Oδηγός Nηπιαγωγού Eκπαιδευτικοί σχεδιασµοί ∆ηµιουργικά περιβάλλοντα µάθησης
ΣYΓΓPAΦEIΣ
ΚΡΙΤΕΣ-ΑΞΙΟΛΟΓΗΤΕΣ
ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝH ΤΟΥ ΠAI∆AΓΩΓIKOY INΣTITOYTOY KATA TH ΣYΓΓPAΦH ΥΠΕΥΘΥΝH ΥΠΟΕΡΓΟΥ
ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΠΡΟΕΚΤΥΠΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Xαρά ∆αφέρµου, Eρευνήτρια K.E.E. Πηνελόπη Kουλούρη, Eκπαιδευτικός Eλευθερία Mπασαγιάννη, Eκπαιδευτικός Σπύρος Πανταζής, Aναπληρωτής Kαθηγητής του Πανεπιστηµίου Iωαννίνων Έφη Σερλέτη, Σχολική Σύµβουλος Xρύσα Nτινίδου, Eκπαιδευτικός Λίσε-Λόττε Ίβερσεν, Εικονογράφος-Σκιτσογράφος Bασιλική Aναστασοπούλου, Φιλόλογος Nικολέττα Γκλιάου-Xριστοδούλου Mόνιµη Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Iνστιτούτου Mαρία Πικροδηµήτρη Πάρεδρος E.Θ. του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Aλέκος Φασιανός, Εικαστικός Καλλιτέχνης
ACCESS Γραφικές Tέχνες A.E.
Γ΄ Κ.Π.Σ. / ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ / Ενέργεια 2.2.1 / Κατηγορία Πράξεων 2.2.1.α: «Αναµόρφωση των προγραµµάτων σπουδών και συγγραφή νέων εκπαιδευτικών πακέτων» ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Μιχάλης Αγ. Παπαδόπουλος Οµότιµος Καθηγητής του Α.Π.Θ Πρόεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Πράξη µε τίτλο:
«Συγγραφή νέων βιβλίων και παραγωγή υποστηρικτικού εκπαιδευτικού υλικού µε βάση το ∆ΕΠΠΣ και τα ΑΠΣ για το ∆ηµοτικό και το Nηπιαγωγείο» Επιστηµονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Τύπας Mόνιµος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αναπληρωτής Επιστηµονικός Υπεύθυνος Έργου Γεώργιος Οικονόµου Mόνιµος Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
Έργο συγχρηµατοδοτούµενο 75% από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο και 25% από εθνικούς πόρους.
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
Xαρά ∆αφέρµου
Πηνελόπη Kουλούρη
Eλευθερία Mπασαγιάννη
ANA∆OXOΣ ΣYΓΓPAΦHΣ: EΛΛHNIKA ΓPAMMATA
Oδηγός Nηπιαγωγού Eκπαιδευτικοί σχεδιασµοί ∆ηµιουργικά περιβάλλοντα µάθησης
OPΓANIΣMOΣ EK∆OΣEΩΣ ∆I∆AKTIKΩN BIBΛIΩN AΘHNA
¶›Ó·Î·˜ ¶ÂÚȯÔÌ¤ÓˆÓ ™ÂÏ›‰Â˜ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ............................................................................................................ 7
ª∂ƒ√™ 1o : ∆√ ¶§∞π™π√ °π∞ ∆∏¡ ∞¡∞¶∆À•∏ ∆√À ¶ƒ√°ƒ∞ªª∞∆√™ ...................... 17 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 1: ™‡Á¯ÚÔÓ˜ Ù¿ÛÂȘ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ...................... 19 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 2: √ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ............................................................. 31 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 3: ∏ ηٷÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜........................................................ 41 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 4: ∏ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ Û›ÙÈ ................................................................ 49 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 5: ∏ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ .............................................................................57 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 6: ∂ÚÁ·Û›· Î·È ·È¯Ó›‰È Û ÔÌ¿‰Â˜: ¤Ó· ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· οı ·ÙÔÌÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ....................75 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 7: £ÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜: ‰È¢ڇÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Ì¿ıËÛ˘ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË .......................87
ª∂ƒ√™ 2o: ∏ ∞¡∞¶∆À•∏ ∆√À ¶ƒ√°ƒ∞ªª∞∆√™ .............................................95 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 8: ¶ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ Î·È ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô: ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ...........................97 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 9: ∆· Ì·ıËÌ·ÙÈο ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ...........................................155 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 10: ªÂϤÙË ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜: ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ì·ı·›ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ...................215 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 11: ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›· - ¤ÎÊÚ·ÛË ...................................................................289 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 12: √ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜...........................................................349
ª∂ƒ√™ 3o: ∂¶∂∫∆∂π¡√¡∆∞™ ∆√ ¶ƒ√°ƒ∞ªª∞ .................................................361 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 13: √È ÁÈÔÚÙ¤˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ............................................................363 ∫ÂÊ¿Ï·ÈÔ 14: ∆Ô ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ ˆÚ¿ÚÈÔ: ·˘ÍË̤Ó˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ...........................................................................373
µÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ..............................................................................381 ¶∞ƒ∞ƒ∆∏ª∞: π‰¤Â˜ Î·È Ô‰ËÁ›Â˜ ÁÈ· ηٷÛ΢‹ ·È¯ÓȉÈÒÓ Î·È ÈÓ¿ÎˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ .....397
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË, ÛÎÔfi˜ Î·È ÛÙfi¯ÔÈ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹
EÈÛ·ÁˆÁ‹ ∞ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË, ÛÎÔfi˜ Î·È ÛÙfi¯ÔÈ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘
∏ ∞¡∆π§∏æ∏ °π∞ ∆∏ ª∞£∏™∏ ∆Ô ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™Ô˘‰ÒÓ (¢∂¶¶™) ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ÂÓ·ÚÌÔÓÈ˙fiÌÂÓÔ Ì ٷ ¢∂¶¶™ ÙˆÓ ÂfiÌÂÓˆÓ ‚·ıÌ›‰ˆÓ, ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ˆ˜ ‰È‰·ÎÙÈ΋ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ™‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ë ÁÓÒÛË ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÔÏfiÙËÙ· Î·È fi¯È ÙÂÌ·¯ÈṲ̂ÓË Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. §fiÁÔ˘ ¯¿ÚË, ηٿ ÙË ÌÂϤÙË ÂÓfi˜ ı¤Ì·ÙÔ˜ fiˆ˜ «ÙÔ ÓÂÚfi», ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÚÔÛˆÈο ‚ÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (.¯. ·fi ›ÛÎÂ„Ë ÛÙË Ï›ÌÓË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ‹ ·fi ÙÔ fiÛÔ ÓÂÚfi ›ÓÂÈ Ô °È¿ÓÓ˘), ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔÛÂÁÁÈÛÙÔ‡Ó ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, fiˆ˜ Ë ÌÂϤÙË ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ (ÌÂÏÂÙԇ̠ÙË Ï›ÌÓË, ÙÔ ÔÙ¿ÌÈ ‹ ÙË ı¿Ï·ÛÛ· Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ Ì·˜), ÔÈ Ê˘ÛÈΤ˜ ÂÈÛً̘ (ÂÍ·¤ÚˆÛË ÙÔ˘ ÓÂÚÔ‡ Î·È ˘ÁÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ˘‰Ú·ÙÌÒÓ), Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο (ÂÎÙ›ÌËÛË ÔÛÔÙ‹ÙˆÓ ÓÂÚÔ‡) Î.Ï. ∏ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÈÙ¢¯ı› Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ì¤ÛˆÓ Î·È ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ: ‰È·Ù‡ˆÛË ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ Î·È ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ‹ ÙÔ˘˜, ¿ÓÙÏËÛË ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ, ·Ê‹ÁËÛË ÂÌÂÈÚÈÒÓ, ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛË, ·Ó¿ÁÓˆÛË ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎÒÓ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔ Ì ÙÔ ı¤Ì·, ·Ú·ÁˆÁ‹ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ì ÔÈΛÏÔ˘˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ÂÈηÛÙÈΤ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ¿ÏϘ ηÏÏÈÙ¯ÓÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÒÓ Î.Ï. ∆Ô ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi fï˜ Â›Ó·È fiÙÈ Ë ‰È·ıÂÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ ÌÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ Ù· ·È‰È¿ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ‰˘Ó·ÌÈο ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ·. ™ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› Ô/Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜1 Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÙȘ ·ÍÈÔÔÈ› ıÂÙÈο ˆ˜ ·ÊÔṲ́˜ ÁÈ· ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Û¤‚ÂÙ·È ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ Ù·˘ÙfiÙËÙ· οı ·È‰ÈÔ‡, ÙÔ ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ·›ÚÓÂÈ ÙÔ ÏfiÁÔ Î·È Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Î·È ÙÔ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ
1. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÔʇÁÔ˘Ì ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· ‰‡Ô Á¤ÓË (Ô/Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜), Ô˘ οÓÂÈ ÎÔ˘Ú·ÛÙÈ΋ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË, Î·È ÂÂȉ‹ –ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÓËÈ·ÁˆÁ›·– ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Á˘Ó·›Î˜, ÚÔÙÈÌ‹Û·Ì ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ıËÏ˘Îfi Á¤ÓÔ˜ (Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜).
9
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Û˘Ó¯Ҙ Ó· ÂÍÂÚÂ˘Ó¿ Î·È Ó· ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ. ºÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ Ù· ·Ú·¿Óˆ, ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÚfiÏÔ ‰È·ÌÂÛÔÏ·‚ËÙ‹ ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· οı ·È‰ÈÔ‡, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË –ۈ̷ÙÈ΋, Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋, ÓÔËÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋– ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙÔ˘. ™˘ÓÔÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Piaget ∆Ô ‚·ÛÈÎfi ı¤Ì· Ô˘ ÂÂÍÂÚÁ¿ÛÙËÎÂ Ô Piaget ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ∆Ô ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÛΤ„˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈÎÔ‰ÔÌÔ‡Ó ÙË ÁÓÒÛË, ÁÈ·Ù› ıÂÒÚËÛ fiÙÈ, ÁÈ· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙË ÛΤ„Ë Î·È ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙˆÓ ÂÓËÏ›ÎˆÓ Î·È ÙË ‚¿ÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ, Ú¤ÂÈ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ·È‰› (Bliss, 2003). °È· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ ·È‰› Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÂÓ‹ÏÈÎÔ ¤Ó·˜ ÛÎÂÙfiÌÂÓÔ˜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹˜ (Ferreiro, 1998). √ Piaget ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍ fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Â›Ó·È ÌÈ· ÂÓÂÚÁËÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Î·È fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ÔÈÎÔ‰ÔÌÔ‡Ó ÛÙ·‰È·Î¿ ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘˜ ̤۷ ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· (µ·ÚÓ¿‚·™ÎÔ‡Ú·, 1991Ø Ferreiro, 1998). ªÂ ÙȘ ¤Ú¢Ӥ˜ ÙÔ˘ ‰È·›ÛÙˆÛ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÈÔÙÈΤ˜ ‰ÔÌÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÛΤ„Ë ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÛÙË ÛΤ„Ë ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ. ¢ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ͤÚÔ˘Ó ÏÈÁfiÙÂÚ·, ·ÏÏ¿ fiÙÈ ÛΤÊÙÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜. À¿Ú¯ÂÈ fï˜ ÌÈ· ÏÔÁÈ΋ Ô˘ ‰È¤ÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÎ ÚÒÙ˘ fi„ˆ˜ ·Ú¿ÍÂÓË ÛΤ„Ë, Î·È ·˘Ù‹ ÙË ÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ Ô Piaget. ÕÊËÛ ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÏÔ‡ÛÈÔ Û ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ (µ·ÚÓ¿‚· – ™ÎÔ‡Ú·, 1991, Bliss, 2003) . ∆· ÔÚ›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ ÙÔ˘ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛˆÓ.
™‡Ìʈӷ Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÔÔ›· ÚÔˆıÂ›Ù·È ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô «√‰ËÁfi˜ ¡ËÈ·ÁˆÁÔ‡: ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ۯ‰ȷÛÌÔ› – ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Ì¿ıËÛ˘», Ë Ì¿ıËÛË ıˆÚÂ›Ù·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ Ì›· ‰È·‰Èηۛ· Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Î·Ù¿ ÙË Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ Î·È Û ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ¢ÓÔÂ›Ù·È Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÙ·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂˆÓ ÙfiÛÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Î·È Ù· ·È‰È¿, fiÛÔ Î·È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, Ì ٷ ˘ÏÈο Î·È Ì ÙÔ ¯ÒÚÔ. ™˘ÓÔÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Vygotsky √ Vygotsky ‰È·Ù‡ˆÛ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰È‰¿ÍÔ˘Ì Û ¤Ó· ·È‰› ÌfiÓÔ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÈηÓfi Ó· Ì¿ıÂÈ Î·È ÂÈÛ‹Á·Á ÙË ıˆڛ· Ù˘ «˙ÒÓ˘ Ù˘ ÂÁÁ‡ÙÂÚ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘» (µ˘ÁÎfiÙÛÎÈ, 1998). «∏ ˙ÒÓË Ù˘ ÂÁÁ‡ÙÂÚ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, fiˆ˜ ·˘Ùfi ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙË Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Î·È ÛÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ·Ó¿Ù˘Í˘, fiˆ˜ ·˘Ùfi ηıÔÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙˆÓ ÂÓËÏ›ÎˆÓ ‹ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÈÔ ÈηÓÔ‡˜ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜» (Vygotsky, 1997, Û. 147). ∂Ô̤ӈ˜ Ë ˙ÒÓË Ù˘ ÂÁÁ‡ÙÂÚ˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙˆÓ ÚÔÛÈÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ ·È‰› ÌÂÙ·‚¿ÛÂˆÓ Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ (µ˘ÁÎfiÙÛÎÈ, 1998). ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Vygotsky, Ë Ì¿ıËÛË Î·È Ë ÂͤÏÈÍË ÛÙÔ ·È‰› ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó. ∆Ô ·È‰› ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ Âη›‰Â˘Û‹˜ ÙÔ˘, ¿Ú· Ë ÂÈÙ˘¯Ò˜ ۯ‰ȷṲ̂ÓË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˘fi„Ë ÙÔ Â›Â‰Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, ÙÔ ‚ÔËı¿ Ó· ÌÂÙ·‚› ÛÙË ˙ÒÓË Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ÂͤÏÈ͢. ∏ Ì¿ıËÛË ÌfiÓÔ ÙfiÙ ¤¯ÂÈ ·Í›·, fiÙ·Ó ÍÂÂÚÓ¿ ÙÔ ˘¿Ú¯ÔÓ Â›Â‰Ô ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Î·È ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘ (Bliss, 2003Ø ™·ÎÔÓ›‰Ë˜, 2003). ∆Ô ·È¯Ó›‰È ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÔÈËı› ÛËÌ·ÓÙÈο Û ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ÌÂÙ¿‚·Û˘ (Vygotsky, 1997).
10
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ √ ™∫√¶√™ ∆√À µπµ§π√À ™ÎÔfi˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Â›Ó·È Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘˜ ¤Ó· Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ·ÓÔȯÙfi Î·È Â˘¤ÏÈÎÙÔ, Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·È Â˘ÓÔ› ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÂÊfi‰È· ÁÈ· ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ı· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙË ÁÓˆÛÙÈ΋, ÎÔÈÓˆÓÈ΋, Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ Î·È Ê˘ÛÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ™˘ÓÔÙÈ΋ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Bernstein ŒÓ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ Bernstein Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ, Ù·ÍÈο ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÁψÛÛÈÎÒÓ Îˆ‰›ÎˆÓ Î·È ÛÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ›‰ÔÛË. ™Â ·˘ÙfiÓ ÔÊ›ÏÂÙ·È Ë ˘fiıÂÛË fiÙÈ Û ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ‰ÔÌÈο ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ÁψÛÛÈÎÔ› ÎÒ‰ÈΘ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Î·È Ú˘ıÌ›˙Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. √ «ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓÔ˜» ÁψÛÛÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÛÙË «ÌÂÛ·›· Ù¿ÍË» Î·È Ô «ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜» ÁψÛÛÈÎfi˜ ÎÒ‰Èη˜ ÛÙËÓ «ÂÚÁ·ÙÈ΋ Ù¿ÍË». ™ÙÔÓ Bernstein ÔÊ›ÏÂÙ·È Â›Û˘ Ë ˘fiıÂÛË fiÙÈ Ë Â›ÛËÌË Âη›‰Â˘ÛË ˘ÈÔıÂÙ› ÙÔÓ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓÔ ÁψÛÛÈÎfi ÎÒ‰Èη Î·È fiÙÈ Ë ‰È·ÈÛو̤ÓË Û¯ÂÙÈ΋ ·ÔÙ˘¯›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÌË ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ·˘Ùfi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ (™ÔÏÔÌÒÓ, 1989). ŒÓ· ÂÍ›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Ù˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ª›ÏËÛ ÁÈ· ÙÔ «‰È‰·ÎÙÈÎfi ÏfiÁÔ», Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, Ì ÔÈ· ÛÂÈÚ¿ Î·È Ì ÔÈÔ Ú˘ıÌfi ı· ÙÔ Ì¿ıÔ˘Ó, ηıÒ˜ Î·È Ì ÙÔ Ò˜ ı· ·ÍÈÔÏÔÁËı› ·˘Ùfi Ô˘ ı· Ì¿ıÔ˘Ó, Î·È ÁÈ· ÙÔ «Ú˘ıÌÈÛÙÈÎfi ÏfiÁÔ», Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙȘ ÈÂÚ·Ú¯ÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ Ô˘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË Î·È Ì ÙÔ Ò˜ ·˘Ù¤˜ ·ÔÙ˘ÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Î·È Ì·ıËÙ¤˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ̤ۈ Ù˘ ÔÌÈÏ›·˜, Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Ù˘ ÛÙ¿Û˘. ∂ÈÛ‹Á·Á ÙȘ ¤ÓÓÔȘ Ù˘ «Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘» Î·È Ù˘ «ÂÚȯ¿Ú·Í˘», ÙȘ Ôԛ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· Û¯ÔÏÈο ÁÓˆÛÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ÛÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ Ì ÙÔ ¯ÒÚÔ ÂÎÙfi˜ Û¯ÔÏ›Ԣ, ÛÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Î·È ÛÙËÓ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Î·È Ì·ıËÙÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·Ó Û ¤Ó· Û¯ÔÏÂ›Ô Ë ÈÛÙÔÚ›· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ¯ˆÚÈÛÙ¿ ·fi ÙË ÁˆÁÚ·Ê›·, Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· ÂÓÙÂÏÒ˜ ͯˆÚÈÛÙfi Ì¿ıËÌ·, ÙfiÙÂ Ë ÈÛÙÔÚ›· Î·È Ë ÁˆÁÚ·Ê›· Â›Ó·È ÈÛ¯˘Ú¿ Ù·ÍÈÓÔÌË̤Ó˜. ∞ÓÙ›ıÂÙ· ·Ó Ë ÈÛÙÔÚ›· Î·È Ë ÁˆÁÚ·Ê›· ¤¯Ô˘Ó Û˘Á¯ˆÓ¢Ù› Û ¤Ó· Ì¿ıËÌ·, ÙfiÙ ÙÔ fiÚÈÔ ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÂÍ·ÛıÂÓ‹ÛÂÈ Î·È Ë Ù·ÍÈÓfiÌËÛË Â›Ó·È ·ÛıÂÓ‹˜ (Bernstein, 1998). «ŸÔ˘ Ë ÂÚȯ¿Ú·ÍË Â›Ó·È ÈÛ¯˘Ú‹, ÙfiÙÂ Ô ‰È‰¿ÛÎˆÓ ÂÈϤÁÂÈ ÔÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ı· Â›Ó·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÎÙËı›, Ì ÔÈ· ÛÂÈÚ¿ (·ÏÏËÏÔ˘¯›·) Î·È Ì ÔÈÔ Ú˘ıÌfi (‚ËÌ·ÙÈÛÌfi) ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÎÙËı› ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ηıÒ˜ Î·È Ì ÔÈ· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ı· ·ÍÈÔÏÔÁËı›. ŸÔ˘ Ë ÂÚȯ¿Ú·ÍË Â›Ó·È ·ÛıÂÓ‹˜, Ô ·Ô‰¤ÎÙ˘ (Ì·ıËÙ‹˜) ¤¯ÂÈ ÏfiÁÔ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘, ÛÙËÓ ·ÏÏËÏÔ˘¯›·, ÛÙÔ ‚ËÌ·ÙÈÛÌfi Î·È ÛÙ· ÎÚÈÙ‹ÚÈ·» (Bernstein, 1998). ∏ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ‰ËÏÒÓÂÈ «ÙÈ ı· ·ÔÎÙËı›» Î·È Ë ÂÚȯ¿Ú·ÍË «Ò˜ ı· ·ÔÎÙËı›» (Bernstein, 1998). √È ıˆÚËÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ‰È·Ù‡ˆÛÂ Ô Bernstein Ï‹ÊıËÎ·Ó ˘fi„Ë ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ.
√π ™∆√Ã√π ∫·ıÒ˜ ÊÈÏÔ‰ÔÍ› Ó· ·ÔÙÂϤÛÂÈ Ô‰ËÁfi ÁÈ· ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ: ·) ª›· ‚¿ÛË ıˆÚËÙÈ΋˜ Î·È ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈ΋˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢: √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó Û ·˘Ùfi ‚·ÛÈΤ˜ ıˆÚËÙÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ ‰È¤Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË
11
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÈηÓÔًوÓ, ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ·Ó·ÌÂÓfiÌÂÓÔ˘ ÚfiÏÔ˘ ÙÔ˘˜, ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓ˜ ÙˆÓ ÂÓ·ÚÌÔÓÈ˙fiÌÂÓˆÓ Ì ÙËÓ ˘ÈÔıÂÙÔ‡ÌÂÓË ıˆڛ· Ì¿ıËÛ˘ Ú·ÎÙÈÎÒÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘, ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ·È‰ÈÒÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÏÈÙÈÛÌÈο, ÎÔÈÓˆÓÈο Î·È Ì·ıËÛȷο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Î·È ·È‰ÈÒÓ Ì ÂȉÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, ηıÒ˜ Î·È ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ‚) ª›· ‚¿ÛË ¿ÌÂÛˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ: ∫·ıÒ˜ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ηχÙÂÙ·È ·fi ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ۯ‰ȷÛÌÔ‡ Î·È ·Ó¿Ù˘Í˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ÂÏ›˙Ô˘Ì fiÙÈ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı· ‚ÚÔ˘Ó Û ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘ ÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ Ì›· ÙÚ¿Â˙· ȉÂÒÓ ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È Ì ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô. øÛÙfiÛÔ ÎÚ›ıËΠÛÎfiÈÌÔ Ó· ÂÚÈÏËÊıÔ‡Ó ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô Î·È ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù˘¯ı› Û ÂÏÏËÓÈο ÓËÈ·ÁˆÁ›·, ÁÈ·Ù› ‰›ÓÔ˘Ó È‰¤Â˜ ÛÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜, ·ÔηχÙÔÓÙ·˜ Ò˜ ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·È Î·È ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ·fi Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜, Ò˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÚÔÙÚ‡ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó ÙÔ ¤Ó· Ì ÙÔ ¿ÏÏÔ, Ò˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÓÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ‹ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ı¤Ì·Ù·, Ò˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ¤Ó· Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙËÓ ·˘ÙfiÓÔÌË Ì¿ıËÛË, ÙÈ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ò˜ Ó· ÙÔ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÒÛÙ ӷ ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔ Î¿ı ·È‰› Ê¿ÎÂÏÔ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ˘ Ù˘ Û˘ÓÔÏÈ΋˜ Ì·ıËÛȷ΋˜ ÙÔ˘ ÂͤÏÈ͢ Î·È Ù¤ÏÔ˜ ÔȘ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˘fi„Ë ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ˘. ∆Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙˆÓ ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÂÚÁ·Û›· ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ù˘ ∂Ï¢ıÂÚ›·˜ ª·Û·ÁÈ¿ÓÓË, ¤Ó· ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ʈÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ Î·È ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ô˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛÂ Ë Ã·Ú¿ ¢·Ê¤ÚÌÔ˘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Ù˘ ÛÙ· ¶ÈÏÔÙÈο ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ∂ÓÈÛ¯˘ÙÈ΋˜ ¢È‰·Ûηϛ·˜2, ÂÓÒ ¤Ó·˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·ÎfiÌË ÊˆÙÔÁÚ·ÊÈÒÓ Î·È ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿ÙˆÓ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ù˘ ¶ËÓÂÏfi˘ ∫Ô˘ÏÔ‡ÚË, Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËΠÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ Ù˘ ·fi ÏÂ˘Ú¿˜ ¶.π. ÛÙÔ ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ù˘ ∂˘¤ÏÈÎÙ˘ ∑ÒÓ˘3.
2. ∆· ¶ÈÏÔÙÈο ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ∂ÓÈÛ¯˘ÙÈ΋˜ ¢È‰·Ûηϛ·˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ 1Ô˘ ∂¶∂∞∂∫ (2Ô ∫¶™ – Û¯ÔÏ. ¤ÙË 1997-2000) Ì ÊÔÚ¤· ˘ÏÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÂÈÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ˘Â‡ı˘ÓË ÙËÓ Î·ıËÁ‹ÙÚÈ· ∆˙¤Ï· µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·. ∆Ô ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·ÔÛÎÔÔ‡Û ÛÙËÓ ÚfiÏË„Ë Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·ÔÙ˘¯›·˜ Î·È ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ™ÙËÓ Ï‹ÚË ÙÔ˘ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó Û’ ·˘Ùfi 22 ÓËÈ·ÁˆÁ›·, 47 ‰ËÌÔÙÈο Û¯ÔÏ›· Î·È 56 Á˘ÌÓ¿ÛÈ·. ∆· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ·Ú¯Â›Ô˘ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Â‰Ò ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙˆÓ ÓËÈ·ÁˆÁÒÓ: °ÈÒÙ·˜ ∫Â˚‚·Ó›‰Ô˘, ÃÚ‡Û·˜ ∫Ú˘ÔÓÂÚ›‰Ô˘, πˆ¿ÓÓ·˜ æˆÌ·Ù¿ÎË, ª·Ú›·˜ ¶··ıÂÔ‰ÒÚÔ˘, ª·Ú›·˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ô˘ Î·È ¶·Ó·ÁÈÒÙ·˜ ™·‚‚·Ó‹. 3. ∆Ô ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ù˘ ∂˘¤ÏÈÎÙ˘ ∑ÒÓ˘ ·Ó·Ù‡¯ıËΠ̠ÊÔÚ¤· ˘ÏÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎfi πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ Î·È ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ˘Â‡ı˘ÓÔ ÙÔÓ Î·ıËÁËÙ‹ ∏Ï›· ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·. ÕÚ¯ÈÛ ӷ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈο ÙÔ 2001 Î·È Ë ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· Û ÔÏÏ¿ ÓËÈ·ÁˆÁ›·, ‰ËÌÔÙÈο Û¯ÔÏ›· Î·È Á˘ÌÓ¿ÛÈ· ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ∞ÔÛÎÔ› «…ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ïȷ΋˜ ‰Ú¿Û˘ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ ÎÚÈÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ ÛΤ„˘ ÙÔ˘˜ ̤۷ ·fi ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›Â˜ ÔÏÈÛÙÈ΋˜ Î·È ‰È·ıÂÌ·ÙÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Î·È ÙËÓ ˘ÏÔÔ›ËÛË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Û ·ÙÔÌÈÎfi ‹ ÔÌ·‰ÈÎfi ›‰Ի (‚Ï. ∂˘¤ÏÈÎÙË ˙ÒÓË, www.pi-schools.gr). ∆Ô ÂÈÎÔÓÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Â‰Ò ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙȘ ÓËÈ·ÁˆÁÔ‡˜: µ·Ú‚¿Ú· ∞˘ÁÂÏ‹, ÃÚÈÛÙ›Ó· °¿ÎË, ÃÚ˘ÛԇϷ ∫ÔÏÔ‚Ô‡, ∞ÓÙÈÁfiÓË ¶ÚÈ¿‚·ÏË, µ·ÛÈÏÈ΋ ™·ÓÔ‡‰Ë, ∞˘Á‹ ∆ÂÚ˙ÔÔ‡ÏÔ˘, ∂ϤÓË ∆˙›Ì·.
12
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ¶ÚfiÛıÂÙ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ Î·È ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó Â›Û˘ ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Û˘ÓÂÚÁ¿Ùȉ˜ ÓËÈ·ÁˆÁÔ› Ô˘ Ì·˜ ÂÌÈÛÙ‡ÙËÎ·Ó ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜4. ™Ù· ÎÂÊ¿Ï·È· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ʈÙÔÁڷʛ˜ Î·È ÂÈÏÂÁ̤Ó˜ ·Ú·ÁˆÁ¤˜ ·È‰ÈÒÓ, ˘¿Ú¯ÂÈ ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ۯ‰ȷṲ̂ÓÔ ·fi ÙË §›ÛÂ-§fiÙÙ ÿ‚ÂÚÛÂÓ, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÛÎÔ› Ó· ‰ÒÛÂÈ È‰¤Â˜ ÛÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ‹/Î·È ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ˘ÏÈÎÔ‡ Ô˘ ÂÎÙÈÌÔ‡Ó fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘˜. °È· ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Û ۯÂÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· Î·È Û ÙÚ¤¯Ô˘Û˜ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ Û˘ÁÁÚ·Ê‹˜ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜5.
∏ ¢√ª∏ ∆√À µπµ§π√À ∫∞𠶃√∆∂π¡√ª∂¡√™ ∆ƒ√¶√™ ∞•π√¶√π∏™∏™ ∆√À ™∆∏¡ ∆∞•∏ ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È Û ÙÚ›· ̤ÚË. ∆Ô ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. ™Ù· ÎÂÊ¿Ï·È· ÌÈÎÚ‹˜ ¤ÎÙ·Û˘ Ô˘ ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È Û ·˘Ùfi ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÁÂÓÈο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ¿ÍÔÓ˜ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Î·È ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÔ‡Ó ÙÔ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı· ‚ÚÔ˘Ó ¤Ó· ıˆÚËÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·Ù¿ ÁÓˆÛÙÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ Î·È ¤Ó·Ó ·ÚÈıÌfi ۯ‰ȷÛÌ¤ÓˆÓ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÛÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó Î·ıËÌÂÚÈÓ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜. ∆Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ ·˘Ùfi ̤ÚÔ˜, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÂȉ‹ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ È‰¤Â˜ ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì fiϘ ÙȘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂÎÙÂÓ¤˜ Î·È ÙÔ Î¿ı ÎÂÊ¿Ï·Èfi ÙÔ˘ ·ÚÈıÌ› ÔÏϤ˜ ÛÂÏ›‰Â˜6. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÁÈ· ÎÂÊ¿Ï·È·-ÂÓfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎ·Ó Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÂÓfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ¢∂¶¶™ 2003. ∆Ô ÙÚ›ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, Ô˘ Â›Ó·È Î·È ÙÔ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ Û ¤ÎÙ·ÛË, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·˜ ÙÚfiÔ˘˜ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙˆÓ ÂÔÚÙ·ÛÙÈÎÒÓ ÂΉËÏÒÛÂˆÓ Î·È Â¤ÎÙ·Û˘ ÙˆÓ Ì·ıËÛÈ·ÎÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ‰ÈÂ˘Ú˘Ì¤ÓÔ˘ ˆÚ·Ú›Ô˘ (ÔÏÔ‹ÌÂÚÔ). £ÂˆÚԇ̠fiÙÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ı· ¤¯ÂÈ ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ·Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ›, ηıÒ˜ ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó Î·È ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘˜, ηٷʇÁÔ˘Ó Û ·˘Ùfi ÁÈ· Ó· 4. ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ʈÙÔÁڷʛ˜ ‹/Î·È ÂÚÁ·Û›Â˜ ·È‰ÈÒÓ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÔÈ ÓËÈ·ÁˆÁÔ› ∂Ú·ÛÌ›· ∑ÒÙÔ˘ (¡ÔÌfi˜ ∞ÈÙˆÏԷηÚÓ·Ó›·˜), ƒ·¯‹Ï ª·ÚÙ›‰Ô˘ (¡ÔÌfi˜ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢), ÃÚ‡Û· ¢·ÛοÏÔ˘ Î·È ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· §È¿ÎÔ˘ (¡ÔÌfi˜ ∞ÙÙÈ΋˜), ∞ÊÚÔ‰›ÙË √ÈÎÔÓfiÌÔ˘ (¡ÔÌfi˜ ª·ÁÓËÛ›·˜), °ÈÒÙ· ∫Â˚‚·Ó›‰Ô˘ Î·È ÃÚ‡Û· ∫Ú˘ÔÓÂÚ›‰Ô˘ (¡ÔÌfi˜ Œ‚ÚÔ˘), ÕÓÓ· ∫·Ú‡‰Ë-¶˘ÚÔ˘Ó¿ÎË, ª·Ú›· ÃÔ‡ÎÏË, ∂ÈÚ‹ÓË ∫˘ÚÏ‹ Î·È µ·˚· ∑˘ÁÔ‡Ú· (¡ÔÌfi˜ µÔȈٛ·˜). 5. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Ù· ‚È‚Ï›· ¤¯Ô˘Ó ‰È¿ÚÎÂÈ· ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ÂÓÒ ÔÈ ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ fi¯È. ∏ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Î·È Ë ÁÔËÙ›· ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÓË̤ڈÛË Î·È Ì ÙËÓ Â˘ÎÔÏ›· ÚfiÛ‚·Û˘ ÙˆÓ ¯ÚËÛÙÒÓ Û ·˘Ù¤˜. ∏ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù˘ Ì ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û˘¯Ó‹˜ ·Ó·ıÂÒÚËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘. 6. ∂Í·›ÚÂÛË ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹, ηıÒ˜ Ë ÂÓfiÙËÙ· Ô˘ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ηٷϷ̂¿ÓÂÈ ÙË ÌÈÎÚfiÙÂÚË ¤ÎÙ·ÛË Î·È ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ¢∂¶¶™ ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô.
13
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ·ÓÙÏ‹ÛÔ˘Ó È‰¤Â˜ ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›˙Ô˘Ó Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘˜. ™Â fiÏ· Ù· ÎÂÊ¿Ï·È·, ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ΛÌÂÓ· Û Ϸ›ÛÈ· Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ «·Ú·ı‡ÚˆÓ», Ù· ÔÔ›· ÂÚȤ¯Ô˘Ó ›Ù ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ıˆÚËÙÈÎÒÓ, Ù· ÔÔ›· ÂÂÍËÁÔ‡Ó ‹ ÂÌÏÔ˘Ù›˙Ô˘Ó fiÛ· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ ΛÌÂÓÔ, ›Ù ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜, ›Ù «ÁÓÒÛÂȘ ·Ó·ÊÔÚ¿˜», ‰ËÏ·‰‹ ‚·ÛÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÁÓÒÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· Ì ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ë ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓË Î¿ı ÊÔÚ¿ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ›Ù ȉ¤Â˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi, fiˆ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ ÚÔ˜ Ù· ·È‰È¿, ‚·ÛÈÎfi ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙȘ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î.Ï. ∆· «·Ú¿ı˘Ú·» ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÊfiÓÙÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ¯ÚÒÌ·, Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÔÌ·‰ÔÔÈËıÔ‡Ó. ŒÙÛÈ ÔÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÏËı› ·fi ÙË Û¯ÂÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· (›Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·˘ÙÔ‡ÛÈ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ›Ù ÁÈ· ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·Ùfi˜ ÙÔ˘˜) ¤¯Ô˘Ó ÊfiÓÙÔ ÛÙÔ ¯ÚÒÌ· Ù˘ Ò¯Ú·˜, ÔÈ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓ˜ ·fi ÂÌ¿˜ ȉ¤Â˜ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ¤¯Ô˘Ó ÊfiÓÙÔ ÚÔ˙, Ù· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ηٷÁÚ·ÊÒÓ ·˘ÙÒÓ Ô˘ ϤÓÂ Î·È Î¿ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ÊfiÓÙÔ Á·Ï¿˙ÈÔ, ÂÓÒ ÔÈ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ¤¯Ô˘Ó ÊfiÓÙÔ ·ÓÔȯÙfi ̈‚. Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È Û ÙÚ›· ̤ÚË. K¿ı ÌÂÚÔ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ¯ÚÒÌ·, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙÔ Â¿Óˆ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜, ÂΛ fiÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘. ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ fï˜, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È, ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈԯ˜, ÁÈ· ÙË ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ Î¿ı ̷ıËÛȷ΋ ÂÚÈÔ¯‹ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ¯ÚÒÌ·. ŒÙÛÈ ÔÈ ÛÂÏ›‰Â˜ ÁÈ· ÙË ÁÏÒÛÛ· ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È Ì ÎÂÚ·ÌÌ˘‰› ¯ÚÒÌ·, ÁÈ· Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο Ì ÌÏÂ, Ì ڿÛÈÓÔ ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, Ì ÔÚÙÔηϛ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·-¤ÎÊÚ·ÛË Î·È Ì ÛÎÔ‡ÚÔ ÁÎÚÈ ÁÈ· ÙËÓ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·. T· ¯ÚÒÌ·Ù· ·˘Ù¿ ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ¢ÚÂÙ‹ÚÈÔ. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ ‰Â˘Ù¤ÚÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ ¯ÚÒÌ· Ô˘ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚʈı› ·fi ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ¶·Ú¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ Ù˘ ‡Ï˘ Û ÎÂÊ¿Ï·È·, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ı¤Ì·Ù· fiˆ˜ Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È Ë ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Î·È Ô ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Ô˘, ÂÂȉ‹ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÈ· ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÔ‡ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ Îϛ̷ÙÔ˜ Î·È ıÂÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË, ı›ÁÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Û fiÏ· Ù· ÎÂÊ¿Ï·È· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘. ∂›Û˘, ηıÒ˜ Ë ÁÓÒÛË ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÔÏfiÙËÙ· Î·È ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÙ·È Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡, ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È Û ̛· ÁÓˆÛÙÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ‹ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î·È Ì ¿ÏϘ ÂÚÈÔ¯¤˜ (.¯. Ë ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ Ù·ÍÈÓfiÌËÛ˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ٷ Ì·ıËÌ·ÙÈο, ÛÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ fï˜ ÂÌϤÎÔÓÙ·È Â›Û˘ Ô ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ Î·È Ô ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÂÈηÛÙÈο). ™ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 10 Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË «ªÂϤÙË ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜» ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÔÏÔÎÏËڈ̤ӷ Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜. ∂ÈϤͷÌ ӷ ·Ó·‰Â›ÍÔ˘Ì ٷ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÏÔÎÏËڈ̤ӷ Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÂÂȉ‹ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÂÚ¢ÓËÙÈΤ˜ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ.
14
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ øÛÙfiÛÔ ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ ÌÔÚ› Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ¿ ÙÔ˘˜ Ì ÙËÓ ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ̷ıËÛȷ΋ ÂÚÈÔ¯‹ (.¯. Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙˆÓ ÂÏÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜ –‚Ï. ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 9– ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÍÂÏȯı› Û ۯ¤‰ÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ ÁÈ· ÙË ÌÂϤÙË ÙˆÓ ÌÂÙ·‚ÔÏÒÓ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ηٿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË, ·fi Ì›· ·Ó¿ÁÓˆÛË ‚È‚Ï›Ô˘ ‹ ¿ÏÏÔ˘ ÂÓÙ‡Ô˘ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Û¯Â‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ı¤Ì·). ∫·ıÒ˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ÙËÓ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙ· Ó· ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ÔÏϤ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È Ì fiÏÔ ÙÔ Ê¿ÛÌ· ÙˆÓ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË, Ë ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÂÈÛÙËÌÔÓÈο ‰›· ˘‹ÚÍ ÔχÙÈÌË ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ‹ ÙÔ˘. ∂˘¯·ÚÈÛÙԇ̠ȉȷ›ÙÂÚ· Ù· ̤ÏË ¢∂¶ ÙˆÓ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ ∆ÌËÌ¿ÙˆÓ Ã·Ú¿Ï·ÌÔ ™·ÎÔÓ›‰Ë, ¢‹ÌËÙÚ· ∂˘·ÁÁ¤ÏÔ˘, ∆˙¤Ï· µ·ÚÓ¿‚·™ÎÔ‡Ú·, ∞ÏÂÍ¿Ó‰Ú· ∞Ó‰ÚÔ‡ÛÔ˘, ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ ƒ·‚¿ÓË, µ·Û›ÏË ∆ÛÂÏʤ, µ·ÛÈÏÈ΋ ª·ÚÌÔ‡ÛË, ∞ÓÙÈÁfiÓË ¶·ÚÔ‡ÛË Î·È ∞ı·Ó¿ÛÈÔ ∞˚‰›ÓË, ÙÔ ÌÔ˘ÛÈÎÔÛ˘Óı¤ÙË ªÈ¯¿ÏË °ÚËÁÔÚ›Ô˘ Î·È ÙË ¢Ú πˆ¿ÓÓ· µÂ·ÚË ÁÈ· ÙËÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË. ∫Ï›ÓÔÓÙ·˜, ı· ı¤Ï·Ì ӷ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ì fiÙÈ Ë ÂχıÂÚË ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙËÓ ÍÂÓfiÁψÛÛË, ÌË ÌÂÙ·ÊÚ·Ṳ̂ÓË ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÂȯÂÈÚ‹ıËΠ·fi ÙȘ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÁÈ· ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Î·È ·˘Ù¤˜ ʤÚÔ˘Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ù˘. √È Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ʤÚÔ˘Ó Â›Û˘ ·Î¤Ú·ÈË ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÁÈ· ÙȘ ·fi„ÂȘ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È Î·ıÒ˜ Î·È ÁÈ· fiÔÈÔ Ï¿ıÔ˜ ‹ ·Ú¿ÏÂÈ„Ë ·Ú·ÙËÚËı› ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘. ∂Ï›˙Ô˘Ì fiÙÈ Ë ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ Ì·˜ ·˘Ù‹ ı· ·ÔÙÂϤÛÂÈ ¤Ó· ¯Ú‹ÛÈÌÔ ‚Ô‹ıËÌ· ÁÈ· ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ. ∏ Û˘ÁÁÚ·ÊÈ΋ ÔÌ¿‰·
15
1 M¤ÚÔ˜ Ô
ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜
ÎÂÊ¿Ï·È· 1-7
· ÂÙ¿ ÎÂÊ¿Ï·È· Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·ÔÛÎÔÔ‡Ó Ó· ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÁÈ· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó: ✓ ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÂÓfi˜ ¢¤ÏÈÎÙÔ˘ Î·È ÊÈÏÈÎÔ‡ ÛÙ· ·È‰È¿ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙÔ˘˜, ηÏÏÈÂÚÁÒÓÙ·˜ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜, ÂÓÂÚÁÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜ Î·È ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ó· ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÙË ¯·Ú¿ Î·È ÙËÓ ·fiÏ·˘ÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ Ë Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, ✓ ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ô˘ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ, ✓ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜. ∆Ô ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¿ıËÛ˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÊÔÈÙÔ‡Ó ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ Ù· ·È‰È¿ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ ÁÈ· Ì¿ıËÛË, ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÛÙËÓ ÚfiÏË„Ë ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ. ™ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ıˆÚÂ›Ù·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ë ÂÈÙ˘¯‹˜ Û‡Ó‰ÂÛË ·È¯ÓȉÈÔ‡ Î·È Ì¿ıËÛ˘. ª¤Ûˆ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯ÒÚÔ, Ó· ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÙÔ‡Ó, Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· Ù· ÂÈχÛÔ˘Ó, Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜ Ì ¿ÏÏ· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿ ‹ Ì ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜. °È· Ó· ÔÚÁ·Óˆı› ¤Ó· ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ·È¯ÓȉÈÔ‡ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÂÓfi˜ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË Î·È ÚÔˆı› ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙÔ˘˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ›̷ÛÙ Û ı¤ÛË Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂ: ✓ Ò˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ✓ ÙÈ Â›‰Ô˘˜ ÂÌÂÈڛ˜ ¤¯Ô˘Ó ‚ÈÒÛÂÈ Î·È ÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ‹‰Ë Î·È Ò˜ ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÔÈ ÁÓÒÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˙Ô˘Ó , ✓ ÙÈ ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ì¿ıËÛË. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηÏÂ›Ù·È Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙÚfiÔ˘˜ ÂÚÁ·Û›·˜, Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ô˘ ı· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó Î·È ı· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË ÂͤÏÈÍË fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. √È ÁÔÓ›˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·‰ÂȯÙÔ‡Ó ÔχÙÈÌÔÈ ·ÚˆÁÔ› Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋, ·ÊÔ‡ ·ÊÂÓfi˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ¯Ú‹ÛÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó Î·È ÛÙÔ Û›ÙÈ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ô˘ ηٷ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ. °ÓˆÚ›˙Ô˘Ì fiÙÈ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÓÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÙfiÛÔ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ fiÛÔ Î·È ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÁÔÓ›˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ‡ÎÔÏË ˘fiıÂÛË Î·È fiÙÈ Ë ÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û ÔÌ¿‰Â˜ ¤¯ÂÈ ÙȘ ‰ÈΤ˜ Ù˘ ‰˘ÛÎÔϛ˜. ∫·ıÒ˜ fï˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ Ù· ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÁÈ· ÙȘ ÌÈÎÚ¤˜ ËÏÈ˘ Â›Ó·È ÂΛӷ Ô˘ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó Û˘ÓÂÚÁ·Û›Â˜ ·Ó¿ÌÂÛ· Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÏÂÎfiÌÂÓÔ˘˜ ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· (ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜, ÁÔÓ›˜, ·È‰È¿), ıˆÚԇ̠fiÙÈ ·Í›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÔ Ó· ηٷ‚ÏËı› οı ÚÔÛ¿ıÂÈ· Î·È Â˘ÂÏÈÛÙԇ̠fiÙÈ ÛÙ· ÎÂÊ¿Ï·È· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı· ‚ÚÔ˘Ó È‰¤Â˜ Î·È ÚÔÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ı· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË.
∆
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
1
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 1 ™‡Á¯ÚÔÓ˜ Ù¿ÛÂȘ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ ∆Ô ÂÚÒÙËÌ· Ô˘ Ù›ıÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· Â›Ó·È Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ıÂÙÈο ÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÂͤÏÈÍË fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ¶Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÊÔÈÙÔ‡Ó ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Ó· ÂÍÂÏȯÙÔ‡Ó Û ÈηÓÔ‡˜ ·˘ÚÈ·ÓÔ‡˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ô˘ ı· ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó ÂÈÙ˘¯›Â˜ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È Û ÈηÓÔ‡˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜, Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Î·È Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ıÂÙÈο ÛÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȤ˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· (Dodge & Colker, 1998); ∂Í·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰ÂÍÈÔًوÓ, ıˆÚÂ›Ù·È Ë ˘ÈÔı¤ÙËÛË ıÂÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË Ì¿ıËÛË (Katz, 1993). Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙfi ·fi Ù· ÔÚ›ÛÌ·Ù· Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ (Dodge & Colker, 1998), Ù· ·È‰È¿ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ıÂÙÈΤ˜ ÛÙ¿ÛÂȘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË Ì¿ıËÛË fiÙ·Ó ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÂÓÂÚÁ¿ ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· Î·È fiÙ·Ó ¤¯Ô˘Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ¢ηÈڛ˜ Ó· ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó Ì ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ŒÓ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi Î·È ÏÔ‡ÛÈÔ Û ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÈϤÁÔ˘Ó ÂχıÂÚ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î·È Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ÂÍÂÚ¢ÓÔ‡Ó Î·È Ó· ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó (‚Ï. ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÎÂÊ. 5). ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ Ù¤ÙÔÈÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Â›Ó·È Ë ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÂÚÂıÈÛÌ¿ÙˆÓ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ·Ó·‰˘fiÌÂÓÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡1. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ›Û˘ Â›Ó·È Ë Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÂÚÂıÈÛÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎfi ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi2. 1. √ fiÚÔ˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜ (Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ˆ˜ «ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜») ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ÙÔÓ ·ÁÁÏÈÎfi fiÚÔ “literacy” Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙË ÁÚ·Ù‹ ÏËÚÔÊÔÚ›· Ô˘ ··ÈÙÂ›Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ ̤۷ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙËÓ ÔÔ›· ˙ÂÈ (Baynham, 2001). ™ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ‰È¢ڇÓÂÙ·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÔÏ˘ÙÚÔÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î·È Ì ÙË ¯Ú‹ÛË ÔÏ˘Ì¤ÛˆÓ. O ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜ ‰ËÏ·‰‹ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Û ÁψÛÛÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÁÓÒÛÂȘ Î·È ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜. H ¤ÓÓÔÈ¿ ÙÔ˘ ÂÂÎÙ›ÓÂÙ·È Î·È Û ¿ÏÏÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡˜ ÙÔÌ›˜, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ fiˆ˜ «·ÚÈıÌËÙÈÛÌfi˜» (numeracy), «ÔÙÈÎfi˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜» (visual literacy), «ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜» (scientific literacy), «ÏËÚÔÊÔÚÈÎfi˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜» (information literacy) Î.¿. (¶·Ô‡ÏÈ·-T˙ÂϤË, 2004) Î·È ‰ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÁÓÒÛÂȘ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘˜ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯Ú‹Û˘, fiˆ˜ ·˘Ù¿ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÎfiÏÔ˘˜ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ ÁÚ·Ù‹˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ (Barton, 2005). √ fiÚÔ˜ «·Ó·‰˘fiÌÂÓÔ˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜» ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ÙÔÓ ·ÁÁÏÈÎfi fiÚÔ “emergent literacy”, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û fiϘ ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ, ÙȘ ÛÙ¿ÛÂȘ, ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÙfiÛÔ Ì ÙËÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛË Î·È ÙËÓ ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘ Ù˘ ÏËÚÔÊÔÚ›·˜ fiÛÔ Î·È Ì ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ ·fi ·È‰È¿ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ËÏÈΛ·˜, ÚÔÙÔ‡ ‰ËÏ·‰‹ ·Ú¯›ÛÂÈ Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ (Teale & Sulzby, 1986Ø ¶·Ô‡ÏÈ·-T˙ÂϤË, 2001Ø KÔ˘ÙÛÔ˘Ú¿ÎË, 2001). 2. √ fiÚÔ˜ «Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎfi˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜» ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ Â‡ÚÔ˜ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÔ‡Ó Â·ÚΛ˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.
19
1
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∏ Ì¿ıËÛË Ì¤Û· ·fi ÙËÓ Â›Ï˘ÛË Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ™ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹ Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈ΋˜ ¤ÎÚË͢ Î·È Ù˘ Ù·¯Â›·˜ ÌÂÙ¿‰ÔÛ˘ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ÔÈ ·ÏÏ·Á¤˜ Â›Ó·È ·Úfi‚ÏÂÙ˜. ¡¤· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ·Í›Â˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Ó· ‰È¤Ô˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ˙ˆ‹. ¡¤ÔÈ ÊÔÚ›˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô. ¡¤· ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù· Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÂÚÁ·Ûȷο Û¯‹Ì·Ù· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È. ¶fiÛÔ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ Û‹ÌÂÚ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó ÛÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ Ù¯ÓÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡; ¶Ò˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È Ë Âη›‰Â˘ÛË Î·È ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·, Û fiϘ ÙȘ ‚·ıÌ›‰Â˜, ÛÙ· Ó¤· ‰Â‰Ô̤ӷ Ô˘ ‰È·ÚÎÒ˜ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó; √ ηٷÎÂÚÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Û ̷ı‹Ì·Ù·, Ë Â·Ó¿ÏË„Ë Î·È Ë ÂÍ¿ÛÎËÛË ˆ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÌÂÙ¿‰ÔÛ‹˜ Ù˘ Â›Ó·È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ ·Úˆ¯Ë̤Ó˜ Ô˘ ‰ÂÓ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÔÏ›ÙË ÙÔ‡ ·‡ÚÈÔ. ™ÙÔÓ ·ÓÙ›Ô‰· Ù˘ ÌÂÙˆÈ΋˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë Ì¿ıËÛË Ì¤Û· ·fi ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÌÔÓÙ¤ÏÔ Ô˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Û οı ·È‰› Ó· ·Ó·˙ËÙ¿, Ó· ηٷÓÔ› Î·È Ó· ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ «¯Ú‹ÛÈÌË ÁÓÒÛË», ηıÒ˜ ÂÌϤÎÂÙ·È Û ÎÔÈÓˆÓÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ·Ó¿ÁΘ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ù· ·È‰È¿ Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ Ì ÙÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ Î·È Â˘·ÈÛıËÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ ˆ˜ ̤ÏË ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘ÓfiÏÔ˘.
Nagel, 1996
Ÿˆ˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÂÊ·ÚÌÔÛÌ¤ÓˆÓ Û ¯ÒÚ˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ηÈÓÔÙfiÌˆÓ ·È‰·ÁˆÁÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ·ÔÎÙÔ‡Ó Î›ÓËÙÚ· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ٷ ·Ú·¿Óˆ ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙȘ ˘fiÏÔȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ ·Ó·Ï˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ·›˙ÔÓÙ·˜.
1.1 ¶∞π¢∞°ø°π∫∂™ ∫∞π ¢π¢∞∫∆π∫∂™ ¶ƒ√™∂°°π™∂π™ ∫∞∆∞§§∏§∂™ °π∞ ªπ∫ƒ∞ ¶∞π¢π∞ ™Â ÂÎÙÂÓ¤˜ ÙÔ˘˜ ¿ÚıÚÔ ÔÈ Plaisance Î·È Rayna (1997) ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ Û fiÏÔ ÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Ò˜ Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó, ÛÙÔ ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ Î·Ï‡ÙÂÚ˜ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ Î·È Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈ͢, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ·Ú¿ÏÏËÏ˘ ÔÏfiÏ¢Ú˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘Í˘, Î·È ‰›ÓÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÛËÌ·Û›·: ✒ ÛÙËÓ ·Ú¯È΋ Âη›‰Â˘ÛË Î·È ÛÙËÓ ÂÈÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ô˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿, ✒ ÛÙË Û‡Ó‰ÂÛË ·È¯ÓȉÈÔ‡ Î·È Ì¿ıËÛ˘, ✒ ÛÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ Î·È Ù˘ ÂÎÌ¿ıËÛ˘ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘, ✒ ÛÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ✒ ÛÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ ÂÓۈ̿وÛË ·È‰ÈÒÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÏÈÙÈÛÌÈο Î·È ÁψÛÛÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·, ✒ ÛÙËÓ ¤ÓÙ·ÍË ·È‰ÈÒÓ Ì ÂȉÈΤ˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, ✒ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ·fi ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ÛÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô. ø˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙˆÓ ÌÂÏÂÙÒÓ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ·ÁˆÁ‹˜ ηٿ ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1990, ÔÏϤ˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜ ·Ó·ıˆÚÔ‡Ó Î·È
20
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
1
·Ó·ÓÂÒÓÔ˘Ó Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ Ù˘ ·Ú¯fiÌÂÓ˘ Âη›‰Â˘Û˘. °È· Ó· ¤¯Ô˘Ì Èı·ÓfiÙËÙ˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ Û ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ·, ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì ηٷÓÔ‹ÛÂÈ Ò˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· Ó· ÙÔ˘˜ ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ì ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó, fiˆ˜ ›Û˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ì ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙÈ ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ì¿ıËÛË (Dodge & Colker, 1998). ¶Ò˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
∫·ıÒ˜ ‚Ï¤Ô˘Ó, ·ÁÁ›˙Ô˘Ó, Ì˘Ú›˙Ô˘Ó, Á‡ÔÓÙ·È Î·È ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ. ∫·ıÒ˜ ÂÈÚ·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ÌÈ· ¢Ú›· ÔÈÎÈÏ›· ˘ÏÈÎÒÓ. ∫·ıÒ˜ ÌÈÏÔ‡Ó, ·ÎÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó, ÚˆÙÔ‡Ó Î·È ··ÓÙÔ‡Ó. ∫·ıÒ˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÛÙ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó οÓÔ˘Ó Ï¿ıË. ∫·ıÒ˜ ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÙȘ χÛÂȘ Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó Î·È ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÙˆÓ Ú¿ÍÂÒÓ ÙÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó Ú¿ÁÌ·Ù· fiÌÔÈ· Î·È ·ÓfiÌÔÈ· Î·È ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Î·È ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û‹ ÙÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Î·È Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜, Î·È ÂÓÂÚÁÔ‡Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡. ∫·ıÒ˜ ÌÈÌÔ‡ÓÙ·È Î·È ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙȘ Ú¿ÍÂȘ, ÙȘ ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ¿ÏψÓ. ∫·ıÒ˜ ÚÔÛÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó ÚfiÏÔ˘˜.
∆· ·È‰È¿ ÚÔ‚·›ÓÔ˘Ó Û fiϘ ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ÂÓ¤ÚÁÂȘ fiÙ·Ó ·›˙Ô˘Ó. ∆Ô ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·˘ıfiÚÌËÙÔ, ¢¯¿ÚÈÛÙÔ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi. ŸÙ·Ó ·›˙Ô˘Ó, Ù· ·È‰È¿ ‰Â ¯¿ÓÔ˘Ó ¯ÚfiÓÔ Ô‡Ù ·ÏÒ˜ ÁÂÌ›˙Ô˘Ó ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ˘˜. ∆Ô ·È¯Ó›‰È Â›Ó·È ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÙÔ Ì¤ÛÔ ‰È¿ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ·. ª¤Ûˆ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯ÒÚÔ, Ó· ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÙÔ‡Ó, Ó· ·Ó·Î·Ï‡„Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· Ù· χÛÔ˘Ó, Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ· Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, Ó· οÓÔ˘Ó ÂÈÏÔÁ¤˜ Î·È Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó Û ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ȉÂÒÓ Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ Î·È Ú˘ıÌfi. ™ÙÔ ·È¯Ó›‰È Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ӷϿ‚Ô˘Ó Ú¿ÁÌ·Ù· ÙfiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ fiÛ˜ ÂΛӷ ı¤ÏÔ˘Ó, ̤¯ÚȘ fiÙÔ˘ ÓÈÒÛÔ˘Ó fiÙÈ Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌ· Ó· ÚÔ‚Ô‡Ó Û Ӥ˜ ‰Ú¿ÛÂȘ. ∆· ·È‰È¿ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ οÓÔ˘Ó Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Î·È Ó· Ì›ÓÔ˘Ó ÈηÓÔÔÈË̤ӷ Ì ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜. ÃÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ Ì ڿÁÌ·Ù· Ô˘ Ù· ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ¿ÌÂÛ·, ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Ì ¿ÏÏ· ·È‰È¿ Î·È Ì ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜. ∫·ıÒ˜ Ù· ·È‰È¿ ·›˙Ô˘Ó, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜, ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯ÒÚÔ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ·ʋ. ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ·ÔÚÚÔÊÒÓÙ·È ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó fiϘ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ·Ô‰ÔÙÈ΋ Ì¿ıËÛË.
Hart et al.,1997Ø NNCC (National Network of Child Care), 1994
™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÂÈϤͷÌ ӷ ·Ó·ÊÂÚıԇ̠ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚ· ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ηÙ¢ı˘ÓÙ‹ÚȘ ·Ú¯¤˜ Î·È ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚·ÙÔ‡˜, Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÂËÚ¤·Û·Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û ·ÁÎfiÛÌÈÔ Â›Â‰Ô ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô: ● ™ÙȘ Hӈ̤Ó˜ ¶ÔÏÈÙ›˜ Ù˘ ∞ÌÂÚÈ΋˜ ÛÙ· ̤۷ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1980 ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÛÙÚÔÊ‹ ˘¤Ú ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ·Ó·Ù˘Íȷο ηٿÏÏËϘ Ú·ÎÙÈΤ˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Î·È Ò˜ ı· ‰È‰·¯Ù› ‚·Û›˙ÔÓÙ·È Û ÌÂϤÙË Î·È ÁÓÒÛË ÙˆÓ ·Ú·Î¿Ùˆ:
21
1
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·) Ò˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·È Ò˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ‚) ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ÔÈ ·Ó¿ÁΘ οı ·È‰ÈÔ‡, Á) ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Î·È ÙÔ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ˙Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿. √È ·Ó·Ù˘Íȷο ηٿÏÏËϘ Ú·ÎÙÈΤ˜ ‰›ÓÔ˘Ó ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË Ì¿ıËÛË Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÂÓÂÚÁËÙÈ΋-‚Ȉ̷ÙÈ΋ ·ʋ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ÔÈΛÏÔ ˘ÏÈÎfi Î·È Ì ·ÓıÚÒÔ˘˜. ∂ÎÙÈÌ¿Ù·È fiÙÈ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È Ë Ê˘ÛÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÚȤÚÁÂÈ·, ·Ê˘Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜, ÂÓÂÚÁÔÔÈÂ›Ù·È Ë ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜ Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË fiÏÔ˘ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÌÈÎÔ‡ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó. ™Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· fiÔ˘ ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ·Ó·Ù˘Íȷο ηٿÏÏËϘ Ú·ÎÙÈΤ˜, ·È‰·ÁˆÁÔ› Î·È ·È‰È¿ ‰ÚÔ˘Ó ÂÓÂÚÁËÙÈο Î·È ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó ÙË ÁÓÒÛË ·fi ÔÏϤ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ËÁ¤˜, Û ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ÏÂÁfiÌÂÓ· «·Î·‰ËÌ·˚ο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù·», fiÔ˘ ÊÔÚ¤·˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Â›Ó·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, Ë ÔÔ›· ÂÈϤÁÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›˙ÂÈ, ÚÔÙ›ÓÂÈ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁ› ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. ™Ù· ηٿÏÏËÏ· ·Ó·Ù˘Íȷο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÂÈÏÔÁ¤˜, ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ Â˘Î·Èڛ˜ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜, Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ, Ó· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó, Ó· ÚˆÙ‹ÛÔ˘Ó, Ó· οÓÔ˘Ó Ï¿ıÔ˜ Î·È Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· ÙÔ ‰ÈÔÚıÒÛÔ˘Ó, ÙÂÏÈο Ó· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ·. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÔÈΛϘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ì ·ÈÁÓÈÒ‰Ë ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, οÔÈ· ·È‰È¿ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi, ¿ÏÏ· ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ Î·È ¿ÏÏ· Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜, Î·È Á›ÓÂÙ·È Û‚·ÛÙfi˜ Ô ÚÔÛˆÈÎfi˜ Ú˘ıÌfi˜ ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ «·Î·‰ËÌ·˚ÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ» ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›Ù·È ¤Ó· ·˘ÛÙËÚfi ÛÙ·ıÂÚfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·, ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ì fiÏË ÙËÓ Ù¿ÍË Î·È Ë Ì›· ‰È·‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ¿ÏÏË, Ì ÙÔ Ú˘ıÌfi Ô˘ ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ (‚Ï. Bredekamp & Copple, 1988Ø ¡ÙÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘, 1999Ø ∫Ô˘ÙÛÔ˘‚¿ÓÔ˘ 1996 & 2004).
∆Ô ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi ·ÏÏËÏÂȉڷÛÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· (Bank Street) Û˘ÁÎÚÔÙ› ›Ûˆ˜ ÙËÓ ÈÔ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈ΋ ¿Ô„Ë Ù˘ «·È‰ÔÎÂÓÙÚÈ΋˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙÔ˘ ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó Ù¤ÛÛÂÚȘ ÁÂÓÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ: Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜, Ù˘ ·ÙÔÌÈÎfiÙËÙ·˜, Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ˘ Î·È Ù˘ ·ÊÔÌÔ›ˆÛ˘. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓÂÚÁ› Ì ‚¿ÛË ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ ÌÔÚÊ‹ Ù˘ Ù¿Í˘. √È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÌÂÌÔӈ̤ӷ ·È‰È¿, ÁÈ· ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÁÈ· ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÙ·È Ë ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Î·È Ù· ·È‰È¿ Î·È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. √ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜. ∏ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÈηÓfiÙËÙ˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Î·È Û‡ÓıÂÛ˘ ÂÌÂÈÚÈÒÓ. √ ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·›ıÔ˘Û·˜ Â›Ó·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ˜ Û ÁˆÓȤ˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ıˆÚÂ›Ù·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ÚԂϤÔÓÙ·È: ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÂÈηÛÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ¤Ó·˜ ¿ÓÂÙÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· «·Ó¿ÁÓˆÛË», ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ fiÔ˘ ÙÔ ·È‰› ı· ¤¯ÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÔÌÔÓÒÓÂÙ·È, ¤Ó·˜ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ fiÏ˘ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Î·È ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÚfiÛ‚·Û˘ ÛÙËÓ ·˘Ï‹. ∆· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÂχıÂÚ· ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜, Ó· ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂÌÔӈ̤ӷ ‹ Û ÔÌ¿‰Â˜, Ó· ÂÈϤÁÔ˘Ó ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ‹ Ù· ˘ÏÈο Ô˘ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó. ∆Ô ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙË Û˘Ó¯‹ ÂÈÌfiÚʈÛË Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ÛÙËÓ Â͇ÚÂÛË Î·È ÙÔÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌfi ηÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜.
∫Ô˘ÙÛÔ˘‚¿ÓÔ˘ 1996, ÛÛ. 19-21Ø ¡ÙÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘ , 2003, ÛÛ. 129-131
22
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ●
1
∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· 30 ¯ÚfiÓÈ·, ÛÙË ÌÈÎÚ‹ fiÏË ÙÔ˘ Reggio Emilia Ù˘ µfiÚÂÈ·˜ πÙ·Ï›·˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ¤Ó· ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÂӉȷʤÚÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ›ڷ̷, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÛÙÚ¿ÊËÎÂ Ë ÚÔÛÔ¯‹ Ù˘ ·ÁÎfiÛÌÈ·˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ·fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰ÂηÂÙ›·˜ ÙÔ˘ 1990. ∂Ú¢ÓËÙ¤˜ Î·È ·È‰·ÁˆÁÔ› ·fi fiÏ· Ù· ̤ÚË Ù˘ Á˘ ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È ÙËÓ πÙ·Ï›· Î·È ÌÂÏÂÙÔ‡Ó Ù· ÌÔÓ٤Ϸ Âη›‰Â˘Û˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙ· ÚÔÛ¯ÔÏÈο ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ΤÓÙÚ· ÙÔ˘ Reggio Emilia. ∆Ô 1991 ÙÔ ·ÌÂÚÈηÓÈÎfi ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Newsweek ¤ÏÂÍ ¤Ó· ·fi Ù· ΤÓÙÚ· ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ Reggio Emilia, ÙÔ Diana, ˆ˜ ¤Ó· ·fi Ù· ‰¤Î· ηχÙÂÚ· Û¯ÔÏ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ (Hinckle, 1991). ∫˘Ú›·Ú¯Ë ȉ¤· ÛÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ Reggio Emilia Â›Ó·È Ë ÂÓÂÚÁËÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÛÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ë ÔÔ›· Î·È ‰ÔÌÂ›Ù·È Ì¤Û· ·fi ÙË Û¯¤ÛË Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜. ∆· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÔ‡Ó Ì fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜, Ì fiϘ ÙȘ Ê˘ÛÈΤ˜ ÙÔ˘˜ «ÁÏÒÛÛ˜», fiˆ˜ ϤÓ ÛÙÔ Reggio Emilia, ‰ËÏ·‰‹ Ì ϤÍÂȘ, ΛÓËÛË, ۯ‰ȷÛÌfi, ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋, ηٷÛ΢¤˜, ÁÏ˘ÙÈ΋, ·È¯Ó›‰È Ì ÙȘ ÛÎȤ˜, ÎÔÏ¿˙, ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛË Î·È ÌÔ˘ÛÈ΋. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘ÍË. ∆ËÓ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙˆÓ ÚÔÛ¯ÔÏÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ÙÔ˘ Reggio Emilia ‰È·ÌfiÚʈÛÂ Ô Loris Malaguzzi, ¤Ó·˜ ʈÙÈṲ̂ÓÔ˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ Ô˘ Û˘ÓÙfiÓÈÛ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ÁÈ· 40 ÂÚ›Ô˘ ¯ÚfiÓÈ·. ™ÙÔ Reggio Emilia ‰›ÓÂÙ·È ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù·‚¿ÏÏÂÙ·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· Â›Ó·È ÊÈÏÈÎfi, ÒÛÙ ·È‰È¿, ‰¿ÛηÏÔÈ Î·È ÁÔÓ›˜ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ¿ÓÂÙ· Î·È Â˘¯¿ÚÈÛÙ·. √È ·›ıÔ˘Û˜ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Â›Ó·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÌÈ· Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Î·È Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· ¤Ú¢ӷ Î·È ·Ó·Î·Ï‡„ÂȘ. ™ÙÔ Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·Ú¤¯ÔÓÙ·È ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· ·È¯Ó›‰È Ì ˘ÏÈο Î·È ÁÈ· ·È¯Ó›‰È· ÚfiψÓ, ηıÒ˜ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÚÔÛʤÚÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ›Û¯˘ÛË Ù˘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·˜, Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘˜, ÁÈ· ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË Î·È ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜, ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘Ì‚ÔÏÈÎÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÒÓ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. π‰È·›ÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ·fiÏ·˘Û˘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ Ú¿Í˘. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Lorris Malaguzzi, ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙˆÓ ÚÔÛ¯ÔÏÈÎÒÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Î¤ÓÙÚˆÓ ÙÔ˘ Reggio Emilia ·È‰È¿ Î·È ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÙËÓ Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË ÛÙÔ Ó· ·›˙Ô˘Ó, Ó· ‰Ô˘Ï‡ԢÓ, Ó· Û˘ÓÔÌÈÏÔ‡Ó, Ó· ÛΤÊÙÔÓÙ·È Î·È Ó· ÂÈÓÔÔ‡Ó Ú¿ÁÌ·Ù· Û˘ÓÂÚÁ·˙fiÌÂÓÔÈ (Malaguzzi, 1987). √ ¯ÚfiÓÔ˜ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ Î·È ‰ÂÓ ˘ÔÏÔÁ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ÚÔÏfiÈ ‹ Ì ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ. ¢›ÓÂÙ·È ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· ÛÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi Ú˘ıÌfi ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ Á›ÓÂÙ·È Û‚·ÛÙfi˜. ∆· ·È‰È¿ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Î·È ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÛÙÔ Ì¤ÁÈÛÙÔ ‚·ıÌfi ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜. √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÎÔ‡Ó Ì ÚÔÛÔ¯‹ Ù· ·È‰È¿ Î·È Ó· ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ Î·Ù·Áڷʤ˜ ÙÔ‡˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÔχÙÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ˘.
23
1
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ™ÙÔ Reggio Emilia Á›ÓÔÓÙ·È Û‚·ÛÙ¿ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù· fiÏˆÓ fiÛÔÈ ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ·: ·È‰ÈÒÓ, ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ÁÔÓ¤ˆÓ, Ù˘ ¢ڇÙÂÚ˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜. ¢Èη›ˆÌ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÈηÓÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· ÙÔ˘˜ Ó· ηٷÓÔÔ‡Ó Î·È Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ì¤Û· Û ¤Ó· Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ‰ÈÂÁ›ÚÂÈ ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÍ¿ÙÂÈ ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ú¤¯ÂÈ ÙËÓ ÂÏ¢ıÂÚ›· Ó· ÙÔÏÌÔ‡Ó ÙÔ ¿ÁÓˆÛÙÔ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙË ÛΤ„Ë Î·È ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜, Ó· ·ÔÎÙÔ‡Ó ÂÌÂÈڛ˜, Ó· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜ ÌÂ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜ Î·È ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜. ¢Èη›ˆÌ· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Â›Ó·È Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ Ì¿ıËÛ˘, ÙˆÓ ÛÙfi¯ˆÓ Ô˘ ı· ı¤ÛÔ˘Ó Î·È Ù˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ Ô˘ ı· ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó. ¢Èη›ˆÌ· ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Â›Ó·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Î·È ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ‰È‰·ÎÙÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ (Edwards et al., 2000. ¡ÙÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘, 1999).
º·ÓÙ¿ÛÔ˘… º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ÏÔÈfiÓ ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ Û ÂÍÔÏÈṲ̂ӷ ÛÙÔ‡ÓÙÈÔ Î·È ÌÈ· ‰·ÛοϷ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ Ó· Ù· ‚ÔËı¿ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰·ÛοÏÔ˘˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ù· ¯ÚÒÌ·Ù· Î·È ÙȘ ÌÔÁȤ˜, ÙÔÓ ËÏfi, ÙÔ Í‡ÏÔ, Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ «ÂηÙfi ÁÏÒÛÛ˜» ÁÈ· Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÙȘ ıˆڛ˜ ÙÔ˘˜. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ʈÙÂÈÓ¿ ‰ˆÌ¿ÙÈ·, Ì ·Ú¿ı˘Ú· ·ÓÙÔ‡, ÒÛÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÎÔÈÙ¿˙Ô˘Ó ¤Íˆ, Ó· ‚Ï¤Ô˘Ó ÙÔ˘˜ Ì¿ÁÂÈÚÔ˘˜ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó· Î·È Ù· ·È‰È¿ Ù˘ ¿ÏÏ˘ Ù¿Í˘. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ‰˘Ô ‰·ÛοÏÔ˘˜ Ó· Â›Ó·È ÔÈ ‰¿ÛηÏÔÈ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ·, Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ¤Ó· ¯ÒÚÔ fiÔ˘ Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi ÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. √È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ì ÚÔÛÔ¯‹. ∆· ·È‰È¿ ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ·˘Ù¤˜ ÙȘ ȉ¤Â˜ Î·È Û¯Â‰È¿˙Ô˘Ó ÙÈ ı· Á›ÓÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·. ∆Ș ÙÚÔÔÔÈÔ‡Ó ‹ ÙȘ ·ÔÚÚ›ÙÔ˘Ó, Â¿Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁ› Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·ÏÏÔ‡. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ÁÔÓ›˜ Î·È ‰·ÛοÏÔ˘˜ Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÈÛfiÙÈÌ·. ∞ÙÂÏ›ˆÙ˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ̤¯ÚÈ ·ÚÁ¿ ÙË Ó‡¯Ù·. ŒÓ· Û¯ÔÏÂ›Ô fiÔ˘ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡Ó ÂÈÛΤÙ˜ ·È‰·ÁˆÁÔ‡˜ ·fi fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Î·È ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ‰Â›ÓÔ Ù¤ÛÛÂÚȘ ÊÔÚ¤˜ ÙËÓ Â‚‰ÔÌ¿‰· ÂıÂÏÔÓÙÈο. °ÔÓ›˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Û˘ÁÎÈÓË̤ÓÔÈ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔÓ È‰Ú˘Ù‹ ÙˆÓ Û¯ÔÏ›ˆÓ ÙÔ˘˜ Loris Malaguzzi. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ¤Ó· Û¯ÔÏÂ›Ô fiÔ˘ Ù· ·È‰È¿ Ì ÂȉÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔ ËÌÂÚ‹ÛÈÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÈÛfiÙÈÌ·, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÈÛÙ‡ÂÈ ˆ˜ fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ‰ÈηÈÒÌ·Ù· Î·È ˆ˜ Ù· ·È‰È¿ Ì ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·Ó¿ÁΘ ¤¯Ô˘Ó ȉȷ›ÙÂÚ· ‰ÈηÈÒÌ·Ù·. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ÌÈ· fiÏË Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÂÁηٿÛÙ·ÛË Í¯ˆÚÈÛÙ‹˜ ·ÚÔ¯‹˜ ÓÂÚÔ‡ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÈı˘Ì› Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ¤Ó· ¿ÚÎÔ ·Ó·„˘¯‹˜ ÁÈ· Ô˘ÏÈ¿ Î·È ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÓÂÚfi ÁÈ· ÙËÓ ËÁ‹ Î·È ÙËÓ Î›ÓËÛË ÙˆÓ ÙÚÔ¯ÒÓ. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ÌÈ· fiÏË Ô˘ ÈÛÙ‡ÂÈ Û ·˘Ù¿ Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÂÎϤÁÂÈ ˆ˜ ̤ÏË ÙÔ˘ Û˘Ì‚Ô˘Ï›Ô˘ ÂȉÈÎÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÁÈ· Ó· Ù· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ¤Ó·Ó ÙfiÔ fiÔ˘ ·˘Ùfi Ô˘ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ù· Û¯ÔÏ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ó· ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹, ·ÏÏ¿ Ó· Ù· ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ˙Ô˘Ó Â˘Ù˘¯ÈṲ̂ӷ ÌÈ· ˙ˆ‹ Ì ÓfiËÌ·. º·ÓÙ¿ÛÔ˘ ÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘Ì‚Â› Â¿Ó Î·È ÂÛ›˜ Û˘ÌʈÓÔ‡Û·Ù ӷ ÂÓÒÛÂÙ ÙȘ ‰ÈΤ˜ Û·˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ì fiϘ ÂΛӘ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ ˘fiÛ¯ÔÓÙ·È Ó· οÓÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÁÈ· fiÏ· Ù· ·È‰È¿.
Hearron, 1997
24
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
1
√È ·Ó·Ù˘Íȷο ηٿÏÏËϘ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ fiˆ˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙȘ ∏¶∞ Î·È ÔÈ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó ÛÙÔ Reggio Emilia, ÔÈ Ôԛ˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ÌÂÏÂÙËÙÒÓ ˆ˜ ·Ó·Ù˘Íȷο ηٿÏÏËϘ, Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ÂËÚ¿˙Ô˘Ó Ù· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ÛÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Â˘Úˆ·˚Τ˜ ¯ÒÚ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙȘ ∏¶∞. ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Î·È Ô˘ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È Û fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· Û˘ÓËÁÔÚ› ˘¤Ú Ù˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ ÂÓfi˜ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡-·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘ ÛÙÔ ·È‰› Î·È ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙÔ˘ Î·È ‰›ÓÂÈ ¤ÌÊ·ÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ì¿ıËÛ˘ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ Î·È ÛÙÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È: ✒ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È Ë ÊˆÓ‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˘fi„Ë ÔÈ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÔÈ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘˜ ✒ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÙ·È Ë ÂÓÂÚÁfi˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ✒ ÚÔηÏÂ›Ù·È Ë Ê˘ÛÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÚȤÚÁÂÈ·, ÂÓÂÚÁÔÔÈÂ›Ù·È Ë ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜ Î·È ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÂÙ·È Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ✒ ¢ÓÔÂ›Ù·È Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÙ·È Ë ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡-·È‰ÈÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡ Ì ÙÔ ¿ÏÏÔ, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· οı ·È‰› ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÒÛÙ ӷ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘ ✒ ‰›ÓÔÓÙ·È Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÂÌÂÈÚÈÒÓ Î·È ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Ì ÙÚfiÔ ‚Ȉ̷ÙÈÎfi ✒ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÙÔ ·È¯Ó›‰È ˆ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ Ì¿ıËÛ˘ ✒ ÂÍ·ÙÔÌÈ·ÔÓÙ·È ÔÈ Ì·ıËÛȷΤ˜ ‰È·‰ÚÔ̤˜ Î·È ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ Ú˘ıÌfi ·Ó¿Ù˘Í˘ οı ·È‰ÈÔ‡. OÈ ·Ú·¿Óˆ ·Ú¯¤˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î·È Ì ÙË ıˆڛ· Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ «·È‰·ÁˆÁÈ΋ Ù˘ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û˘».
∏ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Ù˘ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û˘: Ì¿ıËÛË ÁÈ· Ù· ·È‰È¿, Ì¿ıËÛË ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ Ù˘ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û˘ Ù· ·È‰È¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó, Ó· ·ÓÙ·ÏÏ¿ÛÛÔ˘Ó Î·È Ó· ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÙÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ ηıÒ˜ ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Ì·˙› ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. √ ·ÚÈÔ˜ ÚfiÏÔ˜ ÙˆÓ ÂÓËÏ›ÎˆÓ Â›Ó·È Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó ÙȘ ÓÔËÙÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·ÓÙ·ÏÏ·Á¤˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Ù· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜ ÒÛÙ ӷ ÚÔÛ·ÚÌfiÛÔ˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Ú·ÎÙÈΤ˜. ∏ ÁÓÒÛË ÙÔ˘ «Ò˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿» Î·È Ë ÁÓÒÛË ÙÔ˘ «ÙÈ Ó· οÓÔ˘Ì ÒÛÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó» Â›Ó·È ·ÏÏËÏÔÂÍ·ÚÙÒÌÂÓ˜. ∏ ÂÌ‚¿ı˘ÓÛË ÛÙË Ì›· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ¿ÏÏ˘. °È· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ì ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ ̤۷ ·fi ÙȘ Ôԛ˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ì ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ÙȘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó. ŸÌˆ˜ ÁÈ· Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ì ÙȘ ηٿÏÏËϘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ì ‹‰Ë οÙÈ Û¯ÂÙÈο Ì ·˘Ù¤˜ ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜. ¢ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÎÏÔ ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÛÈÚ¿Ï: ÙÔ ÛÈÚ¿Ï Ù˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ ¤Ú¢ӷ˜.
