Орал Өңiрi №32

Төрлет, әз-Наурыз!

Орал өңірі ОБЛЫСТЫҚ Қоғамдық-саяси газет

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл №32 (19951)

www.zhaikpress.kz

Газет 1918 жылғы 17 қарашадан шығып келеді. 1968 жылы "Құрмет Белгісі" орденімен марапатталған

Құрметті батысқазақстандықтар! Дүниедегі күллі тіршілік атаулының оянып, жан бітер кезі көктем мере­кесі – әз-Наурызбен баршаңызды шын жүректен құттықтаймын! Қай халықта да Жаңа жылдан әр кез жақсылық күтіп, ақ тілекпен қарсы алатын жақсы дәстүр қалыптасқан. Көк тынысын тыңдап, жердің тамырын басқан, тұрмыс-тіршілігін Табиғат-Анамен тығыз байланыстырған ата-бабамыз жыл басы Наурызды жаңару мен жасампаздықтың бастауы, ырыс-ынтымақтың арқауы деп ардақ тұтқан. Сондықтан да ықылым заманнан халқымыз қыстан аман шығып, қара жерге аяқ басқан осы күні бір-бірімен құшақ айқастыра көріседі. Елбасы атап көрсеткеніндей, басты байлығымыз – береке-бірлігі жарасқан халқымыз. Қазақстан барлық этностардың өзіндік жарқын болмысы мен бекем бірлігі арасындағы үйлесімділікті сақтап, әлеуметтік-экономикалық дамуды нығайта отырып, қарыштап алға басып келеді. Еңсесі биік елдіктің, іргесі сөгілмес бірлік пен ынтымақтың мере­кесі – Ұлыстың ұлы күні құтты болсын! Әр шаңыраққа шаттық пен бақ-береке тілеймін, ойға алған барлық арманмақсаттарыңыз жүзеге ассын! Игі тілекпен, Батыс Қазақстан облысының әкімі

Нұрлан НОҒАЕВ

Наурызға дайындық ойдағыдай Облыстық ішкі саясат басқармасы және мәдениет саласының басшылары облыстың Наурыз мерекесіне дайын­дығы жөнінде БАҚ өкілдерімен баспасөз мәслихатын өткізді.

- 2009 жылдан бастап әз-Наурыз­ ды наурыз айының 21, 22, 23 күндері, яғни бұрынғыдай бір күн емес, үш күн қатарынан мерекелейтін болдық. Ұлыстың ұлы күнін мерекелеу сан­ дық жағынан ғана емес, сапалық тұр­ ғыдан жаңа тұрпатқа ие болды. Түркі халықтарының ортақ мерекесі Қазақ­ станда тұратын 140 этностың ортақ көктем, еңбек пен бірлік мейрамына айналды, - деді облыстық ішкі саясат басқармасының басшысы Айгүл Есекенова. Оның айтуынша, мерекеге ар­ налған түрлі мәдени, спорттық шаралар күллі еліміз бойынша наурыздың 21-і күні жергілікті сағат 11.00-де бір мезетте басталады. Орал қалалық мәдениет бөлімінің басшысы Сайран Дүйсентегінің айтуын­ ша, биыл Наурызды тойлауға, қаланы

мерекелік безендіруге қалалық бюд­ жеттен 4,5 млн. теңге бөлінген. Шаһар­ дағы мереке С.Датұлы атындағы алаң­нан театрландырылған мерекелік бағ­дар­ ламамен басталады. Алаңға 12 киіз үй тігіліп, ұлттық салт-дәстүрден кө­рініс­тер көрсетіледі. Мереке қала­лық демалыс саябағында, «Жастар» шығарма­шылық орталығында (мерекелік іс-шаралар кестесі газетте берілген) жалғасады. Наурыз қарсаңында бастау алған қайы­ рымдылық шаралары шеңберінде кә­ сіпорындар мүмкіндігі шектеулі жандарды мерекемен құттықтап, азық-түлік пакеттерін тарту етеді. Облыс аумағындағы барлық аудандарда, ауылдық округтерде Наурыз мерекесі тойланады.

Гүлбаршын ДЫБЫСҚАЛИҚЫЗЫ, «Орал өңірі»

oral_oniri@inbox.ru

мереке

Қош келдің, әз-Наурыз! тағзым

Ұзақ күйшіге құрмет

12

17

Наурыз мейрамына арналған Орал қаласында өтетін шаралар Іс-шаралар атауы «Армысың, әз-Наурыз» ауданаралық «Аймақтар аламаны» «Қош келдің, құтты жылым!» театрландырылған қойылымы Үстел теннисінен қала біріншілігі Ұлттық ойын түрлерінен спорттық жарыстар (қазақша күрес, арқан тартыс, қол күресі, гір тасын көтеру және т.б.) «Наурыз - думан, наурыз - той» әңгіме сағаты және «Наурыз» д/ф «Ұлыстың Ұлы күні - Наурыз мейрамы!» ашық құттықтаулар «Қош келдің, құтты жылым!» мерекелік концерт «Қош келдің, Наурыз!» "Жасыл жапырақты күз" мистикалық премьера

Мерзімі 18-21 наурыз 21 наурыз сағат 11.00 19-30 наурыз 20-21 наурыз 21 наурыз 21-22 наурыз 22 наурыз 22 наурыз сағат 11.00 22-23 наурыз

Өтетін орны Орталық алаңдар Орал қ., С.Датұлы алаңы Үстел теннисі спорт залы Орал қаласының орталық алаңдары "Гагарин" кинотеатры Облыстық радио Жастар шығармашылығы орталығы Орал теміржол алаңы Қазақ драма театры

2

АҚПАРАТ Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru Кеше ҚР Премьер-министрі Серік Ахметовтің төр­ аға­лығымен өткен Үкімет отырысында «Нұр Отан» пар­тиясы сайлауалды тұғырнамасының 2013 жыл­дың қорытындысы бойынша орындалу барысы қаралды. Жиынға облыс әкімі Нұрлан Ноғаев селекторлық жүйе­де қатысып отырды.

P P

Таяуда Талдықорған қаласында 1998 жылы туылған және одан кіші жасөспірімдер арасындағы индорхоккейден өткен ел чемпионатына облыс атынан қатысқан №1 БЖСМ қыздар командасы табысты оралды. Еліміздің өзге өңірлерінен келген командалардың біразын жеңген батысқазақстандық қыздар 3-орынға ие болды. Ал команда мүшесі Дильназ Хайрушева «Үздік шабуылшы» атанды. Орал газ, мұнай және салалық технологиялар колледжі­нің акт за­лында «Дін және жастар» тақырыбы аясында жастармен кездесу өтті. Мақсаты – халықтар достығын, діни салауаттылықты уағыз­дау, діни экстремизмнің алдын алу жөнінде үгіт-насихат жүргізу.

Гүлбаршын ӘЖІГЕРЕЕВА, «Орал өңірі»

Қымбатты ардагерлер!

Табиғат-ананы қайта жасартып, жаңғыртып келген Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мейрамы баршаңызға құтты болсын, отбасыларыңыз­ ға амандық, қуаныш, ырыс пен құт-береке әкелсін!

Ізгі тілекпен, Мырзағали МҰХАМБЕТОВ, облыстық ардагерлер ұйымы Кеңесінің төрағасы

Әкім әншіге құрмет көрсетті

Кеше облыс әкімі Нұрлан Ноғаев Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі, Ғ.Құрманғалиев атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік филармониясының әншісі Жұма­ғаным Рахимованы 60 жасқа толуына орай қабылдады.

Ұлдай ҚАБОШҚЫЗЫ, «Орал өңірі» 1993 жылы туған жеріне ора­лып, Жайық жұртшылығын әнімен тамсандырып жүрген, бүгінде Ас­тана сахнасында еңбек ететін Ж.Жұл­­қаш пен И.Жантулин, К.Бай­ се­йітова атындағы Астана опера театры­ның әншісі А.Қапанова, өт­­кен жылғы «Қазақстан дауысы» жо­басына қатысып, өзінің мықты­ лығын көрсеткен А.Айтқа­лиева сияқ­­ты шәкірттер тәрбиелеген Ж.Ра­­химова – БҚМУ-дың доценті.

– Мерейлі тойыма байланысты қабылдап, сый-сияпат жасап, үл­кен құрмет көрсеткен облыс әкі­ мі Нұрлан Асқарұлына алғы­сым шексіз. Әкім облыстағы өнер ие­ лерінің қандай жетістіктері мен

қиын­дықтары барын сұрап, облыс мәдениетін дамыту жолындағы ойларымен бөлісті. Нұрлан Асқар­ұлы жақында Астана қаласында болғанын, онда облыстың жалпы даму жетістіктері мол екені тура­ лы айтылғанын тілге тиек етті. Мен өз тарапымнан Оралда вокал мек­ тебін ашқым келетінін, талант­ты жастарға қолдау керектігін айттым. Бұл қабылдау маған шабыт берді, болашақтағы еңбегімнің же­місті боларына сенемін, – деді саналы өмірін сахнаға арнап келе жатқан әнші. Қазақ әндеріне қоса әлемдік классиканың інжу-маржанын теріп шырқайтын әншінің репертуарында 200-ден астам шы­ ғарма бар. Суретті түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

сауда. Салалық бағдарламалар тиімді жүзеге асуда. Бұл «Нұр Отан» партиясының сайлауалды тұғырнамасының сапалы орын­ далуына кепілдік береді, – деді өңір басшысы Нұрлан Ноғаев. Одан кейін Еңбек және халық­­ты әлеуметтік қорғау министрі Тама-

«Жастардың 70 пайызы «Мемлекеттік жастар саясаты тұжырымдамасы» атты құжаттың бар екенін білмейді»

А

талмыш партия Төраға­ сының бірінші орынбасары Бауыржан Бәй­бек жиында жасаған баяндамасында: «Өткен жылы қоғам­дық қабылдауларға 800 мың адам өті­нішпен келді, азаматтарды жеке қабылдау тәжірибесін мем­лекеттік органдардың бірінші басшылары да қолдайды. Мы­­салы, 2013 жылы Үкіметтің дең­ гейінде министрлердің 700-ден астам адамды қамтыған 60 қа­ былдауы өтті. Дәл осындай жұ­ мыстар облыстық және аудан­дық деңгейлерде де сәт­ті ұйым­ дастырылды. Тұғыр­на­маның 75 пайыздық көрсеткіші нақты жә­не халық таразылай ала­тын көр­ сеткіштерге бағыт­талған, – деп атап өтті. Бауыржан Бәйбек әлеумет­ тік сауалнамалардың еліміздегі жастардың 70 пайызы «Мемле­кеттік жастар саясаты тұжырым­ дамасы» атты құжаттың бар еке­нін білмейтінін көрсеткенін айт­ты. «Қазақстан – 2050» стратегиясында Елбасы негізгі екпінді жастарға берді. Өйткені бұл бағдарламаны іске асыратын да жастар. Сондықтан жастар­мен жұмыс жасау біздің ықпалдас­ тығымыздың ең негізгі бөлігі бо­луға тиіс. Мемлекет басшысы осыдан екі жыл бұрын өткен «Жас Отан» сиезінде ҚР Білім және ғылым министрлігіне осы жұмысты қолға алуды тапсырған болатын. Алайда партия жүргіз­ ген зерттеулер осы саладағы жұмыстың әлі күнге дейін дұрыс жүргізілмей отырғанын көрсет­ті», – деді ол. Оның айтуынша, мемлекет Еңбек министрлігі арқылы жастарға арналған әлеуметтік жо­ баларға, соның ішінде «Жастар тәжірибесі» жобасына 2,3 млрд. теңге бөледі. Алайда жастардың жартысынан көбі бұл жоба туралы естімеген де. Ал тәжірибеден өткен жастардың тек 20 пайызы ғана жұмысқа орналасқан. «Бүгінде «Нұр Отан» партия­ сы орталықтан әр елді мекенге дейінгі деңгейде жұмыс жүр­ гізу жүйесіне көшті. Бұл жолда әрбір адамның мүддесі назар­ сыз қалмайтын болады. Біз қо­ ғамның түрлі әлеуметтік топта­рын қамтитын 12 ірі жобаны іске қостық. «Мықты бизнес – мық­ ты мемлекет», «Жастар Отанға», «Сәт­ті қадам», «Ауыл» жә­не бас­қа да жобалар өз жемі­сін беруде. Мәселен, партия Көш­басшы­сының мүгедектерді белсенді әлеуметтік өмірге тарту жө­нін­ дегі тапсырмасын орындау барысында «Кедергісіз келешек» жобасы жүзеге асырылуда. Осы

жоба аясында бүгінде екі мыңнан астам мүмкіндігі шектеулі адам жұмысқа тұрғызылды. Жыл со­ ңына дейін тағы төрт мыңға жуық мүгедек адамды жұмыспен қам­ту жоспарланған», – деді Б.Бәй­­бек баяндамасында. Экономика және бюджеттік жоспарлау министрі Ерболат Досаев өткен жылы Тұғырна­маның экономикалық бөлігінің орындалу барысы туралы хабар­ лады. Ол ЖІӨ өсімі былтыр жан басына шаққанда 13 мың АҚШ долларын құрағанын, 2013 жылы халықтың нақты табы­сы­ ның оның алдындағы жылмен са­лыстырғанда 3 пайызға, еңбекақының 1,6 пайызға өскенін, жұ­мыс­сыздық деңгейінің 5,2 пайыз­ ды құрағанын айтты. Бұл мәселе бойынша біздің облыстың әкімі де сөйледі.

– Даму мүмкіндігі шектеулі ба­ лалардың 83 пайызы оқу бағдар­ ламаларымен, 56 пайызы инклюзивті оқытумен қамтылды. Үйден оқытылатын 232 бала компьютермен қамтылды. Үш ауысыммен оқыту толығымен жойыл­ды. Екі мектепті күрделі жөндеу­ ден өткізу, 4 мектепті жаңадан салу арқылы апатты жағдайдағы мектептердің мәселесі шешіле­ ді. «Болашақ» бағдарламасымен білім саласының 16 қызметке­ рі шетелде машықтанудан өтті. Сон­дай-ақ 22 дәрігер оқып кел­се, оның ішінде 16 маман Оң­ түстік Корея және Израильда та­ғылымдамадан өтті. Былтыр­ғы жоспарлар ойдағыдай іске асты. Үш емхана, 5 амбулатория салынды. Еңбек өнімділігі жан басына шаққанда 32 мың АҚШ долларын құрады. Шетел инвес­тициялары 33 пайызға артты. Жұ­мыссыздық деңгейі 5,1 па­йыз­ды құрады. Атаулы әлеумет­тік көмек алатын азаматтар­дың саны 33 пайызға кеміді. Халық­тың 22 пайызы спортпен шұғыл­данады. Былтыр облыста 247 мың шаршы метр тұрғын үй іс­ке қосылды. Соның ішінде «Қол­ жетімді баспана» бағдар­ламасы бойынша 51 мың шаршы метр баспана пайдалануға берілді. Өт­кен жылы да халықты сапалы ауыз сумен, көгілдір отынмен қамту бағытында бірқатар жобалар іске асты. Соның нәтижесін­де облыс тұрғындарының 86,7 па­йызы табиғи газды пайдалану­ ға қол жеткізсе, 84,6 пайызы орталық сумен қамту жүйесіне қосылды. 90-нан астам этнос өкілдері мекен еткен облыста тұрақтылық пен келісімді сақ­тауда Қазақстан халқы БҚО ассамблеясы жемісті жұмыс жа-

ра Дүйсенова Үкіметтің 2011 жылдан бері «Жұмыспен қамтудың жол картасын» жүзеге асырып жат­қанын, осы кезеңде бағ­дар­­лама 267 мың адамды қам­тып, 157 мың адамның жұмысқа ор­наластырылғанын атап өт­ті. Сөз кезегін алған ҚР Білім және ғы­ лым министрі Аслан Сә­рін­жіпов 2013 жылы колледж түлектері­нің жұмысқа орналасуы 70,5 па­ йызды құрағанын хабарлады. ҚР Өңірлік даму министрі Болат Жәмішев «Қолжетімді бас­пана – 2020» мемлекеттік бағ­ дарламасын жүзеге асыруда­ғы ашықтықты арттыру бойын­ша тиіс­ті шаралар қабылдауды ұсын­­ды. «Жүргізілген жұмыстар­ға қа­рамастан, бағдарламаның ашық­­тығын жоғарылату бойынша қо­ сымша шараларды қабыл­дауды қажет деп санаймыз. Бі­рінші ке­зекте әкімдіктермен бір­лесе бағ­дарламаның ережесін түсінді­ру бойынша халықпен тұ­рақты жұ­мысты реттеу керек. Бұл мә­ селелер бойынша кейбір аяқ­ талмаған шаралар бар», – деді министр. Оның пайымынша, бағдар­ла­ мада қарастырылған ережелер мен тәртіптерді ұдайы жетілді­ріп, іріктеу керек. «Әлеуметтік елеулі мәселе­ лер­ді шешу Үкіметтің, Парламент Мәжілісіндегі партиялық фрак­­цияның және партияның барлық құрылымдарының бірлескен жұмысының негізі болып табылады. «Нұротандық» депутат­ тар Үкіметпен бірлесіп, өзара же­ місті іс-қимыл жүргізе отырып, өздерінің заң шығарушылық қыз­метінде үнемі сайлауалды тұ­ ғырнама ережелеріне арқа сү­ йейді», – деп мәлімдеді ҚР Парламенті Мәжілісіндегі «Нұр Отан» партиясы фракциясы жетек­ші­ сінің бірінші орынбасары Сер­гей Дьяченко. «Бізге көкейкесті тапсырмалар беріп отыратын Мемлекет басшысы, әсіресе, «Нұр Отан» пар­тиясының соңғы сиезінде алдымызға үлкен міндеттер қой­ ды. Біз бұл жауапкершілікті сезі­ нуіміз және осы тапсырмалар­ды орындауға байыппен қара­ уымыз керек», – деді жиынды қоры­ тындылай келе Серік Ахметов. Үкімет басшысы орталық жә­не жергілікті атқарушы орган­дар­ ға тұғырнаманың көкейкестілігі жөнінде «Нұр Отан» партия­сы аппаратына бір ай мерзім ішінде ұсыныс енгізуді, сондайақ оны сараптау мен жүзеге асыру бойынша жұмыстарды жал­ ғастыруды тапсырды.

Нұрлыбек РАХМАНОВ, «Орал өңірі»

ҚОҒАМ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

«Қауіп бар, дайындық та олқы емес» дейді облыстық төтенше жағдайлар департаментінің басшысы ҚадЫр Бисембаев

Сейсенбіде «Қазақстан-Орал» телеарнасында облыстық төтенше жағдайлар департаментінің басшысы Қадыр Бисембаевтың қатысуымен баспасөз мәслихаты өтті. Жиында облыстың су тасқынына дайындығы жайында сөз болды.

Айша ӨТЕБӘЛІ, «Орал өңірі»

Ж

иынды жүргізген облыс әкімі баспасөз қызметінің бас мама­ ны Дәулеткерей Құсайынов БАҚ өкілдерін ең алдымен облыс әкі­мінің осы аптадағы жұмыс кес­ тесімен таныстырды. Қадыр Уапұлының мәлім етке­ніндей, облыс көлемінде 200ге жуық өзен-көл бар. Солар­дың ара­сында Жайық, Қараөзен мен Сарыөзенде судың мөлше­рі қалып­та­ғыдан жоғары бола­ды деп күтілуде.

– Шаған, 2-Шежін және Қара­ өзенде су белгіленген мөлшер­ден жоғарырақ көтерілуі мүмкін, - де­ді ол. – Қала аумағында Жайық өзе­ні­нің тәулігіне +1 см-ға көте­рі­луі байқалады. Қалған өзендер әзірге мұз құрсауында. Болжам бойынша Деркөл, Шаған өзенде­ рі 20-28 наурызда, Жайық өзені 8-13 сәуірде мұздан ашылмақ. Тас­қын судың ең биік шегіне жетуі Шаған, Деркөл, 2-Шежін жә­не Шыңғырлау өзенде­рінде

28 наурыздан бас­тап сәуірдің 4-10-ы аралығында бол­мақ. Қа­­зіргі таңда тасқын судың ал­дын алу үшін ке­шенді шаралар жүзеге асырылуда. Төтенше жағ­дайларға арнал­ған қорда бар­лығы 511,9 млн. теңге тұр. Су тас­қынына қарсы алғашқы ке­зек­­те атқарылатын шара­ларға 152 млн. теңге қарас­тырылды. Қа­жетті мате­риал­дық және техни­ калық ресурстар да жеткілікті мөл­шерде жасақталды. Атап айт­ сақ, жанар-жа­ғармай қоры – 158,5 тонна, 114 мың дана қап­шық және 6000 тонна инертті мате­риалдар әзір­ленді. Қапшықтар мен инертті материалдар және сусорғылар алу жұмысы әлі де жалғасу­да. Сондай-ақ мұз жарғыштар бригадасын, тікұшақ қатынасын жә­не суды бақылау бекетіндегі мо­ниторингті қамтамасыз ету үшін қаржы қаралды. Облыс және ау­ дан орталықтарында қар шыға­ру және арық тазалау жұмыста­ры үздіксіз жүргізілуде. Күні бү­гін­ге дейін 232000 текше метр қар шығарылып, 19567 текше метр су сорылды. Көрші Ресейдегі Саратов жә­-

не Орынбор облысындағы әріптес­терімізбен су деңгейі жөнін­де үздіксіз хабар алмасып тұр­мыз. Сондай-ақ республикалық және жергілікті маңыздағы жол­дардың қауіпті аумақтары анық­ талып, ол жерлерге қажетті материалдар жеткізілді. Қауіпті ке­зеңде аталған орындарда тәу­лік бойы кезекшілік ұйымдасты­ рылмақ. Бүгінгі таңда республи­ калық маңызы бар жолдарға 43 бірлік техника, 4 тонна бензин және 4500 тонна инертті мате­риал, ал жергілікті маңызы бар жолдар бойынша 86 бірлік техника, 12,4 тонна бензин, 41,7 тон­на дизельді отын, 1625 тонна инертті материал, 1240 дана қапшық дайындалды. Облыс әкімдігінің қорында 75 жиналмалы керует, 938 ұйқы қапшы­ ғы және ыдыс-аяқтар бар. Сон­дай-ақ ТЖД қорында 20 шатыр, 7 электр генераторы, 2 дәнекер­леу құрылғысы, 7 дана жылы киім, 27 ұйқы қапшығы, 10 бензоагрегат, тросс, префаратор жә­не бензинарасы дайын тұр. Облыс бо­ йынша су тасқынына қарсы шараға барлығы 1905 адам, 695 бірлік тех­ника және 36 жүзу құралдары тар­тылмақ. 12 наурыздан бастап жедел топ облыс орталығындағы қауіпті жерлерді қадағалауда.

16 наурыздан ТЖД дағдарыс ор­

А

удан әкімі Мұрат Мұ­ қаев, аудандық мәсли­хат депутаттары қа­тыс­ қан жиынды «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы төрағасының бірінші орынбасары Мереке Қай­даров жүргізіп отырды. Аудан­дық партия фракциясының отырысында жергілікті атқарушы орган өкілі, аудандық кәсіпкерлік, ауыл шаруашылығы және вете­ ри­нария бөлімінің басшысы Аб-

зал Қаратаевтың хабарламасы тың­далды. Хабарламада айтыл­ ғанындай, биыл аудан бойынша 6 мың гектар жерге егін егіледі деп жоспарланса, соның 4 мың гектарына «Қайрат» ЖШС егін салады, қалған 2 мың гектарына облыстық ауыл шаруашылығы бас­қармасы екпелі шөп егуді ұсын­ ған. Аталған бөлім басшысы ау­ дан орталығындағы канал және магистральды канал бойларынан

Суреттерді түсірген Темірболат ТОҚМАМБЕТОВ

Жауын-шашын, көктайғақ! “Қазгидромет” РМК “Ба­тыс Қазақстан гидрометео­ ро­логия ор­та­лы­­ғының” мә­ ліме­тіне қа­­ра­­ған­да, 20 нау­ рыз кү­ні Орал қаласында және об­лыс­­ аумағы­ның кей жер­ле­­рінде жауын-шашын, тұ­ман, көктайғақ болады. Оң­ түстік-батыс­тан соққан жел­­­дің жылдам­дығы секун­дына 15-20 м/с-ға де­йін кү­шейеді. Ұжым басшылары, әсіресе, қалыпты тіршілікті қам­­тама­­­сыз ететін ком­­му­­­нал­­­­­дық ме­ке­мелер­­ дің же­тек­­ші­ле­рі, электр жә­не байланыс желі­лерінің ба­­рын­ша тұ­рақты жұ­мыс жасауын қам­ тамасыз етуі шарт. Білім беру саласы қызмет­ кер­лері қолайсыз ауа-райына бай­ланысты өз ұжымдарында қауіпсіздік шараларын түсінді­ руі шарт. Төтенше жағдайлар орын ал­­ған кезде Орал қаласы, Дос­­ тық даңғылы, 215 ме­кен­жайы бо­йын­ша немесе 53-60-91, 5452-25 телефондары арқылы Орал қа­­­лалық ТЖАК КДС ке­­зек­­ші диспетчері­не хабарлау керек.

Жат ағымдардан қорғамақ Ақжайық ауданында жат діни ағымдардан тұрғындар­ ды қорғау жөнінде «Таным» орталығын құру туралы бастама көтерілді. Осыған байланысты тұр­ғын­дар, қоғамдық ұйымдар өкіл­ дері бас қосты. Басқосуда ҚР Азаматтық кодексіне, тиісті заң­дарға, сондай-ақ өзінің жар­ ғысына сай қызмет ететін ор­та­лықтың мақсат-мүддесі жай­лы кең әңгімеленді. «Та­­ным­­ның» құжаттары мемле­кеттік тіркеуге ұсынылды.

Жүрекке 35 ота БҚО кардиологиялық орта­ лығында биыл жыл басынан бері 35 науқастың жүрегіне ота жасалды.

Қуатты техникалар қажет «Нұр Отан» партиясы аудандық филиалы фрак­ция­ сының отырысында партияның 2011 жылғы ХІV съезінде қабылданған сайлауалды тұғырнамасының ауданда орындалу барысы қаралып, талқыланды.

талығында тәулік бойы кезекшілік ұйымдастырылуда. Қазіргі таңда саяжайларда 2500 отбасы тұрады, департа­ мент қызметкерлері аяқтай жү­ріп, олардың толық тізімін жа­ сақтады. Облыс және аудан орта­ лықтарында эвакуациялық бе­­кеттер құрылуда. Мысалы, қазір­ дің өзінде Орал қаласында 1200 адамға арналған 8 эвакуация­лық бекет дайын тұр. Тұрғындар­ға су тасқыны кезінде қалай әре­кет ету қажеттігі және көмек бе­ кетінің қай жерде орналас­қанды­ ғы жөнінде айтылып, қауіпсіз­дік шаралары түсіндірілуде. Мұз жару жұмысына «Азимут Энерджи Сервисез» АҚ-дан үш жар­ғыш бригадасы мен «Евро Азия Эйр» АҚ-ның бір тікұшағы тартыл­мақ, – деген Қадыр Уапұлы сол күні мұз жару жұмысын бастау мақсатында екі топтың бірі Рыб­ цехқа, екіншісі Тасқала ауданына аттанғанын айтты. Жиын барысында су тасқы­ны­ның алдын алу шаралары бойынша БАҚ өкілдері тарапынан бір­ қатар сұрақтар қойылып, оған тиісті жауаптар қайтарылды. Келесі басқосу 26 наурызда облыстық ауыл шар­уа­шы­лығы бас­қармасының бастығы Марат Оңғарбековтің қатысуы­мен өтпек.

3

Жәнібек колледжі мен Тау ауылы бағбандарының бақша салуға дайындық үстінде екендігін мә­лім етті. Сол сияқты Талов, Жақ­ сыбай ауылдарының бағбандары да Бобров су қоймасы мен Сары өзен жанынан көкөніс егуге қам жасауда. Жиында, сондай-ақ ау­ данда мал тұқымын асылдандыру мақсатында биылдың өзінде аталық бұқаларды алуға ниет білдірген шаруа қожалықтарының саны 120-ға жетіп, 241 бас аталық бұқаға сұраныс берілгені, ол 6200 бас аналық малды қамтитыны айтылды. Бұл – аудандағы аналық малдың 60 пайызы асыл тұқымға айналады деген сөз. Аудандық партия фракция­

сының отырысында тыңдалған мәселені депутаттар талдап, тал­қылай келе, ауылдағы магистралды каналдар мен тоғандарды тазарту үшін қуатты да күрделі техникалар болғанда ғана ауданда бау-бақша салу жұмысының пәрменді жүретінін, сондықтан бұл мәселені тиісті жоғары ор­гандардың алдына қоюды ау­дан­­дық партия филиалына жүкте­ді. Жиында «Нұр Отан» партия­сы аудандық филиа­лының төраға­сы, аудан әкімі Мұрат Мұ­қаев сөз сөйлеп, партия фракциясында қаралып, талқылан­ған мә­се­лелердің аяқсыз қал­май­ты­нын, осындай жиындардың алда­ғы уақытта жоспарға сай өткізі­ліп тұратындығын айтты.

Нұрымбек ЖАПАҚОВ, Жәнібек ауданы

Аталмыш аурухананың кар­диохирургі Руслан Аюпов­тың айтуынша, соның ішінде 25 адам­ға коронарлық шунттау жасалды. Сондай-ақ 10 адам­ның қан тамырлары кеселі алынды. Ота жасау кезінде өміріне үлкен қауіп төнуі мүм­ кін болған науқастар Астана қа­ласындағы Ұлттық ғылыми кардиологиялық орталыққа жіберіледі.

2013 жылы БҚО кардио­ло­ гиялық орталығында жүрекке барлығы 148 ота жасалса, со­ ның 104-і жоспарлы, ал 44 емделуші шұғыл жатқызылды. Қан тамырлары аурулары бойынша 74 ота жасалды. Бір жылда жүрек сырқаты бар 931 адам қабылданды. Бұл ретте, әсіре­ се, жүкті әйелдерге ерекше кө­ңіл бөлінеді.

Өз тілшілеріміз

4

ДАЛА-ҚАЛА Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Бұл туралы кеше өткен кәмелетке толмағандардың ісі мен олардың құқықтарын қорғау жөніндегі облыстық комиссия отырысында айтылды.

Қылмыс әзірше азаяр емес Нұрлыбек РАХМАНОВ, «Орал өңірі»

С

оңғы үш жылдағы қыл­мыс және құқықбұ­зу­шылықпен күресу жө­ ніндегі өңірлік бағдарламаның орындалуы, жастар мен кәме­лет­ ке толмағандар арасында қыл­ мыстың алдын алу шаралары туралы БҚО ІІД Әкімшілік полиция басқармасы бастығының мінде­тін атқарушы М.Жәрдемов баяндама жасады. Облыста 2011 жылы - 5889, 2012 жылы - 9378, былтыр 11150 қылмыс тіркелген. Ауыр және аса ауыр қылмыс саны азайғаны­ мен, қылмыстың аты қылмыс. Мәселен, қылмыс Жәнібек ау­ данында 12 есе, Бөкей ордасы ауданында 7 есе артып отыр. Ақжайық ауданында 2-ден 5 оқи­ғаға, Қазталов ауданында 1-ден 3 оқиғаға артқан. Ал Орал қа­ ласында қылмыс 14 пайызға (111ден 127 оқиғаға), Зеленов ауданында 11 пайызға көбейген. Облыста 47 мектеп инспекторы ғана бар екен. Сондай-ақ қылмыс жасаған кәмелетке тол­ мағандар іс тексеріліп бол­ғанша

бостандықта жүреді. Олар үшін арнайы мекеме жоқ. Тап осылай былтыр 8 жасөспірім 26 қылмыс жасаған. Ақжайық, Тасқала және Теректі аудандарының кәмелетке толмағандардың ісі мен олар­дың құқықтарын қорғау жөнінде­ гі комиссияларының жұмысы туралы аталған аудан әкімдерінің орынбасарлары баяндады. Облыстық комиссия төраға­ сы, облыс әкімінің орын­басары Бақтияр Мәкен құқықбұзу­шы­ лықтардың артуына сандық деректер келтіре отырып, жауапты мамандардың жұмысын қатты сынға алды. Нақты жұмыстардың атқарылып жатпағанын айтып, жос­парлар іске асырылмаға­нын келтірді. Түрлі құзырлы орын­дардың бірлескен жоспарлары жыл сайын қайталанып көші­рі­ леді. Сараптама жоқ. Барлық ау­данның жоспарлары ұқсас. Кейбір аудандарда комиссия отырыстары дұрыс өтпеген. Осыны айтқан Бақтияр Мәкенұлы кә­ мелетке толмағандармен жұмыс­ танатын барлық саланың мамандарына жұмысты жандандыруды тапсырып, бірқатар тапсырмалар жүктеді.

Жәрмеңкеден қуанып оралды Ауданда өмірдің базарынан шеттеу қалып жүрген мүмкіндігі шектеулі жандар қаншама?! Осындай қамкөңіл адамдарға жасалып жатқан қамқорлық Елбасының биылғы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Жолдауы аясында іске асырылуда.

Жақында «Нұр Отан» партия­ сы аудандық филиалы мен ау­ дандық жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлі­мінің ұйымдастыруымен мүге­дек жандарға арналған бос жұ­мыс орындарына жәрмеңке ұйым­дастырылды. Оған жиырма­дан астам мекеме-кәсіпорын, жеке кәсіпкерлік нысандары жұмыл­ дырылды. Аудан әкімі Нұрлан Рахымжанов: «Елбасының мүмкіндікте­ рі шектеулі жандарға жасалып жатқан осынау қамқорлығы олар­дың бо­лашаққа батыл қадам ба-

суына жол ашады», – деп атап көрсетті. Бос жұмыс орны жәрмең­ке­сінде 3 топтың 4 адамы үйле­ріне қуанып оралды. Нұрлы­ға­ным Жахатова «Ер Төстік» бала­бақшасына, Бауыржан Еспосынов «Бөкей ордасы» колледжіне, Райгүл Машотова М-С.Бабажа­ нов атындағы орта мектебіне жұ­мысқа алынса, Жанқуат Мағзо­ мовты «Аққу» жеке шаруашылық иесі Қуаныш Шәріпқалиев өз қарамағына қызметке алды.

Гүлнар ҚАДЫРОВА, Бөкей ордасы ауданы

oral_oniri@inbox.ru

Қаратөбеліктер Сырымда Наурыздың 18-і күні Қара­ төбе ауданының делегация­ сы мегажоба аясындағы са­парын Сырым ауданына арнады. Қонақтарды сырым­дық­ тар ән-күймен салтанатты түрде қарсы алды. Одан соң «Нұр Отан» партиясы Сы­рым аудандық филиа­ лы­ның мәжіліс залында «Келісім мен тұ­рақ­тылық – Мәңгілік ел кепілі» атты дөң­гелек үстел өтті.

Д

өңгелек үстелді Сырым ауданы әкімінің орынбасары Ә.Жола­манов кі­ріспе сөзбен ашып, жүр­гізіп отырды. Мегажобаның басты мақса­ты халықтар арасындағы достық, бірлікті нығайту және «Мәңгілік ел» идеясының болашаққа даңғыл жол екендігіне тоқталған аудан әкімі­ нің орынбасары Әділ Тауфикұлы сөзді қонақтарды бастап келген Қаратөбе ауданы әкімінің орынбасары Сатқан Өмірзақовқа берді.

– Сырым еліне құрамында 70ке жуық адамы бар делегация келіп отырса, олардың арасында өнер мен спорт саласының, түрлі қоғамдық ұйымдардың өкілдері бар. Мегажобаның басты мұра­ты өзара іс-тәжірибе алмасу, қа­ рым-қатынасты жандандыру, та­­ту­лықты нығайту болып табыл­мақ, – деді С.Өмірзақов өз сө­ зінде. Шарада сондай-ақ Сырым ау­ дан­дық мәслихатының хатшысы Ә.Ғалымов, сырымдық зейнет­кер ұстаздар К.Федянин, Г.Ерғалиева, Қаратөбе аудандық ардагерлер ке­ңесі төрағасының орынбаса­ры Е.Жәнібеков, қаратөбелік қо­нақ И.Классен, облыстық мәслихат де­путаты, татар этномә­де­­ни бірлес­ тігінің төр­аға­сы Р.Хайруллин өзін­

дік ой-тол­ғамдарын ортаға салып, ана мен бала тәрбиесі, татулық, қазақы қо­­нақжайлық, мемлекеттік тілдің маңыздылығы жөнінде кеңінен тоқталды. Дөңгелек үстелдегі өзара пі­кір алмасу барысында Қазақ­стан халқы БҚО ассамблеясы төраға­сының орынбасары Ғайса Қа­па­ қов ассамблеяның жұмысына тоқ­­талып, Елбасы саясатын жү­зеге асыру бағытындағы қазақ­стан­ дықтардың іс-қимылы, бірлігіне терең мән берді. Сондай-ақ мемлекеттік тілдің мәртебесін көте­рудегі ауқымды жұмыстар мен аға буын өкілдерінің жастар тәр­биесіне үлес қосулары тұрғы­сын­ дағы оңды өзгерістерге тоқ­та­ лып, бүгінгі алқалы отырысқа қа­­тысып, шынайы тұрғыда пікірле­ рін ортаға сала білгендері үшін қо­ нақтарға ризашылығын білдірді. Қаратөбеліктер Сырым аудан­ дық мәдениет үйінде «Бейбітшілік пен келісімнің жол картасы» мегажобасы аясында концерт берді. Өнер кешінің түндігі Қаратөбе аудандық халықтық ұлт аспап-

тар оркестрінің орындауын­дағы туындылармен ашылды. Қа­ра­тө­беліктердің өнер кешінде дәс­түр­лі әннің шырқалуы ерекше болады. Осы жолы да Ф.Оразов Мұрат Өс­ кен­байұлының «Сөз басын» шырқап, халықты бір серпілтіп алды. Одан әрі, концерт барысында өнер көрсеткен А.Ора­зов, М.Есқа­йыров, Н.Исламға­лиев, Т.Ахметовтердің ән шеруі де дәс­түрлі әнге құмарт­ қан көптің көңілінен шықты. Қаратөбе көркемөнерпазда­ры кешінің соңын «Достық» биімен ұштастырып, Е.Хасанғалиевтің «Жасай бер, қазақ!» әнімен қо­ры­тындылады. Осыдан кейін мегажобаның игі дәстүрі бойынша Қаратөбе ауданы әкімінің орынбасары С.Өмірзақов Сырым ауданы әкімінің орынбасары Ә.Жоламановқа «Бейбітшілік пен келісімнің жол картасы» мегажобасының эстафетасын салтанатты түрде табыстады.

