Η ελληνική επανάσταση του 1821 στηρίχτηκε εκτός των άλλων στον απόηχο των επιτευγμάτων των ένδοξων προγόνων, οι οποίοι ενέπνευσαν τον θαυμασμό και την αυτοθυσία των ξένων αλλά και των Ελλήνων μορφωμένων, οι οποίοι πίστεψαν ότι το έπος του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας μπορεί να αναστηθεί. Ερευνούμε τους δαιδάλους του αγώνα τους μέσα από την Ιστορία και τη λογοτεχνική φαντασία.
Ευρενητική εργασία 2013-2014 βασισμένη στο βιβλίο: “Η Αηδονόπητα” του Ισίδωρου Ζουργού, Πατάκης, 2008
Οι φιλόλογοι Κουμούτσου Ναταλία Καζάνη Ελίνα Πατατούκαw Αλέξανδρος Πετσανά Ηρώ
Αντικείμενα μελέτης:
1. 2. 3.
Φιλελληνισμός ως μέσο διάδοσης και ενίσχυσης του ελληνικού αγώνα Ρομαντισμός: Ρίζες του κινήματος και συμβολή του στον αγώνα Λογοτεχνία, Ζωγραφική Βιογραφίες σημαντικών φιλελλήνων καλλιτεχνών Ιδιαίτερη μνεία στους: Delacroix, Αδαμάντιο Κοραή, Έντουαρτ Έβερετ
Φιλελληνισμός 1. 2.
Συναισθηματική και έμπρακτη αλληλεγγύη προς τον ελληνικό αγώνα Μαρτυρείται ήδη από το 1761 και κορυφώνεται στα τέλη του 18ου αι. Ευρώπη Αμερική
Μορφές: 1. 2. 3. 4.
Πολιτική Κοινωνική Φιλολογική Εικαστική
Ευρώπη
“Γιατί και πώς στην Ευρώπη;”
Α. Οι επαναστατικές ιδέες είχαν ήδη διαμορφωθεί και ωριμάσει μέσα στη «μήτρα» του Διαφωτισμού (Γαλλική επανάσταση) Β. Ως διαμαρτυρία απέναντι στις συντηρητικές και καταπιεστικές κυβερνήσεις της Ευρώπης Γ. Άνθηση των αρχαιοελληνικών σπουδών Δ. Έξαρση του ρομαντισμού
Ρομαντισμός
Καλλιτεχνικό κίνημα
18ος αι., Δυτική Ευρώπη (Μ.Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία)
Κύρια χαρακτηριστικά: Συναίσθημα αντί της λογικής Ελευθερία στη φόρμα
1. 2. 3. 4.
Πρόκληση ισχυρής συγκίνησης, Δύναμη της Φαντασίας Αντίθετος πόλος του κλασικισμού
Ρομαντικοί Καλλιτέχνες
Λογοτεχνία: Λόρδος Βύρων, Βίκτωρ Ουγκό, Καζιμίρ Ντελαβίν (Γαλλία)
Πέρσι Σέλλει, Ουίλλιαμ Μπλέικ (Αγγλία)
1.
Λογοτεχνική σχολή Sturm und Drang (Θύελλα και Ορμή)
Εναντίον του στείρου ορθολογισμού και των κανόνων έμφαση στην εκδήλωση συναισθημάτων μέσα από την τέχνη επανάσταση κατά του γαλλικού κλασικισμού και των λογοτεχνικών συμβάσεων
Γκαίτε,
Χέλντερλιν,
Φ.Σίλερ,
(Γερμανία)
2. Μουσική: Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, Φεντερίκ Σοπέν
Γιόχαν Στράους,
Γιοχάνες Μπραμς
3. Εικαστικές τέχνες:
Γκόγια (Ισπανία),
Τέρνερ, (Αγγλία) 1816
«Η 3η Μαΐου 1808» Ένα πανόραμα της Βενετίας , Ουίλιαμ Τέρνερ
Η γαλλική φρεγάτα «Μέδουσα»,
Ζερικώ, 1816
Ντελακρουά
Γάλλος ρομαντικός ζωγράφος του 19ου αιώνα Εμπνεύστηκε από την Ελληνική και τη Γαλλική Επανάσταση
Τα δύο κορυφαία έργα με θέμα την ελληνική επανάσταση:
«Η Σφαγή της Χίου» Εκτίθεται στο παρισινό Σαλόνι το 1824
Μεσολόγγι Εκτίθεται το 1826 στο πλαίσιο μιας έκθεσης αφιερωμένη στη θυσία των Ελλήνων
Πως εκδηλώθηκε στην πράξη ο Φιλελληνισμός: Α. Εθελοντές: Σε αριθμό: 1.200 (Γερμανοί, Γάλλοι, Ιταλοί, Πολωνοί, Ελβετοί, Βρετανοί, Ούγγροι, Ρώσοι, Σουηδοί, Δανοί, Ισπανοί, Αμερικάνοι) Β. Κομιτάτα (φιλελληνικές επιτροπές) Αρχικά: Ελβετία, Γερμανία Αργότερα: Ολλανδία, Βέλγιο, Σουηδία Καθυστερημένα: Αγγλία, Γαλλία (ανταγωνισμός και πίεση από κυβερνήσεις) και Ηνωμένες Πολιτείες (εκφράζονται ενδοιασμοί) Στόχος: Περίθαλψη του άμαχου ελληνικού πληθυσμού και
ενίχυση με τρόφιμα, πολεμοφόδια, οικονομικούς πόρους
Γ. Δημοσιογραφικές εκστρατείες ενημέρωσης από τον Τύπο Δ. Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (εκθέσεις ζωγραφικής, συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις) Ε. Αντικείμενα καθημερινής χρήσης:
Πιάτα από φιλελληνικό σερβίτσιο φαγητού( περ. 1826-28.)
