"Ζώντας μέσα απ' την Τεχνολογία"

2014-15

Θέμα: «Ζώντας μέσα από την Τεχνολογία» Θετικά και αρνητικά Εργασία των μαθητών της Α’ Λυκείου Β’ Τετραμήνου Υποθέματα: • Ηθική και Τεχνολογία • Ραδιενέργεια και Ακτινοβολία • Διαστημική Τεχνολογία • Ανακύκλωση – Επαναχρησιμοποίηση • Τεχνολογία και Αθλητισμός – Μελλοντική Τεχνολογία

Υπεύθυνος καθηγητής: Σ. Σταματόπουλος Τεχνολόγος1 2014-15

Ονοματεπώνυμο μαθητών που εκπόνησαν την εργασία: ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΒΕΡΡΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΒΟΥΚΕΛΑΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ ΖΑΦΕΙΡΑΤΟΥ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑ ΚΑΚΟΥΝΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΝΝΑ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΟΡΚΟΝΤΖΗΛΑΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΛΙΟΝΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΑΝΤΖΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΠΑ ΑΝΝΑ ΣΕΝΕΓΑΛΙΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΤΖΕΦΡΙΟΥ ΤΡΙΣΕΥΓΕΝΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: • • • • • • • •

Πρόλογοι και περιλήψεις (σελ. 3-6) Ηθική και Τεχνολογία (σελ. 7-58) Ραδιερνέργεια και Ακτινοβολία (σελ. 59-81) Διαστημική Τεχνολογία (σελ. 82-109) Ανακύκλωση – Επαναχρησιμοποίηση (σελ. 110-123) Τεχνολογία και Αθλητισμός – Μελλοντική Τεχνολογία (σελ. 124-136) Αποτελέσματα στατιστικής (σελ. 137-148) Πηγές (σελ. 149-153)

2

• ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Είναι αναντίρρητα αλήθεια πως η σχέση μεταξύ τεχνολογίας και κοινωνίας είναι πολύπλοκη και αμφίδρομη. Κάθε τεχνολογικό ερέθισμα διεγείρει ποικίλες κοινωνικές αντιδράσεις που εξαρτώνται από εξαιρετικά απρόβλεπτες μεταβλητές. Η τεχνολογία μπορεί, επομένως, να θεωρηθεί κοινωνικό φαινόμενο και, συνεπώς, ως φαινόμενο που δεν μπορεί να διαθέτει απόλυτη αυτονομία, καθώς καθορίζει ουσιαστικά την κοινωνία μέσα στην οποία εκδηλώνεται. Κάθε εφεύρεση πρέπει, συνεπώς, να παραμένει σε πειραματικό στάδιο για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και να εξετάζονται αναλυτικά οι συνέπειες που επιφέρει. Υπάρχουν πολλά τεχνολογικά επιτεύγματα που μας κάνουν να αμφισβητούμε το πόσο δυνατή είναι η συνύπαρξη ηθικής και τεχνολογίας. Ο "ψηφιακός πολίτης" που συναλλάσσεται ηλεκτρονικά, που έχει παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που είναι μόνιμα συνδεδεμένος στο διαδίκτυο με τον υπολογιστή και το τηλέφωνο, που παρακολουθείται ηλεκτρονικά σχεδόν αδιάλειπτα, είναι ήδη γεγονός. Τα ηθικά διλήμματα που δημιουργεί είναι όμως μεγάλα και αναπάντητα. Το θέμα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής είναι η βασική πτυχή του προβλήματος, όμως τα ερωτήματα είναι περισσότερα και ίσως βαθύτερα. Μπορούμε, άραγε, να ισχυριστούμε πως η τεχνολογία ωθεί τον άνθρωπο στην παραβίαση των ηθικών κανόνων; Εδώ, λοιπόν, γεννάται το εύλογο ερώτημα αν η τεχνολογία έχει τη δυνατότητα να συνυπάρξει αρμονικά και προς την ίδια κατεύθυνση με την ηθική, που κάνει απαραίτητη τη ανάλυση της ηθικής πτυχής των σύγχρονων τεχνολογιών.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία ερευνήσαμε την σχέση τεχνολογίας και ηθικής. Αναφερθήκαμε σε βασικά θέματα που μας κάνουν να αμφισβητήσουμε την συνύπαρξη αυτών των δύο εννοιών όπως η θρησκεία, η χρήση τεχνολογικών μέσων στην καθημερινή μας ζωή και οι συνέπειες τους σε αυτή, η βιομηχανία των όπλων, η χρήση της στην ιατρική (γενετική) και η παρακολούθηση σε δημόσιους χώρους. Εντοπίσαμε τα ηθικά διλλήματα που προκύπτουν και πως μπορούν να διευθετηθούν. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η τεχνολογία είναι μέρος του πολιτισμού μας και δημιούργημά μας. Αν κάποιος ευθύνεται για την μη ηθική χρήση της είναι η φύση του ίδιου του ανθρώπου, σύμφωνα με την οποία οι ηθικοί νόμοι μπορούν να παρακαμθούν.

3

• ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αυτό που μας ώθησε να ερευνήσουμε την τεχνολογία ως προς τη ραδιενέργεια και την ακτινοβολία, είναι κυρίως οι σημαντικές, ακόμα και καταστροφικές, πολλές φορές επιπτώσεις που είχε και έχει στην ζωή των ανθρώπων. Εκτός όμως από τα αποτελέσματά τους, ενδιαφερθήκαμε ακόμα για την χρησιμότητά και τη δομή τους καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκαλούν.

• ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Είναι γεγονός ότι το διάστημα και η εξερεύνησή του απασχολεί επιστήμονες και απλούς ανθρώπους από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Μετά τα πρώτα διαστημικά ταξίδια, οι εξελίξεις σχετικά με αυτό είναι ραγδαίες και έχουν επηρεάσει τον τρόπο ζωής και σκέψης. Και στο μέλλον όμως αναμένονται μεγαλεπήβολα σχέδια, που θα συμβάλουν στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί και στην άντληση πρώτων υλών για καθημερινή χρήση.

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το διάστημα και οι εξελίξεις που θα επιτευχθούν σε αυτό αποτελούν ένα θέμα που βρίσκεται πάντα στην επικαιρότητα και απασχολεί πλήθος κόσμου. Πρόθεσή μας σε αυτή την εργασία είναι να μελετήσουμε τις πρώτες μορφές ενασχόλησης του ανθρώπου με το σύμπαν καθώς και τα σημερινά επιτεύγματα και τα μελλοντικά σχέδια που το αφορούν.

4

• ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ-ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Πρόλογος - Προβληματική Η ομάδα μας ασχολήθηκε με την ανακύκλωση και την επαναχρησιμοποίηση των αντικειμένων στην ζωή του ανθρώπου. Έπειτα με την χρήση του ερωτηματολογίου συλλέξαμε πληροφορίες που μας βοήθησαν να καταλάβουμε τις αλλαγές που επέφερε η ανακύκλωση στις ζωές των ανθρώπων.

Περίληψη Στην ενότητα που ακολούθησε αναφερθήκαμε στην σημασία της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης με βάση τις νέες τεχνολογίες. Εξετάσαμε αναλυτικά τις μεθόδους που πλέον χρησιμοποιούνται και τα υλικά που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Επίσης συντάξαμε ερωτηματολόγιο και το μοιράσαμε στο κοινό προκειμένου να συνειδητοποιήσουμε το πόσο διαδεδομένη είναι η ανακύκλωση και η επαναχρησιμοποίηση στις μέρες μας. Τέλος εξάγαμε αποτελέσματα.

• ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η τεχνολογία έχει εξελιχθεί σε πάρα πολλούς τομείς.Ένας από αυτούς είναι και ο αθλητισμός.Από τα παλιά χρόνια ο αθλητισμός ήταν εξίσου σημαντικός όπως και τα βασικά μαθήματα(Π.χ. μαθηματικά,γλώσσα).Όπως είπε και ο λατίνος ποιητής Ιούνιο Ιουβενάλη: Νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με την βοήθεια της τεχνολογίας έχουν εξελιχθεί αρκετοί τομείς. Κάποιοι από αυτούς είναι ο αθλητισμός και οι μελλοντικές εφευρέσεις. Στον αθλητισμό έχει βοηθήσει στην δημιουργία μεθόδων που έχουν σκοπό την καλυτέρευση των αθλημάτων. Μερικά από τα επιτεύματα που έχει καταφέρει η τεχνολογία είναι: Hack eye (tennis), Goal line (ποδόσφαιρο), Go Pro κτλ….

5

Επίσης η τεχνολογία έχει βοηθήσει πολύ στις μελλοντικές εφευρέσεις όπως το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, στην εξέλιξη της ιατρικής και όλων των μελλοντικών συσκευών.

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός της τεχνολογίας; Σέβεται τις ηθικές αξίες και τα πνευματικά δικαιώματα των ατόμων ή τα οδηγεί σε ηθική κατάπτωση;

6

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ Ανάμεσα στην επιστήμη και στην ηθική, δύο κορυφαία διανοητικά επιτεύγματα του ανθρώπου, υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα λεξικά, επιστήμη είναι οι γνώσεις που προκύπτουν από τη μεθοδική έρευνα των φυσικών και κοινωνικών φαινομένων. Αντίθετα, η ηθική ορίζεται ως ένα σύνολο αξιών και κανόνων με τους οποίους ορίζονται οι σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.

1. Ο σκοπός για τον οποίο καθεμιά δημιουργήθηκε Σκοπός της επιστήμης είναι η μελέτη και η γνώση του κόσμου φυσικού και κοινωνικού- στον οποίο ζούμε· είναι, καταρχήν, η αναζήτηση της αλήθειας και η ικανοποίηση της φυσικής επιθυμίας του ανθρώπου να μαθαίνει. Από την άλλη πλευρά, η ηθική δημιουργήθηκε με σκοπό να κανονίζει (με όλη τη σημασία της λέξης) τις ανθρώπινες σχέσεις. Με ερευνητικό, λοιπόν, χαρακτήρα η επιστήμη, με επιτακτικό η ηθική 2. Η προέλευση καθεμιάς Η επιστήμη προέρχεται και συγκροτείται ύστερα από μεθοδική έρευνα, ύστερα από παρατήρηση και πείραμα. Για την προέλευση της ηθικής τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Ακόμα κι αν δε δεχτούμε ότι είναι θεόσταλτη και υπερβατική, δύσκολα θα αποδείξουμε πώς δημιουργήθηκε και πώς συγκροτήθηκε σε κώδικα με ισχύ που υπερβαίνει ακόμα και αυτόν της επιστήμης. Αρκεί, γι' αυτό να αναλογιστούμε τη διαχρονική και καθολική ισχύ που έχει μια από τις κορυφαίες ηθικές αξίες, η δικαιοσύνη.

3. Ο τρόπος με τον οποίο καθεμιά προσεγγίζει τη ζωή Για την επιστήμη και, για να ακριβολογούμε, για τον επιστήμονα σημασία έχουν τα γεγονότα και η πραγματικότητα. Η πραγματικότητα γυμνή από ιδέες, από προκαταλήψεις και ιδεολογήματα, όπως δηλαδή είναι και όχι όπως ενδεχομένως τη φαντάζονται ή θα ήθελαν να είναι όσοι τη μελετούν. Επομένως, η

7

επιστημονική γνώση δύσκολα αμφισβητείται, εφόσον είναι αντικειμενική. Απεναντίας, για την ηθική δεν έχει τόσο αξία η γνώση της πραγματικότητας, του γεγονότος, όσο το ποιόν του, αν δηλαδή είναι καλό ή κακό, δίκαιο ή άδικο, επιτρεπτό ή ανεπίτρεπτο.

4. Η σχέση της γνώσης με την ηθική Με απλά λόγια, η γνώση είναι ηθικά ουδέτερη ή κάθε γνώση έχει από τη φύση της και ποιότητα ηθική; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι πως η γνώση είναι ηθικά ουδέτερη. Δεν έχει ηθική η φύση ούτε η νομοτέλεια που τη διέπει, όπως δεν έχουν ηθική τα συμβάντα και τα γεγονότα της ζωής. Ηθικός ή ανήθικος είναι ο δημιουργός ή ο δράστης, αν πρόκειται για δημιούργημα, για πράξη, για γεγονός κοινωνικό ή πολιτικό. Αλλά και η ηθικότητα ή η ανηθικότητα, σε κάθε περίπτωση, του δέκτη κρίνεται -πρέπει να κρίνεταιδευτερογενώς, αφού δηλαδή γνωρίσουμε με ακρίβεια και αντικειμενικότητα τι ακριβώς έγινε και γιατί έγινε. Έτσι, βέβαια, δεν προστατεύουμε, ίσως, την ανθρωπότητα από ενέργειες ανήθικων ανθρώπων, όπως για παράδειγμα μπορεί να συμβεί με εφαρμογές της κλωνοποίησης, αλλά δεν της στερούμε και την ευεργετική προσφορά ηθικών ανθρώπων, που μπορεί να αποδειχτεί πολύ σημαντική για το μέλλον της. Η επιστημονική, λοιπόν, γνώση, καθώς ερμηνεύει την ουσία, τα αίτια, τη λειτουργία και τη σχέση των φαινομένων με αντικειμενικό τρόπο, είναι ηθικά ουδέτερη. Αν έτσι έχουν τα πράγματα, μπορούμε, τελικά, να υποστηρίξουμε ότι η επιστήμη είναι δραστη-ριότητα αυτόνομη από την ηθική; Και παραπέρα, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι ο επιστήμονας είναι ηθικά ανεύθυνος για όσα ερευνά, για τα πορίσματα των ερευνών του και προπαντός για την εφαρμογή των πορισμάτων αυτών; Ότι μπορεί στο όνομα της επιστήμης να κάνει ό, τι θέλει; Όχι βέβαια. Γιατί μια θετική απάντηση στα ερωτήματα αυτά θα ήταν αντίθετη με την πραγματικότητα, μάρτυρες της οποίας είμαστε όλοι. Σοβαρά προβλήματα της ζωής μας οφείλονται στην εκμετάλλευση της επιστημονικής γνώσης και στη χρήση επιστημονικών επιτευγμάτων με τρόπο που αντιβαίνει στις αξίες και στους κανόνες της ηθικής. Όμως γι' αυτή τη χρήση δεν είναι «υπεύθυνη» η γνώση. Η γνώση είναι μεν δύναμη, αλλά είναι άψυχο μέσο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ηθικά ή ανήθικα από τον άνθρωπο.. Δεν πρέπει, λοιπόν, να γίνεται σύγχυση: άλλο πραγματικότητα, άλλο γνώση κι άλλο βούληση του ανθρώπου. Και όπως σε κάθε άλλη περίπτωση, έτσι και στην επιστήμη η υπευθυνότητα του επιστήμονα απορρέει από την ελευθερία του να ορίζει προσωπικά ο ίδιος και κανένας άλλος το σκοπό της επιστημονικής του έρευνας ή τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζει επιστημονικά πορίσματα και γνώσεις και να κρίνει αν 8