Мүсірбек АЙТАШЕВ, Бауыржан ШИРМЕДИНҰЛЫ, Сырым ауданы

Батыс Қазақстан облысы кәсіпкерлер палатасында бизнес-ассоциацияларды аккредиттеу басталды Батыс Қазақстан облысы кәсіп­ керлер палатасы (Кәсіпкерлер палатасы) Ұлттық палата төраға­ сының 8.10.2013 жылғы №2 ше­ шімімен бекітілген Ұлттық палата жүйесінде ассоциацияларды (одақ­­тарды) аккредиттеу Ережелерімен және біліктілік талаптарымен сәйкес Ұлттық палатада ассоциация (одақ) формасында жеке кәсіпкерлер мен (немесе) заңды тұлғалардың бірлестігіне аккредиттеу жүргізу басталғанын хабарлайды. Кәсіпкерлер палатасында ак­к­ре­диттеу мына тұрғы­дан жү­зеге асырылады: а) аймақтық салааралық, ай­ мақтық салалық ассоциациялары (одақтар), сондай-ақ шағын, орта және (немесе) ірі кәсіпкерлік ай­мақтық ассоциациялары (одақ­ тары); б) облыстық және облыстық ма­ ңызы бар қалалар ассоциациялары (одақтары);

в) аудандық, аудандық маңызы бар қалалар ассоциациялары (одақ­тар). Құжаттарды қабылдау мерзімі – ресми баспа бұқаралық ақпарат құралдарында осы хабарландыру жарияланған сәттен бастап бір ай мерзімде жүргізіледі. Аккредиттеуден өту үшін құ­ жаттар пакеті қағаз тасымалында және (немесе) электронды формада жіберіледі. Ережемен қарастырылған құ­ жат­тар пакетін ассоциация (одақ) мына мекенжай бойынша Палата дирекциясына береді: Пошталық мекенжай: ҚР, индекс: 090006, Орал қаласы, Т.Ма­ син көшесі, 67, 2-қабат, 4-бөл­ме, e-mail: uralsk@palata.kz, тел.: 8 (7112) 24-28-96. Ұлттық палатада аккредиттеу алу үшін Палата дирекциясына ұсы­нылатын құжаттар тізімі: 1) сенімхатсыз оның мүддесін ұстануға өкілетті ассоциация (одақ)

жетекшісі немесе сенімхат бо­йынша өкілі (сенімхат көшір­ме­ сімен бірге) қол қойған, осы Ережеге 1-қосымшамен белгіленген фор­ма бойынша өтініш; 2) ассоциация (одақ) қызметі туралы есеп және белгіленген бі­ ліктілік талаптарына ассоциация­ның (одақтың) сәйкестігін рас­ тайтын құжаттар; 3) ассоциация (одақ) мүшеле­ рінің тізімі; 4) аты-жөні және атқаратын ла­ уазымын көрсетумен ассоциация­ның (одақ) штаттық қызмет­кер­ лерінің тізімі. Біліктілік талаптары және аккредиттеуден өту процедурасы Ережелермен бекітілген. Батыс Қазақстан облысы кәсіп­ керлер палатасында аккредиттеу­ ден өтуге Ереженің толық мәті­ні мен өтініш формасын www.palata.kz сайтында «Кәсіпкер­лер­дің ұлт­тық палатасы құ­жаттары» қосым­ ша­сынан қарауға болады.

әлеумет oral_oniri@inbox.ru Кеңес одағының шаңырағы шайқала бастаған кезден-ақ аудан-ауылдарға аутобус қатынасы қожырай бастағаны мәлім. Бертін келе бұл миссияны жеке аутокөлігі барлар атқара бастады.

Ү

шбу үрдістің тіпті күні бү­ гінге дейін сеңі бұзыла қойған жоқ десе де болады. Бірақ жолаушы тасымалына тікелей қатысты аутожүргізуші

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл алдық. Бүгіндері аудан-ауылдарға қатынайтын ау­тобустарымыздың саны 15-ке жетті. Осындай әре­ кет­тің арқасында былтырдан бері облыстың 10 ау­данына тұрақты аутобус қатына­сын жүзеге асырудамыз. Ау­дан-ауылдарға қатынайтын біздің кө­­ліктеріміз қыста жылы, жазда қоңыр салқын, яғни жылон екі ай бойы жолаушы үшін жанға жәйлі. Оның үстіне жолақы да жеке жеңіл көліктерден 2-2,5 есе арзан. Мәселен, Жаңақала, Тайпақ, Қаратөбеден Оралға жету үшін жеке жеңіл көлік иелері әр адамнан 2000-2500 мың теңгеден алатын болса, осы бағыттарға жүретін біздің аутобустарда жо­ лақы – 1 мың теңге. Бұған қоса біз­дің мекеменің аутобустары жү­ ретін барлық бағытқа Ұлы Отан соғысының ардагерлері, сонымен

тілін білетін, бекітілген автобусты күтіп ұстайтын, арақ-шарапқа әуестігі жоқ және ел-жұртпен тіл табысып жұмыс істеуге бейім азаматтарға басымдық беріледі, дейді Қуан Сейітқалиұлы. Аудан-ауылдарға жүретін ау­то­ бустарға қатысты тендерді 7 жыл мерзімге ұтып алған мекеменің басшысы Жәнібекке барып-келе­тін көліктің тізгінін ұстаған Айтжа­нов Сүйінғали мен Тайпақ-Орал арасына жүретін Шайымов Орал­бай­ды, Сайқынға қатынайтын ауто­бус­ тың шопыры Қамалов Сағынбекті, кондукторлардан тайпақтық Төле­ уішева Анар мен жаңақалалық Аида Қалақованы еңбек озаттары ретінде атады. Әлдеқалай ша­руа­ мен әлдебір әріптесі сұранып кетсе, дереу соны алмастыратын резервтегі шопыр Әжіғалиев

5

"Қазақстан елім" ЖШС-ның бас директоры Қуан Таушанбаев (оң жақта) жәні­бектік жүргізуші Сүйінғали Айтжа­новтан сапардың жай-жапсарын сұрауда

Алысты жақындатқан атаулының күнделікті жолға шы­ ғар алдында міндетті медицина­ лық бақылаудан, ал жеке аутокөлік біткеннің рейс қарсаңында тиісті техникалық қадағалаудан мүлдем өтпеуі жол-көлік оқиғалары жиі­ леуінің негізгі себептерінің біріне айналды. Мұндай факторға мем­лекеттік биліктің жоғары һәм жергілікті буыны да жүрдім-бардым қарай алмайтындығы бесенеден белгілі. Соның айғағындай соңғы жылдары облыс басшылы­ ғы аудандар әкімдерінің ел-жұрт ал­дындағы есептік жиналыстарына қатысу барысында облыс ор­талығына аутобус қатынасын жандандырып, жүйелі жолға қою мәселесі ауылдағы ағайын тарапынан жиі көтерілді.

- Ел-жұрттың әлгіндей орынды өтініші және оған облыс бас­ шылығының түсіністікпен қарауы Батыс Қазақстан облыстық жолау­ шылар көлігі және аутожолдар басқармасының аутобус қатынасы бойынша 2012 жылы тендер жариялауына түрткі болды. Соған қатысу үшін қыруар несие алып, ол қаржы-қаражатқа Оңтүстік кәріс елінен әрқайсысы 140 мың доллар тұратын заман талабына сай «Хундай» ныспылы 8 аутобус сатып

қатар бірінші топтағы мүгедектер мен 7 жасқа дейінгі балалар тегін қатынайды. Ал екінші топтағы мүгедектер мен 14 жасқа дейінгі балаларға 50% жеңілдік тиесілі. Тағы бір айтпағым, біздің шоферлер әр рейске шығардың алдында медициналық тексерістен, ал аутобустар техникалық қадағалаудан талапқа сай өткізіледі. Әрі біздің көліктерге аяқ артқан жолаушылар міндетті түрде сақтандырылады, - дейді «Қазақстан елім» ЖШС-ның бас директоры Қуан Таушанбаев. Облыстың он ауданына жүйелі аутобус қатынасын жолға қойған «Қазақстан елім» ЖШС бүгіндері осы жоба бойынша 50-ден астам адамды тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Ақ Жайық атырабының ең шалғай аумағы – Бөкей ордасы мен Жәнібек аудандарына қатынайтын аутобус жүргізушілерінің айлық жалақысы 150 мың теңгеден болса, қалған аудандарға жүретін шо­ферлар айына 120 мың теңге табыс табады. Кондукторлардың жалақысы – 50 мың теңге.

- Шофер ретінде жергілікті жі­ гіттерді жұмысқа әр ауданның басшылығымен келісе отырып, қатаң іріктеу арқылы, яғни кон­ курстық негізде аламыз. Техника

Ілияс пен жолдан оралған көліктің техникалық-санитарлық тұрғыдан келесі рейске дайын болуын қа­да­ ғалайтын жөндеуші-механик Жа­ ңабергенов Аманжол да қамшы салдырмайтын еңбек майталмандары екендігін біз Қуақаңның өз аузынан естідік. Облыстың 10 ауданын сапалы аутобус қатынасымен тұрақты қам­тып отырған «Қазақстан елім» ЖШС басшылығының айтар базынасы да бар екен.

- Күнделікті жолға шығар алдында өздері медтексеруден, сондай-ақ көліктері техқадағалаудан өтпейтін азаматтардың жолаушы тасымалдауын доғару шарт. Мұн­ дайға тыйым салмай, біз бүгіндері тым жиілеп кеткен жол-көлік оқи­ ғаларын азайта алмаймыз. Мен осыны айтып, облыс­тық ішкі істер департаментіне қарасты әкімшілік полицияның басшы­лығына былтыр да, биыл да қатынас хат жолдадым. Бірақ аудандардағы көлік қозғалысын қадағалайтын полиция қызметкерлері тарапынан әзірге ойдағыдай нәтиже болмай тұр, - дейді Қуан Сейітқалиұлы. Бауыржан ӘЛЖАНҰЛЫ, «Орал өңірі»

азамат

Чарльз ҚОЙШЫБАЕВ, еңбек ардагері, Бөкей ордасы ауданы: - Өткен жылдың сәуір айында Орал қаласындағы «Қазақстан елім» ЖШС-ның жаңа аутобусы облыс орталығына алғашқы сапарын бастаған-ды. Мұндай көлік қатынасы аудан халқына өте ыңғайлы. Жиналыстарда мен облыс орталығына қарай шұбырып жататын «таблеткаларды» тоқтатып, аутобусты қайта шығару керек­тігі жөнінде өз ойымды айтып жүретінмін. Қазір сол тілегіміз орындалды. Жолаушылар көңілінен шығатын осындай көлік тұрақты жүріп тұрғанына ризамыз. Тура осы мәселе бойынша аудан, облыс басшыларына және алысты жақындатқан Қуан Таушанбаев­тай азаматқа алғыстан басқа айтарымыз жоқ. Жұпаргүл ҒАБДУЛЛИНА, медбике, Бөкей ордасы ауданы: - «Жол азабын шеккен білер» дегендей, біздің ауыл-аймақтан 600 шақырым қашық Орал қаласына барып келу бөкейордалықтарға оңай емес. Оның үстіне көлігің ыңғайлы болмаса, жолай шаршапшалдығып әрі қалтаң қағылатыны тағы бар. Осындай келеңсіздіктер ескеріліп, ауданға жаңа аутобус шығарылды. Сайқыннан Оралға қатынайтын аутобус жолай ауылдық округтерден шыққан жолаушыларды да ала кетеді. Ешқандай қолайсыздықты сезінбей, діттеген жерімізге жетіп жүрміз. Орал қаласына «таблетка» «УАЗ»-бен барып келу 8000 теңгені құраса, аутобустың ары-бері жолақысы 5000 теңге, ал өз қалтаңда қалатын 3 мың теңге ауылдықтар үшін аз ақша емес. Нұрсәуле ЖАНӘЛИЕВА, Жәнібек ауданы: - Біздің ауылға қатынайтын аутобус өте жәйлі, жұмсақ, қыста жылы, жазғы қапырықты сездірмес кондиционері бар. Жолақысы – 2500 теңге. Ондай қымбат та емес. Таңғы сағат 8-де шығамыз. 7 сағаттай уақытты артқа тастап, қалаға жетеміз. Аптаның жұп күндері Жәнібектен таңғы сегізде шығады да, тақ күндері Орал автовокзалынан таңғы сегізде шығады. Қуат НҰРҒАЛИЕВ, Ақжайық ауданы: - Мен егер "Қазақстан елім" ЖШС-ның автобусына мінсем, жолда тегін жүремін. Себебі әскери қызметімді Семей полигоны аумағында өтегендігім жөнінде арнайы куәлігім бар. Мұндай жеңілдіктер көп жерде жоқ екендігі бесенеден белгілі. Халықтың жағдайын ойлап, жеңілдіктер қарастырғаны үшін облыс, аудан әкімдеріне және «Қазақстан елім» ЖШС басшылығына көп рақмет.

6

оқырман Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Кәсіпкерлер палатасының маңызды мақсаттарының бірі – кәсіпкерлерді қолдау Елбасы Н.Ә.Назарбаев әрқашанда заңнамаларды жетіл­ дірудің қажеттілігі жөнінде айтатын. «Қазақстан жолы 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында Президент «Әлемнің дамыған 30 елі­нің қатарына ұмтылыс кезінде бізге адал бәсекелестік, әді­ леттілік, заңның үстемдігі және жоғары құқықтық мәде­ниет ахуалы қажет» деп атап өтті. Осыдан 200 жылдан астам уақыт бұрын Адам Смит – халықтың байлығы үшін бірінші­ден, ел тыныштығы, төмен салық және ақылға сыятын заңдардың қажеттілігін айт­қан. Осы айтылған ойлары бүгінгі таңда, бұрында ай­ тылғанынан да қажетті көрінеді. Мемлекетіміздің өркендеуі үшін жаңа­дан қа­былданып жатқан және қолданыс­тағы заңна­малардың сапалы болуының ма­ңызы зор бо­лып келеді. Соңғы жылдары қабылданып жат­қан заңдардың саны көп, бірақ олардың сапа­сы туралы айту қиын­дау. Қазақстан Республикасының Ұлттық па­ла­тасына және облыстарда өңірлік палаталар құрылуына байланысты «Қазақстан Респуб­ли­касының Ұлттық кәсіпкерлер па­латасы тура­лы» Қазақстан Республикасы Заңының 9-ба­бы­на сәйкес кәсіпкерлік субъектілерінің мүд­де­лерін қозғайтын заңнамалық және өзге де нормативтік-құқықтық актілердің жобаларына міндетті сараптаманы жүзеге асыруға мүмкін­дік берілді. Осы тұрғыдан Батыс Қазақстан об­лысының кәсіпкерлер палатасы кәсіпкер­лік субъектілерінің мүдделері қорғалуы­ның тұрғысынан тиісті заңнамаларға тал­дау жүргі­ зуде. Оған көбінесе кәсіпкерлердің қолда­ныстағы заңдарда немесе тиісті саланы реттейтін нор­мативтік-құқықтық актілерде көзделген талап­ тарға байланысты қа­жетті құжаттарын рәсім­деу кезіндегі тә­жірибелерінде кездескен проблемалары туралы өтініштері негіз болады. Батыс Қазақстан облысының кәсіпкер­лер па­латасы жақында құрылғанына қа­рамастан, Қа­ зақстан Республикасының кәсіпкерлер пала­тасына жер қойнауын пайдалану туралы, мемлекеттік сатып алу туралы, жер заңнамалары­на және әкімші­-лік құқықбұзушылық туралы кодексіне т.б. заңнамаларға өзгерістер енгізу тура­лы ұсыныстар енгізді. Аталған ұсыныстар негізінен әкімшілік рә­ сім­дерді қысқартуға (оңтайландыруға), яғни кә­сіпкерлердің өсуі мен одан әрі дамуына ке­ пілдікті қамтамасыз етуге ба­ғытталды. Осыған қоса Батыс Қазақстан облысы­ның кәсіпкерлер палатасы кәсіпкерлік субъекті­лерінің мүдделерін қорғайтын нормативтікқұқықтық актілердің жоба­ла­рына міндетті сараптаманы жүзеге асырады. Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006 жыл­ғы 2 маусымдағы №496 қаулысымен кә­сіп­керлік мәселелері жөніндегі сарап­тамалық ке­ ңестер туралы үлгі ереже (бұ­дан әрі – Ереже) бекітілген болатын. Аталған Ережеге сәйкес сараптамалық ке­ңестер – жеке кәсіпкерлік субъектілерінің ак­кредиттелген бірлестіктерінен жә­не мүдделі коммерциялық емес ұйымдар­дан жеке кә­сіп­

керліктің мүдделерін қор­ғайтын нормативтікқұқықтық актілердің жобаларына сараптама­лық қорытындылар алу орталық мемлекеттік және жергілікті атқарушы және өкілді ор­ гандардың жанынан құрылады. Сараптамалық кеңестердің негізгі функ­ция­ларының бірі ол жеке кәсіпкерлік субъек­ті­ лерінің аккредиттелген бірлестіктерінен жә­ не мүдделі коммерциялық емес ұйымдардан жеке кәсіпкерліктің мүдде­лерін қорғайтын нормативтік-құқықтық актілердің жобаларына сараптамалық қо­рытындылар алу болып та­былады. Айта кететін болсақ, жергілікті атқару­шы жә­не өкілді органдарының қабылдай­тын актіле­рінің жобаларына мемлекеттік органдар­дың жеке кәсіпкерліктің мүдделерін қорғайтын нормативтік-құқықтық ак­тілерінің жобаларына сараптамалық қорытындылар алуға мүд­делі болуын және жеке кәсіпкерліктің мүдде­лерін қорғайтын нормативтік-құқықтық акті­ лердің жобаларын сапалы қабылдауына кә­ сіпкерлер мен жеке кәсіпкерлік субъектілері­нің аккредиттелген бірлестіктері де мүдделі болуы қажет. БҚО кәсіпкерлер палатасына жыл басынан бері 14 нормативтік-құқықтық акті­лердің жо­басы сараптамалық қорытынды алуға түскен болатын, олардың біріне тоқталып кететін болсақ, мысалы, облыс аумағында құрылыс салудың ережесіне тиісті түзетулер енгізуге қайтарылды. Сонымен қатар заңнамалардың тала­бына сәйкес жеке кәсiпкерлік субъектіле­рінің мүд­делерін қорғайтын нормативтiк-құқықтық ак­тiлердің жобалары тиiстi органда немесе са­рапшылық кеңестiң оты­рысында қаралғанға дейiн олар, интернет-ресурстарды қоса алған­ да, бұқара­лық ақпарат құралдарында мiндеттi түрде жариялануға (таратылуға) жатады делінген. Осылайша, жарияланған жобаларға алдын ала тиісті ұсыныстарыңызды облыс­тық кәсіп­керлер палатасына ұсынуыңыз­ға болатынын мәлімдейміз. Сондай-ақ Батыс Қазақстан облысының кә­ сіпкерлер палатасы әрқашанда облысымыз­дағы жеке кәсіпкерлікке кедергі келтірмейтін нормативтік-құқықтық ак­ті­лердің қабылдануы­на мүдделі болу үшін қажетті шараларды алатынын жеткіземіз. Ж

С.САДАРОВ, Батыс Қазақстан облысының кәсіпкерлер палатасы құқықтық қолдау және қоғамдық мониторинг бөлімінің сарапшысы

Жас ұрпақты тәрбиелеуде өз тобымда «Қадыр атамен мақтанамын» жобасы бойынша жұмыстанып жүрмін. Бұл жоба алдымен ақынның өмірін, шығарма­шылығын таныстырудан басталады.

«Қадыр атамен мақтанамын!» Жоба барысында ақын шығарма­ ларын әр түрлі бағытта қолдану ба­лаларға ерекше әсер етті. Мысалы, «Менің әжем», «Апам үшін», «Бөпем» өлеңдері бала бойында адамдарға, отбасына деген құрметі, «Бала­бақ­ша – біздің үй», «Туған жер» жырла­ры арқылы айналасына көзқарасы қалып­та­сады. Сонымен қатар сана­мақ өлеңдерін бала танымын өсіру­дің бірден-бір құралы ретінде пай­даланамын. Балалармен бірге Қ.Мырзалиев атын­дағы мектепке, мұражайына саяхат жасап, ақынның әлемімен ке­ңірек таныстыруды да қолға алдым. Мұражайдағы ақын қол­данған зат­тар, киімдер туралы айтып, тү­сіндір­дім. Ата-аналарды да өзіммен бірге жұмыстануға шақырып, «Жалқау­бек»,

«Са­бын жыры» өлеңдерінен көрініс қойдық. Бөлмеге ақынға арнап бұ­рыш ұйымдас­тырдық. Олар үйлерін­ де де балаларына ақын өлеңдерін оқып, жаттықтырады. Осы­лайша ақын шығармалары арқылы балалар жаманнан жиреніп, жақсыдан үйре­ніп, әдепті болуды, өз-өзіне сын көзбен қарауды, мінез-құлық мәдениетін үй­ренді. Бүгінде бүлдіршіндерім қа­ зақтың біртуар ақыны Қадыр Мырза Әлі өлеңдерін бір-бірімен жарыса, жатқа айта алатынына мақтанамын.

Гүлайым МҰХАМБЕТЖАНОВА, «Балдырған» балабақшасының тәрбиешісі, Сырым ауданы

Өкпе ауруы өкіндіріп жүрмесін... Осы күндерде ғасыр дерттерінің бірінен саналатын өкпе ауруына қарсы айлық облысымызда жүріп жатыр. Өңіріміздегі туберкулез ауруы бо­йын­ша 2013 жылдың есебіне үңілсек, ауру­шаң­дық 2012 жылмен салыстырғанда 13,3%-ға төменде­ді. 2012 жылы 472 науқас тіркел­се, ал 2013 жылдың басында 413 нау­қас есепке алынған. Балалар аурушаң­­ды­ғы 33,9%-ға, жасөспі­ рімдер аурушаң­дығы 17,9%-ға азайғаны байқалады. Өлім-жітім көрсеткіші де 29,4%ға тө­мендеп, 100 мың тұрғынға шақ­қанда 4,8 науқасты құрады. 2012 жы­лы 42 науқас қайтыс бол­са, 2013 жылы 30 адам өмір­ден оз­ды. Облыста қауіпті топ балаларын сауық­тыратын 160 орындық «Елоч­ка» балабақ­шасы, Бөрлі ауданында (20 орындық), Жа­ңақала ауданында (25 орындық) және Сырым ау­данында (25 орындық) мекеме­лері, қалада «Ивушка» облыстық туберкулезге қарсы балалар санаториясы және М.Өтемісов атын­ дағы сауықтыру мектебі бар. Туберкулез ауруына қарсы жа­ риялан­ған айлық 24 наурызда аяқ­талады. Қала­­да «Жалпы емдеу же­ лісінде тубер­ку­лезді анықтау» та­қырыбында ме­ди­цина­лық қызметкерлерге арнал­ған 20 семинар өткізілді. Айлық

аясында дәрігерлер, емхана, амбулато­рия медбикелері, химизаторлар, зертха­нашылар, жал­пы саны 979 медицина қыз­метке­рі оқытылды. Облыстық туберку­лез­ге қар­сы диспансерінде өткен «Ашық есік кү­нінде» 23 адам тек­серіліп, соның біреуі­нен туберку­ лездің ашық формасы анық­талды. «Еркін тыныс ал!», «Барлығы туберку­лез жайында!», «Туберкулез профилак­тикасы» дәрістеріне 905, туберкулездің алдын алу бо­ йынша жүргізілген сауал­намаға 600 студент қатысты. Қаладағы 46 орта білім беретін мек­тептің 18116 оқушысына ту­ беркулез профилактикасы жөнін­де сынақ хаттар таратылды. Бүгінгі таңдағы ең маңызды мә­селе­лер­дің бірі - туберкулез нау­ қастарына әлеу­меттік қолдау көр­ сету болып табылады. Бұл бағыт­та 2013 жылы облыс бойынша 1956 науқасқа 40815,5 теңгенің (азықтү­лік, жолақы) әлеуметтік көмегі көрсетілді.

Нұргүл ИХСАНОВА, облыстық туберкулезге қарсы диспансердің бөлім меңгерушісі

ЕЛ-ЖҰРТ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Үй жөндетудің де жөні бар...

ҚР Президенті өзінің әр жылғы Жолдауында елімізде спорт пен туризмнің дамуына баса назар аударып келеді.

Жуырда ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігі БҚО-дағы тәртіп­тік кеңесінің кезекті отырысы болып, онда Сырым аудандық жұмыспен қам­ту және әлеуметтік бағдар­ ла­малар бөлімінің басшысы Қайрат Төлеповтің тәртіптік ісі қаралды.

Е

лбасы айтқандай, тәуелсіз мемлекетімізде белсенді, білімді және дені сау азаматтар өмір сүруі үшін, ең алды­мен, спорт пен туризмді дамы­ту керек. «Елімізде саламатты өмір салтының орнығуы мен медици­­наның дамуы қазақстан­дық­тар­дың өмір сүру ұзақтығын 80 жас­қа дейін арттырады» деген мемлекет басшысы өзінің бұдан бұрынғы Жол-

Балалар туризмінің дауларында да бұқаралық спорт­ты дамыту мемлекетімізде саламатты өмір салтының ор­нығуы­на мықты ықпал ететінін қадап тұрып айтқан болатын. Осыған орай біз, облыстық балалар мен жасөспірімдер туризмі жә­не экология орталығы­ның қыз­ мет­керлері, туризмді, оның ішін­­де экспедициялық жорық­тар­ды ұйымдастыру және оның тиім­ ділігін арттыру бағытында қызу жұ­мыстанудамыз. Бұған орталық­ та атқарылып жатқан көптеген ауқымды істер дәлел бола алады. Мысалы, өткен жылы облыстағы балалар туризмінің ұжымдары оқушылардың «Менің Отаным – Қазақстан» республикалық турис­ тік-өлкелік экспедициясы бағ­дар­ ламасы және «Жайық-Орал» ха­лықаралық су-экологиялық экспе­ дициясы аясында көптеген іс-шаралар өткізді. Былтыр барлығы 56 жорық ұйымдастырылса, оның 14-і шаңғы, 20-сы су, 10-ы жаяу, 12сі веложорыққа арналды. Бұдан басқа спорттық туризм түрлері бойынша жарыстар мен ғылымипрактикалық конференциялар жә­­не мұғалімдерге арналған «Еу­ропа-Азия» туристік фестива­лі мен түрлі шығармашылық бай­-

бағын ашАЙЫқ қау­лар өткізіліп, бұған мыңдаған мұғалімдер мен студенттер және мектеп оқушылары қатысты. Біз­ дің орталықтың үйірме мүшелері түрлі спорттық жарыстарға үл­кен дайындықпен барып, олар­дан олжалы оралуда. Сондай-ақ «Жа­йық-Орал» экспедициясына қа­тысқан оқушылар то­погра­фия­­лық, зоологиялық, ботаника­лық, гео­морфологиялық, гид­рологиялық, экологиялық жә­не метеороло­гиялық зерттеу жұмыстарын жүр­­гізіп, олардың қоры­тындыларын облыстық слетте талқылады. Жас туристер түрлі жо­рық­тар кезінде туған өлкеміздің та­биғи жә­не тарихи ескерткіштерімен танысты. Бұдан басқа «Жасыл ел» бағдарламасын жүзеге асыру мақ­ сатында аудандарда «Таза ауыл», «Зеленый парус Приуралья», «По­сади свое дерево, турист» акция­ лары өткізіліп, Анисино көлі мен Деркөл өзені жағалауына жас ағаштар отырғызылды. Осы ісша­ралардың барлығы да бала­лардың туған өлкеге деген сү­йіс­ пеншілігін арттыратындығы сөз­­сіз.

Б

иылғы 2014 жыл ТМД елдері арасында туризм жылы болып жарияланды. Осыған орай еліміздегі балалар туризмін дамыту үшін республика бойынша балалар мен жасөспірімдер туризмі және экология орталықтарының барлық деңгейдегі бөлімшелерінің басын қосып, тұтас бір жүйесін құру ке­рек. Мұндай орталықтарды құ­ ру жөнінде жергілікті аумақтық әкім­шілік тиісті шешім қабылдап және бұл жағдай білім саласын дамыту бағдарламасында көрініс табуы қажет. Қысқасы, заман тала­бына сай, республикалық балалар мен жасөспірімдер туризмі және экология орталығын құру­дың уақыты жетті. Осындай ор­талықтардың жанында балалар­ дың туристік базасы мен лагер­ле­рі ұйымдастырылғаны жөн. Бұл осы бағыттағы жұмыстың жандануына мықты ықпалын тигізеді. Өкінішке орай, қазіргі таңда жұ­мыс істеп жатқан балалар мен жасөспірімдер туризмі және эко­логия орталықтарының қажет­ті құрал-жабдықтармен жабдықта­

Медсақтандыруды қолдаймын Елбасы Н.Назарбаев жыл сайынғы Жол­дауында меди­ ци­наның өзекті мәсе­ле­лерін қозғап, оны дамытуға нақты тап­сырмалар жүктеп отыр.

Д

енсаулық үшін жауап­ кершілік алдымен адам­­ның өзіне, екіншіден, қауіпсіз еңбек жағда­йын жа­сай­ тын қызметкерлерге, әлеу­меттік кепілдік­терді қамтамасыз ете­тін жұмыс берушіге және нақты мемлекетке жүктеледі. Бұл жәй сөз емес, жақсы нәтижелерге жету үшін адам баласын туғаннан бастап отбасында, балабақшада және мектепте салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелеу қажет. Жұқтырған иммун тапшылы­ ғы синдромы (ЖИТС-СПИД) об­лыстық орталығы мамандары

7

облыс тұрғындары мен жастар арасында адам­ның иммун тап­шы­ лығы вирусы (АИТВ) және жұқ­­­тырған иммун тапшылығы син­дро­ мының (ЖИТС) алдын алуда салауатты өмір салтын ұстануға, шы­лым шекпеу­ге, есірткі қолдан­бау­­ға, ішімдіктен бас тартуға үн­ дейтін шаралар атқаруда.

2013 жылы аталмыш дерттер жөнінде жас­тарды ақпараттанды­ ру 88%-ды құрады. Адам өзі­нің және балаларының денсаулығы­ на, ұлттың, мем­лекеттің болаша­ ғына жауапкершілікпен қара­ған­да ғана біздің алар орнымыз биік,

беделіміз жоғары болатыны­на сенемін. Салауатты адам - жақ­сы қызметкер. Алайда білікті қыз­ мет­кердің ұжымда жағдайы жасалып, оның отбасын асырауы үшін еңбегі бағалануы тиіс және лайықты демалу мүмкіншілігіне де ие болу керек. Мен бұны ын­ты­мақтастық жауапкершілік деп есеп­ теймін. Аурудың пайда бо­луы­­ның 50 пайызы – өзіміздің өмір сүру дағдымыздың салдары. Біз өз денсаулығымызға деген жауап­ кершілікті мемлекетке, болмаса дәрігерлерге жүктемеуіміз қажет. Сондықтан ерте жастан салауатты өмір салтын қалыптастыруға ұмтылғанымыз жөн. Мен медициналық сақтан­ды­ру­ды қолдаймын. Бұл – уақыт қа­ жет­­тілігі. Қаржысын медици­на­лық сақтандыруға төлеген әр адам өз

луы кемшін. Олардың қолдағы ба­ры бүгінде ескірді, ал жаңасын алуға қаржы жағы тапшы. Осы жағдайды тиісті орындардың ескергендері жөн. Бұған қоса, әрбір оқу орындарында, атап айтсақ, мектептер мен лицейлерде, колледждерде, жоғары оқу орындарында өлкетану музейлері секілді танымдық бұрыштар ашылса дейміз. Тағы бір айтарым, спорт­тық туризмді дамыту үшін ғылы­ ми-методикалық база жасақтап, авторлық бағдарламалар мен оқу­лықтар шығару керек. Сондай-ақ осы бағыттағы жұмыстың белсенділігін арттыру үшін қазіргі кезде жұмыс істеп тұрған балалар мен жасөспірімдер туризмі және экология орталықтарының қыз­ меткерлерін аттестациядан өт­кізу керек. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні – балалар туризмін дамыту үшін бұл салада халықаралық ын­тымақтастық керек. Жоғарыда ай­тылған мәселелерді шешу ар­ қылы әкімшіліктер мен білім беру саласының қызметкерлері Елбасы Жолдауын қолдап, білімді де білікті ұлт жасақтауға өз үлесте­рін қоспақ.

Виктор ФОМИН, педагогика ғылымдарының кандидаты, облыстық балалар мен жасөспірімдер туризмі және экология орталығының директоры

денсаулығын сақтандырып жат­ қанын біледі. Жұмыс беру­ші де өз қызметкерінің еңбек жағдайы­ на жауапты екенін түсінуі қажет. Әр азамат міндетті медициналық сақтандырудың медицина­ лық полисына ие болғаннан ке­ йін медициналық мекемелермен толық өзара әрекет жасауға құ­ қылы және өз мүддесін қорғауға, құқығының сақталуына жағдай жа­сай алады. Медициналық сақ­ тандырудың негізі қоғамның ын­ тымақтастығы және әлеуметтік әді­леттілік деп есептеймін. Біз осы бағытты қолдасақ, дұрыс жолды таңдаймыз.

Кеңес БЕРСҮГІРОВ, медицина ғылымының кандидаты, «ЖИТС-тың алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі облыстық орталығы» МКҚК директоры

Отырыста алдымен агенттік төрағасының бұйрығымен тәр­тіптік кеңес құрамына «Нұр Отан» партиясы БҚО филиалы төр­аға­ сының бірінші орынбасары Серік Сүлейменнің енгізілгені хабарланды. Тәртіптік істі қарау барысында белгілі болғанындай, өткен жыл­ғы шілдеде қатты жел Қ.Төле­повтің үйінің шатырын ұшырып әкет­кен, баспананың іші де бүлін­ген. Ол қызметтік коммуналдық тұрғын үй болғандықтан, мемле­кет тарапынан жөндеу жүргізі­луі тиіс еді. Алайда Қ.Төле­пов заңды­лық жағын сақта­май, ауыл­ дық округ әкімдігі арқылы үйін қоғамдық жұмысты атқаратын адам­дар­ға жөндеткен. Олар тиі­ сінше еңбекақысын алған. Тәр­тіптік ке­ңес мүшелері атап өт­кеніндей, бұл жерде сыбайлас жемқорлық белгілері болмаға­нымен, заң бұзыл­ған. Сөй­тіп Қ.Тө­ леповке Ар-на­мыс кодексі талаптарын бұзғаны үшін қызметіне толық сәйкес емес­тігі туралы ескерту беру ұсынылды.

Арман БОЛАТҰЛЫ

Мемлекеттік қызмет – мүмкіндігі шектеулі жандарға Бүгінде бірінші және екінші топтағы мүмкіндігі шектеу­лі жандар үйлерінде отырып, мем­ лекеттік қызметті пайдалана ала­ды. Ол үшін кез келген теле­фон­нан, ұялы телефоннан тегін «1414» бірыңғай байланыс орта­лығына хабарласады. Ақ­жа­йық ауданындағы халыққа қыз­­мет көрсету орталығы (ХҚКО) осы жайында соңғы төрт күннің ішінде 102 мүгедекпен жүздесті. Тү­сіндіру жұмыстары одан әрі жал­ ғасуда, ауылдарға хабарланды­ рулар да жеткізілуде. Мүгедектер «1414»-ке хабар­ ласып, қандай мемлекеттік қыз­ мет түрін алатындығын, қай елді мекеннен екендігін хабарласа болғаны, бірыңғай байланыс ор­ талығындағы операторлар бір­ден хабарласқан өңірдегі ХҚКОның облыстық филиалдарына ақ­паратты жолдайды. Ақпарат түскеннен кейін 72 сағат көле­ мінде мамандар өтініш түсірген мүмкіндігі шектеулі жандарға хабарласып, мекенжайын анық­ тап, қызметтің түріне қарай сол мекенжайға барады. Сосын жеке куәлігінің, мүгедектігі жөніндегі анықтаманың көшірмелерін талап етеді. Осы құжаттарды алған қызметкерлер мемлекеттік қыз­ мет көрсетеді.

