R Sa
1 27 maart 2011 Een uitgave van Bouwfonds Ontwikkeling
Buenos Aires Utrecht
Feest op het loungedeck
Lombok Utrecht Even kleurrijk als AgentiniĂŤ
BA
Buenos Aires
Stad ĂŠn complex met compassie
Ondernemers in Lombok
Om te weten Lombok is een Indonesisch eiland dat behoort tot de kleine Soenda-eilanden. Het ligt in de Indische Oceaan ten oosten van Bali en ten westen van Soembawa. Buenos Aires is de hoofdstad van Argentinië. Hier wonen bijna 3 miljoen mensen. In de regio Groot Buenos Aires wonen meer dan 10 miljoen mensen. Lombok Utrecht is gebouwd tussen 1866 en 1920 als typische arbeiderswijk. De buurt bestaat uit twee delen: Lombok-west en -oost. De eerste Europeanen die voet aan wal zetten in Buenos Aires waren Spanjaarden, in de 16de eeuw. Zij noemden de nederzetting Ciudad de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre. Bekende Lombokkers: Dolf Brouwers, Joris Linssen, Wim Sonneveld Herman Berkien en Rita Verdonk. 86,4% van alle inwoners van Argentinië is van Europese afkomst. Tussen 1850 en 1950 emigreerden 6,2 miljoen Europeanen hier naar toe. Lombok maakt onderdeel uit van de wijk West. In West wonen circa 27.000 inwoners. Utrecht is met ruim 300.000 inwoners de vierde stad van Nederland. In de stad wonen onder meer 100.000 inwoners van niet-Nederlandse afkomst en 64.000 studenten. Buenos Aires heeft 48 buurten (barrios). De stad heeft ook de breedste straat ter wereld: de Avenida 9 de Julio. De stoepen liggen bijna 140 meter uit elkaar. De Romeinen hebben de basis gelegd voor de stad Utrecht, op en rond het huidige Domplein. Keizer Claudius liet hier het castellum Traiectum bouwen, als onderdeel van de verdedigingsgordel Limes. Bekende Argentijnen: Eva Perón, Diego Maradona, Gabriela Sabatini, Astor Piazzolla. II | R Sa
ReD
Aan dit nummer werkten mee: Redactie Miranda Bulsink-Hogeboom René Steman
Bienvenida! [~welkom]
Edward Zevenbergen Kees de Graaf Hans van der Kooi
De ROSA ligt voor je, het speciale magazine waarin we je helemaal bijpraten over het woon-, winkel- en
Marjan Peters
werkproject Buenos Aires in Utrecht Lombok. Een project dat ontwikkeld is door Bouwfonds Ontwikkeling
Concept en productie 8-13 Grafisch ontwerpers, Amsterdam
en waarvan de verkoop voorjaar 2011 van start gaat. Wil je daarbij goed beslagen ten ijs komen, dan is dit magazine onmisbaar. We laten zien waar het project inpast en wat je in de omgeving allemaal kunt doen.
[Hans van der Kooi, Marjan Peters] www.8-13.nl Tekstredactie Studio Platz, Groningen [Kees de Graaf] www.studioplatz.nl Correctie
maar we doen meer. ROSA laat zien waar de inspiratie van dit project vandaan komt: de multicultistad aan de overkant van de oceaan. Nu eens niet New York, maar het Parijs van het zuidelijk halfrond: Buenos Aires. Met drie miljoen inwoners een echte wereldstad, gelegen aan de machtige Rio Plata-rivier. Stad van Evita, Máxima, Diego….
Stadsgeluiden, Den Haag [Denise Vrolijk] www.stadsgeluiden.net Fotografie/Illustratie Nout Steenkamp/FMAX, Asperen www.noutsteenkamp.nl GiraffeCam, Enkhuizen www.giraffecam.nl Karel Kindermans, Rotterdam www.kindermans.nl Wilco Boumans www.flickr.com Tekstbijdragen Ingmar Heytze, Utrecht www.ingmarheytze.nl Ronald Giphart, Utrecht www.ronaldgiphart.nl Druk/lithografie NPN drukkers, Breda www.npndrukkers.nl
ROSA neemt je mee over de oceaan, naar ‘het Parijs van het zuidelijk halfrond’. Waar de inspiratie voor het nieuwe woon-werk-winkelgebouw op de Kop van Lombok is gevonden: Buenos Aires.
Uitgave Bouwfonds Ontwikkeling Regio Midden Postbus 1 3800 AA Amersfoort www.bouwfonds.nl Disclaimer De uitgever van ROSA heeft datgene gedaan wat redelijkerwijs van haar kan worden gevergd om de rechten van de auteursrechthebbenden op de beelden te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die menen rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
www.beleefbuenosaires.nu
R Sa | 1
InH
Buenos Aires
43 Utrecht
8 ArgentiniĂŤ
68 FlashMob!
29 Boven op het dak
72 Tango in Utrecht
2 | R Sa
Ramon Beuk
Big city
Livin’
8
Buenos Aires Argentinië
43 Buenos Aires Utrecht
Met een kleine drie miljoen inwoners is het met voor-
Buenos Aires Utrecht staat voor grootstedelijk leven
sprong de grootste stad van Argentinië. Buenos Aires,
met alle genoegens van de stad onder handbereik,
de stad van de ‘Goede Luchten’. Stormachtig gegroeid
maar met de sfeer van een intieme woonbuurt om je
aan het einde van de 19de eeuw, door een toestroom
heen. Maak hier kennis met stad, buurt en project.
van immigranten uit allerlei landen. Een echte smeltkroes dus. We nemen een kijkje in de stad van tango,
Instant
polo, voetbal en kleurrijke architectuur.
68 FlashMob Het is voorbij voor je er erg in hebt: de FlashMob.
Rooflife
Soms duurt hij een paar minuten, soms nog korter.
29 Boven op het dak
Ook de tango leent zich hier uitstekend voor, zo bleek
Velen verlangen ernaar, slechts weinigen krijgen
in de stationshal van Utrecht Centraal.
de kans ervan te genieten: een dakterras in de stad. Buenos Aires Utrecht biedt het volop, maar waar
People
komt het dakterras eigenlijk vandaan? Een duik in
70 Máxima!
de geschiedenis.
Ze zette eigenhandig het Nederlandse koningshuis opnieuw op de kaart: Máxima Zorrequieta. De prinses
Polo
werd in sneltreinvaart opgenomen in de samenleving
40 Mannen op paarden
en zet zich in op tal van terreinen. Een portret.
In Nederland is het een bescheiden sport, maar in
40 Polo
bakermat Argentinië is polo groot, heel groot.
Tango
Man en paard in furieus gevecht gewikkeld om de bal.
72 Communiceren zonder woorden
Een beetje wedstrijd duurt twee uur en is een compleet
Het is met voorsprong de meest sensuele dans op
sociaal gebeuren.
het noordelijk en zuidelijk halfrond: de tango. In gesprek met Marjon Reinders, die een succesvolle tangodansschool leidt: El Gancho. ‘Tango is geen polderen.’
55 Ondernemers in Lombok
En verder
4 Nieuws
16 Column M|B>BA1 28 Ramon Beuk
37 Het ontbijt 64 De lunch 77 Het diner
36 Column Giph 38 Groen Utrecht
42 Column M|B>BA2 55 Ondernemers in Lombok 65 Loungedeck with a view 78 Verplicht! 83 Shop
R Sa | 3
nWS
Bloei!Bank uit Lombok Productontwerper Lotte van Laatum
Voor het Rabobank-kantoor aan de Kanaal-
heeft een bijzondere samenwerking
straat is een speciaal ontwerp van de
renschema van de bank: donkergrijs en
opgezet met een groep Turkse vrouwen
bank gemaakt; extra bijzonder omdat een
diverse tinten blauw. Zo wordt wachten
uit Utrecht. Onder de naam Bloei! hebben
groot deel van de Turkse vrouwen van het
bij de bank een aangename belevenis.
zij een serie halssieraden ontwikkeld,
Bloei!-project in Lombok woont.
www.lottevanlaatum.nl
maar ook een interieurserie. Het nieuwste product is de Bloei!Bank die tijdens de Salone del Mobile in Milaan is gepresenteerd. Een wit leren bank, geĂŻnspireerd op de traditionele Turkse bank met losse kleden en kussens. Op de kussens wordt het haakwerk van de vrouwen toegepast.
L
De kleuren zijn aangepast aan het kleu-
Lombok is een wijk vol
kunstenaars en ondernemerschap en daar vinden soms mooie crossovers door plaats.
Mojito: de zomerhit Het leek wel dĂŠ zomerdrank van 2010.
Giet de rum in een niet al te hoog longdrinkglas;
Of ie dat in 2011 ook nog is, valt te bezien.
Was de limoen, snij doormidden, snij een helft in 4 partjes;
Tot die tijd kunnen we zelf aan de slag
Voeg 3 limoenpartjes bij de rum in het glas;
met de Mojito Cocktail, ideaal voor een
Strip de muntblaadjes van 2 takjes en voeg toe aan de
warme dag op het terras. En waarschijnlijk
rum in het glas;
in de winter ook best binnen te houden.
Voeg de suiker toe;
De firma Bacardi geeft met haar drie
Pers de limoen en de munt in het glas met een stampertje,
dranken Superior Rum, Reserva Rum en
of roer heftig met een lepel;
Razz het goede voorbeeld.
Voeg de ijsklonten toe, vul af met sodawater;
www.bacardinederland.nl
Versier de rand van het glas met het vierde limoenpartje; Steek het derde munttakje in het glas ter decoratie.
Na een drukke werkdag even chillen op het loungedeck. Cocktailtje mixen en genieten.
4 | R Sa
Nice to know
Plantje erbij Maar dan wel in een leuke plantenbak. Het liefst één die ook verlichting heeft en zo het balkon of dakterras in een stemmige gloed zet. WOW! Design uit Rotterdam heeft een zeer brede collectie plantenbakken ontwikkeld, veelal met led-
Over bruggen
verlichting maar ook met zuinige spaarlampen. En zelfs met accu’s zodat ze geen stroom nodig hebben. Het enige gemis in de collectie: er zit (nog) geen Buenos Aires-lamp bij.
Lombok zit met de Jan Pieterszoon Coenbrug en
Daar moet toch iets aan te doen zijn.
Abel Tasmanbrug vast aan de rest van Utrecht.
www.wow-design.nl
Beide dubbele ophangbruggen werden gebouwd
I
in respectievelijk 1897 en 1906, over de Leidsche Rijn en in opdracht van de gemeente Utrecht. Aanvankelijk werden de ijzeren bruggen nog met de hand bediend. Volgens fotograaf Martin van Thiel (die zijn studio annex fotoschool in de wijk heeft) en schrijver Joost Mangnus doen de bruggen meer dan verbinden. Ze vormen ook een afspiegeling van de wijk en haar bewoners. Uitgeverij Dichterbij Beeld heeft inmiddels de tweede druk uitgebracht.
Is het een plantenbak of is het design? Maakt niet uit, het licht zorgt voor de goede sfeer.
www.dichterbijbeeld.nl
Barbecueën op het dak van Buenos Aires en dan
Fratelli Campana. Oftewel, de broers Humberto
vieze handen krijgen van het stoken: even een
en Fernando Campana, die sinds 1983 vanuit São
servetje pakken. En dan wel bijeengehouden in
Paolo de wereld trakteren op mooi design. De
een fraaie servethouder van Alessi; het is bijna
website is een ontdekkingsreis door hun wereld.
een kunstwerk. De Nuvem, ontworpen door de
www.campanas.com.br
Rietveld op je phone
Vieze handjes
Alle gebouwen van de Utrechtse architect Gerrit Rietveld (1888-1964) zijn sinds kort op een speciale iPhone-app te vinden. Het Centraal Museum in Utrecht liet de app ontwikkelen, in het kader van het Rietveldjaar (juni 2010-januari 2011). Met de toepassing kunnen gebruikers op elke willekeurige plek in Nederland nagaan of er in de buurt een Rietveld-huis of -gebouw staat. Bij elk huis of gebouw staat een korte beschrijving en twee foto’s: nu en in oorspronkelijke staat. De meeste ontwerpen van Rietveld zijn gebouwd in Utrecht, Noord-Holland en Brabant. De app bevat ook drie routes, waarvan één door Utrecht-stad! Op de website van het Rietveldjaar is een schat aan informatie over deze bekende Utrechter te vinden. www.rietveldjaar.nl
R Sa | 5
nWS
Vinos uit Argentina Met de opkomst van de nieuwe wijnlanden – Argentinië is daar één van – is het bepaald niet eenvoudiger geworden om de right choice te maken. Gelukkig zijn er vinologen die ons bij de hand nemen, zoals Nicolaas Klei in zijn Superwijngids 2010. Ruim 3.000 wijnen werden door hem ge- en beproefd, waarvan er 658
Retro zonnebril
het predicaat omfietswijn meekregen. Wie het dikke boek niet
E
mee wil sjouwen, dowloadt de app op de iPhone en neemt in de
In de automobielindustrie vliegen de retromodellen
winkel de schappen door. Ook de Argentijnse wijnen doen volop
ons om de oren, dan kunnen andere producenten niet
mee in de lijsten van Klei.
achterblijven. Modegigant Paul Smith liet voor de
www.omfietswijn.nl
nieuwe collectie zonnebrillen dit zwarte retro-exemplaar het licht zien. Gemaakt van 100 procent Zylonite; dat
Een lekkere wijn hoeft niet te
klinkt als een buitenaards materiaal en is het misschien
duur te zijn. Je moet alleen
Let ook op de mooie details zoals de gitaar in het linker
soms even omfietsen.
www.paulsmith.co.uk/shop/paul-smith-sunglasses-413
ook wel. De lens beschermt maximaal tegen UV-straling. pootje en een gestreept stofdoekje. Helemaal hip!
Danser boven de rivier In Buenos Aires kunnen ze een mooie brug ook waarderen. In 1998 bouwde de Spaanse meesterarchitect Santiago Calatrava hier de Puente de la Mujer – de brug van de vrouw. Naar verluidt heeft Calatrava veel geluisterd naar Argentijnse muziek toen hij deze opdracht kreeg. In de tere, smetteloos witte brug is inderdaad heel abstract te zien hoe een stel de tango danst. De achtergrond van de brug wordt gevormd door het oude havengebied
U
Puerto Madero, waar de oude industriële gebouwen de laatste jaren zijn omgebouwd tot prachtige lofts. www.calatrava.com en www.puertomadero.com
Utrecht en Buenos Aires hebben
er allebei één: een mooie brug, van
6 | R Sa
een beroemde architect.
Nice to know
De krant op het scherm Een krant lezen in de wind: het blijft geen pretje.
zieke of misselijke bezorgers. Voordeel twee:
In de zon is de zichtbaarheid van een e-reader
Dat kan handiger. Bijvoorbeeld met de digitale
er hoeven geen bomen meer voor te worden
minder, dan doet het ledscherm van de iPad het
N
edities die de meeste grote kranten tegenwoordig
omgekapt. Voordeel drie: makkelijk te bewaren en
beter. Maar inmiddels zijn ze er in alle soorten
uitbrengen. Voordeel één: de krant wordt altijd
archiveren, geen losslingerende knipsels meer door
en maten.
bezorgd, dus niet meer afhankelijk van zwakke,
het huis. Wat te doen: een e-reader of iPad kopen.
www.apple.com/nl/ipad
Nooit meer wegwaaiende kranten op je balkon of dakterras. Gewoon even downloaden op de iPad en aaien maar.
In de hangmat
De Fatboy Headdemock: met zijn tweeën lekker in de hangmat! 330 bij
Barbecook TamTam: koken met muziek
110 cm, daar kun je wel een middag of zomeravond samen in doorbrengen.
Barbecueën is al leuk en gezellig, maar
Makkelijk mee te nemen en neer te zet-
met een fijn stukje muziek erbij wordt het
ten, geen gedoe met bevestigingshaken,
nog zoveel leuker. De TamTam gasbarbecue
touwen en ander gepruts. Plug and
van Barbecook heeft een ingang voor een
play dus. In diverse modieuze kleuren.
iPod, mp3- of cd-speler. Dus aansluiten en
Knaloranje lijkt ons wel wat. Gelijk
genieten maar! De TamTam heeft een ge-
de goede kleur om elke twee jaar het
wicht van 8,2 kg en kan dus ook mee naar
Nederlands elftal mee aat te moedigen!
een Utrechts park of stadsstrand.
Goedkoop is hij met 369 euro niet echt,
www.barbecook.com
maar dan krijg je wel wat. www.shop.fatboy.nl
E
Een barbecue met muziek,
wat ze al niet uitvinden. Koken moet je nog wel zelf doen. R Sa | 7
Buenos Ai
8 | R Sa
ires
Big city
R Sa | 9
Het Parijs van het 10 | R Sa
Big city
zuiden R Sa | 11
D 12 | R Sa
Big city
D
Met een kleine drie miljoen inwoners is het met voorsprong de grootste stad van Argentinië. En daarom ook de hoofdstad: Buenos Aires. Oftewel de stad van de ‘Goede Luchten’, gelegen aan de rivier van zilver: de Rio de la Plata. Stormachtig gegroeid aan het einde van de 19de eeuw, door een toestroom van immigranten uit allerlei landen. Een echte smeltkroes dus. Het geeft de stad een internationale sfeer, ook nu nog. We nemen een kijkje in de stad van tango, polo, voetbal en kleurrijke architectuur.
