Тайбэй (Тайвань) және Жапонияда да болғанмын. Олардың ішкі мәдениеті, сыпайылығы және ұлттық намысы қатты ұнады. Бір мысал. Жапон елінде император Хирохитоның қабылдауынан соң, орыс тілін меңгерген тілмәш ұшақ­қа шығарып салды. Сонда ұшаққа отырғалы тұрған үш шетелдікке темекі тұқылын жерге тастағаны үшін қасымдағы жапон тілмәш және басқалары қатаң ескерту жасады: «Бұл – жапонның жері. Оны темекінің күлімен бүлдірмеңіз!». Ал бізде сондай намыс бар ма? Бізде оқу орындарында неге екені белгісіз, этика, эстетика, ұлттық салт-сана сабақтары өтпейді. Өте өкінішті.

- Нұрлан Оразәлиннің шы­ ғар­­машылық одақ басшылы­ ғымен қоса, сенаторлыққа та­ ғайындал­ғанын білесіз. Осы орайда қо­ғамда екіұдай пікір бар. Бірі «Ол төрағалықтан бас тартсын!» деген, екіншісі «Сенаторлықты да, Қазақстан Жазушылар одағы­ның төра­ ғасы міндетін де қатар ат­ қарсын» дегенге саяды. Сіз қалай ойлайсыз?

- Нұрлан - жақсы жазушы, жолдас жігіт. Ол төрағалықтан бұ­

жылдары жастарды сол елге және басқа да мемлекеттердегі күмән­ ді дін орындарына оқуға жіберу – үлкен саяси қателік. Протестант және ка­толик бағытындағы теріс ағым­­дағылардың да кесірі аз тиіп жатқан жоқ. Турасын айтсақ, АҚШ та, Батыс та, Сауд Арабиясы да еліміздің жарқын болашағына мүдделі емес. Оларға керегі – біздің табиғи байлығымыз ғана.

- «Аманат» журналы туралы бірер сөз...

- Ол 1999 жылы ашылған. Жур­налдың мақсаты – қазақ әде­ биетінің таңдаулы туындыларын әлем әдебиетіне таныстыру және керісінше. Таралымы - 7,5 мың да­ на, үш тілде (қазақ, орыс, ағылшын) шығады. Әлемнің жиырма елінде тарайды. Редколлегия құрамында шетел жазушылары, соның ішінде Нобель сыйлығының иегерлері де бар. Журналды әдебиет агенттері таратады.

- Жайық еліне келу мақса­ тыңыз?

- Орал қаласына, Жайық өңіріне тұңғыш келуім. Қалаңыз - жап-жасыл да көрікті. Кезінде жерлесіңіз Жұбан ағамыз мені жанындай жақсы көрді. Еліне барған са­ йын маған ұсынатын құрт пен бауырсағының дәмі әлі аузымда. Өзім табынатын Махамбет батырдың Отаны - Бөкей ордасын көргім келеді. Мені жылы қарсы алған облыс басшыларына, құрақ ұшып, ел аралатқан, көне қала­ ның көрікті жерлерін көрсеткен азаматтардың бәріне алғыс айтамын.

Сұхбаттасқан Қалиолла ҚАРАҒОЙШИН, Серік ИХСАНҒАЛИ

ЕЛ ЖӘНЕ ӘЛЕМ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

«Командалық ауысуға» тосқауыл қойылуда Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ, «Орал өңірі» Қыркүйектің 25-і Астанадағы Тә­уел­сіздік сарайында Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары сиезі хатшы­лығы­ ның ХІІ отырысы болады. Сондайақ «Өрке­ниеттер үнқатысуындағы Астана дінаралық форумының рөлі» тақырыбы бойынша ғылыми тәжірибелік конференция өтеді. Бұл шаралар аталмыш сиездің 10 жылдығына арналып отыр.

Х

атшылықтың отырысы барысында былтыр ма­мырда өткен IV Әлем­дік және дәстүрлі діндер көш­басшылары сиезінің қорытын­дылары бо­йынша пікір алмасу­лар өтеді. Қаты­сушылар соны­мен қатар 2015 жылға жоспар­ ланған V сиез­дің тұ­жырымдама­­лық және ұйым­дас­тыру мәселе­ лерін талқылайды. Отырысқа хат­шылық басшысы – ҚР Парламенті Сенатының төр­ағасы Қайрат Мәми төрағалық етіп, хатшылық мүшелері, яғни Әлемдік және дәс­­түрлі діндердің өкілдері қа­тыс­ пақшы. Бұл туралы кеше ҚР Президенті жанындағы ОКҚ-ның бри­­фингінде Парламент Сенаты­ның баспасөз хатшысы Тал­ғат Жұ­ма­ ғұлов мәлімдеді. Брифингте екінші болып сөз алған ҚР Мемлекеттік қызмет іс­тері агенттігінің төрағасы Әли­хан Бәйменов мемлекеттік орган­ дардың басшыларын тағайындау

кезіндегі «командалық ауысу­ға» тосқауыл қойылатынын айтты. «Заң­­­намаға өзгерістер енгізілгеннен кейін мемлекеттік органдар ара­сындағы ауыс-түйіс былтырғы жылмен салыстырғанда елу есеге азайды, – деді ол. – Бұған дейін мемлекеттік орган басшысы жаңа қызметке тағайындалғаннан ке­ йін өзімен бірге ведомствоның өз­ге қызметкерлерін ауыстырып алатын «командалық ауысу» тә­ жірибесі іске асырылып келген еді. Егер былтыр екінші тоқсанда 3,5 мың тағайындау мемлекеттік органдар арасында ауысым тәртібімен болса, биылғы екінші тоқсанда 65 тағайындау ғана жүзеге асырылды». Тағы бір жаңалық - «Үздік мемлекеттік қызметші» төсбелгісі енгізілді. Ол мемлекеттік қызметте мінсіз еңбек өтілі кемінде 15 жыл болған, мемлекеттік қызмет­тің дамуына елеулі үлес қосқан жан­ дар­ға беріледі.

Мұнай-газ өндіруде қарқын бар

Еламан БАДЕНҰЛЫ, «Орал өңірі» Сейсенбі күні ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі ұйымдастырған баспасөз мәслихатында ҚР Қаржы министрлігі Салық комитетінің төрағасы Әнуар Жұмаділдеев пен ҚР Экономикалық және сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі агенттіктің Экономикалық және қаржылық қылмыстарды ашу жөніндегі департаментінің басшысы Жанат Элиманов көлеңкелі экономика және жемқорлықпен күресте салық органдары мен қаржы полициясы жүргізіп отырған ісәрекеттер туралы БАҚ өкілдеріне жан-жақты баяндап берді.

1214 жалған кәсіпорын – Жалған кәсіпорын қызме­ті - еліміздің экономика­лық қа­уіпсіздігіне қауіп тудырады және бюд­жеттің кіріс бөлігін қалып­тастыру­ға теріс ықпал етеді. Сондықтан салық пен қар­жы полициясы органдары жалған кәсіпкерлікті ер­те са­тысында анықтау және жо­лын кесу мақсатында бірле­сіп іс-әрекет жасауда деді, – салық ко­митетінің басшысы. Бізге жеткен мәлімет бо­йынша күні бүгінге дейін Қар­жы полициясы органдары­на жал­ған кәсіпорын белгіле­рі бар 7333 за­ңды тұлғаға қатыс­ты мәлімет­тер берілген. Бүгінгі күнде 1214 салық төлеушіні сот жалған кәсіп­орын деп таныды. Ал 2013 жыл­дың бірін­­ші жартыжылдығында 104 са­лық төлеушіге қатысты қыл­ мыстық іс қозғалып, 22,6 млрд. теңге өндіріліп алынған.

2030 жылға қарай республикамызда мұнай өндіру деңгейі 110 млн. тоннадан асып, Қазақ­станның әлемдегі ірі мұнай өндіруші 10 елдің қатарына кіруге толық мүмкіндігі бар. Бұл істе Теңіз, Қашаған, Қарашығанақ кен орындары базалық жоба ретінде қарастырылуда.

Сәкен Мұратұлы, «Орал өңірі» Тәуелсіздік жылдарында ел экономикасына 160 млрд. АҚШ долларынан астам қаржы тартылса, оның 60 млрд. долларға жуығы мұнайгаз саласына тиесілі. Тек соңғы бес жылдың ішінде мұнай-газ саласына 20 млрд. долларға жуық қаржы инвестицияланды. Бұл туралы кеше ҚР Президенті жанындағы ОКҚ-ның баспасөз мәслихатында Мұнай жә­не газ министрі Ұзақбай Қараба­ лин мәлімдеді. «Ағымдағы жыл­­дың сегіз айында 47,4 млн. тонна мұнай және газ конденсаты өн­ді­рілді, бұл өткен жылмен салыстыр­ ғанда 102,1 пайызды құрайды. Сонымен бірге есепті кезең ішінде республикамыздағы үш мұнай өң­ деу зауытында 8,14 млн. тонна шикі мұнай өңделді, - деді ол. - Биылғы көктемгі егін егу жұмыстарын жүр­ гізуге 360 мың тонна дизель оты­нының литрі 78 теңгеден жеткізілді. Ал оның нарықтағы құны әр литрі үшін 102 теңге. Егін жинау нау­қанына қажет 410 мың тонна дизель отыны да дәл осындай ба­ ғамен босатылды».

9

Сирияда зарин газын қолданған БҰҰ сарапшылары Сирияда 21 тамызда «арасында балалар да бар бейбіт тұрғындарға» қарсы химиялық қару қолданылғанын дәлелдейтін «бұлтартпас айғақ» барын анықтады. Бұл туралы сарапшылар әзірлеген қорытынды есепті 16 қыркүйекте БҰҰ Қауіпсіздік кеңесінің жабық жиынында БҰҰ бас хатшысы Пан Ги Мун таныстырған.

Мамандардың айтуынша, оқиға болған жерден алынған үлгілерге жасалған талдау нәтижесі тамыздың соңында Дамаскінің маңында қолданылған әскери зымырандардың «Жер-Жер» деген түрінің құ­ рамында жүйкені жансыздандыратын зарин газы болғанын анықта­ған. Соның салдарынан жүздеген адам қаза болған. БҰҰ бас хатшысы бұл шабуылды «әскери қылмыс» деп атады. Өз­ деріне белгіленген өкілет бойынша сарапшылар улы заттарды нақты қай тарап қолданғаны туралы ұйғарым жасай алмайды.

Вашингтон: 20 қыркүйек - қаралы күн АҚШ Президенті Барак Обама Вашингтонда болған атыста қаза болғандар үшін қаралы күн ретінде барлық федералды мекемелерде мемлекеттік туды төмен түсіруге өкім етті. Бұл туралы Ақ үйдің ресми Ту 20 қыркүйек, жұма күнге дейін Ақ үй, мәлімдемесінде Кон­гресс ғимаратында, елшіліктер, консул­ айтылған. дық­тар және АҚШ-тың шетелдегі басқа да ресми өкілдіктерінде, сонымен бірге құрлық әскерлері мен флотта жалаулар төменге тү­ сіріледі, деп хабарлады Lenta.Ru. Еске сала кетсек, 12 адам АҚШ-тың әске­­ри базасы нысанында болған атыстың құрба­ны­на айналды.

Грекиялық кәсіподақтар ереуілге шығуда Грекияда бүгіннен бастап жаппай наразылық акция­ лары басталды, деп хабарлайды РОСБАЛТ. Елде мектеп мұғалімдері мен гимназия және ЖОО ұстаздары, мемқызметкерлер мен дәрігерлер жұмыстан шығаруға қарсы және өмір сүру деңгейінің төмендеуіне байланысты наразылық шараларын өткізбек.

5 күндік ереуілді орта мектеп мұғалімдерінің кәсіподақтары білім жүйесіндегі өзгерістер мен қысқартуға қарсылықтарын білдіруден бастайды. Бір апта бойы жоғары және техникалық оқу орындарының ұстаздары мен қызметкерлері де наразылық білдірмек. Қарсылық шараларын басқа да кәсіподақтар дайындауда, 3 күн, яғни қыркүйектің 17-нен 19-на дейін аурухана дәрігерлері ереуілге шықпақ.

Материалды әзірлеген Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ

10

ТҰЛҒА Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru Адамдық кетсе қайта таба алмассың, Қиын-ды кеткен затқа кез келуің. Шошынып, хош-сау айтып бір кеткен соң, Болар ма күтіп қайта тез келуің. «Ғаділдік» адамдықты, қолда тұрған, Қадірін тиіс оның бек білуің. Айрылып адамдықтан, дәрежеден, Жап-жақын қалып мыстай тек жүруің. Біз көрдік, талай бұлай қалғандарды, Айтамын етіп ғибрәт* көз көруін.

Ғұмар ҚАРАШ

ЖОМАРТТЫҚ

ҚАРЛЫҒАШ Қазан, 1911

Қарлығашпен сөйлескенім Келемін кештіғұрым елге қарап, Қалмайды бір қарлығаш алдымды орап. Ұмтылып желе жортқан маған еріп Ұмытты балаларын, кетті ұзап. Тамаша қарлығашқа қалып қайран, Анықтап білгім келді жайын сұрап. Қарлығаш! Не қыл дейсің, неге менен Қалмайсың, кешке дейін жанамалап? Мен таңмын, қарлығашым, бұл ісіңе, Мұнша бұ ұшуыңа недүр себеп? Жайыңды ашық айтып түсіндіріп, Бер сана сен, бейшара, маған жауап. Тамағын сонда аh деп қырып алып, Қарлығаш сөз сөйлейді маған қарап: «Адамзат! Бұ дүниеде жан-жануар, Бәріне керек емес пе риздық тамақ. Жүре бер өз жөніңе сенде нем бар, Айып па риздығымды етсем талап? Көбелек, шыбын, маса үшеуіне Жүруі адамзаттың болар себеп. Бұ дүние себеп, талап дүниесі, Тек жүрген себеп етпей болар харап*. Іздемей риздығымды мен сопы ма, Созылып отыруға деспе санап. Бізде жоқ адамдардай надан сопы, _________________ * Харап - біту, жоқ болу, бұзылу, бүліну.

Сопысып, елді алдайтын төмен қарап. Алданып қиялиға, әм алдатып, Жориды әулиеге өзін балап. Себепсіз риздық сұрап олар бейне, Бидайға екпей егін тосады қап. Шығар ма егін екпей жерден бидай Білмей ме тым болмаса осыны ойлап?! Бір Алла, бір Алла деп, ертеңді кеш,

Құдайды ренжітеді, бимазалап. Мен кепіл етсе себеп бір-біріне Пендесін Тәңірі айырмас еш алалап. Алланың, досы жалғыз олар ма екен? Қол қатпай, себебі не риздық сұрап. Білмейді надандықтан бейшаралар, Алады күнә үстіне күнә жамап. Бос жүріп, кәсіп етпей сопысынып, Тартады дүние, ақирет, ауыр азап. Келгенде осы араға бір көбелек, Бетінен жердің ұшты, жоғары қарап. Қарлығаш жанай беріп қағып алып, Жөнелді кейін қарай, атын сабап... *** Бар еді, қазағымда оңған заман, Басына бақыт құсы қонған заман. Мал бағып, шаруа істеп, босқа жүрмей, Төрт түлік бірдей бітіп толған заман. Үлкеннің кішілері сөзін тыңдап, Бойсұнып төзім тұта тұрған заман. Көңілі жай, дәулеті сай ол заманда Толықсып қазақ, қазақ болған заман. Хан ғадыл, билер тура, байлар момын, Уызында жарып бала тойған заман. Бейілді жомарт байлар, ашық жүзбен Ту бие қонағына сойған заман Мал да жоқ, бейіл де жоқ бұ заманда Деспе ұстап сопысынып солған заман. Жөн білмес, жолға жүрмес надан сопы Қысапсыз біздің елде толған заман. Кәсіп жоқ, харакет жоқ, көзін сүзіп, Келемеж қарлығашқа болған заман. Кідіріп біздің қазақ қалып соңға Басқалар асқан оң мен солдан заман. Қор қазақ, жалқау қазақ, надан қазақ, Адасып алды-алдына тозған заман.

Қамын жеп елдің жайын көрген ерлер Көңілінде дерті былай қозған заман. Басарға көңіл дертін күңіреніп Жыр толғап мұнды аузын созған заман. *** Жалқау жұрт қалған кейін қазақ халқы, Өнер жоқ, білігі жоқ, қазақ жарты Қолданған өнерлері осы күнгі Ойын ойнап, ішкі ішіп жасы-қарты. Білмейді әдеп-әркін, дінін, күнін Жоқ шығар хайуаннан ешбір парқы. Ұрылық, ұятсыздық, бұзықтықта Ешбір ел пар келмейді, қазақ жалқы. Аспайды құлағына айтқандарын Сөз айтса арасынан шығып нарты. Қазақтың енді барар еш жері жоқ Қамалған оңы-солы, алды-арты. Қой қазақ! Таста мұны бұл емес-ті, Тәріктік бұл дүниеде келген шарты. Өнерің, ғылымың толық болсаң халық Ықтияр ол уақытта сен де шалқы! Қоймайды ырыс қашса туыс деген Біл өнер толған айдан нұрға балқы. Қарайлап жан-жағыңа қорғалама Жолына өнер, ғылым түсіп аңқы!

ҒАДІЛДІК «Ғаділдік» бай, жарлыны тең көруің, Әлсіздің хақын өтеп теңгеруің. Хакім да адам ұлы, бәрі тегіс, Бірі артық, бірін жөнсіз кем көрудің. Ашық жүз байлар келсе күлер шырай, Жарлының ісі түссе, өңгеруің. Ант беріп, аманатты болып хакім, Лайық па, алым-пара, сөзге еруің? Пайдаға біраз ғана қызығасың, Білмейсің адамдығың өзгеруін?

«Жомарттық» ашық жүзді шытпағаның, Мұқтаждан қол қайырың қытпағаның. «Адаммен адам күні» деген сөздің, Мәнісін есте тұтып, мұтпағаның. Көз салып, тұтып шафғат** еске алғаның, Жетімдер жылап, жесір сықтағанын. Кәріпке беріп киім жылытқаның, Көрген күн суықтағы ықтағанын. Айтыңдар, көрдіңіз бе жомарттардың Дәулеті етіп қайыр тоқтағанын? Қайырдың ең үлкені халық пайдасын Ізденіп, кем-кетігін жоқтағаның. Сарп етсең дәулетінді ойын-сауыққа Халалға***, харам қосып боқтағаның. Қысылып келгендерге қарыз бермей, Қайтарсаң жомарттықты тұтпағаның. Аз күнге бар нәрсені бере алмасаң, Езгілер жүмлесінен**** шықпағаның. Бұл етіп аз нәрсені алдағандай, Осы ма адам болып мықтағаның?

БАТЫРЛЫҚ Қазағым заманы өтті батырлықтың Шаруа келді уағы бақырлықтың Шаруаңды айт, малыңды бақ, тұр жөніне, Жолын тұт осылайша мақұлдықтың Қағылып, соғылатын заман озды __________ * Ғибрад-үлгі. ** Шафғат - шапағат, рахым, қайырым. *** Халал - адал деген сөз. **** Жүмле - бұл жерде тобынан деген мағынада. Күнің көр, жайын қара татымдықтың Тату тұр ағайынмен араз болма, Қадірін біл қастан айтқан жақындықтың. Дос айтқан үгіт сөзді қастық санау Белгісі ғақыл жағы тақырлықтың. Құлаққа айтқан сөзді аспағаны Миы жоқ ыспаты сол ғапылдықтың.

Достықты айтқан үгіт жақсы тындау Бейнесі жігіттігі асылдықтың. Жөн сөзге желке беріп кері шалу Ер емес бейнесі ол қатындықтың. Кім айтса жақсы үгіт сол-ды досың Парқы жоқ мұсылманның, кәпірліктің. Дегенге мен мұсылман нана берме Жүрген көп ар жағында батылдықтың.

ЖІГЕР Жігіттер, жалқау болма, жігерлі бол, Жігітке еткен жігер ашық-ты жол. Табарсың қылсаң талап жігер тұтып, Жауады талаптыға әр уақыт нұр. Таңдап ал! Бір өнерді өзің біліп, Айрылма дайым соның артында бол! Кешірме ғұмырыңды бос жүріске, Тыңдар деп, жігіт, саған айтқаным сол, Қолданып бір өнерді берік тұтсаң, Тарылмас күндік риздық жетісер мол, Бұ дүние жігер, талап дүниесі, Жалқаулық құрбыларым еместі қол. Жасында жалқау болып босқа қалған, Сазайын кәрілікте тартады ол, Мұқтаждық нәмәрттерге телміртеді, Сазайын жалқаулықтың тартқаны сол. Жігерсіз жалқаулықта ғұмыр өткен, Теңдікті емес адам, о да бір қор. Жігерсіз біздің қазақ бақ, дәулеттен Айрылды, әлі тағы көрері зор. * * *

ӘДЕП

Жігіттер, жаның жаста әдеп үйрен, Қаш жырақ, әдебі жоқ істен жирен. Сүйкімді әдеп тұтпай бола алмассың, Әдепсіз, жоқ мінезі Тәңірі сүйген. Мінезін, оның қалай Тәңірі сүйсін, Өзінен кесірі асып жұртқа тиген. Қарттардың бұрынғы өткен айтқаны сол, Тентек деп, ұяты жоқ суға сиген. Білікті, өнері сол оңған елдер, Олардың жасы, қарты әдеп білген. Көрмессін, ол елдерде біздегідей, Сұмырайды жөнді білмей қисық жүрген. Белгілі өнерінің арқасында, Татымды ғұмыр етіп рақат сүрген. Келеді надандықтан әдепсіздік Болмайды, одан хлас* надан күймен. Біледі жамандықты жақсылық деп, Көзі жоқ надан соқыр нені көрген?! Наданның исі шығып білінеді Сәлемді жетіп келіп берген жерден. (Жалғасы бар)

“Орал ӨҢІРІ” – 95 oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

11

Қазақ баспасөзі тарихын зерттеуде ақтаңдақтар әлі де бар. «Орал өңірі» газетінің 95 жылдық тарихына орай басылымның бастауында тұрған тұлғалар мен оқиғаларды зерттей жүріп, тағы бір тың тақырыпқа тап болдық.

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ, «Орал өңірі»

«Ұран»

Туған күннің тарихы

Бүгінде «Орал өңірі» газетінің алғашқы саны Орда қаласынан 1918 жылдың 17 қарашасынан «Из­вестия»-«Хабар» деген атау­мен шықты деп жүрміз. Мәскеу мем­лекеттік мұрағатының сирек қо­ рынан алып келген сол газет тігінділерін оқып отырып, мынадай хабарға көзіміз түсті: «Протокол №112. Баспасөз тарату ісінің ілгерілеп, жемісті һәм пайдалы болуы үшін облыстық кіндік комитет қаулы жасады: Астраханнан келген жаңа баспахана мен Хан ордасындағы «Ұран» баспаханасын бірге қосып, қыз­мет еттіруге һәм ол баспаха­наны басқару ісін жолдас Выг­ дорщикке тапсыруға. Област­ной кіндік комитет» «Известия»-«Хабар»-дың ал­ғаш­ қы санында, бірінші бетте басыл­ ған бұл құжат жаңа басылымның Хан ордасында бұрыннан қызмет еткен «Ұран» газетінің негізінде ашылғанын мәлімдеп тұр ғой. Жалпы, осы кезге дейін «Орал өңірі» газетінің «туған күні» бірнеше мәрте өзгерген. «1920 жылы Орал қаласында «Қызыл ту» деген атаумен шыға бастағандығы» ту­ралы мәлімет 1950 жылдарға де­ йін ресми хабарланып келді. Бұл датаның әріге жылжуы басылымды Бисен Жұмағалиев ағамыздың басқаруымен (1952-1955, «Екпінді құрылыс») тұспа-тұс келеді. «Біздің облыстық газеттер 1920 жылдан шығып келеді деп жазылып жүрген. Бірде оңтүстіктегі ши­­­па мекендердің бірінде дема­лып қайтқан қарт журналист Ғұ­баш Жөндібаев Мәскеудегі бос уа­қы­тын пайдаланып, революция музейіне барып, Бөкей губерния­ сында екі тілде 1918 жылдың 17 қа­­­рашасынан шыға бастаған газет­терді тауып алады да, екеуі­нің фо­токөшірмесін әкелмесі бар ма?! Бұл оқиға бізді бір сілкінді­ріп тас­­тады», – деп еске алады қарт жур­ налист.