Бекем БЕКҰЛЫ, Ақжайық ауданы

8

мәселе Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Бесікке төнген Ләззат ШАҒАТАЙ, «Орал өңірі» Lshagatai@mail.ru

«Немересіне ертегі айтпайтын әжелер мен сәбиін бесікке бөлемейтін келіндер көбейді. Мен осыдан қорқамын» деп кеткен еді қазақтың батыр ұлы Бауыржан. Бүгінде бұл қорқыныш шындыққа айналып, баласын бесікке салатындардың қатары сиреп барады. Соңғы кезде бесіктің киесінен қорықпай, оның «бітпейтін зияны» туралы әңгімені алға тартуға көшкен дәрігерлер «бәленің барлығы - бесіктен» деп жас аналардың құлақтарына құйып-ақ жатыр. Жауапты мекемелер мұнысын қанша жерден жасырса да, ел аузындағы әңгіме шындықтан алыс емес. Айдың, күннің аманында ұлттық жиһазымызға төнген қауіптен кейін тал бесігімізді мұражайлардан ғана көріп жүрмесек болғаны.

Осы мақаланы жазуға кейбір аналардың өтініштері түрткі бол­ғанын жасырмайық. Олар жас нә­ рес­тесін қолға алып, қуанышқа кенелген сәтінде дәрігерлер тарапынан келеңсіз жағдайларға тап келгендерін алға тартқан бола­тын. Солардың бірі «Нұр Отан» партиясы облыстық филиалының бөлім меңгерушісі Гауһар Шайхиниязова: - Сәбилі болғанымызға көп уа­қыт өте қойған жоқ. Атабаба салтымен ұлымды бесікке бөлегенді құп көремін. Өйткені өзім де бесікке бөленгем екен. Бірде мекенжайымызға қарасты емхананың балалар дәрігері үйге келгенде, төрдегі бесікті көріп, суық қабақ танытқаны бар. Себебін сұраған кезде «Баланың миына, денсаулығына кері әсерін тигізеді. Қаратөбе ауданында бір сәби осы бесіктің кесірінен шетінеп кетті» дегеннен аса алмады. Мен жас ана болсам да, өз көзқарасымды айтып, бабамыздың ұстанған жолын жалғастырып келемін, - деді.

- Қазіргі балалар дәрігері ба­ лаңды босана саласымен бесікті қолданбау жөніндегі кеңесін үйіптөгіп жатыр. «Бесік баланың дамуын шектейді. Бала дүниеге келе салысымен қол-аяғы қозғалыста, емін-еркін жатуы керек. Бұл аме­ рикалық әдістер» деп түсіндіре­ді. Осындай кеңестер менің үш сәбиім дүниеге келгенде айтылған. Кенжем 8 айдан асты. Бірақ баланы бесікке бөлемей өсіру мүмкін емес. Дәрігерлердің бесікті қолдануға тыйым салатындай бұрын-соңды болмаған бұл қағидалардың қай­ дан шыққанын түсінбейміз, - дейді Ақжайық ауданының тұрғыны Гүлзипа Ермекқызы. Расымен де, ғаламторға үңілсек, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының кейбір деректерінде қазақтың бесікке салу ғұрпына кереғар келетін тұстары бар. Яғни жаңа туылған сәби құндақталып емес, аяқ-қолы бос, қозғалыста

өсуі керек. Тынымсыз тербелістен миы шайқалған бала аурушаң келеді. Әрі дұрыс құндақталмаса, ауа жетпей тұншығып өліп кетуі де мүмкін. Ал сырт көздің сұғы­ нан қорғау үшін бесікке бүркелер жабын күн сәулесін түсірмей, түр­лі дәрумендерден шектейтін кө­рінеді-мыс. Осылай деген маман­дар бұл өз кезегінде сырқат сә­ билер­дің көбеюіне әкеп соғады дегенді алға тартады. Осы орайда жергілікті маман­ дардың пікірін білмек болып, Орал қалалық №1 емхананың балалар дәрігері Бибігүл Қуанышәлиева­ға жолыққан болатынбыз.

- Жаңа туған сәбилердің ара­ сында туа біткен жүрек (БПС) жә­не өкпе ақаулары, туа біткен жам­ бастың дұрыс бітпеу ақаула­ры бар. Осы үш патологиялық жағ­­дайда баланы бесікке бөлеуге болмайды, мұндай жағдайда бала­ ның қан айналымы, өкпемен те­рең демалуы нашарлайды. Бесік­ке бөлеулі күйінде емізген нәрес­ тенің тұншығып, өлімге соқтыр­ ғаны жөніндегі дерек статистикада болғанымен, біздің емханада бесікке бөленгеннің салдарынан пайда болған аурулар немесе бала өлімі туралы дерек тіркелген жоқ. Орын алған жағдайлардан кейін балалар дәрігерлері амалсыздан осындай қадамға барып отыр.

- Сәби ұйықтаған кезде бесіктің жабынын мүлдем бүркеп тастауға болмайды. Бірде шақырту түсіп, балалы үйге барсам, сәбиді бесікке әбден қымтап, жабынын ауа өтпестей жауып қойған. Жабынын алып, қымталған сәбидің қызуын тексерсем, 40 градусты көрсетіп тұр. Тез арада баланы босатып, денесін ашқаннан кейін ғана қы­зуы қалпына түсті. Міне, осылай баланы бесікке дұрыс бөлей ал­ масаң, қолдан ауру жасайсың деген сөз. Біз әр баланың өміріне жауапты болғандықтан, келеңсіз қадамдарға жол беруге болмай­ды, - дейді ол.

Ғаламтор деректеріне сүйен­сек, әлемде жыл сайын 10 миллионнан астам бала 5 жасқа толмай жатып көз жұмады. Бала өлімінің ең көп үлесін тыныс жолдары­ның жіті вирусты инфекциялары, негізінен пневмония, диарея және дұрыс тамақтандырмаудың сал­да­рынан орын алады екен. Сондық­ тан сә­билердің ауруы мен өлімін төмендету және ҚР Денсаулық сақ­тау министрлігінің 2008 жыл­ғы «Қазақстан Республикасында ба­ла жасындағы ауруларды интег­ра­циялап жүргiзу және ерте жас­ тағы балаларды дамыту әдісін ен­гізу туралы» бұйрығын орындау мақ­сатында медициналық ұйым­дар­да Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДСҰ) мен БҰҰ-ның бала­лар қоры ұсынған бала жа­сын­дағы ауруларды интеграциялап жүргiзу (БЖАИЖ) және ерте жас­тағы балаларды дамыту әдісі енгізілген. Бұл дегеніміз - баланың денсаулығын жақсартуға, бала­ ларға медициналық көмек көр­се­ ту сапасын жоғарылатуға, бала өлімі мен ауруын төмендетуге бағытталған басты стратегия.

- Қазіргі таңда балалар дәріге­ рін аталмыш бағдарлама бойынша оқыту қолға алынды. Мұнда баланың көру, сезу, есту мүшелері тезірек дамуы үшін бала еркін жатуы керек деген мәліметтер ашық айтылады. Нәрестенің қоршаған ортаға тез бейімделуі үшін де баланы бесікке бөлемей, еркін жатсын дегені бар. Бесікке бөлесе, бала көптеген нәрседен шектеледі, беті жабық тұрғаннан кейін жаңа әлемнен хабарсыз болады. Бесікті қолдануға түбегейлі тыйым салмаймыз, тек осы әдісті жас бо­ санған аналарға түсіндіріп айту – біздің міндетіміз, - дейді педиатр Бибігүл Қуанышәлиева. Жоғарыдағы әдістер баласын бесікке бөлегісі келмейтін, еуро­ палық тәрбие алған ата-аналарға әбден қолайлы шығар. Ал сүйегі­не қазақы тәлім-тәрбие сіңген от­-

басын бе­сікке қатысты ешбір дә­лелі жоқ осындай жалаң айыптау­лар біраз әуреге салғаны рас. Онсыз да жас босанған келінге өмірлік тәжіри­бесі бар қайын ененің ақылынан гөрі, медицина мамандарының айтқаны өтімді келетінін ескер­сек, ДСҰ-ның атал­мыш бағдарла­масы нәрестесін бесіктен безіндірген аналар са­ нының артуына ықпал етіп отыр ма деген күмән­ді ойларға жетелейді...

55 жыл жасаған бесік

Осылайша бесігімізді медици­ на тұрмақ, шетелге еліктеген қаза­ ғымыздың өзі дәріптеуден қалып бара жатқан заманда әкесінен мұра болып балаларына қалған, кейін немере-шөберелеріне құт әкелген бесікті (суретте) 55 жыл бойы көзінің қарашығындай сақ­тап келген отбасы бар. Жарты ғасырдан астам ғұмыры бар бесік­тің иесі – бүгін­де Орал қаласының тұрғыны Сәбила Сартаева. 1977 жы­лы «Батыр ана», 2006 жылы «Алтын алқа» иегері атанған әже­міз текті әулетте тәр­биеленген. Өңірге белгілі Сартай ақынның туған немересі. Бүгінде 75 жастан асып, 29 не­мере-жиен сүйіп отырған ақжаулықты әженің бар мақтанар бай­ лығы – балалары. Шаңырағына құт әкелген бесік турасындағы әженің әңгімесі бірден қызықты өрбіді.

- Қаратөбе өңіріне атағы жа­йыл­ған Сартай ақынның Құбайыс,

Райыс деген екі ұлы болған. Сол Райыстан өрген екі қыз, үш ұлдың тұңғышымын. 1959 жылы Мирзоян есімді кенже інім дүниеге келеді. Сол кезде біз тұрған Қаратөбе топырағының Қалдығайты ауылына Орынбордан Рақымжан де­ген ағаш шеберінің көшіп келге­ нін естіп, әкеміз арнайы бесік жасатып әкеледі. Ініме небәрі екі ай толғанда, маған 18 жасымда тұрмысқа шығу бұйырыпты. Содан 1960 жылы туған тұңғыш ұлыма әкем өз қолымен сол бесікті сыйға тартты. Содан бастап жолдасым Қаршыға екеумізден өрбіген 12 балам, 17 немере мен 12 жиенімнің бәрі жатты. Енді шөберемізді бөлеп жүрміз, - дей бергені сол еді, екі жас­қа қараған Бекет есімді ең кенже немересі үй ішінде ойнап жүріп, «Мені қараңдар» дегендей, жүгі­ ріп келіп бесігіне жатып алды. Бе­сігінен бойы асқан Бекет балақай тәтті қылығымен осылай бәріміз­ді күлдіріп, еріксіз назар аударт­ты. Сәбила әжеміз де бір марқа­ йып, жастығын есіне түсірді: - Бүгінде 53-ке аяқ басқан тұң­ ғышымды бесіктен әзер шығарып алғаным есімде. 2-3 жасқа жетіп, бойы өсіп, аяғы бесікке сыймаған шақта атам аяғының астына үл­кен шамаданын тіреп қоятын. Ақыры бесікті көрсетпей тығып қойдық. Атам немерелерінің барлығы жас­ қа жеткенше ешкімге көрсетпей, тасалап өсірді. “Ата, мұныңыз не, көрші-көлем ренжіп жатыр” десем, “Сәбиге бөтеннің көзі өткіш ке­ле­ді, сосын да көреді ғой” дейтін. Бүгінде бірде-бір шеге қағыл­май, таза емен ағашынан жасалған отбасындағы осы бір киелі жиһаз­ ға «құда түсуші­лер» көп көрінеді. Қызығы сол, уақыт өте келе ескірген ағашын әшекейлейміз деп қанша рет сырлап, күйдірсе де ағашы өртенбей, өз қалпын сақтап қалған. Әжеміз бесікке қатысты медицина мамандарының айтқан түр­лі пайымдауларын жоққа шығарып,

бұқара oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

қауіп пайдасын санап тауыса алмады.

- Әрине, бесікке қалай-солай бөлеуге болмайды. Алдымен, қолаяғы бос жатқан сәбидің ұйқысы қашады. Ал ұйқысы қанбаған бала күйге­лек, жылауық болады да, ой-өрісі толық дамымайды. Бала­ның ұйқысы тыныш болмаса, ана­сы да әрі-сәрі мазасыз күй кешеді. Шеше­­сінің осы жайсызды­ ғы сүт арқылы сәбиіне беріледі. Дана халқымыз бесікке жатпаған баланы сабырсыздау болып өсе­ді деп осыған байланыстырып айтқан. Сондықтан баланы мейір­лене отырып емізудің аста­рында үлкен мән бар. Екінші­ден, ұйқысы қанған сәбиді бесі­гі­нің бөлеуінен босатқан кезде сә­би керiлiп-со­зылып, рақатқа бө­ле­неді. Бесікте жатқан сәбидің денесіне дымқыл, сыз дарымайды, тәні тазалыққа үйренеді. Ол – мық­ты денсаулық кепілі. Қазіргі түрлі химикаттан жасалған памперссы­мақтар түбек пен шүмектің орнын алмастыра алмайды. Келіндеріміз ерініп, бір реттік жаялықты (памперс) жеңіл көрсе, артынан бала өрбіте ал­майтын бедеу ұрпақ өсе­тінін неге естен шығарады? Мен балаға қырқынан шыққан­ ша шүмек салмадым. Қырқынан шығарып, аяқ-қолдары ет алып, қатайған кезде барып шүмекті қол­ данамын. Асық жіліктен жасал­ған шүмек өте пайдалы. Оны дұрыс қайната білуі керек, әуелі суға, сосын майға қайнатып, ойып жасайды. Бүгінгілер Шымкенттегі зауыт­та жасалатын пластмасса шүмек­ терді қолданады, ол сәбидің жас терісіне зиян. Бесіктен баланың миы шайқалуы мүмкін емес. Ол бүгінгінің қоларбасы сияқты оңды-солды шайқалмайды, белгілі бір ырғақпен тербелуге ар­ налған. Бесікте тербетіліп, бесік жырын тыңдап өскен баланың қа­нына ұлттық қасиет дариды. Ең бастысы, қазақта ғана бар киелі бесігіміз сәбиді сырттан келетін теріс энергия немесе тiл-көзден, пәле-жаладан сақтайтынын ұмыт­ паумыз қажет, - деген кейуана өзін айналшықтап, қасынан кетпей жүр­ген немересін мейірлене иіскеп алды да, оған кешкі ертегісін оқу­ ға дайындалды. Кішкентай Бекет те әжесінің алдына рақаттана жай­ ғасып, ертегі әлеміне еніп кетті...

Түйін Қорыта айтқанда, халқымыз­ дың ұлттық брэндіне ай­налуы тиіс бесік те кейбір құн­ды­лықта­ рымыз секілді ұстаған­ның қо­лында, тістегеннің аузында ке­те ме деген сауал ту­ын­дайды. Өйт­ кені қазақ қан­ша жау­герші­лік­ті басынан өткер­се де, домбы­ра­сы мен бесігін ұмыт қал­дырған ке­зі жоқ. «Төрде бесік тұрса, төре де ба­сын иеді» деген дана халқымыз. Ендеше, аталы сөзге тоқтағанның еш әбестігі жоқ шығар?..

Саялбек ҒИЗЗАТОВ, тарих ғылымдарының кандидаты:

- Қазақ халқының тарихында бесіктің рөлі ай­рықша. Бесік тек қазақ жерінде емес, сонымен қатар Үндістан, Қы­тай, Орталық Азия, Кавказ халықтарының арасын­да кеңінен тара­ған. Ал әлем­дегі тұңғыш мемлекеттердің аталған аймақ­ тарда пайда болғандығын, оқ-дәрі, қағаз, са­нау­ дың ондық жүйесі секілді адамзат үшін маңызды жаңалықтардың дәл осы аумақтарда дүниеге келгендігін ескерсек, дана халықтардың бесікті пайдала­ нуда еш қателеспегендігін анық байқаймыз. Дегенмен қазақ халқының тал бесігі өзгелерден ерекше. Жасалу жолы мен құрылысына зер салып қарасақ, ата-бабаларымыз бесікті асқан тап­ қырлықпен, данышпандықпен жасағанын айқын көреміз. Біріншіден, бесік екі жаққа қарай тербе­ліп, тепе-теңдікті сақтап, сәбидің аударылып кетуі­не жол бермейді; Екіншіден, тербетуші адамның қолы шаршамайды, баланың басы ерсілі-қарсылы шайқалмайды. Бесіктің тағы бір ерекшелігі - оның көшіп-қонуға ыңғайлы, алып жүруге жеңілдігі. Әсіресе, жаугершілік заманда бесік бала өмірін сақтаудың басты кепілі саналды. Өйткені бесікті ат үстінен оңай іліп алып, жау қолынан қашып құтылуға болатын. Дәл осындай әрекеттер моңғол, жоңғар шапқыншылы­ғы заманында жүзеге асқандығын білеміз. Уақыт өтіп, заман өзгерсе де, бесіктің қасиеті жоғалған жоқ. Ат ауыздығымен су ішкен жаугершілік заман артта қалса да, адам физиологиясы, тәрбиесі, рухани құндылықтар сол қалпында. Талбесігімізді тербетіп, дәстүрді жалғастырғаннан ұтылмасымыз анық. Әсел ЖАНАҚОВА, Орал қаласының тұрғыны: - Бір шаңырақтың астында екі келін бірге тұ­рамыз. Мен екі сәбиімді де бесікке салмай өсір­ дім. Өйткені біз бесікке жатпағанбыз. Туыста­рым­ның да бесікті пайдалан­ ғанын көрмедім. Сондық­ тан мен үшін оның еш қажеттілігі болған жоқ. Босан­ ған кезде педиатрлар баланы құндақтамаң­дар, ора­маңдар деп ескерткен еді. Алайда менен кіші келінім менің ұлыммен жасты баласын бірден бе­сікке салған еді. Бесікке бө­легендіктен шығар, ұлы­ ның денесі тез жетілді. Ерболат БАЙБАТЫРОВ, самбодан әлемнің 4 дүркін чемпионы: - Қазақты қазақ қыл­ған – бесік. Атам қа­зақ сәбиді қырқынан шы­ға­ рып, бесікке салу то­йын бекер тойламаған. Ұлт­ тық құндылықтарымыз­ ды жоюға болмайды. От­басымда тұңғышымды да, кенжемді де бесікке салып тәрбиелегенді құп көрдім. Өйткені Қабан­бай, Бөгенбай батырлары­мыз, ақын-жазушылары­мыз, қазақтың небір алып тұлғалы олимпиада чем­пиондары да бесікке бөле­ніп өскенін білеміз. Біз­дің жоғымызды ешкім тү­гендемесі анық, батыр халықтың ұрпағы болған­дық­ тан, салтымызды ба­рынша дәріптеуге ұмтылайық.

9

Қазақстан Журналистер одағының мүшесі Әлібек Сәтбаевтың осынау еңбегімен қолжазба нұсқасында танысып, кітап етіп шығаруға кеңес берген болатынмын. Автор асықпады. Жазбаларын тіл мен әдебиет мамандарының сараптауынан өткізіп, сарабдалдық танытқанын осы арада атап көрсеткен жөн сияқты.

Білгенге маржан Айтқали НӘРІКОВ, ҚР мәдениет саласының үздігі Кітап не жайында? «...Әркімнің ықыласы ауған, тек өзі сүйетін әуестігі болады... Ғұламалардың, даналардың, әр түрлі халықтар­дың ұшқыр ойларынан туған ма­қал-мәтелдерін масақ тергендей жинап, бастырып, әлеуметке ұсы­ нып отырмын. Бұл дүниенің ерек­ шелігі – оқырманға жүйеленген жұмыс емес, «керек дүниеңді ең­ бектеніп тап» деген принциппен жасақталғаны деп ойлаймын» деп жазады автор кітабының алғысө­ зінде. Қаймағы бұзылмаған тілдік ор­тада туып-өсіп, тәрбиеленген аза­ маттың оқи білетініне, оқығанын тоқи білетініне, жадының зерек­ тігіне, тонналаған топырақты қо­ парып, иненің жасуындай асыл­ды іздеп тауып, қағаз бетіне тізе беріп, нәтижесінде осынау құнды кітапты дүниеге әкелгеніне тәнті болмай тұра алмайсың! Әлібек Байжанұлының кітапты, мерзімді баспасөзді өте көп оқи­ тыны байқалады. Оқып қана қой­ май, әрбір сөзге, сөз тірке­сіне, сөйлемге ерекше зер салып, мәнмағынасына үңіліп, сыншылық ма­шық танытып отыратыны көріне­ ді. Автордың өзі іздеп тапқан қа­ зынаны ішінде бүгіп қалмай, кітап етіп шығарып, қалың қауыммен бөлісуін азаматтың ақ жолынан ауытқымауы, бабалар қалдырған баталы бағыттың сорабы деп пайымдауымыз керек. Автордың «Жиған-терген...» кітабында ежелгі заман ойшыл-

дарынан бастап, бүгінгі Ғабдыра­ хим Жаңбырбаев айтыпты деген қанатты сөздердің ең мәйектілері іріктеліп енгізіліпті. Иә, тілді жанды организм десек, халық барда мақал-мәтел, қанатты сөз (афоризм), нақыл сөз, шешен сөз, өси­ет сөздер түзіле бермек. Осы себептен кітапта дәл қазір арамыз­да жүрген ойы көшелі адамдар­дың ұшқыр сөздеріне де орын берілген. Бас-аяғы жүз жылға жетпейтін уақыт ішінде қазақ қоғамы тар қапастан шығып, ойлаудың әлем­ дік көшіне ілесіп, дана бабалар­ дың жолын дамыта түсті. Абай­ дың өлеңдері мен қара сөздері, Махамбеттің жалынды жырлары, Ыбырайдың педагогикаға қатыс­ты құнды еңбектері, Ахмет Бай­ тұрсынов, Халел және Жаһанша Досмұхамедов, Мұхтар Әуезов, тағы басқа ойшылдар мен қалам­ гердің еңбектері, туындылары бұл күнде жанымызға азық, мақ­ сатымызға қазық болып отыр. Әлібек Сәтбаевтың «Жиған-тер­­ген...» кітабында туған топырағы­ мыздан шыққан от ауызды, орақ тілділермен қатар шетелдің әріберідегі сөз зергерлері қалдырған қанатты мұралар да топтастырылыпты. Иә, бәріміз де кітап оқимыз. Мәселе қалай оқитынымызда ғой. Бірқатар аудан мен облыстық ме­кемелерді сәтті басқарған Сәт­баев мырза сол лауазымдар шең­ берінде шектеліп қалмай, өзінің оқып-тоқығанын ой елегінен өт­ кізіп, қалың жұртшылыққа кітап етіп ұсынуын оңды іс деп есептеймін өз басым.

***

* Кеуде көтеріп, орынсыз қыр көрсетуден сақтан. Өйткені Тәңір тәкаппарды жек көреді. Мұхаммед пайғамбардың хадистерінен * Адамның басына қонған бақтың тұрақты болуы жақсы мінезқұлыққа байланысты. Әбу-Насыр әл-Фараби * Бізге тән қадір-қасиеттің ең маңыздысы және ең ізгісі – парасат. Габриель Мабли * Бала өз тілінде тәрбиеленбесе, өз ұлтына қызмет ете алмайды. Жүсіпбек Аймауытов * Басқа халықтар маймылдан жаралса жаралған шығар, қазақ жылқыдан жаралған. Асқар Сүлейменов («Жиған-терген...» кітабынан)

10

өнер Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

- Кеңес Одағының халық әртісі Бибігүл Төлегеновадан дәріс алғаныңызды білеміз. Өзге де ұстаздарыңыз жөнінде айтсаңыз?

- 1974 жылы Құрманғазы атын­­ ағы мемлекеттік консер­ва­то­рия­ д ға оқуға түскен сәттен бастап, не­ бір музыка шеберлерінің ықы­ла­ сына бөлендім десем, артық емес шығар. Бибігүл Ахметқызы ән ре­ жиссурасының қыр-сырын, дауыс ерекшелігі заңдылықтарын, ән са­лу мәдениетін үйретті. Италия ән мектебінен Александр Курганов, вокалдан Орталық Азиядағы тұңғыш профессор Бекен Жылысбаев дәріс берді.

- Құрманғазы атындағы мемлекеттік оркестрде ән салған жылдарыңыз өміріңіздің ең бір бақытты шағы шығар. Өнердің үлкен ордасы, шетелдік сапарлар дегендей...

- 1979-1993 жылдары Құрман­ ғазы атындағы мемлекеттік консерваторияда сабақ бердім және оркестрде қызмет істедім. «Отырар сазы» фольклорлық-этно­гра­ фиялық оркестрінде ән айттым. Әрине, бұл менің ең бақытты

Жұмағаным РАХИМОВА:

бұған әнші-композитор Әшір Молдағайынов ағамызбен бас қосуыңыз себеп болды ма?

- Ол ортада біраз өнер үй­ рендім. Жирендім. Сосын елге пайдам тиер деп қайтуға шешім алдым. Ол жерде Әшір ағаңмен бас қосқаным себеп болған жоқ. Ағаң Абай атындағы Алматы опера және балет театрында әнші еді, ол да осы Ақ Жайыққа келіп шабыттанып, біраз еңбектер жазды. Мен алатын атақтардың бәрін елге келген соң алдым. 2008-2009 жылдары екі рет Президенттің стипендиясына ие болдым. Туған өлкеме оралғаныма өкінбеймін.

- Мақтан тұтарлық шәкірт­ теріңіз бар шығар?

- Отыз жыл өмірімді өнерге арнадым. Оралдағы жоғары оқу орнында 20 жыл дәріс беріп, шә­ кірт тәрбиелеп келемін. Шәкіртте­ рім Қ.Қисметов, Т.Мусин, Т.Пери­ зат, Астана сахнасында жүрген Ж.Жұл­қаш пен И.Жантулин, К.Бай­ сейітова атындағы Астана опера театрының әншісі А.Қапонова, өткен жылғы «Қазақстан дауысы» жобасына қатысып, өзі­нің мықтылығын көрсеткен А.Айт­қа­ лиева – талай ән фестивалінің жүлдегерлері.

- Әшір ағамыздың көзіндей ұл-қызыңыз бар...

- Сіздің концерттік киімдері­ ңіз ерекше. Бір-біріне, тіпті ешкімдікіне ұқсамайды.

- Ұлым Аспандияр 25 жаста. «Еуразия» институтын аяқтағалы жүр. Аудармашы, менеджер, бір компанияда қызметте. Үйленді, екі не­мерем бар. Қызым Ақбота 18-де. Әкесінің жолын қуып, Құрманға­зы атындағы саз колледжінде пианино бөлімінде оқиды. Әшақаңа топырақ Жайықтан бұйырды.

2012 жылы 75 жылдығына еске алу ке­шін өткіздік. Ол кісінің ән­ де­рі, ро­манстары, опералық шы­

- Менің сахналық киімдерім «Ай» салонында тігіледі. Гүлнәр Қанафиқызы – өте тамаша адам. Сосын «Мария» сән үйіне барамын. Киімнің үлгісін өзім жасаймын. Киімді дауысыма, әніме, өз табиғатыма сай тіктіремін. Елдің алдына шыққан әнші әнімен ғана емес, жүріс-тұрыс, киімімен халыққа рухани ләззат беруі керек. Мен осы жолда көп жұмыстанамын.

«Сахнада жүрек лүпілің өзгеріп сала береді...»

ҚР еңбек сіңірген әртісі, Ғ.Құр­ манғалиев атындағы Батыс Қа­зақстан облыстық филар­мо­ния­сының әншісі Жұмағаным Рахимова кеше мерейлі жас­қа толды. К.Байсейітова атындағы республикалық байқаудың, Түр­кияның Анкара, Стамбұл қала­ ларында өткен халықаралық музыка фестивальдерінің лауреа­ты, республикалық теле­ра­дио­ком­па­ нияның алтын қорына 100-ден астам халық әндері, қазақ және шетел композиторларының шығармаларын жаздырған әнші редакциямызда болып, өз ойымен бөліскен еді.

- Жұмағаным Әбілхалық­қы­ зы, адам баласы уақытпен санаспай жұмыс істейді, оның зырылдаған дөңгелегімен бірге жастық, сезім, арман бірге кетеді. Осынау мерейлі сәтте жоғалтқаннан гөрі тапқаныңыз туралы әңгімелесеңіз?

- Көп нәрсеге қолым жетпей келеді. Оралда ән мектебін ашсам деймін, композитор, әнші Әшір Молдағайынов атындағы конкурс өткізгім келеді. Осы жасқа дейін ана, адам ретінде өмірде,

өнерде ауыз толтырып айтатындай не тындырып үлгердім деген ойларға барамын. Әлі де көп нәрсеге үлгермеген сияқтымын. Опера жұлдызы Мария Каллас­ тың: «Әнші - мәңгі студент, өнерін да­мыту үшін ол үнемі ізденіс­те жүреді» деген сөзі бар. «Әнім мені алысқа жетелейді» деген Мұқағалидың өлеңі - ұраным. Ән­ нің жетегінде жүріп, біраз жас­қа келіп қалыппын. 1993 жылдан бері бар өмірім Орал сахнасын­да, жерлестерімнің ортасында өтіп келеді.

жылдарым болып қала береді. Ол кезде жас едім, сахнада тәжірибе жинауыма, шеберлігімді шыңдап, деңгейімді көтеруде Кеңес Ода­ ғының халық әртісі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Шамғон Қажығалиев ағам көп еңбек сіңір­ ді. Атағы жер жарған оркестрдің құрамында алыс-жақын шетелдерде болып, Күләш Байсейітова мен Бибігүл апам шырқаған Л.Хамидидің «Бұлбұл», «Қазақ вальсы» әндерін орындадым.

- «Қыз Жібек» операсы­нан Жібектің ариясын орын­да­ды­ ңыз.

- Қыз Жібекті орындау – әр әншінің арманы. Қыз Жібек пен Сараның ариялары мен үшін ыстық. Мен классиканы жақсы көремін. Ыбырайдың «Гәккуін», әлемдік музыкадан А.Алябьевтің «Соловейін» сүйсініп орындаймын. Бұл шығармаларды орындау үстінде ерекше ләззат аламын. Оның қандай сезім екенін әншілер білетін шығар. Образға енесің, сахнада жүрек лүпілің өз­ геріп сала береді, қалқып, қа­нат­ танасың.

- Жұмағаным Әбілхалық­ қы­зы, үлкен өнер ордаларын тастап, Оралға келдіңіз. Бұл өз жүрек қалауыңыз ба, әлде

ғармалары өте көп. Бірақ көзі тірісінде атақ ала алмады. Осы орайда ел-жұрттың жадында қал­ дыратындай жұмыстар істегім келеді.

- Астана мен Алматыда өтіп жатқан концерттерге көп қатыспайсыз. Бұл өнер адамы ретінде сіздің көңіліңізді басып, бір сарынды тірлікке үйретіп тастаған жоқ па?

- Дұрыс айтасыз, мен де тап осылай ойлаймын. Өнер адамына от керек, шабыт болмаса қиын. Академиялық ортаның орны бөлек. Жұмыс, сабақ беру, үй тірлігімен жүгіріп жүресің. Бірақ сахнаға шыққанда жерлестерімнің соққан алақанының қызуын сезгендей боламын, сосын бәрін ұмытамын.

- Астана, Алматыда неге жеке концертіңізді бермейсіз?

- «Неге келмейсіз немесе не­ ге бармайсыз?» деп көп адам жа­нашырлық танытып жатады. Жыл сайын Алматы, Астана қала­­ ларындағы академияларға қыз­ метке шақырту аламын. Атырау шақырады. Бірақ туған жерден кеткім келмейді. Алла қосса, мерейтойымнан соң басты қалалар­­ға концертпен барғым келеді.

- Арман, мақсат жас талға­ майды. Қандай арманыңыз бар?

- Италияның әр қаласында 2-3 опера театры бар. Менің арманым – Италияға барып, әншілерді тыңдау, олардың қалай жұмыс істейтінін көру. Консерватория бітірерде дипломдық жұмысым Пуччинидің «Чио-Чио-Сан» опе­ расындағы Баттерфляй образы болды. Сол образ менің өмірімде үлкен із қалдырды. Баттерфляй өмір бойы менімен бірге жүріп келе жатқан сияқты... Балаларымды ертіп, Жапонияға бір барып қайтқым келеді.

- Мерейтойыңызға дайын­ дығыңыз қалай? Ақ Жайықтың жұртшылығын Қыз Жібектің ариясы сияқты классикалық інжу-мар­жанға бір сусындататын шы­ғарсыз?

- Шығармашылық кешім 14 сәуір күні облыстық қазақ драма теа­трын­да өтеді. Елді шаршат­ пай­­тындай бағдарлама жасадым. Бұйыр­ғанын көрерсіздер.

Сұхбаттасқан Ұлдай ҚАБОШҚЫЗЫ, «Орал өңірі»

әдеби жұмбақ oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

11

Қадірлі оқырман! Біз бүгін үлкен-кішінің бірдей көңілінен шыққан «Әдеби жұмбақ» жобасын қайта жалғастырып отырмыз. Бұл «жұмбақтың» басты шарты – жасырылған әдеби туындының авторы мен атауын редакцияға елден бұрын хабарлау. Ол үшін редакцияның қабылдау бөлмесіндегі 51-25-80 телефонына «Әдеби жұмбақтың» шешуіне қоса, өз аты-жөніңіз бен байланыс телефоныңызды ауызша айтсаңыз да жеткілікті. Сондай-ақ үшбу мәліметтерді «Орал өңірі» газетінің oral_oniri@inbox.ru электрондық поштасына дереу жолдасаңыз да болады. Әдеби жұмбақты жұрттан бұрын шешкен оқырманымызға әдеттегідей әдеби кітап сыйға беріледі. Таяп қалған Наурыз мейрамымен ілесе келіп, табалды­рығымыздан аттап, төрімізге озатын биылғы жыл – Жылқы жылы болғандықтан, біз бүгінгі “Әдеби жұмбақтың” басты кейіпкері ретінде түліктің төресін таңдадық.

Редакция алқасы

...Сыншының келіп көрді отыз-қырқы, Күреңбай көріп деді: «Жаман сұрқы», Алдынан ұмтылғанда аң құтылмас, Артынан жөнелгенде жетпес жылқы!»

Келіскен кескін мынау, омыраудың Өзі айтар: қаратам, - деп, - қазақ қаумын. Сом аяқ, быртық бақай, болат тұяқ Тасындай шұбар ала Көкшетаудың.

Шүйделі, шоқтығы өргек, шідерлігі, Серке сан, желмаядай тілерсігі; Тау желін тартса жұтқан талыс танау, Тынысты кеңде жатыр кеңірдегі.

Сүйегі жануардың жылқыдан жат, Бұл емес текежаумыт, не қазанат. Күйкиіп көзге қораш көрінсе де, Шапқанда шалдырмастай бітер қанат.

Сөзіне Күреңбайдың жұрт таң қалды, Не сыншы, не сұңғыла ортаға алды. Жылқының қырағысы, шежіресі – Күреңбай көзін сүзіп тұрып қалды.

Тәует бас, қамыс құлақ, қуарған жақ, Құлан жал, бұлан мойын, қой жұтқыншақ, Қоян жон, жазық жая, жауырынды, Құс топшы, қос шынтағы қалқынқырақ.

Жүрсе де жаздай құры болмайды тоқ, Кез жарым кесер баста кесім ет жоқ. Қақпан бел, қалбағайлы, үңгір сағақ, Шапса жел, мінсе жайсаң, тұрса селсоқ.

Екпіні үй соққандай пысқырғанда, Шалдырмас көктен құсқа, жерден аңға. Жықпаса жалғыз қазық жануарды, Бұл әзір жеткізбей тұр жылқы малға.

Күреңбай көзі тұнып көп қадалды, Айналып алды-артына көзін салды. Естуге Күреңбайдың байлау сөзін Тарқамай көптің тобы тұрып қалды.

Сіңірлі, жер соғарлы, аяғы тік, Түлкі төс, тазы тізе, ит жіліншік, Шашақты, шақпақ етті, аласа ұршық; Құндыздық қалай біткен құйрыққа дүп?

Қанында шығысың мен батысың жоқ, Ағылшын арғымақтың шатысы жоқ. Қашаннан қазағымның қолтумасы, Араптың дүлділінің қатысы жоқ.

Бұл тұлпар келіп тұрған әбден бабы, Салбырап тұрғанына деме «жабы». Маңдайы жарқырап тұр жануардың, Ашылып тұр осы аста мұның бағы.

Күреңбай көріп тұрып артын, алдын: «Жануар жүйрігі екен жылқы малдың, Жері ұзақ, күші алдында өрен жүйрік, Бітімі өзі айтып тұр жануардың.

Қоқанның жібегіндей жеңіл құйрық, Не қою, не болмаса емес сұйық! Бұтының арасынан ел көшкендей, Жамбастың басы делдек, қуыс қолтық.