De eerste voet aan wal – nou ja, gezien vanuit Europa dan –
het nog steeds is, de afgelopen halve eeuw van roerige politieke
werd hier in 1516 gezet door de Spaanse zeevaarder Juan Díaz
tijden en sociale onrust ten spijt. Het land zag militaire dictatu-
de Solís. Bijna vijf eeuwen is Europa al verbonden met dit deel
ren komen en gaan, maar trad na 1983 een nieuw democratisch
van het Zuid-Amerikaanse continent. De eerste echte neder-
tijdperk binnen.
zetting ontstond rond 1580, toen een eerste groep kolonisten zich vestigde aan de delta tussen Argentinië en Uruguay. Drie
een europese stad Wie het genoegen heeft door
eeuwen na het eerste contact met Spanje kon Argentinië de
Buenos Aires te mogen wandelen, voelt de Europese afkomst
band met het moederland doorknippen en was de onafhan-
van de stad. Het is in de eerste plaats een havenstad. Niet voor
kelijkheid een feit. Voor Buenos Aires betekende dat de start
niets worden de inwoners van Buenos Aires porteños genoemd;
van een periode van snelle groei en bloei. De hoofdstad van de
mensen van de haven. De Rio de la Plata vormt al eeuwenlang
nieuwe natie (in 1880 formeel zo aangewezen) werd ontdekt als
de maritieme verbinding met de buitenwereld. Via die haven
toevluchtsoord in de oude wereld. Europa was niet voor ieder-
kwamen de Europese invloeden naar Buenos Aires en dat is dui-
een eind 19de eeuw de place2b, de nieuwe wereld lo(n)kte. En
delijk te zien in het straatbeeld. De avenues die eind 19de eeuw
met duizenden tegelijk maakten ze de oversteek: Spanjaarden,
werden aangelegd ademen de sfeer van Parijs en Wenen. In die
Italianen, Duitsers. Later volgden de Japanners en Chinezen. In
tijd werden ook de gebouwen neergezet die op dat moment tot
1910 was tweederde van de bevolking van buitenlandse afkomst.
de hoogste van Zuid-Amerika behoorden. Het metronet werd
Het maakte Buenos Aires tot de internationale wereldstad die
aangelegd en grote culturele gebouwen als het Teatro Colón verrezen. Maar het was niet alleen de import uit Europa die de stad zou kleuren. Armoede op het platteland zorgde na 1920 voor een grote instroom van Argentijnen die hun geluk in de stad kwamen beproeven. Rond het centrum ontstond zo een ring van volkswijken, elk met een eigen sfeer en karakter. Een bekende wijk is de oude havenbuurt La Boca, waar de eerste bewoners afkomstig waren uit de Italiaanse havenstad Genua. Puerto Madero ontstond rond 1880: hier zijn veel van de industriële docklands van de stad te vinden. San Telmo is de oudste van de ruim veertig barrios (buurten) van Buenos Aires. Hier wordt al vanaf de 17de eeuw gewoond en gewerkt. San Telmo geldt als het eerste industriegebied van de stad. Palermo is de grootste barrio en wordt onderverdeeld in diverse kleinere buurten, zoals Palermo SoHo en Palermo Hollywood. De toevoegingen laten al raden dat hier de trendy modewinkels, galeries en bars te vinden zijn.
R Sa | 13
Big city
stad in oorlog Steden die in directe verbinding staan met de buitenwereld – en Buenos Aires is daar een typisch voorbeeld van – krijgen niet zelden ook hun portie oorlog en geweld mee. De kolonisten en Spanjaarden vochten de nodige robbertjes uit en ook de Engelsen probeerden tot twee keer toe de stad over te nemen. Ook werd de maritieme toegang tot de stad gedurende enkele jaren rond 1840 door de Engelsen en Fransen geblokkeerd, maar daarna was het over en uit met de Europese heerschappij. In plaats daarvan kreeg de stad de nodige binnenlandse conflicten te verwerken. Op de pleinen van de stad, zoals de Plaza de Mayo, is veel gedemonstreerd. Er vielen zelfs bommen uit de lucht, toen in 1955 een militante afscheiding van de oorlog een aanval uitvoerde en daarmee een einde maakte aan de regering van Juan Péron. Later werd dit plein bekend van de Dwaze Moeders die hier protesteerden tegen het militaire bewind.
la boca
zonnebril op!
Op een zonnige dag is een zonnebril in Buenos Aires al geen overbodige luxe, maar dat geldt helemaal wanneer een bezoek aan La Boca wordt gebracht. Liefhebbers van kleur in de architectuur kunnen hier helemaal uit hun dak gaan. La Boca is één van de oude stadswijken van Buenos Aires en ligt vlak bij de oude haven. Het is de traditionele woonplaats van de arbeiders, de immigranten uit Genua, de vissers — en de plek waar de mensen van Buenos Aires elkaar ontmoeten om te dineren en te dansen. Middenin de wijk ligt het stadion La Bombonera (de bonbondoos) van voetbalclub Boca Juniors. Als de 50.000 fans van Boca gaan springen, begint het hele stadion te trillen…
14 R Sa
A
Armoede op het platteland zorgde na 1920 voor een grote instroom van Argentijnen die hun geluk in de stad kwamen beproeven. Rond het centrum ontstond een ring van volkswijken, elk met een eigen sfeer en karakter. Soms heel kleurrijk. R Sa | 15
Column
M|B>BA ‘Notas de viaje’ 1 ‘Notas de viaje’ is Spaans voor reisnotities. Mariyana en Bas zijn vertrokken naar Buenos Aires en doen op uitnodiging van Bouwfonds verslag van de reis die zij maken naar deze bruisende stad – en van hun verblijf ter plekke. Zij hopen zo de bijzondere sfeer van het ‘Parijs van het zuidelijk halfrond’ over te dragen op mensen die interesse hebben in de ontwikkelingen op de kop van Lombok, waar het Utrechtse ‘Buenos Aires’ verrijst. Een sfeer die gekenmerkt wordt door het samenkomen van culturele rijkdommen en individuele levensverhalen’ op een plek die van zichzelf ook al een rijke geschiedenis heeft. Een beetje vergelijkbaar met de huidige Nederlandse multiculturele situatie, maar dan in het kwadraat. Kijk voor de laatste notities van Mariyana en Bas op: www.beleefbuenosaires.nu
Het vertrek Vandaag is de laatste werkdag van Mariyana. Dat wil zeggen, de laatste werkdag bij het grote bedrijf waar zij haar vaste contract heeft opgezegd. Ik heb dat al eerder gedaan. Samen gaan we over twee weken en één dag naar Buenos Aires, de hoofdstad van Argentinië. Ik ga primair om een nieuwe professionele richting in te slaan, mijn vriendin gaat primair om Spaans te leren. Samen gaan we ons in ieder geval onderdompelen in Buenos Aires, en vooral de tango. De muziek, de cultuur, de dans die ons letterlijk en figuurlijk grenzeloos boeit. In fysiek, intellectueel, muzikaal en sociaal opzicht is de tango een uitdaging, maar vooral ook een uitnodiging om jezelf te ontplooien. We hebben in de afgelopen weken vanuit Nederland een hostel geregeld voor de eerste week. Voor de twee maanden daarna hebben we een miniwoonruimte geregeld, op loopafstand van een charmante, niet al te commerciële, Spaanse school. Ons appartement ligt in de wijk Palermo. Deze wijk ligt mooi centraal, midden tussen de oude tangowijk San Telmo, de chique wijk Recoletta, het zakelijke Microcentro en de grote woonwijk Belgrano. Maar ook de volkswijk ‘la Boca’, met de beroemde felgekleurde huisjes en Maradonna’s voetbalclub Boca Juniors is van hieruit goed te bereiken, evenals de sjiek verbouwde haven Puerto Madero en het achterliggende natuurgebied. Verder hebben we ons van de nodige verzekeringen verzekerd die we hopelijk niet nodig zullen hebben. Wat ons nu rest is afscheid nemen van familie en vrienden. En om de pijn bij achterblijvers wat te verzachten leggen we uit dat onze reis nog het beste te vergelijken is met een soort van stagereis, op maar één dag vliegen van Schiphol; een hele lang dag vliegen, dat wel... Buenos Aires, here we come!
16 | R Sa
Big city
Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Argentinië buiten schot, hoewel de dreiging wel dichtbij kwam. In december 1939 bereikte de Duitse kruiser Admiral Graf von Spee de Rio de la Plata en vocht daar een zeeslag uit met de Engelse marine. Het schip werd beschadigd en door de Duitse kapitein tot zinken gebracht in de rivier, voor de kust van Montevideo. De oorlog die de stad meer beroerde was de Falkland-oorlog uit 1982, waarbij Argentinië een conflict uitvocht met Groot-Brittanië. 649 Argentijnse en 257 Britse soldaten verloren hierbij het leven.
sport als levensstijl Heel wat vrolijker gaat het eraan toe wanneer de inwoners van Buenos Aires aan het sporten slaan. Voetbal is met voorsprong dé grote passie van de Argentijnen. Maar liefst 24 (!) professionele voetbalteams hebben hier hun thuisbasis. River Plate en Boca Juniors zijn de twee bekendste en de onderlinge rivaliteit is groot. Niet voor niets zette de Engelse krant The Observer het aanschouwen van de wedstrijd tussen beide rivalen op nummer één in de lijst van ‘50 sporting things you must do before you die’. Argentijnse sterspeler Diego Maradona begon zijn carrière bij Argentinos Juniors, maar werd groot bij Boca. Paarden zijn een andere passie voor de inwoners van Buenos Aires. Niet vreemd gezien het feit dat de historie van land en stad zo verbonden is met dit edele dier, dat eeuwenlang op de pampas buiten de stad de gauchos ten dienste stond. Drie sporten worden er nu mee beoefend in de stad: races in de Hipódrome Argentino de Palermo, polo in de Campo Argentino de Polo en pato, een soort van basketbal.
tango: dans en muziek ineen Het subtropisch klimaat van de stad maakt dat er volop buiten geleefd kan worden. Niet alleen sporten, maar ook allerhande culturele activiteiten
L
vinden plaats langs de avenues, op de pleinen en in de parken.
Lekker slenteren door de parken en straten van Buenos Aires. Met oude gebouwen, wulpse straatlantaarns en – net als in Parijs – kunstenaars op de hoek van de straat. R Sa | 17
I
In het straatbeeld zijn invloeden uit Barcelona, Madrid en Parijs duidelijk zichtbaar. Niet verwonderlijk, omdat veel van de ontwerpers af komstig zijn van ‘overzee’.
18 | R Sa
Big city
Er wordt veel gelezen; ‘stad van boeken’ is één van de bijnamen van Buenos Aires en één van de grootste boekenbeurzen ter wereld vindt hier plaats. Maar bovenal is de stad de bakermat van de Argentijnse tango. Ontstaan in de armere delen van de stad (de arrabales) is tango uitgegroeid tot één van de belangrijkste symbolen van het land. De introductie van de bandoneon – de kleine, langwerpige trekzak – in 1910 droeg hier in belangrijke mate aan bij. Met één instrument kon deze dans al prima begeleid worden. Componisten als Astor Piazzola maakten de tango wereldberoemd. Muziek en beweging gaan in de tango op een unieke manier samen. Reden voor de Unesco om de dans in 2003 tot werelderfgoed uit te roepen. Maar er gebeurt op straat meer dan dansen en voetballen. Eten en drinken vormen een belangrijk onderdeel in het dagelijks leven van de porteños. Het land is beroemd vanwege de biefstukken, maar er is nog veel meer. Bijvoorbeeld de empanada’s;
R Sa | 19
H
Het leven vindt – mede dankzij het fijne klimaat – veel op straat plaats. Lezen, sporten, eten en drinken: het gebeurt allemaal buiten.
eten
in Buenos Aires
Het beeld bestaat – waarschijnlijk door de grote Argentijnse grillrestaurants in onze steden – dat Argentijnen de hele dag grote biefstukken lopen te verorberen. Bezoekers van Buenos Aires zullen merken dat de keuken van de oude havenstad een stuk gevarieerder is. Uiteraard houdt men hier van een lekker stuk vlees, maar kleine hapjes – empanada’s – doen het ook heel goed. Alle nationaliteiten die zich hier de afgelopen twee eeuwen hebben gevestigd, hebben hun bijdrage aan de menukaart geleverd. Tot en met handgemaakt Italiaans ijs aan toe. De wijn die erbij gedronken wordt is veelal van de Malbec; een typisch Argentijnse druif die het in Nederland het prima doet (verwerkt in kruidige rode wijn althans).
20 R Sa
Big city
kleine pasteitjes gevuld met bijvoorbeeld grofgehakt rundvlees,
diverse grote gebouwen in de stad, zoals het Teatro Colón.
mais met room of kaas met uien. Verse vis is door de nabij-
Gevoel voor grandeur kon de architecten die werkten in het
heid van de haven geen probleem. Net zomin als goede wijn;
begin van de 20e eeuw niet ontzegd worden. In 1912 werd de
Argentinië is opgeklommen tot het vijfde wijnland ter wereld.
Basilica del Santisimo Sacramento geopend, een kerk in Franse
Met name de van oorsprong Franse Malbec-druif is hier heel
neo-klassieke stijl. Inclusief een orgel van maar liefst 4.000
populair geworden.
pijpen. Op een andere manier indrukwekkend was de eerste hoogbouw van Buenos Aires: het Palacio Borolo. Met 110 meter
kleur in de architectuur Qua bevolking is Buenos
hoogte en een lichtgevend baken zelfs zichtbaar vanuit Uru-
Aires een typisch voorbeeld van een ‘smeltkroes’ van allerlei
quay. Later volgde onder meer het prachtige Kavanagh-gebouw,
nationaliteiten. Dat hoor je in het Spaans dat hier gesproken
helemaal in art deco-stijl. In de huidige skyline van Buenos
wordt, met aantoonbare invloeden uit Andalusië en Murcia,
Aires zijn eveneens de nodige nieuwe torens te vinden, zoals de
maar ook uit het Italiaans. In de architectuur is het ook fusion
Repsol-YPF toren van de Argentijnse architect César Pelli.
dat de klok slaat. In het straatbeeld zijn invloeden uit Barce-
Maar er is meer dan alleen moderne architectuur. In de wijk
lona, Madrid en Parijs duidelijk zichtbaar. Niet verwonderlijk,
La Boca is bijvoorbeeld op een bijzondere manier met kleur
omdat veel van de ontwerpen afkomstig zijn van ‘overzee’.
in de architectuur gewerkt. Het geeft de wijk een bonte en
De Italiaanse architect Vittorio Meano ontwierp bijvoorbeeld
vrolijke uitstraling.
R Sa | 21
B
Bovenal is Buenos Aires de bakermat van de Argentijnse tango. Ontstaan in de armere delen van de stad is de dans uitgegroeid tot één van de belangrijkste symbolen van het land.
de tango
in Buenos Aires
Heel oud is de tango nog niet: 120 jaar geleden werd de meest sensuele dans uitgevonden in de arme wijken van Buenos Aires. Geen chique ballroomdans voor de upper few dus, maar een dans tussen man en vrouw. Gewoon op straat, in een café, in het park. Spaarzaam muzikaal begeleid door het melancholieke geluid van de bandoneon, de trekzak die in Nederland door Carel Kraayenhof zo’n grote bekendheid heeft gekregen. Het bijzondere aan de dans: er zijn geen standaardpassen. De danspartners ontwikkelen deze zelf, binnen een summiere set van regels. Zo moeten de bovenlijven verbonden blijven. Maar verder is het paar zelf aan zet.
22 R Sa
Big city
onderweg in de stad Een moderne wereldstad kan niet zonder goed openbaar vervoer. De bewoners van Buenos Aires maken er dagelijks gebruik van: het metronetwerk is van goede kwaliteit en brengt dagelijks 1,3 miljoen forensen naar de stad. Ook bussen, trams en waterferry’s (van en naar Montevideo bijvoorbeeld) leveren hun bijdrage. Auto’s zijn er uiteraard ook, zoals in elke wereldstad. Zij vinden hun weg door de stad over het rechthoekige systeem van straten, dat doet denken aan de opbouw van de binnensteden in Barcelona en New York. Bijzonder en bekend van allerlei fotoen filmbeelden is de Avenue van de 9de juli: een avenue van pakweg een kilometer lang en maar liefst 140 meter breed. In beide richtingen is er ruimte voor zes (!) rijbanen.
R Sa | 23
24 | R Sa
E
Big city
Een gitaar, een bandoneon, een menselijke stem en wat dansers... Meer is niet nodig om de tango te laten ontstaan. Passie en hartstocht doen de rest.
R Sa | 25
Cosas que hacer [~dingen om te doen]
in
Buenos Aires
voorpret op het web
altijd doen
www.saltshaker.net
1 tango show
6 shopping in palermo
blog van culinair recensent Dan Perlman.
niet de grote shows voor de toeristen, maar
alle trendy winkeltjes zijn in te vinden in
Casa Saltshaker is zijn eigen restaurant in de
de kleine milongas in de volksbuurten van
Palermo Hollywood, Palermo SoHo en
buurt Recoleta.
Buenos Aires.
Palermo Chico.
http://traveler.nationalgeographic.com /2010/03/buenos-aires-photography
2 museo nacional de bellas artes
met de beste collectie van Europese
7 zondagmarkt op de plaza dorrego
National Geographic maakte een mooie reis- en
schilderijen in Zuid-Amerika, volgens kenners.