Сол жылдардағы баспахана біраз адамдар – «жасалаштар» Қызылжарда 1918 жылдың жазы­нан бастап «Жас азамат» деген газет шығарып, «Алашты» ұран қылды. «Алашорданы» көтерді. Торғайдың оқығандары, Қоста­

Сағымбай Қозыбаев, Айгүл Рамазанова, Қырықбай Аллаберген шы­ғарған «Әлем баспасөзі тарихынан» атты оқу құралында (Алматы, «Санат», 1998) ХІХ ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың

Бөкей облысына көшуіне байла­нысты «Ұран» газеті Қазан рево­лю­циясының мұраттарын наси­ хаттайды». Белгілі тарихшы Исатай Кен­ жәлиевтің «Ғұмар Қараш» кітабын­

газетін ұмытпайық

Осы деректің негізінде газеттің жаңа «туған күні» бекітіліп, об­ лыстық «Орал өңірі», «Приуралье» газеттері елу жылдық алтын тойына байланысты «Құрмет белгісі» орденімен наградталған. Осы жерде бір ой келеді: «Известия» – «Хабар» газетінің алғаш­қы сандарын тауып, әкелген азаматтар оның бірінші бетіндегі «хаттаманы» - «Ұран» газеті туралы деректі де көргені анық. Неге ен­де­ше басылым тарихын бұдан да әрі жылжытып, 1917 жылдан шық­ қан «Ұран» газетінен бастамады екен?

Алашорданың ұраны «Ұран» газеті туралы дерек­терді іздестіре жүріп, КСРО-ның күр­кіреп тұрған 1950 жылдары «Ұран» газетінің неге «ұмыт қалға­ нын» түсіндік. Бар мәселе – «Ұран­ды» ұйымдастырған азаматтардың 1917-1918 жылдары большевиктік идеяға емес, қазақтың қанына жақын Алаш қозғалысына бүйрек бұрғанында екен. Әйгілі «қызыл сұңқар» Сәкен Сейфуллин өзінің «Тар жол, тайғақ кешу» атты кітабында сол кезеңде­гі қазақ баспасөзінің тартысы туралы мынадай құнды дерек келтіреді: «...1917-18 жылдарда ...қазақ большевиктері саяси күресті «Алаш­­пен» айқасып бастаған еді. ...Се­мейде шыққан «Сарыарқа» мен «Абай» «Алаштың» ордасы болды. Ақмола губерниясында – Ақмо­ лада шыққан «Тіршілік» газеті «Алашты» мінеп, жазып жатты. Ақмола губерниясы Қызылжар қа­ласында «Үш жүз газеті» «Алаш­ тың» азбандарын боқтап жатты. Ал Ақмола губерниясының бұл екі газетіне де риза болмаған

найдың, Оралдың «алдыңғы қа­ тар­дағы» оқығандары қосылып, Орынбор қаласындағы «Қазақ» га­ зетінің шылауында болды. Бұлар көп жерге – барлық Қазақстанға жөн-жобасын беріп тұрды. «Қазақ» газеті «Алаштың» ұйым ордасы болып тұрды. Түркістан оқығандары Ташкен­ де «Бірлік туы» деген газет шы­­ға­рып, «Алашты» ұран қылып тұр­ ды. Бөкей ордасының біраз оқыған­ дары, ақын, молда Қарашұлы бас болып, «Ұран» деген газет шы­ ғарып, «Алашорданы» ұран қылып тұрды. Тырбанып бұларға қарсы болған Жақыпұлы Серіктер ғана жүрді. Қарашұлы Омар «Алаш» ұранын жыр қылып, кітапша жазып шы­ ғарды. Ұмытпасам, кітапша­сы­­ның аты «Терме» еді. Кітапшасын­­ да Әлекеңді мақтайды... «Ту ұс­­таған топтың Әлекең жүр басында. Сұр кепкісі басында; Гим­ назистер, студенттер қасын­да...» – дейді. Қазақтың барлық газеттерін мақтайды. Жалғыз «Үш жүз» газетін боқтайды. «Тір­шілік» туралы ептеп, жұмбақ­тап, ноқат қойып жазады». Көріп отырғанымыздай, «Ұран­ ның» ұмытылуы оны ұйымдасты­ ру­шылардың саяси көзқарасына, ұстанған бағытына байланысты болды.

«Зерттеушіге қатерлі...» «Ұран» газеті туралы кеңірек білгіміз келген үмітіміз әзірге көп нәтиже бермей тұр. Қазақ бас­па­ сөзінің қалыптасу тарихына ар­ налған еңбектерде «Ұран» тура­лы жалпы тізімде айтып кеткені­мен, жеке тоқталмайды. Ғалымдар

басындағы қазақ баспасөзінің тарихы туралы арнайы бөлім берілген. Алайда 1917-1918 жылдары жарық көрген «Сарыарқа», «Бірлік туы», «Жас азамат», «Алаш» га­зеттері мен «Абай» журналына то­лы­ғырақ тоқталған авторлар «Ұран» туралы ештеңе жазбаған. «Қазақ мерзімді баспасөзі: шығу тарихы мен деректік маңызы (ХХ ғ.

20-30 ж.ж.) атты зерттеу еңбегін­де (Алматы, «Елтаным», 2011) ғалым Светлана Смағұлова да «Ұран» туралы мүлдем жазбайды. «Ұран» газетіне қатысты деректер жанама болса да Ғұмар Қараш пен Ғабдолғазиз Мұсағалиевтің өмі­ріне қатысты құжаттарда қам­ тылған. «Алаш» қозғалысы» атты (Алматы, 2008) жинақта берілген Ғ.Мұсағалиевтің «1917 жылы Ордада «Ұран» аталатын жартылай ресми газет шығарғанын» айтады.

«XX ғасырдың басындағы ұлттық демократиялық ағымдағы қазақ зиялыларының бірі Ғабдулғазиз Мұ­сағалиевтің қызметі» атты ма­ қа­ласында («ҚазҰУ хабаршысы», Заң сериясы, N2 (54). 2010) ғалым Т.Муттайрова былай деп жазады: «1917 жылдың ақпан айында патша тақтан түсіп, Уақытша үкі­мет құрылғанда, Ғабдулғазиз Мұ­сағалиев шілде айынан бастап, Орал қаласында өзінің әріптес­ те­рімен қосыла отырып, «Ұран» деп аталатын жартылай ресми га­зетті шығарады. Ұлт істері ко­мис­ сариатының қазақ бөлім­шесінің

P.S.

да (Исатай Нәсекенұлы, Орал қа­ласы, 2004) «Ұран» газетінің ма­ ңында болған тұлғалар туралы мәлімет бар: «Ғ.Қараш баспа жұмысына да араласады. Әуелі Ғ.Мұсағалиевпен Ордада шығып тұрған «Ұран» га­ зетінің ісіне қатысады. 1918 жылы күзде РСФСР Ұлт істері халық комиссариаты (ҰІХК) Қазақ бөлімі­нің басшылығымен қазақша-орыс­ша газет-журнал шығару ісі қол­ға алынады. Мұғалімдер үшін «Мұ­ ғалім» журналын дайындауға кіріседі. Әр жерден араб әріптерін, бас­пахана станогын т.б. жабды­ғын тауып әкелу, полиграфия ма­­манын табуда Ғ.Қараш тәжі­ри­ бесі пайдаланылды. ҰІХК-ның қа­зақ бөлімі үгіт-насихат жұмысын жүргізу үшін көрнекі қайраткер­ лердің еңбектерін қазақ тілінде шығаруға аудармашылар комиссиясын құрады. Оған С.Меңдешев, Ғ.Қараш, Х.Есенбаев, Т.Сафиев, Ғ.Мұ­­сағалиев т.б. кіреді. Қазақта бол­ маған аударма жұмысы баста­ лады. Бұл кезде Ғұмар жұмыс­ бас­­ты хәлде болады. «Алашқа» деген өлеңі Семейдегі «Сарыарқа» газетінде 1918 жылғы 22 қаңтар­­­ да жарияланады. «Алаш азамат­­тарына» деген өлеңі Ордадағы «Ұран» газетіне шығады. Бұны зерт­­теген Қазақ ССР Ғылым ака­ демиясының ғылыми қызмет­ке­рі Мұстафа Исмағұлов­тың ең бол­­маса бір тарихи мақала жазбаға­ ны өкінішті. Әрине, кезең тарихы ауыр, зерттеушіге қатер­лі де еді...»

Исатай Кенжәлиев ағамыздың «зерттеушіге қатерлі» деген диагнозы сол заманның көп шындығы дер кезінде не себепті айтылмағандығын дәл түсіндіреді. Әрине, ол үшін ешкімді сынап, кінәлаудың қажеті де жоқ. «Жайық Пресс» ЖШС Мәскеу мен Санкт Петербург мұрағаттарына сұрау салып, «Ұран» газетін іздестіруде. Замана дөңгелегі шыр айналған аласапыран кезеңде Алаш арыстары шығарған газеттің дерегі шығып, көшірмесі қолға тиіп жатса, ол жаңалықты да өздеріңізбен бөлісетін боламыз, құрметті оқырман.

12

ауыл-аймақ Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Ардагер журналист туған жерінде болды

Шашыраңқы бұлтты шапағымен шанши көтерілген күн көзі ауылаймақты алтын нұрға бөлегендей.

Малды ауылдағы қамданыс

Жақында ардагер журналист Амангелді Ақмурзин өзінің туған жері Жалпақталға ат басын тіреп, өзі оқыған, қазіргі Жалпақтал агроколледжінде мектеп оқушыларымен, ұстаздарымен жүздесті.

Келесі күні осындай кездесу Қазталов ауылында болды. Аудандық кітапханада жерлес ағамыз сиясы әлі кеуіп үлгермеген “Плата” кітабының мән-мазмұнына, оның жастарға берер тәлім-тәрбиесіне тоқталып, әңгімеледі. Кездесуде сөз алған еңбек ардагері Есімхан Меңешев, ауылдастары Сәрсенбі Бектеміров, Миржан Қарабалин, редакция қызметкерлері Серік Жұмағалиев, Гүлфия Көшбаева қаламгердің журналистика саласындағы еңбектерін айтып, сонымен

қатар алдағы шығармашылық жұ­мыс­та­ры­ на табыстар тіледі. Кездесу соңында жер­лес қаламгерге ауданымыз туралы естелік кі­тап табыс етілді. Ардагер журналист аудан­дық мұражай жәдігерлерімен танысты.

Нұрбек ОРАЗАЕВ, Қазталов ауданы

Таразы туғалы денеңді тітіркендірген таңғы суық күз маусымы келгенін сез­ ді­ріп-ақ тұр. Малды ауыл­ да алдағы қысқы ке­­зең­­ге қамданыс енді бұ­­рын­­ғы­дан бетер қыза түс­­кен. «Қыс­ тың қамы – қа­зір­ден» деп мал қыстату нау­қа­нына дайындықты жаз шы­­ғы­ сымен қолға алған Аңқа­ты ауылдық округіндегілер осыған дейін біраз істі тындырып та үлгерді. Малшылар қыстаққа кіретін мал қоңын көтеру мақса­ тын­да жайлауда өріс мүм­ кін­ді­гін тиімді пайдалану­ ға тер төкті. Әсіресе, бұл

іске округтегі 11 шаруа қожалығында айрықша кө­ ңіл бөлінді. Жоспарлы 830 сиырды қолдан ұрық­тан­­ды­ ру дер кезінде іске асты.

600 жылқыға таңба басу жұмысы да тиісінше атқа­ рылуда. Шаруа қожалықтары ие­ лігінде 7928 гектар егіс бар.

1482 гектар жердегі қара бидай жинауды шіл­денің алғаш­қы күн­де­рі­нен баста­ ған «Ай­сұ­лу» шаруа қо­жа­­лы­ ғының диқандары сапа­­лы өнім алуға қол жеткізді. Округ бойынша малдың қысқы қамы үшін 6508 тон­ на пішен дайындау жос­

парланған. Бұл меже де мәреге жетті. Осы орайда атап айтар бір жайт – мұнда жеке тұрғындарға шөп сату бағасын көтермеуге баса назар аударылған. Әр арбаның шөп құны 20 мың теңгеден аспауы сондықтан. Қысқы мал орындарын жөндеу ісі де ойдағыдай. Қора-қопсылар көң-қо­қыс­ тан дер кезінде тазарты­лып, суық түспей толық да­­йын­ дап қоюға күш салынуда.

Мұхамбет МЕРҒАЛИҰЛЫ, Теректі ауданы

Шаруасы күрленген отбасы Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен өмірге келген «Жұмыспен қамту - 2020» бағдарламасы арманын құр «әлдилеп», дәрменсіз отырған талай жанның жолын ашып, өз кәсібін өрістетуге мүмкіндік туғызды. Жанақовтар отбасы жұмыссыз қалып, қол қусырып отырмағанмен, осы бағдарламаның көмекқолдауымен өздерінің отбасылық шаруасын күрлетіп, кәсіпкерлік жолына түсті. Отағасы Жексемал құқық қорғау саласында еңбек етіп, зейнеткерлікке шықты. Отанасы Эльмира біраз жыл кәсіпкерлік саласында тер төкті.

Эльмира Нұрмұханқызы үс­ті­ міздегі жылы «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасы аясында 1,3 млн. теңгенің шағын несие­ сіне қол жеткізді. Сөйтіп, бұл отбасы Бірлік ауылының Деркөл өзені бетінен жер алып, бау-бақ­ ша екті. – Бизнес жоспарымыз бо­йынша алған қаржының 250 мы­ ңын бақша егуге жұмсадық. Бұған дейін де осы жерде картоп егетін едік. Биыл мемлекеттік қолдау­ дың арқасында егістік көлемін 1 гектарға ұлғайттық. Өнім жаман емес. Әр түптен онның үстінде картоп беріп тұр. Әзірге картопты қазған жоқпыз. 40 тоннаға дейін өнім алармыз деп отырмыз. Не­гіз­­гі мақсат – жергілікті өніммен ау­­дан тұрғындарын қамтамасыз ету­ге үлес қосу, - дейді бағбан Эль­ми­ра Жанақова. Біз атыз басынан картоптан басқа қарбыз, жүгері, асқабақ, қы­ зылша, қызанақ, сәбіз және өз­ге де екпелерді көріп қалдық.

- Біз несие алып отырған «Жұмыспен қамту - 2020» бағ­дар­ ламасы өте тиімді. Біріншіден, не-

Самараның станогы сие өте төмен пайызбен беріледі, екіншіден, несиені кері қайтаруда 18 айлық демалысы бар. Жеңіл несиеге қол жеткізген соң, жұмыс та алға жүре бастады. Бақшада қазір 5 адам жұмыс істеп жатыр. Олардың жалақысының 50%-ын жұмыспен қамту орталығы тө­лей­ ді. Міне, мемлекет тарапынан ха­­лық­қа беріліп жатқан нақ­ты кө­ мек деп осыны айт. Жаңағы айтып өткен жұмысшылардың үшеуін тұрақты жұмысқа алып қа­ла­мын деп отырмын, - дейді Эль­мира Нұрмұханқызы. Отбасы үкіметтен алған жеңіл несиенің қалғанына бизнес жос­ парына сәйкес мал сатып алды. Негізінен сиыр өсіруді көздеп отыр. 11 сиыр (баспақ) сатып алыпты. Отағасы Жексемал қазір қысқы мал азығын қызу қамдауда.

– 155 гектардай жер алдық. Бұ­ рын техникамен шөп шауып көр­ меген соң, аздаған қиындықтар бар. Бірақ алғашқы кездегідей емес, төселіп қалдық. Шөп шабу науқаны біткенше кәсіби трак­ торшы болмағаныммен, өзіме ке­ректі мал азығын қамдайтын

тә­жірибе жинайтын сияқтымын, - дейді ол. Олар жаңа орынға әлі үй салып үлгермеген. Кішілеу етіп жазғы баспана тұрғызған. Алдағы уақытта Деркөлдің жағасынан үй салып, электр желісін жүргізуді ойластыруда. – Істі бастаған соң аяғына дейін жеткізу керек деп есептеймін. Осы жерден үй салып, мал басын өсіріп, тұрақтап жұмыс жасағымыз келеді. Қазір тырбанып тірлік еткен адамды мемлекет далада қалдырып жатқан жоқ. Сонымен бірге алдағы уа­қыт­­та «Сыбаға» бағдарламасына қол созып көрмекпіз. Ол жүзеге асып кеткен жағдайда мал ба­сын асылдандыру да ойда бар. Ел­ба­сының өзі асыл тұқымды мал өсі­ру­ді құптап отырғанда, біз де ел­дің азаматы ретінде бұл бас­та­ма­ға үлес қосуымыз керек деп есеп­тей­­міз, - деді Эльмира. Сөз етіп отырған отбасы мү­ шелерінің еңбекке деген құл­шы­ ныстарына қарап риза болдық.

Думан ҒАЗЕЗ, Тасқала ауданы

- Өзім ауылда туып-өстім. Кейін шопан болып 6 жыл жұмыс жасадым. Механизатор болып трактор да жүргіздім. Қазір ағаш шеберімін, - деп чапаевтық Елеген Усахов өзінің Самара қаласынан сатып алған ағаш өңдейтін станогын көруге шақырды. Жаңадан ағаш өңдеуге арнап салынған кең сарайда іске қосуға әзірлеп жатқан станогы «Корвет-322» аталады екен.

- Осы ағаш өңдейтін құрал Орал қаласында 315 мың теңге бол­са, Самарада біздің теңге­мен 165 мың тұрады. Көп арзан еке­ нін көріп тұрсыз. Бұрынғы ескі станогым да бар. Ол тек ағаш ті­ луге арналса, жаңа станокпен әр ­түр­лі бұрыштар шығару, есік­ке өр­нек салу, жұмырлау т.б. қа­ра­ ғай­ды қалауыма сай қия ала­мын, - дей­ді шебер. Елеген өзінің Отан алдындағы азаматтық борышын Мәскеу қаласында атқарыпты. Құрылыс батальонында жұмыс істеген. Әйгілі «Останкино» телемұнара­ сы түбіндегі Лужники спорт­тық кешенінде, сондай-ақ Отрядный көшесіндегі 16-24 қабатты тұрғын үйлерді қалауда болған. Мұның өзі жас жігіттің құрылыс саласындағы білігін толықтыруға өз себін тигізген. 2007-2009 жылдары Чапаевтағы №1 орта мек-

тепте жұмыс жасап, жас ұрпақ­ ты еңбекке тәрбиелеуде де өзін­дік қолтаңбасы қалыптасты. Мек­тептердегі алғашқы жылы­ жай­лардың өмірге келуіне өз қо­ лымен үлес қосты.

- Үйімді 3 рет кепілге қойып, несие алдым. Басында 250 мың, кейін 450 мың, соңынан 1 млн. теңге ақша алып, шағын бизнесті дамытуға иек артып отырмын. Осының арқасында үйге газ, су кіргіздім. Сөйтіп, қазір өзің көрген ұзын қарағайларды қы­ сы-жазы тіліп, өңдеуге лайықтап, техникалық талаптарға сай сарай салып алдым. Оған есік, терезе, төбелік құрылыстық қажеттіктерді өзім дайындадым. Қарағайды Чапаевтағы «Нұр-ғасыр» ЖШС-дан аламын. Менің қолымнан үйге есік, терезе, балаға бесік жасау да келеді. Моншаға, сарайларға да қажетті жабдықтар істеймін. Бағасы келісімді. Болашақта қазақтың домбырасын, жылқышыларға ер, доға жасауға да машықтанбақ­­ пын. Шағын бизнестің берері көп, - дейді ағаштан түйін түйген шебер.

Тілес ЖАЗЫҚБАЙ, Ақжайық ауданы Суретті түсірген автор

шаңырақ

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Некеге немқұрайлы қарамайық! Қазақ халқы ежелден некені киелі санаған. Қызды тәрбиелі отбасыларға тұрмысқа беруге, баласын текті отбасының қызына үйлендіруге талпынған. Бұл біздің халқымыздың текті халық екенін білдірсе керек. Бүгінде заман өзгерді, ал неке жайының халі нешік? Аудандық әділет бөлімінің берген ақпаратына сүйенсек, қоғамда ақыл тоқтататын жасқа жетіп, некеге отырып, ажырасып жатқандар саны артып отыр. Бұл қоғамның өзекті мәселесі десек, «ажырасуға негізгі себеп не?» деген сауалға жауап іздеп көрдік. Алдымен ауылдың бір-екі жасына осы сауалды қой­ға­ нымда, айтатын жауаптары «өзгені сүйіп қалыпты». Бұл нақ­ты дәлел емес екенін білсе де, өзінің отын өшіріп, өзгемен қол ұстасып кететіндер де бар екенін білдіреді. Ғаламтор­ дағы әлеуметтік желілерде желіккен жастардың осындай қа­теліктерге бой алдырып, өз болашағына немқұрайлы қа­рауы олардың әл­сіз­ді­гі ме деп қаласың?! Бұл елі­міз­­ дің де­мо­гра­фиялық өсі­мінің ке­­муі, тастанды, жетім балалар санының артуы сынды күр­­де­лі мәселелерге әкеліп

соқ­­тыраты­ны анық. Сала ма­­ман­­да­рының мәліметіне қа­рағанда, ажырасуға тағы бір себеп әлеуметтік жағдай­ дан туындайтын түрлі мә­ се­лелер болып отыр. Бұл аза­маттардың белгілі бір дең­гейде жауап­кершілігінің тө­мен­дігін аң­ғар­тады. Ажырасу көп болған сайын бала туу да аз. Көптеген әйел мен еркек ажырасқан­нан кейін біраз уақыт немесе өмір бойы жалғыз басты болып қала­ды. Мұның салдарынан бірін­ші кезекте балалар зиян шегетіндігін ұмытпа­ған жөн.