CRESAS, 1992
25
1
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
1.2 √ ™∏ª∞¡∆π∫√™ ƒ√§√™ ∆√À ¶∞πáπ¢π√À ™∆∏¡ ∞¡∞¶∆À•∏ ∆ø¡ ªπ∫ƒø¡ ¶∞π¢πø¡ «∞Ó ı¤ÏÔ˘Ì ٷ ·È‰È¿ Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ì ÂÈÙ˘¯›· ÙÒÚ· Î·È ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ù· Ì¿ıÔ˘Ì ӷ ÛΤÊÙÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜, Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ó· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ ÈηÓfiÙËÙ˜ ηٷÎÙÒÓÙ·È fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÂÍÂÚ¢ÓÔ‡Ó ÂÓÂÚÁËÙÈο ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÓfiËÌ· ÁÈ· ·˘Ù¿ Î·È Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË ÂÚÁ·ÛÈÒÓ. ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· ·È‰È¿ Ù· οÓÔ˘Ó fiÙ·Ó ·›˙Ô˘Ó» (Dodge & Colker, 1998). Ÿˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi fiÛ· ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó Ì¤¯ÚÈ ÙÒÚ· ÛÙÔ ·ÚfiÓ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ÙÔ ·È¯Ó›‰È ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ˆ˜ ΢ڛ·Ú¯Ô ‰È‰·ÎÙÈÎfi ̤ÛÔ, ·ÊÔ‡ ·›˙ÔÓÙ·˜ Ù· ·È‰È¿ ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó: ✒ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ȉÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ (·Ê‹, Û¯‹Ì·, Á‡ÛË, Ì˘Úˆ‰È¿, ‹¯Ô Î.Ï.) ✒ ÙÔ ÓfiËÌ· Î·È ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ ··ÚÙ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ô˘ Ù· ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ. ∂›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ·È¯Ó›‰È «…ÌÈ· ÁÂÌ¿ÙË ÓfiËÌ· ‰È·‰Èηۛ·, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Ù· ·È‰È¿ Û˘Ó‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÂÓÂÚÁËÙÈο ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ì¤Û· ·fi ÙȘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜» (∞˘ÁËÙ›‰Ô˘, 2001, Û. 172). ∆Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·È¯Ó›‰È ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Vygotsky, ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·È¯Ó›‰È ‰ÂÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Û˘Ì·›ÎÙ˘. ∫‡ÚÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Â›Ó·È Ë Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË (imaginary situation) Î·È ÔÈ Î·ÓfiÓ˜ Ô˘ ı¤ÙÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ·È‰›. ∆Ô ·È‰›, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÌÔχ‚È Ô˘ ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÙÔ ÎÔ˘Ù¿ÏÈ Ô˘ ÙÔ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÁÈ· Ó· ·Ó·Î·Ù¤„ÂÈ ÙÔ Ê·ÁËÙfi. ∞fi ÙË ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÙÔ ÌÔχ‚È Í·Ó·Á›ÓÂÙ·È ÌÔχ‚È ·‡ÂÈ ÙÔ ·È¯Ó›‰È. ∫¿ÔÈÔ ·È‰› Ô˘ ·›˙ÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ·›˙ÂÈ ÙË ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÙË ‰·ÛοϷ Î·È ÙËÓ ¿ÏÏË ÙÔ Ì·ıËÙ‹ ‹ Ó· ‰È¢ı‡ÓÂÈ ÌÈ· Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ÔÚ¯‹ÛÙÚ·. ∆Ô ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·È¯Ó›‰È, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ Vygotsky, ‰ÂÓ ÂÍ·Ê·Ó›˙ÂÙ·È Î·ıÒ˜ ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿. ∞ÏÒ˜ ÔÈ Î·ÓfiÓ˜ Ô˘ ‹Ù·Ó Û ϷÓı¿ÓÔ˘Û· ÌÔÚÊ‹ Á›ÓÔÓÙ·È ÂÌÊ·Ó›˜ Î·È Ë Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË ÂÚÓ¿ Û ϷÓı¿ÓÔ˘Û· ÌÔÚÊ‹. ∆· ·È¯Ó›‰È· Ì ηÓfiÓ˜ (games) ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ËÏÈΛ· ÙˆÓ ¤ÓÙ ÂÙÒÓ ÂÚ›Ô˘ Î·È ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ·fi ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ·È¯Ó›‰È ηٿ ÙÔ fiÙÈ Û ·˘Ù¿ Ù· ·È¯Ó›‰È· Â›Ó·È Î·Ï˘Ì̤ÓË Ë Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ηٿÛÙ·ÛË Î·È ÂÌÊ·Ó›˜ ÔÈ Î·ÓfiÓ˜.
Bodrova & Leong, 1996
°È· Ó· ÚÔˆıËı› ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ¤Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi Î·È ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, ÔÈΛϷ ˘ÏÈο Î·È ÏËÚÔÊÔÚȷο ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· Ù· ÂÍÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Ë ›‰È· ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ ı¤ÙÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ¿˜ Ù· Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó. ªÂ ÙËÓ ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Î·È ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡, Ù· ·È‰È¿ ‰È¢ڇÓÔ˘Ó ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ï›ÁÔ ÈÔ ÚÔˆıË̤Ó˜ ·fi ·˘Ù¤˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ¯ˆÚ›˜ ‚Ô‹ıÂÈ· (Vygotsky, 1997Ø ∞˘ÁËÙ›‰Ô˘, 2001). ÀÔÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓ· ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ù· ·È‰È¿ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Î·ÓfiÓ˜ ÁÈ· Ù· ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘˜ Î·È ˘Ô‰‡ÔÓÙ·È ÚfiÏÔ˘˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ıˆڛ˜ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ˘ «Ô
26
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
1
ÔÚÈÛÌfi˜ Î·È ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ̤۷ ·fi ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÙÔ ·È‰› Ì·ı·›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈ˙fiÌÂÓÔ Î·È ¯ˆÚ›˜ ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ó· ÂÎÙÂı› Û ÂÚ›ÙˆÛË Ï¿ıÔ˘˜» (ª·ÎÚ˘ÓÈÒÙË, 1999, Û. 93). ¶ÔÚ›ÛÌ·Ù· Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÈÛ¯˘Ú‹ Û˘Û¯¤ÙÈÛË Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ó· ˘Ô‰‡ÔÓÙ·È ÚfiÏÔ˘˜ Ì ÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ·Î·‰ËÌ·˚ÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ (Johnson, 1990). ∆Ô Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi ·È¯Ó›‰È ıˆÚÂ›Ù·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÁÓˆÛÙÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÁÈ·Ù› ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·Ê·ÈÚÂÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜. ∫·ıÒ˜ ˘ÔηıÈÛÙÔ‡Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ì ۇ̂ÔÏ· (ÙÔ ÌÔχ‚È Á›ÓÂÙ·È Ú·‚‰› Ù˘ Ì¿ÁÈÛÛ·˜) Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ÌÂ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ (ÌÂ Û˘Ì‚ÔÏÈ΋ ΛÓËÛË ÙÔ ·È‰› ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÈ ÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ), Ù· ·È‰È¿ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÓÔËÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜. ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ıˆÚÂ›Ù·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÁÈ· ÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Û¯ÔÏÈÎÒÓ ÁÓÒÛˆÓ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ‹ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ, ηıÒ˜ Î·È ÛÙȘ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Â›Ó·È ‚·ÛÈ΋ Ë ÈηÓfiÙËÙ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ Î·È ‰È·¯Â›ÚÈÛ˘ ÓÔËÙÈÎÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ÙÔ Ó· ÌÔÚ› ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ·È‰› Ó· ÔÙÈÎÔÔÈ› ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÁÈ· Ó· ÙËÓ Î·Ù·ÓÔ› ‹ ÁÈ· Ó· ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ ÙÈ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· οÓÂÈ (Dodge & Colker, 1998). ∆Ô ·È¯Ó›‰È ÛÙÔÓ ˘·›ıÚÈÔ ¯ÒÚÔ ∆Ô ·È¯Ó›‰È ÛÙÔÓ ˘·›ıÚÈÔ ¯ÒÚÔ Â›Ó·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ·È¯Ó›‰È ÎÈÓËÙÈÎfi. ™ÙÔ ‰È¿ÏÂÈÌÌ· ÙÔ ·È‰› ¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÌÂÙ·ÎÈÓËı› ÂχıÂÚ·, Ó· ÛηÚÊ·ÏÒÛÂÈ, Ó· ˉ‹ÛÂÈ, Ó· ÙÚ¤ÍÂÈ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ, Ó· ÂÎÙÔÓˆı›, Ó· ¯·Ï·ÚÒÛÂÈ, Ó· ·Ó·Ó‡ÛÂÈ ÊÚ¤ÛÎÔ ·¤Ú·, Ó· ÂÍÂÚ¢ӋÛÂÈ ÙȘ ·ÏÏ·Á¤˜ Á‡Úˆ ÙÔ˘, Ó· ηٷÛ΢¿ÛÂÈ ÌÂ Ê˘ÛÈο Î·È ÌÂÁ¿Ï· ˘ÏÈο, Ó· ·›ÍÂÈ Ì ٷ ¿ÏÏ· ·È‰È¿, Ó· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÊÈϛ˜. ∆Ô ·È¯Ó›‰È ¤Íˆ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ˘ÁÈÂÈÓ‹ ˙ˆ‹, ÙËÓ ÂÎÁ‡ÌÓ·ÛË Î·È ÙËÓ ¿ıÏËÛË. √ ˘·›ıÚÈÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔ ·È‰› Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÔÏfiÏ¢ڷ. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ·È¯ÓȉfiÙÔÔ˘ ÛÙËÓ ·˘Ï‹ Ì ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ÛÙ·ÙÈΤ˜ ηٷÛ΢¤˜, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÎÔ‡ÓȘ, ÔÈ Ùڷ̿Ϙ Î·È ÔÈ ‰ÔÎÔ›, ÚÔÛʤÚÂÈ Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· ۈ̷ÙÈ΋ ¿ÛÎËÛË. ™˘¯Ó¿ Ù· ·È‰È¿ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·˘Ùfi ÙÔÓ ÂÍÔÏÈÛÌfi Ì ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ÙÚfiÔ (.¯. ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó Ó· ·Ó¤‚Ô˘Ó ·Ó¿Ô‰· ÙËÓ ÙÛÔ˘Ï‹ıÚ· Î.¿.) √È ·È¯ÓȉÔηٷÛ΢¤˜ ÔÏÏ·Ï‹˜ ¯Ú‹Û˘ (.¯. ÙÛÔ˘Ï‹ıÚ˜ Ì ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ·Ó·ÚÚ›¯ËÛ˘ Î.¿.) ¢ÓÔÔ‡Ó ÙËÓ Î›ÓËÛË Î·È ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ·È¯ÓȉfiÙÔÔ˘ Ì ÎÈÓÔ‡ÌÂÓÔ ÂÍÔÏÈÛÌfi, ÓÂÚfi, ·ÌÌÔ‰fi¯Ô Î·È Â˘¤ÏÈÎÙ· ˘ÏÈο fiˆ˜ ηÛfiÓÈ·, ͇Ϸ, ÙÔ‡‚Ï·, Ï¿ÛÙȯ·, ÛÎÔÈÓÈ¿, Úfi‰Â˜, ·ÏÈ¿ Ô¯‹Ì·Ù·, ‚¿ÚΘ Î.¿. ÎÈÓËÙÔÔÈ› ÙË Ê·ÓÙ·Û›·, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ÙÔ ‰È¿ÏÔÁÔ, ÙËÓ ·Ó¿ÏË„Ë ÚfiψÓ, ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. ◊Û˘¯ÔÈ Ê˘ÛÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ Ì ¯·ÌËÏ¿ ‰¤ÓÙÚ·, Ê˘Ù¿ Î·È Î·ı›ÛÌ·Ù· ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ·ÔÌfiÓˆÛË Î·È ÙË ¯·Ï¿ÚˆÛË. √ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ·Ú·‰ÔÛȷο ÂÚÈÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙËÓ Â›‚ÏÂ„Ë ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÔÌ·‰ÈÎÒÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÒÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ fiˆ˜ «Ù˘ÊÏfiÌ˘Á·», «·Ï¿ÙÈ ¯ÔÓÙÚfi» Î.¿. ™‹ÌÂÚ· Ô Â͈ÙÂÚÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜. ŒÙÛÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÍÈÔÔÈ› Î·È ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙÔÓ Â͈ÙÂÚÈÎfi ¯ÒÚÔ, ۯ‰ȿ˙ÂÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ÚÔÛʤÚÂÈ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ˘ÏÈÎfi, ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÒÛÙ ӷ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÙ·È ÙÔ ·˘ÙfiÓÔÌÔ ·È¯Ó›‰È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ÙÔ ·È¯Ó›‰È Ô˘ ۯ‰ȿ˙ÂÈ Î·È ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ·ÚÂÌ‚·›ÓÔÓÙ·˜ ‰È·ÎÚÈÙÈο.
ªfiÙÛÔÁÏÔ˘, 2001, ÛÛ. 19-22
™ÙÔÓ ›Ó·Î· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È ÌÈ· Û˘ÓÔÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÌÔÚÊÒÓ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ.
27
1
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ∆√ ¶∞πáπ¢π ™∆√ ¡∏¶π∞°ø°∂π√ ∂ªº∞¡π∑∂∆∞π
ˆ˜ ̤ÛÔ ÁÈ· ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÂÓÓÔÈÒÓ ˆ˜ ÂχıÂÚÔ ·È¯Ó›‰È ÛÙÔ ‰È¿ÏÂÈÌÌ· Î·È ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ ∆Ô ·È¯Ó›‰È ΛÓËÛ˘ ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ: ∆Ô ·È¯Ó›‰È ηÓfiÓˆÓ ÌÔÚ› Ó· ñ ∂Í¿ÛÎËÛ˘ (.¯. ÈÛÔÚÚÔ›· ÛÙÔÓ Â›Ó·È: ÂṲ̂ÓÔ ÎÔÚÌfi ÙÔ˘ ‰¤ÓÙÚÔ˘) ñ ™˘Ì‚ÔÏÈÎfi ·È¯Ó›‰È ñ ∫·ÓfiÓˆÓ (.¯. ÎÚ˘ÊÙfi) (.¯. ÛÔ‡ÂÚ Ì¿ÚÎÂÙ) ñ √Ì·‰ÈÎfi ·È¯Ó›‰È ΛÓËÛ˘ (.¯. ΢ÓËÁËÙfi) ñ ¶·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ·È¯Ó›‰È (.¯. ÙÔ ‰·¯Ù˘Ï›‰È) ñ ∂ÈÙÚ·¤˙ÈÔ ·È¯Ó›‰È (.¯. Êȉ¿ÎÈ)
TO ¶AIXNI¢I ∆Ô Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi ·È¯Ó›‰È ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ: ñ ªÂ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ‹ ¯ˆÚ›˜ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· (.¯. ÙÔ ÙÚ·Â˙ÔÌ¿ÓÙÈÏÔ Á›ÓÂÙ·È ÛÂÓÙfiÓÈ, ÙÔ ·È‰› Á›ÓÂÙ·È ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ) ñ ªÂ ÚfiÏÔ˘˜ (.¯. Ì·Ì¿ Î·È ·È‰›)
∞ÎfiÌË ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ: ñ ªÔÓ·¯ÈÎfi ñ ¶·Ú¿ÏÏËÏÔ ñ ™˘ÓÂÚÁ·ÙÈÎfi
ˆ˜ ·È¯Ó›‰È ÛÙÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ (ÁˆÓȤ˜, ‡·ÈıÚÔ) ∆Ô ·È¯Ó›‰È Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ: ñ ∫›ÓËÛ˘ (.¯. Ô‰fiÛÊ·ÈÚÔ) ñ ™˘Ì‚ÔÏÈÎfi ·È¯Ó›‰È (.¯. ÛÙÔ È·ÙÚÂ›Ô ÙÔ ÌÔχ‚È Á›ÓÂÙ·È Û‡ÚÈÁÁ·) ñ ¢ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ·È¯Ó›‰È ηٷÛ΢ÒÓ (.¯. Ì ÙÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi) ñ ∂ÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Û˘Ó·ÏÏ·Á‹˜ (.¯. ·ÁÔÚ¤˜ ·fi ÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ Ù˘ Ù¿Í˘) ñ ∂ÈÙÚ·¤˙ÈÔ ‹ Âȉ·¤‰ÈÔ ·È¯Ó›‰È (.¯. ÓÙfiÌÈÓÔ) ñ ¶·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi ·È¯Ó›‰È (.¯. ÙÔ Ì·ÓÙÈÏ¿ÎÈ) ∆Ô ·È¯Ó›‰È ÁÏÒÛÛ·˜ ÌÔÚ› Ó· ›ӷÈ: ñ ∏¯ËÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË (.¯. ‹¯ÔÈ, ÎÚ·˘Á¤˜) ñ ¶·È¯Ó›‰È Ì ϤÍÂȘ Î·È ÊÚ¿ÛÂȘ (.¯. ·ÈÓ›ÁÌ·Ù·)
1.3 ∏ ™∏ª∞™π∞ ∆∏™ EK¶AI¢EY™H™ ™TI™ MIKPE™ H§IKIE™ K·ıÒ˜ Ë ÁÓÒÛË Î·È Ë Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Ú·Á‰·›· Î·È ÂËÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ˙ˆ‹ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, ÔÈ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Ô Î¿ı ÔÏ›Ù˘ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ÛÙȘ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ ÙÔ˘ Î·È Ó· ·Û΋ÛÂÈ Ù· ‰ÈηÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘ ·˘Í¿ÓÔ˘Ó Û˘Ó¯Ҙ. √È ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ì¿ıÂÈ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‰˘ÛÎÔχÔÓÙ·È fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· Ù· ‚Á¿ÏÔ˘Ó ¤Ú· ·ÎfiÌ· Î·È Ì ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ˙ˆ‹ (Giere, 1997). ∫·È fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› ·fi ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1960, ·˘ÙÔ› Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Ì¿ıÂÈ Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ fiÛÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ¿ÂÈ Û¯ÔÏ›Ô. À¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÊÔÈÙ‹ÛÂÈ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ Ô¯ÙÒ ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ÓfiËÌ· ÂÓfi˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ‹ Ó· Û˘ÓÙ¿ÍÔ˘Ó ¤Ó· ·Ïfi ηıËÌÂÚÈÓfi Ì‹Ó˘Ì· (Giere, 1997Ø ∫ÔÚÙ¤ÛË-¢·Ê¤ÚÌÔ˘, 1998). ™Â ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·ÔÙ˘¯›·˜ Î·È Ù˘ Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ı˘ ‰È·ÚÚÔ‹˜ ·fi ÙËÓ ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË ÌÂÏÂÙ¿Ù·È Î·Ù¿ ÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ‰ÂηÂٛ˜ ·fi ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ı¤Ì·Ù· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘, ‰ËÏ·‰‹ ·fi „˘¯ÔÏfiÁÔ˘˜, ÎÔÈÓˆÓÈÔÏfiÁÔ˘˜, ·È‰·ÁˆÁÔ‡˜, ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ Ù˘
28
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
1
Âη›‰Â˘Û˘ Î.¿. ™ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Ï·ÈÛ›ˆÓ ÂÚÌËÓ›·˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ê·ÈÓÔ̤ÓÔ˘ Ë Â˘ı‡ÓË ÌÂٷʤÚÂÙ·È ·fi ÙÔ ¿ÙÔÌÔ –Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ‰Â Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ¤¯Ô˘Ó οÔÈÔ «ÓÔËÙÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·»– ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ –Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ‰Â Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ¤¯Ô˘Ó «ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ¤ÏÏÂÈÌÌ·», ·ÊÔ‡ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÌË ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯· ÎÔÈÓˆÓÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· (Fijalkow, 1997). ∫·ıÒ˜ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ, ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·›ÍÂÈ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÛÙËÓ ÚfiÏË„Ë Î·È ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·ÔÙ˘¯›·˜. ∫·È ÙÔ‡ÙÔ fi¯È ÁÈ·Ù› Ë ‚·ÛÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·ÙÚ¤„ÂÈ ÙȘ ·ÓÈÛfiÙËÙ˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ·ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔÛʤÚÂÈ ıÂÙÈο ‚ÈÒÌ·Ù· Î·È ÂÌÂÈڛ˜ ηÏÏÈÂÚÁÒÓÙ·˜ ¤Ó· Îϛ̷ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ Î·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘. £· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔÛʤÚÂÈ «ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È fi¯È ·ÓÈηÓfiÙËÙ˜» ÛÙ· ·È‰È¿ fiÏˆÓ ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ (Bernstein, 1998). ŸÛÔ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È, ÙÂÎÌËÚÈÒÓÂÙ·È Ë ı¤ÛË fiÙÈ Ë Û¯ÔÏÈ΋ ·ÔÙ˘¯›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ó·fiÊ¢ÎÙË ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÙˆÓ ÌË ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯ˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ Î·È ‰È·Ù˘ÒÓÂÙ·È ÙÔ ·›ÙËÌ· ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë ÙËÓ ÂÙÂÚÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘, ÁÈ·Ù› fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó, ·ÏÏ¿ fi¯È οو ·fi ÙȘ ›‰È˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘Óı‹Î˜ (CRESAS, 1981, 1984, 1989). ∫·ıÒ˜ Ù· ¯ÚfiÓÈ· ÂÚÓÔ‡Ó, ÔÈ ÌÂϤÙ˜ ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÔ ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì¤Û· ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË. ∂›Û˘, ÂÂȉ‹ Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ Ë Û¯ÔÏÈ΋ ·ÔÙ˘¯›· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ·ÔÙ˘¯›· ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÛÙȘ ÌÈÎÚ¤˜ ËÏÈ˘, Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÚfiÏ˄˘ ÙˆÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ Î·È Ù˘ ÚÔÒıËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (Migeon, 1989Ø Clay, 2001). ∆· ÛËÌ·ÓÙÈο ÔʤÏË Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÛÙȘ ÌÈÎÚ¤˜ ËÏÈ˘ Œ¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÔÏϤ˜ ÌÂϤÙ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ. ª›· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· ÌÂϤÙË, Ë ÔÔ›· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÛÙȘ ∏¶∞, ÚÔÛÎÔÌ›˙ÂÈ ÂÈÛÙÈο ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙË Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌË ·Í›· Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· ÌÂϤÙË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÌÈ·˜ ηϿ ۯ‰ȷṲ̂Ó˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ·Ú¤Ì‚·Û˘ (ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· High Scope), ÛÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó 123 ·È‰È¿ Ô˘ ηٿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· ÂΛÓÔ ˙Ô‡Û·Ó ÛÂ Û˘Óı‹Î˜ ÛÙ¤ÚËÛ˘ Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û ΛӉ˘ÓÔ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·ÔÙ˘¯›·˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÌÂÏÂÙ‹ıËÎ·Ó ÂÎÙÂٷ̤ӷ ‰Â‰Ô̤ӷ, ÚÔÂÚ¯fiÌÂÓ· ·fi ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›· ÌÂÙÚ‹ÛÂˆÓ Ô˘ Î¿Ï˘Ù·Ó ¤Ó· Ì·ÎÚ‡ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· Î·È ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘ ÙˆÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ¤ÓÙ·ÍË. ™˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Û˘ÏϤÁÔÓÙ·Ó Î¿ı ¯ÚfiÓÔ ·fi ÙËÓ ËÏÈΛ· ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ¤ˆ˜ Î·È ÙˆÓ ¤ÓÙÂη ÂÙÒÓ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ ËÏÈΛ· ÙˆÓ 14, ÙˆÓ 15, ÙˆÓ 19 Î·È ÙˆÓ 27 ÂÙÒÓ. ∏ ÌÂϤÙË ÙÂÎÌËÚ›ˆÛ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ·, Û˘ÁÎÚÈÓfiÌÂÓ· Ì ·˘Ù¿ Ô˘ ‰Â Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó: ñ ›¯·Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ó· ÂÓÙ·¯ıÔ‡Ó Û ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÂȉÈ΋˜ ·ÁˆÁ‹˜ ñ ›¯·Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ‚·ıÌÔ‡˜ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ñ ·ÔÊÔÈÙÔ‡Û·Ó Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ·fi ÙÔ Á˘ÌÓ¿ÛÈÔ ÛÙÔÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂ÓÔ ¯ÚfiÓÔ (‰ËÏ·‰‹ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ó Î·ı˘ÛÙ¤ÚËÛË) ñ ›¯·Ó ˘„ËÏfiÙÂÚ· ›‰· ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ‰Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ Âη›‰Â˘Û˘ ñ ›¯·Ó ηχÙÂÚË Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ·ÔηٿÛÙ·ÛË ÛÙȘ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ËÏÈ˘.
Riley, 2003, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹, Û. xvii
29
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
M·ı·›ÓÔÓÙ·˜ ÁÈ· Ù· ˙Ò· Ù˘ ·˘Ï‹˜ Ô HÏ›·˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ̛· ·ÁÂÏ¿‰·, ¤Ó· Û·ÏÔ Î·È ¤Ó·Ó ÎfiÎÎÔÚ·.
30
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 2 √ ÚfiÏÔ˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ∏ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ̤¯ÚÈ ÚÈÓ ·fi Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó ¿ÚÚËÎÙ· Ì ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ŒÚÂÂ Ë ÓËÈ·ÁˆÁfi˜, Ô˘ ‹Ù·Ó –Î·È ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· Â›Ó·È Û¯Â‰fiÓ Û fiÏ· Ù· ÂÏÏËÓÈο ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÓËÈ·ÁˆÁ›·– Á˘Ó·›Î·, Ó· Â›Ó·È «Î·Ï‹», «ÁÏ˘ÎÈ¿», «ÙÚ˘ÊÂÚ‹», «˘ÔÌÔÓÂÙÈ΋», Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÌÈ·˜ ηϋ˜ Ì·Ì¿˜ (Pascucci, 1996 & 2004). ™ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÚÔÛ‰ÔÎÒÌÂÓÔ˘ ÚfiÏÔ˘ Ù˘ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ô˘ Ó· ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Û ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜. ™‹ÌÂÚ· Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÔÔÈËı› ÛËÌ·ÓÙÈο. ∫·ıÒ˜ ÔÈ ÚÔÛ‰Ô˘ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·›ÍÂÈ ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ, ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó Î·È ÔÈ ÚÔÛ‰Ô˘ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÏÔ Ô˘ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‚·ıÌ›‰·˜. «¢Ô˘ÏÂÈ¿ Ì·˜ Â›Ó·È Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ì ٷ ·È‰È¿ Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓ‹ÛÔ˘Ó Ì ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·˜ fiÏÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÙÔ˘˜, fiϘ ÙÔ˘˜ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ¤ÎÊÚ·Û˘, ˘ÔÛÎÂÏ›˙ÔÓÙ·˜ fiÏ· Ù· Èı·Ó¿ ÂÌfi‰È·», ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Loris Malaguzzi (1987, Û. 24), ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÛÙ· ∫¤ÓÙÚ· ¶ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ Reggio Emilia. °È· Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó fï˜ Û ¤Ó·Ó Ù¤ÙÔÈÔ ÚfiÏÔ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ‰ÂÓ ·ÚΛ Ó· ¤¯Ô˘Ó ηϤ˜ ÚÔı¤ÛÂȘ. ∂›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ¤¯Ô˘Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÁÓÒÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·È ÙÔ Ò˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Î·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÙȘ Ôԛ˜ ı· ÂÍÂÏ›ÛÛÔ˘Ó ÌÂ Û˘Ó¯‹ ÂÓË̤ڈÛË, ÌÂϤÙË Î·È ÛΤ„Ë (Pascucci, 2004). ¶ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ıˆÚÂ›Ù·È ÙÔ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÌÂÙ·‰ÒÛÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ «ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜», Ó· Ù· Ì˘‹ÛÔ˘Ó ‰ËÏ·‰‹ ÛÂ Û˘Ó‹ıÂȘ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÂÁÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ ÏËı˘ÛÌfi ÙˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Î·È ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó ÛÙË «‰È¿ ‚›Ô˘ Ì¿ıËÛË». °È· ÙËÓ Â›Ù¢ÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÛÙfi¯Ô˘ ÙÔ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ Â›Ó·È Ë ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ÂÏ΢ÛÙÈÎÔ‡ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ Ô˘ ı· ·Ú·ÎÈÓ› ÙÔ Î¿ı ·È‰› Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, Ó· ·ÓÙÏ› ¢¯·Ú›ÛÙËÛË ·fi ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È, Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Î·È Ó· ÂÈχÂÈ ·˘Ùfi‚Ô˘Ï· Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È. ∏ ÂÓÂÚÁfi˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, Î·È È‰È·›ÙÂÚ· Ë ÂÓÂÚÁfi˜ ÁψÛÛÈ΋ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹, ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› ‹‰Ë ·fi ÙË ‰ÂηÂÙ›· ÙÔ˘ 1980, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ, fiÙÈ ÂËÚ¿˙ÂÈ ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË (Crahay, 1984), Ë Â›Ï˘ÛË ‰Â ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ÚÔˆı› ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ôχ ¯Ú‹ÛÈ̘ ÁÈ· ÙË «‰È· ‚›Ô˘ Ì¿ıËÛË», ηıÒ˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙÔ Ó· ıˆڋÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙË Ì¿ıËÛË ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘˜ ˘fiıÂÛË (Kazuko Kamii & De Clark, 2003).
31
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
°È· Ó· ÌÔÚ› fï˜ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÈ·˜ Ù¿Í˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÂÓÂÚÁ¿ Û fiϘ ÙȘ Ê¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ı· Ú¤ÂÈ ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·È Ó· Â›Ó·È ·ÓÔȯ٤˜, Ó· Âȉ¤¯ÔÓÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÚÌËÓ›˜ Î·È ··ÓÙ‹ÛÂȘ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰›ÓÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙÔ Î¿ı ·È‰› Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙËÓ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÔÙÈ΋ Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Î·È Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ô ··Ú·›ÙËÙÔ˜ ¯ÚfiÓÔ˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ οı ·È‰› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ Ú˘ıÌfi (Curto et al., 1998, ÙfiÌÔ˜ π). \ °È· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ∆· ·È‰È¿ ηٿ ηÓfiÓ· ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È ÛÙË ‰·ÛοϷ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ χÛÂÈ Î¿ı Úfi‚ÏËÌ· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó. ∏ ÈÔ ÁÚ‹ÁÔÚË Î·È Â‡ÎÔÏË ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È Î¿ı ÊÔÚ¿ Ô˘ Ì·˜ ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÙÔ˘˜ ԇ̠ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ó· οÓÔ˘Ó. ∏ ·¿ÓÙËÛË fï˜ Ô˘ ÚÔˆı› ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÂΛÓË Ô˘ Ù· ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ Ì›· χÛË: «ƒÒÙËÛ ٷ ·È‰È¿ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÛÔ˘ ·Ó Û˘ÌʈÓÔ‡Ó», «∆È ÌÔÚ›Ù ӷ οÓÂÙ ÁÈ· Ó· ÙÔ ‚Ú›Ù» Î.Ï.
Kazuko Kamii & De Clark, 2003, ÛÛ. 183-187
™ÙÔ Ó¤Ô Ì·ıËÛÈ·Îfi Ï·›ÛÈÔ, fiˆ˜ ·˘Ùfi ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô (2003), Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηÏ›ٷÈ: ✒ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ¤Ó· ·ÛʷϤ˜ Ï·›ÛÈÔ ÏÂÎÙÈ΋˜ Î·È ÌË ÏÂÎÙÈ΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, ̤۷ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ù· ·È‰È¿ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ¿ÓÂÙ· Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÂχıÂÚ· Ì οı ÙÚfiÔ, ✒ Ó· ηÏÏÈÂÚÁ› Îϛ̷ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘, ·Ô‰Ô¯‹˜ Î·È ·ÌÔÈ‚·›Ô˘ Û‚·ÛÌÔ‡ ÌÂٷ͇ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ¿˜ Ù· Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó Î·È Ó· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜, fiˆ˜ ÙË Û˘Ó·ÓÙÔ‡Ó Ì¤Û· ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ù¿ÍË, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚ›Á˘ÚÔ, ✒ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› Û˘Óı‹Î˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÌÓ‡ÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ÒÛÙ ӷ ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘˜, ✒ Ó· ı¤ÙÂÈ ¿ÌÂÛÔ˘˜ Î·È Ì·ÎÚÔÚfiıÂÛÌÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡ ηıÒ˜ Î·È ÙÔ ÁÂÓÈÎfi ·Ó·Ù˘ÍÈ·Îfi Â›Â‰Ô ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘, ✒ Ó· ‰›ÓÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ ÙÈ ı· Ì¿ıÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ηı·˘Ù‹, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ Ò˜ ı· Ì¿ıÔ˘Ó, ✒ Ó· ·Ú·ÙËÚ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Î·È Ó· ·ÎÔ‡ÂÈ ÚÔÛÂÎÙÈο ÙÈ ¤¯Ô˘Ó Ó· Ù˘ Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿, Ó· ÚÔÛ·ı› Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ, ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Î·È ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Ù· ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ó· οÓÔ˘Ó ÚԂϤ„ÂȘ Î·È Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÙȘ ÂϤÁÍÔ˘Ó, ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜ Ì ÙËÓ ›‰È· Î·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ✒ Ó· ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÈ ÂӉȷʤÚÂÈ Ù· ·È‰È¿, ÙÈ ÙÔ˘˜ ÚÔηÏ› ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ· Î·È ÙÈ Ù· ÎÈÓËÙÔÔÈ›, ✒ Ó· ÂÈϤÁÂÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ Î·È Ó· Ù· Ô‰ËÁÔ‡Ó ¤Ó· ‚‹Ì· ÈÔ ¤Ú· ·fi ÙÔ Â›Â‰Ô Ô˘ ÙÔ Î·ı¤Ó· ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ, ✒ Ó· ۯ‰ȿ˙ÂÈ Î·È Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ·ÓÔȯ٤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÙÂÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰È·ÌfiÚʈÛË,
32
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
2
✒ Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ› οı ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È, ÂÎÙÈÌÒÓÙ·˜ ·Ó ÙÔ ÓfiËÌ¿ Ù˘ ‹Ù·Ó ۷ʤ˜ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿, ·Ó Ù· ÎÈÓËÙÔÔ›ËÛ ӷ Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó, ·Ó Ù· ÂÓı¿ÚÚ˘Ó ӷ ÛÎÂÊÙÔ‡Ó, ·Ó ¤ÙÚ„ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡-·È‰ÈÒÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ·Ó ‹Ù·Ó ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ÓË ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ Ù¿Í˘, ·Ó ·ÓÙ·ÔÎÚ›ıËΠÛÙȘ ÂȉÈÒÍÂȘ Ô˘ ›¯·Ó ÚÔ‚ÏÂÊÙ› ηٿ ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÈ ·ÔÎfiÌÈÛ οı ·È‰› ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ù˘Í‹ Ù˘, ✒ Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ Ù· ˘ÏÈο Î·È ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó Ì ÂÈÙ˘¯›· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÒÛÙ ӷ ÙÔÓÒÓÂÙ·È Ë ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ë ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜, ✒ ÛÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È Ó· ÌËÓ ÚÔÛʤÚÂÈ ·‚›·ÛÙ· ÙË ÛˆÛÙ‹ ·¿ÓÙËÛË, ·ÏÏ¿ Ó· ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ì ηٿÏÏËϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ó· ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛ‹ Ù˘, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ fiψÓ, ✒ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙȘ ηٿÏÏËϘ Û˘Óı‹Î˜, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ÂÊÈÎÙ‹ Ë ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË Î·È Ë ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›·, ✒ Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, ÒÛÙ ӷ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Î·È ·˘ÙÔ› ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·. ∏ ÌË ÏÂÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ∏ ·ÓıÚÒÈÓË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È Û ‰‡Ô ›‰· Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·: Â›Â‰Ô ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ (ÙÈ Ï¤ÌÂ) Î·È Â›Â‰Ô Û¯¤Û˘ (Ò˜ ÙÔ Ï¤ÌÂ). ∆Ô ÚÒÙÔ ·ÊÔÚ¿ ΢ڛˆ˜ ÛÙË ÏÂÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·, ÂÓÒ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙË ÌË ÏÂÎÙÈ΋. ∏ ¤Ú¢ӷ Â›Ó·È ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë ÌË ÏÂÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ÌË ÏÂÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÈÔ ÈÛ¯˘Úfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ηıÒ˜ ÙÔ Ò˜ ÙÔ Ï¤ÌÂ Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· ›‰Ô˜ «ÛȈËÏÒÓ Ô‰ËÁÈÒÓ» ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ Û¯¤Û˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó. ∏ ÌË ÏÂÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÈÂÓÂÚÁÂ›Ù·È Ì¤Ûˆ Έ‰›ÎˆÓ (¯ÂÈÚÔÓƠ̂˜, ÌÔÚÊ·ÛÌÔ›, ‚ϤÌÌ·, ÙfiÓÔ˜ Ù˘ ʈӋ˜, ÂÓ‰˘Ì·Û›· Î.Ï), ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÂÙ·‰›‰Ô˘Ó ÌËӇ̷ٷ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙÔÓ ·ÚfiÓÙ· ÙfiÔ Î·È ¯ÚfiÓÔ, ÁÈ·Ù› ··ÈÙÔ‡Ó ÙË Ê˘ÛÈ΋ ·ÚÔ˘Û›· ·˘ÙÔ‡ Ô˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›. ∏ ÌË ÏÂÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ô ÔÏÈÙÈÛÌfi˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ‰˘Ó·ÌÈο ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ (.¯. Ë ·fiÛÙ·ÛË Ô˘ ÎÚ·Ù¿Ì ÌÂٷ͇ Ì·˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ÂÚÌËÓ‡ÂÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·fi Ù· ̤ÏË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ.… øÛÙfiÛÔ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔʇÁÔÓÙ·È ÙfiÛÔ ÔÈ ÁÂÓÈ·ÛÂȘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÌÈ·˜ ÌË ÏÂÎÙÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ -‰Â Û˘ÌÂÚÈʤÚÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ¿ÙÔÌ· ÌÈ·˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ-, fiÛÔ Î·È Ë ·fi‰ÔÛË Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈο Î·È ÌfiÓÔ ÛÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÂÓfi˜ ·ÙfiÌÔ˘ -ηÓ›˜ ‰Â ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ¢ڛÛÎÂÙ·È. ÕÚ· Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, fiÙ·Ó ÛΤÊÙÂÙ·È ¿Óˆ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ÂÌÂÈÚ›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ Â›ÁÓˆÛË Ù˘ ÛËÌ·Û›·˜ ÙˆÓ ÌË ÏÂÎÙÈÎÒÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ Î·È Ó· ÚÔÛ·ı› Ó· Ù· Û˘ÓÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ηٷÓfiËÛ˘ Ù˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÙÔ˘. ∏ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÚÌËÓ›·˜ Ù˘ ÌË ÏÂÎÙÈ΋˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ıˆÚÂ›Ù·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘, ηıÒ˜ Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó Ôχ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ÌË ÏÂÎÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ Î·È Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ Î·È Â›Ó·È Ôχ ÈÔ Â˘·›ÛıËÙÔÈ ‰¤ÎÙ˜ Ù˘ ÌË ÏÂÎÙÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ô˘ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ·ʋ Ì·˙› ÙÔ˘˜.
∫Ô‡ÚÙË, 2003
33
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
2.1 ∂¶π¢πø∫√¡∆∞™ ∂¶π∆ÀÃ∂π™ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À™ ™Ã∂¢π∞™ª√À™ ∫∞π ¶∞π¢∞°ø°π∫∂™ ¶∞ƒ∂ªµ∞™∂π™ √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ›, ÁÈ· Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÂȯÂÈÚÔ‡Ó ÂÈÙ˘¯Â›˜ ۯ‰ȷÛÌÔ‡˜ Î·È ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ, Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ı¤ÙÔ˘Ó Û˘Ó¯Ҙ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ÁÈ· fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· Î·È Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ··ÓÙ‹ÛÂȘ. √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı¤ÙÔ˘Ó ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ♦ ∂›Ó·È Ë Î·Ù¿ÏÏËÏË ÛÙÈÁÌ‹ Ó· ·Ú¤Ì‚ˆ ‹ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ê‹Ûˆ ÙÔ ·È‰› Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Ó· ÂÈχÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·; ♦ ∆È ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ú¤ÂÈ Ó· οӈ ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹Ûˆ ÙÔ ·È‰› Ó· ÛÎÂÊÙ› ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ χÛ˘; ♦ ∂›Ó·È ÙÔ ·È‰› ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ¯ÂÈÚÈÛÙ› Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ˘ÏÈο ‹ ı· ·ÔÁÔËÙ¢Ù›; ♦ ∏ ‰È¢ı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Â›Ó·È Ë Î·Ù¿ÏÏËÏË, ‹ ı¤ÏÂÈ ÙÚÔÔÔ›ËÛË ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋; ♦ ∆È ÌÔÚÒ Ó· ÂÚÈ̤ӈ ·fi Ù· ·È‰È¿ Û ·˘Ùfi ÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘; ♦ ∆È Ú¤ÂÈ Ó· Ì¿ıˆ ·ÎfiÌË ÁÈ· ÙÔ Î¿ı ·È‰› ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ÂÍ·ÙÔÌÈ·ۈ ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÌÔ˘; ♦ ¶ÔȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÏËϘ ÁÈ· οı ·È‰› Î·È ÔÈ· ˘ÏÈο; ♦ Œ¯ˆ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ·È‰È¿ Ì ÂȉÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ. ¶Ò˜ ÌÔÚÒ Ó· ÚÔÛ·ÚÌfiÛˆ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Ù· ˘ÏÈο ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÁÈ’ ·˘Ù¿; ♦ M ÔÈÔ ÙÚfiÔ Ó· ¯ˆÚ›Ûˆ Ù· ·È‰È¿ Û ÔÌ¿‰Â˜; M‹ˆ˜ Ó· Ù· ÚÔÙÚ¤„ˆ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ·È‰ÈÒÓ ÌfiÓ· ÙÔ˘˜; ¶Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û· Ó· Ù· ‚ÔËı‹Ûˆ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·Ù·ÓÔÌ‹˜ Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙÔ˘˜. ♦ O °ÈÒÚÁÔ˜ ‰˘ÛÎÔχÂÙ·È Ó· ηı›ÛÂÈ ÔÏÏ‹ ÒÚ· ÛÙËÓ Î·Ú¤ÎÏ· ÙÔ˘. M‹ˆ˜ ·Ó ÙÔ˘ ¤ÙÚ· Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂÈ Í·ÏˆÌ¤ÓÔ˜ ÌÚÔ‡Ì˘Ù· ÛÙË ÌÔΤٷ ı· ηٿÊÂÚÓ ӷ ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘;
∫‡ÚÈÔ Ì¤ÏËÌ· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ∂Óı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È fiÛÔ Á›ÓÂÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ· ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ✒ ªÂ ÙÈ ı· ÛÔ˘ ¿ÚÂÛ ӷ ·Û¯ÔÏËı›˜ Û‹ÌÂÚ·; °È· Ó· ÙÔ ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó ·˘Ùfi ÚÔÛ·ıÔ‡Ó ✒ ª‹ˆ˜ ı· ‹ıÂϘ Ó· ‚ÔËı‹ÛÂȘ ÙË ª·Ú›· Ó· Ù·ÎÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ ÎÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ; Ó· ·Ó·ıˆÚÔ‡Ó ÙȘ Ú·ÎÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ✒ ª‹ˆ˜ ÚÔÙÈÌ¿˜ Ó· ·›ÍÂȘ Ì ÙÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈfiÙ·Ó ‰ÂÓ ÙȘ ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ·Ô‰ÔÙÈΤ˜. Îfi ˘ÏÈÎfi; ∂›Ó·È Ôχ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘✒ ŸÔÈÔ˜ ı¤ÏÂÈ Û‹ÌÂÚ· Ó· ·›ÍÂÈ ÛÙÔ È·ÙÚ›Ô, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ Â‰Ò ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ ÙÈÎÔ› Ó· ηٷÓÔÔ‡Ó fiÛÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘1Ø Â›Ó·È Ó· ·ÎÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ ÚÔÛÂÎÙÈο, ✒ TÂÏÈο ÁÈ·ÙÚ¤ fiÛÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡˜ ÓÔÌ›˙ÂȘ ı· Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ÛËÌ·Û›· ÛÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜, Ó· ¯ÚÂÈ·ÛÙ›˜; Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó ·ÔÊ¿✒ K‡ÚÈ ÊÔ‡ÚÓ·ÚË ‚Ϥˆ ¤¯ÂÙ ÔÏÏ‹ ‰Ô˘ÛÂȘ Ô˘ Ù· ·ÊÔÚÔ‡Ó. ŸÙ·Ó ÔÈ ÂÓ‹ÏÈΘ ÏÂÈ¿. E›Ó·È οÔÈÔ˜ ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÈÙ· ·ÎÔ‡Ó Ì ÚÔÛÔ¯‹, Ù· ·È‰È¿ ÓÈÒÛÚ¿ÍÂȘ; ıÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο Î·È ·˘Ùfi ÙÔÓÒÓÂÈ ÙËÓ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘˜. ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ·›ÚÓÔ˘Ó ·ÔÊ¿ÛÂȘ Ô˘ Ù· ·ÊÔÚÔ‡Ó, ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÛÙ¿ÛÂȘ ÂϤÁ¯Ô˘ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘˜, Ô˘ Â›Ó·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜ (Dodge & Colker, 1998). 1. °È· ÙȘ ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ‚Ï. ÎÂÊ. 8.
34
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
2
∂Í›ÛÔ˘ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÙË ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ηıÒ˜ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ıˆÚÂ›Ù·È ‚·ÛÈÎfi˜ ·Ú¿ÁˆÓ ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙË Ì·ıËÛȷ΋ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË (‚Ï. ÎÂÊ. 1). ÀÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ °È· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ♦ µÔËı¿ Ù· ·È‰È¿ Ó· ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ Û˘˙ËÙÒÓÙ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ȉ¤Â˜ ÚÔÙÔ‡ ·˘Ùfi ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ. °È· Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÚˆÙ¿ ÙÈ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· οÓÔ˘Ó ÙËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú·, Ò˜ Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó ÙÔ ·È¯Ó›‰È Î·È Ù· ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ÂÙÔÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÛÎËÓÈÎfi. ♦ ¶ÚÔˆı› ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡, ÚˆÙÒÓÙ·˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: «µÏ¤ˆ ÊfiÚÂÛ˜ ÙÔ Î·¤ÏÔ ÛÔ˘ ∂ϤÓË. °È· Ô‡ ÙÔ ¤‚·Ï˜ ·Ï‹ıÂÈ·;» ♦ µÔËı¿ ·ÙÔÌÈο οı ·È‰› Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ‚Ô‹ıÂÈ·, ÂÓÂÚÁÔÔÈÒÓÙ·˜ Ì ·ÓÔȯ٤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘: .¯. «∆È ı· οÓÂȘ ÙÔ ·ÁˆÙfi Ô˘ ÊÙÈ¿¯ÓÂȘ;». ♦ ¶ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙÚfiÔ˘˜ ‰È·Û‡Ó‰ÂÛ˘ ÙˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi Ù· ·È‰È¿: .¯. ∞Ó ¤Ó· ·È‰› ı¤ÏÂÈ Ó· ·›ÍÂÈ «ÙÔ Áηڿ˙», ÂÓÒ Î¿ÔÈ· ¿ÏÏ· ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó «ÙÔ Û¯ÔÏ›Ի, ÌÔÚ› Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙÔ ÚÒÙÔ ·È‰› Ó· Á›ÓÂÈ Ô Ì˯·ÓÈÎfi˜ ÛÙÔ Áηڿ˙ Î·È Ó· ÊÙÈ¿¯ÓÂÈ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ψÊÔÚÂ›Ô Ô˘ ı· ¯·ÏÔ‡ÛÂ.
Bodrova & Leong, 1996
ŸÙ·Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÈ Ï¤ÓÂ Î·È ÙÈ Î¿ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ ÂχıÂÚÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜, ¤¯Ô˘Ó ·ÓÂÎÙ›ÌËÙ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÛΤ„˘ ÙÔ˘˜. ∂›Ó·È ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÏÏÔ› ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ÙË ¯·Ú¿ Î·È ÙËÓ ·fiÏ·˘ÛË Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÓÈÒÛÔ˘Ó ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔ ÂχıÂÚÔ ·È¯Ó›‰È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÂÂȉ‹ Ȥ˙ÔÓÙ·È ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ ÙÔ˘˜ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ. ∆Ô Ó· ÌÔÚ› fï˜ οÔÈÔ˜ Ó· ¯·›ÚÂÙ·È Î·È Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ Ì ٷ ·È‰È¿ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi˜ ‰¿ÛηÏÔ˜ (Curtis & Curter, 1996). ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì ÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ηıÒ˜ Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ (‚Ï. ÎÂÊ. 4). ŸÙ·Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÊÔÈÙÔ‡Ó ·È‰È¿ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÏÈÙÈÛÌÈο Î·È ÁψÛÛÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· –Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Û¯ÔÏÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·– Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ò˜ Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÏÈÙÈÛÌÈο ‚ÈÒÌ·Ù· ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ. ¢Â›¯ÓÂÈ Û‚·ÛÌfi ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡ fiÙ·Ó ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ, ·Ô‰¤¯ÂÙ·È Î·È Û¤‚ÂÙ·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋ ÙÔ˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Î·È ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ (Dodge & Colker, 1998). ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ÙÔÔıÂÙËı› ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Î·È ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ Î·È fiÙÈ ÙÔ˘ ÙÔÓÒÓÂÈ ÙÔ ·›ÛıËÌ· ·˘ÙÔÂÎÙ›ÌËÛ˘ Î·È ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚ›·, ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë ÌË ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ÛÔ‚·Ú¿ ÂÌfi‰È· ÛÙË Ì¿ıËÛË (¢Ú·ÁÒÓ·, 2003Ø Vandenbroeck, 2004). ºÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ «ÔÏÈÙÈÛÌÈÎfi˜ ‰ÈÂÚÌËÓ¤·˜» ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·È‰È¿ Ù˘ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ ÔÌ¿‰·˜ Î·È Ù· ·È‰È¿ Ù˘ fiÔÈ·˜ ÌÂÈÔ„ËÊ›·˜ (æ¿ÏÙË Î.¿Ï., 2004), Û˘Ì‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ Ì ÂÈÙ˘¯Â›˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÛÙËÓ ·ÏÏËÏÔ-ÁÓˆÚÈÌ›· ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ·ÏÏËÏÔηٷÓfiËÛË Î·È ÛÙËÓ ·ÌÔÈ‚·›· ·Ô‰Ô¯‹ Î·È ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ó· ı¤ÛÂÈ Ù· ıÂ̤ÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈ΋ ÙÔ˘˜ Û˘Ó‡·ÚÍË Î·È ÙËÓ ÂÈÙ˘¯‹ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂη›‰Â˘ÛË (™·Îο, 2004).
35
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∂Í·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·˜ ÔÈfiÙËÙ· ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË ∏ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ ̤ۈ Ù˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛ˘ Ù˘ ÔÈfiÙËÙ·˜ ÛÙËÓ Âη›‰Â˘ÛË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÁψÛÛÈ΋˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi Ì ÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÌÈ·˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ Ù˘ ÂÈÚ‹Ó˘. √ Û‚·ÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ Ì¤Ûˆ Ù˘ ηٷÓfiËÛ˘ Î·È Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ηıÔÏÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ, fiˆ˜ Ë ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ·˜, Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Î·È Ë ÌË ‚›· Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÙË ÁÓˆÚÈÌ›· Ì ¿ÏϘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú˜ Î·È ÁÏÒÛÛ˜ Î·È ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ¤Ó·˜ ÙÚfiÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ Ì·˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ.
UNESCO, 2002
™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋, ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÚÒÙË ÁÏÒÛÛ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋, ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÒÛÙÂ Ë ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ÌÈÏÔ‡Ó ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È Î·È Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Ì¤Û· ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ∂Óı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÏÔÈfiÓ Î¿ı ·ÏÏfiÁψÛÛÔ ·È‰› –Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘– Ó· ʤÚÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘ ¤Ó· ·Á·Ë̤ÓÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô Î·È Ó· ÙÔ «‰È·‚¿ÛÂÈ» ÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ·È‰È¿, ÁÈ· Ó· ‰Ô˘Ó Ò˜ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ·, ‹ Ó· ÎÚ·Ù¿ οÔÈÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ·È¯Ó›‰È Î·È Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÛÙ· ¿ÏÏ· ·È‰È¿ Ò˜ ·›˙ÂÙ·È. ∆Ô ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ·ÎfiÌË Ó· ÂÈ Î¿ÔÈÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È ÛÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ ‹ ηÏ› Û ‰Â‰Ô̤ÓË ÛÙÈÁÌ‹ ÙË Ì·Ì¿ ÙÔ˘ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô –fiˆ˜ ηÏ› fiϘ ÙȘ Ì·Ì¿‰Â˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘– Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÂÈ Û fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ¤Ó· ·Á·Ë̤ÓÔ ÙÔ˘ ÙÚ·ÁÔ‡‰È Ô˘ ÙÔ˘ ÙÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ÂÈ ÛÙÔ Û›ÙÈ.
°È· Ó· ‰È‰¿ÍÔ˘Ì ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· … ÁÈ· Ó· ηٷʤڈ Ó· ÚÔηϤۈ ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· Ó· Ì¿ıÂÈ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›Ûˆ ÙÔ ‚›ˆÌ¿ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘, Ó· ÙÔÓ Î·Ù·Ï¿‚ˆ, Ó· Ì¿ıˆ ·fi ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘. °È· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ô Ì·ıËÙ‹˜ Ó· Ì¿ıÂÈ Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ, Ó· ηٷÓÔ› ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ ÂÚÁ·Ï›· ·Ú¤Ì‚·Û˘ Û ·˘Ù‹Ó, ı· Ú¤ÂÈ Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· Â›Ó·È ·ÓÔȯÙfi˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ Î·È Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ·fi ·˘ÙfiÓ Î·È ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘. °È·Ù› ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ‰È‰¿ÍÂȘ ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ· fiÙ·Ó Â›Û·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÌÔÓÔÌÂÚ‹˜ Î·È ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂȘ Ó· ·ÓÙÈÏËÊı›˜ ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘. ∞˘Ù‹ Ë ‰È·‰ÚÔÌ‹, ·˘Ùfi ÙÔ ¿ÓÔÈÁÌ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ¿ÏÏÔ, Â›Ó·È ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÙÔ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô Ô˘ ı· ÛÔ˘ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Ó· ‰ÂȘ ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÛÔ˘ ÔÏϷϤ˜ ˘·ÁˆÁ¤˜, ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂȘ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙ›˜ ÙËÓ ÂÙÂÚÔÁ¤ÓÂÈ· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÛÔ˘ Ù¿Í˘. ªÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ‰È·¯Â›ÚÈÛË Ù˘ ÂÙÂÚÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ··ÈÙ› Ó· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜ Î·È Ó· ·Ô‰Â¯ÙÔ‡Ó ÙȘ ÔÏϷϤ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘˜.
∞Ó‰ÚÔ‡ÛÔ˘ & ∞ÛÎÔ‡ÓË, 2004, ÛÛ. 31-32
∏ ·ÚÔ˘Û›· ·ÏÏfiÁψÛÛˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· ∏ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏÂ›Ô ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÌÈ· Ôχ ıÂÙÈ΋ ¢ηÈÚ›·, Ô˘ ‚ÔËı¿ÂÈ fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó Ó¤Â˜ Û¯¤ÛÂȘ Ì ÙË ÌÔÚʈÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ·, ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Î·È ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ˙ˆ‹ Ì Ӥ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Î·È ·Ó·‚·ıÌ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË… π‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, fiÔ˘ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤¯ÂÈ ·¤Ú·ÓÙ· ÂÚÈıÒÚÈ· ¤ÎÊÚ·Û˘, ‰›ÓÂÙ·È ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ¢ηÈÚ›· ÁÈ· ‰È·‰Èηۛ˜ ÂÈÙ˘¯Ô‡˜ ¤ÓÙ·Í˘ ÙˆÓ Í¤ÓˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙ· ÌÔÚʈÙÈο ‰ÚÒÌÂÓ·. ªÈ· ÛˆÛÙ‹ ¤ÓÙ·ÍË ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ı· ¤¯ÂÈ ·Ó·ÌÊ›‚ÔÏ· Ôχ ıÂÙÈΤ˜ Û˘Ó¤ÂȘ ÁÈ· ÙȘ ˘fiÏÔȘ ‚·ıÌ›‰Â˜.
ÃÚ˘Û·Ê›‰Ë˜, 2004
36
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
2
ª›· ÓËÈ·ÁˆÁfi˜ ÁÚ¿ÊÂÈ: °È· Ó· ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ˘ÔÛÙËڛ͈ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙÂÚ· ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ·fi ÙË ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈ΋ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ· ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ¿Ú¯ÈÛ· Ó· ·Ó·˙ËÙÒ ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ı· Ì ‚ÔËıÔ‡Û·Ó Ó· ηٷÓÔ‹Ûˆ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Î·È Ó· ÚÔÛÂÁÁ›Ûˆ ÙȘ ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ Û˘Ó‹ıÂȘ ÙˆÓ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ Ù˘ £Ú¿Î˘. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ·Ó·˙‹ÙËÛ· ·È‰Èο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· ÛÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È ·È‰Èο ÙÔ˘ÚÎÈο ‚È‚Ï›·. ∏ ÚÒÙË ÌÔ˘ ¤Ú¢ӷ ‰ÂÓ ·¤‰ˆÛÂ Î·È ¤ÙÛÈ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÂÓfi˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘ ÁÔÓ¤·, ÌÂÙ·ÊÚ¿Û·Ì ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÛÙ· ÙÔ˘ÚÎÈο ¤Ó· ÂÏÏËÓÈÎfi ·È‰ÈÎfi ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ¢È¿ÏÂÍ· ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È «™Î˘Ï›ÙÛ·», Ô˘ ÙÔ ‹ÍÂÚ·Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÚÂÛ ӷ ÙÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Ó… …ŒÂÈÙ· ·fi Ï›Á˜ ̤Ú˜ ÚfiÙÂÈÓ· ÛÙ· ·È‰È¿ ·Ó ‹ıÂÏ·Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ì fiÏÔÈ Ó· ÌÈÏ¿ÌÂ Î·È ÙÔ˘ÚÎÈο, ·ÊÔ‡ ›¯·Ì ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙËÓ ∫È·ÌÔ˘Ú¿Ó, ÙÔÓ ∆˙‚ڿ¯ Î·È ÙÔÓ °È·Û¿Ú, Ô˘ Ì¿ı·ÈÓ·Ó ÂÏÏËÓÈο Î·È ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó. ¶ÚfiÙÂÈÓ· ˆ˜ ÍÂΛÓËÌ· Ó· Ì¿ıÔ˘Ì ӷ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿Ì ÙË «™Î˘Ï›ÙÛ·» Î·È ÛÙ· ÙÔ˘ÚÎÈο. ŸÏÔÈ ÂÓıÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎ·Ó Ì ÙËÓ È‰¤·. ªÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘ ∆˙‚ڿ¯ ÌÂÙ·ÊÚ¿Û·Ì ÙË «™Î˘Ï›ÙÛ·» Î·È ÙË ÁÚ¿„·ÌÂ Î·È ÛÙ· ÙÔ˘ÚÎÈο. ™˘˙ËÙ‹Û·Ì ÁÈ· Ù· ÂÏÏËÓÈο Î·È Ù· ÙÔ˘ÚÎÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÁÈ· ÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Î·È ÙËÓ ÙÔ˘ÚÎÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ÂÓÙÔ›Û·Ì ÙȘ ‰‡Ô ¯ÒÚ˜ ¿Óˆ ÛÙËÓ ˘‰ÚfiÁÂÈÔ ÛÊ·›Ú· Î·È ¤ÙÛÈ ¿ÓÔÈÍ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË Û˘˙‹ÙËÛË… ∞Ó·ÚÙ‹Û·Ì ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂˆÓ ÙÔ ÙÚ·ÁÔ‡‰È Î·È ÛÙȘ ‰‡Ô ÁÏÒÛÛ˜ Î·È ·Ú¯›Û·Ì ӷ ÙÔ ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ̛· ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο Î·È Ì›· ÛÙ· ÙÔ˘ÚÎÈο. ªÂÙ¿ ·Ú¯›Û·Ì ӷ ÙÔ ÙÚ·ÁÔ˘‰¿ÌÂ. ∏ ¯·Ú¿ ‹Ù·Ó ÌÂÁ¿ÏË ÁÈ· fiÏ· Ù· ·È‰È¿. √ ∆˙‚ڿ¯, Ë ∫È·ÌÔ˘Ú¿Ó Î·È Ô °È·Û¿Ú ¤ÓȈı·Ó ÈηÓÔÔÈË̤ÓÔÈ Ô˘ Ì·˜ ‚ÔËıÔ‡Û·Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ì ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ· Î·È ÔÈ ˘fiÏÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÂÓıÔ˘ÛÈ·Ṳ̂ÓÔÈ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· «ÌÈÏÔ‡Ó» Î·È ÛÙ· ÙÔ˘ÚÎÈο. ∆ÒÚ· ÌÔ˘ ˙ËÙÔ‡Ó Ó· Ì¿ıÔ˘ÌÂ Î·È ·ÁÁÏÈο…
§ÈÁÓÔ‡-∫Â˚‚·Ó›‰Ô˘, 2002, ÛÛ. 6-9
ŸÙ·Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·È‰È¿ Ì ÂȉÈΤ˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÁÈ· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ fiÛÔ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÌÔÚ› ÙȘ ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡. £¤ÙÂÈ Ú·ÏÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÁÈ· οı ·È‰› Î·È ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÚfiÛıÂÙË ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ì ȉȷ›ÙÂÚ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ, Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ÙȘ Ôԛ˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÈ ÛÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ οı ·È‰ÈÔ‡. ™Â ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·È‰È¿ Ì ÎÈÓËÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙÔ ¯ÒÚÔ ¤ÙÛÈ Ô˘ Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜. ŸÙ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÌfiÓË Ù˘ ‹/Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì ÙÔ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ ∂ȉÈ΋˜ ∞ÁˆÁ‹˜, ÙÔ ÏËÛȤÛÙÂÚÔ ∫¤ÓÙÚÔ æ˘¯È΋˜ ÀÁÈÂÈÓ‹˜ ‹ fiÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ Û¯ÂÙÈÎfi ›ÛËÌÔ ÊÔÚ¤·, fiˆ˜ Ù· ∫¢∞À (∫¤ÓÙÚ· ¢È¿ÁÓˆÛ˘, ∞ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Î·È ÀÔÛÙ‹ÚÈ͢) Î.Ï.
2.2. ∂¡£∞ƒƒÀ¡√¡∆∞™ ∆∏ ™Àªª∂∆√Ã∏ ∆ø¡ ¶∞π¢πø¡ ™∆π™ ™À∑∏∆∏™∂π™ ¶√À ∞¡∞¶∆À™™√¡∆∞π ™∆∏¡ ∆∞•∏ Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈˆÓ ÂÚ¢ÓÒÓ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› fiÙÈ Ë ÂÓÂÚÁfi˜ ÏÂÎÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ıÂÙÈο ÛÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· Û¯ÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË (Crahay, 1984). ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ì ηٿÏÏËϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ù· ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ Î·È ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜, Ó· ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È, Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó, Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó, Ó· ÂÍËÁÔ‡Ó, Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· οı ı¤Ì· Ô˘ ÚÔ·ÙÂÈ Î·È ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ Î·ıÂÙ› Ô˘ ϤÓ Ì Û‚·ÛÌfi Î·È ·Ô‰Ô¯‹:
∂Óı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙË ÏÂÎÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ∆È ı· ÌÔÚÔ‡Û˜ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂȘ Ì ·˘Ù¿ Ù· ÙÔ˘‚Ï¿ÎÈ·; ¶Ò˜ ÙÔ ÛΤÊÙËΘ; ¶Ò˜ ÙÔ Í¤ÚÂȘ; ™Â ÙÈ Û ‚Ô‹ıËÛ ·˘Ùfi; ¶Ò˜ ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û˜ Ó· ı˘ÌËı›˜; ¶Ò˜ ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û˜ Ó· ÙÔ ‚ÚÂȘ; ªÔ˘ ¿ÚÂÛ Ôχ Ë ÂÚÁ·Û›· ÛÔ˘, ı· ‹ıÂϘ Ó· ÌÔ˘ ÂȘ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤Î·Ó˜;
37
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∆È ÓÔÌ›˙ÂȘ; ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙÔ ·È‰› Ó· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂÈ ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ÙÔ˘ ȉ¤Â˜. ∂ÈϤÔÓ ÙÔ Ú‹Ì· «ÓÔÌ›˙ÂȘ», Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›, ‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ÂÚÈ̤ÓÂÈ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·¿ÓÙËÛË ÛÙËÓ ÂÚÒÙËÛ‹ Ù˘, ·ÏÏ¿ fiÙÈ ÂÚÈ̤ÓÂÈ Ó· ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ¿Ô„Ë Û¯ÂÙÈο Ì ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔ ÚˆÙ¿ÂÈ, fiÔÈ· Î·È ·Ó Â›Ó·È ·˘Ù‹. ∆Ô ·È‰› ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È fiÙÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ˙ËÙ¿ÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ ÌÔÚ› Î·È Ó· ÌËÓ ÙÔ Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ, Ì ÛÎÔfi Ó· ÙÔ ÂϤÁÍÂÈ, ·ÏÏ¿ fiÙÈ ÙËÓ ÂӉȷʤÚÂÈ Ó· ·ÎÔ‡ÛÂÈ Î·È ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÁÓÒÌË, ÂÂȉ‹ ÁÈ· ÂΛÓË ¤¯ÂÈ ·Í›·. ∞˘Ù‹ Ë ÛÙ¿ÛË Ù˘ ‚ÔËı¿ÂÈ ÙÔ ·È‰› Ó· ·ÓÔ›ÁÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· Î·È Ó· ÌÈÏ¿ÂÈ Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â˘ÎÔÏ›·.
¶Ò˜ ÙÔ Í¤ÚÂȘ; ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηÏ› ÙÔ ·È‰› Ó· ·ÈÙÈÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘, Ó· ÂÈ Ò˜ ÛΤÊÙËÎÂ Î·È Î·Ù¤ÏËÍ ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ¤‰ˆÛ ‹ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙËÓ ËÁ‹ ÏËÚÔÊfiÚËÛ‹˜ ÙÔ˘. §fiÁÔ˘ ¯¿ÚË, fiÙ·Ó ¤Ó· ·È‰› ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ Î¿ÚÙ· Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ÚˆÙ‹ÛÂÈ: «¶Ò˜ ÙÔ Í¤ÚÂȘ fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘;». ∞fi ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ı· ‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·È‰›, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ı· ÏËÚÔÊÔÚËı› Û ÔÈÔ˘˜ ‰Â›ÎÙ˜ ÛÙ‹ÚÈÍ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ‹ ÙÔ˘: ÛÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÁÚ¿ÌÌ·, ÛÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÁÚ¿ÌÌ·, ÛÙÔ fiÙÈ ‹ÁÂ Î·È ÙÔ Û˘Ó¤ÎÚÈÓ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù·, ‚ÔËıÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›·2, Û ¿ÏÏÔ˘˜ ÚfiÛıÂÙÔ˘˜ ‰Â›ÎÙ˜, Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û¯¤ÛË Ì ÙË ÁÚ·Ê‹ (.¯. ÙÔ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÂÂȉ‹ Ë Î·Ú٤Ϸ ›¯Â Ì›· ÌÔ˘ÓÙ˙Ô‡Ú· ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜); OÈ ··ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙÈ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ Û ۯ¤ÛË Ì ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÁÓÒÛË Î·È Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ÙÔ˘ ÔÚ›·˜.
∂›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜/Ë; ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰›ÓÂÈ ÛÙÔ ·È‰› ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÁÈ· fiÛ· ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ fiÙÈ Í¤ÚÂÈ, ÙÔ˘ ‰›ÓÂÈ ‰ËÏ·‰‹ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ› ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘. ∂›Û˘, Ì ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË Ô˘ ı· ‰ÒÛÂÈ ÙÔ ·È‰› ÛÙËÓ ÂÚÒÙËÛË, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ ·Ó ·˘Ù¿ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÔ ·È‰› ÌÔÚ› Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·Ù·ÎÙË̤ÓË ÁÓÒÛË ‹ ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ÙÔ ·È‰› ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ ·ÎfiÌË Ó· Û˘ÓÙÔÓ›ÛÂÈ. ∂›Ó·È ¤Ó·˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ò˜ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È Ë ÛΤ„Ë ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹, οÙÈ Ô˘ Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÛÔ‚·Ú¿ ˘fi„Ë Ù˘ ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ù˘.
¶ÔÈÔ˜ ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ, ÂÛ‡ ‹ Ô °È¿ÓÓ˘; ªÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ʤÚÓÂÈ ÙÔ ·È‰› ·ÓÙÈÌ¤ÙˆÔ Î·È Ì ÌÈ· ¿ÏÏË ¿Ô„Ë ¤Ú· ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘. °È· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ·È‰› Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË, Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÂÈ Ù· ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘ Ì ÂΛӷ ÙÔ˘ Û˘ÌÌ·ıËÙ‹ ÙÔ˘, Ô˘ ÂͤÊÚ·Û ¿ÏÏË ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì·, Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ, Ó· Û˘Óı¤ÛÂÈ, Ó· ηٷϋÍÂÈ Û ÌÈ· ı¤ÛË Î·È Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÂÎ Ó¤Ô˘, Ó· ÂÌϷΛ ‰ËÏ·‰‹ Û ÌÈ· Û‡ÓıÂÙË ÓÔËÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·.
™ÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰Â ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙË ı¤ÛË Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ˆ˜ «ÛˆÛÙfi» ‹ «Ï¿ıÔ˜», ·ÏÏ¿ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ Î·ÈÓÔ‡ÚÁȘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÌ¿‰·. √È ··ÓÙ‹ÛÂȘ ı· ÚÔ·„Ô˘Ó ÙÂÏÈο ̤۷ ·fi ÙË Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜. √È ··ÓÙ‹ÛÂȘ fï˜ ·˘Ù¤˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó ÙÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi Â›Â‰Ô Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ ÔÈÔ˘ ÛËÌ›Ԣ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ÔÈ ÁÓÒÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹. √È ÔÈΛϘ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓ˜ χÛÂȘ ·fi Ù· ·È‰È¿ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙÔ Â›Â‰Ô, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÙÔ Î·ı¤Ó·. 2. ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ‚Ï. ÎÂÊ. 8.
38
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
2
∏ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÙÂÙÚ¿ÁˆÓË; ™ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ˘‹Ú¯Â ÌÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ÙÂÙÚ¿ÁˆÓÔ, ÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ· Î·È ÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È ÛÙÚÔÁÁ˘Ï¿. ∏ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÙÂÙÚ¿ÁˆÓË ‹ ÛÙÚÔÁÁ˘Ï‹; ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ϤÂÈ: «¢ÂÓ Í¤Úˆ, ÌÔÚԇ̠ӷ ¿Ì ÛÙÔ ÌÔ˘ÛÂ›Ô Ó· ‰Ô‡Ì». Cinieri, 1998, Û. 62
√È ‰È·ÊˆÓ›Â˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂÒÓ ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙË ÁÓˆÛÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË. °È’ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ fiÙ ÌÈ· ȉ¤· Â›Ó·È ÔÚı‹ ‹ Ï·ıÂ̤ÓË Î·È Ó· ηٷϋÁÔ˘Ó ÛÙÔ ÔÈ· Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË. ªÂ ÙȘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ù˘ ‚ÔËı¿ ÛÙËÓ Â¤ÎÙ·ÛË ÙÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡, ÙÂÏÈο fï˜ ·Ê‹ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÂΛ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·ÓËÛ˘¯Â› fiÙÈ ı· Ì¿ıÔ˘Ó Î¿ÙÈ Ï·Óı·Ṳ̂ÓÔ Î·È fiÙÈ ı· Ì›ÓÔ˘Ó Û’ ·˘Ùfi. √È Û˘Ó¯›˜ ¢ηÈڛ˜ Ô˘ ı· ÊÚÔÓÙ›ÛÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ·Ó·˙‹ÙËÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Î·È ÔÈ ‰ÈΤ˜ Ù˘ ‡ÛÙԯ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ı· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÔÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÛÙÔ ÛˆÛÙfi.
PˆÙ‹ÛÙ ٷ ·È‰È¿ °È· Ó· ηٷϿ‚ÂÙ ηχÙÂÚ· Ò˜ ÛΤÙÔÓÙ·È, ÚˆÙ‹ÛÙ ٷ ›‰È· Ù· ·È‰È¿. ªË ÛÎÂÊÙ›Ù fiÙÈ Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÔ˘Ó ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛˆÛÙ¿, ÌË ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÙ Ôχ ‡ÎÔϘ ··ÓÙ‹ÛÂȘ, ÌËÓ ˘ÂÚ·ÏÔ˘ÛÙ‡ÂÙÂ. ¢ÒÛÙ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙËÓ ÏËÚÔÊfiÚËÛË Î·È ·Ê‹ÛÙ ٷ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Î·È Ó· Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Ó· ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È…
Cinieri, 1998, Û. 62
2.3 ∂¡£∞ƒƒÀ¡√¡∆∞™ ∆∞ ¶∞π¢π∞ ¡∞ ¢π∞∆À¶ø¡√À¡ À¶√£∂™∂π™ ∫∞π ¡∞ ∂¶π§À√À¡ ¶ƒ√µ§∏ª∞∆∞ ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¤¯ÂÈ Û˘Ó¯›˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· Ó· ÙȘ ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó, Ó· ÙȘ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ‹ Ó· ÙȘ ·Ó·ıˆÚÔ‡Ó. √È ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ı· ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ Î¿ı ·È‰› ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È Ì Û‚·ÛÌfi Î·È ·Ô‰Ô¯‹. ŸÙ·Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ·Ê‹ÓÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÂχıÂÚ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ηٷϷ̂¿ÓÔÓÙ·È ·fi ¿Á¯Ô˜ fiÙÈ ¯¿ÓÂÙ·È ¯ÚfiÓÔ˜ ‹ fiÙÈ ·ÔÎÏ›ÓÔ˘Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ·Ú¯Èο ›¯·Ó ı¤ÛÂÈ ÁÈ· ÙË ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔ˘˜, Ù· ·È‰È¿ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ ̤۷ ·fi ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÚÔ·ÙÔ˘Ó Û˘¯Ó¿ Ӥ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· Ì¿ıËÛË (™Ê˘ÚfiÂÚ·, 2002). √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ۯ‰ȷÛÌÔ› Î·È ÔÈ ·È‰·ÁˆÁÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ, fiˆ˜ ÚԉȷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÚÔ¸Ôı¤ÙÔ˘Ó ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ô˘ ÂÓËÌÂÚÒÓÔÓÙ·È Î·È ÂÈÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ Û ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜, Ô˘ ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Î·È ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó Ï‡ÛÂȘ ÛÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ı¤ÙÔ˘Ó ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜, Ô˘ ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÛΤ„ÂȘ, ȉ¤Â˜, ı¤ÛÂȘ, ·fi„ÂȘ Î·È Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· ÌÂ Û˘Ó·‰¤ÏÊÔ˘˜ ÙÔ˘˜. £ÂˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ·˘Ù‹ Ë ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË ÚÔ¿ÁÂÈ ÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛË Î·È ÂÊԉȿ˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ì ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ÂÚÁ·Ï›· ÁÈ· ÙË Û˘Ó¯‹ ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ¤ÚÁÔ˘ (Pascucci, 2004).
39
2
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∂Óı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ Ù· ·È‰È¿ Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ∫·ıÒ˜ ÂÍÔÏ›˙Ô˘Ó ÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ Ù˘ Ù¿Í˘, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ·˘Ù‹ ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ¤Ó· ÎÔ˘Ù› ·fi Á¿Ï·3 ηÈ, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ù· ÈÔ ÌÂÁ¿Ï· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙË Û˘Û΢·Û›·, ÂΛ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ «ºƒ∂™∫√ °∞§∞», Ù· ÚˆÙ¿: «∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ Â‰Ò;». ∞Ó ¤Ó· ·È‰› ÂÈ «°¿Ï· ÁÈ· ·È‰È¿», Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙ· ˘fiÏÔÈ· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Î·È ÚˆÙ¿: «™˘ÌʈÓ›Ù fiÏÔÈ fiÙÈ Â‰Ò ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ “°¿Ï· ÁÈ· ·È‰È¿”;». ∞Ó ¤Ó· ·È‰› ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ Î¿ÔÈÔ ÁÚ¿ÌÌ·, .¯. ÙÔ º, Î·È ÂÈ: «Œ¯ÂÈ ÙÔ º, ÁÚ¿ÊÂÈ º¿Ó˘ ÁÈ·Ù› ·Ú¯›˙ÂÈ fiˆ˜ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘», Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚˆÙ¿ Î·È ¿ÏÈ: «ªÔÚ› ¿Óˆ Û ¤Ó· ÎÔ˘Ù› Á¿Ï· Ó· Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡;», ·Ú·ÎÈÓÒÓÙ·˜ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÙÈ Â›Ó·È ÏÔÁÈÎfi. ∆· ·È‰È¿ Ì¿ÏÏÔÓ ı· Ô˘Ó fiÙÈ ·˘Ùfi ‰Â Á›ÓÂÙ·È. ŸÌˆ˜ ÙÔ ·È‰› Ô˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ÙÔ º ÂÈ̤ÓÂÈ. ¢Â›¯ÓÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ º¿ÓË ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù·. «¡¿ÙÔ, Â‰Ò Â›Ó·È ÙÔ º, ϤÂÈ º¿Ó˘». «¡·È, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ ∞, Ô˘ Â›Ó·È ‰›Ï·, Ô˘ ÙÔ ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ ∞Ï›Î˘», ÌÔÚ› Ó· ÂÈ ¿ÏÏÔ ·È‰› Î·È Ë Û˘˙‹ÙËÛË Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙ› ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘. À¿Ú¯ÂÈ fï˜ ¿ÓÙ· Î·È Ë Èı·ÓfiÙËÙ· Ë Û˘˙‹ÙËÛË Ó· ÌËÓ ¿ÚÂÈ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÙÚÔ‹. ™ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË «°¿Ï· ÁÈ· ·È‰È¿» ÌÔÚ› Ó· Û˘ÌʈӋÛÔ˘Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿. «∂›ÛÙ ۛÁÔ˘ÚÔÈ;», ÌÔÚ› Ó· Í·Ó·ÚˆÙ‹ÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜. ∞Ó Ù· ·È‰È¿ ÂÈÌ›ÓÔ˘Ó, Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÌÔÚ› Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÂΛ. ™Â οÔÈ· ¿ÏÏË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ ı· ·ӤÏıÔ˘Ó…
Pascucci, 1999
ŸÙ·Ó ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Ë ÌÈ· ÛÙËÓ ¿ÏÏË Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ÛÙ‹ÚÈÍË Î·È ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Î·È ‰›ÓÔ˘Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ χÛÂȘ ÛÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó. ∏ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· οÓÂÈ ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ÈÔ ·ÛÊ·Ï›˜, ÚÔˆı› ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÚfiÙ˘· ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·È‰È¿. ™ËÌ·ÓÙÈ΋ ›Û˘ Â›Ó·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ì ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û¯ÔÏ›Ԣ4 ÛÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÊÔÈÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·È‰È¿, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘: ✒ Ó· ÂÓËÌÂÚÒÓÔÓÙ·È ÔÈ ›‰È˜ ÁÈ· ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ı· ¤¯ÂÈ ·fi Ù· ·È‰È¿ Ë ÂfiÌÂÓË ‚·ıÌ›‰·, ✒ Ó· ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ô˘ ı· ‰È‰¿ÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ∞ã ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û¯ÂÙÈο Ì ٷ fiÛ· ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Ù· ·È‰È¿ ηٿ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÊÔ›ÙËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙȘ ÎÏ›ÛÂȘ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜, ✒ Ó· ηÓÔÓ›ÛÔ˘Ó ÂÈÛΤ„ÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û¯ÔÏ›Ԣ ÁÈ· Ó· ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÔÓÙ·È Ì ·˘ÙfiÓ, ✒ Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ì ·È‰È¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û¯ÔÏ›Ԣ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ۯ‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ‹ Ù˘ ‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÎÔÈÓÒÓ ÂΉËÏÒÛˆÓ.
3. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù· ·È‰È¿ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ¿Óˆ ÛÂ Û˘Û΢·Û›Â˜ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ, ÔÈ Û˘Û΢·Û›Â˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ôχ ÁÓˆÛÙ¤˜, fiÏÔÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó .¯. ÙÈ ÂÚȤ¯ÂÈ ÙÔ ÎÔ˘Ù› Î·È Ó· ÌËÓ ·Ó·ÚˆÙÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘. ∏ ˘fiıÂÛË Ô˘ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ı· ¤¯ÂÈ Ó· οÓÂÈ ÌfiÓÔ Ì ÙÔ ÙÈ ÁÚ¿ÊÂÈ Â¿Óˆ Î·È fi¯È Ì ÙÔ ÙÈ ÂÚȤ¯ÂÈ Ë Û˘Û΢·Û›·. 4. ∞Ó Î·È Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Î·È ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û¯ÔÏ›Ԣ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎfiÌË ıÂÛÌÔıÂÙËı›, Â›Ó·È ÛÎfiÈÌÔ Ó· ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ì ڈÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔˆıÂ›Ù·È ÌÈ· Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙȘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ‰È·‰Èηۛ˜ Ë ÔÔ›· ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ÂËÚ¿˙ÂÈ ıÂÙÈο ÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· Û¯ÔÏÈ΋ ÂͤÏÈÍË.
40
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
3
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 3 ∏ ηٷÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ ∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ÙfiÛÔ ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜ fiÛÔ Î·È ÛÙÔ ‰ÈÂıÓ‹ ¯ÒÚÔ ¤¯ÂÈ ÂΉËψı› ¤ÓÙÔÓÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ¤¯ÂÈ ÚÔÎÏËı› ÌÂÁ¿ÏË Û˘˙‹ÙËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÂȉÈÒÍÂȘ Î·È ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ Ë ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Û ηıÂÌ›· ·fi ÙȘ ‚·ıÌ›‰Â˜ Ù˘ Âη›‰Â˘Û˘. Œ¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ¤Ú¢Ó˜ Î·È ·Ó·Ï‡ÛÂȘ Î·È ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· Â͈ÙÂÚÈ΋ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ Î·È ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘. ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ı· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ì Û ·˘Ùfi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ¤¯ÂÈ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î·È ‰È·ÌÔÚʈÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· (‚Ï. Î·È ¢∂¶¶™, 2003), Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ù˘ Ù¿Í˘ Î·È ·ÔÛÎÔ›: ✒ ÛÙËÓ ·Ó·‚¿ıÌÈÛË ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ✒ ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚÔÊÔ‰fiÙËÛË Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Î·È ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ·Ú¯fiÌÂÓ˘ Âη›‰Â˘Û˘, ✒ ÛÙË ‚ÂÏÙ›ˆÛË Ù˘ ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ (™ÔÏÔÌÒÓ, 1999. Altrichter et al., 2001). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ Ù¤ÙÔÈ·˜ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË, ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ÌÈ· ÂÚ¢ÓËÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó Î·È Ó· ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ı· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó Ì ٷ ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘˜1, ηıÒ˜ Î·È Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ÂΛӷ ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó. ª·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÙȘ ηٷÁڷʤ˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó Î·È Ó· ÙȘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ‚ÂÏÙÈÒÓÔ˘Ó ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ Ú·ÎÙÈΤ˜, ÁÈ· Ó· ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌfi˙Ô˘Ó ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙÔÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘˜ ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ¢ηÈڛ˜ ÂͤÏÈ͢ Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ Û‡Ìʈӷ Ì ٷ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜ (Dodge & Colker, 1998Ø ™ÔÏÔÌÒÓ, 1999Ø Altrichter et al., 2001). °È· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÂͤÏÈÍË ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂÈϤÁÔ˘Ó ÙÚfiÔ˘˜ ηٷÁÚ·Ê‹˜ fiˆ˜: ✒ Ó· ÙËÚÔ‡Ó Ê·Î¤ÏÔ˘˜ Ì ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÂͤÏÈÍË Î¿ı ·È‰ÈÔ‡ Î·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ✒ Ó· Ì·ÁÓËÙÔʈÓÔ‡Ó ‹ Î·È Ó· ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔÔ‡Ó ·ÊËÁ‹ÛÂȘ, Û˘ÓÔÌÈϛ˜ Î·È ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›Â˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË Î¿ı ÌÔÚÊ‹˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·˘Ù‹ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, ✒ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó (ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ, ʈÙÔÁÚ·Ê›˙ÔÓÙ·˜, 1. ∫·Ù¿ ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙÔÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ¤¯ÂÈ ¿ÓÙ· ηٿ ÓÔ˘ fiÙÈ ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ë ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ‰Â ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ·È¯Ó›‰È. ∆· ·È‰È¿ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ËÏÈΛ·˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ·›˙ÔÓÙ·˜.