270 stalletjes met onder meer boeken en
fotorapportage over Buenos Aires.
3 dagtrip naar el tigre eiland op 30 km van Buenos Aires, even
tangoparafernalia.
www.bue.gob.ar www.turismo.gov.ar en www.welcomeargentina.com:
ontsnappen aan de drukte van de grote stad.
www.timeout.com/buenos-aires/
4 boekhandellibreria el ateneo grand splendid boeken zoeken tegen het decor van een
in boekvorm al handig, maar op het web even-
zeer. Makkelijk zoeken naar hotels, restaurants
5 begraafplaats recoleta
en dingen om te doen.
met onder meer het graf van Evita Perón,
maar nog veel meer bijzondere mausolea.
toeristische informatie.
voormalige schouwburg.
8 palacio paz het grootste privéhuis ooit in Argentinië
gebouwd en open voor bezichtigingen.
9 avondwandeling langs de avenida corrientes vol met cafés, pizzeria’s en boekwinkels die
tot laat open zijn.
4 1
3
2
26 | R Sa
5
6
Big city
7
8
9
hechos y cifras [~feiten en cijfers] Buenos Aires oppervlakte 202 km2, circa drie miljoen inwoners.
Groot Buenos Aires 12 miljoen inwoners, na São Paolo de tweede stedelijke regio van Zuid-Amerika.
Naam van de stad de eerste nederzetting in 1536 werd Ciudad de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre
10
gedoopt. Niet veel later herdoopt in Puerto de Santa María de los Buenos Aires.
Argentinië circa 40 miljoen inwoners, oppervlakte 2,8 miljoen km2, het op zeven na grootste land ter wereld. En één van de meest
11
langgerekte (ruim 4.000 km).
eten en drinken 10 el trapiche
groot grillrestaurant, voor de liefhebbers
van groot vlees.
12
11 heladera cadore
heerlijk Italiaans ijs.
12 la cupertina
eethuisje in Palermo, met onder meer
het Argentijnse fastfood: empenada’s met
allerlei vullingen.
R Sa | 27
Eten
ramon beuk over utrecht
Ramon Beuk voelt zich duidelijk
thuis in het Utrechtse. Zijn studio bevindt zich in een bijzonder pand in Maarssen, maar chillen doet deze culinaire alleskunner graag in de binnenstad. Dan voelt het voor hem als thuiskomen: ‘Vooral op de steiger aan de Bemuurde Weerd. In de zomer breng ik daar hele avonden door met vrienden. We nemen eten, drinken en zitzakken mee. Soms heeft iemand een gitaar bij zich. Dan wordt het pas echt gezellig.’ Bron: Dichterbij, Utrecht en omstreken. Magazine voor leden Rabobank, zomer 2010.
Ramon Beuk
B
Buenos Aires krijgt een bijzondere aanwinst: een collectief loungedeck waar alle bewoners – en hun bezoek uiteraard – gebruik van kunnen maken. Op dat terras kun je van alles doen – lezen, zonnen, kletsen, chillen. Maar natuurlijk ook lekker eten en drinken. ROSA vroeg chef Ramon Beuk om tips & tricks: wat zijn de ingrediënten om straks hoog boven Utrecht te genieten? Bij drie momenten van de dag voegen we drie recepten van Ramon Beuk bij, om gelijk mee aan de slag te gaan.
wat van fair komt De recepten van Ramon Beuk zijn afkomstig uit zijn boek ‘Wat van fair komt… een culinaire wereldreis’. In het kader van 50 jaar Fair Trade Original ging Beuk op zoek naar de basis en bezocht hij over de hele wereld lokale boeren en producenten van rijst, koffie, suiker en andere levensmiddelen. Uitgegeven door Fontaine Uitgevers en onderscheiden met de Gouden Garde Publieksprijs bij de Kookboek van het Jaar 2009-wedstrijd. Lees alles over Ramon Beuk op www.ramonbeuk.nl
Fotografie Talkies magazine
‘Als ik Utrecht binnenrijd, voelt het als thuiskomen. Amsterdam is mij iets te massaal. Utrecht heeft een heerlijk ongedwongen sfeer.’ 28 | R Sa
Rooflife
Velen verlangen ernaar, slechts weinigen krijgen de kans ervan te genieten: een loungedeck in de stad. Met zicht in alle richtingen, een verkoelend windje en altijd volop zon. Wat wil een stadsmens nog meer? ROSA dook in de boeken en ging op zoek naar de daktuin door de eeuwen heen. Van BabyloniĂŤ tot Utrecht anno 2011: we hebben altijd hoog willen tuinieren, dineren en genieten.
R Sa | 29
De definitie is simpel: een daktuin is een tuin
den in twijfel getrokken. Buiten kijf staat echter
groene daken absorberen warmte, verminderen
die is aangelegd op het platte dak van een
dat al in vroeger tijden nagedacht werd over het
smog en verlagen het energiegebruik dat nodig
gebouw. Nu wordt er al eeuwenlang met platte
maken van groen ‘op hoogte’. Ook de Romeinen,
is om onze steeds warmere gebouwen te koelen.
daken gebouwd, dus het is al eeuwen geleden
uitvinders van vele zaken die nog steeds in de
En het regenwater dat in dit land heviger en
dat mensen op het idee kwamen om die extra
bouwkunst worden gebruikt, hadden de daktuin
vaker valt wordt er langer door vastgehouden.
verdieping als verblijfsruimte in te richten. In de
in hun repertoire. Zo zou de Villa der Mysteries
Daardoor vermindert de kans op overstromin-
voormalige Egyptische hoofdstad Fustat, waar
in Pompeii een opgetild terras hebben gehad,
gen in onze oververharde steden. Maar planten
naar verluidt in de 11de eeuw al veertienhoge ge-
waar planten groeiden.
op het dak zijn niet alleen nuttig, ze zijn ook
bouwen voorkwamen met daktuinen erbovenop.
leuk om mee bezig te zijn. Helemaal wanneer
Eeuwen eerder werden in Babylon de hangende
daken vergroenen In de moderne tijd
daarmee eigen voedsel kan worden geprodu-
tuinen aangelegd door koning Nebukadnezar,
is de daktuin niet meer weg te denken uit het
ceerd – nog zo’n nieuwe trend van de laatste tijd.
om zijn echtgenote op te vrolijken die gewend
stedelijk ‘landschap’. Niet dat hij al veelvuldig
Urban Farming wordt dat wel genoemd, oftewel
was veel groen om zich heen te hebben en maar
voorkomt, maar wellicht gaat dat de komende
het stadse boeren. Niet meer de tomaten uit één
moeilijk kon wennen aan haar nieuwe stadse
tijd veranderen. Groen in de stad – ook al is
of andere kas ver weg laten aanvoeren, maar
omgeving. Of de tuinen in Babylon er daadwer-
het dan misschien maar een postzegeltje – is
de tomaten direct in de eigen woonomgeving
kelijk zijn geweest, wordt door sommige geleer-
namelijk voor vele dingen geschikt. Ga maar na:
kweken – en opeten natuurlijk.
30 | R Sa
Rooflife
rooflife in de film Daktuinen en dakterrassen lenen zich prima voor filmshots. We kennen ze allemaal: Andie MacDowell die in ‘Greencard’ dromerig over de skyline tuurt. Maar ook Al Pacino en Keanu Reeves die ‘The Devil’s Advocate’ in gesprek zijn aan de rand van een dakzwembad, hoog boven alles verheven. En natuurlijk de vele achtervolgingsscènes, of het nu daken van Parijs of Marrakech zijn. Het dak is een bijzondere dimensie.
R Sa | 31
Rooflife
eten op hoogte Daktuinen hoeven
Arts en Rooftop van het Metropolitan Museum.
overigens niet altijd ingericht te worden met
In andere steden met hoogbouw in een aange-
alleen maar groen. Zet er tafels, stoelen en een
naam klimaat zijn ze eveneens te vinden, zoals
bar neer en voilà: het dakrestaurant is geboren.
de Vertigo Moon Bar en Scirocco in Bangkok,
In New York groeit het aantal horecadakterras-
respectievelijk op 61- en 64-hoog. Dat is nog
sen spectaculair. Voorbeelden zijn er inmiddels
eens al fresco eten. In Nederland zijn dergelijke
in overvloed, zoals 230 Fifth, de High Bar aan
gelegenheden veel spaarzamer. Rotterdam heeft
Gramercy Park en Plunge in het hippe Meatpac-
Engels, Groningen Sunset, maar dan houdt het al
king-district. Ook veel musea gaan ertoe over
snel op. Te weinig wordt er door opdrachtgevers
om een extra verblijfsplek aan hun gebouw toe
en architecten van nieuwe gebouwen rekening
te voegen, zoals Robert boven op het Museum of
gehouden met de kansen van wat wel de ‘vijfde
Daktips Wie daktuin googlet merkt dat er inmiddels een hele industrie schuil gaat achter deze uitbreiding van onze stadswoningen. Ontwerpers, meubelmakers, lichtspecialisten: ze hebben het leven onder de zon en sterrenhemel ontdekt. En wie serieus met aarde, water (zwembad?) en andere ingrediënten aan de slag gaat, doet er inderdaad verstandig aan professionals bij te halen. Want bouwen blijft een vak, ook hoog in de lucht.
32 | R Sa
R Sa | 33
Rooflife
rooflife verticaal groen Het dakterras is een perfecte plek om niet alleen in het horizontale vlak groen aan te brengen, maar om dat ook verticaal te doen. De laatste tijd zijn diverse nieuwe technieken ontwikkeld die ook door bewoners kunnen worden toegepast, zoals begroeingszakken, met ingenieuze plant- en bewateringsmogelijkheden. Hele gebouwen kunnen op deze manier met groen worden gecamoufleerd. De hangende tuinen van Babylon, maar dan heel eigentijds!
34 | R Sa
gevel’ genoemd wordt: de dak van het gebouw. Ook hier kijken mensen tegenaan of op neer en alleen al qua uitzicht zou het interessant zijn om met deze vierkante meters iets creatiefs te doen.
klein is ook fijn Maar daktuinen hoeven niet per sé groot te zijn om een bijdrage aan de stedelijke woon- en leefkwaliteit te leveren.
aspirant-bewoners van Buenos Aires: niet alleen
keukens tot en met minibarbecues die prima op
Natuurlijk, het zou heerlijk zijn om een dakter-
voor hun gezamenlijke daktuin, maar ook voor
een eigen dakterras gestookt kunnen worden.
ras met aangrenzend green house te hebben zoals
hun privéterrassen.
De daktuin betekent daarmee zowel voor het
in de film ‘Greencard’ (met Andie MacDowell
Ook de designindustrie laat zich niet onbetuigd.
individuele woonhuis als voor het woongebouw
en Gérard Depardieu), maar dat is slechts voor
Zo heeft het Rotterdamse bedrijf Wow! De afge-
als geheel een uitbreiding van de leefruimte.
weinigen weggelegd. Wie de Engelse website
lopen jaren een complete serie van buitenver-
Alle reden om meer hiermee te doen. Hopelijk
urbanroofgardens.com bekijkt, ziet echter dat er
lichting ontwikkeld, die het ook op de stedelijke
dient Buenos Aires als voorbeeld voor toekomsti-
ook op een paar vierkante meter al een wereld
daktuin prima doet. Het buiten koken neemt
ge projecten in meer Nederlandse binnensteden.
te winnen valt. Volop inspiratie hier voor de
een steeds grotere vlucht; van complete buiten-
Ga het dak op!
R Sa | 35
Column
Giph A very very city
Een paar jaar geleden bezocht ik Buenos Aires voor een tv-programma en de voorbereiding op een roman. De taxichauffeur die me van het vliegveld naar mijn hotel reed was uitgesproken trots op zijn stad. Er wonen vijftien miljoen mensen, legde hij uit in een mengelmoes van Spaans en Spaans, door de loskoppeling van de Argentijnse pesos en de Amerikaanse dollar was het destijds de goedkoopste wereldstad, het eten was er magnifiek, de wijnen hoorden tot de besten denkbaar, er was sterke drank in overvloed, nergens werd zo goed gevoetbald en nergens waren de vrouwen vrouwelijker. ‘It’s a very, very… very city!’ riep hij enthousiast.
Hij had geen woord teveel gezegd: wat een stad! Ik struinde uren langs de Puerto Madero, de gerenoveerde havenarbeiderswijk, door de wijk Palermo, ik zag Casa Rosada op het beruchte Plaza de Mayo, waar de gebouwen roze zijn omdat met halverwege de negentiende eeuw ossenbloed toevoegde aan de witte verf waarmee ze werden beschilderd (Argentijnen hebben altijd uitstekend raad geweten met hun koeien, waarvan ik kan getuigen, want in een ver verleden heb ik verkleed als Gaucho vier jaar lang in een Argentijns restaurant op de Oude Gracht in Utrecht enorme lappen geïmporteerde os naar tafels mogen brengen).
Avonden achter elkaar bracht ik door in het wereldberoemde Café Tortoni, dat gesticht was in 1858 en
dat een uitgeslagen gouden urinoir had, waartegen ook ooit de schrijver Borges heeft gewaterd. Maar het meest onder de indruk was ik van het kerkhof van de statige wijk Recoleta, de buurt waar onze kroonprinses nog op straat heeft geknikkerd. Met een prijs van tienduizend dollar per drie vierkante meter was deze begraafplaats destijds de duurste plek van Buenos Aires. Wie niet beter wist zou denken dat dit een poenige wijk voor lilliputters was of een Centreparcs voor mensen die van glimmend marmer houden.
Toen ik er was bleek het kerkhof zo goed als uitgestorven, behalve het straatje waar het huisje van de
familie van María Eva Duarte de Perón stond, roepnaam Evita. Er stonden met name heel veel mannen aanFotografie Keke Keukelaar
doenlijk te snikken. Teder hielden ze elkaars handen vast en met beweende gezichten bevestigen ze roosjes aan het hekwerk van de bóveda van Evita (pas bij terugkomst begreep ik dat Buenos Aires ‘Gay Capitol of Latin America’ was en Evita een plaatselijk gay-icoon).
Toen ik na tien dagen Buenos Aires helaas weer moest verlaten, kon ik alleen maar beamen wat mijn
taxichauffeur al een half uur na mijn aankomst had gezegd: ‘It’s a very, very… very city.’
36 | R Sa
Eten
Beuk Ontbijten Met
‘Je kan op dit terras eigenlijk de hele dag
pittige worstjes met gestoofde bonen en tomaat
warm eten, te beginnen met het ontbijt. Ik zou starten met lekker vers Turks brood,
ingredienten
bonenstoof
Verhit een pan met
een beetje olie. Fruit de gesnipperde ui en
dat moet in Lombok geen probleem zijn om te krijgen. Met daarbij verse kaasjes – in
Bonenstoof
knoflook en voeg de in stukken gesneden
de Kanaalstraat zit een prima kaaswinkel.
Plantaardige olie*
tomaten, de zonder zaadjes fijn gehakte
Feta, schapen- en geitenkaas, niet volledig
1 ui
chilipeper, het sap van de citroen en de
gerijpte mozzarella. Maar ook warme
2 tenen knoflook
suiker toe. Breng het mengsel op smaak
groentes: aubergine bijvoorbeeld. Daar-
4 grote tomaten
met zout en peper en laat het met een
naast gebakken worstjes, salades en veel
1 groen chilipeper
deksel op de pan ongeveer 15 minuten op
fruit zoals watermeloen. En om te drinken
½ citroen
laag vuur stoven. Voeg de bonen toe en
natuurlijk sappen: vers gemaakt.
½ eetl. kristalsuiker
laat het nu nog 10 minuten stoven.
Die sapcentrifuge moet er echt zijn!
300 g gare witte bonen
aardappels
Maar ook verse mintthee. Die kun je
Schil de aardappels en
prima afkoelen en ’s middags koel drinken.
Aardappels
snijd ze in kwarten. Laat de boter smelten
Koffie? Ja, ook – maar dan een stevige
4 grote aardappels
in een pan met 11/2 dl water. Leg de aard-
espresso. En niet te vergeten: zoetigheid.
200 g boter
appels in de pan en voeg een beetje zout toe. Zet een deksel op de pan en laat de
Ik ben een enorme fan van zoet. Baklava, suikertjes, Turkse koekjes. En dat alles
Worst
aardappels in ongeveer 20 minuten gaar
rijkelijk en kleurrijk opgediend in buffet-
500 g kleine pittige worstjes
worden. Giet ze af en schud ze op.
Garnering
worst
Koriander
boter en wat water gaar.
vorm. Zodat je zin krijgt om te pakken.’ Stoof de worstjes in een beetje
serveren
Verdeel de aardappels over
de borden. Schep de bonenstoof erover en leg daarop de worstjes. Garneer met Recepten voor vier personen.
korianderblaadjes.
Ingrediënten gemarkeerd met een * zijn verkrijgbaar als Fair
bereidingstijd
30 minuten
Trade Original-product.