Маңғұлдың мес аты емес тұқырынған, Бұл таза швед, шотлан тұқымынан. Жануар шапса жүйрік, мінсе берік, Озбайды жүгіргенде жылқы мұнан.

Көзімнің көбеймесе бүгін ағы, Есімнен жаңылтпаса сайтан тағы. Егер де шын жылқыны мен танысам, Хақ мұның қырып-жойып бәйге алмағы!..»

● Таным терезесі

Қазақтарда туғанына қырық күн толған ұл баланы «үзеңгіден өткізу» дәстүрі бар. Жөргекке жақсылап оралған нәрес­тені ел қорғаған батыр­ лардың үзеңгісі­нің оң қапталынан өткізеді. Бұл ырым батыр азаматтың бар жақ­сы қасиеті сәбиге жұғысты бол­сын деген ниеттен туған. Бесікке бөлер алдында сәби­ дің бас жағы­на жеті түрлі ат әб­зелін жайғас­тырған. Бұл да бала тез ержетіп, ел қатарына тезірек қосылсын деген тілекпен орын­далады екен. Ат әбзелдерінің кей­бірі емдік жо­ралғыларды жүзеге асыру барысында қолданылған. Мәселен, қа­зақтар көз тиген ба­лаға аттың тері ем деп түсініп, қамыттың ортасынан өткізіп, тер­лікке ораған. Бақсылар аттың жү­генін өздері­нің ем-дом жүргізу барысында пайдаланған. Қам­шы­мен жын-шайтандарды аластап, сабынан бесікке байлап қойған. Жылқының аққан терімен шылан­ ған қамшының сабын сырқаттың көмейіне салып, асқазан дертін емдеген. Әйелдің толғағы қатты болғанда төбесіне қамшы үйіріп, іліп қойған.

Түсіңізге жылқы енсе... Тұрмыс-тіршілігі табиғатпен ете­не қазақ халқы жылқының міне­ зіне қарап ауа ра­йын болжауды да жақсы меңгер­ген. Мысалы, ат пысқырып басын шайқаса немесе басын шалқайта ұстаса, күн райы бұзылады, жай ғана пысқырынса – жаңбыр жауады, қыста жамбас­­тай жатса – жы­лы, жылымық болады. Еуропалықтар жылқыны күш­ті­лік­тің, ақылдылықтың, ұшқыр­лық­тың символы ретінде баға­ лайды. Ислам елдерінде ат – бар­лық пен байлық белгісі. Ал Қытай­да ат шапшаңдық пен табанды­ лықтың символы саналатындық­тан, батыр­лар қандай да бір ерлік жасар алдында бас білмейтін асауды үйретіп жуасытады екен. Скандинавия мифологиясында жыл­қы – бір-бірін алмастыратын тәу­ ліктің бір бөлігі, түннің жалы қа­ра, күн­діздің жалы ақ түсті. Олар­дың ер­тегілерінде жылқы бола­ шақты болжап, адамша сөйлейді. Қазіргі заманда сәйгүлік бейне­ сі танымал әйгілі фирмалардың, концерндердің басты белгі-таң­басына айналған. Мәселен, арқы­ рап аспанға шапшып тұрған ар­ ғымақ итальяндық «Феррари» жә­не американдық «Форд» сияқты автомобиль концерндерінің төл таңбасы болса, қазір ағылшын жә­не шотланд вискилері шыныла­ рының этикеткасында жер тарпы­

ған тұлпар бейнеленген. Жыл­қы­ға қатысты айтылған мақал-мәтелдер, афоризмдер же­тіп артылады. Орыс жазушысы А.Чеховтың «Жыл­қы тектес фами­лия» атты әйгілі әңгімесі және «Адам неғұрлым ақылсыз болса, ат соғұрлым оның тілін түсінеді» деген тамаша кестелі сөзі бүгін­де ел аузында қал­ды. Ал халқы­мызда «аттың жүрі­сі», «үйретіл­ген жылқы арбадан шықпас» де­ген тәрізді сөз тіркес­терінің қай­ сысы да жылқының өзіне тән ерекшеліктерін сипаттайды. Ал “құ­лын мүшелі” деген қазақы теңеу сұлу қыздың сымбатты дене біті­ мін сипаттайды. Бұрындары Қытайда ақбоз ат­тың жү­регімен склерозды, ал өр­телген бас сүйегінің күлімен ұй­қысыз­­дық­ты емдеп жазған. Ал Еуропада аттың қылының көме­ гімен ішек­құрт­тан, баспадан, көк жөтелден, тіпті қылтамақтан да арылуға болады деген наным қалыптасқан. Шындығында, жыл­ қының емдік қасиетінің мол екендігін бүгінгі ғылыми зерттеулер толық дәлел­деп отыр. Ертедегі тайпалар қасиетті жа­­нуардың үйірлерін бос жіберіп, олардың қалай бағыт алғанына қарап тұрып, кісінеуіне құлақ түрген. Мұның барлығы балгер­ лердің ойына қозғау салып, олар бал ашып, болжам жасайтын бол­­-

ған. Жылқы жарықтықтың сезім­ талдығы жақсы дамығанын біле­тіндіктен, олар­дың мінез-құлқына қарап отбасы жағдайының бағытбағдарын да аңғарып отырған. Айталық, көзі байлаулы ат қалай қарай жүрсе, жас қыздың бола­ шақ жары сол жақта тұрады деп болжаған. Егер ат керме ағашты немесе арқанды қағып кетсе, онда ері – қатыгез, әйелдің өмірі жайсыз болады. Ал бар кедергілер­ден сүрінбей өтсе, бақытты өмір сүреді деп болжам жасаған. Аяқ астынан алдынан ақбоз ат шыға келсе, өзінің қалауын іштей қай­ талап, жаман­дық шақырмауы үшін екі қолының саусақтарын айқас­ тырған. Адамдар ат пысқырса, қуа­ нышты хабар келеді немесе жол түсіп тұр деп жорамалдаған. Жылқыға жын-перілер, сыртқы дүлей күштер үйір келеді деген ұғым қазақ халқында да бар. Мә­ селен, қорада тұрған жылқы­ның жалы таңертең өру­лі болса, қа­зақтар мұны жын-перінің, еуро­ палықтар «үй иесінің» ісі деп жо­рамалдайды. Жылқы адам баласы байқай бермейтін тылсым күш иелерін көре алады. Мұны аттың ілгері баспауынан, әлденеден үркуі­нен аңғаруға болады. Ерте­де қа­зақтар ұры-қарақшылардан, дұш­пандар тарапынан төнетін қа­ терден қор­ғайды деген түсінік­

пен есік маңдайшасына таға іліп қоятын болған. Қытай халқының ертедегі «Джоу­ гун» түс жоруында жылқыға қа­ тысты бірнеше жорамал бар. Мә­ селен, өз үйінің есік алдында жер тарпып тұрған атты немесе жыл­қы үйірін көрсең, жолға шығасың, бос жіберсең – қуанышқа кене­ліп, ісің оңға басады. Ат тістеп алса, ол қызмет бабында өсетіндігіңнің белгісі. Ер адам түсінде ерттеулі атты көрсе – үйленеді, ерсіз көрсе – махаббатта жолы болатындығы­ ның белгісі. Әсем биеге міну – әйелдің сұлулығы. Түсінде айғыр көру – жаңа істің бастамасы, салт міну немесе арбаға жегу – жеңіске бастар жол. Бұл ретте әйел затына қатысты жорамалдар да айтылады. Ақбоз ат – тұрмысқа шығудың, онымен шауып бара жату – табысқа жету­ дің, қарагер атқа міну – сәттілік­тің нышаны. Атты көріп, оған сүй­ сіну де – табысқа бастар жол. Ал тү­сінде құлын көру шаттық пен қуа­ нышқа бастайды деседі.

Танымдық әдебиеттер негізінде дайындаған Асылзада ҚҰБАЙ, М.Өтемісұлы атындағы БҚМУ-дың студенті

12

мереке Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Киіз үй тіксек,

қайтеді?

Қош келдің, әз-Наурыз! Наурыз мерекесі қазақ даласында әлімсақтан бері тойланып, 1926 жылдан кейін үзіліп қалған еді. Өйткені большевиктер оған діни мереке ретінде қарап, атап өтуге қатаң тыйым салса керек. Шындығында, Наурыз тойының ислам дініне ешқандай қатысы жоқ... Серік ИХСАНҒАЛИ, «Орал өңірі»

Ө

йткені экваторға таяу жатқан Солтүстік Афри­ ка мен Батыс Азияда орналасқан араб әлемінде мүлдем қыс болмайды. Ал қар дегенді олар жарты ғасырда бір көретін секілді. Демек, қыс болмаған жерде көктемнің келуі мүмкін бе?! Наурыз болса, көгілдір көктемнің басы, Табиғат-ананың қайта жан­ дануының мейрамы ғой... Наурыз иранның «нау» – «жаңа», «руз» – «күн» деген сөздерінен шық­­ қан. Яғни «табиғаттың жаңаруы, жаңа күннің тууы» деген мағынада қолданылады. Неге? Өйткені бұл тәулік – аспан денелері өздерінің ең бастапқы нүктелеріне келіп, күн мен түн теңелетін, жануарлар төлдеп, адам баласының аузы аққа, малдың аузы көкке тиетін, жер үстіне шаттық орнайтын сәт. Қазақ елі осы күнді сондықтан да «Ұлыстың ұлы күні» деп атаған. Григориан күнтізбесі бой­ынша, ескіше 9 наурыз, жаңаша 21-інен 22-сіне қараған түн осы күнге сәйкес келеді. Халқымыздың аңыздық түсіні­

гіне орай 21 наурыз түні даланы Қызыр баба аралайды екен. Сол себепті осы түн «Қызыр түні» деп аталады. Қызыр – адамдарға дәулет дарытып, бақ қондыратын, ақсақал кейпінде көзге көрінетін қиялғажайып бейне. Жақсылықтың жаршысы, жаңа түскен Күн нұ­ рының нышаны – Қызыр ата даланы кезіп жүріп, назары жерге түссе, оның тоң кеудесін жібітеді, ал тасқа түссе, оны ерітіп жібереді екен. Күн сәулесі жер шарының шығыс бөлігінен таңғы сағат алтыда сібірлеп атқан кезде, біздің өңірімізде бұл сәт түнгі сағат үшке тұспа-тұс келеді. Сондықтан да қазақ халқы Жаңа жылды 21 нау­ рызда түнгі сағат үште қарсы алады. Дәл осы сәтте даланы Қызыр баба аралап, Самарқанның көк тасын ерітеді екен. Қызыр түні Жаңа жыл табалдырықтан аттап, үйге енгенде: «Жалғыз шала сәу­ ле болмас» деп төрге қос шырақ жағылып қойылады. Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кірсе, ол үй ауру-сырқаудан, пәле-жаладан аман болмақ. Наурызға шейін үй ішіндегі жићаз-мүліктің шаңы қағылып, жуылып, тазартылады. «Жыл бойы ақ мол болсын, дән тасқын-тасқын, жауын-шашын көп болсын!» деп, Қызыр түні ыдыс атаулыны аққа (сүт, айран, шұбат, көже, уыз), ырысқа (бидай, тары,

арпа, сұлы, жүгері) және кәусар бұлақ суына толтырады.

21-і күні түнде ауыл бойжеткендері өздерінің ұнатқан жігіттеріне арнап, соғымның соңғы етін уызға салып пісіріп, «ұйқыашар» аталатын ерекше дәм дайындайды. Ал жігіттер мен бозбалалар болса, қыздардың қолқасының қарымтасына айна, тарақ, иіссудан тұратын «селт еткізер» сый­ лықтарын ұсынған. Әр үй жеті дәмнен көже пісіреді. Наурыз күні таңертең ертемен азаматтар қолдарына күрек-кетпен, қызке­ліншектер құрт, ірімшік, сүт, піс­кен ет алып, далаға шығады. Ер­лер бастаулардың көзін ашып, тал ексе, әйелдер күнге тәу етеді. «Кеудесі түкті Жер-ана, құт дарыт, жарылқа!» деп ашылған бұлақ көзіне май құйып, жаңа егілген ағашқа ақ бүркеді. Бұл күні халық ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі ілтипат, ізет­терін көрсетеді. «Ұлыс күні қа­ риялармен көріссем, батасын ал­ сам, болашақ ұрпағыма олар­­дың күш-қуаты дариды» деген сенім­ мен жасы кішілер шежіре қарт­тар­ мен көбірек көрісуге тырысады. Ақ түйенің қарны жарылған ұлыс күні дәм сатылмайды, өгіз сойылып, қазан көтеріледі. Ұлыс күні құшақ айқастырып көрісіп, қашан да аман болайық, ағайын!

Жаңажылдық шырша орнатар шақ мерекеден ай бұрын басталатыны жасырын емес. Жоқ дегенде екі аптадан кешікпейді. Бұл шаруаны жаңажылдық көңіл күй мен мерекенің санаға сіңген мәні қамшылай түссе, шырша тігу тіпті де жеделдеуі мүмкін. Содан кейін салтанатты түрде шырша шамын жағамыз. Тағысын тағы...

Е

нді ойлап қарасақ, Жа­ ңа жылға жанталасқан қазақтың зейіні Наурыз тойының қарсаңын­да мұн­ ша жұмсалмайды екен. Алаң­ дайтын мәселе емес пе?! Менің осы мәселе төңіре­ гін­дегі біраз алаңдаушылығым болды. Кеуделеріне кеңестік кезеңнің кірпішін алып жүрген аға буынның Жаңа жылға деген аңсарын айыптамадым. Бірақ алдыңғы лектің ілескен кейінгі толқынның түсінігі­не сол сарын сіңіп кетсе, ұлт­тық қасиетіміздің сілікпесі шық­ қаны болмай ма? Соны уайым еттім. Осы ойларды елеп-екшегенде өзіндік ұсыныс пайда болды. Наурыз мерекесінің сипатын неліктен шағын мерзімділік­ тің шегінен шығармаймыз? 22 наурыз күні ғана түске дейін созылатын наурыз-думанның та­балдырығын неге ертерек бастамасқа? Енді нақты әңгімеге көш­ сем. Наурыз мерекесінің нышаны айдың алғашқы күнінен бас­тау алғаны дұрыс деп ойлаймын. Ол үшін мерекенің маңызын білдіретін негізгі нысан - киіз үйді көлемді етіп, тиісті тәртібімен жергілікті жер­дің орталық алаңына нау­ рыз айының алғашқы жұлды­ зы күні тігіп қою керек. Мысалы, қала өзінің орталық ала­ңына, аудан өзінің орталық

алаңына. Содан кейін концерттік бағдарламасымен қосып, салтанатты киіз үй тігілу рәсімі жасалса, Наурыз мейрамының заманауи түсінікпен үйлескені дей бер. «Бір күндік ғұмырлы» қазақы үйлерге осылай дем бітірсек, ісімізді ешкім теріске шығармас. Киіз үй жанына алтыбақан құрсақ, тіпті керім болмай ма? Егер киіз үй Наурыз мей­ рамының бастауы ретінде ор­талық алаңда ай басынан бері тігіліп тұрса, ұлттық ме­ ре­кенің бұқаралық сипаты артады. Ақ киізге оран­ған отауға еніп, қазақы тұрмыссалт­ты жаңғыртқан үй-ішін та­­машалауға еркін мүмкіндік алған адамдар болмайды емес, болады ғой. Қазіргі жұрт ішкен-жегенін әлеуметтік желіге жариялайтынын ескерсек, ға­ ламтор парақтарында қазақы киіз үйдің маңында, не ішінде түскен суреттер саны артар еді. Халықты қазақыландыру осы емес пе?! Менің ойымша, осылай киіз үйдің бейнелік маңы­­зын пайдалану арқылы, өңірде Ұлыс­тың ұлы күнін тойлаудың дәстүрі қалыптасар еді. Бауыржан ШИРМЕДИНҰЛЫ, Сырым ауданы

мереке Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

13

і т ү с Уыз Х

алқымыз күрең шәйға сүт қатып ішкенді тәуір көреді. «Құманды шоққа қойып, бабымен қайнатып, қаймақ қа­ тып шәй ішкенге не жетсін?!» деген әңгімелерді үлкендерден жиі естіп қалып жатамыз. Әри­не, біздің замандастарымыз­ дың бұ­дан бейхабар екені сөз­ сіз. Ал біздің білетініміз – дүкен сөрелерінде толып тұрған «Ай­ налайын», «Шадринское», «Кошкинское», тағы басқа 6% қаймақ қосылған деп жарнама­ ланған жасанды сүт. Ашығын айтайық, ауылдағылар да осы сүтті пайдалануға әбден көшіп

алды. Бұл жерде жасан­ды сүт туралы әңгімелегелі тұр­ған жоқпыз, айтайық дегені­міз, малдан алынатын сүт, оның алғашқы уызы болып отыр. Уыз деп жас төлдеген малдың сүтін айтады. Жас төл енесінің уызына тойса, тез жетіледі. Себебі уыз сүттің құнарлылы­­ғы жоғары. Халқымызда «уызға жарыған», «уызға жарымаған» деген сөз тіркестері бар. Бұл сөзді адам бойындағы түрлі қасиеттерге байланысты да айтып жатады. Бүгінгінің балалары уыздың дәмін татып көрді ме екен? Міне, осыған жауап ізделік.

Орынғаным ҒАЛЫМОВА, ауыл тұрғыны, 47 жаста: - Ата-бабаларымыз көреген болған ғой. Адамға не пайдалы, не пайдасыз, бәрін білген. Малдың уыз сүті балалар үшін ең дәрумен ас деп білемін. Қолға ұстап отырған ірі қара қазір төлдей бастады. Жас төл алғашқы күні уыз сүтін тауыса алмайды. Сосын оның артығын сауып алып, пісіргенде қою дәмді тағам болады. Үйдегі балалар ішіп мәз болып жатса, алғашқы уыз сүт көрші-көлемге де таратылады. Наурыз айы келіп, уыз сүттен дәм татқан үлкендер де «Ақ көбейсін!» деген тілектерін айтып жатады.

Әли

Талғат

Төл Жаңа жылымызды

ұтымды ұйымдастырайық

Түркі дүниесі жыл басы санаған Наурызды атап өтуде қала басшылығында, білім ұяларының жетекшілерінде, жалпы ел-жұртта әлі де Жаңа жыл мерекесіндегідей ұйымдастырушылық, жауапкершілік аздау сияқты. Ақмоншақ ЖҰМАЙ, "Орал өңірі"

М

әселен, 31 желтоқсан қар­ саңында көше, телерадио арналары бұл бағыттағы түрлі жарнама, құттықтауға толады. Жаңа жылдан адамдар бір жаңалық күтетіндей, әйтеуір, «Ертең Жаңа жыл» деп қуанып, етегіне сүрініп әуре. Оның ішіне дастарқан мә­ зірін ерекшелеу, шырша сатып алып, оны безендіру, балаларға түрлі мерекелік костюмдер кигізу, сыйлық алу секілдінің бәрі кіреді. Ал Наурызда ше? Ең кемі Ұлыстың ұлы күнінің символы саналатын «Наурыз көжені» дайындамайтын, дайындай алмайтын отбасылар барын естігенде жаның ауырады. «Тәрбие - тал бесіктен», «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген қазақтың мақал-мәтелінің

жаны бар. Кез келген құбылысқа ересектер қандай құлық танытса, балалардың бойына да сол қасиет сіңеді. Наурызда ұлттық дәстүр әспеттеліп, ұлттық киімдер киіліп, ұлттық ойындар ойналып жатқанын жиі көрген бала ұлтжанды болып өсері анық. Жыл сайын мектептерде жаңа жыл кешін ұйымдастыру үшін бә­­рі шабылады. Бірінен-бірі озу ке­рек деген бәсекелестік те қы­ лаң береді бұл кезде. Себебі бірі мек­тепке әртістер шақырса, екін­ шісі қаламыздағы танымал ойынсауық орындарында кеш ұйым­дас­ тырады. Сөйтіп, баланың бойында керексіз қасиетті сіңіріп жатқанын байқамайды. Бұлай дейтініміз, бір күні автобуста келе жатып мектеп оқушыларының әңгімесін құ­ лағым шалып қалды. Олар «Ана мектептің жаңа жылы мектепте өтіпті, «отсталый» ғой», ал ана-

лар «Белое солнце» мейрамхана­ сында тойлаған екен, мықты» дей­ді. Сол мейрамхана-клубтарда жаңа жылдық қойылым көрсетіп, даңғырлаған әуенге билетіп, кейіннен оқушыларға бір сусын мен шоколад беру дәстүрге айналып кеткенін де айта кеткеніміз жөн.

- Наурыз мерекесіне орай мек­тептің тәрбие жұмысының ісшаралар жоспарын бекіттік. Сол кезде байқағаным – көп мұғалім оны өткізуге аса құлықты емес. Мұғалімдердің өздері шараға қа­ тыспаудың түрлі сылтауын іздейді. Балалардың дүниетанымдық көз­ қарасын қалыптастыратын – мұ­ғалімдер. Бізде осы жағы ақсап тұр. Тек сабақтарын беріп, мектептен тезірек шығып кетуге асы­­ға­тындары аз емес. Осындай құлық­­ сыздық салдарынан Наурыз секіл­ ді ұлттық мерекелерді тойлауда олқылықтар барын жасырмаймыз, - дейді қаламыздағы бір мектеп директорының орынбасары. Осы айтылғандар көп мектепке тән екені жасырын емес. Біреуді кінәлап, жала жабайық деген жаман ниетте емеспіз, бар болғаны ұлттық мерекені ұлықтауды ұтым­ ды ұйымдастыра білейік дейміз.

Жалғас

Байқайсыздар ма? Апамыз мұнда халқымыздың салтдәстүрі жатқанын меңзеп отыр. Осы бір үзіліп бара жатқан дәстүрді жасөспірімдер біле ме екен деген оймен 14 жастағы Жалғас пен Талғатқа, 13 жастағы Әлиге жолықтық. Жалғас, Әли уыз сүтін ішкендерін және оның өте дәмді екенін айтса, Талғат ішіп көрмегенін айтты. Әрине, жасөспірімді «Неге ішіп көрмедің?» деп кінәлаудан аулақпыз. Ауылдық жерде, соның ішінде аудан орталығындағы тұрғындардың бәрі бірдей мал ұстап отырған жоқ. Өйткені дүкендерде жемшөп сұрамайтын «Айналайын», «Шадринское» деген «сауын сиырлар» тұрғанда...

Әлия ТАҒАНОВА, 10 жаста: - Үйде сиыр бар. Ақмаңдай деген бұзауым бар. Мамам маған уыз пісірді. Уыз сүттен құймақ та пісіріп берді. Тәтті болды. Мамамнан «Күнде пісіріп тұршы» деп сұрап едім, ол «Уыз сүті тек мал төлдегенде ғана болады» дейді. Біз кішкентай Әлияның сөзін сол күйінде бердік. Ертең Әлия үлкен болғанда үзіліп бара жатқан дәстүрді жалғастыратындар осылар емес пе?!.

Гүлфия АХМЕТОВА, Қазталов ауданы

Құрметті әріптестер!

Табиғат, жер-дүниенің жаңарып, жасанатын көктем мезгілінің ұлы мерекесі –

Наурыз құтты болсын!

Ұлыс оң болсын, Ақ мол болсын, Пәле-жала жерге еніп, Қайда барса, жол болсын! – дей отырып, елімізге тыныштық, әр жанұяға амандық, шат-шадыман көңіл күй тілеймін! Құрметпен, «Урал Тех Сервис» ЖШС директоры Александр БАКЛАН

14

достық Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Осыдан төрт жыл бұрын алғашқы қадамын басқан халықаралық жобаның болашағының соншалықты

oral_oniri@inbox.ru

«Еуразиялық өзен аралығы»: ынтымақтастық тетігі

салмақты екеніне сол кезде ешкімнің де аса мән бере қоймағаны рас! Бастапқы кезде негізгі мақсаты көршілес Самара губерниясында орналасқан жоғары оқу орындары және ғылыми мекемелерімен халықаралық ғылыми байланысты нығайту үшін қолға алынған бұл жоба қазіргі шақта Елбасы Жолдауында атап көрсетілген 10 басымдық креативтік идеяны енгізу жұмыстарымен тығыз байланыстағы ең өміршең және ең қажетті шаралардың біріне айналды.

Осы шараға жауапты «Қаз­ИИТУ» ғылым-білім кешені және осы ме­кеменің ғимаратында ор­на­ ласқан Ұлттық инженерлік ака­демиясының Батыс Қазақстан филиалы өңірімізде жасақталып жатқан операторы болып есептеледі. Ал бүгінгі «Еуразиялық өзен аралығы» бірлескен жобасын аймағымызды көршілес Ресейдің жетекші жо­ғары оқу орындарымен ака­де­миялық оралымдық аясында байланыстырып, облы­ сымызға ғылым мен жаңа технологиялар трансфертінің операторы деп айтуға болады. Жобаның негізгі көздеген мақ­ саты – Ресей Федерациясының ЖОО-ларымен білімі мен іргетасы қаланған халықаралық байланысты орнату. Бұл трансшекаралық серіктестік пен халықаралық білім жүйесі мен академиялық оралымдықты дамытуда ма­ңыз­ ды орын алады. Біздің облыс ай­мағында және «ҚазИИТУ» ҒБК-ның тарихында тұңғыш рет өт­кі­зіліп отырған халықаралық интеграциялық конгресті Қазақ­ стан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, Батыс Қа­ зақстан облыстық әкімдігі, «Еу­­ра­­­зиялық іскерлік кеңес» еу­ра­­­ зиялық экономикалық қа­ты­­нас­­ тығы, Ресей Тауар өнді­ру­­шілер Одағы, «Нұр Отан» пар­­тия­­сы­ ның Батыс Қазақстан фи­лиа­­лы, «ҚазИИТУ» ғылым-білім ке­ше­ ні болып табылады. Биылғы жыл­дың 13-14 наурыз күндері «Нұр Отан» партиясы БҚО филиалы ғимаратының акт залында «Еуразиялық өзен аралығы» білім экономикасының кластерлік триадасы Ғылым - Білім беру - Тәжірибе» тақырыбында өтетін Менделеев жобасының IV халықаралық интеграциялық кон­гресі оздырылды. Бүгінгі заман талабының басым бағыты индустриалдыинновациялық жобалар мен бі­лім беру жүйесін модерни­за­ циялау­ды белгілеген Қазақ­стан Пре­зидентінің Жолдауынан туын-

­ ап отыр. Осы мәселелер­ді мем­ д лекеттің, ғылымның өзара ісқимылының инновациялық әле­уетін көтеру тұрғысынан қа­рас­ тыру болатын. Қазақстан мен Ресейдің оқу орындары және өндіріс мекемелерінің басшылары бас қосқан жиында мемлекеттік-жекеменшіктік әріптестігінің жаңа пішіндерін енгізу мәселесі де талқыланды. Интеграциялық конгресте 2 пленарлық мәжіліс пен 7 секциядан тұратын 60-тан астам баяндама және ғылыми хабарламалар тыңдалды. Кон­ греске келген белгілі ғалымдар мен ғылыми ЖОО-ның жетек­ші­ лері қатарында Самара мем­ле­ кеттік университетінің рек­то­ры И.Носков, «Дубна» ха­лық­ара­лық табиғат, қоғам және адам уни­ верситетінің және М.Ломо­носов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің жағырапия факультетінің профессоры С.Ки­ бальников, Саратов мемлекеттік әлеуметтік-экономикалық уни­верситетінің профессоры, заң ғы­лымдарының докторы Р.Бай­­ ниязов, Самара мемлекеттік жә­не му­ниципалдық басқару ака­­ де­мия­сының ректоры В.Семе­ ны­чев, Кино мен телеарнаны жаңаша бас­қару институтының ректоры Г.Андреева, Әлеуметтік технологиялар академиясының президенті В.Патрушев, Экономика ғылымдарының кандидаты, профессор, Жоғарғы кәсіптік автономиялық мекемесінің рек­­торы М.Романчук, Техника ғы­­­ лым­дарының кандидаты, «Физи­ка» кафедрасының доценті, инно­вация орталығының директоры, Ресей Федерациясының

Пенза технологиялық акаде­ мия­сының еңбек сіңірген өнер­ тапқышы П.Харитонов, Экономика және кәсіпкерлік ұйым кафедрасының профессоры, техника ғылымдарының кандидаты, менеджмент магистрі Л.Евсеев, Ресей тауар өндірушілер комитеті төрағасының орынбасары А.Секиотов, Самара ұлттық жылқы туризм орталығының жетекшісі И.Глинская, Ұлттық жыл­қы туризм орталығының Прези­денті Г.Семин, Ресейлік ғылыми тауар өндірушілері комитеті төр­ ағасының орынба­сары Н.Мумладзе, Самара мем­­­ле­кет­тік университетінің до­цен­ті, заң ғылым­дарының канди­­даты А.Зевайки­ на, Самара мем­лекеттік универ­ ситетінің құқық­тану кафедра­сы­ның оқыту­шысы А.Алексан­дров, «ҚазИИТУ» ғылым-білім кешенінің ректоры, техника ғы­ лымдарының докторы, академик С.Ахметов және тағы басқалар қатысып, өз баяндамаларын көп­ шілік назарына ұсынды. Конгреске қатысушылардың ішінде жоғары және орта-кәсіптік оқу орындары мен өңірдің пе­ дагогикалық және ғылыми-инженерлік қоғам өкілдері, мектеп директорлары да болды. «Еуразиялық өзен аралығы» халықаралық интеграциялық кон­гресті ашқан облыстық мәс­ лихат депутаты, «ҚазИИТУ» ғы­лым-білім кешенінің президенті, техника ғылымдарының кандидаты, профессор, ҚР ҰИА академигі Ақсерік Сарыұлы Әй­ тімов қазіргі еңбек нарығын­да бәсекеге қабілетті болу үшін бұл конгрестің өткізілуі ғана емес,

оның сапасы да маңызды екендігіне тоқталды. Осы орайда біздің білім ордамыз Қазақстанның инновация­лық және телекоммуникациялық жүйе­ лер университеті бәсеке алаңына айналған, жаһанданған дүниеде студенттерге заман талабына сай білім беруге және оған қол жеткізу жолында алдыңғы қатарлы білім беру технологияларын, әлемдік білім бе­ ру кеңістігіндегі озық тәжірибелерді игеріп, оқу үрдісіне ендіре отырып, инновациялық типтегі университетке айналуды басты мақсат тұтады. Аталмыш оқу орындарынан келген заман талабына сай сапалы білім және өнегелі тәрбие беретін тәжірибелі ғалым-педагогтар, ғылым докторлары, кандидаттары, профессорлар мен доценттерден дәрістер мен зертханалық, тәжірибелік сабақтар алмасудың маңызы зор екендігін қадап айтты. «ҚазИИТУ» ғылым-білім кешенінің ректоры, техника ғылымдарының док­торы, академик Сайранбек Ахметов: «Орал қаласының әкімші­лік мәдени орталығында орналасқан ЖОО және республикамыздың ЖОО халықаралық білім саласы мен біз­ дің ішкі академиялық әріптестігіміз білім мен ғылым саласының дамуында маңызды орын алатындығын атап айтқым келеді. Жыл сайынғы өткізілетін конгресс Қазақстан мен Ресейдің жоғарғы оқу орындарының өкілдерін біріктіріп қана қоймай, атақты инженерлер мен шекаралас аймақтардың ірі өндірістік ком­ па­ния басшыларының да басын қосады. Осыларды ескере отырып, біз жыл сайынғы дәстүрлі кезекті конгресті өткізу барысында Қазақ­станның Ұлттық инженерлік ака­демиясының аймақтық фи­лиалы­

ның жетістіктері туралы баян­ дамаларын тыңдап, талқылаймыз. Біз бұл жолы да бұл дәстүрді сақтауға тырыстық. Осыған байланысты аталмыш Академия фи­ лиалының мүшесі ретінде ««ЕХРО 2017» және «Қазақстан – 2050» бағдарламаларының жүзеге асырылу аясында Орал өңіріндегі инженерлік ғылым мен білім беру­ді дамытудың өзекті мәселелері» тақырыбындағы баяндамалар­дың тыңдалуының маңызы ерекше», – деді. Былтырғы өткен халықаралық интеграциялық конгрестің мәнмағынасын айтып өткен «Дубна» халықаралық табиғат, қоғам және адам университетінің және М.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің жа­ ғырапия факультетінің про­фес­ со­ры С.Кибальников «Еуразия­ лық өзен аралығы» Ресей мен Қазақстанның халық­ара­лық ин­ те­гра­циялық іс-әрекеті­нің ынты­ мақ­тастығын жоға­ры деңгейде зерт­телуінде бұл жобаның ақылой мен иннова­циялық іскерлік, тә­жірибелік бағыт-бағдарын дамытуда сөзсіз маңыздылығына тоқталды. РТӨО Ғылым комитетінің төр­ ағасы, «Еуразиялық өзен ара­лы­ ғы» жобасы конгресс-бюро­сының же­текшісі Н.Сорокин «Еу­ра­зия­ лық өзен аралығы» конгресі бұл трансшекаралық серіктестік, серіктестік бағытындағы инте­ гра­­циялық ынтымақтастық, әлеу­ меттік серіктестік, академиялық оралымдық, Ғылым - Білім беру Тәжірибе гильдийлік-кластерлік құрылыс экономикасының да­муындағы кешендік бағдарла­ма болып табылатындығын айт­ты. Бұл бағдарлама Ресей мен Қа­ зақстанның индустриалды-инно­­ вациялық дамуы мен иннова­циялық жобалардың жедел же­­тілуіне әсер ететін, сол арқылы қолдау табатын, еліміздің біріккен ғылыми-интеллектуалдық потенциалы. «Еуразиялық өзен аралығы» халықаралық интеграциялық кон­­гресі жыл сайын өз жалғасын табады деген ойдамыз. Екі күнге созылған конгрестің білім, ғылым саласын заманауи тың жобалармен дамытуда берері мол болмақ. «Еуразиялық өзен аралығы» атты ғылым мен білім байланысы Қазақстан мен Ресей арасында ынтымақтастық көпірі мығым болсын!

Ақсерік ӘЙТІМОВ, облыстық мәслихаттың депутаты, «ҚазИИТУ» ғылым-білім кешенінің президенті, техника ғылымдарының кандидаты, профессор, ҚР ҰИА академигі Ж

ардагер oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Әмірхан ҚАРАСАЕВ: Әмірхан Қарасаев Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-дың профессоры, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты. Ғылымға келмес бұрын, талай жыл шаруашылық жұмысында еңбек етіп, көп істің басын қайырған. Бірақ бүгінгі әңгіменің оның еңбек және өмір жолына көп қатысы жоқ. Жүздесу түйіні – бүгіндері ғұмыр жасы тоқсанға таяп қалған ақсақалдың денсаулығын қалай күткендігі және өмір қалпы. Яғни ғұмыр бойына салауатты өмір салтын ұстануы.

Серік ИХСАНҒАЛИ, «Орал өңірі»

Шынықсаң, шымыр боласың - Тағдыр талқысы маған аяу­ шылық білдірмеген екен. Тоғыз жасымнан анамнан жетім қалдым. Әйтеуір, әжемнің және өзге де тумалардың қамқорлығымен сәл жеңілдік болды. Әкем мен бір ағамды қанқұйлы соғыс жұтты. Қатал тағдырдың ырқымен сонау 1943 жылы көршілес Ресейдің Омбы облысында жүргенімде, 16 жа­сымда көңіліме бір тың ой келді.: «Мен өзімді өзім шынықтыруым қажет. Сондықтан оны үстіме

тауқыметке толы өмірі әсер етсе керек.

- Өмір бойы дәлдікті жақсы кө­ ремін. Ол былай. Күнде таңмен сағат сегізде тұрып, бір сағат бойы жаттығулар жасаймын. Тоғызда тамақ ішемін, бірақ шайды сораптап көп ішу маған тән емес. Әрі қарай түске дейін көшеге шығып, түрлі шар­уамды тындырамын не болмаса, кемінде екі шақырым жаяу жүріп, серуендеймін. Өзімнің қашықты­ғы белгіленген өлшемім бар. Соған қарап, әрекет етемін. Айтпақ­шы, барар жерім көліктің үштөрт аялдамасындай қашықтықта болса, міндетті түрде жаяу жүретін әдетім бар. Өйткені жаяу жүргенді

песе, тоқтатпады. Ақырында дә­рі­ герлер артынан қалмағасын, ол 1960 жылы Бурабайға барды. Жұ­ пар ауа, құнарлы ас және өзі­нің ұм­ ты­лысы оң нәтижесін берді. Елге салмағына 7 келі жамап, кө­теріңкі көңілмен оралды. Сонан соң, құрт ауруы тіпті де мазалаған жоқ. 1989 жылы дәрігерлер оны арнаулы есептен шығарып тас­таған.