41
3
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
Ì·ÁÓËÙÔʈÓÒÓÙ·˜ ‹/Î·È ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔÒÓÙ·˜ fiÔ˘ ·˘Ùfi Â›Ó·È ÂÊÈÎÙfi) ÙȘ ηٷÛ΢¤˜ Ô˘ ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ÙȘ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ ÂΉËÏÒÓÔ˘Ó ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È Î.Ï. (The New Jersey Department of Education, 2002). ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ, ·Ó Î·È Ë Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Â›Ó·È ·Ó·Áη›· Ú·ÎÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ÔÈ ÙÚfiÔÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Û ·˘Ùfi ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË ˘Ô¯ÚˆÙÈÎfi ‹ ‰ÂÛÌ¢ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÈϤÁÂÈ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ‹ ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ηٷÁÚ·Ê‹˜ Ô˘ ıˆÚ› ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ Ì ÙË Û˘¯ÓfiÙËÙ· Ô˘ Ë ›‰È· ÎÚ›ÓÂÈ ·Ó·Áη›·.
3.1 ∏ ∆∏ƒ∏™∏ ∆√À ∏ª∂ƒ√§√°π√À ∆Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ ‰È¢ÎÔχÓÂÈ Ë Ù‹ÚËÛË ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ηٷ¯ˆÚ› ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ·fi ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ› ηıËÌÂÚÈÓ¿ ‹ ÂÚÈÔ‰Èο ηٿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ËÌÂÚ‹ÛÈÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜: fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Û ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ‹ Û ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ÔÌ¿‰Â˜, fiÙ·Ó ·ÔÌÔÓÒÓÔÓÙ·È Î·È ·›˙Ô˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, fiÙ·Ó ·›˙Ô˘Ó Ì¤Û· ÛÙËÓ Ù¿ÍË ‹ ÛÙËÓ ·˘Ï‹. ∫·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ù˘ ΢ڛˆ˜ Û fiÛ· ¤¯Ô˘Ó ÂÙ‡¯ÂÈ Ù· ·È‰È¿ ÒÛÙ ӷ ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÂÈ Â˘Î·Èڛ˜ Ó· ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ·Ú·¤Ú· (The New Jersey Department of Education, 2002).
3.2 ∫∞∆∞°ƒ∞º∂™ ™∆∏¡ ∂¡∞ƒ•∏ ∆∏™ ™Ã√§π∫∏™ Ã√¡π∞™ ™ÙÔ ÍÂΛÓËÌ· οı ۯÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜, ÙÔ ™Â٤̂ÚÈÔ, Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÁÈ· Ù· ÓËÈ·ÁˆÁ›· Ì‹Ó· ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Ú·ÙËÚ› Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ Î·È Û οı ¿ÏÏË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË fiˆ˜: ✒ Ò˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ✒ Ò˜ ·ÍÈÔÔÈÔ‡Ó Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘˜, ✒ Ò˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜. ªÂ ηٿÏÏËϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ οÓÔ˘Ó, ‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÛΤ„ÂȘ Î·È ·fi„ÂȘ, Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·. ∏ ·Ú¯È΋ ·˘Ù‹ ηٷÁÚ·Ê‹ Î·È Ë ÂÎÙ›ÌËÛË ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ, ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ Î¿ı ·È‰ÈÔ‡ Ù‹˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÂÊfi‰È· ÁÈ· Ó· ۯ‰ȿÛÂÈ Î·È Ó· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ Ù˘ ·Ú¤Ì‚·ÛË, ı¤ÙÔÓÙ·˜ Ú·ÏÈÛÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ÂȉÈÒÍÂÈ ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ٷ ·È‰È¿, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓË ¿ÓÙ· Û ·˘Ùfi Ô˘ ‹‰Ë ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó. ∆· ·È‰È¿ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ÙË ÊÔ›ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·ÊÂÙËڛ˜ Î·È ·˘Ùfi Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ. ŸÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Ù˘, ÙfiÛÔ Î·Ï‡ÙÂÚ· ηٷÓÔ› ÙÈ Â›Ó·È ÈηÓfi Ó· οÓÂÈ Î¿ı ·È‰› ÌfiÓÔ ÙÔ˘ Î·È ÙÈ Ì ‚Ô‹ıÂÈ·, ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ··ÈÙ‹ÛÂÈ ·fi ÙÔ Î¿ı ·È‰› Î·È Û ÔÈ· ÛËÌ›· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ (Curto et al., 1998). °È· ÙÔÓ ÂÈÙ˘¯‹ ۯ‰ȷÛÌfi Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ Ô˘ ı· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Â›Ó·È Â›Û˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ› ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ Î¿ı ·È‰› Î·È ÙÈ ÙÔ˘ ÚÔηÏ› ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ·.
42
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
3
π‰¤Â˜ Î·È ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ °È· ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ Â›Ó·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ¤Ó· ¯ÔÓÙÚfi ÙÂÙÚ¿‰ÈÔ, ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 40 ʇÏψÓ, Ì ÌÂÁ¿Ï· ÂÚÈıÒÚÈ·. ∆· ÂÚÈıÒÚÈ· ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó ÛÙÔ Ó· ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ÚÔÛı‹Î˜ ‹ ·Ú·Ô̤˜ Û ¿ÏÏ· ÛËÌ›· ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘. ™ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÌÔÚ›Ù ӷ ηٷÁÚ¿ÊÂÙÂ Û˘¯Ó¿, ·ÎfiÌË Î·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿, Û‡ÓÙÔ̘ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ‹ ȉ¤Â˜ ÁÈ· fi,ÙÈ Û·˜ ··Û¯ÔÏ› Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ Ù¿ÍË Û·˜. ∆fiÙ ÌfiÓÔ ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ¤¯ÂÈ ·Í›·, fiÙ·Ó ÙËÚÂ›Ù·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο.ªÂÚÈÎÔ› ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ¯Ú‹ÛÈÌÔ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÒÚ˜ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·È Ó· ÙȘ ÛËÌÂÈÒÛÔ˘Ó ÛÙÔ ˆÚÔÏfiÁÈÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘˜, ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ë Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ Ó· ÌË ¯¿ÓÂÙ·È ÛÙË ‰›ÓË ÙˆÓ Î·ıËÌÂÚÈÓÒÓ ˘Ô¯ÚÂÒÛˆÓ. ¶ÔÏÏÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÓËı›ÛÂÈ Ó· ÎÚ·ÙÔ‡Ó ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ‰˘ÛÎÔχÔÓÙ·È Ó· ηıÈÂÚÒÛÔ˘Ó ·˘Ù‹ ÙË Û˘Ó‹ıÂÈ·. ªÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ Î·Ó›˜ ·fi Ì›· ‰‡ÛÎÔÏË ÂÚ›Ô‰Ô ÚÔÙÔ‡ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ·ÓÙÏ› ÈηÓÔÔ›ËÛË ·fi ÙË Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘. ∂›Ó·È fï˜ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ Ù‹ÚËÛË ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‚ÂÏÙÈÒÓÂÈ ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Ù·¯‡ÙËÙ· Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·. ∆ËÚÒÓÙ·˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ¤Ó· ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ı· ¤¯ÂÙ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÙ ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Û·˜ Î·È Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋˜ Û·˜ Ú·ÎÙÈ΋˜ Î·È Ó· ÂÌ‚·ı‡ÓÂÙ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ Û·˜ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó. ™Â οı ËÌÂÚÔÏÔÁȷ΋ ÂÁÁÚ·Ê‹ ÌËÓ Í¯ӿÙ ӷ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÙÔ Û˘Ì‚¿Ó ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· Ù˘ ηٷÁÚ·Ê‹˜ (.¯. ·Ó Ë Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÙËÓ ›‰È· ̤ڷ, ÙËÓ ÂÔ̤ÓË ‹ ÙË ÌÂıÂÔ̤ÓË ÙÔ˘ Û˘Ì‚¿ÓÙÔ˜) Î·È fi,ÙÈ ¿ÏÏÔ ıˆÚ›Ù ·ÍÈfiÏÔÁÔ ÁÈ· Ó· ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙË ÌÓ‹ÌË Û·˜ (ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ú·ÙËÚ‹Û·Ù ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÙÔ ¯ÒÚÔ, ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ Î.Ï). ™ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Â›Û˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ·Ú·Ô̤˜ Û ̷ÁÓËÙÔʈӋÛÂȘ ‹ ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔ‹ÛÂȘ, .¯. ηۤٷ ¡Ô 8 (ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Î¿ı ηۤٷ ·’ ¤Íˆ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÔÓ ÙfiÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ÂÁÁÚ·Ê‹: .¯. ÙËÓÔÙÚÔÊ›Ô, ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›·: .¯. 15/3/2004, ÙËÓ ÔÌ¿‰· Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯Â: .¯. ÂÚ¢ÓËÙ¤˜, ÙÔ ı¤Ì·: .¯. ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ›Û΄˘). ∆Ô ËÌÂÚÔÏfiÁÈfi Û·˜ ı· Â›Ó·È ÈÔ Â˘·Ó¿ÁÓˆÛÙÔ ·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔț٠·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘˜, ÂÈÎÂÊ·Ï›‰Â˜ Î·È ˘ÔÁÚ·ÌÌ›ÛÂȘ. ∏ Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ô‚› ÔχÙÈÌË ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ ı· ·Ó·Ù‡ÍÂÙ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÌÔÈÚ·ÛÙ›Ù ̷˙› ÙÔ˘˜ ÙȘ ÛΤ„ÂȘ Î·È ÙȘ ȉ¤Â˜ Û·˜, ηıÒ˜ Î·È ÛÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜. ŒÓ·˜ ηٿÏÔÁÔ˜ ÂÚȯÔÌ¤ÓˆÓ ÛÙȘ ÚÒÙ˜ ‹ ÛÙȘ ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ Û¿˜ ‚ÔËı¿ÂÈ Ó· ·Ó·ÙÚ¤¯ÂÙ ¢ÎÔÏfiÙÂÚ· ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ‰Â‰Ô̤ӷ.
Altrichter et al., 2001
3.3 √π ∞∆√ªπ∫√π º∞∫∂§√π ∆ø¡ ¶∞π¢πø¡ √È ·ÙÔÌÈÎÔ› Ê¿ÎÂÏÔÈ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (portfolios), ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÔχÙÈÌÔ ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛË Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈ͢. ªÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ ʷΤÏÔ˘˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ ÙÔÓ ·ÙÔÌÈÎfi Ú˘ıÌfi ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡ Î·È ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌÂÈÒÛÂÈ Û ۯ¤ÛË Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË ‰ÂÍÈÔًوÓ, ÒÛÙ ӷ ¤¯ÂÈ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÙÔ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·ÙÔÌÈΤ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÙÔ˘ ·Ó¿ÁΘ. ∏ ıÂÙÈ΋ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ οı ·È‰ÈÔ‡ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÛÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ Ê·Î¤ÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û ·˘Ù¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ÂÈÙ‡¯ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Î·È fi¯È Û ·˘Ù¿ Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷʤÚÂÈ ·ÎfiÌË.
43
3
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ Ê·Î¤ÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ √ ·ÙÔÌÈÎfi˜ Ê¿ÎÂÏÔ˜ οı ·È‰ÈÔ‡ ÂÚȤ¯ÂÈ Ì›· Û˘ÏÏÔÁ‹ ·fi ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ Ô˘ Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙÂÎÌ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘ Î·È ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡. √ Ê¿ÎÂÏÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ¿ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ÒÛÙ ӷ ¯ˆÚ¿ ¤Ó· ·ÚΤ˜ ‰Â›ÁÌ· ·fi fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù·: ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜ Î·È Áڷʤ˜ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡, ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÙȘ ηٷÛ΢¤˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÊÙÈ¿ÍÂÈ Ì ÙÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˘·ÁÔÚ‡ÛÂÈ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ‹/Î·È ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê‹ÛÂÈ, ˯ÔÁÚ·Ê‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ηıÒ˜ «‰È·‚¿˙ÂÈ» ‹ ·ÊËÁÂ›Ù·È ÈÛÙÔڛ˜. √ ÚÔÛˆÈÎfi˜ Ê¿ÎÂÏÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Î·È ÙȘ ηٷÁڷʤ˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÔÈ Ôԛ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ù˘ ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡. Ÿ,ÙÈ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙÔ Ê¿ÎÂÏÔ Ê¤ÚÂÈ ËÌÂÚÔÌËÓ›·. ∏ ÂÌÏÔ΋ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÛÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ Ô˘ ı· ÙÔÔıÂÙËıÔ‡Ó ÛÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘ Ê¿ÎÂÏÔ ÌÔÚ› Ó· ‰ÒÛÂÈ ÚfiÛıÂÙ˜ Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi. ∂ÚˆÙ‹ÛÂȘ fiˆ˜ «¶ÔÈ· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÛÔ˘ ÛÔ‡ ·Ú¤ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ;» Î·È «¶ÔÈ· ÂÚÁ·Û›· ‹Ù·Ó ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚË ÁÈ· Û¤Ó·;» ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹. ∞Ó ÔÈ ·ÙÔÌÈÎÔ› Ê¿ÎÂÏÔÈ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ Î·Ù¿ ı¤Ì·Ù· Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È ÛÙË ÌÂϤÙË ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙÔÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ۯ‰ȷÛÌfi Ô˘ ı· ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ Î¿ı ·È‰›.
Dodge & Colker, 1998, Û. 23 ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ÙÔÓ ·ÙÔÌÈÎfi Ê¿ÎÂÏÔ ÙÔ˘ ∆¿ÛÔ˘ (5 ÂÙÒÓ ¤ˆ˜ 5 ÂÙÒÓ Î·È 8 ÌËÓÒÓ) Ù· ÔÔ›· ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ ÛÙÔ ¯ÚÔÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÔÎÙÒ ÌËÓÒÓ2.
4/10
26/11
①
➃
29/10
➁
10/11
➄
2. ™¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û ‰È·‰Èηۛ˜ ÁÚ·Ê‹˜, ‚Ï. ÎÂÊ. 8.
44
➂
➅
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
3
√ ∆¿ÛÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ (Â‰Ò ¤¯ÂÈ ·ÔÌÔÓˆı› Ë ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÁÈ· Ó· ·Ú·ÙËÚËı› Ë ÂͤÏÈÍ‹ Ù˘). ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ˙ËÙ¿ οı ÊÔÚ¿ Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi ÙÔ˘ ÙÈ ‰È·‚¿˙ÂÈ. ∆Ô˘ ˘Ô‚¿ÏÏÂÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Î·È ÎÚ·Ù¿ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ, fiˆ˜ ‚Ï¤Ô˘Ì ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ 2 Î·È 5. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ‰›Ï· ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ∆¿ÛÔ˘, ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÔÈ È‰¤Â˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹, ȉ¤Â˜ Ô˘ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙÔ Â›Â‰fi ÙÔ˘ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜. ™ÙÔÓ ·ÙÔÌÈÎfi Ê¿ÎÂÏÔ ÙÔ˘ ∆¿ÛÔ˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ ηٿ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ΋ ÛÂÈÚ¿. •·Ó·‚ϤÔÓÙ¿˜ ÙȘ ·Ó¿ Ù·ÎÙ¿ ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ·˘Ùfi˜ ¤¯ÂÈ ÛËÌÂÈÒÛÂÈ ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ı¤Ì·. ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ 1Ë (4 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘): µÏ¤Ô˘Ì fiÙÈ Ô ∆¿ÛÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·fi ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ fï˜ ·ÎfiÌ· ÙË Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ‡ ˙ËÙ¿ Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi ÙÔ˘ Ô‡ ‰È·‚¿˙ÂÈ. √ ∆¿ÛÔ˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ fiˆ˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔ ‚¤ÏÔ˜ Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ: «∂›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ». ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ¶ÔÈÔ; ∆¿ÛÔ˜: ∆Ô fiÓÔÌ·. ¶È¿ÓÂÈ Ôχ ¯ÒÚÔ. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∂›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ; ∆¿ÛÔ˜: ∂›Ó·È ‰ÈÎfi ÌÔ˘. ∂ÁÒ Â›Ì·È ÌÂÁ¿ÏÔ˜. ¶ÈÔ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·’ fiÏÔ˘˜ (Â›Ó·È ÙÔ ÈÔ ÌÂÁ·ÏfiÛˆÌÔ ·È‰› Ù˘ Ù¿Í˘). °È’ ·˘Ùfi ÙÔ fiÓÔÌ· Ô˘ Â›Ó·È ·fi ̤ӷ Ú¤ÂÈ Ó· È¿ÓÂÈ Ôχ ‰ÚfiÌÔ ÛÙÔ ¯·ÚÙ›. ∞fi ‰ˆ ˆ˜ Â‰Ò (‰Â›¯ÓÂÈ ¿ÏÈ Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi ÙÔ˘). ∞˘Ùfi Ô˘ ϤÂÈ Ô ∆¿ÛÔ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ÙË ÁÚ·Ê‹ ÚÔÙÔ‡ Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ Ì ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. ŒÙÛÈ, ·ÚfiÙÈ ·fi Ôχ ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó fiÙÈ ¿ÏÏÔ Â›Ó·È ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Î·È ¿ÏÏÔ Ë ÁÚ·Ê‹ Î·È Î¿ÓÔ˘Ó Î¿ÙÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·Ó ÙÔ˘˜ ÂȘ Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÔ˘Ó Î·È ·Ó ÙÔ˘˜ ÂȘ Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó, Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Â›Ó·È fiÙÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ‹ ÚÔÛÒˆÓ ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ‹/Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ·fi fi,ÙÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙˆÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ‹/Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ·Ô‡ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ ·È‰ÈÔ‡3 . ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ 2Ë (29 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘): √ ∆¿ÛÔ˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ fiˆ˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ù· ‚¤ÏË, ÂÈÌË·ÓÔÓÙ·˜ Ù· ʈӋÂÓÙ·: ∆··· –ÛÔÔ˜. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∂›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ÙÔ ‰È¿‚·Û˜ ÛˆÛÙ¿; ∆¿ÛÔ˜: ¡·È, ÙÔ Â›· ÌÂÁ¿ÏÔ. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∫È ·˘Ùfi ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ; ∆¿ÛÔ˜: ∂ÁÒ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ˆ ÙÔ ÈÔ ÌÂÁ¿ÏÔ fiÓÔÌ·.. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∫·È ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘ ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ; ∆¿ÛÔ˜: Ÿ¯È. °Ú¿Êˆ Ï›Á·. √ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÔÏÏ¿. ∞ÏÏ¿ ÙÔ ÌÂÁ·ÏÒÓˆ Î·È ÙÔ Ï¤ˆ ÌÂÁ¿ÏÔ. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ¶Ò˜; ∆È ÂÓÓÔ›˜; ∆¿ÛÔ˜: ŸÙ·Ó ÙÔ ‰È·‚¿˙ÂȘ Á›ÓÂÙ·È Ó· ÙÔ Î¿ÓÂȘ fiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ı¤ÏÂȘ. ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ 3Ë (10 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘): √ ∆¿ÛÔ˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ¿ÏÈ fiˆ˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔ ‚¤ÏÔ˜. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∂›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ¤ÙÛÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘; ∆¿ÛÔ˜: ¡·È, ÙÔ ı˘Ì¿Ì·È. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∞fi Ô‡; ∆¿ÛÔ˜: ∞fi ÙËÓ Î¿ÚÙ· ÌÔ˘.4 ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ¡ÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ÛÙËÓ Î¿ÚÙ· ÛÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ¤ÙÛÈ ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘. ∆¿ÛÔ˜: ŒÙÛÈ Â›Ó·È, ‰Â›¯ÓÂÈ ¤Ó· – ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· Î·È Ï¤ÂÈ:
3. µÏ. Û¯ÂÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· (Ferreiro et al., 1988Ø µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·, 1991Ø Curto et al., 1998) Î·È ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ÛÙÔ ÎÂÊ. 8. 4. °È· ÙȘ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ‚Ï. ÎÂÊ. 8.
45
3
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∆: ª›· ÁÚ·ÌÌ‹ ͷψ̤ÓË, Ì›· ÚÔ˜ Ù· οو. ∆Ô ¤ÁÚ·„· ·˘Ùfi. Û: · Û: ÛÔ˜ ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ (‰Â›¯ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ Ù· ‰‡Ô Û›ÁÌ· Ô˘ ¤ÁÚ·„Â): ¡ÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ·˘Ù¿ Â›Ó·È ›‰È·, Ô˘ ¤ÁÚ·„˜ ‰Ò. ∞ÏÏ¿ Ù· ‰È¿‚·Û˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο. ∂›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ Â›Ó·È ¤ÙÛÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘; ∆¿ÛÔ˜: ¶Ô‡; ¢ÂÓ ¤ÁÚ·„· ›‰È·. ∞˘Ùfi (‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔ ÚÒÙÔ Û, ‰›Ï· ÛÙÔ ∆), Â›Ó·È ·. Œ¯ÂÈ Ì›· ÁÚ·ÌÌԇϷ ÌÚÔÛÙ¿ Ô˘ ¿Ì· ‰ÂÓ ÌÔÚ›˜ Ó· ÙËÓ ·˜ οو Î·È Ó· ÙË ÛÙÚ›„ÂȘ, ÙËÓ Î¿ÓÂȘ ›Û· ¤Ú·. °›ÓÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜. ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ 4Ë (26 ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘): √ ∆¿ÛÔ˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ¿ÏÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ fiÏÔ Ì·˙›, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÛÙ·Ì·Ù¿ÂÈ ÛÙÔ Î¿ı ۇ̂ÔÏÔ. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∂›Û·È Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ¤ÙÛÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘; ∆¿ÛÔ˜: ¡·È. ∆ÒÚ· ÙÔ Í¤Úˆ. Œ¯ÂÈ ¤ÓÙ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ∫Ô›Ù·. ∆· ¤ÁÚ·„· fiÏ· (ÌÂÙÚ¿ÂÈ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜). ŒÓ·, ‰‡Ô, ÙÚ›·, Ù¤ÛÛÂÚ·, ¤ÓÙÂ. ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ 5Ë (28 ª·ÚÙ›Ô˘): √ ∆¿ÛÔ˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ù· ÛˆÛÙ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ·fi ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ·ÏÏ¿ fiˆ˜ ¯ˆÚ¿Ó ÛÙÔ ¯·ÚÙ› Ô˘ ¤¯ÂÈ ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÂÈ. ∂ÈϤÔÓ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ Î·È ÙÔ Â›ıÂÙfi ÙÔ˘. ¢È·‚¿˙ÂÈ ÔÏÈο. ∆· ‚¤ÏË ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ò˜ ¤‰ÂȯÓ Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi ÙÔ˘ ¿Óˆ ÛÙÔ ¯·ÚÙ› ηıÒ˜ ‰È¿‚·˙Â. ∆¿ÛÔ˜: ∆· ¤ÁÚ·„· fiÏ· Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·; ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∂Û‡ ÙÈ ÓÔÌ›˙ÂȘ; ∆¿ÛÔ˜: §¤ˆ Ó·È. “∆¿ÛÔ˜”. Œ‚·Ï· ¤ÓÙ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ∆· ¤‚·Ï· fiÏ·. ¢ÂÓ Â›Ó·È ›‰È·. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ∆È ÂÓÓÔ›˜; ∆¿ÛÔ˜: ¢ÂÓ Â›Ó·È ›‰È· ηӤӷ Ì ¿ÏÏÔ. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ∫·È ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ù· ¤ÁÚ·„˜ fiÏ·; ∆¿ÛÔ˜: ¡·È. ∫·Ù·ÁÚ·Ê‹ 6Ë (2 ª·˝Ô˘): ∆· ‚¤ÏË Â›Ó·È ·ÔÎ·Ï˘ÙÈο ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘… √ ∆¿ÛÔ˜ ¤¯ÂÈ ÚÔԉ‡ÛÂÈ ÛÙË ‰fiÌËÛË Ù˘ Û˘Ì‚·ÙÈ΋˜ ·Í›·˜ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, οÙÈ Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰È·‚¿˙ÂÈ ÙȘ Û˘ÏÏ·‚¤˜ ÙÔ˘ ÔÓÔÌ·ÙˆӇÌÔ˘ ÙÔ˘, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·Ó Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÔıÂÙËı› ÛÙÔ ¯·ÚÙ› ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ Ô˘ ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·È (‚Ï. Ò˜ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ Â›ıÂÙfi ÙÔ˘, Ô˘ fiÙ·Ó fï˜ ÙÔ ‰È·‚¿˙ÂÈ, ÂÎʈÓ› Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ÙË ÛˆÛÙ‹ ÛÂÈÚ¿).
¶ÔχÙÈÌÔ˜ ·ÚˆÁfi˜ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ηٷÁÚ·Ê‹˜ Ù˘ Û˘ÓÔÏÈ΋˜ ÂÈÎfiÓ·˜ οı ·È‰ÈÔ‡ Ù˘ Ù¿Í˘ ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤ÚÁÔ˘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡.
T· ·È‰È¿ ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó Û ¯·ÚÙ› fiÛ· ›‰·Ó ÛÙËÓ Ï·Ù›·. H ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Û οı ÂÚ›ÙˆÛË Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ fiÛ· Ù˘ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜. E‰Ò Ô N›ÎÔ˜ (5 ÂÙÒÓ Î·È 4 ÌËÓÒÓ) ·Ó¤ÊÂÚÂ: «ZˆÁÚ¿ÊÈÛ· ¤Ó·Ó ÙËÏÂʈÓÈÎfi ı¿Ï·ÌÔ. A˘Ù‹ ÌÈÏ¿ÂÈ. A˘Ùfi˜ ÂÚÈ̤ÓÂÈ. A˘Ù‹ ÌÈÏ¿ÂÈ ÛÙÔ ÎÈÓËÙfi ÁÈ·Ù› ÙÔ ¤¯ÂÈ ÛÙÔ ·˘Ù› Ù˘.»
46
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
3
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎfi Û¯¤‰ÈÔ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹˜ Ù˘ Ì·ıËÛȷ΋˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ5
√¡√ª∞ ¶∞π¢π√À: ∞∫ƒπµ∏™ ∏§π∫π∞: ¶∂ƒπ°ƒ∞º∏ ¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞™: ª∞£∏™π∞∫∂™ ∂¶π¢πø•∂π™: Œ‰ÂÈÍ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·; ÃÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ȉ¤Â˜ ηٿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘Í‹ Ù˘; ¶Ò˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ٷ ˘ÏÈο Ô˘ ›¯Â ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘; ¶Ò˜ Û˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËΠ̠ٷ ¿ÏÏ· ·È‰È¿; ∂ÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Û ÏÂÎÙÈο ‹ ÌË ÏÂÎÙÈο Ì ٷ ¿ÏÏ· ·È‰È¿ ηٿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜; ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜: - ˘¤‚·Ï ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ; - ‰È·Ù‡ˆÓ ˘Ôı¤ÛÂȘ; - ¤Î·Ó ÚԂϤ„ÂȘ; - ·Ó¤Ù˘ÛÛ ÂȯÂÈÚ‹Ì·Ù·; - ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó Û ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘; Œ‰ÂȯÓ ¢¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔ Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜; ∫·Ù¿ÊÂÚ ӷ ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÈ ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·; £ÂˆÚ›Ù fiÙÈ ÂÈÙ‡¯ıËÎ·Ó ÔÈ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ; ¶Ò˜ ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ˘ÔÛÙËÚȯÙ› ηχÙÂÚ· ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ·È‰› ηٿ ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·; - Œ¯ÔÓÙ·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· ÂÚÁ·Û›· Û ·ÙÔÌÈ΋ ‚¿ÛË Î·È ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË Ì ÂÛ¿˜; - Œ¯ÔÓÙ·˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ¿ÏÏ· ·È‰È¿; ¶ÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ıˆÚ›Ù fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ıÂÙÈο ÛÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÙÔ˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·;
5. ∏ ȉ¤· ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎÔ‡ ۯ‰›Ô˘ ηٷÁÚ·Ê‹˜ ·ÓÙÏ‹ıËΠ·fi Û¯ÂÙÈÎfi ʇÏÏÔ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ô˘ ›¯Â ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ë ÔÌ¿‰· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ (Ã. ™·ÎÔÓ›‰Ë˜ & ∞. ∫ÏÒıÔ˘) ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ¶ÈÏÔÙÈÎÒÓ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ∂ÓÈÛ¯˘ÙÈ΋˜ ¢È‰·Ûηϛ·˜.
47
3
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
O T˙‚ڿ¯ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ̤ÏË Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿˜ ÙÔ˘ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·.
48
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
4
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 4 ∏ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ Û›ÙÈ ∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ¤Ú¢ӷ ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ Ù· ÈÔ ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο ÂÎ·È‰Â˘ÙÈο ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÚÒÈÌË ·È‰È΋ ËÏÈΛ·, ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ÙËÓ ËÏÈΛ· ·fi ÙÚÈÒÓ ¤ˆ˜ ÔÎÙÒ ÂÙÒÓ, Â›Ó·È ÂΛӷ Ô˘ ÂÌϤÎÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÛÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ì¿ıËÛ˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘˜ (Dodge & Colker, 1998Ø Dombey & Meek Spencer, 2001Ø Cagliari & Giudici, 2002). √È ÁÔÓ›˜ Â›Ó·È Ù· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈο ÚfiÛˆ· ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ÚÒÙÔÈ ÙÔ˘˜ ‰¿ÛηÏÔÈ. ªÔÚÔ‡Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÙÔ˘˜, ÁÈ· ÙȘ Û˘Ó‹ıÂȘ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘, ÁÈ· ÙȘ Ì·ıËÛȷΤ˜ Î·È ¿ÏϘ ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ ‚ÈÒÓÂÈ ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È Û ¿ÏÏÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÂÎÙfi˜ ÛÈÙÈÔ‡ Î·È Û¯ÔÏ›Ԣ. ∞·Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ·Ô‰ÔÙÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ıˆÚÂ›Ù·È Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Îϛ̷ÙÔ˜ ·ÌÔÈ‚·›Ô˘ Û‚·ÛÌÔ‡ Î·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘. °È· Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Îϛ̷ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Û˘Ì̤ÙÔ¯Ô˘˜ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÂÓËÌÂÚÒÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Ì ÔÏÏÔ‡˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›ٷÈ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ı¤ÙÔ˘Ó, ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·È ÁÈ· ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ô˘ ı· ‹ıÂÏ·Ó ·fi ÂΛÓÔ˘˜, ÚÔÙÚ¤ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Î·È Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÛÙȘ ÚÔÛ‰Ô˘ ÙÔ˘˜ (Dodge & Colker, 1998Ø QCA, 2004). ∞Ó Î¿ÔÈÔÈ ÁÔÓ›˜ ‰Â ÌÈÏÔ‡Ó ÂÏÏËÓÈο, Û οı ÂÚ›ÙˆÛË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ì ÙÔ Û›ÙÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‰ÈÂÚÌËÓ›·˜: – ˙ËÙÒÓÙ·˜ ·fi οÔÈÔÓ ¿ÏÏÔ ÔÌfiÁψÛÛÔ ÁÔÓ¤· Ô˘ ÌÈÏ¿ Î·È ÂÏÏËÓÈο Ó· ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ, – ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÁÔÓ¤· Ô˘ ‰Â ÌÈÏ¿ ÂÏÏËÓÈο Ó· ʤÚÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘ ¤Ó· ¿ÙÔÌÔ Ô˘ ı· ÌÔÚ› Ó· ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ, – ·Â˘ı˘ÓfiÌÂÓË Û ۯÂÙÈÎÔ‡˜ ÊÔÚ›˜, Ô˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹. ™Â ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ·È‰È¿ Ì ÂȉÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÌÏÔ΋˜ Ì ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ‹/Î·È ¿ÏÏˆÓ ·ÙfiÌˆÓ Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ ·È‰› Û ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ·˘Ùfi ı· ¯ÚÂÈ·˙fiÙ·Ó È‰È·›ÙÂÚË ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË. ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È fiÙÈ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÙÔ Û›ÙÈ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ·ÚÌÔÓÈο, ÓÈÒıÔ˘Ó ÈÔ ·ÛÊ·Ï‹, ηıÒ˜ ÔÈ ‰‡Ô ÎfiÛÌÔÈ ÙÔ˘˜ ÂÓÒÓÔÓÙ·È (Dodge & Colker, 1998).
49
4
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
4.1 ¶ƒ∞∫∆π∫∂™ ∂¶π∫√π¡ø¡π∞™ ª∂ ∆√À™ °√¡∂π™ °È· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÓÂÚÁ·ÛÈÒÓ ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË Â›Ó·È Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, Ë ÔÔ›· ÌÔÚ› Ó· ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ì ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ fiˆ˜: ● ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Ù˘ Ù¿Í˘, ● ÔÏÈÁfiÏÂÙ˜ ÂÈÎÔÈӈӛ˜ fiÙ·Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ó· ¿ÚÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ● ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, ● ÙËÏÂʈÓÈΤ˜ ÂÈÎÔÈӈӛ˜, ● ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂٷʤÚÂÈ ÙÔ ·È‰› ÛÙËÓ ÙÛ¿ÓÙ· ÙÔ˘, ● ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂˆÓ Ô ÔÔ›Ô˜ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, ● Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÂÓËÌÂÚˆÙÈÎÒÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂˆÓ Ì ÂȉÈÎÔ‡˜ ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ˜ ÁÈ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜.
√È Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ªÂ ÙȘ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È fiÙÈ fiÏÔÈ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ÂÓËÌÂÚÒÓÔÓÙ·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ˜. ∆ËÓ ÚÒÙË Â‚‰ÔÌ¿‰· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηÏ› ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Î·È ÎˉÂÌfiÓ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û ̛· ÚÒÙË ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂ÓË Û˘Ó¿ÓÙËÛË, ÌÈ· Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÁÓˆÚÈÌ›·˜. °È· Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·È‰È¿ Â›Ó·È Ë ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Ô˘ ı· ·ÔÌ·ÎÚ˘ÓıÔ‡Ó ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ Î·È ÔÈ ÁÔÓ›˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ¯ÒÚÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·ÚÎÂÙ¤˜ ÒÚ˜ οı ̤ڷ ηıÒ˜ Î·È ÙÈ ı· οÓÔ˘Ó ÂΛ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÚÒÙ˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‚ÔËı¿ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ó· ÓÈÒÛÔ˘Ó ¿ÓÂÙ·, ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÁÓˆÚÈÛÙÔ‡Ó Î¿ÓÔÓÙ·˜ οÔȘ ÊÔÚ¤˜ Î·È Û˘ÛÙ¿ÛÂȘ ηÈ: ✒ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, ✒ ÌÈÏ¿ ÁÈ· ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ı· ÂÊ·ÚÌfiÛÂÈ, ✒ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ı¤Ì·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· ı· ‹ıÂÏ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜, ✒ ··ÓÙ¿ Û Èı·Ó¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜. ™ÙËÓ ÚÒÙË ·˘Ù‹ Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÔÈΛˆÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘˜ ÌÂ Û˘Ó‹ıÂȘ Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘˜ Û ¤Ó· Û¯ÔÏÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÙÚ¤„ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ Ó· Ù· ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÔ˘Ó ÛÙ· ÂÍ‹˜: ✒ ✒ ✒ ✒
50
Ó· ·›˙Ô˘Ó Ì ¿ÏÏ· Û˘ÓÔÌ‹ÏÈη ·È‰È¿, Ó· ·ÎÔ‡Ó Î·È Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ô‰ËÁ›Â˜, Ó· ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Ì ¿ÏÏÔ˘˜, Ó· ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ ÙÔ˘·Ï¤Ù· ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ηÓfiÓ˜ ˘ÁÈÂÈÓ‹˜,
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ✒ ✒ ✒ ✒
4
Ó· ÓÙ‡ÓÔÓÙ·È Î·È Ó· ÍÂÓÙ‡ÓÔÓÙ·È ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È Ó· ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜Ø Ó· ÙÚÒÓ ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, Ó· ··ÓÙÔ‡Ó fiÙ·Ó Ù· ηÏÔ‡Ó Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜.
∂›Û˘, ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ηıËÌÂÚÈÓ¿ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÔÈ ÁÔÓ›˜: ✒ Ó· ÙÔ˘˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙȘ ··Ú·›ÙËÙ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ¤Ó·Ó ηÏfi ‡ÓÔ, ✒ Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ˘ÁÈÂÈÓfi ÚˆÈÓfi ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ·Ó·¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ, ✒ Ó· ‚‚·ÈÒÓÔÓÙ·È fiÙÈ ÙÔ ·È‰› ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Ì ¿ÓÂÙ· Î·È Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÁÈ· ÙÔÓ Î·ÈÚfi ÚÔ‡¯·, ✒ Ó· ÙÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘ ¤Ó· ˘ÁÈÂÈÓfi ÎÔÏ·ÙÛÈfi, ✒ Ó· ‚¿˙Ô˘Ó ÂÙÈΤÙ˜ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ÙÔ˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ Ó· ‚‚·ÈˆıÔ‡Ó fiÙÈ ÙÔ ·È‰› ÙÔ˘˜ Ù· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ, ✒ Ó· ÂϤÁ¯Ô˘Ó ÙËÓ ÙÛ¿ÓÙ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÙÔ˘˜ ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÁÈ· Èı·Ó¿ ÛËÌÂÈÒÌ·Ù·. ∞ÊÔ‡ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Û οÔÈÔ ‚·ıÌfi ·˘Ù‹ Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›·, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ˙ËÙ¿ Ó· ¤¯ÂÈ Ì›· ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì οı ÁÔÓ¤·, ηٿ ÙËÓ ÔÔ›· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙÔ ·È‰› (.¯. ·Ó ¤Ú¯ÂÙ·È Ì ¢¯·Ú›ÛÙËÛË ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÔÈ· Â›Ó·È Ë ·Á·Ë̤ÓË ÙÔ˘ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÛÙÔ Û›ÙÈ, ÙÈ Â›Â‰Ô ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ, ·Ó ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ì ·È‰Èο ‚È‚Ï›· Î.Ï.), ÔÈ Ôԛ˜ ı· ÙËÓ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ Ù˘ Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ηχÙÂÚ· ÛÙ· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘. ™ÙȘ ÂfiÌÂÓ˜ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ✒ ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Î·È ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó¤Ù˘Í·Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Û ·˘Ùfi ÙÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ✒ ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÁÈ· fiÛ· ηٿÊÂÚ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎÂ, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ȉȷ›ÙÂÚ· Ù· ıÂÙÈο ÛÙÔȯ›· ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂͤÏÈ͢, ✒ Ì ‚¿ÛË ÙȘ ηٷÁڷʤ˜ Ù˘, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÙÈ Â˘¯·ÚÈÛÙ› ÙÔ Î¿ı ·È‰› Ó· οÓÂÈ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, Û ÙÈ Ù· ηٷʤÚÓÂÈ Ôχ ηϿ, ÔÈ· ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘ ·Ú¤ÛÔ˘Ó, ÙÈ Û¯¤ÛÂȘ ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Ì ٷ ¿ÏÏ· ·È‰È¿, ✒ ÚˆÙ¿ Ó· Ì¿ıÂÈ ÙÈ ÌÂٷʤÚÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ Û›ÙÈ ·fi ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô (ª·Û·ÁÈ¿ÓÓË, 2003). ∞fi fiÛ· ϤÓ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ fiÛ· ıˆÚ› fiÙÈ ı· ÙËÓ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈı› ηχÙÂÚ· ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ✒ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ ʷΤÏÔ˘˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ‰›ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó, Ó· οÓÔ˘Ó Û¯fiÏÈ·, Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÚfiÛıÂÙ˜ ‰È¢ÎÚÈÓ›ÛÂȘ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂˆÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› ·ÎfiÌ· Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ
51
4
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
Ì·ÁÓËÙÔʈÓË̤ӷ ‹ ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔË̤ӷ ÛÙÈÁÌÈfiÙ˘· ·fi ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË, ÛÙ· ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ¿ÚÔ˘Ó ÙÔ ÏfiÁÔ ı¤ÙÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ‚ÔËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·˜ Î·È Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜. ™˘˙ËÙÔ‡Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ˘Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÛÙ· ·È‰È¿, ÒÛÙ ӷ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È Û ηχÙÂÚ· Ì·ıËÛȷο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. Œ¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ Ë ÂÓË̤ڈÛË ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ÚÈÓ ·fi ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÁÈ· Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ı· Û˘˙ËÙËıÔ‡Ó Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÈÙ˘¯›· Ù˘, ÁÈ·Ù› ¤¯Ô˘Ó ÛÎÂÊÙ› Á‡Úˆ ·fi ·˘Ù¿ Î·È Â›Ó·È ÈÔ ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË. ∂›Ó·È ıÂÙÈÎfi Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ÚˆÙ¿ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ·Ó ¤¯Ô˘Ó Î·È ÂΛÓÔÈ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó Î·È ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· Ù· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó. ∏ ÒÚ· ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌ¤ÓˆÓ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂˆÓ ·ÔÊ·Û›˙ÂÙ·È, ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘ ÂÊÈÎÙÔ‡, ÛÂ Û˘ÓÂÓÓfiËÛË Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó. °È· ÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Ô˘ ‰Â ÌÈÏÔ‡Ó ÂÏÏËÓÈο, fiˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ηٷ‚¿ÏÏÂÙ·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‰ÈÂÚÌËÓ›·˜. ∞fi ÙȘ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ, ÔÈ È‰È·›ÙÂÚ˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Â›Ó·È ›Ûˆ˜ ÔÈ ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚ˜. Œ¯Ô˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ ÂÈÙ˘¯›·˜ fiÙ·Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Â›Ó·È ÚÔÂÙÔÈÌ·Ṳ̂ÓÔÈ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ı· ı¤ÛÔ˘Ó ÙÔ ˙‹ÙËÌ·, ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó ÚÔÛÂÎÙÈο ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘˜. ™˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Ì ÁÔÓ›˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ♦ ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηÏ› Û ȉȷ›ÙÂÚË Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÛÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘. ♦ ∏ ›‰È· ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ı· ı¤ÛÂÈ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Î·È ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÙ·È Ó· ÙÔ˘˜ ·ÎÔ‡ÛÂÈ ÚÔÛÂÎÙÈο ¯ˆÚ›˜ Ó· ˘ÈÔıÂÙ› ÎÚÈÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘˜. ♦ ™ÙÔ ÍÂΛÓËÌ· Ù˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘ ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ Ï›Á· ÏÂÙ¿ ÁÈ· ¿Ù˘Ë Û˘ÓÔÌÈÏ›· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ♦ ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ, ¤ÙÛÈ fiˆ˜ ÙËÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ¿„ÂÈ, ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ·ÔʇÁÔÓÙ·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ‡˜: .¯. «√ °ÈÒÚÁÔ˜ ¯Ù‡ËÛ ÙÔ °È¿ÓÓË ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÙÔ˘ ¤‰ÈÓÂ Ô °È¿ÓÓ˘ ÙÔ ÊÔÚÙËÁfi Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ¤·È˙Â. ÃÙ‡ËÛ ÙË ª·ÚÈ¿ÓÓ· fiÙ·Ó ÙÔ˘ › ӷ ʇÁÂÈ ·fi ÙÔ ÎÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ ÁÈ·Ù› ÙÔ˘˜ ÂÓÔ¯ÏÔ‡ÛÂ. ¶Ò˜ Â›Ó·È Ë Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔ Û›ÙÈ; ÃÙ˘¿ÂÈ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜; ∂ΛÓÔÓ ÙÔÓ ¯Ù˘¿ÂÈ Î·Ó¤Ó·˜;» ♦ ¶ÚÔÛ·ı› Ó· Û˘ÌʈӋÛÂÈ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÁÈ· ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÙÔ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ı¤ÙÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÒÛÙÂ: – Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ Ó· ¯Ù˘¿ÂÈ Ù· ¿ÏÏ· ·È‰È¿, – Ó· Ì¿ıÂÈ Ó· ϤÂÈ Ì ÏfiÁÈ· ·˘Ùfi Ô˘ ı¤ÏÂÈ Î·È Ó· ÙÔ ‰ÈÂΉÈΛ, – Ó· Ì¿ıÂÈ Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ♦ §¤ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ò˜ ÛΤÊÙÂÙ·È Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙÔ ·È‰› ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÙÔ˘˜ ˙ËÙ¿ Ó· Ô˘Ó Î·È ÂΛÓÔÈ Ò˜ ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· ÙÔ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ. ™˘ÌʈÓ› Ì·˙› ÙÔ˘˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù·ÎÙÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÁÈ· ·ÏÏËÏÔÂÓË̤ڈÛË.
Dodge & Colker, 1998
52
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
4
ªÂ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ô˘ ʤÚÓÔ˘Ó Î·È ·›ÚÓÔ˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ Û‡ÓÙÔÌ˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ Û˘¯Ó‹ ·˘Ù‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Â›Ó·È ÔχÙÈÌË ÁÈ· ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ıÂÙÈÎÔ‡ Îϛ̷ÙÔ˜ ÛÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ ηٿÊÂÚ ӷ οÓÂÈ Ì ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ ·È‰› ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ë̤ڷ˜, ¤Ó· ÛËÌÂ›Ô ÛÙÔ ÔÔ›Ô Â›¯Â ıÂÙÈ΋ ÂͤÏÈÍË. √ ›Ó·Î·˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ô˘ Â›Ó·È ·Ó·ÚÙË̤ÓÔ˜ ÛÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Â›Û˘ ÛÙË Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ÂÓË̤ڈÛË ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ Ì ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂȘ Ô˘ ÙÔ˘˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó, fiˆ˜ ÂÍ¿ÏÏÔ˘ Î·È ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ ÂÈϤÍÂÈ ˆ˜ ̤ÛÔ. °È· ·È‰·ÁˆÁÈο Î·È ¿ÏÏ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ ÂӉȷʤÚÔ˘Ó È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ, ·Ó ÙÔ ıˆÚ› ÛÎfiÈÌÔ, Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÂȉÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌfiÓˆÓ.
4.2 ∏ ™Àªª∂∆√Ã∏ ∆ø¡ °√¡∂ø¡ ™∆∏¡ ∞¡∞¶∆À•∏ ∆√À ¶ƒ√°ƒ∞ªª∞∆√™ ¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆ø¡ ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ‰›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ¢ηÈڛ˜ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·˜ ÂıÂÏÔÓÙÈ΋ ‚Ô‹ıÂÈ·. √ ›Ó·Î·˜ ÂÓË̤ڈÛ˘ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ù· ı¤Ì·Ù· ÛÙ· ÔÔ›· ÂÈı˘Ì› Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Î·È ÙÔ˘˜ ηÏ› Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó ÔÈÔÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó. ŸÙ·Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ·, Ù· ·È‰È¿ ˆÊÂÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜. ŒÓ·˜ ÂÈϤÔÓ ÂÓ‹ÏÈÎÔ˜ ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ÛËÌ·›ÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÁÈ· ÚÔÛˆÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡. ∂›Û˘ Ù· ·È‰È¿ ÓÈÒıÔ˘Ó ˘ÂÚ‹Ê·Ó· ‚ϤÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘˜ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó (Dodge & Colker, 1998). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ÔÈ ÁÔÓ›˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó: ♦ ¡· ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó ÁÈ· ÚÔÌ‹ıÂȘ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ì ˘ÏÈÎfi Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¿¯ÚËÛÙÔ ÛÙÔ Û›ÙÈ, Â›Ó·È fï˜ ¯Ú‹ÛÈÌÔ ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È, fiˆ˜ .¯. ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ÎÂÓ¤˜ Û˘Û΢·Û›Â˜ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Î.Ï. ♦ ¡· Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· ·ÁÔÚ¤˜ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ı¤Ì·Ù· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË (.¯. ˘ÏÈο ÁÈ· Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó ¤Ó· ÁχÎÈÛÌ·). ♦ ¡· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙÔ Úˆ› ‚È‚Ï›· ÛÙ· ·È‰È¿ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘. ♦ ¡· ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ ÈÛÙÔڛ˜, Ó· ÙÔ˘˜ ÌÂٷʤÚÔ˘Ó ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ· ·fi ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜, Ó· ÙÔ˘˜ ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ˙Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÛÙÔÓ ÙfiÔ Î·Ù·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘˜, ÙÈ Û˘Ó‹ıÂȘ ¤¯Ô˘Ó, ÔȘ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÁÈÔÚÙ¿˙Ô˘Ó, Ò˜ Î·È fiÙÂ, ÙÈ Ê·ÁËÙ¿ ÙÚÒÓÂ, Ò˜ Ù· Ì·ÁÂÈÚÂ‡Ô˘Ó Î·È Ó· ··ÓÙÔ‡Ó ÛÙ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∏ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ·˘Ù‹ ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ‚ÔËı¿ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ÙÚfiÔÈ ˙ˆ‹˜, ÔÏϤ˜ ÁÏÒÛÛ˜, ÔÏÏ¿ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Î·È Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤ÙÛÈ ÌÈ· ·›ÛıËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ♦ ¡· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÂȉÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ¿ ÙÔ˘˜ ‹ Ì ÙȘ ·Á·Ë̤Ó˜ ÙÔ˘˜ ÂÚ·ÛÈÙ¯ÓÈΤ˜ ÂÓ·Û¯ÔÏ‹ÛÂȘ. ♦ ¡· ‚ÔËıÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ·È¯ÓȉÈÒÓ ÛÙËÓ ·˘Ï‹. ♦ ¡· Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ Û ÂÍfi‰Ô˘˜ ·fi ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ .¯. Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ۯ‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Î.Ï.
53
4
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ª·Ì¿ Ô˘ ηٿÁÂÙ·È ·fi ÙËÓ ™˘Ú›· ‰Â›¯ÓÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ Ù· ÎÔ˘˙ÈÓÈο, Ì ٷ ÔÔ›· ¤·È˙ Ì ÙȘ ʛϘ Ù˘ ÛÙË ¯ÒÚ· Ù˘ fiÙ·Ó ‹Ù·Ó ÌÈÎÚ‹, ÂÓÒ Ë ÁÈ·ÁÈ¿ ¿ÏÏÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ‰Â›¯ÓÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ Ò˜ Ó·ÓÔ‡ÚÈ˙·Ó ÙȘ ÎÔ‡ÎϘ Ì ÙȘ ʛϘ Ù˘ Î·È Ò˜ ¤ÏÂÎ·Ó ÙËÓ Ì¤ÚÙ· ÙÔ˘˜.
4.3 ∂¶∂∫∆∞™∏ ∆∏™ ™À¡∂ƒ°∞™π∞™ ª∂ ∆√ ™¶π∆π °π∞ ∆∏¡ ¶ƒ√ø£∏™∏ ∆∏™ ª∞£∏™∏™ ∆ø¡ ¶∞π¢πø¡ ∂∫∆√™ ™Ã√§π∫√À ¶§∞π™π√À ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ıÂÙÈο ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙË Ì¿ıËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÛÙÔ Û›ÙÈ, ˆ˜ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Ô˘ ˘ÈÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô1, Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ηÏÔ‡Ó Ó· ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È Ì·˙› ÙÔ˘˜ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜. ∆Ô˘˜ ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó Ó· ÚÔηÏÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Á‡Úˆ ÙÔ˘˜, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ¿˜ Ù· Ó· ÚˆÙÔ‡Ó Î·È Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È ÚԂϤ„ÂȘ ÁÈ· Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÙȘ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙÔ‡Ó. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: ● ¡· ÙÔ˘˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ ‹ ÙȘ ÈӷΛ‰Â˜ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙÔ‡Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ ËÁ·›ÓÔ˘Ó ‚fiÏÙ·Ø Ó· ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È Î·È Ó· ÙȘ ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· ÚÔηÏÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÁÈ· Ù· ÌËӇ̷ٷ Ô˘ ÌÂٷʤÚÔ˘Ó, ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ fiˆ˜: «∆È ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ‰Â›¯ÓÂÈ; ¶ÔÈÔ˜ ÌÔÚ› Ó· ÙËÓ ¤ÊÙÈ·ÍÂ; °È· ÔÈÔ ÏfiÁÔ; ™Â ÔÈÔ˘˜ ÌÔÚ› Ó· ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È;». ● ¡· Ù· ·›ÚÓÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ fiÙ·Ó ËÁ·›ÓÔ˘Ó Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÔ˘Ó ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜ ‹ ÂÚÈÔ‰Èο, Ó· ·ÊÈÂÚÒÓÔ˘Ó Ï›ÁÔ ¯ÚfiÓÔ ·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Ù›ÙÏÔ˘˜ Î·È ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó Ù· ÂÍÒÊ˘ÏÏ· ‹ Ù· ÚˆÙÔÛ¤Ïȉ· Î·È Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Ó Ì ٷ ·È‰È¿ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó.
1. ™¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Î·È ÙȘ Ì·ıËÌ·ÙÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ ‚Ï. ÎÂÊ. 8 Î·È 9.
54
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
4
¡· ÙÔ˘˜ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙËÓ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙÔ Û›ÙÈ. ¡· ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ «Ì·ÓÙ‡ÔÓÙ·˜» ÙÔÓ ·ÔÛÙÔϤ· Î·È ÙÔ Èı·Ófi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, Û¯ÔÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙË ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ÂÈÛÙÔÏ‹˜ ‹ ÏÔÁfiÙ˘Ô˘˜ Ô˘ Èı·ÓfiÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó (.¯. √.∆.∂., ¢.∂.∏. Î.Ï.). ¡· Ù· ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ·Ê·ÈÚÔ‡Ó ÂÚÈÙ˘Ï›ÁÌ·Ù· ·fi Û˘Û΢·Û›Â˜, ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÙȘ ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ fiÁÎÔ Î·È ÙÔ Ì¤ÁÂıfi˜ ÙÔ˘˜ ηıÒ˜ ÙȘ È¿ÓÔ˘Ó. ¡· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÙË Ï›ÛÙ· ÁÈ· Ù· „ÒÓÈ· Î·È Ó· Ù· ·›ÚÓÔ˘Ó Ì·˙› ÛÙ· ηٷÛÙ‹Ì·Ù·. ¡· ·ÚÈıÌÔ‡Ó Ù· ›‰Ë Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó ÛÙË Ï›ÛÙ· Î·È Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ Ô‡ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙÔ Î·ı¤Ó·. ¡· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ ÙȘ ÈӷΛ‰Â˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ Î¿ı ›‰Ô˜. ¡· Ù· ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Î·È ÂΛӷ Ù· ÚÔ˚fiÓÙ· Ù˘ Ï›ÛÙ·˜. ŸÙ·Ó ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ, Ó· ·Ú·ÎÈÓÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· Ù·ÍÈÓÔÌÔ‡Ó Î·È Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó fiÛ· ÚÔ˚fiÓÙ· Â›Ó·È ·Î›Ó‰˘Ó· ÛÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ·Ôı‹Î¢Û˘. ŒÙÛÈ, ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Û¯‹Ì·Ù·, ÂÙÈΤÙ˜, ÌÂÁ¤ıË Î·È Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ÙÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ‚¿ÚÔ˜ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ. ∆¤ÏÔ˜, Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜ ¯Ú‹Û˘ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ӈ ÛÙȘ Û˘Û΢·Û›Â˜ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Ô‡ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ŸÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó ¤Ó· ÁÏ˘Îfi ‹ ¤Ó· Ê·ÁËÙfi, Ó· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Ì·˙› Ì ÙÔ ·È‰› ÙË Û˘ÓÙ·Á‹, Ó· οÓÔ˘Ó ÚԂϤ„ÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È, Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Ù· ˘ÏÈο, Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÌÈ· Ï›ÛÙ· ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙÔ ·È‰› Î·È Ó· οÓÔ˘Ó ¤ÏÂÁ¯Ô ÎÔÈÙÒÓÙ·˜ Ì·˙› ÛÙÔ ÓÙÔ˘Ï¿È ÁÈ· Ó· ‰Ô˘Ó ÙÈ ¤¯Ô˘Ó Î·È ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÔ˘Ó. ¡· ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙÔ ·È‰› Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ Ù· ··Ú·›ÙËÙ· ˘ÏÈο, Ó· ÌÂÙÚ¿ ÙȘ ÔÛfiÙËÙ˜ Î·È Ó· Ù· ÚÔÛı¤ÙÂÈ ÛÙÔ ‰Ô¯Â›Ô ·Ú·Û΢‹˜. ¡· ·›˙Ô˘Ó Ì·˙› Ì ÙÔ ·È‰› ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ·¤˙È· ·È¯Ó›‰È·. ¡· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Ì·˙› ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ·›˙ÂÙ·È ÙÔ Î¿ı ·È¯Ó›‰È, Ó· ÂÚÌËÓÂ‡Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Î·È Ó· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ ÁÈ· Ó· ÙÔ ·›ÍÔ˘Ó. ŸÙ·Ó ·›˙Ô˘Ó Ì ٷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·˜ Û·Ô˘ÓfiÊÔ˘ÛΘ, Ó· Ù· ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó, Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó Î·È Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌÂÁ¤ıË Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ (.¯. Ì˘ÁÔÛÎÔÙÒÛÙÚ˜, ÛÔ˘ÚˆÙ‹ÚÈ·, ¯ˆÓÈ¿ Î.¿.). ŸÙ·Ó ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›·, Ó· ÍÂÊ˘ÏÏ›˙Ô˘Ó Ì·˙› Ì ÙÔ ·È‰› ÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· ‹ ÙÔ ÂÚÈÔ‰ÈÎfi Ô˘ ·ÁÔÚ¿˙Ô˘Ó, Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜, Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌÂÁ¤ıË ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, Ó· ÙÔ˘ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó fi,ÙÈ ÙÔ˘˜ ˙ËÙ‹ÛÂÈ ‹ fiÙÈ ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÎÚ›ÓÔ˘Ó fiÙÈ ı· ÙÔ ÂӉȤÊÂÚÂ Î·È Ó· ÙÔ Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó Ì·˙›. ¡· ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó, Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó ‹/Î·È Ó· ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ ‹ ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ ÛÙÔÓ Î‹Ô ÙÔ˘˜. ¡· Ù· ÚÔÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Î·È ÙÔ Û¯‹Ì· Ù˘ ÛÎÈ¿˜ ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ ÂÚ·ÙÔ‡Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙȘ ̤Ú˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ‹ÏÈÔ. ŸÙ·Ó ÙÔ ·È‰› ·ÚÚˆÛÙ·›ÓÂÈ Î·È ÙÔ ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÁÈ·ÙÚfi, ÔÈ ÁÔÓ›˜ Ó· ÙÔ˘ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙË Û˘ÓÙ·Á‹ Î·È ÙȘ Èı·Ó¤˜ Ô‰ËÁ›Â˜ Ô˘ ÙÔ˘ ‰fiıËÎ·Ó (.¯. ÂȉÈÎfi ‰È·ÈÙÔÏfiÁÈÔ, ·Ú·ÌÔÓ‹ ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ Î.Ï.). ¡· Û˘˙ËÙÔ‡Ó Ì ÙÔ ·È‰› ÙÔ˘˜ ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜: ÙÈ
55
4
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÚ¿ÊÂÈ, ÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· οÓÂÈ ÙÔ ·È‰›, ÔÈ· Ê¿Ú̷η ı· ·ÁÔÚ¿ÛÔ˘Ó, οı fiÙ ı· Ù· ›ÓÂÈ, fiÛË ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÔÛfiÙËÙ· οı ÊÔÚ¿. ● ¡· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ‚È‚Ï›· Ô˘ ÙÔ˘˜ ˙ËÙÔ‡Ó Ù· ›‰È·, ηıÒ˜ ›Û˘ Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ‰·Ó›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ. ŸÙ·Ó ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Ù· ‚È‚Ï›·, Ó· οıÔÓÙ·È Û ÌÈ· ¿ÓÂÙË ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÙÔ˘˜ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ ÙÔ ·È‰› ÙÔ˘˜, Ó· ÙÔ˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ, Ó· ÙÔ Î·ÏÔ‡Ó Ó· Ê·ÓÙ·ÛÙ› ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ϤÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, («°È· ÔÈÔ Ú¿ÁÌ· Ϙ Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ;»), Ó· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ô‡ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ÙÔ˘ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊÔ˘, ÙÔ˘ ÂΉÔÙÈÎÔ‡ Ô›ÎÔ˘, Ó· ÙÔ˘ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ô‡ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Ó Ì ÙÔ ·È‰› ÁÈ· ÙËÓ ˘fiıÂÛË ‹ ÁÈ· Ù· ÚfiÛˆ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ οı ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜. ŸÏÔÈ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó. ∂›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ· fiÙÈ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ÁÔÓ›˜ ÂÈÙ˘¯›· ÛÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚË Î·Ù¿ÎÙËÛË ¿ÁÈˆÓ Ì·ıËÛÈ·ÎÒÓ ÂȉÈÒ͈Ó, fiˆ˜ Â›Ó·È ÙÔ ·ÏÊ¿‚ËÙÔ, Ë ·Ú›ıÌËÛË Î·È Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË. √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ fiÙÈ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜, ÁÈ· ÙËÓ ·È‰È΋ ÙÔ˘˜ ËÏÈΛ· Î·È ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· ·Ó·Ù˘Íȷο ηٿÏÏËÏÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ Û¤‚ÂÙ·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÛΤÊÙÔÓÙ·È Î·È Ô˘ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó, ÙÔ˘˜ ÚÔÛˆÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜, ÙȘ ÎÏ›ÛÂȘ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜. ∆Ô˘˜ ÂÍËÁÔ‡Ó, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÙÈ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÙÔ ·È‰› ÙÔ‡˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ÌË Û˘Ì‚·ÙÈΤ˜ Áڷʤ˜ ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ¤ÁÚ·„ ÁÚ¿ÌÌ· ÛÙÔ Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ‹ ÌË Û˘Ì‚·ÙÈÎÔ‡˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ì¤ÙÚËÛ ٷ ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘, Ó· ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ·˘Ùfi Ô˘ ηٷʤÚÓÂÈ Î·È, ·Ó ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘, Ó· ÙÔ˘ ˙ËÙÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ÙÔ ‰È·‚¿ÛÂÈ Î·È Ó· ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÂÈ. ªÔÚÔ‡Ó ·ÎfiÌË Ó· ÙÔ˘ ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó Ó· ÂȯÂÈÚ‹ÛÔ˘Ó Ì·˙› ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. ª›· Ù¤ÙÔÈ· Ú·ÎÙÈ΋ ‰›ÓÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ‰Ô˘Ó Ò˜ ÛΤÊÙÔÓÙ·È Î·È Ò˜ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ‹ Ò˜ ÎÚ·ÙÔ‡Ó Ì·ıËÌ·ÙÈΤ˜ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ ÔÈ ÂÓ‹ÏÈΘ (‚Ï. ÎÂÊ. 8 Î·È 9). √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÎfiÈÌÔ Ó· ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ fiÙÈ ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ıÂÙÈο fiϘ ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ·Ú·¿Óˆ Â›Ó·È Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÌϤÎÔÓÙ·È Û ·˘Ù¤˜ Ì ÚÔı˘Ì›· Î·È Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Î·È ÁÔÓ›˜ ÔÊ›ÏÔ˘Ó Ó· ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È fiÙÈ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ËÏÈΛ· Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ·›˙ÔÓÙ·˜ Î·È ÂÌϤÎÔÓÙ·È Ôχ Úfiı˘Ì· Û ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ fiÙ·Ó ·˘Ù¤˜ ÙÔ˘˜ ÎÈÓÔ‡Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ. ∞fi fiÛ· ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ·Ú·¿Óˆ Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ÔÈ ÁÔÓ›˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È ÔχÙÈÌÔÈ ·ÚˆÁÔ› ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ô˘ ηٷ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, fiˆ˜ ›Û˘ fiÙÈ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÌÔÚÔ‡Ó, ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘˜, Ó· ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Û ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi ÙË Û¯¤ÛË Ô˘ ı· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÔÈ ÁÔÓ›˜ Ì ٷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ. ∞ÚΛ Ó· ‚ÚÂıÔ‡Ó Ù· ηٿÏÏËÏ· ηӿÏÈ· ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ó· ηÏÏÈÂÚÁËı› ¤Ó· Îϛ̷ ·ÏÏËÏÔÂÎÙ›ÌËÛ˘ Î·È ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘. ŸÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ, Â›Ó·È Û›ÁÔ˘ÚÔ fiÙÈ Ë Û˘ÓÂȉËÙ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÌÈ· ÂÈÙ˘¯‹ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ·Í›˙ÂÈ ¿ÓÙ· ÙÔÓ ÎfiÔ.
56
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 5 ∏ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ۯ‰ȷÛÌÔ‡ Î·È Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ∆Ô Û¯ÔÏÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÛËÌ·Û›· ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· οÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ¿ÓÂÙ· ‹ ¿‚ÔÏ·, ¢¯¿ÚÈÛÙ· ‹ ‰˘Û¿ÚÂÛÙ· Î·È Ó· ÂËÚ¿ÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο ÙË Û¯¤ÛË Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ÂÓ‹ÏÈΘ. ∆Ô Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·›ıÔ˘Û·˜, ÔÈ ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÌÔ›, Ë Â›ÏˆÛË, Ô ÊˆÙÈÛÌfi˜ ÂËÚ¿˙Ô˘Ó ÙË Ì¿ıËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (Candini, 2000). ™Ùfi¯Ô˜ ÁÈ· ¤Ó· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È Û ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿, fiˆ˜ ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, Â›Ó·È Ô ¯ÒÚÔ˜ Ó· Â›Ó·È ÂÏ΢ÛÙÈÎfi˜, Ó· ÙÔ˘˜ ÂÌÓ¤ÂÈ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·, Ó· ÚÔˆı› ÙËÓ ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Ù· ÚÔηÏ› Ó· ÂÌϤÎÔÓÙ·È Û ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙË Ê˘ÛÈ΋, ÙË ÓÔËÙÈ΋ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘ÍË. ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÏÔÈfiÓ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚË Ì¤ÚÈÌÓ· ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯È΋ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙËÓ Â‡ÛÙÔ¯Ë ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ˘ ηıÒ˜ ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ·.
5.1 √ ∂•ø∆∂ƒπ∫√™ Ãøƒ√™ ∏ ÚÔÛÂÎÙÈ΋ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÂÓfi˜ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Ô˘ Û¤‚ÂÙ·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÌÂÚÈÌÓ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙÔ˘˜. ŒÍˆ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË Ù· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÈÔ ÂχıÂÚ· Î·È Ó· ·ÔÎÙÔ‡Ó Û˘Ó‹ıÂȘ Ê˘ÛÈ΋˜ ¿ÛÎËÛ˘ ÔχÙÈ̘ ÁÈ· ÙËÓ ·È‰È΋ ËÏÈΛ·, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÌÈ· ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋ ˘ÁÈ‹ ÂÓ‹ÏÈÎË ˙ˆ‹. ∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ô Â͈ÙÂÚÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ó· ·Ú¤¯ÂÈ ·˘Ù‹ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, Ó· Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ¢ڇ¯ˆÚÔ˜, ¢¯¿ÚÈÛÙÔ˜, ·ÛÊ·Ï‹˜ Î·È ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ·È¯Ó›‰È· Ô˘ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙË Ê·ÓÙ·Û›·. ∞Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ·È‰È¿ Ì ÎÈÓËÙÈο ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ‹ Ì ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· fiÚ·Û˘, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÂȉÈ΋ ̤ÚÈÌÓ· ÒÛÙ ӷ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë ·ÛÊ·Ï‹˜ ÚfiÛ‚·ÛË Î·È ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ·˘Ï‹˜. ¶·Ú¿ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏfiÏ¢ÚË ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·˘Ùfi Ë ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi, ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·›ıÔ˘Û·˜, ÁÈ·Ù› ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·. ∏ ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ· ÎÂÊ¿Ï·È· ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ·Ó¿ ÁÓˆÛÙÈ΋ ÂÚÈÔ¯‹.
57
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
π‰¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ·˘Ï‹ ♦ Ì›· ͇ÏÈÓË ¯·ÌËÏ‹ Î·È ÛηÛÙ‹ ·ÌÌÔ‰fi¯Ô˜ Î·È ÌÂÁ¿Ï· Ï·ÛÙÈο ·È¯Ó›‰È· (ÎÔ˘‚·‰¿ÎÈ·, ηÚfiÙÛÈ·, ÊÙ˘¿ÚÈ·, ÙÛÔ˘ÁÎÚ¿Ó˜) ♦ ·ÏÈ¿ ÂÏ·ÛÙÈο (Úfi‰Â˜) ♦ Ì›· Û‡ÓıÂÙË Í‡ÏÈÓË Î·Ù·Û΢‹ ÁÈ· ÎÈÓËÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ♦ ¤Ó· ÌÈÎÚfi ¿ÚÎÔ Ô‰È΋˜ ΢ÎÏÔÊÔÚ›·˜ ÁÈ· Ó· ·›˙Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ì ٷ ·˘ÙÔÎÈÓËÙ¿ÎÈ· ÙÔ˘˜ ♦ ¤Ó· ·ÚÙ¤ÚÈ Ô˘ Ó· ·›ÚÓÂÈ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈο ÙË ÌÔÚÊ‹ ·ÓıfiÎËÔ˘, Ï·¯·ÓfiÎËÔ˘ Î.Ï. Î·È ÂÚÁ·Ï›· ÎËÔ˘ÚÈ΋˜ ♦ Ù·˝ÛÙÚ˜ ÁÈ· Ù· Ô˘ÏÈ¿ ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡ ♦ ¤Ó· ÎÈfiÛÎÈ (‹ ‰¤ÓÙÚ·) Ì ·ÁοÎÈ· ♦ Âȉ·¤‰È· ·È¯Ó›‰È· ♦ Ì›· ‚Ú‡ÛË Ì ¯ÙÈÛÙ¤˜ ÏÂοÓ˜ ÁÈ· ·È¯Ó›‰È· Ì ÙÔ ÓÂÚfi ♦ ¯ÒÚÔ ÁÈ· ÈÎ-ÓÈÎ ‹ ÁÈ· ·È¯Ó›‰È Ì ϿÛË ♦ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÁÈ· ÌÔ˘ÛÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ (.¯. ‚·Ú¤ÏÈ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ‡„Ô˘˜ Î·È Ï¿ÙÔ˘˜, Ì›· ‰ÔÎfi, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÎÚÂÌÔ‡Ó ÙÂÓÂΉ¿ÎÈ· ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ˘ÏÈο Î·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÌÂÁ¤ıË Î.¿.).
¡ÙÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘, 2003, ÛÛ. 156 Î·È 230
¶·È¯Ó›‰È ÛÙËÓ ·˘Ï‹
58
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
5.2 √ ∂™ø∆∂ƒπ∫√™ Ãøƒ√™ °È· Ó· ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ ¿ÓÂÙ· Î·È ÔÈΛ· ̤۷ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ ·›ıÔ˘Û·, Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Ó· ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ Ù· ‚ÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘˜. √È Ó¤Â˜ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ı· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ı· ÛÙËÚȯÙÔ‡Ó ÛÙȘ ‚Ȉ̤Ó˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È Û fiÛ· ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ. ∂›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ·È‰È¿ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÏÈÙÈÛÌÈο Î·È ÁψÛÛÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ‹ ·È‰È¿ Ì ÂȉÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, ı· Ú¤ÂÈ Ô ¯ÒÚÔ˜ Ó· ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ Î·È Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ ‚ÈÒÌ·Ù· (Dodge & Colker, 1998). ∫·ıÒ˜ ÚÔ¯ˆÚ¿ Ë Û¯ÔÏÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿, Ô ¯ÒÚÔ˜ «ÌÈÏ¿» ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÁÈ· Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó, ÁÈ· ÙȘ ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó‹ıÂȘ Î·È ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ·ÏÏËÏ›‰Ú·Û˘ Ô˘ ‚ÈÒÓÔ˘Ó. ∆Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ù˘ Ù¿Í˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Ì ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ Î·È ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∆· ·È‰È¿ ÓÈÒıÔ˘Ó ÂÚ‹Ê·Ó· fiÙ·Ó ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ ·Ó·ÚÙË̤ӷ ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ÌÈÏÔ‡Ó ÁÈ’ ·˘Ù¿ (Pascucci, 1999Ø Edwards et al., 2000). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ οı ٿ͢ Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ÚԂϤÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ˘ Î·È Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi, ·ÏÏ¿ Î·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·ÙÔÌÈ΋˜ ÂÚÁ·Û›·˜, ηıÒ˜ Î·È ÂÚÁ·Û›·˜ Û ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÔÌ¿‰Â˜. ∏ ¯ˆÚÔÙ·ÍÈ΋ ‰È·ÚÚ‡ıÌÈÛË ıˆÚÂ›Ù·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÁÈ·Ù› Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ›‰È· Ù· ·È‰È¿, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Î·È Ù· ·È‰È¿ ηÈ, Ê˘ÛÈο, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·È‰È¿ Î·È ÙÔ ¯ÒÚÔ. ÕÏÏÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· .¯. ¤¯ÂÈ Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· fiÙ·Ó ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Î·È ·È‰È¿ οıÔÓÙ·È ÎÔÓÙ¿ Î·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ Â›Â‰Ô Î·È ¿ÏÏÔ fiÙ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ οıÂÙ·È „ËÏfiÙÂÚ· Î·È Û ·fiÛÙ·ÛË ·fi Ù· ·È‰È¿. ∏ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ۈ̷ÙÈ΋˜ ·ʋ˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Î·È ·È‰ÈÒÓ ıˆÚÂ›Ù·È Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙȘ ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ËÏÈ˘. ∏ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÏÔÈfiÓ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÙËÓ Â˘ÓÔ› (∫ÔÓÙ¿ÎÔ˜ & ¶ÔÏÂÌÈÎfi˜, 2000). ∂›Û˘, ¿ÏϘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· Ì¿ıËÛË ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÔÓÙ·È fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·˘ÙfiÓÔÌ· Î·È ¿ÏϘ fiÙ·Ó ÁÈ· οı ÂÓ¤ÚÁÂÈ¿ ÙÔ˘˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ‚Ô‹ıÂÈ· ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô ¯ÒÚÔ˜ ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ ·ÈıÔ˘ÛÒÓ Â›Ó·È Û˘¯Ó¿ Ôχ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜. °È· ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È Â˘¤ÏÈÎÙ˜ χÛÂȘ Ô˘ Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ‡ÎÔÏˆÓ ÚÔÛ·ÚÌÔÁÒÓ, fiÙ·Ó ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÙÔ ··ÈÙÔ‡Ó.
√È ÁˆÓȤ˜ ™Ù· ÂÏÏËÓÈο ÓËÈ·ÁˆÁ›· Ô ÂÛˆÙÂÚÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ οı ٿ͢ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Û ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜, Û ÂÚÈÔ¯¤˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È «ÁˆÓȤ˜». ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¯ÒÚÔ˘˜ ·ÏÔ‡˜ Ô˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ı¤Ì· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È Â›Ó·È ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˜ Ì ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi (°ÂÚÌ·Ófi˜, 2002). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÚÔÙ›ÓÔ˘Ì ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ¯ÒÚˆÓ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ¿ÓÙ· ηٿ ÓÔ˘ fiÙÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ·Ô‰ÔÙÈÎfiÙÂÚ· fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈۋ ÙÔ˘˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ Î·È ÂΛÓË Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘, Î·È ¿ÏϘ Ô˘ ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î¿ı ÊÔÚ¿, fiˆ˜ Â›Ó·È Èı·ÓÒ˜ Ë ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ Ï·ÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ÌÔ˘Û›Ԣ ‹ Ë ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ Ê˘ÛÈÎÒÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ. ∆Ô ·È¯Ó›‰È ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ·ÔÙÂÏ› ÙÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ
59
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÎÔÌÌ¿ÙÈ ÛÙÔ Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ·˘Ùfi Ó· Â›Ó·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi, Ë ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ¯ÒÚÔ˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔηÏ› Ù· ·È‰È¿ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó, Ó· ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó, Ó· ‰È·ÊˆÓÔ‡Ó Î·È Ó· ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È, Ó· ÂÓÙÔ›˙Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ó· ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· Ù· ÂÈÏ‡Ô˘Ó, Ó· ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È, Ó· Ù·ÎÙÔÔÈÔ‡Ó, Ó· ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ‹ Ó· ÙÚÔÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ¯ÒÚÔ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÛÙË ‰È¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ÒÛÙ ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜, Ó· Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ÂÍÂÚ¢ÓÔ‡Ó Ù· ˘ÏÈο, ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜, Ó· Ê·ÓÙ¿˙ÔÓÙ·È Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó (ProninFromberg, 2000). °È· ¤Ó·Ó ¢¤ÏÈÎÙÔ ¯ÒÚÔ ∂‡ÎÔÏ· ÌÂÙ·ÎÈÓÔ‡ÌÂÓ· ¯ˆÚ›ÛÌ·Ù· (.¯. ÎÈÓËÙ¿ ÎÈ‚ÒÙÈ·-Ú¿ÊÈ·), Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÁˆÓȤ˜ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ·ÔıË΢ÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ. ∞Ó ¯ÚÂÈ·ÛÙ› ·ÔÛ‡ÚÔÓÙ·È Â‡ÎÔÏ· ÁÈ· Ó· ÂÏ¢ıÂÚÒÛÔ˘Ó ÙÔ ¯ÒÚÔ ÁÈ· ¿ÏϘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. ÃÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó Â›Û˘ ˆ˜ ηı›ÛÌ·Ù·. ŒÓ· Ì·Ô‡ÏÔ Ì ‡¯ÚËÛÙ· ηχÌÌ·Ù·, Ô˘ ηχÙÔ˘Ó Î·È ·ÔηχÙÔ˘Ó ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Î·È ¿ÏÏÔ ˘ÏÈÎfi.
¶·ÓÙ·˙‹˜, 2002, ÛÛ. 125-128
ª›· ·fi ÙȘ ‰‡ÛÎÔϘ ÂÚÁ·Û›Â˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Â›Ó·È Ó· ۯ‰ȿÛÂÈ ‰È·ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÁÈ· ·È‰È¿ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰· ·Ó¿Ù˘Í˘ Î·È ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Î·È ÂӉȷʤÚÔÓÙ·. √È ÁˆÓȤ˜, ηıÒ˜ ¤¯Ô˘Ó ÛÙfi¯Ô Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· Û˘Ì‚ÔÏÈΤ˜ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· Ù¤ÙÔÈÔ˘˜ ۯ‰ȷÛÌÔ‡˜. ™Â ·˘Ùfi ÙÔÓ «ÎfiÛÌÔ» Ù· ·È‰È¿ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·Ó·‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Î·Ù·ÓÔËÙ¿. √ ۯ‰ȷÛÌfi˜ ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Û ÁˆÓȤ˜ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙȘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Î·È Û¤‚ÂÙ·È ÙȘ ȉȷÈÙÂÚfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ (™È‚ÚÔÔ‡ÏÔ˘, 1997). √È ÁˆÓȤ˜ ÂÓÔÔÈÔ‡Ó ÙË Ì¿ıËÛË Ì ÙÔÓ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÙÚfiÔ Î·È ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ı› ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ Û¤‚ÂÙ·È ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Î·È ÙÔÓ ÚÔÛˆÈÎfi Ú˘ıÌfi ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ·‚›·ÛÙ· ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ì·ıËÛÈ·ÎÒÓ ÂÚÈÔ¯ÒÓ Î·È ‰›ÓÔÓÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· ·˘ÙfiÓÔ̘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î·È ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË. ™ÙȘ ÁˆÓȤ˜ οı ·È‰› ÂÈϤÁÂÈ Ó· ‰Ô˘Ï¤„ÂÈ ·ÙÔÌÈο, ·Ú¿ÏÏËÏ· ‹ ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ‹ ˆ˜ ̤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ ÌÈÎÚ‹˜ ÔÌ¿‰·˜. ™˘¯Ó¿, Ì ÙÔ ·È¯Ó›‰È Û ηٿÏÏËÏ· ‰È·ÌÔÚʈ̤Ó˜ ÁˆÓȤ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÂÓfi˜ ı¤Ì·ÙÔ˜ Î·È Ë ·ÔÛ·Ê‹ÓÈÛË ÂÓÓÔÈÒÓ, ÙȘ Ôԛ˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÛÙȘ ÚÔ˜ ›Ù¢ÍË Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ (Isbell, 1995). √ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÛÙ·ıÂÚ¿ ÔÏfiÎÏËÚË ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿, ηıÒ˜ Î·È Ô Û˘ÓÔÏÈÎfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ·›ıÔ˘Û·˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, Ì ÙȘ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ı¤ÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Î·È Ì ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Ô˘ ÂΉËÏÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ·˘Ù¤˜. ™ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Û fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È: ✒ Ë ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ✒ Ë ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡
60
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
✒ Ë ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ✒ Ë ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ Î·È fiÔÈ· ¿ÏÏË ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ì ٷ ·È‰È¿. ª¤ÁÂıÔ˜ Î·È ·ÚÈıÌfi˜ ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ ∫¿ı ÁˆÓÈ¿ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ηϿ Ì 4-6 ·È‰È¿, ·Ó Î·È Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÁˆÓȤ˜ ı· Ú¤ÂÈ Ô ·ÚÈıÌfi˜ Ó· Â›Ó·È ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ì ÙÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÂÂȉ‹ ÔÈ Î·Ù·Û΢¤˜ Ô˘ ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ ··ÈÙÔ‡Ó ·ÚÎÂÙfi ¯ÒÚÔ Î·È ÔÈ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔ‰fiÌËÛË Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÏËÊıÔ‡Ó fiÙ·Ó ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi ‰‡Ô. µ¤‚·È· ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ·›ıÔ˘Û·˜ ΢ڛˆ˜ ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ‰È·ı¤ÛÈÌ· ˘ÏÈο ÂËÚ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó Û οı ٿÍË Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·. ™Â Ì›· ·›ıÔ˘Û· Ì ›ÎÔÛÈ ·È‰È¿ ÏÔÁÈο ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· 4-5 ÁˆÓȤ˜.
