Η κοινωνία στν εποχή του Shakespeare by Λύκειο Παναγούλας

ΒΟΖΑΪΤΗ ΜΑΡΘΑ ΚΑΚΟΛΥΡΗΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΚΑΠΑΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΥΚΟΥΡΕΣΗ ΡΟΥΣΣΑ

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ SHAKESPEARE ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ Βοζαΐτη Μάρθα Κακολύρης Διονύσης Κάπαρη Κατερίνα Λυκούρεση Ρούσσα

Όνομα Ερευνητικής Εργασίας: Shakespeare Όνομα Ομάδας: Shakespeare’s Power Χρόνος συγγραφής: 26/10/2011 έως 18/01/2012 Τόπος συγγραφής: 2ο Γενικό Λύκειο Ζακύνθου

Ευχαριστούμε την κα. Ράμμου Κωνσταντίνα και τον κ. Στραβοπόδη Δημήτρη, επιμελητέςκαθηγητές στην Ερευνητική μας Εργασία, οι οποίοι μας προσανατόλισαν και μας βοήθησαν καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας και της σύνταξης της εργασίας μας. Επίσης θα θέλαμε να ευχαριστούμε τον υπεύθυνο της βιβλιοθήκης του σχολείου μας κ. Φουρνογεράκη Παύλο, καθώς και την θεατρολόγο κα. Αμπελά Μπάρμπαρα. Θα ήταν παράλειψη μας να μην ευχαριστήσουμε την πολύτιμη βοήθεια που μας παρείχε η Δημοτική Βιβλιοθήκη Ζακύνθου.

Περιεχόμενα 3

  

Περίληψη Πρόλογος Κυρίως Μέρος: • Α. Πλαίσιο, μέθοδοι και ερωτήματα της Ερευνητικής Εργασίας • Β. Κεφάλαιο 1: Ιστορικό πλαίσιο του 16ου αιώνα(πολιτική, θρησκεία, κοινωνία) Κεφάλαιο 2: Επιδράσεις πάνω στην ζωή και το έργο του Shakespeare Κεφάλαιο 3: Επιρροή που άσκησε ο Shakespeare στην μεταγενέστερη Αγγλική κοινωνία και τέχνη και η κριτική στο έργο του  Συμπεράσματα- Επίλογος  Βιβλιογραφία  Παράρτημα

Περίληψη

Σε αυτή την εργασία θα αναφερθούμε στο ιστορικό πλαίσιο του 16ου αιώνα, στις επιδράσεις όπου δέχτηκε ο Shakespeare και στα σημαντικά γεγονότα που ενέπνευσαν τον Shakespeare να γράψει μερικά από τα μεγαλύτερα έργα του. Επίσης θα αναλύσουμε τις επιρροές που άσκησε ο Shakespeare στην μετέπειτα Αγγλική κοινωνία, καθώς και την κριτική που δέχθηκε. Αρχικά κάνουμε λόγο για τα σημαντικά γεγονότα της εποχής του Shakespeare που συγκλόνισαν την Αγγλία. Για παράδειγμα ο θάνατος της άτεκνης βασίλισσας Ελισάβετ, αλλά και τα μαρκινά ταξίδια που άρχισαν να κάνουν οι ναυτικοί της Αγγλίας στην Αμερική. Παράλληλα θα επισημάνουμε τις επιρροές που ασκήθηκαν στον Shakespeare πάνω στη ζωή και το έργο του, όπως διάφοροι προγενέστεροι συγγραφείς, αλλά και αξιοσημείωτα γεγονότα του οικογενειακού του περιβάλλοντος όπου τον ώθησαν να γράψει μερικά από τα μεγαλύτερα έργα του. Θα ήταν παράλειψή μας να μην αναφέρουμε τις επιδράσεις που είχε το έργο του Shakespeare πάνω στην Αγγλική κοινωνία, στη νοοτροπία, στον τρόπο σκέψης και στις καθημερινές συνήθειες των κατοίκων της Αγγλίας. Επιπλέον, θα αναλύσουμε τις κριτικές που δέχθηκε ο Shakespeare από τους σύγχρονούς του. Συνοψίζοντας θέλουμε να ελπίζουμε ότι η προσπάθειά μας να βρούμε όσα περισσότερα στοιχεία μπορούσαμε για αυτή την εργασία θα σας ικανοποιήσουν.