R Sa | 37
Er zijn van die namen, daar denk je pas goed over na wanneer je ze gaat vertalen. Buenos Aires is daar een goed voorbeeld van. Je hebt de naam al tientallen keren over je tong laten gaan en ineens gaat een lichtje branden. Buenos Aires, Goede Luchten! En in dit geval nog toepasselijk ook, omdat in de Argentijnse hoofdstad veel prachtige parken te vinden zijn – die de lucht zuiveren en waar de stadsbewoner kan ademen. Maar in Utrecht zijn eveneens dergelijke plekken te vinden. In het klein levert het Bouwfonds-project Buenos Aires een bijdrage aan een ‘groener’ Utrecht.
In de vertaling: Buenos Aires: Goede Luchten
P
Een duurzame aanwinst voor de stad parken in Buenos Aires Buenos Aires staat door haar architectuur, winkels,
ren, maar ook door de parkachtige inrichting met veel water en
internationale bevolking en uitstraling bekend als het Parijs van het zuiden. In steden
groen. Liefhebbers van het grotere en wildere groen gaan naar
van een dergelijke allure mogen parken uiteraard niet ontbreken. Als plek om even
de Reserve Ecologica, op de overgang van stad en Rio Plata.
uit te rusten van werk of andere bezigheden; even weg uit het stedelijke gewoel.
Een groengebied dat ontstond toen grote hoeveelheden sloop-
Om te wandelen, sporten of gewoon mensen kijken. Wie in Buenos Aires het echte
afval uit de binnenstad in de rivier werden gestort. Daarna nam
parkgevoel wil beleven, gaat naar het Parque Tres de Febrero, dat ook bekend staat als
de natuur bezit van deze grond.
Bosques de Palermo (‘Bossen van Palermo’). In dit groene ‘eiland’ middenin de stad – 80 hectare groot en daarmee het Central Park van Buenos Aires – wordt aan verschil-
parken in utrecht Utrecht mag dan niet zo groot zijn
lende sporten gedaan, waaronder polo.
als Buenos Aires, ook hier is groen buitengewoon belangrijk.
Op zondagochtend worden de wegen rondom het park afgezet, zodat een lang aaneen-
De afgelopen jaren is hard gewerkt door de gemeente Utrecht
gesloten flaneergebied ontstaat. Het park beschikt ook over een kleurrijke rozentuin
om de grotere stadsparken – en dat zijn er heel wat – op te
El Rosedal, gelegen vlakbij – hoe kan het anders – Plaza Holanda! Onlangs werden
knappen. Want de bewoners weten de weg naar het park steeds
hier 5.000 nieuwe rozen aangeplant. Maar Bosques de Palermo is niet de enige groene
beter te vinden. In en rondom het centrum zijn diverse kleine
aanwinst van de stad. Zo is er de Jardin Zoologico; niet alleen interessant door de die-
en groene oases te vinden. Van het modern ingerichte Griftpark
38 | R Sa
Groen
Plaza Holanda De Nederlanders hebben de wereldzeeën bevaren en dat verwacht je op zijn minst dat we ook in Buenos Aires onze sporen hebben nagelaten. En wat blijkt: we hebben zelfs een paar pleinen in de wacht gesleept! Dan doe je niet slecht als klein landje. In het Parque Tres de Febrero ligt het Plaza Holanda, op een steenworp afstand van een prachtige rozentuin. En er is het nieuwe Plaza de Reina Holanda, gelegen in de oude havenwijk Puerto Madero. Een gebied dat de laatste tijd wordt herontwikkeld tot nieuwe hotspot in de stad.
de duurzaamheid van
Buenos Aires en Bouwfonds
Bouwfonds zorgt met Buenos Aires niet alleen voor een groen dak.
duurzaamheid). De regio Utrecht doet het op deze ranglijst buitengewoon
Ook op andere manieren is dit project een duurzame toevoeging aan de
goed: een derde plaats en hoge scores op alle drie dimensies.
stad. Bouwfonds vat duurzaamheid namelijk heel breed op. Uiteraard een
Buenos Aires draagt zonder twijfel straks ook haar steentje hieraan bij.
goede omgang met onze natuurlijke omgeving – voor nu en voor later
Zo zorgt het project ervoor dat jonge mensen in de stad kunnen blijven
– maar ook het behoud van welvaart, sociale samenhang en veiligheid.
wonen, krijgen de winkels en voorzieningen in de wijk Lombok een
Rabobank, het moederbedrijf van Bouwfonds, houdt deze duurzaamheid
impuls en zal er minder auto worden gereden (door de ligging vlakbij
in alle stedelijke gebieden van Nederland in de gaten. Daarvoor wordt
Utrecht Centraal). Niet in de laatste plaats wordt er duurzaam gebouwd.
de zogenaamde Triple P-monitor gebruikt, wat staat voor People (sociale
Zo worden er bijvoorbeeld volop milieuvriendelijke materialen gebruikt,
duurzaamheid), Profit (economische duurzaamheid) en Planet (ecologische
zoals het hout voor de deckvlonders en het binnenterrein.
tot en met het klassieke Zocherplantsoen. Net buiten de stad
revolutie al zo; lees de boeken van Charles Dickens er maar op na. Met de komst van
zijn grotere groengebieden te vinden, zoals het kersverse Leid-
de automobiel is de luchtkwaliteit in dichtbevolkte gebieden er niet beter op gewor-
sche Rijn Park en het statige Landgoed Amelisweerd. Voor ieder
den. Daarom is groen in de stad ook zo enorm belangrijk: om stof op te vangen en
wat wils dus!
zuurstof aan te maken. Groot groen helpt hierbij, zoals parken. Maar ook klein groen helpt: denk aan stadstuinen, geveltuintjes en niet te vergeten dakterrassen.
zuurstof op dek en dak Groen zuivert de lucht, dat
Het loungedeck van Buenos Aires, bovenop het dak van het nieuwe woongebied,
weten we al lang. Dat er in de stad vaak gebrek is aan schone
wordt straks door de groene inrichting een luchtververser. Niet alleen aangenaam dus
lucht is ook geen nieuws. Dat was in de tijd van de industriële
om hier te vertoeven, maar ook goed voor de stad als geheel en haar bewoners.
R Sa | 39
P lo!
Een zeer populaire sport in Argentinië – naast het almachtige voetbal – is polo. Mannen op paarden die met lange stokken een bal in een doel proberen te slaan, ondertussen paardrijdend. Maar polo is veel meer dan deze wat zakelijke beschrijving. Polo is een manier van leven, zeker in Buenos Aires. Op zoek naar de roots van deze bijzondere sport.
eend in bal In Argentinië is polo populair, maar dat geldt
ook voor de specifiek Argentijnse variant die men hier heeft
uitgevonden: pato. President Juan Perón riep deze sport in 1953 uit tot de nationale sport van het land. Oorspronkelijk werd het spel gespeeld met een eend die in een bal werd gestopt (pato is Spaans voor eend), maar later werd dit vervangen door een leren bal met zes handvatten. Deze bal moet door een soort hoepel gegooid worden, waardoor deze sport het midden houdt
P
tussen polo en basketball.
polo
de regels
Polo as we know it wordt vaak met de Engelsen in verband gebracht. En inderdaad, op het mooie Engelse gras wordt menig potje uitgevochten. Onze overzeese buren
Veldpolo wordt met twee teams van elk vier spelers gespeeld. Een
ontdekten het spel ‘pulu’ echter in India, in de noordoostelijke staat Manipur. In het
fullsize veld meet 300 bij 160 yards (een yard is ongeveer 0,9 m),
midden van de 19de eeuw kwam het spel vervolgens naar Europa en van daaruit –
aan het einde waarvan zich twee doelen bevinden. Hier moet de bal
met de Engelse migranten mee – naar Argentinië. In 1875 deed de sport hier zijn
doorheen worden geslagen. Spelers gebruiken daarvoor een bal die zo
intrede en vond de eerste officiële polowedstrijd plaats. Inmiddels heeft de sport zich
groot is als een hockeybal. Na iedere goal wisselt men van speelhelft.
doorontwikkeld in allerlei varianten: arenapolo (binnen in de hal), strandpolo en zelfs
Een wedstrijd bestaat uit vier tot acht kwarten van zeven minuten
sneeuwpolo. Polo kan bovendien ook met andere dieren dan de pony gespeeld worden:
zuivere speeltijd, ook wel een chukker genoemd. Na iedere chukker
kameelpolo, olifantpolo en zelfs yakpolo schijnt te bestaan. Tegenwoordig wordt polo
wisselt men van pony (‘Fresh Pony’s’). Een beetje polowedstrijd duurt
in 77 landen van de wereld beoefend. Tot eind jaren dertig van de vorige eeuw was het
zo al gauw twee uur. Om de veiligheid van paard en ruiter te waarbor-
een Olympische sport. Er vinden wel elke drie jaar wereldkampioenschappen in plaats.
gen is de belangrijkste regel: de lijn van de bal. Op deze manier is het
In oktober 2011 vinden deze in Argentinië plaats.
theoretisch niet mogelijk om elkaar voor de voeten te rijden. Gebeurt dit wel, dan krijgt de tegenpartij een vrije bal.
paarden en uitrusting Hoewel er traditioneel over ‘pony’s’ wordt gesproken, worden in de meeste polowedstrijden echte paarden ingezet. Zij krijgen polotrai-
Fotografie polo Wilco Boumans via Flickr
ning van hun derde tot hun vijfde jaar. Een beetje polopony kost tussen de 20.000 en 30.000 euro. Veel polospelers hebben twee paarden per wedstrijd ter beschikking, sommige zelfs vier. Verder is uiteraard een zadel en hoofdstel nodig, alsmede de nodige bescherming voor ruiter én dier, zoals helmen en kniebeschermers. Niet zichtbaar is de ‘handicap’ die elke speler heeft: iedereen wordt ingeschat op een ‘doelpuntwaarde’ van -2 tot +10. Deze waarden worden bij elkaar opgeteld en bepalen met welke beginscore een team het veld in gaat. Vervolgens hebben de spelers in het veld een eigen nummer en daarmee een eigen verantwoordelijkheid: nummer één is het meest offensief, nummer twee ondersteunt deze ‘spits’, nummer drie zorgt voor de aanvoer van de ballen maar moet ook verdedigen en nummer vier bewaakt het doel.
40 | R Sa
Sport
E
Een beetje polowedstrijd duurt al gauw twee uur. Tijd genoeg om langs de kant te genieten van de goede dingen des levens.
R Sa | 41
Column
M|B>BA 2 ‘Notas de viaje’ Feliz año nuevo!! Oftewel een gelukkig nieuwjaar toegewenst voor iedereen vanuit Buenos Aires! Het vuurwerk begon al in kerstnacht, om precies 24.00 uur. Maar het vuurwerk gaat hier – in figuurlijke zin – het hele jaar door. Wat een bruisende stad! Ons appartement ligt in de wijk Palermo, een beetje te vergelijken met het New Yorkse Soho, vol restaurants, originele winkeltjes, kappers en ‘kioscos’, de kleine winkeltjes waar men zijn krantje, kauwgum of sigaretten koopt. Ook midden in de nacht is er op loopafstand altijd wel een open kiosco, een 24/7- pizzeria of een ‘parilla’ te vinden: de grillrestaurants waar men de bekende, heerlijke Argentijnse steaks serveert. De huizen variëren van statig en koloniaal, vaak met prachtige art-deco en art-nouveau details, tot woonflats met een zwembad of terras op het dak. In de straten wemelt het van de taxi’s en bussen. En het is maar goed ook dat de meeste mensen niet met eigen vervoer komen, want eigenlijk is het nu al een klein wonder dat het verkeer hier zo goed doorstroomt. De belangrijkste regels in het verkeer zijn: goed uitkijken, je een beetje flexibel opstellen en niet ten alle tijden per se je gelijk willen halen. Go with the flow... De taxichauffeurs verraden de afkomst van de gemiddelde Argentijn. Chauffeurs vertellen weemoedig over opa’s en oma’s die nog met de boot uit Europa kwamen. Dit land is sinds jaar en dag een multiculturele samenleving pur sang. Toch is dit niet echt een issue. Het onderlinge begrip is groot, omdat iedereen ook zijn eigen ‘roots’ maar al te goed kent. Wat meer opvalt, is de persoonlijke aandacht en interesse die mensen, zowel bekenden als onbekenden, hier voor elkaar hebben op heel onverwachte plekken. In de supermarkt helpt de cassière de klanten na het afrekenen met het inpakken van de boodschappentas. Iedereen staat dan wat langer in de rij, maar als je aan de beurt bent krijg je dezelfde aandacht als bij de kruidenier om de hoek. Bij de kapper krijg je na het knippen een omhelzing en bij de bank moet je niet gek opkijken als de bediende een persoonlijk praatje begint. Best verfrissend! Volgende keer een kijkje in het nachtleven, en dan vooral de passievolle en romantische dans waar de stad Buenos Aires misschien wel het allerberoemdst om is: de TANGO...!
42 | R Sa
Kijk voor de laatste notities van Mariyana en Bas op: www.beleefbuenosaires.nu
Vleutense weg plein est W
at tra ms Da
t traa aals Kan
Kop van
Centraal Station
Lombok t va aad Gr
n
g we en gg Ro
Lombok
a
l
an ba jne
ne un et ls
ari th Ca
a D
Werelds wonen [boven op de Kop van ] Lombok R Sa | 43
Werelds wonen in Lombok Betaalbaar wonen middenin de stad Utrecht, op de grens van levendig Lombok en de gezellige binnenstad: Buenos Aires heeft het allemaal. Een woonwerkwinkelgebouw dat veel weg heeft van de Argentijnse tango: soms wild en druk, soms intiem en verstild. Maar altijd vol temperament. Maak kennis met een bijzonder project. En beter nog: kom hier wonen! Bruisend, kosmopolitisch en internationaal: het zijn de sleutelwoorden van Buenos
De woningen delen één belangrijk kenmerk: een bijzondere
Aires. Niet voor niets werd de Argentijnse hoofdstad als inspiratiebron gekozen voor
buitenruimte, die dient als extra kamer. Niet alleen de eigen
dit bijzondere bouwproject. Een stad waar allerlei verschillende nationaliteiten zich
privébuitenruimte in de vorm van balkon of terras, maar ook het
thuis voelen; iets wat nadrukkelijk ook geldt voor Utrecht en in het bijzonder voor
collectieve loungedeck bovenop het gebouw. Hier kunnen be-
Lombok. Deze van oorsprong arbeiderswijk ontwikkelt zich de laatste jaren tot de
woners van Buenos Aires genieten van hun eigen rustplek in de
place2b in de Domstad. Nieuwe winkeltjes vestigen zich hier, studenten hebben de
drukke stad, al zonnend, lezend, etend en drinkend en feestend.
buurt ontdekt, een nieuwe, eigentijdse moskee is in aanbouw. Het wonen in dit deel
En wat je allemaal nog meer op een dakterras kunt doen…
van de stad krijgt nu een stevige impuls doordat Bouwfonds Ontwikkeling hier circa 120 koopwoningen realiseert, in diverse soorten, maten en prijsklassen.
veel belangstelling Wie bouwt in de stad moet over een lange adem beschikken. Al in 1993 werd voor het eerst nagedacht over de Kop van Lombok. Gemeente Utrecht en Bouwfonds gingen in gesprek over deze plek, die na sloop van oude bebouwing leeg zou komen. De omwonenden werden vanaf het begin bij de planontwikkeling betrokken, waardoor zij het project ervaren als een verrijking van hun buurt. Architect Marlies Rohmer werd uitverkoren om een stedenbouwkundige studie naar het gebied te maken en dat resulteerde in een plan met twee woongebouwen en daartussen de nieuwe, eigentijdse Ulumoskee. Een plan dat op een grote belangstelling mag rekenen: meer dan 1.600 mensen hebben zich als belangstellende gemerkt. Dat geeft aan dat Buenos Aires de goede snaar heeft geraakt.
eigen rustplek Voor ieder wat wils, zo kunnen de woningen van Buenos Aires het beste worden getypeerd. Rond een gezamenlijke binnentuin zijn 120 woningen gelegen: stadswoningen, compacte studioappartementen en royale penthouses.
Fotografie Nout Steenkamp/FMAX
Lombok scharniert tussen de drukke binnenstad en de rustige woonbuurten daaromheen. De buurt heeft van beide werelden het nodige meegekregen. 44 | R Sa
Livin’
de ontwikkelaar van buenos aires
interview
Edward Zevenbergen over zijn project
Buenos Aires is een ontwikkeling van Bouwfonds Projectontwikkeling, Nederlands grootste projectontwikkelaar. Verantwoordelijk ontwikkelingsmanager is Edward Zevenbergen. ROSA vroeg hem naar zijn visie op het project.
hoe is bouwfonds in lombok terecht gekomen?
‘Met
de gemeente Utrecht ontstond zo’n tien jaar geleden contact over deze locatie. Er was woningbouw gesloopt en de gemeente wilde iets met deze plek. Het is niet voor niets de Kop van Lombok: hier kom je – gezien vanuit het centrum – de wijk binnen. Daar moest echt iets moois komen. Omdat Bouwfonds op andere plekken heeft laten zien zo’n opgave aan te kunnen, kregen wij de kans om deze ontwikkeling op te pakken. Met het architectenbureau van Marlies Rohmer hebben we een visie opgesteld voor het gehele gebied, dus inclusief de moskee die naast Buenos Aires wordt gebouwd.’
waar komt de naam buenos aires vandaan?