Isbell, 1995, Û. 23
∏ ‰·ÛοϷ ˘Ô‰¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ·È‰È¿ Ô˘ ÌÈÏÔ‡Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÏÒÛÛ˜1
1. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÂÓ‰ÂÈÎÙÈ΋ ·Ê›Û· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ·Ó·ÚÙËı› ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘, ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ıˆÚ› fiÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ‰ÒÛÂÈ ÙÔ ¤Ó·˘ÛÌ· ÁÈ· Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ı· Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛÙËÓ ÁÓˆÚÈÌ›· Î·È ·ÌÔÈ‚·›· ·Ô‰Ô¯‹ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∂›Ó·È ÛÎfiÈÌÔ ÔÈ ·Ê›Û˜ Ó· ·Ó·ÓÂÒÓÔÓÙ·È Û ٷÎÙ¿ ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· ÛÙ· ·È‰È¿ ÁÈ· ı¤Ì·Ù· ÚÔ˜ Û˘˙‹ÙËÛË.
61
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∂Ó‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÂÍÔÏÈÛÌfi Û οÔȘ ÁˆÓȤ˜ °ø¡π∞
∂¡¢∂π∫∆π∫√™ ∂•√¶§π™ª√™
∆∏™ ™À∑∏∆∏™∏™2
∞ʛۘ Î·È ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜3, ηڤÎϘ ÁÈ· fiÏ· Ù· ·È‰È¿.
∆∏™ µπµ§π√£∏∫∏™
µÈ‚ÏÈÔı‹Î˜ ÙÔ˘ √™∫ ‹ ηٿÏÏËÏ· ‰È·ÌÔÚʈ̤ӷ Ú¿ÊÈ·, ÚÔÛ·ÚÌÔṲ̂ӷ ÛÙÔÓ ÙÔ›¯Ô4, ‚È‚Ï›·, ¤Ó· ηϿıÈ ‹ ·ÓÔȯÙfi Û˘ÚfiÌÂÓÔ Í‡ÏÈÓÔ ‹ Ï·ÛÙÈÎfi ÎÔ˘Ù› Ì ÂÚÈÔ‰Èο, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ‰È·ÊËÌÈÛÙÈο Ê˘ÏÏ¿‰È· Î.Ï., ÙÚ·Â˙¿ÎÈ· Î·È Î·Ú¤ÎϘ.
∆ø¡ ∂π∫∞™∆π∫ø¡
ƒ¿ÊÈ·, ÙÚ·Â˙¿ÎÈ· Î·È Î·Ú¤ÎϘ, ÓÂÚÔÌÔÁȤ˜, ‰·ÎÙ˘ÏÔÌÔÁȤ˜, Ù¤ÌÂÚ˜, Ì·Úη‰fiÚÔÈ, ÎÚ·ÁÈfiÓ, ÈӤϷ Î·È Î·‚·Ï¤Ù·, ¯·ÚÙÈ¿, ÎfiϘ, „·Ï›‰È·, ËÏfi˜, Ï·ÛÙÂÏ›ÓË, ÎÔ˘ÙÈ¿ ‰È·ÊfiÚˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ, ÂÈÎfiÓ˜ ·fi ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘, ʈÙÔÁڷʛ˜ ˙ˆÁڿʈÓ, ·ÏÏ¿ Î·È ¿ÏÏ· ˘ÏÈο ·fi ÙË Ê‡ÛË, fiˆ˜ ÛfiÚÔÈ ‹ ÂÙÚ·‰¿ÎÈ·, ·fi ÙË Ú·ÙÈ΋ fiˆ˜ ¯¿ÓÙÚ˜ , ÎψÛÙ¤˜ Î·È ˘Ê¿ÛÌ·Ù·, ·fi ÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·, fiˆ˜ ¯·ÚÙÔÛ·ÎԇϘ, η¿ÎÈ· ‰È·ÊfiÚˆÓ ÌÂÁÂıÒÓ, Ô‰ÔÓÙÔÁÏ˘Ê›‰Â˜, Î.Ï., Ï·ÛÙÈΤ˜ ԉȤ˜ Î·È ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ÁÈ· Ó· ÌËÓ ÏÂÚÒÓÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ Î·È Ù· ÙÚ·¤˙È·.5
∆ø¡ ª∞£∏ª∞∆π∫ø¡6
∆Ú·¤˙È Î·È Î·Ú¤ÎϘ ÁÈ· 4-5 ·È‰È¿, ÎÔ˘ÙÈ¿ Î·È Ú¿ÊÈ· ÁÈ· ÙËÓ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË, ·È‰·ÁˆÁÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ô˘ ¯ÔÚËÁ› Ô √™∫, ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘, fiˆ˜ ÓÙfiÌÈÓÔ, ·˙Ï, ÏÔÁÈο ÌÏÔÎ, ·È¯Ó›‰È· ÌÓ‹Ì˘, ÏfiÙÔ Î.¿., ·È¯Ó›‰È· Ô˘ ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ Î·È ·È¯Ó›‰È· Ô˘ ηٷÛ΢¿˙ÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿.
∆√À ∫√À∫§√™¶π∆√À
¡ÙÔ˘Ï¿È· Î·È Û˘ÚÙ¿ÚÈ· È·ÙÈÎÒÓ Î·È ÚÔ‡¯ˆÓ, ËÏÂÎÙÚÈ΋ ÎÔ˘˙›Ó·, ÎÔ‡ÎϘ, ¯·ÌËÏfi ÙÚ·¤˙È Ì ηڤÎϘ, ¤Ó·˜ ηıÚ¤ÊÙ˘, ¤Ó·˜ ÌÈÎÚfi˜ ηӷ¤˜ Î·È ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÂÓfi˜ ÛÈÙÈÎÔ‡ ÌÈÎÚfiÎÔÛÌÔ˘. ªÔÚ› ›Û˘ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤ÓÙ˘Ô ˘ÏÈÎfi fiˆ˜ ÙËÏÂʈÓÈÎÔ› ηٿÏÔÁÔÈ, ÂÚÈÔ‰Èο Î·È ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ÚÔÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙËÏÂfiÚ·Û˘, ‚È‚Ï›· Û˘ÓÙ·ÁÒÓ Ì·ÁÂÈÚÈ΋˜ Î.·. (‚Ï. ∆¿Ê·, 2001, Û. 132).
∆√À ∂ª¶√ƒπ∫√À ∫∂¡∆ƒ√À
ƒ¿ÊÈ·, Ù·ÌÂȷ΋ Ì˯·Ó‹, ηıÚ¤ÊÙ˜, ÓÔÌ›ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙȘ Û˘Ó·ÏÏ·Á¤˜ Î·È Â›‰Ë ÂÌÔÚ›Ô˘ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ηٷÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‹ ÙˆÓ Î·Ù·ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó, ηıÒ˜ Î·È ¿‰ÂÈ· ÎÔ˘ÙÈ¿ ·fi ‰È¿ÊÔÚ· ÚÔ˚fiÓÙ·, ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ÈӷΛ‰Â˜ ÁÈ· Ù· ÂÌÔÚ‡̷ٷ, ÈӷΛ‰Â˜ Ì ÙÈ̤˜ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Î.¿. (‚Ï. ∆¿Ê·, 2001, Û. 133).
2. ∞Ó Ô ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ Ù¿Í˘ Â›Ó·È ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ˜, Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÁˆÓÈ¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÔÚ› Ó· ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÙ·È Î·È Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È Û ¯ÒÚÔ ÁÈ· ·ÙÔÌÈ΋ ‹ ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›·, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È. 3. ™ÙÔ ÎÂÊ. 8 ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È È‰¤Â˜ ÁÈ· ÂÚÁ·Û›· Ì ·Ê›Û˜ Î·È ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜. 4. ∆· Ú¿ÊÈ· Â›Ó·È ÛÙÂÓ¿, ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· Ì ·˘Ù¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜ ÙÔ˘ √™∫, ÁÈ· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ˆ˜ ÚÔı‹Î˜. ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, ÎÂÊ. 8. 5. µÏ. Pronin-Fromberg, 2000, ÛÛ. 430 Î·È 431 Î·È ¡ÙÔÏÈÔÔ‡ÏÔ˘, 2003, Û. 226. ™¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ ÁˆÓÈ¿˜ ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ, ‚Ï. ÎÂÊ. 9.2. 6. ªÔÚ› Ó· ÔÓÔÌ·ÛÙ› Î·È «ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ ÂÈÙÚ·¤˙ÈˆÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ». ¶·›ÚÓÂÈ ÙËÓ ÔÓÔÌ·Û›· Ù˘ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Ô‡ ı¤ÏÂÈ Ó· ‰ÒÛÂÈ ÙËÓ ¤ÌÊ·ÛË Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‹/Î·È ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ.
62
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
∆∏™ ª√À™π∫∏™
ªÔ˘ÛÈο fiÚÁ·Ó·, ηÛÂÙfiʈÓÔ, ÌÈÎÚ¿ ηÛÂÙfiʈӷ ˯ÔÁÚ¿ÊËÛ˘, ÂÈÎfiÓ˜ ‰È·ÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ Ô˘ ·›˙Ô˘Ó Î.¿.
∆∏™ ™À°Ãƒ√¡∏™ ∆∂á√§√°π∞™
ÀÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ Ì ۷ڈً Î·È ÂÎÙ˘ˆÙ‹, ÙËÏÂfiÚ·ÛË, ‚›ÓÙÂÔ ‹ DVD, ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋ Ì˯·Ó‹, ‚ÈÓÙÂÔοÌÂÚ· Î.¿.
∆∏™ ¶∞ƒ∞∆∏ƒ∏™∏™ ∫∞π ∞¡∞∫∞§Àæ∏™
º·ÎÔ› ÁÈ· ʈÙÈÛÌfi, ÌÂÁÂı˘ÓÙÈÎÔ› Ê·ÎÔ›, ·ÎÔ˘ÛÙÈο, Ì·ÁÓ‹Ù˜, ‰È¿ÊÔÚ· ‰Ô¯Â›· Î.¿.
∆ø¡ ∂º∂Àƒ∂™∂ø¡
∂ÈÎfiÓ˜ ·fi Ù¯ÓÔÏÔÁÈΤ˜ ÂÊ¢ڤÛÂȘ (.¯. Ì˯·Ó¤˜ Î.¿), ¿¯ÚËÛÙ· ˘ÏÈο, ÎÔ˘ÙÈ¿ Û ‰È¿ÊÔÚ· Û¯‹Ì·Ù· Î·È ÌÂÁ¤ıË, ¯¿ÚÙÈÓÔÈ Î‡ÏÈÓ‰ÚÔÈ, ÎfiÏϘ, „·Ï›‰È Î.¿.
∆√À π∞∆ƒ∂π√À (∏ ÁˆÓÈ¿ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¯ˆÚÈṲ̂ÓË Û ·›ıÔ˘Û· ·Ó·ÌÔÓ‹˜ Î·È Û ÁÚ·ÊÂ›Ô ÁÈ·ÙÚÔ‡)
™ÙÔ ÂÍÂÙ·ÛÙ‹ÚÈÔ: ¤Ó· ÁÚ·Ê›Ô, Ì›· ηڤÎÏ·, ¤Ó· ÎÚ‚¿ÙÈ ‹ ·ÁοÎÈ fiÔ˘ ÌÔÚ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËı› ÁÈ· Ó· Í·ÏÒÓÂÈ Ô/Ë «·ÛıÂÓ‹˜», ÌÈ· ÙËÏÂʈÓÈ΋ Û˘Û΢‹, Ì›· Ï¢΋ ÌÏÔ‡˙· Î·È ÂÚÁ·Ï›· ÁÈ·ÙÚÔ‡, ÛÊÚ·Á›‰·, ÏÂ˘Î¿ ¯·ÚÙÈ¿, Ì·Úη‰fiÚÔÈ Î·È Î¿ÚÙ˜ ·ÛıÂÓÒÓ. ™ÙËÓ ·›ıÔ˘Û· ·Ó·ÌÔÓ‹˜: ηÚÂÎÏ¿ÎÈ· Î·È ¤Ó· ÙÚ·Â˙¿ÎÈ Ì ÂÚÈÔ‰Èο Î·È ¤ÓÙ˘· Ì ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ı¤Ì·Ù· ˘Á›·˜. ∞ʛۘ Ì ȷÙÚÈο ı¤Ì·Ù· ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜.
∆∏™ ¢ƒ∞ª∞∆π∫∏™ ∆∂á∏™
ºˆÙÔÁڷʛ˜ Î·È ÂÈÎfiÓ˜ ÚÔÛÒˆÓ Ì ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂÎÊÚ¿ÛÂȘ, ÚÔ‡¯· Î·È ¿ÏÏ· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÌÂÙ·ÌÊȤÛÂȘ Ì ʷÓÙ·Û›·, ÎÔ‡ÎϘ ÁÈ· ÎÔ˘ÎÏÔı¤·ÙÚÔ, ÛÎËÓ‹ ÎÔ˘ÎÏÔı¤·ÙÚÔ˘, ÊÈÁÔ‡Ú˜ ∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë, ›Ûˆ˜ ÌÂÁ¿Ï· Ù·ÌÏfi Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈ̇ÛÔ˘Ó ˆ˜ ÛÎËÓÈο ·Ú·ÛÙ¿ÛˆÓ, ¤Ó·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ηıÚ¤ÊÙ˘ Î.¿.
ŒÓ· Ì·Ô‡ÏÔ Ì ÌÂÙ·ÌÊȤÛÂȘ ŒÓ· Ì·Ô‡ÏÔ Ì ˘ÏÈο ÁÈ· ÌÂÙ·ÌÊȤÛÂȘ (ÂÚԇΘ Î·È Ôχ¯ÚˆÌ· ˘Ê¿ÛÌ·Ù·, ÔÌڤϘ Î·È Î·¤Ï·, Ì·ÛÙÔ‡ÓÈ·, ÛÎÂÏÂÙÔ‡˜ Á˘·ÏÈÒÓ, ÙÛ¿ÓÙ˜ Î.¿), ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ Û οÔÈ· ÁˆÓÈ¿ ‰›ÓÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÔ˘Ó ÙÔ Û˘Ì‚ÔÏÈÎfi ÙÔ˘˜ ·È¯Ó›‰È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ Ì ·˘ÙÔÓÔÌ›·. ∆Ô ˘ÏÈÎfi ÙˆÓ ÌÂÙ·ÌÊȤÛÂˆÓ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·ÓÂÒÓÂÙ·È Î·Ù¿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÁÈ· Ó· ÎÚ·Ù¿ ÂÓÂÚÁfi ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ.
™¯Â‰È¿˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ ™¯ÂÙÈο Ì ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·›ıÔ˘Û·˜ Û ÁˆÓȤ˜ Î·È ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Ù˘ ηٿÏÏËÏ˘ ı¤Û˘ ÁÈ· ÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· Ï¿‚ÂÈ ˘fi„Ë Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ: ✒ √È «‹Û˘¯Â˜» ÁˆÓȤ˜ Ó· Â›Ó·È Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙȘ «ıÔÚ˘‚Ò‰ÂȘ»: °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÙÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ‰›Ï· ÛÙÔ ÎÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ, ηÏfi Â›Ó·È fï˜ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Û ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Î·È ÙˆÓ ÂÈÙÚ·¤˙ÈˆÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ.
63
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
✒ ∆Ô ˘ÏÈÎfi Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ Û οı ÁˆÓÈ¿ Ó· ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Û ٤ÙÔÈÔ ‡„Ô˜ Ô˘ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ ‚Ï¤Ô˘Ó Î·È Ó· ÙÔ Êı¿ÓÔ˘Ó Â‡ÎÔÏ·. ✒ ∏ ¯ˆÚÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ Ó· Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· ÒÛÙÂ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÂÔÙ›·. ✒ ¡· ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ì ۷ʋÓÂÈ· Ô ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ οı ÁˆÓÈ¿˜, Ì ¯Ú‹ÛË Î·Ù¿ÏÏËÏˆÓ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈÎÒÓ Î·È Â›ÏˆÛ˘. ✒ ¡· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È¿‰ÚÔÌÔÈ ¯ˆÚ›˜ ÂÌfi‰È· ÁÈ· ÙËÓ ÂχıÂÚË ÌÂٷΛÓËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ✒ ¡· ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ ÂχıÂÚÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ ‹, Û ÂÚ›ÙˆÛË È‰È·›ÙÂÚ· ÌÈÎÚ‹˜ ·›ıÔ˘Û·˜, ¯ÒÚÔ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚ› Ó· ÂÏ¢ıÂÚÒÓÂÙ·È Â‡ÎÔÏ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÎÈÓËÙÈÎÔ‡ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙȘ ̤Ú˜ Ô˘ ‰Â ı· Â›Ó·È ÂÊÈÎÙfi Ó· ·›ÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ·˘Ï‹.
√ÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ıˆÚÂ›Ù·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿, ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› fiÙÈ ·˘Ù‹ Ë ‰È·‰Èηۛ· ÚÔˆı› ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Û οı ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È. Œ¯ÂÈ Â›Û˘ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ Ì¤Û· ·fi ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ‰È·‰Èηۛ· Ù· ·È‰È¿ Á›ÓÔÓÙ·È ÈÔ ˘Â‡ı˘ÓÔÈ ¯Ú‹ÛÙ˜ ÙˆÓ ˘ÏÈÎÒÓ, ·ÊÔ‡ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÁÈ· ÔÈÔ ÏfiÁÔ ·ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ˘ÏÈο ÛÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿ Î·È ÁÈ· ÔȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ·. ªÂ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Î¿ı ۯÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ˘Ô‰¤¯ÂÙ·È Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Ù¿Í˘ ¤¯ÔÓÙ·˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ‰‡Ô ‹ ÙÚÂȘ ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ÁˆÓȤ˜: .¯. ÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘, ÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Î·È ÙË ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. ™ÙËÓ ÔÚ›· ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÁˆÓȤ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Ì ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∫·ıÒ˜ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ˙ËÙ¿ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó Î·È ¿ÏϘ ÁˆÓȤ˜. ∞ÔÊ·Û›˙ÔÓÙ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ✒ ∫·Ù·ı¤ÙÂÈ È‰¤Â˜ ÁÈ· ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û ̛· Ù¿ÍË ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ηÏ› Ù· ·È‰È¿ Ó· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó Î·È ÂΛӷ ÔȘ ÁˆÓȤ˜ ı· ÙÔ˘˜ ¿ÚÂÛ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ·›˙Ô˘Ó. ✒ ™˘ÓÙÔÓ›˙ÂÈ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηٷϋÁÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿. ✒ £¤ÙÂÈ ÁÈ· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ó Ô ¯ÒÚÔ˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÛÙËÓ Ù¿ÍË fiϘ ÔÈ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ÚÔÙ¿ıËÎ·Ó ·fi Ù· ·È‰È¿ ‹ ·Ó ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó ÔȘ ı· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú¯Èο Î·È ÔȘ ·ÚÁfiÙÂÚ·. ✒ ∫·Ï› Ó· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó ÔȘ ÁˆÓȤ˜ ı· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú¯Èο, ·ÊÔ‡ ÔÈ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙÔ˘˜ ÔÈΛÏÏÔ˘Ó. ✒ ™˘ÓÙÔÓ›˙ÂÈ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙËÓ ÔÏÔ̤ÏÂÈ· Ù˘ Ù¿Í˘, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ Ù· ·È‰È¿ ηٷı¤ÙÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÔȘ ÁˆÓȤ˜ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·Ú¯Èο Î·È ÔȘ ·ÚÁfiÙÂÚ·, Î·È Ì ¿ÌÂÛ˜ ‹ ¤ÌÌÂÛ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Î·È ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ù· ‚ÔËı¿ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó. ™ËÌÂÈÒÓÂÈ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î¿Ùˆ ·fi ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÚÔÙ›ÌËÛË Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ·Ó ÙȘ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ.
64
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
✒ ¶·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· οÓÔ˘Ó Û οı ÁˆÓÈ¿ Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηٷϋÁÔ˘Ó. ŒÙÛÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Ì›· Ï›ÛÙ· ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó Û οı ÁˆÓÈ¿. ✒ ∫·Ï› Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Î·È Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ· ˘ÏÈο ‹ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÓÔÌ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·›˙Ô˘Ó ÂΛ Ù· ·È¯Ó›‰È· Ô˘ ÚÔ·Ó¤ÊÂÚ·Ó. ✒ ¢È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ Î·Ù·ÏfiÁÔ˘˜ Ì ÙÔÓ ÂÍÔ¶Èı·Ó¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÛÙ· ·È‰È¿ ÏÈÛÌfi Ô˘ ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿, Ì ‚¿ÛË ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· «∫ÔÈÙ¿ÍÙ fiÛË Â›Ó·È Ë Ù¿ÍË Ì·˜. ¡ÔÌ›˙ÂÙ ÂȉÈÒÍÔ˘Ó Ó· ÙÔÓ ÚÔÌËı¢ÙÔ‡Ó. fiÙÈ ¯ˆÚ¿Ó fiϘ ÔÈ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ›·ÙÂ;», «∆È Û·˜ ·Ú¤ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· ·›˙ÂÙÂ;», ✒ ¶ÚÔηÏ› Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË «™Â ÔÈÔ˘˜ ·fi Û·˜ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ·›˙ÂÙ Èı·ÓÒÓ ÙÚfiˆÓ ÚÔÌ‹ıÂÈ·˜ (.¯. ¶Ò˜ ÎÔ˘ÎÏÔı¤·ÙÚÔ;», «™Â ÔÈÔ˘˜ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÚÔÌËı¢Ùԇ̠fiÛ· ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÙÂ Î·È Ó· ·›˙ÂÙ Ì ËÏfi;», ›·Ù fiÙÈ ¯ÚÂÈ·˙fiÌ·ÛÙ ÁÈ· ÙÔ È·ÙÚÂ›Ô «™Â ÔÈÔ˘˜ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ·›˙ÂÙ ÙÔ ÁÈ·ÙÚfi;» Ù˘ Ù¿Í˘ Ì·˜; ¶Ô‡ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ‚Úԇ̠ÈÂÛfiÌÂÙÚÔ;)7 ŸÏ˜ ÔÈ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È Ì Û‚·ÛÌfi Î·È ·Ô‰Ô¯‹ Î·È –¿ÓÙ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘– ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ˘ÏÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÓÂÚÁÔÔÈÔ‡ÓÙ·È fiÏÔ Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ. √ÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·˜ Î·È ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ÁˆÓȤ˜, ÌfiÓË Ù˘ ‹ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÔÚÈṲ̂Ó˜ Ú·ÎÙÈΤ˜, fiˆ˜: ✒ ºÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· Â›Ó·È ¿ÓÂÙ˜, Ì ˙ÂÛÙ¿ Î·È ˆÚ·›· ¯ÚÒÌ·Ù· Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙË ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋ ·ÚÌÔÓ›· ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Ù¿Í˘, ÂÏ΢ÛÙÈΤ˜ Î·È ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÒÛÙ ӷ Ù· ÚÔηÏÔ‡Ó Ó· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Ì ·˘Ù¤˜ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÒÛÙ ӷ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ÂÈÚ·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·È Î·È Ó· ·Ó·Î·Ï‡ÙÔ˘Ó. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ·Ó·ÓÂÒÓÂÈ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó fiÏÔ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ì ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ ˘ÏÈÎfi, ÒÛÙ ӷ ÚÔÛÂÏÎ‡Ô˘Ó Û˘Ó¯Ҙ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ✒ ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó fiÏÔ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ÔÚÁ·ÓÒÓÂÈ ÁˆÓȤ˜ ÁÈ· ÙËÓ Â͢ËÚ¤ÙËÛË ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË, ÂÍÔÏ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙȘ Ì ۯÂÙÈÎÔ‡˜ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ÙÔ ˘fiÏÔÈÔ ·Ó·Áη›Ô ˘ÏÈÎfi. ✒ ¶ÚԂϤÂÈ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·ÔıË΢ÙÈÎÔ› ¯ÒÚÔÈ Î·È Ú¿ÊÈ· Û οı ÁˆÓÈ¿ ÁÈ· ÙËÓ ·Ôı‹Î¢ÛË Î·È Ù·ÍÈÓfiÌËÛË ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡, Ù· ÔÔ›· Ó· Â›Ó·È ¯·ÌËÏ¿ ÒÛÙ ӷ ¤¯Ô˘Ó ‡ÎÔÏË ÚfiÛ‚·ÛË Ù· ·È‰È¿, ηıÒ˜ ›Û˘ ‰È¿‰ÚÔÌÔÈ ¯ˆÚ›˜ ÂÌfi‰È· ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ·Ï‹ ÌÂٷΛÓËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ✒ §·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë ÙȘ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÂÌÂÈڛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘. ™ÙȘ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ Ù¿ÍÂȘ Ù· ·È‰È¿ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÔÏÈÙÈÛÌÈο Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·. ∫¿ı ·È‰› ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, ÂӉȷʤÚÔÓÙ·, ÎÏ›ÛÂȘ, ‰˘ÛÎÔϛ˜, Ú˘ıÌÔ‡˜ ÂͤÏÈ͢… ™ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ˘ÏÈÎfi ηٿÏÏËÏÔ ÁÈ· fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Î·È ·È¯Ó›‰È· Ô˘ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Ì ÙÔ Û›ÙÈ. 7. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù¤ÙÔÈˆÓ Û˘˙ËÙ‹ÛˆÓ, Ù· ·È‰È¿ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó «Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÔ˘Ì» Î·È ¤ÙÛÈ Ë Û˘˙‹ÙËÛË Ó· ÛÙÚ·Ê› ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÔÚ¿.
65
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
✒ ºÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ë ¯ˆÚÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ ÛÙËÓ ·›ıÔ˘Û· Ó· Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ· ÒÛÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚Ï¤Ô˘Ó Ù· ¿ÏÏ· Ô˘ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ¿ÏϘ ÁˆÓȤ˜ Î·È Ë ›‰È· Ó· ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ Û˘ÓÔÏÈ΋ ÂÔÙ›· ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘. ∏ ÂÚÈÌÂÙÚÈ΋ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ, Ì ¯·ÌËÏ¿ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈο, ıˆÚÂ›Ù·È ·ÚÎÂÙ¿ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ‰È¿Ù·ÍË. ✒ ¶·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Î·È ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜ Û ÔÈÔ ‡„Ô˜ ı· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ Ù· ˘ÏÈο ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·fi ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ fiÔÙ ı¤ÏÔ˘Ó. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ù· ˘ÏÈο, Ù· ηÏ› Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÙÚfiÔ˘˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ Î·È Ë ›‰È· οÔÈÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ✒ ∂ÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ fiϘ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ì ‚È‚Ï›·, ÂÚÈÔ‰Èο Î·È ¿ÏÏ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈο ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ÁˆÓÈ¿˜ ΛÌÂÓ·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙË ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ÌÔÚ› Ó· ‰ÒÛÂÈ È‰¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ÎÙÈÚ›Ô˘ ‹ ÌÈ·˜ Á¤Ê˘Ú·˜. ŒÓ· ‚È‚Ï›Ô Û˘ÓÙ·ÁÒÓ ÛÙÔ ÎÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ, ¤Ó·˜ ÙËÏÂʈÓÈÎfi˜ ηٿÏÔÁÔ˜ ‹/Î·È ¯Ú˘Ûfi˜ Ô‰ËÁfi˜ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ÙËϤʈÓÔ, ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔ›ËÛË ÙˆÓ Ê˘ÙÒÓ ÛÙÔ ·ÓıÔˆÏÂ›Ô Î·È ¿ÏÏ· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ·ÁˆÁ‹ Ù˘ Û˘ÓÂȉËÙÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ‰È¿ÛÙ·Û˘ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Ë ÔÔ›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ΛÓËÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (Dombey & Meek-Spencer, 2001).
¢È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ✒ ™˘˙ËÙ¿ÂÈ Ì ٷ ·È‰È¿ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó Û οı ÁˆÓÈ¿ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·. ∂Λӷ ηٷı¤ÙÔ˘Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ›ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· ÙˆÓ ÚÔÙ¿ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜. ∫·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ ηٷϋÁÔ˘Ó, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ›Ó·Î˜ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ Á‡Úˆ ·fi ÙȘ ÁˆÓȤ˜ (.¯. ™ÙÔ Ì·Î¿ÏÈÎÔ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó Ù¤ÛÛÂÚ· ·È‰È¿: ¤Ó· ˆ˜ Ù·Ì›·˜, ¤Ó· ˆ˜ ˆÏËÙ‹˜ Î·È ‰‡Ô ˆ˜ ÂÏ¿Ù˜. ™ÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó ÙÚ›· ·È‰È¿: ¤Ó· ˆ˜ Ì¿ÁÂÈÚ·˜, ¤Ó· ˆ˜ ÛÂÚ‚ÈÙfiÚÔ˜ Î·È ¤Ó· ˆ˜ ÚÔÌËıÂ˘Ù‹˜). ∫¿Ùˆ ·fi ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÂÈϤÁÔ˘Ó ÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜, ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ Ô ·ÚÈıÌfi˜ ÙÔ˘˜ Ó· ÌËÓ ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û˘ÌʈӋÛÂÈ. ✒ ∫·Ï› Ù· ·È‰È¿ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Ò˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó Û ÔÈ· ÁˆÓÈ¿ ı· ·›ÍÔ˘Ó, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ ÌËÓ ÍÂÂÚ¿ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ Û˘ÌÌÂÙ¯fiÓÙˆÓ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÔÚÈÛÙ› ÁÈ· οı ÁˆÓÈ¿: .¯. «•¤ÚÂÙ ÔȘ ÁˆÓȤ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ì·˜. ∞ÔÊ·Û›Û·Ù fiÛ· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó ÛÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿. ™ÎÂÊÙ›Ù ÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ù ӷ οÓÂÙ ÒÛÙ fiÏÔÈ Ó· ·›˙ÂÙ Û fiϘ ÙȘ ÁˆÓȤ˜, ·ÏÏ¿ Ó· ÌËÓ Â›ÛÙ οı ÊÔÚ¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ·fi fiÛÔ˘˜ Û˘ÌʈӋ۷Ì». ∆· ·È‰È¿ ÛΤÊÙÔÓÙ·È, ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó ÙÚfiÔ˘˜ ÂÈÏÔÁ‹˜, Û˘˙ËÙÔ‡Ó Î·È ·ÓÙ·ÏÏ¿ÛÛÔ˘Ó È‰¤Â˜ Î·È Ì¤Û· ·fi ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Û˘Ó‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ Ì ‚¿ÛË ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ÂÈϤÁÔ˘Ó Û ÔÈ· ÁˆÓÈ¿ ı· ·›ÍÔ˘Ó. ∏ ‰È·ÌfiÚʈÛË Î·ÓfiÓˆÓ Î·È Ë ‰È·‰Èηۛ· ÂÈÏÔÁ‹˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ·fi Ù· ·È‰È¿.
66
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜, fiÔ˘ Ù· ·È‰È¿ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ÎÈÓËÙ‹ ηÚ٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ οو ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ ÁˆÓÈ¿˜ Ô˘ ÂÈϤÁÔ˘Ó8 …‹ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ›‰È· ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜.
∂ÈÏÔÁ‹ Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ˆÊÂÏËıÔ‡Ó fiÛÔ Á›ÓÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÂÈ Ô ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ✒ ¶·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿, ηıÒ˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÙÔ Úˆ› ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÔȘ ÁˆÓȤ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó, Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÚÙËı› Û οı ÁˆÓÈ¿ ÁÈ· Ó· ı˘ÌËıÔ‡Ó ÙȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¿Í˘ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·ÈÎÙÒÓ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó Û ·˘Ù¤˜, Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Ì ÙÈ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Û‹ÌÂÚ· Î·È Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜. ✒ ŸÙ·Ó οÔÈÔ ·È‰› ‰˘ÛÎÔχÂÙ·È Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ Û ÔÈ· ÁˆÓÈ¿ ı· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈËı›, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È È‰È·›ÙÂÚ· Ì·˙› ÙÔ˘ Î·È ÙÔ ÚˆÙ¿ ¿ÌÂÛ· «∆È ı· ‹ıÂϘ Ó· οÓÂȘ Û‹ÌÂÚ·; ∆È ı· ÛÔ˘ ¿ÚÂÛ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ;» ‹ «ªÂ ÙÈ ÛÎÔ‡ÂȘ Ó· ·Û¯ÔÏËı›˜ Û‹ÌÂÚ·;», Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ÙÔ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· Ù· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘ Î·È ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙÔ˘ Î·È Ó· ÙÔ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· ÍÂηı·Ú›ÛÂÈ ÙÈ Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ı· ‹ıÂÏ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· οÓÂÈ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘. ∞Ó
8. ∞ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô˘˜ ›Ó·Î˜ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ Ô˘ Ë ›‰È· ¤¯ÂÈ ÙÚ·‚‹ÍÂÈ ·fi ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁˆÓȤ˜ Ù˘ Ù¿Í˘.
67
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÙÔ ·È‰› ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ Î·È Ó· ‰˘ÛÎÔχÂÙ·È Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ, ÙÔ ·›ÚÓÂÈ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ Î·È, ËÁ·›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ Ô˘ ıˆÚ› fiÙÈ ı· ÙÔ˘ ÚÔηÏÔ‡Û·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ‹ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ï·ÈÛȈı› ‹‰Ë ·fi ·È‰È¿ Ô˘ ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ›, ÙÔ˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ: «ª‹ˆ˜ ı· ‹ıÂϘ...», «£· ÛÔ˘ ¿ÚÂÛÂ...». ªÔÚ› Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ù· ÈÔ Û˘ÓÂÛÙ·Ï̤ӷ ·È‰È¿, Ô˘ ‰ÈÛÙ¿˙Ô˘Ó Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó Ï¤ÁÔÓÙ·˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: «µÏ¤ˆ fiÙÈ ·Ú·ÙËÚ›˜ ÙÔ °È¿ÓÓË. ¶ÈÛÙ‡ÂȘ fiÙÈ ı· Ù· ηٷʤÚÂÈ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÙÔ Áηڿ˙; ¶¿Ì ӷ ‰Ô‡Ì ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ οÓÂÈ» ‹ «¶Ôfi, ·Î·Ù·ÛÙ·Û›· ÛÙÔ È·ÙÚ›Ô! ∂ϤÓË, ÌÔÚ›Ù ÂÛ‡ Î·È Ô £·Ó¿Û˘ Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ›Ù ÁÈ· Ó· ÙÔ Ù·ÎÙÔÔÈ‹ÛÂÙÂ;». ✒ ∂Óı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ‰‹ÏˆÛ·Ó fiÙÈ ı· ·›ÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ›‰È· ÁˆÓÈ¿ Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. ✒ ∞ÔʇÁÂÈ Ó· ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ fiÛË ÒÚ· Ù· ·È‰È¿ ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó Î·È ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó ÙÚfiÔ˘˜ Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· Ó· ÌË Û˘ÓËı›ÛÔ˘Ó Ó· ÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ˆ˜ ÌÔÓ·‰È΋ ËÁ‹ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘, ·ÏÏ¿ Ó· ηٷʇÁÔ˘Ó ÛÙË ‚Ô‹ıÂÈ¿ Ù˘ ÌfiÓÔ fiÙ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÈο ÙË ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È (Katz, 1993). ✒ ∞Ó ¤Ó· ·È‰› ÂÈϤÁÂÈ ÙËÓ ›‰È· ÁˆÓÈ¿ Û˘Ó¯Ҙ, ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÂÈ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Î·È Û οÔÈ· ¿ÏÏË ÁˆÓÈ¿ ‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ȉ¤Â˜ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ οÓÂÈ Û’ ·˘Ù‹Ó: «¡ÔÌ›˙ˆ fiÙÈ ÌÔÚ›˜ Ó· Á›ÓÂȘ ¤Ó·˜ Ôχ ηÏfi˜ ˆÏËÙ‹˜. £· ‹ıÂϘ Ó· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÂȘ;». ¢È¢ÎÔχÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ∫¿ı ·È‰› Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÌÈ· ¢ηÈÚ›· ηıËÌÂÚÈÓ¿ Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙË ÁˆÓÈ¿ fiÔ˘ ı· ·›ÍÂÈ. ∞˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÚÔÓfiÌÈ· Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ù· ·È‰È¿ ÂÌϤÎÔÓÙ·È Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÚÔı˘Ì›· ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÁÈ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ÛÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ù· ›‰È· ÂÈϤÍÂÈ, ۯ‰ȿÛÂÈ Î·È ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ. √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰È·¯ÂÈÚÈÛÙÔ‡Ó ÙȘ ÁˆÓȤ˜ Î·È Ó· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ÙȘ ÂÈϤÁÔ˘Ó ·˘ÙfiÓÔÌ·. ∫¿ÔÈÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· Ù˘ ·˘Ùԉȷ¯Â›ÚÈÛ˘. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÔÈ ÁˆÓȤ˜ ۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·È Ì ٤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ӷ ¯ˆÚÔ‡Ó 4-6 ·È‰È¿ οı ÊÔÚ¿. ∆· ·È‰È¿, ·ÙÔÌÈο ‹ Û ˙¢Á¿ÚÈ· Û˘Ó‹ıˆ˜, ÂÈϤÁÔ˘Ó ÌÈ· ÁˆÓÈ¿ Î·È ·›˙Ô˘Ó ÂΛ ̤¯ÚÈ Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó Ó· ÌÂÙ·ÎÈÓËıÔ‡Ó Û ÌÈ·Ó ¿ÏÏË. ÕÏÏÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Ó· ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙË ÁˆÓÈ¿ Ô˘ ı· ·›ÍÔ˘Ó Î·È Ó· ÙÔ ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó Û ›Ó·Î˜ ‰ÈÏ‹˜ ÂÈÛfi‰Ô˘, ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ۯ‰ȷṲ̂Ó˜ ÔÈ ÁˆÓȤ˜ Ù˘ Ù¿Í˘, ÁÈ·Ù› ıˆÚÔ‡Ó ˆ˜ ¤ÙÛÈ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÂÈÏÔÁ‹˜. ∆· ·È‰È¿ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ Î¿ÚÙ· Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ οو ·fi ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Ù˘ ÁˆÓÈ¿˜ Ô˘ ÂÈϤÁÔ˘Ó. ŒÙÛÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ê·›ÓÂÙ·È Î¿ı ÊÔÚ¿ Î·È Ô ‰È·ı¤ÛÈÌÔ˜ ¯ÒÚÔ˜ Û οı ÁˆÓÈ¿ Î·È ·˘Ùfi ‰È¢ÎÔχÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ fiÙ·Ó ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó Ó· ÌÂÙ·ÎÈÓËıÔ‡Ó.
Isbell, 1995, Û. 27
✒ ∞Ó ¤Ó· ·È‰›, ηıÒ˜ ÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Û ̛· ÁˆÓÈ¿, οÓÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ¤Ó· ۯ‰ȷÛÌÔ‡˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ó· ˘ÏÔÔÈ› οÔÈÔÓ, ÙfiÙ ÙÔ˘ ÂÍËÁ› fiÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi οÔÈÔÓ ·fi fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÚfiÙÂÈÓÂ Î·È ÌÂÙ¿ Ó· ÂÚ¿ÛÂÈ Û ¤Ó·Ó ÂfiÌÂÓÔ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ·Ó ¤Ó· ·È‰› Â›Ó·È ÛÙË ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ Î·Ù·Û΢ÒÓ Î·È Ï¤ÂÈ «£· ÊÙȿ͈ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ‰ÚfiÌÔ, ı· ÊÙȿ͈ ÙÔ ‚ÂÓ˙ÈÓ¿‰ÈÎÔ Î·È ¤Ó· Áηڿ˙ Î·È ı· ‚¿Ïˆ Û‹Ì·Ù· ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Î·È ÙÔÓ ÙÚÔ¯ÔÓfiÌÔ», ¯ˆÚ›˜ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ÍÂÎÈÓ¿ Ó· οÓÂÈ Ù›ÔÙ· ·fi fiÏ· ·˘Ù¿, ÌÔÚ› Ó· ÙÔ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ó· ÛÎÂÊÙ› ÔÈÔ
68
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
✒
✒
✒
✒
✒
5
ı¤ÏÂÈ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ ÚÒÙÔ Î·È, ·ÊÔ‡ ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ, Ó· ÙÔ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ÊÙÈ¿ÍÂÈ Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ¤Ó· ¤Ó·. ∞Ó ¤Ó· ·È‰› ‰ËÏÒÛÂÈ fiÙÈ ı· ÂÚÁ·ÛÙ› Û ̛· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÁˆÓÈ¿ Î·È ‡ÛÙÂÚ· ¿ÂÈ Û οÔÈ· ¿ÏÏË, ÙfiÙ ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ ÁÈ· Ó· ÙÔ ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· Û˘Ó‰¤ÛÂÈ ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘ Ì ÙȘ ‰Ëψ̤Ó˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘, ϤÁÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: «∂ÓÒ Â›Â˜ fiÙÈ ı· Â›Û·È ˆÏËÙ‹˜ ÛÙÔ ˘Ô‰ËÌ·ÙÔÔÈ›Ô, ‚Ϥˆ fiÙÈ ‹Úı˜ ‚ÔËıfi˜ ÛÙÔ È·ÙÚ›Ô. ∞Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ ı¤ÏÂȘ Ó· ·Ú·Ì›ÓÂȘ Â‰Ò ÁÈ·Ù› ÛÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ÙfiÙ ‹Á·ÈÓ ӷ ‚Á¿ÏÂȘ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÛÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ˘Ô‰ËÌ·ÙÔÔÈ›Ԣ Î·È Ó· ÙÔ ‚¿ÏÂȘ οو ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ È·ÙÚ›Ԣ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÂȘ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÔ˘, ·ÊÔ‡ ÚÒÙ· ÂϤÁÍÂȘ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÂχıÂÚÔ˜ ¯ÒÚÔ˜». ∂Óı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÈÚ·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·È Ì ٷ ˘ÏÈο Î·È ÙÔÓ ÂÍÔÏÈÛÌfi Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ Û οı ÁˆÓÈ¿, Ó· οÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ Î·È Ó· ÙÔÏÌÔ‡Ó Ó· ÙȘ ÂÊ·ÚÌfi˙Ô˘Ó, Ó· ÚˆÙÔ‡Ó Î·È Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó. ¢Â›¯ÓÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ fiÙÈ ÔÈ ÁˆÓȤ˜, Ù· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È Ù· ˘ÏÈο ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó Ì ÔÏÏÔ‡˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ٷ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜. ∂Óı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ·ÚÂÌ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ οı ÁˆÓÈ¿˜ Î·È Ó· ÙÔÓ ÙÚÔÔÔÈÔ‡Ó ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ÙÈ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· οÓÔ˘Ó, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó ·ÔÊ¿ÛÂȘ Î·È Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó ÁÈ· ·˘Ù¤˜. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÛÙÔ ÎÔÌً̈ÚÈÔ Ù· ·È‰È¿ ·˘ÍÔÌÂÈÒÓÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ Î·ıÈÛÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ˘¿Ú∫·Ù·Û΢¿˙Ô˘Ó ÂÈÁÚ·Ê‹ ÁÈ· ÙÔ Î·Ù¿ÛÙËÌ¿ ÙÔ˘˜. ¯Ô˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ fiÛÔ˘˜ ÂÏ¿Ù˜ ÛÎÔÂ‡Ô˘Ó Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó, ÛÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó ÙË ‰È¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ÔÈ· ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ‰È·ÊËÌ›ÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÙÈ̤˜ Î.Ï. ∫ÈÓÂ›Ù·È ‰È·ÎÚÈÙÈο ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁˆÓȤ˜, ·Ú·ÙËÚ› Î·È ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ Ì ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÛÙ· ·È‰È¿ fiÛË ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‚Ô‹ıÂÈ· ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· Î·È Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÂÈχÛÔ˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È: .¯. ∞Ó Â›Ó·È Ì·˙Â̤ӷ ÔÏÏ¿ ·È‰È¿ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ Ó· Â͢ËÚÂÙËıÔ‡Ó, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ηı˘ÛÙÂÚ› ÙÔ ·È¯Ó›‰È, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÈ ÛÙÔÓ Î·Ù·ÛÙËÌ·Ù¿Ú¯Ë: «µÏ¤ˆ fiÙÈ ÂÚÈ̤ÓÂÈ Ôχ˜ ÎfiÛÌÔ˜ Ó· Â͢ËÚÂÙËı› Î·È Ù·Ï·ÈˆÚ›ٷÈ. ¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÔÈ Î·Ù·ÛÙË̷ٿگ˜, fiÙ·Ó ¤¯Ô˘Ó ÔÏÏ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿, ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÎÈ ¿ÏÏÔ˘˜ ˆÏËÙ¤˜. ∂Û‡ ÙÈ ı· ÌÔÚÔ‡Û˜ Ó· οÓÂȘ ÁÈ· Ó· ÌËÓ Ù·Ï·ÈˆÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÂÏ¿Ù˜ ÛÔ˘;»
69
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
✒ ™˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙ· ·È¯Ó›‰È· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ Î·È ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜ Ô˘ ÈÛ¯‡Ô˘Ó ÁÈ· fiÏÔ˘˜. ∞Ê‹ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô Ù˘ ηٿÛÙ·Û˘ ηÈ, Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ ÈÛfiÙÈÌ·, ·Ú·ÙËÚ›, ηٷÁÚ¿ÊÂÈ, ·ÏÏ¿ Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ì ÙȘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ù˘ ÛÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ÛΤ„˘ ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘˜.
√È ÂÏ¿Ù˜ ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó Ù· ·Ô‡ÙÛÈ·.
✒ ŸÙ·Ó ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ fiÙÈ Î¿ÔȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù›ÓÔ˘Ó Ó· ·ӷϷ̂¿ÓÔÓÙ·È Û˘Ó¯Ҙ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÚfiÔ, ÂȯÂÈÚ› Ó· ‰ÒÛÂÈ Ó¤· ÒıËÛË ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ÚÔÛı¤ÙÔÓÙ·˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ó¤· ·ÓÙÈΛÌÂÓ· ÛÙÔ ÎÔ˘ÎÏfiÛÈÙÔ, ÛÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ ‹ ÛÙÔ È·ÙÚÂ›Ô Î·È Î·ÏÒÓÙ·˜ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó È‰¤Â˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·˜ Ù· ·È‰È¿ ÌÈ·˜ ÔÌ¿‰·˜ Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó Ò˜ ˘ÏÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ۯ‰ȷÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ù· ·È‰È¿ ÌÈ·˜ ¿ÏÏ˘ ÔÌ¿‰·˜: «™ÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ‚Ϥˆ, ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÚÔ˚fiÓÙ·. ™ÎÂÊÙ›Ù Ҙ ÌÔÚ›Ù ӷ Ù· ‰È·ÊËÌ›ÛÂÙ ÛÙÔ˘˜ ÂÏ¿Ù˜ Û·˜». ✒ ∫·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ, ‚Á¿˙ÔÓÙ·˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ ‹/Î·È ‚ÈÓÙÂÔÛÎÔÒÓÙ·˜, ÂÊfiÛÔÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ·˘Ù‹ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·. √È Î·Ù·Áڷʤ˜ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ıÂÙÈο ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ Ù˘ ÛΤ„˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÈÏ‡Ô˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡. ª¤ÚÔ˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÁÚ·ÊÒÓ, ΢ڛˆ˜ ʈÙÔÁڷʛ˜ Î·È ‚›ÓÙÂÔ, ·ÍÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ì ٷ ·È‰È¿, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ӤÏıÔ˘Ó Û ·Ï·ÈfiÙÂÚ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ Ì ÛÎÔfi Ù· ›‰È· Ó· ÙȘ Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· Î·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· Ò˜ ÛΤÊÙËηÓ. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·: «¶·Ú·Ù‹ÚËÛ· fiÙÈ ÔÈ ˆÏËÙ¤˜ ÛÙÔ ·ÚÙÔÔÈÂ›Ô ÂϤÁ¯·Ù fiÛ· ¯Ú‹Ì·Ù· ÂÈÛÚ¿Í·Ù ·fi Ù· ÎÔ˘ÏÔ‡ÚÈ· Ô˘ Ô˘Ï‹Û·ÙÂ. £· ı¤Ï·Ù ӷ Ì·˜ ›Ù Ҙ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÂÚÁ·ÛًηÙÂ Î·È ÙÈ ‰È·ÈÛÙÒÛ·ÙÂ;». ∆Ô ˘ÏÈÎfi ÙˆÓ Î·Ù·ÁÚ·ÊÒÓ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙËÓ ÂÓË̤ڈÛË ÙÔ˘ ʷΤÏÔ˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÛÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜.
70
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∏ ˘¿ÏÏËÏÔ˜ ¯Ù˘¿ÂÈ ÙËÓ ÙÈÌ‹ ÛÙË Ì˯·Ó‹ Î·È Ë Î·Ù·ÛÙË̷ٿگ˘ ÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·fi‰ÂÈÍË.
5
™ÙÔ È·ÙÚÂ›Ô Ë ÁÈ·ÙÚfi˜ Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙÔÓ ÔÚfi ÙÔ˘ ·ÛıÂÓ‹ Î·È Ë ÁÚ·ÌÌ·Ù¤·˜ ÎÚ·Ù¿ ÛËÌÂÈÒÛÂȘ.
∏ ¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ∆· ·È‰È¿ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜. ÃÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ¯ÚfiÓÔ ÁÈ· Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó ˘ÏÈο, Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÚfiÏÔ˘˜, Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ‚¿ÏÔ˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Û ÌÈ· ·ÎÔÏÔ˘ı›·. ∂›Ó·È ηχÙÂÚ· ÁÈ· ¤Ó· ·È‰› Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·ÚÎÂÙfi ¯ÚfiÓÔ Û ÌÈ· ÁˆÓÈ¿, ·Ú¿ Ó· ÂÈÛΤÙÂÙ·È ÔÏϤ˜ ÁˆÓȤ˜. ∆Ô˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ 30 ÏÂÙ¿ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· Ó· ·Ó·Ù˘¯ı› Ë ‰Ú¿ÛË Î·È Ó· «Á›ÓÂÈ» ÙÔ ·È¯Ó›‰È, ÂÓÒ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔÈ ÙˆÓ 45 ÏÂÙÒÓ ÂÚ›Ô‰ÔÈ ·Ú·ÌÔÓ‹˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÂÌÏÔ΋ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. º˘ÛÈο Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ÂÓ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛË ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ·fi ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÁˆÓÈ¿, ·Ó ÂÈı˘Ì› Ó· ʇÁÂÈ ÓˆÚ›ÙÂÚ·. ŸÌˆ˜ ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ¤Ó· ·È‰› Û ÌÈ· ÁˆÓÈ¿ ÙfiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÌϤÎÂÙ·È ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÂΛ, ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÒÛÙ ӷ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÂ›Ù·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜.
Isbell, 1995, Û. 27
✒ ÀÂÓı˘Ì›˙ÂÈ Ù˘¯fiÓ ·ÔÊ¿ÛÂȘ Ù˘ Ù¿Í˘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜, fiˆ˜: «£˘ÌËı›Ù fiÙÈ ·ÔÊ·Û›Û·Ù ӷ Ù·ÎÙÔÔț٠ٷ ˘ÏÈο Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔț٠fiÙ·Ó ÙÂÏÂÈÒÓÂÙ ÙȘ ‰Ô˘ÏÂȤ˜ Û·˜ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜» ‹ «ŸÛÔÈ ‚ϤÂÙ fiÙÈ ¤¯ÂÙ ÔÏÏ‹ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ·ÎfiÌË, ‰Â ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÛÙÂÓÔ¯ˆÚËı›ÙÂ. ∂Ï›˙ˆ Ó· ı˘ÌfiÛ·ÛÙ fiÙÈ ÌÔÚ›Ù ӷ Ê˘Ï¿ÍÂÙ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Û·˜ ÛÙÔ Ú¿ÊÈ (‹ ÛÙÔ ÓÙÔ˘Ï¿È) Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Î·È Ó· ÙË Û˘Ó¯›ÛÂÙ ·‡ÚÈÔ ÙÔ Úˆ›». ™˘Á˘Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ ∆Ô Û˘Á‡ÚÈÛÌ· Â›Ó·È ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÛÙË ÁˆÓÈ¿. ∆· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙȘ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ ÙÔ˘˜. ª·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È ˘Â‡ı˘Ó·. ∏ Ù·ÎÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Û ·ÔıË΢ÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÙȘ ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÂÙÈΤÙ˜, ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ Î·È ¿ÏϘ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· Ì¿ıËÛË (·Ó¿ÁÓˆÛË, Ù·ÍÈÓfiÌËÛË).
Isbell, 1995, Û. 28
71
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
✒ ∂Óı·ÚÚ‡ÓÂÈ Î·È ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· Ù· ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘˜ ‹ ÁÈ· fiÛ· ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ·Ó, ‰È¿‚·Û·Ó, ‰ÈÂÚ‡ÓËÛ·Ó ‹ ηٷÛ··Û·Ó. √ ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ Ë Î¿ı ÔÌ¿‰· fiÛ· ¤Î·Ó ÂÈϤÁÂÙ·È ·fi Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ÔÌ¿‰·˜: ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÂÚÁ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙË ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎÔ‡ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ ÌÔÚ› Ó· ÚÔÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÔ˘Ó ÂΛ Ù· ˘fiÏÔÈ· ·È‰È¿ Î·È Ó· ‰Â›ÍÔ˘Ó ÙÈ ¤ÊÙÈ·Í·Ó ·ÓÔ›ÁÔÓÙ·˜ ÙÔ Û¯ÂÙÈÎfi ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ·Ú¯Â›Ô. ÕÏÏ· ·È‰È¿ Ô˘ «‰È¿‚·Û·Ó» ¤Ó· ÁÓˆÛÙfi ÙÔ˘˜ ‚È‚Ï›Ô ÌÔÚ› Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÚfiÛˆ· Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È Ó· ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˘˜ Ô˘ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È. ¢Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ∫¿ÔȘ ÁˆÓȤ˜ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈ̘ οı ̤ڷ. ∫¿ÔȘ ¿ÏϘ fi¯È. ªÔÚ› ¤Ó· Û‹Ì· Ì ÙËÓ ¤Ó‰ÂÈÍË «STOP» Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Î¿ı ÊÔÚ¿ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÂÈ fiÙÈ Ì›· ÁˆÓÈ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈÌË. √ÚÈṲ̂ÓÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó fiÙÈ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ù· ·È‰È¿ Ó· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û fiϘ ÙȘ ÁˆÓȤ˜. ŒÙÛÈ, οÔÈ· ¿ÏÏË ÛÙÈÁÌ‹ ÔÚ›˙Ô˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÙȘ ÁˆÓȤ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ı· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿. ∞˘Ùfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· Â›Ó·È Ó· ‰›ÓÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û οı ·È‰›, Ì›· ÊÔÚ¿ ÙËÓ Ë̤ڷ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, Ó· οÓÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂÈÏÔÁ‹ ÁÈ· ÙË ÁˆÓÈ¿ ÛÙËÓ ÔÔ›· ı· ·›ÍÂÈ.
Isbell, 1995, Û. 27
✒ ∆ËÓ ÒÚ· Ô˘ Ù· ·È‰È¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ·ÎÔ‡ÂÈ ÚÔÛÂÎÙÈο fiÛ· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó Î·È ÚÔÛ·ı› Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ ÙÈ Ù· ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ, ÙÈ Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÂÓÙÔÓfiÙÂÚ· ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Ô˘ ·¤ÎÙËÛ·Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ÌÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÔȘ ÛÙ¿ÛÂȘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙȘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ ηıËÎfiÓÙˆÓ, fiÔ˘ Ù· ·È‰È¿ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ ÎÈÓËÙ‹ ηÚ٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ οو ·fi ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ô˘ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó9 ‹ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ›‰È· ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜, ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ Ú·ÎÙÈ΋. 9. ™¯ÂÙÈο Ì ¿ÏϘ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂȘ «ÈÓ¿ÎˆÓ Î·ıËÎfiÓÙˆÓ», ‚Ï. ÎÂÊ. 9 (ÂÓfiÙËÙ· 9.4).
72
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
5
¢È·ÌfiÚʈÛË Î·È ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÛÙ· ∫¤ÓÙÚ· ¶ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ∂η›‰Â˘Û˘ ÙÔ˘ Reggio Emilia ♦ ¢›ÓÂÙ·È ÌÂÁ¿ÏË ÚÔÛÔ¯‹ ÛÙËÓ ·ÈÛıËÙÈ΋ ÙˆÓ ¯ÒÚˆÓ. ∆· ¯ÚÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÙÔ›¯ˆÓ Î·È Ô ÊˆÙÈÛÌfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Â˘¯¿ÚÈÛÙ·, Ë Â›ÏˆÛË, Ô˘ ۯ‰ȿ˙ÂÙ·È Î·È Î·Ù·Û΢¿˙ÂÙ·È ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, ÊÚÔÓÙ›˙ÂÙ·È Ó· Â›Ó·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ Î·È Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ♦ ªÈÎÚ¤˜ ÁˆÓȤ˜ Ì ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÙfiÔ˘ ÚÔ¤ÏÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÂÈÛΤÙË ÙÔ˘ οı ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ÁÈ· ÛÙÔȯ›· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÙÔ˘˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜. ♦ ªÈÎÚ¤˜ ÂÎı¤ÛÂȘ-·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂȘ ıËÛ·˘ÚÒÓ Ô˘ Û˘Ó¤ÏÂÍ·Ó Ù· ·È‰È¿ Û ÂÎ·È‰Â˘ÙÈΤ˜ ‹ ¿ÏϘ ÂÍfi‰Ô˘˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË fi¯È ÌfiÓÔ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·Ù·Áڷʤ˜ Ô˘ ÂÓËÌÂÚÒÓÔ˘Ó Î¿ı ÂӉȷÊÂÚfiÌÂÓÔ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô. ♦ ∆· ·È‰È¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ʤÚÓÔ˘Ó ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ˘ÏÈÎfi Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ ÛÙÔ Û›ÙÈ, .¯. ʈÙÔÁڷʛ˜ ‹ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ıÚËÛ΢ÙÈΤ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜ ‹ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ‹ıË Î·È ¤ıÈÌ·, ʈÙÔÁڷʛ˜ ·fi ÂÍfi‰Ô˘˜ Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î.Ï. ∆Ô ˘ÏÈÎfi ·˘Ùfi Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Û ÂÎı¤ÛÂȘ Ô˘ ‰ÈÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È, ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙË ÛËÌ·Û›· Ù˘ ·ÙÔÌÈ΋˜ ÚÔÛÊÔÚ¿˜ Û ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ·.
Edwards et al., 2000, ÛÛ. 233-254
∞ÍÈÔÏÔÁÒÓÙ·˜ ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ ÔȘ ÁˆÓȤ˜ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ù· ·È‰È¿, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚÔÛ·ı› Ó· ÙËÚ› ‚‰ÔÌ·‰È·›Ô ›Ó·Î· ηٷÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜. ™À°∫∂¡∆ƒø∆π∫√™ ∂µ¢√ª∞¢π∞π√™ ¶π¡∞∫∞™ ∫∞∆∞°ƒ∞º∏™ ∆ø¡ ¶ƒ√∆πª∏™∂ø¡ ∆ø¡ ¶∞π¢πø¡
∂µ¢√ª∞¢∞………… √¡√ª∞ ¶∞π¢π√À
∫√À∫§√™¶π∆√ √π∫√¢√ªπ∫√ µπµ§π√£∏∫∏ ∂¶π∆ƒ∞¶∂∑π∞ À§π∫√ ¶∞πáπ¢π∞
£∞¡√™
ª∞ƒπ∞
+
∂§∂¡∏
+++
+++
+
++
++
ª∞°∂πƒπ∫∏
¢ƒ∞ª∞∆π∫∏ ∆∂á∏
+
++
73
5
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ú·Ù‹ÚËÛË Î·È ÔÈ ·Ú·¿Óˆ ηٷÁڷʤ˜ ‚ÔËıÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó Î·Ù¿ fiÛÔ ÔÈ ÁˆÓȤ˜ Â›Ó·È ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈΤ˜ ˆ˜ ¯ÒÚÔÈ Ì¿ıËÛ˘. ¶ÚfiÛıÂÙ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË (Dodge & Colker, 1998) Â›Ó·È Ù· ·Ú·Î¿Ùˆ: ● ¶ÔÈ· ˘ÏÈο ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û¿ÓÈ· ·fi Ù· ·È‰È¿; ● ¶ÔÈ· ˘ÏÈο ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û˘¯ÓfiÙÂÚ·; ● ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ·ÛÊ·Ï‹ ÌÂٷΛÓËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ·fi ÁˆÓÈ¿ Û ÁˆÓÈ¿ Î·È ÙÔ ·ÛʷϤ˜ ·È¯Ó›‰È; ● ∆· ·È‰È¿ ÂÈϤÁÔ˘Ó Ù· ›‰È·, ·ÚfiÌÔÈ· ‹ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ˘ÏÈο οı ̤ڷ; ● ∆· ·È‰È¿ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó, Ó· ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó Î·È Ó· ·ӷÙÔÔıÂÙÔ‡Ó Ù· ˘ÏÈο ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘˜ ÌfiÓ· ÙÔ˘˜; ● ¶ÔȘ ÁˆÓȤ˜ Î·È ÔÈ· ˘ÏÈο ÚÔÙÈÌÔ‡Ó Ù· ·ÁfiÚÈ· Î·È ÔÈ· Ù· ÎÔÚ›ÙÛÈ·; ● ∂·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ù· ›‰È· ·È¯Ó›‰È· ‹ ÂÊ¢ڛÛÎÔ˘Ó Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ·; ● ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Ù· ˘ÏÈο Ô˘ ÂÈϤÁÔ˘Ó Ì ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfi ÙÚfiÔ; ∏ ·Ú·¿Óˆ ηٷÁÚ·Ê‹ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ó· ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ Î·È Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó·‰ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ¯ÒÚÔ˘ Ù˘ Ù¿Í˘ ‹/Î·È Ó· οÓÂÈ ÙȘ ηٿÏÏËϘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ó· ¤¯Ô˘Ó fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ Ì¿ıËÛ˘.
∏ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ∆· ¤ÚÁ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘˜, Û ÚÔ‚ÏÂfiÌÂÓÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ηٷÛ΢¿˙Ô˘Ó ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘, ÔÈ ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜ ÙÔ˘˜ Û ›Ó·Î˜ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘, ÛÙË ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ ‹ ÛÙÔÓ ÚÔı¿Ï·ÌÔ (·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ) Ù˘ Ù¿Í˘ Î.Ï. √È ÌÂÁ¿Ï˜ ηٷÛ΢¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ʈÙÔÁÚ·ÊËıÔ‡Ó Î·È Ó· ÂÎÙÂıÔ‡Ó ·Ó¿ÏÔÁ·. ª›· Ì ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ, ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ ÎÚ›ÓÂÈ ÂÊÈÎÙfi Î·È ÛÎfiÈÌÔ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È ÂÎı¤ÛÂȘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜, Ù· ΛÌÂÓ· Î·È ÔÈ Î·Ù·Û΢¤˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È Û ¯·ÌËÏ¿ Ù·ÌÏfi, Û ÙÚ·Â˙¿ÎÈ· Î·È Ú¿ÊÈ·, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÁÔÓ›˜ Î·È ·È‰È¿ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Ù· ·ÔÏ·‡ÛÔ˘Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ’ ·˘Ù¿. ∏ ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÙˆÓ ÂÓËÏ›ÎˆÓ Ì ٷ ¤ÚÁ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ ΛÓËÙÚÔ ÁÈ· ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È (Pascucci, 1999).
ŒÓ· ‚È‚Ï›Ô ÁÈ· οı ÁˆÓÈ¿ ª›· ηϋ ȉ¤· Â›Ó·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È Ì ٷ ·È‰È¿ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÓfi˜ ‚È‚Ï›Ô˘ ÁÈ· οı ÁˆÓÈ¿, ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÁÈ· ÙȘ ·Á·Ë̤Ó˜ ÁˆÓȤ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (.¯. «∆Ô ‚È‚Ï›Ô Ù˘ ÁˆÓÈ¿˜ ÙÔ˘ ÎÔ˘ÎÏÔı¤·ÙÚÔ˘»), fiÔ˘ ı· ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÊˆÙÔÁڷʛ˜ Î·È Î·Ù·Áڷʤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Î¿ı ÊÔÚ¿ ÁˆÓÈ¿, ηıÒ˜ ›Û˘ ÙȘ ËÌÂÚÔÌËӛ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û οı ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î.Ï.
Isbell, 1995
74
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 6 ∂ÚÁ·Û›· Î·È ·È¯Ó›‰È Û ÔÌ¿‰Â˜: ¤Ó· ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· οı ·ÙÔÌÈ΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ª·ı·›Óˆ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÔÈÎÔ‰ÔÌÒ ÁÓÒÛÂȘ ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜ Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. CRESAS, 1989 ™Â fiÏ· Ù· ÎÔÈÓˆÓÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· Î·È Û fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡˜ ÛÙ· ·È‰È¿ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· Û˘Ó·Ó·ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ¿ÏÏ· ·È‰È¿ Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹˜ ÌÈÌÔ‡ÌÂÓ·, ‰ÈÂÚ¢ÓÒÓÙ·˜, Û˘ÌʈÓÒÓÙ·˜ Î·È ‰È·ÊˆÓÒÓÙ·˜, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ÙÔ ¤Ó· ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ (Katz et al., 1990). ™ÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ù· ·È‰È¿, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ÛÙȘ Ôԛ˜ ı· ·Ó·ÊÂÚıԇ̠·Ú·Î¿Ùˆ, ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ÂχıÂÚÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó Ì ·˘ıfiÚÌËÙÔ ÙÚfiÔ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· Ó· ·›ÍÔ˘Ó, ÁÈ· Ó· «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó» οÔÈÔ ‚È‚Ï›Ô, ÁÈ· Ó· ÌÔÈÚ·ÛÙÔ‡Ó Ì˘ÛÙÈο, ÛΤ„ÂȘ, ȉ¤Â˜ Î·È Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÁÈ· Ó· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· ¯ÒÚÔ.
∆ËÓ ÒÚ· Ù˘ ÚˆÈÓ‹˜ ˘Ô‰Ô¯‹˜ Ë ª·Ú›· ‚Ú›ÛÎÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Ù˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ «‰È·‚¿ÛÂÈ» ·Ú·Ì‡ıÈ.
75
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
√È ÔÌ¿‰Â˜ ·˘Ù¤˜ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡ÓÙ·È Â›Ù Ì ‚¿ÛË ÙȘ ÊÈϛ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ù· ·È‰È¿, ›Ù Ì ‚¿ÛË ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÙËÓ ÂÚȤÚÁÂÈ· Ô˘ ÂΉËÏÒÓÔ˘Ó ÂΛÓË ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÂÚ›ÙˆÛË ÔÈ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ¿ÓÙÔÙ ¢ηÈÚÈ·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. À¿Ú¯Ô˘Ó ·È‰È¿ Ô˘ ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ·›˙Ô˘Ó Ì οÔÈ· ¿ÏÏ· ·È‰È¿ ÁÈ·Ù› Ù· ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È Î·È ¿ÏÏ· ÁÈ·Ù› Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÔ˘˜ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Î¿ÔÈÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ıˆÚÔ‡Ó ÂÏ΢ÛÙÈÎÔ‡˜. À¿Ú¯Ô˘Ó ·È‰È¿ Ô˘ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÙÚÈÒÓ ÙÔ Ôχ ·ÙfïÓ, Î·È ¿ÏÏ· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÛÔ˘Ó ÔÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ‹ Î·È ÙˆÓ ¤ÓÙ ·ÙfïÓ. À¿Ú¯Ô˘Ó ›Û˘ ·È‰È¿ Ô˘ ÚÔÙÈÌÔ‡Ó ·ÚÎÂÙ¿ Û˘¯Ó¿ Ó· ·ÔÌÔÓÒÓÔÓÙ·È Û οÔÈ· ÁˆÓÈ¿ Î·È Ó· ·›˙Ô˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜. ∞Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÚÔÛÂÎÙÈο ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ‹ ·ÔʇÁÔ˘Ó ÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Ù˘, ı· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ÔχÙÈ̘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙȘ Ôԛ˜ ı· ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ô˘ ı· ıÂÏ‹ÛÂÈ Ó· Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ Ì ‰È΋ Ù˘ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ (Strozzi, 2002). ∏ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÔÌ¿‰ˆÓ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ÂÓۈ̷ÙÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈËÙÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ë ÔÌ¿‰· ·ÔÙÂÏ› ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Î·È ÊÔÚ¤· ·ÁˆÁ‹˜, ÂÂȉ‹, ̤۷ ·fi ÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÌÔÚÊÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ (fiˆ˜ ̤۷ ·fi ÙË Ì›ÌËÛË Ú·ÎÙÈÎÒÓ Î·È ÛÙ¿ÛˆÓ, ÛÙËÓ ·Ú¯‹) Î·È ÙÚfiˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÌ¤ÓˆÓ ÛÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ ËÏÈΛ·˜ (·ÚÁfiÙÂÚ·), Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Î·È ÛÙË Ì¿ıËÛË. ∂ȉÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË, ȉȷ›ÙÂÚË ‚·Ú‡ÙËÙ· ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ‰È·ÚÔÛˆÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ̤۷ ·fi ÙȘ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË, ‰È·ÊˆÓ›·, Ï‹„Ë ·fiÊ·Û˘, ˘ÏÔÔ›ËÛË ÎÔÈÓÔ‡ ÛÙfi¯Ô˘, ÙȘ Ôԛ˜ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰·. ∆· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi ·˘Ùfi ÙÔ Ï¤ÁÌ· Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈο ·fi ÂÎ·È‰Â˘ÙÈ΋ ¿Ô„Ë, ÂÂȉ‹ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ˆÚ›Ì·ÓÛË ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ ÁÈ· ·˘ÙÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ· ηÈ, Û ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿Ï˘ÛË «Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ·È‰› Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ».
°ÂÚÌ·Ófi˜, 2002, Û. 154
ª›· ı¤ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· Ê·›ÓÂÙ·È Ó· Û˘ÌʈÓÔ‡Ó fiÏÔÈ ÔÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ·È‰·ÁˆÁÔ› Â›Ó·È fiÙÈ Ë ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ‰ÚÔ˘Ó Û ÔÌ¿‰Â˜ ÚÔˆı› ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛË Î·È ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘ÍË, ·ÊÔ‡ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Î·È Ó· ·ÎÔ‡Ó ÙÔ ¤Ó· ÙÔ ¿ÏÏÔ, Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÚfiÏÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÈı·Ú¯Ô‡Ó Û ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Â˘ÓÔ› ÙË Ì¿ıËÛË, ·ÊÔ‡ Û˘ÓÂÚÁ·˙fiÌÂÓ· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÈÔ ÚÔˆıË̤ӷ ·fi ·˘Ù¿ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙÔ Î·ı¤Ó· ÌfiÓÔ ÙÔ˘ (Slavin, 1987Ø ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 1995Ø Duffy, 2003). ∂Í¿ÏÏÔ˘ Ë Ì¿ıËÛË, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙÔ ·ÚfiÓ ‚È‚Ï›Ô (‚Ï. ÂÈÛ·ÁˆÁ‹), ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ›Ù·È ‰ËÏ·‰‹ ·fi ÙÔ Î¿ı ¿ÙÔÌÔ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û¯¤Û˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Î·È Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ∆· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÓÔËÙÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÁÈ· Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi ÂÓ¤ÚÁÂȘ, ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜ Ì ¿ÏÏ· ·È‰È¿, Ì ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Î·È Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÔÏ˘¿ÚÈıÌˆÓ ÌÂÏÂÙÒÓ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› fiÙÈ Ë Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋ Ì¿ıËÛË ÚÔˆı› ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ ÁÈ· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· Î·È ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË (Katz et al., 1990Ø CRESAS, 1992Ø Duffy, 2003). Œ¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› ›Û˘ fiÙÈ Ë ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›· ¢ÓÔ› ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË, ηıÒ˜ ÙÔÓÒÓÂÈ ÙÔ
76
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
6
·›ÛıËÌ· ÙÔ˘ «·Ó‹ÎÂÈÓ», Ô˘ Â›Ó·È ÔχÙÈÌÔ ÁÈ· ÙËÓ „˘¯È΋ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∏ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÙËÓ ·˘ÙÔÂÎÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÙfiÓˆÛË Ù˘ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ (Dodge and Colker, 1998). √È ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Â›Ó·È Î·ıÔÚÈÛÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔ Îϛ̷ ·ÏÏËÏÔÛ‚·ÛÌÔ‡ Î·È ·ÌÔÈ‚·›·˜ ·Ô‰Ô¯‹˜ Ô˘ ı· ηÏÏÈÂÚÁËı› ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·È‰È¿, ηıÒ˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ô˘ ı· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ ÙÔ˘˜.
6.1 ™Ã∂∆π∫∞ ª∂ ∆∏ ™À°∫ƒ√∆∏™∏ ∆ø¡ √ª∞¢ø¡ ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·˘ıfiÚÌËÙË ‰È¿ıÂÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ó· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜, ÙÔÔıÂÙÒÓÙ·˜ ·˘Ù‹ ÙË ‰È·‰Èηۛ· ÂÈÏÔÁ‹˜ Û ¤Ó· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Ï·›ÛÈÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, fiÙ·Ó ÎÚ›ÓÂÈ fiÙÈ ı¤ÙÔÓÙ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ·˘Ù¤˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Â›Ó·È ÈÔ ·Ô‰ÔÙÈΤ˜ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿. ∆· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÌÔÚ› Ó· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ Î·È ÙȘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (.¯. ¤Ó· ·È‰› Û˘ÓÂÛÙ·Ï̤ÓÔ, Ô˘ ‰‡ÛÎÔÏ· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜, ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· Û ̛· ÔÌ¿‰· Ô˘ ÙÔ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Î·È ÙÔ˘ ·Ê‹ÓÂÈ ÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ·˘ÙÂÓ¤ÚÁÂÈ·˜ ·’ fi,ÙÈ Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· Ì ·È‰È¿ Ô˘ ·Ú¤ÛÎÔÓÙ·È Ó· ÌÔÓÔˆÏÔ‡Ó ËÁÂÙÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜) ‹ Ì ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ (¿ÏÏÔÙ ÂÈϤÁÂÈ Ó· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ›‰È· ÔÌ¿‰· ·È‰È¿ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi Â›Â‰Ô ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÙÔÌ›˜, .¯. ÛÙË ÁÚ·Ê‹, Î·È ¿ÏÏÔÙ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ Ó· Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÌÔÂȉ›˜. ÕÏÏÔÙ ¿ÏÈ ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ·È‰È¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÈηÓfiÙËÙ˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚˆıÔ‡Ó ÁÈ· ¤Ó· ηχÙÂÚÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, .¯. ÙÔ ¤Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ·, ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ı˘Ì¿Ù·È Î·È Ó· ·ӷϷ̂¿ÓÂÈ ÛÙÔ Áڷʤ· ·˘Ù¿ Ô˘ Û˘ÌÊÒÓËÛÂ Ë ÔÌ¿‰·, ÂÓÒ ÛÙÔ ÙÚ›ÙÔ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›˙ÂÈ). ÕÏÏÔÈ ·Ú¿ÁÔÓÙ˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Ï¿‚ÂÈ ˘fi„Ë Ù˘ Â›Ó·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÁÓˆÚÈÌ›·˜ ‹ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ ÙȘ ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓ˜ ·Ú·Ì¤ÙÚÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ∂Ó‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ). ™Â οı ÂÚ›Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÛË Û˘ÓÂÎÙÈÌ¿ fiÛÔ ıÂÙÈ΋ ÌÔÚ› Ó· Â›ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ó·È ÁÈ· fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ë ‰˘Ó·ÌÈ΋ Ô˘ ·Ó·«ª·Ú›˙·, ı· ÛÔ˘ ¿ÚÂÛ ӷ ‰Ô˘Ï¤„ÂȘ Ì ÙÔÓ Ù‡ÛÛÂÙ·È. ∞Ó·ÛÙ¿ÛË Î·È ÙÔÓ ∞ÓÙÒÓË ÁÈ· ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ê›Û·; ∑ˆÁÚ·Ê›˙ÂȘ Ôχ ˆÚ·›· Î·È ¯ÚÂÈ¿™ÙËÓ ·Ú¯‹, fiÙ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÈ˙ÔÓÙ·È ¤Ó·Ó ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊÔ. ™˘ÌʈÓ›˜;», ¯ÂÈÚ› Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Û ÔÌ¿‰Â˜, «¡ÈÎfiÏ· Î·È ŒÓËÙ, ›Ûˆ˜ Ë ∞ÚÂÙ‹ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Î·È Ì¤¯ÚÈ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ Ó· ηٷÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó·Ó ‚Ô‹ıÂÈ· ÁÈ· Ó· Ù·ÎÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔ ÎÔ˘ÎÏfiÙÚfiÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈ΋ ÛÈÙÔ. ªÔÚ›Ù ӷ ÙË ‚ÔËı‹ÛÂÙÂ;» ·˘ÙÔÓÔÌ›·, Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚ· Ó· ÙȘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Û ÛÙÈÁ̤˜ Ô˘ fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ‰Â ı· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì ÙËÓ ›‰È· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. √È ÂχıÂÚ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ÍÂΛÓËÌ· Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Û ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ·Ù› ‰›ÓÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Û οı ÔÌ¿‰· Ó· ·Û¯ÔÏËı› Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ı¤Ì· Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ·˘ÙfiÓÔÌË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘. ∆ËÓ ÒÚ· ÏÔÈfiÓ Ô˘ οÔȘ ÔÌ¿‰Â˜ ı· ·›˙Ô˘Ó Ù· ·Á·Ë̤ӷ ÙÔ˘˜ ·È¯Ó›‰È· Î·È ‰Â ı· ‰ÈÂΉÈÎÔ‡Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ù˘, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ÙÔ ¯ÚfiÓÔ Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙ› Ì ÙËÓ ÔÌ¿‰· Ô˘ ı· ı¤ÏÂÈ Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÁÈ· Ó· ¿ÂÈ ¤Ó· ‚‹Ì· ·Ú·¤Ú·,
77
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
.¯. ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ·˘ÙfiÓÔÌ˘ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, ÛÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ ‹ ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹. ™˘ÓÂÚÁ·˙fiÌÂÓË Ì ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ·È‰ÈÒÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ ÙȘ ÚÔÛˆÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ οı ·È‰ÈÔ‡ Î·È Ó· ÙÔ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ·, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ Û ¤Ó· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÚÔÛˆÈÎfi Â›Â‰Ô ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ (‚Ï. Èı·Ó¤˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ ÎÂÊ. 2). ŸÙ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ fiÙÈ Ë Û‡ÓıÂÛË Î¿ÔÈ·˜ ÔÌ¿‰·˜ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚ˜ ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÛÙÔ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ, ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÊÔÚ¿ ÚÔÛ¤¯ÂÈ ÒÛÙ ÙÔ ·È‰› ‹ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ‰˘ÛÎÔχÙËÎ·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Ì ¿ÏÏ· ·È‰È¿ Ì ٷ ÔÔ›· ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈο Î·È ÂÓÈÛ¯˘ÙÈο. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô˘ Ù· ·È‰È¿ Â›Ó·È ··Û¯ÔÏË̤ӷ ÛÙȘ ÔÌ¿‰Â˜, ‰›ÓÂÙ·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÍ·ÙÔÌ›Î¢Û˘ ÒÛÙÂ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ·Û¯ÔÏËı› Ì ٷ ·È‰È¿ Ô˘ ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ∏ ÔÌÔÈfiÌÔÚÊË ‰È‰·Ûηϛ· ÁÈ· fiÏÔ˘˜ Ÿˆ˜ fiϘ ÔÈ Û¯ÂÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ¤¯Ô˘Ó ‰Â›ÍÂÈ, Ô fiÚÔ˜ «Ì¤ÛÔ˜ Ì·ıËÙ‹˜» ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÏÏ¿ ÔÚ›˙ÂÙ·È ÂÌÂÈÚÈο Î·È ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ›‰ÔÛ˘ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÂȉfiÛÂȘ Î·È ÔÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙˆÓ ÌÂÛÔ·ÛÙÈÎÒÓ ÛÙڈ̿وÓ. °Èã ·˘Ùfi ÙÔ ÏfiÁÔ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È Î·È ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi «Ì¤ÛÔ» Â›Â‰Ô Û¯ÔÏÈ΋˜ ›‰ÔÛ˘, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ Î·È ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ÚԤϢÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÌÈ·˜ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ù¿Í˘.
µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·, 1991, ÛÛ. 79-80
™¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜1 ŒÓ·˜ ÙÚfiÔ˜ ÁÈ· Ó· Û¯ËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ ›ӷÈ, οو ·fi ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ ÁÈ· ÙËÓ Î¿ı ÁˆÓÈ¿, Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÙËÓ ÂÈϤÁÔ˘Ó Ó· ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 5). ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Î¿ÔÈ· ·È‰È¿ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÁˆÓȤ˜, ·ÚÂÌ‚·›ÓÔÓÙ·˜ Ì ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÛÙÔ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ «ª·Ú›·, ÙÈ ı· ¤ÏÂÁ˜ Û‹ÌÂÚ· Ó· ‰Ô˘Ï¤„ÂȘ ÛÙÔ È·ÙÚ›Ô; £· ÛÔ˘ ¿ÚÂÛ ӷ ‚ÔËı‹ÛÂȘ ÙÔ ÁÈ·ÙÚfi Ó· ÌÂÙÚ¿ÂÈ ÙÔ ‡„Ô˜ ÙˆÓ ·ÛıÂÓÒÓ. «°ÈÒÚÁÔ, ÙÈ ı· ¤ÏÂÁ˜ Ó· ·Û¯ÔÏËı›Ù Ì ÙÔ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎfi ˘ÏÈÎfi Ì·˙› Ì ÙÔÓ ¡ÙÈϤÓ; •¤ÚÂÙÂ Î·È ÔÈ ‰˘Ô Ó· ÊÙÈ¿¯ÓÂÙ ˆÚ·›Ô˘˜ „ËÏÔ‡˜ ‡ÚÁÔ˘˜ Î·È ‚Ϥˆ fiÙÈ Û ·˘Ù‹ ÙË ÁˆÓÈ¿ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂχıÂÚ˜ ı¤ÛÂȘ. ™˘ÌʈÓ›ÙÂ;»
ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Â›Ó·È Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÈϤÁÔ˘Ó ·˘ıfiÚÌËÙ· ÙȘ ÁˆÓȤ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó. EÂȉ‹ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ ·È‰È¿ Û οÔȘ ÁˆÓȤ˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ fiÔ˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· Ó· Ù· ‚ÔËı¿ÂÈ Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó.
1. Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙÔ ·ÚfiÓ ‚È‚Ï›Ô, fiÛ· ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Â‰Ò ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÌfiÓÔ ¤Ó· ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È fi¯È ¤Ó·Ó ηÓfiÓ· ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈı·Ú¯‹ÛÔ˘Ó fiϘ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ›.
78
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
6
™¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ™Â ¤Ó· ÚÒÙÔ ÛÙ¿‰ÈÔ Ù· ·È‰È¿ ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ‰˘¿‰Â˜ ÁÈ· Ó· ÂÍÔÈÎÂȈıÔ‡Ó ÛÙ·‰È·Î¿ Ì ÙÔ Îϛ̷ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜. ªÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ê‹ÓÔÓÙ·È Ó· ÂÈϤÁÔ˘Ó Ì ·˘ıfiÚÌËÙÔ ÙÚfiÔ ÙÔ Ê›ÏÔ Ô˘ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ÈÔ Û˘ÓÂÛÙ·Ï̤ӷ ·È‰È¿ Ó· ‚ÚÔ˘Ó Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË, ·ÚÂÌ‚·›ÓÔÓÙ·˜ Ì ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ÙÚfiÔ. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Û˘Ó‰Âı› Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ‰˘¿‰ˆÓ Ì ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÈÓ¿ÎˆÓ Î·È Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ‹/Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ÙȘ ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ı· ÙÔ ıˆڋÛÂÈ ÛÎfiÈÌÔ Î·È ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ÎÚ›ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ı· ÎÔ˘Ú¿ÛÂÈ Ù· ·È‰È¿, ÌÔÚ› Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ‰ËÏÒÓÔ˘Ó Ì ÔÈÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘˜ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó Û ¤Ó·Ó ›Ó·Î· Ô˘ ·Ó·ÚÙÔ‡Ó ÛÙËÓ fiÚÙ· Ù˘ Ù¿Í˘. ∆Ô˘˜ ÙÔ ÚÔÙ›ÓÂÈ Û·Ó ¤Ó· ·È¯Ó›‰È Û˘ÓÂÓÓfiËÛ˘ ¯ˆÚ›˜ ÏfiÁÈ·. ∫¿ı ·È‰› ÙÔ Úˆ› Ô˘ ı· ¤ÚıÂÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ËÁ·›ÓÂÈ ÛÙÔ ÎÔ˘Ù› ‹ ÛÙÔ Î·Ï¿ıÈ Ì ÙȘ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ηÈ, ‚ÔËıÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (‚Ï. ÎÂÊ. 8), ·Ó·˙ËÙ¿ ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ‹ Ù˘ Ê›Ï˘ Ô˘ ı· ‹ıÂÏ ӷ ÂÈϤÍÂÈ. ¶·›ÚÓÂÈ Ù· ‰‡Ô ÔÓfiÌ·Ù· Î·È Ù· ·Ó·ÚÙ¿ ÛÙÔÓ ›Ó·Î·. ∞Ó ÛÙÔ ÎÔ˘Ù› ‹ ÛÙÔ Î·Ï·ı¿ÎÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ fiÓÔÌ· ‹ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ô˘ ¤ÏÂÍ ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË, ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Ì‹ˆ˜ οÔÈÔ˜ ¿ÏÏÔ˜ ¤ÏÂÍ ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ ›‰ÈÔ ‹ ÙÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘. ¶ËÁ·›ÓÂÈ ÏÔÈfiÓ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Î·È ·Ú·ÙËÚ› ÙȘ ‰˘¿‰Â˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Û¯ËÌ·Ù›ÛÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ‹Úı·Ó ÚÈÓ ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ. ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ ¿ÏÏÔ˜ ¤¯ÂÈ ÂÈϤÍÂÈ ÙÔ Ê›ÏÔ Ô˘ ›¯Â ÛÎÂÊÙ› ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË, ı· Ú¤ÂÈ Ó· οÓÂÈ Ì›· ¿ÏÏË ÂÈÏÔÁ‹. ∞Ó Î¿ÔÈÔ˜ ¤¯ÂÈ ÂÈϤÍÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ·È‰›, ÙfiÙ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ·›ÍÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘ ÁÈ·Ù› ÙÔ Ù›ÌËÛ Ì ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, ·Ó ÙÔ ·È¯Ó›‰È Ô˘ ı· ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó ··ÈÙ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ·fi ‰‡Ô ·›¯Ù˜, ÙfiÙ ‰‡Ô ‰˘¿‰Â˜ ·È‰ÈÒÓ Û˘ÌʈÓÔ‡Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó Ì·˙› Î·È ÙÔ ·Ó·ÎÔÈÓÒÓÔ˘Ó. ∫·ıÒ˜ ÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ¤ÙÔ˜ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ Î·È Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ›Ó·Î˜, ÌÔÚ› ÙÔ «·È¯Ó›‰È Ù˘ ÛȈËÏ‹˜ Û˘ÓÂÓÓfiËÛ˘» Ó· ÂÍÂÏȯı›. ∆Ș ̤Ú˜ Ô˘ ı· ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ ·›˙ÔÓÙ·˜ ·˘Ùfi ÙÔ ·È¯Ó›‰È, ÛÙËÓ fiÚÙ· ·Ó·ÚÙ¿Ù·È ¤Ó·˜ ›Ó·Î·˜ Ì ÁÚ·Ì̤ӷ οıÂÙ·, ÙÔ ¤Ó· οو ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ, fiÏ· Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ¢›Ï· ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· οı ·È‰ÈÔ‡ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÎÂÓfi Ï·›ÛÈÔ. ŸÙ·Ó ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, οı ·È‰› ÂÈϤÁÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ·›ÍÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘, ‚ÔËıÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ÙȘ ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù·, Î·È ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ‰›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ Ô˘ ¤ÏÂÍÂ. ∆·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ‚¿˙ÂÈ ¤Ó· ÛÙ·˘Úfi ‰›Ï· ÛÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ fiÓÔÌ·, ÁÈ· Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È È· ‰È·ı¤ÛÈÌÔ (‚Ï. ›Ó·Î· 1). ∞Ó ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó ¤Ó· ·È¯Ó›‰È ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi ‰‡Ô ·È‰È¿, .¯. Ô‰fiÛÊ·ÈÚÔ ‹ Ù· Ì‹Ï·, ÙfiÙÂ Î·È ¿ÏÈ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi Ì›· ‰˘¿‰Â˜ Î·È ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó Ì ÌÈ· ΢ÎÏÈ΋ ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÙ‹ ÁÚ·ÌÌ‹ ÔȘ ‰˘¿‰Â˜ ı· ·›ÍÔ˘Ó Ì·˙›. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ̤۷ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ ¯ÚÔÓÈ¿, fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ Ì¿ıÔ˘Ó Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜ Î·È Ó· ¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ›Ó·Î˜ ‰ÈÏ‹˜ ÂÈÛfi‰Ô˘ (‚Ï. ÎÂÊ. 9), ÔÈ ›Ó·Î˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘ ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÌÔÚÊ‹ (‚Ï. ›Ó·Î· 2), Ô˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ì fiÛ· ·È‰È¿ ¤ÏÂÍ·Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜.
79
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
¶INAKA™ 1 ∞£∏¡∞ ∞§∂•∞¡¢ƒ∞ + ∞¡∆ø¡∏™
∞ÏÂÍ¿Ó‰Ú·
°πøƒ°π∞ ¡∆π§∂¡ ∑ø∏ ∂¡∏∆ ¡π∫√™
∏ ∞ÏÂÍ¿Ó‰Ú· ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ ‰›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ °ÈˆÚÁ›·˜ Î·È Ô ¶¤ÙÚÔ˜ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ‰›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ °È·Û¿Ú Î·È ‚¿˙Ô˘Ó ·fi ¤Ó· ÛÙ·˘Úfi ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ‰›Ï· ÛÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ fiÓÔÌ· ÁÈ· Ó· ‰Â›ÍÔ˘Ó fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ‚ÚÂÈ ÙÔ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘˜ Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈÌÔÈ. ™Â ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Ë ÁÚ·Ê‹ ·¤¯ÂÈ ·fi ÙË Û˘Ì‚·ÙÈο ·Ô‰ÂÎÙ‹ Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÈÌ·, Ë ÓËÈ·ÁˆÁfi˜ ÙÔ˘˜ ˙ËÙ¿ÂÈ Î·Ù¿ ÙË Û˘Ó‹ıË Ú·ÎÙÈ΋ Ó· Ù˘ ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó Î·È ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ‰›Ï· Ì ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ ÙÚfiÔ.
¶¤ÙÚÔ˜
°π∞™∞ƒ ¶∞ƒ∞™∫∂À∏ ¶∂ƒπ∫§∏™ ¶∂∆ƒ√™ + Ãπ™∆π¡∞ EPIºY§H ¶INAKA™ 2
¢∂À∆∂ƒ∞
∆ƒπ∆∏
∆∂∆∞ƒ∆∏ ¶∂ª¶∆∏ ¶∞ƒ∞™∫∂À∏ ™∞µµ∞∆√ ∫Àƒπ∞∫∏
¡›ÎÔ˜
∑ˆ‹
°È·Û¿Ú
∞£∏¡∞ ∞§∂•∞¡¢ƒ∞ ∞¡∆ø¡∏™
¡ÙÈϤÓ
¶ÂÚÈÎÏ‹˜
°πøƒ°π∞ °πøƒ°√™ ∑ø∏ ∂¡∏∆ ¡π∫√§A™ √ƒ∂™∆∏™ EPIºY§H ™√À∫ƒ∞¡ ¶∂ƒπ∫§∏™ «¶·›˙ˆ οı ̤ڷ Ì ¿ÏÏÔ ·È‰› ÁÈ· Ó· ¤¯ˆ ÔÏÏÔ‡˜ Ê›ÏÔ˘˜», ϤÂÈ Ô ∞ÓÙÒÓ˘ Î·È ÌÂÙÚ¿ÂÈ Ì fiÛ· ·È‰È¿ ¤·ÈÍ ·˘Ù‹ ÙËÓ Â‚‰ÔÌ¿‰·. «ªÂ fiÛ· ·ÁfiÚÈ· Î·È Ì fiÛ· ÎÔÚ›ÙÛÈ·;» ÚˆÙ¿ÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜.
80
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
6
™¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ∞ÊÔ‡ Û˘˙ËÙËı› Î·È ·ÔÊ·ÛÈÛÙ› Ì ÔȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ı· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Î·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙȘ ηٷÁÚ¿„ÂÈ ˆ˜ Áڷʤ·˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 8), οı ·È‰› ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ı· Û˘ÌʈÓËı› ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ‰›Ï· ·fi ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ì ÙËÓ ÔÔ›· ı¤ÏÂÈ Ó· ·Û¯ÔÏËı›. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Î¿ÔÈ· ·È‰È¿ Ó· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ·ÚÂÌ‚·›ÓÔÓÙ·˜ ηْ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ Î·È Ë ›‰È·, ÂÈÏÂÎÙÈο οı ÊÔÚ¿, ÛÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ Ô˘ ı· ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ fiÙÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘.
6.2 ª∂ƒπ∫∂™ ¶∞ƒ∞ª∂∆ƒ√π °π∞ ∆∏ ™À°∫ƒ√∆∏™∏ ∆ø¡ √ª∞¢ø¡ ∏ ËÏÈΛ· Î·È ÙÔ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÔÈ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ¿ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÊÈϛ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Î·È Ô ¯ÚfiÓÔ˜ ÁÓˆÚÈÌ›·˜ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ú¿ÌÂÙÚÔÈ Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘ÓÂÎÙÈÌ¿ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· οÓÂÈ ÂÈÙ˘¯Â›˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ (Krechevsky, 2002). ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜: Œ¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ, fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· Â›Ó·È ‰‡Ô ‹ ÙÚ›·, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· Ó· ÙËÚÔ‡Ó ÙË ÛÂÈÚ¿, Ó· ·ÎÔ‡Ó ÚÔÛÂÎÙÈο ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, Ó· Û˘ÁÎÚ·ÙÔ‡Ó ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó Î·È Ó· ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È. ŸÛÔ ·˘Í¿ÓÂÙ·È ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜, ÙfiÛÔ ÈÔ ÔχÏÔÎË Á›ÓÂÙ·È Ë ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ Ù˘, ·Ú¿ÏÏËÏ· fï˜ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÙ·È Î·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ·ÓÙ·ÏÏ·ÁÒÓ. π‰È·›ÙÂÚ· ÁÈ· Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿, Ô˘ ÚˆÙÔÌ·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Û ÔÌ¿‰Â˜, ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ó· ÍÂÎÈÓÔ‡Ó Ì ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÙfiÌˆÓ Î·È Ó· ÂÚÓÔ‡Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· Û ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ·È‰ÈÒÓ. ∆· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿, ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ÂÍÔÈÎÂȈı› Ì ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Î·È Û ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ·ÙfïÓ. ∆Ô È‰·ÓÈÎfi ̤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Û οı ÂÚ›ÙˆÛË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘ Î·È ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢Û˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÔÈ Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ˜, ÔÌ¿‰Â˜ fï˜ Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 5 ·È‰È¿ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› fiÙÈ Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏÔ Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó (Krechevsky, 2002). ™¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ: √È ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÔÌÔÈÔÁÂÓ‹, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‹ ÏÈÁfiÙÂÚÔ Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈο. ∞Ó Û¯ËÌ·ÙÈÛÙ› ÔÌ¿‰· ·fi ·È‰È¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó fiÏ· ¢¯¤ÚÂÈ· ÛÙÔ ÏfiÁÔ, ı· Ì¿ıÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È ı· Ô‰ËÁËıÔ‡Ó Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ·fi ¿ÏÏË ÔÌ¿‰· ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ÙÔ ¤Ó· ¤¯ÂÈ Â˘¯¤ÚÂÈ· ÛÙÔ ÏfiÁÔ, ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ Î·È ÙÔ ÙÚ›ÙÔ ÛÙȘ ηٷÛ΢¤˜ (Krechevsky, 2002). ∞fi ÔÏÏÔ‡˜ ·È‰·ÁˆÁÔ‡˜ ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ë Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ó· Â›Ó·È ·ÓÔÌÔÈÔÁÂÓ‹˜, ÁÈ·Ù› ¤ÙÛÈ ‰›ÓÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ ‰È·ÏÂÎÙÈ΋˜ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛ˘ Ô˘ ÚÔˆıÔ‡Ó ÙË Ì¿ıËÛË. ∞Ó fï˜ ‰È·ÈÛÙˆı› fiÙÈ Û ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù· ÏÈÁfiÙÂÚÔ Èηӿ ·È‰È¿ ‰ÂÓ ÚÔÏ·‚·›ÓÔ˘Ó Ó· ·›ÚÓÔ˘Ó ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜, ÂӉ›ÎÓ˘Ù·È Ó· ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Î·È Û ÔÌ¿‰Â˜ fiÔ˘ ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÚfiÏÔ (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 1995). ™Â ÔÚÈṲ̂Ó˜ ˆÛÙfiÛÔ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, fiÙ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ fiÙÈ Ë Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ··ÈÙ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÈÛfiÙÈÌË Û˘ÓÂÚÁ·Û›·, ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ë ÔÌ¿‰· Ô˘ ı· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁËı› Ó· Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÔÌÔÈÔÁÂÓ‹˜, fiˆ˜ .¯. Û ÔÚÈṲ̂ӷ ·È¯Ó›‰È· ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, fiÔ˘ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ·›ÍÔ˘Ó ÈÛfiÙÈÌ·, Â›Ó·È ÚÔ¸fiıÂÛË Ó· ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 9).
81
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ê‡ÏÔ: √È ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ·ÁÔÚÈÒÓ Û˘¯Ó¿ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ·fi ÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ. ¶·Ú·ÙËÚÒÓÙ·˜ Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ı· ÌÔÚ› ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÛÙÈÁÌ‹ Ó· ·Ú¤Ì‚ÂÈ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÔÌÔÈÔÁÂÓÒÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ê‡ÏÔ ‹ ÌÂÈÎÙÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ, Ô˘ ı· Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ Î·È ı· ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ¢ηÈڛ˜ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÙÔ ¤Ó· ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ. ™¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ¯ÚfiÓÔ ÁÓˆÚÈÌ›·˜ Î·È ÙȘ ÊÈϛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ: Ÿˆ˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ· ‹ Â›Ó·È Ê›ÏÔÈ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ı¤ÏÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Î·È Ó· ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Ì·˙›. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÂÌ‚·›ÓÔÓÙ·˜ ‰È·ÎÚÈÙÈο ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ ¤ÓÙ·ÍË ÙˆÓ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙȘ ÔÌ¿‰Â˜. ¶ÚÔÙÚÔ¤˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓÙ·ÍË Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ «™‹ÌÂÚ· ¤¯Ô˘Ì ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· οÓÔ˘Ì ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜. °È¿ÓÓË Î·È ∆˙‚ڿ¯, ı¤ÏÂÙ ӷ ÂÍËÁ‹ÛÂÙ ÛÙÔÓ ÕÁÁÂÏÔ Ò˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ٷ ·È¯Ó›‰È· ÛÙË ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ;», «¢ËÌ‹ÙÚË, Ì ÔÈÔ ·È¯Ó›‰È ı· ÛÔ˘ ¿ÚÂÛ ۋÌÂÚ· Ó· ·›ÍÂȘ; £¤ÏÂȘ Ó· ÙÔ ·›ÍÂȘ Ì ÙÔÓ ™ÂÚÁΤÈ; ÿÛˆ˜ Ô ™ÂÚÁÎ¤È ÌÔÚ› Ó· ÛÔ˘ Ì¿ıÂÈ Ò˜ ϤÓ ٷ ÌÔ˘ÛÈο fiÚÁ·Ó· ÛÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘»,
6.3 √π √ª∞¢∂™ ª∂ ¶∞π¢π∞ ¢π∞º√ƒ∂∆π∫ø¡ ∏§π∫πø¡ ™ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, fiˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÒÚÔ ·È‰È¿ ·ÚÎÂÙ¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ËÏÈÎÈÒÓ (4-6 ÂÙÒÓ). ™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÌÂÈÎÙ¤˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ËÏÈΛ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÔÌ¿‰Â˜, ÔÈ Katz, Evangelou Î·È Hartman (1990) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ ·˘Ù¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ¢ÂÚÁÂÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙfiÛÔ ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ fiÛÔ Î·È ÙˆÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ë ˘Â˘ı˘ÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ηıÒ˜ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜ ηÈ, ıˆÚÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÈηÓÔ‡˜, ÂÈÛÙÚ·ÙÂ‡Ô˘Ó ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó. ∆· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿ Ô˘ ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÔ˘Ó Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Î·È Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ËÁÂÙÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎˆÓ ÙÔ˘˜ Û˘¯Ó¿ ¤¯Ô˘Ó ·˘Ù‹ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ì ٷ ÌÈÎÚfiÙÂÚ· Ô˘ Ù· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·Ô‰Ô¯‹ Î·È ı·˘Ì·ÛÌfi, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÙÔÓÒÓÂÈ ÙËÓ ·˘ÙÔÂÔ›ıËÛ‹ ÙÔ˘˜. ŸÙ·Ó ‰Â Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÛÙ· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙˆÓ ·È¯ÓȉÈÒÓ ‹ Ù˘ Ù¿Í˘, ¤¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ë ·˘ÙÔÂÈı·Ú¯›· ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ù· ›‰È· Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û˘Ó¤ÂÈ·. ∆· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿, fiÙ·Ó Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ¿ ÙÔ˘˜, ÂÌϤÎÔÓÙ·È Û ÈÔ ··ÈÙËÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ·Ú¿ fiÙ·Ó Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì ·È‰È¿ Ù˘ ›‰È·˜ Ì ·˘Ù¿ ËÏÈΛ·˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ·ÎfiÌË Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÁÈ· ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜. ∏ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ·˘Ù‹ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·Ó¿‰˘ÛË Ó¤ˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È Ó¤ˆÓ ÁÓÒÛˆÓ. ∞ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ηıÒ˜ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â˘ı‡ÓË Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ì ÙÚfiÔ Ô˘ Ó· ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Î·È ÙˆÓ ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ. Œ¯ÂÈ Â›Û˘ ηٷÁÚ·Ê› fiÙÈ Û ÔÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÂÏÏÈÔ‡˜ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ›‰È· ÔÌ¿‰· Ì ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿ ÌÔÚ› Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ıÂڷ¢ÙÈο. ∆· ·È‰È¿ ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ ηÈ
82
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
6
Û˘¯Ó¿ ÓÈÒıÔ˘Ó ·ÔÌÔӈ̤ӷ Î·È ›Ûˆ˜ ·ÔÚÚÈÌ̤ӷ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÓÔÌËÏ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘˜. ™˘ÌÌÂÙ¤¯ÔÓÙ·˜ Û ÌÈ· ÔÌ¿‰· Ì ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ó· ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ·, ·ÊÂÓfi˜ ÁÈ·Ù› Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÁÈ·Ù› ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Û·Ó «ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜», ¤¯ÔÓÙ·˜ ÌÈ· ıÂÙÈ΋ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙ› ÙÔ˘˜ Î·È ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì›· ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË. ∏ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ·˘Ù‹ ·Ô‰Ô¯‹ ·˘Í¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ Î·È ·˘Ù‹ Ë ÙfiÓˆÛË Ù˘ ÂÌÈÛÙÔÛ‡Ó˘ Âȉڿ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ıÂÙÈο ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ÙÔ̤·, ÛÙ· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ẨÒÛÔ˘Ó ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Î·ıÒ˜ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÙȘ «‰È‰¿ÍÔ˘Ó» ÛÙ· ÌÈÎÚfiÙÂÚ·, ÂÓÒ Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó Û˘Ó¯›˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂȘ, Ô˘ ÂÓÂÚÁÔÔÈÔ‡Ó ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜. ∏ ıÂÙÈ΋ ·˘Ù‹ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË Â˘ÓÔÂ›Ù·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ fiÔ˘ Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó ·È‰È¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ËÏÈÎÈÒÓ, ÌÔÚ› fï˜ Ó· ηÏÏÈÂÚÁËı› Î·È ÛÂ Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ Û˘ÛÙÂÁ·˙fiÌÂÓÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô, fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·˘Ù‹ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘ ÎÔÈÓÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Û ٷÎÙ¿ ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· (.¯. ·Ó¿ÁÓˆÛË ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ ·fi Ù· ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÛÙ· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿, ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ‰È·ÌfiÚʈÛË ·ÊÈÛÒÓ Î·È ÚÔÛÎÏ‹ÛÂˆÓ ÁÈ· ÂΉËÏÒÛÂȘ Ô˘ ı· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô, ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Ì ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î.Ï.).
6.4 ∏ ™À¡∂ƒ°∞™π∞ ∞¡∞ª∂™∞ ™∆π™ √ª∞¢∂™ ∆Ô Â›‰Ô˜ Ù˘ Û¯¤Û˘ Ô˘ ı· ·Ó·Ù˘¯ı› ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ÔÌ¿‰Â˜, ‰ËÏ·‰‹ ·Ó ı· Â›Ó·È Û˘ÓÂÚÁ·ÙÈ΋ ‹ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÙÈ΋, ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ Îϛ̷ Ô˘ ı· ηÏÏÈÂÚÁËı› ÛÙËÓ Ù¿ÍË, ηıÒ˜ Î·È ·fi ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È. ŸÙ·Ó fiϘ ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Ó ÛÙËÓ Â›Ù¢ÍË ÂÓfi˜ ÎÔÈÓÔ‡ ÛÙfi¯Ô˘ (.¯. ÙËÓ Ù·ÎÙÔÔ›ËÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÁˆÓÈÒÓ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È fiÌÔÚÊË Ë Ù¿ÍË ‹ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË Î¿ÔÈÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜), Ù· ·È‰È¿ Û˘ÛÙÚ·ÙÂ‡Ô˘Ó ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ÛÎÔfi, fiˆ˜ Î·È fiÛÔ ÌÔÚ› ÙÔ Î·ı¤Ó· (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 1995), Î·È ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÔÓÙ·È ÂÚÈıÒÚÈ· ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÒÓ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ «ÔÈÔ˜ ‚Á‹Î ÚÒÙÔ˜». √È Î·ÓfiÓ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Î·È ÔÈ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛfiÙÈÌË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Î·È ÙË ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ: ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ı· ·›ÚÓÔ˘Ó Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ ÏfiÁÔ ÁÈ· Ó· Ô˘Ó ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘˜, ı· Û˘ÌʈÓÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ı· ‰Ô˘Ï¤„Ô˘Ó ‹ Ô˘ ı· ·›ÍÔ˘Ó, Û‚fiÌÂÓ· ÙÔ ¤Ó· ÙÔ ¿ÏÏÔ, ı· ÌÔÈÚ¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ¤ÙÛÈ Ô˘ Ó· Û˘ÌʈÓÔ‡Ó fiÏÔÈ Î·È Ó· Â›Ó·È Â˘¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔÈ Î.Ï. ™Â ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Ï·›ÛÈÔ ¤¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È fiÙÈ Î·ı¤Ó·˜ ÛΤÊÙÂÙ·È Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ Î·È ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜, ÙȘ Ôԛ˜ fï˜ Û˘Ó¯Ҙ ÌÔÚ› Ó· ‚ÂÏÙÈÒÓÂÈ (Krechevsky, 2002).
6.5 ∏ ¢π∞™º∞§π™∏ ∆∏™ π™√∆πª∏™ ™Àªª∂∆√Ã∏™ ∫∞π ∆∏™ ¢∏ª√∫ƒ∞∆π∫∏™ §∂π∆√Àƒ°π∞™ ∆ø¡ √ª∞¢ø¡ ∞fi ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜, Ì ·ÊÔÚÌ‹ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó ·fi Ù˘¯fiÓ ÂÓÙ¿ÛÂȘ ‹ ‰È·ÊˆÓ›Â˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó fiÏÔÈ Ì·˙› Ì ÔÈÔ ÙÚfiÔ ı· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÔÈ ÔÌ¿‰Â˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È fiÏÔÈ Â˘¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔÈ.
83
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ŸÙ·Ó ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜, ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ÙÚfiÔ˘˜ Ó· ÙÔ˘˜ ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó Î·È ÁÚ·Ù¿ Î·È Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È Î·Ï‡ÙÂÚ·. ∆Ô ÚfiÏÔ ÙÔ˘ Áڷʤ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔÙ‡ˆÛË ÙˆÓ Î·ÓfiÓˆÓ Û ¯·ÚÙ› ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‹ οÔÈÔ ·È‰›, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ ·Ó¿ÁΘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Î·È Ì ÙÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi Â›Â‰Ô Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙËı› ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ (‚Ï. ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÛÙÔ ÎÂÊ. 8). √È Î·ÓfiÓ˜ Í·Ó·Û˘˙ËÙÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ·Ó·‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Ô˘ Ù˘¯·›ÓÂÈ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Î·È Ô˘ ‰ÂÓ Ù· ›¯·Ó ÚԂϤ„ÂÈ ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹.
∏ ÕÓÓ· ·Ó¤Ï·‚ ӷ ÁÚ¿„ÂÈ ÙÔÓ Î·ÓfiÓ·, fiˆ˜ ÙÔÓ Û˘ÌÊÒÓËÛ·Ó. ∆Ô Û‹Ì· Ù˘ ··ÁfiÚ¢Û˘ ÙÔ ‰·Ó›ÛÙËÎ·Ó ·fi Ù· Û‹Ì·Ù· Ù˘ ÙÚÔ¯·›·˜. √È ÁÓÒÛÂȘ Ù˘ ÕÓÓ·˜ ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ¤¯Ô˘Ó ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Ôχ. ÃÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÂÏ›· Î·È ÂÓˆÙÈÎfi! «∆Ô Â›‰· ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰·», ›Â. √ ¶¤ÙÚÔ˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ٷ ·È‰È¿ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜. «∞˘Ù¿ Ô˘ ‚Á·›ÓÔ˘Ó ·fi ÙÔ ÛÙfiÌ· Â›Ó·È ·˘Ù¿ Ô˘ ϤÌÂ. ¢ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ù· ϤÌ fiÏÔÈ Ì·˙› ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ·Îԇ̠ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜», ÂÍ‹ÁËÛ ÎÈ ·˘Ùfi˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘.
∆Ô Îϛ̷ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·ÌÔÈ‚·›·˜ ·Ô‰Ô¯‹˜ Ô˘ ηÏÏÈÂÚÁÂ›Ù·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Ì ÙË ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ÙÔ˘ ·Ó·ÏÔÁ›. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ Ì ÙÚfiÔ Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Î·È ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ·fi„ÂˆÓ Î·È ÙËÓ ÈÛfiÙÈÌË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Î·È Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ‰È¿ıÂÛË Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·Ô‰Ô¯‹ ÙˆÓ ¿ÏψÓ. ∏ ÁÏÒÛÛ· Ù˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ∆· ·È‰È¿: «∆È ÓÔÌ›˙ÂȘ;», «Œ¯ˆ ÌÈ· ȉ¤·», «∫·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÌÔ˘», «™Ô˘ ·Ú¤ÛÂÈ ·˘Ùfi;», «™˘ÌʈÓ›ÙÂ;», «£¤ÏÂȘ Ó· Û ‚ÔËı‹Ûˆ;», «¶ÔÈÔ˜ ÌÔÚ› Ó· Ì ‚ÔËı‹ÛÂÈ;». ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: «∂›·Ù fiÏÔÈ ÙË ÁÓÒÌË Û·˜; ∆È ı· οÓÂÙ ÁÈ· Ó· ›۷ÛÙ ۛÁÔ˘ÚÔÈ ÁÈ’ ·˘Ùfi;», «∂›Ó·È ÛˆÛÙfi Ó· ÌÈÏ¿Ó fiÏÔ ÔÈ ›‰ÈÔÈ;», «¶Ò˜ ÌÔÚ›Ù ӷ ͤÚÂÙ fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ Ì›ÏËÛÂ Ô Î·ı¤Ó·˜;», «¶Ú¤ÂÈ Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÂÙÂ. ¶Ò˜ ÌÔÚ›Ù ӷ ηٷϋÍÂÙ Û ̛· ·fiÊ·ÛË;», «¶ÔÈ·ÓÔ‡ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÌÔÚ›˜ Ó· ˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ÙÔ Î¿ÓÂȘ ·˘Ùfi;», «¶Ò˜ ı· ÙÔ ¯Ù›ÛÂÙ ÙÔ Û›ÙÈ; √ ηı¤Ó·˜ ı· ¯Ù›˙ÂÈ fiÔ˘ ı¤ÏÂÈ; ŒÙÛÈ Ï¤Ù ӷ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ì¿ÛÙÔÚ˜;», «ªÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ Ë ÂÚÁ·Û›· Û·˜. £¤ÏÂÙ ӷ ÌÔ˘ ›Ù Ҙ Û˘ÓÂÚÁ·ÛًηÙÂ; ¶Ò˜ ·ÔÊ·Û›Û·Ù ÙÈ ı· οÓÂÈ Ô Î·ı¤Ó·˜;», «¶Ô‡ ‰˘ÛÎÔÏÂ˘Ù‹Î·ÙÂ; ∆È Î¿Ó·Ù ÁÈ’ ·˘Ùfi;».
6.6 ¢π∞¢π∫∞™π∂™ ∞•π√§√°∏™∏™ ∆∏™ ¢√À§∂π∞™ ∆∏™ √ª∞¢∞™ °È· Ó· ·ÔÎÙ¿ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ Ë ÂÚÁ·Û›· Û ÔÌ¿‰Â˜, Â›Ó·È ÛÎfiÈÌÔ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Û ‰È·‰Èηۛ˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘. ∫·ÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ¿Óˆ ÛÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ô˘ ¤Î·Ó·Ó Î·È Ó· ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó ·Ó ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙÔ˘˜ ÈηÓÔÔÈ› (.¯. «ªÔÈ¿˙ÂÈ Ì ‡ÚÁÔ, fiˆ˜ ı· ‹ıÂÏ·Ó, Ë Î·Ù·Û΢‹ Ô˘ ¤ÊÙÈ·Í·Ó;», «∏ ÂÈÁÚ·Ê‹ Ô˘
84
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
6
ηٷÛ··Û·Ó Â›Ó·È ÛÙ· ÛˆÛÙ¿ ̤ÙÚ· ÁÈ· ÙÔ Î·Ù¿ÛÙËÌ¿ ÙÔ˘˜;», «¡ÔÌ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ù· ¿ÏÏ· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ηÓfiÓ˜ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Ô˘ ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó ÁÈ· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·›ÍÔ˘Ó Î·È ÂΛӷ ÙÔ ·È¯Ó›‰È;»), ·ÏÏ¿ Î·È ·Ó Ë ‰È·‰Èηۛ· ‹Ù·Ó ηٿ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘˜ Ë ÛˆÛÙ‹ (.¯. «∂›·Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘˜;», «µÔ‹ıËÛ·Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÙÔ ¤ÚÁÔ», «∂›¯·Ó ‰˘ÛÎÔϛ˜ fiÙ·Ó ˙ËÙÔ‡Û·Ó ‚Ô‹ıÂÈ· ·fi οÔÈÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘˜;», «∂›Ó·È fiÏÔÈ Â˘¯·ÚÈÛÙË̤ÓÔÈ ·fi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ Û˘ÓÂÚÁ¿ÛÙËηÓ;»). ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ·fi ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ· Û ‰È·‰Èηۛ˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘ Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ ÙÔ˘˜, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÂÓÂÚÁfi ÚfiÏÔ ÛÙË Ì¿ıËÛ‹ ÙÔ˘˜, ÙÔÓÒÓÂÙ·È Ë ·˘ÙÔÂÎÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ë ·˘ÙÔÓÔÌ›· ÙÔ˘˜.
H AÛË̛ӷ ÂÚÌËÓ‡ÂÈ ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ ·fi ÙÔÓ ›Ó·Î· ‰ÈÏ‹˜ ÂÈÛfi‰Ô˘ Ì ٷ ·Á·Ë̤ӷ ¯ÚÒÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ Î·È ÙȘ ϤÂÈ ÛÙËÓ ¶ËÓÂÏfiË Ô˘ ÙȘ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ.
O ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ Ì ÙÔ °È¿ÓÓË Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· Îfi„Ô˘Ó ÈÛÔÌÂÁ¤ıË ÙÔ‡‚Ï· ·fi ËÏfi.
85
6
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
™˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙÚÈÒÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ·ÓÂÌfiÌ˘ÏÔ˘.
™˘ÓÂÚÁ·Û›· ÔÌ¿‰·˜ ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÂÈÚ·ÙÈÎÔ‡ ηڷ‚ÈÔ‡ ·fi Ì·ÁÈ¿ÙÈÎÔ „ˆÌ›.
86
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
7
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 7 £ÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜: ‰È¢ڇÓÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ Ì¿ıËÛ˘ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË ™‡Ìʈӷ Ì ÙÔ ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ (¢∂¶¶™) ÁÈ· ÙÔ ¡ËÈ·ÁˆÁ›Ô, ÙfiÛÔ ÔÈ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ fiÛÔ Î·È Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ «‰›ÓÔ˘Ó ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÛÙËÓ ÔÏÈÛÙÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ù˘ ÁÓÒÛ˘ Î·È ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜, ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Î·È ÙˆÓ ‚ÈˆÌ¤ÓˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ Ì¿ıËÛ˘. √È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜ Û˘ÏÏÔÁÈΤ˜ Î·È Â˘ÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË, ÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·, ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜, ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi Î·È ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ» (¢∂¶¶™, 2003). ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡˜ Î·È ·Ó·Ù˘ÍÈ·ÎÔ‡˜ ÙÔÌ›˜ Á‡Úˆ ·fi ¤Ó· ı¤Ì· ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔÛÂÏ·ÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ÛÙ· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙË ÛÊ·ÈÚÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÁÓÒÛ˘, Ó· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ηÈ, ÙÔ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi, Ó· ·ÛÎËıÔ‡Ó ÛÙË Û ‚¿ıÔ˜ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Î·È ÙËÓ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘˜, Ó· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ‰ËÏ·‰‹ Û ڷÎÙÈΤ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ÙÚfiÔ ÂÚÁ·Û›·˜ (Evangelou et al., 2003Ø ∆ÛÂÏʤ˜ & ªÔ˘Ûٿη, 2004Ø Katz & Chard, 2004). ∂›Û˘, ‰Ô˘Ï‡ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Î·È Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜, «…‰›ÓÂÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ù¿ÍË ˆ˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. ∆Ô ‹ıÔ˜ Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È fiÙ·Ó ·Ó·Ì¤ÓÂÙ·È ·fi fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ó· Û˘ÓÂÈÛʤÚÔ˘Ó ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Û ·˘Ù‹Ó ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ·, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó ÙÔ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÙÔ Î·ı¤Ó·. … ∏ ·›ÛıËÛË Ù˘ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Â›Ó·È Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ó· ·Ó·Ù˘¯ı› fiÙ·Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ·Ú΋ ÂÌÂÈÚ›· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙÔ ı¤Ì·» (Katz & Chard, 2004, ÛÛ. 47 Î·È 159). ™ÙÔ ¢∂¶¶™ ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô (2003) ˆ˜ «ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ» ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÔÈ ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂȘ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÈϤÁÂÈ Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Û¯Â‰È¿ÛÂÈ ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘˜ Î·È ¤¯ÂÈ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰È¿ÚÎÂÈ· Î·È ÙÔ˘˜ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ı· ÂȉÈÒÍÂÈ Ó· ηٷÎÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿. √ fiÚÔ˜ «Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜» ·Ô‰›‰ÂÙ·È Û ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂȘ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿, Ù· ÔÔ›·, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó ÂÈÏÔÁ¤˜ Ô˘ ηıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘˜. ∏ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ ¤ÁÎÂÈÙ·È fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙÔ ‚·ıÌfi ·Ó¿‰˘Û˘ ÙˆÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎÒÓ ÂÈÏÔÁÒÓ (Stupiansky, 1997), ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ÛÙÔ ‚·ıÌfi ÂÌ‚¿ı˘ÓÛ˘ Ù˘ ÌÂϤÙ˘ ·fi Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ (Helm & Katz, 2002). ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ
87
7
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ ‰ËÏ·‰‹ Ë ¤ÌÊ·ÛË ‰›ÓÂÙ·È ÛÙȘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ Ô˘ ı¤ÙÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ÂÓÒ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô Û¯Â‰È·ÛÌfi˜ ·fi ÏÂ˘Ú¿˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÂÛÙÈ¿˙ÂÈ ÚˆÙ·Ú¯Èο ÛÙÔÓ ÂÓÙÔÈÛÌfi Î·È ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È Ë ¤ÌÊ·ÛË ‰›ÓÂÙ·È ÛÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ. ¶ÚÔۯ‰ȿ˙ÔÓÙ·˜ Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ (projects) √ ÚÔηٷÚÎÙÈÎfi˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜ Ô˘ Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô˜ ÁÈ· ¤Ó· ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔ Û¯¤‰ÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ÂÛÙ›·ÛË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÛÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÁÈ· Ì¿ıËÛË Ô˘ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ ·fi ÙË ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜. ¢ÂÓ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ۯ‰ȷÛÌfi Ô˘ ‰ÔÌÂ›Ù·È ¿Óˆ ÛÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÂı›, Ô ÔÔ›Ô˜ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·Ù¢ı˘ÓfiÌÂÓ˜ ‰È‰·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ ÚԉȷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙË ÏÂÙÔ̤ÚÂÈ¿ ÙÔ˘˜. ∞ÓÙ’ ·˘ÙÔ‡, Ô Û¯Â‰È·ÛÌfi˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ÂÊ¢ÚÂÙÈ΋ Úfi‚ÏÂ„Ë ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ Î·È ÙÔ˘ ÂȤ‰Ô˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó ·ÈÙÈÔÏÔÁË̤ӷ Ó· ·Ó·Ì¤ÓÔÓÙ·È ·fi ÌÈ· Ù¿ÍË ·È‰ÈÒÓ. √/Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ¤Ó·Ó ÈÛÙfi ·fi ȉ¤Â˜ Î·È ÏËÚÔÊÔڛ˜, Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÌÈ· ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜. ªÔÚ› Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ· ÂÚÁ·Û›· ‰›Ô˘, ÁÈ· ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂȘ Î·È ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ‹ ¿ÏÏÔ˘˜ Èı·ÓÔ‡˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜. √/Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ô˘ ı· ¤¯ÂÈ Î¿ÓÂÈ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›·, ı· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ¤¯ÂÈ ÔÏϤ˜ Èı·ÓfiÙËÙ˜ Ó· Â›Ó·È ‰ÂÎÙÈÎfi˜/‹ ÛÙȘ ÔÏϤ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÚÔ·„Ô˘Ó Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜.
Chard, 1999, Û. 2
øÛÙfiÛÔ ÔÈ ‰‡Ô ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓ¿ ‚·ÛÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù·, ηıÒ˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô: ✒ Ë Ì¿ıËÛË ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔÓ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÌfi Î·È ÛÙËÓ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë, ✒ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ë Û‡Ó‰ÂÛË Ì·ıËÛÈ·ÎÒÓ ÂȉÈÒÍÂˆÓ ÙÔ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™Ô˘‰ÒÓ ÛÙËÓ Î·Ù‡ı˘ÓÛË Ù˘ ÌÂϤÙ˘ ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙÔÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 2002), ✒ ·›ÚÔÓÙ·È ÔÈ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ Î·È Ë ÁÓÒÛË Û˘ÓÙ›ıÂÙ·È Û ¤Ó· fiÏÔ, ✒ ÔÈ ‰Ú¿ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È, Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ٷ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ù· ÔÔ›· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó ÙË ÁÓÒÛË Ì¤Û· ·fi ·ÙÔÌÈΤ˜ Î·È ÔÌ·‰ÈΤ˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ, Ó· ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÙË ¯·Ú¿ Ù˘ ÂÈÙ˘¯›·˜ Î·È Ó· ÓÈÒıÔ˘Ó ÙË ¯·Ú¿ Ù˘ Û˘Ì‚ÔÏ‹˜ Û ÌÈ· ÔÌ·‰È΋ ÚÔÛ¿ıÂÈ·, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙÔ ·˘ÙÔÛ˘Ó·›ÛıËÌ¿ ÙÔ˘˜ (ÃÚ˘Û·Ê›‰Ë˜, 2000), ✒ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ù· ̤ÏË ÌÈ·˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ·ÏÏËÏÔÂÍ·ÚÙÒÓÙ·È Î·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ·Í›· ÛÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfiÙËÙ·, ÚÔÛÂÁÁ›˙ÔÓÙ¿˜ ÙËÓ ˆ˜ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ (Katz & Chard, 2004). µ·ÛÈΤ˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó ÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂȉÈÒÍÂȘ ÔÈ ÂÂÍÂÚÁ·Û›Â˜ ıÂÌ¿ÙˆÓ, ›Ù ÚÔÙ›ÓÂÈ Î·È Û¯Â‰È¿˙ÂÈ Ù· ı¤Ì·Ù· Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ›Ù ÚÔ·ÙÔ˘Ó
88
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
7
·fi Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿, Â›Ó·È ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ó· ÚÔÛʤÚÔ˘Ó Â˘Î·Èڛ˜ ÛÙ· ·È‰È¿ ÁÈ·: ● ·Ó¿Ù˘ÍË ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ì¤Ûˆ Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ˘ ·ÙÔÌÈÎÒÓ, ÔÌ·‰ÈÎÒÓ (Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜) Î·È Û˘ÏÏÔÁÈÎÒÓ (Ì ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘) ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ●
ηÏÏȤÚÁÂÈ· Ù˘ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋˜ Î·È Ù˘ ·ÈÛıËÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ¢·ÈÛıËÛ›·˜,
●
ÚÔÒıËÛË Ù˘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ˘ Î·È ÙÔ˘ Û‚·ÛÌÔ‡ Ù˘ ÔÏÈÙÈÛÌÈ΋˜ ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›·˜ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜,
●
ÂÍÔÚÌ‹ÛÂȘ ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ¿ÌÂÛË ·Ú·Ù‹ÚËÛË, Û˘ÏÏÔÁ‹ Î·È ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ,
●
‰ÈÂÚ¢ӋÛÂȘ, Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ, ‰ÔÎÈ̤˜ Î·È Ù·ÍÈÓÔÌ‹ÛÂȘ, ÒÛÙ ӷ ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó ¤ÓÓÔȘ Î·È ‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÏÔÁÈÎÔÌ·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ÛΤ„˘,
●
ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ ÂÚÈÁڷʤ˜ Î·È Î·Ù·Áڷʤ˜ ÙˆÓ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÒÓ ÙÔ˘˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ Î·È Ó· ÂÍÂÏ›ÛÛÔ˘Ó ÚÔԉ¢ÙÈο ÙÔ ÁÚ·Ùfi,
●
‰È·Ù‡ˆÛË ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Âȉ¤¯ÔÓÙ·È ˆ˜ ·¿ÓÙËÛË ÌÈ· ˘fiıÂÛË, ÌÈ· Úfi‚ÏÂ„Ë ‹ ¤Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfi ÔÚÈÛÌfi,
●
‰ÔÎÈÌ‹, ·ϋı¢ÛË Î·È ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ ··ÓÙ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔÓÙ·È,
●
‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË Î·È ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ̤ۈ ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ, Ù˘ ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛ˘, Ù˘ ΛÓËÛ˘ Î·È Ù˘ ÌÔ˘ÛÈ΋˜,
●
·ÍÈÔÔ›ËÛË Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ Û ÌÈ· ηÙ‡ı˘ÓÛË Â›Ï˘Û˘ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ,
●
·Ó¿Ù˘ÍË ıÂÙÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ Û ı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ˘Á›·, ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·, ÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹ Î·È ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È Î˘Ú›ˆ˜,
●
·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘˜.
(Stupiansky, 1997Ø Helm & Katz, 2002Ø Farrington, 2002Ø ∫Ô˘ÏÔ‡ÚË, 2002Ø ∆ÛÂÏʤ˜ & ªÔ˘Ûٿη, 2004). ∏ ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ÂÚÁ·Û›· Ì ‚¿ÛË ‚Ȉ̷ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ∆Ô Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÌÔÓÙ¤ÏÔ ÂÚÁ·Û›·˜ ÛÙԯ‡ÂÈ Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ù· ·È‰È¿, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ÚԤϢÛË Î·È ÙË ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ˙ˆ‹˜, Ó· Á›ÓÔ˘Ó Èηӿ ÒÛÙ ӷ ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ·˘ÙfiÓÔÌ· ÛÙȘ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜. ∂›Û˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÙÔÔ›ËÛË Î·È ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ οı ·È‰ÈÔ‡ Î·È ÙÔ Ô‰ËÁ› ÛÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÂÌÂÈÚ›·˜ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ, fiˆ˜ ÙÔ ı¿ÚÚÔ˜, ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ, Ë ÂÚȤÚÁÂÈ·, Ù· ÔÔ›· ‚ÔËıÔ‡Ó ÙÔ ·È‰› Û ̛· ÂÈÙ˘¯‹ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË Ì ›ηÈÚ˜ ‚Ȉ̷ÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ. ™˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÈÔ ¿ÓÂÙ· Î·È ÔÈÎÂÈÔÔÈÂ›Ù·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙÚfiÔ˘˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ı· ÙÔ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ ÁÈ· ·˘ÙfiÓÔ̘ Î·È ÈÔ «ÛˆÛÙ¤˜» ·ÔÊ¿ÛÂȘ.
¶·ÓÙ·˙‹˜, 2002
89
7
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
7.1 O PO§O™ TH™ EK¶AI¢EYTIKOY ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÔÈ ‰‡Ô ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·È. ™ÙȘ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈṲ̂Ó˜ ÂÌÂÈڛ˜ Ì¿ıËÛ˘ (Lake, 1994) Î·È fiÔ˘ Ë ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Î·È Ô ‚·ÛÈÎfi˜ ۯ‰ȷÛÌfi˜ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi, ηٿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Î·È Î·ıÒ˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÎÔ‡ÂÈ ¿ÓÙ· Ì ÚÔÛÔ¯‹ ÙȘ ȉ¤Â˜ Î·È ÙȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÌÔÚ› Ó· ˘ÈÔıÂÙËıÔ‡Ó ÂÂÎÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ÚÔ·ÙÔ˘Ó ·fi Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ Î·È Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ Ô˘ ›¯·Ó ·Ú¯Èο ÚÔ‚ÏÂÊı›. ¶·ÚfiÙÈ ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÚÔ‚ÏÂÊı› ¤¯Ô˘Ó ۯ‰ȷÛÙ› ÁÈ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ‰È¿ÚÎÂÈ·, ÙÔ ¤ÓÙÔÓÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· οÔÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ı¤Ì· ÌÔÚ› Ó· ‰È¢ڇÓÂÈ ÙÔÓ ·Ú¯Èο ÚÔ‚ÏÂfiÌÂÓÔ ¯ÚfiÓÔ. ∫·È ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊ·. ∂ÓÒ Ù· ı¤Ì·Ù· ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ·Ó·‰‡ÔÓÙ·È ·fi Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿, Ù· ÔÔ›· Î·È Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Ù˘ ÔÚ›·˜ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜, ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ıˆڋÛÂÈ ÛÎfiÈÌÔ Ó· ÂÂÎÙ›ÓÂÈ ÙË ‰ÈÂÚ‡ÓËÛË Î·È Û ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ÚԤ΢„·Ó ·fi Ù· ·È‰È¿, ÂÂȉ‹ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ·‚›·ÛÙ· ÛÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Û¯¤‰ÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È Ù· ıˆÚ› ÛËÌ·ÓÙÈο ÁÈ· ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË. ™Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ Ë ¯ÚÔÓÈ΋ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· Ì ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∫·È ÛÙȘ ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ fï˜, ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ¤ÏÂÍÂ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÂÈ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÁÈ· fiÛÔ ¯ÚfiÓÔ ÂΛÓË Â›¯Â ÚԂϤ„ÂÈ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯ÂÈ ÙËÓ Â˘ÂÏÈÍ›· Ó· ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌfi˙ÂÈ ÙfiÛÔ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ fiÛÔ Î·È ÙË ¯ÚÔÓÈ΋ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ì ÙȘ ·Ó¿ÁΘ Î·È Ù· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∞˘Ù‹ Ë Â˘ÂÏÈÍ›· ·fi ÏÂ˘Ú¿˜ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ù· ÔÔ›· ‚ÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ·Ó·Ù˘ÛÛfiÌÂÓ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙ· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Î·È ÛÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜ (Helm & Katz, 2002). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË ÛÙȘ Û¯ÂÙÈΤ˜ ËÁ¤˜ ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÙÔ ¯ÒÚÔ Ô˘ ı· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ ÙȘ ÂÈÛΤ„ÂȘ Ô˘ ı· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙË Û ‚¿ıÔ˜ ÌÂϤÙË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, ÂÌϤÎÔÓÙ·˜ fiÛÔ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Á›ÓÂÙ·È Ù· ·È‰È¿ (Katz & Chard, 1989Ø Edwards et al., 1998 & 2000). ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË ÂȉÈÒÎÂÈ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙfiÛÔ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ fiÛÔ Î·È Ì ÂȉÈÎÔ‡˜, fiÙ·Ó ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ ··ÈÙ›, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÂÈÛΤÙÔÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘˜ ‹ ÙÔ˘˜ ˙ËÙÔ‡Ó Ó· ÂÈÛÎÂÊÙÔ‡Ó ÂΛÓÔÈ ÙËÓ Ù¿ÍË. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Î·È Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜. ∆· ·ÎÔ‡ÂÈ Ì ÚÔÛÔ¯‹, ÂȉÂÈÎÓ‡ÂÈ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó, Ù· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ Ó· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘ ÂÊÈÎÙÔ‡ ηٷÁÚ¿ÊÂÈ ÚÔÛÂÎÙÈο fiÛ· ϤÓÂ Î·È fiÛ· οÓÔ˘Ó Î·È ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË (‚Ï. ÎÂÊ. 2 Î·È ∫Ô˘ÏÔ‡ÚË, 2002). ªÈ· ÔχÙÈÌË Û˘ÓÂÈÛÊÔÚ¿ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Â›Ó·È fiÙÈ ÂÓ‰˘Ó·ÌÒÓÂÈ ÙËÓ Ù¿ÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ «…Ó· ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È, Ó· ·ÔÚÚÔÊÒÓÙ·È Î·È Ó· ÂÌϤÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂȘ ‚¿ıÔ˜ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ¤Ú¢ӷ Î·È ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ·ÍÈÔÛËÌ›ˆÙˆÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜» (Katz & Chard, 2004).
90
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
7
7.2 ∏ ¶OPEIA ANA¶TY•H™ TøN £EMATIKøN ¶PO™E°°I™EøN KAI TøN ™XE¢IøN EP°A™IA™ ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÙˆÓ Katz Î·È Chard (2004) Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ ¤¯Ô˘Ó ÌÈ· ·Ú¯È΋, Ì›· ÌÂÛ·›· Î·È Ì›· ηٷÏËÎÙÈ΋ Ê¿ÛË. ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Û ʿÛÂȘ ‚ÔËı¿ ÙÔ˘˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ù· ·È‰È¿ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ οı ʿÛ˘ Î·È Ó· ÙȘ ÚÔÁÚ·ÌÌ·Ù›˙Ô˘Ó. ∞ã Ê¿ÛË: ™¯Â‰È·ÛÌfi˜ Ù˘ ‰Ú¿Û˘. ∏ ÔÌ¿‰· ÌÔÈÚ¿˙ÂÙ·È ÂÌÂÈڛ˜ Î·È ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ı· ‰ÈÂÚ¢ÓËıÔ‡Ó. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ¤Ó·Ú͢ ÂÓfi˜ ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ Ì ٷ ·Ô‡ÙÛÈ· …•ÂΛÓËÛ· ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÂÚÁ·Û›·˜ Ì ̛· ·Ï‹ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ÛÙÔ Ò˜ ¤¯·Û· ÙÔ ·Ô‡ÙÛÈ ÌÔ˘. ∫·ıÒ˜ ‰ÈËÁÈfiÌÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ›¯· ‚Á¿ÏÂÈ ÙÔ ·Ô‡ÙÛÈ ÌÔ˘ Î·È ÙÔ ÎÚ·ÙÔ‡Û· ÛÙÔ ¯¤ÚÈ. ¶ÚÔÙÔ‡ ηϿ ηϿ ÙÂÏÂÈÒÛˆ, ·ÈÛı¿ÓıËη fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ‹ıÂÏ·Ó Ó· Ô˘Ó ÎÈ ·˘Ù¿ ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ÁÈ· ·Ô‡ÙÛÈ·, ¤ÙÛÈ Ù· ÚÒÙËÛ·: «Œ¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ Ó· ÂÈ ÌÈ· ·ÏËıÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›· ÁÈ· ·Ô‡ÙÛÈ·;». ¶ÂÚ›Ô˘ Ù· ÌÈÛ¿ ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Û‹ÎˆÛ·Ó ÙÔ ¯¤ÚÈ. ◊Ù·Ó ÔÏÏ¿. À¤ıÂÛ· fiÙÈ ı· ¤ÏÂÁ·Ó fiÏ· οÔÈ· ÈÛÙÔÚ›· ÁÈ· ¯·Ì¤ÓÔ ·Ô‡ÙÛÈ Î·È fiÙÈ ·˘Ùfi ı· ‹Ù·Ó Ôχ ‚·ÚÂÙfi ÁÈ· Ù· ˘fiÏÔÈ·. ∂›ÎÔÛÈ ÏÂÙ¿ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ Êfi‚ÔÈ ÌÔ˘ ›¯·Ó ÌÂÙ·Ùڷ› ÛÂ Û˘ÁΛÓËÛË Î·È ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi. ∆· ·È‰È¿ ¤ÏÂÁ·Ó ÙȘ ÈÔ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜, ÔÈΛϘ, ·ÛÙ›˜, Ï˘ËÙÂÚ¤˜ Î·È ÙÚÔÌ·ÎÙÈΤ˜ ÈÛÙÔڛ˜ ·Ô˘ÙÛÈÒÓ…
Chard, 1999, Û. 4
µã Ê¿ÛË: ŒÚ¢ӷ ‰›Ô˘. ™Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ì ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿ Ë ¤Ú¢ӷ ‰›Ô˘ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ··ÓÙ‹ÛÂˆÓ ÛÙ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎ·Ó Ì¤Ûˆ ΢ڛˆ˜ ÚˆÙÔÁÂÓÔ‡˜, ¿ÌÂÛ˘ ·Ú·Ù‹ÚËÛ˘ Î·È ÂÌÂÈÚ›·˜ Î·È ÛÙȘ ·Ó··Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∆· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ ˘Ôı¤Ì·Ù·. √ÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È Î·È Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ¤ÍÔ‰ÔÈ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ÂÈÛΤ„ÂȘ ÂȉÈÎÒÓ ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ù· ·È‰È¿ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙȘ Ӥ˜ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘˜ Ì ÔÏÏÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜. °ã Ê¿ÛË: ¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ˘ ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜. ∞Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ó¤Â˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‰ڷÈÒÛÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛ‹ ÙÔ˘˜, ·Ó·ÎÂÊ·Ï·ÈÒÓÔÓÙ·˜ Î·È ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÓÂÔ·ÔÎÙËı›Û˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÁÓÒÛÂȘ (‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ, ÂÎı¤ÛÂȘ Î.Ï.). ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ‹/Î·È ÙËÓ Â˘Ú‡ÙÂÚË ÎÔÈÓfiÙËÙ· Î·È ‰È·‰Èηۛ˜ ·ÍÈÔÏfiÁËÛ˘.
7.3 ∞•IO§O°H™H ∏ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ô˘ ÚÔÛȉȿ˙ÂÈ ÛÙË ıÂÌ·ÙÈ΋ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ¤¯ÂÈ ÂÚÈÁÚ·ÊÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È Â›Ó·È ‰È·ÌÔÚʈÙÈ΋, ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È ‰ËÏ·‰‹ Û ‰È·‰Ô¯ÈΤ˜ Ê¿ÛÂȘ (·Ú¯È΋, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ·, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË) Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·Ó·ÚÔÛ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ‰È·ÈÛÙˆıÔ‡Ó ‰˘ÛÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›Â˜, Û ÂÍ·ÙƠ̂΢ÛË Ù˘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ Ì ٷ ·È‰È¿ Ô˘ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ‰È·ÊfiÚˆÓ ÂȉÒÓ ‰˘ÛÎÔϛ˜, Û ÌÂÚÈ΋ ¯ÚÔÓÈ΋ ¤ÎÙ·ÛË ‹ Û ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Û˘ÚÚ›ÎÓˆÛË ÙˆÓ ·Ú¯Èο ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ·Ó¿ÏÔÁ· ¿ÓÙÔÙ Ì ÙÔ ‚·ıÌfi ‰È·Ù‹ÚËÛ˘ ÙÔ˘ ÂÓÂÚÁÔ‡ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (ª·ÙÛ·ÁÁÔ‡Ú·˜, 2000). ∫·ıÒ˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÍÈÔÏÔÁ› ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙËÓ ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË ÛÙËÓ ÚÔÛÂÎÙÈ΋ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, ÙË ÏÂÙÔÌÂÚ‹ ÂÚÈÁÚ·Ê‹, ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ, ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË Î·È ÙÔÓ ¤ÏÂÁ¯Ô ÙˆÓ
91
7
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
··ÓÙ‹ÛˆÓ. ∫·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Û fiϘ ÙȘ Ê¿ÛÂȘ ÙÈ Ï¤ÓÂ Î·È ÙÈ Î¿ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Û˘ÏϤÁÂÈ ·ÍÈfiÈÛÙÔ ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÙÔ˘ ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ Ù˘ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂˆÓ (Helm et al., 1998Ø Katz & Chard, 2004 Î·È ÎÂÊ. 3).
7.4 ∏ A•IO¶OIH™H °Nø™EøN KAI ¢E•IOTHTøN A¶O ¢IAºOPETIKE™ MA£H™IAKE™ ¶EPIOXE™ ∏ ÁÏÒÛÛ· ∏ ÁÏÒÛÛ· Â›Ó·È ÙÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô ̤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Î¿ı ۯ‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ıÂÌ·ÙÈÎfi ÙÔ˘ ÂÚȯfiÌÂÓÔ. ª¤Ûˆ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ù· ·È‰È¿ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙȘ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ˘Ô‚¿ÏÏÔ˘Ó ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·, ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó Î·È ·ÏÏËÏÂȉÚÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜, ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ÂÓÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ·Ôڛ˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Î¿ı ı¤Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÙÔ˘˜ ·Ú¤¯ÔÓÙ·È Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ, ÔÈ Ôԛ˜ ÂÌÏÔ˘Ù›˙Ô˘Ó ÙÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈfi ÙÔ˘˜ Î·È Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ‰È·Ù‡ˆÛ˘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÓÔËÌ¿ÙˆÓ. ™ÙÔ Â›Â‰Ô ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ù· ·È‰È¿ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ·ʋ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ¤ÓÙ˘Ô˘ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ı¤Ì· (‚È‚Ï›·, ÂÚÈÔ‰Èο, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ·Ê›Û˜, ¤ÁÁÚ·Ê·, ÂÈÛÙÔϤ˜ Î.Ï.), Ù· ÔÔ›· ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ Ê¿ÎÂÏÔ ·ÚÔ˘Û›·Û˘ Ô˘ ¤¯ÂÈ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, Î·È ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜, ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌË Î·Ù·ÎÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜, Ó· ·Ú·Á¿ÁÔ˘Ó ‰Èο ÙÔ˘˜ ΛÌÂÓ· Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, ‰Ô˘Ï‡ÔÓÙ·˜ ·ÙÔÌÈο ‹ ÔÌ·‰Èο. ∆· ·È‰È¿ ˘·ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó Î›ÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÓËÈ·ÁˆÁfi, Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ Áڷʤ·˜, ‹ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ Ì fiÔÈÔ ÙÚfiÔ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó (‚Ï. ÎÂÊ. 8).
EÈÛΤÊÙËÎ·Ó ÙÔÓ ÔÙ·Ìfi Œ‚ÚÔ, ›‰·Ó Ù· Ê˘Ï¿ÎÈ· Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·ÔÙ‡ˆÛ·Ó ÛÙȘ ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜ ÙÔ˘˜ fiÛ· ›‰·Ó Î·È ¤Ì·ı·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·Û˘.
92
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
7
∆· Ì·ıËÌ·ÙÈο ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ‰›ÓÔÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ¢ηÈڛ˜ ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ ÏÔÁÈÎÔÌ·ıËÌ·ÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ (fiˆ˜ ‰È·Ù‡ˆÛË ÂÚˆÙËÌ¿ÙˆÓ, ¤ÏÂÁ¯Ô˜ Î·È Â·Ï‹ı¢ÛË ÙˆÓ Èı·ÓÒÓ ··ÓÙ‹ÛˆÓ, ÂÈÏÔÁ‹ ηٿÏÏËÏˆÓ ÙÚfiˆÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·ÚÔ˘Û›·Û˘ ÙˆÓ ‰Â‰Ô̤ӈÓ, ÂÈÏÔÁ‹ ηٿÏÏËÏˆÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÁÈ· ÙË ‰ÈÂÎÂÚ·›ˆÛË ÂÓfi˜ ¤ÚÁÔ˘ Î.¿.), ηıÒ˜ Î·È Â˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Ù˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔًوÓ. ¢ÈÂÚ¢ÓÒÓÙ·˜ ˙ËÙ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ¿ÌÂÛÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¢ڇÙÂÚÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘˜, ÂÎÙÈÌÔ‡Ó ÔÛfiÙËÙ˜ ÛÙÂÚÂÒÓ Î·È ˘ÁÚÒÓ, ··ÚÈıÌÔ‡Ó Ù· ˘ÏÈο Ô˘ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙÔ‡Ó, ÚÔÛı¤ÙÔ˘Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ·Ó ÁÈ· ÙËÓ Î¿Ï˘„Ë ÙˆÓ ÂÍfi‰ˆÓ ÌÈ·˜ ›Û΄˘, ·Ê·ÈÚÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ÂϤÁÍÔ˘Ó Ù· Ú¤ÛÙ· Î.Ï. (‚Ï. ÎÂÊ. 9).
∑ˆÁÚ·Ê›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‹¯Ô˘˜ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜
∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·-¤ÎÊÚ·ÛË ¶ÚÔÛÂÁÁ›˙ÔÓÙ·˜ ·fi ÔÏϤ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ï¢ڤ˜ ¤Ó· ı¤Ì· ‰›ÓÔÓÙ·È Â˘Î·Èڛ˜ ÛÙ· ·È‰È¿: ✒ Ó· ۯ‰ȿÛÔ˘Ó Î·È Ó· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÔ˘Ó, Ó· ηٷÛ΢¿ÛÔ˘Ó, Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ¤ÚÁ· ηÏÏÈÙ¯ÓÒÓ (‚Ï. ÎÂÊ. 11.1), ✒ Ó· ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· Û¯ÂÙÈÎfi Ì ÙÔ ı¤Ì· ·Ú·Ì‡ıÈ, Ó· ˘Ô‰˘ıÔ‡Ó ÚfiÏÔ˘˜, Ó· ۯ‰ȿÛÔ˘Ó, Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó Î·È Ó· ·Ó‚¿ÛÔ˘Ó ¤Ó· ı·ÙÚÈÎfi ‰ÚÒÌÂÓÔ (‚Ï. ÎÂÊ. 11.2), ✒ Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó ¤ÓÙ¯ӷ, ÎÏ·ÛÈο ‹ ·Ú·‰ÔÛȷο ÌÔ˘ÛÈο ÎÔÌÌ¿ÙÈ·, Ó· Ì·ÁÓËÙÔʈӋÛÔ˘Ó ‹¯Ô˘˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ı¤Ì·, Ó· ·Ú·Á¿ÁÔ˘Ó ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‹¯Ô˘˜ Î.Ï. (‚Ï. ÎÂÊ. 11.3).
∏ Ù¯ÓÔÏÔÁ›· ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂˆÓ Î·È ÙˆÓ Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ‰›ÓÔÓÙ·È ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜. ªÂ ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Ù· ·È‰È¿ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÂÈÎfiÓ˜ Î·È ÏËÚÔÊÔڛ˜ Û ÚÔÂÈÏÂÁ̤Ó˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÛÙÔ ‰È·‰›ÎÙ˘Ô Î·È Ù˘ÒÓÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ Ù· ÂӉȷʤÚÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ÛηӿÚÔ˘Ó Î·È Ù˘ÒÓÔ˘Ó Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ Û ¤Ó· ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·ÓÙ›Ù˘· (‚Ï. Î·È ÎÂÊ. 12), ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÏ¿ÈÙ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ
93
7
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ı¤Ì· Ô˘ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È, ʈÙÔÙ˘Ô‡Ó Î·È ÊˆÙÔÁÚ·Ê›˙Ô˘Ó, ·ӤگÔÓÙ·È Û ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ì·ÁÓËÙÔʈӋÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Î·È ÙȘ Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó, Ì·ÁÓËÙÔʈÓÔ‡Ó Û˘ÓÂÓÙ‡ÍÂȘ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ‚›ÓÙÂÔ ÁÈ· Ó· ‰Ô˘Ó Ù·Èӛ˜ Û¯ÂÙÈΤ˜ Ì ÙÔ ı¤Ì· ‹ ÁÈ· Ó· Í·Ó·‰Ô‡Ó Ì·ÁÓËÙÔÛÎÔË̤Ó˜ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. ¢›ÓÔÓÙ·È Â›Û˘ ¢ηÈڛ˜ Ó· ÏËÚÔÊÔÚËıÔ‡Ó Ò˜ Ù· Ù¯ÓÔÏÔÁÈο ÂÈÙ‡ÁÌ·Ù· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔ ı¤Ì· Ô˘ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Î¿ı ÊÔÚ¿.
EÎÙ˘ÒÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ˙ˆÁÚ·ÊȤ˜ Ù˘
H E˘·ÁÁÂÏ›· ۯ‰›·Û ÙÔÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ Ù˘ Ù¿Í˘. AÍ›˙ÂÈ Ó· ·Ú·ÙËÚËıÔ‡Ó ÔÈ Û˘Ó‰¤ÛÂȘ Ì ÙȘ ÂÚÈÊÂÚÂȷΤ˜ Û˘Û΢¤˜ ̤ۈ ÙˆÓ Î·Ïˆ‰›ˆÓ.
94
2 M¤ÚÔ˜ Ô
Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜
ÎÂÊ¿Ï·È· 8-12
Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Û ¤ÎÙ·ÛË Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ Û¯Â‰È·ÛÌfi Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì fiϘ ÙȘ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ÚԂϤÔÓÙ·È ÛÙÔ ∂ÓÈ·›Ô ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ¶Ï·›ÛÈÔ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÁÈ· ÙÔ ¡ËÈ·ÁˆÁ›Ô: °ÏÒÛÛ·, ª·ıËÌ·ÙÈο, ªÂϤÙË ¶ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜, ¢ËÌÈÔ˘ÚÁ›·-ŒÎÊÚ·ÛË Î·È ¶ÏËÚÔÊÔÚÈ΋. Ÿˆ˜ ÙÔÓ›ÛÙËΠÛÙÔ ÚÒÙÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ·ÔÛÎÔ› ÛÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË Ù˘ ÔÏfiÏ¢Ú˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙˆÓ ‰˘Ó·ÙÔÙ‹ÙˆÓ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ¶·ÚfiÙÈ ÔÈ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ‚·ÛÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ó· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó, Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì¤Û· Û ¤Ó· ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ ÔÔ›Ô ÚÔˆı› ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘˜. µ·ÛÈΤ˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È Ë Â˘ÂÏÈÍ›· Î·È Ë ‰È·ıÂÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘ ‰È¿ÛÙ·ÛË, ηıÒ˜ Î·È Ô ·ÈÁÓÈ҉˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙˆÓ ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ. ∫·ıÒ˜ ‰ÂÓ Ù›ıÂÓÙ·È ‰ÂÛ̇ÛÂȘ ˆÚÔÏÔÁ›Ô˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È·¯ÂÈÚ›˙ÂÙ·È ÙÔ ‰È·ı¤ÛÈÌÔ ¯ÚfiÓÔ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ΢ڛˆ˜ ˘fi„Ë ÙȘ ·Ó¿ÁΘ, ÙÔ˘˜ ÚÔÛˆÈÎÔ‡˜ Ú˘ıÌÔ‡˜ Î·È ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË Ù˘ ÛΤ„˘ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÎÈÓ‹ÙÚˆÓ ÁÈ· Ì¿ıËÛË. ∫·Ù’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·, ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È Â‰Ò ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË «ÙËÓ ‡ÏË» Ô˘ ı· ¤Ú ӷ ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó fiϘ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘˜. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ Î·È ÛÙËÓ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÊÈÏÔ‰ÔÍÔ‡Ó Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙȘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡˜, ÔÈ Ôԛ˜ ı· ÂÈϤÍÔ˘Ó ÌÂÚÈΤ˜ Î·È ¿ÏϘ ı· ÙȘ ÙÚÔÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ‹ ı· ÙȘ ·ÓÙÈηٷÛÙ‹ÛÔ˘Ó Ì ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ı· ¤¯Ô˘Ó ۯ‰ȿÛÂÈ ÔÈ ›‰È˜ ÒÛÙ ӷ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ· ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘˜. ™ÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ‰›ÓÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚË ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ ÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Î·È Ù· Ì·ıËÌ·ÙÈο, ηıÒ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔԉ¢ÙÈ΋ ÚfiÛ‚·ÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔÓ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi Î·È ÙË ‰˘Ó·ÌÈ΋ ηٷÓfiËÛË Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ÂÚÌËÓ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Ô˘ Ù· ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ. ŒÌÊ·ÛË ‰›ÓÂÙ·È Â›Û˘ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û¯Â‰›ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂Ó˜ ‹ Ì ·Ó·‰˘fiÌÂÓ˜ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂȉÈÒÍÂȘ. ∆· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ıÂÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È Ì ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È, Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁÓˆÛÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜, ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙË ÛÊ·ÈÚÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÁÓÒÛ˘. ∏ ÂÌÏÔ΋ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û ۯ¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙÔ ÙÈ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· οÓÔ˘Ó, Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó ÙÈ Í¤ÚÔ˘Ó Ó· οÓÔ˘Ó Î·È ÙÈ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó. ∏ ÂÈηÛÙÈ΋ ¤ÎÊÚ·ÛË, Ë ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ Ù¤¯ÓË Î·È Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ Ï·ÈÛÈÒÓÔ˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ù˘¯¤˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜, ÂÈÙÚ¤ÔÓÙ·˜ ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ì¤Ûˆ Ù˘ ·ÂÈÎfiÓÈÛ˘ Î·È Ù˘ ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ηÏÏÈÂÚÁÔ‡Ó ÙËÓ Â˘·ÈÛıËÛ›· Î·È ÙËÓ Î·Ï·ÈÛıËÛ›· ÙÔ˘˜. √ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹˜ ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ Ì ÛÙfi¯Ô Ó· ‰ÒÛÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ Ù˘ Ó¤·˜ Ù¯ÓÔÏÔÁ›·˜ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ˙ˆ‹, ÂÓÒ Ë Î›ÓËÛË ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÚÔ·ÁˆÁ‹˜ Ù˘ ۈ̷ÙÈ΋˜ Î·È „˘¯È΋˜ ÙÔ˘˜ ˘Á›·˜. º˘ÛÈο, fiÛ· ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ÛÙ· ÎÂÊ¿Ï·È· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ÂÈÙ¢¯ıÔ‡Ó ˆ˜ ‰È¿ Ì·Á›·˜ Î·È ·fi ÙË ÌÈ· ̤ڷ ÛÙËÓ ¿ÏÏË. ∏ Âη›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ·Ô‰ÔÙÈ΋, ··ÈÙ› Û˘Ó¯‹ Î·È ·˘Í·ÓfiÌÂÓË ÚÔÛ¿ıÂÈ·. ∂›Ó·È ÏÔÈfiÓ Ê˘ÛÈÎfi ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ‰˘ÛÎÔϛ˜ Î·È ‰ÈÏ‹ÌÌ·Ù· ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ· Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙȘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ηٷÁڷʤ˜, fiˆ˜ ·˘Ù¤˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Û ÎÂÊ¿Ï·È· Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ·ÏÏ¿ Î·È Û ·˘Ù¿ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó, Ó· ÌËÓ ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó οÔȘ ÊÔÚ¤˜ Ó· ÚÔÛÂÏ·ÛÔ˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ‹ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ‰ÈÛÙ·ÁÌfi ‹ ÙËÓ ¿ÚÓËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó. ∂›Ó·È ›Û˘ Èı·Ófi ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ οÔÈ· ·È‰È¿ Ó· ÌË ‰¤¯ÔÓÙ·È Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Ì ¿ÏÏ· ‹ Ó· ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ÌÔÓÔˆÏÔ‡Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ù˘ ‰·ÛοϷ˜ ÙÔ˘˜. §ÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ¢¤ÏÈÎÙ· Î·È ÂÈÓÔÒÓÙ·˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ, ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÙÂÏÈο Ó· ·ÓÙ·ÔÎÚÈıÔ‡Ó ÛÙËÓ ÚfiÎÏËÛË Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Î·È Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÛÙËÓ ˘ÈÔı¤ÙËÛË ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È Ú·ÎÙÈÎÒÓ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË.
∆
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 8 ¶ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ Î·È ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô: ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ «ª¿ıËÛË Â›Ó·È ÙÔ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›˜ ÓÔËÙÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂȘ, Ó· ÚÔÛηϤÛÂȘ, Ó· ›ÛÂȘ, Ó· ۯ‰ȿÛÂȘ Ì·˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜…» (CRESAS, 1989)
™ÙÔÓ ·Ú·¿Óˆ ÔÚÈÛÌfi Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Â›Ó·È ÚÔÊ·Ó¤˜ fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Â›Ó·È Ë Î˘Ú›·Ú¯Ë ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ‹ Ù˘. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË ÁÏÒÛÛ· Â͈ÙÂÚÈ·ԢÌ ·˘Ù¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ̿ıÂÈ, ·ÏÏ¿ Î·È ÚˆÙ¿Ì ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ·. ™ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹ Ì ÙË ÁÏÒÛÛ· ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡ÌÂ, ÂÓËÌÂÚÒÓÔ˘ÌÂ Î·È ÂÓËÌÂÚˆÓfiÌ·ÛÙÂ, ‰ÈÂΉÈÎÔ‡ÌÂ, ·Ú·ÔÓÈfiÌ·ÛÙÂ, ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌ·ÛÙÂ, ·ÛÙÂÈ¢fiÌ·ÛÙÂ, ¢¯fiÌ·ÛÙÂ Î·È Â˘¯·ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ Ô˘Û›· Ú˘ıÌ›˙Ô˘Ì ÙȘ Û¯¤ÛÂȘ Ì·˜ Ì ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ™Â fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙË Û¯ÔÏÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙÔ Â›Â‰Ô Î·Ù¿ÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡, ·ÏÏ¿ ΢ڛˆ˜ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ۯÂÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜, ¤¯ÂÈ Û˘Ó‰Âı› Ì ÙË Ì·ıËÛȷ΋ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÈÙ˘¯›· ‹ ·ÔÙ˘¯›· (Pearson & Stephens, 1992Ø Émission de la télévision ARTE, 1994 Î.¿.). ∏ Û¯¤ÛË Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹ ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ‰È·‰ÚÔÌ‹˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ıˆÚÂ›Ù·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈο ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÁÈ· ÙË ıÂÙÈ΋ Û¯ÔÏÈ΋ ÂͤÏÈÍË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÙË Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË ¤ÓÙ·Í‹ ÙÔ˘˜ Û ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· ÁÚ·Ù‹˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÛËÌÂÚÈÓ‹ (‚Ï. Delhaxhe et al., 1989Ø Dumazedier & De Gisors, 1989Ø Clay, 1991 & 2001). ™‡Ìʈӷ Ì ¤ÎıÂÛË Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÂÌÂÈÚÔÁÓˆÌfiÓˆÓ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÁÈ· ÙȘ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜-ÎÏÂȉȿ Ô˘ ··ÈÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙȘ Û‡Á¯ÚÔÓ˜ ÎÔÈӈӛ˜ (ª¿ÚÙÈÔ˜ 2002), Ë Î·Ï‹ ÁÓÒÛË Ù˘ ÌËÙÚÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜, ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ fiÛÔ Î·È ÛÙË ÁÚ·Ù‹ ÂΉԯ‹ Ù˘, ·ÔÙÂÏ› ÚÔ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ¤ÓÙ·ÍË Î·È ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ Û ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÔÏÈÙÈÛÌÈÎÔ‡, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ˙ˆ‹˜. ∏ ‰fiÌËÛË ÌÈ·˜ ıÂÙÈ΋˜ Û¯¤Û˘ Ì ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi Î·È ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Â›Ó·È ÙÔ ÎÏÂȉ› ÁÈ· οı ̿ıËÛË Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ·˘Ù‹Ó (¶ÈÎÚÔ‰ËÌ‹ÙÚË, 2004). ∏ ηϋ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ¢ÓÔ› ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÙË ‰fiÌËÛË Û˘ÁÎÚÔÙË̤Ó˘ ÎÔÈÓˆÓÈ΋˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ (∫·ÏÏÈÊ·Ù›‰Ë˜, 1994). Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙ· ÂÈÛ·ÁˆÁÈο ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡ ∂ÓÈ·›Ô˘ ¶Ï·ÈÛ›Ô˘ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ ÁÈ· ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô (¢∂¶¶™, 2003), ÔÈ Û˘ÓÙ¿ÎÙ˜ ÙÔ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™Ô˘‰ÒÓ ÁÈ· ÙË °ÏÒÛÛ·, ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ‰ÔÌ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ô˘ Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ, Ó·
97
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÚÔˆı› Î·È Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÍÔÈΛˆÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì fiϘ ÙȘ ÂÎÊ¿ÓÛÂȘ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi Î·È ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ı· ·Ó·ÊÂÚıԇ̠۠‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ Î·È ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘1, Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ ‰ÔÌËÙÈ΋˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÁÓÒÛË Î·È Ë ÁÏÒÛÛ· ‰ÔÌÔ‡ÓÙ·È ÂÍÂÏÈÎÙÈο ̤۷ Û ¤Ó· ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ (‚Ï. Î·È ÂÈÛ·ÁˆÁ‹). £· Ú¤ÂÈ Ó· ÛËÌÂȈı› fiÙÈ, ·Ú¿ ÙÔ ‰È·¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ·fi ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™Ô˘‰ÒÓ, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ì ӷ ÙËÚ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ÁÈ· ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ Î·È ·Ó·ÁÓˆÛÙÚÈÒÓ, ÛÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ Ô ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ Î·È Ô ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ‰Â ‰È·¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È, ηıÒ˜ ̤ۈ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÔÈ ÚÒÙ˜ ÙÔ˘˜ ·ʤ˜ Ì ٷ ÁÚ·Ù¿ ΛÌÂÓ· ÂÓÙfi˜ Î·È ÂÎÙfi˜ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ Ï·ÈÛ›Ô˘: ÔÈ ÁÔÓ›˜ Î·È ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÙÔ‡˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ‚È‚Ï›· Î·È ¿ÏÏ· ΛÌÂÓ·, Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ ·Ú¤ÛÎÔÓÙ·È Ó· ·Ó·‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·È –·ÚÈÛÙ¿ÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó– ·Á·Ë̤ӷ ÙÔ˘˜ ·Ú·Ì‡ıÈ· Ô˘ ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ ÙÔ˘˜ Ù· ¤¯Ô˘Ó ‰È·‚¿ÛÂÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜, ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ·˘Ù¿ Ô˘ ÙÔ˘˜ ˘·ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ Áڷʤ·, Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È Î·È ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ÙÈ ı· ˙ˆÁÚ·Ê›ÛÔ˘Ó Î·È ÙÈ ı· ÁÚ¿„Ô˘Ó ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›· (Plane & Garcia-Debanc, 2004). ∂›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ Ì ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ Ì˘Ô‡ÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ Î·È ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. ∂›Û˘ ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ·Ú¿ÏÏËÏ· Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÁÚ·Ê‹˜. ¶ÚÔÊÔÚÈ΋ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ·È¯Ó›‰È: ÌÈ· Ê˘ÛÈ΋ Û¯¤ÛË ∆· ·È‰È¿ ·›˙ÔÓÙ·˜ ÌÈÏÔ‡Ó ÌÂÁ·Ïfiʈӷ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ Î·È Û˘ÓÔÌÈÏÔ‡Ó Ì ÙÔ˘˜ Û˘Ì·›ÎÙ˜ ÙÔ˘˜. ∏ ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔÓÙ·È Ê›ÏÔÈ, Ó· ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó Î·È Ó· ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎÔ‡˜ ÎfiÛÌÔ˘˜. ªÂ ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÙ·È, Á›ÓÂÙ·È Û‡ÓıÂÙÔ, ·ÔÎÙ¿ ÔÈÎÈÏ›· Î·È ¤ÎÙ·ÛË. ∞ÏÏfiÁψÛÛ· ·È‰È¿ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ÙÔ˘˜ ÂÂȉ‹ ÂӉȷʤÚÔÓÙ·È Ó· ·›ÍÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘. ∫·ıÒ˜ ·›˙Ô˘Ó Î·È Û˘ÓÔÌÈÏÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ù· ·È‰È¿ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÙȘ ÁψÛÛÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÈηÓfiÙËÙ˜.
Hoorn et al., 1999, Û. 81
8.1 ¶ƒ√º√ƒπ∫∏ ∂¶π∫√π¡ø¡π∞: √ªπ§π∞ ∫∞π ∞∫ƒ√∞™∏ ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·È‰È¿, fiÙ·Ó ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ ÌÂ Ê˘ÛÈÎfi ÙÚfiÔ, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Ì ÙÔ
1. ∏ ÂÚÁ·Û›· ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ô‰ËÁÔ‡ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È: ·) Û ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, Ô˘ ·ÏÏÈÒ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÙȘ ÔÓÔÌ¿ÛÔ˘Ì «‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔ‹˜ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜», ÔÈ Ôԛ˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Î·Ù¿ Ì·ıËÛȷ΋ ÂÚÈÔ¯‹, Û˘¯Ó¿ fï˜ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· (.¯. Û˘˙ËÙÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ô˘ ‰È¿‚·Û·Ó ··ÚÈıÌÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜, ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û ¯ˆÚÔ¯ÚÔÓÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ [ÚÒÙ·, ‡ÛÙÂÚ· Î.Ï.] ‹ Î·È ÛÂ Ê˘ÛÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ [‹Ù·Ó ηÏÔη›ÚÈ, ¤Î·Ó ÔÏÏ‹ ˙¤ÛÙË, ›¯Â Ôχ ‹ÏÈÔ Î·È ÙÔ ÓÂÚfi ‹Ù·Ó Ôχ Ï›ÁÔ ÛÙÔ ÔÙ¿ÌÈ], ‚) Û ‰È·ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂӉȷÊÂÚfiÓÙˆÓ (ÁˆÓȤ˜) Ù˘ Ù¿Í˘, Î·È Û ıÂÌ·ÙÈΤ˜ ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂȘ Î·È Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜, fiÔ˘ Ë ÁÓÒÛË ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È ˆ˜ «fiÏÔÓ» Î·È ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ô ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘. ∏ ÁÏÒÛÛ·, ˆ˜ ‚·ÛÈ΋ ·Ú¿ÌÂÙÚÔ˜ οı ̷ıËÛȷ΋˜ ‰È·‰Èηۛ·˜, ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È Û οı ÂÚ›ÙˆÛË ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ÚÔÊÔÚÈ΋ fiÛÔ Î·È ÛÙË ÁÚ·Ù‹ ÂΉԯ‹ Ù˘.
98
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÙÔ˘˜, Î·È Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÂÈÎÔÈÓˆÓÔ‡Ó ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈο, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË ÁÏÒÛÛ· ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙÔÓ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÙÔ˘˜ ÂÚ›Á˘ÚÔ. ∆Ô Û¯ÔÏÂ›Ô Î·ÏÂ›Ù·È Ó· Ù· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ ÒÛÙ ӷ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ì ٷ ˙ËÙÔ‡ÌÂÓ· ÛÙȘ ÂÁÁÚ¿ÌÌ·Ù˜ ÎÔÈӈӛ˜, ‰ËÏ·‰‹ Ó· ηٷÛÙÔ‡Ó Èηӿ: ✒ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ‰È·‰Ô¯Èο ÙÔ ÏfiÁÔ Î·È ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÔÌÈÏËÙ‹ Î·È ·ÎÚÔ·Ù‹, ✒ Ó· ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·È ÚÔÛˆÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÂÈڛ˜, ÂȉÈÒÎÔÓÙ·˜ Ó· ÙËÚÔ‡Ó ÙË ‰È·‰Ô¯È΋ ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ✒ Ó· ·ÊËÁÔ‡ÓÙ·È ·Ú·Ì‡ıÈ· Î·È ÈÛÙÔڛ˜, ✒ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È ÁÂÁÔÓfiÙ·, ✒ Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ÂÍËÁ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ·ÈÙÈÔÏÔÁÔ‡Ó ÙȘ ·fi„ÂȘ Î·È ÙȘ Ú¿ÍÂȘ ÙÔ˘˜, ✒ Ó· ÂȯÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÔ‡Ó Î·È Ó· ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÔÓÙ·È ÁÈ· Ó· ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÁÈ· ÙȘ ÂÈÏÔÁ¤˜ Î·È ÙȘ ·ÔÊ¿ÛÂȘ ÙÔ˘˜.
∏ ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ· Ù˘ ÚfiÙ˘Ë˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ª·›ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Â›Ó·È ¿ÓÂÙÔÈ ¯Ú‹ÛÙ˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô˘ ÌÈÏ¿ÂÈ ÙÔ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Îfi ÙÔ˘˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ. ªÂ ·˘Ù‹ ÙË ÁÏÒÛÛ· οı ·È‰› ÂÈÎÔÈÓˆÓ› ı·˘Ì¿ÛÈ· Û fiÏ· Ù· ›‰· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È Ì fiϘ ÙȘ ÂÚÈÏÔΤ˜ ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ͤÚÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙË ÁÏÒÛÛ· ÁÈ· Ó· ÏËÚÔÊÔÚ› Î·È ÁÈ· Ó· ˙ËÙ¿ÂÈ ÏËÚÔÊÔڛ˜, ͤÚÂÈ Ò˜ Ì ÙÔ ÏfiÁÔ Ó· ÌÂÙ·‰›‰ÂÈ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·, Ò˜ Ó· ÂËÚ¿˙ÂÈ Î·È Ó· ·ÏÏ¿˙ÂÈ ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ Û˘ÓÔÌÈÏËÙÒÓ, Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ Î·È ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘, Ó· ˘Ôı¤ÙÂÈ, Ó· ʤÚÓÂÈ ·ÓÙ›ÚÚËÛË, Ó· ·ÌÊÈÛ‚ËÙ›, Ó· ‡¯ÂÙ·È, Ó· ·Ú·Î·Ï›, Ó· Û·ÁËÓ‡ÂÈ, Ó· ·ÛÙÂȇÂÙ·È…, Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Ù¤ÏÔ˜. …………………………………………………………………………………………….……………………… ÕÚ· ‰È‰¿ÛÎÂÈ ¤Ó· Ï¿ıÔ˜ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Ô˘ Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÌÈÏ¿Ó «ÛˆÛÙ¿», ·ÓÙ› Ó· ÙÔ˘˜ Ì·ı·›ÓÂÈ ÙËÓ ÚfiÙ˘Ë ÁÏÒÛÛ·, ÂÍËÁÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ fiÙÈ Â›Ó·È ÁÏÒÛÛ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ Ù˘ ÔÈÎÂÈfiÙËÙ·˜ Î·È Î·Ù¿ÏÏËÏË ÁÈ· ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓȷΤ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ. ∏ ÁψÛÛÈ΋ ‰È‰·Ûηϛ· ı· ¤Ú ӷ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÁψÛÛÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ‹‰Ë ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Ù· ·È‰È¿, Ó· ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ ·fi ·˘Ù¤˜ Û· ‚¿ÛË, Ó· ηÏÏÈÂÚÁ› ·˘Ù¤˜ ÙȘ ηٷÎÙË̤Ó˜ ÁψÛÛÈΤ˜ Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓȷΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ Î·È Ó· ÙȘ ‰È¢ڇÓÂÈ Ì Ӥ˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓȷΤ˜ ·Ó¿ÁΘ Ô˘ ··ÈÙÔ‡Ó Î·ÈÓÔ‡ÚȘ ÁψÛÛÈΤ˜ ÁÓÒÛÂȘ Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓȷΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜. ∂ÈÎÂÓÙڈ̤ÓÔ ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÛÙË Ì›· «ÛˆÛÙ‹» ÂΉԯ‹ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ·ÁÓÔ› ÙȘ ÎÂÎÙË̤Ó˜ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÛÙË ÌËÙÚÈ΋ ÁÏÒÛÛ· Î·È fi¯È ÌfiÓÔ ‰ÂÓ ÙȘ ·ÍÈÔÔÈ›, ·ÏÏ¿ ÙȘ ÛÙÈÁÌ·Ù›˙ÂÈ, Û˘ÓÂÒ˜ ‰ÂÓ Ô‰ËÁ› Ù· ·È‰È¿ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó fiÙÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ·fi ·˘Ù¤˜ Ô˘ ‹‰Ë ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÂÈÎÔÈÓˆÓȷΤ˜ ·Ó¿ÁΘ, ÔÈ Ôԛ˜ ··ÈÙÔ‡Ó Ó¤Â˜ ÁÓÒÛÂȘ, ÂÊfiÛÔÓ Ë ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÚfiÙ˘Ë˜ ÔÈÎÈÏ›·˜ ·Ú¿ÁÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÓÔ‹Ì·Ù· ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘ ηıËÌÂÚÈÓ‹˜ ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ·˜. ŒÙÛÈ ‰ÂÓ Î·ÏÏÈÂÚÁ› ηÈÓÔ‡ÚÁȘ ÁψÛÛÈΤ˜ ÈηÓfiÙËÙ˜, ‰ËÏ·‰‹ ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ Ó· Ì¿ıÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙËÓ ÚfiÙ˘Ë ÁÏÒÛÛ·. ∫È ·ÎfiÌ· ‰ÂÓ Î·Ù·Ê¤ÚÓÂÈ Ó· ÌÂÙ·‰ÒÛÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌË Ë ÁÓÒÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÚfiÙ˘Ë˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· οÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔÓ ÎfiÔ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· Ó· ÙË Ì¿ıÔ˘Ó.
ºÚ·ÁÎÔ˘‰¿ÎË, 2003·, ÛÛ. 20, 21 Î·È 26
99
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∂›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ›Û˘, ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ· ÌÈ·˜ ÔÚ›·˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi, Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÌÈÏ¿Ì Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜: ‰Â ÌÈÏ¿Ì Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ ÛÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Ì·˜, ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ì·˜, ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ Ì·˜ Î·È ÛÙÔ ÁÈ·ÙÚfi, ‰Â ÌÈÏ¿Ì ÛÙÔ ÌÂÛËÌÂÚÈ·Ófi ÙÚ·¤˙È Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô˘ ÌÈÏ¿Ì ÛÙÔ ÙËϤʈÓÔ Î.Ï. Œ¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› fiÙÈ Ë ÂÍÔÈΛˆÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ÈÔ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂Ó˜ ÌÔÚʤ˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Ô˘ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ·fi ÙÔ ¿ÌÂÛÔ ‚›ˆÌ·, ‰È¢ÎÔχÓÂÈ ÙË Ì‡ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ (Plane & Garcia-Debanc, 2004). ™ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÛÙ· Û¯ÔÏÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ¯ˆÚÒÓ, Ë ·ÓÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ Ì·ıËÙÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÁÏÒÛÛ·, ÙË ıÚËÛΛ· Î·È ÙËÓ ÂıÓfiÙËÙ· ·ÔÙÂÏ› ϤÔÓ ¤Ó· ·‰È·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙÔ ‰Â‰Ô̤ÓÔ. ∏ ·ÚÔ˘Û›· «¿Ïψӻ Û ‰È¿ÊÔÚ˜ ÂΉԯ¤˜ Ù˘ ÂÙÂÚfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ï¤ÔÓ Ë ÂÍ·›ÚÂÛË Ì¤Û· ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ, ·ÏÏ¿ Ù›ÓÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Ô Î·ÓfiÓ·˜ (∞ÛÎÔ‡ÓË & ∞Ó‰ÚÔ‡ÛÔ˘, 2001, Û. 14). ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ Ù˘ Û˘ÁÎÚfiÙËÛ˘ Ù˘ ÚfiÙ˘Ë˜ ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ·›ÚÓÂÈ Ó¤Â˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ. °È· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Ó· ÚÔˆı‹ÛÂÈ ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË Ù˘ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ ÚfiÙ˘Ë˜ ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜, Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ô˘ Û¤‚ÂÙ·È Î·È ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙȘ ÌËÙÚÈΤ˜ ÁÏÒÛÛ˜ (›Ù ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ͤÓ˜ ÁÏÒÛÛ˜, ›Ù ÁÈ· ÔÈÎÈϛ˜ Ù˘ ÂıÓÈ΋˜ ÁÏÒÛÛ·˜), Ù· ÔÏÈÙÈÛÌÈο ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο Î·È ÙȘ ÂıÓÈΤ˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ‰ÂÓ ··ÁÔÚ‡ÂÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· οÓÔ˘Ó ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙË ÌËÙÚÈ΋ ÙÔ˘˜ ÁÏÒÛÛ· ‹ ÛÙÔ ÙÔÈÎfi ÁψÛÛÈÎfi ÙÔ˘˜ ȉ›ˆÌ·, ·ÏÏ¿ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· Ô˘Ó ÛÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜ .¯. ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ·Á·Ë̤ÓÔ˘ ÙÔ˘˜ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡, Ó· ÙÚ·ÁÔ˘‰‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ·Á·Ë̤ÓÔ ÙÔ˘˜ ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ·È¯Ó›‰È· ‹ Ó· ηÙÔÓÔÌ¿ÛÔ˘Ó Û˘Ó‹ıÂȘ Î·È ÁÈÔÚÙ¤˜. «ªfiÓÔ Û‚fiÌÂÓÔÈ ÙË ÁÏÒÛÛ·, ÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· Î·È ÙË ÁÓÒÛË Î·ıÂÓfi˜ Ô˘ Ì·ı·›ÓÂÈ, ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ì ӷ ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹ÛÔ˘Ì ÂÁÁÚ¿ÌÌ·Ù˜ Î·È Û¯ÔÏÈο ÂÎ·È‰Â˘Ì¤Ó˜ ÎÔÈӈӛ˜, fiÔ˘ Ë ‰È¿ ‚›Ô˘ Ì¿ıËÛË ı· ·ÔÙÂÏ› ÙÔÓ Î·ÓfiÓ·» (UNESCO, 2002). ∏ ·Ô‰Ô¯‹ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ √ ÌÈÎÚfi˜ ƒÈÙ‚¿Ó, ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÂÓۈ̷وı› ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, Ó· Ì¿ıÂÈ Î·Ï¿ ÂÏÏËÓÈο, Ó· Û˘Óı¤ÛÂÈ ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ ÙÔ˘ Ì ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÂÏÏËÓÈ΋˜ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜, ÂÈϤÁÔÓÙ·˜ ÂΛӷ Ô˘ ı· ÙÔÓ Î¿ÓÔ˘Ó ÈÛfiÙÈÌÔ Î·È ·Ô‰ÂÎÙfi ̤ÏÔ˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Ù˘ Ù¿Í˘, ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË Ó· Á›ÓÔ˘Ó ·Ô‰ÂÎÙ¿ ‚·ÛÈο ÛÙÔȯ›· Ù˘ ȉȷ›ÙÂÚ˘ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Î·È Ë ÂıÓÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘. ªÂÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔÓ, ÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÙÔ‡ ·ÚÓÂ›Ù·È ÙÔ ‰Èη›ˆÌ· Ó· ‰ÔÌ‹ÛÂÈ ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ù˘ ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Ù·‡ÙÈÛ˘ Ì ·Ú¿ÏÏËÏË ÙË ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË, Â›Ó·È Û· Ó· ÙÔ˘ ϤÂÈ fiÙÈ ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ ·Ô‰ÂÎÙfi ̤ÏÔ˜ Ù˘ Ù¿Í˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ‹, ›Ûˆ˜ ¯ÂÈÚfiÙÂÚ·, Ó· ·ÔÎÚ‡ÙÂÈ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘.
¢Ú·ÁÒÓ·, 2003, Û. 32
ÀÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÙË ÏÂÎÙÈ΋ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ηıËÌÂÚÈÓÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙˆÓ ÁψÛÛÈÎÒÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÈηÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ·Ú·¿Óˆ, ηıÒ˜ Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Â‰Ò ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË ÂÓfi˜ Û˘Ó¯ԇ˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘ Î·È ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂˆÓ ÙfiÛÔ ÌÂٷ͇
100
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ fiÛÔ Î·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Î·È Ù· ·È‰È¿ (‚Ï. ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Û fiÏ· Ù· ÎÂÊ¿Ï·È· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘). ™ËÌ·ÓÙÈÎfi Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ Â›Ó·È Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÁÈ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ÚÔÛÂÏÎ‡Ô˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È Ô˘ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ¿ÌÂÛÔ ·ÚfiÓ, ÒÛÙ ӷ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔÓÙ·È Â˘Î·Èڛ˜ Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂȘ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÛÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÔÈ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰ÔÌ‹ Î·È Û˘ÓÔ¯‹ Î·È Ó· ÔÏÔÎÏËÚÒÓÔÓÙ·È (∆˙Ô˘ÚÈ¿‰Ô˘, 1995). √˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÁψÛÛÈ΋˜ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÚfiψÓ, ÁÈ·Ù› ‰›ÓÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó ÙȘ ÌÔÚʤ˜ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ Ô ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∫·È ‚¤‚·È· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ Û¯¤Û˘ Ô˘ ¢ÓÔ› ÙËÓ ÂÓÂÚÁfi Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÔÏfiÎÏËÚÔ˘ ÙÔ˘ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, Ë ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÂÓÈÛ¯‡ÂÙ·È Ì¤Ûˆ Ù˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ¿ÏϘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ (‚Ï. .¯. Î·È ÎÂÊ. 9). ™Â ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤Ó˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ (™Ê˘ÚfiÂÚ·, 2004), ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó Û οı ·È‰› ¢ηÈڛ˜ Ó· ·›ÚÓÂÈ ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ ÏfiÁÔ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· οı Ë̤ڷ˜ Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙȘ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó Î·È ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘, fiˆ˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ¯ÚfiÓÔ, ÚÔÙÚÔ¤˜, ηٿÏÏËϘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›Â˜ Î.Ï. Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› Û ̷ÎÚÔ¯ÚfiÓȘ ¤Ú¢Ó˜, Ë ÂÓÂÚÁfi˜ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ÌÂÙ¤ÂÈÙ· Û¯ÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË Î·È ÙË Û¯ÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÈÙ˘¯›· (Crahay, 1984). ∆È Â›Ó·È Ë ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓË ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ∏ ‰È·ÊÔÚÔÔÈË̤ÓË ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Â›Ó·È ÌÈ· ·È‰·ÁˆÁÈ΋ Ô˘ Â›Ó·È ÂÈÎÂÓÙڈ̤ÓË ÛÙȘ ›‰È˜ ÙȘ ‰È·‰Èηۛ˜ Ì¿ıËÛ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ù· ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ¿ÙÔÌ·, Î·È fi¯È ÛÙ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ Ì¿ıËÛ˘. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ Â›Ó·È Ë ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ¢¤ÏÈÎÙÔ˘ Ï·ÈÛ›Ô˘ Ô˘ Ó· ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙÔÓ Î·ı¤Ó· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ‰È·‰ÚÔ̤˜, ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘˜ Î·È ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ηٿÎÙËÛ˘ ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ·fiÎÙËÛ˘ ‰ÂÍÈÔًوÓ, ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ȉȷ›ÙÂÚË ‘ÓÔËÌÔÛ‡ÓË’. ∂›Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ˘Ì¤Ó˘ ·È‰·ÁˆÁÈ΋˜ Ô˘ ÛÙԯ‡ÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ·ÔÙ˘¯›·˜ Î·È ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙÔ Ì‡ıÔ Ù˘ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Î·È ÛÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ fiÏÔÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ù· ›‰È· Ú¿ÁÌ·Ù· Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ…
™Ê˘ÚfiÂÚ·, 2004, ÛÛ. 23 Î·È 24
¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ™ÙËÓ ·Ú¯‹ Û˘Ó‹ıˆ˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜, Ô˘ Ù· ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚ˜ ·Ú·ÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙÔ ™·‚‚·ÙÔ·ÚÈ·ÎÔ, ¿ÏÏÔÙ Ì ÔÏfiÎÏËÚË ÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ¿ÏÏÔÙ Ì ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ì ÔÈΛϘ ·ÊÔṲ́˜ ÚÔηÏ› Ù· ·È‰È¿ Ó· ¿ÚÔ˘Ó ÙÔ ÏfiÁÔ. ∆· ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ‰ÈËÁËıÔ‡Ó ÂÌÂÈڛ˜ Ù˘ Ë̤ڷ˜ ‹ ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ Ô˘ ¤Ú·Û·Ó, Ó· ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘Ó ÁÈ· οÙÈ Ô˘ ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó Ì ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘˜, Ó· ·ÊËÁËıÔ‡Ó ¤Ó· ·Á·Ë̤ÓÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ô˘ ÙÔ˘˜ › ‹ ÙÔ˘˜ ‰È¿‚·Û οÔÈÔ˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ ‹ Ó· ı˘ÌËıÔ‡Ó fiÏÔÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ ÂÓfi˜ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·‚¿ÛÂÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȤ˜ ÙÔ˘˜. °È· Ó· ÚÔÛÂÏ·ÛÂÈ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ ·È‰ÈÒÓ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÈËÁËı› ‰ÈΤ˜ Ù˘ ÂÌÂÈڛ˜ Ô˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· Ù· ·ÊÔÚÔ‡Ó, ÙÔÓ›˙ÔÓÙ·˜ ÙË ‰È·‰Ô¯È΋ ÛÂÈÚ¿
101
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Î·È ÊÚÔÓÙ›˙ÔÓÙ·˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ϤÍÂȘ fiˆ˜ ÚÒÙ·, ÌÂÙ¿, ‡ÛÙÂÚ·, ÌÂÙ¿ ·fi ·˘Ùfi Î.Ï. √È ÚˆÈÓ¤˜ ·˘Ù¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Û˘¯Ó¿ Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È Ì ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi ΛÌÂÓÔ Û˘¯Ó¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙȘ ÏÂÎÙÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ Ù· Ó· ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜, Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó ÙȘ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, Ó· ÙȘ Û˘Û¯ÂÙ›˙Ô˘Ó Ì ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÂÈڛ˜ (‚Ï¤Â Î·È ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘). ∞ÊËÁ‹ÛÂȘ Ì ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ♦ ∂ÈϤÍÙ ÌÈ· ·Ï‹ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ Û·˜ ·Ú¤ÛÂÈ Î·È ÙË ÁÓˆÚ›˙ÂÙ ηϿ fiˆ˜ ÈÛÙÔڛ˜ Ù˘ ·È‰È΋˜ Û·˜ ËÏÈΛ·˜ ‹ ¿ÏÏˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ ÂÓËÏ›ÎˆÓ ‹ ·È‰ÈÒÓ. ∫·Ï¤˜ ÊÚ¿ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÙ ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ‰È‹ÁËÛË Â›Ó·È: «ªÈ· ÊÔÚ¿ ÏÔÈfiÓ... Ô/Ë...», «ŸÙ·Ó ‹ÌÔ˘Ó ÌÈÎÚ‹.....», «™·˜ ¤¯ˆ ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ Á·Ù¿ÎÈ ÌÔ˘ ÙÔ ƒÈÚ‹...». ♦ ∂ÈϤÍÙ ÈÛÙÔڛ˜ ·fi ÁÓˆÛÙ¿ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊË̤ӷ ‚È‚Ï›· Ô˘ ¤¯ÂÙ ‹‰Ë ‰È·‚¿ÛÂÈ ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ·ÊËÁËı›Ù ÙȘ ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô. ∆· ·È‰È¿ ı· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó Ì ÚÔÛÔ¯‹ Î·È ı· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ì ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·. ♦ ¢ÈËÁËı›Ù ÈÛÙÔڛ˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÒÚ· ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ‹ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ·ÏÏ¿ Î·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÁˆÓȤ˜, fiˆ˜ ÙË ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ Û˘Ì‚ÔÏÈÎÔ‡ ·È¯ÓȉÈÔ‡, ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ Î.·. ♦ ŸÙ·Ó ÓÈÒÛÂÙ ¿ÓÂÙ·, ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÙ ÙȘ ·ÊËÁ‹ÛÂȘ Û·˜. ∞ÏÏ¿ÍÙ ÙÔÓ ÙfiÓÔ Ù˘ ʈӋ˜ Û·˜ fiÔ˘ ÓÔÌ›˙ÂÙÂ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÙ ˘ÏÈο fiˆ˜ ¤Ó· Ì·ÓÙ›ÏÈ Ô˘ ı· ÎÔ˘Ó¿Ù ÁÈ· Ó· ¯·ÈÚÂÙ›ÛÂÙÂ, ¤Ó· ÎÂÚ› ÁÈ· Ó· ʈٛÛÂÙ ٷ ÛÎÔÙ¿‰È·, ÚÔÛı¤ÛÙ ‹¯Ô˘˜ Ô˘ Ù·ÈÚÈ¿˙Ô˘Ó. ∂Óı·ÚÚ‡ÓÂÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó.
http://teacher.scholastic.com/lessonrepro/lessonplans/ect/curric1297.htm
ÕÏϘ ÊÔÚ¤˜ ¿ÏÈ, Ì ÚÔÙÚÔ‹ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡, Ù· ·È‰È¿ ¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÍÂÎÈÓ¿ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÂÓfi˜ ¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ÛÙ· ·È‰È¿ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ Ì ÙÔ «ªÈ· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó· ηÈÚfi…». ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘˜, .¯. «ªÈ· ÊÔÚ¿ Î·È ¤Ó·Ó ηÈÚfi ‹Ù·Ó ¤Ó· ÌÈÎÚfi ÏÈÔÓÙ¿ÚÈ Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ ‚ÔËı¿ÂÈ fiÏ· Ù· ˙Ò· ÙÔ˘ ‰¿ÛÔ˘˜…» ηÈ, ÚÔ¯ˆÚÒÓÙ·˜ ÙËÓ ˘fiıÂÛË Ì¤¯ÚȘ ÂÓfi˜ ÛËÌ›Ԣ, ηÏ› οı ÔÌ¿‰· Ó· ÛÎÂÊÙ› ÙË ‰È΋ Ù˘ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÁÈ· ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Î·È ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ Ù¤ÏÔ˜. ∫¿ı ÔÌ¿‰· ·È‰ÈÒÓ ‰ÈËÁÂ›Ù·È ÛÙȘ ¿ÏϘ ÙË ‰È΋ Ù˘ ÂΉԯ‹ ÁÈ· ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ÂÓ ÂÎʤÚÂÈ ÎÚ›ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÂΉԯ¤˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÔÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Ô‡Ù ÂȯÂÈÚ› ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ÚÔˆı› ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ Î¿ı ·È‰› ÌÔÚ› Ó· ÛÎÂÊÙ› ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ÂΉԯ‹ Î·È Ó· ÙËÓ Î·Ù·ı¤ÛÂÈ ÛÙËÓ ÔÌ¿‰· ÙÔ˘, Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó fiϘ ÙȘ ȉ¤Â˜ Î·È Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÌÈ· Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ Ô˘ ı· Â›Ó·È Û‡ÓıÂÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ ·fi ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂΉԯ¤˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ (™·ÓÙ·ÁÎÔÛÙ›ÓÔ, 2003). ™Â ¿ÏϘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ·ÊÔ‡ ¯ˆÚÈÛÙÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Û ÔÌ¿‰Â˜, ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ fiÔÈ· ÔÌ¿‰· ı¤ÏÂÈ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÂÓfi˜ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ Î·È ÔÈ ¿ÏϘ Ó· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· ÙÔ Û˘Ó¯›ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙÔ ÔÏÔÎÏËÚÒÛÔ˘Ó, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ‰È·‰Ô¯Èο ÙÔ ÏfiÁÔ. ªÈ· ¿ÏÏË Ú·ÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Û οı ÔÌ¿‰· ·È‰ÈÒÓ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Û ‹ÚˆÂ˜ ÁÓˆÛÙÒÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ Î·È Ó· Ù· ηÏ› Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÂӉ¯fiÌÂÓ· Î·È ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi ÙÔ˘˜, .¯ «∞fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ‰È·Ï¤ÍÙ ÙȘ ÙÚÂȘ Ô˘ Û·˜ ·Ú¤ÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ» ‹ «…¶¿ÚÙÂ
102
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
Ì›· ÂÈÎfiÓ· Ô Î·ı¤Ó·˜ Û·˜, fiÔÈ· Û·˜ ·Ú¤ÛÂÈ»2. ŒÓ·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÙÚfiÔ˜ Â›Ó·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ì ÙËÓ fi„Ë ÚÔ˜ Ù· οو Î·È Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÈϤÁÔ˘Ó ¤Ó·Ó ·ÚÈıÌfi ÂÈÎfiÓˆÓ Ù˘¯·›·. ŸÔÈÔ˜ Î·È ·Ó Â›Ó·È Ô ÙÚfiÔ˜ ÂÈÏÔÁ‹˜, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·Ú·ÎÈÓ› Ù· ·È‰È¿ Ó· Û˘Óı¤ÛÔ˘Ó Ì›· ÈÛÙÔÚ›·, ·Ó·ÌÂÈÁÓ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ ÏÔ΋ Ù˘ ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜, Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ¤ÏÂÍ·Ó .¯.: «∏ ÎÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ¤¯·Û ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÁÈ· ÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÁÈ·ÁÈ¿˜ Ù˘ Î·È ‚Ú¤ıËΠ¤Íˆ ·fi ÙÔ ÛÈÙ¿ÎÈ ÙˆÓ Ó¿ÓˆÓ, Ô˘ ‹Ù·Ó ÎÚ˘Ì̤ÓË Ë ÃÈÔÓ¿ÙË. ÃÙ‡ËÛ ÙËÓ fiÚÙ·. ∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ¤ÁÈÓ ÌÂÙ¿; ∆È Ï¤Ù ӷ ¤Î·ÓÂ Ô Ï‡ÎÔ˜;» ‹
«ŸÙ·Ó ¤Ê˘ÁÂ Ë Ì·Ì¿ ÙÔ˘˜, Ù· ÂÊÙ¿ ηÙÛÈοÎÈ· ‚Á‹Î·Ó ‚fiÏÙ· ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ‰¿ÛÔ˜. •·ÊÓÈο ›‰·Ó ·fi Ì·ÎÚÈ¿ ÙÔ ‰Ú¿ÎÔ Ô˘ ¤‚Á·˙ ·fi ÙÔ ÛÙfiÌ· ÙÔ˘ ʈÙȤ˜. ∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ¤Î·Ó·Ó; ∆È Ï¤Ù ӷ ¤Î·ÓÂ Ô Î˘ÓËÁfi˜;»
∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Ú·ÙËÚ› Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙȘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂΉԯ¤˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿, ÔÈ Ôԛ˜ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Ó· ·ÔηχÙÔ˘Ó Î·È ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘˜. ∂›Ó·È .¯. ÁÈ· fiÏÔ˘˜ Ô ‰Ú¿ÎÔ˜ ÙÔ ›‰ÈÔ Î·Îfi˜; ∆È Ï‡ÛÂȘ ‰›ÓÔ˘Ó fiÙ·Ó ÔÈ ‹Úˆ¤˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ‰˘ÛÎÔϛ˜; ∂ÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÌfiÓÔ ÛÙȘ Ú¿ÍÂȘ Î·È Ù· ηÙÔÚıÒÌ·Ù· ÙˆÓ ÎÂÓÙÚÈÎÒÓ ËÚÒˆÓ ‹ Î·È ÛÙËÓ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ‚ÔËıËÙÈÎÒÓ ÚÔÛˆÈÎÔÙ‹ÙˆÓ (ªˆÚ·˝ÙË, 2003); ∫·ıÒ˜ ÛÙ· ·È‰È¿ Û˘¯Ó¿ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ‰ÈËÁÔ‡ÓÙ·È Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿ ÙÔ ›‰ÈÔ ·Ú·Ì‡ıÈ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ Û˘¯Ó¤˜ ¢ηÈڛ˜, ·Ó ıÂÏ‹ÛÂÈ, Ó· Ì·ÁÓËÙÔʈӋÛÂÈ ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ë ·Ê‹ÁËÛ‹ ÙÔ˘˜, fiˆ˜ ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ∫˘Úȷ΋˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ı›. ¶·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ Ë ∫˘Úȷ΋, ·ÚfiÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ·fi ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ‹‰Ë ÙËÓ ˘fiıÂÛË ÙÔ˘ 2. √È ÂÈÎfiÓ˜ Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈΤ˜. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ˘ÏÈÎfi ʈÙÔÙ˘ÒÓÙ·˜, ÌÂÁÂı‡ÓÔÓÙ·˜ Î·È Ï·ÛÙÈÎÔÔÈÒÓÙ·˜ ÂÈÎfiÓ˜ ·fi ÁÓˆÛÙ¿ ÛÙ· ·È‰È¿ ·Ú·Ì‡ıÈ·.
103
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
·Ú·Ì˘ıÈÔ‡, Ô˘ ˘Ôı¤ÙÔ˘Ì fiÙÈ Ù˘ ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ‰È·‚¿ÛÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜, ÛÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË ÂÌϤÎÂÈ ÛÙÔȯ›· ·fi ÚÔÛˆÈο Ù˘ ‚ÈÒÌ·Ù· Î·È ÂÚÌËÓ›˜ (Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ›¯Â ‰‡Ô ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜, Ô Ï‡ÎÔ˜ ‹Ù·Ó ϷηÙ˙‹˜) Î·È ÛÙÔȯ›· ·fi ¿ÏÏ· ·Ú·Ì‡ıÈ·, fiˆ˜ «Ô ηÏfiηډԘ χÎÔ˜» Ô˘ ‰Â ı¤ÏÂÈ Ó· οÓÂÈ Î·Îfi Û ηӤӷÓ. ∏ ÂͤÏÈÍË Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ë ∫˘Úȷ΋ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ¤ÎÙ·ÛË Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘ Ô˘ Â›Ó·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Î¿ı ÊÔÚ¿, Ì ÙÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·ÚÂÌ‚¿ÏÏÂÈ ÁÈ· Ó· ÙËÓ ÂÌÏÔ˘Ù›ÛÂÈ, Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘, Ì ÙËÓ ÏÔ΋ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ Î·È Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÛÙ·Ì·Ù¿ ÙË ÊˆÓ‹ Ù˘ ηıÒ˜ ·ÊËÁ›ٷÈ, Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ԇ̠fiÙÈ ·Ú·¤ÌÂÈ ÛÙË ÛÙ›ÍË ÙˆÓ ÁÚ·ÙÒÓ ÎÂÈ̤ӈÓ.
∏ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ·Ê‹ÁËÛ˘ ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ «∏ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·» ·fi ÙËÓ ∫˘Úȷ΋ √∫∆øµƒπ√™ «◊Ù·Ó Ì›· ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È ‹Ù·Ó ÛÙË Ì›· ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘, ÁÈ·Ù› ›¯Â ‰‡Ô ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜, Î·È ÌÂÙ¿ Ù˘ ¤‰ˆÛ ʷÁËÙfi Ó· ¿ÂÈ ÛÙËÓ ¿ÏÏË Î·È ‹ÁÂ Î·È Â›‰Â ¤Ó· χÎÔ Î·È ÙËÓ ¤Ê·ÁÂ Î·È ‹Á ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ÙËÓ ¿ÏÏË ÎÈ ¤Ê·Á ÎÈ ·˘Ù‹ ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Î·È ‹Ù·Ó ¤Ó·˜ ΢ÓËÁfi˜ Î·È ÙÔ˘ ‰›ÓÂÈ Ì›· Ì ̛· ηڷ̛ӷ Î·È ÙȘ ‚Á¿˙ÂÈ Î·È ÙȘ ‰‡Ô ˙ˆÓÙ·ÓÂ̤Ó˜.» ¶·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ Ë ·Ê‹ÁËÛË Ù˘ ∫˘Úȷ΋˜ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Û ̛· ηٿ ·Ú¿Ù·ÍË Û‡ÓÙ·ÍË ¯ˆÚ›˜ ·Ó·ÓÔ‹ «Î·È… ηȅ ηȅ» Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·fi‰ÔÛË ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÂÌϤÎÂÈ Î¿ÔÈÔ ÚÔÛˆÈÎfi ‚›ˆÌ·: Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ›¯Â ‰‡Ô ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜, fiˆ˜ Èı·ÓfiÓ ¤¯ÂÈ Ë ›‰È·. ∏ ·Ê‹ÁËÛ‹ Ù˘ Â›Ó·È Û‡ÓÙÔÌË Î·È ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ‚·ÛÈΤ˜ ȉ¤Â˜ ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡: Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· («Ì›· ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·», ϤÂÈ Ë ∫˘Úȷ΋) ‹Á ʷÁËÙfi ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘, Ô Ï‡ÎÔ˜ ¤Ê·Á ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ (Î·È ÙȘ ‰‡Ô ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜ ÂÓ ÚÔÎÂÈ̤ӈ…) Î·È Ô Î˘ÓËÁfi˜ ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ ÙȘ ÁÈ·ÁÈ¿‰Â˜ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿ ÙÔ˘ χÎÔ˘.
¢∂∫∂ªµƒπ√™ «∏ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ÊÔÚÔ‡Û ¤Ó· ÎfiÎÎÈÓÔ ÛÎÔ˘Ê¿ÎÈ Î·È Â›¯Â ¿ÂÈ ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘ Ê·ÁËÙfi Î·È ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· Î·È ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Â›‰Â ÙÔ Ï‡ÎÔ Î·È ÙËÓ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ·ÏÏ¿ ¤ÙÚ¯ Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È Â›¯Â ¿ÂÈ ÚÒÙÔ˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ, ÙËÓ ¤‰ÂÛ ÛÙËÓ Î·Ú¤ÎÏ· ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Î·È ÙËÓ ¤Ê·ÁÂ Î·È ¤‚·Ï ٷ ÚÔ‡¯· Ù˘ Î·È ¯Ù‡ËÛÂ Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ÙËÓ fiÚÙ· Î·È Â›Â Ô Ï‡ÎÔ˜: “¡·È, ÎÔÚԇϷ ÌÔ˘. ¡·È. ªÂ˜ ̤۷ ÎfiÚË ÌÔ˘”. ∫·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¤Ê·ÁÂ Î·È ‹ÚıÂ Ô Î˘ÓËÁfi˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÁÈ·ÁÈ¿˜, ÙÔ˘ ¤ÚÈÍ ̛· ÛÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿ Î·È Â›¯Â ¤Ó· ÈÛÙfiÏÈ Î·È ‚Á·›ÓÂÈ Ë ÁÈ·ÁÈ¿ Î·È ‚Á·›ÓÂÈ Î·È Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ·fi ÎÂÈ.» ¢‡Ô Ì‹Ó˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ë ∫˘Úȷ΋ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛ‹ Ù˘. ∏ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ÊÔÚÔ‡Û ÎfiÎÎÈÓÔ ÛÎÔ˘Ê¿ÎÈ, ÂÎÙfi˜ ·fi Ê·ÁËÙfi ‹Á ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘ Î·È ÏÔ˘ÏÔ‡‰È· (Ë ÁÈ·ÁÈ¿ ‹Ù·Ó Ì›· ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ), Ô Ï‡ÎÔ˜ ¤ÊÙ·Û ÚÒÙÔ˜ ÁÈ·Ù› ¤ÙÚ¯ Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ·, ·ÊÔ‡ ¤Ê·Á ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ¤‚·Ï ٷ ÚÔ‡¯· Ù˘ Î·È ÙË ÌÈÌ‹ıËÎÂ. H ∫˘Úȷ΋ ηٿ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛË, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·Á‹ ·fi Ï¿ÁÈÔ Û ¢ı‡ ÏfiÁÔ, ÚÔÛ¿ıËÛ fiÙ·Ó ÌÈÏÔ‡Û ˆ˜ χÎÔ˜ Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ Î·È ÙË ÊˆÓ‹ Ù˘. √ χÎÔ˜ ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ ¤Ê·Á ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Î·È ÙËÓ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·, fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ.
º∂µƒ√À∞ƒπ√™ «◊Ù·Ó ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó· ηÈÚfi ÌÈ· KÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È Ë Ì·Ì¿ Ù˘, Ù˘ › ӷ ¿ÂÈ ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘ ÙËÓ ¿ÚÚˆÛÙË Ô˘ ¤ÌÂÈÓ Û ¿ÏÏÔ Û›ÙÈ ÛÙËÓ ¿ÎÚË ·fi ÙÔ ‰¿ÛÔ˜ Î·È ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ‚ڋΠ¤Ó· χÎÔ Ô˘ ¤ÙÚ¯ Ôχ ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È ‹Á ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÁÈ·ÁÈ¿˜, ÙËÓ ÍÂÁ¤Ï·Û fiÙÈ ‹Ù·Ó ÁÈ·ÙÚfi˜ ηÈ
104
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
Ù˘ ¤Î·Ó ̛· ¤ÓÂÛË Ì·ÁÈ΋ Î·È ¤ÁÈÓ ηϿ ÁÈ· Ó· ÌË ÙË ‰ÂÈ Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È ÛÙÂÓ·¯ˆÚËı› Î·È ÌÂÙ¿ ‹Á ¤Ó·˜ ΢ÓËÁfi˜ Ô˘ ÙÔÓ Â›¯Â ‰ÂÈ Î·È Ô˘ ÓfiÌÈ˙ fiÙÈ ‹ıÂÏÂ Ô Ï‡ÎÔ˜ Ó· ÙË Ê¿ÂÈ ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Î·È Â›‰Â Ô˘ ‹Ù·Ó ηÏfi˜ Î·È ÙÔÓ Î¤Ú·Û ÌÈ· ÌÚÈ˙fiÏ· Î·È ÌÂÙ¿ Ë ÎÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ¤ÊÙ·ÛÂ, οıÈÛ ϛÁÔ Î·È ¤Ê˘ÁÂ Î·È Ô Ï‡ÎÔ˜ ÙËÓ ‹Á ۛÙÈ Ù˘ ÁÈ· Ó· ÙËÓ ÚÔÛ¤¯ÂÈ.» ∫·ıÒ˜ ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË ·Ú·Ì‡ıÈ· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ Ï‡ÎÔ Î·Ïfi Î·È ÊÈÏÈÎfi, fiˆ˜ «√ ηÏfiηډԘ χÎÔ˜», Ë ∫˘Úȷ΋, Û˘Ó¯›˙ÔÓÙ·˜ Ó· ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛ‹ Ù˘, ÍÂÎÈÓ¿ Ì ÙËÓ Ù˘ÔÔÈË̤ÓË ÊÚ¿ÛË «◊Ù·Ó ÌÈ· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó·Ó ηÈÚfi…», ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔÈÎÔ‡˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜, ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ Î·È ·ÈÙÈÔÏÔÁ‹ÛÂȘ ηÈ, ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ·˜ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ÏÔ΋ Î·È Î·Ï‡ÙÂÚË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙˆÓ ÓÔËÌ¿ÙˆÓ, ‰È·ÊÔÚÔÔÈ› ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ù˘ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·˜, ‰›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ÙË ‰È΋ Ù˘, ÈÔ ÊÈÏÈ΋ ÂΉԯ‹…
ª∞´√™ «ªÈ· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó· ηÈÚfi ‹Ù·Ó ¤Ó· ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ Ô˘ ÙÔ ¤ÏÂÁ·Ó ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È Ù˘ Â›Â Ë Ì·Ì¿ Ù˘: “£· ·˜ Ó· ÂÈÛÎÂÊÙ›˜ ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ÛÔ˘ Ô˘ Â›Ó·È ¿ÚÚˆÛÙË Î·È Ó· Ù˘ ·˜ Ê·ÁËÙfi, ·ÏÏ¿ ÚfiÛ¯ ·Ó ‚ÚÂȘ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÁÓˆÛÙÔ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ, ÌËÓ ÙÔ˘ ÌÈÏ‹ÛÂȘ” ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ‹ıÂÏ ӷ È¿ÓÂÈ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Ì ·ÁÓÒÛÙÔ˘˜. “∂ÓÙ¿ÍÂÈ Ì·Ì¿”, Ù˘ Â›Â Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È ÍÂΛÓËÛÂ. ∏ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Â›‰Â οÙÈ ˆÚ·›· ÏÔ˘ÏÔ˘‰¿ÎÈ· Î·È ÛÙ·Ì¿ÙËÛ ӷ Ì·˙¤„ÂÈ Ï›Á· ÁÈ· ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘ Î·È Ù˘ ¤È·Û ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ¤Ó·˜ χÎÔ˜ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ Î·È ÙÔ˘ › Ԣ ‹Á·ÈÓ ÛÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ù˘, ÁÈ·Ù› ͤ¯·Û Ԣ Ù˘ ›¯Â ÂÈ Ë Ì·Ì¿ Ù˘ Ó· ÌËÓ È¿ÓÂÈ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Ì ·ÁÓÒÛÙÔ˘˜. ŸÌˆ˜ Ô Ï‡ÎÔ˜ ‹Ù·Ó ϷηÙ˙‹˜ Î·È ‹Á ÚÒÙÔ˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ Ù˘ ÁÈ·ÁÈ¿˜ Î·È ÛΤÊÙËΠ“¡· οӈ ˆ˜ ÙËÓ ¤Ê·Á· ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ÁÈ· Ó· ÙÚÔÌ¿ÍÂÈ Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È Ó· ‰ˆ ÙÈ ı· οÓÂÈ” Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙËÓ ¤ÎÏÂÈÛ ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ÛÙËÓ ÓÙÔ˘Ï¿·, ÊfiÚÂÛ ٷ ÚÔ‡¯· Ù˘ Î·È Í¿ÏˆÛ ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ Ù˘ Î·È ¤Î·Ó ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ÁÈ· Ó· ÍÂÁÂÏ¿ÛÂÈ ÙËÓ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·. ∞ÏÏ¿ fiÙ·Ó ÙËÓ ¤ÎÏÂÈÓ ÛÙË ÓÙÔ˘Ï¿· Ë ÁÈ·ÁÈ¿ ÊÒÓ·˙ “‚Ô‹ıÂÈ·, ‚Ô‹ıÂÈ·” Î·È ÙfiÙ ÙËÓ ¿ÎÔ˘Û ¤Ó·˜ ΢ÓËÁfi˜ Î·È ‹Á Û ϛÁÔ ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È Â›‰Â ÙÔ Ï‡ÎÔ Ô˘ ¤Î·Ó ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ ͷψ̤ÓÔ˜ ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ, ÙÔÓ ¤‰ÂÛ Ì ¯ÂÈÚÔ¤‰Â˜, ÙÔ˘ ¤‰ÂÈÍ ÙÔ fiÏÔ ÙÔ˘ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÌ·ÍÂ. ¢ÂÓ ÙÔÓ ÛÎfiÙˆÛ ÁÈ·Ù› ‹Ù·Ó ÔÈÎÔÏfiÁÔ˜ Î·È ÌÂÙ¿ Ô Ï‡ÎÔ˜ ÙÔ˘ › ÁÈ· ÙË ÁÈ·ÁÈ¿ Ô˘ ‹Ù·Ó ÛÙË ÓÙÔ˘Ï¿· Î·È ÁÈ· ÙËÓ Ï¿Î· Ô˘ ‹ıÂÏ ӷ οÓÂÈ ÛÙËÓ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·, Î·È ÌÂÙ¿ ‹È·Ó fiÏÔÈ ÙÛ¿È ÛÙÔ Û·ÏfiÓÈ Î·È ÂÚ›ÌÂÓ·Ó ÙËÓ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È ¤Ú·Û·Ó ηϿ. ∫·È ·fi ÙfiÙÂ Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Î·È Ô Ï‡ÎÔ˜ ¤ÁÈÓ·Ó Ê›ÏÔÈ ÎÈ ¤˙ËÛ·Ó ·˘ÙÔ› ηϿ ÎÈ ÂÌ›˜ ηχÙÂÚ·.» Ÿˆ˜ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi, Ë ·Ê‹ÁËÛË Ù˘ ∫˘Úȷ΋˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÛËÌÂÈÒÛÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÚfiÔ‰Ô. ∏ ‰ÔÌ‹ Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘ Â›Ó·È ÈÔ Û˘ÁÎÚÔÙË̤ÓË, ÂÓ·ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙÔÓ Ï¿ÁÈÔ Ì ÙÔÓ Â˘ı‡ ÏfiÁÔ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ‰Â˘ÙÂÚ‡ԢÛ˜ ÚÔÙ¿ÛÂȘ, ÔÈ ·‡ÛÂȘ, Ô˘ οÓÂÈ ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ Î·ıÒ˜ ·ÊËÁ›ٷÈ, Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙË ÛΤ„Ë fiÙÈ Ë ·Ê‹ÁËÛË ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÛÙ›ÍË Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿Ù·È ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚÔ, ÔÈ ÏÂÎÙÈΤ˜ ‰È·Ù˘ÒÛÂȘ Â›Ó·È Û·Ê›˜, Ù· ÓÔ‹Ì·Ù· ¤¯Ô˘Ó Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ë ÈÛÙÔÚ›· ¤¯ÂÈ ÏÔ΋ Î·È ÂͤÏÈÍË, ·Ú¯‹, ̤ÛË Î·È Ù¤ÏÔ˜. ∏ ∫˘Úȷ΋ ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ ÙËÓ ·Ê‹ÁËÛ‹ Ù˘ Ì ÙÔ «ªÈ· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó·Ó ηÈÚfi…» Î·È ÙËÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ì ÙÔ «¤˙ËÛ·Ó ·˘ÙÔ› ηϿ ÎÈ ÂÌ›˜ ηχÙÂÚ·», fiˆ˜ ·ÚÌfi˙ÂÈ ÛÙ· ·Ú·Ì‡ıÈ·. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ·Ó ı¤ÏÂÈ Ó· ‰ÒÛÂÈ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙÔ ÂÁ¯Â›ÚËÌ·, ÌÔÚ› Ó· ηϤÛÂÈ ÙËÓ ∫˘Úȷ΋ Ó· Û˘ÓÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó ÁÈ· Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ù˘ ‚È‚Ï›Ô, ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ Ì›· ÂӉȷʤÚÔ˘Û· ÂΉԯ‹ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ·Ú¤ÛÂÈ Û ÔÏÏ¿ ·È‰È¿. °Ú¿ÊÂÈ ÛÙÔÓ ˘ÔÏÔÁÈÛÙ‹ (‹ Ì ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ) ÙËÓ ·ÔÌ·ÁÓËÙÔʈÓË̤ÓË ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙË ‰È·‚¿˙ÂÈ ÛÙËÓ ∫˘Úȷ΋ ÁÈ· Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÂÈ fiÙÈ ÙÔ ÁÚ·Ì̤ÓÔ Î›ÌÂÓÔ Ï¤ÂÈ fiÛ· Ë ›‰È· ·ÊËÁ‹ıËÎÂ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÌÔÚ› Ó· Ù˘ ˙ËÙ‹ÛÂÈ Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ Ò˜ Ó· ¯ˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Û ÛÂÏ›‰Â˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊËı›. ∏ ∫˘Úȷ΋ ÂÈÎÔÓÔÁÚ·Ê› ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÌfiÓË Ù˘ ‹ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ Ù˘, ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó ÁÈ· ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ÛÙÔȯ›· ÙÔ˘ Â͈ʇÏÏÔ˘ Î·È ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ Ù¿Í˘ Û ÂÚ›ÔÙË ı¤ÛË…
105
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
¶·È¯Ó›‰È· ÚfiÏˆÓ Î·È ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ∆· ·È¯Ó›‰È· ÚfiÏˆÓ Î·È ÔÈ ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ ÁÓˆÛÙÒÓ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÒÓ, ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ ‹/Î·È ∂Óı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ·È¯Ó›‰È ÚfiÏˆÓ ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ ÔÈËÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ú¤ÛÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ Î·È Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›·, ♦ ¶Ò˜ ÌÈÏ¿ÂÈ Ô ÁÈ·ÙÚfi˜ ÛÙÔ˘˜ ·ÛıÂÓ›˜; fiˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, Ó· ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó ÌÔÚ¶Ò˜ ı· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Û ÌÈ· ËÏÈÎȈ̤ÓË Î˘Ú›· Î·È Ò˜ Û ¤Ó· ·È‰›; ¶Ò˜ ÌÈÏÔ‡Ó Ê¤˜ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ Ô ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ Û ‰È·ÔÈ ·ÛıÂÓ›˜ ÛÙÔ ÁÈ·ÙÚfi; ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∆Ô «ÎÔ˘♦ ¶Ò˜ ÌÈÏ¿ÂÈ Ë Ì·Ì¿ ÛÙÔÓ ËÏÂÎÙÚÔÏfiÁÔ ÎÏfiÛÈÙÔ», ÙÔ «ÎÔ˘ÎÏÔı¤·ÙÚÔ» ‹ «Ë ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Ô˘ ‹Úı ÁÈ· ÂÈÛ΢‹ ÛÙÔ Û›ÙÈ; ¶Ò˜ ‰Ú·Ì·ÙÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘», «Ë ÁˆÓÈ¿ ÙÔ˘ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈÌÈÏ¿ÂÈ ÛÙÔ ÁÈ·ÙÚfi ·Ó Â›Ó·È Û˘ÁÁÂÓ‹˜ ÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡», «ÙÔ È·ÙÚ›Ի, ÔÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ Ù˘ Î·È Ò˜ ÙÔ˘ ÌÈÏ¿ÂÈ fiÙ·Ó Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙÔ˜; ¶Ò˜ ÌÈÏ¿ÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ Ù˘; ÌÔÚʤ˜ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ «ÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ» ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ♦ ¶Ò˜ ÌÈÏÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ˘˜ ˆÏËÙ¤˜ ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È Î¿ı ¯ÒÙˆÓ Î·Ù·ÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ‹Á·Ó ÁÈ· „ÒÚÔ˜ Ù˘ Ù¿Í˘ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÓÈ· Î·È Ò˜ ÌÈÏÔ‡Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜; ·È¯ÓȉÈÒÓ ÚfiÏˆÓ fiÙ·Ó ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ·Ê‹ÓÔ˘Ó ·˘Ùfi ÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ. ∏ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È Ë ·Ê‹ÁËÛË ÈÛÙÔÚÈÒÓ ·Ú¤ÛÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿. ∏ ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ (ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ô˘ ‰È¿‚·Û·Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË Ù· ÂÓıÔ˘Û›·ÛÂ Î·È ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·) ‹ Ì ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·ÊËÁËÌ·ÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ (Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ Ó· ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ· Ù˘ ∫˘Úȷ΋˜ ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ‰È·›ÛÙˆÛ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ¤‰ÂÈÍ·Ó ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂΉԯ‹ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ô˘ ·ÚÔ˘Û›·ÛÂ). ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, ¤Ú· ·fi ÙËÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙËÓ ÂÍÔÈΛˆÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÌÔÚʤ˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô˘ ÚÔÛȉȿ˙Ô˘Ó ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ηٷÛÙ¿ÛÂȘ, Ë ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛË ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘ÍË Î·È ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙˆÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο ΛÌÂÓ·. ∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ·È‰È΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÛÙËÓ „˘¯È΋ ÈÛÔÚÚÔ›· Î·È ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ √È ÌÈÎÚÔ› ËÏÈÎȷο ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÔ› ‹ÚˆÂ˜, ÂÓÙ·Á̤ÓÔÈ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÈÛÙÔÚÈÒÓ Ì ˘Ôı¤ÛÂȘ ÂÏ΢ÛÙÈΤ˜ Î·È Û˘¯Ó¿ ¢ÚËÌ·ÙÈΤ˜, ̤۷ ·fi ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· ıÂÌ¿ÙˆÓ, ÌÔÚÔ‡Ó Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ó· ·ÔÙÂϤÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔÓ Ôχ ÌÈÎÚfi ·Ó·ÁÓÒÛÙË ÌÈ· ÃÒÚ· £·˘Ì¿ÙˆÓ, fiÔ˘ ÙÔ ı·‡Ì· Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÛÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡: Ë ÛÙ·‰È·Î‹ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ·fi ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÙˆÓ ‰˘ÛÎÔÏÈÒÓ Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÔÈ ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÔ› ‹ÚˆÂ˜ Î·È Ô˘ ·ÓÙ·Ó·ÎÏÔ‡Ó Î·È ÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ÂÛˆÙÂÚÈΤ˜ ‰ÈÂÚÁ·Û›Â˜, ÙÔÓ ·Ó·ÎÔ˘Ê›˙Ô˘Ó „˘¯ÔÏÔÁÈο, ÂÓÒ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· ÙÔÓ ‰ÈÂÁ›ÚÔ˘Ó ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο.
∫·Ó·ÙÛÔ‡ÏË, 2004
8.2 °ƒ∞¶∆√™ §√°√™: ∞¡∞°¡ø™∏ ∫∞π °ƒ∞º∏ ∆· ·È‰È¿ Ô˘ ˙Ô˘Ó Û ÎÔÈӈӛ˜ ÁÚ·Ù‹˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜, ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌ· ÊÔÈÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÔÙÂÏ› ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙfi˜ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ ¯ÒÚÔ Ô˘ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Î·È ÌÂÁ·ÏÒÓÔ˘Ó Ù·
106
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
·È‰È¿ ÙˆÓ Û‡Á¯ÚÔÓˆÓ ‰˘ÙÈÎÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Ë ÁÚ·Ê‹ ‰ÂÓ Î˘ÎÏÔÊÔÚ› ÌfiÓÔ ÛÙ· ¤ÓÙ˘·, ·ÏÏ¿ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÓÙÔ‡: ÛÙËÓ ÔıfiÓË Ù˘ ÙËÏÂfiÚ·Û˘, ÛÙË Û‹Ì·ÓÛË ÙˆÓ ‰ÚfïÓ, ÛÙȘ ‰È·ÊËÌÈÛÙÈΤ˜ ·Ê›Û˜ Î·È ÛÙ· grafitis, ÛÙȘ ÂÈÁڷʤ˜ ÙˆÓ Î·Ù·ÛÙËÌ¿ÙˆÓ, ÛÙȘ Û˘Û΢·Û›Â˜ ÙˆÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Ô˘ Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜, ·ÎfiÌË Î·È ¿Óˆ ÛÙ· ·È¯Ó›‰È· ÙÔ˘˜, ÛÙ· ÚÔ‡¯· Î·È ÛÙ· ·Ô‡ÙÛÈ· Ô˘ ÊÔÚ¿ÓÂ. ∞fi Ôχ ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ· ÏÔÈfiÓ Ù· ·È‰È¿ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÁÈ·Ù› ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ÙÈ ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó fiÏ· ·˘Ù¿ Ù· ۇ̂ÔÏ· Ô˘ ‚Ï¤Ô˘Ó Á‡Úˆ ÙÔ˘˜ Î·È ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÒÛÔ˘Ó ÓfiËÌ·, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ˘Ôı¤ÛÂȘ. √È ˘Ôı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ·˘Ù¤˜ ‰ÂÓ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÔÓÙ·È ·Ó·ÁηÛÙÈο Ì ÙȘ Û˘Ì‚·ÙÈΤ˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ ¤¯Ô˘Ó ηٷϋÍÂÈ ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ Î·Ù¿ ÙË Ì·ÎÚ¿ ÈÛÙÔÚÈ΋ ‰È·‰ÚÔÌ‹ Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜, ·ÔηχÙÔ˘Ó ˆÛÙfiÛÔ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÛΤÙÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ηٿÎÙËÛ˘ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÁÓÒÛ˘ (FerreirÔ & Teberosky, 1982Ø Ferreiro et al., 1988Ø µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·, 1994 & ˘fi ¤Î‰ÔÛËØ Ferreiro, 1998 & 2000). µ¤‚·È·, fiÙ·Ó ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ÙȘ ›‰È˜ ‹ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ÂÌÂÈڛ˜ Û fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. ÕÏÏ· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÂÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ¿ÏÏ· ·fi ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÂÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÔÈÎÔÁÂÓÂȷο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·, ¿ÏÏ· ›¯·Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‚Ï¤Ô˘Ó ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ÙÔ˘˜ οÓÔ˘Ó ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ¿ÏÏ· ‰ÂÓ ÙËÓ Â›¯·Ó, ¿ÏÏ· ›¯·Ó Î·È ¿ÏÏ· ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ù· ÚÔÛˆÈο ÙÔ˘˜ ‚È‚Ï›·, Û ¿ÏÏ· ‰È¿‚·˙·Ó Î·È Û ¿ÏÏ· ‰Â ‰È¿‚·˙·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ·Ú·Ì‡ıÈ·.
O £·Ó¿Û˘ ˙ˆÁÚ¿ÊÈÛ ÙËÓ ÙÔ‡ÚÙ· Ô˘ ı· ‹ıÂÏ ÁÈ· Ù· ÁÂÓ¤ıÏÈ¿ ÙÔ˘. °ÓˆÚ›˙ÂÈ ‹‰Ë ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ô˘ Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÁÈ· Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ –·ÚfiÙÈ ‰ÂÓ Ù· ÁÚ¿ÊÂÈ Ì ÙË Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ÊÔÚ¿, Î·È ·ÚÈıÌÔ‡˜, Ô˘ ÙÔ˘˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÁÈ· Ó· ·ÚÈıÌ‹ÛÂÈ Ù· ÎÂÚ¿ÎÈ· Ô˘ ¤‚·Ï ÛÙËÓ ÙÔ‡ÚÙ· ÙÔ˘.
107
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
√È ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ· Ù· ΛÌÂÓ· ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ‰ÂÓ Â›Ó·È tabula rasa. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ÁÂÌ¿Ù· ˘Ôı¤ÛÂȘ, ıˆڛ˜ Î·È ÚÔÛˆÈΤ˜ ÂÔÈı‹ÛÂȘ Ôχ ‚·ıÈ¿ ÚÈ˙ˆÌ¤Ó˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÙÈ ÌÔÚ› Ó· ‰È·‚·ÛÙ›, ÙÈ Â›Ó·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÔÈ· Â›Ó·È Ë Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Ô˘ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡Ó. ∆· ·È‰È¿ ÌÂٷ͇ ÙÚÈÒÓ Î·È ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÂÙÒÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ÌÂ Û˘ÓÙ·ÎÙÈ΋ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ· ·ÚfiÌÔÈ· Ì ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÂÓËÏ›ÎÔ˘. ∆Ô fiÙÈ Î·Ù¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ ÙÔ‡˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ηٷÓÔÔ‡Ó ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ÁÚ·ÙÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ì ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÂÚȯfiÌÂÓÔ, fiˆ˜ ·Ú·Ì‡ıÈ·, ·ÁÁÂϛ˜, ·Ê›Û˜, ‰È·ÊËÌ›ÛÂȘ, ÂÈÁڷʤ˜, Âȉ‹ÛÂȘ Î.¿. ∂›Û˘ ¤¯Ô˘Ó ÁÓÒÛÂȘ ÁÈ· Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙˆÓ ‰È·ÊfiÚˆÓ Ù‡ˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÁÚ·Ê‹˜ ·Ó¿ÌÂÛ· Û ̛· ‰È·Ê‹ÌÈÛË Î·È ¤Ó· ·Ú·Ì‡ıÈ. º˘ÛÈο ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ÙȘ ›‰È˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÈ· ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ·ÊÔ‡ ·˘Ù¤˜ ÁÂÓÓÒÓÙ·È Ì ‚¿ÛË ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘˜. ™Â ÔÏÏ¿ Û›ÙÈ· ‰Â ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ‚È‚Ï›· ‹ ÂÚÈÔ‰Èο, ‰Â ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È ‰Â ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ·Ú·Ì‡ıÈ· Û fiÏ· Ù· ·È‰È¿. ∫·È, ÂÓ ¿ÛË ÂÚÈÙÒÛÂÈ, Ë ÁÚ·Ù‹ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú· ··ÈÙ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·fi fiÛ˜ ·Ú¤¯ÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙ· Û›ÙÈ·. ∞˘Ùfi Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ô˘ ÔÊ›ÏÂÈ Ó· ÙÔ ·Ú¤¯ÂÈ ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô.
Curto et al., ÙfiÌÔ˜ π, 1998, ÛÛ. 69-70
∆· ·È‰È¿ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÂÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·, ÂÂȉ‹ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο Û ·ʋ Ì ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Î·È Ó· ‚Ï¤Ô˘Ó ÁÈ· ÔÈÔ ÛÎÔfi ÙÔÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ, ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ·fi ÓˆÚ›˜ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ÙÔ˘ ‰È¿ÛÙ·ÛË, ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÁÚ¿ÊÔ˘ÌÂ Î·È ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ, ηٷÓfiËÛË Ô˘ ·ÔÙÂÏ›, ϤÓ ÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜, ΛÓËÙÚÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛ‹ ÙÔ˘. Œ¯Ô˘Ó ›Û˘ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ‰ÔÎÈÌ¿˙Ô˘Ó Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ÙȘ ˘Ôı¤ÛÂȘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹ Î·È Ó· ÙȘ ·ÏËıÂ‡Ô˘Ó ‹ Ó· ÙȘ ·Ó·ıˆÚÔ‡Ó, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ Ù· Ô‰ËÁ› ÚÔԉ¢ÙÈο ÛÙȘ Û˘Ì‚·ÙÈο ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ χÛÂȘ. ™ÎÔfi˜ Ù˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Â›Ó·È Ó· ‰ÒÛÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ˜ ¢ηÈڛ˜ Û fiÏ· Ù· ·È‰È¿, Ó· Ù· ‚ÔËı‹ÛÂÈ ‰ËÏ·‰‹ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ÒÛÙ ӷ ¿„ÂÈ ·˘Ù‹ Ó· ·ÔÙÂÏ› «Ì˘ÛÙ‹ÚÈÔ», Î·È Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó Î›ÓËÙÚ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Î·È ÙË ¯Ú‹ÛË Ù˘, ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ÂÈÙ˘¯›·˜. °È· ¤Ó· ηÏfi ÍÂΛÓËÌ· ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹… ∆· ·È‰È¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ ÏÔ‡ÛȘ ÂÌÂÈڛ˜ ·ÏÊ·‚ËÙÈÛÌÔ‡, fiÙ·Ó ËÁ·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Û˘Ó‹ıˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ ÌÂÚÈΤ˜ ‚·ÛÈΤ˜ ¤ÓÓÔȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ ÔÚÁ·ÓÒÓÂÙ·È Î·È Ò˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ô ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· Ó· ÌÂٷʤÚÂÈ ÓÔ‹Ì·Ù·. Œ¯Ô˘Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ È‰¤Â˜ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ·fi Ô‡ ·Ú¯›˙Ô˘Ì ӷ ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ, ÚÔ˜ ÔÈ· ηÙ‡ı˘ÓÛË Ú¤ÂÈ Ë ÁÚ·Ê‹ ÛÙÔ ¯·ÚÙ›, Ò˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÏÂÎÙÈΤ˜ ‰Ô̤˜ fiˆ˜ «ªÈ· ÊÔÚ¿ ÎÈ ¤Ó·Ó ηÈÚfi…» ‹ «◊Ù·Ó ÌÈ· ÊÔÚ¿…» ÁÈ· Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ‹ ÁÈ· Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙ› ÌÈ· ÈÛÙÔÚ›· ‹ ¤Ó· ·Ú·Ì‡ıÈ. Œ¯Ô˘Ó ¤Ó· ÚÂÂÚÙfiÚÈÔ ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·Ï¿ Î·È ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ÁÚ·Ù¿ ۇ̂ÔÏ· Î·È ÌËӇ̷ٷ. ŸÏ· ·˘Ù¿ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÌÈ· Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ˘Ô‰ÔÌ‹ ÁÈ· Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó… ∞Ó ÔÈ ÌÔÚʤ˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ Û›ÙÈ ‰ÂÓ ·Ú¤¯Ô˘Ó ÛÙÔ ·È‰› ¤Ó· ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ÙÔ ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙÔ Û¯ÔÏ›Ô.
Deford, 1991, ÛÛ. 78-79
108
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
∂ÙÔÈÌfiÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹ ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ¿Ô„Ë Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ·Ï·ÈfiÙÂÚ· Ù· ·È‰È¿ ¤Ú ӷ ηٷÎÙ‹ÛÔ˘Ó ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Â›Â‰Ô ÓÔËÙÈ΋˜ ˆÚÈÌfiÙËÙ·˜ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹. ∞˘Ù‹ Ë ¿Ô„Ë Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡Û ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹, Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË ‹Ù·Ó Ë ·fi‰ÔÛË ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ì ‹¯Ô˘˜ (Pearson & Stephens, 1992), ÂÓÒ Ë ÁÚ·Ê‹ Ì›· ηı·Ú‹ ÌÂÙ·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Û ÁÚ·Ùfi ÎÒ‰Èη. «∏ ÁÚ·Ê‹ ıˆÚ›ÙÔ ·ÏÒ˜ ¤Ó·˜ ÙÚfiÔ˜ Ó· ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ì ÙËÓ ÚÔÊÔÚÈÎfiÙËÙ·, fi¯È Ó· ÙËÓ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ. ¢Â ıˆÚ›ÙÔ ‰ËÏ·‰‹ ¤Ó· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎfi ̤ÛÔ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, ·ÏÏ¿ ÌÈ· ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÂÚÌËÓ›·˜ ÙˆÓ ·ÎÔ˘ÛÙÈÎÒÓ ÂÚÂıÈÛÌ¿ÙˆÓ Î·È ÌÂÙ·ÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘˜ Û ÔÙÈο ÂÚÂı›ÛÌ·Ù·» (Ferreiro, 1998, Û. 19). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ Ë ‰È‰·Ûηϛ· Ù˘ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÂÈÎÂÓÙÚˆÓfiÙ·Ó ÛÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ ‰ÂÍÈÔًوÓ, fiˆ˜ ¯¿Ú·ÍË Â˘·Ó¿ÁÓˆÛÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î·È ÛˆÛÙfi˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ‹¯ˆÓ Î.Ï. ∆ËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÙËÓ ÙÔÔıÂÙÔ‡Û·Ó Ôχ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÊÔ‡ ›¯·Ó ηٷÎÙËı› Ù· ·Ú·¿Óˆ Û ÈηÓÔÔÈËÙÈÎfi ‚·ıÌfi. ™‹ÌÂÚ·, ÛÂ Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÛÙÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎfi ‰›Ô, Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È Ë ÁÚ·Ê‹ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È ‰È·‰Èηۛ˜ ÂÓÂÚÁÔ‡ ÛΤ„˘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜, ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÌËӇ̷ÙÔ˜ (Short, 1991Ø Anderson et al., 1994Ø Ferreiro, 1998Ø Dodge & Colker, 1998). ™Â ·˘Ùfi ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚʈı› Ë ÂÔ›ıËÛË fiÙÈ, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ·fi Ôχ ÓˆÚ›˜ ¢ηÈڛ˜ ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ·ʋ Ì ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ì ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛ‹ ÙÔ˘ (Clay, 1991). ∏ ·Ú·¿Óˆ ıÂÒÚËÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ Ô‰‹ÁËÛ ÙÔ˘˜ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÛÙËÓ È‰¤· ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÒÓ ÂÚÈ‚·ÏÏfiÓÙˆÓ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ Û¯ÔÏÈÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ –ÍÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԗ Ô˘ ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿ÏË„Ë ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›·˜ ·fi Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· ÙËÓ ÂÌÏÔ΋ ÙÔ˘˜ Û ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜ Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜ Â›Ó·È Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ò˜ Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Î·È Ò˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ·˘Ù¿ Ô˘ ‹‰Ë ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË Ó¤ˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ (Short, 1991). ¶ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÛÙÚ·ÙËÁÈÎÒÓ Â›Ó·È ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ó· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ Î·È fi¯È Ì ÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÂÈ̤ÚÔ˘˜ ‰ÂÍÈÔًوÓ. ∏ ·fiÎÙËÛË ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ÛÙË Ì¿ıËÛË ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó ÙË ÁÓÒÛË Û ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Î·È Ó· ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ÁÈ· Ó· ÂÈÏ‡Ô˘Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ηٷÎÙÔ‡Ó ¤Ó· ‚·ıÌfi ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ ÛÙË Ì¿ıËÛË Î·È, ηıÒ˜ ÛΤÊÙÔÓÙ·È Á‡Úˆ ·fi ·˘Ùfi Ô˘ οÓÔ˘Ó, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙË ÁÚ·Ê‹ οı ÊÔÚ¿ Ô˘ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È Ô˘ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó, Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ‰ËÏ·‰‹ Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó ·fi ÙȘ ›‰È˜ ÙÔ˘˜ ÙȘ Ú¿ÍÂȘ. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, fiÙ·Ó Ë ¤ÌÊ·ÛË ‰›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ·Û΋ÛÂˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ Î¿ı ÊÔÚ¿ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ Îˆ‰ÈÎÔÔ›ËÛ˘ Î·È ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛ˘, Ù· ·È‰È¿ ‰ÂÓ ·ÔÎÙÔ‡Ó ·˘ÙÔÓÔÌ›·, ·ÏÏ¿ ÂÍ¿ÚÙËÛË ·fi ÙÔ ‰¿ÛηÏÔ Î·È ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ·fi ·˘ÙfiÓ Ó· ÙÔ˘˜ ‰ÒÛÂÈ ÙËÓ ÂfiÌÂÓË ¿ÛÎËÛË ÁÈ· Ó· Û˘Ó¯ÈÛÙ› Ë Ì¿ıËÛË.
Short, 1991, Û. 102
109
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
¢È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ - H Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË ÊˆÓÔÏÔÁÈ΋ ÂÓËÌÂÚfiÙËÙ· §·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë fiÏ· Ù· ·Ú·¿Óˆ, Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Û ¤Ó· Ì·ıËÛÈ·Îfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ÚÔˆı› ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ (Ù· ·È‰È¿ ‰ËÏ·‰‹ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÁÈ· οÔÈÔÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ÛÎÔfi) ηÈ, Ê˘ÛÈο, Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·, ÙË Ê·ÓÙ·Û›· Î·È ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∏ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ∂ÊfiÛÔÓ Ù· ·È‰È¿, ÔÏÔÎÏËÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙË ÊÔ›ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ¤¯Ô˘Ó ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÎÂÊ·Ï·ÈÒ‰Ë ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ÁÈ· ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¿ÓıÚˆÔ Î·È Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌ· Ó· «·ÁˆÓÈÛıÔ‡Ó» ÁÈ· Ó· ÙË Ì¿ıÔ˘Ó, ÙÔ ¤ÚÁÔ Ù˘ ÚÔÛ¯ÔÏÈ΋˜ Âη›‰Â˘Û˘ ·Í›˙ÂÈ Ó· ıˆÚÂ›Ù·È ÂÈÙ˘¯Ë̤ÓÔ, ·ÎfiÌË ÎÈ ·Ó Ù˘Èο ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ «‰È‰¿ÍÂÈ» ÛÙÔ˘˜ ÌÈÎÚÔ‡˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ‹ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó. ∫·Ù·ÓÔÒÓÙ·˜ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Ù· ·È‰È¿ ·ÔÎÙÔ‡Ó Ù· ΛÓËÙÚ· Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ˘ÔÛÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÎfiÔ˘˜ Î·È ÙȘ ‰˘ÛÎÔϛ˜ Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ Ë ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜.
°È·ÓÓÈÎÔÔ‡ÏÔ˘, 2001, Û. 54.
∆· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ· ¤¯ÂÈ ·Ó·Ù˘¯ı› ÌÂÁ¿ÏË Î·È ¤ÓÙÔÓË Û˘˙‹ÙËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ·Ó Ë ÊˆÓÔÏÔÁÈ΋ ÂÓËÌÂÚfiÙËÙ· Â›Ó·È ÚÔ··ÈÙÔ‡ÌÂÓÔ ‹ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ Ù˘ ÂÎÌ¿ıËÛ˘ Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜. ™Â ÌÂϤÙË ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· ÚÔÛÎÔÌ›˙Ô˘Ó ÂÚ¢ÓËÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ, ÔÈ Vernon Î·È Ferreiro (1999) ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ·ÔÎÙÔ‡Ó Î·È ÂÍÂÏ›ÛÛÔ˘Ó ÙË ÊˆÓÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂÓËÌÂÚfiÙËÙ· ÚÔԉ¢ÙÈο, ηıÒ˜ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó, Î·È fiÙÈ ÙÔ Â›Â‰Ô Î·Ù¿ÎÙËÛ˘ Ù˘ ÂÓËÌÂÚfiÙËÙ·˜ ·˘Ù‹˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ Â›Â‰Ô Î·Ù¿ÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ ·ÏÊ·‚ËÙÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÚ·Ê‹˜. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ¿Ô„Ë Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÂÚ¢ӋÙÚȘ, ·Ó ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ì ۷Ê›˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, Ô˘ ÚÔηÏÔ‡Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ Î·È Ù· ·ÚÔÙÚ‡ÓÔ˘Ó Ì ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ Ó· ÛΤÊÙÔÓÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘˜, Ù· ·È‰È¿ ÚÔԉ¢ÙÈο Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË Ù˘ ‰ÔÌ‹˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÙË Û¯¤ÛË ÌÂٷ͇ ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ Î·È ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙÔ ·ÏÊ·‚ËÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÁÚ·Ê‹˜ Î·È Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó ÙËÓ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÚÔÊÂÚfiÌÂÓÔ˘˜ ‹¯Ô˘˜ Î·È Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ·Ó¿ÌÂÛ· ‰ËÏ·‰‹ ÛÙ· ʈӋ̷ٷ Î·È ÛÙ· ÁÚ·Ê‹Ì·Ù·. ÕÏÏÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ˆÛÙfiÛÔ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ô ‚·ıÌfi˜ ʈÓÔÏÔÁÈ΋˜ ›ÁÓˆÛ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ÛÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ ÚÔÙÔ‡ ÊÔÈÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô, ÙÔ Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰ËÏ·‰‹ Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ fiÙÈ Ô ÚÔÊÔÚÈÎfi˜ Ì·˜ ÏfiÁÔ˜ ÌÔÚ› Ó· «ÙÂÌ·¯ÈÛÙ›» Û ÌÈÎÚfiÙÂÚ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ (fiÙÈ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ‰ËÏ·‰‹ ·fi ϤÍÂȘ, Ô˘ ÎÈ ·˘Ù¤˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi Û˘ÏÏ·‚¤˜, Ô˘ ÎÈ ·˘Ù¤˜ Ì ÙË ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ¤Ó·Ó ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ‹¯Ô˘˜) ÂËÚ¿˙ÂÈ ıÂÙÈο ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ (Brandley & Bryant, 1985Ø ¶fiÚÔ‰·˜, 1989). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÓÙ›Ï˄˘ ÂÌÂÈÚÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÛÙËÓ ·ÁÁÏÈ΋ ÁÏÒÛÛ· ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ó fiÙÈ Ë Û˘¯Ó‹ ·ʋ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ›‰Ë ¤ÌÌÂÙÚÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ڛ̘ (Ï·¯Ó›ÛÌ·Ù·, ÔÈ‹Ì·Ù· Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È·) Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ Â˘·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ÊˆÓËÌÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È Ë Â˘·ÈÛıËÙÔÔ›ËÛË ·˘Ù‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈο ÁÈ· ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ (Brandley & Bryant, 1985Ø Bryant et al., 1989).