Πρόλογος Ως πρόλογο δεν θα μπορούσαμε να πούμε πάρα πολλά. Όλη η έρευνα και εργασία μας βασίστηκε αυτούς τους τέσσερεις μήνες πάνω στην ζωή και το έργο ενός δημιουργού, ενός θεατρικού και όχι μόνο συγγραφέα, του οποίου η πένα μέχρι και στις μέρες μας συνεχίζει να επηρεάζει όσο και να εκφράζει πολλές αλήθειες της ζωής. Κι αυτό ακριβώς θα προσπαθήσουμε να σας παρουσιάσουμε και σε εσάς. Την ξεχωριστή, ιδιαίτερη όσο και πολυτάραχη ζωή ενός ανθρώπου που με τις λέξεις που έγραφε θα έφτανε στην αποκορύφωση το θέατρο, όσο και την ψυχή του ανθρώπου μέσα από αυτές. Αυτός είναι ο William Shakespeare.

Κύριο Μέρος

Α. Πλαίσιο, μέθοδοι και ερωτήματα της Ερευνητικής Εργασίας Το πλαίσιο της εργασίας μας αποτελούσε το γενικό ερώτημα που αφορά τη ζωή και το έργο του Shakespeare, και πάνω σε αυτό στηριχτήκαμε και πραγματοποιήσαμε την έρευνά μας. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήσαμε ήταν αυτοί που μας υπέδειξαν οι καθηγητές-επιμελητές της δικής μας Ερευνητικής Εργασίας, στους οποίους και οφείλουμε το αποτέλεσμα αυτής της εργασίας, όπως βέβαια και στην στενή και προσοδοφόρα συνεργασία με τους συμμαθητές μας, μαζί με τους οποίους φτάσαμε σήμερα σε αυτό το τελικό στάδιο της εργασίας μας. Οι κύριοι μέθοδοι που χρησιμοποιήσαμε στην αρχή ήταν η αναζήτηση πληροφοριών από διάφορους φορείς, όπως τη βιβλιοθήκη του σχολείου, τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ζακύνθου και το διαδίκτυο, , έτσι ώστε να συγκεντρώσουμε το επιθυμητό υλικό για την συνέχιση της εργασίας μας. Στην συνέχεια, σύμφωνα με την καθοδήγηση των καθηγητών μας, προχωρήσαμε στην σύνταξη και παρουσίαση της εργασίας, για να ενημερωθούν και οι υπόλοιποι συμμαθητές μας για τον θέμα και τα βασικά στοιχεία της πολύμηνης δουλειάς μας. Τα βασικά ερωτήματα που θέσαμε ήταν «σε ποιο ιστορικό χρόνο βρισκόμαστε και ποιες οι ιστορικές εξελίξεις σε κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό τομέα την εποχή του Shakespeare;», «από ποια γεγονότα ή ποιες αντιλήψεις επηρεάστηκε-εμπνεύστηκε ο Shakespeare;» και «ποιος ήταν ο κοινωνικός αντίκτυπος της γραφής του και ποια η κριτική που δέχτηκε;». Πάνω σε αυτά τα τρία βασικά ερωτήματα βασιστήκαμε και αναπτύξαμε την εργασία μας.

Β. Κεφάλαιο 1 Ιστορικό πλαίσιο του 16ου αιώνα (πολιτική, θρησκεία, κοινωνία) Αναφερόμαστε σε μια εποχή, η οποία ακολουθεί το ρεύμα της Αναγέννησης στην Ευρώπη. Πιο συγκεκριμένα, θα αναφερθούμε στην Ιστορία της Αγγλίας, στα γεγονότα που καθόρισαν την πορεία της όπως και για την ανάπτυξη και ισχυροποίησή της επί Ελισαβετιανής και έπειτα Ιακωβιανής βασιλείας. Την πρώτη περίοδο της ζωής του Shakespeare, στο θρόνο της Αγγλίας βρίσκεται η βασίλισσα Ελισάβετ. Αρχή της αναφοράς μας είναι τα γεγονότα που καθιστούν την Αγγλία, όπως και όλες τις μορφές διοίκησής της, ανεξάρτητη από ξένες επιρροές, κάτι το οποίο επιτυγχάνεται στο μέγιστο επί βασιλείας της Ελισάβετ. Η εποχή εκείνη ήταν από κάθε άποψη κοσμογονική. Εποχή επαναστάσεων, κοινωνικών και οικονομικών, θρησκευτικών και πνευματικών, άνοδος της αστικής τάξης, γέννηση του καπιταλισμού, ανακάλυψη Νέων Χωρών και εφευρέσεις, αποικιοκρατία και ιμπεριαλισμός, δημιουργία εθνικών κρατών, απελευθέρωση της έρευνας, κυριαρχία της λογικής. Η Ελισάβετ αποτελούσε το σύμβολο της πνευματικής και πολιτικής κυριαρχίας του Αγγλικού έθνους, το οποίο είχε απαλλαγεί από τις φεουδαρχικές συγκρούσεις. Έτσι με τη Νομοθετική Πράξη Κυριαρχίας είχε αποσπαστεί από την Εκκλησία της Ρώμης, οπότε και δημιουργήθηκε η ανεξάρτητη Αγγλικανική Εκκλησία. Παράλληλα με αυτές τις θρησκευτικές και πολιτικές εξελίξεις, η δύναμη και η κυριαρχία του στόλου της Αγγλίας εδραιωνόταν στην Ευρώπη. Με την ανδρεία και την τόλμη των ναυτικών της και με το θέλημα του Παντοδύναμου η Αγγλία γκρέμισε τις φιλοδοξίες της «Αήττητης Αρμάδας»(1587). Έτσι η τολμηροί καπετάνιοι της ανακάλυπταν μακρινές χώρες και γυρίζοντας από τα ταξίδια και τις εκστρατείες τους μιλούσαν για αμύθητους θησαυρούς. Μ’ αυτόν τον τρόπο επηρεαζόταν η δημιουργική δύναμη των συγγραφέων της εποχής.