Φιλελληνικό ρολόι (περ. 1826-28)
Αμερική Έντουαρτ Έβερετ (Edward Everett)
Αμερικανός πολιτικός, διάσημος ρήτορας, κλασικός φιλόλογος
Υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης (1819 είχε επισκεφθεί την Ελλάδα κατά τη διάρκεια περιοδείας του στην Ευρώπη)
Συμμετοχή σε οργανώσεις πολιτών για την οικονομική και πολιτική στήριξη των Ελλήνων, συγκεκριμένα ως γραμματέας της Ελληνικής Επιτροπής της Βοστώνης
Ο πρώτος γνωστός Αμερικανός με λόγιο ενδιαφέρον για την αρχαιότητα
Συναναστροφή με Έλληνες, μεταξύ άλλων και τον Κοραή
(παρουσίαση της συνάντησής του σε κείμενο που δημοσίευσε το 1859 στην εφημερίδα « New York Ledger» και αναδημοσίευσε στο βιβλίο του «The Mount Vernon Papers») Στις σελίδες του ημερολογίου του αναφέρει:
«Αντί να πάμε απευθείας στο Άργος, στείλαμε τις αποσκευές μας, και εμείς λοξοδρομήσαμε προς την Τίρυνθα, τα αρχαιότερα τείχη που σώζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σωστά τα ονομάζουν κυκλώπεια, αφού διαφέρουν πολύ από την πολυγωνική τειχοποιία. Ο κάμπος του Άργους καλλιεργείται λαμπρά. Η θέα του κόλπου και του Ναυπλίου είναι εξαίσια.»
Έλληνες της διασποράς Σπουδές στη Δυτική Ευρώπη Εκπροσώπηση της Ελλάδας στις διπλωματικές συζητήσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις Ενημέρωση των ξένων για την ελληνική πραγματικότητα, τις αιτίες και τον σκοπό του αγώνα Βοηθούν στη μόρφωση του ελληνικού λαού Συμβολή στη διαμόρφωση του Νεοελληνικού Διαφωτισμού Χρηματοδότηση εκδόσεων και συμβολή στην τύπωση βιβλίων με ενδιαφέρον για την ελληνική γραμματεία Εφημερίδες: Spectateur Oriental (Σμύρνη), Σάλπιγξ Ελληνική
Ενδεικτικά αναφέρουμε: Αδαμάντιος Κοραής, Ι. Καποδίστριας, μητροπολίτης Ιγνάντιος Ουγγροβλαχίας, Φιλικοί (προεπαναστατικοί)
Αδαμάντιος Κοραής
(27 Απριλίου 1748, Σμύρνη – 6 Απριλίου 1833 Παρίσι, Γαλλία)
Έλληνας φιλόλογος με βαθιά γνώση του ελληνικού πολιτισμού
Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού
Υποστηρικτής της καθαρεύουσας Σπουδές στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης, στο Μον Πελιέ της Γαλλίας, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
Η φιλολογική του δράση του στο εξωτερικό : (1800)
Εκδίδει τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη Διατυπώνει στα «Προλεγόμενα» τις πολιτικές του απόψεις για τη Δημοκρατία. Επανεκδίδει το «Σάλπισμα Πολεμιστήριον» με γαλλική μετάφραση Δημοσίευση στα γαλλικά της μελέτης με τίτλο «Σχετικά με την παρούσα κατάσταση πολιτισμού στην Ελλάδα» Έκδοση της «Κιβωτού», λεξικό αρχαίων-νέων ελληνικών
Κοραής - Ρήγας παραστέκουν την πληγωμένη Ελλάδα. Αλληγορική λιθογραφία του 19ου αι.