Тәні саудың – жаны сау Әлі де тың, жүріс-тұрысы ши­рақ қа­рияның денсаулығында қазір пә­лендей кінәрат жоқ. Өмірінде тө­тенше жағдайға байланысты үш рет ота жасатса да, созылмалы дер­

«Тұмау-сымауыңды суық су құюдан бастаймын». Айтылды - болды. Ең әуелі үйрену қиын болды. Өзі аш-жалаңаш, орта құрсақ, киімі шамалы адамға суық суға құйыну оңай емес. Тайсақта­ ған шақтарым да болды. Алайда оған өзім іштей ренжіп, намысымды қайрай-қайрай, таңмен суық суға құйынуды дағдыға айналдырдым. Сонан бастап бір­ тіндеп, ыңқыл-сыңқылым азайып, ауруым сиреді. Арада 70 жылдан астам уақыт өтті. Күні бүгінге де­ йін тұмау-сымауыңды білмеймін, дейді Әмірхан аға. Қайсар да өжет бозбала сертінде тұрды. Өзіне оншалықты оңай тимесе де, дағдысынан айныған жоқ. Кейін студенттік жылдары да, ересек шағында да таңмен суық сумен құйынуды түрлі дене жаттығуларымен тығыз ұштастыра білді. Сөйтіп, үнемі сергек жүрді, сергек өмір сүрді. Рас, қазір өзінің айтуынша, салқын сумен құйынса да, дене жаттығуларының қар­ қыны бұрынғыдай емес. Уақыт дегенін істейді ғой.

Оның күн тәртібі Әмірхан аға бозбала кезінен өзі­ нің күн тәртібін қалыптастырған. Сірә, бұған қаршадайынан көр­ ген жетімдігі мен соғыс кезіндегі

жаным сүйеді. Күндізгі сағат бір жарымда түстік тамақ, әрі қарай газет-журнал оқып, теледидар қараймын. Дәл сағат жетіде кешкі тамағымды еңсеріп, тағы да серуенге шыға­мын. Түнгі сағат он бірде ұйқыға жатамын. Осылай күн сайынғы тір­лік жалғаса береді. Араарасында мәжбүрлік салдарынан үзіліс болса, қиналамын. Өйткені ағза дағдыланып қалған. Тағы бір айтарым, теледидардан жүйкеге теріс әсер ететін детектив, драма және басқа фильмдерді қарау­ дан гөрі, спорттық хабарларға басымдық беремін. Сонымен кү­ ніне кемі 4 шақырымдай жаяу жү­ ру – мен үшін қалыпты дағды.

Дертті жеңіп шықты 1952 жылы Ә.Қарасаев көрші­ лес Ресейдің Сарытау қаласында­ғы ауыл шаруашылығы институ­ты­на оқуға түсті. Сонда рент­ геннен тексерілуден өткенде, өкпесінде да­ғы бар екені анық­ талды. Сондағы дәрігер жас сту­дентке оқуды шұғыл тастап, дереу емделуге кеңес берді. Әмір­ хан одан үзілді-кесілді бас тартты. Оқуын бітіріп, жоғары білім алып шықты. Сол жылдары жас азамат суық суға құйыну мен дене жаттығуларын онан әрі үдет­

15

ден­саулыққа пайдалы. Ал «жынды суға» әуелден немқұрайлымын. Оған аңсарым ауып тұрмайды. Темекі тартып көргенім жоқ. Қа­ зақтың негізгі асы етке келсем, оның пайдасы да, зияны да бар. Тек шектен шықпау керек. Әсіресе, майлы еттен тартынған дұрыс. Ал шошқаның еті де, майы да адамға қатерлі. Өз басым етті мүлдем жемеуге қарсы болмасам да, еттің құрамында адамға қуат беретін ағуызды ауыстыратын тағам табылса, құптаймын. Саналы түрде ашығу кез келген адамға пайдалы. Ағза белгілі бір дәрежеде өзін-өзі қоқыстан тазартады. Бұл орайда оразаға айрықша басымдық беру қажет. Тіпті намаздың өзі тұнып тұрған жаттығу ғой. Кез келген жан өзіне-өзі бақылау жасаса, ұзақ өмір сүре алады. Демек, өмірге құштарлық қажет, - дейді Әмірхан ақсақал.

білмеймін» ті болмағандықтан, ең құрығанда ай бойы ауруханада төсек тартып жатпаған. Ғұмырында тәніне ине шаншытпаған екен. Кезінде бол­ған мерзімдік, міндетті егілулерден үнемі жалтарыпты. Түйір дәрі де ішпесе керек. Өзінің айт­қаны мынау: - Сәл басым ауырса, іштей ағ­заға айтамын: «Ал, міне, ауру жа­ бысқалы тұр. Бар күшіңді салып күрес! Егер сен және мен оны жеңе алмасам, онда дәрігерге қаралу­ дан басқа амал қалмайды». Әй­те­ уір, екі-үш күннен соң тәнім мен жаным қиналса да, ауруды дәрі­сіз, дәрігерсіз жеңіп шығамын. Ақсақалдың бүгінде қан қы­сы­ мы қалыпты, аяқ-қол буындары сыр берген емес.

- Өмір үшін күрестің басты ережесі – тынымсыз қозғалыс. Сағат­ тар бойы жата беру не қалшиып оты­ру зиян. Басқаны білмеймін, өзімді әйте­уір, ағзам тынымсыз мазалайды: «Шалжиып жатпа, тұр! Сыртқа шық, жүр!» деп. Тым күлегеш болмаса да, ол адамдармен сөйлескенді, әсір­е­ се әзіл-қалжың мен көңілді әңгі­ ме­лерді жаны сүйеді. – Күніне ке­мінде екі литр таза су ішкен

Бір қызығы сол, ораза мен намазды мақұлдайтын Ә.Қарасаев діни сенімге жоқ. Мүмкін кезінде Кеңес одағында әрекет еткен «Құдайсыздар қоғамының» мү­ше­ сі болғандығының салдары шы­ ғар. Алайда ол бұл ғаламда әйте­ уір бір Құдіреттің барын бекерге шығармайды. Әрі дін иелерінің ісін тәрк етіп, олармен мағына­сыз айтысудан аулақ. Өзін қашан­да бейтарап ұстайды.

- Сөз соңында айтарым, Елбасымыз Н.Назарбаевтың отандастарымыз үшін 80 жасты меже етіп белгілеуі өте дұрыс. Егер кез келген жерлесіміз кемінде сол жасқа дейін өмір сүрсе, көңілі де көтеріңкі, іскерлігі де қалыпты, тұрмысы да жайлы болар еді. «Іскерлік» мағынасын мен түрлі ахуалға қатысты айтып отырмын. Мәселен, «Алпыстан асқандар кәсіпкер бола алмайды» деп кім айта алады?! Керісінше, ондай адамдарға мол өмірлік тәжірибесі сеп болмақ. Жалпы адам құлшынса, оның мүмкіндігі шексіз, - деп сөзін түйіндеді ең­бек ардагері Ә.Қарасаев.

Сонымен қатар әжеміз өмір­ ден көрген-түйгенін жастарға ай­тудан жалыққан емес. 8 наурызда әжемізге аудан әкімі Нұр­ лан Бекқайыр мен аудан әкімінің орынбасары Зәйлім Мәжитова

ар­найы барып, мейраммен құт­­ тықтап, сыйлық табыстады. Әже­­міз оларға ақ батасын берді.

Ғасырға жуық ғұмыр Жолыңыз түсіп, Талдықұдық ауылына бара қалсаңыз, Мафтуха әжеге сәлем беріп, батасын алған дұрыс дегіміз келеді. Өйткені ғасырға жуық ғұмыр кешіп отырған әженің кейінгі толқынға айтары да көп...

1915 жылы 1 қаңтар күні дүние­ ге келген Мафтуха әже бастауыш сыныпта білім алған. Бойжеткен соң Жаңақала ауылындағы Борық елді мекенінде дүкенші болып жұмыс жасайды. Ауыл дүкеншісі болып жүрген татар ұлтының сұлу

қызына талай қазақ жігіттерінің көзі түскен екен. Әжеміз сол көз салған жігіттердің ішінен Тарас Айтқалиев деген азаматпен тұрмыс құрады. Отбасында бір ұл, бір қыз дүниеге келіп, өмір қы­зы­ ғы басталады. Алайда бұл қуаныш ұзаққа бармайды. Ұлы Отан со­ ғысы басталып, жұбайы соғысқа аттанады. Аға лейтенант шеніндегі Тарас аға 1943 жылы Сталинград қаласында ерлікпен қаза табады. Отызға да толмаған әжемізге бұл өте ауыр соққы еді. Дегенмен әжеміз қиындықты елмен бірдей қайыспастан көтере білді. Жан жарының артында қалған ұрпа­ғын жеткізуді мақсат етті. Сол мақ­ сат орындалды да. Олай дейтініміз – қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқыт­

тырмай, ұл мен қызды өсірді. Ұлы Ерлан білім алып, дәрігер болып, абыройлы қызмет жасады. Талдықұдық ауылының тұр­ғын­ дары әлі күнге дейін Ерланның білікті дәрігер болғанын айтады. Бұл күнде Ерлан ағамыз өмірден өтсе де, оның шаңырағының отын өшірмей, жүзге келген әже­ міз­­ді бағып отырған атына заты сай Алтын атты келіні бар екенін айтқанымыз дұрыс. Қазіргі күнде Мафтуха әже­ міз немере-шөберелерінің қа­ сын­да бақытты ғұмыр кешуде. Ал бір қызығы, әжеміз ауыл кі­ тапханасының ең қарт оқырманы болып саналады екен. Ғасырды еңсеруге таянған әжеміз әлі күнге дейін кітапханадан кітап алдырып оқиды.

Гүлфия КӨШБАЕВА, Қазталов ауданы

16

иман Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

Колледждегі Жуырда Ақсай техникалық колледжінде “Ислам дінінің қазіргі қоғамдағы рөлі” атты жиын өтті.

Діни сауаттылық – маңызды мәселе Кез келген дәстүрлі дін – тұнып тұрған идеология. Оған қарсы тұрушы жат ағымдардың да өзегі идеология екенін ешкім бекерге шығара алмас. БАҚ та белгілі бір мүдде-мақсаттарға қызмет ететін идеология болып табылады. Кімде кім мемлекеттік немесе бағыты бейтарап БАҚ-ты қатаң бақылауға алса немесе мақсатына қарай бағыттап отырса, еш ұтылмасы анық. Күні кеше ғана ҚазИИТУда өткен «Халықтың діни сауаттылығын арттырудағы БАҚ-тың мәні» атты семинар-тренинг осы пайымда­ уымызды нақтылай түсті.

Серік ІЗБАСАРҰЛЫ, «Орал өңірі» Түрлі деңгейдегі БАҚ өкілдері бас қосқан жиынды облыстық дін істері басқармасының басшысы Талғат Нығмет ашып, шараның мән маңызы туралы сөз сөйледі. Сонан соң басқарманың дінтану сараптамасы, мониторинг және ақпараттық талдау бөлімі­ нің жетекшісі, ғылым кандидаты Саялбек Ғиззатов «Дін саласын­ да­ғы мәселелерді жариялауда­ ғы ақпараттық саясаттың негізгі түйіндері» тақырыбында ха­­барлама жасады. Хабарламада атап көрсетілгеніндей, облыстық «Орал өңірі», «Приуралье», қа­ла­ лық «Жайық үні» басылымдары мен «Орал-Қазақстан», «ТДК-42» телеарналары өңірімізде қалып­ ты діни ахуалды тұрақтандыру мақ­сатында тым-тәуір істер тындырды. Сондай-ақ Ақжайық, Бөрлі аудандарындағы мемлекеттік ба­ сылымдардың да осы бағыттағы жұмысы нәтижелі. Жалпы, БАҚ әр оқиғаны байыпты түрде саралап, оқырмандар арасында жаппай үрей мен қобалжушылық сезімін туғызбауы қажет. Сонымен қатар ресми билік пен халық арасын­да да түсінбеушілікке жол бер­меуі тиіс. Қай журналист болсын, дін тақырыбына жазғанда, қашанда біліктілік, білімділік, байыпты­лық танытып отырса, құба құп. Те­ріс діни ағымдардың ықпалында жүргендерді дұшпан ретінде емес, керісінше уақытша адасып

жүрген жандар тұрғысында ба­ ғалап, адамдарды бір-біріне қар­­ сы қоюдан аулақ болған дұ­рыс. Кез келген қаламгер асыра сіл­теу мен асығыстыққа жол бермей, әр сөзінде инабаттылық таныту­ға міндетті. Сонда ғана оның жұмы­ сы діттеген нысанасына дөп тиіп жатады. С.Ғиззатов сонан кейін журналистерді еліміз аумағында тыйым салынған түрлі лаңкестік ұйымдардың тізімімен таныстыр­ ды. Әрі діни лаңкестік пен жү­ генсіздік ахуалын БАҚ-та жария етудің әдістемелік ұсыныстарын кеңінен баяндады. Семинар-тренингте облыстық ішкі саясат басқармасы ақпарат­ тық саясат және БАҚ мониторингі бөлімінің жетекшісі Әлия Маса­ лимова «2014 жылдың 1 тоқса­нын­ да діни тақырыпта жа­рық көр­ген мақала-материалдарға шолу» ат­ ты ха­барламасында өңіріміздегі БАҚ-тың теріс діни ағымдардан адамдардан сақтандырудағы жұ­ мы­сы­на талдау жасай отырып

былай деді: - Діни тақырыпқа мақала жаз­ғанда кез келген жур­ налистің белгілі бір оқи­ғаға жеке пікірін ба­сымырақ көр­сетпеуін қалар едік. Кері­сінше, қандай ма болсын ахуалға бай­ланысты дінтанушы мамандардың неме­ се ғалымдардың кеңесі­не құлақ түргені құнды. Жиында Орал қалалық мешіті­­ нің бас имамы Әлімхан Тұрлы­ бе­ков­тің «Діни бірлестіктердің бұқаралық ақпарат құралдары­мен өзара байланыс мәселелері Орал православие епархиясы ақпа­ раттық бөлімінің жетекшісі, игу­ мен Доро­фейдің «Діни білімді да­мытудағы БАҚ-тың мәні», об­ лыс­тық «Приуралье» газетінің бас ре­дак­торы Роза Сыйықованың «БАҚ-та діни тақырыпты жария­лау­ дың өзін­дік ерекшеліктері» атты ха­бар­лама­лары тыңдалды. Басқо­ су­да осы жұмысты бағыттап отыра­ тын әдістемелік кеңес құрылды. Со­ңында жиналғандарға семи­нартренинг ұйымдастырылды.

Әлімхан ТҰРЛЫБЕКОВ, Орал қалалық мешітінің бас имамы: - Атақты француз қолбасшысы Наполеонның «Алты қатарлы әскерден алты беттік газет мейлінше қатерлі» деген қанатты сөзі бар. Демек, БАҚ-тың қоғам өміріндегі орны айрықша Егер олар заң шеңберінен шықпай, өзін де, өзгені де сыйлай отырып, әрекет етсе, аса пайдалы. Ал кез келген әрекетінде қаламгер рухани жауапкершілігін ұмытып кетсе, тек өзіне ғана емес, бүкіл қоғам мүддесіне зиян. Игумен ДОРОФЕЙ, Орал православие епархиясы: - Меніңше, БАҚ өкілдері үшін үш айда бір рет баспасөз мәслихатын ұйымдастырған тиімді. Бүгінде біздің епархия жанынан «Благовест» газеті шығады. Біз сол басылымда және күнделікті жұмысымызда ұлтаралық және дінаралық татулықты уағыздаймыз. Ұстанымымыз біреу – ҚР «Діни бірлестіктер туралы» заңының аясында әрекет ету, өңіріміз бен еліміздегі діни ахуалдың тұрақтылығына лайықты үлес қосу. Ерденбек ЖЫЛҚЫАЙДАРОВ, «Қазақстан-Орал» телеарнасы директорының орынбасары: - Дін - өте нәзік мәселе. Осы тұрғыда, облыстық дін істері басқармасының аталмыш тақырыпқа қалам тартатын журналистер пулін қалыптастыруға ұмтылуы – құптарлық бастама. Алайда бір семинармен тілшінің діни сауатын көтеру мүмкін емес. Әрі сол журналист кез келген сәтте пікіріне жүгінетін дінтанушы мамандар да некен-саяқ. Бізге теріс діни ағымның қателігін көрсетіп, қай тұста жаңылатынын жатқа айтатын, онымен пікір таластыратын беделді, білікті сарапшылар керек. Сонда ғана ұлттық салт-дәстүрді сақтап, ұлыларымызды ұлықтап, жат ағымдарға тойтарыс бере аламыз.

Шараға Бөрлі аудандық мұ­ сылмандар мешітінің бас имамы Мейрамбек Абдрахманов, шір­кеу қызметкері Дмитрий Носков жә­не ішкі саясат бөлімінен Нұр­ лан Казимов қатысты. Жиынның мақсаты - Ислам дінінің қазіргі қоғамдағы рөлін айшықтау, жат ағымдардан сақтану жолдарын

кездесу және діннің түпкі мақсаты адамзатты мәдениеттілікке, адамгершілікке, имандылыққа шақыру екенін түсіндіру болды. Студенттер дін өкілдеріне өз ойындағы сұрақтарын қойып, жауап алды. Кеш соңында та­ қырыпқа қатысты бейнебаян көрсетілді.

Ержан ЕРГЕНҰЛЫ, Орал медресесі директорының оқу ісі бойынша орынбасары

Әлемге қозғау салған қаршадай қыз Қайырымдылық жасауға қазіргі заманда ғаламтордың да көмегі көп тиюде. Мәселен, америкалық тоғыз жасар қыз бала өмірден қыршын кетсе де, мыңдаған адамға шарапаты тиіп, үлкен істерге бастамашы боп үлгерді. Оқиға былай басталып еді...

Нұрлыбек РАХМАНОВ, «Орал өңірі»

Тоғыз жастағы Рэйчел Бэквис тұратын АҚШ-тағы Сиэтл қаласына «Charity: water» қа­йы­ рымдылық ұйымын ашқан Скотт Харрисон деген адам келіп, қо­ғамдық тыңдау өткізеді. Бұл тың­ даулардан қаршадай Рейчэл әлемнің әр оныншы тұрғыны таза суға мұқтаж екенін, 4,5 мың бала күн сайын сапасыз судан жұққан аурулардың кесі­ рінен ажал құшатынын біле­ді. Африка құрлығындағы халі мүш­­­­­кіл балалар көрсетілген бей­­­не­­­баян кішкентай жүрекке қат­­­ты әсер етеді. Анасының кө­ ме­­­гі­­мен қайырымдылық ұйы­ мы­­ның интернеттегі сайтынан өз парақшасын ашады. Рейчл өзінің туған күніне берілетін сый­лықтардан бас тартып, бар­ лық танысына қуыршақтар мен көйлектердің орнына одан да сол аз да болса, қаржыны вебпарақшасына салуды өтінеді. Сөйтіп, ол 300 доллар жинап, ауыз судан ажал құшып жатқан Африка елдерінің 15 тұрғынына көмектесуді армандайды. Туған күні өтеді, жиналған қаржы тек 220 доллар ғана болатын. Сөйтіп, оның парақшасы да жабылады. Бір-екі аптадан кейін Сиэтлде 20 көлік соқтығысқан көлік апаты болып, миынан зақым алып, омыртқасы бірнеше жерден сынған Рейчл ауыр халде

ауруханаға түсті. Бүлдіршіннің әр апта сайын баратын шіркеуі күн сайын оның денсаулығы үшін сыйынған адамға лық тола­ ды. Алты адам ауыр жарақат ал­ ған апаттың салдарынан жалғыз пе­ріште қыз ғана бақилық болды. Арманшыл қыздың өлімі мыңдаған адамды толғантты. Қайырымдылық ұйымының төрағасы Скотт Харрисон кішкентай қыздың өлімін естіп, оның жабылып қалған интернет па­ рақшасын көпшілік сұрауымен қайта ашады. «Алдымен шіркеу­ ге жиналғандардан аз-мұз ақша аударыла бастағанын байқап жүрдік. Парақшаға Сиэтл қала­ сының тұрғындары, кейін әлем халқы болып ақша аудара бастады. Біз не болғанын түсінбей де қалдық. Қаржы бұлақша ақты. Он мыңдаған адамнан жүрек тебірентер сөздер, тілектер қал­ дырылып жатты Рэйчелдің па­ рақшасына» – дейді Скотт Харрисон БАҚ-қа берген сұхбатында. Әлемнің түкпір-түкпірінен балалар тиын жинап, ата-аналарына Рэйчелдің қайырымдылық шо­ тына аударуды өтінді. Сөйтіп, 1 млн. 200 мың АҚШ дол­лары жиналды. Бұл қаржы Рэйчел армандаған 15 адамға су тауып беруге емес, тамшы тамбай топырағы қақыраған құр­лықтың 250 елді мекенінен бұр­ ғы­лау арқылы су алуға мүмкін­дік бе­ріп, 60 мың адамға қолұшын со­зу­ға жетті. Бүгінде Рэйчелдің ата-анасына халыққа лық толы үлкен алаң­ дар тік тұрып қошемет көрсе­те­ді. Олар бұрғылау арқылы су шыға­рылып жатқан, жаңбырдың суын жинайтын құрылғылар қо­йыл­ған Африка ауылдарын ара­ лап, іс­тің басы-қасында жүр. Жүрегі кең бүлдіршіннің өмі­ рінде екі рет бұрымын кесіп, рак ауруынан шашсыз қалған бүлдіршіндердің жасанды шаш (парик) сатып алуға жұмсағаны да белгілі болды. Қайтыс бол­ ғаннан кейін де оның ағзалары ата-анасының рұқсатымен бір­не­ше адамды ажал­дан ара­ша­ лаған...

тағзым oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

... 1952-53 жылдары біз Жымпитыда тұратынбыз. Бір күні үйге ірі денелі, қара торы кісі келді. Атам Мұхамбетқали інім Еділ екеумізге «Бұл сендердің Молдаш деген туысқан ағаларың болады, біліп жүріңдер» деді. Әкем Сырлыбай ол кезде Алматы қаласында партия мектебінде оқуда еді.

Таяуда Қаратөбеде төкпе күйдің шебері, даңқты Құрманғазының ұстазы, белгілі күйші Ұзақ Мырзабайұлына арналған ғылымизерттеушілік бағыттағы конференция өтті.

Ботакөз МҰХАМБЕТҚАЛИ, Орал қаласы

Әкеміз «герой» деп мәз болатынбыз «Бұл кісі әкелеріңмен бір жер­­­де туып-өсіп, өнген» деді атам. Сол күннен бастап алғаш рет туыс деген ұғымды естідік. Содан бері туыстығымызды жоғалтқан жоқпыз. Есейе келе өз басым осы жанұяға бауыр басып кеттім. Себебі мен мектеп бітіргеннен ке­йін осы шаңырақта бір жыл тұр­дым, ол кезде мен әңгімелеп отырған Қанәлиев Молдаш аға­ мыз «Қызыл ту» колхозының бас­қарма төрағасы болатын. Қазір ойлап отырсам, ол кісі керемет адам болған екен. Қандай жұмысбасты болса да, үйге келгенде әрқайсысына көңіл бөліп, анасын сондай жылы жүзбен «жеңеше» деп атайтын, жұбайы Зеріп жеңгеміз де ерекше адам болды, өзі шағын денелі, тез қозғалатын ағамыздың алдында бәйек таппай балаларына: «Қазір папаларың келетін уақыт болды, шаршап келеді, мазасын алмаң­ дар» деп әзірлеп жүреді. Кей кездері біз соғыста болған кезінен әңгіме сұраймыз. «Жарай­ды, есіме түсіріп көрейін» депбіраз үнсіз отырады да, бастап кетеді.

– Бұл соғыс біздің жастық шағымыздың ойранын шығарды ғой, оқу да, тоқу да адыра қалды. Ол – ұзақ әңгіме, мен сендерге тек бір ұрыста болған жәйді қысқаша айтып көрейін. Ұрысқа кірген ал­ ғашқы күндерде мені және бір өзбек жігітін командиріміз ба­та­реяның оғының нысанаға дәл тие­тінін реттеп отыратын бақы­ лау­шы дәлдеушісі етіп жіберді. Қа­сымдағы серігім екеуміздің ма­ ңы­мызға түсіп, жарылып жатқан снаряд-мина, әуеден түскен бом­ба­ларға қарамастан, байла­ныс сы­­мын ең алғы шепке тартып, кейін үзілген желіні жал­ғыз өзім жалғап, сонда бірнеше күн оты­рып берілген тапсырманы орын­ дадым. Бірде түн ішінде неміс окоп­тарына жалғыз ба­рып, атыс ұя­ла­рын анықтауға тура келді. Біз­ дің батареяның ны­сана­ға дәл­деп атқан оғы, басқа бөлімдердің ерлікпен жүргізген шайқасы ентелеп келе жатқан басқыншыларды әуелі тоқтатуға, сосын біздің әс­ керлеріміздің үл­кен шабуылға шы­ ғып, Орел, Белгород қалала­рын азат етуге септігін тигізді» деді. Балалар «Біздің әкеміз «герой»

17

екен ғой» деп мәз. Молдаш ағам балаларының біреулеріне «жан» деген жалғауды қосып Ғалияжан, Ғилажжан десе, енді біреулеріне Сәнок, Қынатай, Сәмәтай деп еркелететін. Қою қара шашын шал­ қасынан қайырып, жарасымды киініп, денесін нық ұстап, бір ая­ ғының соғыстан қалған мүкісі бар еді, соны еш уақытта жүрген кезде білдірмеуге тырысатын. Жұмыс­тан келгеннен кейін бәріміз дастар­қан басына жиналамыз. Ағамыз қа­зақи дастарқан жайғанды, жан­тайып шынтақ астына көпшік қойып, шай ішкенді жақсы көретін. Сол отырғанда үлкен ілтипатпен, шынайы ықыласпен әрқайсысына көңіл бөліп, анасына, зайыбына, балаларға, маған да: «Ботажан, қалай сені ешкім ренжітіп жүрген жоқ па? Жұмысың қалай? Жазда оқуға барасың ғой, әзірлігің жақсы ма?» деп қояды. Жеңешем Зеріп менің әкемнің атын атаған емес. Жас шамалары 1-2 жастың айналасы, сонда да менің әкемді «Ботаның папасы» деумен кетті. Әкем Сырлыбай былай дейтін: «Дүниедегі ең қымбаты - адам, адамдағы қымбат татулық, сыйластық пен бір-біріне адалдық». Осы айтылғандардың бәрі осы екі жанұяның арасында болды. Оны біздер үлкендердің үлгісі деп білеміз. Ал түзде қандай адам болды десек, оны істеген істерінің өзі айғақтайды. Әкеден ерте айырылып, орталау мектепті үздік бітіріп, жұмыс­ қа ерте араласа бастаған кезде соғыс басталады. 1942 жылы 18 жасқа толар-толмастан майданға өзі сұранып аттанады. Украина, Чехословакия, Германия жерлерін азат етуге қатысады, бірнеше рет жараланады, соғысты аяқтап, 1946 жылы елге аман оралады. Ағамыз жеңісті 1945 жылы Эльба өзені бойында қарсы алады. Соғыста көрсеткен ерліктері үшін Отан соғысы, «Даңқ» ордендерімен, бірнеше медальдармен марапат­ та­лады. Соғыстан кейінгі жылдары бейбіт өмірдегі жасампаз еңбегінің нәтижесінде есімі республикаға, Одаққа танымал болды. Біз, ұр­ пақтары, балалары, немере-шө­ берелері үшін мақтан тұтатын үл­кен тұлға Ленин, «Октябрь революциясы», «Еңбек Қызыл ту» ор­

Ұзақ күйшіге құрмет

дендерімен марапатталған. СОКП ХХІІІ сиезінің, Бүкілодақтық кол­ хозшылардың ІІІ сиезінің делегаты, Қазақ ССР Жоғарғы кеңесінің депутаты, Сырым ау­данының құрметті азаматы болды, 20 жыл «Қызыл ту» колхозын басқарды. Осындағы орта мектеп Молдаш Қанәлиевтің есімімен аталады. Бұл марапаттардың бәрі тегін емес екендігіне кім-кімнің де көзі жетеді деп білеміз және үлкен дә­ реже тұтамыз. Үстіміздегі жылы 90 жас­қа толуы керек еді, дүние­ ден өткеніне наурыздың 21-і күні 20 жылдың жүзі болады. Біз үшін қадірлі де қымбат атамызды есімізге алып, осы шағын естелігімізді Молдаш атамыздың жастарға жазып кеткен мына бір өлең-өсиетімен аяқтағым келеді. Жастарға Әуелі керек нәрсе білім деген, Білімсіз ілтипатқа ілінбеген. Екінші – іскерлік пен байсалдылық, Қатарың үлгі тұтып қадірлеген Үшінші – әділ әрі турашылдық, Алдыңа келе қалса зәбірленген. Төртінші – «кезі келсе кетпен соғып», Аулақ бол еңбек десе жерінуден. Бесінші – айтқан уәде орындалсын, Пайда жоқ бос сөз айтып күбінуден. Алтыншы – көп ішінде сабырлы бол, Аулақ жүр, қыр көрсетіп, желігуден. Жаршы бол ел ішінде татулыққа, Не пайда ру, тайпаға бөлінуден. Тағы да түсініскен жарың болсын, Жігіттің кем-кетігін білдірмеген. Сыртынан жолдасыңның өсек терме, Жат қылық әркімдердің сөзіне ерген Бақытты, шат-шадыман өмір өткіз, Ақ батам жастар үшін менің берген. Кім жазды бұл шумақты дегендерге, Бір атаң жақсы, жаман өмір көрген.

Конференцияның өтуіне жа­ қында ғана құрылған аймақтық «Ұзақ күйші» қоғамдық қоры мұрындық болды. Басқосуды аталмыш қордың директоры Мұрат Әлжанов жүргізіп отырды. Алқалы жиынға ауыл ақ­са­ қалдары, ауылдық округ әкім­ дері, мекеме басшылары, мә­ дениет қызметкерлері мен ауыл тұрғындары қатысты. Конференцияның ашылуын­ да сөз алған аудан әкімі Асхат Шахаров ұлы күйші Ұзақ шы­ ғармашылығына тереңнен тоқ­ талып, ба­ба құрметіне арналып жасалар болашақ жұмыс жоспарларын ортаға салды.

– Қаратөбе өңірі – өрелі өнері мен озық мәдениеті арқылы барша қазаққа белгілі өлке. Қа­­сиетті өлкеден үш жүзге ән оздырған әнші-сазгер Мұхит Мерәліұлы, Ғарифолла Құрман­ ғалиев, Ескендір Хасанғалиев, Жақсылық Сәрсенғалиев секіл­ ді өнер майталмандары дү­­ние­ге келіп, қа­зақ өнерін әлем­­ге әйгіледі. Күй ата­сы Құр­ман­ға­ зының ұстазы, атақ­ты күйші Ұзақ Мырзабайұлы­ның зираты да біз­дің жерімізде. Баба басына кесене тұрғызу, оның өмірі мен шығармашы­лығы туралы

ғылыми ізденістер жүргізу үл­кен қолдауды қажет етеді. Жуыр­да өңірімізде «Ұзақ күйші» қоғам­ дық қоры құрылып, жұмысын бастады. Игілікті істі болашақ ұрпақ үшін тәрбиелік мәнге ие тағылымды бастама деп біле­ мін, - деді аудан басшысы Асхат Берлешұлы. Басқосуда ҚР құрметті журналисі Қайыржан Хасанов өзі­ нің «Ұзақ күйші және оның ұр­ пақтары» кітабында келтірілген деректерге шолу жасады. Ұзақ күйшінің бесінші ұрпағы Нұрболат Қазбаев бабасының күй өнеріндегі шеберлігі туралы ел аузынан, көнекөз қарттар­ дан естіген әңгімелерін айтып, баба есімін ұлықтауға атсалыс­ қан қоғамдық қор мүшелеріне алғысын білдірді. Баба есімін ұлықтауға ар­ налған шарада Қаратөбе ау­да­­ ны­ның құрметті азаматы, өл­ке­ та­нушы Тілекқабыл Сағы­нов, жер­гілікті қаламгер Ертай Би­ мұханов, аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Орынғали Ермекқалиев, Аққозы ауылдық округінің әкімі Қоныс Мұқанов сөз алып, ой-пікірлерін білдірді.

Серікбай ЖӘЛЕЛҰЛЫ, Қаратөбе ауданы

18

қаулы-қарар Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

(Соңы. Басы газеттің №29 санында)

Жоба

Батыс Қазақстан облыстық мәслихатының 2014 жылғы № шешімімен бекітілген

Батыс Қазақстан облыстық мәслихатының Регламенті 2 тарау. Мәслихаттарды құру, олардың құзыреті мен қызметін ұйымдастыру 1 параграф. Мәслихаттарды құру тәртібі 1. Мәслихаттарды тиісті әкімшілікаумақтық бөліністің халқы жалпыға бірдей, тең, төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлайды.

2. Қазақстан Республикасының жиырма жасқа толған азаматы мәслихат депутаты болып сайлана алады. Қазақстан Республикасының азаматы бір мәслихаттың ғана депутаты бола алады.

3. Мәслихаттың өкілеттігі бірінші сессия ашылған кезден басталады және жаңадан сайланған мәслихаттың бірінші сессиясының жұмысы басталғанда аяқталады.

4. Мәслихаттың заңды тұлға құқығы болмайды.

2 Параграф. Мәслихат жұмысын ұйымдастыру 1. Мәслихат «Қазақстан Респуб­ли­ка­ сындағы жергілікті басқару және өзін-өзі басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңын басшылыққа ала отырып, өз өкілеттігін сессияларда тұрақты комиссиялары мен өзге де органдары, мәслихат сессиясының төрағасы, мәслихаттың депутаттары мен хатшысы арқылы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген тәртіпте жүзеге асырады.

1-1. Мәслихаттар жылына кемінде бір рет халық алдында мәслихаттың атқарған жұмысы, оның тұрақты комиссияларының қызметі туралы есеп береді. Мәслихат депутаттары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес халық алдында жауапты болады.

2. Мәслихат қызметінің негізгі нысаны сессия болып табылады, онда мәслихаттың қарауына заңдармен жатқызылған мәселелер шешіледі.

3 тарау. Мәслихат сессияларын өткізу тәртібі 3 Параграф. Мәслихат сессиялары 1. Мәслихат қызметінің негізгі нысаны сессия болып табылады, онда Қазақстан Республикасының заңдары бойынша оның құзыретіне жатқызылған мәселелер ше­ шіледі. Егер мәслихаттың сессиясына тиісті аумақтан мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде үштен екісі қатысса, ол заңды. Сессия жалпы отырыс нысанында өткізіледі. Мәслихаттың шешімі бойынша сессия жұмысында мәслихат белгілеген мерзімге, бірақ күнтізбелік он бес күннен аспайтын үзіліс жариялануы мүмкін. Сессияның ұзақтығын мәслихат айқындайды. Мәслихаттың әрбір отырысының алдында қатысып отырған депутаттарды тіркеу жүргізіледі, оның нәтижесін сессияның төрағасы отырыс басталардан бұрын жария етеді. Мәслихаттың сессиясы, әдетте, ашық сипатта болады. Егер бұған қатысып отырған депутаттардың жалпы санының көпшілігі дауыс берсе, жабық сессияларды өткізуге мәслихат сессиясы төрағасының немесе мәслихат сессиясына қатысып отырған де­путаттар санының үштен бір бөлігінің ұсынысы бойынша жол беріледі.

2. Жаңадан сайланған мәслихаттың бі­ рінші сессиясын депутаттардың осы мәс­ли­хат үшін белгіленген санының кемінде төрт­тен үш бөлігі болған кезде, мәслихат депутат­тары тіркелген күннен бастап отыз күн­дік мерзімнен кешіктірмей тиісті аумақтық сай­лау комиссиясының төрағасы шақырады.

3. Мәслихаттың бірінші сессиясын сайлау комиссиясының төрағасы ашады және оны мәслихат сессиясының төрағасы сайлан­ған­ға дейін жүргізеді. Сайлау комиссиясының төрағасы де­ путаттарға сессия төрағасының кандидатурасын енгізуді ұсынады, ол бойынша ашық дауыс беру жүргізіледі. Депутаттардың жал­пы санының көпшілік даусын жинаған кан­ди­дат сайланған болып есептеледі.

4. Мәслихаттың кезекті сессиясы кемінде жылына төрт рет шақырылады және оны мәслихат сессиясының төрағасы жүргізеді.

5. Мәслихаттың кезектен тыс сессиясын осы мәслихатқа сайланған депутаттар санының кемінде үштен бірінің, сондайақ әкімнің ұсынысы бойынша мәслихат сессиясының төрағасы шақырады және жүргізеді. Кезектен тыс сессия оны өткізу туралы шешім қабылданған күннен бастап бес күндік мерзімнен кешіктірілмей шақырылады. Кезектен тыс сессияда оны шақыруға негіз болған мәселелер ғана қаралады.

6. Мәслихаттың хатшысы мәслихат сессиясын шақыру уақыты мен оның өткізілетін орны, сондай-ақ сессияның қарауына енгізілетін мәселелер туралы депутаттарға, халыққа және әкімге сессияға кемінде он күн қалғанда, ал кезектен тыс сессия шақырылған жағдайда, кемінде үш күн бұрын хабарлайды. Мәслихат хатшысы сессияның қарауына енгізілетін мәселелер бойынша қажетті материалдарды депутаттарға және әкімге

сессияға кемінде бес күн қалғанда, ал кезектен тыс сессия шақырылған жағдайда, кемінде үш күн бұрын табыс етеді.