Γενικότερα υπήρχε μια εθνική ευφορία, λόγω της «βασιλικής ειρήνης», μετά τον εμφύλιο πόλεμο των Δύο Ρόδων, αλλά και λόγω της «ελισαβετιανής απολυταρχίας», με τη συγκατάθεση του λαού, και της καταστροφής της ισπανικής «Αήττητης Αρμάδας». Παρ’ όλα αυτά, υπήρχε ένα κλίμα ανησυχίας, διότι η Ελισάβετ ήταν άτεκνη. Δυστυχώς, από το 1600 πυκνώνουν και οξύνονται τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας, με την εκτέλεση του κόμη Έσσεξ, την εξέγερση στην Ιρλανδία και την αιματηρή καταστολή της, αλλά και τον θάνατο της Ελισάβετ και της αναρρίχησης του Ιακώβου Α στο θρόνο, μετά από συνομωσία, «συνομωσία της πυρίτιδας», και απόπειρα ανατίναξης του Κοινοβουλίου(1605). Την περίοδο της βασιλείας του Ιακώβου, αντιμετώπιζε τη μάστιγα της ακρότητας της απολυταρχίας του Ιακώβου, όπως και την διαφθορά της Αυλής του.

Κεφάλαιο 2 9

Επιδράσεις πάνω στην ζωή και το έργο του Shakespeare Την εποχή του Shakespeare οι ιδέες και κοινωνικές δομές του Μεσαίωνα εξακολουθούσαν να διαμορφώνουν την σκέψη και την συμπεριφορά των ανθρώπων. Αυτή η τάξη πραγμάτων όμως είχε αρχίσει να αμφισβητείται. Πρωταρχικά η μετάφραση των Δοκιμίων του Μονταίν το 1603 είχε ως αποτέλεσμα οι σκέψεις αυτές να τύχουν μεγαλύτερης αποδοχής, να γίνουν αντικείμενο ευρύτερης και αναλυτικότερης επεξεργασίας. Ο Shakespeare ήταν ένας από τους πολλούς που διάβασαν την μετάφραση, όπως φαίνεται από τις άμεσες, σημαντικές αναφορές της στην Τρικυμία. Στις αναζητήσεις των φιλοσόφων, το ερώτημα «πώς;», αντί για το παραδοσιακό «γιατί;» του Αριστοτέλη, έδωσε προωθητικά ερεθίσματα.. Τα έργα που έγραψε ο Shakespeare ανάμεσα στο 1603 και το 1606 ανακλούν ασφαλώς το νέο δύσπιστο πνεύμα της εποχής του Ιακώβου. Παράλληλα και ιστορικά γεγονότα όπου συγκλόνισαν την Αγγλία εκείνη την περίοδο επηρέασαν τον Shakespeare, όπως για παράδειγμα το 1601 με την εξέγερση στην Ιρλανδία, τη «συνομωσία της πυρίτιδας» και το θάνατο της Ελισάβετ. Αυτή η περίοδος για τον Shakespeare ήταν η εποχή των μεγάλων τραγωδιών και των «σκοτεινών κωμωδιών», περίοδος ωριμότητας, αποκορύφωσης, αμφιβολίας, σκεπτικισμού και απελπισίας. Τα έργα του καιρού εκείνου είναι δραματικές ανατομίες του ανθρώπινου «είναι» και του κοινωνικού «ζην», τραγικά έπη παθών που παίρνουν κοσμικές διαστάσεις από την ένταση των συγκρούσεων. Παντού κυριαρχούν ραδιουργίες, προδοσίες, ταραχές, σφαγές, όχι μόνο από φιλόδοξους αρχολίπαρους αλλά και από «ενάρετους» για δίκαιους σκοπούς. Όπως και κατά την εποχή της απολυταρχίας του Ιακώβου Ά, όπου ήταν εποχή απογοήτευσης για την Αγγλία. Στο Shakespeare ανιχνεύεται πικρό καταλάγιασμα μετά από τις θύελλες της προηγούμενης εποχής, αναχωρισμός και φυγή σε «περιπετειώδη ρομαντικά έργα».