αυτά συμφωνούν με την αλήθεια - άρα και με την ηθική - την οποία ως πνευματικός άνθρωπος είναι ταγμένος να διακονεί.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΔΥΝΑΜΗ VS ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΣΑ : ΤΑ ΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗMΜΑΤΑ "Το ρομπότ δε θα κάνει κακό σε άνθρωπο" αναφέρει ο πρώτος νόμος της ρομποτικής του Ισαάκ Ασίμωφ, αλλά δεν πρόκειται πια για επιστημονική φαντασία. Η εποχή του "ψηφιακού πολίτη" έχει φτάσει και τέτοιου είδους πρόνοιες, είτε αφορούν την τεχνολογία είτε τους ανθρώπους που την ελέγχουν, είναι απαραίτητοι. Όπως είναι γνωστόν σε όλους μας, ζούμε στην περίοδο της τεχνολογίας και της πληροφορίας. Όλα έχουν αλλάξει από το παρελθόν. Μάλιστα έχουν χαθεί και επαγγέλματα. Πολλές φορές σκέπτομαι ότι εμείς ζούμε σε μια πολύ σημαντική εποχή, αφού μεταβήκαμε από έναν κόσμο, που ήταν ίδιος για πολλούς αιώνες, σε άλλον κόσμο που διαφέρει πολύ από τον παρελθόντα. Μιλώντας σχηματικά μπορούμε να προσδιορίσουμε τις τρεις βασικές περιόδους της ζωής του ανθρώπου: Η πρώτη είναι η αγροτική περίοδος, όταν ο άνθρωπος ζούσε σε ένα αγροτικό περιβάλλον και είχε άμεση σχέση με την φύση και τούς συνανθρώπους του. Η δεύτερη περίοδος είναι η λεγομένη βιομηχανική, στην οποία έγιναν πολλές ανακατατάξεις, αφού λόγω της αποσπάσεως της εργασίας από τον χώρο της κατοικίας δημιουργήθηκε ένα κενό μεταξύ της εργασίας και της οικογενειακής - κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Η σύνδεση του ανθρώπου με την μηχανή τον αποξένωσε από τούς συνανθρώπους και αποπροσωποποίησε την εργασία, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να αισθανθεί ένα αίσθημα μοναξιάς και απομονώσεως. Η τρίτη περίοδος είναι η λεγόμενη τεχνολογική, γιατί στηρίζεται περισσότερο στην πρόοδο της τεχνολογίας και της πληροφόρησης και δημιουργεί μια νέα μορφή πολιτισμού, καθώς επίσης, παρά τις μεγάλες δυνατότητες επικοινωνίας, στην πραγματικότητα διασπάται η κοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Η σύνδεση του ανθρώπου με τις ηλεκτρονικές μηχανές τον καταστρέφει ως πρόσωπο, η εξάρτησή του από αυτές «αφανίζει την εσωτερική διάσταση του ανθρώπου», καθώς επίσης «με την τεχνολογία απομακρύνεται και αλλοτριώνεται ο άνθρωπος όλο και περισσότερο από τον φυσικό κόσμο».

9

Στην περίοδο αυτή, συγκαταλέγεται και η λεγομένη βιολογική επανάσταση. Με την επανάσταση αυτή ο άνθρωπος δεν επεμβαίνει απλώς στον φυσικό κόσμο, όπως έγινε με την βιομηχανική επανάσταση, αλλά επεμβαίνει σε αυτόν τον ίδιο τον άνθρωπο, και μάλιστα επεμβαίνει κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο επεμβαίνει και στον φυσικό κόσμο. Έτσι, ο άνθρωπος με τον τρόπο αυτό μπορεί να αλλοιώσει τον ίδιο τον εαυτό του: «Μπορεί να επέμβει στην ίδια την ελευθερία του και στην προσωπικότητά του. Μπορεί να κάνει τον άνθρωπο ρομπότ».

Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ Η πληροφορική είναι η επιστήμη της συλλογής των ποικίλων πληροφοριών και της μετάδοσης αυτής της γνώσης στους ανθρώπους. Ξεπερνώντας τις αποστάσεις, είναι μία σύγχρονη επιστήμη και μπορεί κανείς να τονίσει εμφαντικά ότι είναι η επιστήμη του 21ου αιώνος. Οι ίδιοι όμως επιστήμονες που ασχολούνται με το αντικείμενο αυτό τονίζουν και τους σοβαρούς κινδύνους που μπορεί να υπάρξουν. Άλλωστε, κάθε επιστήμη και κάθε εργαλείο όταν αυτονομείται και θεοποιείται - ειδοποιείται, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα. Θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε τρείς σοβαρούς κινδύνους. Ο πρώτος είναι η ενδεχόμενη αντικατάσταση της κοινωνίας των προσώπων από μία εξωτερική επικοινωνία διά της μηχανής. Ο δεύτερος κίνδυνος είναι η ατροφία της κριτικής σκέψης και η συσσώρευση γνώσεων και πληροφοριών. Η ροή των πληροφοριών είναι αρκετά μεγάλη, ο χρόνος πάρα πολύ περιορισμένος, γι’ αυτό και επικρατούν τυχαία πλεονεκτήματα επιλογής. Ο τρίτος κίνδυνος είναι η ανάπτυξη μιας «τεχνο-φεουδαρχίας», που θα επέφερε σημαντικές συνέπειες στους χώρους της εργασίας, του πολιτισμού και της ταυτότητας.

10

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ Norbert Wiener

Ο Norbert Wiener ήταν ένας αξιοθαύμαστος άνθρωπος. Γεννήθηκε στην αμερικανοεβραϊκή οικογένεια του Leo Wiener (ο οποίος ήταν ρώσος γερμανός αλλά και εβραίος στην καταγωγή) και της Bertha Kahn (η οποία ήταν γερμανίδα και εβραία στην καταγωγή). Ο πατέρας του Norbert, Leo Wiener, ήταν ένας αμερικανός ιστορικός, γλωσσολόγος, συγγραφέας και μεταφραστής (γνώριζε πάνω από είκοσι γλώσσες). Ο νεαρός Norbert ήταν ένα παιδί θαύμα, εκπαιδεύτηκε-μορφώθηκε στο σπίτι από τον πατέρα του. Αφού αποφοίτησε από το Ayer High School το 1906 σε ηλικία έντεκα χρονών, ο Norbert πέρασε στο κολέγιο Tufts. Βραβεύτηκε με το BA στα μαθηματικά το 1909 σε ηλικία δεκατεσσάρων χρονών και τότε άρχισε σπουδές στην ζωολογία στο Harvard και αποφοίτησε παίρνοντας ένα Ph.D. βαθμό το 1912. Αργότερα ο Wiener έκανε σημαντικές συνεισφορές στα μαθηματικά και πρωτοποριακές συνεισφορές στην ηλεκτρονική μηχανική, την επιστήμη των υπολογιστών, την τεχνητή νοημοσύνη, τη ρομποτική, τον έλεγχο υπολογιστών και τον αυτοματισμό. Του δόθηκε ο τίτλος "πατέρας της κυβερνητικής". Ο ίδιος μοιραζόταν τις θεωρίες του και τις ανακαλύψεις του με άλλους ερευνητές και επαινούσε- επευφημούσε τις συνεισφορές άλλων. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και σοβιετικοί ερευνητές και δικές τους ανακαλύψεις, για αυτό το λόγο τέθηκαν υποψίες για αυτόν στον ψυχρό πόλεμο. Μετά τον πόλεμο άρχισε να ανησυχεί για όσα είχε δει στην πολιτική επιρροή στις επιστημονικές έρευνες και στη στρατιωτική επιστήμη. Το άρθρο του το 1947 "A Scientist Rebels" (ένας επιστήμονας επαναστατεί) ανάγκασε τους επιστήμονες να αναλογιστούν τις ηθικές συνέπειες της δουλειάς τους. Σύμφωνα με τον Wiener " πρέπει να ξέρουμε ποια είναι η φύση του ανθρώπου και ποιοι είναι οι σκοποί των δημιουργιών του".

11

Με βάση το βιβλίο του Norbert Wiener, «The human use of human beings» («Η ανθρώπινη χρήση των ανθρώπινων όντων») πολλοί σκεπτικιστές, γνώστες της τεχνολογίας των υπολογιστών προσπαθούν να ορίσουν τη φύση και τα όρια αυτού του θέματος. Μερικοί από αυτούς ήταν ο Walter Maner, η Deborah Johnson, ο James Moor και ο Terrell Ward Bynum. Ο Maner, χρησιμοποιώντας πρώτος τον όρο ηθική των υπολογιστών (computer ethics) είπε πως το βιβλίο του Wiener εξετάζει κάποια ηθικά προβλήματα που επιδεινώθηκαν λόγω της ύπαρξης των υπολογιστών ενώ και άλλα που δημιουργήθηκαν λόγω της τεχνολογίας αυτών. Σύμφωνα με την Jonson, το βιβλίο του Wiener μελετάει τον τρόπο με τον οποίο οι υπολογιστές θέτουν νέες εκδοχές συνηθισμένων ηθικών προβλημάτων και ηθικών διλλημάτων, επιδεινώνοντας τα παλιά προβλήματα και αναγκάζοντάς μας να εφαρμόζουμε καθημερινά ηθικούς κανόνες σε ανεξερεύνητα βασίλεια. Και οι δύο παραπάνω σκεπτικιστές προσπάθησαν να αναλύσουν την ηθική σημασία των υπολογιστών με βάσει τις θεωρίες προηγούμενων φιλοσόφων και κυρίως του Immanuel Kant , σε αντίθεση με τους επόμενους δύο οι οποίοι δημιούργησαν τις δικές τους θεωρίες. Ο Moor είπε πως η τεχνολογία των υπολογιστών είναι αυθεντικά επαναστατική επειδή είναι λογικά εύπλαστη. Οι υπολογιστές είναι λογικά εύπλαστοι, δηλαδή μπορούν να διαμορφωθούν ως προς το σχήμα και ως προς το προγραμματισμό να κάνουν οποιαδήποτε δραστηριότητα που μπορεί να χαρακτηριστεί σε όρους εισαγωγής, απόδοσης και να συνδέσει λογικές λειτουργίες... Επειδή η λογική εφαρμόζει παντού, οι δυνατότητες εφαρμογής της τεχνολογίας των υπολογιστών εμφανίζονται απεριόριστες. Ο υπολογιστής είναι το κοντινότερο πράγμα που έχουμε σε ένα παγκόσμιο εργαλείο. Πράγματι, τα όρια του υπολογιστή είναι κυρίως τα όρια της δημιουργικότητάς μας. Σύμφωνα με τον Moor η επανάσταση των υπολογιστών θα συμβεί σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο είναι αυτό της τεχνολογικής εισαγωγής στο οποίο η τεχνολογία των υπολογιστών εξελίσσεται και διυλίζεται. Αυτό έχει ήδη συμβεί κατά τη διάρκεια των 40 πρώτων χρόνων μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Το δεύτερο στάδιο, στο οποίο ο εκβιομηχανισμένος κόσμος έχει ήδη εισέλθει, είναι αυτό της τεχνολογικής διαπότισης, στο οποίο η τεχνολογία ενσωματώνεται στις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου και στα κοινωνικά ιδρύματα, αλλάζοντας τη σημασία των λειτουργικών ιδεών, όπως χρήματα, εκπαίδευση, εργασία και δίκαιες εκλογές.

12

Σύμφωνα με την άποψη του Bynum το βιβλίο «computer ethics» (ηθική των υπολογιστών) αναγνωρίζει και αναλύει τις επιρροές της πληροφορίας της τεχνολογίας σε κοινωνικές και ανθρώπινες αξίες όπως η υγεία, τα πλούτη, η εργασία, οι ευκαιρίες, η ελευθερία, η δημοκρατία, η γνώση, η μυστικότητα, η ασφάλεια και η εκπλήρωση του εαυτού μας.

13

ΑΥΤΟΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΑ Τα αυτοματοποιημένα αυτοκίνητα από-τελούν πραγματικότητα. Ήδη τα Τρίκαλα αποτελούν μία από τις πέντε ευρωπαϊκές περιοχές όπου δοκιμάζονται τα αυτοματοποιημένα λεωφορεία χωρίς οδηγό. Με βάση τη λογική ότι στο μέλλον είναι πολύ πιθανό τα αυτοματοποιημένα οχήματα να μπουν σε κάποιο βαθμό στη ζωή μας, τι γίνεται σε περίπτωση ενός αναπόφευκτου ατυχήματος; Μπορεί αυτά τα οχήματα να είναι προγραμματισμένα να προλαμβάνουν τα ατυχήματα, όμως σε κάποιες περιπτώσεις αυτό θα είναι αδύνατο να συμβεί, ειδικά μέσα σε ένα αστικό περιβάλλον, όπου οι αστάθμητοι παράγοντες είναι πολύ περισσότεροι Χωρίς αμφιβολία, ένας άνθρωπος θα αντιδράσει ενστικτωδώς σε έναν ξαφνικό κίνδυνο, όμως ένα αυτοματοποιημένο όχημα κατευθύνεται μέσω software, ελέγχει συνεχώς το περιβάλλον γύρω του και οι επιλογές που κάνει γίνονται σε κλάσματα του δευτερολέπτου, με γνώμονα τις όσο το δυνατόν μικρότερες αρνητικές- συνέπειες. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο ποιες θα είναι αυτές οι επιλογές σε μια δύσκολη περίπτωση, όπου τελικά εγείρεται ζήτημα ηθικής και οδηγεί το συγκεκριμένο κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας σε επικίνδυνα νομικά και ηθικά μονοπάτια. Τι θα συμβεί αν ένα τέτοιο αυτοκίνητο χρειαστεί να πάρει μια απόφαση, όπως να συγκρουστεί με ένα από δύο αντικείμενα, θα πρέπει να επιλέξει το πιο βαρύ. 'Ενα βαρύτερο αυτοκίνητο θα απορροφήσει μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας της πρόσκρουσης, ενώ επιπλέον είναι λογικό να επιλέξει το αυτοκίνητο ενός κατασκευαστή που φημίζεται για το επίπεδο ασφάλειας που παρέχει. Εδώ όμως δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με φυσική. Το να προγραμματίζεις ένα αυτοκίνητο να -προτιμά να- συγκρούεται με συγκεκριμένα «αντικείμενα», είναι κάτι σαν τον αλγόριθμο στοχοποίησης που χρησιμοποιούν τα στρατιωτικά οπλικά συστήματα.