3 жыл немесе 100 000 км кепілдік

www.uzdaewoo.kz

Надежда ЕСЕТОВА, Зеленов ауданы

Алғаның жақсы болса... Қыз – болашақ жар, болашақ ана. Ең бірінші тазалық пен тәрбиенің нәрі ана сүтімен балаға дариды. Ана әңгімесімен, ертегілерімен бала жарық дүниемен танысады. Жарық дүниеге көрінген сәбиді қоршаған ортамен қа­уыш­тырып, ұяда қанатын қатайтатын – ана. Ана – үйдің берекесі, қыз баланың өнегесі, шаруаның несібесі. Ананың көзінен нұр төгіліп, жан-жағы­ на шуағын төгеді. Сондықтан халқымыз қыз тәрбиесіне ерекше көңіл бөлген, оны жан­ ұяның, сол әулеттің айнасы ретінде көрген. «Қызға қырық үйден тыю, ұлға отыз үйден тыю». Халқы­ мыздың тәрбиелік құрал­да­ры­ ның күнделікті қолданы­ла­тын үлгі-өнеге түр­лері­нің бірі – тыйым. Бұл - ба­ла­лар мен жастарды жаман әдет­тер­ден сақтандырып, жақ­сы­лық­қа бе­ йімдеуден шыққан пе­да­го­ги­ ка­лық ұғым. Осы ар­қы­лы олар әркімді теріс мінез, орын­сыз қимылдардан сақ­тан­ды­рып отырған. Қыз дү­ние­ге келсе, үйімізге береке кел­ді деп қуанатын болған. Хал­қы­мыз қызды көзінің қара­шығындай көріп, асыл затындай қадір­ леген. Сондықтан да келін

түсіруге, қыз таңдауға келгенде жақсы отбасымен, қадірлі адаммен, текті жермен құдаласу­ға тырысқан. Қазақ халқының салт-дәс­түрі бойынша, бір атадан тарайтын (бір рудан) қыз бен жігіт арасындағы туыстық (ру­ластық) қарым-қатынас жеті атадан асуға тиісті. Тіпті бұрын да, қазір де бір рудың көпте­ ген қыз бен жігіті бірін-бірі туыс са­­нап, үй­лене бер­мей­­ді. Қазақ­тың жақ­ сы-жайсаңдары ұ р­ п а­ғ ы н жақсарту, қа­ нын бұзбау үшін ұлын текті жердің қызы­на үйлендіруді мақсат тұтқан. Соған сәйкес ха­лық арасында мынандай сөздер бар: Тегіне қарап қызын ал, Соғуына қарап қару ас. Көріп алған көріктіден, Көрмей алған текті артық. Аяғын көріп асын іш, Шешесін көріп қызын ал. Атақты Шал ақын өзінің үй­ лену туралы ойын өлеңмен былайша өрнектеген: «Әйел алсаң, қарап ал ақыл­дысын, Ол сенің ақыреттік жақын кісің».

Сапа мен қолжетімділік – біздің жетістігіміз!

Жедел желі: 8 800 070 44 04 Қазақстан бойынша кез келген телефоннан қоңырау шалу тегін

Әділет бөлімінің мәліметі­ не қарағанда, Зеленов ауданы бойынша 2013 жылы 159 жас некеге тұруға өтініш білдірген болса, жыл басынан бері 99 неке бұзу ісі тіркеліп отыр. Яғни ажырасу көрсет­ кіші облыстың өзге аудан­дар­ мен салыстырғанда жо­ға­ры. Азаматтардың некеге тұру жасы орташа есеппен 22-23 жас болса, неке бұзатындар 35-37 жастағыларды құрайды екен. Отбасы мемлекеттің негізгі байлығы десек, ұлт тізгінін ұстар ертеңгі ұрпақ мәселесіне салғырт қарамай, маңызды қадамға барарда «он рет өлшеп, бір рет пішіп» барып қадам жасауды есімізден шығармайық.

Гүлсая ӨТЕГЕНОВА, Орал қаласы

Біз қуана ұсынамыз: жылға бөліп төлеу және

үстемесіз

Орал қ., 4-шағынаудан, 28-үй, «CAR CITY URAL» ғимараты, тел./факс: 8 (7112) 22-65-22, 8 701 376 88 66, 8 702 790 59 12, 8 701 383 06 86.

“Атаңа не істесең, алдыңа сол келеді” Иә, қашанда қазақ халқы ата-анасын құрмет тұтып, оларға әрдайым ілтипатпен, сыпайылықпен қараған. Баласының әкеге қа­йы­ рымды, ме­ йірімді болуы туралы Пайғам­ барымыз өзінің хадистерінде де айтып кеткен.

О

Иә, әйелдің ашуланшақ емес, ақылды болғаны – ша­ңы­ рақ­тың бақыты. «Әйелің жақсы болса, бірінші – иманың, екінші – жиғаның, үшінші – ырысыңның тұрағы» деген екен бұрынғылар. Жан мен тән тазалығының жемісі – өнегелі ұрпақ. Иманымыз, жиғанымыз түгел болсын десек, қыздарымызды атабабаның даналығына лайық тәрбиелейік.

13

сы мақаланы жазуға негіз болған, көзге түскен бір жайт, әрбір апта сайын моншаға барып жүргенде маған жағымды әсер еткені бар. Адами құндылықтар арамыздан алыстай бастаған заманда күнделікті өмірде байқала бермейтін, үлгі боларлық әрбір жақсы қарымқатынасқа назар аударғанымыз орынды. Балаларын қасына ертіп, жуындырып жүрген әкені жиі көресің, ал үлкенге құрмет көрсетіп, кәрі әкесін моншаға әкеліп, балаша шомылдырып жүрген ұлды көргенде амалсыз көңіл аударасың. Себебі мұндай жайт сирек кездеседі. Апта сайын бармай қалсақ, денемiз iздеп тұратын, шыққаннан соң рақат бiр сезiмдi бастан кешiрер монша ауылдық жерде адамдардың кездесетін орны да сияқты. Әкелібалалы Отаровтарды сол моншада кездестіресің, әңгіме-дүкен құрасың, Қанат Отаров пен тоқсанға жақындаған әкесі Шәкір туралы көп айтуға болады. Шәкір атамыз - атакәсіптің майталманы, ауданның атақты шопандарының бірі. Қанат әкенің аялы алақанында өсіп, есейіп ер жетті. Сондай-ақ ата-ананың көңілін тауып, айтқан ақылын тыңдап, әкесінің қарамағында көмекші болып қой да бақты. Жасынан әкесімен өмір түйткілдерін бірге көрді. Енді, міне, қартайған әкесіне құрмет көрсету өзінің парызы және міндеті деп санайды. Әкесінің ақ батасына бөлену деген осы болса керек. Жүрегінде иманы жоқ ұл-қыздарымыз әкеге қарсы сөз айтпақ тұрмақ, беті-

нен алып, жаға жыртысуға дейін барып жүргендері жасырын емес. Мұндайда дана халқымыз: «Үміт күткен ұл оңбаған болып кетсе, әке сорлы» демей ме? “Жас кезіңде көрген бейнетің ағып түскен сумен тең, қартайғанда көрген бейнетің езіп ішкен умен тең” деп отырушы еді бұрынғылар. Әкені асқар тауға теңеген қазақ осындай аталы сөзді тегін айтпаса керек-ті. Қанатты әңгімеге тартып, әкесінің көңіл күйін сұрағанымызда, “Кезінде атам Отарды да мектепте оқып жүр­ген шағымда моншаға түсіретін едім”, деген сөзі табиғи қалыпта шын ниетімен айтылды. Міне, қарапайым еңбек адамдарының бейнесі бүгінгі ұрпаққа үлгі болуға лайық. Қартайып, күш-қуаты кеткен кездегі ата-анаға көрсетілген қызметі мәңгілікте жән­ натқа кіруге лайық жан екенін еске салу артықтық етпес. Себебі олар қартайған шағында кішкентай бала секілді бо­ лып қалады емес пе?! Өздігінен жү­ ріп-тұруы, тамақтануы, киінуі қиын­ дай­ды. Сондықтан осы кезде оларды бала көңілін аулағандай көңілін аулап, қамқорлық ету керек. Пайғамбарымыз: «Ата-аналарыңа жақсылық жасаңдар, балаларың да сендерге жақсылық жасайтын болады. Сіздің мейірімдерге толы көз­қа­ расыңыздың өзі – жақсылық» деген. Мұны қазақ бір сөзбен: “Атаңа не істесең, алдыңа сол келеді” дейді.

Уәлиолла ӘБІШЕВ, Қазталов ауданы

14

ӘЛЕУМЕТ Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Болашаққа

Алғыс айтамын

бағдар берер құжат

Таяуда Ақтөбе қаласын­да өткен семинар-кеңесте «Нұр Отан» партиясы басшылары мен Парламент депутаттарының, аймақ­тардағы партия филиал­дары төрағаларының бірінші орынбасарлары мен бөлім меңге­рушілерінің қатысуымен партияның XV съезінде қабылдануы жоспарланған жаңа сая­си док­трина жобасы тал­қыланды. «Нұр Отан» партиясы төраға­сы­ның бірінші орынбасары Ба­ уыржан Байбек семинардың ашылу салтанатында қатысушылар­ды «Нұр Отанның» «Қазақстан2050» стратегиясын жүзеге асыру жолындағы жаңа мақсаттары­мен, сонымен қатар пар­тия­ның болашақтағы мемлекет дамуын­ дағы рөлін, Тәуелсіздік жолында қалыптасқан, уақытпен тексе­ріл­ ген басты құндылықтарын айқын­дайтын саяси доктрина жобасы­ ның негізгі бағыттарымен таныс­ тырды. Доктрина партия мүше­лерін Елбасы ұстанған Мемле­кеттік бағытты тұрақты әрі мыз­ ғымас етуге біріктіреді. «Стратегиялық маңызы бар осы құжатта билеуші партия мис-

сиясы мен Елбасының мемлекеттік саясатының жетістіктерін қамтамасыз ететін құндылықтары қарастырылған», – деп атап өтті Б.Байбек. Доктринада партияның әлеу­меттік саясатының негізі өмір са­пасының әлемдік стандарт­та­ры­на сай азаматтарды әлеу­меттік қыз­ меттердің базалық қоржыны­мен қамтамасыз етуге негізделген: са­палы білім, денсаулық сақтау, та­ за ауыз су, лайықты зейнетақы және экологиялық қолайлы өмір жағдайы деп көрсетілген. «Нұр Отан» партиясы өз доктрина­сын­да әрбір азамат үшін әлеу­меттік берік кепілдіктері бар эконо­ми­ калық гүлденген мемлекетті құ­руға бет алған бағыт-бағдары

бұл­­жымайтындығын мәлімдейді. Партияның миссиясы – дамудың эволюциялық жолын қамтама­сыз ету, өркендеген, бәсекеге қабілетті және әлеуметтік бағытбағдары бар мемлекетті құру. Семинар-кеңестің екінші бө­ лі­мінде «Нұр Отан» партиясы хат­шысының міндетін атқарушы Б.Берсебаев сөз алып, партияның жаңа даму кезеңіне аяқ басқаны, электронды партия жүйесінің құ­ рылымы, ішкіпартиялық жұмыс­ тарды сапалы жүргізуі туралы айтып өтті. Семинар-кеңес жұмы­ сы «Медиа жоспарлау», «БАҚ-пен жұмыс» атты тренингпен аяқтал­ ды. Тренинг барысында қоғамдықсаяси жұмыстарды бұқараға таны­тудағы бұқаралық ақпарат құрал­ дарының рөлі айқындалды. Аталмыш семинар-кеңес жұ­мы­ сы аймақтарда доктрина жобасын талқылауға арналған партия конференцияларымен жалғаспақ.

Гауһар ШАЙХИНИЯЗОВА, «Нұр Отан» ХДП облыстық филиалының бөлім меңгерушісі

Ақынмен

жүздесу

Жаңақаладағы «Ауданаралық сауықтыру ауруханасы» оңалту орталығында Қазақстан Жазу­ шылар одағының мүшесі, ақын Айтқали Нәріковпен кездесу кеші өтті. «Көлбеп жатыр көз алдымда маң дала, Пенделерге қарайтындай паңдана. Әкем күйеу, анам келін болған жер, Сағындым ғой атамекен, Жаң­ ғала!» – деп ақын алдымен сиясы кеппеген жаңа өлеңімен атамеке­ ніне сағынышын жеткізді. Ақынға өмірі мен шығармашылығына қа­ тысты сұрақтар қарша борады.

– Әке-шешем жаңақалалық еке­ нін өлеңімнен білдіңіздер. Олар «Айдархан» кеңшарында тұрды. Ата-анам отбасын құрғаннан ке­ йін Тасқалаға жер аударылып кө­ шіпті. Мен 1940 жылы Тасқалада дүниеге келіппін. Орта мектепті бітіргеннен кейін еңбек жолымды ұжымшардың елді мекенінде кітапхана меңгерушісі болып бастадым. Бір жыл ішінде бар кітапты оқып тауыстым. Кітапты оқимын да ойға қаламын. Шығармашылы­ ғыма осы себеп болды. Аудандық, облыстық газеттерге мақала мен өлең жіберіп тұрдым. Бірі басылды, бірі басылған жоқ. Әйтеуір, жазу­ ға әуес­тік сол кезден басталды.

1961 жылы Орал пединститутына оқуға түстім. Үш айдан соң әскер

қатарына алынып, оқуды тек 1964 жылы жалғастыра алдым. 1970 жылы «Көкмайса», содан соң «Жү­рек толқындары», «Самал», «Са­ ғыныш» атты кітаптарым жарық көрді. Қазір кітабымның саны 20-ға жетті. Оқу орнын бітіргеннен кейін «Орал өңірі» газетінде журналист, облыстық телеарнада редактор болып жасап, зейнеткерлікке шық­тым, – деп ақын өмір жолынан сыр шертті. Ол сөз арасында оқырманын маржан жырларымен сусындатуды да ұмытпады. Кеш көрермендерінің дені қа­риялар еді. Жасы шамалас болған­ дықтан, олар ақынның жанын жақ­ сы ұқты. «Немере» деген өлеңінде ақын: «Тіл жетпесе, қас-қабақпен ымдайды, Анау-мынау сылтауыңды «ұрмайды». Көңіліне жақпай қалса бір ісің, Тегін жатқан «насыбайын» бұл­ дайды», – деп немеренің бал қы­

лықтарын езу тарттыра сипаттады. «Күні кеше жан жүйемді қозғаған, Алыс тартып бара жатыр өз балам. Жаным қазір немеремнің үстінде, Әсер етпес енді басқа сөз ма­ ған» деп, барлық қарияның басынан кешетін жағдайды дөп бас­ қан ақын селт еткізбей қоймады. Ақын өлеңдері арқылы адам психологиясын ашты. Сондықтан да өлеңдері тыңдарман жүрегіне жол тауып жатты. Кештің көркем өтуіне оның замандасы, ем алу­шы Каспи Жахатов, термеші Сұң­ғат Жанаев атсалысты. Кешті қоры­тындылаған орталықтың дирек­торы А.Досалиев оған сый-сияпат көрсетіп, қолтаңбасы қалдырыл­ ған кітаптарды кітапхана қорына қабылдап алды.

Меңтай БЕКТҰРСЫНОВА, Жаңақала ауданы

Инфаркт алып, облыстық кардиология орталы­ ғының хирургия бөліміне «Жедел жәрдем» көмегімен келіп түскен едім. Онда кардиохирург Талғат Ғұсма­нов­ тың қабылдауында болдым. Жүрегіме ота жасалғанын білмей де қалыппын. Екі күннен кейін палатаға келіп, «Апа, қалайсыз? Сіз отадан сәтті өттіңіз» дегенде, кеудемнің қуысындағы жұдырықтай ғана жүрегіме жан кіргізген Талғат балама алғысымды сөзбен айтып жеткізе алмадым. Білікті маман Талғат балама жемісті еңбек, ұзақ ғұмыр тілеймін. Онымен қызметтес медбикелерге де ризашылығымды білдіремін.

Бәтима ЗИНУРАЙҚЫЗЫ, зейнеткер, Орал қаласы

Отбасындағы дана ана­ лар – ұрпақтың ұла­ғатты өсуіне мықты діңгек, ұйыт­қы. Солардың қа­тарына Қойсын Да­уыл­ байқызы Әжіғұлкелінін қосқан жөн.

Қ

ойсын Дауылбайқызы Бөкей ордасы ауда­ны­ ның Мешітқұм ауылында 1931 жылы дүниеге келген. Оның балғын балалық шағы бал жалатпаған. Қиындықты көп көріп, ширығып өсті. Ау­дан ор­-

Ақылман ана талығындағы орта мектепті тә­ мамдап, Мешітқұм ауылын­дағы бастауыш мектепке мұға­лім бо­лып орналасты. Осы мектеп­те қызмет істеп жүріп, бо­лашақ жан серігі Мұхтар Әжі­ғұл­ұлы­мен танысқан. Осы та­ныстық уа­ қыт өткен соң үлкен махаб­бат­қа айналып, 1950 жылы олар бас қосты. Сөйтіп, 62 жыл бо­ йы бірге ұзақ әрі айшықты да қызықты тұрмыс кешті. Қой­­сын­ ның өмірлік серігі Мұхтар – Ұлы Отан соғысының ардагері, до­ғарыстағы полковник. 40 жыл бойы партия, кеңес, кәсіп­одақ органдарында басшылық қыз­ метте болып, жемісті еңбек етіп, игілігін көруде. Бөкей ордасы, Сырым аудандарының құр­мет­ті азаматы. Қойсын келін болып түскен күннен бастап, шын мәнінде үй­дің берекелі тұлғасы, отбасы­ ның көркіне айналды. Ол жайлы Мұхтар ағай былай дейді: «Қойсын - мінезге бай, өз пікіріне, ісіне берік, әр нәрсеге еліктемейтін, байсалды да кең пейіл жар».

1950 жылдардан бастап Жым­ питы, Қаратөбе аудандарының бастауыш кластарында мұға­лім болды. Мұхтар ағай отбасымен Оралға кө­шіп келгенде, ұлағат­ты ұстаз С.Сейфуллин атында­­ғы №11 мектепте 1972-1977 жыл­­дары бізге тәрбиеші болды. «Ұстаздық қылған жалық­пас үй­ретуден ба­лаға» – деп ұлы Абай айтқандай, ерінбей, жа­ лықпай, бар білгенін үйретті. Жылы жүзінен мейірім шуа­ ғы төгіліп тұратын. Айтар сө­­зін жаймен түсіндіретін, ешуа­ қыт­­та дауыс көтермей­тін еді. Үйден алыста жүрген кезі­міз­де туған анамыздай қамқор­лай­ тын. Әсіресе, интернатта кешкі тамақ ерте ішіледі, жат­қанша қарнымыз ашады. Сол кез­де апай үйден тамақ дайындап әке­леді. Кей кезде киімі жү­деу

балаларға, қыздарға үйі­нен киімкешек әкеп беретін. Біз онымен емін-еркін сырласатынбыз, бо­ла­ шақ арманымызды айтатын едік. Бізге ең бастысы - білім алу керек екенін ескертетін. Қыз балаға тән кішіпейіл, үлкенді сыйлауды, ілтипатты, қамқоршы, мейі­рімді болуды үйретті. Оның тәр­биесімен білімді де мейірімді болдық. Бос уақытта кесте тігу, тоқуды үйрендік. Осы тамаша адам ұжым арасында өте мә­дениетті, беделді, сыйлы мінезімен есте қалды. Жұмсақ мінезді, кішіпейіл, мейірімді жан еді. Мектеп бітіргенімізге 35 жыл тол­ғанын былтыр 26 шілдеде бірге тойладық. Сол кезде Қойсын апай мен Мұхтар ағай төрде жарқырап, көтеріңкі көңіл күймен, жайдары қалыпта жарқырап, күлімдеп отырды. Сол бейнесі есімізде мәң­ гі сақталады. Қойсын апай, аяулы ұстазымыз! Өтіпті-ау өзіңізбен қыс-жазымыз. Есіміңіз мәңгі бақи сақталады. Өтсе-дағы арадан жылдарымыз! Топырағың торқа болсын, аяулы ана! Артта қалған ұрпағың сізге риза. Жаныңыз жәннатта бола көрсін Жаратқан Аллам өзі қолдап қана. Міне, аяулы ұстаз Қойсын ана­ мыздың өмірден кеткеніне де жыл толыпты. Ұстаз өмірден кет­се де, берген тәрбиесі, айтқан ақылойы, аналық жылуының се­зімі еш­уақытта ұмытылмайды. Жар­қы­ра­ған әдемі, көрікті жүзін сағына еске алып, айтып отырамыз.

Сәуле БИМАҒАМБЕТОВА, Дариға ӘБДІРАХМАНОВА, С.Сейфуллин атындағы №11 мектептің 1977 жылғы түлектері

МӘСЕЛЕ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

15

Ел Үкіметі шағын және орта бизнесті қолдау бағытында ауқымды жұмыс жасады. Атап айтқанда, елімізде кәсіпкерлікті қолдаудың нормативтік-құқықтық базасы қалыптастырылды, бизнесті тексеруге бірнеше мәрте мораторий жарияланды. Дағдарысқа қарсы мемлекеттік бағдарлама шеңберінде кәсіпкерлікті несиелеуге қомақты қаржы бөлінді. Салықтық жүктеме төмендетіліп, салық салудың жеңілдетілген жүйесімен жұмыс істейтін кәсіпкерлерге қолдау көрсетілді. Айша ӨТЕБӘЛІ, «Орал өңірі»

Қанағат қыл, М

емлекет тарапынан көр­­сетіл­ген осындай қам­қорлықты тиімді пайдаланған кәсіпкерлердің бір­қатары бүгінде аяғынан тік тұрып, шаруаларын бірыңғайлап алды. Үкімет қолдауына жауап ретінде олар өздері құрған серіктестік пен кәсіпорындарға жергілік­ті тұр­ғындарды жұмысқа тартып, елде­ гі жұмыссыздардың санын азай­туға атсалысты. Олар, бір жа­ғы­ нан, өздері өндірген өнімдерін ха­лыққа кеңінен тарату арқылы са­ лық түсімінің көлемін ұлғайтса, екіншіден, отандық тауар өндірісін дамытуға үлкен үлес қосуда. Адал еңбектің арқасында өзде­рін де, өзгелерді де ризалап жүр­ ген кәсіпкерлер елімізде жетіп ар­тылады. Бірақ, өкінішке орай, кә­ сіпкерлердің бәрі бірдей ондай емес болып шықты. Олардың ара­сында жалған кәсіпкерлікпен ай­на­лысып, көп ақша тауып жүр­ген­ дері де, мемлекет тарапынан көр­сетілген қамқорлықты тек өз мақ­ сат­тарына бұрып алып, қоғамға зиянын тигізіп жүргендері де бар екен. Жалған кәсіпкерліктің эконо­ ми­калық қылмыстың бір түрі еке­ні белгілі. Ал экономикалық қыл­ мыс мемлекеттің дамуына кедер­гі келтіреді. Өкінішке орай, бүгін­де қылмыстың тап осы түрі кәсіп­ керлер арасында жиі болмаса да, ішінара кездесіп қалады.