7. Регламентте белгіленген тәртіппен мәслихат сессияларын, мәслихаттың тұ­ рақты комиссияларының және өзге де органдарының отырыстарын өткізу кезеңінде депутат қызметтік міндеттерін орындаудан босатылады, оған жергілікті бюджеттің қаражаты есебінен негізгі жұмыс орны бойынша орташа жалақысы, бірақ көрсетілген қызметте бір жылға дейінгі жұмыс өтілі бар тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік әкімінің аппарат басшысының жалақысынан аспайтын мөлшерде және жол жүру уақыты ескеріліп, мәслихаттың сессиялары, тұрақты комиссиялары мен өзге де органдарының отырыстары өтетін мерзімдегі іссапар шығыстары өтеледі.

8. Сессияның күн тәртібін мәс­лихат жұмысының перспективалы жоспарының, мәслихат хатшысы, мәслихаттың тұрақты комиссиялары мен өзге де органдары, депутаттар топтары мен депутаттар, тиісті аумақ­ тың әкімі ұсынған мәселелердің негі­зінде сессияның төрағасы қалыптастырады. Сессияның күн тәртібіне ұсы­ныстарды сессияның төрағасына жергілікті қоғам­ дастықтың жиналыстары, қоғамдық ұйымдар ұсынуы мүмкін. Сессияның күн тәртібін талқылау барысында ол толықтырылуы және өзгертілуі мүмкін. Сессияның күн тәртібін бекіту туралы мәслихат шешім қабылдайды. Күн тәртібі бойынша дауыс беру әрбір мәселе бойынша жеке өткізіледі. Егер мәселеге мәслихат депутаттарының көпшілігі дауыс берсе, ол күн тәртібіне енгізілді деп есептеледі.

9. Сессияға енгізілетін мәселелерді сапалы дайындау үшін мәслихат хатшысы сессияны дайындау жөніндегі іс-шаралар жоспарын әзірлеуді уақтылы ұйымдастырады, оны тиісті аумақтың әкімімен келісім бойынша сессия төрағасы бекітеді.

10. Мәслихаттың қарауына жататын мәселелер бойынша облыс, республикалық маңызы бар қала және астана мәслихатының сессияларына қалалар мен аудандар мәслихаттарының хатшылары, Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаттары, облыс, республикалық маңызы бар қала және астана, тиісті аумақтың қалалары мен аудандары­ның әкімдері, жұмысы туралы ақпарат сессияда қаралатын ұйымдардың бас­шылары мен өзге де лауазымды адамдары шақырылады. Сессияларға сес­сия төрағасының шақыруымен бұқаралық ақпарат құралдары, мемлекеттік органдар мен қоғамдық ұйымдар өкілдерінің қаты­ суына жол беріледі. Мәслихаттың қарауына жататын мәсе­ле­ лер бойынша аудандық (облыстық маңы­зы бар қала) мәслихаттың сессиясына аудан­ның (облыстық маңызы бар қаланың), аудан­дық маңызы бар қала, ауыл, кент және ауыл­дық округ әкімдері, жұмысы сессияда қарала­ тын ұйымдардың басшылары мен өзге де лауазымды адамдары шақырылады. Сес­ сияларға сессия төрағасының ша­қы­руымен бұқаралық ақпарат құралдары, мемлекеттік органдар мен қоғамдық ұйымдар өкілдері­нің қатысуына жол беріледі.

11. Мәслихаттың отырысына шақырылған адамдар үшін мәжіліс залында арнайы орындар бөлінеді. Шақырылған адамдардың мәслихат сессиясының жұмысына араласуына, мәслихат сессиясының шешімдерін қолдайтынын немесе қолдамайтынын білдіруіне жол берілмейді. Шақырылған адам тәртіпті өрескел бұзған жағдайда, сессия төрағасының шешімі немесе сессияға қатысып отырған депутаттардың көпшілігінің талабы бойынша мәжіліс залынан шығарылуы мүмкін.

12. Мәслихаттың отырыстары мәслихат айқындаған уақытта өткізіледі. Сессия төрағасы өз бастамасы бойынша немесе депутаттардың дәлелді ұсыныстары бойынша үзілістер жариялай алады. Жалпы отырыстың соңында депутаттарға қысқа мәлімдемелер немесе хабарламалар жасау үшін уақыт беріледі, олар бойынша жарыссөз ашылмайды.

13. Мәслихат отырыстарында баяндамалар, қосымша баяндамалар, жарыссөзде сөйлеу үшін және отырыстарды өткізу тәртібі бойынша, кандидатураларды талқылау, дауыс беру, анықтамалар мен сұрақтар үшін сөз сөйлеу регламентін мәслихат айқындайды. Баяндамашылар мен қосымша баяндамашыларға сұрақтарға жауап беру үшін уақыт бөлінеді. Егер сөз сөйлеуші бөлінген уақыттан асып кетсе, сессия төрағасы оның сөзін тоқтатады немесе отырысқа қатысып отырған депутаттардың көпшілігінің келісімімен сөз сөйлеу уақытын ұзартады. Мәслихат депутаты бір мәселе бойынша екі реттен артық сөйлей алмайды. Жарыссөздердегі депутаттық сауалдар, түсіндірме және сұрақтарға жауап беру үшін сөйлеу сөз сөйлеу деп есептелмейді. Сөйлеу құқығын басқа депутатқа беруге жол берілмейді. Жарыссөз сессияға қатысып отырған депутаттардың көпшілігінің ашық дауыс беруімен тоқтатылады. Жарыссөзді тоқтату туралы мәселе қойылған кезде, сессия төр­ аға­сы сөз сөйлеуге жазылған және сөйлеген депутаттардың саны туралы хабарлайды, кімнің сөз алуды талап ететіндігін анықтайды.

14. Отырысты өткізу тәртібі бойынша сөз депутатқа сөз сөйлеп тұрған адамның сөзі

аяқталған соң кезектен тыс беріледі. Сессия төрағасы анықтама, депутаттық сауал, сұраққа жауап және талқыланып отырған мәселе бойынша түсіндірме беру үшін кезектен тыс сөз бере алады. Баяндамашыларға сұрақтар жазбаша немесе ауызша түрде беріледі. Жазбаша сұрақтар сессия төрағасына беріледі және мәслихат отырысында жария етіледі.

4 параграф. Мәслихат актілерін қабылдау тәртібі 1. Егер заңда өзгеше белгіленбесе, мәслихат өз құзыретінің мәселелері бойынша мәслихат депутаттарының жалпы санының көпшілік дауысымен шешімдер қабылдайды.

2. Шешімдердің жобалары сессия төрағасына немесе мәслихат хатшысына беріледі. Сессияның төрағасы немесе мәслихаттың хатшысы қарауға қабылданған шешімдердің жобаларын барлық қажетті материалдарымен бірге тұрақты комиссияларға қарау және ұсыныстар дайындау үшін жолдайды. Бір мезгілде тұрақты комиссиялардың біріне мәслихат актісінің жобасы бойынша қорытынды, сессияға қосымша баяндама дайындау, қосымша ақпарат жинау және талдау жүргізу жүктелуі мүмкін. Шешімдердің жобаларымен жұмыс істеу және басқа да мәселелерді дайындау үшін тұрақты комиссиялар жұмыс топтарын құра алады. Қажет болған жағдайда жұмыс тобының құрамына басқа тұрақты комиссиялардың депутаттары тартылуы мүмкін. Жұмыс тобының жұмысына кез келген депутат қатыса алады. Қазақстан Республикасының заң­на­ма­ сында көзделген жағдайларда, тиісті ат­ қарушы органның ұсынымы бойынша мәсли­ хат онымен бірлескен шешім қабылдайды.

3. Мәслихаттың жалпыға міндетті маңы­ зы бар, азаматтардың құқығына, еркіндігі мен міндеттеріне қатысты шешімдері Әділет министрлігінің аумақтық органдарында мемлекеттік тіркелуге және Қазақстан Рес­ публикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен жариялануға тиіс.

4. Шешімдердің баламалы жобаларын мәслихат және оның органдары негізгі жобамен бірге қарайды. Сессияға мәселе дайындауға қатысушы тұрақты комиссиялар арасында келіспеушіліктер болған жағдайда, комиссиялардың төрағалары және сессия төрағасы оларды жою бойынша шаралар қабылдайды, қалған келіспеушіліктер мәслихаттың назарына жеткізіледі.

5. Сессияда мәселені қараған кезде баяндама, қажет болған жағдайда, тұрақты комиссиялардың, жұмыс топтары мен уақытша комиссиялардың қосымша баяндамалары тыңдалады. Комиссияның баяндамасында жобаға енгізілген және қайтарылған ұсыныстар көр­ сетіледі, түзетулерді қабылдаудың немесе қайтарудың себептері дәлелденеді. Қосымша баяндаманың ережелерімен немесе шешімнің жобасы бойынша қо­ры­тындылармен келіспейтін тұрақты комиссиялар, комиссиялардың және жұмыс топтарының жекелеген мүшелері өз пікірлерін қаралатын мәселе бойынша жалпы жарыссөз басталғанға дейін баяндай алады.

6. Шешімнің жобасын талқылау тармақ­ тар бойынша жүргізіледі. Жобаларға түзету­ лер ұсынылып отырған өзгерістер немесе то­лықтырулар нақты тұжырымдалып, олар­ дың шешім жобасының мәтініндегі орны көрсетіліп, жазбаша түрде беріледі. Осы талаптарды қанағаттандырмайтын түзетулер қарауға қабылданбайды.

7. Мәслихат сессиясы күн тәртібінің әрбір мәселесі бойынша шешім қабылдайды. Бір мәселе бойынша шешімдердің бірнеше нұсқасы енгізілген жағдайда, олардың әрқайсысы сессияға қатысып отырған депутаттарға беріледі. Мәслихаттың уақытша комиссиясы болып табылатын редакциялық комиссия шешімдердің ұсынылған нұсқаларын қабылдау немесе кері қайтару туралы өзінің пікірін жеткізеді және дәлелдейді. Шешімдердің енгізілген барлық жобалары дауысқа салынады. Жобалардың бірі негізге алынғаннан кейін депутаттар оған түзетулер қабылдау рәсіміне кіріседі.

8. Мәслихат шешімінің жобасына түзетулер болған жағдайда, дауыс беру мынадай ретпен жүзеге асыралады: 1) мәслихат шешімінің ұсынылған (пысықталған) жобасы негізге алынады, ол кері қайтарылған жағдайда, түзетулер бойынша одан әрі дауыс беру тоқтатылады; 2) негізге алынған жобаға кірмеген барлық түзетулер кезек бойынша дауысқа салынады; 3) сессия шешімі қабылданған түзетулерді ескере отырып, тұтастай дауысқа салынады. Шешімдердің қабылданбаған жобалары және оларға түзетулер бойынша ағымдағы сессияда қайта дауыс беруге жол берілмейді.

9. Түзетулер жеке-жеке дауысқа салынады, оларға дауыс берудің ретін төрағалық етуші айқындайды. Өзара қарама-қайшы келетін түзетулер бойынша дауыс беру алдында соңғысын төрағалық етуші оқиды. Түзету авторларының олардың мәні бойынша түсінік беріп немесе оларды талқылаудан алып тастау туралы ұсыныспен сөз сөйлеуіне жол беріледі. Мәслихат шешімдеріне өзгерістер оларды қабылдау үшін белгіленген тәртіппен енгізіледі. Сессиялардың хаттамалары сессиядан кейін бір айдан кешіктірілмей басылып, заңнамада белгіленген тәртіппен сақталады.

10. Жоспарлардың, аумақтарды әлеу­ меттік-экономикалық дамыту бағдар­ла­ ма­ларының, олардың орындалуы туралы есеп­тердің, аумақты басқару схемаларының жобалары және мәслихат сессиясының қарауына шығарылатын басқа да мәселелер, сондай-ақ олар бойынша шешімдердің тиістілігіне қарай келісу бұрыштамалары қойылған, барлық қажетті материалдары

қоса берілген қазақ және орыс тілдеріндегі жобалары мәслихатқа кезекті сессияға дейін үш апта бұрын мәслихаттың тұрақты комиссияларының қарауына енгізіледі.

11. Тиісті аумақ бюджетінің жобасы мәслихаттың тұрақты комиссияларында қаралады. Мәслихаттың хатшысы бюджеттің жобасын қарау жөніндегі депутаттық уақытша жұмыс тобын құрады, оның құрамына мәслихат аппаратының қызметкерлері, жергілікті атқарушы органдардың өкілдері қосылуы мүмкін. Тұрақты комиссиялар уақытша жұмыс тобының пікірін ескере отырып, тиісті негіздемелермен және есептермен тиісті аумақ бюджетінің жобасы бойынша ұсыныстар әзірлейді және оларды ұсыныстарды жинау мен тиісті аумақ бюджетінің жобасы бойын­ ша қорытынды әзірлеуді жүзеге асыратын бейінді тұрақты комиссияға жібереді. Бюджеттік жоспарлау жөніндегі жергілікті уәкілетті орган сессия басталуынан кемінде екі апта бұрын сессия төрағасына, мәслихаттың хатшысына барлық қажетті материалдармен бірге бюджет туралы шешім жобасының түпкілікті нұсқасын ұсынады. Облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бюджеті Қазақстан Республикасының Президенті Республикалық бюджет туралы заңға қол қойғаннан кейін екі апта мерзімнен кешіктірмей тиісті мәслихаттың сессиясында бекітіледі. Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетін облыстық бюджетті бекіту туралы облыстық мәслихаттың шешіміне қол қойылғаннан кейін екі апта мерзімнен ке­ шіктірмей тиісті мәслихат бекітеді.

12. Мәслихаттың кезекті сессиясына тиісті жылға арналған жергілікті бюджетті нақтылауға қатысты жоспардан тыс мәселелер енгізілген жағдайда, материалдарды ұсыну бюджеттік заңнамада көзделген мерзімдерде жүзеге асырылады.

13. Тиісті аумақтың бюджеті нақтыланған кезде, мәслихаттың кезектен тыс сессиясында оны шақыру туралы шешім қабылданған күннен бастап екі күн ішінде тұрақты (уақытша) комиссияларда бюджет жобасын қарау бойынша жұмыстар жүргізіледі.

бойынша шешімнің жобасы тиісті сессиядан үш апта бұрын мәслихаттың тұрақты комиссияларының қарауына енгізіледі. Әкім ұсынған аумақтарды дамыту жос­ парларының, экономикалық және әлеу­мет­ тік бағдарламаларының орындалуы, жер­гі­лікті бюджеттің атқарылуы туралы есеп­ тер­­­ді мәслихаттың екі рет бекітпеуі Заңның 24-бабына сәйкес әкiмге сенiмсiздiк бiлдiру тура­лы мәслихаттың мәселе қарауы үшін негіз бо­­лып табылады.

3. Мәслихат сессия төрағасының және мәслихат хатшысының, тұрақты комиссиялар төрағаларының және мәслихаттың өзге органдарының есебін тыңдайды. Мәслихат хатшысы жылына кемінде бір рет мәслихаттың кезекті сессияларында мәс­ лихаттың қызметін ұйымдастыру бойынша атқарылған жұмыс, депутаттардың сауалдары мен депутаттық өтініштердің қаралу барысы, сайлаушылардың өтініштері және олар бойынша қабылданған шаралар, мәслихат­ тың жергілікті өзін-өзі басқарудың өзге де органдарымен өзара іс-қимыл жасауы, мәс­ли­хат аппаратының қызметі туралы есеп бе­ ре­ді. Мәслихат сессиясының, мәслихаттың тұрақты комиссияларының және өзге де органдарының төрағалары жылына кемінде бір рет мәслихаттың кезекті сессияларында жүктелген функциялар мен өкілеттіктердің орындалуы туралы есеп береді.

4. Облыстардың, республикалық ма­ңызы бар қаланың, астананың тексеру комис­ сияларының бюджеттің атқарылуы туралы есебін мәслихат жыл сайын қарайды.

5. Мәслихат жылына кемінде бір рет ха­ лық алдында мәслихаттың атқарған жұмы­сы, оның тұрақты комиссияларының қызметі туралы есеп береді. Аудандық маңызы бар қала, ауыл, кент, ауылдық округ тұрғындарын мәслихаттың есебімен жергілікті қоғамдастықтың жиындарында мәслихаттың хатшысы, тұрақты ко­ миссиялардың төрағалары басқаратын депутаттар тобы таныстырады.

5 параграф. Мәслихат сессиясында дауыс беру тәртібі

1. Мәслихат депутаты мәслихат құзыретіне жатқызылған мәселелер бойынша ресми жазбаша сауалмен әкімге, тиісті аумақтық сайлау комиссиясының төрағасы мен мүшесіне, прокурорға және орталық мемлекеттік органдардың аумақтық бөлімшелерінің, жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың лауазымды адамдарына жүгінеді.

2. Сессия басталғанға дейін енгізілетін сауалдар сессияның төрағасына, мәслихат хатшысына беріледі және оларды сессияның күн тәртібіне енгізу туралы мәселе шешілген жағдайда оның отырысында қаралады. Сауал бағытталған органға немесе лауазымды адамға мәслихаттың хатшысы оның көшірмесін жолдайды. Сессияны өткізу барысында енгізілетін сауалдар төрағалық етушіге отырыста беріледі.

3. Сессияда қаралуға тиіс басқа мә­се­ лелерге байланысы жоқ сауал күн тәртібіне жеке мәселе ретінде енгізіледі не сессия жұмысының соңында бұл үшін арнайы бөлінген уақытта қаралады. Мәслихат сессияның күн тәртібін сауалдармен және сұрақтармен жұмыс істеуге уақыт резерві көзделетіндей етіп айқындайды. Сессияда шешілуге тиіс басқа мәселелермен байланысты сауалдар күн тәртібіне енгізілмейді және төрағалық етуші оларды сессияда тиісті мәселе бойынша жарыссөздер басталғанға дейін жария етеді.

4. Мәслихат сауалды қарауды басқа сессияға ауыстыра алады. Сауалдарды енгізген депутаттар сессияның күн тәртібі бекітілгенге дейін оларды кері қайтарып ала алады. Күн тәртібі бекітілгеннен кейін сауалды қараудан алып тастау мәслихаттың шешімі бойынша жүзеге асырылады. Жазбаша түрде берілген сауалдар сессияның хаттамасына тіркеледі.

5. Депутаттық сауалға жауап бір айдан кешіктірілмейтін мерзімде жазбаша нысанда берілуі тиіс. Депутат сауалға берілген жауап бойынша өз пікірін білдіруге құқылы. Прокурорға жолданған сауалдар қылмыстық қудалауды жүзеге асырумен байланысты болмауы тиіс.

4 тарау. Мәслихаттың лауазымды адамдары, тұрақты комиссиялары және өзге де органдары, мәслихаттың депутаттық бірлестіктері

1. Сессияның күн тәртібі бойынша ше­ шім, қатысып отырған барлық депутаттар са­ нының басым көпшілік дауыс беруі бойынша қабылданады. Дауыс беруді есептеуді егер, есептеу комиссиясы сайланбаса, онда беруді есептеуді сессия төрағасы іске асырады. Әрбір сессия сайын қажет болған жағ­ дайда, дауыс беру кезінде дауысты санау үшін 3 депутаттан құралған санақ комиссия­ сы сайланады, олар өз арасынан төраға сай­ лайды.

2. Қаралған мәселе бойынша жарыссөз аяқталғаннан кейін, төраға шешімінің түс­кен барлық жобаларына қарай дауысқа салуға, рет-ретімен дауыс берушілердің «жақтап» не «қарсы» болуын нақты есептеуге міндетті. Күн тәртібіндегі мәселе бойынша шешім алы­ нар кезде әрбір өңдеу, толықтырулар (егер олар енгізілген болса) жеке- жеке дауысқа са­лынады.

3. Егер сессия арнайы басқа шешім алмаса, сессияда шешім қабылдау ашық дауыс­пен жүргізіледі. Дауыс беру кезінде әрбір депу­тат не жақтап, не қарсы болып, болмаса қалыс қала алады. Дауыс беру кезінде болмаған депутаттың артынан келіп дауыс беруге құқы жоқ. «Жақтап» не «Қарсы» дауыс беруші­лер­ дің саны тең түссе, сессия төрағасы шешуші дауыс алады.

4. Жасырын дауыс беруді мәслихат кез келген депутаттың ұсынысы бойынша, қа­ты­ сып отырған барлық депутаттар санының ба­ сым көпшілік дауыс беруі бойынша өткізеді.

5. Жасырын дауыс беру кезінде , оның өтетін орны мен тәртібін анықтайтын есеп комиссиясы сайланады. Жасырын дауыс беру туралы есеп комиссиясының қаулысы сессиямен бекітіледі. Жасырын дауыс беруге арналған бюллетеньдер дауыс беруге арналған қажетті деген мәліметтер болуы және оларды есеп комиссия мүшелерінің колдары болуы тиіс, оны есеп комиссиясы дайындайды. Дауыс беру арнайы жабдықталған кабиналарда жүргізіледі. Әрбір жасырын дауыс беру алдында санақ комиссиясының төрағасы сессияға қатынасушыларды дауыс беру мен бюллетеньді толтыру тәртібін баяндайды. Дауыс беру нәтижесі бойынша санақ комиссиясы хаттама толтырады, оған барлық санақ комиссиясының мүшелері қол қояды. Санақ комиссиясының баяндамасы бойынша сессия ашық дауыс беру арқылы жасырын дауыс беру қорытындысы туралы шешімді қабылдайды.

6. Жасырын дауыс беру кезінде, әрбір депутат бюллетень жәшігін ашу және санақ комиссиясының бюллетендерді санау кезінде бақылаушы ретінде қатынаса алады.

7. Басқа мәселелер бойынша дауыс берген депутаттардың даусын санау керектігі сессия өту барысында пайда болса, оның қорытындысын сессия төрағасы хаттамаға енгізу үшін жариялайды.

6 параграф. Есептерді тыңдау тәртібі 1. Мәслихат тиісті аумақ әкімінің есепте­ рін тыңдау жолымен тиісті жергілікті бюд­жеттің, аумақтарды дамыту бағдарламала­ ры­ның орындалуын бақылауды жүзеге асы­ рады.

2. Мәслихат «Әкімдердің мәслихаттар алдында есеп беруін өткізу туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 18 қаңтардағы №19 Жарлығына сәйкес сес­сияда тиісті аумақ әкімінің есебін тыңдайды. Әкімнің (оның міндетін атқарушы адам­ ның) өзіне жүктелген функциялар мен міндеттерді орындауы туралы есебі және ол

7 параграф. Депутаттардың сауалдарын қарау тәртібі

8 параграф. Мәслихат сессиясының төрағасы 1. Мәслихаттың кезектi сессиясының төрағасы мәслихаттың алдыңғы сессиясында оның депутаттарының арасынан ашық дауыспен сайланады. Кандидатураларды енгізгеннен кейін мәслихат депутаттары ашық дауыс беруді жүргізеді. Егер кандидатқа депутаттардың жалпы санының көпшілігі дауыс берсе, ол сайланды деп есептеледі. Мәслихат депутаты күнтiзбелiк бір жыл iшiнде мәслихат сессиясының төрағасы болып екi реттен артық сайлана алмайды. Сессияның төрағасы болмаған жағдайда оның өкiлеттiгiн мәслихат хатшысы жүзеге асырады.

2. Мәслихат сессиясының төрағасы: 1) мәслихат сессиясын шақыру туралы шешiм қабылдайды; 2) мәслихат сессиясын дайындауға бас­ шылық жасауды жүзеге асырады, сессия­ның күн тәртiбiн қалыптастырады; 3) мәслихат сессиясының отырыстарын жүргiзедi, мәслихат регламентiнiң сақталуын қамтамасыз етедi; 4) мәслихаттың сессиясында қабылданған немесе бекiтiлген мәслихат шешiмдерiне, хаттамаларға, өзге де құжаттарға қол қояды.

қаулы-қарар oral_oniri@inbox.ru

Мәслихат сессиясының төрағасы өз функ­ цияларын басқа жұмыстан босатылмаған негiзде жүзеге асырады.

3. Егер мәслихат сессиясында дауыс беру кезiнде депутаттардың дауысы тең бөлiнген жағдайда, мәслихат сессиясының төрағасы шешушi дауыс құқығын пайдаланады.

8.1. Мәслихат хатшысы 4. Бірінші сессияда мәслихат депутаттар арасынан мәслихаттың хатшысын сайлайды, ол тұрақты негізде жұмыс істейтін және мәслихатқа есеп беретін лауазымды адам болып табылады. Мәслихат хатшысы мәслихат өкілеттігінің мерзіміне сайланады. Мәслихат хатшысы өкілеттіктерін Заңға және осы регламентке сәйкес жүзеге асырады.

5. Мәслихат хатшысының лауазымына кандидатураларды мәслихаттың депутаттары мәслихаттың сессиясында ұсынады. Ұсынылатын кандидатуралардың санына шек қойылмайды. Кандидаттар өздерінің алдағы қызметінің үлгі бағдарламаларымен таныстырады. Егер ашық немесе жасырын дауыс беру нәтижесінде мәслихат депутаттарының жалпы санының көпшілік даусын алса, кандидат мәслихаттың хатшысы лауазымына сайланды деп есептеледі. Егер мәслихат хатшысының лауазымына екіден көп кандидат ұсынылған болса және олардың бірде-бірі сайлану үшін талап етілетін дауыс санын ала алмаса, неғұрлым көп дауыс алған екі кандидатура бойынша қайтадан дауыс беру жүргізіледі. Егер қайтадан дауыс беру кезінде осы кандидаттардың бірде-бірі депутаттардың жалпы санының жартысынан астам даусын ала алмаса, қайтадан сайлау өткізіледі.

6. Мәслихат хатшысының мәслихаттың тұрақты комиссияларының құрамына кіруге құқығы жоқ. Мәслихат хатшысының өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған жағдайда, жаңа хатшыны сайлау Заңда және осы регламентте белгіленген тәртіппен өткізіледі.

5 тарау. Мәслихаттың тұрақты комиссияларын ұйымдастыру және олардың қызметі 9 параграф. Мәслихаттың тұрақты және уақытша комиссиялары 1. Мәслихат өз өкілеттігінің мерзіміне бірінші сессияда депутаттар қатарынан мәс­ лихаттың қарауына жататын мәселелерді алдын ала қарау және дайындау, оның шешімдерін жүзеге асыруға ықпал ету, өз құзыреті шегінде бақылау функцияларын жүзеге асыру үшін тұрақты комиссиялар құрады. Тұрақты комиссиялардың төрағалары мен мүшеле­ рін депутаттар арасынан ашық дауыс беру арқылы мәслихат сайлайды. Әрбір тұрақты комиссияның тізбесі, саны және құрамы жеке-жеке дауысқа салынады. Олардың сандық және дербес құрамы сессия төрағасының, мәслихат хатшысының ұсынысы бойынша айқындалады. Тұрақты комиссиялардың саны жетіден аспауға тиіс. Мәслихаттардың тұрақты комиссиялары төрағаларының кандидатуралары тұрақты комиссиялардың отырыстарына шы­ғарылады. Кандидатуралардың санына шек қойылмайды. Мәслихат отырысында төрағалардың кандидатураларын талқылау әр комиссия бойынша жеке-жеке өткізіледі. Тұрақты комиссиялар жұмыс топтарын құра алады.

2. Тұрақты комиссиялардың қызметін ұйымдастыру, функциялары мен өкілеттіктері Заңмен айқындалады.

3. Мәслихаттың қарауына жатқызылған жекелеген мәселелерді сессияларда қарауға дайындау мақсатында мәслихат не мәслихаттың хатшысы уақытша комиссиялар құруға құқылы. Уақытша комиссиялардың құрамын, міндеттерін, өкілеттік мерзімдері мен құқықтарын оны құрған кезде мәслихат не мәслихаттың хатшысы айқындайды.

4. Тұрақты комиссиялар өз бастамасы немесе мәслихат шешімі бойынша көпшілік тыңдаулар өткізе алады. Көпшілік тыңдаулар депутаттардың, ат­ қарушы органдар, жергілікті өзін-өзі бас­қару органдары, ұйымдар, бұқаралық ақпарат құралдары өкілдерінің, азаматтардың қа­ты­ суымен осы комиссиялардың ке­ңей­тіл­ген оты­рыстары нысанында тұрақты комис­сия­ лар­дың қарауына жатқызылған өте маңыз­ды және қоғамдық маңызы бар мәселелер­ді талқылау мақсатында өткізіледі. Көпшілік тыңдаулар өткізу үшін депутаттар қатарынан жұмыс тобы құрылады. Тыңдауларды дайындау үшін өзге мемлекеттік органдар мен ұйымдардың мамандары жұмылдырылуы мүмкін. Тұрақты комиссия алда болатын көпшілік тыңдаулардың тақырыбын бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халықтың назарына жеткізеді. Көпшілік тыңдауларға тұрақты комиссия мүдделі мемлекеттік органдардың, жұрт­шылықтың, бұқаралық ақпарат құрал­ дарының өкілдерін шақырады. Көпшілік тыңдауларда мәслихаттың басқа тұрақты комиссияларының депутаттары қатыса алады.

5. Қаралатын мәселелер «Мемлекеттік құпиялар туралы» Қазақстан Респуб­ли­ка­ сының Заңына сәйкес мемлекеттік немесе қызметтік құпияға жатқызылған жағдайлар­ды қоспағанда, тұрақты комиссиялардың отырыстары, әдетте, ашық болады. Тұрақты комиссиялардың отырыстары қажеттiлiгiне қарай шақырылады және егер отырысқа олардың құрамына кiретiн депутаттардың жалпы санының жартысынан астамы қатысса, заңды болып есептеледi.

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Тұрақты комиссияның қаулысы комиссия мүшелерiнің жалпы санының көпшiлiк дауысымен қабылданады. Егер комиссияның отырысында дауыс беру кезiнде депутаттардың дауысы тең бө­ лiнген жағдайда, тұрақты комиссияның төр­ ағасы шешушi дауыс құқығын пайдаланады. Тұрақты комиссияның қаулысы мен отырыстың хаттамасына оның төрағасы қол қояды, ал бiрнеше тұрақты комиссияның бiрлескен отырысы өткiзiлген жағдайда, тиiстi комиссиялардың төрағалары қол қояды.

6. Тұрақты комиссиялардың төрағалары кезекті сессияларда жылына кемінде бір рет өзіне жүктелген міндеттер мен құзыретінің орындалуы туралы есеп береді.

7. Облыстық мәслихат келесі тұрақты комиссияларды құрады: 1) Бюджет және экономика бойынша; 2) Өнеркәсіп және кәсіпкерлікті дамыту мәселелері бойынша; 3) Білім, денсаулық сақтау және және әлеуметтік қамту мәселелері бойынша; 4) Экология, табиғи және техногендік үрдістер мәселелері бойынша; 5) Ауылды дамыту, аграрлық саясат және жер қатынастары бойынша; 6) Ұйымдастыру, құқық, мәдениет және спорт мәселелері бойынша;

9.1. Мәслихаттың редакциялық және есеп комиссиялары 8. Мәслихат ашық дауыс беру арқылы депутаттар қатарынан құрамы тақ санды құрайтын есеп және редакциялық комиссияларын сайлайды. Есеп және редакция­ лық комиссияларының құрамына мәслихат аппаратының және басқа мемлекеттік ұйымдардың қызметкерлері енгізілуі мүмкін.

9. Редакциялық комиссияның құрамы қаралатын мәселенің ерекшелігі, комиссия мүшелерінің мамандықтары, біліктіліктері мен жұмыс тәжірибелері ескеріле отырып қалыптастырылады. Редакциялық комиссия кезекті сессияға да сайлануы мүмкін.

10. Ашық дауыс беру өткізілгенде есеп комиссиясы дауыс беру және оның қо­ры­ тындысын шығару процесін ұйым­дас­тырады. Есеп комиссиясы өз құрамынан төраға мен комиссия хатшысын сайлайды, оның шешімдері ашық дауыс беру арқылы көпшілік дауыспен қабылданады. Ашық дауыс беру басталмас бұрын сессия төрағасы дауысқа түскен ұсыныстардың санын көрсетеді, олардың мазмұнын оқиды. Жасырын дауыс берудің уақыты мен орнын, оны өткізудің тәртібін есеп комиссиясы мәслихат регламентінің негізінде белгілейді және есеп комиссиясының төрағасы хабарлайды. Бюллетеньдер беру тікелей дауыс беру алдында жүргізіледі, олар есеп комиссия­ сы белгілеген нысанда оның бақылауымен, отырысқа қатысып отырған депутаттардың санына тең мөлшерде жасалады және есеп комиссиясының төрағасы қол қояды. Белгіленген нысанға сәйкес келмейтін бюллетеньдер санақта есепке алынбайды.

10 параграф. Мәслихаттың үйлестіру кеңесі 1. Тұрақты комиссиялар қызметін өзара байланыстырып, үйлестіріп отыру үшін мәс­ лихат Үйлестіру Кеңесін құрады.

2. Үйлестіру Кеңесінің құрамына сессия төрағасы, мәслихат хатшысы, тұрақты комиссиялардың төрағалары кіреді. Кеңестің мәжілісін мәслихат хатшысы, ол жоқ болған жағдайда сессия төрағасы жүргізеді. Кеңес­ тің жұмысына мәслихаттың депутаттары шақырылады.

3. Үйлестіру Кеңесі кеңесші орган болып табылады және мәслихат қызметінің барлық мәселелері бойынша ұсыныс жасап, сессияның күн тәртібін қалыптастырады.

11 параграф. Мәслихаттардағы депутаттық бірлестіктер 1. Мәслихат депутаттары саяси пар­ тиялардың фракциялары және өзге де қоғамдық бірлестіктер, депутаттық топтар түрінде депутаттық бірлестіктер құра алады. Мәслихат хатшысы депутаттық бірлестіктерге кірмейді. Депутаттың тек бiр ғана депутаттық фракцияда болуға құқығы бар.

2. Депутаттық фракциялар мен топтарды тіркеу мәслихат сессиясында жүзеге асырылады, келіп тіркелу тәртібімен жүргізіледі және тек ақпараттық сипатта болады.

3. Депутаттық бірлестіктердің мүшелері: 1) мәслихаттың күн тәртібі, талқыланатын мәселелерді қарау тәртібі және олардың мәні бойынша ескертулер мен ұсыныстар енгізуі; 2) мәслихат сайлайтын немесе та­ ғайындайтын лауазымды адамдардың кандидатуралары бойынша пікірлерін айтуы; 3) мәслихат шешімдерінің жобаларына түзетулер ұсынуы; 4) депутаттық бірлестіктің қызметі үшін қажетті материалдар мен құжаттарды сұратуы мүмкін.

4. Саяси партияның фракциясы өз қыз­ метінде саяси партияның басшы органдарымен өзара іс-қимыл жасайды, сондай-ақ саяси партияның қоғамдық қабылдау бөлмесінің жұмысына қатысады. Фракция мәслихаттың кемiнде бес депутатын бiрiктiруге тиiс. Депутаттық топтың құрамында мәслихаттың кемiнде бес депутаты болуға тиiс.

12 параграф. Мәслихат депутаты 1. Мәслихат депутаты жалпы мемлекеттік мүдделерді ескере отырып, облыстағы халықтың еркін білдіреді.

2. Мәслихат депутатының өкілеттігі облыстық сайлау комиссиясы оны депутат ретінде тіркеген кезден басталып, мәс­

лихат өкілеттігі тоқтатылған кезден бастап тоқтайды.

3. Мәслихат депутатының өкілеттігі мерзімінен бұрын мынандай жағдайларда: 1) депутат басқа лауазымды жұмысқа сайланып немесе тағайындалса заңдарға сәйкес депутаттық міндеттерді атқаруға қайшылық туғызса; 2) депутаттың әрекетке қабілетсіз немесе шектеулі қабілеттілігі деп тану туралы сот шешімі заңды күшіне енсе; 3) мәслихаттық өкілеттігі тоқтатылса; 4) депутат қайтыс болған, депутатты хабар-ошарсыз кеткен деп тану туралы соттың шешімі не оны қайтыс болу туралы соттың шешімі заңды күшіне енсе; 5) ол Қазақстан Республикасының аза­ маттығынан айрылса; 6) соттың депутатқа қатысты айыптау үкімі заңды күшіне енсе; 7) облыс көлемінен тысқары жерге тұрақты тұруға кетсе; 8) депутаттың орнынан түсу туралы жеке өтінішіне байланысты; 9) депутат өз міндеттерін жүйелі түрде орындамаса, оның ішінде мәслихат сессия­ сының жалпы отырыстарына немесе өзі сайланған мәслихат органдарының отырыстарына дәлелді себептерсіз қатарынан үш реттен артық қатыспаса, мерзімінен бұрын тоқтатылады.

4. Депутаттың өкілеттігін мерзімінен бұ­ рын тоқтату туралы шешім, облыстық сай­лау комиссиясының және ұйымдастыру, құ­қық және мәдениет, спорт мәселелері жө­нін­де­ гі тұрақты комиссиясының қоры­тын­дысы бойынша, қатысып отырған де­пу­таттардың жалпы санының көпшілік даусымен мәс­ лихат сессиясында қабылданады.