14

ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ: ΗΘΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ Με το δεδομένο ότι η γονιδιακή θεραπεία στα γενετικά κύτταρα βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο, στην περίπτωση εντοπισμού κάποιας γενετικής ανωμαλίας η επιλογή θα είναι η απόρριψη του εμβρύου. Το ηθικό ζήτημα στην προκειμένη περίπτωση έγκειται στο πότε το έμβρυο αποκτά υπόσταση και δικαιώματα, όπως το δικαίωμα του στη ζωή και το αν έχει κάποιος το δικαίωμα να καταστρέψει ή να πειραματιστεί πάνω σε ένα έμβρυο, έστω και αν αυτό είναι προβληματικό. Σίγουρα η επιλογή των εμβρύων προς εμφύτευση δε γίνεται με βάση τα χαρακτηριστικά που θα έχει αυτό στο μέλλον αλλά με γνώμονα τις πιθανότητες επιτυχίας της εμφύτευσης στη μήτρα. Στο σημείο αυτό προκύπτουν και ερωτήματα αναφορικά με το δικαίωμα του εμβρύου να γεννηθεί ή όχι και το δικαίωμα της εγκύου για τη διακοπή ή όχι της κύησης. Σύμφωνα με την αρχή της αυτονομίας, που προβάλλουν οι βιοηθικολόγοι, οι γονείς έχουν την ελευθερία της απόφασης. Στην προκειμένη περίπτωση τα δικαιώματα του εμβρύου υποχωρούν μπροστά σε αυτά των γονιών. Επιπλέον γεννιούνται και ερωτήματα σχετικά με τη «ρατσιστική» επιλογή των εμβρύων που θα τους δοθεί το δικαίωμα στη ζωή. Γιατί με αυτόν τον τρόπο οδηγούμαστε στη δημιουργία μιας ομοιόμορφης κοινωνίας από την οποία απουσιάζει το δικαίωμα στη διαφορετικότητα. Ένα ακόμα ηθικό ζήτημα που προκύπτει είναι αυτό της ευγονικής. Με τον όρο ευγονική χαρακτηρίζεται η προσπάθεια για βελτίωση της ζωής και συγκεκριμένα για τη βελτίωση των ειδών. Είναι μια τεχνητή και σκόπιμη παρέμβαση που παρεμποδίζει τη φυσική επιλογή και εξέλιξη των ειδών και εισάγει επιθυμητά χαρακτηριστικά ζωής. Αυτό επιτυγχάνεται με τον έλεγχο στη διαδικασία αναπαραγωγής. Η ευγονική διακρίνεται σε αρνητική και θετική. Αρνητική χαρακτηρίζεται η προσπάθεια για την αποφυγή ανεπιθύμητων γονιδίων και θετική η διαδικασία αντικατάστασης των αρνητικών γονιδίων με υγιή. Ο κίνδυνος σε αυτήν την περίπτωση είναι η παραγωγή ανθρώπων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ως προς το φύλο, τις σωματικές προδιαγραφές και την προδιάθεση σε ασθένειες. Όπως στον προεμφυτευτικό έλεγχο, έτσι και στην προγεννητική διάγνωση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί θεραπεία γενετικών ασθενειών στο ενδομητριακό στάδιο. Άρα οι επιλογές που υπάρχουν είναι η άμβλωση ή γέννηση ενός γενετικά ασθενούς παιδιού. Ο όρος «τεχνητή διακοπή της εγκυμοσύνης» αντικατέστησε τον όρο «άμβλωση», ο οποίος με τη σειρά του είχε αντικαταστήσει τον όρο «έκτρωση». Το θέμα της άμβλωσης έχει δημιουργήσει μεγάλο προβληματισμό σε νομικό, ηθικό, ιατρικό και κοινωνικό επίπεδο. Η διαφορετικότητα σε αυτήν την περίπτωση εντοπίζεται στο γεγονός ότι η διακοπή της κύησης δε γίνεται εξαιτίας κάποιας ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Το ερώτημα τίθεται στο κατά πόσο είναι ηθικά σωστή μια επιλεκτική άμβλωση εξαιτίας μιας διάγνωσης για γενετική ανωμαλία.

15

Μια θετική διάγνωση φέρνει στην επιφάνεια βασικά ερωτήματα. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε το δικαίωμα στην άμβλωση, το δικαίωμα που έχουν οι γονείς να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί με γενετική πάθηση, ποιες παθήσεις μπορούν να χαρακτηριστούν σοβαρές ώστε να οδηγήσουν στην άμβλωση, τις συνέπειες που θα έχει η ζωή μιας οικογένειας με τον ερχομό ενός παιδιού με γενετική ασθένεια και ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται η γενετική συμβουλευτική. Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Oviedo (άρθρο 12) οι γενετικές εξετάσεις επιτρέπεται να γίνονται μόνο για λόγους υγείας ή επιστημονικής έρευνας σχετικής με την υγεία. Επίσης, έγινε μια πρώτη προσπάθεια διατύπωσης κριτηρίων-προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούνται για να διενεργηθεί προγεννητική διάγνωση.

ΒΙΟΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΓΕΝΕΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Το πιο σημαντικό σημείο του γενετικού ελέγχου είναι η δυνατότητα που δίνει στους γιατρούς να γνωρίζουν τη γενετική σύσταση του κάθε ατόμου. Αυτό μπορεί να είναι πολύ χρήσιμο για τους γιατρούς γιατί μπορεί να βοηθήσει στην πρωτογενή ή δευτερογενή πρόληψη αναλόγως την μορφή της κληρονομικής ασθένειας. Τι γίνεται όμως αν κάποια πληροφορία, που αφορά κάποιο παθογόνο γονίδιο ενός ατόμου, διαρρεύσει; Το επίκεντρο λοιπόν του ηθικού προβληματισμού είναι η πιθανότητα διαρροής της γενετικής πληροφορίας. Η βιοηθική θεωρεί ότι η διαρροή αυτή μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική, οικονομική, κοινωνική και προσωπική ζωή του ατόμου. Εκτενή αναφορά σχετικά με αυτό κάνει και η ελληνική εθνική επιτροπή βιοηθικής αναφορικά με την χρήση των γενετικών δεδομένων των ασφαλιζόμενων από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Ορίζει κατ’ αρχήν ως γενετικά δεδομένα τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τις γενετικές αναλύσεις «που υποδεικνύουν γονιδιακές μεταλλάξεις ή χρωματοσωμικές αλλαγές που συνδέονται με παθήσεις και γίνονται για ιατρικούς λόγους». Μία βασική διάσταση του ζητήματος είναι ότι οι γενετικές εξετάσεις ανιχνεύουν νοσογόνες μεταλλάξεις σε υγιή άτομα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσμενείς διακρίσεις σε βάρος των προσώπων-φορέων μιας παθογόνου μετάλλαξης. Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής εφιστά την προσοχή στο ότι δεν πρέπει να οδηγούμαστε σε γενετικό ντετερμινισμό καθότι τα γενετικά δεδομένα αποκαλύπτουν στατιστική πιθανότητα νόσησης και όχι βέβαιη πρόβλεψη. Θεωρεί το ζήτημα κατεξοχήν σοβαρό και ότι αγγίζει τον πυρήνα της προσωπικότητας του ανθρώπου. Κάθε υπερεκτίμηση των γενετικών εξετάσεων και κάθε εσφαλμένη ερμηνεία τους από εργαλείο ιατρικής πρόληψης μπορεί να εξελιχθεί σε όργανο διακρίσεων και κοινωνικού ρατσισμού.

16

ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ Ένα θέμα που έχει συζητηθεί πολύ για την ηθική και την έρευνα του εμβρύου είναι η κλωνοποίηση. Κλωνοποίηση σημαίνει να φτιάξεις έναν οργανισμό με τον ίδιο γενετικό κώδικα κάποιου άλλου. Κλωνοποίηση γίνεται στην φύση με τα βακτηρίδια. Επίσης παράδειγμα κλωνοποίησης θα λέγαμε ότι είναι τα ομοζυγωτά δίδυμα άτομα, όπου σε αυτήν την περίπτωση το ένα είναι ακριβές αντίγραφο του άλλου. Όμως, η έννοια της κλωνοποίησης αυτές τις μέρες είναι η δημιουργία ενός τέλειου αντιγράφου από ένα ενήλικο οργανισμό.

Τι σημαίνει κλωνοποίηση; Κλώνος είναι μια κατασκευή από κύτταρα ή από ολόκληρους οργανισμούς χρησιμοποιώντας το DNA από έναν μόνο "γονέα", παραλείποντας την διαδικασία της αναπαραγωγής. Κλωνοποίηση γίνεται στην φύση τα βακτηρίδια(όπως αναφέρθηκε και παραπάνω) αλλά και σε εξελιγμένους οργανισμούς όπως τα αμφίβια, κάποια είδη γαρίδων καθώς και τα σαλιγκάρια. Οι δίδυμοι, ως κλώνοι, έχουν ακριβώς τα ίδια γονίδια, επειδή προέρχονται από το ίδιο ωάριο και το ίδιο σπερματοζωάριο.

Πώς δημιουργείται ένας κλώνος; Η πιο συνηθισμένη εφαρμογή ονομάζεται πυρηνική μεταφορά και παίρνει το DNA (γενετικό οικοδόμημα) από ένα κύτταρο και το τοποθετεί μέσα σε ένα ωάριο του οποίου έχουμε αφαιρέσει τον πυρήνα (το κομμάτι που περιέχει το δικό του DNA). Χημικά στοιχεία ή ηλεκτρισμός χρησιμο-ποιούνται έτσι ώστε να βοηθήσουν αυτή την οντότητα να ενωθεί και να διασπαστεί. Γιατί ήταν τόσο σημαντική η Ντόλυ; Στις 5 Ιουλίου 1996, γεννήθηκε η διάσημη προβατίνα «Ντόλυ», αποτέλεσμα επιτυχημένης διαδικασίας κλωνοποίησης. Η Ντόλυ κλωνοποιήθηκε μέσω της διαδικασίας μεταφοράς πυρήνα από ζωντανά ενήλικα κύτταρα, από τους Ίαν Γουΐλμουτ, Κιθ Κάμπελ και τους συναδέλφους τους στο ινστιτούτο Ρόσλιν, κοντά στο Εδιμβούργο της Σκωτίας. Η Ντόλυ δημιουργήθηκε από κύτταρο που ελήφθη από θηλαστικό αδένα. Το υπόλοιπο δείγµα ιστού καταψύχθηκε µε σκοπό να χρησιμοποιηθεί αργότερα, όπως κι έγινε. Ήταν η πρώτη επιτυχημένη απόπειρα κλωνοποίησης θηλαστικού από ενήλικο κύτταρο, η γέννηση της Ντόλυ, το 1996, στο Ινστιτούτο Ρόσλινκοντά στο Εδιµβούργο, και όπως ήταν φυσικό έγινε πρώτη είδηση σε όλα τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Μάλιστα χαρακτηρίστηκε επιστημονικό θαύµα, αν και αρκετοί επιστήμονες άσκησαν κριτική στην τεχνική λόγω των πολλών αποβολών – κατά την πρώτη κλωνοποίηση χρησιμοποιήθηκαν 277 ωάρια, εκ των οποίων επέζησε µόνο ένα, η Ντόλυ. Ακόµα και στις περιπτώσεις που τα ζώα γεννιούνταν, 17

παρουσίαζαν σοβαρά προβλήματα υγείας ή πέθαιναν πρόωρα. Η Ντόλυ θανατώθηκε το 2003 σε ηλικία μόλις 6 ετών για να δοθεί ένα τέλος στον πόνο και την ταλαιπωρία που είχε υποστεί λόγω προχωρημένης αναπνευστικής νόσου και αρθριτικών.

ΚΙΝΔΥΝΟΙ - ΦΟΒΟΙ Προειδοποιήσεις για πιθανούς κίνδυνους από την κλωνοποίηση έχουν δοθεί από τους ίδιους επιστήμονες που έχουν ασχοληθεί με αυτή και έχουν εμπλακεί σε γέννες των πρώτων κλωνοποιημένων ζωών. Το ποσοστό των "αναδομημένων" εμβρύων που αναπτύχθηκαν σε βιώσιμους οργανισμούς είναι ακόμη 1%. Υπάρχει επίσης ένα μεγάλο ποσοστό εκτρώσεων όπως και περιστατικών από πολυσύνθετα προβλήματα όπως πνευμονολογικά, κυκλοφορικά, και ανοσολογικά. Ο κίνδυνος γεννήσεως θνησιγενών, νεογνών με μικρές ή μεγάλες συγγενείς ανωμαλίες, νεογνών που θα υποφέρουν ή ενδεχομένως θα είναι επιρρεπή σε νοσήματα και θα πεθάνουν πρόωρα είναι υπαρκτός. Αν δεν υπάρξουν εχέγγυα ότι οι κίνδυνοι αυτοί θα περιορισθούν στη συχνότητα που περίπου απαντώνται στη φύση, θα είναι δύσκολο να βρεθεί υποστηρικτής της κλωνοποίησης του ανθρώπου. Προβάλλεται το επιχείρημα ότι ακόμη και αν ξεπεραστούν οι παραπάνω κίνδυνοι δεν αποκλείεται η παραγωγή κλωνοποιημένων ανθρώπινων νεογνών, τα οποία θα χρησιμεύσουν ως αποθήκες ανταλλακτικών, ως πηγή οργάνων για μεταμόσχευση. Αυτή η περίπτωση βέβαια δεν μπορεί να αποκλεισθεί, όπως δεν έχει αποκλεισθεί η σημερινή πειρατεία οργάνων με απαγωγές παιδιών και ενηλίκων σε διάφορες χώρες του πλανήτη μας. Ο καθηγητής Renard, πρωτοπόρος στην κλωνοποίηση και υπεύθυνος της αναπτυξιακής βιολογίας NIRI Jouy en Josas στην Γαλλία λέει ότι : " … ο χρόνος και η προσοχή είναι οπωσδήποτε απαραίτητα στοιχεία ώστε να ανακαλύψουμε και να διακρίνουμε απρόοπτα μειονεκτήματα όπως, η μείωση του χρόνου ζωής ή οι αυξήσεις φυσιολογικών παθήσεων και να τα κοντρολάρουμε, ώστε τα θανατηφόρα σύνδρομα να μην γίνουν θέμα φιλοζωικών οργανώσεων."