Ο Shakespeare επηρεάστηκε σημαντικά και από τον Ουμανισμό. Ήταν γνώστης των κλασσικών και ρητορικών μορφών, πιθανώς ήδη από την εποχή που φοιτούσε στο σχολείο. Στις αρχές της σταδιοδρομίας του απομιμήθηκε τον Οβίδιο στο ποίημα «Αφροδίτη» και τον Πλάυτο στην «κωμωδία των παρεξηγήσεων». Εμπνεύστηκε από τον Οβίδιο και τον Λίβιο στο ποίημα «ο βιασμός της Λουκριτίας». Στα έργα του «Ιούλιος Καίσαρ» και «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» διαμόρφωσε με βάση της βιογραφίες του Πλουτάρχου δράματα τα οποία, παρά την Ελισαβετιανή δομή τους, έχουν έντονο κλασσικό τόνο. Ο Shakespeare δεν αποδεχόταν ασυζητητί όλες τις αξίες του Αγγλικού Ουμανισμού. Επανειλημμένα τον απασχόλησε το πρόβλημα του συμβιβασμού του Χριστιανικού ηθικού δόγματος με την αποτελεσματική πολιτική δράση για ένα διάστημα. Φαίνεται ότι έκλεινε προς τη μακιαβελική αντίληψη. Στο έργο «Τρωίλος και Χρυσηίδα» σατίρισε την μετάφραση του Ομήρου από τον Τσάπμαν και γενικότερα τη συνήθεια των Ουμανιστών να ειδωλοποιούν τον κλασικό ηρωισμό. Τέλος, απέφυγε την ηθικολογία, τον ορθολογισμό και την ενσυνείδητη επιτήδευση των Ουμανιστών. Επιπρόσθετα, οι επιρροές που δέχθηκε ο Shakespeare από την οικογένειά του τον ώθησαν να γράψει τα μεγαλύτερα έργα του. Ένα γεγονός όπου τον σημάδεψε ήταν και ο θάνατος του μοναχογιού του Χάμνετ (1596). Επίσης, εκείνη την περίοδο ο Shakespeare αποκτά οικογενειακό οικόσημο και αγοράζει το μεγαλύτερο σπίτι του Στράτφορντ (New Place). Παράλληλα χάνει τον προστάτη του Λόρδο Σαουθάμπτον. Ανάμεσα στον θάνατο του πατέρα του(1601) και της μητέρας του(1608) γράφει τα μεγάλα έργα του και γυρίζει οριστικά στο Στράτφορντ χωρίς να κόψει τους δεσμούς με το θίασό του. Θα ήταν παράλειψη μας να μην αναφέρουμε και τις λογοτεχνικές του οφειλές. Στα πρωιμότερα θεατρικά του έργα διακρίνονται καθαρά οι οφειλές του στον Πλαύτο και στον Οβίδιο. Στον Σενέκα οφείλει την ρητορική και τα συμβάντα στον «Τίτο Ανδρόνικο», στις ηθικές αλληγορίες στην σκηνή που ο πατέρας θρηνεί τον νεκρό γιο του και ο γιος το νεκρό πατέρα στον «Ερρίκο ΣΤ». Στον Μάρλοου τα συναισθήματα

και τους χαρακτήρες του «Ριχάρδου Γ» και του «Έμπορου της Βενετίας» στην ιταλική λαϊκή παράδοση της κομέντια ντελ’ άρτε. Όπως και τους χαρακτήρες και το θεατρικό ύφος στο «Ημέρωμα της στρίγγλας». Ο Shakespeare δεν απέβαλλε αυτές τις επιδράσεις, τις ιδιοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε σύντομα δεν ήταν δυνατόν να διακρίνει κανείς ανάμεσα στα γνήσια Σεξπηρικά στοιχεία και σ’ αυτά που είχε υιοθετήσει από άλλους. Επίσης στην «Τρικυμία» μπορούν να ανιχνευθούν στοιχεία της λαϊκής παράδοσης μαζί με στοιχεία ενός πιο πρόσφατου αυλικού είδους της μάσκας, όπως είχε διαμορφωθεί από τον Μπεν Τζόνσον και άλλους στην Αυλή του Ιακώβου. Σημαντική είναι και η επίδραση του Κύντ αφού τα πρώτα έργα του Shakespeare ελάχιστα διέφεραν από αυτά που ήδη παίζονταν στη θεατρική σκηνή του Λονδίνου. Στις πρώτες κωμωδίες του Shakespeare διαφαίνεται η πρόθεσή του να ακολουθήσει οποιοδήποτε ρεύμα που θα του εξασφάλιζε την επιτυχία. Στο «Αγάπης Αγώνας Άγονος» φανερώνει τον θαυμασμό του για το είδος της αυλικής κωμωδίας, που καλλιέργησε ο Λύλυ. Ωστόσο ξεπερνά τον Λύλυ σε συγκινησιακό ενδιαφέρον με τον ζωντανό ρυθμό του γραψίματός του και τις πλουσιότερες παραλλαγές του λεξιλογίου του. Επίσης, ακολουθώντας τη νοοτροπία του έργου του Γκρέιν «Η έντιμη ιστορία του μοναχού Μπέικον και του μοναχού Μπάνγκυ» συνέθεσε το «Οι δύο άρχοντες της Βερόνας», που χαρακτηρίζεται από ένα επιτυχή συνδυασμό κωμωδίας και μυστηρίου με έντονο το συναισθηματικό και το αισθησιακό στοιχείο. Παράλληλα, στις τραγωδίες και τα τελευταία του έργα, εκφράζει μια συνολική θεώρηση της ανθρώπινης κατάστασης που εξετάζεται με τη φλογερή περιέργεια της Αναγέννησης. Τέλος, παρόλο που τα έργα του είχαν σαν βάση κοσμικά θέματα, ποτέ δεν αγνόησαν την αναγκαιότητα και σπουδαιότητα των γεγονότων της εποχής του.