5. Өз қызметін мемлекеттік бюджет есе­ бінен ақы төленетін тұрақты немесе басқа жұмыстан босатылған негізде жүзеге асыратын мәслихат депутаттарының кәсіпкер­ лік қызметті жүзеге асыруға, шаруашылық субъектісін басқаруға дербес қатысуға, пе­ дагогтік, ғылыми және өзге де шығармашы­ лық қызметті қоспағанда, ақы төленетін бас­қа қызметпен айналысуға құқығы жоқ.

13 параграф. Депутаттық этика 1. Мәслихат депутаттары: 1) бір-біріне және мәслихат сессия­ла­ рының, мәслихат комиссиялары мен оның жұмыс органдарының жұмысына қатысатын барлық басқа да тұлғаларға құрметпен қарауға тиіс; 2) өздері сөз сөйлегенде дәлелсіз айыптауларды, мәслихат депутаттарының және басқа тұлғалардың ар-намысы мен абыройына нұқсан келтіретін дөрекі, жәбірлейтін сөздерді қолданбауға тиіс; 3) заңсыз және зорлық-зомбылық әре­ кеттерге шақырмауға тиіс; 4) мәслихаттың, мәслихаттың тұ­рақ­ ты комиссияларының және өзге де ор­ган­ дарының қалыпты жұмыс істеуіне кедергі келтірмеуге тиіс; 5) сөйлеушілердің сөзін бөлмеуге тиіс.

2. Көпшілік іс-шараларды өткізген кезде бұқаралық ақпарат құралдарында сөз сөйлегенде, мемлекеттік органдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың қызметіне пікір білдіргенде депутат дәлелденген, тексерілген фактілерді ғана пайдалануы тиіс.

3. Депутат мемлекеттік органдармен және ұйымдармен, бұқаралық ақпарат құралдарымен өзара қатынастарда өзінің депутаттық мәртебесінің артықшылығын жеке мүддесі үшін пайдаланбауға тиіс.

4. Мәслихат депутаты өзіне депутаттық өкілеттігін жүзеге асыру барысында белгілі болған мәліметтерді, егер бұл мәліметтер сессиялардың, мәслихаттың тұрақты комиссиялары мен оның өзге де органдарының жабық отырыстарында қаралған мәселелерге қатысты болса, жария ете алмайды.

5. Мәслихат атынан өкілдік етуге арнайы өкілеттігі жоқ мәслихат депутаты мемлекеттік органдармен және ұйымдармен тек қана өз атынан байланысқа түсе алады.

6. Мәслихат депутатына өз міндеттерін орындамағаны және (немесе) тиісінше орын­ дамағаны, сондай-ақ мәслихат регла­ментінде белгіленген депутаттық этика қа­ғидаларын бұзғаны үшін Заңның 21-бабына сәйкес жазалау шаралары қолданылуы мүмкін.

14 параграф. Мәслихат аппаратының жұмысын ұйымдастыру 1. Мәслихат пен оның органдарының қызметін ақпараттық-талдамалық, ұйымдыққұқықтық және материалдық-техникалық қамтамасыз ету, депутаттарға өздерiнiң өкiлеттiктерiн жүзеге асыруға көмек көрсету үшін мәслихат аппараты құрылады. Мәслихат аппараты жергiлiктi бюджет есебiнен қамтылатын мемлекеттiк мекеме болып табылады. Мәслихат аппараты туралы ережені мәслихат бекітеді.

2. Мәслихат Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген штат саны мен бөлінген қаражат лимитi шегiнде мәслихат аппаратының құрылымын бекiтедi, оны қам­туға және материалдық-техникалық қам­ тамасыз етуге арналған шығыстарды ай­қын­ дайды.

3. Мәслихат аппаратының мемлекеттiк қызметшiлерiнiң қызметi Қазақстан Рес­ публикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады. Мәслихаттың өкiлеттiк мерзiмi аяқ­тал­ ғанда, мәслихат өкiлеттiгi мерзiмiнен бұрын тоқтатылған және оның депутаттарының жа­ңа құрамы сайланған жағдайларда, мәслихат аппаратының мемлекеттiк қыз­ метшiлерi­нiң қызметi тоқтатылмайды.

19

«Батыс-СПОДА» ұйымдастырған жарыс

Алдағы сәуір айында Атырау қаласында тірек-қимыл жүйесі бұзылған жандардың арасында отырып волейбол ойнау бойынша ҚР чемпионатының І кезеңі өтпек.

Айша ӨТЕБӘЛІ, «Орал өңірі» Осыған орай мүмкіндігі шектеулі жандарды дене тәрбиесі мен спортқа тарту және Орал қа­ла­сының құрама командасын жасақтау мақсатында жақында №27 орта мектептің спорт залында отырып волейбол ой­нау бойынша турнир өтті. «Ба­тысСПОДА» қоғамдық бірлестігі ұйымдастырған бұл турнир жер­гілікті мүмкіндігі шектеулі спорт­шы, волейболдан Азия ойын­­дарының күміс жүлдегері, пауэрлифтинг бойынша ха­лық­ аралық деңгейдегі спорт шебері, отырып волейбол ойнау бойынша ҚР спорт шебері Азон Шаймардановтың 50 жылдық мерейтойына арналды. Турнирді облыстық дене шы­нықтыру және спорт бас­ қар­масының басшысы Аза­мат Бекет ашып, жарысқа қа­ты­су­ шыларға сәттілік тіледі. Аталмыш спорт бойынша Қазақ­стан Республикасының бас бапке­ рі Бауыржан Тахауов сөйлеп, мүге­дек жандарға арналған спорт­тың бұл түрінің еліміздің түк­пір-түкпірінде кеңінен та­рал­ ға­нын айтып, батысқазақ­стан­ дық мүгедек спортшылардың да басын қосатын арнайы клуб ашылса деген тілегін жеткізді. Жарыс қорытындысы бойынша турнир кубогын «Батыс-1» командасы жеңіп алды. ІІ және ІІІ орынды «Батыс-2» және «Ба­­тыс-3» командалары өзара бө­­лісті. Сайыс соңында жеңім­ паз­дар мен жүлдегерлер арнайы диплом­дар мен ақшалай сый­лықтармен марапатталды. Осындай сыйлықтар аталмыш турнирдің өткізілуіне қолдау көрсеткен облыстық де­ не шынықтыру және спорт басқармасының басшысы Азамат Бекет пен №27 орта мек­теп директоры Наталья Ерғожаева­ ға да берілді. Шара барысында мерейтой иесіне облыс әкімі

Нұрлан Ноғаевтың атынан құт­ тықтау хаты мен шапан табыс етілді. Орал өңі­ріндегі мүмкіншілігі шектеулі спорт­шылардың ба­ сын қосқан «Батыс-СПОДА» қо­ ғам­дық бір­лес­тігі былтырдан бері жұмыс жасап келеді. Бірлестік жетекшісі Төреғали Ғаб­ дуловтың табан­дылығы ар­қа­ сында мү­гедек спортшылар бүгінде үздіксіз жаттығып, оты­ рып ойнайтын волейболдың қыр-сырына қанығуда.

- Мүмкіндігі шектеулі жандарды спортқа және еңбекке тарту бүгінде мемлекеттің басты назарында. Елбасы тапсырмасына сәйкес қазіргі таңда мұндай шаралар еліміз бойынша жаппай қолға алынуда. Был­ тыр біз де қаладағы мүмкін­дігі шектеулі спортшыларды жи­ нап, жұмысымызды бастадық. Әзір­ше тұрақты жаттығатын орнымыз жоқ. Бірақ «Конденсат» волейбол клубының жігіттері бізге қолұшын беріп, жатты­ғуы­мыз­ға көмектесіп жүр. Осы жолы №27 орта мектеп ұжымы қолдау танытып отыр. Биылдан бастап қатарымызға Атыраудағы спорт кешенінің ұйымдастырылуына мұрындық болған елімізге белгілі мүге­дек спортшы Азон Нұрмұханұлы қосылып, жұмысымызға тың сер­піліс әкелді. Қазіргі кезде Азон Шаймардановпен бі­рі­гіп, тиісті орындарға барып, мү­ гедек спортшыларға ар­нал­ған спорт кешенін құру бағы­тында жұмыстанып жүрміз. Жергі­ лік­ті әкімшілік орындар бізге қол­дау көрсетуге уәде берді. Егер бізге мүмкіншілік берілсе, Азон Шаймарданов секілді мықты жаттықтырушылар тұр­ғанда, үлкен жетістіктерге жететінімізге сенімім мол. Ерікжігері мықты спортшы осы жарысты ұйымдастыру үшін бізге қаржылай көп көмектесті. Осының бәрі мүмкіндігі шектеулі спортшыларға арналған «Батыс-СПОДА» қоғамдық бір­ лестігінің құрылғанын жұртқа таныту үшін және жергілікті басшылықтың назарын мүгедек спортшыларға аудару үшін жасалып жатқан шара. Мұндай турнир біздің өңірімізде тұң­ ғыш рет өткізіліп отыр, тиісті орындардан қолдау болып жат­са, біздің жұмысымыздың нә­тижелі болатынына сенемін, дейді «Батыс-СПОДА» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Төреғали Ғабдулов.

20

ТЕЛЕЖОСЫҚ Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

oral_oniri@inbox.ru

ДҮЙСЕНБІ, 24 наурыз ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңқалдырған Жаңа жыл!». Концерт 7.00 «Барби және сиқырлы тұлпар». Толық метражды мультфильм 8.25 «ҚАЗАҚСТАН – МОҢҒОЛИЯ». Телекөпір 8.50 «Апта. Kz» 9.55 «Айтуға оңай...»

10.40 «Дауа» 11.15 «Ақсауыт».

11.45 «Жаужүрек мың Бала» тарихи драмасы 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН».

16.00 «Менің Қазақстаным» 16.30 АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ 16.50 «Батырлар жалғасы». Б. Ыстыбаев. Арнайы тележоба 17.35 «ӨЗ ЕЛІМ». «МУЗАРТ» ансамблінің концерті 19.30, 22.40, 1.30 ЖАҢАЛЫҚТАР 20.05 «АЙТУҒА ОҢАЙ...»

20.50 «СЫРҒАЛЫМ».

21.40 «Шетелдегі қазақ балалары». (с субтитрами) 22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев» 23.10 «SPORT.KZ»

23.30 «Келін».

0.15 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 0.45 «Көкпар» 2.05 «Дауа»

Қазақстан-Орал

07.55 Аңдатпа 08.00 –«АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

08.25 «Телемаркет», жарнама 08.30 “Шырқайды Жайық” 09.00 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

09.30 “Паудер парк”. Телехикая.

10.20 «Темірқазық» 10.40 “Балапаннан” базарлық 11.00 «Телемаркет», жарнама 11.05 “НАУРЫЗ ТІЛЕК” 11.10 “БАЛА КҮТУШІ”. Телехикая.

108-бөлім 11.40 “Блудние дети”. Телехикая.

12.30 “Ботагөз”. Көркем фильм 13.50 “НАУРЫЗ ТІЛЕК” 13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа

18.00 “НАУРЫЗ ТІЛЕК” 18.05 “Балапаннан” базарлық 18.40 “Мен сыйға тартқан орамал”. Р.Әлқожаның шығармашылық кеші 19.50 «Телемаркет», жарнама 20.00 “ЖАЙЫҚ ЖАУҺАРЛАРЫ” 20.30 “ТОПЖАРҒАН” 20.50 «Телемаркет», жарнама 21.00 “СЫР ТОЛҒАУ” 21.25 “НАУРЫЗ ТІЛЕК” 21.30 Халықаралық, республикалық конкурстардың лауреаты, Ғ.Құрманғалиев атындағы облыстық филармонияның әншісі М. Сарбөпеевтың шығармашылық кеші 22.50 “ПАУДЕР ПАРК”. Телехикая.

23.35 «Телемаркет», жарнама 23.40 “Блудние дети”. Телехикая.

00.25 “Қазақ даласының құпиялары”. Деректі сериал.

01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 Кино.Эдвард Нортон, Дрю Беримор «Сені сүйетінімді бәрі біледі» комедиясында.

08.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн.

Сараптау бағдарламасы.

9.00 Информационный канал аналитическая программа Жетi күн 10.00 Кино. «ЖАУЖҮРЕК МЫҢ БАЛА».

12.00, 16.00, 19.00, 22.50 Жаңалықтар 12.15 Кино. «ЖАУЖҮРЕК МЫҢ БАЛА».

12.30 «Надо мной небо синее». Творческий вечер А.Зацепина в Астане.

14.00, 17.00, 20.00, 23.20 Новости 14.10 «Надо мной небо синее». Творческий вечер А.Зацепина в Астане.

15.00 «Киелі мекен». Д/ф.

16.15 «Моя планета». Д/фильм. /Астана, Мангистау/ 17.15 «Ұшқыштар». Телехикая.

18.10 «Біз». Ток-шоу.

19.30 «Бюро расследований».

20.30 Шәкен Аймановтың 100 жылдығына орай өткізілген киноконцерт.

22.20 Тотальный футбол 23.50 «Киелі мекен». Д/ф.

23.40-02.10 Кино. Жерар Жюньо «Қазына аралы»

ЕУРАЗИЯ

08.10 «Бюро расследований» 08.40 «Моя планета». Д/сериал 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 00.45 Новости 9.10 “Қазақтың сәндік-қолданбалы өнері”.

10.10 Ақын, сазгер Бекжан Әшірбаевтың шығармашылық кеші.

11.30 “Қазақтың сәндік-қолданбалы өнері”.

12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.

13.15 «Айтұмар». Отбасылық бағдарлама.

14.10 Кино. Ченинг Татум в мелодраме «Дорогой Джон».

15.50 «Подари детям жизнь».

16.15 «Бармысың, бауырым?».

17.15 «Жігіттер хикаясы».

18.10 «Біз». Ток-шоу.

19.30 Арнайы хабар 20.30 «Сулейман Великолепный». 4 сезон.

21.30 Кино. Бред Питт, Майкл Фассбендер в драме «12 лет рабства».

23.45 Көзқарас 01.15-02.35 Кино. Гэвин Россдэйл «Банкті қалай тонауға болады» комедиясында.

ЕУРАЗИЯ

ХАБАР

ЕУРАЗИЯ

5.00 Фильм «БЕЗ ОСОБЫХ ПРИМЕТ» (каз.)

6.30 «ОНИ И МЫ» (каз.)

7.15 «П@УТINA+» 8.00 Новости 8.10 Любимые комедии. «БРИЛЛИАН­ТОВАЯ РУКА» 9.55 Премьера. «СОСЕДСКИЕ ВОЙНЫ» 11.05 «ОНИ И МЫ» (каз.)

12.00 «ИГРЫ РАЗУМА». (каз.)

13.00 «ЛУНА» (каз.)

14.00 Марат Башаров, Екатерина Вилкова в комедии «НА КРЮЧКЕ» 15.50 Премьера. Саёра Сафари, Евгений Пронин, Иван Жидков в многосерийном фильме «Гюльчатай. Ради любви» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.27 ЖАҢАЛЫҚТАР 21.00 «П@УТINA+» 22.00 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 23.00 Мировое кино. Джеки Чан в комедийном боевике «В ПОИСКАХ ДЖЕКИ» 1.00 Фильм «БЕЗ ОСОБЫХ ПРИМЕТ» (каз.)

2.30 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

СЕЙСЕНБІ, 25 наурыз ҚАЗАҚСТАН

6.00 «Таңқалдырған Жаңа жыл!». Концерт 7.00 Анджела Бассетт, Джоанна Ламли, Энн Арчер «Пілдің бастан кешкендері» отбасылық фильмінде 8.20 «Жыл иесі - Жылқы». Арнайы тележоба 8.45 «Сырғалым».

9.30 «Айтуға оңай...»

10.15 «Владимир Смирнов Лиллехаммер алтынының жарқылы. 20 жылдан соң» Арнайы тележоба 11.00 «Алаң» ток-шоуы 11.50 Досхан Жолжақсынов, Аша Матай, Сәбит Оразбаев «Біржан сал» драмасында 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН».

15.55 «Наурыздағы қарбалас» Арнайы тележоба.

16.55 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.15 «EXPO ЖОЛЫ» 17.40 «ЖІГІТТЕР» квартетінің 10 жылдығына арналған концерт 19.30, 22.40, 1.20 ЖАҢАЛЫҚТАР 20.05 «АЙТУҒА ОҢАЙ...»

20.50 «СЫРҒАЛЫМ». 40-бөлім 21.40 «Шетелдегі қазақ балалары». (с субтитрами)

22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев» 23.10 «EXPO жолы» 23.30 «Келін».

0.15 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 0.45 «Ұлттық өнім».

1.10 «Еңселі Елорда» 1.55 «Ас мәзірі».

Қазақстан-Орал

07.55 Аңдатпа 08.00 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама 08.30 “Шырқайды Жайық” 08.55 «Телемаркет», жарнама 09.00 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама 09.30 “Паудер парк”. Телехикая.

10.20 “Бәрекелді” 10.40 «Арнайы репортаж» 11.00 “Замансөз” 11.30 “Свое дело” 11.50 “Балапаннан” базарлық 12.55 “БАЛА КҮТУШІ”. Телехикая.

13.25 “Блудние дети”. Телехикая.

13.55 «Телемаркет», жарнама,

аңдатпа 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир 18.15 «Телемаркет», жарнама 18.20 “НАУРЫЗ ТІЛЕК” 18.25 “ЕХРО 2017” 19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 19.20 “ШЫРАЙЛЫ ӨЛКЕ ШЫҢҒЫРЛАУ”. Шыңғырлау ауданының концерті 20.40 “БУДЬТЕ ЗДОРОВЫ” 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.25 «Телемаркет», жарнама 21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.00 “Паудер парк”. Телехикая.

22.45 «Телемаркет», жарнама 22.55 “Блудние дети”. Телехикая.

23.45 “Арнада әсем әуен” 00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Махаббат мерейі ». Телехикая.

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 00.15 Жаңалықтар

5.00 Фильм «ПЕТЛЯ НЕСТЕРОВА» (каз.)

6.30 «ОНИ И МЫ» (каз.)

7.15 «П@УТINA+» 8.00 Новости 8.10 Любимые комедии. «ОПЕРАЦИЯ «Ы» И ДРУГИЕ ПРИКЛЮЧЕНИЯ ШУРИКА» 9.55 Премьера. «НАРОДНАЯ МЕДИЦИНА» 11.05 «ОНИ И МЫ» (каз.)

12.00 «ИГРЫ РАЗУМА». (каз.)

13.00 «ВСЕЛЕННАЯ» (каз.)

14.00 Кирилл Плетнёв, Лянка Грыу в фильме «ИЩУ ТЕБЯ» 15.50 Михаил Мамаев, Екатерина Семёнова, Татьяна Лютаева, Александр Наумов в многосерийном фильме «ЛЮБОВЬ НЕ ДЕЛИТСЯ НА ДВА» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.27 ЖАҢАЛЫҚТАР 21.00 «П@УТINA+» 22.00 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 23.00 Приключенческая комедия «НЬЮ-ЙОРКСКОЕ ТАКСИ» 1.00 Фильм «ПЕТЛЯ НЕСТЕРОВА» (каз.)

2.30 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

СәрСЕНБІ, 26 наурыз ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.40, 1.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45, 20.50 «Сырғалым».

9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25 «Данышпан қарға». Мультхикая.

10.35, 18.30 «Әпке».

11.45 «Ұлттық өнім» 12.05 «EXPO жолы» 12.25 «Заң және біз» 13.00 «Еңбек түбі - береке» 13.05 «Кони». Мультхикая.

14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН».

16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «Еңбек түбі -береке» 17.15 «Толағай». Отбасылар сайысы 18.05 «ҚЫЛМЫС ПЕН ЖАЗА» 21.40 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм 22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев» 23.15 «Өзекжарды» 23.30 «Келін».

0.15 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 0.45 «Сыр-сұхбат» 1.15 «Ұлттық өнім»

орал

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 “Арнайы репортаж” 17.35 «Жандауа»

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

07.55 «Телемаркет», жарнама 08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды ақпараттық бағдарлама.

09.00 “Паудер парк”. Телехикая.

09.50 “Женские секреты” 10.15 “Жайық жауһарлары” 10.45 «Топжарған» 11.10 “Молодежный проспект” 11.30 “БАЛА КҮТУШІ”. Телехикая.

12.00 БҚО ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы М.К.Оңғарбековтің қатысуымен тікелей эфирдегі баспасөз мәслихаты 12.45 “Блудние дети”. Телехикая.

13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00 17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир 18.15 –«Телемаркет», жарнама 18.30 “Музыкант”. Деректі сериал.

19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.15 «Телемаркет», жарнама 19.20 БҚО ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы М.К.Оңғарбековтің қатысуымен баспасөз маслихаты 20.00 “Техникалық ғажайыптар”. Деректі сериал.

20.40 “СТРАТЕГИЯ СОЗИДАНИЯ 2050” 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.25 «Телемаркет», жарнама 21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.00 “Паудер парк”. Телехикая.

22.50 “Блудние дети”. Телехикая.

23.35 “Музыкант”. Деректі сериал.

00.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 00.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 01.00 Аңдатпа

06.00 «Жаңа күн».

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 23.10, 00.30 Жаңалықтар 08.10 Арнайы хабар 08.35 «Моя планета». Д/сериал 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.40 Новости 9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.10, 21.20 «След».

10.50, 20.30 «Сулейман Великолепный». 4 сезон.

12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.

13.15 «Айтұмар». Отбасылық бағдарлама.

14.10 Светлана Ходченкова в мелодраме «Шальной ангел».

15.00 «Семейные мелодрамы». Документальная драма.

15.50 «Подари детям жизнь...».

16.15 ВВС ұсынады «Құрлықтардың қалыптасуы». Д/с .

17.15 «Жігіттер хикаясы».

19.30 Жаңа қоғам 22.00 Көзқарас 22.30 Көзкөрген .

00.10 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

5.00 «ҒАШЫК ЖҮРЕК» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОе утро» 10.00 Новости 10.05 Анастасия Савосина, Екатерина Вуличенко, Алексей Кортнев в многосерийном фильме «БЫЛА ЛЮБОВЬ» 11.00 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.)

11.20 «ДОСКА ПОЧЕТНЫХ» (каз.)

11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.)

13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.)

13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.)

18.05 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.)

19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 21.45 Премьера многосерийного детектива «ЛЕГАВЫЙ» 22.55 Фильм «Жена Штирлица» 0.50 «ДОСКА ПОЧЕТНЫХ» 1.20 «КОМИССАР МОНТАЛЬБАНО» (каз.)

Тележосық oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

21

бейСЕНБІ, 27 наурыз ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.40, 1.35 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45, 20.50 «Сырғалым».

9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25 «Данышпан қарға».

10.35, 18.30 «Әпке».

11.45 «Агробизнес» 12.10 «Қазақстан би әлемі» 12.30 «Ұлт мақтанышы». Деректі фильм.

13.00 «Еңбек түбі - береке» 13.05 «Кони». Мультхикая.

13.30 «Жүзден жүйрік» 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН».

16.00 «Мың түрлі мамандық» 16.50 «Қылмыс пен жаза» 17.10 «EXPO жолы» 17.35 «Ұлт мақтанышы». Деректі фильм.

18.00 «ШЕТЕЛДЕГІ ҚАЗАҚ БАЛАЛАРЫ» 18.30 «Әпке».

ҚАЗАҚСТАН

6.00 «ТАҢШОЛПАН».

8.30, 11.30, 16.30, 19.30, 22.00, 1.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 8.45 «Сырғалым».

9.40, 20.05 «Айтуға оңай...»

10.25 «Ғажайыпстанға саяхат» Мультхикая 10.35, 18.30 «Әпке».

11.45 «МЕНІҢ ҚАЗАҚСТАНЫМ» 12.20 «Келбет» 12.45 «Ұлттық өнім» 13.05 «Кони». Мультхикая.

13.30 «Жүзден жүйрік» 14.05 «ӘЙЕЛ БАҚЫТЫ». Ток-шоу. Тікелей эфир 15.10 «КЕЛІН».

16.00 «Жан жылуы» 16.25 «Еңбек түбі - береке» 16.50 «ӨЗЕКЖАРДЫ» 17.10 «ҚАЗАҚСТАН - 2050. МӘҢГІЛІК ЕЛ» 17.40 «ПАРЛАМЕНТ» 18.05 «ИМАН АЙНАСЫ» 18.30 «Әпке».

21.40 «Жаныңда жүр жақсы адам». Деректі фильм.

22.10 «ТҮНГІ СТУДИЯДА Нұрлан Қоянбаев» 23.10 «Қылмыс пен жаза».

23.30 «Келін».

0.15 «Түнгі студияда Нұрлан Қоянбаев» 0.45 «Ұлттық өнім» 1.10 «EXPO жолы»

Орал

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 “Топжарған” 17.35 «Жайық жауһарлары»

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама.

07.55 «Телемаркет», жарнама 08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама.

09.00 “Паудер парк”. Телехикая.

09.50 «Атамекен» 10.10 “Будьте здоровы” 10.30 “Сыр толғау” 11.50 “Қазақ даласының құпиялары”. Деректі сериал 12.15 “БАЛА КҮТУШІ”. Телехикая.

12.45 “Блудние дети”. Телехикая.

13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00-17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир 18.15 «Телемаркет», жарнама 18.20 ”Музыкант”. Деректі сериал.

19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.15 «Телемаркет», жарнама 19.20 “ЕЛ АЛДЫНДА”. Тікелей эфир 20.00 “ЕХРО – 2017” 20.20 “ЖЕРГІЛІКТІ УАҚЫТ” 20.40 “АЛТЫН БЕСІК”

21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.25 «Телемаркет», жарнама 21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.00 “Паудер парк”. Телехикая.

22.50 “Блудние дети”. Телехикая.

23.35 “Музыкант”. Деректі сериал.

00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.30, 00.00 Жаңалықтар 08.10 Жаңа қоғам 08.20 «Моя планета». Д/сериал 9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.15 Новости 9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.10, 21.20 «След».

10.50, 20.30 «Сулейман Великолепный».

12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.

13.15 «Айтұмар».

14.10 Светлана Ходченкова в мелодраме «Шальной ангел».

15.00 «Семейные мелодрамы». Документальная драма.

15.50 «Подари детям жизнь».

16.15 ВВС ұсынады «Құрлықтардың қалыптасуы». Д/с .

17.15 «Жігіттер хикаясы». Телехикая.

19.30 Арнайы хабар 22.00 Көзқарас 23.00 Журналдар 23.45 Журналдар Бизнес Ауа райы Спорт Журналдар

ЕУРАЗИЯ

5.00 «ҒАШЫҚ ЖҮРЕК» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ утро» 10.00 Новости 10.05 Анастасия Савосина, Екатерина Вуличенко, Алексей Кортнев в многосерийном фильме «БЫЛА ЛЮБОВЬ»

11.00 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» (каз.)

11.20 «ДОСКА ПОЧЕТНЫХ» (каз.)

11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.)

13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.)

13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 «СУДЕБНЫЕ ИСТОРИИ» 15.45 «ДАВАЙ ПОЖЕНИМСЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.)

18.05 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.)

19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПУСТЬ ГОВОРЯТ» 21.45 Премьера многосерийного детектива «ЛЕГАВЫЙ» 22.55 Анна Горшкова, Павел Делонг, Артем Фадеев, Ксения Князева, Татьяна Лютаева в фильме «МАША И МЕДВЕДЬ» 0.50 «ВЕЧЕРНИЙ УРГАНТ» 1.20 «КОМИССАР МОНТАЛЬБАНО» (каз.)

жұма, 28 наурыз 20.50 «ҰЛТТЫҚ ШОУ» 22.30 Бенедикт Камбербэтч, Мартин Фриман, Уна Стаббс «Шерлок» детективінде.

0.00 «Келін».

0.45 «Өзекжарды» 1.00 «Парламент» 1.25 «Иман айнасы»

Орал

16.50 «Ақжайық» жаңалықтары 17.15 «Атамекен» 17.35 “Алтын бесік”

Қазақстан-Орал

06.55 Аңдатпа 07.00 «Ақжайық» жаңалықтары 07.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама.

07.55 «Телемаркет», жарнама 08.00 Новости «Акжайык» 08.30 «АРАЙЛЫ АҚЖАЙЫҚ» таңғы сазды-ақпараттық бағдарлама.

09.00 “Паудер парк”. Телехикая.

09.45 «Ел алдында» 10.20 “Стратегия созидания – 2050” 10.40 “Балапаннан” базарлық 11.30 “БАЛА КҮТУШІ”. Телехикая.

12.00 “Аспан аруы”. Телехикая.

12.45 “Блудние дети”. Телехикая.

13.30 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 13.45 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 13.55 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00-17.55 Үзіліс 17.55 Аңдатпа 18.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары. Тікелей эфир 18.15 «Телемаркет», жарнама 18.20 “Музыкант”. Деректі сериал.

19.00 Новости «АҚЖАЙЫҚ». Тікелей эфир 19.20 “ВРЕМЯ ВАШЕГО

ВОПРОСА”. Тікелей эфир 19.50 «Телемаркет», жарнама 20.00 “МӘҢГІЛІК ЕЛ” 20.30 «ЖАНДАУА» 21.00 «АҚЖАЙЫҚ» жаңалықтары 21.30 Новости «АҚЖАЙЫҚ» 22.00 “Паудер парк”. Телехикая.

22.50 “Блудние дети”. Телехикая.

23.35 “Музыкант”. Деректі сериал.

00.00 «Ақжайық» жаңалықтары 00.30 Новости «Ақжайық» 01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Жаңа күн».

08.00, 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.50, 00.00 Жаңалықтар 08.10 Арнайы хабар 08.35 «Моя планета». Д/сериал.

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.20 Новости 9.10, 18.10 «Біз». Ток-шоу.

10.10, 21.20 «След».

10.50, 20.30 «Сулейман Великолепный».

12.15 Көзқарас 12.45 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.

13.15 «Айтұмар».

14.10 Мелодрама «Шальной ангел».

15.00 «Семейные мелодрамы». Документальная драма.

15.50 «Подари детям жизнь».

16.15 ВВС ұсынады «Құрлықтардың қалыптасуы». Д/с .

17.15 «Жігіттер хикаясы».

19.30 Вектор развития 20.30 Джош Дэмуель в мелодраме «Тихая гавань».

22.20 Көзқарас 23.50 Журналдар

ЕУРАЗИЯ

5.00 «ҒАШЫҚ ЖҮРЕК» 5.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 6.00 Телеканал «ДОБРОЕ утро»

10.00 Новости 10.05 Фильм «БЫЛА ЛЮБОВЬ» 11.00 «ЖҰМА УАҒЫЗЫ» 11.20 «ДОСКА ПОЧЕТНЫХ» (каз.)

11.55 «ЖИТЬ ЗДОРОВО» (каз.)

13.00 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.)

13.35 «П@УТINA» 14.00 «НОВОСТИ ДНЕМ» 14.25 «ИСТИНА ГДЕ-ТО РЯДОМ» 14.45 Премьера. «ВАЛЕНТИН ДИКУЛЬ. «ВСТАНЬ И ИДИ!»

15.50 «ЖДИ МЕНЯ» 17.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 17.30 «КАРАОКЕ ТАКСИ» (каз.)

18.05 «В НАШЕ ВРЕМЯ» (каз.)

19.00 ЖАҢАЛЫҚТАР 19.30 «П@УТINA» 20.00 «НОВОСТИ В 20.00» 20.30 «ПОЛЕ ЧУДЕС» 21.45 ПРЕМЬЕРА СЕЗОНА. «ТОЧЬ-В-ТОЧЬ» 1.00 «ЧЕЛОВЕК И ЗАКОН» 2.00 «КОМИССАР МОНТАЛЬБАНО» (каз.)

СЕНБІ, 29 наурыз ҚАЗАҚСТАН

6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт 7.30 «СЕНБІЛІК ТАҢ».

8.35 «АГРОБИЗНЕС» 9.00 «ДАУА» 9.35 «Аc мәзірі» 10.10 «Әзіл әлемі» 11.50 «ТЕЛҚОҢЫР» 12.35 «Мың түрлі мамандық» 13.05 «Біз қазақша сөйлейміз». Реалити шоу 13.45 «Өнер шежіресі» 14.00 «Сұңқар».

15.35 «ЖАРҚЫН БЕЙНЕ» 16.05 «ҚАЗАҚСТАН - 2050. МӘҢГІЛІК ЕЛ» 16.30, 19.30, 22.05, 1.50 ЖАҢАЛЫҚТАР 16.50 «Еңселі Елорда» 17.00 «Көксерек» драмасы 18.40 «ЖАН ЖЫЛУЫ» 19.05 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ»

20.05 «ЖАҢА КҮН» Концерт 21.35 «СІЗ НЕ ДЕЙСІЗ?»

22.40 «Шерлок» детективі 0.15 «Арнайы репортаж» 0.40 «Ғасырлар үні». Этномузыкалық фильм 1.25 «Жарқын бейне»

Қазақстан-Орал

08.55 Аңдатпа 09.00 «Ақжайық» жаңалықтары 09.30 «Алтын бесік» 09.50 «Телемаркет», жарнама 10.00 Новости «Ақжайық» 10.30 “Время вашего вопроса” 11.05 “Жергілікті уақыт” 11. 25 «Балапаннан» базарлық 12.20 “Санжар мен Қайсар”. Балалар телехикаясы.

12.50 “Паудер парк”. Телехикая.

13.50 “Телемаркет”, жарнама, аңдатпа 14.00-16.55 Үзіліс

16.55 Аңдатпа, «Телемаркет», жарнама 17.00 «Балапаннан» базарлық 17.30 «Телемаркет», жарнама 17.35 “Көзім тұны көрікті ой, рухым дала!..”. Ақын М.Балмолданың шығармашылық кеші 19.00 «АПТА» 19.40 “ТЕМІРҚАЗЫҚ” 20.00 «ПАНОРАМА НЕДЕЛИ» 20.35 «Телемаркет», жарнама 20.40 «СВОЕ ДЕЛО» 21.00 «СЫР ТОЛҒАУ» 21.20 «Телемаркет», жарнама 21.30 “Паудер парк”. Телехикая.

22.50 “Блудние дети”. Телехикая.

00.30 “Техникалық ғажайыптар”. Деректі сериал.

01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Махаббат мерейі ». Телехикая.

07.35 «Ким». Мультфильм

08.20 «Табиғаттың тартуы». Д/с.

08.55 «Подари детям жизнь...»

9.00, 14.00, 17.00, 20.00, 23.00 Новости 9.10 Балалар уақыты. «Фархат». Мультсериал 10.00, 12.00, 16.00, 19.00, 22.30 Жаңалықтар 10.10 Кулинарная программа «Дело вкуса с Татьяной Веденеевой» 10.30 ПРОД.ВОПРОС 11.00 Юмористическое кукольное шоу «Сноски».

11.30 «Әр үйдің сыры басқа». Деректі драма.

12.10 Кино. Камилла Белль в комедии «Prada и чувства».

14.10 «Жансарай». Әшірбек Сығай.

14.50 «Мақтанышым Отаным».

16.15 Бармысың, бауырым?

17.15 Кино. Кловис Корнийяк «600 келі алтын» фильмiнде.

19.30 «Энергия будущего».

20.30 Джонни Депп, Эмбер Харт в приключенческом фильме «Ромовый дневник».

23.30-02.00 Қазақтың мемлекеттік М.Әуезов атындағы академиялық драма театры. Г.Гауптман., аударған Қ.Ысқақ. “Ымырттағы махаббат” /драма /.

ЕУРАЗИЯ

5.00 Фильм «ЭФФЕКТ ДОМИНО» (каз.)

6.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 6.45 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 7.10 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.25 «ТАНҒЫ ПОШТА» 8.00 Новости 8.10 «СМАК» 8.45 Премьера. Светлана Чуйкина, Сергей Векслер в фильме «ЖЕНИХ» 10.35 «ФАБРИКА ГРЕЗ» с Ольгой Артамоновой

11.05 «ИДЕАЛЬНЫЙ РЕМОНТ» (каз.)

12.00 «ИГРЫ РАЗУМА». (каз.)

12.55 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 14.00 «УГАДАЙ МЕЛОДИЮ» 14.30 Любовь Баханкова, Никита Тезин в многосерийном фильме «Андрейка» 19.00 Премьера. «Первый канал «Евразия» представляет шоу «ЛУЧШИЙ ГОРОД.KZ» 20.00 «НОВОСТИ В СУББОТУ» 20.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 20.45 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 21.15 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 21.35 Семейная комедия. «ПРИШЕЛЬЦЫ НА ЧЕРДАКЕ» (каз.)

23.15 Приключенческий фильм «ФАНТАСТИЧЕСКАЯ ЧЕТВЕРКА» 1.30 Фильм «ЭФФЕКТ ДОМИНО» (каз.)

3.00 «ИДЕАЛЬНЫЙ РЕМОНТ» (каз.)

жекСЕНБІ, 30 наурыз ҚАЗАҚСТАН

6.00 Қазақстан эстрада жұлдыздарының қатысуымен концерт 7.05 «Мәлім де беймәлім Қазақстан» 7.35 «Умизуми командасы».

8.30 «НЕМО» Мультфильм 10.05 «СЫР-СҰХБАТ» 10.35 «АҚСАУЫТ» 11.10 «Сіз не дейсіз?»