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ Εκτός από την αναπαραγωγική κλωνοποίηση που έχει σαν στόχο τη δημιουργία ενός πανομοιότυπου γενετικά ανθρώπου υπάρχει και η θεραπευτική κλωνοποίηση. Σκοπός της θεραπευτικής κλωνοποίησης είναι να δημιουργήσει μόνο έμβρυα σε πολύ αρχικό στάδιο, τα οποία στην καλλιέργεια δίνουν εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα που έχουν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν σε οποιουδήποτε τύπου ιστό. Κάτι σαν τα βλαστοκύτταρα. Με αυτό τον τρόπο θέλουν οι επιστήμονες να καταπολεμήσουν σοβαρές ασθένειες. Σύμφωνα με ένα πρόσφατο παράδειγμα βλέπουμε ότι υπάρχει πρόοδος. Ποντίκια με συμπτώματα της νόσου του Πάρκινσον παρουσίασαν σημαντική βελτίωση όταν τους χορηγήθηκαν κύτταρα-νευρώνες από που είχαν παραχθεί από τα ίδια τα πειραματόζωα με θεραπευτική κλωνοποίηση. Στόχος αυτής της τεχνικής είναι η 18

δημιουργία εμβρύων με το ίδιο γενετικό υλικό με το πειραματόζωο. Αυτό γίνεται ως εξής: εφαρμόζεται η λεγόμενη πυρηνική μεταφορά σωματικού κυττάρου, κατά την οποία ο πυρήνας από ένα σωματικό κύτταρο μεταφέρεται μέσα σε ένα ωάριο από το οποίο έχει αφαιρεθεί ο δικός του πυρήνας. Το έμβρυο που προκύπτει είναι κλώνος του δότη και μπορεί να δώσει βλαστικά κύτταρα. Ουσιαστικά καταλήγουμε πάλι στα βλαστικά κύτταρα, αλλά η μέθοδος αυτή έχει ένα τρανταχτό πλεονέκτημα. Τα κύτταρα που χορηγούνται δεν απορρίπτονται από τον οργανισμό. Βέβαια, υπάρχουν και ηθικοί φραγμοί στην προσπάθεια αυτή. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν ένα έμβρυο 4-8 κυττάρων θεωρείται ότι είναι ένας εν δυνάμει άνθρωπος ή όχι. Η Human Fertilization & Embryology Authority (HFEA) τοποθετεί την αρχή της ανθρώπινης ταυτότητας στο στάδιο που δημιουργείται η νωτιαία χορδή, πρόδρομος του νευρικού συστήματος, που συμβαίνει τη 14η ημέρα μετά τη γονιμοποίηση. Είναι το στάδιο στο οποίο διασαφηνίζεται εάν τα εμβρυϊκά κύτταρα θα δώσουν ένα ή δύο ή τρία ή κανένα έμβρυο. Άρα η θεραπευτική κλωνοποίηση απαιτεί έμβρυο πριν από τις 14 ημέρες. Και σε αυτό το σημείο έρχονται να παρέμβουν οι θρησκευτικές οργανώσεις, κυρίως στις ΗΠΑ, και να αντιδράσουν στα πειράματα που γίνονται. Οι λόγοι λίγο πολύ γνωστοί και από το θέμα της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης. Ένα ακόμα βιοηθικό ζήτημα είναι ο φόβος ότι αυτή η τεχνική θα οδηγήσει στην αναπαραγωγική κλωνοποίηση και στη δημιουργία παιδιών κατά παραγγελία. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι τέτοια πειράματα θα πρέπει να συνεχιστούν, αλλά επίσης προσπαθούν να πειραματιστούν και σε τεχνικές μετατροπής οποιουδήποτε κυττάρου του σώματος σε βλαστικό κύτταρο. Αυτό δεν θα χρειαζόταν κλωνοποίηση αλλά οι μέχρι στιγμής έρευνες βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο. Ένας άλλος στόχος πολλών επιστημόνων-βιολόγων είναι χρησιμοποιώντας αυτή τη μέθοδο να καταφέρουν να φέρουν πίσω στη ζωή είδη υπό εξαφάνιση.

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΜΑΜΟΥΘ

Ιάπωνας επιστήμονας δηλώνει έτοιμος να ξεκινήσει την προσπάθεια κλωνοποίησης των μαμούθ και υποστηρίζει ότι μπορεί να τα καταφέρει και να φέρει στη ζωή ένα

19

μαμούθ σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Η ιδέα για την επαναφορά στη ζωή εξαφανισμένων ζώων αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1990, όταν άρχισε να αναπτύσσεται και η τεχνολογία της κλωνοποίησης. Ωστόσο η ανάκτηση από απολιθώματα γενετικού υλικού ικανού να επιτρέψει την κλωνοποίηση ζώων εξαφανισμένων εδώ και πολλές χιλιάδες ή και εκατομμύρια χρόνια δεν επετεύχθη και έτσι η επιστροφή των δεινοσαύρων συνέχισε να απασχολεί μόνο τους… σκηνοθέτες. Ωστόσο πριν από δύο χρόνια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή Τερουχίκο Γιακαγιάμα ανέπτυξε μια επαναστατική τεχνική με την οποία κατάφεραν να κλωνοποιήσουν ποντίκια χρησιμοποιώντας κύτταρα νεκρών ποντικών που ήταν κατεψυγμένα επί 16 χρόνια. Η εξέλιξη αυτή άνοιξε τον δρόμο στους θιασώτες της κλωνοποίησης εξαφανισμένων ζώων, αφού ανέτρεψε την κρατούσα επιστημονική άποψη ότι η κλωνοποίηση με χρήση κατεψυγμένων κυττάρων είναι αδύνατη επειδή οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες προκαλούν ανεπανόρθωτες βλάβες στο DΝΑ. Ο Ακίρα Ιριτάνι, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Κιότο, υποστηρίζει ότι τα τελευταία δύο χρόνια ξεπεράστηκαν τα εμπόδια που δεν επέτρεπαν την κλωνοποίηση από κατεψυγμένα κύτταρα. «Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα καλό δείγμα μαλακού ιστού από κάποιο παγωμένο μαμούθ» δήλωσε μιλώντας στην «Daily Μail» ο ιάπωνας επιστήμονας. Αν ο Ιριτάνι βρει το δείγμα ιστού που επιθυμεί, θα αποσπάσει το γενετικό υλικό του και στη συνέχεια θα το εμφυτεύσει σε ένα ωάριο αφρικανικού ελέφαντα που θα λειτουργήσει ως «παρένθετη μητέρα». Σύμφωνα με τον επιστήμονα η προσπάθεια επιτυχούς γονιμοποίησης ενός ελέφαντα θα διαρκέσει περίπου δύο χρόνια, ενώ ο χρόνος κύησης υπολογίζεται σε περίπου 600 ημέρες. Αν λοιπόν όλα πάνε όπως τα υπολογίζει ο Ιριτάνι το 2016, ίσως ύστερα από 5.000 έτη ξαναπατήσει το πόδι του στη Γη ένα μαμούθ!

20

Η ΣΧΕΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ Η επιστήμη, ήδη από την γένεσή της, είχε κατά καιρούς διάφορες σχέσεις με τη θρησκεία. Η άποψη που θεωρεί ότι μεταξύ των δύο αυτών ανθρωπίνων δραστηριοτήτων υπάρχει αναπόφευκτη σύγκρουση, άποψη η οποία, για μεγάλο διάστημα, ήταν συνήθης, σήμερα φαίνεται ανεπαρκής. Από την άλλη, η άποψη που υποστηρίζει την απόλυτη ανεξαρτησία της μιας απέναντι στην άλλη, επίσης δεν είναι ορθή.

Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ Η σχέση μεταξύ επιστήμης και χριστιανισμού, δεν υπήρξε πάντοτε απλή. Τον 19ο αιώνα η σχέση αυτή παρουσιαζόταν ως μια αναπόφευκτη και συνεχής σύγκρουση μεταξύ των δύο αυτών τομέων. Την ίδια εποχή, ο Λέων 13ος υπενθύμιζε σ’ αυτούς που κατηγορούσαν την Εκκλησία ως φίλη του σκοταδισμού, ως παράγοντα άγνοιας και ως εχθρού της επιστήμης και της προόδου ότι η Εκκλησία και οι ποιμένες της δεν αντιτίθενται στην αληθινή και σταθερή επιστήμη, αντίθετα την ασπάζονται, την ενθαρρύνουν και την προωθούν με την μεγαλύτερη δυνατή φροντίδα. Παρόμοια σκληρή στάση επιθέσεων και άμυνας επεκράτησε στις πρώτες δεκαετίες του επόμενου αιώνα. Αλλά και το 1976, ο Παύλος ο 6ος αναγνώρισε ότι η παρεξήγηση μεταξύ της επιστήμης και της θρησκευτικής κοινότητας διαταράσσει τη διανοητική μας ισορροπία και αποτελεί το μεγάλο πρόβλημα της εποχής μας. Διαβεβαίωνε ότι το θρησκευτικό πνεύμα δεν έχει τίποτε ενάντια στην επιστημονική πρόοδο, απεναντίας την διευκολύνει και την ενισχύει αντικειμενικά και υποκειμενικά με τη λατρεία του προς την ολική αλήθεια. Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αρχίζει μια διπλή εξέλιξη στις σχέσεις επιστήμης και θρησκείας. Η ευφορία που θεμελίωνε τόσες ανθρώπινες ελπίδες στην πρόοδο των επιστημών, αρχίζει να εξασθενίζει μπροστά στη διαπίστωση της προσωρινότητας κάθε ανθρώπινης γνώσης. Γινόταν διφορούμενη η εφαρμογή των κατακτήσεων της επιστήμης στη ζωή του ανθρώπου. Με την έκρηξη της ατομικής βόμβας, η επιστήμη έχασε την αθωότητά της και αποκαλύφθηκε πόσο διφορούμενη ήταν η χρησιμοποίησή της. Σήμερα, επιστήμονες και θεολόγοι καλούνται να διδαχθούν οι μεν από τους δε, να ανανεώσουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο ασκείται η επιστήμη και να προάγουν την πνευματική καλλιέργεια που μια ζωντανή θεολογία απαιτεί.

21

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Οι άνθρωποι την παλιά εποχή πίστευαν ότι η γη ήταν επίπεδη ή ότι ήταν ένας μεγάλος δίσκος που στεκόταν πάνω στη θάλασσα στηριγμένος σε ισχυρές κολόνες. Την κάλυπτε ένας τεράστιος θόλος που συγκρατούσε τα νερά τουουρανού. Από τα ανοίγματα αυτού του θόλου προερχόταν η βροχή! Σιγά σιγά οι γνώσεις των ανθρώπων σχετικά με το σύμπαν ολοένα και αυξάνονταν. Χρειάστηκε ωστόσο να περάσουν αιώνες έως ότου γίνει αποδεκτό ότι η γη είναι μόνον ένας από τους πολλούς πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από τον ήλιο· ότι δισεκατομμύρια ήλιοι αποτελούν ένα γαλαξία· και ότι το σύμπαν αποτελείται από πολλούς γαλαξίες. Στο ερώτημα ποιος δημιούργησε τον κόσμο η Αγία Γραφή μας λέει ότι δεν έγινε μόνος του, όπως νομίζουν πολλοί, ούτε υπήρχε πάντοτε, ούτε προήλθε από το χάος, όπως δίδασκαν ορισμένοι αρχαίοι φιλόσοφοι. Κάποιοι αρνούνταν τη Βίβλο, επειδή η εικόνα που δίνει για τον κόσμο δεν συμφωνούσε με την επιστημονική αλήθεια. Κάποιοι άλλοι αρνούνταν τις επιστημονικές αλήθειες, επειδή θεωρούσαν ότι έρχονταν σε αντίθεση με την αλήθεια της Αγίας Γραφής.

Αν όμως εξετάσουμε τα πράγματα με μεγαλύτερη προσοχή, θα διαπιστώσουμε ότι αυτός ο διαχωρισμός δεν ισχύει. Το λάθος και των δύο πλευρών βρίσκεται στο ότι ξεχνάνε πως άλλοι είναι οι σκοποί της επιστήμης και άλλοι της Αγίας Γραφής. Ο σκοπός της επιστήμης είναι να ερευνά με επιστημονικούς τρόπους το σύμπαν και να διατυπώνει απόψεις για το πώς δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε.

22

Από την άλλη, η Αγία Γραφή δεν είναι βιβλίο επιστημονικό, αλλά θρησκευτικό. Ο σκοπός της Αγίας Γραφής είναι μόνο να μας πει ποιος είναι ο δημιουργός της ύλης και των νόμων της φύσης, κάτι που δεν απασχολεί την επιστήμη. Η Παλαιά Διαθήκη από τότε που γράφτηκε έως και σήμερα, είναι να εκφράζει στα κείμενά της με παραστατικές εικόνες την πίστη ότι ο Θεός έδωσε στα πάντα τη ζωή και δε σταματάει να τη φροντίζει διαρκώς. Το κέντρο της Αγίας Γραφής είναι η σωτηρία του ανθρώπου και όχι η επιστημονική απάντηση στις απορίες του ανθρώπου. Γι' αυτό αποφεύγει ότι είναι περιττό και περιορίζεται σε ότι είναι αναγκαίο για τη σωτηρία του. Άλλωστε τίποτα δεν εμποδίζει τους ανθρώπους από το να μελετούν τα φαινόμενα και τις αιτίες τους με επιστημονικό τρόπο.

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ ΥΠΟΨΗ ΜΑΣ Μελετώντας τις διηγήσεις της Γενέσεως πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι οι συγγραφείς αυτών των κειμένων τότε: Έγραφαν τα κείμενά τους βασιζόμενοι, όπως είναι φυσικό, στις γνώσεις και στα δεδομένα εκείνου του καιρού. Εκφράζονταν όσο καλύτερα μπορούσαν χρησιμοποιώντας σύμβολα και εικόνες, τη σημασία των οποίων μπορούσαν εύκολα να καταλαβαίνουν οι σύγχρονοί τους άνθρωποι. Μετέδιδαν στους ανθρώπους αλήθειες για τον κόσμο και τη ζωή, που πήγαζαν από την πίστη τους στο Θεό και τη σχέση που είχαν μαζί του, δηλαδή αλήθειες θεολογικές. Σήμερα, εμείς πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι: Δεν ψάχνουμε σ’ αυτά επιστημονικές απαντήσεις για το πώς δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε το σύμπαν. Αυτές θα μας τις δώσει η σύγχρονη επιστήμη μέσα από άλλα μαθήματα (Βιολογία, Γεωγραφία, Χημεία κ.ά.). Δεν ξεχνάμε ποτέ ότι η επιστήμη μελετά το πως δημιουργήθηκε ο κόσμος, ενώ η θρησκεία μελετά το ποιος και για ποιον λόγο δημιούργησε τον κόσμο και τη ζωή. Ο χριστιανός, ως άνθρωπος εν τω κόσμω αλλ` ουχί εκ του κόσμου, δεν αντιδιαστέλλεται από τον κόσμο. Επομένως, ο χριστιανός δεν φοβάται και δεν δαιμονοποιεί ούτε την ύλη ούτε την τεχνολογία· την χρησιμοποιεί και γνωρίζει τα όριά της.

23

ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ Με την πρώτη προσέγγιση μπορεί κανείς να εντοπίσει την αντίφαση που υπάρχει ανάμεσα στη «καταστροφική δύναμη» των εξοπλισμών και στη «παραγωγική δύναμη» της επιστήμης και της τεχνολογίας, η πρόοδος της οποίας πρέπει να συνεισφέρει στο καλό της ανθρωπότητας. Παρόλ’ αυτά, η φυσικο-επιστημονική και η τεχνολογική πρόοδος χρησιμοποιήθηκε σε πολλές περιπτώσεις για τους εξοπλισμούς και τους πολέμους και οι επαναστάσεις στις φυσικές επιστήμες και την τεχνολογία είχαν ως συνέπεια ριζικές αλλαγές στο στρατιωτικό τομέα και στην τεχνική των όπλων.