Жарты жылда 17 жалған кәсіпкер... Мысалы, қалалық салық бас­ қар­масы қызметкерлерінің мәлім­ деуінше, басқарма бойынша ағым­ дағы жылдың 1 шілдесіне дейін 17 адам жалған кәсіпкер ретінде тіркелген. Олар салықтан жалта­ру арқылы мемлекетке ҚҚС бо­ йынша 2 326 795,9 мың теңге мөл­шерінде зиян келтірген. Жасы­ рын жолмен пайда тапқысы кел­гендер тек биыл ғана пайда болып отырған жоқ, олар ел аума­ғында бұдан бұрын да жиі бол­ма­ ғанымен, анда-санда бір төбе көр­ сетіп қояды. Соның өзінде жал­ған кәсіпкерлерден келетін зиян шаш етектен. Мысалы, 2005-2009 жылдар аралығында жалған кә­сіпкерлікпен айналысқан И.Га­ ла­ган дейтін азамат мемлекетке 491,6 млн. астам теңгеге зиян келтірсе, тағы бір жалған кәсіп­кер «Стройэкспорт» ЖК жетекшісі

А.Ки­лимов мемлекет­ке 238,5 млн. жуық теңге кө­лемінде зардап шек­ тірді. Бұлар жалған құжат жасау арқылы мол пайда табуды көзде­ ген. Олардың қылмысты істерін сот анықтап, кінәларын мойнына қойды. Сөй­тіп, жоғарыда есімде­рі аталған ай­лакер кәсіпкерлер «ішкен-жегендерін» қайта «құсуға» мәжбүр болды. Облыстық экономикалық қыл­мысқа және сыбайлас жемқор­ лыққа қарсы күрес департаменті­ нің өкілдері берген мәлімет те осыған ұқсас. Олардың айтуын­ша, 2011 жылы белгісіз біреулер «СДО-Силикат» ЖШС атынан мұ­ най өнімдерін алу және оны тара­ту бағытында жалған кәсіпкер­­лік­пен айналысып, мемлекетке 105 миллион теңге көлемінде зиян келтірген. Бұдан басқа «Стройком-К» ЖШС атынан әрекет жаса­ ған белгісіз тұлғалар да есеп құ­ жаттарын жалған жасау арқылы әріптес мекемелерінің салықты тиісті мөлшерде төлемеуіне се­ бепші болған. Сөйтіп, олар 388,5 миллион теңге мөлшерінде бюджетке зиян шектірген.

Тексертпеу үшін түрлі амалдар жасайды Ал Орал қаласы бойынша мемлекеттік санитарлық-эпиде­миологиялық қадағалау басқар­ масы қызметкерлерінің пікірінше, кейбір кәсіпкерлер өздеріне бе­ рілген жеңілдіктерді місе тұт­пай отыр. Тазалық сақшыларының ай­туынша, бұдан біраз уақыт бұ­рын «ҚР Мемлекеттік бақылау жә­не қа­дағалау туралы» Заңына толық­ тырулар мен өзгерістер енгізі­ліп, осыған байланысты жоспарлы тексерулер саны әжептәуір азайған. Мысалы, бұрын кондитер­ лік цехтар мен қоғамдық тамақ­та­ну орындары айына бір немесе үш айда бір қадағаланса, қазіргі таңда аталған нысандар жарты жылда бір-ақ рет тексеріледі. Ал азық-түлік сататын сауда нүктеле­рі жылына тек бір рет қана тексе­ ріле­ді. Толықтырылған заң бо­йынша мемлекеттік тіркеуден өтіп, ісін жаңадан бастаған кәсіпкер­­лер­ді 3 жыл уақыт өтпейінше, тек­серуге болмайды. Бұл жағдай­лар­дың барлығын мемлекетіміз елімізде шағын және орта бизнесті дамыту мақсатында жасап отыр. Бірақ, өкінішке орай, кейбір кәсіпкерлер мемлекет тарапы-

кәсіпкер...

нан жасалып жатқан жағдайды ел игілігі үшін емес, керісінше тек өз пайдасына ғана жаратуға тырысады. Мысалы, жоғарыдағы заңды пайдаланып, кейбір кәсіпкерлер санитарлық тексерулерді мүлдем болдырмау мақсатында бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан асханасын немесе дүкенін 3 жылдан кейін басқа біреуге жалға беріп немесе өз туысына сатқан болып, өзге атпен тіркеуден қайта өт­кізеді де, жұмысын одан әрі жал­ғастыра береді. Бірақ құжат бойынша бұл сауда нүктесі басқа адамға көшкендіктен, ол жаңадан ашылған нысан болып есептеледі де, заң бойынша оны тексеруге болмайды. Осындай жолмен кей­ бір кәсіпкерлер онсыз да сиреп кеткен жоспарлы тексеруді мүл­ дем жасатпауға тырысады. Таза­лық жоқ жерде неше түрлі жағ­ дай­дың орын алатыны белгілі. Жаңағыдай әрекет жасаған шағын бизнес иелерінің кесірінен ел арасында жұқпалы аурулар таралуы мүмкін.

сырды. Көршілердің бірі тағы бір дүкеннен жаңғақ дәнін сатып алып, одан жыбырлаған уақ құрт­тарды көріп, қоқыс салатын жә­ шікке лақтырып тастағанын айтты. Дүкеннен мерзімі асып кеткен кәмпит сатып алған танысым оны пайдалануға қауіптеніп, жойып жіберді... Осы тақырыпта сұхбаттасып отыр­ғанымызда, СЭС қызметкері толықтырылған заңға сәйкес өзде­ рінің ісін жаңадан бастап жат­қан кәсіпкерлерге бара алмайтынын айтып, оларға сауда мәдение­ тін ең болмаса, сол аймақтағы кә­сіпкерлер қауымдастығы немесе «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қо­ры» АҚ арқылы үйрету керек деген болатын. «Тұтынушылармен мәдениетті қарым-қатынас қа­лып­­тастыруды және адам қауіп­сіздігі мен еңбек заңдылығын сақтауды кәсіпкерлерге заң арқылы міндет­ теп қою керек. Сонда ғана елімізде жаңа дамып келе жатқан кә­ сіпкерлік қызметтің сапасы артып, дұрыс жетіледі» дейді мамандар.

Заңмен міндеттеу керек

Жалақысын бермей, жұрттың еңбегін қанайтындар да бар

Былтыр жазда газетімізде үр­мелі ойыншықтардан құрасты­ рыл­ған ойын алаңы және оның зия­ны жөнінде жазып, дабыл қақ­қанбыз. Сол жолы қаладағы осындай бірнеше ойын алаңының қо­ жайындарымен және Орал қала­сы бойынша мемлекеттік сани­ тарлық-эпидемиологиялық қада­ғалау басқармасы қызметкер­ле­ рімен жолығысып, осы бағытта бір­неше сұрақ қойдық. Сонда ұйым­дастырушылар ойын алаңын құрудың ережесі жөнінде білмейтіндіктерін аңғартса, СЭС қыз­мет­ керлері оларды тексеруге құқта­ ры жоқ екендігін айтып, ақталды. Кәсіпкерлер биыл да қаланың әр жерінде ойын алаңдарын жасақ­ тап, ақша табуда, ал балалардың өмірі үшін мұның қауіпті екеніне ешкім пысқырып та қарап жат­қан жоқ. Дүкендерден мерзімі асып кеткен тағамдарды да жиі кездестіретін болдық. Мысалы, осы жолдардың авторы жақында бір дүкеннен ет консервісін алып, ол бұзылып кеткесін кері әкеліп тап­-

Айтпақшы, кейбір кәсіпкерлер арасында жұмыс көзін ашқаны­ мен, қызметкерлері мен жұмыс­ шы­ларына еңбекақы төлемей, құр уәдемен тойдырып жүре бере­тін­ дер де кездеседі. Облыстық ба­қылау және әлеуметтік қорғау департаментінің қызметкерлері біз­ге осындай жағдаяттар жөнін­ де нақты ақпараттарды да берді. Мамандардың айтуынша, өзде­рін қорғауды сұрап, өтініш айтып ке­летіндердің көбісі жеке кәсіпкер­ лерде жұмыс істейтін адамдар екен. Олардың сөзінше, жеке кә­сіп­керлердің көбісі жұмысқа ал­ған адамдарымен еңбек шартын жа­ сауға аса құлықты емес. Басқа жерден жұмыс таба алмай, осы жерге қалай да табан тірегісі келіп тұр­ған адамның мұндай талапты бірден қоя алмайтыны түсінікті жағ­ дай. Жұмысшы еңбегін қанау де­ген осыдан келіп шығады. «Оларды қорғау үшін жұмыс беруші мен жұмысшы арасында еңбек шарты

жасалуы керек. Мұндай құжатсыз оларды біз қалай қорғаймыз?» дейді еңбек инспекторлары. Осы жағдайды қаперге салған мамандар жұмысшымен арада еңбек шартын жасауды кәсіпкерлерге заңмен міндеттеу керек дегенді айтты. Адами құқықтары тапталған жұрт осындай шағыммен «Нұр Отан» ХДП облыстық бөлімшесі жанындағы қоғамдық қабылдауға да жиі келетін көрінеді. Атал­мыш қабылдау бөлмесінің меңге­ рушісі Гүлжан Мұқтарқызының айтуынша, мұндай мәселелер көп жағдайда осы бөлмеде кесте бойынша қабылдау жүргізіп отыр­ ған құзырлы орган өкілдерінің ықпалымен оңды шешіліп жатады. Ел Үкіметі тарапынан көрсеті­ ліп жатқан қолдау көмекті барын­ша пайдаланып, жеке ісін дамытып алған кейбір кәсіпкерлердің арасында мемлекетке салық, жұ­­мысшыларға жалақы төлеме­гені­мен тұрмай, жергілікті билік өкіл­деріне қарсы шығып, заңға ба­ғын­ ғысы келмейтіндері де бар. Мұн­дай фактілер еліміздің түкпір-түк­ пірінде кездеседі. Мемлекет та­рапынан қолдау алған кәсіпкер­ лер арасында өз өнімдерін жергілікті тұрғындарға қолжетімді ба­ғаға ұсынып жатқандары да өте сирек. Олардың өзі жергілікті би­ліктің ықпалымен анда-санда әлеуметтік мекемелерге көмек көрсеткен түр көрсетіп қояды. Оның үстіне Сыбайлас жемқор­лық және экономикалық қылмыс­пен күрес агенттігі төрағасының орынбасары Марат Ахметжа­нов­ тың «Қазақстанның 16 ірі компаниясы ұзақ жыл бойы радикалдық діни ағымдарды қаржыланды­рып келген» деген мәлімдемесіне ха­ лықтың бейжай қарамағаны анық. Аталмыш 16 ірі компанияның артында еліміздің 16 ірі бизнесмені тұрған жоқ па? Міне, осындай жағымсыз әре­ кеттері арқылы бизнес өкілдері халықтың наразылығын туғызуда. Бұл жағдайдың ел экономикасын жақсартуды көздеген мемле­кет бас­шысының тапсырмасын жү­ зеге асыруға кедергі келтіретіні анық. Сондықтан Үкімет тарапынан бе­рілетін көмекқаржыны алу үшін кә­сіпкерлердің жоғарыдағы та­лаптарды іс жүзінде орындауы және оның халықпен қарымқатынасы мен адамгершілік қадірқасиеті ескерілсе екен дейміз.

16

әділет Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

«Айқын» жобасы

КӘСІПКЕРЛЕРДІҢ НАЗАРЫНА!

олқылыққа жол бермейді Заңдылық пен құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету жұмыстары шеңберінде Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитет өтініштердің қаралу, ілгері жылжу тәртібін жария етіп отыратын, шенеуніктер мен азаматтардың жеке байланыстарына жол бермейтін «Айқын» жобасын әзірледі. «Айқын» жобасы арқылы же­ ке және заңды тұлғалар өзде­рі­нің өтініштерінің мемлекеттік органдарда нақты мерзімде қаралуын интернет желісі арқылы бақылай алады. Сондай-ақ жаңа жоба прокуратура органдарына мемлекеттік ор­гандардың жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау жөніндегі қызметін нақты уақыт режимінде ұдайы түрде бақы­ лауға және қадағалауға мүмкін­ дігін береді. Мысалы, өтініш деректемелерін, құжаттың ілгері жылжуын, қабылданған ше­шімді, сонымен бірге қарау мерзімдерінің бұзылуын да ба­ қылауға болады. Өтініш берушіге дербес 18 сан­ды талон беріледі, оның көме­гімен автоматтандырылған жүйеге еніп, өтініштің қаралу нәти­желері, мерзімнің ұзарты­ луы, өтініштің аумақтық ретпен (ведомстволық ретпен) жол­­дануы туралы ақпарат алу үшін төмендегі тәсілдер қолда­ нылады:

- 8-800-080-7777 нөміріне (байланыс телефоннан) және 1414 нөміріне (ұялы телефоннан) тегін қоңырау шалу (операторға талонның нөмірін айту керек); - талонның нөмірі жазып, 1012 нөміріне СМС-хабарлама жіберу (барлық байланыс операторларына 15 теңге), - Бас прокуратураның Құ­ қықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі ко­митетінің сайтына кіру: Һttp://sегvісе.ргаvstаt.кz, «Мемлекеттік органдарға жүгіну» тарауын таңдап, талонның нө­ мі­рін теру керек. Бұл тәртіп бұзылған жағдайда өтініш беруші 115 нөмірін теріп, Бас про­ куратураның СаІІ орталығы­на хабарласа алады. Ағымдағы жыл­дың 1 сәуірінен бастап облыс әкімінің аппаратында және жиырма басқармада «Айқын» жобасы іске қосылды. Қосылған уақытынан бастап, қазіргі кезге дейін 2140 талон беріліп, деректер қорына енгізілген. Алдағы жылдың 1 қаң­тарынан

бастап облыстық маңызы бар қала мен аудан­дардың әкімі аппараттары, облыстық мәслихат, орталық атқарушы органдардың жергілікті өкілдіктері, ҚР Президентіне тікелей есеп беретін және бағынышты мемлекеттік органдар жобаға қосылады. Ал 2015 жылдан бастап аудандық өкілдік және атқа­рушы органдар да бұл жобаны пайдаланатын болады. Осылайша бұл жоба өтініш­ терді қарауды созбалаңға салуды жойып, өтініш қарау кезіндегі басқа да олқылықтарға жол бермейді. Егер олқылықтар орын алған жағдайда жедел про­курорлық кірісу шараларын қабылдауға, жүгінген тұл­ ғаның құқықтарын қорғауға бағытталған.

Сая УТЯПОВ, ҚСжАЕАЖК БҚО бойынша басқармасының аға прокуроры

«Бизнестің жол картасы - 2020» мемлекеттік бағдарламасы бойынша «Әділет» республикалық ғылыми-білім орталығы» ЖШС

2013 жылдың 31 желтоқсанына дейін әрекеттегі бизнеске сервистік қолдау көрсету шеңберінде мемлекеттік сатып алуға, ұлттық компаниялардың және жер қойнауларын пайдаланушылардың сатып алуларына байланысты келесі қызметтерді көрсетеді: - конкурсқа/тендерге қатысу үшін өтінімдерді дайындау; - конкурсқа/тендерге қатысуға арналған өтінімдердің сараптамасын (аудит) жүргізу; - Қазақстанның сатып алу бойынша бірыңғай құрылымданған ақпараттық базаны кіргізетін ғаламтор көзіне қосу; - мемлекеттік және басқа да сатып алу түрлері бойынша кеңестік қызметтер; - мемлекеттік және басқа да сатып алуларға қатысу үшін мүмкіншілігін жетілдіруге кәсіпорынның/жеке кәсіпкердің құжаттамаларын сараптау; - сатып алуды ұйымдастырушылардың әрекеттеріне/әрекетсіздіктеріне шағым жасау; - қазақстандық қамтылуын есептеу; - жылдық жобалардың негізінде Қазақстанның мемлекеттік және басқа да сатып алулардың нарықтық сыйымдылығы бойынша аналитикалық есептер беру; - қоршаған ортаны басқару менеджменті жүйесін сертификациялау.

Мекенжайымыз: Орал қ., Т.Масин көшесі, 67, тел.: 8 (7112) 51 92 25, e-mail: zko_adilet@mail.ru

Малдан келген

залал иесінен өндірілді

Соңғы жылдары күре жолдың бойындағы көлік апаттарына жол бойындағы мал табыны жиі себепкер болуда. Әсіресе, түнгі жолдардағы мал қауіпті. Күре жолдың бойымен құстай ұшып келе жатқан талай көлік малға соқтығысып, мұрттай ұшып жатқанынан оқырман қауым хабардар шығар.

О

Адам өлтірген

азғындар

Жастайынан күрес және бокспен айналысқан Елдар Өтешев өзгелерге әлімжеттік жасағанды жақсы көретін.

С

ол әдетімен мол ақша табу мақсатында ол биыл наурыз айының басында ауылдағы жуас жігіттердің бірі Б.Баймағамбетовке жөнсіз тиісіп, «Маған 15 000 теңге ақша тауып бересің» деп талап қойған. Осы келеңсіз жәйттің соңы Б.Бай­ мағамбетовтің бала кезден бірге жүрген досы А.Мұқашевтың өлімімен аяқталды. Соңғы кездесуде Елдар бұ­ ларды ауылда салынып біт-

пеген үйдің бірінде кездесуге шақырған. Сөйтіп, наурыздың 22-сі күні кешке қарай Б.Бай­ мағамбетов қанша қорықса да, сұраған ақшасын таба алмай жүргенін айту үшін жолдасы А.Мұқашевты қасына ілестіріп, Елдардың белгілеген жеріне келеді. Бұл жерде оларды Елдар, Мирас Тоқтар, ағайынды Сейілбек және Сайлаубек Дүй­ сенбаевтар күтіп тұр екен. Ақша тауып бере алмаған екеуді

төртеуі бірдей жұдырықтап, бел­беумен қылғындырып, баскөзге қарамай тепкен. Соққы­ дан әбден әлсіреген А.Мұқашев Елдар басынан тағы бір тепкенде, сол жерде жан тапсырды. Кейін сот-сараптама қызметі А.Мұқашевтың ажалы басқа тиген тепкінің салдарынан бол­ ғанын анықтады. Үстіміздегі жылы наурыз ай­ ын­да болған бұл сұмдық оқиғаға қатысты ашық сот тамыз айының 2-сі күні болды. Аудандық сот Елдар Өтешевті 8 жылға, Сейілбек Дүйсенбаевты төрт жыл­ ға, Мирас Тоқтарды үш жылға бас бостандықтарынан айыруға, Сай­лаубек Дүйсен­баевты жаза­ сын шартты түрде екі жыл сынақ мерзімінде өтеуге үкім етті. Айнұр НҰРҒАЛИЕВА, №2 Теректі аудандық сотының бас маманы

сындай мазмұндағы оқи­ ғаға қатысты істердің бірі маусым айында №2 Ақжайық аудан­ дық сотында қаралған болатын. Өткен жылы 6 қараша күні іңір қараңғысында Атырау – Орал автожолымен жүйткіп келе жатқан «AVTOLIFE» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің иелігіндегі кө­лік Ақжайық ауданының Ақсуат ауылының тұсына келгенде, жолға кенеттен шыға келген ірі қараға соқтығысып, апатқа ұшырады. Абырой болғанда, көлік бүлінгенімен, оның ішіндегі адам аман қалды. Жүргізушіге еш зақым келген жоқ. Айдың күні аманында қараусыз жүрген бейсауат малдың кесірінен қымбат көлігі бүлініп, зардап шеккен мекеме мал иесі А.Рысқа­ лиевтен келтірілген 400 мың тең­ ге шығынды өндіріп беруді талап етіп, сотқа шағынды. Ал мал ие­ сінің аталған малды көлік апаты болмастан бұрын сатып жібердім деген уәжі дәлелін таппады. Қазақстан Республикасы Аза­мат­ тық кодексінің 124-бабына сәй­кес жануарларға мүлікке қатыс­ ты ережелер қолданылады. Мен­­шік иелерінің өзгелердің заңмен қорғалатын құқықтары мен мүд­

делеріне нұқсан келтірулеріне жол берілмейді. Мал иесі мүлкімен бас­қаларға келтірген залалы үшін жауапты. Ал Қазақстан Респуб­ ликасының жол қауіпсіздігі ере­ жесінің 24. 8-тармағына сәйкес мал иелерінің малды қатқыл қап­тамалы жолдардың бойында түн­ ге қарай қараусыз қалдыруына тыйым салынған. Осы заң қағидалары мен жол ережелерін, азаматтық іс жүргізу заңдарының тиісті баптарын бас­ шылыққа ала отырып, сот мал иесі А.Рысқалиевтен көлік иесіне келтірген 400 мың теңге мен 13 мың теңге мүлікті бағалау шығындарын және 12390 теңге мемлекеттік баж салығын, небары 425390 теңге өндіру жөнінде шешім шығарды. Үстіміздегі жылғы 13 тамызда қар­сы тараптың апелляциялық шағы­ мын қараған Батыс Қазақстан об­лыстық сотының азаматтық және әкімшілік істер жөніндегі сот ал­ қасы Ақжайық аудандық сотының шешімін күшінде қалдырды.

Аманкелді ШАХИН, Батыс Қазақстан облыстық сотының баспасөз хатшысы

денсаулық Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Қорқынышты сурет

Ел үкіметінің шешімімен шілде айынан бастап елімізде шығарылып, сатылатын барлық темекі қорапшаларының сыртында адам шошырлық суреттер бейнелене бастады.

М

ұндай шешімді қол­ даған мамандар жан түршігерлік сурет­тер адамның темекі шегуіне тосқауыл болады деп күтеді. Қорапшалар сыртында темекі шегудің салдарынан туындайтын обыр және өкпе эмфиземасы, миокард инфаркті, қол-аяқ гангренасы, белсіздік және бедеулік аурулары, жүкті әйелдердің түсік тастау қаупі, сондай-ақ терінің уақытынан бұрын қартаюы туралы ескертулер пиктограммалармен көр­ сетілген. Бір талының өзі түрлі улы қоспалардан тұратын темекіге адамдардың тәуелділігі ерте кезден-ақ етек алып келеді. Еуропа мен Азияны XV ғасырда жаулаған темекі алғашында тіс ауруына қарсы қолданылатын дәрі ретінде пайдаланылған. Ал 1878 жылы дүниеге келген ақын Омар Шораяқов өзі өмір сүрген қоғамда: «Денсаулыққа зор кесел, Үйрете көрме ауызды, Насыбай менен шылымға», - деп жырлаған екен. Қазіргі таңда біз де болашақ ұрпақтың ден­ саулығына төнген қауіпті жоюға дабыл қағудамыз. Дүниежүзілік денсаулық сақ­тау ұйымының деректеріне сүйенсек, темекі шегудің салдарынан болатын аурулардан ХХ ғасырда 100 миллион адам көз жұмған екен, ал ХХІ ғасыр­ да темекі Жер планетасының 1 миллиард тұрғынының өмірін алуы мүмкін. Денсаулық сақ­­ тау министрлігінің мәліме­тін­ ше, Қа­зақстанда жыл сайын темекі тартудың салдарынан 25 мыңнан астам азамат көз жұмады. Халықтың 27 пайызы немесе еліміздің әрбір төр­тінші тұрғыны никотинге тәуелділіктен зардап шегуде. Осындай жан түршігерлік цифрларды алға тартатын мамандар, қорқынышты суреттер­­дің темекіқұмарларды райынан қай­­таруға бір себеп болса екен дейді. Темекі қорабындағы сурет­тер, шынымен де, жүрек айны­тып, қорқыныш сезімін ұялатады. Осы орайда «Тұтынушы­лар қорқынышты суреті бар темекілерді көргенде бас тарта ма, жоқ әлде... мән бермей ме?» деген сауалмен бірнеше дүкенді аралап шығуды жөн көрген едік. Сауда айналымында табыстың басым бөлігін құрайтын те­­ме­кі өнімінің өткірлігін сатушылар мойындап отыр. «Алайда әр

адам өз денсаулығын ойлауы қажет. Біз заң аясында саудамызды жасаймыз. Кейбіреулер, әсіресе, жасы ұлғайғандар су­ретсіз темекі сұрап жатады. Ондай темекілер бұрыннан қалып қойғаны болмаса, қазір сатылымда жоқ. Сондықтан қо­рабында «ауру» суреті бар темекіні шарасыздықтан алады. Ал жастар жағы көп мән бермейді», - деген еді Ақсай қаласының орталығындағы бір дүкеннің сатушысы. Айтқандайақ, сол екі арада бір жас жігіт келіп, сыртында «шылым шегу тістің түсуі мен пародонтозға шалдықтырады» деген жазуы бар көк «Bondты» қалтасына сүңгітіп, шыға жөнелді. Тіпті сыртындағы суретке мән де бермеді. Келесі дүкендегі сатушы апай суреті аса қорқынышты, әсіресе, шіріген ішкі органдары бар суреттері бар қораптардан бас тартатындар бар екенін айтады. «Бірақ бәрібір темекі алмай кетпейді. Өздерінің түсінігіндегі суреті «онша қорқынышты емес» қораптарды саудалайды. Жейтін тамақ алмаса да, темекіден бас тартпайды. Мәселен, нан 70 теңге, ал темекі 170 теңге. Бір темекінің құнына екі нан алуға болады немесе пісіретін макарон алса да болар еді. Біз тауар алғанда «Bondтың» 6 қорабын аламыз. Сол 3 күнге әрең жетеді. Жалпы, «Bond», «Marlbora», «Sobranie» секілді бағасы қым­ бат темекілер тез өтіп кетеді. Қорқынышты суреттердің темекі шегетіндерді «қорқыта» қоймайтын секілді», - дейді сатушы апай. Өзге дүкен сатушылары да қорқынышты суреті бар темекілердің өтімділігі кемімегенін айтып отыр. Тұтынушыларға «Қорап сыр­­тындағы сурет темекіге деген көзқарасыңызды өзгертті ме?» деген сауал қойған едік. Нұрлан деген ағамыз: «Қорап сыртындағы суреттер шынымен де қорқынышты. Ойланған жан­ ға бұл суреттердің маңызы зор. Таныстарымның көпшілігі шошынып жатыр. Маған да «мен де осылай ауырамын ба?» деген ой келеді. Темекі шегуді қоюды да ойлап жүрмін. Бірақ қиын екен», - дейді. «Қорап сыртында бейнеленген түрлі сырқаттардың бейнелері жаман, әрине. Бірақ көп жыл бойы темекімен достасып келе жатқан ағаларымызды көріп жүргендіктен, онша мән бермеймін. Әрине, темекінің

17

қорқыта ма?