‘Lombok
is een echte multiculturele wijk. Mensen die hier wonen komen uit alle windstreken. Trek je dat iets verder, dan heb je het over een internationaal gevoel. Ik zocht naar een warme, aaibare naam en kwam op Buenos Aires. Een naam die ook nog eens Goede Luchten betekent en dat past weer prima
➜
R Sa | 45
Leven in Lombok Een gebied dat altijd in ontwikkeling is, zo mag Lombok gerust genoemd worden. De wijk is sinds de bouw, eind 19de eeuw, eigenlijk voortdurend van kleur verschoten. De oorspronkelijke arbeiderswijk werd een gebied waar zich medio vorige eeuw veel bewoners uit Mediterrane landen vestigden. Na de arbeiders ontdekten kunstenaars, studenten en yuppen de charme van Lombok.
de best verzorgde verlichting tijdens de feestdagen: er wordt
Anno 2011 leeft alles en iedereen hier door elkaar heen, op steenworp afstand van
veel aandacht aan besteed. Men gaat en staat voor Lombok,
station Utrecht Centraal en de binnenstad. In de navel van de wereld dus.
zoveel is duidelijk.
Lombok, genoemd naar het Indonesisch eiland, ligt aan de westkant van Utrecht en maakt deel uit van het stadsdeel West. Hier wonen een kleine dertigduizend Utrech-
volop kunst Lopend door de straten valt nog een ding op:
ters, tussen de binnenstad aan de ene kant en Leidsche Rijn aan de andere kant.
de vele kunstprojecten. Zoals het kunstproject dat in ‘complex
Van oorsprong is Lombok een typische arbeiderswijk, die gebouwd werd rondom de
507’ is opgezet door stichting WishingWellWest: elf straatjes
industrie langs de waterwegen Leidsche Rijn en Vleutensevaart. Zo werd hier bijvoor-
met sociale woningbouw, die in een jaar tijd zijn opgefleurd met
beeld een lood- en zinkpletterij gebouwd, maar ook een badhuis en een watertoren. Veel van deze industriële bebouwing is in de loop van de jaren afgebroken, toen Lombok zich ontwikkelde tot woonbuurt.
ondernemers aan het werk Bijzonder aan de ligging van Lombok is dat de wijk zich op een scharnierpunt bevindt: tussen de drukke binnenstad en de wat rustiger woonbuurten daaromheen. Lombok heeft van beide werelden het nodige meegekregen. In de Kanaalstraat is het levendig en dynamisch, daaromheen speelt het wonen zich af. Wonen dat overigens op diverse plekken is gemengd met ondernemen. Wie door de wijk loopt, komt ze allemaal tegen: de fotostudio van Martin van Thiel, de gitaarbouwstudio van Johan Rebergen, de kapperszaak van Mustafa Aydin. Het geeft de wijk een rijk en verrassend gevoel. Dat er onder de ondernemers een behoorlijke solidariteit bestaat, blijkt uit het werk dat door de Winkeliersvereniging Lombok wordt verzet. Braderieën, Koninginnedag,
46 R Sa
Livin’
Na het ontdekken van de wijk is het goed bijkomen in de vele cafés en restaurants die Lombok telt. Hier wordt volop gekookt – en lekker ook. de ontwikkelaar van buenos aires
interview
Vervolg
bij het grote loungedeck dat we hier gaan creëren. Met prachtig uitzicht op Utrecht geeft dat een stads gevoel. Helemaal als het verkeer onder het Westplein ondergronds gaat, dan wordt Lombok echt een onderdeel van de binnenstad.’
hoe zou je het gebouw willen beschrijven?
‘Ik vind
het een echt stedelijk gebouw, met op de begane grond voorzieningen en winkels. Denk bijvoorbeeld aan een grand café of een concept als Bagles and Beans, waar we al contacten mee hebben. Dat zorgt voor levendigheid. Daarboven de appartementen en als kers op de taart het grote, gezamenlijke loungedeck. Ik zie daar van alles voor me: zitjes, barbecues, chillen: het echte buitenleven. Een groene oase in de stad, waar je heerlijk kunt zijn – ook met visite.’
wat zijn in jouw beleving de unieke eigenschappen van dit project? ‘Het is de mix. Aan de ene kant de binnenstad en het Centraal Station onder handbereik, aan de andere kant het bijna dorpse van Lombok met de molen en de Leidsche Rijn. Met een compleet winkelaanbod in de Kanaalstraat en allerlei leuke ondernemers in de buurt. En met wonen in een gebouw van bijzondere architectuur, waarbij de buitenruimte een verlengstuk van de woning betekent. Dat kom je maar op heel weinig andere plekken tegen in Utrecht. In Lombok maken we dat nu mogelijk.’ R Sa | 47
diverse kunstuitingen. Een leuk voorbeeld zijn de muurschil-
uit de wijk hun visie zien op ‘mensen, in beweging, Lombok in verandering’ zien.
derijen die Karen Opstelten maakte. Gedurende de zomer van
Ook basisschoolleerlingen en jongeren doen mee aan dit kleurrijke project. Het geeft
2009 zette zij elke zaterdag haar ezeltje in de straten van de
al aan dat de bewoners van Lombok zeer betrokken zijn bij hun wijk.
wijk. Als nieuwsgierige mensen kwamen kijken vertelde zij dat ze de dromen van de bewoners aan het schilderen was. Op deze
vele smaken Na al het wandelen is het uiteraard goed bijkomen in de vele cafés
manier nodigde ze mensen uit om ook hun dromen aan haar
en restaurants die Lombok telt. Dat er in de wijk volop gekookt wordt – en lekker
te vertellen. Bovendien ontstond op deze wijze een straateve-
ook – bleek al bij de publicatie van het Lombok Kookboek in 1996. Inmiddels zijn er
nement. Ze nodigde de mensen zelfs uit mee te schilderen of
acht drukken van dit boek verschenen en op de Lombookkooksite worden regelmatig
tekenen. Het resultaat: 20 droomschilderijen aan de gevels van
nieuwe recepten toegevoegd. De ingrediënten zijn in de vele winkels van de Kanaal-
de woningen in de Van Riebeeckstraat en omgeving. Maar er ge-
straat te vinden. Groente-, fruit- en broodwinkels te over, maar ook bijvoorbeeld een
beurt nog veel meer in de wijk op het gebied van kunst. Onder
specialist als kaaswinkel Morty’s, gerund door Morteza Alizadeh die in 1999 vanuit
de noemer Lombokunst worden alle initiatieven sinds enkele
Iran naar Nederland kwam.
jaren gebundeld. Jaarlijks vindt in december een kunstmani-
Maar wie niet zelf achter de potten en pannen wil kruipen, hoeft alleen maar zijn neus
festatie plaats, waaraan alle kunstenaars in de wijk deelnemen.
achterna te gaan. Via Iens.nl stuiten we op maar liefst 16 restaurants, die vele culinaire
Hun werk is ook te zien op de Kop van Lombok: rond de
smaken van de wereld afdekken. Van Chinees bij Jasmijn & Ik (rapportcijfer 8,0) via
bouwlocatie van Buenos Aires laten meer dan 100 kunstenaars
Italiaans en barbecue tot en met Turks en Marokkaans: het wordt hier niet snel saai.
Even uitrusten op een bankje langs de Leidsche Rijn. Rechtsaf gaat het de binnenstad in, wie linksaf door blijft fietsen rijdt Utrecht uit.
48 | R Sa
Livin’
Lombok ontwikkelt zich tot de nieuwe place2b in Utrecht. Nieuwe winkeltjes doen de deuren open, studenten ontdekken de buurt, er wordt volop gebouwd. de architect van buenos aires
interview
Marlies Rohmer over haar project
De ster van Marlies Rohmer is de laatste jaren gestaag gestegen. Haar in Amsterdam gevestigde architectenbureau behoort inmiddels tot de top van Nederland. Veel van de projecten hebben prijzen gewonnen op het gebied van architectuur en stedenbouw. Vier vragen aan een bevlogen vakvrouw.
hoe ben je bij dit project betrokken geraakt?
‘In 1997
wonnen we een wedstrijd die door gemeente en Bouwfonds was uitgezet onder een aantal architectenbureaus. Inmiddels zijn we dus 13 jaar verder en hebben we een heel traject achter de rug. Een traject waarin niet alleen vakmensen hun inbreng hebben geleverd, maar ook bewoners uit de buurt. Ook zij hebben veel vertrouwen in onze kunde als bureau gehad en ons steeds gesteund. Dat is in dit soort langdurige projecten erg plezierig.’
wat is er karakteristiek aan het ontwerp voor buenos aires? ‘De geknikte gevel, waarin erkers zijn aangebracht, is aan de buitenkant heel opvallend. Je ziet afgeschuinde hoeken in de omgeving – aan de Vleutenseweg bijvoorbeeld – ook veel terug. De erkers en daklichten brengen veel licht in de woningen. Maar ook op andere manieren sluiten we aan bij wat er al is. Buenos Aires is een stadsblok
➜
R Sa | 49
25.09.2010 De Bazaar in Lombok De Kanaalstraat in Lombok, het kloppend hart van de wijk. Normaal al vol leven, maar helemaal op een dag dat de braderie wordt georganiseerd. De Albert Cuypmarkt is er niets bij. Van alles is er te doen, proeven en bekijken.
Braderie in de Kanaalstraat. Iedereen komt kijken, eten, drinken, proeven. De buurt leeft. 50 R Sa
Livin’
onder de grond Lombok is in beweging, maar dat is één van de directe buren ook: het stationsgebied van Utrecht. Onder de noemer CU2030 wordt – na jaren van planontwikkeling – inmiddels druk getimmerd aan een nieuwe inrichting van dit gebied. Voor Lombok en haar inwoners heeft dat ook de nodige positieve gevolgen. Zo wordt het Westplein, aan de oostkant van de Kop van Lombok, ingrijpend aangepakt. Waar nu dit drukke verkeersknooppunt ligt, ontstaat straks een mooi, gezellig plein. Het verkeer gaat dan ondergronds door de nieuw te bouwen Westpleintunnel. De tunnel en het plein spelen een belangrijke rol in het verbinden van de oost- en de westzijde van de stad. Fietsers en wandelaars kunnen vanuit Lombok straks veel eenvoudiger en prettiger de binnenstad bereiken.
de architect van buenos aires
interview
Vervolg
dat past in de structuur van Lombok, maar tegelijk de overgang maakt naar de binnenstad. Met stadswoningen aan de Damstraat en vervolgens oplopend in hoogte naar het Westplein. De eigenheid krijgt het project ook door de prachtige Deense baksteen die we hebben gekozen en die staand wordt gemetseld. Dat accentueert de verticaliteit in het ontwerp; het gebouw reikt als het ware daarmee naar de hemel.’
en wat gebeurt er aan de binnenkant? ‘Daar tref je een grote diversiteit aan allerlei soorten woningen. Van woningen voor gezinnen tot compacte appartementen en penthouses. Alle woningen hebben hun eigen buitenruimte, maar delen ook met de grote collectieve buitenruimte op het dak. Daar vinden bewoners een plek van rust middenin het stadsgewoel.’
hoe belangrijk is dit project voor lombok?
‘Als Buenos
Aires er staat, komt er tussen de Kanaalstraat en Leidsekade een tweede gebouw, dat wij ontworpen hebben. Met de nieuwe moskee op het binnenplein is de Kop van Lombok in ere hersteld. Overigens had ik die moskee graag ontworpen; ons bureau heeft net een moskee in Amsterdam-Oost opgeleverd en we zijn met twee nieuwe ontwerpen bezig. Ook dat is een inspirerende opgave.’
R Sa | 51
Leven in Utrecht De kleinste grote stad van Nederland staat al jaren hoog op de ranglijst van de Atlas Nederlandse Gemeenten waar het gaat om aantrekkelijke, leefbare steden. Economisch gaat het Utrecht voor de wind, het is hier goed wonen en studeren, in de compacte binnenstad is van alles te doen. Wie kiest voor het wonen op de Kop van Lombok krijgt dat er dus allemaal gratis bij. Niet verkeerd! Bij wijze van verkenning maken we een kort rondje door de binnenstad.
Eerst komen we via het station en Hoog Catharijne – waar de verbouwing in het kader
Inmiddels begint de inwendige mens toch wat onrustig te wor-
van CU2030 al volop gaande is – op de Mariaplaats. Een mooi compact pleintje, waar
den. Een brunch bij Stadscafé Broers is een mooi moment om
de eerste leuke winkeltjes al voor het oprapen liggen. Woonwinkel Keck en Lisa bijvoor-
even bij te tanken, wel van tevoren even reserveren.
beeld, direct aan het begin van de Zadelstraat. Even verderop is het heerlijk espresso,
Of daarna – met onder meer een glaasje bubbels in de buik – de
cafe latte en wat al niet meer drinken bij Kaldi Koffie en Thee. Twee keer rechtsaf slaan
route vervolgd kan worden, hangt af van de eigen wilskracht.
brengt ons bij nog zo’n verleiding eerste klas: Patisserie Chocolaterie Bond & Smolders. Gauw maar verder lopen langs de Lijnmarkt en rechtsaf over de Oude Gracht. De Dom torent hoog boven ons uit: de toren is open voor bezoekers (zonder hoogtevrees, kaartjes te koop op het Domplein). Maar voor we op het plein komen waar de Romeinen ooit hun eerste vesting bouwden, brengen we een bezoek aan boekhandel Steven Sterk. Met altijd een flinke stapel verse ramsj-boeken, maar ook een grote collectie culinair.
stukje geluid Wie meer wil weten over de architectuur van Utrecht kan op nummer 14 van Achter de Dom terecht; hier is architectuurcentrum Aorta gevestigd. Met actuele exposities over wat er in Utrecht en omgeving te zien is. Een mooi stukje geluidsapparatuur – want ook de oren moeten zo nu en dan worden gestreeld – zoeken we uit bij hifi studio Wilbert in de Korte Jansstraat. Geen zaak om even wat dozen mee te nemen zoals bij de mediagrootgrutter, maar wel een om eigen muziek mee te nemen en die rustig over meerdere systemen te laten klinken.
52 R Sa
Livin’
fijn ijs Wie de macht heeft om door te pakken, wordt niet teleurgesteld. Sigarenliefhebbers lopen op het Janskerkhof even binnen bij De Oude Tijd, voor een handgemaakte Cubaan. Wie liever kiest voor ambachtelijk Italiaans ijs kan terecht bij ijssalon Venezia in de Voorstraat. Teruggekeerd langs de Oude Gracht, over het Neude met dat prachtige postkantoor, is het tijd voor de aanschaf van kranten, tijdschriften en boeken voor het weekend – bij Selexyz Boekhandel Broese, pal tegenover het stadhuis. Regelmatig vinden hier lezingen van schrijvers plaats over hun nieuwe boeken. Lezen maakt hongerig en dan treft het – we zijn nu eenmaal in Argentijnse sferen – dat Gauchos Grill schuin aan de overkant is gevestigd. Een Argentijnse steak moet het dan maar worden, maar ze zijn er in alle soorten en maten: van 225 tot 1.000 gram. Dat laatste kan niet goed zijn voor de kransslagader, maar à la.
muziek van rosa De nazit vindt dit keer plaats bij de Winkel van Sinkel, een paar panden verder langs de Oude Gracht. Ooit de bekende winkel, maar nu decor voor allerlei activiteiten, tot en met tangomatinees aan toe. De wandvitrines ademen de sfeer van het oude warenhuis. Wie dan nog niet genoeg heeft van de stad,
In de binnenstad is van alles te doen. Bewoners van Buenos Aires krijgen dat er allemaal bij.
R Sa | 53
Livin’
kan bijvoorbeeld voor een culturele afsluiter kiezen. In een magazine dat ROSA heet kiezen we dan geheel toepasselijk voor een optreden van het Rosa Ensemble, dat in Utrecht Theater Kikker als uitvalsbasis hanteert. Recent onder meer te zien in de Nederlandse theaters in een productie met cabaretier Jan Jaap van der Wal. Het bewijs is daarmee geleverd dat de Utrechtse binnenstad voor ieder wat wils biedt. En dan hebben we het nog niets eens over al het moois dat in de wijken rondom het centrum te vinden is, zoals de vele parken. Daar kan een apart tijdschrift aan gewijd worden. Beter nog: kom het zelf ontdekken!
Langs de twee kilometer lange Oudegracht is het heerlijk shoppen, flaneren en mensen kijken. Stad ten top.
54 | R Sa
ONDERNEMERS Fotografie Nout Steenkamp/FMAX
IN
LOMBOK
In Lombok wordt van alles ondernomen. De wijk is een smeltkroes van allerlei initiatieven. Sommige ondernemers zijn al decennialang hier gevestigd, anderen hebben zich er net gevestigd. ROSA ging op pad en tekende zeven enthousiaste verhalen op. Maar eigenlijk zeggen de beelden al genoeg: dit is een bijzondere plek in de stad, met bijzondere mensen.