Η ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ Οι απαρχές της τεχνολογίας του πολέμου Στη προϊστορία του πολέμου η επιστήμη και η τεχνική είχαν περιορισμένη ή μηδαμινή σημασία. Τα συμβάντα του πολέμου καθορίζονταν από τη μονομαχία. Η «τεχνική» εδώ βρισκόταν κυρίως στο να κυριαρχεί κανείς στο σώμα του και στην επιδεξιότητα κατά τον χειρισμό των όπλων που χρησιμοποιούνταν. Συχνά, μάλιστα, υπήρχαν μόνο ελάχιστες διαφορές, οι οποίες ήταν αποφασιστικές για τη ζωή ή το θάνατο. Ο άνθρωπος ήταν ο κύριος φορέας και ο στόχος της ενέργειας που χρησιμοποιούνταν στο πόλεμο, η επίδραση της οποίας ενισχυόταν με τεχνικά μέσα (σπαθί, τσεκούρι) ή εξασθενούσε (ασπίδα, κράνος, πανοπλία).

24

Κατά τη σύγκρουση των στρατών, η συντονισμένη σύμπραξη των ατόμων έπαιζε αποφασιστικό ρόλο και η οργανωμένη ενέργεια έπαιζε δευτερεύοντα ρόλο. Σημασία δεν είχε μόνο η μάζα, αλλά και η τακτική επιδεξιότητα, τα ποιοτικά στοιχεία του εξοπλισμού και της κινητικότητας, ενώ η εκπαίδευση και η πειθαρχία μπορούν επίσης να επιφέρουν πλεονεκτήματα. Για να γίνει δυνατή η επικοινωνία στη μάχη ήταν απαραίτητο ένα επεξεργασμένο σύστημα πληροφοριών. Για να γεφυρωθεί η απόσταση με τον αντίπαλο και να κρατηθεί αυτός σε απόσταση, γινόταν όλο και πιο σημαντικά τα όπλα από απόσταση. Μια δυναμική συνιστώσα ήρθε στο προσκήνιο με τη χρήση του αλόγου κατά τη διεξαγωγή του πολέμου, επειδή η δύναμη, η ευκινησία και η αντοχή του, ήταν ανώτερη από αυτές του ανθρώπου. Τα άλογα μετατράπηκαν επίσης σε σημαντική πηγή ενέργειας κατά τις μεταφορές στρατιωτικών αγαθών και όπλων. Με την άριστη γνώση της τέχνης της ιππασίας οι Ούννοι και οι Μογγόλοι μπόρεσαν να μετατραπούν σε ένα σημαντικό κίνδυνο για τα τεχνικά προηγμένα ευρωπαϊκά έθνη.

Γενικά, δεν υπήρχε όμως καμιά συστηματική έρευνα που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τον πόλεμο, αλλά μάλλον υπήρξε μια απρογραμμάτιστη συλλογή από καθημερινές εμπειρίες οι οποίες αποθηκεύτηκαν με τη μορφή της παράδοσης ή στη δομή των ίδιων των όπλων. Στην αρχαιότητα συναντάμε τις απαρχές της φυσικής (μηχανική), των μαθηματικών (δεκαδικό σύστημα, γεωμετρία, χωρομέτρηση, άλγεβρα), της αστρονομίας (αστερισμοί, μέτρηση του χρόνου) και της χημείας (μεταλλικές κατασκευές, οικοδομικά υλικά). Η γνώση που ήταν χρήσιμη για τον πόλεμο χρησιμοποιήθηκε χωρίς δισταγμό και παράληλα ο ίδιος ο πόλεμος μετατράπηκε σε αντικείμενο της επιστήμης. Ιδιαίτερα, η χρήση των μετάλλων απαιτούσε μεγάλες τεχνολογικές δεξιότητες (τήξη, χύτευση, μοντελοποίηση), κάτι που συνέβαλλε στην εξειδίκευση και στη δημιουργία νέων επαγγελμάτων (οπλοποιός).

25

Μια ιδιαίτερη κοινωνική οργάνωση απαιτούσε ο ανταγωνισμός των εξοπλισμών ανάμεσα στην οικοδόμηση οχυρών και την τεχνική της πολιορκίας. Μόνο οι τεράστιες μάζες υλικού για την κατασκευή χοντρών τειχών ή το σκάψιμο βαθιών χαρακωμάτων, απαιτούσαν ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων και την αλληλεπίδραση διάφορων εμπειρογνωμόνων που υποστηρίζονταν από τεχνικούς μηχανικούς και υποζύγια. Στη συνέχεια, με την ισχύ του οχυρώματος αυξήθηκε και το μέγεθος της ισχύος των μηχανισμών για τη πολιορκία και την κατάκτηση, οι οποίοι έπρεπε να μεταφέρουν μεγάλες μάζες και ταυτόχρονα να είναι φορητοί. Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία υπό τον Βιτρούβιο υπήρχαν εργαστήρια και εκπαιδευτικά έργα για την κατασκευή πολεμικών μηχανών. Οι καταπέλτες μετέτρεπαν την αποθηκευμένη μηχανική ενέργεια σε κινητική και εκσφενδόνιζαν βαριά μπλοκ ενάντια στα τείχη των οχυρών ή πύρινες σφαίρες πίσω από τις εχθρικές γραμμές. Η κατασκευή των καταπελτών προϋπόθετε ένα υψηλό επίπεδο επιστημονικό-τεχνικής οργάνωσης, που περιλάμβανε γνώσεις από το πεδίο των μαθηματικών (αριθμητική, γεωμετρία), της μηχανικής (νόμοι για τους μοχλούς, δυνάμεις επιτάχυνσης, βαλλιστική, αεροδυναμική, ελαστικότητα), της χημείας (κατάλληλα υλικά). Υπήρχαν σχολές (π.χ. στην Αλεξάνδρεια) που έκαναν συστηματικές παρατηρήσεις και πειράματα. Έτσι, ο Αρχιμήδης κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της γενέτειράς του, των Συρακουσών, από τους Ρωμαίους (214 - 212 π. Χ.), παρακινήθηκε στη κατασκευή πολλών αμυντικών όπλων, μεταξύ αυτών και τεράστιων καταπελτών οι οποίοι κατέστρεφαν τα ρωμαϊκά πλοία. Στον κλάδο της ναυτιλίας και στο ναυτικό πόλεμο χρήσιμες ήταν αρχικά η μυϊκή δύναμη (των σκλάβων) και η αιολική ενέργεια ως κινητήρια δύναμη. Η τελευταία ήταν επίσης κατάλληλη για να ξεπεραστούν διηπειρωτικές αποστάσεις. Έτσι έγινε δυνατό να μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις σημαντικές πρώτες ύλες, χρηματικά μέσα (χρυσός) και οπλικά συστήματα για τη διεξαγωγή του πολέμου στη 26

ξηρά. Αυτό το επίπεδο της τεχνικής των εξοπλισμών παρέμεινε ουσιαστικά μέχρι τα τέλη του υ Μεσαίωνα. Η περίπτωση Λεονάρντο ντα Βίντσι Στο κατώφλι της νεότερης εποχής και πριν την εμφάνιση της σύγχρονης επιστήμης, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι (1452 – 1519) βρισκόταν στο επίκεντρο των ριζικών αλλαγών της Αναγέννησης. Για να μπορεί να ασχοληθεί με τις έρευνές του, ο ντα Βίντσι εξαρτιόνταν από την τη εύνοια και την υποστήριξη των ισχυρών, και οι πιο ελπιδοφόρες πηγές εισοδήματος την εποχή εκείνη ήταν οι τέχνες και ο πόλεμος.. Σχεδίασε το υποβρύχιο και το κινούμενο με τα χέρια τεθωρακισμένο, το αυτόματο όπλο και τα κανόνια ατμού, βλήματα πυροβολικού και και βλήματα με πολλαπλούς πυροκροτητές. Στις κατασκευές του περιλαμβανόταν ακόμη βελτιωμένες οχυρώσεις και μια μηχανή παραγωγής πολεμικού υλικού. Ζύγιζε τις δυνατότητες της οικολογικής διεξαγωγής πολέμου (καταστροφή της σοδειάς, αντίξοες καιρικές συνθήκες, σαν σαν όπλο) και σχεδίασε εμπρηστικές βόμβες και βόμβες δηλητηριωδών αερίων που να ρίχνονται στον εχθρό για να εισπνέει τα αέρια και να πνίγεται. Ο ντα Βίντσι εφάρμοσε τις γνώσεις στις «παραγωγικές» του έρευνες για σκοπούς «καταστροφικούς» και αντίστροφα. Ανέπτυξε Ανέπτυξε και τα δύο σε μια αλληλεπίδραση, χωρίς να κάνει διαχωρισμό μεταξύ ειρηνικής και στρατιωτικής χρήσης. Από την άλλη μεριά, από την πείρα που αποκόμισε από την κατασκευή και τη χρήση των όπλων, απέκτησε γενικές γνώσεις (π.χ. το πρόβλημα της αντίστασης του τ αέρα, το μέσο όρο του συντελεστή τριβής, της υδραυλικής ισχύος). Η υλοποίηση των σχεδίων του ντα Βίντσι την εποχή εκείνη θα μπορούσε να θέσει σε κίνηση μια επιστημονικο-τεχνική επιστημονικο επανάσταση.. Δεν του έλειπε η φαντασία, αλλά κυρίως η πρακτική υλοποίηση. Πολλά Πολλά από αυτά στην υλοποίησή τους ήταν πολύ ακριβά και άλλα μη πραγματοποιήσιμα (η μηχανική ιπτάμενη μηχανή). Χωρίς την ποσοτική γνώση της στατικής και της δυναμικής, και χωρίς τη δυνατότητα χρήσης μιας πηγής ενέργειας, όπως για παράδειγμα η ατμομηχανή, ο μηχανικός μ της Αναγέννησης δε μπορούσε να υπερβεί πραγματικά ποτέ τα όρια που έμπαιναν από την παραδοσιακή πράξη. Παρ΄ όλα αυτά ο ντα Βίντσι κατόρθωσε διαισθητικά, σε μία εποχή που δεν υπήρχαν τα απαραίτητα όργανα, να μαντέψει μερικές βασικές αρχές, για τις οποίες ο ίδιος καθιέρωσε την έννοια του «φυσικού νόμου», μεταξύ αυτών την αρχή Χόιχενς για τη διάδοση των κυμάτων και την αρχή διατήρησης της ενέργειας. Σκοπός και μέσο: Πυροβόλα όπλα και σύγχρονη επιστήμη Ριζικές αλλαγές στην επιστήμη όπως και στη τεχνική κή του πολέμου, προέκυψαν ως συνέπεια της Αναγέννησης. Αναγέννησης. Ο ντα Βίντσι συνδέει εδώ την αρχαία παράδοση και τη σύγχρονη εποχή.. Ενόσω ο ντα Βίντσι ενσωμάτωνε ακόμη διάφορες πλευρές της τεχνικής, στην παραπέρα εξέλιξη εμφανίστηκε αρχικά το καλλιτεχνικό στοιχείο στο παρασκήνιο προς όφελος των τεχνητών 27

αντικειμένων τα οποία έπρεπε να λειτουργούν σαν μέσο για το σκοπό. Για τον Βάκωνα η επιστήμη είναι το νέο εργαλείο (novum organum) και ένα μέσο για την πρόοδο. Με το να χρησιμεύει η γνώση στην τεχνική εξέλιξη, η οποία α με τη σειρά της παράγει γνώση, ο Βάκωνας προκαταλαμβάνει την εκρηκτική επιστημονικο-τεχνική επιστημονικο δυναμική της εξέλιξης. Η αξίωση να εφαρμοστούν οι νόμοι της φύσης που μετρήθηκαν και υπολογίστηκαν για την κυριαρχία πάνω στη φύση και την κατάλληλη χρήση της, είχε ίχε τεράστιες επιτυχίες. Η αλληλεπίδραση εμπειρίας και θεωρίας οδήγησε στη βελτιστοποίηση των τεχνικών μέσων τα οποία μετασχηματίζουν την εισροή των πόρων (ύλη, ενέργεια, πληροφορία) σε αποτελεσματική επίτευξη των στόχων και την εκπλήρωση των σκοπών. Μόλιςς γεννήθηκε η νέα επιστήμη τραβήχτηκε αμέσως στο στρόβιλο του πολέμου.. Τα αναλυτικά εργαλεία επέτρεψαν τον καλύτερο έλεγχο του χώρου, του χρόνου, της μάζας, της δύναμης και της ενέργειας, και η επιστημονική αναζήτηση για το νέο και το άγνωστο ήταν επίκαιρη την εποχή της αποικιοκρατίας. αποικιοκρατίας Η αρχική ώθηση προήλθε από την ανακάλυψη της πυρίτιδας και την εξάπλωση των πυροβόλων όπλων, τη σημασία των οποίων είχε αναγνωρίσει ήδη τον 13ο αιώνα ο συνονόματος του Βάκωνα, Ρότζερ Βάκωνας. Η βροντή του κανονιού προέτρεψε πολλούς να θέσουν το έργο τους στην υπηρεσία του πολέμου. Έτσι, ο Γαλιλαίος το 1609 σε μια επιστολή του προς το δόγη Λεονάρντο Ντανάτο επαινούσε την ανεκτίμητη αξία του τηλεσκοπίου για την ανακάλυψη του εχθρού, και ο μαθηματικός Νικολό Ταρτάλια που έζησε στις αρχές του 16ου αιώνα προσπάθησε να υπολογίσει το μέγιστο βεληνεκές των πυροβόλων. Ενδοιασμοί τον ώθησαν να καταστρέψει το έργο του επειδή σ΄ αυτό έβλεπε να τελειοποιείται μια βάρβαρη επιχείρηση η οποία θα ήταν καταστροφική για τις επόμενες γενιές και την ανθρωπότητα. Λαμβάνοντας όμως υπόψη την επικείμενη απειλητική εισβολή στην Ιταλία από τους Τούρκους άλλαξε και πάλι τη γνώμη του. Η επανάσταση της «μαύρης σκόνης» (πυρίτιδα) ώθησε στην ανάπτυξη της τεχνικής και της επιστήμης του πολέμου. Η βελτίωση των τω πυροβόλων όπλων και η έρευνα της διαδικασίας του πυροβολισμού οδήγησε στα ζητήματα της μηχανικής (δράση και αντίδραση, τριβή και αντίσταση του αέρα, βαλλιστική) και της χημείας (διαστολή των αερίων, σύνθεση του αέρα). Η ενασχόληση με την ολοένα και πιο πολύπλοκη πολύπλοκη τεχνολογία των εξοπλισμών απαιτούσε τον επαγγελματισμό και την εξειδίκευση του προσωπικού που ασχολούνταν με αυτήν, κάτι που αντικατοπτρίστηκε στην ίδρυση στρατιωτικών ακαδημιών και σχολών για μηχανικούς. μηχανικούς Η τεχνολογία 28

των εξοπλισμών απαιτούσε ένα αυξανόμενο μερίδιο από τις καινοτομίες στις φυσικές επιστήμες και την τεχνολογία και ωθούσε μπροστά την ανάπτυξή τους. Ο επιστημονικός ανταγωνισμός γινόταν ολοένα και περισσότερο αποφασιστικός και χρηματοδοτούνταν από το κράτος. Συνδεδεμένη με την ανάπτυξη της επιστήμης ήταν η μεγάλη βιομηχανική παραγωγή στα εργοστάσια της πυρίτιδας, στα χυτήρια που κατασκεύαζαν κανόνια και πυροβόλα όπλα, κάτι που ώθησε στην εκμηχάνιση και στην τυποποίηση του προτσές παραγωγής. Η διεξαγωγή του πολέμου άλλαξε ενόψει της παραγωγής ολοένα και νέων τύπων όπλων. Εδώ περιλαμβάνονται τα κανόνια που χρησίμευαν στην πολιορκία και στις μάχες, τα τουφέκια με διαφορετική μέθοδο ανάφλεξης, οι ξιφολόγχες, τα πιστόλια, οι χειροβομβίδες, τα κοίλα βλήματα, τα μικρά βλήματα, τα βαρελότα, οι ρουκέτες. Η αρχαία τεχνική των οχυρώσεων δε μπορούσε πλέον να αντέξει στην επίθεση του πυροβολικού, οι οχυρώσεις των πόλεων αντικαθιστούνταν ολοένα και περισσότερο από μεγάλης κλίμακας χερσαίες οχυρώσεις και από μια ενεργητική άμυνα, με τη χρήση πυροβολικού, μικρά οχυρωματικά έργα και χαρακώματα.