зияны болмаса, пайдасы жоқ. Бірақ әдеттен арылу оңай болмай тұр. Сондықтан да қор­ қынышты суреттердің бозба­ ла­лар мен бойжеткендердің са­­на­сына әсер етіп, темекіден аулақ бо­луға көмектессе екен деп тілеймін», - дейді темекі тарта бастағанына үш жыл болған Тұрар есімді жігіт. Жалпы, шылымқорлықпен кү­­рес, темекі тартудың алдын алу бағытында қолға алынған ісшаралар еліміздегі заңнамалар­ ға шектеу шараларын енгізу ар­қылы жүргізілуде. Мәселен, «Халық денсаулығы және ден­ саулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының ко­­дексінде 18 жасқа дейінгі тұл­ ғаларға темекі сатуға, темекі бұйымының ашық қорабынан немесе бір-бірлеп сатуға, қо­ ғамдық жерлерде шылым шегуге тыйым салу бекітілген. Темекі бұйымының қорабында, темекі бұйымының қаптамасында темекі шегудің зияны туралы ескерту болуға және ол темекі бұйымының қорабының, теме­ кі бұйымының қаптамасының кө­лемі бойынша әрбір үлкен жағының кемінде 40%-ын алып жатуға тиіс. Қорап сыртында­ғы жазулар немесе сурет пикто­ грамма, график түрінде орын­ далуға тиіс. Ал «Жарнама туралы» заң­ ның 13-бабында темекi және темекi бұйымдарына сұраныс пен қызығушылықты ынталан­ ды­руға бағытталған әр түрлi iсшаралар, соның iшiнде ұтыстар, лотореялар ойнату нысанында жарнамалауға тыйым салынады. Бұлардан өзге де әр түрлі заңнамалық актілер бар. Қалай болғанда да, шылым­ қорлықпен күресу жолдары көп. Тек ол үшін, ең бастысы, темекіге тәуелді жанның ынта-ықы­ла­ сы қажет-ақ. Темекі шегетіндер орыстың белгілі фармакологы И.Догель айтқандай, темекі шегу - адамның орынсыз тілегінен туған бақытсыздығы екенін ұғынуы керек секілді. Әйтпесе, адам ағзасы үшін темекінің еш қажеттілігі жоқ. Тайландта осындай «қорқы­ нышты» суреттерді көрген тұ­ тынушылардың 4%-ы бірден темекіден бас тартқан деген дерек бар. Біздегі темекі­ге тәуелділер қайтер екен?!

Ясипа РАБАЕВА, Бөрлі ауданы

Темекі туралы мәліметтер • 1492 жылы 12 қазанда Христофор Колумб белгісіз аралдың (қазір Америка) жағалауына келіп тоқтағанда арал тұрғындары қонақтарға күнге кептірілген бүктеулі жапырақ ұсынады. Олар оны «петум» деп атаса керек. Колумбтың екінші саяхатынан соң табак дәні бірінші Испанияға, содан бүкіл жер бетіне тарап кеткен. Табактың кең таралуы – оның тәуелділік тудыру қасиетінде.

• Темекі түтініне ерекше «аромат» пен «дәм» беру үшін адам зәрінің құрамына кіретін урина дейтін химиялық компонент қолданылады.

• Жылдан-жылға ең танымал темекі маркаларының өнімдерінде никотин мөлшері артуда.

• Темекі – ең сатылмалы тауар. Жыл сайын әр түрлі елдерде 1 триллиондай темекі сатылады.

• АҚШ-тың темекі өндірісінің басты табыс көзі – темекі экспорты, яғни сыртқа сату. Американың өзіне қарағанда, басқа елдер американ­дық темекілерге толы.

• Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, сатылымдағы темекінің 25 пайызы – көшірме.

• Темекі тартатын адам күніне орта есеппен 200 рет, айына 6 мың рет, жылына 72 мың рет ішке түтін сорады.

• Англияда темекі тартуға кеткен уақыт үшін жалақыдан ақша ұстап қалады екен. Дания қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салған. Сингапурде темекі тартқан адамға 500 доллар штраф әрі темекі өнімдеріне жарнама жоқ. Финляндияның дәрігерлері бір күн – 17 қараша, темекішілер жұмысқа темекісіз келуін белгілеген. Жапонияның Ваки қаласының шешімімен айына 3 күн темекісіз деп жарияланған. Франциядағы антитемекі бағдарламасынан кейін темекі тартушылар саны 2 млн. адамға азайған.

• Күніне тартылған 20 темекі жылына 300 рет өткен флюрогра­ фиямен тең.

• 20 қараша – Дүниежүзілік темекіден бас тарту күні.

18

ҚАУЛЫ-ҚАРАР Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

ҚР Әділет министрлігі БҚО әділет департаментінің нормативтік-құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізілімінде 11.09.2013 ж. №3342 болып енгізілді

1109000, 1109012 1114000, 2.

1114042 1.

2013 жылғы 27 тамыз №194 Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің қаулысымен бекітілген Батыс Қазақстан облысы бойынша 2013-2014 оқу жылына техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімі бар мамандарды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысы

№ р/с

1.

2.

3.

4.

5.

6.

Мамандықтар коды

0104000, 0104013 0518000, 0518033 0802000, 0802043 0902000, 0902033 1304000, 1304043 1401000, 1401213

1405000, 7.

1405043 8.

1410000, 1410013

1502000, 9.

1502043 1510000, 10.

1510043 1511000, 11.

1511033 1513000, 12.

1513053 Барлығы: Жиынтығы:

0103000, 0103023 0105000, 2.

0105013 0108000, 3.

0108013 0111000, 4.

0111083 1305000, 5.

1305023 Барлығы: Жиынтығы: 1.

11 сынып негізінде

Мамандық, біліктілік атауы

9 сынып негізінде

Оқу жылында бір маманды оқытуға жұмсалатын қазақ орыс қазақ орыс шығыстың орташа тілінде тілінде тілінде тілінде құны (мың теңге)

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал газ, мұнай және салалық технологиялар колледжі» МКҚК Кәсіптік білім беру, өнеркәсіптік оқыту шебері,

25 техник Есеп және аудит, экономист-бухгалтер

25

300,0 393,6

Мұнай-газ құбырлары мен мұнай-газ қоймаларын салу және пайдалану, техник-механик

25

25

232,8

Электрмен қамтамасыз ету, техник-электрик

25

387,6

25

25

362,4

25

382,8

Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, техник-программист Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, құрылысшы- техник Газбен қамтамасыз ету жабдықтары мен жүйелерін құрастыру және пайдалану, газ объектілері құралжабдығын пайдалану технигі Автомобиль жолдары мен аэродромдар құрылысы, құрылысшы-техник

25

382,8 25

Ауыл шаруашылығын механикаландыру, техникмеханик

Ветеринария, ветеринарлық фельдшер

382,8

25

Агрономия, өсімдіктерді қорғау агрономы

Жерге орналастыру, техник

25

390,0

25

25

390,0 75

100

75

375 Батыс Қазақстан облысы білім басқармасының «Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі» МКҚК Дене тәрбиесі және спорт, дене тәрбиесі және 25 спорт мұғалімі Бастауыш білім беру, бастауыш білім беру мұғалімі Музыкалық білім беру, мектепке дейінгі және негізгі орта білім беру ұйымдарындағы музыка мұғалімі Негізгі орта білім беру, негізгі мектептің шетел тілі мұғалімі Ақпараттық жүйелер, техник-программист

300,0

25

300,0 25

25 0

0

300,0

25

25

125

300,0

0516000, 0516053 0518000, 2.

0518033 0902000, 3.

0902033 1201000, 4.

1201123

25

150

Қаржы, қаржылық жұмыс жөніндегі экономист

Электрмен қамтамасыз ету, техник-электрик

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, техник-механик

Барлығы:

0

Жиынтығы:

393,6 25

25

0

393,6 387,6

25

50

50

428,4

100

0401000, 0401013 0402000, 2.

0402013 0403000, 3.

0403013 4.

0404000, 0404013

5.

0404000, 0404023

0405000, 0405013 0407000, 7.

0407013 0413000, 8.

0413163 Барлығы: Жиынтығы: 6.

Кітапхана ісі, кітапханашы

12

Дизайн, дизайнер Әлеуметтік-мәдени қызмет және халықтық көркем өнер шығармашылығы, ұйымдастырушы - педагог Аспаптық орындау және музыкалық өнер эстрадасы, балалар музыка мектебінің оқытушысы, концертмейстер Аспаптық орындау және музыкалық өнер эстрадасы, балалар музыка мектебінің оқытушысы, ансамбль, оркестр әртісі (басшы) Хор дирижеры, оқытушы, хормейстер Ән салу, академиялық ән салу әртісі, ансамбль солисі Сәндік-қолданбалы және халықтық кәсіпшілік өнері, суретші

633,6

11

7

633,6

633,6

0

633,6

1

3

12

6

6

633,6

633,6

2

14

4

70

16

633,6

633,6

6.

1307000, 1307032

1403000, 7 1403082 Барлығы: Жиынтығы:

0506000, 0506012 0508000, 2.

0508012 1211000, 3.

1211062 1211000, 4.

1211093 1211000 1211083 Барлығы: Жиынтығы: 1.

0506000, 0506012 0508000, 2.

0508012 0508000, 3.

0508022 0511000, 4.

0511012 1211000, 5.

1211062 Барлығы: Жиынтығы: 1.

1.

0910000 0910032

2.

1201000, 1201072

1401000, 1401032 1401000, 4.

1401202 1401000, 5.

1401213 6.

1401000, 1401222

7.

1402000, 1402162

8.

1403000, 1403082

1.

1013000, 1013073

2.

1201000, 1201072

3.

1201000, 1201123

4.

1304000, 1304012

1304000, 1304043 1304000, 6.

1304043 Барлығы: Жиынтығы: 5.

100 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі денсаулық сақтау басқармасының «Батыс Қазақстан медициналық колледжі» МКҚК

0301000, 1.

0301013 0301000, 2.

0301023 0302000, 3.

0302033 0305000, 4.

0305013 Барлығы: Жиынтығы:

1307000, 1307022

Емдеу ісі, фельдшер

25

25

Емдеу ісі, акушер

25

Мейірбикелік іс, жалпы практикадағы мейірбике

75

Лабораториялық диагностика, медициналық зертханашы

300,0

300,0

50

300,0

25

300,0

150

75

0

0

225

0413000, 0413122 0508000, 2.

0508012 0508000, 3.

0508022 0508000, 4.

0508063 1219000, 5.

1219142 Барлығы: Жиынтығы: 1.

412,8

412,8 412,8 387,6

25

362,4

362,4

382,8

25

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал “Сервис” технологиялық колледжі» МКҚК Шаштараз өнері және сәндік косметика, шаштараз25 25 25 модельер

393,6

Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы

25

25

393,6

Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, тігінші

25

25

393,6

Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, техниктехнолог Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, модельер-конструктор

25

393,6 12

25

25

75

87

212 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Технологиялық колледжі» МКҚК Шаштараз өнері және сәндік косметика, шаштараз25

модельер Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы

Тамақтандыруды ұйымдастыру, кондитер

25

Туризм, туризм жөніндегі нұсқаушы-әдіскер

25

Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, тігінші

25

50

25

25

25

393,6 393,6 393,6

393,6

393,6

25

125 Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасының «Орал политехникалық колледжі» МКҚК Электр және электрлік механикалық жабдықтар, жарық беру және жарықтандыру желілері бойынша

25 электр монтаждаушы Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, автомобильдерді жөндеу

25 жөніндегі слесарь Ғимараттар мен құрылыстарды салу және

пайдалану, құрылыс ұстасы Ғимараттар мен құрылыстарды салу және 25 пайдалану, құрғақ әдіс құрылысының маманы Ғимараттар мен құрылыстарды салу және 25 пайдалану, құрылысшы техник Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, қаңқа-қаптауыш құрастырылымдар

25 құрастырушысы Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану,

25 автомобиль кранының машинисі Ішкі санитарлық-техникалық құрылғыларды, желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді 25 25 пайдалану, электр газымен дәнекерлеуші 50 50 100

Жиынтығы:

15

21

5.

Барлығы:

Батыс Қазақстан облыстық білім басқармасының «Құрманғазы атындағы саз колледжі» МКҚК 1.

1115000, 1115063

3.

25

Есеп және аудит, экономист-бухгалтер

4.

362,4

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Ауыл шаруашылық колледжі» МКҚК 1.

1115000, 1115042

390,0 390,0

25 125

3.

Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасының «Батыс Қазақстан индустриалды колледжі» МКҚК Токарлық іс және металл өңдеу, 25

токарь Дәнекерлеу ісі, 25 электр газымен дәнекерлеуші Өндірістегі электрлік механикалық жабдықтар,

электр жабдықтарын жөндейтін және қызмет

25 көрсететін электромонтер Өндірістегі электрлік-механикалық жабдықтар, 25 электромеханик Электр байланысы мен желімен хабарлау желілік құрылыстарын пайдалану, электр байланысы

және желімен хабарлау желілік құрылыстарының электромонтері Электр байланысы мен желімен хабарлау желілік құрылыстарын пайдалану, байланысты

25 монтаждаушы-кабелші Ішкі санитарлық-техникалық құрылғыларды, желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді

25 25 пайдалану, электр газымен дәнекерлеуші 75 0 100 200

25

387,6

428,4 25

382,8 382,8

382,8 382,8

25

382,8

25

382,8

100

300 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал ақпараттық технологиялар колледжі» МКҚК Механикалық өңдеу, өлшеу- бақылау құрылғылары және өнеркәсіпте автоматика, техник-механик Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, автомобильдерді жөндеу

25

жөніндегі слесарь Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, 25 жөндеу және пайдалану, техник - механик Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу

25 машиналарының операторы Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, техник-программист Есептеу техникасы және бағдарламалық

қамтамасыз ету, техник-программист 0 25 50 162

25

362,4

428,4 428,4

25

362,4

25

362,4

12

362,4

87

Батыс Қазақстан облысы әкімдігінің білім басқармасының «Сервис және жаңа технологиялар колледжі» МКҚК Сәндік-қолданбалы және халықтық кәсіпшілік өнері, 12 көркем заттарды жүннен және теріден жасаушы

393,6

Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы

25

393,6

Тамақтандыруды ұйымдастыру, кондитер

25

393,6

25

393,6

Тамақтандыруды ұйымдастыру, қызмет көрсетуші менеджер Нан пісіру, макарондық және кондитерлік өндіріс, наубайшы

25 25 50

393,6 75

0 137

12

ҚАУЛЫ-ҚАРАР oral_oniri@inbox.ru

1201000, 1201011 1402000, 2.

1402102 1402000, 3.

1402122 1402000, 4.

1402132 1402000, 5.

1402162 1402000, 6.

1402203 Барлығы: Жиынтығы: 1.

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «А.Иманов атындағы жол-көлік колледжі» МКҚК Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету,

25 жөндеу және пайдалану, жүргізуші Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, 25 бір ожаулы экскаватор машинисі Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану,

тиейтін автомобиль машинисі Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану,

25 автогрейдер машинисі Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану,

50 автомобиль кранының машинисі Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану, 25 техник-механик 0 0 150 175

428,4 382,8

25

382,8

382,8 382,8

382,8

25

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Ақжайық аграрлық техникалық колледжі» МКҚК 0518000, 1.

0518033 1114000, 2.

1114042 1504000, 3.

1504042 1504000, 4.

1504062 1513000, 5.

1513063 Барлығы: Жиынтығы:

Есеп және аудит, экономист-бухгалтер

25

393,6

Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші

20

412,8

Ферма шаруашылығы, аспазшы

25

390,0

Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист

25

Ветеринария, ветеринарлық техник

20

0

90

0

25

390,0 390,0

115 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Ақсай техникалық колледжі» МКҚК

0508000, 1.

0508012 0819000, 2.

0819073 1114000, 3.

1114042 1201000, 4.

1201123 1504000, 5.

1504062 Барлығы: Жиынтығы:

Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы

Мұнай және газды қайта өңдеу технологиясы, техник-технолог

Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші

Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, техник - механик Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист

25

393,6

25

232,8

25

412,8

25

25

0

0

50

428,4 390,0 75

125 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Шыңғырлау колледжі» МКҚК

1.

0508000, 0508012

2.

1304000 1304012

1401000 1401012 1504000, 4.

1504062 Барлығы: Жиынтығы: 3.

Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының операторы Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, тас қалаушы Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист

12

13

25

25

382,8 390,0

20

0

53

13

90

1114000, 1114042 1504000, 2.

1504042 1504000, 3.

1504062 1504000, 4.

1504082 1504000, 5.

1504092 Барлығы: Жиынтығы: 1.

1114000, 1114042

1201000 2.

1201072 1504000, 3.

1504012 1504000, 4.

1504062 1504000, 1504092 Барлығы: Жиынтығы:

Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, автомобильдерді жөндеу жөніндегі слесарь Ферма шаруашылығы, бухгалтер Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист Ферма шаруашылығы, электр жабдықтарына қызмет көрсету жөніндегі электр монтер

20

25

412,8 428,4

15

393,6

20

390,0

20

390,0

25

0

75

0

100

1504000 1504012 1504000, 2.

1504042 1504000, 3.

1504062 Барлығы: Жиынтығы: 1.

1.

1304000, 1304012

1304000 1304033 1401000, 3.

1401042 1504000, 4.

1504062 Барлығы: Жиынтығы: 2.

1.

1304000 1304012

1504000, 1504042 1504000, 3.

1504082 Барлығы: Жиынтығы: 2.

1.

1304000 1304012

1504000, 1504012 1504000, 3.

1504042 1504000, 4.

1504062 1504000, 5.

1504092 Барлығы: Жиынтығы: 2.

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Жәнібек колледжі» МКҚК 1.

2.

0508000, 0508012 1304000 1304012

1401000, 1401012 1504000 4.

1504062 1504000, 5.

1504102 Барлығы: Жиынтығы: 3.

1304000 1.

1304012 1401000, 2.

1401012 1504000, 3.

1504062 Барлығы: Жиынтығы:

1.

1201000 1201072

2.

1304000, 1304012

Тамақтандыруды ұйымдастыру, аспазшы Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының операторы Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, тас қалаушы Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист

20

15

362,4

15

382,8

20

Ферма шаруашылығы, слесарь -жөндеуші

390,0

20

393,6

0

20

70

0

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Тайпақ колледжі» МКҚК Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының 20 операторы Ғимараттар мен құрылыстарды салу және

20 пайдалану, тас қалаушы Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы

25 өндірісіндегі тракторшы-машинист 20 0 45 65 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Теректі колледжі» МКҚК Автомобиль көлігіне техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, автомобильдерді жөндеу 20 жөніндегі слесарь Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу 20

машиналарының операторы

362,4

382,8

390,0

0

362,4

20

393,6

20

390,0

20

40

20

40

0

390,0

100

Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші

15

412,8

Ферма шаруашылығы, аспазшы

15

Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист

20

393,6

20

390,0

Ферма шаруашылығы, автомобиль жүргізушісі

20

390,0

Ферма шаруашылығы, электр жабдықтарына қызмет көрсету жөніндегі электр монтер

25

390,0

15

45

15

40

115

Ферма шаруашылығы, бухгалтер

20

393,6

Ферма шаруашылығы, аспазшы Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист 0

20

0

20

393,6

20

390,0

40

60 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Қазталов колледжі» МКҚК Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының

17 операторы Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз 20 ету, техник Ғимараттар мен құрылыстарды салу және

17 пайдалану, сылақшы Ферма шаруашылығы, ауыл шаруашылығы 18

18 өндірісіндегі тракторшы-машинист 38 0 52 90

362,4

382,8

390,0

0

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Бөкей ордасы колледжі» МКҚК Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының 15 15 операторы Ферма шаруашылығы, аспазшы

15

Ферма шаруашылығы, автомобиль жүргізушісі

20 50

362,4

362,4 393,6

15 0

30

390,0 0

80 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Сырым колледжі» МКҚК Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету, электрондық есептеу машиналарының 20 операторы Ферма шаруашылығы, бухгалтер

20

Ферма шаруашылығы , аспазшы Ферма шаруашылығы , ауыл шаруашылығы өндірісіндегі тракторшы-машинист Ферма шаруашылығы, электр жабдықтарына қызмет көрсету жөніндегі электр монтер

362,4

15

393,6 393,6

15

390,0

20

390,0

60

0

30

0

90 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Тасқала колледжі» МКҚК Ғимараттар мен құрылыстарды салу және 25

пайдалану, тас қалаушы Ферма шаруашылығы, аспазшы Ферма шаруашылығы, автомобиль жүргізушісі

15

40

0

382,8

20

393,6

390,0

20

0

60 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Қаратөбе колледжі» МКҚК

1114000, 1114042 1211000, 2.

1211032 1401000, 3 1401042 1504000, 4.

1504042 Барлығы: Жиынтығы: 1) 1401000, 1.

1401022 1.

428,4

1401000, 1401012 1504000, 2.

1504042 1504000, 3.

1504082 Барлығы: Жиынтығы: 1.

390,0

90

Ферма шаруашылығы, электр жабдықтарына қызмет көрсету жөніндегі электр монтер Ветеринария, жануарларды ветеринарлық өңдеуші операторы

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Рубежка колледжі» МКҚК

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Жаңақала колледжі» МКҚК 1.

Ферма шаруашылығы, аспазшы

Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Зеленов колледжі» МКҚК

393,6 362,4

20

1504000, 1504042 1504000, 4.

1504092 1513000, 5.

1513012 Барлығы: Жиынтығы: 3.