Κεφάλαιο 3 Επιρροή που άσκησε ο Shakespeare στην 12

μεταγενέστερη Αγγλική κοινωνία και τέχνη και η κριτική στο έργο του Η επίδραση του Shakespeare στην μετέπειτα Αγγλική κοινωνία Το έργο του Shakespeare έχει κάνει μια μόνιμη εντύπωση σχετικά αργότερα τόσο στο θέατρο όσο και στην λογοτεχνία. Πιο συγκεκριμένα επέκτεινε τη δραματικότητα της γλώσσας και του ύφους του. Μέχρι και στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα , για παράδειγμα , το ειδύλλιο δεν είχε θεωρηθεί ως ένα αξιόλογο θέμα για τραγωδία . Επιπλέον ο Shakespeare είχε χρησιμοποιήσει μονολόγους κυρίως για να μεταφέρουν πληροφορίες σχετικά με τους χαρακτήρες ή τα γεγονότα .Το έργο του επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την μεταγενέστερη ποίηση. Για παράδειγμα, οι ρομαντικοί ποιητές προσπάθησαν να αναβιώσουν στίχους του Σαιξπηρικού δράματος, με μικρή όμως επιτυχία. Ο κριτικός George Steiner περιγράφει όλους τους δραματικούς στίχους από τον Coleridge μέχρι τον Tennyson ως «αδύναμες παραλλαγές των σαιξπηρικών θεμάτων». Ο Σαίξπηρ επηρέασε επίσης συγγραφείς όπως ο Τόμας Χάρντι,ο William Faulkner και ο Κάρολος Ντίκενς. Ο Αμερικανός μυθιστοριογράφος Χέρμαν Μέλβιλ οφείλει πολλούς μονολόγους του στον Σαίξπηρ. Οι μελετητές έχουν εντοπίσει 20.000 κομμάτια μουσικής που συνδέονται με τα έργα του Σαίξπηρ. Ο Σαίξπηρ έχει εκτός από όλα αυτά εμπνεύσει και πολλούς ζωγράφους. Ο ψυχαναλυτής Σίγκμουντ Φρόιντ κατέληξε στην σαιξπηρική ψυχολογία,μεταξύ άλλων, του Άμλετ, για τις θεωρίες του για την ανθρώπινη φύση. Στην εποχή του Σαίξπηρ, η αγγλική γραμματική, η ορθογραφία και η προφορά ήταν λιγότερο τυποποιημένες από ό,τι είναι τώρα και η χρήση της γλώσσας βοήθησε να διαμορφώσει τη σύγχρονη αγγλική. Ο Samuel Johnson αναφέρεται πιο συχνά από κάθε άλλο συγγραφέα στο έργο του λεξικό της Αγγλικής Γλώσσας, το πρώτο σοβαρό έργο στο είδος 13

του. Εκφράσεις όπως «με κομμένη την ανάσα»(Έμπορος της Βενετίας) και «δεδομένο»(Οθέλλος) βρήκαν το δρόμο τους στην καθημερινή αγγλική ομιλία του.

Η επίδρασή του Τα έργα του Σαίξπηρ παίζονται σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο και εξακολουθούν να αποτελούν πηγή έμπνευσης και πειραματισμού. Χαρακτηριστικά, ο μεγάλος σκηνοθέτης Πήτερ Μπρουκ έγραψε ότι «στην Αγγλία το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα αντιμετωπίζει κανείς το εξοργιστικό γεγονός ότι ο Σαίξπηρ εξακολουθεί να είναι το πρότυπό μας».

