PR OJ E CT
Van vleugel tot speeltuin
Ontwerpen met restafval is voor het milieu een welkom standpunt, daarbij kan het bijzondere bouwwerken opleveren. Middels dit principe heeft 2012Architecten al meerdere ontwerpen gemaakt, zoals het Miele ruimtestation en de Espressobar in de hal van de voormalige faculteit Bouwkunde in Delft. In 2007 werd het bureau gevraagd een speeltuin in Rotterdam Noord te ontwerpen. Omdat voor projectarchitecten Césare Peeren en Jeroen Bergsma het te hergebruiken materiaal centraal staat, is aan het begin slechts een schematische analyse van de locatie gemaakt. Het ontwerp voor de ‘Wikado’ kwam pas tot stand na het besluit om afgedankte windmolenwieken te gebruiken. Vervolgens was het van belang om “goed te luisteren naar het materiaal”, aldus Peeren. Dit kwam neer op het niet kapot maken, maar minimaal bewerken om de bestaande eigenschappen te behouden. Zo zijn de wieken slechts doorgezaagd en voorzien van kruipgaten. Want naast dat ze weersbestendig zijn en gemakkelijk zijn te onderhouden, is hun belangrijkste kwaliteit dat ze een ruimte omvatten die groot genoeg is om in te kruipen. Deze ruimte is voor kinderen een sensatie om te ontdekken, zich in te verstoppen en elkaar te achtervolgen. Tussen de beige sociale woningbouwblokken lijken de vijf windmolenwieken toevallig neer te zijn gevallen. Maar schijn bedriegt. De compositie komt voort uit wensen van de opdrachtgever, de veiligheidseisen van het Keurmerkinstituut en de al dan niet vaste plaats van aanwezige elementen. Zo zijn de wortels van de twee grote kastanjebomen gemeden, zijn twee glijbanen opgenomen in het ontwerp en is een groot aantal stoeptegels op hun kant teruggeplaatst als een voetpad tussen de houtsnippers. Een enorme bestaande betonnen plaat is omgetoverd tot een pannaveld, een klein verhard voetbalveld. Rondom staan vier halve molenwieken (een uitkijktoren, een torenflat, een glijbaantoren en een watertoren) waartussen een net is opgespannen. Hierdoor kan de bal worden rondgespeeld zonder dat hij over de schutting gaat en bij de buren belandt. De vier andere wiekhelften met taps toelopende einden, zijn ingezet om de locatie op te delen, de entree van de speeltuin te markeren en de verschillende wieken met elkaar te verbinden.
Speeltuin Wikado in Rotterdam door 2012Architecten 1
Elk jaar worden zo’n tweehonderd windmolenwieken afgedankt, in stukken gezaagd en verbrand. 2012Architecten heeft vijf wieken voor dit onfortuinlijke einde behoed door ze te transformeren in speeltoestellen. Dit heeft geleid tot een originele speeltuin met een spannende binnenwereld, die navolging verdient. Merel Pit Foto’s Allard van der Hoek
1 Vijf afgedankte windmolenwieken zijn toegepast in een speeltuin die is ontworpen door 2012Architecten. Op de ondergrond liggen houtsnippers, waardoor er een egaal vlak onstaat die de wiekensculptuur benadrukt. 2 Bovenop één van de afgezaagde wieken die dienst doet als uitkijktoren, is een oude F16 cockpit geplaatst. Deze stond al jaren als gadget op het bureau in afwachting van een goede bestemming. 2
68 de Architect, september 2009
69
Plattegrond zand houtsnippers nike-grind veiligheidszone
1
2 1 De speeltuin wordt omringd door de sociale woningbouw van Rotterdam Noord. Omdat de buren in het verleden klaagden over voetballen die aan hun kant van de schutting belandden, zijn er netten gehangen tussen de vier torens rondom het pannaveld.
70 de Architect, september 2009
Eén wiek is nog geheel intact. Deze wordt gebruikt als picknicktafel, kruipruimte en afvoer van het water dat via een pomp uit de naastgelegen toren klettert. Daarnaast scheidt hij de zandbak voor de kleine kinderen van de rest van de speeltuin. Opvallend is dat niet alle speeltoestellen door de architecten zijn ontworpen of hergebruikt. Enkele elementen zijn nieuw. “Schommels zijn niet meer te ontwerpen, die zijn al helemaal doorontwikkeld”, is Peeren van mening. En aangezien hij ze wel belangrijk vindt, zijn in de speeltuin verschillende soorten toegepast. Op verzoek van de opdrachtgever staat er ook een grote bol van gekleurde stangen waar de kinderen op kunnen klauteren. De schommels en de bol zijn van grote toegevoegde waarde voor het speelplezier. Het is echter een gemiste kans dat ze niet zoals het pannaveld, de zandbak en de glijbanen, zijn geïntegreerd in de wiekensculptuur.
De kracht van het ontwerp is noch de compositie, noch de ongebruikelijke speeltoestellen, maar het materiaalgebruik en de behandeling daarvan. Tot nu toe heeft het hergebruik van restafval 2012Architecten unieke bouwwerken opgeleverd. Maar de stroom van afgedankte wieken is groot genoeg om jaarlijks veertig van soortgelijke sculpturen te realiseren. Een eenmalige toepassing is daarom een prijzenswaardig initiatief, maar nog geen constructieve oplossing voor het afvalprobleem. In elke stad een netwerk van meerdere Wikado’s zou pas de volledige potentie van dit plan benutten. Rotterdam valt de eer toe hiermee te zijn begonnen.
Speeltuin Wikado, Rotterdam
2 De wieken zijn groot genoeg
Opdrachtgever Kinderparadijs Meidoorn, Rotterdam Ontwerp 2012Architecten, Rotterdam Projectarchitecten Césare Peeren, Jeroen Bergsma Medewerkers Jos de Krieger Adviseur constructie Gebr. Kraaijeveld, Barendrecht Aannemer Gebr. Kraaijeveld, Barendrecht Vloeroppervlakte ca 1300 m2 Voorlopig ontwerp juni 2007 Definitief ontwerp mei 2008 Aanvang bouw juni 2008 Oplevering oktober 2008 Bouwsom inclusief installaties €277.080 excl btw Bouwsom inclusief installaties €342.074 incl btw
voor kinderen om in te kruipen. Op punten waar twee wieken bij elkaar komen, ontstaat er een haast surrealistische binnenwereld die voor kinderen spannend is om te onderzoeken. 3 De speelruimte voor de kleine en voor de grote kinderen is gescheiden door de picknicktafel, die tevens dienst doet als kruipruimte en afvoer van het water dat uit één van de torens via een 3
pomp naar beneden klettert.
P R O J E C T Speeltuin Wikado in Rotterdam 71