110
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
Œ¯ÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Ù· ·Ú·¿Óˆ Ë ∞. °È·ÓÓÈÎÔÔ‡ÏÔ˘ (1998) ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë fiÙÈ «Ë ·Ï‹ıÂÈ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î¿Ô˘ ÛÙË Ì¤ÛË». ∆Ô ·È‰› Ô˘ ¤¯ÂÈ Â˘·ÈÛıËÙÔÔÈËı› Û ÈηÓfi ‚·ıÌfi ÁÈ· ÙÔ ÊˆÓÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÚÔÙÔ‡ ‰È‰·¯Ù› Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ Î·È Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ ‰È¢ÎÔχÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ë ÈηÓfiÙËÙ· ʈÓËÌÈ΋˜ ·Ó¿Ï˘Û˘ ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È Î·È ÙÂÏÈο ÙÂÏÂÈÔÔÈÂ›Ù·È Î·ıÒ˜ Ì·ı·›ÓÂÈ Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ Î·È Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ. ∆Ë Û¯¤ÛË Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË ÊˆÓÔÏÔÁÈ΋ ›ÁÓˆÛË Î·È ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ ÂÚ¢ÓËÙ¤˜ (.¯. ∞˚‰›Ó˘, ˘fi ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË). Ÿˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi fiÏ· fiÛ· ·Ó·Ê¤ÚıËηÓ, Ô ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÔÛÎÔ› Ë Û˘ÓÔÏÈ΋ Ì·ıËÛȷ΋ ‰È·‰Èηۛ· ÛÙÔ Û¯ÔÏÈÎfi ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ, Â›Ó·È ÌÈ· ηٿÎÙËÛË Ì Ôχ ¢ڇÙÂÚ˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ Î·È ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜. ∏ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη Â›Ó·È ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·Ó·Áη›· Û˘Óı‹ÎË, fi¯È fï˜ Î·È ÈηӋ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘. ∆· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ì ÂÈÙ˘¯›· ÁÚ·Ê‹ Î·È ·Ó¿ÁÓˆÛË Û ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ Ù· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ó· ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Ò˜ ‰ÔÌÂ›Ù·È Ô ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· Ó· ·Ô‰ÒÛÂÈ ÓfiËÌ·. Œ¯ÔÓÙ·˜ Û˘¯Ó¤˜ ¢ηÈڛ˜ Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÁÈ· οÔÈÔÓ Û·Ê‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ÛÙfi¯Ô, ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Û ÈÔ ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ fi„ÂȘ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈÔ‡Ó ÚÔԉ¢ÙÈο ÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È ÙÔ˘˜ ‹¯Ô˘˜. ª·ı·›ÓÔ˘Ó Â›Û˘ Ó· ·ÍÈÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ËÁ¤˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË (›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ‚È‚Ï›·, ÂÚÈÔ‰Èο, ·Ê›Û˜, ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·) ÁÈ· Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó Î·È Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÔ˘Ó ‹ Ó· ·Ó·ıˆڋÛÔ˘Ó ÙȘ Áڷʤ˜ ÙÔ˘˜, ÂÓÙÔ›˙ÔÓÙ·˜ ÙȘ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Î·È ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰È·‰Èηۛ·˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Î·È ÙË ÊˆÓÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘˜ ›ÁÓˆÛË, ·Ú¿ÏÏËÏ· ‰ËÏ·‰‹ Ì ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ı· Ì¿ıÔ˘Ó ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ‹ ÔÚıÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡˜ ηÓfiÓ˜, ηıÒ˜ Î·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î·È ¿ÏϘ ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜3. √È ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·È‰È¿, ·fi ÙËÓ Ôχ ÌÈÎÚ‹ ËÏÈΛ·, ηıÒ˜ Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· Ó· «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó» Î·È ÁÈ· Ó· ·Ú·Á¿ÁÔ˘Ó Î›ÌÂÓ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ›‰È·, Î·È ÔÈ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·È‰È¿ Î·È ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi, ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÛËÌ·ÓÙÈο ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ÙÔ˘˜ (Deford, 1991Ø Short, 1991Ø Meek, 1998Ø Ferreiro, 1998Ø Teberosky, 1998·Ø Pascucci, 1998. Cinieri, 1998). °È· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜ Ô˘ ÚÔÙ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ™Ô˘‰ÒÓ, ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÏÔ‡ÛÈÔ Û ÂÚÂı›ÛÌ·Ù· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘4 (¤Íˆ ·fi Ù· Û˘ÚÙ¿ÚÈ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Ù· ÂÓÙÔ›˙Ô˘Ó Î·È Ó· ÌËÓ Ù· ·ÓÔ›ÁÔ˘Ó fiÏ· 3. ¶ÚÔÊ·ÓÒ˜ fiÏ· ·˘Ù¿ ‰Â Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÓÔÌÔÙÂÏÂȷο, Ô‡ÙÂ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ‡ÎÔÏ·. ¶ÔÏϤ˜ ÊÔÚ¤˜ ·ÎfiÌË Î·È Ù· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· ·È‰È¿ Â›Ó·È ÌÏÔηÚÈṲ̂ӷ ·fi Ì›· ÛÂÈÚ¿ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ, Ô˘ ‰˘Û¯ÂÚ·›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚfiÛ‚·Û‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÁÓÒÛË. Ÿˆ˜ fï˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÌÂÈÚÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ, Ë ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ‡ Îϛ̷ÙÔ˜ Ô˘ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙËÓ ¤ÌÊ˘ÙË ÂÚȤÚÁÂÈ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÂÓÂÚÁÔÔÈ› ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ Î·È ÙË ÛΤ„Ë ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÙÂÏÈο ıÂÙÈο ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ÂͤÏÈÍË. °È’ ·˘Ùfi Î·È ·Í›˙ÂÈ ÙÔÓ ÎfiÔ Ë Û˘Ó¯‹˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·… 4. ªÂ ÙÔÓ fiÚÔ «ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋ ·Ó¿ÁÓˆÛË» ÂÓÓÔԇ̠fiÙÈ Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· Ó· Â͢ËÚÂÙ‹ÛÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈΤ˜ ·Ó¿ÁΘ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ ηٿÛÙ·Û˘ Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘ÙÔÛÎÔfi˜. ŒÙÛÈ ¤Íˆ ·fi Ù· Û˘ÚÙ¿ÚÈ· Ô˘ Ù· ·È‰È¿ Ê˘Ï¿ÛÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘˜ Ì·›ÓÔ˘Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Î·È ¤Íˆ ·fi Ù· Û˘ÚÙ¿ÚÈ· ‹ Ù· ÓÙÔ˘Ï¿È· Ì ٷ ˘ÏÈο ·Ó·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÈ ÂÚȤ¯ÂÈ ÙÔ Î·ı¤Ó·, Û η̛· ÂÚ›ÙˆÛË fï˜ ‰Â ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ë Ï¤ÍË «fiÚÙ·» ¿Óˆ ÛÙËÓ fiÚÙ· ‹ Ë Ï¤ÍË «·Ú¿ı˘ÚÔ» ¿Óˆ ÛÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â͢ËÚÂÙ› η̛· Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ·Ó¿ÁÎË Î·È ‰Â Û˘Ì‚·›ÓÂÈ ÔÙ¤ Î·È Ô˘ıÂÓ¿ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ˙ˆ‹.
111
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜, ¤Íˆ ·fi Ù· ÓÙÔ˘Ï¿È· Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Ù· ›‰Ë Ô˘ ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È Û’ ·˘Ù¿, fiˆ˜ ¯·ÚÙÈ¿, Ì·Úη‰fiÚÔÈ, „·Ï›‰È· Î.Ï.), Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Î·È ÛÙȘ ÎÚÂÌ¿ÛÙÚ˜ Ô˘ ÎÚÂÌÔ‡Ó Ù· ÚÔ‡¯· ÙÔ˘˜, ÛÙ· ÔÙ‹ÚÈ· ÙÔ˘˜ ÎÏ. °È· Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ·˘ÙfiÓÔÌ· Î·È Ó· ·˘ÙÔÂ͢ËÚÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Ù¿Í˘, ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ·˜ Ó· «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó» fiÛ· Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ ÁÈ· Ó· Ù· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó, ·ÍÈÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ (‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙËÓ ›‰È· ÂÓfiÙËÙ·). ¶fiÙ ٷ ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· ™¯ÂÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ¤¯Ô˘Ó ·Ôηχ„ÂÈ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· fiÙ·Ó ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ Î·È fi¯È ÚÔۯ‰ȷṲ̂Ó˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡. ™Â ÌÈ· ηٿÛÙ·ÛË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÔ‡ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ë ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ ·fi ÙÔ ·È‰›, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ʤÚÂÈ ÂȘ ¤Ú·˜ ¤Ó· ÛÎÔfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ. ™Â ÌÈ· ÚÔۯ‰ȷṲ̂ÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηıÔÚ›˙ÂÈ ÙÈ ı· Û˘Ì‚Â›, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙ· ·Ú·Î¿Ùˆ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·: - ŒÓ· ÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓÔ ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ ¯·Ú¿ÛÛÂÈ Û ¤Ó· ʇÏÏÔ ¯·ÚÙ› ÌÂÚÈΤ˜ ÁÚ·Ì̤˜ Î·È Û¯‹Ì·Ù· Î·È Ï¤ÂÈ ÛÙË ‰·ÛοϷ Ù˘: «∞˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÁÈ· ÙË Ì·Ì¿ ÌÔ˘. ªÔÚ›˜ Ó· ÌÔ˘ ÁÚ¿„ÂȘ Â‰Ò “ª·Ì¿”;», ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi Ù˘ ÛÙÔ ¿Óˆ ̤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¯·ÚÙÈÔ‡. ∞ÚÁfiÙÂÚ· Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·Ú·ÙËÚ› ÙÔ ›‰ÈÔ ·È‰› Ô˘ ÚÔÛ·ı› Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ¤Ó· ÎÂÊ·Ï·›Ô ª. - ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ϤÂÈ ÛÙ· ÙÂÙÚ¿¯ÚÔÓ· Î·È ÂÓÙ¿¯ÚÔÓ· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Ù˘ Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó Î¿ÚÙ˜ ÁÈ· ÙË ÁÈÔÚÙ‹ Ù˘ ÌËÙ¤Ú·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ‰Â›¯ÓÂÈ Ò˜ Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó ÙË Ï¤ÍË «ª·Ì¿». ∆Ô ÛÙÔÈ¯Â›Ô Ô˘ ¯¿ÓÂÙ·È Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Â›Ó·È Ë ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡.
Dodge & Colker, 1998, Û. 48
¶·Ú¿ÏÏËÏ· ‰›ÓÔÓÙ·È ÛÙ· ·È‰È¿ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈο ¢ηÈڛ˜ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÂÓÙ‡ˆÓ (‚È‚Ï›·, ÂÚÈÔ‰Èο, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ·Ê›Û˜, ÂÈÛÙÔϤ˜, Û˘ÓÙ·Á¤˜ ÁÈ·ÙÚÔ‡, Û˘Û΢·Û›Â˜ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ Î.Ï.) (Teberosky, 1998·Ø Pascucci, 1998) Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÎÂÈ̤ӈÓ. ∞˘Ù‹ Ë Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·ʋ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ÙË ÁÚ·Ù‹ ÁÏÒÛÛ· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎÒÓ ÂÌÂÈÚÈÒÓ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ (‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÁÈ· οÔÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Î¿ı ÊÔÚ¿ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ÛÎÔfi, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ›‰È·) Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛ‹ Ù˘, ηıÒ˜ «ÔÈ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜ ηٷÎÙÒÓÙ·È Û ·ÏÏËÏ›‰Ú·ÛË Ì ٷ ÁÚ·Ù¿ ΛÌÂÓ· Î·È ‰ÂÓ ˆÚÈÌ¿˙Ô˘Ó ·fi ÌfiÓ˜ ÙÔ˘˜» (Clay, 1991). ∏ ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ∏ ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ÂÓÙ‡ˆÓ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ê˘ÛÈο Ì ÙÔÓ Ù‡Ô ÙÔ˘ οı ÎÂÈ̤ÓÔ˘, ‰Â ÌÂÙ·‰›‰ÂÙ·È Ì ¿˘ÏË ÌÔÚÊ‹. ™˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ ˘ÏÈÎfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÁÈ· Ó· Ì·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛÙ› Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ ‚È‚Ï›Ô˘, ÂÊËÌÂÚ›‰·˜, ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÂÁ΢ÎÏԷȉÂÈÒÓ, ÏÂÍÈÎÒÓ Î·È ·ÎfiÌ· Ì ÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ·›ÚÓÂÈ ÛÙȘ Û˘Û΢·Û›Â˜ ÙˆÓ ÂÌÔÚÈÎÒÓ ÚÔ˚fiÓÙˆÓ. […] ¶Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛ·Á¿ÁÔ˘Ì ̤۷ ÛÙË Û¯ÔÏÈ΋ ·›ıÔ˘Û· ÁÚ·ÊÈΤ˜ ÌÔÚʤ˜ Ô˘ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ÛÙË ˙ˆ‹, ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ‰ËÏ·‰‹ ÌÔÚʤ˜ ‚È‚Ï›ˆÓ, Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ, ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ, ÁÈ·Ù› ̤۷ Û’ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Â›Ó·È ÔÚ·Ù‹ Ë Î·Ù·ÓÔÌ‹ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Û ÛÂÏ›‰Â˜, Ë ÛÂÏȉÔÔ›ËÛË, fiˆ˜ ÙËÓ ··ÈÙ› ÙÔ Î¿ı ›‰Ô˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ¶Ú¤ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ Ù· ·È‰È¿ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ Î·È fi¯È Ó· ÙÔ˘˜ ÙÔ ·ÓÙÈÁÚ¿„Ô˘Ì Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ ‹ Ó· ÙÔ˘˜ ʈÙÔÙ˘‹ÛÔ˘Ì ¤Ó· ÎÔÌÌ¿ÙÈ Ô˘ ÂÈϤͷÌ ÁÈ’ ·˘Ù¿. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ˆÊÂÏËıԇ̠·fi ÙËÓ Ù˘ÔÁÚ·Ê›·, ·fi Ù· ¤ÓÙ˘·, fiˆ˜ ·˘Ù¿ ΢ÎÏÔÊÔÚÔ‡Ó ÛÙË ˙ˆ‹ Ì·˜, ÁÈ·Ù› Ù· ·È‰È¿ ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, ÂÚ¯fiÌÂÓ· Û ·ʋ Ì·˙› ÙÔ˘˜, ı· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ Â͢ËÚÂÙ› ·˘Ù‹ Ë ‰È¿Ù·ÍË ÁÚ·Ê‹˜ ÎÈ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ Ë ÛÂÏȉÔÔ›ËÛË.
Teberosky, 1998·, Û. 31
112
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
¶Ôχ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙÔÓ ÂÌÏÔ˘ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ¤¯Ô˘Ó:
∏ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ Ù¿Í˘ ™ÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÚÔı‹Î˜ Ì ‚È‚Ï›· ÛÙȘ Ôԛ˜ Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ‡ÎÔÏË ÚfiÛ‚·ÛË (ÙÔ ‡„Ô˜ ÙÔ˘˜ ‰ËÏ·‰‹ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈÔ Ô˘ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ Ó· ÊÙ¿ÓÔ˘Ó ¯ˆÚ›˜ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Î·È ÛÙÔ „ËÏfiÙÂÚÔ Ú¿ÊÈ) Î·È ı¤ÛÂȘ ÁÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË, fiÔ˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηı›ÛÔ˘Ó Î·È Ó· «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó»5 ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ¤ÏÂÍ·Ó, ÙÔ Î¿ı ·È‰› ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ‹ Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘, ÛȈËÏ¿ ‹ ʈӷ¯Ù¿. ∏ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Û ÌÈ· ʈÙÂÈÓ‹ ÁˆÓÈ¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Î·È Ô ¯ÒÚÔ˜ Ù˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ˜ ÛÙ· ·È‰È¿. ∆· ‚È‚Ï›· ÂȉÈÒÎÂÙ·È Ó· ¤¯Ô˘Ó ÔÈÎÈÏÔÌÔÚÊ›· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Â›‰Ô˜ (‚È‚Ï›· Ì Â˙¿ ΛÌÂÓ·, Ì ÔÈ‹Ì·Ù· Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ÎfiÌÈΘ), ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ (‚È‚Ï›· ÌÈÎÚfiÙÂÚ· Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ·, Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Î·È Ì ÏÈÁfiÙÂÚ· ʇÏÏ·, Ì ÛÎÏËÚfi ‹ Ì ̷ϷÎfi ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ), ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ (ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο, ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î.¿.). √È ÂΉfiÛÂȘ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ÚÔÛÂÁ̤Ó˜ Î·È Û οı ÛÂÏ›‰· ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ó· ¤¯ÂÈ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ¤ÎÙ·ÛË Î·È Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ηϷ›ÛıËÙ˜ ÂÈÎfiÓ˜, Ô˘ Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÓfiËÌ¿ ÙÔ˘. ∆· ‚È‚Ï›· Ì ÂÎÙÂÓ‹ ΛÌÂÓ· Î·È Ôχ ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË ‰ÂÓ ÚÔÛÂÏÎ‡Ô˘Ó ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ fiÙ·Ó Ù· Ê˘ÏÏÔÌÂÙÚÔ‡Ó, ·ÏÏ¿ Ô‡ÙÂ Î·È ‰È·ÙËÚÔ‡Ó ˙ˆÓÙ·Ófi ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ Ù· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ ÒÛÙ ٷ ‚È‚Ï›· Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Ó· ·Ó·ÓÂÒÓÔÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ÁÈ· Ó· ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ·Ì›ˆÙÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∂›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi Î·È ÂÈı˘ÌËÙfi Ó· ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó Ù· ‚È‚Ï›· ·È‰È΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ (Ô›ËÛË, ı¤·ÙÚÔ, ·Ú·Ì‡ıÈ·6, ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ·ÈÓ›ÁÌ·Ù·), Ù· ÔÔ›·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ÂÍÔÈΛˆÛË Ì ÙË ÁÚ·Ù‹ ÁÏÒÛÛ·, Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÛÙËÓ „˘¯È΋ Î·È ÏÔÁÔÙ¯ÓÈ΋ ÙÔ˘˜ ηÏÏȤÚÁÂÈ·, ÛÙËÓ „˘¯·ÁˆÁ›· ÙÔ˘˜ Î·È ÛÙË Ì‡ËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Î·È ÛÙËÓ ·fiÏ·˘ÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÚÔÛʤÚÂÈ Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË (°ÎÏÈ¿Ô˘, 2005). ∏ Û˘˙‹ÙËÛË, Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎÒÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÚÔÊÔÚÈ΋˜ ¤ÎÊÚ·Û˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó (‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ, Ê·ÓÙ·ÛÙÈ΋ ·Ó¿Ï·ÛË ÙˆÓ ÛÎËÓÈÎÒÓ, ÂÈηÛÙÈ΋ ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÛÎËÓÒÓ Î·È ¯·Ú·ÎÙ‹ÚˆÓ, ·ÔÌÓËÌfiÓ¢ÛË ÔÈËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰ÈÒÓ) Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙË Û˘ÓÔÏÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘ÍË, ηÏÏÈÂÚÁÒÓÙ·˜ ÔÏϤ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙ˜ (Curto et al., 1998, ÙfiÌÔ˜ πππ). ∂›Ó·È ›Û˘ ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Ù· ΛÌÂÓ· Ù˘ ·È‰È΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ËıÈΤ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ ·Í›Â˜ Î·È ·ÔÛÎÔÔ‡Ó ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ (∫·Ó·ÙÛÔ‡ÏË, 2000). øÛÙfiÛÔ Ù· ‚È‚Ï›· ÁÓÒÛÂˆÓ Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· Û ÌÈ· Û¯ÔÏÈ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÁÈ·Ù› ÚÔÛʤÚÔ˘Ó ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· 5. ÃÚËÛÈÌÔÔÈ‹Û·Ì ÂÈÛ·ÁˆÁÈο ÂÂȉ‹ Ë Ï¤ÍË «‰È·‚¿˙ˆ» ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÓfiËÌ· Ô˘ Ù˘ ·Ô‰›‰Ô˘Ì fiÙ·Ó ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ Û ·Ó¿ÁÓˆÛË ÂÓËϛΈÓ. ∆· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ «‰È·‚¿˙Ô˘Ó» Î·È ÚÔÙÔ‡ Ì¿ıÔ˘Ó Ó· ·ÔΈ‰ÈÎÔÔÈÔ‡Ó ÙË ÁÚ·Ù‹ ÁÏÒÛÛ·, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Î·È ÈÛÙÔڛ˜ Ô˘ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È Î·È Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ¿˜ Ù˜ Ì ¿ÏϘ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Ì ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·˜ Î·È Ù˘ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ÙÔ˘˜. 6. ∏ ·ʋ Ì ٷ Û‡Á¯ÚÔÓ· Î·È ÂӉȷʤÚÔÓÙ· ·Ú·Ì‡ıÈ· ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Ì·˜ οÓÂÈ Ó· ÏËÛÌÔÓԇ̠ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡˜ Î·È Âͤ¯ÔÓÙ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ·È‰È΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜. ∆· ÎÏ·ÛÈο ·Ú·Ì‡ıÈ·, fiˆ˜ Ë ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·, Ë ™Ù·¯ÙÔÔ‡Ù·, Ô ¶·Ô˘Ùۈ̤ÓÔ˜ °¿ÙÔ˜, Ô ¶ÈÓfiÎÈÔ Î.¿. ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÂÁ¿ÏÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ Î·È ¤¯Ô˘Ó ÏÔÁÔÙ¯ÓÈο Û¯‹Ì·Ù· Ô˘ Ù· ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÔ˘Ó Ì ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ (Curto et al., 1998, ÙfiÌÔ˜ πππ, Û. 100).
113
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÔÏϤ˜ Î·È ÂÎÙÂٷ̤Ó˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ. ∂ÈϤÁÔÓÙ·˜ ‚È‚Ï›· ÁÈ· ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ Ù¿Í˘ ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı· Ú¤ÂÈ Ó· ‰›ÓÔ˘Ó ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙ· ·È‰È¿ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó Û ·ʋ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÔÙÈΤ˜ Î·È ·fi„ÂȘ, ‰È¢ڇÓÔÓÙ·˜ Î·È Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÙȘ ¢ηÈڛ˜ ÙÔ˘˜ Ó· Á›ÓÔ˘Ó ÎÚÈÙÈÎÔ› ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜. ™Ù· Ú¿ÊÈ· Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ¤¯Ô˘Ó ı¤ÛË Î·È Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË, ηıÒ˜ Î·È Ù· ·Á·Ë̤ӷ ‚È‚Ï›· ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÌËÙÚÈ΋ ÁÏÒÛÛ·. ™ÙȘ ÚÔı‹Î˜ Ù· ‚È‚Ï›· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È Ì ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÌÚÔÛÙÈÓÔ‡ Â͈ʇÏÏÔ˘ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·Ì̤ÓË ÚÔ˜ Ù· ·È‰È¿7, ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂÚ¢ÓËÙÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ fiÙÈ Ì ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÚÔηÏÔ‡Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜. ¶›Ûˆ ·fi ÙÔ Î¿ı ‚È‚Ï›Ô ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Ë ÊˆÙÔÙ˘›· ÙÔ˘ ÌÚÔÛÙÈÓÔ‡ Â͈ʇÏÏÔ˘ ÙÔ˘, ÒÛÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· Â›Ó·È Û ı¤ÛË, ·ÊÔ‡ «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó» ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, Ó· ÙÔ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó Í·Ó¿ ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ¯ˆÚ›˜ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡8.
√ §¿˙·ÚÔ˜ ÙÔÔıÂÙ› ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËÎÂ
∆· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó Ù· ‚È‚Ï›· ÛÙË ÛˆÛÙ‹ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË, ‰ÂÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Î·È ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ÈÛË Ù˘ ʈÙÔÙ˘›·˜ Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ Â͈ʇÏÏÔ˘. ∫·ıÒ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‚È‚Ï›· Ô˘ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û ÛÂÈÚ¤˜, Ù· ÔÔ›· ÛÙÔ ÂÍÒÊ˘ÏÏfi ÙÔ˘˜ 7. ∫·Ù¿ÏÏËϘ ÁÈ· Ì›· Ù¤ÙÔÈ· ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Â›Ó·È Î·È ÔÈ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˜ Ô˘ ‰È·Ó¤ÌÔÓÙ·È ÛÙ· ÓËÈ·ÁˆÁ›· ·fi ÙÔÓ √™∫ 8. ∏ Ú·ÎÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËΠÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ Û ÂÏÏËÓÈο ÓËÈ·ÁˆÁ›· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ¶ÈÏÔÙÈÎÒÓ ¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ∂ÓÈÛ¯˘ÙÈ΋˜ ¢È‰·Ûηϛ·˜.
114
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
∞Ó·˙‹ÙËÛË Î·È ·Ó¿ÁÓˆÛË ‚È‚Ï›ˆÓ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘
¤¯Ô˘Ó ·ÚÂÌÊÂÚ‹ ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË (ÂÈϤÔÓ Ë ÂÈÎfiÓ· ÛÙË ÊˆÙÔÙ˘›· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·È Ù· ¯ÚÒÌ·Ù·, ¿Ú· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÈÛÙfi ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ), ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó ÛÂ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È Û˘ÁÎÚ›ÛÂȘ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ ¿ӈ ÛÙÔ ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘, Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ Î·È ‰È·ÈÛÙÒÓÔÓÙ·˜ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚ¤˜, Ó· ÛÈÁÔ˘Ú¢ÙÔ‡Ó fiÙÈ ÂÓÙfiÈÛ·Ó ÙË ÛˆÛÙ‹ ÙÔ˘˜ ı¤ÛË. ™ÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ ÚԂϤÂÙ·È Â›Û˘ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙÔ˘ ÚfiÛıÂÙÔ˘ ¤ÓÙ˘Ô˘ ˘ÏÈÎÔ‡ (ÂÊËÌÂÚ›‰ˆÓ, ÂÚÈÔ‰ÈÎÒÓ, ‰È·ÊËÌÈÛÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡, ÙËÏÂÔÙÈÎÒÓ Î·È ı·ÙÚÈÎÒÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î.¿.), ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ·fi Ù· ·È‰È¿ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÂχıÂÚˆÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÚÔÙÂÈÓfiÌÂÓˆÓ ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ. ∏ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Ì ÙÚfiÔ ÂÏ΢ÛÙÈÎfi ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ηÏÏÈÂÚÁ› ÙËÓ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È Ù· Ì˘Â› Û ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Ú·ÎÙÈΤ˜ Ô˘ ÚÔÛȉȿ˙Ô˘Ó Û ÂÁÁÚ¿ÌÌ·Ù˜ ÎÔÈӈӛ˜. ∏ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È Û ÔÈΛϘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì fiϘ ÙȘ Ì·ıËÛȷΤ˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ (.¯. ··ÚÈıÌÔ‡Ó Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó, ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜ ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, Ù·ÍÈÓÔÌÔ‡Ó Ù· ‚È‚Ï›· ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ ‹/Î·È Ì ÙÔ Ì¤ÁÂıfi˜ ÙÔ˘˜, ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó Û ËÁ¤˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ٷ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ‰ÈÂÚ¢ÓÔ‡Ó Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó Ù· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó, ·ÎÔ‡Ó Î·È ÙÚ·ÁÔ˘‰Ô‡Ó ÌÂÏÔÔÈË̤ӷ ÔÈ‹Ì·Ù·, ÁÚ·Ì̤ӷ Û ‚È‚Ï›·, ‰·Ó›˙ÔÓÙ·È È‰¤Â˜ ÁÈ· ÙȘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›Â˜ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ ÙˆÓ ÂÈηÛÙÈÎÒÓ Î.Ï.).
115
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∏ ˯ËÙÈ΋ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ¤Ó· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ÙÚfiÔ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÛÙË ÁˆÓÈ¿ Ù˘ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘. °È· Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¤Ó· ηÛÂÙfiʈÓÔ Ô˘ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ¤Ó· ÌÈÎÚfi, ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ηÛÂÙfiʈÓÔ Ô˘ ·ÔÛ‡ÚÂÙ·È Û ¤Ó· Ú¿ÊÈ fiÙ·Ó ‰Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ›ٷÈ, ·ÎÔ˘ÛÙÈο Î·È Î·Û¤Ù˜ Ì ·Ú·Ì‡ıÈ·. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙȘ ηۤÙ˜ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ˯ÔÁÚ·ÊËıÔ‡Ó Û ηۤÙ˜ Ù· ÈÔ ·Á·Ë̤ӷ ‚È‚Ï›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ Ì ·Ó·ÁÓÒÛÙÚÈ· ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ‹ ¿ÏÏÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ·È‰È¿, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Û˘ÛÙÂÁ¿˙ÂÙ·È Ì ‰ËÌÔÙÈÎfi Û¯ÔÏ›Ô. ªÂ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ÌËÙÚÈ΋ ÁÏÒÛÛ·, ˯ÔÁÚ·ÊÔ‡ÓÙ·È Î·È Ù·ÎÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ ˯ËÙÈ΋˜ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Î·È Ù· ‰Èο ÙÔ˘˜ ·Á·Ë̤ӷ ‚È‚Ï›·. ∞˘Ùfi ‰›ÓÂÈ ÙËÓ Â˘Î·ÈÚ›· Î·È ÛÙ· ·È‰È¿ Ô˘ ÌÈÏÔ‡Ó ÌfiÓÔ ÂÏÏËÓÈο Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó, fiÔÙ ÙÔ ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó, Ò˜ ·ÎÔ‡ÁÂÙ·È ¤Ó· ·Ú·Ì‡ıÈ Î·È Û ÌÈ· ÁÏÒÛÛ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈ΋ ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ οı ÛÂÏ›‰·˜ ¤Ó·˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi˜ ‹¯Ô˜, Ô ›‰ÈÔ˜ ¿ÓÙ·, ÌÔÚ› Ó· ÚÔÂȉÔÔÈ› ÁÈ· ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜. √È Î·Û¤Ù˜ ʤÚÔ˘Ó Û ÛÌ›ÎÚ˘ÓÛË ÙË ÊˆÙÔÙ˘›· ÙÔ˘ Â͈ʇÏÏÔ˘ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÂÚȤ¯Ô˘Ó. ∫·Ù’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ù· ·È‰È¿, ·ÊÔ‡ ÂÈϤÍÔ˘Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î·Û¤Ù·. ∏ ·Í›· Ù˘ ˯ËÙÈ΋˜ ‚È‚ÏÈÔı‹Î˘ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó «‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜» ÙËÓ ·Á·Ë̤ÓË ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚ›· fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ ı¤ÏÔ˘Ó, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ·Ó¿ÁÎË Ó· ÙÔ˘˜ ÙË ‰È·‚¿ÛÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜.
H ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ Ù‡ˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÓÔ›ÁÂÈ ÙËÓ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· Ô˘ ÂÎÙÈÌ¿ fiÙÈ ı· ÂӉȤÊÂÚ ٷ ·È‰È¿ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· ·È‰È¿ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î¿ı ›‰Ô˘˜ ¤ÓÙ˘Ô, ¤ÁÁÚ·ÊÔ ‹ ÂÈÛÙÔÏ‹ Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ. ∆· ÂÓËÌÂÚÒÓÂÈ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ·ÔÛÙÔϤ·˜ Î·È Û˘¯Ó¿ Ù· ηÏ› Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘ ‹/Î·È ÙÔ˘˜ ÙÔ ‰È·‚¿˙ÂÈ. ∫¿ÔÈ· ·fi Ù· ΛÌÂÓ· Ô˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Ì ÙÔ ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· Ù·¯˘‰ÚÔÌÂ›Ô ‹ ¿ÏÏ·, Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ì ٷ ·È‰È¿, ·Ó·ÚÙÒÓÙ·È ÛÙÔÓ ♦ ∞˘Ù‹ ÙËÓ ·Ê›Û· Ì·˜ ÙËÓ ¤ÛÙÂÈÏ·Ó ·fi ÙË ¢·ÛÈ΋ ÀËÚÂÛ›·. ª·˙› Ì ÙËÓ ·Ê›Û· ›Ó·Î· ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂˆÓ ÁÈ· ÂÓË̤ڈÛË ÙˆÓ ÁÔ‹ÚıÂ Î·È ·˘Ù‹ Ë ÂÈÛÙÔÏ‹. ∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ ӤˆÓ. T· ·È‰È¿ ·ÚÎÂÙ¿ Û˘¯Ó¿ Â›Ó·È Û ı¤ÛË fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ; Ó· ˘Ô‰Â›ÍÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ ÙÔ˘˜ ÙȘ ·Ó·ÎÔÈ♦ ∞˘Ùfi˜ Ô Ê¿ÎÂÏÔ˜ Â›Ó·È ·fi ÙÔ ¢‹ÌÔ. °È· ÓÒÛÂȘ Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È Ó· Ó· ‰Ô‡Ì ÙÈ ÌÔÚ› Ó· Ì·˜ ϤÓÂ… ÙÔ˘˜ ÂÓËÌÂÚÒÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜, ♦ (¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ¤Ó· ‰È·ÊËÌÈÛÙÈÎfi ıÂÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ Î‡ÚÔ˜. ∫·ıÒ˜ ·ÙÚÈ΋˜ ·Ú¿ÛÙ·Û˘): M‹ˆ˜ Û·˜ ı˘ÔÈ ÁÔÓ›˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙȘ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂȘ ÙËÓ ÒÚ· Ì›˙ÂÈ Î¿ÙÈ Ë ÂÈÎfiÓ· Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ¤ÓÙ˘Ô; Ô˘ ʤÚÓÔ˘Ó ‹ ·›ÚÓÔ˘Ó ÙÔ ·È‰› ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ ¶ÔÈÔÈ ÌÔÚ› Ó· ÓÙ‡ÓÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ¤ÙÛÈ; Û¯ÔÏÂ›Ô ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ˆ˜ ÚfiÙ˘· ÚÔ˜ Ì›ÌËÛË ÁÈ· Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ (∆¿Ê·, 2001, Û. 131).
116
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
¶›Ó·Î·˜ ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÂˆÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜
ªÚÔÛÙ¿ Û ̛· ·Ê›Û· ♦ ♦ ♦ ♦
Œ¯ÂÙ ͷӷ‰Â› Ù¤ÙÔȘ ·Ê›Û˜; ¶Ô‡; ∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ı¤ÏÂÈ Ó· Ì·˜ ÂÈ; ¶ÔÈÔ˜ ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ÙËÓ ¤¯ÂÈ ÊÙÈ¿ÍÂÈ; (¢Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ù· ÈÔ ¤ÓÙÔÓ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·) ∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ Â‰Ò;
∏ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È Ë ÁÚ·Ê‹ £ÂˆÚԇ̠ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ÂÈÛËÌ·Óı› fiÙÈ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÁÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÁÚ·Ê‹ ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙ Û οı ÂÚ›ÙˆÛË Û ‰‡Ô ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜: ♦ ™ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘, Ë Ì›· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÎÌ¿ıËÛË ÙÔ˘ Ì˯·ÓÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη, Ì ÙÔ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ‰ËÏ·‰‹ Ù· ·È‰È¿ Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È Ó· Û˘Ó‰˘¿˙Ô˘Ó Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÒÛÙ ӷ ÂÎʈÓÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÛˆÛÙÔ‡˜ ‹¯Ô˘˜, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· ·ÔΈ‰ÈÎÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ÁÚ·Ùfi ΛÌÂÓÔ, ÂÓÒ Ë ¿ÏÏË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË Ì‡ËÛË ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∏ ·Ú¯‹ Ù˘ ̇ËÛ˘ ·˘Ù‹˜ ÌÔÚ› Ó· Á›ÓÂÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· ͤÚÂÈ ÙÔ ·È‰› Ó· ·ÔΈ‰ÈÎÔÔÈ›. ∆· ·È‰È¿ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÙÈ Â›Ó·È ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·ıÒ˜ ÙÔ˘˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ·Ú·Ì‡ıÈ· Î·È ¿ÏÏ· ‚È‚Ï›· ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Ì›· ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ Ì ÙË ÛΤ„Ë. ♦ ∞ÓÙ›ÛÙÔȯ· Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È Ì ÙË ÁÚ·Ê‹. ∏ Ì›· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙÔ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó Ó· ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÙÔ ÌÔχ‚È ÁÈ· Ó· ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÚfiÎÂÈÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È Ì ÙË ÏÂÙ‹ ÎÈÓËÙÈÎfiÙËÙ·. ∏ ¿ÏÏË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÓÔ‹Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜, ‰ËÏ·‰‹ Ì ÙË Ì‡ËÛË ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. ∏ ̇ËÛË ·˘Ù‹ ÌÔÚ› Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌË ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ÎÚ·Ù¿ ÙÔ ·È‰› ÙÔ ÌÔχ‚È, ηıÒ˜ ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ˘·ÁÔÚ‡ÂÈ ·˘Ù¿ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ Û ¤Ó·Ó ÂÓ‹ÏÈÎÔ Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ› ˆ˜ Áڷʤ·˜. Ÿˆ˜ ‹‰Ë ¤¯ÂÈ ·Ó·ÊÂÚı› ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, Ë ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ‰›ÓÂÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ ÂÓÂÚÁÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂӉȷʤÚÔÓÙÔ˜ Î·È Ù˘ ÛΤ„˘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ. √È ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙÔ ı¤Ì· Ù˘ ηٿÎÙËÛ˘ Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ·fi ÙÔ ·È‰›, ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë «Ù¯ÓÈ΋» ηٷÎÙ¿Ù·È ÚÔԉ¢ÙÈο, ηıÒ˜ Ù· ·È‰È¿ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÁÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÎÔÔ‡˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ›‰È·.
Deford, 1991Ø Short, 1991Ø Anderson et all., 1994Ø Meek, 1998Ø Ferreiro, 1998Ø Teberosky, 1998· & 1998‚Ø Pascucci, 1998Ø Cinieri, 1998
117
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
√È ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ √˘ÛÈ·ÛÙÈ΋ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÂÓfi˜ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÛÙËÓ Ù¿ÍË ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜. √È ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ÏÔÁÔÈ Ì ϤÍÂȘ Û οıÂÙË ‰È¿Ù·ÍË. ¢›Ï· Û οı ϤÍË ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ÂÈÎfiÓ· Ô˘ Ù˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›, Ë ÔÔ›· ‰È¢ÎÔχÓÂÈ Ù· ·È‰È¿ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Î·È ÙËÓ «·Ó¿ÁÓˆÛË» Ù˘ Ϥ͢9. ∏ οıÂÙË ‰È¿Ù·ÍË Â›Û˘, Ì ÙËÓ ÔÔ›· ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Û ¤Ó·Ó ηٿÏÔÁÔ, ‚ÔËı¿ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÓÙÔ›˙Ô˘Ó Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Â˘ÎÔÏ›· ÙË Ï¤ÍË Ô˘ οı ÊÔÚ¿ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó. √È Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ··ÚÙ›˙Ô˘Ó Î¿ı ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ·Û‡Ó‰ÂÙ˜, ·ÏÏ¿ ·˘Ù¿ ÛÙ· ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û οÔÈÔ Û‡ÓÔÏÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ·È‰È¿: .¯. Ô ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘, Ô ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, Ô ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù· Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, Ì ٷ ˙Ò· Ù˘ ·˘Ï‹˜, ÙÔ˘ ‰¿ÛÔ˘˜ ‹ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜, Ì ٷ ·Á·Ë̤ӷ Ê·ÁËÙ¿ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ì ٷ ‰ÒÚ· ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÔ˘Á¤ÓÓˆÓ Î.Ï. ¢ËÏ·‰‹ οı ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ (Teberosky, 1998‚). √È ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È ÛÙ·ıÂÚÔ›, Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ ›‰È· ı¤ÛË ÁÈ· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ‹ Î·È ÁÈ· fiÏË ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ (fiˆ˜ ÔÈ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ì ٷ ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ‹ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù·), ‹ Ó· ·Ó·ÚÙÒÓÙ·È ÁÈ· ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ (.¯. ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÌÈ·˜ Û˘ÓÙ·Á‹˜ Ì·ÁÂÈÚÈ΋˜, ÙÔ ·›ÍÈÌÔ ÂÓfi˜ ·È¯ÓȉÈÔ‡, ÙË ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛË ÂÓfi˜ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ Î.¿.).
√ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ (ÙÔÓ ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Â‰Ò Û ‰‡Ô ÂΉԯ¤˜)10 Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÙȘ ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ô˘ ‚Ï¤Ô˘Ì ‰›Ï·. 9. √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› Û˘¯Ó¿ ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ·Ó ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙˆÓ ÈÓ¿ÎˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÎÂÊ·Ï·›· ‹ Â˙¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. √È ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÌÂÏÂÙËÙÒÓ Ô˘ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ·fi ÙÔ ·È‰› Û˘ÁÎÏ›ÓÔ˘Ó fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Â˘ÎÔÏfiÙÂÚ· Ù· ÎÂÊ·Ï·›· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È Ù· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Û˘¯ÓfiÙÂÚ· fiÙ·Ó ÁÚ¿ÊÔ˘Ó (Worden & Boettcher, 1990Ø ∫Ô˘ÙÛÔ˘‚¿ÓÔ˘, 2000Ø °È·ÓÓÈÎÔÔ‡ÏÔ˘, 2001 Î.¿.), ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÔÈ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎÔ› ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È Â‰Ò Â›Ó·È ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓÔÈ Ì ÎÂÊ·Ï·›· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. øÛÙfiÛÔ Ë ÚfiÙ·ÛË ·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ÓfiÓ·˜. √È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ı· ÂÈÚ·Ì·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È ı· ÂÈϤÍÔ˘Ó ÙË ÁÚ·Ê‹ Ô˘ ı· ıˆڋÛÔ˘Ó fiÙÈ ÂÓ·ÚÌÔÓ›˙ÂÙ·È Ì ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ ÙÔ˘˜. 10. OÈ ÂÈÎfiÓ˜, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÈÓ¿ÎˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Û·Ê›˜ Î·È Ó· ·Ú·¤ÌÔ˘Ó ÛÙË Ï¤ÍË Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ‰›Ï· ÙÔ˘˜. ŸÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ .¯. Ì ˙Ò· (‚Ï.
118
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
∫¿ı ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Û˘Óԉ‡ÂÙ·È ·fi ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ì ϤÍÂȘ, ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Â˜ Ì ·˘Ù¤˜ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤Ó˜ ‰›Ï· ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ ÙÔ˘. ™Â ÌÈ· ÂfiÌÂÓË ÌÔÚÊ‹, ÔÈ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÌÔÚÔ‡Ó ‰›Ï· ÛÙȘ ÂÈÎfiÓ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù˘ÔÔÈË̤Ó˜ ÌÈÎÚ¤˜ ÊÚ¿ÛÂȘ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ›‰ÈÔ ÙÔ ¤Ó· ÙÔ˘˜ ̤ÚÔ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÌfiÓÔ ˆ˜ ÚÔ˜ Ì›· ϤÍË, Ë ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÂÌÚ¿ÁÌ·ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi Î·È Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ·. ¶.¯. ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì «Ù· ηı‹ÎÔÓÙ·» ‰›Ï· ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë Î¿ı ÊÔÚ¿ ÂÈÎfiÓ· ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÂÙ·È: «ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó ÁÈ· Ù· ÙÚ·¤˙È·», «ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó ÁÈ· Ù· ˘ÏÈο», «ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó ÁÈ· Ù· ·È¯Ó›‰È·»9 Î.Ï. (‚Ï. ÎÂÊ. 5.2). ¶Ôχ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ, ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜, ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÂÈ Ô ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘. ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÈÓ¿ÎˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, ‚Ï. ÂÓfiÙËÙ· 8.2.4.
¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ∆· ·È‰È¿ Ì˘Ô‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Ó· ÙÔ˘˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó. «∞Ó ‰È·‚¿˙Ô˘Ì Ôχ Ì ٷ ·È‰È¿, ·Ó Ù· οÓÔ˘Ì ӷ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙË ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ‚È‚Ï›ˆÓ, ÙÂÏÈο ηٷÓÔÔ‡Ó ÙÈ Â›Ó·È Ë ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ, ÙÈ Â›Ó·È Ô ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜, ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌ· ηٷÛÙÔ‡Ó Èηӿ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜» (Teberosky, 1998·). ∏ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÛÙ· ·È‰È¿ ∏ ÌÂÁ·ÏfiʈÓË ·Ó¿ÁÓˆÛË ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÛÙ· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈ΋ ÌfiÓÔ ÂÂȉ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔÛʤÚÂÈ ÏÔ‡ÛȘ ÂÌÂÈڛ˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌË ¿Ó ÛÙÔ Û¯ÔÏ›Ô. ∞˘Ùfi Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û›ÁÔ˘Ú·. ∂ÈϤÔÓ fï˜ ÔÈ ›‰È˜ ÔÈ ÈÛÙÔڛ˜ ÂÊԉȿ˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÎÚÔ·Ù¤˜ ÙÔ˘˜ Ì ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ÙȘ Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜, ÔÈ Ôԛ˜, ‰È·ÊÔÚÂÙÈο Ì fi,ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ì ÙȘ ¿ÏϘ fi„ÂȘ Ù˘ ˘fiÛÙ·Û‹˜ ÙÔ˘˜, ¤¯Ô˘Ó ÙÂÚ¿ÛÙȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ ·fi ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È. ∫·ıÒ˜ ϤÓÂ Î·È Í·Ó·Ï¤Ó ÈÛÙÔڛ˜, Ù· ·È‰È¿ ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÔÓÙ·È Ì ۇÓıÂÙ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ¯ÒÚÔ˘ Î·È ¯ÚfiÓÔ˘, ‡·Ú͢ Î·È ·Ó˘·ÚÍ›·˜, Ì ηÓfiÓ˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Ì ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ Ì ÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ÈÛÙÔڛ˜ ˆ˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ ÁÈ· Ó· Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· Û˘Óı¤ÛÔ˘Ó Ì ÙÚfiÔ Ô˘ Ó· ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· ÁÈ· Ù· ›‰È· fiÛ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÂÚ¢ӋÛÂÈ Î·È ·Ó·Î·Ï‡„ÂÈ ·ÎfiÌË. Meek, 1998, Û. 113
√È ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ÂȉÈÒÎÔ˘Ó Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Û˘¯Ó¿ ‚È‚Ï›· ÛÙ· ·È‰È¿, ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÛÙÚ·Ì̤ÓÔ ÚÔ˜ Ù· ·È‰È¿ Î·È ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ô‡ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó. √ ÙÚfiÔ˜ ·˘Ùfi˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ıˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ Â˘ÓÔ› ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Ù· ÔÔ›· ·ÚÔÙÚ‡ÓÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜ Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ÂÓÒ ·Ú¿ÏÏËÏ· Ù· ‚ÔËı¿ÂÈ Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó, ÁÈ· fiÛ· ‰ÂÓ ÙÔ ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÙ‹ÛÂÈ ·ÎfiÌË, fiÙÈ Â›Ó·È ¿ÏÏÔ ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ Î·È ¿ÏÏÔ Ë ÁÚ·Ê‹ Î·È fiÙÈ ÁÚ¿ÊÔ˘ÌÂ Î·È ‰È·‚¿˙Ô˘Ì ·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿. °È· ÙË ‰È¢ÎfiÏ˘ÓÛË Ù˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹˜ ÙÔ˘˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ηıÒ˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÛÙ·Ì·Ù¿ Î·È Ù· ηÏ› Ó· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ‹ ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú˜ ÙˆÓ ËÚÒˆÓ ‹ Ó· οÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍË Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜: «∆È ÓÔÌ›˙ÂÙÂ, ¤¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ Ë Á¿Ù· Ô˘ ı· ·Ú¿ÚÙËÌ·) ‹ Ì ·ÓÙÈΛÌÂÓ·, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ·Ï¿. ∂›Ó·È ‰˘ÛÎÔÏfiÙÂÚÔ fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ϤÍÂȘ Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÙȘ ÂÔ¯¤˜ ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ÛÙ· ηÈÚÈο Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ‹, ·ÎfiÌË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ, ÛÙÔ˘˜ Ì‹Ó˜. ™˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ıÂÙÈο ÙÔ Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘˜. ∏ Û˘˙‹ÙËÛË Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È Î·Ù¿ ÙË ‰È·‰Èηۛ· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙÔ Ó· ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È ÙË Ï¤ÍË Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ› Û οı ÂÈÎfiÓ·. √ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ¤¯ÂÈ ‰‡Ô ÂΉԯ¤˜: «√È ÂÔ¯¤˜ ÛÙËÓ ÂÍÔ¯‹» Î·È «√È ÂÔ¯¤˜ ÛÙËÓ fiÏË». ªÂ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÚÔηÏ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ·Ú·ÙËÚËÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÙÔ˘˜ ı˘Ì›˙ÂÈ ÂÈÎfiÓ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÔÈΛ˜, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ¯ÒÚÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ˙Ô˘Ó, Î·È ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÔÈÂ›Ù·È ÛÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË Û¯ÂÙÈο Ì ÙȘ ÂÔ¯¤˜ Î·È ÙÔ fiÛÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ‚ÈÒÓÔÓÙ·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜.
119
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
‹ıÂÏ ӷ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ¿ÏÏÔ;», «ŒÎ·Ó ηϿ ÙÔ ÎÔÚÈÙÛ¿ÎÈ Ô˘ ʤÚıËΠ¤ÙÛÈ ÛÙÔ ‚·ÙÚ·¯¿ÎÈ;», «∆È ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ı· Á›ÓÂÈ ÙÒÚ· Ô˘ Ô Ï‡ÎÔ˜ ‹Ú ÛÙÔ ÎÚ‚¿ÙÈ ÙË ı¤ÛË Ù˘ ÁÈ·ÁÈ¿˜ Ù˘ ∫ÔÎÎÈÓÔÛÎÔ˘Ê›ÙÛ·˜;». À¿Ú¯Ô˘Ó fï˜ Î·È ÂÚÈÙÒÛÂȘ Ô˘ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ÚÒÙ· ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË, ΢ڛˆ˜ ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÏÔÁÔÙ¯ÓÈÎfi ‚È‚Ï›Ô, ˘Ô‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ‡ÊÔ˜ Î·È ÙÔÓ ÙfiÓÔ Ù˘ ʈӋ˜ Ù· ·È‰È¿ Ó· ÙËÓ ·ÔÏ·‡ÛÔ˘Ó ÛȈËÏ¿, Î·È ÌÂÙ¿ Ù· ηÏ› Ó· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ Û ÔÈÔ ‚·ıÌfi ¤¯Ô˘Ó ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· Ó· ·Ó·Î·ÏÔ‡Ó ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘˜ ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ, ·ÚÔ˘Û›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘, ÂȉÈÒÎÂÈ Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ ‚È‚Ï›· Î·È Ì ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ ·È‰ÈÒÓ, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÔÈ ˘fiÏÔȘ ÔÌ¿‰Â˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ·˘ÙfiÓÔÌ· Ì ¿ÏϘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ (.¯. Ì οÔÈÔ ÂÈÙÚ·¤˙ÈÔ ·È¯Ó›‰È, Ì οÔÈ· ηٷÛ΢‹, Ì ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ ‹/Î·È Ì ·Ó¿ÁÓˆÛË ¿ÏÏÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈ·˜ ÌÈÎÚ‹˜ ÔÌ¿‰·˜ ÔÈ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ‹ Î·È Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Ì οı ·È‰› Â›Ó·È Â˘ÎÔÏfiÙÂÚÔ Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡Ó (‚Ï. Î·È ÎÂÊ. 6), ηıÒ˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÌÈÏÔ‡Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿, ·ÎfiÌË Î·È ÂΛӷ Ô˘ ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÈÔ Û˘ÓÂÛÙ·Ï̤ӷ. Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÁÚ·Ê› ÛÙ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÂÚ¢ÓÒÓ, Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ·ÎÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÈÛÙÔڛ˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÈÎÚÒÓ ÔÌ¿‰ˆÓ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ· ηٷÓfiËÛ˘ ·fi Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ·ÎÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÈÛÙÔڛ˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ Ù¿Í˘ (Gambrell et al., 2000).
∆Ô ·Ú·Ì‡ıÈ Ô˘ ‰È·‚¿˙ÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÔ˘Û›· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘ ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ‰ÂÈÓfiÛ·˘ÚÔ˘˜. √ ∞ϤͷӉÚÔ˜ ¤¯ÂÈ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂȘ Î·È ÙȘ ‰ËÏÒÓÂÈ Ì ¤ÓÙÔÓÔ ÙÚfiÔ. ¢ÂÈÓfiÛ·˘ÚÔÈ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó!
∆· ·È‰È¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Â›Û˘ Ó· «‰È·‚¿˙Ô˘Ó» Ù· ·Á·Ë̤ӷ ÙÔ˘˜ ·Ú·Ì‡ıÈ· ÛÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜, fiÙ·Ó Ê˘ÛÈο Î·È ÂΛÓÔÈ Â›Ó·È ‰È·ı¤ÛÈÌÔÈ ÁÈ· ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË, ‹ Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ‚È‚Ï›· Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· Û˘˙ËÙÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘ÌʈÓÔ‡Ó ‹ Ó· ‰È·ÊˆÓÔ‡Ó ÁÈ· fiÛ· ϤÂÈ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Î·È ÁÈ· fiÛ· ‰Â›¯ÓÔ˘Ó ÔÈ ÂÈÎfiÓ˜. ŒÚ¢Ó˜ Î·È ¿ÏÈ ¤¯Ô˘Ó ·Ôηχ„ÂÈ fiÙÈ ÔÈ Û˘¯Ó¤˜ ¢¯¿ÚÈÛÙ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì Î›ÌÂÓ· ·È‰È΋˜ ÏÔÁÔÙ¯ӛ·˜ ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÙfiÛÔ ÛÙËÓ ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛË, fiÛÔ Î·È ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ (Clay, 1976). ¶Ò˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿; Œ¯ÂÈ ·Ô‰ÂȯÙ› fiÙÈ, fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ‚ÔËıËÙÈο Î·È ¿ÏϘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ¤Ú· ·fi Ù· ›‰È· Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ¿Óˆ ÛÙÔ ¯·ÚÙ›. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÁÈ· ÙË ‰ÔÌ‹ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ Ô˘ ‹‰Ë η٤¯Ô˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘. ∞˘Ùfi ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· Ù·˘Ù›˙Ô˘Ó Ï¤ÍÂȘ Ì ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ¿ÓÂÛË Î·È Ó· ηٷÓÔÔ‡Ó ÙËÓ Ô˘Û›· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, οÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ì ÙËÓ ·Ï‹ ÁÚ¿ÌÌ· ÚÔ˜ ÁÚ¿ÌÌ· ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘.
Dombey, 1994, Û. 5/21
120
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
∂›Û˘, fiˆ˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi, Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ˙ËÙÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ‰È·‚·ÛÙÔ‡Ó Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿ ÔÈ ·Á·Ë̤Ó˜ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔڛ˜. ∏ Ú·ÎÙÈ΋ ·˘Ù‹ ÚÔÛ¤Ï΢Û ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÔÏÏÒÓ ÂÚ¢ÓËÙÒÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÔÈ ¤Ú¢Ó˜ η٤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ Ë Â·Ó·Ï·Ì‚·ÓfiÌÂÓË ·Ó¿ÁÓˆÛË ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÛÙ· ·È‰È¿ ÂÓÈÛ¯‡ÂÈ ÙȘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ Û¯¤Û˘ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Û ÔÏÏ¿ ›‰· (Roser & Martinez, 1985Ø Sulzby, 1985Ø Gambrell et al., 2002).
∂ӉȷʤÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË Ù˘ ™ÔÊ›·˜, Ë ÔÔ›· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ‹‰Ë ·ÚÎÂÙ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Î·È Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ Î¿ÔȘ ϤÍÂȘ, ΢ڛˆ˜ ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·ӷϷ̂¿ÓÔÓÙ·È. «¢È·‚¿˙ÂÈ» ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ÛÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ Ù˘ ·Ó·Î·ÏÒÓÙ·˜ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·ÔÛÙËı›ÛÂÈ Î·È ·ÓÙÈÛÙÔȯÒÓÙ·˜ ÙÔ Ì ÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, fiˆ˜ Ù˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÓÙ˘ˆı› ·fi ÙȘ ÔÏϤ˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂȘ. ŸÛÔ Ë ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ÈÛË Â›Ó·È ·ÚfiÛÎÔÙË, Ë «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ Î·ÓÔÓÈο. ™Â οÔÈÔ ÛËÌÂ›Ô ÛÙ·Ì·Ù¿. √È Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó Ì ·˘Ùfi Ô˘ ÂÎʈÓ›. ∫ÔÌÈ¿˙ÂÈ… ∫¿ÔÈ· ·È‰È¿ ·Ó˘ÔÌÔÓÔ‡Ó: «ÕÓÙÂ, ™ÔÊ›·…». «¢ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ÙÔ ‰È·‚¿Ûˆ», ·ÔÏÔÁÂ›Ù·È Ë ™ÔÊ›·. «¢Â ϤÂÈ Â‰Ò ÏÔ˘ÏÔ‡‰È, ‰ÂÓ ÙÔ Í¤Úˆ ·˘Ùfi ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ·» Î·È ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› Î·È Ë ‰·ÛοϷ Ù˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÙ· ¿ÏÏ· ·È‰È¿: «ª‹ˆ˜ ÌÔÚ› ηÓ›˜ Ó· Ì ‚ÔËı‹ÛÂÈ;».
∏ Û˘Ì‚ÔÏ‹ Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ÈÛÙÔÚÈÒÓ ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ ∫·Ù·Áڷʤ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËı› ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÌÂÏÂÙÒÓ ÂÚ›ÙˆÛ˘ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿, ÛÙ· ÔÔ›· ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Û˘¯Ó¿ ‚È‚Ï›·, ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ÚÒÈÌÔ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi, ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ‰ËÏ·‰‹ Ò˜ Ó· ÎÚ·ÙÔ‡Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ ÂÍÒÊ˘ÏÏÔ, ÙÔ Ù˘ˆÌ¤ÓÔ Ì¤ÚÔ˜ Ô˘ ‰È·‚¿˙ÂÙ·È, ηıÒ˜ ›Û˘ Î·È ÔÈ· Â›Ó·È Ë Î·Ù¿ÏÏËÏË ÊÔÚ¿ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘. ∞ÚÎÂÙ¤˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ë Ú·ÎÙÈ΋ Û˘¯Ó‹˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ ‚È‚Ï›ˆÓ Û ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ̤۷ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË ÙÔ˘ ÂÁÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌÔ‡ ÙÔ˘˜ Û ÔÏÏ¿ ›‰·. √È ÌÂϤÙ˜ ·˘Ù¤˜ ¤‰ÂÈÍ·Ó fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ÂÈÚ·Ì·ÙÈÎÒÓ Ù¿ÍˆÓ, ÛÙ· ÔÔ›· ÔÈ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ› ‰È¿‚·˙·Ó ÁÈ· ÌÂÁ¿Ï· ¯ÚÔÓÈο ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ÈÛÙÔڛ˜ Û ηıËÌÂÚÈÓ‹ ‚¿ÛË, ÛËÌ›ˆÓ·Ó Ôχ ηχÙÂÚ˜ ÂȉfiÛÂȘ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙÔ˘ ÏÂÍÈÏÔÁ›Ô˘ ÙÔ˘˜, ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ηٷÓfiËÛ˘ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ·ÔΈ‰ÈÎÔÔ›ËÛ˘ Ù˘ ÁÚ·Ù‹˜ ÁÏÒÛÛ·˜, ·fi Ù· ·È‰È¿ ÙˆÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÂϤÁ¯Ô˘11, ÛÙ· ÔÔ›· ÔÈ ÂÓ‹ÏÈÎÔÈ ‰Â ‰È¿‚·˙·Ó ‚È‚Ï›·. Gambrell et al., 2002 11. ™ÙȘ ¤Ú¢Ó˜ Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ì›· ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ ÛÙȘ Ôԛ˜ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË (ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Ë Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ·Ó¿ÁÓˆÛË ‚È‚Ï›ˆÓ ÁÈ· ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ, Û·ÊÒ˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈṲ̂ÓÔ, ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·) Î·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ‹ ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ Ù¿ÍÂȘ ÂϤÁ¯Ô˘, ÔÈ Ôԛ˜ ÂÈϤÁÔÓÙ·È ÒÛÙ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ¤Ú¢ӷ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· Ì ÙȘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ (.¯. ·È‰È¿ ›‰ÈˆÓ ËÏÈÎÈÒÓ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÎÔÈÓˆÓÈÎÔÔÈÎÔÓÔÌÈο ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·, Ì ÁÔÓ›˜ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ¯ÚfiÓÔ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì·˙› ÙÔ˘˜ Î.Ï.) Î·È ÛÙȘ Ôԛ˜ ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ù·È ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ·È‰·ÁˆÁÈ΋ ·Ú¤Ì‚·ÛË. ¶ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Î·È ÌÂÙ¿ ÙË Ï‹ÍË Ù˘ ·Ú¤Ì‚·Û˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÌÂÙÚ‹ÛÂȘ ÙfiÛÔ ÛÙȘ ÂÈÚ·Ì·ÙÈΤ˜ Ù¿ÍÂȘ fiÛÔ Î·È ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÂϤÁ¯Ô˘ ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÍÈÔÏÔÁËıÔ‡Ó Ù· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù· Ù˘ ·Ú¤Ì‚·Û˘.
121
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∂Âȉ‹ Ë Â·Ê‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ù· ÂÍÔÈÎÂÈÒÓÂÈ Ì ÙȘ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂȘ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜, Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙÔ Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ·ÊÔṲ́˜ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó Û ‚Ȉ̤Ó˜ ÙÔ˘˜ ÂÌÂÈڛ˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÊÚÔÓÙ›˙ÂÈ Ó· ˆÊÂÏÂ›Ù·È Î¿ı ¢ηÈÚ›·˜ ÁÈ· Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ Î·È ¿ÏÏ· ΛÌÂÓ· ÂÎÙfi˜ ·fi ·È‰Èο ‚È‚Ï›·, .¯.: ● º¤ÚÓÔÓÙ·˜ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Î¿ı ¢Â˘Ù¤Ú· Ìi· ΢ÚȷοÙÈÎË ÂÊËÌÂÚ›‰· ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì οÔÈ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ›‰ËÛË Î·È Î·Ï› Ù· ·È‰È¿ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ·Ó ¿ÎÔ˘Û·Ó Î¿ÙÈ Û¯ÂÙÈο Ì ·˘Ù‹ ÙËÓ Â›‰ËÛË ÛÙËÓ ÙËÏÂfiÚ·ÛË. ∞Ó ÂÎÙÈÌ‹ÛÂÈ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ÂΉËÏÒÓÔ˘Ó ÂӉȷʤÚÔÓ, ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙȘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ, Ù· ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· οÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· Î·È ÙÂÏÈο ÙÔ˘˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ ÙËÓ Â›‰ËÛË. ● ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·È ‰È·‚¿˙ÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›·˜ Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô Î·È ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ› Ó· ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ·Ó·ÎÔÈÓÒÛÈÌÔ. ● ¢È·‚¿˙ÂÈ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜ ÁÈ· ÙÔ ·›ÍÈÌÔ ÙÔ˘ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘ ·È¯ÓȉÈÔ‡ Ô˘ ·ÁfiÚ·Û·Ó ‹ ÁÈ· ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ˘ .¯. ʈÙÔÙ˘ÈÎÔ‡ Ì˯·Ó‹Ì·ÙÔ˜. ™˘ÓÂÚÁ·Û›· Ì ÙÔ Û›ÙÈ ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÔÙÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜ Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ (ÔÓfiÌ·Ù· ÛÙ· ÎÔ˘‰Ô‡ÓÈ· Ù˘ ÂÈÛfi‰Ô˘, ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙȘ Û˘Û΢·Û›Â˜ ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ ÛÙËÓ ÎÔ˘˙›Ó·, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ÂÚÈÔ‰Èο, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙȘ Ê›Ú̘ ÙˆÓ ÚÔ‡¯ˆÓ ÛÙ· ˘ÓÔ‰ˆÌ¿ÙÈ·, ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙ· ·ÔÚÚ˘·ÓÙÈο ÛÙÔ Ì¿ÓÈÔ Î.Ï.) Î·È Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ¯ÚËÛÈÌfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ (Bernardin, 2002). ∆Ô˘˜ ÚÔÙÚ¤ÂÈ Â›Û˘ Ó· ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Î·È Ó· Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ ÙȘ Áڷʤ˜ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙÔ‡Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ: ÁÈ· ÔÈÔ ÏfiÁÔ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÔıÂÙËı› ÂΛ; ∆È Â͢ËÚÂÙÔ‡Ó; ∫·È Ê˘ÛÈο ÙÔ˘˜ ·Ú·ÎÈÓ› Ó· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ·ÁηÏÈ¿ Ì ٷ ·È‰È¿ ÙÔ˘˜ Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰·ÓÂÈÛÙÔ‡Ó ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ, ‰Â›¯ÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ Ô‡ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·È ÚÔηÏÒÓÙ·˜ Ù· Ó· ·ÚÂÌ‚·›ÓÔ˘Ó. ¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙ· ·È‰È¿ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ë Û˘˙‹ÙËÛË Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔ˘Ó Ì ·Á·Ë̤ӷ ÙÔ˘˜ ÚfiÛˆ·, ΢ڛˆ˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÔÓ›˜, Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ÙÔ˘ ‰›ÓÂÈ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙÔ˘˜ ȉȷ›ÙÂÚË ·Í›·.
∑‹ÙËÛ·Ó ·fi ÙË Ì·Ì¿ ÙÔ˘ µ·ÁÁ¤ÏË, Ô˘ Â›Ó·È ·fi ÙËÓ ∞Ï‚·Ó›·, Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰ÈËÁ‹ıËΠÛÙ· ·Ï‚·ÓÈο. ¶·Ú·ÙËÚÔ‡Ó Ò˜ ÙÔ ÁÚ¿ÊÂÈ. «°È·Ù› Ϙ fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂȘ ·Ï‚·ÓÈο Î·È ‚¿˙ÂȘ ÂÏÏËÓÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù·;» ÚˆÙ¿ Ô °È¿ÓÓ˘. «¶ÔÈ·;» ÚˆÙ¿ Ë Ì·Ì¿ ÙÔ˘ µ·ÁÁ¤ÏË. «∞˘Ù¿», ϤÂÈ Ô °È¿ÓÓ˘ Î·È Ù· ÁÚ¿ÊÂÈ ‰›Ï·.
122
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÁÚ·Ê‹˜ ∫·ıÒ˜ Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ Ì˘Ô‡ÓÙ·È ÚÔԉ¢ÙÈο ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Ë ÁÚ·Ê‹ ‰Â ÓÔÂ›Ù·È ˆ˜ ·ÏÏËϤӉÂÙË Î·È Û˘ÌÏËڈ̷ÙÈ΋ ‰È·‰Èηۛ· Ù˘ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘, ·ÏÏ¿ ˆ˜ Ì›· ·˘ÙfiÓÔÌË, ·˘ıfiÚÌËÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ‰È·‰Èηۛ˜ Ô˘ Â›Ó·È ·ÏÏËϤӉÂÙ˜ ÛÙÔ Ù¤ÚÌ· ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿, fiˆ˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙˆı› Û ۯÂÙÈΤ˜ ¤Ú¢Ó˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÏËϤӉÂÙ˜ Î·È ÛÙÔ ÍÂΛÓËÌ· (Teberosky, 1998·). ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË Ô˘ ÚÔˆıÂ›Ù·È ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô (‚Ï. ÂÈÛ·ÁˆÁ‹), Ù· ·È‰È¿ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó, ÚÔÙÔ‡ ·ÎfiÌË Ù· ıˆڋÛÔ˘Ì Èηӿ Ó· ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó. °È·Ù›, fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ë Emilia Ferreiro (1998), Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÂÈ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓȘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ÌÂϤÙ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ò˜ Ù· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ηٷÎÙÔ‡Ó ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, «Ë ÁÚ·Ê‹ ‰ÂÓ ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ Ì ڷÁÌ·ÙÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ Ì ÚÔı¤ÛÂȘ. ∆· Ú·ÁÌ·ÙÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÌÔÚ› Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó, ÌÔÚ› Î·È fi¯È». ∆· ·È‰È¿ ÏÔÈfiÓ «ÁÚ¿ÊÔ˘Ó» Î·È ÚÔÙÔ‡ Ì¿ıÔ˘Ó Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. «°È· Ó· ͤÚÔ˘Ì ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÁÚ·Ê‹», ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ¿ÏÈ Ë ∂milia Ferreiro, «Ú¤ÂÈ Ó· ÚˆÙ‹ÛÔ˘Ì ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÙÔ ¤ÁÚ·„Â, ÒÛÙ ӷ Ì·˜ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙȘ ÚÔı¤ÛÂȘ ÙÔ˘, Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙ· ÔÚ·Ù¤˜ Û ·˘Ù¿ Ô˘ ¤ÊÙÈ·ÍÂ. ∫·È ÌÂÙ¿ Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔ˘ ˙ËÙ‹ÛÔ˘Ì ӷ Ì·˜ ‰È·‚¿ÛÂÈ».
ŒÊÙÈ·Í·Ó ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ¤Ó· ‚È‚Ï›Ô ÁÈ· Ù· ˙Ò· Ù˘ ·˘Ï‹˜. ∫¿ı ·È‰› ·Ó¤Ï·‚ ӷ ÁÚ¿„ÂÈ ÁÈ· ¤Ó· ˙ÒÔ. √ µ·Û›Ï˘, Ô˘ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜, ¤ÁÚ·„ ÁÈ· ÙÔ Û·ÏÔ. πÛfiÙÈÌË fï˜ ‹Ù·Ó Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ¡›ÎÔ˘ Ô˘ ‰Â ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ·ÎfiÌË Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ÙË Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Í›·. ¶·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÈ ÂÈÎÔÓÈο ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ‰ÔÎÈÌ¿˙ÔÓÙ·˜ ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈΤ˜ ηÙ¢ı‡ÓÂȘ, Î·È fiÙÈ Î¿ÙÈ ›Ûˆ˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ ¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ÛÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ÁÈ·Ù› Ë ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Û ۇÓÔÏ· ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÎÂÓ¿. Ÿˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÔÈ Vernon & Ferreiro (1999, Û. 398), ÔÈ Áڷʤ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È Û «ÛˆÛÙ¤˜» Î·È «Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜». ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË Ì¿ıËÛË Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙË ıˆڛ· ÙÔ˘ Piaget, ÔÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ Ï·Óı·Ṳ̂Ó˜ Áڷʤ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È ·˘Ù¤˜ Ô˘ ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙÔ Â›Â‰Ô Ù˘ ÁÓˆÛÙÈ΋˜ ÙÔ˘˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ‹‰Ë Ù· ·È‰È¿.
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÏÔÈfiÓ Ù˘ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÙÔ˘ ¶ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜ ™Ô˘‰ÒÓ ÙÔ˘ ¡ËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ¤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ì¿ıËÛ˘ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ¢ηÈڛ˜ Ó· ‚ÈÒÓÔ˘Ó ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈΤ˜ ÂÌÂÈڛ˜ ÁÚ·Ê‹˜, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·ÍÈÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ Ë Ù¿ÍË (.¯. Ó· ‰·Ó›˙ÔÓÙ·È ‚È‚Ï›· ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË, ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ı· ¤¯Ô˘Ó ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËηÓ), ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ·Ú¿ÁÔ˘Ó ‰Èο ÙÔ˘˜ ΛÌÂÓ· Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜: Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÂΉËÏÒÛÂȘ Ô˘ ı·
123
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈËıÔ‡Ó ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, Ó· Û˘ÓÙ¿ÛÛÔ˘Ó Î·Ù·ÏfiÁÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È Ú¿ÁÌ·Ù·, Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Î·È ÌÂÙ·ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ·Ú·Ì‡ıÈ·, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ‚È‚Ï›·, ÂÊËÌÂÚ›‰Â˜, ÂÚÈÔ‰Èο, ·Ê›Û˜, Ô‰ËÁ›Â˜ ·È¯ÓȉÈÒÓ, ηÓfiÓ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÔÌ·Ï‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Ù˘ Ù¿Í˘, Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÂÈÛÙÔϤ˜, ¿ÏÏÔÙ ˘·ÁÔÚ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙË ÓËÈ·ÁˆÁfi, Ë ÔÔ›· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ Áڷʤ·, Î·È ¿ÏÏÔÙ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ Ù· ›‰È· Ì fiÔÈÔ ÙÚfiÔ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ÁÈ· Ó· ͤÚÂÈ ÙÈ ¤ÁÚ·„ ÙÔ ·È‰› fiÙ·Ó ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ó·ÁÓÒÛÈÌÔ, ÙÔ ÚˆÙ¿ÂÈ Î·È Ì ‰È·ÎÚÈÙÈÎfi ÙÚfiÔ Û˘¯Ó¿ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ·˘Ù¿ Ô˘ ϤÂÈ ÙÔ ·È‰› fiÙÈ ¤ÁÚ·„Â, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ù· ‰È·‚¿˙ÂÈ, ¤ÙÛÈ ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı› Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘ (Ferreiro, 1998Ø Pascucci, 1998). √ ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó ¤Ó· Ì‹Ó˘Ì·, ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Û ÔÏÏ¿ ›‰·. Œ¯Ô˘Ó Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ¿Óˆ ÛÙÔ ÙÈ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· Ô˘Ó, ÙÈ ·ÎÔ‡Ó fiÙ·Ó ÙÔ Ï¤ÓÂ Î·È Ò˜ Ó· ÙÔ ·Ó··Ú·ÛÙ‹ÛÔ˘Ó, Ô‡ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Ì¤Û· ÛÙÔ Ì‹Ó˘Ì¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ò˜ Ó· ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó Û·Ê¤˜ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. √È ·Û΋ÛÂȘ ÁÚ·Ê‹˜ Ô˘ ˙ËÙÔ‡Ó ·fi Ù· ·È‰È¿ Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó Í·Ó¿ Î·È Í·Ó¿ ÙËÓ ›‰È· Û˘ÏÏ·‚‹, ÙËÓ ›‰È· ϤÍË ‹ ÙËÓ ›‰È· ÌÈÎÚ‹ ÊÚ¿ÛË, ·ÔÛÎÔÒÓÙ·˜ ÛÙËÓ Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· ÌÂÌÔÓˆÌ¤ÓˆÓ ‰ÂÍÈÔًوÓ, ‰ÂÓ ÙÔ˘˜ ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡Ó ¿Óˆ Û ·˘Ùfi Ô˘ οÓÔ˘Ó Ô‡Ù ӷ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÁÏÒÛÛ· ÁÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. ∆Ô ÌfiÓÔ Ô˘ οÓÔ˘Ó Â›Ó·È Ó· ۯ‰ȿ˙Ô˘Ó Ì Ì˯·ÓÈÎfi ÙÚfiÔ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙÔ ¯·ÚÙ›, ÂÛÙÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Û ÏÂÙÔÌÂÚ›˜ fi„ÂȘ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜. Ÿ,ÙÈ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚÔ ÓfiËÌ· ÁÈ’ ·˘Ù¿ Î·È Ô ÌfiÓÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó Â›Ó·È fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÁÂÌ›ÛÔ˘Ó ÙË ÛÂÏ›‰·.
Deford, 1991, ÛÛ. 86 Î·È 87
¶ÔÏÏ¿ ·È‰È¿ ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÛÙÔϤ˜ Ó· ÂÌÏ·ÎÔ‡Ó Û ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÁÚ·Ê‹˜. ¢ËÏÒÓÔ˘Ó fiÙÈ ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, fiÙÈ ‰ÂÓ Í¤ÚÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ù· ›ÛÂÈ fiÙÈ ÔÈ Áڷʤ˜ ÙÔ˘˜ Ù˘ ·Ú¤ÛÔ˘Ó, fiÙÈ ‚Ú›ÛÎÂÈ Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓÙ· Ù· fiÛ· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó. ¢ÂÓ Ù· ‰ÈÔÚıÒÓÂÈ, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ù· ·Ôı·ÚÚ‡ÓÂÈ, Ô‡ÙÂ Î·È ÙÔ˘˜ ϤÂÈ fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó Â›Ó·È ÛˆÛÙfi. ÀÈÔıÂÙ› ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÂÈ‚Ú·‚‡ÛÂȘ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘: «ªÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ Ôχ fiˆ˜ ÙÔ ¤ÁÚ·„˜», «∂›Ó·È Ôχ ÂӉȷʤÚÔÓ fiˆ˜ ÛΤÊÙËΘ Ó· ÙÔ ÁÚ¿„ÂȘ», «°È· Ó· ‰Ô‡Ì Ҙ ÙÔ ÛΤÊÙËÎÂ Î·È Ë ª·Ú›·» Î.Ï. Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Â›Ó·È Ó· Û˘ÓÂȉËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ fiÙÈ Ô ÁÚ·Ùfi˜ ÏfiÁÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ˆ˜ ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ó· ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó Ó· ÙÔÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛÎÔfi. º˘ÛÈο, ÛÙËÓ ÔÚ›· ηٿÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ù· ·È‰È¿ ·ÔÎÙÔ‡Ó Û˘Ó¯Ҙ Ӥ˜ ÁÓÒÛÂȘ. ∆· Ï¿ıË Ô˘ ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· οÓÔ˘Ó ·ÚÎÂÙ¿ Û˘¯Ó¿ ‰›ÓÔ˘Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈΤ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙȘ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Î·È ÂÈÙÚ¤Ô˘Ó ÛÙÔÓ ÂÓ‹ÏÈÎÔ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙÔ Î·Ù¿ÏÏËÏÔ Î¿ı ÊÔÚ¿ Ï·›ÛÈÔ ÒÛÙ ÙÔ ·È‰› Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ Î·È ÛÙȘ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔ˘. «°È· Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ô ÂÓ‹ÏÈÎÔ˜ Ó· ÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ó· ηٷÎÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Ï¿‚ÂÈ ˘fi„Ë ÙÔ˘ fiÙÈ Ë Û¯¤ÛË Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ Ì ÙËÓ ÔÌÈÏ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÌÂÛ· ·ÓÙÈÏËÙ‹ ·fi ÙÔ ·È‰› Î·È fiÙÈ ÔÈ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó ÚÈ˙Èο ·fi ÙȘ ȉ¤Â˜ Ô˘ ıˆÚÔ‡ÓÙ·È Ê˘ÛÈΤ˜ Î·È Î·ÓÔÓÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›Ó·È ÂÍÔÈÎÂȈ̤ÓÔÈ Ì ÙÔÓ ·ÏÊ·‚ËÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÁÚ·Ê‹˜», ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ë ∆˙¤Ï· µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú· (1991)12. 12. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈο Ï¿ıË Ô˘ οÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, Ù· ÔÔ›· ·ÔηχÙÔ˘Ó ÙȘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ, ·ÏÏ¿ Î·È ÙȘ ηٷÎÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÈÙ‡¯ÂÈ, ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ Î˘Ú›ˆ˜ ÙfiÌÔ Ù˘ ÛÂÈÚ¿˜ °Ú·Ê‹ Î·È ∞Ó¿ÁÓˆÛË (Curto et al., 1998) –ÛÂÈÚ¿ Ô˘ ›¯Â ·Ï·ÈfiÙÂÚ· ‰È·ÓÂÌËı› ·fi ÙÔ À¶∂¶£ Û fiÏ· Ù· ÓËÈ·ÁˆÁ›· Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ∆· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Ô˘ ÂÚȤ¯ÔÓÙ·È Û ·˘Ù¿ Ù· ‚È‚Ï›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋
124
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
∑ËÙ‹ıËΠ·fi ÙÔ ÃÚ›ÛÙÔ, 5 ÂÙÒÓ Î·È ¤ÍÈ ÌËÓÒÓ, Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙË Ï¤ÍË «Êˆ˜» Î·È ÙË Ï¤ÍË «‹ÏÈÔ˜». «™ÙÔÓ ‹ÏÈÔ ¤‚·Ï· Ôχ ÈÔ ÔÏÏ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·», Û¯ÔÏ›·ÛÂ, «ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ Ôχ ÈÔ Ôχ ʈ˜». ¶·Ú·ÙËÚԇ̠fiÙÈ Ô ÃÚ›ÛÙÔ˜ ‰È·ÙËÚ› ÂÈÎÔÓÈΤ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂȘ ÁÈ· ÙË ÁÚ·Ê‹, ·ÊÔ‡ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙË ÁÚ·Ê‹ Ù˘ Ϥ͢ «‹ÏÈÔ˜» Ì ÙËÓ ÔÛfiÙËÙ· ÙÔ˘ ʈÙfi˜ Ô˘ ÂΤÌÂÈ. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÈ Ì ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ‰Â ÛËÌ·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË fiÙÈ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙ‹ÛÂÈ ÛÙÔȯ›· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘13.
√È ‰ÈÔÚıˆÙÈΤ˜ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂȘ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ∆Ô ˙‹ÙËÌ· ÙˆÓ ‰ÈÔÚıˆÙÈÎÒÓ ·ÚÂÌ‚¿ÛÂˆÓ ÙˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ Â›Ó·È ·fi Ù· ÈÔ Û‡ÓıÂÙ· Û¯ÔÏÈο ˙ËÙ‹Ì·Ù·, ÁÈ·Ù› ÙÔ Ó· ‰ÈÔÚıÒÓÂȘ οÔÈÔÓ ¤¯ÂÈ ÔÏÏ¿ «ÚÔ··ÈÙÔ‡ÌÂÓ·». ∫·Ù’ ·Ú¯‹Ó ÌÔÚԇ̠ӷ οÓÔ˘Ì fiÔÈ· ‰ÈfiÚıˆÛË ı¤ÏÔ˘ÌÂ, ·ÏÏ¿ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·ÌÈ¿ ·Í›· ·Ó Ô ¿ÏÏÔ˜ ‰ÂÓ Î·Ù·Ï·‚·›ÓÂÈ ÁÈ·Ù› ÙÔÓ ‰ÈÔÚıÒÓÔ˘ÌÂ… ∞˜ ¿ÚÔ˘Ì ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ ˙‹ÙËÌ· Ù˘ ηÙ‡ı˘ÓÛ˘ Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜, ·fi ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿ ‹ ·fi ‰ÂÍÈ¿ ÚÔ˜ Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿. ∆Ô ·È‰› Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÚÔ˜ Ù· ‰ÂÍÈ¿ Â›Ó·È Ì›· ·fi ÙȘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ì ÁÈ· Ó· ÁÚ¿„Ô˘ÌÂ, Â›Ó·È Ë Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛ‹ Ì·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë «ÛˆÛÙ‹» ÁÈ· ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ Û‡ÛÙËÌ· ÁÚ·Ê‹˜ Ì·˜. °È· Ó· Û˘Ì‚Â› ·˘Ùfi Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô οÔȘ ÊÔÚ¤˜ Ó· ÂȯÂÈÚ‹ÛÂÈ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ Û ¿ÏÏË Î·Ù‡ı˘ÓÛË. ªfiÓÔ ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏϘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙË ÛˆÛÙ‹, ÌÔÚ› Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙË Û˘Ì‚·ÙÈ΋… °È· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔ˘ ÙÈ Â›Ó·È Ï¿ıÔ˜, Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô Ó· ‰Â¯Ù› fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ¿ÏÏË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·, Ó· ·Ó·Ù‡ÍÂÈ ÙËÓ ·ÌÊÈ‚ÔÏ›·, Ó· ı¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·: «ªÔÚԇ̠ӷ ÁÚ¿ÊÔ˘Ì ¤ÙÛÈ ‹ ·ÏÏÈÒ˜; À¿Ú¯ÂÈ ¿ÏÏÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ÁÈ· Ó· ÁÚ¿„Ô˘ÌÂ;»
Teberosky, 1998·, ÛÛ. 37 Î·È 38
ÁÏÒÛÛ·, Ë Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË fï˜ ·ÓÙ›ÛÙÔȯˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ‰Â›¯ÓÂÈ Î·ı·Ú¿ fiÙÈ Î·È Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ·ÓÙ›ÛÙÔȯ˜ ȉ¤Â˜ Î·È fiÙÈ Î¿ÓÔ˘Ó ·ÓÙ›ÛÙÔȯ· Ï¿ıË. ∫·È ·˘Ùfi Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi, ηıÒ˜ ÔÈ È‰¤Â˜ Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÁÈ· ÙÔ ÁÚ·Ùfi ÏfiÁÔ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ˙Ô˘Ó Û ÎÔÈӈӛ˜ ÔÈ Ôԛ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ ·ÏÊ·‚ËÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÁÚ·Ê‹˜, ¤¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ÎÔÈÓ¿ ÛËÌ›· ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜. ŒÓ· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ·Ú¯Â›Ô Ì ۯÂÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ¤¯ÂÈ Û˘ÁÎÂÓÙÚˆı› ·fi ÙË ∆˙¤Ï· µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú· ̤۷ ·fi ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÚÔÛ·ÚÌÔÛÌ¤ÓˆÓ ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο ‰ÔÎÈÌ·ÛÈÒÓ Ù˘ E. Ferreiro (µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·, ˘fi ¤Î‰ÔÛË). 13. ªÈ· ‚·ÛÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ÚÔÙÔ‡ ‰È‰·¯ÙÔ‡Ó ÙË ÁÚ·Ê‹ ÌÂ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ, Â›Ó·È fiÙÈ Ë ÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÂÈÎÔÓÈÛÙÈΤ˜ ‹ ¿ÏϘ ÙÔ˘˜ ȉÈfiÙËÙ˜. ŒÙÛÈ Û˘¯Ó¿ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‹/Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ÙË Ï¤ÍË «‚Ô˘Ófi» ·fi ÙË Ï¤ÍË «ÂÙ·ÏÔ‡‰·», Ì ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‹/Î·È ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ· ÁÚ·Ê‹Ì·Ù· ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÂÓfi˜ ÌÈÎÚÔ‡ ·È‰ÈÔ‡ (‚Ï. Ferreiro et al., 1988Ø µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·, 1994).