Η επίδραση του Σαίξπηρ στο Αγγλικό θέατρο Η επίδραση του Σαίξπηρ στο αγγλικό θέατρο ήταν εμφανής από την αρχή. Από τα έργα του εμπνεύστηκαν ο Τζων Γουέμπστερ, ο Φίλιπ Μάσιντζερ, ο Τζων Φορντ, δραματουργοί της Παλινόρθωσης όπως ο Τόμας Ότγουεϋ, ο Τζων Ντράυντεν και ο Γουίλιαμ Κόνγκρηβ. Σαιξπηρικές απηχήσεις υπάρχουν ακόμη και σε έργα συγγραφέων του 20ού αιώνα όπως ο Τζων Όσμπορν, ο Χάρολντ Πίντερ ο Τζωρτζ Μπέρναντ Σω. Έξω από την Αγγλία, τα έργα του παίζονταν από αγγλικούς θιάσους στην Γερμανία από τον 17ο αιώνα όπου παρουσιάστηκε μια γερμανική εκδοχή του Άμλετ με τίτλο Hamlet. Ευρύτατη υπήρξε επίσης, από την αρχή, η επίδρασή του στους ηθοποιούς. Η σταδιοδρομία πολλών από τους μεγάλους Ευρωπαίους και Αμερικανούς ηθοποιούς σφραγίστηκε από τις ερμηνείες τους σε έργα του Σαίξπηρ. Κάθε ηθοποιός έχει την δυνατότητα να ταυτιστεί και να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο κάποιον σαιξπηρικό ρόλο, όχι γιατί ο Σαίξπηρ τους απέδωσε ως περιγράμματα τα οποία μπορούν να συμπληρωθούν από οποιονδήποτε, αλλά γιατί προκαλούν με διάφορους τρόπους τον ηθοποιό να προσφύγει και να αντλήσει από τον βαθύτερο, τον ποιο προσωπικό ενδόμυχο κόσμου του. Η εγγενής θεατρικότητα των έργων του δεν ενέπνευσε μόνον σκηνοθέτες και σκηνογράφους, αλλά οδήγησε και σε 14

προσαρμογές τους σε διάφορα άλλα είδη, όπως η όπερα, το μπαλέτο, οι ηχογραφήσεις, οι τηλεοπτικές και κινηματογραφικές ταινίες, οι μουσικές κωμωδίες. Ο Άμλετ του Σαίξπηρ λέει ότι σκοπός μιας θεατρικής παράστασης είναι να καθρεφτίζει την ζωή. Η ιστορία των έργων του Σαίξπηρ, από την πρώτη ως την πιο πρόσφατη παράστασή τους, αποδεικνύει ότι αυτό κυρίως πέτυχε ο συγγραφέας.

Οι κριτικοί της λογοτεχνίας και το θέατρο. Από τα μέσα περίπου του 18ου αιώνα και μετά, υπήρξε διαρκής ένταση ανάμεσα στους κριτικούς της λογοτεχνίας και το θέατρο. Η σαιξπηρική κριτική δεν επηρεάστηκε τόσο από τις θεατρικές παραστάσεις όσο από τις κυρίαρχες λογοτεχνικές μορφές κάθε εποχής, όπως την ποίηση των Ρομαντικών, που αποκάλυπτε τα εσωτερικά προσωπικά συναισθήματα, ή το ψυχολογικό και ηθικό μυθιστόρημα της Βικτωριανής περιόδου ή την αποκαλυπτική για την ανθρώπινη κατάσταση αποσπασματικότητα της ποίησης του 20ού αιώνα. Η σύγχρονη του Σαίξπηρ λογοτεχνική κριτική δεν αναφερόταν στα έργα που γράφονταν, αλλά ασχολήθηκε διά μακρών με το τι έργα πίστευε ότι έπρεπε να γράφονται. Ο ίδιος ήταν ο πιο εκφραστικός κριτικός των αρχών του 17ου αιώνα και θεωρούσε τον Σαίξπηρ ως έναν προικισμένο συγγραφέα, ο οποίος δεν μπορούσε να πειθαρχήσει τον εαυτό του. Από την κριτική του αυτή προήλθε η διάκριση ανάμεσα στην «τέχνη»και την «φύση», που ταλάνισε την σαιξπηρική κριτική για μεγάλο διάστημα. Έπειτα από τον Δρα Τζόνσον, τον υπόλοιπο 18ο αιώνα στην Αγγλία αναπτύχθηκε περισσότερο η λόγια έρευνα παρά η κριτική, και οι κριτικοί ασχολήθηκαν κυρίως με την τέχνη του Σαίξπηρ στη διαγραφή την χαρακτήρων, ίσως, ευαισθητοποιημένοι από την επίδραση της εξέλιξης του ρεαλιστικού μυθιστορήματος. Ως τα μέσα του 19ου αιώνα οι Γερμανοί λόγιοι και κριτικοί έδωσαν την σημαντικότερη και πιο πρωτότυπη συμβολή στην 15