R Sa | 55
ONDERNEMERS IN
LOMBOK
Elite Kappers Mustafa Aydin: ‘Ik ben hier vijf jaar geleden begonnen als kap-
Van Nederlandse buurtbewoners die een beetje Turks willen leren
per. Daarvoor heb ik 27 jaar als kapper in Turkije gewerkt. Ik heb
tot en met de Turkse vrachtwagenchauffeurs die internationaal
deze buurt uitgekozen omdat Lombok een leuke wijk is, met veel
rijden voor Douwe Egberts en zich hier laten knippen. Mensen
Turkse mensen. Hiervoor zat hier ook al een kapperszaak, die kon
maken een praatje, drinken koffie, kijken TV of internet, lezen de
ik overnemen. Ik woon nu in Overvecht, maar zou best graag in
Turkse kranten, gaan even twee minuten in de massagestoel. Het
Lombok willen wonen. We krijgen hier allerlei mensen in de zaak.
hoort er allemaal bij en het maakt het werk ook erg gezellig.’
a
ne un et ls
l
an ba ne arij th Ca
a D
Vleutense weg
t aa str
plein est W
m Da
t traa aals Kan
Centraal Station
Lombok t va aad Gr
eg nw ge og nR
Johannes Camphuysstraat 45 | 3531 SC Utrecht | 06 41 97 38 71
56 | R Sa
a
ne un et ls
l
an ba
ne arij th Ca
a D
Vleutense weg
t aa str
m Da
plein est W
t traa aals Kan
Surinaams Eethuis Aarti
Centraal Station
Lombok
Richie Maggan: ‘De familie Maggan heeft hier al 27 jaar een
Surinaams te eten. En dat al tien jaar lang!
eethuis. We helpen allemaal mee. Mijn ouders zijn ermee begon-
Als klein jongetje liep ik hier al over straat. De buurt is wel veran-
nen. Mijn vader werkte op de koekjesafdeling van de Hema en
derd, maar nog steeds heel gezellig. De meeste mensen die ik ken
zag op een gegeven moment dat deze winkel beschikbaar kwam.
wonen hier nog steeds en willen ook niet weg. Het is een gewilde
Zo is het begonnen. Mensen uit heel Nederland, van Limburg tot
plek in Utrecht. Levendig, met ook veel jongelui en studenten.
Groningen, weten ons te vinden. We hebben zelfs vaste klanten
Zelf woon ik hierboven; de mooiste plek van de Kanaalstraat.
uit het buitenland. Zo komt er als in de Jaarbeurs de Bouwbeurs
(lacht) Ik kom daardoor nooit te laat op mijn werk!’
wordt gehouden een groep Duitsers hier naartoe, om lekker
www.eethuis-aarti.nl
t va aad Gr
o nR
g we en gg
Kanaalstraat 75 | 3531 CB Utrecht | 030 293 83 25
R Sa | 57
ONDERNEMERS IN
LOMBOK
Best Buy Bazaar Kobi Apell: ‘We hebben deze winkel inmiddels 12 jaar. We hadden eerst een groothandel en leverden aan de winkel die hier eerst zat, Zisso. De eigenaren daarvan wilden zich meer concentreren op hun tweede winkel, Nisha in de Wittevrouwenstraat. Dat bood de kans aan mijn zwager en mij om deze plek over te nemen. In de loop van de jaren hebben we steeds ons assortiment aangepast. Als mensen hier binnenkwamen, vroegen we ze ook wat ze misten. En daarop vulden we dan aan. Zo is onze winkel steeds gevarieerder geworden; eerst vooral huishoudelijke artikelen, later meer cadeauartikelen. De studenten vormen voor ons een belangrijke doelgroep. Ze komen eerst bij ons binnen voor een bezem en een mop – dan zien we al: die is nieuw hier in de buurt – en later voor de cadeaus. De wijk is er de laatste jaren echt op vooruit gegaan. Wij voelen ons met Lombok verbonden; je praat met de mensen, je sponsort hier en daar buurtactiviteiten. Dat geeft het gevoel dat we erbij horen en dat is heel plezierig.’ www.bestbuyholland.nl/bazaar
a
ne un et ls
l
an ba
ne arij th Ca
a D
Vleutense weg
t aa str
m Da
t va aad Gr
eg nw ge og nR
Kanaalstraat 126 | 3531 CP Utrecht | 030 294 99 04
58 | R Sa
plein est W
t traa aals Kan
Lombok
Centraal Station
R Sa | 59
ONDERNEMERS IN
LOMBOK
Rabobank Utrecht Maarten Kolkman, manager Verkoop en Service: ‘Met meer dan
In de shop worden die mensen daarbij geholpen. We willen laten
duizend vestigingen in Nederland is Rabobank bij uitstek de
zien hoe gemakkelijk het is om veel van je bankzaken thuis op
dichtbij-bank. Maar we zien ook dat steeds meer klanten gebruik
elk gewenst moment te kunnen regelen. Om dit nog eens extra
maken van internet, mail en telefoon. Reden voor ons om na te
te stimuleren krijgen klanten die in Lombok wonen en gebruik
denken over de bank van de toekomst. Naast onze kernkantoren,
maken van internetbankieren korting op hun glasvezelinternet
waar persoonlijk advies centraal staat, hebben we de satelliet-
via Rabobank partner LomboXnet, de aanbieder van glasvezelin-
kantoren ontwikkeld. De vestiging in Lombok is daar de eerste
ternet in de buurt. Maar dat is niet onze enige binding met de
van. Je kunt hier voor alles terecht, van een bankproduct tot en
buurt. Zo hebben we in de inrichting bijvoorbeeld een speciaal
met het afsluiten van een verzekering. Daarbij vinden we het
ontwerp van de Bloei!bank geplaatst (zie ook p 5, red.), waarvan
heel belangrijk om een grote groep klanten te kunnen helpen
het haakwerk door Turkse vrouwen uit de buurt is gemaakt.
die bijvoorbeeld wel digitaal zou willen bankieren, maar nog
Het geeft deze bankshop een bijzondere sfeer.’
niet weet hoe.
www.rabobank.nl/utrecht
a
ne un et ls
l
ne arij th Ca an ba
a D
Vleutense weg
Centraal Station
Lombok t va aad Gr
60 | R Sa
t aa str
m Da
t traa aals Kan
o nR
plein est W
Kanaalstraat 196 | 3531 CP Utrecht | 030 287 87 87
g we en gg
a
ne un et ls
l
an ba
ne arij th Ca
a D
Vleutense weg
t aa str
plein est W
m Da
t traa aals Kan
Cultureel Dagcafé Kopi Susu
Centraal Station
Lombok
Lizette Hobeyn, leverancier van het biologisch gebak: ‘Najaar
Het was de eerste kamer die ik kon krijgen toen ik in Utrecht ging
2009 ben ik begonnen. Ik ben van huis uit gediplomeerd souschef
studeren. In de tussentijd is er wel het nodige in de buurt veran-
en heb in diverse restaurants gewerkt, in Nederland maar ook
derd; zo zijn er veel huurwoningen omgezet in koopwoningen.
in Italië en Frankrijk. Naast catering verzorg ik kookworkshops.
Dat heeft Lombok geen kwaad gedaan: er komt een nieuw publiek
Ik heb gekozen voor biologische producten omdat de kwaliteit
de wijk in. Het is een buurt die wel tegen een stootje kan, ook na
zoveel beter is. Plus dat het welzijn van de dieren en behoud van
de negatieve publiciteit destijds op SBS6. Ik ben tenminste bewust
de natuur ermee gediend is. Ik kreeg een tip dat dit café was
hier gebleven! En nu werk ik hier ook, in een winkelruimte die ooit
geopend en ben gelijk langs gegaan. We maken per seizoen een
door De Gruyter als één van de eerste supermarkten is begonnen.
nieuwe gebakskaart. Met één constante: de chocoladetaart.
Een plek met historie dus. Het is nu niet alleen een café;
Die maak ik al 15 jaar. Lombok vind ik een aangename buurt; in
we organiseren ook exposities en er vinden muziekoptredens
1996 heb ik nog meegewerkt aan het Lombok Koekboek. Het is
plaats. Bewoners uit de buurt weten ons steeds beter te vinden.’
absoluut een buurt in ontwikkeling, met veel nieuwe plannen.
www.kopisusu.nl en www.toscataste.nl
t va aad Gr
eg nw ge og nR
Toch gaat het eigene van de buurt niet verloren.’ Medewerker Marjolijn: ‘Ik heb tien jaar in deze buurt gewoond.
J.P. Coenstraat 69 | 3531 EP Utrecht | 030 890 06 63
R Sa | 61
a
ne un et ls
l
ne arij th Ca an ba
a D
Vleutense weg
t aa str
plein est W
m Da
t traa aals Kan
Van Vliet Verlichting & Elektra
Lombok
Ton van Vliet: ‘Wij zijn de oudste verlichtingszaak in Utrecht-
is het alleen maar positief. Mijn broer en ik zijn twee huizen
West. Begin jaren twintig van vorige eeuw zijn we hier gestart,
verder aan de overkant geboren. Een echte volksbuurt, waar
op dit adres aan de Kanaalstraat zitten we al sinds 1926. Dezelfde
de laatste jaren wel verandering in is gekomen. Zo hebben bij-
handel, dezelfde familie. Mijn grootvader is de zaak begonnen,
voorbeeld de studenten Lombok ontdekt. Mijn jongste dochter
inmiddels is het de derde generatie. We zijn enorm verknocht aan
studeert ook: ze zou hier graag willen blijven. Dat is nog niet
deze plek. Het heeft alles: dicht op het centrum, leuke huizen,
zo gemakkelijk, omdat de prijzen van de woningen behoorlijk
vlakbij het station. Je bent van hieruit sneller in het centrum van
zijn gestegen. Er zou meer voor de jonge generatie gebouwd
Amsterdam dan in die stad zelf. Helemaal als je straks op de plek
moeten worden. Anders wordt het wonen in de stad onbereik-
van Buenos Aires gaat wonen. Het is goed dat die projecten er
baar voor ze.’
komen, jammer alleen dat het vaak zo lang duurt. Voor de wijk
www.vanvlietverlichting.nl
t va aad Gr
eg nw ge og nR
Kanaalstraat 107 | 3531 CD Utrecht | 030 293 00 69
62 | R Sa
Centraal Station
ONDERNEMERS IN
LOMBOK
Paardenslagerij Wim van Beek Anneke en Carolien van Beek: ‘We zijn inmiddels 73 jaar op dit
Ons klantenbestand is heel gevarieerd en de zaak loopt nog
adres gevestigd. Vroeger waren er zeven paardenslagerijen in
steeds prima. Voor ons voelt het ook niet als werk, we staan
Utrecht, nu zijn we de enige. Hiervoor was het pand een schoe-
hier voor de gezelligheid. Gezelligheid die in deze hele buurt
nenwinkel en oprichter Willem van Beek heeft het eigenhan-
te vinden is, kijk maar eens naar de braderieën die hier in de
dig omgebouwd tot deze slagerij. Aan de voorkant de winkel,
straat plaatsvinden. Mensen komen hier binnen voor een bak-
achterin onder meer de ketels waarin de worst wordt gemaakt.
kie en even een praatje. Ze staan zaterdags al vanaf half tien
De hele wereld weet ons te vinden. Daaronder ook veel mensen
te wachten tot om tien uur de eerste worst uit de ketel komt,
die ooit uit deze buurt zijn verhuisd, maar nog steeds af en toe
warm en wel. Of ze nemen de worst, vacuüm verpakt, mee op
terugkomen om hier worst te halen.
vakantie. Het kan allemaal!’
a
ne un et ls
l
an ba
ne arij th Ca
a D
Vleutense weg
t aa str
plein est W
m Da
t traa aals Kan
Centraal Station
Lombok t va aad Gr
eg nw ge og nR
Kanaalstraat 109 | 3531 CD Utrecht | 030 293 26 36
R Sa | 63
Eten
Beuk Lunchen Met
‘Bij de lunch denk ik aan mooie couscousgerechten. Het moet allemaal niet
salade van watermeloen met munttheesiroop en gekarameliseerde noten
te zwaar zijn. Bijvoorbeeld een couscoussalade met mint en olijven. Gebruik limoen
ingredienten
watermeloensalade
Snijd de
watermeloen in vieren en schil de parten.
om de salade te besprenkelen, dat is veel frisser dan azijn. Dat geeft dat heerlijke
Watermeloensalade
Snijd het vruchtvlees in blokjes van 2
zonnige gevoel.
1 watermeloen
cm. Meng de suiker met het citroensap
Verder veel gegrilde groentes. En brood,
100 g kristalsuiker
en het sap van de meloen dat tijdens het
maar dan vooral als dip en erbij. Turkse
sap van 1 citroen
snijden is vrijgekomen. Breng dit aan de
pannenkoeken zijn daar ook prima voor;
½ dl rum
kook en kook het in tot siroopdikte. Meng de siroop door de blokjes watermeloen
van tevoren even warm maken. Tapenades en fijne oliën mogen niet ontbreken en dat
Muntthee
en besprenkel ze met de rum. Schep alles
geldt tevens voor de pastasalade. Allemaal
100 g kristalsuiker
goed door elkaar.
vooraf goed klaar te maken en dan mooi
50 g verse munt
muntthee
op grote schalen presenteren. Zet bakjes
Breng in een steelpan
met verse gezouten noten en olijven neer,
Krokante noten
1 dl water met de suiker aan de kook.
lekker graaien!
100 g paranoten
Draai het vuur laag, voeg de munt toe en
Wat gaan we drinken? Ik zit dan al aan de
50 g kristalsuiker
laat de thee 20 minuten trekken.
Fris en fruitig wit uit Chili, Australië en
Meloensap
krokante noten
Argentinië, of een mooie droge Riesling.
Zorg er bij het snijden van
fijn en meng ze met de suiker. Bak het
Maar natuurlijk ook veel water en sappen.’
de meloen voor dat je het
mengsel in een koekenpan met antiaan-
vrijgekomen vocht opvangt.
baklaag tot de suiker smelt en om de
Dit gebruiken we ook.
noten heen karameliseert.
wijn. De lunch is een mooi wijnmoment.
serveren
Hak de noten
Verdeel de meloensalade
op de borden. Schenk de siroop in een Recepten voor vier personen.
klein glaasje. Zet het glaasje in het midden van de meloensalade en bestrooi het gerecht met gekarameliseerde noten.
bereidingstijd 64 | R Sa
35 minuten
deck WITH VIEW ROSA vroeg de Utrechtse stadsdichter Ingmar Heytze om een lofzang op de Utrechtse
Fotografie GiraffeCam
luchten. Hebben we hier ook ‘Buenos Aires’? Heytze denkt van wel…
R Sa | 65
buenos aires boven lombok
De lucht boven Lombok is Utrechtse lucht, wat wil zeggen: vol van magisch licht dat zich beter laat ervaren dan begrijpen. Op een avond, niet ver weg in de tijd, kijk je uit over de stad
vanaf de nieuwe Kop, de maan komt op achter Hoog Catharijne als een grote, warme knipoog en het plein beneden wordt een kalme zee: auto’s dobberen door elkaar met gorgelende
claxons, een bus zwemt als een potvis door de nacht naar het station. De hemel draait van blauw naar zwart. Onder duizend sterren bloeit de kamperfoelie op je groene dak.
Ingmar Heytze
66 | R Sa
R Sa | 67
T
TangoPower FlashMob 18.09.2010 Utrecht CS
Fotografie Nathalie Urbanus
Ineens uit het niets waren ze daar, de tangoliefhebbers die op 18 september 2010 de hal van station Utrecht Centraal in bezit namen. Een heuse FlashMob: zo ontstaan en ook zo weer verdwenen. Maar de herinnering blijft. Bij de kleine twintig deelnemers, maar ook bij de toevallige voorbijgangers. Een mooi moment.
wat is een
FlashMob?
Een FlashMob is een (grote) groep mensen die plotseling op een openbare plek samenkomt, iets ongebruikelijks doet en daarna weer snel uiteenvalt. FlashMobs worden veelal georganiseerd via moderne communicatiemiddelen zoals internet en Twitter. In mei 2003 werd de eerste FlashMob georganiseerd, waar anders dan in New York. Bekende, meer recente voorbeelden zijn het eerbetoon aan Michael Jackson in Stockholm en de prachtige FlashMob in het Centraal Station van Antwerpen, op de klanken van The Sound of Music. Alles te zien op youtube!
68 | R Sa
Instant
H
Het komt en het gaat in een flits: de FlashMob. Even is daar de intimiteit van de tangodansers in de drukke stationshal van Utrecht Centraal.
R Sa | 69
E
Nederland heeft prinses Máxima in de harten gesloten – en vice versa.