Ο α ρ ι θμός των θυμάτων με την τελειοποίηση των πυροβόλων όπλων αυξανόταν αλματωδώς. Η χρήση του φλογοβόλου και του πυροβόλου όπλου έκανε δυνατή την αυτοματοποιημένη σφαγή και δυσκόλευε τους ελιγμούς στα πεδία των μαχών. Με τα νέα εκρηκτικά (νιτρογλυκερίνη, δυναμίτης, τρινιτροτολουόλη), τις βαριές σφαίρες του πυροβολικού, τις βόμβες θραυσμάτων και τις εμπρηστικές βόμβες, έγιναν δυνατοί οι βομβαρδισμοί μεγάλων εκτάσεων.

29

Η εικόνα του πολέμου άλλαξε, οι μικρές χωρικές δομές του Μεσαίωνα διαλύθηκαν. Εξαιτίας του μεγάλου αριθμού νέων τύπων όπλων και της υπεροχής της επίθεσης, η διεξαγωγή του πολέμου και η στρατιωτική στρατηγική έγιναν ολοένα και πιο περίπλοκες. Για τη συγκέντρωση των πυρών ήταν αναγκαίοι μαζικοί στρατοί και γυμνασμένοι στρατιώτες. Η ναπολεόντεια στρατηγική της κινητικότητας και της συγκέντρωσης των μέσων, διέλυσε τις άκαμπτες γραμμές στις μάχες κατά τη διάρκεια της απολυταρχίας, και έκανε δυνατή την κυριαρχία πάνω στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ο σιδηρόδρομος επέτρεψε τη μεταφορά των στρατευμάτων και των εγκαταστάσεων τροφοδοσίας σε μεγάλο αριθμό και την κίνηση με πολλή υψηλότερη ταχύτητα. Ο πολεμικός στόλος με τα κανόνια απέκτησε αποφασιστική σημασία στη πάλη για την κατάκτηση των αποικιών. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στο πυροβολικό και στην οικοδόμηση οχυρών ήταν γενικά ισόπαλος. Η κατάκτηση ενός οχυρού μετατράπηκε σε ένα διαρκή δαπανηρό βομβαρδισμό (Σεβαστούπολη) και η μάχη σε ένα πόλεμο χαρακωμάτων με πολλά θύματα, για παράδειγμα ο ρωσο-ιαπωνικός πόλεμος του 1904/05, κυρίως όμως ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος. Εδώ ήταν ακριβώς η ευπάθεια απέναντι στα υφιστάμενα επιθετικά μέσα και στις δύο πλευρές, η οποία εμπόδιζε την κίνηση. Ολοκληρωτικός επιστημονικός πόλεμος και εξοπλισμοί Στο έργο του «Περί του πολέμου» ο Καρλ φον Κλαούζεβιτς γράφει: «Ο πόλεμος είναι μια πράξη βίας, και στη χρήση του ίδιου δεν υπάρχουν όρια. Έτσι, καθένας δίνει το νόμο στον άλλο, προκύπτει μια αλληλεπίδραση η οποία σύμφωνα με την εικόνα πρέπει αναγκαστικά να οδηγήσει στο ακραίο». Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος παρά τις διάφορες καινοτομίες (υποβρύχιο, πολυβόλο, εκτεταμένη χρήση μηχανών), ουσιαστικά διεξήχθη με οπλικά συστήματα και στρατηγικές του 19ου αιώνα. Η σχετική ισορροπία δυνάμεων και η αδυναμία των αντίπαλων οπλικών συστημάτων, οδήγησε στη παγίωση όλων των μετώπων. Πριν και κατά τη διάρκεια του πολέμου αναπτύχθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή νέοι τύποι όπλων όπως το τεθωρακισμένο, το στρατιωτικό αεροσκάφος, ή αέριες πολεμικές ουσίες, δε μπορούσαν όμως να επηρεάσουν αποφασιστικά τον πόλεμο. Η πολύχρονη μάχη για την κατοχή υλικών κόστισε τη ζωή σε εκατομμύρια στρατιώτες και τελικά υπήρξε αποφασιστική λόγω των οικονομικών πόρων. Η μαζική παραγωγή σε όπλα και πυρομαχικά έφτασε στα όρια της βιομηχανικής παραγωγικής ικανότητας.

30

Παρά τις ειρηνευτικές προσπάθειες παγκοσμίως που έγιναν μετά τον πόλεμο, την ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών και της αποκήρυξης των χημικών όπλων, η αναβάθμιση και η παραπέρα ανάπτυξη άπτυξη των οπλικών συστημάτων δεν είχε τέλος.. Οι στρατηγικές για τη διεξαγωγή του πολέμου προσαρμόστηκαν στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, στη ξηρά, στη θάλασσα και στον αέρα. Με την ανάπτυξη και τη βελτίωση των πολεμικών αεροσκαφών η πολεμική αεροπορία μετατράπηκε μετατράπηκε σε ένα νέο όπλο. Στρατηγοί της πολεμικής αεροπορίας έβλεπαν το αεροσκάφος ως ένα επιθετικό όπλο για υπεροχή και για την τρομοκράτηση του πληθυσμού. Η περίοδος του μεσοπολέμου, μεσοπολέμου, μια από τις πιο γόνιμες περιόδους για τις φυσικές επιστήμες και την τεχνική, τεχνική, έθεσε τη βάση της επιστημονικής διεξαγωγής του Δεύτερου Παγκόσμιου πόλεμου . Οι επιτυχίες κάτω από την επίδραση των αυξανόμενων διεθνών και εθνικών εντάσεων της δεκαετίας του ΄30, έκαναν μια στροφή προς το καταστρεπτικό. Η κατάληψη της εξουσίας από τους υς Ναζί οδήγησε στην ολοκληρωτική κινητοποίηση της έρευνας για πολεμικούς σκοπούς, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τριβές. Ταυτόχρονα η γερμανική έρευνα αποδυναμώθηκε εξαιτίας της μετανάστευσης επιστημόνων καθώς επίσης και από την ιδεολογική πίεση για μια «άρεια επιστήμη».. Η μακροπρόθεσμη βασική έρευνα παραμελήθηκε σε σχέση με τη βραχυπρόθεσμη εφαρμοσμένη έρευνα. Η διεθνής ανταλλαγή πείρας μεταξύ των επιστημόνων περιορίστηκε. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι επιτυχίες της γερμανικής στρατηγικής του κεραυνοβόλου πολέμου εξέπληξαν τους αμυνόμενους. Μόνο μετά από γρήγορες προσπάθειες για εξοπλισμούς οι σύμμαχοι δημιούργησαν μια αντίρροπη δύναμη και η γερμανική προέλαση στην Ανατολή ακινητοποιήθηκε και έγινε δυνατό να απωθηθεί η γερμανική επίθεση σε όλα τα μέτωπα. Εδώ, η συνολική κινητοποίηση των ανθρώπινων και των υλικών πόρων υπήρξε καθοριστικός παράγοντας, ιδιαίτερα η βιομηχανική μαζική παραγωγή πολεμικού υλικού. Μόνο οι ΗΠΑ μεταξύ 1939 και 1945 κατασκεύασαν 100.000 τεθωρακισμένα, 800.000 πυροβόλα, 36 31

δισεκατομμύρια οβίδες, 41 δισεκατομμύρια φυσίγγια και 500.000 πολεμικά αεροσκάφη. Ανάλογη ήταν και η παραγωγή οπλισμού από τη Σοβιετική Ένωση, κυρίως κατά τα τελευταία χρόνια του πολέμου. Καθοριστικές για την πορεία του πολέμου ήταν επίσης οι νέες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της παραγωγής (γραμμή συναρμολόγησης), της τεχνολογίας τηλεπικοινωνιών (ασύρματη επικοινωνία) και των μεταφορών (κινητήρας εσωτερικής καύσης). Με τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών, εξαιτίας των παγκόσμιων πολέμων προέκυψαν νέες εξελίξεις στα τρία όπλα που αφορούσαν στα μέσα καταστροφής, υποστήριξης και στελέχωσης: Με την ανάπτυξη των χημικών και βιολογικών όπλων κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου και μετά από αυτόν, τέθηκε η βάση για όλα τα όπλα μαζικής καταστροφής. Ο γερμανός χημικός Φριτς Χάμπερ ανέπτυξε το όπλο αερίου για πολεμικούς σκοπούς. Το κοντσέρν IG Farben δεν ήταν υπεύθυνο μόνο για την παραγωγή πυρομαχικών και πλαστικών για τον πόλεμο, αλλά και για τη παραγωγή του αερίου Κυκλωνίου-Β που χρησιμοποιήθηκε για την εξόντωση ανθρώπων στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης καθώς και του τοξικού αερίου ταμπούν. Ο βιολογικός πόλεμος έπαιξε ένα άδοξο ρόλο όταν η Ιαπωνία τη δεκαετία του 1930 ανέπτυξε και δοκίμασε στη κατεχόμενη Μαντζουρία μικρόβια ως ένα «φθηνό και αποτελεσματικό όπλο», καθώς και σε απαίσια πειράματα.

Το Γερμανικό Ράιχ επένδυσε δισεκατομμύρια στο πρόγραμμα για τους πυραύλους. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 μια ομάδα υπό τον Βέρνερ φον Μπράουν με την υποστήριξη της Υπηρεσίας Όπλων του Στρατού, ανέπτυξε τις βάσεις της τεχνικής των πυραύλων. Από τον Ιούνιο του 1944 εκτοξεύτηκαν ενάντια στην Αγγλία 9.300 γερμανικοί πύραυλοι V1 και 3.000 πύραυλοι V2, όμως εξαιτίας της ανακρίβειας και της αναξιοπιστίας τους δεν είχαν καμιά αποφασιστική σημασία στην έκβαση του πολέμου. Το ίδιο ισχύει επίσης για τα 1.400 αεροσκάφη με κινητήρα τζετ τα οποία παρήχθησαν μέχρι το 1945. Η χρήση των ραδιοκυμάτων καθόρισε την επικοινωνία κατά τη διάρκεια του πολέμου. H πιο σημαντική εφεύρεση, όμως είναι η μηχανή Enigma, η οποία ανακαλύφθηκε από τον Γερμανό μηχανικό Arthur Scherbius κατά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Πρόκειται για μια οικογένεια ηλεκτρομηχανολογικών μηχανών, που χρησιμοποιούνται για την κρυπτογράφηση και την αποκρυπτογράφηση μηνυμάτων. Τα πρώτα μοντέλα είχαν χρησιμοποιηθεί για εμπορικούς σκοπούς από τις αρχές του 1920 και αργότερα εγκρίθηκαν από τις στρατιωτικές και κυβερνητικές υπηρεσίες σε πολλές χώρες -

32

κυρίως από τη ναζιστική Γερμανία - πριν και κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η ΜΗΧΑΝΗ ENIGMA Τον Δεκέμβριο του 1932, η μυστική υπηρεσία της Πολωνίας "έσπασε" πρώτη τους αλγόριθμους κρυπτογράφησης της Γερμανίας. Πέντε εβδομάδες πριν από το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, στις 25 Ιουλίου 1939 στη Βαρσοβία, οι Πολωνοί παρουσίασαν τις τεχνικές αποκρυπτογράφησης του Enigma και τον αντίστοιχο εξοπλισμό σε γαλλικές και βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Χάρη σε αυτό το γεγονός, κατά τη διάρκεια του πολέμου οι κρυπτογράφοι των Συμμάχων ήταν σε θέση να αποκρυπτογραφήσουν ένα τεράστιο αριθμό μηνυμάτων χρησιμοποιώντας τη μηχανή Enigma. Η τεχνογνωσία που συγκεντρώθηκε από αυτή την πηγή, με την κωδική ονομασία "Ultra" που δόθηκε από τους Βρετανούς, ήταν μια σημαντική βοήθεια στην πολεμική προσπάθεια των Συμμάχων. Η Αγγλία μπόρεσε να εξασφαλίσει την κυριαρχία της στον αέρα και στη θάλασσα. Για να μετατραπεί το ραντάρ από ένα πείραμα στο εργαστήριο σε ένα στρατιωτικό χρήσιμο μηχανισμό, γεννήθηκε η επιχειρησιακή έρευνα (Operations Research), η οποία περιλαμβάνει διάφορες μαθηματικές μεθόδους για την αποτελεσματική χρήση των πόρων και την υποστήριξη της διαδικασίας λήψης των αποφάσεων. Συνδεδεμένη με τα παραπάνω ήταν η ανάπτυξη της επεξεργασίας πληροφοριών και ο πρώτος ηλεκτρονικός υπολογιστής. Αν και το Enigma είχε κάποιες κρυπτογραφικές αδυναμίες, στην πράξη αυτές αυτό ήταν αποτέλεσμα σε συνδυασμό με τις διαδικαστικές ατέλειες, τα λάθη των χειριστών ή τα σφάλματα υλικού. Η ακριβής επιρροή της Ultra στην πορεία του πολέμου αξιολογείται διαφορετικά. Μία συχνά επαναλαμβανόμενη εκτίμηση είναι ότι η αποκρυπτογράφηση των γερμανικών αλγόριθμων κρυπτογράφησης επιτάχυνε το τέλος του ευρωπαϊκού πολέμου κατά δύο έτη, ενώ ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είπε στον βασιλιά της Βρετανίας George VI μετά τον πόλεμο "Ήταν χάρη στην Ultra ότι κερδίσαμε τον πόλεμο".