19

Дәнекерлеу ісі, электр газымен дәнекерлеуші

Тігін өндірісі және киімдерді үлгілеу, тігінші әйел

15

Ғимараттар мен құрылыстарды салу және пайдалану, сылақшы

15

Ферма шаруашылығы, аспазшы

15

45

0

25

412,8

393,6 382,8

15

40 0 85 Батыс Қазақстан облысының әкімдігі білім басқармасының «Орал колледжі» МКҚК Ғимараттар мен құрылымдарды салу және пайдалану, 15 15

ұста Ішкі санитарлық-техникалық құрылғыларды, 1403000, 2. желдеткіштерді және инженерлік жүйелерді 15 15

1403082 пайдалану, электр газымен дәнекерлеуші Барлығы: 30 30 0 0 Жиынтығы: 60 Барлығы: 972 465 1454 695 Жиынтығы: 3586 Аббревиатуралардың толық жазылуы: МКҚК – мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны.

393,6

382,8 382,8

20

ТЕЛЕЖОСЫҚ Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

ДҮЙСЕНБІ, 23 қыркүйек ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.25 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.40 «Апта.Kz» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Қазақтың қолөнері» 11.55 «Дауа» 12.25 «Ақсауыт».

12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат».

13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «Менің Қазақстаным» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Көк тарландары». 21-бөлім 18.00 «ЗАҢ ЖӘНЕ БІЗ». Тікелей эфир 20.50 «ҰЛЖАН».

21.35 «КЕЛІН».

23.00 «SPORT.KZ» 23.20 «Көкпар» 0.00 «Өткеннен елес» К/ф 1.40 «Өзекжарды» 1.55 «Көк тарландары». 21-бөлім 2.35 «Кітапхана».

ОРАЛ

16.50 «Апта» 17.40 “Мәңгілік ел”

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 Деректі фильм 07.25 «Телемаркет», жарнама 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

08.00 Деректі фильм 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая.

10.00 «Будьте здоровы» 10.20 “Сыр толғау” 10.40 “Темірқазық” 11.00 “Балапаннан” базарлық 12.00 Мультсериал 12.45 “Аспан аруы”. Телехикая.

13.30 «Ақжайық» жаңалықтары 13.45 Новости «Ақжайық» 13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир 18.25 «Телемаркет», жарнама 18.30 “ЖАЙЫҚТЫҢ ЖАУҺАРЛАРЫ” 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.25 «Телемаркет», жарнама 19.30 “ОПИРАЯСЬ НА ЗАКОН”. Тікелей эфир

20.00 “ЛЕЧУ ГИПНОЗОМ И ДУШОЙ” 20.30 Деректі фильм 20.50 «Телемаркет», жарнама 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.30 “ТОПЖАРҒАН” 21.50 «Телемаркет», жарнама 22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.30 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телехикая. 6бөлім 23.30 Деректі сериал 00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн.

9.00 Жетi күн 10.00 Бармысың, бауырым?

10.50, 20.30 «25-й километр»-1.

11.30 Көзқарас 12.00, 16.00, 19.00, 23.40, 01.00 Жаңалықтар 12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.10 Кулинарная академия.

13.45 «Халық сарапшысы» .

14.00, 17.00, 20.00, 00.10 Новости 14.10 «Секреты в раю».

15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь…».

16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым.

17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым.

18.10 «Біз». Ток-шоу.

19.30 «Бюро расследований».

21.10 «Орталық ХАБАР».

22.00 Тотальный футбол.

00.40 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕЛ АРНА

7.30 “Ән арна”.

8.20 “Пора тюльпанов”.

10.00 “Сплетница”.

10.40 “Ібіліс”.

11.50 “Тракторшының махаббаты”.

12.30 «Жар@йсың».

13.00 “Белгісіз аймақтар”.

14.30 “Начистоту”.

15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”.

15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.

16.10 “Закрытая школа”.

17.00 «Жар@йсың».

17.30 Реалити-шоу “10 поводов влюбиться”.

18.30 “Ән арна”.

19.20 “Мүмкін емес...”

20.00 “Менің кінәм жоқ”.

21.10 “Тракторшының махаббаты”.

21.55 “Долина волков”.

23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ

5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 6.00 Телеканал «Доброе утро» 9.00 Новости 9.05 «ЖДИ МЕНЯ» 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!»

13.00, 1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВКУС ГРАНАТА». Заключительная серия 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2».

23.15 «ВАНГЕЛИЯ».

1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 Детектив «БЕЗ ПРАВА НА ОШИБКУ» 4.30 «Контрольная закупка»

СЕЙСЕНБІ, 24 қыркүйек ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45, 20.50 «Ұлжан».

9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Жасампаздық және диалог» 12.05 «Алаң» ток-шоуы 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат».

13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «ҰЛТТЫҚ ӨНІМ» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «Елорда» 17.10 «Көк тарландары». 22-бөлім 18.05 «ТАРИХ ТОЛҚЫНЫНДА» 21.35 «КЕЛІН».

22.50 «Куәгердің азабы» К/ф.

0.30 «Тарих толқынында» 1.00 «Елорда» 1.15 «Ұлттық өнім» 1.35 «Көк тарландары». 22-бөлім 2.15 «Өркениет»

Орал

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.40 «Жандауа»

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

07.55 «Телемаркет», жарнама 08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая.

10.00 “Опираясь на закон” 10.30 “Бәрекелді” 10.50 «Арнайы репортаж» 11.10 “ЖОЛЫҢ БОЛСЫН, БАЛАҚАЙ” 11.35 Мультсериал 12.20 “Аспан аруы”. Телехикая.

13.05 Деректі фильм 13.30 «Ақжайық» жаңалықтары 13.45 Новости «Ақжайық» 13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир 18.25 «Телемаркет», жарнама 18.30 “АТАМЕКЕН” 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.25 «Телемаркет», жарнама 19.30 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир

20.00 Деректі фильм 20.30 “ЛЕЧУ ГИПНОЗОМ И ДУШОЙ” 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.30 “СВОЕ ДЕЛО” 21.50 «Телемаркет», жарнама 22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.30 “МЕНІҢ ҰЛДАРЫМ”. Телехикая.

23.30 Деректі сериал 00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.30 Жаңалықтар 08.10 «Бюро расследований» 08.40 «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Д/ф.

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости 9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.10, 21.10 «След».

10.50, 20.30 «25-й километр»-1.

11.30 Көзқарас 12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.

13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».

15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь...».

16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым.

17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым.

19.30 Арнайы хабар 19.50 Профессионал 00.10 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕЛ АРНА

7.30 “Ән арна”.

8.25 “Пора тюльпанов”.

10.05 “Сплетница”.

10.40 “Ібіліс”.

11.50 “Тракторшының махаббаты”.

12.30 «Жар@йсың».

13.00 “Белгісіз аймақтар”.

14.30 “Пятый угол”. Социальное шоу.

15.10 “Әселдің құрбы - құрдастары”.

15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.

16.10 “Закрытая школа”.

17.00 «Жар@йсың».

17.30 “Шіркін, life - Бурабайда!”.

18.30 “Ән арна”.

19.20 “Архифакт” 19.40 “Әзіл Tube”.

20.00 “Менің кінәм жоқ”.

21.10 “Тракторшының махаббаты”.

21.55 “Долина волков”.

23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ

5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро» 9.00 Новости 9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» 13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 Х/ф «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2».

23.15 «ВАНГЕЛИЯ». серии 1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 «ТРАКТИР НА ПЯТНИЦКОЙ» 4.30 «Контрольная закупка»

СәрСЕНБІ, 25 қыркүйек ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45, 20.50 «Ұлжан».

9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Еңбек түбі - береке» 11.55 «Тарих толқынында» 12.25 «Заң және біз» 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат».

13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу 16.00 «Ұлт мақтанышы».

16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Көк тарландары». 23-бөлім 18.05 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА» 21.35 «КЕЛІН».

22.50 «Ақымақтар» К/ф 0.25 «Сыр-сұхбат» 0.55 «Өзекжарды» 1.10 «Ұлт мақтанышы». Д/ф 1.40 «Көк тарландары». 23-бөлім 2.20 «Әлі есімде»

Орал

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 «Сыр толғау» 17.35 “Бәрекелді”

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» 08.00 Новости «Ақжайық» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» 09.00 “Менің ұлдарым”. Телехикая. 7-бөлім 10.00 “Ел алдында” 10.35 “Жайықтың жауһарлары” 11.00 «Топжарған» 11.20 “Женские секреты” 11.40 Мультсериал 12.25 “Аспан аруы”. Телехикая. 8-бөлім 13.10 Деректі фильм 13.30 «Ақжайық» жаңалықтары 13.45 Новости «Ақжайық» 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир

18.30 Деректі фильм 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.25 «Телемаркет», жарнама 19.30 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир 20.00 “Менің ұлдарым”. Телесериал. 8-бөлім 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.30 “ЖАСАМПАЗДЫҚ БЕЛЕСІ 2050” 22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.30 “ЛЕЧУ ГИПНОЗОМ И ДУШОЙ” 23.00 “Аспан аруы”. Телехикая. 8-бөлім 00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.30 Жаңалықтар 08.10 Арнайы хабар

08.35 «Адамзаттың ұлы жетістіктері» Д/ф.

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости 9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.10, 21.10 «След».

10.50, 20.30 «25-й километр»-1.

11.30 Көзқарас 12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.

13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».

15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь...».

16.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым.

17.15 «Сүлейман сұлтан». 1-маусым.

19.30 «Жаңа қоғам» 19.40 «ЭКСПО -2017».

19.50 Профессионал 00.10 Журналдар

Борышкерлердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты өткізу туралы ақпараттық хабарлама

ЕЛ АРНА

7.30 “Ән арна”.

8.25 “Пора тюльпанов”.

10.05 “Сплетница”.

10.40 “Ібіліс”.

11.50 “Тракторшының махаббаты”.

12.30 «Жар@йсың».

13.00 “Белгісіз аймақтар”.

14.30 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.

14.50 Футбол. Отборочный турнир чемпионата Европы среди женских команд. Казахстан-Франция. Прямая трансляция 17.00 «Жар@йсың».

17.30 Д/ф «Голливуд ғажабы”.

18.30 “Ән арна”.

19.20 “Пятый угол”.

20.00 “Менің кінәм жоқ”.

21.10 “Тракторшының махаббаты”.

21.55 “Долина волков”.

23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ

5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР

6.00 Телеканал «Доброе утро» 9.00 Новости 9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» 13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2».

23.15 «ВАНГЕЛИЯ».

1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 Х/ф «ЗМЕЕЛОВ» 4.30 «Контрольная закупка»

«Ақсайсервис» ЖШС, конкурстық басқарушысы (БҚО, Ақсай қ, 4-ықшам­ ауданы, 17-үй, 9-п., СТН 270300009868) Ақсай қ, 4-ықшамауданы, 17-үй, 9-п. бо­ йынша тіркелген борышкердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты жариялайды. Борышкерге тиесілі мүлік құрамы: Автогрейдер ДЗ-99, 1988 ж.ш., 1 д., трактор ЮМЗ – 6АЛ, 1984 ж.ш., 1 д., бульдозер Б-130, 1995 ж.ш., 1 д., Volkswagen, 1987 ж.ш., 1 д., Камаз 65115-015, 2005 ж.ш., 1 д., Камаз – 65115-015, 2001 ж.ш., 1 д., Камаз – 53212, 1986 ж.ш., 1 д., құжаты жоғалған, трактор Т 130 МГ2, 1986 ж.ш., 1 д., тіркегіш құралдар ГКБ 818, 1988 ж.ш., 3 д., қанағаттанарлықсыз күйде. Конкурсқа қатысу үшін өтінімдер осы хабарламаны жариялаған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде БҚО, Орал қ., Еуразия даңғылы, 108-үй, дәріхана ғимараты, тел.: 8 (7112) 283014, ұ.т.: 8 701 521 51 13 мекенжайы бойынша сағат 09.00-ден 17.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 13.00-ден 14.00-ге дейін.

«Динара» ЖК, конкурстық басқарушысы (БҚО, Орал қ, Скоробогатов 1/1-үй, СТН 271810703286) Орал қ., Строитель г/к бойынша тіркелген (№630 гараж), борышкердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты жариялайды. Борышкерге тиесілі мүлік құрамы: жалпы көлемі 18,0 ш.м болатын Строитель г/к бойынша тіркелген, қанағаттанарлық күйдегі №630 гараж. Конкурсқа қатысу үшін өтінімдер осы хабарламаны жариялаған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде БҚО, Орал қ., Еуразия даңғылы, 108-үй, дәріхана ғимараты, тел.: 8 (7112) 283014, ұ.т.: 8 701 521 51 13 мекенжайы бойынша сағат 09.00-ден 17.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 13.00-ден 14.00-ге дейін.

Конкурсты ұйымдастыру бойынша шағымдар ҚР ҚМ БҚО ДБЖК департаменті ММ, Орал қ., Сарайшық к. 79/1 мекенжайы бойынша сағат 08.30дан 18.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.00-ден 13.30-ға дейін, тел.: 8 (7112) 51 25 45, электрондық пошта: knd_uralsk @ at. minfin. kz

Конкурсты ұйымдастыру бойынша шағымдар ҚР ҚМ БҚО ДБЖК департаменті ММ, Орал қ., Сарайшық к. 79/1 мекенжайы бойынша сағат 08.30дан 18.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.00-ден 13.30-ға дейін, тел.: 8 (7112) 51 25 45, электрондық пошта: knd_uralsk @ at. minfin. kz

Борышкерлердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты өткізу туралы ақпараттық хабарлама

Тележосық oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

21

бейСЕНБІ, 26 ҚЫРКҮЙЕК ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.20 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45, 20.50 «Ұлжан».

9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «Агробизнес» 12.05 «Ас мәзірі» 12.25 «Алтайдың кербұғысы».

12.45 «Еңбек түбі - береке» 12.55, 18.30 «Алғашқы махаббат».

13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ».

16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «Қылмыс пен жаза» 17.10 «Көк тарландары».

18.05 «Жаңа Қазақстан-2050» 21.35 «КЕЛІН».

22.50 «Уэйверли сиқыршылары» К/ф 0.30 «Жаңа Қазақстан-2050» 0.50 «Қылмыс пен жаза».

1.10 «Алтайдың кербұғысы».

1.40 «Көк тарландары».

2.20 «Қылқалам»

ОРАЛ

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 «Топжарған» 17.35 “Атамекен”

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» 08.00 Новости «Ақжайық» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» 09.00 “Менің ұлдарым”.

10.00 «Время вашего вопроса» 10.30 «Атамекен» 10.50 “Свое дело” 11.10 “Молодежный проспект” 11.30 “Жолың болсын, балақай” 12.00 Мультсериал 12.45 “Аспан аруы”. Т/с 13.30 «Ақжайық» жаңалықтары 13.45 Новости «Ақжайық» 18.00 «АҚЖАЙЫҚ»

жаңалықтары. Тікелей эфир 18.30 “ЖЕРГІЛІКТІ УАҚЫТ” 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ».

19.35 “Ел алдында”.

20.00 “Менің ұлдарым”.

21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.30 “АЛТЫН БЕСІК” 22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.30 “Аспан аруы”. Т/с 23.20 Деректі сериал 00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық»

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.10 Жаңа қоғам 08.20 «ЭКСПО -2017». Д/ф.

08.30 «Адамзаттың ұлы жетістіктері» . Д/ф 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости 9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар 10.10, 21.10 «След».

10.50, 20.30 «25-й километр»-1.

11.30 Көзқарас 12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.

13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».

15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь».

16.15 «Сүлейман сұлтан».

17.15 «Сүлейман сұлтан».

19.30 Халық –тарих толқынында «Қазақ хандығы: Қасымнан Кенесарыға дейін». Д/ф.

00.10 Журналдар

5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро» 9.00 Новости

9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.05 «ЯСМИН» 11.00 «ЖЕНСКИЙ ДОКТОР 2» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» 13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 13.30 «САПА БАҚЫЛАУДА» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.25 «ЗВЕРОБОЙ» 16.20 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 22.15 «Склифосовский 2».

23.15 «ВАНГЕЛИЯ».

1.25 «КАРАОКЕ ТАКСИ» 1.50 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 2.35 «Понять. Простить» 3.05 Х/ф «ЧЕРНЫЙ ПРИНЦ» 4.30 «Контрольная закупка»

ЕЛ АРНА

ЕУРАЗИЯ

11.30 «Контуры на карте».

12.10 «Жан сарай». Әшірбек Сығай.

12.55 Кино. «Формула любви».

14.10 Х/ф «Формула любви» .

14.45 «Сол бір кеш...».

16.15 Бармысың, бауырым?

17.15 «Сүлейман сұлтан».

19.30 «Менің жерім. Өлкетану».

20.30 «Битва умов».

21.15 Х/ф «Большая свадьба».

23.40 Кино. «Зұлымдық ордасы-3».

01.10 М.Әуезов атындағы академиялы драма театры. С.Асылбекұлы «Күзгі романс»

10.30 “Архифакт” 11.00 “Әселдің құрбы құрдастары”.

12.40 “Начистоту”.

13.30 “Жаным”.

14.50 Үнді фильм. “Ана махаббаты”.

17.20 “Бәрі есімде”.

18.00 Х/ф “Две судьбы. Новая жизнь” 18.50 “Что наша жизнь...”.

19.20 Кино. “Время ведьм”.

20.50 “Әзіл-кеш” - әзіл-сықақ бағдарламасы.

21.35 Кино. “Жел тербеткен аршагүл”.

ЕЛ АРНА

ЕУРАЗИЯ

7.45 «ЕРАЛАШ» 8.00 Новости 8.10 «СМАК» 8.50 Х/ф «Золотые небеса» 10.40 «ФАБРИКА ГРЕЗ» 11.15 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 12.10 «МОНСТРЫ ПРОТИВ ПРИШЕЛЬЦЕВ» 12.45 «КУБ» 14.05 Х/ф «Будет светлым день» 18.20 «МИНУТА СЛАВЫ. ДОРОГА НА ОЛИМП» 20.00 «НОВОСТИ В СУББОТУ» 21.05 «СЕГОДНЯ ВЕЧЕРОМ» 23.10 «Успеть до полуночи» 23.50 Кино. «КОМИССАР МОНТАЛЬБАНО» 0.50 «Маруся. возвращение» 1.35 «Понять. Простить» 2.00 Комедия «Частный детектив, или операция «кооперация» 3.30 Фильм «КЛЮЧИ ОТ НЕБА»

ЕЛ АРНА

7.30 “Ән арна”.

8.25 “Пора тюльпанов”.

10.05 “Сплетница”.

10.40 “Ібіліс”.

11.50 “Тракторшының махаббаты”.

12.30 «Жар@йсың».

13.00 “Белгісіз аймақтар”.

14.30 “Сенім. Білім. КZ”.

14.50 Мультфильм.

15.10 “Әселдің құрбы құрдастары”.

15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.

16.10 “Закрытая школа”.

17.00 «Жар@йсың».

17.30 Реалити-шоу “Махаббатқа 10 қадам”.

18.30 “Ән арна”.

19.20 “Побочный эффект”.

19.30 “Туған өлке” 20.00 “Менің кінәм жоқ”.

21.10 “Тракторшының махаббаты”.

21.55 “Долина волков”.

23.30 «Жар@йсың».

ЕУРАЗИЯ

жұма, 27 ҚЫРКҮЙЕК ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 23.10 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45 «Ұлжан».

9.35 «Еңбек түбі - береке» 9.45, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25, 14.55 «Тәуіп Хо Жун» 11.45 «МЕНІҢ ҚАЗАҚСТАНЫМ» 12.20 «Келбет» 12.50, 18.30 «Алғашқы махаббат».

13.55 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ».

16.00 «Жан жылуы» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Жаңа Қазақстан-2050» 17.35 «ПАРЛАМЕНТ» 18.00 «ИМАН АЙНАСЫ» 20.50 «ҰЛТТЫҚ ШОУ» 21.55 «КЕЛІН».

22.40 «СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ?».

23.40 «Жайдарман».

0.05 «Махаббат дәрістері» К/ф.

1.55 «Парламент» 2.15 «Иман айнасы» 2.40 «Өзекжарды» 2.55 «Ғасырлар пернесі»

ОРАЛ

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 “Алтын бесік” 17.35 “Арнайы репортаж”

Қазақстан-Орал

07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

08.00 Новости «Ақжайық» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

09.00 “Менің ұлдарым”. Т/с 10.00 «Ел алдында» 10.30 “Жасампаздық белесі 2050” 11.50 Мультсериал 12.35 “Аспан аруы”. Т/с 13.30 «Ақжайық» жаңалықтары 13.45 Новости «Ақжайық» 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир

18.30 «ЖАНДАУА» 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.30 “ВРЕМЯ ВАШЕГО ВОПРОСА”. Тікелей эфир 20.00 “Менің ұлдарым”. Т/с 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.30 “МӘҢГІЛІК ЕЛ” 22.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.30 “Аспан аруы”. Телехикая.

7-бөлім 23.20 Деректі сериал 00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.30 Жаңалықтар 08.10 Арнайы хабар 08.35 «Адамзаттың ұлы жетістіктері». Д/ф.

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости

9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.00, 00.30 Жаңалықтар 10.10, 21.10 «След».

10.50, 20.30 «25-й километр»-1.

11.30 Көзқарас 12.10, 22.30 «Хван Чжин И» 13.20 Кулинарная академия.

13.50 Музыкальные путешествия 14.10 «Секреты в раю».

15.00 «Телефон доверия».

15.50 «Подари детям жизнь...».

16.15 «Сүлейман сұлтан».

1-маусым.

17.15 «Сүлейман сұлтан».

1-маусым.

19.30 Вектор развития 19.40 «ЭКСПО -2017». Д/ф.

19.50 Профессионал 20.30 Кино. «Повторяющаяся реальность» 00.10 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

7.30 “Ән арна”.

8.25 “Пора тюльпанов”.

10.05 “Сплетница”.

10.40 “Ібіліс”.

11.50 “Тракторшының махаббаты”.

12.30 «Жар@йсың».

13.00 “Белгісіз аймақтар”.

14.30 “FreshmanЫ”.

14.50 Мультфильм 15.10 “Әселдің құрбы құрдастары”.

15.40 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.

16.10 “Закрытая школа”.

17.00 «Жар@йсың».

17.30 “Фобия” 18.30 “Ән арна”.

19.20 “Бәрі есімде”.

20.00 “Менің кінәм жоқ”.

21.10 “Тракторшының махаббаты”.

21.55 “Талтүсте” К/ф.

5.00 «Понять. Простить» 5.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «Доброе утро» 9.00 Новости 9.05 «САПА БАҚЫЛАУДА» 9.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 10.00 Х/ф «КЛИНИКА» 11.55 «МОДНЫЙ ПРИГОВОР» 13.00 Премьера. «САМЫЙ ЛУЧШИЙ МУЖ» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.30 Х/ф «Чертово колесо» 16.25 «ЖДИ МЕНЯ» 17.30 НОВОСТИ 18.00 «ДИКИЙ 3» 19.00 «ВЕРОНИКА. ПОТЕРЯННОЕ СЧАСТЬЕ» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 21.05 «ПОЛЕ ЧУДЕС» 22.10 Х/ф «РОДСТВЕННИК» 0.15 «ЧЕЛОВЕК И ЗАКОН» 1.20 «Маруся. возвращение» 2.05 «Понять. Простить» 2.30 Детектив «КРИМИНАЛЬНЫЙ ТАЛАНТ»

СЕНБІ, 28 ҚЫРКҮЙЕК ҚАЗАҚСТАН

6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт.