Eind 1999 verschenen de eerste berichten in de Nederlandse pers over een liefdesrelatie tussen onze troonopvolger en de dochter van Jorge Zorrequieta en Maria del Carmen Cerruti. Máxima Zorrequieta, met een afgeronde studie economie op zak, werkte op dat moment bij de Deutsche Bank in New York. Het filmpje waarin Máxima aan het feesten was in Argentinië deed de ronde en al snel werden er vragen gesteld over de
postzak-outfit Maar wij kennen de prinses natuurlijk het beste
mogelijke betrokkenheid van vader Zorrequieta bij de verdwijningen
van haar staatsbezoeken en andere officiële gelegenheden die zij bijwoont.
tijdens het militaire bewind van president Videla. Op zijn Nederlands
En van haar moederschap van de prinsessen Catharina-Amalia, Alexia en
werd een onderzoek ingesteld, maar de uitkomsten daarvan werden snel
Ariane. Bij haar officiële optredens krijgt de kleding van de prinses altijd
vergeten toen eenmaal de verloving daar was en het huwelijk werd aange-
veel aandacht. Wat heeft ze aan en wie heeft het ontworpen? Bekend is
kondigd voor 2 februari 2002. Op die koude winterdag keken miljoenen
bijvoorbeeld de postzak-outfit van de Nederlandse ontwerper Jan Timiniau,
Nederlanders naar de traan van de prinses tijdens de uitvoering van Carel
waar de prinses ook een donkere mantel van draagt. Máxima is daarnaast
Kraayenhof’s ‘Adios Nanino’ en natuurlijk de kus op het balkon.
een fan van het Belgische merk Natan (Edouard Vermeulen). Hij ontwierp onder meer het spijkerjasje dat de prinses tijdens Koninginnedag 2004
vele functies Na een uitgebreide introductieperiode, die in 2005
droeg. Ze draagt ook kleding van Italiaanse ontwerpers, zoals Emilio Pucci
ten einde liep, heeft prinses Máxima een veelheid aan maatschappelijke
en Valentino (de ontwerper van de trouwjurk). En natuurlijk de chique
functies ter hand genomen. Zo heeft ze zitting in de Raad van State, het
tasjes van Chanel.
belangrijkste adviesorgaan van de regering. Ook was Máxima lid van de Commissie Participatie van Vrouwen van Etnische Minderheden (PaVEM). De commissie ondersteunde de dertig grootste gemeenten bij hun poging
En andere bekende Argentijnen
om vrouwen van etnische minderheden meer te betrekken bij de samenle-
Jorge Luis Borges, schrijver
Juan Perón, president
ving. Momenteel is ze beschermvrouwe van het Oranje Fonds, voorzitter
Juan Manuel Fangio, autocoureur
Eva Perón, presidentsvrouw
van het Curatorium van de Prins Claus Leerstoel, ingesteld voor onderzoek
Ernesto Guevara, vrijheidsstrijder
Ástor Piazzolla, musicus/componist
en onderwijs op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. Ze bevordert
Diego Maradona, voetballer/coach
Gabriela Sabatini, tennisster
actief de toepassing van microkredieten in ontwikkelingslanden.
Lionel Messi, voetballer
Illustratie Karel Kindermans
Argentijnse schone verovert Nederlandse harten Geboren in Buenos Aires en volgend jaar veertig jaar op deze wereld: Prinses Máxima der Nederlanden. Op 30 maart 2001 verloofde ze zich met prins Willem-Alexander. De tien jaar die volgden gelden als een heuse successtory: Máxima veroverde in sneltreinvaart de harten van het Nederlandse volk. Ze werd beeldbepalend voor onze monarchie – en is dat nog steeds.
70 | R Sa
Má
People
รกxima! R Sa | 71
Fotografie Nout Steenkamp/FMAX
T
72 | R Sa
T
Tango
Tango Communiceren zonder woorden
als manier van leven Het is met voorsprong de meest sensuele dans op het noordelijk en zuidelijk halfrond: de tango. Marjon Reinders heeft van haar passie voor de tango haar beroep gemaakt en leidt een succesvolle tangodansschool: El Gancho. Met Lombok als thuisbasis en een studio (DeDansvloer) in Ondiep is Reinders volop met Utrecht verbonden. Een gesprek met een bevlogen vakvrouw over de Argentijnse tango – die al bijna 25 jaar op de vloer staat – en alles waar deze dans voor staat. ‘Een tango is geen polderen.’
R Sa | 73
Tango
D
‘De wijk gaat me aan het hart’, zo begint Marjon Reinders ons gesprek. De geboren Groningse heeft haar kantoor in Lombok en fietst dus regelmatig door de buurt, op weg van en naar haar dansschool. ‘Bij de presentatie van de plannen voor het project Buenos Aires hebben we een demonstratie verzorgd; het evenementenbureau had ons gevonden. Erg leuk om te doen! En ook goed om te zien dat Lombok zo een nieuwe impuls krijgt.’ Een uit de hand gelopen hobby, zo noemt Reinders de danssschool El Gancho die ze najaar 1998 oprichtte. ‘Ik ben in Utrecht gaan studeren en er nooit meer weggegaan. Nederlands was mijn vak en ik heb nog een tijd
volgens haar de charme van de tango? ‘Ik vind
voor de klas gestaan. Les geven vind ik namelijk erg leuk.’
het fijne van de tango dat het heel erg over
Zelf maakte Reinders in 1988 voor het eerst kennis met deze dans. Wat is
het lijf gaat. Alles wortelt in je lijf en de dans ontkent het bestaan van het lichaam ook niet,
‘Er wordt nu heel veel de tango gedanst in Nederland en dat is geweldig. In alle grotere steden is er wel iets te doen.’
integendeel. Daarnaast heeft de tango alles met communicatie te maken. Zeker de Argentijnse tango is daar helemaal op geïnspireerd. Binnen het paar moet voortdurend en veel gecommuniceerd worden. Het is echt dansen met zijn tweeën; de een kan niet zonder de ander. Het is ontegenzeggelijk een mannen-vrouwendans.’
geen regels Bij andere dansen is dat wel geschiedenis
van de Argentijnse tango
degelijk anders, aldus Reinders. ‘De tango is in principe dansen zonder regels, helemaal geïmproviseerd. Mij sprak dat enorm aan. Ik danste
Argentijnse Tango is ruim honderd jaar geleden
merhand de weemoedige sensuele muziek die
daarvoor rock and roll, daar liggen de dingen
ontstaan in Buenos Aires en Montevideo (de
tango werd genoemd. In één adem met de
veel meer vast. Per ongeluk rolde ik in een tan-
hoofdstad van Uruguay). Arme immigranten
tango wordt de muziek van Ástor Piazzolla ge-
goles en dat was een eyeopener. In die tijd, eind
maakten muziek, en muziektradities uit Italië,
noemd, de Argentijnse componist (1921-1992).
jaren tachtig, werd er nog nauwelijks aan tango
Spanje en Oost Europa vermengden zich met
Op zijn achtste kreeg hij zijn eerste bandoneon.
gedaan in Nederland. In de dansschool waar
inheemse Zuid-Amerikaanse muziek. Nadat
Na eerst onder meer in aantal tangorkesten
ik danste waren er welgeteld twee cursussen.
de bandoneon, dat weemoedig klinkende
gespeeld te hebben, legde Piazzolla zich later
Toen die afgelopen waren, hebben we de stoute
instrument dat oorspronkelijk bedoeld was als
op eigen composities. Maar optreden bleef hij
dansschoenen aangetrokken: waarom niet zelf
draagbaar kerkorgel, als vast instrument was
ook doen, met als hoogtepunt een openlucht-
tangolessen organiseren?’
opgenomen in de muziek ontstond langza-
concert in Central Park (1987).
Zo gezegd, zo gedaan. Sinds september 2005 is El Gancho gehuisvest in de Utrechtse danswerkplaats DeDansvloer. ‘Hier worden uiter-
74 | R Sa
Ga maar na: de dans is nog maar 120 jaar oud en ontstaan in Buenos Aires, als een echte stadsdans. Buenos Aires was een grote immigrantenstad, vergelijkbaar met New York maar nog veel gemengder. Veel mensen met Latijnse achteraard danslessen gegeven, maar we willen meer doen. Bijvoorbeeld eigen
gronden emigreerden erheen, kwamen in lastige
dansprojecten opzetten en samenwerking opzoeken met andere culturele
omstandigheden terecht, maar namen wel hun
organisaties. We willen onze plek in de wijk vinden en dat heeft tijd nodig.’
eigen cultuur mee. Uit Zuid-Europa bijvoor-
Maar bij alles blijft de tango de basis, zo geeft Marjon Reinders aan:
beeld, waar al een eigen danstraditie bestond. En
‘Er wordt nu heel veel de tango gedanst in Nederland en dat is geweldig.
er kwamen veel mensen van het platteland, gek
In alle grotere steden is er wel iets te doen. En wat ik erin vind, vinden
genoeg door de uitvinding van het prikkeldraad.
anderen er ook in: het communiceren zonder woorden en het creëren van
Daardoor kon het vee gemakkelijk worden bin-
een nabijheid met mensen die wij niet zo gewend zijn. Wij hebben geen
nengehouden en was er minder behoefte aan
nationale beweegcultuur en denken al gauw: doe maar gewoon, dan doe je
mensen om de kuddes te bewaken.’ Voeg daarbij
al gek genoeg. Maar een tango is geen polderen.’
het feit dat Buenos Aires een echte havenstad was en de voedingsbodem voor een nieuwe
nieuwe cultuur In Argentinië, waar de dans vandaan komt, is dat
cultuur was daar. Reinders: ‘Helemaal toen een
heel anders. Tango is daar de passie numero uno van het land. Reinders legt
nieuwe muzieksoort werd uitgevonden, op basis
uit: ‘Argentijnen zijn veel trotser op hun cultuur. Zij zoeken naar wat hen
van de bandoneon. Van origine een draagbaar
bindt en de tango is daar een belangrijk element in. Het leeft daar echt.
kerkorgel, uitgevonden door Heinrich Band, met
R Sa | 75
‘Ik vind het fijne van de tango dat het heel erg over het lijf gaat. Alles wortelt in je lijf en de dans ontkent het bestaan van het lichaam ook niet, integendeel.’
Tango
El Gancho
in vogelvlucht
Bron: www.elgancho.nl
voorjaar 1988 Eerste tangolessen Marjon Reinders in Utrecht
najaar 1988 Officiële oprichting Tango El Gancho 1988 Eerste Utrechtse tangocafé in Het Luie End 1989 Tango El Gancho introduceert de Argentijnse tango in Utrecht
een warme klank die het zeer geschikt maakt voor melancholieke muziek.
vanaf 1994 Wekelijks Tangocafé in Hofman Café
Muziek met daarin de klank van heimwee naar het oude vaderland: de
vanaf 1997 Maandelijkse Tangomatinée in de Winkel van Sinkel
tango.’
vanaf 2004 Dansen Mark Siekarjo en Marjon in de Cross-over show
Caramba, met Joris Linssen.
eigen passen We keren terug naar waar Reinders haar eigen passie in
2004 Carel Kraayenhof componeert de tango ‘El Gancho’
heeft gevonden: de dans. ‘Het leuke is dat je in de tango je eigen weg kunt
2004 Documentaire ‘De gancho van Marjon Reinders’ op
vinden. Je kunt je eigen passen ontwikkelen. Er is wel een kader, zoals het
Nederlandse Filmdagen en regionale TV
feit het danspaar met het bovenlijf aan elkaar vast zit. Er zijn ook wel en-
kele basispassen, maar verder is het vooral heel vrij.’ Daarmee is tango een
2005 Tango El Gancho is één van de oprichters van de
Utrechtse danswerkplaats, DeDansvloer
dans die door de dansers zelf kan worden ontwikkeld. De mensen die bij
2008 Theatertoer Caramba en Tango El Gancho
El Gancho op les komen worden daar ook door aangetrokken. ‘De meeste
2010 Mede-organisatie festival TangoTouch
mensen die hier komen zijn al iets ouder en hebben de nodige levenservaring. En niemand komt hier met tegenzin. Sterker nog: veel stellen
Kanaalweg 90 | 3533 HG Utrecht | 030 293 36 08
www.elgancho.nl
hebben hier echt even een uurtje quality time samen. Dat ik daarin word toegelaten en dat ik die connectie mag veroorzaken, vind ik nog steeds heel bijzonder.’
76 | R Sa
Eten
Beuk Dineren Met
‘Om vier uur doen we een bubbeltje of een
gekruide broodtaart met vanille-ijs
rosé. Daarna een lekker lang eetmoment, met veel vlees voor op de barbecues: lams-
ingredienten
broodtaart
Verwarm de oven op
120 °C. Breng de room met suiker, boter,
vlees, kip – lekker gemarineerd. En vis: tonijn, dorade, tilapia. Alles is licht
Broodtaart
het uitgeschraapte merg van het vanil-
en fris. Weer brood als dip erbij. En aardap-
4 dl slagroom
lestokje en de specerijen aan de kook.
pels, ook prima op de barbecue. Dit is het
75g kristalsuiker
Draai het vuur laag. Klop de eidooiers
moment voor het actieve koken. Uit je luie
100 g boter
los. Voeg een derde van het warme
stoel en meedoen! Mooie vruchtgroenten
1 vanillestokje
roommengsel rustig kloppend toe aan de
erbij, zoals tomaat, paprika en courgette.
1 theel. kaneel
eidooiers. Schenk dit mengsel al roerend
Besprenkelen met mint, koriander, roze-
1 theel. gemalen komijnzaad
door het overgebleven roommengsel in
marijn en tijm. Dat ruikt heerlijk op zo’n
1 theel. gemalen korianderzaad
de pan. Smeer een bakplaat in met boter,
‘s zomers terras.
3 eierdooiers
bestuif hem met bloem en bedek de plaat
Het drinken: zoals gezegd even inbubbelen
8 sneden witbrood
met sneetjes brood. Giet het eimengsel
met een cava of prosecco. Daarna de stevi-
poedersuiker
over het brood en verdeel het goed. Zet het geheel 1 uur in de oven. Bestuif de
ger wijnen, zoals een Australische rode bij de scherpe smaak van het lam.
vanille-ijs
broodtaart met poedersuiker en laat hem goed afkoelen.
En natuurlijk het toetje. Fris sorbetijs, dat krijg je nog wel weg. Of een mooie gekarameliseerde tarte tatin. Dat is leuk, gezellig
serveren Snijd de broodtaart in
en het ziet er goed uit. Als begeleiding een
gelijke stukken en serveer ze met een bol
kruidentheetje, dat kan weer prima met
vanille-ijs.
mint. Dat zuivert goed – veel beter dan
bereidingstijd 1 uur en 10 minuten
allerlei zware koffie.’
Recepten voor vier personen.
R Sa | 77
1 Verplicht!
Zonnebrandcrème
Het is natuurlijk wel sexy om met een heel dure zonnebrandcrème je ligstoel op het dak van Buenos Aires in te nemen, maar het kan ook goedkoper – en minstens zo effectief. De Consumentenbond testte in 2008 tien zonnebrandcrèmes met factor 15 tot 20. De winnaar, toch wel verrassend: Kruidvat Solait SunMilk SPF 15. Op de tweede plaats eindigde de veel duurdere Sun Protect Milk SPF 20 van Biodermal.
78 | R Sa
2 Verplicht!
Verzorgde pols
Een horloge is tegenwoordig zoveel meer dan een instrument dat accuraat de tijd aangeeft. Nu we overal de tijd kunnen aflezen – tot en met de atoomtijd op onze mobiele telefoon – wordt het horloge meer en meer een sieraad, dat tevens iets zegt over hoe we in het leven staan en gezien willen worden. Zijn we sportief en doen we aan diepzeeduiken of autoracen, of gaan we voor subtiliteit. In dat laatste geval is dit exemplaar van de Japanse ontwerper Issey Miyake een aanrader. Stijlvol tot en met en van jou voor 995 euro. R Sa | 79
3 Verplicht!
Lichtgevende champagneglazen
Toegegeven, een beetje over de top is het wel. Maar daardoor ook weer kek: glazen die licht gaan geven als je ze vult met bubbels. Het kunststof glas bevat een ingebouwd led-lampje met lithiumbatterij. Via de megatopper.nl.
80 | R Sa
4 Verplicht!
Argentijnse vlees
Onmisbaar voor op de met kolen – Ramon Beuk zweert erbij – gestookte barbecue: het grotere vleeswerk. Bij steakline.nl bestellen we Argentijns rund, in diverse soorten en maten. Met de smaak van de eindeloze pampa’s!
R Sa | 81
5 Verplicht!
Een roos....
In het rood symbool van de liefde, al duizenden jaren. Maar ook van afscheid (zwart), goddelijke liefde (blauw) en vriendschap (geel). 300 soorten komen in het wild voor, gecultiveerd wordt dat aantal vele malen overtroffen. Dichtbij huis te koop in Jopie’s Bloemenhuis aan de Kanaalstraat 105.
82 | R Sa
&
&
Shop
Libros, películas y música [~Boeken, films en muziek]
Argentinië Buenos Aires op schrift, in beeld en geluid
R Sa | 83
B
boeken
fijne stadsgids
in de trein naar het einde
Een stad als Buenos Aires verdient een
Een treinreis dwars door het Amerikaanse continent. In 1978 begint Paul
eigen reisgids. De Rough Guide heeft er
Theroux zijn reis in het besneeuwde Boston, om enkele maanden later in de
in 2008 één van gemaakt. Aangevuld
zuidelijkste punt van Zuid-Amerika te eindigen. Onderweg ontmoet Theroux
met de Rough Guide voor heel Argentinië
allerlei bijzondere mensen, met hun eigen verhalen, zoals de Argentijnse schrij-
biedt dat een solide basis om een trip
ver Jorge Luis Borges. Theroux is oprecht geïnteresseerd, maar behoudt zijn
uit te gaan zetten. De gids is voorzien
eigen blik op de zaak en schrikt er niet voor teug commentaar te leveren. In die
van heldere kaartjes, altijd prettig in een
zin zijn de boeken van Theroux altijd veel meer dan een gewone beschrijving
stad die je voor de eerste keer bezoekt.
van land, mensen en zeden.
Ook worden tips gegeven voor een be-
Paul Theroux, De oude Patagonië-express. Uitgeverij Amstel Uitgevers.
zoek aan de omliggende regio.