125
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
¶ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ηıËÌÂÚÈÓ¤˜ ¢ηÈڛ˜ ÁÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÁÚ·Ê‹
•ÂÎÈÓÒÓÙ·˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ™ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ·˘Ùfi ı· ·Ó·ÊÂÚıԇ̠۠‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈ΋˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ Ù¿Í˘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi Û fiÏÔ˘˜ Ì·˜ fiÙÈ ÛÙ· ÌÈÎÚ¿ ·È‰È¿ ·Ú¤ÛÂÈ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜, ÙË Ï¤ÍË ·˘Ù‹ Ô˘ ·ÔÙÂÏ› ÙËÓ Ù·˘ÙfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È. ∏ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ Û¯¤ÛË Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙÔ ·È‰› Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ·ÔÙÂÏ› ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ΛÓËÙÚÔ ÁÈ’ ·˘Ù‹ ÙË ‰Ú¿ÛË Ë ÔÔ›· ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο ÛÙËÓ ÚÔÒıËÛË Ù˘ ηٿÎÙËÛ˘ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜ (Delhaxhe et al.Ø 1989. Teberosky, 1998‚). ∏ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ™Â ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÙfi ¯·ÚÙfiÓÈ, ÙÔ ÔÔ›Ô ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ¿Óˆ Û ÌÈ· ¿Î·ÌÙË ÂÏ·ÊÚÈ¿ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÊˆÙÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Î·È ‰›Ï· Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÈÎfiÓ·.
¶›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÈ·˜ Ù¿Í˘14 ™Â ¤Ó· ηϷı¿ÎÈ ‹ Û ¤Ó· ÎÔ˘Ù› Ë ÓËÈ·ÁˆÁfi˜ ÙÔÔıÂÙ› ¯·ÚÙÔÓ¤ÓȘ ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ›‰È˜ Ì ·˘Ù¤˜ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔÔıÂÙË̤Ó˜ ‰›Ï· ÛÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ÙÔ˘˜. ∞˘Ùfi Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛ¯Ù› ȉȷ›ÙÂÚ· ÛÙȘ ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Â›Ó·È Ó· ÌËÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ¿ÏÏ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ˘Ô‚ÔËıËÙÈο. ∏ ¯Ú‹ÛË Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ Î·È Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ı· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ù· ÌfiÓ· ÛÙÔȯ›· ÛÙ· ÔÔ›· ı· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÁÈ· Ó· «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó» ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘˜. ™Â ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‚ÔËıËÙÈÎÔ› ‰Â›ÎÙ˜ (.¯. ·Ó ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ª¿ÓÔ˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ Û ÌÈÎÚfiÙÂÚË Î·Ú٤Ϸ ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ªÈ¯¿ÏË, ·Ó ‰›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ µ¿ÛÈ·˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Ì›· ¯ÚˆÌ·ÙÈÛÙ‹ ÎËÏ›‰· Î.Ï.), ÙÔ Èı·ÓfiÙÂÚÔ Â›Ó·È fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ı· ·Ó·ÙÚ¤ÍÔ˘Ó Û ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‚ÔËıËÙÈÎÔ‡˜ ‰Â›ÎÙ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘˜ Î·È ‰Â ı· ÂÛÙÈ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ÎÒ‰Èη.
14. Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÁÈ· οı fiÓÔÌ· Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÎÈÓËÙ‹ ηÚ٤Ϸ. ŒÙÛÈ Î¿ı ·È‰› ¤¯ÂÈ ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ÙË «‰È΋» ÙÔ˘ ηÚ٤Ϸ. ŸÙ·Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·È‰È¿ Ì ÙÔ ›‰ÈÔ fiÓÔÌ·, Ù›ıÂÙ·È ¤Ó· ˙‹ÙËÌ· Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·È Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈ΋ ‰È¿ÛÙ·ÛË. ¢ÂÓ ÌÔÚ›
126
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
ªÈ· ȉ¤· ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ √ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ¤¯ÂÈ Ù›ÙÏÔ: «∆· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ Ì·˜». ¢È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜ Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. ∞ÔÊ·Û›˙Ô˘Ì Ì ÔÈ· ÛÂÈÚ¿ ı· ÎÔÏÏ‹ÛÔ˘Ì ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜, .¯. ÔÌ·‰ÔÔÈԇ̠ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÔÓ ›‰ÈÔ ·Ú¯ÈÎfi ‹¯Ô, ‹ ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÈÔ ÌÂÁ¿Ï· Î.Ï. ∫ÔÏÏ¿Ì ÚÔÛÂÎÙÈο ÙȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ ÙË Ì›· οو ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË Î·È Áڿʈ, ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ˆ˜ Áڷʤ·˜, Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜. ¶ÚÔʤڈ ÌÂÁ·Ïfiʈӷ ÙÔ Î¿ı fiÓÔÌ· ηıÒ˜ ÙÔ Áڿʈ. ∆· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Â›Û˘ Î·È Û ÎÈÓËÙ¤˜ ÔÌÔÈfiÌÔÚʘ ηÚ٤Ϙ.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈ΋ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ Î·ıËÌÂÚÈÓÒÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ, Ù· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó ÔÏϤ˜ ¢ηÈڛ˜ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ˘ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ Î·È Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘˜, ̤۷ ·fi ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÓfiËÌ· Î·È Û·Ê‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·Îfi ÛÙfi¯Ô, fiˆ˜ .¯. ÁÈ· Ó· ¿ÚÔ˘Ó ·ÚÔ˘Û›Â˜, ÁÈ· Ó· ˘ÔÁÚ¿„Ô˘Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÌÔÈÚ¿ÛÔ˘Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÛÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ‰·ÓÂÈÛÙÔ‡Ó ‚È‚Ï›·, ÁÈ· Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó Î¿ÙÈ ÛÙÔ Û˘ÚÙ¿ÚÈ Î¿ÔÈÔ˘ ·È‰ÈÔ‡ Ô˘ Ï›ÂÈ Î.Ï. (‚Ï. Delhaxhe et al., 1989. Teberosky, 1998‚). √ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ì ·ÔÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ÙȘ ·Ú·¿Óˆ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜. √ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ηٿÏÔÁÔ˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘. ¢›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ· οı ·È‰ÈÔ‡ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘, Ë ÔÔ›· ‚ÔËı¿ÂÈ ÛÙËÓ «·Ó¿ÁÓˆÛË» ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜.
π‰¤Â˜ ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ
1. ¶·ÚÔ˘Û›Â˜ ∞fi ÙÔ ÍÂΛÓËÌ· Ù˘ Û¯ÔÏÈ΋˜ ¯ÚÔÓÈ¿˜, Ù· ·È‰È¿ ηıÒ˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÙÔ Úˆ› ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ı· Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó Û ¤Ó· ›Ó·Î· ·ÚÔ˘Û›·˜ ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜. ∞ÚÎÂÙ¿ ·È‰È¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Ó ·ÎfiÌË Ó· ÙÔ ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‚ÔËıËıÔ‡Ó ·fi ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜. ∂ÈϤÁÔ˘Ó ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ô˘ ˘Ôı¤ÙÔ˘Ó fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ ·Ú·‚¿ÏÏÔ˘Ó Ì ÙÔ fiÓÔÌ· Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ‰›Ï· ÛÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘˜, Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·Ï¿ fiÙÈ Ï¤ÂÈ ÙÔ ÛˆÛÙfi. ∞Ó Ô µ·Û›Ï˘ ¿ÚÂÈ ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ µ·ÛԇϷ15, ÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ·Ú¯Èο ÛÙËÓ ÔÌÔÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ·Ú¯ÈÎÒÓ ÁÚ·ÊËÌ¿ÙˆÓ, ·Ú·‚¿ÏÏÔÓÙ¿˜ ÙËÓ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· Ô˘ Â›Ó·È ‰›Ï· ÛÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ ÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Î·È Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÁÈ· Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ ηÚ٤Ϸ. ∞Ó Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ ÂÛÙÈ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘ ÛÙȘ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ‰‡Ô ÔÓfiÌ·Ù· Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ì ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ›‰ÈÔ fiÓÔÌ·, ÁÈ·Ù› ÙfiÙ Ҙ ı· ͯˆÚ›˙ÂÈ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘; ∏ χÛË Â›Ó·È Ó· ˘¿ÚÍÂÈ ¤Ó·˜ ÚfiÛıÂÙÔ˜ ‰Â›ÎÙ˘. ª›· Û˘Ó‹ı˘ Ú·ÎÙÈ΋ Â›Ó·È Ó· ÚÔÛÙ›ıÂÙ·È ‰›Ï· ÛÙ· ÔÓfiÌ·Ù· Ô˘ Â›Ó·È ›‰È· ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘, fiˆ˜ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È Â‰Ò. ÕÏÏË Ï‡ÛË, ÁÈ· Ó· ·ÔʇÁÂÙ·È ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Û‡Á¯˘Û˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ Ô‡ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ·, Â›Ó·È ÙÔ ·Ú¯ÈÎfi ÙÔ˘ ÂÈı¤ÙÔ˘ ‹ Î·È ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ Â›ıÂÙÔ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ›‰È· ÔÓfiÌ·Ù· Ó· ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È ÛÙÔ ›Ûˆ ̤ÚÔ˜ Ù˘ ηÚ٤Ϸ˜. ŒÙÛÈ ÁÈ· Ó· ‚‚·ÈˆıÔ‡Ó .¯. Û ÔÈ· ª·Ú›· ·Ó‹ÎÂÈ Ë Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË Î·Ú٤Ϸ, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ú¿ Ó· ÙËÓ ÎÔÈÙ¿ÍÔ˘Ó Î·È ·fi ÙËÓ ›Ûˆ Ù˘ ÏÂ˘Ú¿. 15. ™ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ fiÓÔÌ· οı ·È‰ÈÔ‡ ÛÙË ÌÔÚÊ‹ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ì¿ıÂÈ Ó· ÙÔ ·ÎÔ‡ÂÈ Î·È Ó· ÙÔ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÁÈ· ‰ÈÎfi ÙÔ˘.
127
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
Î·È ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ÙˆÓ ·ÚÔ˘ÛÈÒÓ ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ µ·ÛԇϷ˜ ·ÓÙ› ÁÈ· ÙË ‰È΋ ÙÔ˘, οÔÈÔ ¿ÏÏÔ ·È‰› ı· ÙÔ ·ÓÙÈÏËÊı› Î·È ı· ÙÔ˘ ÙÔ ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ ‹ ı· ÙÔ ·ÓÙÈÏËÊı› Ë µ·ÛԇϷ fiÙ·Ó ı· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ fiÓÔÌ·. ŸÙ·Ó fiÏ· Ù· ·ÚfiÓÙ· ·È‰È¿ ÙÔÔıÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·ÚÔ˘Û›·˜ Î·È Î·ı›ÛÔ˘Ó ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÁÈ· Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· Ù˘ Ë̤ڷ˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÈ Ù˘¯fiÓ Î·Ú٤Ϙ Ô˘ ÂÚ›ÛÛ„·Ó Î·È ˙ËÙ¿ÂÈ ·fi Ù· ·È‰È¿ Ó· ÙË ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ó· ηٷÁÚ¿„ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ·Ô˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó. ∂ÌÊ·Ó›˙ÂÈ Ì›· Ì›· ÙȘ ηÚ٤Ϙ Ô˘ ÂÚ›ÛÛ„·Ó Î·È ÚˆÙ¿: «¶ÔÈ·ÓÔ‡ Ê›ÏÔ˘ Ì·˜ ÙÔ fiÓÔÌ· ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ Â‰Ò;». ∆· ·È‰È¿ Ô˘ ›Ûˆ˜ ¤¯Ô˘Ó ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ‰È·‚¿˙Ô˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ·, ÂÓÒ Î¿ÔÈ· ¿ÏÏ· ‚È¿˙ÔÓÙ·È Ó· οÓÔ˘Ó ˘Ôı¤ÛÂȘ. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ηٿ ÙË Û˘Ó‹ıË Ú·ÎÙÈ΋, ÚˆÙ¿ÂÈ ·Ó Â›Ó·È Û›ÁÔ˘Ú·: «¶Ò˜ ÙÔ Í¤ÚÂÙ fiÙÈ Â‰Ò ÁÚ¿ÊÂÈ °È¿ÓÓ˘;», «¶Ô‡ ı· ‚¿ÏÔ˘Ì ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÁÈ· Ó· ı˘ÌfiÌ·ÛÙ fiÙÈ Û‹ÌÂÚ· ‰ÂÓ Â›Ó·È Â‰Ò Ì·˙› Ì·˜;». ∞ÚÎÂÙ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÂȂ‚·ÈÒÛÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ· Ô˘ «‰È¿‚·Û·Ó», Î·È ÙfiÙ ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó Î·È ¿ÏÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ÁÈ· Ó· ÙÔ ·ÓÙÈ·Ú·‚¿ÏÔ˘Ó Ì ÙȘ ηÚ٤Ϙ ÙÔ˘ ›Ó·Î· Î·È Ó· ‚ÔËıËıÔ‡Ó ·fi ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ·Ó·ÚÙÔ‡Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ô˘ ¤¯ÂÈ Ù›ÙÏÔ «¤ÌÂÈÓ·Ó Û›ÙÈ». ∫·ıÒ˜ Ë ¯ÚÔÓÈ¿ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ Î·È ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È ·˘Ù¿ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ·Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ ÎÚ›ÓÂÈ ÛÎfiÈÌÔ Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙȘ ·Ô˘Û›Â˜ ÌÔÚ› Ó· ÂÂÎÙ·ı›. ∆· ·È‰È¿ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó .¯. fiÛ· ·ÁfiÚÈ· Î·È fiÛ· ÎÔÚ›ÙÛÈ· ·Ô˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó (‚Ï. ÎÂÊ. 9) ‹ Ó· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ·Ó¿ ‰‡Ô, ÂÎ ÂÚÈÙÚÔ‹˜, ÙÔ ÚfiÏÔ ÙˆÓ ·Ô˘ÛÈÔÏfiÁˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ Ì ÙÔ˘˜ ·ÚfiÓÙ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·fiÓÙ˜ Ù· ηÚÙÂÏ¿ÎÈ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Û˘ÓÂÚÁ·˙fiÌÂÓÔÈ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Î·È ˘ÔÛÙËÚÈ˙fiÌÂÓÔÈ ¿ÓÙÔÙ ·fi ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜.
∏ ¶ÂÏ·Á›· ‰È·Ì·ÚÙ‡ÚÂÙ·È ÁÈ·Ù› Ô ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ Îڤ̷Û ٷ Ú¿ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÎÚÂÌ¿ÛÙÚ· Ù˘16. √ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ‰ÂÓ Â›ıÂÙ·È ÁÈ·Ù› Î·È ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ fiÓÔÌ· ·Ú¯›˙ÂÈ ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ÁÚ¿ÌÌ·. ∏ ¶ÂÏ·Á›· ÙÔ˘ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÎÔÈÙ¿ÂÈ Î·È Ù· ¿ÏÏ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ ÚÒÙÔ, Î·È Ê¤ÚÓÂÈ ÙÔ Î·ÚÙÂÏ¿ÎÈ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘ ÙÔ ·Ô‰Â›ÍÂÈ. 16. ™ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ÂÂȉ‹ ˘‹Ú¯·Ó Û˘ÓˆÓ˘Ì›Â˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¤¯ÂÈ ÚÔÛı¤ÛÂÈ ÛÙȘ ηÚ٤Ϙ Î·È Ù· ›ıÂÙ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, fiˆ˜ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Ë A. Delhaxhe Î·È ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ Ù˘ (1989), Ô˘ ÛÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ÁÈ· ¢ÓfiËÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ ¤¯Ô˘Ó Û‚ËÛÙ›. ∆· ÔÓfiÌ·Ù· ¤¯Ô˘Ó ÁÚ·Ê› Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ Ì·Úη‰fiÚÔ ·fi Ù· ›ıÂÙ· Î·È ¤¯ÂÈ ˙ËÙËı› ·fi Ù· ·È‰È¿ Ó· ÂÛÙÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÚÒÙ·. ∆· ›ıÂÙ·, Ô˘ Â›Ó·È Ì ̷‡Ú· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, Ù· ÎÔÈÙÔ‡Ó ÌfiÓÔ ÛÙȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ô˘ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ›‰ÈÔ. øÛÙfiÛÔ Â›Ó·È Î·È ¿ÏÈ Èı·Ófi Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ Û ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ› ‰˘ÛÎÔϛ˜ ÛÙ· ·È‰È¿ Ô˘, ÚÔÙÔ‡ ÂÍÔÈÎÂȈıÔ‡Ó Ì ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ –ÙÔ˘ ‰ÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ Û˘ÌÌ·ıËÙÒÓ ÙÔ˘˜– ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·ÓÙÈ̤و· Ì ¿ÏϘ ÙfiÛ˜ ϤÍÂȘ, ÙȘ Ôԛ˜ ı· Ú¤ÂÈ Â›Û˘ Ó· ¯ÂÈÚÈÛÙÔ‡Ó Ì οÔÈÔ ÙÚfiÔ. °È· ÙÔ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ÂÎÙÈÌԇ̠fiÙÈ Ì›· Ù¤ÙÔÈ· Ú·ÎÙÈ΋ ‰ÂÓ ÂӉ›ÎÓ˘Ù·È Ó· ÁÂÓÈ΢ٛ. ∆Ô ˙‹ÙËÌ· Ù˘ Û˘ÓˆÓ˘Ì›·˜ ıˆÚÂ›Ù·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚÔ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÙ·È fiˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ÛÙËÓ ˘ÔÛËÌ›ˆÛË Ù˘ ÛÂÏ›‰·˜ 126.
128
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
2. ∞Ó·˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ÚÔÛˆÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ÿˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËΠٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ¤Íˆ ·fi Ù· Û˘ÚÙ¿ÚÈ· ÙÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ ·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜ Ì ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘˜, ÛÙ· Ú¿ÊÈ· Ô˘ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ÛÙȘ ÎÚÂÌ¿ÛÙÚ˜ ÙÔ˘˜. °È· Ó· ÎÈÓËıÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ ·˘ÙfiÓÔÌ· ÛÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Ù¿Í˘ Û˘¯Ó¿ Û˘Ì‚Ô˘Ï‡ÔÓÙ·È ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ‚ÔËıÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙȘ ÎÈÓËÙ¤˜ ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜.
3. √È ·ÙÔÌÈÎÔ› Ê¿ÎÂÏÔÈ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ ™˘Ó‹ıˆ˜ Ù· ·È‰È¿ Û οı ٿÍË ÓËÈ·ÁˆÁ›Ԣ ¤¯Ô˘Ó ·ÙÔÌÈÎÔ‡˜ ʷΤÏÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ∫¿ı ·È‰› ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ¤Ó·Ó ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜, ηٿ ÙËÓ ÎÚ›ÛË Ù˘ ÓËÈ·ÁˆÁÔ‡. ∫¿ı ʿÎÂÏÔ˜ ¤¯ÂÈ ·’ ¤Íˆ Ì›· ÂÙÈΤٷ Ì ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ·È‰ÈÔ‡. ™ÎfiÈÌÔ Â›Ó·È ÔÈ ÂÙÈΤÙ˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ó· Â›Ó·È ·ÓÔÌÔÈfiÙ˘Â˜, Ó· ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Ì ̷Úη‰fiÚÔ ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ Î·È Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ. √È Ê¿ÎÂÏÔÈ Ì ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È Û οÔÈÔ Ú¿ÊÈ Ù˘ Ù¿Í˘. AÓ¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ‚·ıÌfi ‰˘ÛÎÔÏ›·˜ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÚÔÛ‰ÒÛÂÈ Û ·˘Ù‹ ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜: ✒ οı ·È‰› ·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔ Ê¿ÎÂÏfi ÙÔ˘ fiÙ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ Ì¤Û· ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘, ✒ ¤Ó· ·È‰› ·fi οı ÔÌ¿‰· ·Ó·˙ËÙ¿ Î·È ÌÔÈÚ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜ Û fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÙÔ˘, ✒ ‰‡Ô ·È‰È¿, ·˘Ù¿ Ô˘ ÚÔı˘ÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ó· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ÂÚÁ·Û›·, ÌÔÈÚ¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ʷΤÏÔ˘˜ Û fiÏ· Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË, fiÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ‰˘ÛÎÔϛ˜, ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ÁÈ· ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜.
4. ¶·È¯Ó›‰È· Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ✒ ∆Ô ÓÙfiÌÈÓÔ Î·È ÙÔ ÏfiÙÙÔ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ ∆Ô «ÓÙfiÌÈÓÔ» Î·È ÙÔ «ÏfiÙÙÔ» ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ Î·Ù·Û΢¿˙ÔÓÙ·È Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ÏÔÁÈ΋ ÙˆÓ ÓÙfiÌÈÓÔ Î·È ÙˆÓ ÏfiÙÙÔ ÙÔ˘ ÂÌÔÚ›Ô˘ Î·È ·›˙ÔÓÙ·È Ì ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ (‚Ï. ·Ú¿ÚÙËÌ·).
5. ÕÏϘ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈΤ˜ ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙÔ˘ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ✒ ÃÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ˘ÔÁÚ¿„Ô˘Ó ÙȘ ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘˜. ✒ °Ú¿ÊÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ·È¯Ó›‰È ÛÙȘ ÁˆÓȤ˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 5). ✒ °Ú¿ÊÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó Ì ÔÈÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘˜ ı· ·›ÍÔ˘Ó (‚Ï. ÎÂÊ. 6). ✒ °Ú¿ÊÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó Ì ÔÈ· ÂÚÁ·Û›· ı· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó (‚Ï. ÎÂÊ. 5). ✒ °Ú¿ÊÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó Ù· ηı‹ÎÔÓÙ· Ô˘ ı· ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó (‚Ï. ÎÂÊ. 9). ✒ ∞Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ·ÓÙ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó ÂÈÛÙÔϤ˜ (‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ).
129
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
•¤ÚÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜… ŸÙ·Ó Ù· ·È‰È¿ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Ó· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÛˆÛÙ¿ Î·È Ì ¢·Ó¿ÁÓˆÛÙ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜, ‰Â ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÙ‹ÛÂÈ Î·È ÙË ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘, fiÙÈ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ‰ËÏ·‰‹ Ì ÔÈÔ ÊÒÓËÌ· ·ÓÙÈÛÙÔȯ› ÙÔ Î¿ı ۇ̂ÔÏÔ Ô˘ ÛËÌÂÈÒÓÔ˘Ó. °È· Ó· ͤÚÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Û¯ÂÙÈο Ì ÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘˜, ÂÈ‚Ú·‚‡ÔÓÙ·˜ ¿ÓÙ· ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ˙ËÙ¿ÂÈ Ó· Ù˘ ÙÔ ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘˜ Ô‡ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó: «¶Ôχ ˆÚ·›· ÙÔ ¤ÁÚ·„˜. £· ÌÔÚÔ‡Û˜ Ó· ÌÔ˘ ÙÔ ‰È·‚¿ÛÂȘ, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ‰¿ÎÙ˘Ïfi ÛÔ˘;». ŸÙ·Ó ·˘Ùfi ηıÈÂÚˆı› ˆ˜ Û˘Ó‹ı˘ Ú·ÎÙÈ΋ ÛÙËÓ Ù¿ÍË, Ù· ·È‰È¿ Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÔÓÙ·È Úfiı˘Ì·.
∏ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· ¤ÁÚ·„ Ì ηÏÔۯ‰ȷṲ̂ӷ ÎÂÊ·Ï·›· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ù˘ ˙‹ÙËÛ ӷ ÙÔ ‰È·‚¿ÛÂÈ, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ‰¿¯Ù˘Ïfi Ù˘ Ô‡ ‰È·‚¿˙ÂÈ. «∫ø», ÍÂΛÓËÛÂ Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ∫. «™∆∞», Û˘Ó¤¯ÈÛ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ø, «¡∆π», ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ¡, Î·È «¡∞», ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ™. «ŒÚ ӷ ‹Ù·Ó ÈÔ ÌÈÎÚfi», ›Â. «ª‹ˆ˜ ÂÚÈÛÛÂ‡Ô˘Ó Ù· ˘fiÏÔÈ·; ¡· Ù· Û‚‹ÛÔ˘ÌÂ;» ÚÒÙËÛÂ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜. «Ÿ¯È», ·ÚÓ‹ıËÎÂ Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó·. «¢ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÈÎÚfi. ∆Ô Í¤Úˆ fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈÎÚfi. ∂›Ó·È ÌÂÁ¿ÏÔ, fiˆ˜ ÙÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, ÌfiÓÔ Ô˘ ÂΛÓÔ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Û ™ Î·È √». ∏ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ (¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ – 5 ÂÙÒÓ Î·È 5 ÌËÓÒÓ) ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ì›· Û˘ÏÏ·‚È΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË ‰ÔÌ‹ ÙˆÓ Ï¤ÍˆÓ. °ÓˆÚ›˙ÂÈ ÔÈ· Â›Ó·È Ë ÛˆÛÙ‹ ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·Ùfi˜ Ù˘, ÁÈ·Ù› ¤¯ÂÈ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔ˘˜ ÂÓËÏ›ÎÔ˘˜ Ô˘ Ù˘ ÙÔ ˘¤‰ÂÈÍ·Ó, Î·È ¤¯ÂÈ Ì¿ıÂÈ Ó· ÙÔ Û¯Â‰È¿˙ÂÈ Ì ÙÔ Û˘Ì‚·ÙÈο ·Ô‰ÂÎÙfi ÙÚfiÔ, fiÙ·Ó fï˜ Ù˘ ˙ËÙÂ›Ù·È Ó· ÙÔ ‰È·‚¿ÛÂÈ, ÙÔ ÂȯÂÈÚ› Û‡Ìʈӷ Ì ÙË Û˘ÏÏ·‚È΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë Ô˘ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ. °È’ ·˘Ù‹Ó, ÚÔ˜ ÙÔ ·ÚfiÓ, Ë ÌÈÎÚfiÙÂÚË ÌÔÓ¿‰· ÛÙÔÓ ÙÂÌ·¯ÈÛÌfi ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ Â›Ó·È Ë Û˘ÏÏ·‚‹. ∞Ó Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙË ‰ÈÔÚıÒÛÂÈ, ‰ÂÓ ı· ÙË ‚ÔËı‹ÛÂÈ È‰È·›ÙÂÚ·, ·ÊÔ‡ Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· Û ·˘Ù‹ ÙË Ê¿ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È Û ı¤ÛË Ó· ηٷÓÔ‹ÛÂÈ ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰ÈfiÚıˆÛË. ∏ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ Ù˘ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙË Ï¤ÍË «ÂÙ·ÏÔ‡‰·», Ô˘ ÙË ‚Ï¤Ô˘Ì ‰›Ï· ÛÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘, ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ ÁÚ¿ÊÂÈ Û˘ÏÏ·‚Èο, ¯ˆÚ›˜ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ·ÎfiÌË Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ÙË Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Í›·. ∆ÔÓ πÔ‡ÓÈÔ Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· (5 ÂÙÒÓ Î·È 11 ÌËÓÒÓ) Û˘Ó¯›˙ÂÈ Ó· ‰È·‚¿˙ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ Ù˘ Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ, ˆÛÙfiÛÔ ¤¯ÂÈ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈο ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜. µÏ¤Ô˘Ì fiÙÈ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ Ù˘ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ Î·È ¿ÏÈ ÙË Ï¤ÍË «ÂÙ·ÏÔ‡‰·» ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ Ù· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· Ì ÙË Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·Í›·, ·Ú·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ fï˜ ÛÙË Û˘ÏÏ·‚È΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë: ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· ÁÈ· οıÂ Û˘ÏÏ·‚‹17.
17. ∫·ıÒ˜ Û‡Ìʈӷ Ì ÙȘ ηÙËÁÔڛ˜ ÙˆÓ ÂȤ‰ˆÓ ‰fiÌËÛ˘ Ù˘ ÁÚ·Ê‹˜ ·fi Ù· ·È‰È¿, fiˆ˜ ÙȘ ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó Ë Emilia Ferreiro Î·È ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ùȉ¤˜ Ù˘ (1988) Û ÌÂÁ¿ÏË ¤ÚÂ˘Ó¿ ÙÔ˘˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ú·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍË ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ÂÓfi˜ ÂηÙÔÌÌ˘Ú›Ô˘ ÂÚ›Ô˘ ·È‰ÈÒÓ ÛÙÔ ªÂÍÈÎfi ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÂÓfi˜ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜, Ë Û˘ÏÏ·‚È΋ ÁÚ·Ê‹ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ·ÚÎÂÙ¤˜ ˘ÔηÙËÁÔڛ˜ (Û˘ÏÏ·‚ÈΤ˜ Áڷʤ˜ ¯ˆÚ›˜ ˯ËÙÈ΋ Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ·Í›· ÙˆÓ Û˘Ì‚fiψÓ, Û˘ÏÏ·‚ÈΤ˜ Áڷʤ˜ Ì ÈÛ¯˘ÚÔ‡˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ÔÛfiÙËÙ·˜ Û˘Ì‚fiψÓ, Û˘ÏÏ·‚ÈΤ˜ Áڷʤ˜ Ì ˯ËÙÈ΋ Û˘Ì‚·ÙÈ΋ ·Í›· ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ Î.Ï.), Ù· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·È‰È¿, ·ÚfiÙÈ ÂÍÂÏ›ÛÛÔÓÙ·È Î·Ù·ÎÙÒÓÙ·˜ ÚÔԉ¢ÙÈο ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙȘ ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ Û˘Ì‚¿ÛÂȘ, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ÛÙË Û˘ÏÏ·‚È΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ·ÚÎÂÙfi ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·. ∞ÓÙ›ÛÙÔȯ· ÛÙÔȯ›· ¤¯Ô˘Ó ÚÔ·„ÂÈ ·fi ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ‰ÔÎÈÌ·ÛÈÒÓ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈ΋ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· (µ·ÚÓ¿‚·-™ÎÔ‡Ú·, ˘fi ¤Î‰ÔÛË).
130
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
¢ÂÓ ¤¯ÂÈ ÏÔÈfiÓ È‰È·›ÙÂÚÔ ÓfiËÌ· Ó· ˙ËÙÂ›Ù·È ·fi Ù· ·È‰È¿ Ó· ·ÓÙÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÛˆÛÙ¿ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ÁÈ·Ù› ·˘Ùfi ‰ÂÓ ı· Ù· ‚ÔËı‹ÛÂÈ Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÁÚËÁÔÚfiÙÂÚ·. ∞Ó ÙÔ ıÂÏ‹ÛÔ˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, ÂÂȉ‹ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙÈÏËÊı› fiÙÈ ÂΛ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛˆÛÙ¿ Î·È ‰Â ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÙÔ ÁÚ¿„Ô˘Ó Ï¿ıÔ˜, Ù· ·Ê‹ÓÔ˘Ì ӷ ÙÔ Î¿ÓÔ˘Ó, ÙÔ˘˜ ˙ËÙԇ̠fï˜ Ó· ÙÔ ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó, ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘˜ Ô‡ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‰È·‚¿˙Ô˘Ó. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ ÙÔ˘ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· Ó· ηٷÁÚ¿„Ô˘Ì ÙÈ ¤¯Ô˘Ó ηٷÎÙ‹ÛÂÈ. ∞Ó ·ÔÊ·Û›ÛÔ˘Ó Ó· ÁÚ¿„Ô˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÌfiÓ· ÙÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÔ˘Ó ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜, Î·È ¿ÏÈ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂ Î·È Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔ˘Ì ·˘Ùfi Ô˘ ηٷʤÚÓÔ˘Ó Ó· οÓÔ˘Ó (‚Ï. ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 3, ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÂͤÏÈ͢ ÛÙË ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÔÓfiÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∆¿ÛÔ˘). µÈÒÓÔÓÙ·˜ Û˘¯Ó¤˜ ÂÌÂÈڛ˜ ·Ó¿ÁÓˆÛ˘ Î·È ÁÚ·Ê‹˜, Ù· ·È‰È¿ ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó ÚÔԉ¢ÙÈο, ÙÔ Î·ı¤Ó· Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ Ú˘ıÌfi, Î·È ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ● √ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù·18 (·) ¢È·ÎÔÛÌÒÓÙ·˜ ÙËÓ Ù¿ÍË ÁÈ· ÌÈ· ÁÈÔÚÙ‹ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰È·ÎÔÛÌ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ Ù¿ÍË ÁÈ· Ù· ÁÂÓ¤ıÏÈ· ÂÓfi˜ ·È‰ÈÔ‡, ¯ÚˆÌ·Ù›˙Ô˘Ó Ì·ÏfiÓÈ·, Ù· ÔÔ›· ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Îfi‚Ô˘Ó Î·È Ù· ÎÔÏÏÔ‡Ó Û ÂÈÏÂÁ̤ӷ ÛËÌ›·. °È· Ó· Â›Ó·È ÈÔ fiÌÔÚÊË Ë ‰È·ÎfiÛÌËÛË, Ù· Ì·ÏfiÓÈ· Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚ· Ó· ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ¯ÚÒÌ·Ù·. ∞Ó Î¿ı ·È‰› ‰È·Ï¤ÍÂÈ ÙÔ ¯ÚÒÌ· Ô˘ ÙÔ˘ ·Ú¤ÛÂÈ, ˘¿Ú¯ÂÈ Èı·ÓfiÙËÙ· ÔÈ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ Ó· Û˘Ì›ÙÔ˘Ó. ∞Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ χÛÂȘ, ˘¿Ú¯ÂÈ Èı·ÓfiÙËÙ· Ó· ηٷϋÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù·. ∆ÔÓ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó fiÏÔÈ Ì·˙›, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù· Ô˘ ı· ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó fiÙÈ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù· Ì·ÏfiÓÈ· ÙÔ˘˜. ∞ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó fiÛ˜ ÊÔÚ¤˜ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ Î¿ı ¯ÚÒÌ· Î·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Â¿Óˆ ÛÙÔ Î¿ı ̷ÏfiÓÈ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Ó· ¯ÚˆÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÙÔ ¯ÚÒÌ· Ô˘ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó. ∂ÎÙÈÌÒÓÙ·˜ ÙÔ Â›Â‰Ô ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È Ù· ·È‰È¿ Ù˘ Ù¿Í˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË Ù˘ ÈηÓfiÙËÙ·˜ ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ Ê‡ÏÏ· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¿ӈ ¤Ó· Ì·ÏfiÓÈ Î·È ¿ÏÏ· Ì ‰‡Ô Ì·ÏfiÓÈ·, Ô˘ Ù· ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÌÔÚ› Ó· ·Ú¯›˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ‹ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙÔ ‚·ıÌfi ‰˘ÛÎÔÏ›·˜ Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ‰ÒÛÂÈ ÛÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ¯ÚˆÌ·Ù›ÛÔ˘Ó Ù· Ì·ÏfiÓÈ·, Ù· ·È‰È¿ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó Ì ÙÔ Ê‡ÏÏÔ ÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Î·È ÂÓÙÔ›˙Ô˘Ó ÔÈÔ ¯ÚÒÌ· Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ.
18. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ô ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù·, fiˆ˜ Î·È Î¿ı ¿ÏÏÔ˜ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜, Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚ· Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÁÈ·Ù› ηٿ ÙË ‰È·ÌfiÚʈۋ ÙÔ˘˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÛÙÔȯ›ˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Î·È Ì ÙË ÁÚ·Ê‹. √È Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÍÂÎÈÓÔ‡Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ·fi Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿, Ô˘ ηıÒ˜ ‚Ï¤Ô˘Ó ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi Ó· ÁÚ¿ÊÂÈ .¯. ÙÔ fiÓÔÌ· οı ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ÂΛӷ Ù˘ ˘·ÁÔÚ‡ԢÓ, Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘Ó: «∆Ô Ú¿ÛÈÓÔ Â›Ó·È ÈÔ ÌÈÎÚ‹ ϤÍË ·fi ÙÔ ÔÚÙÔηϛ», «∆Ô ÌÏ ¤¯ÂÈ Ù¤ÛÛÂÚ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ∞Ú¯›˙ÂÈ fiˆ˜ ÙÔ Ì·‡ÚÔ, ·ÏÏ¿ Ù· ¿ÏÏ· ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›Ó·È ›‰È·» Î.Ï. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ Û¯ÔÏÈ·ÛÌÔ‡˜ Î·È ÙȘ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ Ô˘ Û˘Ì‚¿ÏÏÔ˘Ó ÛÙËÓ fiÏÔ Î·È ÈÔ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÙÔ˘ ÎÒ‰Èη Î·È Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙÂÏÈο ÛÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛ‹ ÙÔ˘. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È Â›Û˘ fiÙÈ Î¿ı ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÌÔÚ› Ó· ·ÍÈÔÔÈËı› Û ̛· ¢Ú›· Áο̷ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, ·ÏÏ¿ Î·È fiÙÈ ÁÈ· οı ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÌÔÚ› Ó· ηٷÛ΢·ÛÙ› ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÓÙfiÌÈÓÔ (‚Ï. ·Ú¿ÚÙËÌ·).
131
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
(‚) ∂ÈϤÁÔÓÙ·˜ ¯ÚÒÌ· ÎÔ˘ÛÙÔ˘ÌÈÔ‡ ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÌÊ›ÂÛ‹ ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÈϤÍÔ˘Ó ÙÔ ¯ÚÒÌ· ÙÔ˘ ÎÔ˘ÛÙÔ˘ÌÈÔ‡ ·fi ÁÎÔÊÚ¤ ¯·ÚÙ› Ô˘ ı· ÊÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÁÈ· Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó .¯. ÛÙÔ «¯ÔÚfi ÙˆÓ Ô˘ÏÈÒÓ» ÚÔÙ›ÓÔ˘Ó Ï‡ÛÂȘ, Ô˘ ÂÓ‰¤¯ÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ Ó· ηٷϋÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜. °È· Ó· ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙ› Ë ÔÏ˘¯ÚˆÌ›· ÙˆÓ ÎÔ˘ÛÙÔ˘ÌÈÒÓ, οı ·È‰› ı· ÊÔÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ÎÔ˘ÛÙÔ‡ÌÈ Ì ÙÔ ¯ÚÒÌ· Ô˘ ı· ÁÚ¿ÊÂÈ Ë Î·Ú٤Ϸ Ô˘ ı· ÂÈϤÍÂÈ Ù˘¯·›·. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÏÒÓÂÈ ÙȘ
ªÈ· ȉ¤· ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù·. √ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˜ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÌÔÚ› Ó· ·Ó·‚·ıÌ›˙ÂÙ·È Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ¯ÚÔÓÈ¿˜. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ ÌÔÚ› Ó· ÂÚȤ¯ÂÈ ÏÈÁfiÙÂÚ· ¯ÚÒÌ·Ù· Ù· ÔÔ›·, ηıÒ˜ Ë ¯ÚÔÓÈ¿ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ, ·˘Í¿ÓÔÓÙ·È ÚÔԉ¢ÙÈο. ŒÓ·˜ ÙÚfiÔ˜ ‰È·ÌfiÚʈۋ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ÁÚ¿ÌÌ· Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÙÔ ¤Ó· οو ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ ÁÈ· Ó· ‰È¢ÎÔχÓÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ ÛÙȘ ·ÓÙÈÛÙÔȯ›ÛÂȘ ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ.
ηÚ٤Ϙ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ ·Ó¿Ô‰·, ÁÈ· Ó· ÌË Ê·›ÓÔÓÙ·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ. ∫¿ı ·È‰› ÛËÎÒÓÂÈ Ì›· ηÚ٤Ϸ ηÈ, ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÙË ‰È·‚¿ÛÂÈ, ËÁ·›ÓÂÈ ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ Î·È Ó· ÂÈϤÍÂÈ ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÎÔ˘ÛÙÔ‡ÌÈ19. (Á) ∞ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ¯ÚˆÌ¿ÙˆÓ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÔÌ¿‰ˆÓ ÂÚÁ·Û›·˜ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙÔ ¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Û ÙÚÈÌÂÏ›˜ ‹ ÙÂÙÚ·ÌÂÏ›˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÌÂ Ù˘¯·›Ô ÙÚfiÔ, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ Î·Ú٤Ϙ Ô˘ ¿ӈ ÙÔ˘˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ï¤ÍÂȘ Ô˘ ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ¯ÚÒÌ·Ù·, ÙÚÂȘ ‹ Ù¤ÛÛÂÚȘ ηÚ٤Ϙ ÁÈ· οı ¯ÚÒÌ·. ÃÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙfiÛ˜ ÙÚÈ¿‰Â˜ ‹ ÙÂÙÚ¿‰Â˜, fiÛ˜ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Ô‡Ó ÛÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ù˘ Ù¿Í˘. ∆ÔÔıÂÙ› ÙȘ ηÚ٤Ϙ Ì ÙË ÁÚ·Ì̤ÓË fi„Ë ÚÔ˜ Ù· οو. ∫¿ı ·È‰› ηÏÂ›Ù·È Ó· ¿ÚÂÈ Ì›· ηÚ٤Ϸ ηÈ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ¯ÚÒÌ·Ù·, Ó· ‰È·‚¿ÛÂÈ ÙÔ ¯ÚÒÌ· Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÈ Â¿Óˆ Î·È Ó· ÂÓÙ·¯ı› ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ë ÔÌ¿‰·. ●
√ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi
(·) ∏ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ηÈÚÔ‡ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜ °È· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·˜ ·ÍÈÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Û˘Ó‰˘·ÛÙÈο Ô ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi Î·È Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ Ù˘ 19. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Î·È ¿ÏÈ fiÙÈ Î¿ı ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÂÈϤÁÂÙ·È Ì ÁÓÒÌÔÓ· ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó Î·È ‰È·ÚΛ fiÛÔ ¯ÚfiÓÔ ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÂÓÂÚÁfi.
132
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
‚‰ÔÌ¿‰·˜. ¶ÚÔÙ›ÓÂÙ·È Ó· ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙȘ ÁÈÔÚÙ¤˜ ÙˆÓ ÃÚÈÛÙÔ˘Á¤ÓÓˆÓ ÒÛÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· ¤¯Ô˘Ó ÂÍÔÈÎÂȈı› ÙfiÛÔ Ì ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙˆÓ ÈÓ¿ÎˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ fiÛÔ Î·È Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ. ∫·È ¿ÏÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜, ¤¯ÔÓÙ·˜ ¿ÓÙ· ηٿ ÓÔ˘ fiÙÈ Ù· ·È‰È¿ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó ÛÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÁÈ· Ó· ÂÓÂÚÁÔÔÈÂ›Ù·È ÙÔ ÂӉȷʤÚÔÓ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ÂÓı·ÚÚ‡ÓÔÓÙ·È Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó, ÎÚ›ÓÂÈ Î·È ·ÔÊ·Û›˙ÂÈ ÔÈ· Â›Ó·È Ë Î·Ù¿ÏÏËÏË ¯ÚÔÓÈ΋ ÛÙÈÁÌ‹ ÁÈ· Ó· ÚÔÙ›ÓÂÈ Î¿ı ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ∏ ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ηٷÏfiÁÔ˘20 Ì ÙȘ Ë̤Ú˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎfi˜ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi
¢È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ÛÙ·‰È·Î¿, ̤ڷ Ì ÙËÓ Ë̤ڷ, Î·È Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ηıÒ˜ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ οı ڈ› ı¤ÙÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·: «∆È Ì¤Ú· ¤¯Ô˘Ì ۋÌÂÚ·;» ∏ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈ΋ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î· ËÌÂÚÒÓ ‚ÔËı¿ÂÈ Ù· ·È‰È¿ Ó· ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È ÙË ÛÂÈÚ¿ Ì ÙËÓ ÔÔ›· Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ Î·È Ó· Ù· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘Ó, fiÛÔ ·˘Ùfi Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi ÁÈ· ÙÔ Î·ı¤Ó·, ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘ Î·È Ó· Ì·ı·›ÓÔ˘Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ¯ÚÔÓÈÎÔ‡˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ fiˆ˜ ¯ı˜ Û‹ÌÂÚ·, ·‡ÚÈÔ. ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜:∆È Ë̤ڷ ¤¯Ô˘Ì ۋÌÂÚ·; ∆È Ë̤ڷ ›¯·Ì ¯ı˜; ¶Ò˜ ÙÔ Í¤ÚÂȘ; ∆È Ë̤ڷ ÓÔÌ›˙ÂÙ fiÙÈ ı· ¤¯Ô˘Ì ·‡ÚÈÔ Ô˘ ı· ¤ÏıÔ˘Ì ¿ÏÈ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô; √È ‰‡Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ϤÍÂȘ ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ, Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ Î·È Ë ∫˘Úȷ΋, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È Û ÊfiÓÙÔ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡ ¯ÚÒÌ·ÙÔ˜ ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ÔÈ Ë̤Ú˜ Ô˘ Ù· ·È‰È¿ ‰ÂÓ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô Î·È ·˘Ù‹ Ë ¯ÚˆÌ·ÙÈ΋ ‰È¿ÎÚÈÛË Ù· ‚ÔËı¿ÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ ÙË ‰˘ÛÎÔÏ›· ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ›Ó·Î·.
¢È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È ¤Ó· Ù·ÌÏfi Ì ¤ÓÙ ¢‰È¿ÎÚÈÙ˜ ÛÂÈÚ¤˜, fiÛ˜ Î·È ÔÈ ÂÚÁ¿ÛÈ̘ Ë̤Ú˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜. ™Â οı ÛÂÈÚ¿ ·Ó·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ‰‡Ô ÊÚ¿ÛÂȘ, Ô˘ ¯ˆÚ›˙ÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ Ì ̛· ¤ÓÙÔÓË ÙÂÏ›·. ∏ οı ÊÚ¿ÛË ÍÂÎÈÓ¿ÂÈ Ì ÛÙ·ıÂÚ¿ ÛÙÔȯ›· Î·È Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È Ì ÎÈÓËÙ¿. ∏ ÚÒÙË ÊÚ¿ÛË ·Ú¯›˙ÂÈ: ™‹ÌÂÚ· Â›Ó·È Î·È Ù· ·È‰È¿ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÔ˘Ó ‰›Ï· ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ Ë̤ڷ˜, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙÔ ÎÈÓËÙfi ηÚÙÂÏ¿ÎÈ Ô˘ Û˘Óԉ‡ÂÈ ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ, ·ÊÔ‡ ÚÒÙ· ÛÈÁÔ˘Ú¢ÙÔ‡Ó Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ Î·È Â·ÏËı‡ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙÔ˘˜ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ηٷÏfiÁÔ˘. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÊÚ¿ÛË ·Ú¯›˙ÂÈ: ŒÍˆ ¤¯ÂÈ Î·È Ù· ·È‰È¿ ηÏÔ‡ÓÙ·È Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÔ˘Ó ÙË Ï¤ÍË Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔ Î·ÈÚÈÎfi Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ Î·È ¿ÏÈ Ù· ÎÈÓËÙ¿ ηÚÙÂÏ¿ÎÈ· Ô˘ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ÙÔÓ Î·ÈÚfi. ∞ÊÔ‡ Û˘ÌÏËÚˆı› Ô Î·ÈÚfi˜ ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· οÓÔ˘Ó
20. ÃÚËÛÈÌÔÔÈ‹Û·Ì ÙË Ï¤ÍË «Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜» Î·È fi¯È ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÁÈ·Ù› ‰›Ï· ÛÙ· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÌÂÚÒÓ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÎfiÓ˜, Ô˘ Ó· ·Ú·¤ÌÔ˘Ó Û ·˘Ù¿.
133
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
·ÔÏÔÁÈÛÌfi, ·ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÁÓÒÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ٷ Ì·ıËÌ·ÙÈο: ¶fiÛ˜ Ë̤Ú˜ ›¯Â ‹ÏÈÔ, fiÛ˜ ‚ÚÔ¯‹ ÎÏ. ●
√ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ËÚÒˆÓ ÁÓˆÛÙÒÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ
¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÌÔÈÚ¿ÛÔ˘Ó ÌÂ Ù˘¯·›Ô ÙÚfiÔ ÚfiÏÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÈÛÙÔڛ˜ ÛÙȘ Ôԛ˜ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ‹ÚˆÂ˜ ÁÓˆÛÙÒÓ ·Ú·Ì˘ıÈÒÓ (‚Ï. .¯. ÙËÓ «∂ΉÚÔÌ‹ ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·», ÎÂÊ. 9.5), Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÏÒÓÂÈ Î·È ¿ÏÈ ·Ó¿Ô‰· ÙȘ ηÚ٤Ϙ, ÛÙȘ Ôԛ˜ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, Î·È Î¿ı ·È‰› ηÏÂ›Ù·È Ó· ÙÚ·‚‹ÍÂÈ Ì›· ηÚ٤Ϸ Î·È Ó· ˘Ô‰˘ı› ÙÔÓ ‹Úˆ· Ô˘ ÙÔ˘ ¤Ù˘¯Â. ∆Ô fiÓÔÌ· Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙËÓ Î·Ú٤Ϸ ÙÔ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ËÚÒˆÓ, Ù· ÔÔ›· Ê˘ÛÈο Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ ‰›Ï· Û ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜21.
°ÂÓÈο ÁÈ· ÙÔ˘˜ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ŸÛ· ·Ó·Ê¤ÚıËÎ·Ó ·Ú·¿Óˆ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Î¿ÔÈ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·. ¶›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ηٷÛ΢·ÛÙÔ‡Ó ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÔ˘Ó ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÌÈ·˜ ¢Ú›·˜ Áο̷˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔًوÓ, .¯. ÙËÓ ·Ó·Î‡ÎψÛË ÚÔ˚fiÓÙˆÓ –ÁÈ· Ó· ͤÚÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿ Ô‡ ı· ÂÙ¿ÍÔ˘Ó ÙÔ Î¿ı ÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· «‰È·‚¿ÛÔ˘Ó», Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙÔ˘ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô˘ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ÙȘ ϤÍÂȘ Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤Ó˜ ¤Íˆ ·fi ÙÔ˘˜ ο‰Ô˘˜ ·Ó·Î‡ÎψÛ˘–, ÙÔ ÁÚ¿„ÈÌÔ Ù˘ Û˘ÓÙ·Á‹˜ ÙÔ˘ ·Á·Ë̤ÓÔ˘ ÙÔ˘˜ Ê·ÁËÙÔ‡ ‹ ÁÏ˘ÎÔ‡, ÁÈ· Ó· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Î·È ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ Î.Ï. ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÔÈ ÛÙ·ıÂÚÔ› ΢ڛˆ˜ ›Ó·Î˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙÔ˜ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ù˘ Ù¿Í˘, ¯ÚËÛÈÌÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ÙÚ¿Â˙· ÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ù· ·È‰È¿ ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó ηıÒ˜ ηٷÎÙÔ‡Ó ÚÔԉ¢ÙÈο ÙÔÓ ÎÒ‰Èη ÁÚ·Ê‹˜: «¶Ò˜ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ µ», ÚˆÙ¿ÂÈ Ë ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙË Ï¤ÍË ‚fi‰È οو ·fi Ì›· ˙ˆÁÚ·ÊÈ¿ Ù˘. «∂Û‡ Ò˜ ÓÔÌ›˙ÂȘ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ÁÚ¿ÊÂÙ·È;» ·ÓÙÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ô˘ ·ÔʇÁÂÈ Ó· Ù˘ ‰ÒÛÂÈ Ï‡ÛË ÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ¿ Ù˘. ∏ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›Ó· ÎÔÈÙ¿ÍÂÈ ÂÍÂÙ·ÛÙÈο Á‡Úˆ Ù˘. «µ, fiˆ˜ ÙÔ fiÓÔÌ· Ù˘ µ¿ÛÈ·˜», ʈӿ˙ÂÈ ¯·ÚÔ‡ÌÂÓË. ∆Ô ÁÚ¿ÊÂÈ Î·È Û˘Ó¯›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ·. «√», Ô˘ ÙÔ Í¤ÚÂÈ. «¢; ¶Ò˜ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ ¢;».
√ ‰·ÓÂÈÛÌfi˜ ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ Ù¿Í˘ ∆· ·È‰È¿ ‰·Ó›˙ÔÓÙ·È ‚È‚Ï›· ·fi ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË Ù˘ Ù¿Í˘. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡˜ Ì ÔÏÏÔ‡˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜: ●
●
OÚ›˙ÂÈ Î¿ÔȘ Ë̤Ú˜ Ù˘ ‚‰ÔÌ¿‰·˜ ÁÈ· ‰·ÓÂÈÛÌfi ‹ οÔÈ· ÒÚ· ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ë̤ڷ˜ ˆ˜ «ÒÚ· ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡», ¶ÚÔηÏ› Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËÎ·Ó Ù· ·È‰È¿: ÙÈ ÙÔ˘˜ ¿ÚÂÛÂ, ÔÈÔÈ ‹Ù·Ó ÔÈ ‹ÚˆÂ˜, Û ÔÈÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘˜ ı· ÚfiÙÂÈÓ·Ó Ó· ÙÔ ‰È·‚¿ÛÂÈ Î.Ï.
21. ªÂ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙÚfiÔ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÌÔÈÚ·ÛÙÔ‡Ó ÚfiÏÔ˘˜ Î·È ÁÈ· ¿ÏϘ ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ, fiˆ˜ Ë ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË ÂÓfi˜ ¯ˆÚÈ¿ÙÈÎÔ˘ Á¿ÌÔ˘, Ô ¯ÔÚfi˜ ÙˆÓ Ï·¯·ÓÈÎÒÓ, ÙÔ ¿ÚÙ˘ Ù˘ ηڷÌÂÏÔ¯ÒÚ·˜ ‹ ÙÔ ÌÔ›Ú·ÛÌ· ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ ÔÚÁ¿ÓˆÓ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÌÈ·˜ ÔÚ¯‹ÛÙÚ·˜ ‹/Î·È ÁÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ·˘Ï‹ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË ·ÚÔ˘Û›· ‹/Î·È Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÙ·È Ô ·Ó¿ÏÔÁÔ˜ ›Ó·Î·˜ ·Ó·ÊÔÚ¿˜, ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô Ù· ·È‰È¿ ı· ·Ó·ÙÚ¤ÍÔ˘Ó ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙË Ï¤ÍË Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ÓË ÛÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤Ù˘¯Â. º˘ÛÈο ÔÈ ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÂȘ ‰ÂÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È Ì ·ÚÈÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙˆÓ Î·ÚÙÂÏÒÓ, ·ÏÏ¿ ÚÔÛʤÚÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È Ì ÙÔÓ ÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ, Ì ÙË ‰Ú·Ì·ÙÈ΋ Ù¤¯ÓË, Ì ÙËÓ Î›ÓËÛË Î·È ÙË ÌÔ˘ÛÈ΋. ∏ ·ÍÈÔÔ›ËÛË Û¯ÂÙÈÎÒÓ ÈÓ¿ÎˆÓ ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙȘ ÂÌÏÔ˘Ù›˙ÂÈ, ÂÈÛ¿ÁÔÓÙ·˜ ¤Ó· ÛÙÔÈ¯Â›Ô ·Ó·˙‹ÙËÛ˘ Î·È ¤ÎÏË͢ Ô˘ ·Ú¤ÛÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿.
134
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
√È ‰·ÓÂÈÛÌÔ› ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È, fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È Û οı ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË. ∏ ηٷÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡ ÌÔÚ› Ó· ¤¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ‚·ıÌÔ‡˜ ‰˘ÛÎÔÏ›·˜, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙȘ ÂȉÈÒÍÂȘ Ù˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·: ✒ ∆· ·È‰È¿ ÙÔÔıÂÙÔ‡Ó ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙË ı¤ÛË Ô˘ ‹Ù·Ó ÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËηÓ. ✒ ∆· ·È‰È¿ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Û ¤Ó· ʇÏÏÔ ¯·ÚÙ› ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËηÓ, fiˆ˜ οÓÂÈ ÛÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· Ô ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜. ✒ ∆· ·È‰È¿ Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó ÌÈ· ηÚ٤Ϸ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ ÙÔ ‚·ıÌfi ‰˘ÛÎÔÏ›·˜ Ô˘ ı· ıˆڋÛÂÈ ÛÎfiÈÌÔ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜. ™ÙËÓ ÈÔ ·Ï‹ ÌÔÚÊ‹ ÌÔÚ› Ó· ˙ËÙËı› ·fi Ù· ·È‰È¿ Ó· Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ Ô˘ ‰·Ó›ÛÙËηÓ. ™ÙËÓ ÈÔ ÚÔ¯ˆÚË̤ÓË Ù˘ ÌÔÚÊ‹ Ù· ·È‰È¿ Û˘ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó Î·È ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, ÙȘ ÂΉfiÛÂȘ Î·È ÙËÓ ËÌÂÚÔÌËÓ›· ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡.
ONOMA: TIT§O™
√¡√ª∞: ∆π∆§√™: ™À°°ƒ∞º∂∞™: ∂∫¢√™∂π™: ∏ª∂ƒ√ª∏¡π∞:
™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË Ë Î·Ú٤Ϸ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡ ¤¯ÂÈ Ì¤ÁÂıÔ˜ ¯·ÚÙÈÔ‡ ∞4. √È Î·Ú٤Ϙ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û ÓÙÔÛȤ Ì ¢ÚÂÙ‹ÚÈÔ fiÔ˘ οı ·È‰› ·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· Ì ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ú¯›˙ÂÈ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË ˙ÂÏ·Ù›Ó· Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘, ̤۷ ÛÙËÓ ÔÔ›· ÙÔÔıÂÙ› ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡ Ô˘ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛÂ. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ Ì‹Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ··ÚÈıÌ‹ÛÔ˘Ó ÙȘ ηÚ٤Ϙ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡ ÁÈ· Ó· ͤÚÔ˘Ó fiÛ· ‚È‚Ï›· ‰·Ó›ÛÙËÎÂ Ô Î·ı¤Ó·˜, ÔÈÔ˜ ‰·Ó›ÛÙËΠٷ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· Î·È ÔÈÔ˜ Ù· ÏÈÁfiÙÂÚ·.
135
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
∆ÔÔıÂÙ› ÙËÓ Î·Ú٤Ϸ Ô˘ Û˘ÌÏ‹ÚˆÛ ÛÙÔ ÓÙÔÛȤ ‰·ÓÂÈÛÌÔ‡, ÛÙË ˙ÂÏ·Ù›Ó· Ì ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÙÔ˘.
¢Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ·Ó·ÊÂÚı›, Ë ÂÓ·Û¯fiÏËÛË ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ·ÔÛÎÔ› ÛÙÔ Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó fiÙÈ Î¿ı ›‰Ô˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Â͢ËÚÂÙ› ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓÈ·ÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜. °È· οı Î›ÌÂÓÔ Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÙ·È Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ÔÈ Î·Ù¿ÏÏËϘ ÁψÛÛÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜, Ó· ÂÈϤÁÔÓÙ·È Ù· ηٿÏÏËÏ· ˘ÏÈο Î·È Ó· ÙÔ˘ ‰›ÓÂÙ·È Ë Î·Ù¿ÏÏËÏË ÌÔÚÊ‹. Ÿˆ˜ Û˘¯Ó¿ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÙ· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘ Ô G. Kress (ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο 1998, 2001 & 2002), Ë Û‡Á¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ΛÌÂÓ· ÔÏ˘ÙÚÔÈο, ΛÌÂÓ· ‰ËÏ·‰‹ Ô˘ ‰Â ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ÌfiÓÔ ÛÙË ÁÏÒÛÛ·. ∆· ˘ÏÈο Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, Ë ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛ‹ ÙÔ˘ Î·È Ë ÙÂÏÈ΋ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ·›˙Ô˘Ó Â›Û˘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÌËӇ̷ÙÔ˜. ∞˘Ùfi˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ηٷ‚¿ÏÏÂÙ·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÒÛÙ ٷ ·È‰È¿ Ó· ¤Ú¯ÔÓÙ·È Û ·ʋ Ì ·˘ıÂÓÙÈο ΛÌÂÓ· Î·È fi¯È ̠ΛÌÂÓ· ·ÓÙÈÁÚ·Ì̤ӷ ‹ ʈÙÔÙ˘Ë̤ӷ (‚Ï. Î·È Ï·›ÛÈÔ «∏ ÁÏÒÛÛ· ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ», Û.). °È· ÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË Î¿ı ÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ù· ·È‰È¿ ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Û˘¯ÓfiÙÂÚ· Û ‰˘¿‰Â˜ ‹ Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È Û·ÓÈfiÙÂÚ· ·ÙÔÌÈο. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË Û˘˙ËÙÔ‡Ó Î·È ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó: ÔÈÔ˜ ı· ÁÚ¿ÊÂÈ, ·Ó ı· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ·È‰È¿, ÔÈÔ ·È‰› ı· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ ÚfiÏÔ, ·Ó ı· ÁÚ¿ÊÂÈ Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·˘Ù¿ Ô˘ ı· Ù˘ ˘·ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó Ù· ·È‰È¿, ·Ó ı· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ‹ Û ¯·ÚÙ›, ·Ó ÙÔ ¯·ÚÙ› ı· Â›Ó·È ÌÈÎÚfi ‹ ÌÂÁ¿ÏÔ, ·Ó ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÌÔχ‚È· ‹ Ì·Úη‰fiÚÔ˘˜ Î.Ï. Ÿˆ˜ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ·Ó·ÊÂÚı› (‚Ï. ÎÂÊ. 6), ÔÈ ·ÏÏËÏÂȉڿÛÂȘ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰È·ÌfiÚʈÛ˘ ÂÓfi˜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘, fiÙ·Ó ‰Ô˘ÏÂ‡Ô˘Ó Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÂÓÈÛ¯‡Ô˘Ó ÙËÓ ÈηÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Â›Ï˘ÛË ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· ÚÔˆıÔ‡Ó ÙËÓ ÂͤÏÈÍ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË ÁÚ·Ê‹. ∫·È ηıÒ˜ Ù· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘˜ ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤ӷ Ì ÙÔ Û˘Ì‚·ÙÈο ·Ô‰ÂÎÙfi ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ӷ Â›Ó·È ·Ó·ÁÓÒÛÈÌ·, Î·È Ê˘ÛÈο ¤¯Ô˘Ó Ï¿ıË, Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ˙ËÙ¿ÂÈ Ó· Ù˘ ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó ÙÈ ¤ÁÚ·„·Ó ηÈ, fiÙ·Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È ·Ó·Áη›Ô, ÙÔ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ì ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ ÙÚfiÔ ÒÛÙ ӷ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó fiÏÔÈ.
136
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
ªÔ›Ú·˙·Ó ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ‰Ú·Ì·ÙÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ «∆Ô ‚ÚˆÌÔ¯ÒÚÈ». ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚfiÙÂÈÓ ӷ ÁÚ¿„Ô˘Ó ÔÈÔ˜ ı· ¤·È˙ ÙÔÓ Î¿ı ÚfiÏÔ ÁÈ· Ó· ÙÔ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È. ∞ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Áڷʤ·˜ Ó· Â›Ó·È Ô ∞Ó¿ÚÁ˘ÚÔ˜. √È ˘fiÏÔÈÔÈ ÙÔ˘ ˘·ÁfiÚ¢·Ó. «¡· ÁÚ¿„Ô˘Ì ·fi ¿Óˆ ÙÈ Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ı· ÁÚ¿„Ô˘Ì», Â›Â Ë ∂˘ËϤӷ. °Ú¿„Â: «√È ÚfiÏÔÈ ·fi ÙÔ ‚ÚˆÌÔ¯ÒÚÈ». «£· ‚¿Ïˆ ÂΛÓÔ ÙÔ È Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔ Ô, ÁÈ·Ù› ÔÈ ÚfiÏÔÈ Â›Ó·È ÔÏÏÔ›», ‰‹ÏˆÛÂ Ô Áڷʤ·˜, ¤‚·Ï fï˜ ÙÔ Ô ÌÂÙ¿ ÙÔ È ÁÈ·Ù› Ë ·ÎÚÈ‚‹˜ ı¤ÛË ‰ÂÓ Â›¯Â ·ÎfiÌË ÁÈ ·˘ÙfiÓ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›·. ŸÙ·Ó ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ ‰ËÌÔÙÈÎfi Û˘Ì‚Ô‡ÏÈÔ ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›ÛÙËÎ·Ó Ôχ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ı· ÁÚ¿„Ô˘Ó ÙÔ Ô˘ . ∏ ∑ˆ‹ ¤ÌÂÈÓ fiÙÈ ÙÔ Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó· Ô Ì ÌÈ· ÁÚ·ÌÌ‹ ·fi οو. ŸÙ·Ó ÙÂÏ›ˆÛ·Ó ̤ÙÚËÛ·Ó fiÛÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÚfiÏÔ˘˜ ›¯·Ó. ∑‹ÙËÛ·Ó ·fi ÙË ‰·ÛοϷ ÙÔ˘˜ Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÚÈıÌÔ‡˜.
ªÂÚÈο ÂÓ‰ÂÈÎÙÈο ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ì ٷ ÔÔ›· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Û¯ÔÏËıÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿: (·) √È Î·Ù¿ÏÔÁÔÈ √È Î·Ù¿ÏÔÁÔÈ, fiˆ˜ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚıËÎÂ, ÂÚȤ¯Ô˘Ó ϤÍÂȘ ‹ ÊÚ¿ÛÂȘ Û οıÂÙË ‰È¿Ù·ÍË ÔÈ Ôԛ˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó Û οÔÈÔ Û‡ÓÔÏÔ. √ ηٿÏÔÁÔ˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÚÔÛÈÙ‹ ÌÔÚÊ‹ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿, ÁÈ·Ù› Ë ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ôχ ·Ï‹. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Û ηıËÌÂÚÈÓ‹ ‚¿ÛË ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ‰›ÓÔÓÙ·È ÔÏϤ˜ ·ÊÔṲ́˜ ÁÈ· ÙË ÁÚ·Ê‹ ηٷÏfiÁˆÓ, fiˆ˜: ✒ £¤ÏÔÓÙ·˜ Ó· ‰Ú·Ì·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ·Ú·Ì‡ıÈ· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÛÔ˘Ó, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó Î·Ù·ÏfiÁÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ‹ÚˆÂ˜ οı ·Ú·Ì˘ıÈÔ‡ ÁÈ· Ó· ÌÔÈÚ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ÚfiÏÔ˘˜. ✒ ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ Û¯Â‰›Ô˘ ÂÚÁ·Û›·˜ Ì ÙË ‰È·ÙÚÔÊ‹, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Ì ٷ ÊÚÔ‡Ù· Ô˘ ÙÔ˘˜ ·Ú¤ÛÔ˘Ó ÁÈ· Ó· Ù· Û˘ÌÂÚÈÏ¿‚Ô˘Ó ÛÙË ÊÚÔ˘ÙÔÛ·Ï¿Ù· Ô˘ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÊÙÈ¿ÍÔ˘Ó. ✒ ™Â Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ù˘ ‰Ô˘ÏÂÈ¿˜ Ô˘ Á›ÓÂÙ·È Ì ÙË ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ ·Á·Ô‡Ó ÁÈ· Ó· ı˘Ì¿Ù·È Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ Ó· Ù· ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Û˘¯ÓfiÙÂÚ· ÛÙËÓ Ù¿ÍË. ✒ T· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ· ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· ‰ÒÚ· Ô˘ ı· ‹ıÂÏ·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ʤÚÂÈ Ô ÕÁÈÔ˜ µ·Û›Ï˘. ✒ ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÌÈ· ›ÛÎÂ„Ë ÛÙÔ ÌÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ fiÏ˘ ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÈ Â›‰·Ó ÂΛ, ÁÈ· Ó· ÌËÓ Ù· ͯ¿ÛÔ˘Ó Î·È Ó· Ù· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ô˘ ı· ‰È·ÌÔÚÊÒÛÔ˘Ó. ✒ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ÌÈ· ÁÈÔÚÙ‹, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙ› Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÔ˘Ó ‹ Ó· ʤÚÔ˘Ó ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜. ✒ ¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó Â›ÛÎÂ„Ë ÛÙÔ ÔÙ¿ÌÈ ‹ ÛÙË Ï›ÌÓË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ‹ Ó· ¿Ó „˘¯·ÁˆÁÈ΋ ÂΉÚÔÌ‹, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÈ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ¿ÚÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ Î.Ï.
137
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
√È Î·Ù¿ÏÔÁÔÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ, ÌÈ·˜ ÌÈÎÚfiÙÂÚ˘ ÔÌ¿‰·˜ ‹ ÙÔ˘˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ Î¿ı ·È‰› ¯ˆÚÈÛÙ¿, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ÙËÓ ÂÚ›ÛÙ·ÛË. °Ú·Ê›˜ Â›Ó·È Ù· ›‰È· Ù· ·È‰È¿ ‹ ˘·ÁÔÚÂ‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi, Ë ÔÔ›· ÌÔÚ› Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙË ‰È·ÌfiÚʈÛË ÙÔ˘ ηٷÏfiÁÔ˘ οÓÔÓÙ·˜ ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ. °Ú¿ÊÔÓÙ·˜ ηٿÏÔÁÔ Ì ٷ ˙Ò· Ô˘ ˙Ô˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ √ ™Ù¤ÏÈÔ˜ ı¤ÏÂÈ Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ ÙË Ï¤ÍË Ô˘ÏÈ¿ ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ Ì ٷ ˙Ò· Ô˘ ˙Ô˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ. §¤ÂÈ Î·È ÁÚ¿ÊÂÈ: «∆ ÂÙ¿Ó Ì ·ÓÔȯٿ ÊÙÂÚ¿, § ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È Û ‰‡Ô fi‰È·, L ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È Î·È Û ¤Ó· fi‰È, √ ¤¯Ô˘Ó ÛÙÚÔÁÁ˘Ïfi ÎÂÊ¿ÏÈ, √/√/√/√/√ Â›Ó·È ÔÏÏ¿ ·ÏÏ¿ ÂÙ¿Ó ¯ˆÚÈÛÙ¿». √ ÙÚfiÔ˜ Ô˘ ÚÔÛ·ı› Ó· ÁÚ¿„ÂÈ ·ÔηχÙÂÈ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ Ë ÁÚ·Ê‹ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ. ∏ ¶·Ó·ÁÈÒÙ· ·ÚÂÌ‚·›ÓÂÈ: «¢Â ÁÚ¿ÊÂÈ Ô˘ÏÈ¿. ¢Â ϤÌ Ҙ ÂÙ¿ÓÂ Î·È Ò˜ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È fiÙ·Ó ÁÚ¿ÊÔ˘ÌÂ, ÌfiÓÔ fiÙ·Ó ˙ˆÁÚ·Ê›˙Ô˘ÌÂ. ¶Ô˘-ÏÈ¿. ¢ÂÓ ·ÎÔ‡˜ ¶; ∆· Ô˘ÏÈ¿ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ·fi ¶, fiˆ˜ ÙÔ fiÓÔÌ¿ ÌÔ˘. ™‚‹Û ÙÔ ÚÒÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· Î·È ÁÚ¿„ ¶, Ó· ¤ÙÛÈ, Û·Ó ÙÚ·Â˙¿ÎÈ». √ ™Ù¤ÏÈÔ˜ ‰ÈÔÚıÒÓÂÈ ¶§L√√√√√. ¶·Ó·ÁÈÒÙ·: «¶¿ÏÈ ‰Â ϤÂÈ Ô˘ÏÈ¿. ¶Ô˘ – ÏÈ¿. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ϤÌ ∞, fi¯È √. ¡· Û‚‹ÛÂȘ Ù· ÔÏÏ¿ √.». ∫˘Úȷ΋: «Œ¯ÂÈ ‰›ÎÈÔ Ë ¶·Ó·ÁÈÒÙ·. §¤Ì ÌÈÎÚ‹ ϤÍË fiÙ·Ó Ï¤Ì ԢÏÈ¿. ¢ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÔÏÏ¿ ÁÚ¿ÌÌ·Ù·». √ ™Ù¤ÏÈÔ˜ ‰ÈÔÚıÒÓÂÈ Í·Ó¿: ¶§L∞ Î·È ÚˆÙ¿ÂÈ «∆ÒÚ· ϤÂÈ Ô˘ÏÈ¿;». ∫˘Úȷ΋: «¡· Û‚‹ÛÂȘ ·˘Ùfi Ô˘ ›˜ fiÙÈ ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ¤Ó· fi‰È, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ Â›Ó·È ÁÚ¿ÌÌ·». §Ô˘Î¿˜: «¶Ô˘, Ô˘. £¤ÏÂÈ ÙÔ Ô˘ ÙÔ ‰ÈÎfi ÌÔ˘. ∂›Ó·È Ì ‰‡Ô ÁÚ¿ÌÌ·Ù·. ∫Ô›Ù· ÛÙÔ fiÓÔÌ¿ ÌÔ˘» Î·È ÙÔ˘ ‰Â›¯ÓÂÈ ÙÔÓ ›Ó·Î· ·Ó·ÊÔÚ¿˜. √ ™Ù¤ÏÈÔ˜ Í·Ó·‰ÈÔÚıÒÓÂÈ: ¶√À§∞ Î·È ·Ú·ÙËÚ›: «∂›Ó·È ÙfiÛ· ÔÏÏ¿ Ô˘ÏÈ¿ Î·È ÌfiÓÔ ÙfiÛ· Ï›Á· ÁÚ¿ÌÌ·Ù·;».
™Â ·˘Ùfi ÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ‰È·ÌfiÚÊˆÓ·Ó Î¿ı ̋ӷ ηٿÏÔÁÔ Ì ÙÔ˘˜ Ù›ÙÏÔ˘˜ ÙˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Ô˘ ‰È¿‚·Û·Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË, Ù· ÔÔ›· Î·È ·ÚÈıÌÔ‡Û·Ó. ªÂÙ¿ Û˘Ó¤ÎÚÈÓ·Ó ÙÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜. ¶ÔÈÔ Ì‹Ó· ‰È¿‚·Û·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ‚È‚Ï›·; ¶ÔÈÔ Ì‹Ó· ‰È¿‚·Û·Ó ÏÈÁfiÙÂÚ·; ¶ÔÈ· ‚È‚Ï›· ‰È¿‚·Û·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜; ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›·. ∫¿ı ·È‰› ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ¿ÏÏÔ ¯ÚÒÌ· Ì·Úη‰fiÚÔ Î·È ‚ÔËıÔ‡Ó ÙÔ ¤Ó· ÙÔ ¿ÏÏÔ. ∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÙÔ˘˜ ˙ËÙ¿ÂÈ Ó· ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó Î·È ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ò˜ ‰È¿‚·Û·Ó fi,ÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Â˘·Ó¿ÁÓˆÛÙÔ.
138
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
8
∏ ÃÚ‡Û· Ô˘ Ù˘ ·Ú¤ÛÂÈ Ôχ Ë ÌÔ˘ÛÈ΋ ı¤ÏËÛ ӷ ÁÚ¿„ÂÈ Ù· ÌÔ˘ÛÈο fiÚÁ·Ó· Ô˘ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ. ∫·È ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ·ÚÎÂÙ¿: ÎÈı¿Ú·, ÓÙ·Ô‡ÏÈ, È¿ÓÔ, ÓÙ¤ÊÈ, ̷ڿΘ, ͢ÏfiʈÓÔ. ¶·Ú¿ ÙȘ ÚÔÛ¿ıÂȘ Ô˘ ·Ú·ÙËÚԇ̠ÛÙË ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÎÈı¿Ú·˜ Î·È ÙÔ˘ ͢ÏfiʈÓÔ˘, Ë ÁÚ·Ê‹ Ù˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÎfiÌË Û˘Ì‚·ÙÈ΋. ∆· ‰È¿‚·Û ÛÙË ‰·ÛοϷ Ù˘ Î·È ÂΛÓË Ù· ÛËÌ›ˆÛ ·fi ¿Óˆ ‹ ‰›Ï· Ì ÙÔ ‰ÈÎfi Ù˘ ÙÚfiÔ.
«∆Ô Ê·ÁËÙfi ÌÔ˘ ÛÙËÓ ÂÍÔ¯‹», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ŒÚ‚ÈÓ, ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ fiÛˆÓ ı· ‹ıÂÏ ӷ ¿ÚÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘ ÛÙËÓ ÂΉÚÔÌ‹.
(‚) √È ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ ∂˘Î·Èڛ˜ ÁÈ· ·Ó¿ÁÓˆÛË ÚÔÛÎÏ‹ÛˆÓ: ● H ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰È·‚¿˙ÂÈ Ì·˙› Ì ٷ ·È‰È¿ ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ Ô˘ ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Ì ÙÔ Ù·¯˘‰ÚÔÌÂ›Ô ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ·fi ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÊÔÚ›˜. ™˘˙ËÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔÓ ·ÔÛÙÔϤ· Î·È ÁÈ· ÙÔ ÛÎÔfi Ù˘ ÚfiÛÎÏËÛ˘. ● T· ·È‰È¿ ʤÚÓÔ˘Ó ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁÂ›Ô ÁÈ· Ó· ÚÔÛηϤÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¿ÚÙÈ Ô˘ ı· οÓÔ˘Ó ‹ ÛÙË ‚¿ÊÙÈÛË ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ‡ ·‰ÂÏÊÔ‡ ÙÔ˘˜. ● H ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÙ· ·È‰È¿ ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ Ô˘ Ù˘ ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ÁÈ· Á¿ÌÔ˘˜, ‚·ÊÙ›ÛÈ· ‹ ¿ÏϘ ÂΉËÏÒÛÂȘ. ™Ùfi¯Ô˜ Ù˘ ÂÓ·Û¯fiÏËÛ˘ Ì ‰È·ÊÔÚÂÙÈο ›‰Ë ÚÔÛÎÏ‹ÛÂˆÓ ÛÙËÓ Ù¿ÍË Â›Ó·È Ó· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó Ù· ·È‰È¿ ÔÈ· Â›Ó·È Ù· ȉȷ›ÙÂÚ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÎÂÈ̤ӈÓ, ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ˜ Î·È ÔȘ ÔÈ ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ÔÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜
139
8
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ, ÔȘ Â›Ó·È ÔÈ ÁψÛÛÈΤ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ Ô˘ ÙȘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó, Ò˜ Â›Ó·È ÙÔ ¯·ÚÙ› Ô˘ Â›Ó·È ÁÚ·Ì̤Ó˜ Î·È Ô Ê¿ÎÂÏÔ˜ ·ÔÛÙÔÏ‹˜, ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓfi ÙÔ˘˜. °Ú·Ê‹ ÚÔÛÎÏ‹ÛˆÓ: ∆· ·È‰È¿, ¯ˆÚÈṲ̂ӷ Û ÌÈÎÚ¤˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙȘ ÂΉËÏÒÛÂȘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô, ·ÙÔÌÈΤ˜ ÚÔÛÎÏ‹ÛÂȘ ÁÈ· Ó· ηϤÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ Î.Ï. °Ú¿ÊÔ˘Ó ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ ‹ Ì ÙËÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi ÛÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ Áڷʤ·. ™Â οı ÂÚ›ÙˆÛË Ë ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ˙ËÙ¿ÂÈ Ó· Ù˘ ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó ·˘Ùfi Ô˘ ¤ÁÚ·„·Ó ‹, Û ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Áڷʤ·˜ Â›Ó·È Ë ›‰È·, ÙÔ˘˜ ÙÔ ‰È·‚¿˙ÂÈ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ Ì ÙȘ ηٿÏÏËϘ ÂÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Û·Ê‹ÓÂÈ· ÙÔ˘ ÎÂÈ̤ÓÔ˘.
∏ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚˆÙ¿: ♦ £· ηٷϿ‚Ô˘Ó Ô‡ Ú¤ÂÈ Ó· ¤ÚıÔ˘Ó ·˘ÙÔ› Ô˘ ı· ‰È·‚¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÚfiÛÎÏËÛË; ♦ £· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÔÈÔ˜ ¤ÁÚ·„ ÙËÓ ÚfiÛÎÏËÛË; ♦ ¶Ò˜ ı· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙÈ ÒÚ· Â›Ó·È Ë ÁÈÔÚÙ‹; ♦ ¶Ò˜ ı· ͤÚÂÈ Ë ª·Ú›Ó· fiÙÈ Ë ÚfiÛÎÏËÛË Â›Ó·È ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó; ♦ £· ηٷϿ‚Ô˘Ó fiÏ· Ù· ·È‰È¿ ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ ÙÌ‹Ì· ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ʤÚÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ¿ÚÙÈ Ô˘ ÔÚÁ·ÓÒÓÔ˘ÌÂ;
¶ÚfiÛÎÏËÛË-·Ê›Û· ÁÈ· ÙÔ ·ÔÎÚÈ¿ÙÈÎÔ ¿ÚÙÈ ÛÙÔ ÓËÈ·ÁˆÁ›Ô. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÔÌ·‰È΋ ÂÚÁ·Û›·. Œ¯ÂÈ ·Ú·ÙËÚËı› fiÙÈ ÔÈ ÔÌ·‰ÈΤ˜ Áڷʤ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Â›Ó·È ÈÔ ÚÔ¯ˆÚË̤Ó˜ ·fi ÙȘ ·ÙÔÌÈΤ˜ ηıÒ˜, ·ÏÏËÏÂȉÚÒÓÙ·˜, Ù· ·È‰È¿ ·ÏÏËÏÔ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ·È Î·È ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔ˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚ· ·ÔÙÂϤÛÌ·Ù·. K¿ı ÔÌ¿‰· ‰È·ÌfiÚʈÛ ̛· ÚfiÛÎÏËÛË, ÙȘ ʈÙÔÙ‡ËÛ·Ó ¤Á¯ÚˆÌ˜ ηÈ, Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÁÔÓ¤ˆÓ, ÙȘ ·Ó¿ÚÙËÛ·Ó ÛÙȘ ‚ÈÙÚ›Ó˜ ηٷÛÙËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ fiÏ˘.
140