7.10 «Мәлім де беймәлім Қазақстан».

7.40 «Еріншектер елі».

8.35 «АГРОБИЗНЕС» 9.00 «ДАУА».

9.30 «АС МӘЗІРІ».

10.00 «Ұлттық шоу» 11.05 «ТЕЛҚОҢЫР» 11.50 «ЖИҺАНКЕЗ» 12.15 «Ұлттық өнім» 12.35 «МЫҢ ТҮРЛІ МАМАНДЫҚ» 13.05 «БІЛГІРЛЕР ОТАУЫ».

13.55 «Туған елдің түтіні».

14.50 «Жүзден жүйрік» 15.25 «Күлегеш».

15.35 «Тарих толқынында» 16.00 «ЖАРҚЫН БЕЙНЕ» 16.30, 19.30, 22.30 ЖАҢАЛЫҚТАР

16.50 «Келін».

18.40 «ЖАН ЖЫЛУЫ» 19.05 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.05 «Жайдарман». «Жазғы кубок 2013» Баянауыл 21.40 «Сағындырған әндерай!». Ретроконцерт 23.05 Дзюдодан Әлемдік «Гран-при» кезеңі 1.05 «Арнайы репортаж» 1.30 «Жиһанкез» 2.00 «Ұлттық шоу»

Қазақстан-Орал

09.00 «Ақжайық» жаңалықтары 09.30 «Алтын бесік» 10.00 Новости «Ақжайық» 10.30 “Время вашего вопроса” 11.05 «Жергілікті уақыт» 11.25 «Балапаннан» базарлық 12.25 Көркем фильм 14.00 16.55 Үзіліс 17.00 “БАЛАПАННАН” 17.20 “Базар жоқ”

19.00 «АПТА».

19.40 “ТЕМІРҚАЗЫҚ” 20.00 «ПАНОРАМА НЕДЕЛИ» 20.40 «БУДЬТЕ ЗДОРОВЫ» 21.00 «СЫР ТОЛҒАУ» 21.20 Көркем фильм 23.00 Көркем фильм

ХАБАР

06.00 «Махаббат мерейі ».

07.35 Балалар уақыты. «Етік киген мысықтың жаңа хикаялары».

08.55 «Подари детям жизнь...».

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.10 Новости 9.10 Народный эксперт.

9.25 Ұлт саулығы.

10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.40, 00.30 Жаңалықтар 10.10 Едим дом 10.40 ПРОД.ВОПРОС 11.00 Халық сарапшысы 11.15 «Наследие Земли».

7.30 Концерт “Әсем әуен Ел арнада”.

8.00 “Сенім. Білім. КZ”.

8.20 “Оян.KZ”.

9.10 “Суперпапа”.

10.00 М/ф “Машины сказки”.

5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 5.45 Комедия «ЧАСТНЫЙ ДЕТЕКТИВ, ИЛИ ОПЕРАЦИЯ «КООПЕРАЦИЯ» 7.15 ЖАҢАЛЫҚТАР

жекСЕНБІ, 29 қыркүйек ҚАЗАҚСТАН

6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт.

7.10 «Жиһанкез».

7.35 «Еріншектер елі».

8.30 V маусым. «АЙГӨЛЕК».

1-концерт 10.05 «СЫР-СҰХБАТ» 10.35 «АҚСАУЫТ» 11.05 «Сіз не дейсіз?»

11.40 «ЕЛОРДА» 12.00 «Елім менің» 13.05 «ТОЛАҒАЙ».

13.55 «Туған елдің түтіні».

14.50 «Жүзден жүйрік» 15.25 «Күлегеш».

15.30 «Ұлт мақтанышы». Д/ф 15.55 «Жайдарман» Үздік әзілдер 16.20 «МӘЛІМ ДЕ БЕЙМӘЛІМ ҚАЗАҚСТАН» 16.50 «Келін».

18.40 «Сағындырған әндерай!». Ретроконцерт 19.30 «АПТА. КZ» 20.35 «ҚАЗАҚСТАН ДАУЫСЫ» 22.00 «АЛАҢ» ток-шоуы 22.50 «КӨКПАР».

23.30 Дзюдодан Әлемдік «Гран-при» кезеңі 1.30 «Телқоңыр» 2.10 «Сіз не дейсіз?»

Қазақстан-Орал

08.55 Аңдатпа 09.00 «Апта». Апталық сараптамалық шолу 09.40 «Жандауа» 10.00 «Панорама недели» 10.40 “Мәңгілік ел” 11.00 «Балапаннан» базарлық 12.00 Мультфильм 12.30 Көркем фильм 14.00 16.55 Үзіліс 17.00 “БАЛАПАННАН”

18.00 “Бақыттымын өзіңмен” 20.00 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.25 «БӘРЕКЕЛДІ» 20.50 “ЖЕНСКИЕ СЕКРЕТЫ” 21.10 Көркем фильм 22.00 Көркем фильм

ХАБАР

06.00 «Махаббат мерейі».

06.50 Дела армейские.

07.20 АС АРҚАУ 07.40 Айбын.

08.10 «Кішкентай өрт сөндергіш Финли».

08.55 Х/ф «Решающий поединок».

10.30 Мультфильм 10.40 М/ф «Правдивая история кота в сапогах» 12.00 «Битва умов».

12.45 «Наследие Земли».

13.00 Шәмші әндерінен концерт.

14.30 ТВ Бинго.

15.30 Кино. «Балақай» 16.55 «Көзкөрген». Бауыржан Ибрагимов.

17.40 «Сол бір кеш...».

19.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн.

20.00 Жетi күн 21.00 «Посмотрим, обсудим» с Олегом Борецким. Кино. «Порочная стасть».

23.30 Кино. «Жекпе-жектің жампозы»

ЕЛ АРНА

7.30 “Бакуган: Жанкешті жауынгерлер”.

8.20 “Оян.KZ”.

9.20 “Побочный эффект”.

9.40 Мультфильм.

10.00 “FreshmanЫ”.

10.15 “Әзіл-кеш”.

11.00 “Әселдің құрбы -

құрдастары”.

12.00 “Әлем халықтарының ас мәзірі”.

12.40 “Суперпапа”.

13.30 “Жаным”.

14.20 “Жас қанат-2013”.

15.50 “Адам эволюциясы. Тіршілік үшін шайқас”.

16.50 Футбол. Премьер-лига. “Қайрат”-”Ақтөбе”. Прямая трансляция.

18.50 “Әзіл Tube”.

19.20 “Мүмкін емес...”

20.10 Кино. “На грани”.

21.55 Кино. “Коломбиана”.

ЕУРАЗИЯ

5.00 «МАРУСЯ. ВОЗВРАЩЕНИЕ» 6.45 ЖАҢАЛЫҚТАР 7.10 «ИГРАЙ, ГАРМОНЬ ЛЮБИМАЯ!»

7.45 «ЕРАЛАШ»

8.00 Новости 8.10 «ЗДОРОВЬЕ» 9.10 «КАЗЛОТО».

9.55 «Многодетные невесты» 11.00 Премьера. «СВАТЫ У ПЛИТЫ» 11.35 «УГАДАЙ МЕЛОДИЮ» 12.05 «ЧУДОМ СПАСЕННЫЕ» 13.15 Х/ф «Чокнутый профессор» 14.45 Х/ф «Золотые ножницы» 16.55 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!»

17.55 Х/ф «ИВАН ВАСИЛЬЕВИЧ МЕНЯЕТ ПРОФЕССИЮ» 20.00 «АНАЛИТИКА» 21.00 «КВН». Летний кубок в Сочи 23.45 Х/ф «УОЛЛ-СТРИТ. ДЕНЬГИ НЕ СПЯТ» 2.00 Х/ф «К ЧЕРНОМУ МОРЮ» 3.30 Х/ф «ИВАН ВАСИЛЬЕВИЧ МЕНЯЕТ ПРОФЕССИЮ»

22

ХАТ-ХАБАР Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Сарыағаш шипажайы Айша Бибі емдеу-сауықтыру кешені:

«Квант» ЖШС мемлекеттік экологиялық сараптаманың қарастыруына балық өнім­ ділігінің биологиялық негізде­ месі және Дөңгелек және Жам­был ауылдарына жақын жерде, Батыс Қазақстан об­лы­ сының Ақжайық ауданында орналасқан Дөңгелек су қой­ масындағы балықтардың жалпы шекті аулау көлемін (ЖША) анықтау жобасын тапсырды. Барлық қызығушылық та­ нытқан тұлғалар өз ескертпелері мен ұсыныстарын жаз­­баша түрде БҚО бойынша экология департаментіне мына мекенжай бойынша тапсыра алады: Орал қ., Л.Толстой көш., 59, тел.: 50-79-04.

- МИНЕРАЛДЫ СУМЕН ЕМДІК ШАҒЫН КЛИЗМА: тоқ ішек, асқазан, өт жолдарын шаю; - ЕМДІК ВАННАЛАР: бұғы мүйізінің ұнтағы, скипидарлы селендік, магний тұздарының қоспасымен; - Буын, сүйек қақсау ауруларын БАТПАҚПЕН, ПАРАФИН-ОЗЕКЕРИТ ҚОСПАСЫМЕН емдеу қызметтерін көрсетеді. Шипажай заманауи үлгідегі жиһаз және медициналық құралдармен жабдықталған. Байланыс тел.: 8 701 795 93 99, 8 701 712 41 22. e-mail: bibigul055@gmail.com Қосымша ақпараттарды Орал қаласының туристік фирмасы «DENIZ TOUR»-дан мына телефондар арқылы білуге болады: 8 (7112) 54-30-54, 543-222.

Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі төмендегі бос орындарға конкурс жариялайды 1. Психолог – 1 бірлік 2. Ағылшын тілі пәнінің мұғалімі – 2 бірлік 3. Физика пәнінің мұғалімі – 1 бірлік 4. Математика пәнінің мұғалімі – 1 бірлік 5. Экономика пәнінің мұғалімі – 1 бірлік 6. Дене шынықтыру пәнінің мұғалімі – 1 бірлік 7. Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі – 1 бірлік 8. Тарих пәнінің оқытушысы – 1 бірлік Талаптар: жоғары білімді, магистр, жоғары санатты және 1 санатты, мамандықтары бойынша еңбек өтілі 10 жылдан кем емес, мемлекеттік тілді және орыс тілін жетік білуі керек.

1. Мемлекеттік сатып алу ісі жөніндегі есепші – 1 орын Біліктілік талаптары: жоғары қаржылық білімі, бухгалтерлік салықтық есепті және еңбек заңнамаларын, 1-С бухгал­терлік бағдарламаларын білуі, Word, Excel бағдарламасы бо­ йынша жұмыс істей білгені, мемлекеттік тілді білгені жөн. Жұмыс өтілі 3-5 жылдан кем болмауы тиіс.

1. Медбике – 1 бірлік 2. Аула сыпырушы – 1 бірлік 3. Сантехник – 1 бірлік Талаптар: арнаулы орта білім, мамандықтары бойынша еңбек өтілі 3 жылдан кем емес. Қажетті құжаттар: Байқауға қатысу туралы өтініш; Жеке куәлігінің көшірмесі; Жеке іс қағазы; Еңбек кітапшасының көшірмесі; Дәрігерлік кітапшасының көшірмесі; Білімі туралы құжат, СТН, ӘЖК.

Газетке хабарландыру шыққан соң 15 күнтізбелік күн ішінде құжаттар мына мекенжайда қабылданады. Орал қаласы, Достық даңғылы, 173, тел/факс: 510681, электрондық пошта: pedcollezh@mail.ru.

Жоғары қабілетті және сәулелік жүк­теме­сі ай­тар­­лық­тай тө­­мен соң­ ғы үлгі­­де­гі аппаратта компью­тер­лі­к то­мог­ра­­­фия (қа­бат­тал­­ған рентгенология) өт­­­кі­зіледі. Мекенжайымыз: Орал қа­ласы, Есен­жа­нов көше­­­сі, 19-үй (“Омега” зауыты ау­да­ны). “Ме­ди­циналық ор­ талық” ЖШС. Анықтама алу үшін телефон: 53-72-59.

Жарамсыз деп танылсын Шымбаев Байжан Ержанұлының атына Жаңақала ауданы, Қызылоба ауылы, Е.Орақбаев ЖОББМ 18.06.2009 ж. берген №0388541 аттестат жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын. Ахмет Асылхан Ғарифоллаұлы атына Қазталов ауданы, Ақпәтер ЖОББМ 20.06.2012 ж. берген №0469352 аттестат жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын. Менжанов Мереке Орынтайұлының атына 2004 жылы Құрманғазы саз колледжін бітіргендігі туралы берілген сериясы ОАБ №0307514 санды дипломы жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын. Максутов Ерлан Максимовичтің атына 16.06.2012 ж. берілген Теректі ауданы Аңқаты ЖОББМ бітіргендігі туралы №0470729 аттестатының жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

«Қазақтелеком» АҚ филиалы Батыс Қазақстан ОТД телекоммуникация же­лілерін дамыту бойынша жоспарланатын жұмыстар туралы хабарлайды ҚР Экологиялық кодексінің (57-бап) талаптарына сәйкес, Батыс Қазақстан ОТД, БҚО табиғи ресурстар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасына мемлекеттік экологиялық сараптама жүргізу үшін келесі жобалар бойынша жобалық құжаттаманы ұсынады: 1. «Петровский көшесі, 103 («Серік ӨЖК» ЖШС) – «Қазтелерадио» АҚ ғимараты учаскесінде ТОБЖ құрылысы»; 2. «Сарайшық көшесі, 47 мекенжайында орналасқан «Л.Г.Бәйгереева» ЖК ғимаратын телефондандыру». Барлық мүдделі азаматтар мен қоғамдық бірлестіктерге мемлекеттік эко­ логиялық сараптама жүру кезеңінде келесі мекенжай бойынша өз пікірлерін айтуға мүмкіндік беріледі: Орал қаласы, Дамба тұйығы көшесі, 5/1, БҚО табиғи ресурс­тар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасы, тел.: 8-7112-50-92-70, 50-32-99, факс: 50-35-75, 51-28-42.

Біздің газетіміздегі жарнамаңыз – сіздің табысыңыз. Тел: 51-51-09 «Батыс су арнасы» ЖШС 2014-2018 ж.ж. арналған қоршаған ортаны қорғау шараларының бағдарламасына (жоспар) қо­ғам­ дық тыңдау болатынын хабарлайды. Қо­ғамдық тыңдау 10 қа­зан 2013 ж., БҚО, Орал қ., С.Датов к-сі, 4/4 мекенжайы бойынша өткізіледі. Басталу уақыты 16.00. Материалдармен мына мекенжай бойынша таныса аласыздар: Орал қ., С.Датов к-сі, 4/4. Барлық сұрақтар бойынша 8 (7112) 25-10-54 телефоны арқылы хабарласыңыз.

БҚО әкімдігінің 2013 жылғы 26 шілдедегі №ОРД-145 «Денсаулық сақтау жүйесіндегі кейбір коммуналдық кәсіпорындардың мә­ селелері туралы» қаулысы негізінде Батыс Қазақстан облысы Шың­ғырлау аудандық орталық ауруханасы» МКҚК-ны Батыс Қазақстан облысының әкімдігі денсаулық сақтау басқармасының «Шыңғырлау аудандық орталық ауруханасы» шаруашылық жүргі­ зу құқығындағы мемлекеттік коммуналдық кәсіпорны болып қайта құрылуына байланысты талаптар 2 ай ішінде қабылданады. Кәсіпорынның заңды мекенжайы: индекс: 091200, Батыс Қазақ­стан облысы, Шыңғырлау ауданы, Шыңғырлау ауылы, Қазақстан көшесі, 22-үй. Телефон: 8 (71137) 33-390.

Сауда-саттық Кеңсе ретінде қолдану­ға Стро­­и­­­­­­­тель ш/а-да ор­на­­лас­қан жал­­­пы ау­да­ ны 62 ш.м. ғи­ма­ратты сатамын. Баға­сы – 80 000 ш.б. Тел. 8-702-330-02-43 d-54 жаңа теледидар сатыла­ды. Ба­ға­сы арзан. Тел.: 27-72-21 Сатамын немесе бидайға айыр­бас­ таймын: - К-700 тракторы, өте жақсы күйде – 30000$. Саудаласу; - ДТ-75 тракторы (2 дана) - 3000$. Саудаласу; - ЖВП-9 егін оратын аударыл­малы машина (жатка свальная) – 1 200 000. Саудаласу; - СК-5 «Нива» бидай жинай­тын ком­ байны, 2002 ж.ш., күнба­­ғыс жинау­ға

не­гізделген сұ­рыпта­уышы бар; - «КамАЗ» автокөлігіне ар­нал­ған жартылай тіркеме, 9 м; - ПД-3,3 дискілі соқа. Тел.: 8-777-256-75-31, 8-775-132-55-57, 8-777-195-40-20 Қатар тұрған 2 жер телі­мі саты­ла­ды, әрқайсысы 10 со­тықтан. Жа­рық, су қа­сын­да. 20-30 ірі қараға арнал­ған мал қора­сы бар. Октябрь ауылы. Тел.: 8-777-568-86-68 Орал қаласынан 50 шақы­рым, Вла­димировка ауылында (Зеле­­нов ауданы), Орал-Аты­рау тас жо­лы бойында (МАИ посты, Көшім) үй сатылады, гараж, жаз­ғы сарай, монша, жертөле, құдығы бар. Жер кө­лемі 15-20 сотық, жеміс-жидек ағаштары (алма, өрік т.б.) бар. Бағасы 1 млн. 500

мың теңге. Тоғай, өзендер қа­сында. Тел.: 8-705-150-52-57, 8-775-300-20-40, 8-705-592-80-00 Тасқала ауылы, бұрынғы Сәулет шағынауданынан 10 сотық жер телі­ мі сатылады. Барлық коммуникация бар. Бөлінеді. Су баспайтын биік жерде орналасқан. Тел: 8 777 516 51 28 Екі үйір жылқы сатылады. Тел: 8-701-261-31-65, 8-705-830-58-92 Т-25 тракторын шөп шабатын құ­ралдарымен және қосалқы бөлшек­ терімен қоса сатамын. Тел.: 8-771-014-48-25, Ақжайық ауданы

Салық комитеті ауданынан жал­пы ау­мағы 12 со­тық жер сатылады. Барлық коммуникация­­лар бар. Басқа да нұс­қа­ларды қарас­тыруға болады. Тел.: 26-60-13, 8-702-547-16-02, 8-777-184-10-22, Жаңақала ауданы Қызылоба ауылы, Ж.Молдағалиев көшесі, 5/1-үй ме­кенжайы бойынша үй сатылады.

110 м2, 4 бөлмелі, әжетхана, ванна, (кә­різ) жүйесі бар. Гараж, сарайы (жертөлесімен) үйге дейін асфальт, табиғи газ, телефон, ғаламтор, спутниктік тарелка орнатылған. Тел.: 871123757 Күрең қызыл түсті, ұзындығы 3,20 метр жиһаз сатамын. Жағдайы жақсы. Тел.: 26-82-06, 8-775-527-36-58

- Орал қ. НҚК-дан 2-кл. арпа сатамын, бағасы келісім бойынша; - Орал қ. қоймадан астық сатамын: ж/с – 63 тг/кг, 1/с – 53 тг/кг, 2/с – 42 тг/ кг. Сапа сертификаты бар. Тел.: 8-777-256-75-31, 8-702-51485-82, 8-777-195-40-20, 24-03-34 «КамАЗ» а/к-мен жеткізіп беру мүмкіндігі қарастырылады. Қызмет көрсету Құрылыс жұмыстары: сан­техни­­ка, су құбыры, кәріз жүйе­сі, электр­лік, ағаш ұс­тасының жұмыстары, ка­фельдік және іш­кі жұмыстар­ды орындаймын. ГВЛ, ГКЛ орнату, ірге­тасын қалаудан төбесін жабуға дейін­гі жұ­ мыстарды жасаймын, “кілтін тап­сыру”. Тас қалау. Сапалы! Қым­бат емес! Тел.: 8-705-328-60-54, 8-701-849-07-78

хабар-ошар oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

«Батыс Қазақстан облысының жер қатынастары басқармасы» мемлекеттік мекемесі «Б» корпусы бойынша бос әкiмшiлiк мемлекеттiк лауазымына орналасуға конкурс жариялайды: 090006, Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы, Х.Чурин көшесі, 116-үй, 4-қабат. Анықтама алу үшін телефоны: 8-(7112)- 51-36-52, e-mail: uzo_zko@mail.ru 1. Жер кадастры бөлімінің бас ма­ маны (1 бірлік) санаты “D-О-4” (индекс №2-3) жалақысы қызмет өткерген жылдарына байланысты 64063 теңгеден 86485 теңгеге дейiн. Функционалдық мiндеттерi: Жерді тиімді пайдалану жөнінде ай­ мақтық бағдарламаны жабдықтау жә­не құру жобаларына материалдар да­ йындауды қамтамасыз етеді. Жер учас­ келерінің сауда-саттығын (аукцион­дар, конкурстар) өткізілуін және орын­далуын (облыс аумағында сауда-сат­тық өткізуі жөнінде мәліметтермен ма­те­риалдарды жүйелеу: аукцион, кон­курс хаттамаларын, басқа да тиісті құжаттарды), талдау жасап дайындау мәселелерімен айналысады. Жерлер­ді резервке қою үшін ұсыныстар дайындайды. Жер санатындағы ерек­ше қорғалатын табиғи аймақтардың есебін жүргізеді. Су қоры сана­тын­да­ғы жерлерді пайдалану жөнінде есебін жүргізеді. Жеке тұрғын үй құры­лы­сына берілген жерлерге инфрақұры­ лымдарды өткізуге қажетті қаражат бөлінуі бойынша жұмыстанады. Пайдаланылмай жатқан ауыл шаруашы­ лық мақсатындағы жерлерге түгендеу жұмыстарын жүргізіп, қажетті шараларды алады. Облыстың мемлекеттік жер кадастрын құруда ақпарат­тық мәліметтермен қамтамасыз етілуін ұйымдастырады. Аудандар мен қала бөлімдерінің берген мәліметтері бо­ йынша облыстың жер балансының жа­салуын жүзеге асырады. Облыс аума­ ғындағы барлық санаттағы пайдала­нылатын жерлерге талдау жасауды жү­зеге асырады. Бөлімнің іс жүргі­зу но­ менклатурасына сәйкес құжаттар­ды хаттайды. Жеке және заңды тұлға­лар­ дың өтініштеріне жауап дайындайды. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: Жоғары кәсіби. Мемлекеттік қыз­ мет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан ке­ йінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Мамандығы бойынша: инженер жерге орналастырушы, жер кадастры инженері немесе «Ауыл шаруашылығы ғылымдары» (агрономия), жерге орна­ ластыру мамандығы бойынша бака­лав­ ры. Мемлекеттік тілді және компьютерде жұмыс істей білу.

2. Жер кадастры бөлімінің бас маманы (1 бірлік) санаты “D-О-4” (ин­декс № 2-4) лауазымдық жалақысы қызмет өткерген жылдарына байланысты 64063 теңгеден 86485 теңгеге дейiн.