The Rough Guide to Buenos Aires en The Rough Guide to Argentina. Uitgave The
voetbal in een vuile oorlog
de schoonheid van vuurland
De eerste keer dat ‘we’ van een Spaans-
Terecht opgenomen in de Penguin Clas-
sprekend land de WK-finale verloren was
sics-reeks, dit verhaal over een tocht naar
in 1978. Nederland ging ten onder tegen
het einde van de wereld, opgetekend
gastland Argentinië met 3-1, in een wed-
een paar jaar voordat Theroux per trein
strijd die volgens de kenners niet gewon-
arriveerde: 1974. De Engelsman Bruce
nen had kunnen worden. In dit lijvige
Chatwin vertrok naar het zuidelijkste punt
boek maken de journalisten Iwan van
van Zuid-Amerika na – zo gaat het verhaal
Duren en Marcel Rözer een uitgebreide
– een interview met Eileen Gray in Parijs.
ronde langs de velden en vragen betrok-
Chatwin zag daar een kaart van Patagonië
kenen in Nederland en Argentinië wat er
aan de muur hangen en zo werd het idee
volg floortje
nou precies is gebeurd. Ze plaatsen de
geboren. Het verblijf van zes maanden in
Een goede reisgids is goud waard, maar voor inspi-
Mundial tegen de achtergrond van een
het gebied resulteerde in dit boek.
ratie kunnen we ook goed terecht bij de boeken van
door oorlog verscheurde natie. Eén vraag
In Patagonia, Bruce Chatwin. Uitgave
onze eigen Floortje Dessing. Argentinië heeft een spe-
kan uiteraard niet beantwoord worden:
Penguin Classics.
ciale plek in haar hart: ze beveelt het land regelmatig
wat zou er gebeurd zijn als de bal van
aan. In haar laatste boek 365 dagen onderweg be-
Rob Rensenbrink niet tegen de paal was
schrijft ze dagboekgewijs een route per auto door het
beland…
land, in navolging van de Parijs-Dakar rally die hier in
Voetbal in een vuile oorlog, Iwan van
2009 werd verreden. Onlangs was Dessing weer in de
Duren. Uitgeverij De Buitenspelers.
Rough Guides.
buurt – als we haar tweets via Twitter mogen geloven – om een film over de Falklandeilanden te maken: ‘Nu op pad om de “battlefields” van de Falkland-oorlog te filmen plus een Argentijnse oorlogsbegraafplaats. Blijft een heftig verhaal.’ 365 dagen onderweg, Floortje Dessing. Uitgeverij Prometheus.
84 | R Sa
M muz
happy tango
van alle tijden
speelse arg-rock
Op tangoles in Nederland gaan is één,
Dat de tango niet één of andere stoffige
Rock nacional, zo wordt de Argentijnse
je onderdompelen in de tangoscene in
muzieksoort is, bewijst deze cd van Ba-
afsplitsing van de rock and roll genoemd.
Buenos Aires is twee. Om niet geheel on-
jofondo. Een verzamelaar met meerdere
Sinds de jaren zestig zijn Argentijnse
beslagen ten ijs (pardon: op de vloer) te
artiesten, waarvan de meeste afkomstig
bands op zoek naar hun eigen geluid. In
komen, kan deze praktische gids van Sally
uit Argentinië. De rode draad: dansbare,
de jaren tachtig brak onder meer Soda
Blake helpen. Blake ging zelf het avon-
moderne tango, doorspekt met trendy
Stereo door, een driemanschap afkomstig
tuur aan en rapporteert terug met onder
beats. Een beetje in de sfeer van Gare du
uit BA en bestaande uit zanger Gustavo
meer elf tips om de tango in Buenos Aires
Nord. Tango-puristen zullen hun neus
Cerati, Hector ‘Zeta’ Bosio op bass, and
te ontdekken. Ook een A-Z over de beste
ervoor ophalen, maar bij de redactie
Carlos Alberto Ficicchia (Charly Alberti)
manieren om er zo snel mogelijk bij te
van ROSA scoort deze cd – ook door het
op drums. Hun carrière duurde tot 1997,
horen en niet teveel op te vallen, alsmede
coverwerk – bijzonder hoog.
inclusief een comebacktour in 2007-2008.
een methode om te bepalen waar en hoe
Bajofondo, Tangoclub. Commercial
Vrolijke muziek, met een vleugje Duran
je het beste als eerste kunt gaan dansen.
Marketing.
Duran en The Cure, perfect geschikt voor
Happy Tango: Sallycat’s Guide to Dancing
een zomeravond buiten op het terras.
in Buenos Aires, Sally Blake. Uitgave
ook voor buiten
Soda Stereo, Me Veras Volver: Hits and
Pirotta Press Ltd.
Nog zo’n fijn schijfje om op het dakterras
Mas. Sony International.
in de cd-speler te stoppen: El Revancha
lekker zwijmelen
del Tango. U raadt het al: de wraak van
waardig afscheid
Wie thuis op de bank alvast in de stem-
de tango. Ditmaal een eerbetoon van de
De Argentijnse folkzangeres en activiste
ming wil komen van het BA-gevoel, neemt
Franse soundtrackcomponisten Philippe
Mercedes Sosa overleed in 2009, op 74-ja-
deze uitgave van TASCHEN ter hand.
Cohen Solal en Christophe Mueller, in
rige leeftijd. In datzelfde jaar verscheen
Geschreven door Angelika Taschen en
nauwe samenwerking met de Argentijnse
haar laatste album: Cantora, un Viaje
royaal geïllustreerd met beelden van bui-
gitarist Eduardo Makaroff. Gotan Project
Íntimo, bestaande uit de cd’s Cantora 1
ten en binnen. Hoe wordt er in deze stad
hebben ze hun initiatief genoemd. De
en Cantora 2. Op de albums staan duet-
gewoond, dat willen we natuurlijk graag
sferen zijn even divers als het stadsleven
ten met prominente Latijns-Amerikaanse
weten. Maar ook de ex- en interieurs van
in Buenos Aires: van hitsige clubbeats tot
artiesten, maar ook bijvoorbeeld Shakira
allerlei andere gebouwen komen in beeld.
dromerige boulevard-tempi.
leverde een vocale bijdrage. Een waardig
Het maakt het verlangen om deze stad
Gotan Project, El Revancha del Tango. XL.
afscheid van deze diva van de Argentijnse
echt te gaan bezoeken alleen maar groter.
folkmuziek, die bekend werd als de ‘stem
Buenos Aires Style: The Heart of Argen-
van de stemlozen’. Tijdens het bewind
tina (Icons Series), Angelika Taschen (red).
van Videla werd ze verbannen en leefde
Uitgave TASCHEN.
ze enkele jaren in Parijs. Mercedes Sosa, Cantora 1 en Cantora 2. BMG.
R Sa | 85
M F iek
fil
in de open lucht
stadionrock
de echte waarheid
Tango waar tango thuishoort: in de bui-
Drie heren die een Argentijns voetbal-
La Historia Official haalde in 1985 de Oscar
tenlucht, in het park, op een mooie zomer-
stadion plat kunnen spelen, dat kan niet
binnen voor beste buitenlandse film.
avond. 6 september 1987 was het zover:
veel anders dan The Police zijn geweest.
De film van voormalig reclamemaker Luis
de Argentijnse componist Ástor Piazzolla
In 2007 werd hun concert in de reünie-
Puenzo vertelt het verhaal van een do-
maakte zijn opwachting in die beroemde
tour (4 miljoen bezoekers worldwide) in
cente (Norma Aleandro) die op zoek gaat
andere immigrantenstad: New York. Het
Buenos Aires vastgelegd op DVD en CD.
naar de ware oorsprong van haar vijfjarige
concert werd uiteraard vastgelegd en in
Dat alles onder de naam ‘Certfiable’,
geadopteerde dochter. Langzaam maar
de setlist ontbreekt niet het Adios Nonino
een kreet die ontleend schijnt te zijn aan
zeker begint zij te beseffen dat het meisje
dat wij zo goed kennen van het huwelijk
een interview met Sting waarin hij werd
de dochter is van een zwangere politieke
van prins Willem-Alexander en Máxima
gevraagd naar de kansen dat The Police
gevangene, die na haar bevalling werd
Zorrequieta. Piazzolla woonde van zijn
ooit weer samen zou komen. De persoon
vermoord. Bovendien realiseert zij zich dat
vierde tot vijftiende levensjaar in the Big
die dat kon bedenken was ‘certifiable’,
haar man als voormalig legerofficier vast
Apple; het concert was een waardige
oftewel knettergek. Hoe de geschiedenis
op de hoogte moet zijn geweest van het
afsluiting van zijn lange carrière. In 1990
toch weer anders kan lopen…
officiële verhaal…
krijgt hij een beroerte in Parijs en overlijdt
The Police, Certifiable. A&M Records.
La Historia Official, Umbrella Entertain-
twee jaar later, een erfenis van meer dan
ment.
duizend muziekstukken achterlatend.
vrije jazz
Astor Piazzolla, The Central Park Concert.
Leandro Barbieri, bijgenaamd Gato (de
ultiem dakterras
Chesky.
kat) Barbieri, gold als één van de meest
Ja, zo’n huis willen we natuurlijk allemaal
vooraanstaande jazz-musici van Argenti-
wel hebben. De New Yorkse Brontë Parish
vol compassie
nië. Geïnspireerd door Charlie Parker nam
(Andie MacDowell) vindt haar droomap-
Het meest recente album van Carel
hij eerst de klarinet en later de altsaxo-
partement, inclusief binnenkas en giga
Kraayenhof heet Compassion en geeft
foon ter hand. Zijn vroege werk zat in de
dakterras, maar de eigenaren willen aan
een indruk van het theaterconcert dat
sfeer van de free jazz, later stapte hij over
getrouwde stellen verhuren. De Fransman
de bandoneon-specialist uitvoerde in
naar pop en smooth jazz. Zijn bekendste
Georges Fauré verschijnt ter tonele, lekker
2009/2010 met het Sexteto Canyengue.
werk: de muziek voor de film ‘Last Tango
slungelig gespeeld door Gérard Depardieu.
Op teksten van schrijver Jorge Luis Borges
in Paris’ (regie Bernardo Bertolucci, met
Hij is op zoek naar een verblijfsvergun-
en met muziek van Piazzolla, Pugliese en
Marlon Brando en Maria Schneider).
ning. Een verstandshuwelijk lijkt uitkomst
Kraayenhof zelf. Speciaal voor het concert
Barbieri won er een Grammy Award en
te bieden voor beiden, totdat de Immigra-
werd de Argentijnse zanger Omar Mollo
een platencontract bij het label Impulse!
tiedienst nattigheid begint te voelen.
ingevlogen. Kraayenhof blijft een man die
Records mee.
Green Card, Walt Disney Studios Home
in is voor bijzondere dingen. Zo speelde
Gato Barbieri, Last Tango in Paris, sound-
Entertainment.
hij regelmatig met rockband Bløf en be-
track. Varese Sarabande.
geleidde hij in het najaar van 2010 enkele choreografieën van Hans van Maanen en maakte hij een speciaal arrangement voor het Sting-nummer ‘Moon over Bourbon Street’. Een alleskunner dus. Carel Kraayenhof, Compassion. Bandos Island Music.
86 | R Sa
F
ilms
Boeken, films en muziek
op zoek naar de ware liefde
oog en oor
Antinio Banderas speelt in deze bepaald niet lichtvoetige
Als Arte er een documentaire van maakt, heeft
film Carlos, die op zoek moet gaan naar zijn echtgenote
het bijna zonder uitzondering kwaliteit. Dat geldt
(Emma Thompson). Zij is journaliste en ontvoerd door het
ook voor deze registratie van een concert dat
militaire regime van Argentinië. Terwijl Carlos normaal ge-
dirigent Daniel Barenboim gaf met het Orquestra
sproken over gaven beschikt om erachter te komen wat er is
Filarmónica de Buenos Aires. Op het podium mu-
gebeurd met dierbaren van mensen die hij spreekt, lukt hem
zikanten, maar ook uiteraard veel tangodansers.
dat bij zijn eigen vrouw maar heel moeizaam.
Een streling van meerdere zintuigen dus.
Discovering Argentina, Uca.
Tango Argentina, Arte Edition.
niet huilen
ouderwets spannend
In onze verzameling mag hij niet ontbre-
In de jaren vijftig van de vorige eeuw
civiele kunst
ken: de verfilming van de Broadway-musi-
wisten ze wel hoe ze een spannende oor-
Een brug verbindt twee oevers. Dat kan op
cal ‘Evita’ (een Webber/Ryce-productie),
logsfilm in elkaar moesten zetten. Vooral
een sobere, doelmatige manier gebeuren.
met in de hoofdrollen Antonio Banderas,
Engelse filmmakers grepen met graagte
Je kunt ook de Spaanse architect Santiago
Jonathan Price en Madonna. De laatste
terug op heldendaden die – op dat mo-
Calatrava bellen en dan weet je dat er iets
speelt Eva Maria Duarte de Péron, de
ment – nog niet eens zo ver in de geschie-
bijzonders gaat gebeuren. In de Haarlem-
machtige en invloedrijke vrouw van de
denis teruglagen. Bekend voorbeeld is de
mermeer kunnen ze daarover meepraten:
Argentijnse president Juan Péron.
film over de ‘Dam Busters’: de Engelse
de Spaanse magiër liet daar in de open,
De machtigste vrouw ter wereld mocht
piloten die met hun stuiterbom diep in
weidse polder drie reusachtige witte brug-
slechts 33 jaar oud worden. De film
Duitsland dammen gingen verwoesten.
gen neerzetten – die niet veel meer doen
sleepte een Oscar in de wacht, zij het in
‘The Battle of the River Plate’ valt ook
dan de Hoofdvaart overspannen. Maar dat
een wat minder prominente categorie:
in deze categorie en vertelt het verhaal
terzijde. Wie een kijkje in het leven van deze
best song. Niet voor het bekende ‘Don’t
van de jacht op het Duitse slagschip Graf
architect wil krijgen, is bij deze documen-
cry for me Argentina’, maar voor ‘You
Spee, dat uiteindelijk tot zinken werd
taire aan het goede adres. Calatrava wordt
must love me’. Voor de liefhebbers is de
gebracht tussen Argentinië en Uruguay
gevolgd terwijl hij haastige bezoeken brengt
soundtrack uiteraard ook verkrijgbaar.
in. Nog voordat de Tweede Wereldoorlog
aan de vele bouwlocaties waar zijn bureau
Evita, Miramax.
goed en wel was begonnen lag er al edel
actief is. En dan weer vlug in het vliegtuig
Duits staal op de bodem van de zee.
naar de volgende afspraak.
The Battle of the River Plate, ITV Studios
Die Reisen des Santiago Calatrava,
Home Entertainment.
Arthaus.
flora en fauna De BBC heeft een reputatie hoog te houden wat
komen aan bod; van Antarctica tot de evenaar.
hoogwaardige documentaires over natuur en
Oftewel ijs, woestijn, tropisch regenwoud en nog
dierenwereld betreft. Presentator Richard Atten-
veel meer. Speciale technieken werden ingezet om
borough is inmiddels een instituut, met een stem
vanuit de lucht opnamen te maken en alleen die
die je uit duizenden herkent. Deze DVD-box docu-
spectaculaire beelden al maken deze box meer
menteert het rijke leven op het Zuid-Amerikaanse
dan de moeite waard.
continent. Alle landschappen en hun inwoners
Andes to Amazon, BBC.
R Sa | 87
Navel
Utrecht Centraal is hĂŠt openbaarvervoersknooppunt van Nederland. Alle lijnen komen hier bij elkaar. En omgekeerd: er vertrekken treinen naar alle windstreken. De wereld ligt aan je voeten, na een wandelingetje van een luttele tien minuten naar het station. Een station dat de komende jaren ingrijpend wordt opgeknapt en daarmee tot de mooiste van Nederland behoort.
van de wereld
Stationshal Utrecht CS Lopen 10 minuten (750 m) London St. Pancras Trein 5 uur 1 minuut
Rotterdam Centraal Trein 38 minuten
København Trein 10 uur 50 minuten
Amsterdam Centraal Trein 25 minuten
Schiphol Trein 31 minuten
Museumeiland Groningen Trein 1 uur 53 minuten Lopen 2 minuten
Hauptbahnhof Berlin Trein 5 uur 47 minuten
Venezia Mestre Trein 13 uur 59 minuten
Vrijthof Maastricht Trein 1 uur 56 minuten Lopen 15 minuten Paris Nord Trein 3 uur 33 minuten Overstappen op Venice Simplon Orient-Express 6 dagen, 5 nachten Texel Trein 1 uur 46 minuten Lopen 10 minuten Boot 20 minuten
nieuw station Het Centraal Station van Utrecht is al jaren te klein voor het aantal reizigers. Het station is destijds gebouwd voor ca. 35 miljoen reizigers per jaar. Maar op dit moment maken jaarlijks al 55 miljoen mensen gebruik van het station. En dit aantal zal in de toekomst alleen nog maar toenemen, naar verwachting zelfs tot 100 miljoen reizigers over twintig jaar. Daarom bouwt ProRail in de komende jaren een nieuwe OV-terminal. De nieuwe OV-terminal Utrecht wordt een herkenbaar, eigen gebouw, met zowel aan de oost- als aan de westzijde een entree aan een groot, verhoogd voorplein. Het ontwerp is van architectenbureau Benthem Crouwel, in samenwerking met ingenieursbureau Movares. In het klein nagebouwd staat het nieuwe station al sinds 2007 in Madurodam. www.cu2030.nl/ovterminal
88 | R Sa