ερμηνεία του Σαίξπηρ, σε μια εποχή κατά την οποία στην Αγγλία τον θαύμαζαν περισσότερο ως ποιητή και λαμπρό παρατηρητή της ανθρώπινης φύσης παρά ως πειθαρχημένο καλλιτέχνη, έξοχο χειριστή της δραματικής τεχνικής.΄ Όπως ήταν φυσικό, ο Σαίξπηρ στάθηκε μέγας μαγνήτης και πολυάκριβος δάσκαλος για το νεοελληνικό θέατρο. Από το 1788 ανιχνεύεται μια μετάφραση με τίτλο Ρωμαίος και Ιουλιέτα, άγνωστου λογίου. Αλλά από τα μέσα του περασμένου αιώνα, ο μέγιστος ελισαβετιανός δεν παύει να μεταφράζεται και να παίζεται στη σκηνή μας.

Συμπεράσματα Σ’ αυτές τις σελίδες αναλύθηκε η επίδραση όπου άσκησε αλλά και δέχτηκε ο Shakespeare από και προς όλες τις

κατευθύνσεις αλλά και τα ιστορικά γεγονότα όπου επηρέασαν αρκετά τα έργα του αλλά και την κοινωνία εκείνης της περιόδου. Πιο αναλυτικά, μετά από πολλές ώρες αναζήτησης πληροφοριών και κατάταξής τους, καταλήξαμε στη αναφορά του ιστορικού υπόβαθρου της εποχής εκείνης, με τα πιο σημαντικά γεγονότα, όπως η αναπτυσσόμενη στρατιωτική δύναμη της Αγγλίας, η άτεκνη βασίλισσα Ελισάβετ, ο ρόλος της στην κοινωνία της Αγγλίας του 15ου αιώνα, ο θάνατός της και η διαδοχή της από τον Ιάκωβο Ά. Επιπρόσθετα επισημάναμε τις επιδράσεις που δέχτηκε ο Shakespeare, από τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, από το οικογενειακό του περιβάλλον, απ’ τον Ουμανισμό αλλά και από πολλούς προγενέστερούς του συγγραφείς και φιλοσόφους. Τέλος καταγράψαμε τις επιδράσεις όπου είχε το έργο του στην Αγγλική κοινωνία, το πώς αυτό το εκλάμβαναν οι διάφορες κοινωνικές ομάδες, αλλά και τις διάφορες φωνές αντίδρασης απέναντι στο έργο του Shakespeare, οπότε και την κριτική που δέχτηκε ανά τους αιώνες, ανάλογα με τις αντιλήψεις της κάθε εποχής και του κάθε ανθρώπου.

Επίλογος Ο Σαίξπηρ ως δραματουργός ποιητής αγαπήθηκε, αναλύθηκε, κρίθηκε και ερμηνεύθηκε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο. Τα μεγάλα έργα του αποτελούν ουσιαστικά τον καθρέφτη της ανθρώπινης ψυχής. Ανάμεικτα συναισθήματα εναλλάσσονται αδιάκοπα χωρίς τον έλεγχο της θέλησης. Ο Σαίξπηρ μέσα απ’ τα έργα του αναφέρθηκε στον κοινωνικό αποκλεισμό, το ψέμα, την αδικία, τη διπροσωπία, την απιστία, τον έρωτα, την συνεχή επιπολαιότητα των ανθρώπων… Επιπλέον, έκανε λόγο και για την αβίαστη πλάνη των παθών…,όπως και για την απέραντη βούληση...για τα ερωτήματα σχετικά με την ύπαρξή μας, αλλά και για την υπερτροφική σιγή μοναξιά… Ανεπανάληπτη είναι και η μουσική της σαιξπηρικής γλώσσας και των ρυθμών, ο θαυμαστός κόσμος των εικόνων, όπου φαντασία και γνώση, σοφία και χάρη, πόνος και θλίψη ενώνονται στην πιο αφηγηματική εξιστόρηση.

Βιβλιογραφία • NEW SWAN SHAKESPEARE THE MERCHANT OF VENICE Εκδόσεις: Longman 18

• Σολομός, Αλέξης. ΘΕΑΤΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΘΕΑΤΡΟ. Εκδόσεις: ΚΕΔΡΟΣ • ΓΕΝΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ ΝΕΑ Υδρία Cambridge Ήλιος Εκδόσεις: ΤΕΣΣΕΡΑ ΕΨΙΛΟΝ 10ος ΤΟΜΟΣ ΣΕΛΙΔΕΣ: 3.482-3.484 • Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΠΩΠ-ΣΤΟΡΚΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ • ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ 9Α ΣΕΛΙΔΕΣ: 157-160 • ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ ΣΑΒΑ ΣΙΓΚ ΤΟΜΟΣ 53 ΣΕΛΙΔΕΣ: 53-58 • ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ: Πάπυρος Λαρούς μπριτάνικα Ελισαβετιανό θέατρο ΤΟΜΟΣ 23 ΣΕΛΙΔΕΣ: 19-20 • Wikipedia the free encyclopedia. www.wikipedia.com