33

Η ΑΤΟΜΙΚΗ ΒΟΜΒΑ Ο ‘Little Boy’ ζύγιζε 4 τόνους, περιείχε ουράνιο 235, και την ώρα της έκρηξης δημιούργησε μια πύρινη σφαίρα διαμέτρου 15 μέτρων και θερμοκρασίας 300,000 βαθμών. Η κορυφή του ‘ατομικού μανιταριού’ έφτασε στα 17,000 μέτρα. α. Για μια ολόκληρη ώρα μετά την έκρηξη, τα ραδιενεργά κατάλοιπα έπεφταν υπό τη μορφή μαύρης βροχής, καταστρέφοντας και μολύνοντας τα πάντα.. Η τρομακτική θερμότητα προκάλεσε το θάνατο σε όλους όσοι βρέθηκαν σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου από το επίκεντρο της έκρηξης, έκρηξης, ενώ κατέστρεψε όλα τα κτίσματα. Το ωστικό κύμα που προκλήθηκε, συμπλήρωσε την καταστροφή των κτιρίων με αποτέλεσμα να παγιδευτούν και να καούν στα συντρίμμια πολλοί άμαχοι,, ενώ όσοι βρέθηκαν σε απόσταση 3-5 3 5 χιλιομέτρων μολύνθηκαν θανάσιμα από τη ραδιενέργεια. ρα . Οι πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στους διασωθέντες ήταν καταρράκτες, λευχαιμία και διάφορες μορφές καρκίνου, έτσι είναι αδύνατον να υπολογίσουμε με ακρίβεια τον πραγματικό αριθμό των θυμάτων της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι.

Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η στρατιωτική βιομηχανία μετατράπηκε σε κινητήριο δύναμη της Αμερικανικής και παγκόσμιας 34

οικονομίας. Η ύφεση και η ανεργία στην αμερικανική οικονομία τερματίσθηκε με εντυπωσιακό τρόπο αφού η ανεργία υποχώρησε από το 14% το 1940 στο 2 % το 1943 (παράλληλα με την επιστράτευση περίπου 12 εκατομμύρια νέων Αμερικανών) ενώ οδήγησε και στην περεταίρω εκβιομηχάνιση της αμερικανικής οικονομίας με εκατομμύρια αγρότες να αφήνουν την ύπαιθρο για να ενταχθούν ως εργάτες σε βιομηχανικά εργοστάσια. Το αποτέλεσμα της ανάπτυξης της αμερικανικής στρατιωτικής βιομηχανίας ήταν να μειωθούν σημαντικά οι οικονομικές ανισότητες δεδομένου ότι η αύξηση της απασχόλησης επέδρασε θετικά στην περισσότερο δίκαιη κατανομή του πλούτου.

Η κλιμάκωση των εξοπλισμών στο ψυχρό πόλεμο Με τον κατευθυνόμενο πυρηνικό πύραυλο γεννήθηκε ένα όπλο ενάντια στο οποίο μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμιά αποτελεσματική προστασία. Η καταστροφή του πλανήτη έγινε δυνατή με το πάτημα ενός κουμπιού. Η τάση προς το ακραίο έφτασε στο αποκορύφωμα. Παραδοσιακές νομοτέλειες της διεξαγωγής του πολέμου έχασαν τη σημασία τους εν όψει της πυρηνικής υπεροχής. Ο όρος της άμυνας με τη στρατιωτική έννοια έχασε το νόημά της. Εν όψει της σίγουρης αμοιβαίας καταστροφής προέκυψε η παράδοξη κατάσταση, ότι οι δύο υπερδυνάμεις είχαν μεν στη κατοχή τους χιλιάδες πανίσχυρα όπλα, δε μπορούσαν όμως να τα χρησιμοποιήσουν ως μέσα βίας. Η παντοδυναμία και η αδυναμία εδώ συνέπιπταν άμεσα. Για να αποφευχθεί η ολοκληρωτική καταστροφή έπρεπε να εμποδιστεί ο επόμενος μεγάλος πόλεμος. Οι δυνάμεις όμως που πίεζαν για πόλεμο δεν αποδυναμώθηκαν αλλά ήταν ισχυρότερες από ποτέ μέσα στο Στρατιωτικό-Βιομηχανικό Σύμπλεγμα. Ο ψυχρός πόλεμος μετατράπηκε σε «ολοκληρωτική κούρσα εξοπλισμών», έμοιαζε με μια πολιορκία που διαρκούσε δεκαετίες, η οποία έφτασε μέχρι τα άκρα και έφερε την ανθρωπότητα στο χείλος μιας πυρηνικής καταστροφής. Κούρσα των εξοπλισμών και πόλεμος δικτύων Ακόμη και μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου γίνονται προσπάθειες για τη διατήρηση και την τεχνική τελειοποίηση των οπλικών συστημάτων και των δομών της βίας, ώστε ανά πάσα στιγμή να γίνεται δυνατή οπουδήποτε η διεξαγωγή πολέμου. Ο συνεχιζόμενος εκσυγχρονισμός εδώ και μεγάλο διάστημα δεν αφορά πλέον μόνο στους παράγοντες που συνδέονται με ένα οπλικό σύστημα (μέσα βίας, μέσα στήριξης, μέσα διεξαγωγής), αλλά και την κοινωνικο-οικονομική υποδομή. Οι επιστήμονες επινοούν νέες δυνατότητες για την ανάπτυξη όπλων και αναζητούν πολιτικούς σκοπούς για τη δικαιολόγησή τους. Τα μέσα του πολέμου αυτονομούνται, χρειάζονται τον εχθρό, ανεξάρτητα από το αν αυτός υπάρχει 35

πραγματικά ή απλά στη φαντασία. Το πεδίο μάχης μετατρέπεται σε πεδίο παρατήρησης για τη δοκιμή νέων όπλων, ο πόλεμος συνολικά μετατρέπεται σε επιστημονικό πείραμα. Η επανάσταση στις στρατιωτικές υποθέσεις περιλαμβάνει σχεδόν το σύνολο του τομέα της υψηλής τεχνολογίας (νανοτεχνολογία, βιοτεχνολογία και γενετική μηχανική, συστήματα ηλεκτρονικών επικοινωνιών και επικοινωνιών, τεχνητή νοημοσύνη, αισθητήρες, πυρηνικά συστήματα, συστήματα υποστήριξης, διαστημική τεχνολογία, λέιζερ, επιστήμες των υλικών). Από τον ψυχρό πόλεμο, η προσπάθεια που γίνεται βρίσκεται στο να ξεπεραστεί στρατιωτικά η ευπάθεια που προέκυψε από τα πυρηνικά όπλα και να γίνουν ξανά εφικτοί οι στρατηγικοί πόλεμοι. Ενόσω η αεράμυνα ενάντια στα αεροσκάφη έκανε σημαντικά βήματα, η ανάπτυξη των συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας παρέμεινε στάσιμη εξαιτίας των φυσικών ορίων και των υπέργειων τεχνικών απαιτήσεων. Το όνειρο της κατάκτησης και του ελέγχου του διαστήματος που διακατέχει την Διοίκηση Διαστήματος (Space Command) των ΗΠΑ, είναι ένα όνειρο για παγκόσμια κυριαρχία, η οποία καταλήγει σε μια νέα μορφή ολοκληρωτικού πολέμου. Η επιστήμη και η τεχνολογία διαδραματίζουν ένα ρόλο-κλειδί στο δίκτυο της παγκοσμιοποιημένης βίας, το οποίο βρίσκει την στρατιωτική του έκφραση σε ένα παγκόσμιο δίκτυο αποτελούμενο από αισθητήρες, καλώδια, κεραίες και ηλεκτρονικούς υπολογιστές.

H ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΣΗΜΕΡΑ Η Βιομηχανία όπλων είναι μία ογκώδης σφαιρική βιομηχανία. Τα προϊόντα του περιλαμβάνουν πυροβόλα όπλα, πυρομαχικά, βλήματα, στρατιωτικά αεροσκάφη, και τα σχετικά αναλώσιμα και τα συστήματά τους. Υπολογίζεται ότι ετήσια, πάνω από 150 δισεκατομμύρια τα δολάρια ($150B) ξοδεύονται στα όπλα. Σχεδόν κάθε βιομηχανική χώρα στον κόσμο έχει μια εγχώρια βιομηχανία όπλων για να παρέχει δικιές της στρατιωτικές δυνάμεις. Μερικές χώρες έχουν επίσης ένα ουσιαστικό εσωτερικό εμπόριο στα όπλα. Το παράνομο εμπόριο στα μικρά όπλα είναι επικρατόν σχεδόν παντού, ειδικά όπου η πολιτική ιδιοκτησία απαγορεύεται. Υπάρχει επίσης ένα ουσιαστικό διεθνές εμπόριο στα όπλα, και νομικό και παράνομο. Οι ογκώδεις συμβάσεις για τα όπλα ανατίθενται από τις κυβερνήσεις, κάνοντας τις συμβάσεις όπλων ουσιαστικής πολιτικής σπουδαιότητας για τον πολιτικό και την εταιρία εν λόγω. Υπάρχουν συχνά ισχυρισμοί της πολιτικής δωροδοκίας όσον αφορά τις μεγάλες συμβάσεις όπλων.

H πώληση όπλων αποτελεί μια κλειστή και ιδιαίτερη διαδικασία που συχνά συνδέεται με φαινόμενα αδιαφάνειας και διαφθοράς. Περαιτέρω η παραγωγή σύγχρονων και απαιτητικών οπλικών συστημάτων δεν είναι πάντα επιτυχής καθώς 36

εμπεριέχει υψηλό τεχνολογικό ρίσκο. Σε αντίθετη λογική η συνεργασία ανάμεσα σε κράτη για την κοινή παραγωγή όπλων συνήθως αποτελεί ένα δείκτη αγαστής συνεργασίας και εμπιστοσύνης. Με αυτόν τον τρόπο ανταλλάσσονται σημαντικές συμφωνίες και μοιράζονται τα κόστη ανάπτυξης και παραγωγής σύγχρονου εξοπλισμού. Αυτό συμβαίνει ακόμα και αν πρόκειται για μια χώρα που δεν εμπλέκεται ή δεν έχει εμπλακεί τις τελευταίες δεκαετίες σε καμία πολεμική αναμέτρηση.

Tο σύγχρονο όπλο αποτελεί ένα σύνθετο βιομηχανικό προϊόν για την παραγωγή του οποίου δραστηριοποιείται μια ευρεία αλυσίδα εταίρων. Ως εκ τούτου όταν μια χώρα αγοράζει ένα όπλο ουσιαστικά δεν κάνει τίποτα λιγότερο από το να αναπτύσσει την οικονομία της παραγωγού χώρας και να επιδοτεί την ανάπτυξης της γνώση της για την παραγωγή ακόμα πιο εξελιγμένων προϊόντων. Η στείρα αγορά σημαντικών ποσοτήτων οπλισμού για μεγάλα χρονικά διαστήματα δημιουργεί μια παθητική στάση απέναντι στην εξοπλιστική διαδικασία και απαξιώνει την παραγωγική υποδομή της αγοράστριας χώρας. Αυτό συμβαίνει διότι το κόστος αγοράς, χρήσης και συντήρησης σύγχρονου στρατιωτικού εξοπλισμού είναι μια απολύτως δαπανηρή διαδικασία που επιβαρύνει σημαντικά τους οικονομικούς δείκτες μιας χώρας.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΩΝ ΟΠΛΩΝ Η γενικευμένη χρήση μικρών και μεγάλων όπλων είτε από μεμονωμένους πολίτες στις δυτικές κοινωνίες είτε από αντιμαχόμενες ομάδες σε πολλά επίμαχα σημεία του κόσμου έχουν προκαλέσει τον θάνατο ή τον τραυματισμό χιλιάδων ανθρώπων. Το θέμα που πουλά ενίοτε, όταν π.χ. συμβεί μια τραγωδία με πολλά θύματα στις Η.Π.Α. ή όταν τα θύματα προέρχονται από τις τάξεις των πολιτών που εγκαταλείπουν μαζικά τις εστίες τους λόγω πολλαπλών εμφυλίων συρράξεων, είναι τόσο σοβαρό όσο σοβαρές είναι και οι αγοραπωλησίες στις χώρες όπου διαπράττονται οι μεγαλύτερες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και επειδή το θέμα με τη χρήση των όπλων δεν αφορά μόνο αυτές τις χώρες, αλλά και την υποτίθεται φιλειρηνική Δύση, τα στοιχεία δεν είναι παρά καταπέλτης: Σύμφωνα με αυτά, στην Ε.Ε. σημειώνονται συνολικά σε ετήσια βάση περισσότερες από χίλιες ανθρωποκτονίες από πυροβόλα όπλα, ενώ τα πεντακόσιες χιλιάδες περίπου πυροβόλα όπλα που έχουν δηλωθεί ως απολεσθέντα ή κλαπέντα στην Ε.Ε. δεν έχουν εντοπιστεί. Την ίδια στιγμή, τουλάχιστον 500.000 είναι οι άνθρωποι που πεθαίνουν κάθε μέρα κατά μέσον όρο και εκατομμύρια εκτοπίζονται ή κακοποιούνται ως αποτέλεσμα ένοπλης βίας και συγκρούσεων.

ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΠΛΩΝ ΚΑΙ Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Βάσει ερευνών, έξι στους δέκα Ευρωπαίους πιστεύουν ότι η εγκληματικότητα που συνδέεται με πυροβόλα όπλα θα αυξηθεί την επόμενη πενταετία και ότι το 55% των 37

Ευρωπαίων επιθυμούν αυστηρότερη νομοθεσία για την οπλοφορία και την αγοραπωλησία πυροβόλων όπλων. Η νομοθεσία, όμως, παρόλο που υπάρχει, δεν εμποδίζει να γεμίζει η αγορά με όπλα που μπορεί ο καθένας να αγοράσει σε τιμές σχετικά προσιτές.. Τον περασμένο Ιούνιο, βέβαια -και και αυτό είναι θετικόθετικό 67 κράτη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα, Ελλάδα υπέγραψαν συμφωνία – ορόσημο στα Ηνωμένα Έθνη, στη Νέα Υόρκη, για το Εμπόριο Όπλων που απαγορεύει στις κυβερνήσεις τη μεταφορά συμβατικών όπλων σε χώρες όταν ξέρουν πως αυτά τα όπλα θα ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθούν για να διαπραχθούν ή να διευκολυνθούν, γενοκτονίες, εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή εγκλήματα πολέμου. πολέμου Ασφαλώς για τη συμφωνία αυτή δεν αναμένεται να ανησυχήσουν οι έμποροι όπλων καθώς σε αυτές ακριβώς τις χώρες στοχεύουν να πουλήσουν. Το δε εμπόριο εξακολουθεί εί να λαμβάνει χώρα μέσω των βαλκανικών χωρών και διά θαλάσσης μέσω της Ελλάδας και άλλων χωρών της Μεσογείου. Από την άλλη, εκτός Ευρώπης το δράμα μεγιστοποιείται και η υποκρισία περισσεύει καθώς οι ίδιες χώρες που κυρώνουν τις όποιες συμφωνίες, με τον ίδιο εύκολο τρόπο διοχετεύουν όπλα σε χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ, στα Κατεχόμενα κ.λπ. Χώρες όπως Γαλλία, Ρωσία και Γερμανία (για να μην μιλήσουμε για την Κίνα και τις Η.Π.Α.) βρίσκονται συχνά στο μάτι του κυκλώνα εις ό,τι αφορά την πώληση πολεμικού υλικού και αντίστοιχης τεχνογνωσίας,, με μεγάλες εταιρείες να πρωτοστατούν στις αγοροπωλησίες. Και όλα αυτά ενίοτε εις γνώσιν των κυβερνήσεων,, που άλλοτε παρουσιάζονται κατήγοροι του παράνομου εμπορίου και διακίνησης όπλων και άλλοτε προμηθεύουν κάτω από το τραπέζι έζι ποικίλα όπλα και πυρομαχικά προς κάθε κατεύθυνση, αθετώντας με τον πλέον ωμό τρόπο τις υπογραφείσες συμφωνίες. Και το πρόβλημα με τη χρήση μικρών και μεγάλων όπλων παραμένει ως έχει. Το ίδιο οδυνηρή είναι και η κατάσταση με τα θύματα που πληθαίνουν με γοργούς ρυθμούς. Στο δε τέλος, αυτό που αποκομίζει κανείς είναι ότι παντού η χρήση τους είναι διαδεδομένη και πως δεν χρειάζεται κανείς να μεταβεί στις εστίες κρίσεων για να προμηθευτεί πολεμικό υλικό. Κοινώς, το εμπόριο όπλων είναι τόσο διαδεδομένο και οιι δρόμοι του τόσοι πολλοί που οι όποιες διεθνείς συμφωνίες για να κυρωθούν, θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να απαλλαγούν από τα δαιδαλώδη δίκτυα προμήθειας και αγοραπωλησίας ή να περάσουν μέσα από τα κυκλώματα των συμμοριών που εκμεταλλεύονται από διάφορες θέσεις και αξιώματα την όποια ανέχεια ή άμεση εμπλοκή των διωκτικών αρχών. ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ΕΞΑΓΩΓΕΙΣ ΟΠΛΩΝ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ Η.Π.Α. (31%) ΡΩΣΙΑ (27%) ΚΙΝΑ ΓΑΛΛΙΑ