Λίγα λόγια για τον φιλόλογο Γκάμπριελ, ήρωα της Αηδονόπιτας
Αμερικανός, φτωχός, άριστος φοιτητής κλασσικών σπουδών στο Χάρβαρντ Ευαίσθητος, ανυπότακτο-ρομαντικό πνεύμα Απογοητευμένος από τον ανικανοποίητο έρωτά του για την κόρη του πλούσιου άρχοντα που είχε και τον ίδιο σαν παραγιό Φιλέλληνας, με αισθήματα απύθμενης αγάπης προς τους αρχαίους Έλληνες Αποφασίζει να ταξιδέψει στην Ελλάδα της επανάστασης και του αγώνα
Εγώ ο Γκάμπριελ Θάκερεϊ Λίντον, τριτοετής φοιτητής της κλασσικής φιλολογίας, φτωχός μα με ελπίδες για κοινωνική άνοδο ορφανός και υπόχρεος στην οικογένεια Λίντον που με περιμάζεψε και με τάισε ψωμί και καλαμπόκι στο υποστατικό της στα περίχωρα της Βοστώνης… … Έκανα ένα ταξίδι από την άκρη του κόσμου, ένα τρελό όνειρο με σέρνει πίσω του δεμένο χειροπόδαρα, όπως τον Έκτορα το άρμα του Αχιλλέα… …Θυμάμαι ένα απόσπασμα του Πλάτωνα από την Πολιτεία του. «Πρέπει και μεις λοιπόν Γλάυκων να σταθούμε σαν τους κυνηγούς γύρω στο θάμνο με τεντωμένη την προσοχή μας μήπως και μας ξεγύγει από πουθενά η δικαιοσύνη και γίνει άφαντη…».Ναι.Οι Έλληνες μας δείχνουν το δρόμο. Είναι απαραίτητο να πιστέψουμε πως η καινούρια πολιτεία δικαιοσύνης δεν είναι μακριά. Ναι, οι Έλληνες! Ας είχα το ταλέντο του Μπάιρον να τους παραστήσω με τη γραφίδα μου, όταν έρθει η ώρα… σ.34
«Κάθε μαχαίρι που σηκώνεται ψηλά και μπήγεται δεν είναι Ιλιάδα»
«Οι Δαναοί είχαν έρθει τελικά! Ήταν καμιά δεκαριά άντρες καθισμένοι κοντά στο πηγάδι της αυλής, μου φαίνονταν πολύ ψηλοί, τα μαλλιά τους ήταν μακριά, οι πουκαμίσες στο χρώμα του χιονιού, τα γιλέκα σε διάφορα χρώματα, με σχέδια και κεντήματα. Μέσα από τα φανταχτερά ζωνάρια ξεχώριζαν πιστόλες, και μαχαίρια με γυριστές λαβές. (σ.143). Οι Δαναοί ήταν εδώ. Είχαν αφήσει ποιος ξέρει ποια λιβάδια του πόλεμο. Μιλούσαν δυνατά, έλεγαν τα ελληνικά του πολέμου Άγριοι περήφανοι, στολισμένοι πρωτόγονα. (σ.216).» «Απόψε
το βράδυ θα καθίσω δίπλα στους Δαναούς, Θα μάθω πώς κάθονται κατάχαμα, θα χαϊδέψω τα όπλα τους. Θα τους ακούω με προσοχή και θα τους κοιτάω στα μάτια την ώρα της μάχης. (σ. 146)»
Γράμμα προς τον Έντουαρντ Έβερετ Αγαπητέ κύριε καθηγητά και φίλε
Δεν έχουν περάσει παρά ελάχιστοι μήνες από τότε που σας έσφιξα το χέρι για τελευταία φορά στο γραφείο σας στο πανεπιστήμιο. Ήταν την παραμονή της αναχώρησής μου για την Ελλάδα. Και ακόμα θυμάμαι τα λόγια σας: «Οι ανθρωπιστικές σπουδές είναι οι πύλες της ψυχής». Τα πόδια μου δεν έχουν πατήσει ακόμα ζεστά χώματα με μαρμάρινους θεούς, δεν έφτασα ακόμα στη μυθική Αρκαδία, πατάω όμως τα χώματα μιας αρχαίας ελληνικής αποικίας, η Μάλτα ήταν αποικία τους, η αρχαία Μελίτη, πριν την καταπιούν αργότερα η Ρώμη και η Καρχηδόνα. … Υπάρχει μια αξιόλογη βιβλιοθήκη στο σπίτι του Έλληνα που με φιλοξενεί. Οι εκδόσεις του Κοραή που ζει στο Παρίσι… οι «Χαρακτήρες» του Θεόφραστου, η «Ελληνική Βιβλιοθήκη» με Πλούταρχο, Αριστοτέλη Ισοκράτη…
…Μια τόσο παλιά γλώσσα όσο η δική τους, τους ταλαιπωρεί με τη συνθετότητά της και κυρίως με τη μακραίωνη διαδρομή της. Δεν είναι εύκολο κανείς να τα βγάλει πέρα με μια ιδιότροπη γριά αρκετών χιλιάδων ετών γεμάτη από αρκετές λαμπρές μνήμες. Τι μπορείς να κάνεις μπροστά της; Να προσπαθήσεις να γεράσεις όπως εκείνη και να μοιάσεις ή να σαι δισέγγονό της που όμως πρέπει να χει το ίδιο σουλούπι και κείνη να νιώθει υπερήφανη γι αυτό;...Μπήκα στη συνωμοσία τους χωρίς κέρδος και χωρίς φανερό αντίκρυσμα. Οι άνθρωποι πριν να ενεργήσουν έχουν μέσα τους πάντα κάποιες προσδοκίες. Ι.Ζουργός η Αηδονόπιτα, Πατάκης (σ 112-114)