Παράρτημα ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ 19

Η επίδραση του πολιτισμού της Αναγέννησης Πρόλαβαν την αντίληψη ότι τα έργα των κλασικών αποτελούν τόσο το αληθινό υπόβαθρο μιας ανθρωπιστικής εκπαίδευσης όσο και το πρότυπο για τα πεζά έργα που γράφονται στην εθνική γλώσσα. Την επιδίωξη αυτού του ιδεώδους προώθησε η έκδοση μιας σειράς μεταφράσεων έργων των κλασσικών, καθώς και η γρήγορη ανάπτυξη των πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Καίμπριτζ. Ο Σερ Τόμας Μορ στην Ουτοπία χαρακτηρίζει τις κλασσικές σπουδές ως πηγή νέας και ανεξάρτητης σκέψης. Από την άλλη μεριά η Αναγέννηση στην Αγγλία πήρε πιο σύνθετη μορφή, γιατί εκεί οι κλασικοί συγγραφείς έγιναν γνωστοί διά μέσου των Ιταλών και Γάλλων ανθρωπιστών, έτσι ώστε οι Άγγλοι αντλούσαν τις γνώσεις τους για τον Σενέκα, λ.χ., και τη θεωρία της κλασικής λογοτεχνίας από τις εκδόσεις των τραγωδιών του Σενέκα στην ηπειρωτική Ευρώπη. Στη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ Ά, η ισχυρή εθνική παράδοση που είχε αναπτυχθεί στον τομέα της σκέψης και της έκφρασης συνδυάστηκε με τις καινούργιες ιδέες που είχαν προέλευση την Ευρώπη, το ιδεώδες του «ολοκληρωμένου» ανθρώπου, που τυπικό παράδειγμα του αποτελεί η μορφή του Λεονάρντο ντα Βίντσι, την πίστη ότι ο νους του ανθρώπου παρείχε άπειρες υποσχέσεις να δημιουργεί νέα επιτεύγματα και την ελπίδα μιας αρμονικής ανάπτυξης, και τροποποίησε αυτές τις ιδέες με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός γόνιμου και ακμαίου πολιτισμού. Ως το 1580, ωστόσο, η συγχώνευση αυτή είχε δώσει ελάχιστα δείγματα πεζού ή ποιητικού λόγου με κάποια διαρκή καλλιτεχνική αξία. Θεολογικά έργα όπως η Μεγάλη Βίβλος (1593) των Γουίλιαμ Τυντλ και Μάιλς Κόβερντεϊλ (Coverdale) , το Κοινό Προσευχολόγιο (Book of Common Prayer, 1549) του αρχιεπισκόπου Κράνμερ (Cranmer) και το

Μαρτυρολόγιο (Book of Martyrs, 1563) του Τζων Φοξ (Fox) αποτελούν πνευματική κληρονομιά του πρώτου μισού του 16ου αιώνα.

Έργα του Shakespeare Κωμωδίες • • • • • • • • • • • • • • •

•

The Tempest * The Two Gentlemen of Verona The Merry Wives of Windsor Measure for Measure ** The Comedy of Errors Much Ado About Nothing Love's Labour's Lost A Midsummer Night's Dream The Merchant of Venice ** As You Like It The Taming of the Shrew All's Well That Ends Well ** Twelfth Night The Winter's Tale * Pericles, Prince of Tyre * (not included in the First Folio) The Two Noble Kinsmen *

• • •

Henry VI, Part 3 Richard III Henry VIII

Τραγωδίες • • • • • • • • • • • •

Troilus and Cressida ** Coriolanus Titus Andronicus Romeo and Juliet Timon of Athens Julius Caesar Macbeth Hamlet King Lear Othello Antony and Cleopatra Cymbeline*

(not included in the First Folio)

Ιστορικά έργα • • • • • • •

King John Richard II Henry IV, Part 1 Henry IV, Part 2 Henry V Henry VI, Part 1 Henry VI, Part 2 21

Εικόνες

Εικόνα 1: Ο Shakespeare σε νεανική ηλικία

Εικόνα 2: Χειρόγραφο από έργο του Shakespeare

Εικόνα 3: Η Βασίλισσα Ελισάβετ εμψυχώνει τους στρατιώτες της.

Εικόνα 4: Εικονική αναπαράσταση του Globe Theatre Εικόνα 5: Το Globe Theatre

Εικόνα 6: Πρεμιέρα Παράστασης στο Globe Theatre