Функционалдық мiндеттерi: Облыс аумағында орналасқан елді ме­кендер жерлерінде жер шаруашы­ лық және мониторинг жоспарларын жа­сақтау мәселелерімен айналысады. Мемлекеттің нақты жер учаскелерін же­ке меншікке сатуда кадастрлық (баға­ лау) құнын анықтау мәселелерімен ай­на­лысады. Облыстың жер пайдалану­ шы­ларының жерді пайдалану туралы мәліметтерді жинақтау, аудандар, қала бөлімдері ақпараты негізінде облыс­тың жер балансын жасақтауын қамта­ масыз етеді. Облыс аумағындағы бар­ лық санаттағы пайдаланылатын жерлерге талдау жасауды жүзеге асырады. Бас­қарма құзіреті шегінде жер саудасаттығын (конкурстар, аукциондар) жүр­гізуді ұйымдастырады және оларға талдау жүргізеді. Жерлерді резервке қою үшін ұсыныстар дайындайды. Батыс Қа­зақстан облысы бойынша әскери сы­нақ полигон жерлерінің пайдалануы жө­нінде талдау жасайды. Жайылымдық ал­ қаптарының пайдаланылуы бойынша ұсыныстар енгізеді (жерлердің сапалы жағдайына, мал басы санына және т.б. параметрлерге талдау жасау). Облыс аумағындағы барлық санаттағы пайда­ланылатын жерлерге талдау жасауды жүзеге асырады. Аудандар мен қа­ла бөлімдерінің берген мәліметтері бо­ йынша облыстың жер балансының жасалуын жүзеге асырады. Жеке және заңды тұлғалардың өтініштеріне жауап дайындайды. Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: Жоғары кәсіби. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функцио­ налдық бағытына сәйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Мамандығы бойынша: инженер жер­­ге орналастырушы, жер кадастры ин­ женері немесе «Ауыл шаруашылығы ғы­ лымдары» (агрономия), жерге орналастыру мамандығы бойынша бакалавры. Мемлекеттік тілді және компьютерде жұмыс істей білу. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасы­ның «Қазақстан Республикасының Пре­зи­денті туралы», «Қазақстан Республи­ касының Парламентi және оның де­пу­ таттарының мәртебесi туралы», «Қа­зақстан Республикасының Үкіметі ту­ралы» Конституциялық заңдарын, Қа­зақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Әкімшілік рәсімдер туралы», «Жеке және заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тәртiбi туралы» Заңдарын, осы

Жәнібек ауданы Ұзынкөл ауылының «Ұзынкөл» балабақшасы балабақшаны табиғи газға қосу үшін от жағу орнының құрылысының жұмыс жобасы мемле­ кеттік экологиялық сараптамаға жібе­ рілгенін хабарлайды. Барлық сұрақтар мен ұсыныстарыңызды жазбаша түрде табиғат ресурстары және табиғат пайдалануды реттеу басқармасына келесі мекенжай бойынша берулеріңізді сұраймыз: 090000, Орал қаласы, Дамбы тұйығы, 5/1. Телефон: 24-04-62.

санаттағы нақты лауазымның мамандануына сәйкес облыстардағы қа­тынастарды реттейтін Қазақстан Рес­ публикасының нормативтік-құқық­тық актілерін, «Қазақстан – 2050» Стратегиясы: қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты стратегиясын білуі. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: 1) өкілетті орган белгiленген ны­ сандағы өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен, белгіленген нысандағы сауалнама; 3) білімі туралы құжаттардың но­ тариалдық куәландырылған көшір­ме­ лері; 4) еңбек қызметін растайтын құ­ жаттың нотариалдық куәланды­рылған көшірмесі; 5) Қазақстан Республикасы Денсау­лық сақтау министрлігінің 2010 жыл­­ғы 23 қарашадағы №907 бұйрығымен бекітілген (Қазақ­стан Респуб­лика­сы­ ның Нормативтік-құқықтық актілер­дің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқ­ санда №6697 болып тіркелген) ны­сан­дағы денсаулығы туралы анық­тама; 6) Қазақстан Республикасы аза­ма­ тының жеке куәлігінің көшірмесі; 7) Құжаттарды тапсыру сәтінде бас­ қар­мада белгіленген шекті мәннен төмен емес нәтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат. Азаматтар біліміне, еңбек тәжiри­бе­ сiне, кәсiби шеберлігіне және беделіне қатысты (бiлiктiлiгiн арттыру, ғылыми дәрежелер мен атақтар берiлуі тура­лы құжаттардың көшірмелері, мiнез­ демелер, ұсынымдар, ғылыми жария­ ланымдар және өзге де олардың кәсі­ би қызметін, біліктілігін сипаттайтын мәліметтер) қосымша ақпараттарды бере алады. Конкурсқа қатысуға қажетті құ­ жаттар кұжат тігілген папкада конкурс туралы хабарландыру жарияланған сәттен бастап 10 жұмыс күнінің ішінде мына мекенжайда қабылданады: 090006, Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы, Х.Чурин көшесі, 116-үй, 4-қабат. Анықтама алу үшiн телефон: 8-(7112)513652, e-mail: uzo_zko@mail.ru Электрондық пошта арқылы кон­ курсқа қатысуға құжат тапсырған азаматтар әңгімелесу бастағанға дейін бір жұмыс күнінен кешіктірмей құжат түпнұсқаларын тапсырады. Әңгімелесуге жіберілген кандидаттар одан кандидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күнінен бастап бес жұмыс күні ішінде Батыс Қазақстан облысының жер қаты­ настары басқармасында өтеді.

«Батыс Қазақстан машина жасау компа­ниясы» АҚ «БҚМЖК» АҚ желілері арқы­лы электр энергиясын алатын өз тұтыну­шы­ ла­рына 2013 жылдың 1 қазанынан бастап электр энергиясын беру мен тарату бо­йын­ша қызмет­ті жүзеге асыра бастайтынын хабарлайды. Аталмыш қызмет түрінің құны Қазақстан Республикасының Табиғи моно­ полияларды реттеу агенттігі Батыс Қа­­зақ­ стан облысы бойынша департаментінің 09.09.2013 ж. №243-ОД бұйрығына сәйкес, 1 кВт.сағ. үшін ҚҚС-сыз 0,59 теңгені құрайды.

23

Ақжайық ауданы Тайпақ ауылының тұрғыны болған аяулы анамыз Ләйлә Әмірқызы Қалды­баева егер де ортамызда болса, 19 қыр­күйекте 60 жасқа толар еді. Анамыздың аяулы бейнесін үл­кен сағынышпен еске аламыз. Бір әулетке ұйытқы болдың аяулы, Өзің кетіп, көңіліміз қаяулы. Жатқан жерің жайлы болсын, анажан, Ұрпағыңа өмір берсін баянды.

Сағына еске алушылар: Ақсай қаласынан қыз-күйеу баласы Жаңабай-Айгүл, жиендері Диана, Дамир, Азамат

«Б» корпусы бойынша бос әкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды «Январцев ауылдық (селолық) округі әкімінің аппараты» ММ: 090628, Зеленов ауданы, Январцев ауылы, Советская көшесі , анықта­ ма үшін телефондар: 8 (711-31) 95549, 95-517, электрондық мекенжайы: akimat_yanvar@mail.ru бос мемлекеттік әкімшілік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды: Январцев ауылдық округі әкімі аппаратының бас маманы. Санаты E-G-3, (№ 03-02-03). Қызмет еткен жылдарына байланысты ла­уазымдық жалақысы 53813 теңге­ ден 72391 теңгеге дейін. Функционалдық міндеттері: Ауылдық округті дамытудың әлеу­ меттік-экономикалық бағдарлама­ла­рын орындауға, саяси-қоғамдық және спорттық шараларды қатысу, ақпарат­ тық-талдау жұмысы және монито­ринг нышандары мен әдістерін қолдана бі­лу, халықпен жұмыстану, қоғамдық құрылымдармен жұмыстану, ауылдық рейтінгі бойынша, статистикалық есеп беру. Шаруа қожалықтарымен жұмыс­ тану. Өз жұмысын болжамдау, жоспарлау және ұйымдастыру қабілеті. Конкурсқа қатысушы үміткер­­ге қойылатын талаптар: Білімі жоғары, гуманитарлық, құ­қық, білім, ауыл шаруашылығы ғылым­ дар, әлеуметтік ғылым және бизнес, техникалық ғылымдар және технология мамандықтар бойынша. Жұмыс тәжірибесі келесі талап­ тардың біріне сәйкес болуы тиіс : - мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сәйкес облыстарда екі жыл­дан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі бар­ ларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасының заң­намасын тестілеу бағдарламасына сәй­­кес нормативтік-құқықтық актілер­ді бі­лу. Мемлекеттік тілді білуі құп­талады. Компьютерде жұмыс істей біл­уі міндет­ті. Осы санаттағы лауазым бойынша функционалдық міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да білімдер. Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар:

1) өкілетті орган белгілеген н­ы­ сандағы өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен өкілетті орган белгілеген нысандағы толты­рыл­ған сауалнама: 3) білімі туралы құжаттардың нота­риалдық куәландырылған көшірме­ле­рі; 4) еңбек қызметін растайтын құ­ жаттың нотариалдық куәлан­дырыл­ған көшірмесі; 5) Қазақстан Республикасы Ден­саулық сақтау министрлігінің 2010 жыл­ғы 23 қарашадағы №907 бұйры­ғымен бекітілген (Қазақстан Респуб­ ликасының Нормативтік-құқықтық ак­тілердің тізілімінде 2010 жылы 21 жел­тоқсанда №6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама; 6) Қазақстан Республикасы азама­ тының жеке куәлігінің көшірмесі; 7) құжаттарды тапсыру сәтінде уә­кілетті органмен белгіленген шекті мән­нен төмен емес нәтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат. Қабылдау мерзімі конкурс өткі­зу туралы хабарландыру соңғы жария­ лан­ған күннен бастап 10 жұмыс күні­нің ішінде көрсетілген мекенжай бо­йын­ша сәйкесті мемлекеттік ор­ганға тапсырылуы тиіс. Конкурс комиссия­ сының қарауына құжаттарды қабыл­ дау мерзімінде азаматтардың өздері әкеліп берген, поштамен жіберілген (қоса тіркелген құжаттардың тізбесі көр­сетілген құжат тігілетін папкада орналастырылған) құжаттары қабыл­ данады. Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Конкурсқа қатысу үшін құжаттарды электрондық пошта ар­ қылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын әңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешікті­ рілмей береді. Осы құжаттардың түп­ нұсқасы берілмеген жағдайда тұлға әңгімелесуден өтуге жіберілмейді. Әңгімелесуге жіберілген кандидаттар оны кандидаттарды әңгімелесуге жіберу туралы хабардар ету күнінен бастап 5 күн ішінде Зеленов ауданы әкімінің аппаратында өтеді.

Жаңақала аудандық қазынашылық басқармасының бас маманы Сәуле Арыстанбековаға жолдасы Қабдреш Қайырғалиұлының қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтамыз. Көңіл айтушылар: Фарида, Дамира, Райхан, Әлия, Данагүл

«ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті. 090000, Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор

Жантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН

Бас редактор Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛИН Редакция алқасы: Есенжол Қыстаубаев, Сырымбек Тұяқов (бас редактордың орын­ба­са­р­лары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы), Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ (қоғамдық-саяси бөлім), Қазбек ҚАБЖАНОВ (арнайы тілші), Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ (экономика бөлімі), Нұрлыбек РАХМАНОВ (гуманитарлық бөлім). Меншікті тілшілер: Тілес ЖАЗЫҚБАЙ (Ақжайық ауданы) Нұрымбек Жапақов (Жәнібек ауданы) Өмірзақ Ақбасов (Жаңақала ауданы) Серік Жұмағалиев (Қазталов ауданы) Мүсірбек Айташев (Сырым ауданы)

8-711-42-21-720, 8-711-35-21-770, 8-711-41-21-755, 8-711-44-31-468, 8-711-34-31-126

Телефондар: Бас редактор 51-25-80, Бас редактордың орынбасарлары 24-17-08, 51-18-08

Жауапты хатшы 50-83-99. Жарнама қабылдау тел/факс: 51-51-09; Бухгалтерия 50-63-99.

Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, №7201-г куәлігі берілген

Е-mail: zhaikpress@inbox.ru Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пай­­да­ла­ныл­маған хат автор­ларына жауап қай­та­рыл­май­ды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауап­ты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi ре­дак­ция көз­­қара­сын бiл­дiр­мейдi. Редакция тап­­сы­ры­сы­мен ­жа­зыл­ма­ған мате­риал­дар үшін қаламақы тө­лен­бейді. «Орал өңірінде» жа­рия­­лан­ған материалдарды сілтемесіз көшіріп ба­ су­ға бол­­май­­ды. Мақалалар электрондық нұсқада қабыл­да­на­ ды. Ж белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі.

Газет облыстық «Орал өңірі» га­зе­тi редакциясының компью­тер­­лiк орталығында терiлiп, бет­­тел­­дi. "Жайық Пресс" ЖШС баспаханасында басылды Индексі: 65428 Таралымы: 15880, 6 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады. Корректорлар: Н.СҰЛТАНОВА, Д.шанкишева, ж.жайлауова Кезекшi редакторлар: Г.ӘЖІГЕРЕЕВА, Н.САФУЛЛИН

24

керуен сарай Бейсенбі, 19 қыркүйек 2013 жыл

oral_oniri@inbox.ru

«Махамбеттер тірі екен!..»

Оралдық журналист, ақын Мұнайдар Балмолда осылай деп аталатын дерек­ ті фильм түсірді. Автор бұл туындысының көрсетілімін Махамбет батырдың туғанына 210 жыл толуымен орайластырыпты. Өткен жұма күні облыстық тарихи-өлкетану мұражайында осы деректі фильмнің тұсаукесері өтті. Шараға қаладағы жоғары оқу орындарының тарихшылары, та-

нымал ақын-жазушылар, зиялы қауым өкілдері, студенттер мен журналистер қатысты. Деректі фильм сонау 1991 жылдың қыркүйегінде Батыс Қа­ зақстан облысында болған саяси мәні бар оқиға туралы сыр шертеді. Автор осы оқиғаның шығу, орын алу себептерін сол кезде түсірілген тарихи бейнекадрлар мен фотосуреттерді шебер пайдаланып, ақиқатын бұрмаламай ашық баяндаған.

1991 жылы Кеңестер Одағы ыдырап, оның құрамындағы республикалар өз тәуелсіздігін жариялап жатқан сәтте кейбір сепаратистік ұйымдар өздерінің жат пиғылдарын жүзеге асырып қалуды көздеді. Соның бірі - казак әскери топтары Орал қаласында казак әскерінің патшаға қызмет көрсетуінің 400 жылдығын атап өтуді ұйғарды. Бұл шешімге жергілікті халық қарсы болды. «Азат»

қозғалысының белсенді мүшелері батылдық танытып, қазақ ұлтының намысын аяққа басуға жол бермеді. Осы оқиғаның куә­гері болған аға буын өкілдері мен кейінгі ұрпақ сол кездегі «Азат» қозғалысының белсенді мүшелері Тұрсын Жоламан, Дәрі­бек Өтегенов, Аманжол Зинуллин, Айсұлу Қадырбаева және тағы басқаларының сұхбаттарын тыңдап, тарихтың ақтаңдақ бетте­ рінен біраз мағлұмат алды. Шара соңында танымал ға­ лымдар Тұяқбай Рысбеков, Серік­ қали Шарабасов, Тихон Әліп­қали, Сайлау Сүлейменов және тағы бас­қалары фильм туралы ойла­рын ортаға салды. Олар ел тари­хын қозғаған алғашқы телевизиялық деректі фильмнің сәтті шыққа­нын және оны одан әрі жалғас­тыру қажеттігін тілге тиек етті.

Еламан БАДЕНҰЛЫ

Тың туындылар

«Мектепке жол» акциясы биыл Қазталов ауданы Қошанкөл ауылында белсенді жүргізіліп, оған кәсіпкерлер, жеке қожалықтар, мектеп ұжымы, жатақхана қызмет­ керлері өз үлестерін қосты.

Ауылдық округ әкімі Аязбай Шамұратов округтегі жеке қожалық иелеріне әлеуметтік жағ­ дайы төмен жанұяларға көмек көрсетуге өтініш білдірген болатын. Бұл өтінішті жеке қожалық иелері қолдап, демеушілік көрсетті. Конституция күніне орай мере-

Гауһар КЕРЕЕВА, Г.Бегалиев атындағы ОЖББ мектебінің әлеуметтік педагогы, Қазталов ауданы

«Қарашығанақ Петролиум Оперейтинг б.в.» компаниясы «ҚМГКК белгі­ленген санитарлық қорғау аймағы» жобасы бойынша қоғамдық тыңдау өткізуді жоспарлап отыр. Тыңдау Ақсай қаласы, Бөрлі аудандық әкімдігінде 2013 жылғы 10 қазанда сағат 10.00-де өткізіледі. Жоба материалдарымен танысу үшін сенбі және жексенбі күндерінен басқа сағат 9.00-18.00 аралығында келесі мекенжайға хабарласыңыз: Ақсай қаласы, Бөрлі аудандық әкімдігі, 3-бөлме. Жобаның электрондық нұсқасы www.kpo.kz ғаламтор сайтының ЕҚ, ҚТ және ҚОҚ /Қоршаған орта­ны қорғау/ ҚМГКК бекітілген санитарлық қорғау аймағы бетінде орналасқан. Жоба бойынша ескертулер мен ұсыныстар хабарлама жарияланған күннен бастап 2013 жылғы 9 қазанға дейін Бөрлі аудандық әкімдігі ғимара­ты, 3-бөлмеде және SPZ@ kpo.kz электрондық поштасы арқылы қабылданады.

Ізгі тілекпен: жұбайыңыз Боран, бала-келіндеріңіз: Арман-Ләззат, Сейілхан, Әлібек-Бибігүл, МерланГүлжан, Әзімбек, қыз-күйеу балаларыңыз МанасЖұмагүл, Жұмагелді-Алмагүл, Баян, немере-жиендеріңіз Ақжайық ауданы Чапаев ауылының тұрғыны, асыл жар, аяулы да сүйікті анамыз Райса Серікқызы СИСЕНҒАЗИЕВАНЫ 17 қыркүйекте толған 45 жасқа то­ лу мерейлі күнімен құттықтаймыз.

Орал қаласының тұрғыны, әріптесіміз Оралбек Аманжол­ ұлы АМАНЖОЛДЫ 24 жасқа то­­луымен шын жүректен құттық­ таймыз.

Серпін САЯҚ

келік шарада он жыл бұрын мектеп бітірген түлектер аз қамтылған, көп балалы отбасының 10 баласына, аудандық мәслихат депутаты Ме­ йірбек Рамазанов ағамыз 4 ба­ла­ға, жеке қожалықтар 5 оқушыға оқуқұралдарымен сөмке табыстады. Ауыл кәсіпкерлері 12 оқушыны мектепке қажетті оқу құралдар­­мен қамтамасыз етті. Осы шара аясында 70 оқушы мектепке қажетті құралдармен қамтамасыз етілді.

Ғұмырыңыз қашан да парасатпен өрілсін, Береке мен бақ қонып, қуанышқа жеткізсін. Мерейтойда тілейміз жақсылықтың баршасын, Бар тілектер қабыл боп, өркеніңді өсірсін.

Игі тілекпен: жұбайыңыз Талап, бала-келіндеріңіз Қайсар-Венера, Қайрат және барша Сисенғазиевтер мен Ерболатовтар әулеті

ма­ларының жарық көруіне мұрын­дық болған, демеушілер Серік Білә­лов және Нұр­лыбек Бірма­нов сықылды аза­мат­тар­ға жү­рек­­жар­ды алғы­сын ай­та­ды.

Қошанкөлдегі қайырымдылық

Қаратөбе ауданы Темір ауылының тұрғыны, шаңырақтың ұйыт­ қысы бола білген аяулы да асыл анамыз Роза Сағидолақызы Сариеваны адам өмірінің асқар биігі – алпыс бестің арқауына келген мерейлі жасымен шын жүректен құттықтаймыз! Өзіңіздің мейірім шуағына бөленген жайдарлы жүзіңіз әр балапаныңызға ерекше жылылық танытып, олардың өсіпөркендеп, өмірге қанаттануына тәлім-тәрбие дәнін сепкен болатын. Сондықтан да, асыл ана, біз сізге әрдайым бас ие отырып, алдағы өміріңіздің жарқын болуына, деніңіз сау болып, бақыт шыңынан асқақтауыңызға, тамырын тереңге жайған үрім-бұ­ тақ­тарыңыздың қуанышы мен шаттығына бөленіп, ұзақ ғұмыр кешуіңізге тілектеспіз.

Әрқашан нұрға толсын жүзіңіз, Қуаныңыз, шаттаныңыз, күліңіз. Тіршіліктің қызығына бөленіп, Аман-есен ортамызда жүріңіз!

Жақында Орал қаласындағы «Полиграфсервис» ЖШСның баспаханасынан «Биікке самғайтын құс» және «Аққу махаббат» атты жаңа екі кітап жарық көрді. Алғашқысы жерлес ақын Тайыр Жароков туралы сыр шертсе, екіншісі «Ақжайық» трилогиясының авторы Хамза Есенжановқа арналған. Тың туындылар Жайық өңірінен шыққан екі қаламгердің туылғанына 105 жыл толуына арналыпты. Қос кітаптың авторлары – ер­ лі-зайыпты тарихшылар, Батыс Қазақстан гуманитарлық ака­де­ миясының оқытушылары Сай­лау және Дәметкен Сүлей­меновтер. Бұл - екі автордың көп жылғы шы­ ғармашылық еңбегі мен із­де­нісінің мәуелі жемісі. Авторлар шығар­

Құттықтаймыз!

Құтты болсын 24 деген жасыңыз, Қуаныштың кемерінен тасыңыз. Әрқашанда мықты болып денсаулық, Қажымастан жүзден әрмен асыңыз.

Құттықтаушылар: РУ-170/1 мекемесі ҚАЖД 2-ауысым қызметкерлері

Қола жүлдемен оралды

Павлодар қаласында ішкі істер бөлімшелері

арасында әскери қарудан нысана көздеуден өткен ҚР ІІМ мен «Динамо» спорт қоғамы чемпионатынан батысқазақстандық полицейлер олжалы оралды.

БҚО ішкі істер департаменті­ нің баспасөз қызметінен түскен мәліметке қарағанда, жарысқа ел өңірлерінен барлығы 17 ко­ман­ да қатысты. БҚО полицейлері­нің құрамасына облыс жеңімпаз­ дары Бауыржан Оспанов, Вадим Бекчентаев, Едірес Зейнуллин, Шолпан Рашитова кірді. Олар АК-74 автоматы мен Макаров та-

паншасынан нысана көздеуден сынға түсті. Әсіресе, Бауыржан Оспанов Макаров тапаншасы­нан нысана көздеуден ең көп ұпай жинады. Соның нәтижесінде БҚО құрамасы жалпыкоман­да­­ лық үшін­ші орынды иеленіп, ку­­ бок, диплом, бағалы сыйлықтар­­ мен марапатталды.

Арман БОЛАТҰЛЫ

Облыстық «Орал өңірі» және «Приуралье» га­зет­те­ рі­нің 95 жылдығына орай «Жайық Пресс» баспахана­ сынан Мұхит Мерәліұлы, Дина Нұрпейі­сова, Құрман­ ғазы Сағырбайұлы, Сырым Датұлы, Абай Құнанбайұлы, Исатай Тайманұлы сынды тарихи тұлғалар және жоғарыда аталған облыс­тық газеттердің логотипі бейнеленген дәптерлер шығарылды. Аталмыш дәптерлерді Мұхит көше­сі, 57/1 мекенжайында орналасқан «Жайық Пресс» ЖШС ғимаратынан алуға болады.