11.40 «Ұлттық шоу» 12.45 «Шетелдегі қазақ балалары» 13.15 «ТОЛАҒАЙ».

14.05 «Сұңқар».

15.45 «Қазақ даласының құпиялары». Деректі фильм.

16.15 «Арнайы репортаж» 16.40 «ЕҢСЕЛІ ЕЛОРДА» 16.50 «ҚАЗАҚСТАН БИ ӘЛЕМІ» 17.05 «ЖАҢА КҮН» Концерт

18.40 «Ғасырлар үні».

19.30 «АПТА. КZ» 20.35 «ЖАЙДАРМАН». Республикалық Жоғары лига 1/8 финал.

22.10 «АЛАҢ» ток-шоуы 23.00 «КӨКПАР».

23.40 «Шерлок» детективі 1.15 «АПТА. КZ»

Қазақстан-Орал

08.55 Аңдатпа 09.00 «Апта» 09.40 «Жандауа» 10.00 «Панорама недели» 10.30 «Телемаркет», жарнама 10.40 “Мәңгілік ел” 11.00 «Балапаннан» базарлық 12.00 “Санжар мен Қайсар”. Балалар телехикаясы.

12.30 “Паудер парк”. Телехикая.

13.20 “Музыкант”. Деректі сериал.

13.50 «Телемаркет», жарнама, аңдатпа 14.00-16.55 Үзіліс 16.55 Аңдатпа, «Телемаркет», жарнама 17.00 «Балапаннан» базарлық 18.20 “МӘЛІМ ДЕ БЕЙМӘЛІМ ҚАЗАҚСТАН”. Қостанай облысы 18.45 “Туған өлкем қандай көркем”. Қазталов ауданы көркемөнерпаздарының концерті 20.00 «АРНАЙЫ РЕПОРТАЖ» 20.20 «БӘРЕКЕЛДІ» 20.40 “ДРУГОЙ УРАЛЬСК” 21.00 “ЗАМАНСӨЗ” 21.30 «Телемаркет», жарнама 21.40 “Паудер парк”. Телехикая.

22.25 “Блудние дети”. Телехикая.

00.10 “Техникалық ғажайыптар”. Деректі сериал.

01.00 Аңдатпа

ХАБАР

06.00 «Махаббат мерейі ». Телехикая.

07.30 Айбын.

08.10 Балалар уақыты. «Фархат».

9.00 Куб удачи. Лотерея.

9.10 Фильм детям. «Три ниндзя: Костяшки вверх».

10.40 «НИКО 2 » Мультфильм .

11.30 Шәкен Аймановтың 100 жылдығына орай өткізілген киноконцерт.

13.20 АС АРҚАУ 14.30 В прямом эфире –ТВ Бинго.

15.30 Кино. Джеки Чан «Тамаша жігіт» боевигінде.

17.00 Көзкөрген.

17.45 «Сол бір кеш...»

19.00 Ақпарат арнасы – Жетi күн. Сараптау бағдарламасы.

20.00 Информационный канал - аналитическая программа Жетi күн 21.00 «Посмотрим, обсудим» с Олегом Борецким. Кино. «Просто вместе».

23.10 Кино. Владимир Машков «Үй күзеткен елес» триллерiнде.

01.00 Кино. «Не сынаққа да төземін»

ЕУРАЗИЯ

5.00 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

5.30 «ПРИШЕЛЬЦЫ НА ЧЕРДАКЕ» (каз.)

6.50 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.05 «ТІЛШІ ТҮЙІНІ» 7.30 «СЕНБІЛІК ЖАҢАЛЫҚТАР» 7.45 «ВОСКРЕСНЫЕ БЕСЕДЫ» 8.00 Новости

8.10 «ЗДОРОВЬЕ» 9.10 «КАЗЛОТО». Прямой эфир (каз/рус) 9.55 Шоу «ЛУЧШИЙ ГОРОД.KZ» 11.05 «ОНИ И МЫ» (каз.)

12.00 «ИГРЫ РАЗУМА». (каз.)

13.00 «ТАЙНА СПАСЕНИЯ» (каз.)

13.45 «КТО ХОЧЕТ СТАТЬ МИЛЛИОНЕРОМ?»

14.50 «ДОБРЫЙ ВЕЧЕР, КАЗАХСТАН!»

15.55 Мелодрама «ВО САДУ ЛИ, В ОГОРОДЕ» 20.00 «АНАЛИТИКА» 21.00 «П@УТINA+» 22.00 «ДУ ҚОЛ ШОКОЛАД» 23.00 «КЛУБ ВЕСЕЛЫХ И НАХОДЧИВЫХ». ВЫСШАЯ ЛИГА 1.30 Фильм «ВСЕ В ПОРЯДКЕ, МАМА!» (каз.)

2.50 «ОНИ И МЫ» (каз.)

3.35 «КОНТРОЛЬНАЯ ЗАКУПКА» (каз.)

22

хабар-ошар Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

«Диана-плюс» ЖШС серіктестік қатысушыларына 2014 жылдың 4 сәуірі күні сағат 14.00-де Орал қ., Еуразия даңғ., 59/1 мекенжайында жылдық жалпы жиналыс өтетіндігін хабарлайды. Күн тәртібінде: 1. 2013 қаржылық жыл бойынша Басқарма есебі 2. Басқарманың кейбір мүшелерінің уәкілеттіліктерін мерзімінен бұрын қысқарту 3. Басқарманың жаңа құрамын бекіту Қатысушыларды тіркеудің басталу уақыты – сағат 13.00-де. Басқарма

Жоғары қабілетті және сәулелік жүктемесі ай­тар­лық­ тай төмен соңғы үлгідегі аппаратта компьютерлік то­ мография (қабатталған рент­генология) өт­кізіледі. Баға­сы төмендетілді. Мекенжайымыз: Орал қа­ласы, Есенжанов көше­сі, 19-үй (“Омега” зауыты ауданы) “Ме­дициналық орталық” ЖШС. Анықтама алу үшін телефон: 53-72-59, 53-67-78 «Медициналық орталық» ЖШС-да келесі бөлімдер бойынша ақылы түрде ем-шаралар жүргізіледі: • хирургиялық • гинекологиялық • көз аурулары

• құлақ, мұрын және тамақ аурулары • ішкі аурулар • жүйке аурулары

Қосымша ақпаратты мына телефон арқылы алуға болады: 53-72-59

Сауда-саттық Орал қаласы 6-шағын ауда­ны­нан 5 бөл­­мелі пә­тер сатылады.

8 (9)-қа­бат, лифт жұмыс жасайды. Жақсы жөн­деу жа­сал­­ған, пласти­калық те­ре­зе­лер, 3-балконы бар. Қасында мектеп, бала­­бақша, «Же­­ңіс» базары бар. Сондай-ақ 3 бөл­мелі пәтерге үстем­ ақымен айырбастау нұсқала­рын қа­рас­ты­ра­мыз. Құны – 78 000 $ Тел.: 8-705-156-25-10, 8-702-790-59-12, 26-41-56, assa.30@mail.ru Ағаш ұста шеберлігі, есік қонды­ру, балкон рамасын жасау. Тел.: 8-701-180-44-20, 8-777-390-97-16 Орталықтан салық инспекциясы ау­даны­нан 12 сотық жер телімі сатыла­ды. Барлық ком­муникация бар, үй құ­рылысын жүргізуге ыңғайлы. Тел.: 8-777-184-10-22, 8-702-547-16-02, 26-60-13 (18.00-ден кейін хабарласу) Үй салуға жер телімі сатылады. 12 со­т­­ық. Жаңақала ауылы, бар­лық құжат­та­ры бар. 340 000 теңге. Тел.: 8-701-420-57-30, 8-777-734-51-37, 8-7172-37-00-37 Қосалқы жалгерлікке (субаренда) жи­һазы бар үйлер, коттедждер ала­мын. Тазалық пен тәртіпке кепілдік беремін! Тел.: 8-701-849-07-78, 8-705-328-60-54 Трактор МТЗ-50, касилька КТП-6, гравля 6-М автоматпен краповик, прицеп, талкай барлық құрылымдар 5 предмет сатамын. Тел.: 87114252450, 87786483367, 87751563437 Зашаған кентіндегі №30 мектеп ауданында орналасқан 100 м² саман кірпішпен қапталған, 4 б., газ, әжетхана, ванна, телефон, салынып бітпеген 2 сарай және 1 гаражы бар. Жер телімі – 12 сотық үйімді сатамын. Бағасы – 61, 000 ш.б. немесе 3 бөлмелі пәтерге ауыстырамын. Тел.: 8-777-060-22-99, 8-705-212-34-11 Тасқала ауданы Тасқала ауылынан үй сатылады. Газ, электр жарығы, телефон, су үйге өткізілген. Аулада қора, жемшөп орны (сеновая), монша, жеміс ағаш­тары бар. Жері – 7 сотық. Тел.: 51-61-19 (қалада), ұялы тел.: 8-747-640-89-63, Тасқаладағы тел.: 21-3-78 Ақжайық ауданы Чапаев ауылында 10 сотық жер телімімен үй сатылады. Барлық жағдай жасалған. Тел.: 8-707-455-49-70, 8-777-392-43-52 Балконы бар бір бөлмелі жатақханаға жалға жіберемін. Тел.: 8-778-277-05-63, Орал қ., Гагарин көшесі, 36/4, 44-пәтер Қызмет көрсету Құрылыс жұмыстары: сан­­тех­ни­ка, су құ­бы­­ры, кә­різ жүйе­сі, электр­лік, ағаш ұс­та­сы­ның жұмыс­тары, ка­фель­дік жә­­не іш­кі жұ­ мыс­тар­­ды орын­дай­мын. ГВЛ, ГКЛ орнату, ір­ге­­­та­сын қа­лаудан тө­бе­­сін жабу­ға де­йін­гі жұ­мыс­тарды жасай­мын, “кіл­тін тап­сыру”. Тас қалау. Дәне­кер­­леу жұ­мыстары. Сапалы! Қым­бат емес! Тел.: 8-705-328-60-54, 8-701-849-07-78

oral_oniri@inbox.ru

Теректі ауданы Еңбек ауы­лының тұр­ғыны болған аяу­лы анамыз, ардақты әжеміз Злиха Хасанқызы Бақтияро­ва­ны са­ғынышпен еске аламыз. Зымырап өткен уақыт-ай де­сеңізші, биыл 22 наурыз кү­ні анамыздың дүниеден өт­кеніне тура он жыл болады. Әкемізбен бірге ұлды ұяға, қызды қияға қондырып, тәр­биелеп өсірген ардақты ана болуымен қатар ауылдастар арасын­да сыйлы бол­ған жан. 50 жылдай Аңқаты, Шалқар ауылдарында со­нау соғыс жылдары ер-азаматтармен бірдей еңбек етті. Оған мақ­тау қағаздары куә. Айналасына шуағын ша­шып, бәрімізді нұрына бөлеп жүретін асыл бейнесін, жа­ нымызға мейірімін төгер жылы сөзін, аяулы анамыздың өзін қатты сағындық... Он жыл болды арамыздан кеткелі, Сағыныштың жасы бірақ кетпеді. Өзіңменен көркем еді-ау, анашым, Мына өмірдің қысы, жазы, көктемі.

Сағына еске алушылар: ұл-келіндері КеңесГүлжиян, Дариға, қыз-күйеу балалары РозаАтолла, Раушан-Қыдырәлі, Райхан-Серік, Тойдық-Ерғали, кенже ұлы Кенжеахмет және немере-жиендері Барша түркі жұртының бірегей мерекесі - Ұлыстың Ұлы күні - саналы ғұмырында үл­кен жүректі ұстаз болған аб­зал әріптес, сыйлы жолдас болған марқұм Мүнира Тә­ кайқызы Тәжіғалиеваның туған күні. Зейнет жасына жетер-жетпестен өмірден озған аса аяулы жанның нұрлы бейнесін сағынышпен еске аламыз. Тәрк етсең де, ұлы өмірдің кемесін, Ел есінен кетер емес елесің. Ұлағатты ұстаз едің ұрпаққа, Бағындырып берген білім белесін. Ажалына Жаратқанның жіберген, Жаратылған ажалдылар не десін... Саған жақын адамдардың сонда да, Жүрегінде өмір сүре бересің.

Еске алушылар: облыстық М.Өтемісұлы атындағы сауықтыру мектеп-интернатының қоғамдық-гуманитарлық пәндер әдістеме бірлестігінің мұғалімдері Бөкей ордасы ауданы Саралжын ауылының тұрғыны болған аяулы ана, асыл жар Полина Бақытқызы Сақуова егер де ортамызда болса, 23 наурыз күні 40 жасқа толар еді. Сағындым, ана, өзіңді, Мейірім тұнған көзіңді. Түсіндім келмейтініңді, Естімей жылы сөзіңді. Сағындым, ана, сағындым, Алла ісіне бағындым. Күлкімді ерте ұрлаған Тағдырға сонша не қылдым? Жаны жәннатта, иманы жолдас болсын!

Қазталов ауданы, Талдықұ­ дық ауылы­ның тұрғыны бол­ған сүйікті жар, асқар таудай әкеміз Серік Рамазанұлы Иман­ғалиев егер тірі болса, 24 наурызда 60 жасқа толып, ортамызда ойнап-күліп отырар еді. Жан-жүрегі жұмсақ, адамгершілігі жо­ғары, ортасына, ағайын-тумаға сыйлы әкеміздің өмірден өткеніне 2 жыл болды. Орны ойсырап тұрса да, нұр бейнесі көзден кетсе де, көңілімізде мәңгі қал­ған әкеміздің жаны жәннат­та болғай деп дұға арнаумен келеміз. Жан әке, мейірімді ең, кемеңгер ең, Өзіңе небір байлық тең келер ме?! Амал не, бізді тастап кете бардың, Сағынды жарың, ұл-қыз, немерелер. Иманы жолдас болсын, Алланың рақымына, Пай­ғам­ бардың ша­пағатына бөленсін дейміз сағынышпен.

Еске алушылар: жан жары Айсұлу, ұл-келіндері Берік-Бекзат, Марат-Гүлден, қызкүйеу баласы Орынбасар- Жанат, немере-жиендері Он жыл бойы бірге оқыған, құрбыларының алды болып, үнемі сынып старостасы бол­ған досымыз Шәңгерей Уәли­ ұлы Ғаббасов тірі болса, 55 жасқа толар еді. Жақсылығын ешкімнен аямаған, үлкенге ізет, кішіге ілтипат көрсете білген досымыз арада қанша уақыт өтсе де, біздің көңілі­ мізден кетер емес. Аяулы бей­несі ешқашан да ұмытылмай­ ды. Артында қалған жан жары мен әлпештеп өсірген қыздарына амандық тілей отырып, төмендегі өлең жол­ дарын бағыштағым келеді: Болмысы өзгелерден бөлек еді, Қиналғанға көмегін берер еді. Шәңгерей – бірге оқыған сыныптасым, Тірі болса, 55-ке келер еді. Досымның жоқтығына қиналамын, Уақыт өте есіме жиі аламын. «Жақсының өзі өлсе де, аты өлмейді», Жаны оның жәннатта дей аламын.

Еске алушы: сыныптас досы Ғалия Шапенқызы Бөкей ордасы ау­даны Би­сен ауылы Көктерек бөлімше­ сінің тұрғыны болған әкеміз Ғалымжан Боранбаевтың өмірден озғанына 1 жыл, анамыз Айсұ­ луға 5 жыл болуына орай сағынышпен еске аламыз. Асқар таусың, орны бөлек өмірде, Сағынумен күндер жылжып өтуде. Алдымыздан шығар ма деп күлімдеп, Ұл-қыздарың, немерелер күтуде. Әкеміз бен анамызға арналған ас беру дастарқаны 30 наурыз күні сағат 12.00-де Бестөбеде өтеді.

Сағына еске алушылар: ұлы Біржан, жұбайы Нұржан және қайын жұрты Хабарландыру Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің Батыс Қазақстан облысы бойынша департаменті «Стройтех» ЖШС-ның кірме жолдары қызметі бойынша тарифін және тарифтік сметасын бекітуге ұсынылған өтініміне байланысты жария тыңдау өткізеді. Жария тыңдау 2014 жылдың 14 сәуірінде сағат 11.00-де Орал қаласы, Пойменная көшесі, 2/3-үй мекенжайында өтеді. Келемін деушілерге есік ашық.

Еске алушылар: ұл-қыздары, немере-жиендері Жәнібек ауданында ұзақ жылдар табысты қыз­ мет атқар­ған ұстазымыз және сынып жетекшіміз Иманғалиева Биғайша Ержанқызының қайтыс болуына байланысты ағайын-тумаларына қайғы­рып көңіл айтамыз. Оқушылары: Махамбет, Серік, Исмағұл, Қарлығаш, Ғалия, Сәлім, Роза, Таня, Жамал, Қалес

хат-хабар oral_oniri@inbox.ru

Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Қазталовтағы тоғызқұмалақ турнирі

Қанжығалары майланып қайтты

Осыдан біразырақ күн бұрын Қазталов ауданында тоғызқұмалақтан жасөспірімдер арасындағы Батыс Қазақстан облысының біріншілігі мәреге жетті.

Осыдан біразырақ уақыт бұрын Қостанай қаласында Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындары арасында студенттердің V қысқы универсиадасы өткен болатын. Шаңғы, президенттік көп са­ йыс, қысқы бағдарлау, футзал, пауэрлифтинг, армрестлинг және гір спорты түрлерінен өткізіл­ген шараға Жәңгір хан атындағы Ба­ тыс Қазақстан аграрлық-тех­ника­ лық университетінің студентте­рі де қатысып, өз бақтарын сынады. Университет намысын ту еткен спортшыларымыз гір тасын көте­ ру мен армрестлинг бойынша сынға түсті. Айтулы додада гір тасын әуеге қақпақылдай көтерген құрыш білекті жігіттеріміз 13 құ­ рама команда ішінен суырылып

Жарысқа облыс аудандары мен Орал қаласының оқушылары қатыс­ты. 100-ден аса тоғызқұмалақшы бақ сынаған чемпионатқа Шыңғыр­лау аудандық балалар мен жасөспірімдер спорт мектебінің оқушылары Айдарбек Байтенов, Ермахан Мұратов, Сержан Қайырханов қатысып, жақсы көрсеткішпен қайтты.

шығып, 5-орынға табан тіреді. Арм­ рестлинг бойынша жігіттер мен аруларымыз командалық есепте ІІІ орынды жеңіп алды.

- Жарыс қорытындысы бойын­ша ұлдар арасындағы армрест­ лингтен Мирамбек Абдраупов универсиада чемпионы танылса, Алтаир Асанов күміс жүлдегер, Нұрлыбек Науханов қола жүлде­ гер атанып, абыройымызды асқақ­ татты. Ал қыздар арасындағы бә­секеде Д.Төлепқалиева мен М.Ака­ шева ІІ және ІІІ орындарды бөліс­ті. Қыздарымыздың бұл спорт

түрінен биыл алғаш өнер көрсет­ кенін ескерсек, бұл – тамаша же­ тістік. Гір спорты бойынша Фурман Владиславтың қанжығасы майла­ нып, жүлдегер болып оралды, дейді команда жаттықтырушысы, дене тәрбиесі кафедрасының доценті Н.Коломоец.

Айнұр БАЗАРОВА, Жәңгір хан атындағы БҚАТУ-дың баспасөз хатшысы

«Ойын ойға жетелейді» Жақында қаламыздағы №6 «Шолпан» балабақшасының «Балдырған» және «Балбөбек» топтары арасында әкелер мен бөбектер арасында ұлттық ойындарға арналған сайыс ұйымдастырылды. Сайыскерлер өздерін таныстырып, әр топ ұрандарын айтып «Арқан тартыс», «Теңге алу», «Күш сынаспақ», «Тіреспек», «Асық ату» сияқты қазақтың ұлттық ойындарын ойнады. Нұрасыл мен Альбина қазақтың ұлттық биін мың бұрала билесе, Асылбек Ханкелді «Ойыншықтар» әнін балалық әуезді үнімен жеткізе білді. Сайыс соңында бүлдіршіндерге сыйлықтармен қоса «Ойын ойға жетелейді» атты кітап табыс етілді.

Аэлита РАЙСОВА, Орал қаласы

Ғаламтор балабақшаға да керек Елбасымыздың биылғы Жолдауындағы жағымды жаңалықтың бірі - балалардың 2020 жылға дейін мектепке дейінгі тәрбие беретін орындармен толық, яғни 100 % қамтылуы деп ойлаймын. «Балапан» мемлекеттік бағдар­ ламасы аясында Бөрлі ауданы Қызылтал ауылында 2012 жылы 320 орындық «Өркен» балабақ­ шасы ашылды. Балабақшада ин­форматика пәні оқытылады. Мұн­да бүлдіршіндерге барлық жағдай жасалған. Қазіргі кезеңде мектеп­ке дейінгі мекемелерде ақпарат­ тан­дырудың кешенді жоспары

23

жасалуда. Яғни балбақшаларда компьютерлік сауаттылыққа қо­са, ғаламтор (интернет) желісіне ену қажеттігі туындап отыр.

XXI ғасыр – ғылым мен техни­ка­ның қарыштап дамыған дәуірі. Заман ағымынан қалмай, жаңа ғасыр балалары да техниканы меңгеріп, жаңашылдыққа ұмты­лу­да. Қоғам көзқарасы ауқымды,

ойы ұшқыр тұлғаны қалыптасты­ руды үздіксіз ізденіс үстіндегі жаңа тұрпатты мұғалімге бағыт­ та­ғандықтан, әр сабақты шығар­ машылықпен тартымды өткізуге тырысамыз. Балабақшада ақпа­раттық ортаны жасақтау балалар­дың тек компьютерге қызығушы­ лығын арттырып қоймай, үлкен шығармашылық ізденіске жетелегені дұрыс.

М.АМАНТҰРЛИН, тоғызқұмалақшылар бапкері, Шыңғырлау ауданы Тұрғындар назарына! «Батыс Қазақстан облысы бойынша Жылжымайтын мүлік орталығы» РМҚК (әрі қарай – ЖМО) мемлекеттік қызметтер: «Жылжымайтын мүлік объектілерінің техникалық паспортын беру» ЖМО мен ХҚКО арқылы қалыпты және жеделдетілген түрде көрсетілетіні, «Міндетті мемлекеттік тіркеуге жатпайтын жылжымалы мүлік кепілін тіркеу және міндетті мемлекеттік тіркеуге жатпайтын жылжымалы мүлік кепілін тіркеу туралы куәліктің телнұсқасын беру» ЖМО мен ХҚКО арқылы және «Екінші дәрежелі банктер ақпараттық жүйесімен бірлесіп, «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы көрсетілетіні, «Міндетті мемлекеттік тіркеуге жатпайтын жылжымалы мүлік кепілі бойынша анықтама беру» «электрондық үкімет» веб-порталы арқылы электрондық нысанда ақысыз түрде көрсетілетіні туралы хабарлайды.

2014 жылғы 28 наурызда Орал қ., Д.Нұрпейісова көш., 16/2-үй әкімшілік ғимаратта барлық жеке және заңды тұлғаларға жоғарыда аталған мемлекеттік қызметтер көрсету барысында туындайтын мә­се­ лелер бойынша «Ашық есік күні», сонымен қатар «Жастарға патриот­ тық құндылықтарды сіңіру» тақырыбында семинар ЖМО өткізеді. Се­минардың басталу уақыты – 10.00. Барлық тұрғындарды аталған ша­ раларға қатысуға шақырамыз.

“Лукпанов” ШҚ, конкурстық басқарушысы (БҚО, Зеленов ауданы Кушум с., Антонов көшесі, 2-үй, 1-пәтер, СТН 650225301780) осы мекенжай бойынша тіркелген борышкердің мүлкін бағалау бойынша қызметті сатып алу жөніндегі конкурсты жариялайды. Борышкерге тиесілі мүлік құрамы: БҚО, Зеленов ауданы, Пуста­баев қыстағында орналасқан мал шаруашылығы кешені, жер телімі бар тұрғын үй, қой ірі қара қоралары, асхана, қанағаттанарлықсыз күйдегі трактор Т 4, 3 д; комбайн СК-5, 2 д; МТЗ-80, 1 д, ДТ-75, 1 д, К-700 1 д, ЗИЛ - 3 д. Конкурсқа қатысу үшін өтінімдер осы хабарламаны жариялаған күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде БҚО, Орал қ., Еуразия даңғылы, 108-үй, дәріхана ғимараты тел.: 8 (7112) 283014, 500273, ұялы тел.: 87015215113 мекенжайы бойынша сағат 9.00-ден 17.00-ге дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 13.00-ден 14.00-ге дейін. Конкурсты ұйымдастыру бойынша шағымдар БҚО, қаржы депар­ таменті, Орал қ., Некрасов көшесі, 30/1 мекенжайы бойынша сағат 9.00-ден 18.30-ға дейін қабылданады, түскі үзіліс сағат 12.30-дан 14.00ге дейін, б.т. 8 (7112) 512545, электрондық пошта Taxwest@mgd.kz

Қазақстан Республикасы “Динамо” ДСҚ “Мамандандырылған оқу орталығы” ЖШС БҚО филиалы

Айнұр ҚАНАТОВА, Қызылтал ауылы, Бөрлі ауданы

«ОРАЛ ӨҢІРІ» Батыс Қазақстан облыстық қоғамдық-саяси газеті. 090000, Орал қаласы, Мұхит көшесі, 57/1. Е-mаіl: оral_oniri@inbox.ru Меншік иесі: «Жайық Пресс» ЖШС Бас директор

Жантас Набиоллаұлы САФУЛЛИН

Бас редактор Бауыржан ҒҰБАЙДУЛЛИН Редакция алқасы: Есенжол Қыстаубаев, Сырымбек Тұяқов (бас редактордың орын­ба­са­р­лары), Жаннат ЕСПОЛАЕВА (жауапты хатшы), Тоқтар КЕНЖЕҒАЛИЕВ (қоғамдық-саяси бөлім), Қазбек ҚАБЖАНОВ (арнайы тілші), Сәкен ӘБІЛХАЛЫҚОВ (экономика бөлімі), Нұрлыбек РАХМАНОВ (гуманитарлық бөлім). Меншікті тілшілер: Тілес ЖАЗЫҚБАЙ (Ақжайық ауданы) Нұрымбек Жапақов (Жәнібек ауданы) Өмірзақ Ақбасов (Жаңақала ауданы) Серік Жұмағалиев (Қазталов ауданы) Мүсірбек Айташев (Сырым ауданы)

8-711-42-21-720, 8-711-35-21-770, 8-711-41-21-755, 8-711-44-31-468, 8-711-34-31-126

Телефондар: Бас редактор 51-25-80, Бас редактордың орынбасарлары 24-17-08, 51-18-08,

Жауапты хатшы 50-83-99. Жарнама қабылдау тел/факс: 51-51-09; Бухгалтерия 50-63-99.

Газет ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2006 жылғы 4 мамырда тіркеліп, №7201-г куәлігі берілген

Е-mail: zhaikpress@inbox.ru Қолжазбаларға пiкiр айтылмайды және пай­­да­ла­ныл­маған хат автор­ларына жауап қай­та­рыл­май­ды. Деректердің дәлдiгi үшiн автор жауап­ты. Жарияланым авторларының пiкiрлерi ре­дак­ция көз­­қара­сын бiл­дiр­мейдi. Редакция тап­­сы­ры­сы­мен ­жа­зыл­ма­ған мате­риал­дар үшін қаламақы тө­лен­бейді. «Орал өңірінде» жа­рия­­лан­ған материалдарды сілтемесіз көшіріп ба­ су­ға бол­­май­­ды. Мақалалар электрондық нұсқада қабыл­да­на­ ды. Ж белгісімен жарияланған материалдар ақылы болып есептеледі.

Газет облыстық «Орал өңірі» га­зе­тi редакциясының компью­тер­­лiк орталығында терiлiп, бет­­тел­­дi. "Жайық Пресс" ЖШС баспаханасында басылды Индексі: 65428 Таралымы: 16645, 6 баспа табақ. Газет аптасына үш рет шығады. Корректорлар: Н.СҰЛТАНОВА, Д.шанкишева, ж.жайлауова Кезекшi редакторлар: А.жұмаева, н.сафуллин

24

керуен сарай Бейсенбі, 20 наурыз 2014 жыл

Мерекелік фестиваль

oral_oniri@inbox.ru

Құттықтаймыз! Жаңақала ауданының тұрғыны асыл жар, аяулы анамыз Меңдіғаным Қажеденқызы БЕКМҰ­ ХАНОВАНЫ мерейлі 75 жасымен шын жүректен құттықтаймыз!

Ардақты ана, құтты болсын 75 жасың, Ұл-қызыңа ерекшесің, жалқысың. Әкемізбен ғасыр тойға жетіңіз, Көңілдерің қуаныштан шалқысын. Таяуда Жастар мәдениет сарайында қала мектептері оқушылары шығармашылығының «Нұр себеле, Наурызым!» атты фестивалі өтті. Фестиваль аясында балалардың қолөнер көрмесі және концерт ұйымдастырылды. Фестивальді өткізуге мұрындық болған қалалық мектептен тыс жұмыс орталығының директоры Үміт Шадееваның айтуынша, бұл шара жыл сайын өтеді және барлық мектептер атсалысады. Шара­ ның мақсаты – балаларды ата-бабадан мирас болып келе жатқан қолөнерді жалғастыруға және дамытуға баулу.

- Көрмеге 31 қалалық мектеп, екі мектептен тыс жұмыс орталы­ғы және С.Ғұмаров атындағы көр­ кемсурет мектебі оқушыларының жұмыстары қойылды. Қолөнер жұ­мыстарының ішінде түрлі гобелендер, кестелер, былғарыдан, жүннен, қағаздан, бисерден, ағаш өңдеу арқылы, қаңылтырдан және аралас техникадан жасалған заттар бар, - дейді қалалық мектептен тыс жұмыс орталығының педагогы Гүлжауар Жұмабайқызы. Көрмедегі қазақтың қобызы, «Ал­тын адам», киіз үйлер, жайлау көрінісі, қазақтың ұлттық құрал-

жабдықтары, түрлі әшекей бұйым­ дар көпшіліктің көз жауын алды. Небәрі 10-14 жас аралығындағы ба­лалардың өнеріне көрмені тама­ шалаушылар ризашылығын білді­ріп жатты. Көрмеден соң фести­валь гала-концертпен жалғасты. Кон­цертте Қазақстан халық ассамб­лея­ сының мүшесі, «БҚ облыстық орыс мәдени орталығының» төрағасы С.Погодин сөз сөйлеп, мерекемен құттықтады. Қалалық мектептер­ дің өнерлі өрендері әр түрлі ұлт өкілдерінің ән-күйінен мерекелік шашу шашты.

Ақмоншақ ЖҰМАЕВА

Үйрек атып қайталық... Биылғы көктемгі аңшылық 29 нау­рызда басталып, бар болғаны 15 күнге үйрек атуға рұқсат етіледі. Әуесқой аңшылар арнайы бекітілген алқаптарда тек жабайы ата үйректерді ғана атып ала алады. Бекітілген аңшылық алқаптарда жабайы ата үйректерді ату үшін жолдаманы және рұқсат қағазын қала бойынша «Оружейный двор», «Арсенал» дүкендерінен және аңшылық шаруашылықтарының ау­мағынан алуға болады. Бұрын аңшылық жасау үшін бекітілген Қазақстан Республикасының салық заңдылығына сәйкес жыл сайын тіркеліп, мемлекеттік баж салығын төлеу керек болса, биылдан бастап бұл қағида өзінің күшін жойғанын аңшылардың естеріне сала кеткен жөн. Аңшылар куәлікті (екінші

нұсқасын) жаңадан алған кезде немесе жоғалтып қайтадан ауыс­ тырған кезде ғана 3700 теңге (АЕК) төлеуге тиісті. Осыдан кейін мемлекеттік баж салығы 10 жылға дейін қолдануға болады.

Аманкелді ЕЛАМАНОВ, Батыс Қазақстан облыстық жануарлар дүниесін қорғау, өсімін молайту және пайдалану инспекциясының бас маманы

Газеттің келесі саны 27 наурыз, бейсенбі күні шығады.

Облыстық қазақ драма театрының наурыз айындағы репертуары 28 наурыз Б.Мұқай тов з С.Уахи 26 науры “Сергелдең болған серілер” іште...” ер п се р кө (комедия) “Алтын я) (комеди Басталу уақыты: 18.00 .00 8 1 : ты уақы Басталу з Б.Мұқай Томанов 30 наурыз М.

30 науры көп үй” ы й о “Ақ пен қара” “Т а гі) р те (д ма) (ер : 17.00 ты: 12.00 уақыты у л та Басталу уақы Бас

Құттықтаушылар: жұбайыңыз Қапсих, балаңыз Жаслан, қызыңыз Аққатша, бала-келініңіз Асылбек-Дидар, немерелеріңіз Ерлан, Динара, Ақылбек, Асыланбек, Абднұр Орал қаласында тұра­тын анамыз, апамыз, құ­дағиымыз Бибі Мұқа­ тайқызы Қалиеваны 65 жасқа толу мерейтойымен құттықтаймыз. Деніне саулық, қажымас қайрат тілеп, немере-шө­ берелерін бағудан басқа қиындық көрмегей дейміз. Ақ айдынға салып бақыт кемесін, Жарқын жүзбен, қуанышпен келесіз. Құтты болсын алпыс бесің, анашым, Өзіңізді бір Құдайым демесін. Игі тілекпен: балаларыңыз, немере-жиендеріңіз, бауырларыңыз, құда-құдағиларыңыз

Бөкей ордасы ауданы Бисен ауылы Бесқұдық елді мекенінің тұрғын­ да­ры құрметті құдамыз Берік НӘСІПҚАЛИҰЛЫН 50 жасқа толған мерейлі туған күнімен, құдағиы­мыз Бибісара БАЙМҰ­ РАТҚЫЗЫН мүшел жас – 49 жасымен құттықтай­ мыз! Бақытты да шаттық ғұ­мыр, зор денсаулық, мол бақыт, көктем күніндей көңіл тілейміз, ағайын-туыс пен дос-құрбының ортасында, балаларыңызбен қуаныш-шаттыққа кенеле беріңіздер! Тілейміз сіздердің амандығын, Көрмеңіз бұл өмірдің жамандығын. Жайылған жапырақтың саясында Бұйырсын қызығын көру ұрпағыңыздың.

Игі тілекпен: құда-құдағиыңыз БолатайҰлмекен, балаларыңыз ЖалғасАқжарқын, жиеніңіз Келбет

Ақжайық ауданының Базартөбе ауылында тұ­ ратын аса құрметті әкеміз Сүйіндік Елекешұлы Еркашевті 70 жасқа то­ лу мерейтойымен шын жүректен құттықтаймыз. Денсаулық, ұзақ ғұмыр тілеп, төмендегі өлең шу­ мақтарын арнаймыз. Тарылмасын, жан әке, тынысыңыз, Таси берсін әманда ырысыңыз. Немереңіздің келіні сәлем етіп, Шөбереңіздің қолынан су ішіңіз.

Тілек білдірушілер: қыз-күйеу балаларыңыз Бақыт-Жәрдем, ГүлмираАслан, жиендеріңіз Нұрсана, Айсана Қазталов ауданы Қо­шан­көл ауылының тұр­ғы­ны адал жар, асқар тау әке, сыйлы ата Баянғали Қажғалиевті мерейлі 60 жасымен шын жүрек­­тен құттықтаймыз! Ден­ сау­лығыңыз әрдайым мықты болып, анамызбен бақытты өмір сүріп, жүрегіңіз қуаныш пен нұрға толсын. Құтты болсын осынау мерейлі шақ, Келе берсін басыңызға бақыт пен бақ. Қызығын бұл өмірдің көре берші, Ешқашан көңіліңе түспесін дақ.

Игі тілекпен: зайыбыңыз Мәнсия, бала-келіндеріңіз Нұрғали-Нұрсәуле, Аманжол-Гүлжазира, қыз-күйеу балаңыз Оралбек-Фариза және немерелеріңіз Орал қаласының кіш­кентай тұрғыны сүйкімді немереміз, сүйікті жиені­ міз Жаннұр Замирқызы СҮЛЕЙМЕНДІ 3 жасқа то­лу қуанышты туған күні­ мен құттықтаймыз! Қызғал­ дақтай құлпырып өсіп келе жатқан Жаннұрға аппақ жол тілейміз. Немереміз елден ерек тамаша, Жүрегінің соғуы да жаңаша. Шәйға салған қант секілді ерисің «Ата» деген бір сөзіне балаша. Әулетіміздің еркесі болып өсіп келе жатқан кішкене балапанымыз тек қуанышқа бөлей берсін!

Құттықтаушылар: ата-әжең СүлейменКүміс, нағашы ата-нағашы әжең ҚайратАлтын, әкең мен анаң

www.zhaikpress.kz

Құрметті оқырман! Ғасырға жуық тарихы бар об­лыстық «Орал өңірі» мен «Приуралье» газеттерінің, сондай-ақ ау­дандық газеттердің электрондық нұсқасын www.zhaikpress.kz сайтынан оқи аласыздар. Сонымен қатар күн сайын­ғы жаңа­лықтармен танысуға да мүм­кіндік бар.