38

ΠΕΚΙΝΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΣΟΥΗΔΙΑ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΙΣΡΑΗΛ ΒΟΡΕΙΑ ΚΟΡΕΑ ΚΑΝΑΔΑΣ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΑΥΣΤΡΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΝΟΡΒΗΓΙΑ ΝΟΤΙΑ ΑΦΡΙΚΗ ΣΟΥΗΔΙΑ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Μια χώρα που έχει εμπλακεί σε δύο παγκοσμίους πολέμους και χρεώθηκε το τέρας του ναζισμού έχει δικαίωμα να πουλάει όπλα σαν οποιαδήποτε άλλη χώρα, την ώρα μάλιστα που συντηρεί αμείωτα μια παράδοση βαριάς πολεμικής βιομηχανίας; Επί της θεωρίας, η γερμανική νομοθεσία είναι ξεκάθαρη όσον αφορά τον κώδικα δεοντολογίας που πρέπει να ακολουθείται όσον αφορά τις πωλήσεις όπλων και έχει θεσμοθετηθεί ακριβώς για να αποτρέπονται τέτοια περιστατικά. Συγκεκριμένα, επιτρέπει την πώληση όπλων μόνο σε κράτη που δεν χρησιμοποιούν βία ενάντια στον ίδιο τους τον λαό, δεν εισβάλλουν σε άλλες χώρες και δεν περνάνε τα δικά τους όπλα σε επιθετικά καθεστώτα. Βέβαια, αυτές οι δεσμεύσεις δεν τηρούνται πάντοτε. Αντιθέτως, ολοένα προκύπτουν εικόνες όπλων γερμανικής κατασκευής στα χέρια τρομοκρατών, ατόμων που διαπράττουν σφαγές και μελών οργανωμένων εγκληματικών οργανώσεων.

39

ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ ΤΩΝ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ Καθώς το κόστος παρασκευής φαρμάκων και εμβολίων γίνεται όλο και υψηλότερο στον δυτικό κόσμο και οι κανονισμοί που διέπουν τις κλινικές δοκιμές αλλάζουν συνεχώς, οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες έχουν βρει μια νέα φθηνή διέξοδο: τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Εκατοντάδες παιδιά και ενήλικοι, στην Αφρική, την Λατινική Αμερική, την Ινδία, την Κίνα, γίνονται τα νέα πειραματόζωα των δυτικών φαρμακευτικών εργαστηρίων, συχνά χωρίς καν να το γνωρίζουν. Ακόμα και όταν υποτίθεται πως έχουν δώσει τη συγκατάθεσή τους, αυτή περιορίζεται σε μια υπογραφή που βάζουν με το αποτύπωμα του αντίχειρα καθώς η πλειοψηφία δεν ξέρει να διαβάζει.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Από το 1946 μέχρι το 1948 το αμερικανικό υπουργείο Υγείας σε συνεργασία με τις μυστικές υπηρεσίες της Γουατεμάλας μόλυνε με σύφιλη και γονόρροια περισσότερα από 5.500 άτομα στη χώρα, για να δοκιμάσει την αποτελεσματικότητα της πενικιλίνης στα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Μπορεί η αμερικανική κοινωνία να ανακάλυπτε συγκλονισμένη τον βρώμικο κόσμο της φαρμακοβιομηχανίας, όμως η πρακτική αυτή όχι απλά συνεχίζεται μέχρι σήμερα αλλά ανθεί και αποφέρει τεράστια κέρδη στους φαρμακευτικούς κολοσσούς της Δύσης. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ, τα τελευταία δέκα χρόνια έχουν γίνει περισσότερες από 58.000 δοκιμές φαρμάκων και εμβολίων σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Οι περισσότερες έλαβαν χώρα στην Ινδία και την Κίνα, ενώ ακολουθούν η Ρωσία, η Ρουμανία, η Ουκρανία, το Περού, η Κολομβία, το Μπαγκλαντές, η Ταϊλάνδη, το Μαλάουι και η Ουγκάντα. Το 1996, στη Νιγηρία, φαρμακευτική εταιρεία ευθύνεται για το θάνατο τουλάχιστον 15 παιδιών κατά τη διάρκεια δοκιμών για το νέο φάρμακο της εταιρείας κατά της μηνιγγίτιδας. Οι δοκιμές που έγιναν παράνομα και υπό το πρόσχημα ανθρωπιστικής αρωγής όταν η χώρα αντιμετώπιζε επιδημία μηνιγγίτιδας, έκαναν την κυβέρνηση της Νιγηρίας να μηνύσει την εταιρεία χωρίς όμως ποτέ η υπόθεση να φτάσει στα δικαστήρια. Μόνο το 2010, ο αριθμός των δοκιμών νέων φαρμάκων στη χώρα ξεπέρασε τα 2 εκατομμύρια. Το 2005, η Ινδία έκανε τη νομοθεσία της για τις κλινικές δοκιμές ιδιαίτερα ελαστική με αποτέλεσμα φαρμακευτικοί κολοσσοί να έχουν μεταφέρει το κέντρο των επιχειρήσεών τους στη χώρα. Το 2007 στην Πολωνία άστεγοι πληρώθηκαν 2 δολάρια ο καθένας για να συμμετέχουν σε έναν εμβολιασμό ρουτίνας –όπως πίστευαν- κατά της εποχικής 40

γρίπης. Στην πραγματικότητα έγιναν πειραματόζωα για τις δοκιμές ενός νέου εμβολίου κατά της γρίπης που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 20 αστέγων. Η περίπτωση δεν έφτασε ποτέ στα δικαστήρια.

Σήμερα, ο νέος παράδεισος των κλινικών δοκιμών είναι η Ινδία. Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια σχεδόν 2000 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους κατά τη διάρκεια τέτοιων δοκιμών, λίγο απασχολεί τη φαρμακοβιομηχανία, τα κέρδη της οποίας υπολογίζεται ότι ξεπερνάνε τα 200 εκατομμύρια ευρώ. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι φαρμακοβιομηχανίες με τη συμβολή των τοπικών υπηρεσιών υγείας, πείθουν τους γονείς να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για μαζικούς εμβολιασμούς. Συχνά παρουσιάζουν στους αναλφάβητους γονείς πολυσέλιδα έγγραφα στα αγγλικά, τα οποία τους ζητάνε να υπογράψουν χωρίς τνα τους ενημερώνουν για το περιεχόμενο των συγκεκριμένων εγγράφων. Κανείς δεν αρνείται την αξία της έρευνας και την σημασία που έχουν οι κλινικές μελέτες για την παραγωγή νέων φαρμάκων. Αναμφίβολα, τα εμβόλια και τα φάρμακα σώζουν εκατομμύρια ζωές. Στον δυτικό κόσμο έχει οριοθετηθεί αυστηρά πρωτόκολλα και ισχυρή νομοθεσία που προστατεύει τόσο τις εταιρείες όσο και τα άτομα που συμμετέχουν στις κλινικές δοκιμές. Είναι απαραίτητο η νομοθεσία αυτή να γίνει διεθνής και να φορά το σύνολο των κλινικών δοκιμών , ακόμα και όταν πρόκειται για χώρες του τρίτου κόσμου. Όσο όμως το κέρδος τοποθετείται πάνω από την ανθρώπινη ζωή, τότε μάλλον τέτοια ηθικά ζητήματα θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν. Κι όσο γίνεται αυτό, όλο και περισσότερα άτομα θα πεθαίνουν στη σιωπή…

ΤΑ ΖΩΑ ΩΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ Περίπου 150.000.000 με 180.000.000 ζώα το χρόνο βασανίζονται παγκοσμίως ως πειραματόζωα. Μόνο στην Αμερική ο αριθμός είναι περίπου 115 εκατομμύρια. Λόγω του ότι υπάρχουν τόσα πολλά ζώα σε εργαστήρια και ότι τα στοιχεία δεν τηρούνται για όλα αυτά, οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των ζώων που βασανίζονται και θανατώνονται κάθε χρόνο στα εργαστήρια ποικίλλουν ευρέως και αντιμετωπίζουν σημαντικούς περιορισμούς: 1. Ο πρώτος και πιο σημαντικός περιορισμός των αριθμών αυτών είναι ότι δεν υπολογίζουν την πλειοψηφία των ζώων που χρησιμοποιούνται σε πειράματα. H πράξη περί Ευζωίας των Ζώων (AnimalWelfareAct) ορίζει ότι τα εργαστήρια οφείλουν να αναφέρουν τον αριθμό των ζώων που χρησιμοποιούνται σε πειράματα, αλλά δεν καλύπτει τα ποντίκια, τους αρουραίους και τα πουλιά, λόγω του ότι κάποιοι αποφάσισαν ότι είναι αμελητέα ποσότητα.

2. Οι αριθμοί μπορεί να είναι ακριβείς στο βαθμό που όλα τα εργαστήρια στέλνουν τις αναφορές τους στην ώρα τους, πράγμα που σπάνια 41

συμβαίνει. Πολλά εργαστήρια δε στέλνουν ακριβή δεδομένα και δεν τα ελέγχει κανένας γιʼ αυτό.

3. Οι αναφορές καταγράφουν μόνο τα ζώα που υποβάλλονται σε πειράματα, ενώ δεν αναφέρουν τίποτα για τα δεκάδες χιλιάδες άλλα που αιχμαλωτίζονται για σκοπούς αναπαραγωγής. Για παράδειγμα, ενώ δηλώνουν 57.000 πρωτεύοντα, δεν αναφέρουν πόσες χιλιάδες μεγαλώνουν σε αιχμαλωσία για να χρησιμοποιηθούν αργότερα ως πειραματόζωα. Εν ολίγοις, το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο αριθμός των νεκρών ζώων είναι αφόρητα υψηλός. Πού χρησιμοποιούνται τα πειραματόζωα; Πειραματόζωα χρησιμοποιούνται από εταιρείες καλλυντικών, προϊόντων οικιακής χρήσης, φαρμακοβιομηχανίες, βιομηχανίες όπλων, ιατρική έρευνα και εκπαίδευση, διαστημική έρευνα (NASA), αυτοκινητοβιομηχανίες, καπνοβιομηχανίες, κλπ. H δε ανάπτυξη της γενετικής πρόσθεσε μια σειρά φρικαλέων πειραμάτων στα ζώα, από την κλωνοποίηση προβάτων έως τη δημιουργία μεταλλαγμένων και υβριδικών πλασμάτων χωρίς καμία αξία και ποιότητα ζωής. Γιατί τα πειραματόζωα είναι απαραίτητα στη Βιο-Ιατρική Έρευνα; Για περισσότερο από 100 χρόνια κάθε μεγάλη ανακάλυψη για την ανθρώπινη υγεία είναι το άμεσο αποτέλεσμα έρευνας βασισμένης στη χρήση πειραματόζωων. Η χρήση των πειραματόζωων στην έρευνα είναι ουσιαστική στην ανάπτυξη νέων και πιο αποτελεσματικών μεθόδων για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση ασθενειών που για πολλές δεκαετίες ταλαιπωρούν πολλούς ασθενείς. Η ερευνητική κοινότητα χρησιμοποιεί πειραματόζωα για να κατανοήσει την φύση της υγείας του ανθρώπου και για να εξασφαλίσει την ασφάλεια των νέων και καινοτόμων θεραπευτικών μεθόδων. Τα πειραματόζωα αποτελούν ένα καταπληκτικό πειραματικό μοντέλο για ποικίλους λόγους. Καταρχήν είναι βιολογικώς «όμοια» με τους ανθρώπους, που σημαίνει ότι αυτά τα ζώα είναι επιδεκτικά σε πολλά ίδια προβλήματα υγείας με τους ανθρώπους. Επίσης τα πειραματόζωα έχουν (πολύ) μικρότερο κύκλο ζωής σε σχέση με τους ανθρώπους με αποτέλεσμα να μπορούν να μελετηθούν καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου και για πολλές γενεές. Επιπροσθέτως, οι επιστήμονες μπορούν εύκολα να ελέγξουν τις εξωτερικές (περιβαλλοντολογικές) συνθήκες των πειραματόζωων, όπως η διατροφή τους, η θερμοκρασία, ο φωτισμός κ.α. κάτι που όπως είναι εύκολα κατανοητό θα ήταν δύσκολο να γίνει με στους ανθρώπους.

42

Τι είδους πειραματόζωα χρησιμοποιούνται στη βιο- ιατρική έρευνα; Μια μεγάλη ποικιλία πειραματόζωων προσφέρουν πολύ χρήσιμες μεθόδους για την κατανόηση και τη διάγνωση ασθενειών. Μερικά από αυτά είναι: ποντίκια, αρουραίοι, πουλιά, κουνέλια, ινδικά χοιρίδια, πρόβατα, ψάρια, βάτραχοι, χοίροι, σκύλοι, γάτες, πίθηκοι κ.ά. Πόσα πειραματόζωα χρησιμοποιούνται στη βιο-ιατρική έρευνα; Σύμφωνα με πληροφορίες του Γραφείου Αξιολόγησης Τεχνολογιών των Ηνωμένων Πολιτειών υπολογίζεται ότι 17 με 23 εκατομμύρια ζώα χρησιμοποιούνται στην έρευνα κάθε χρόνο. Περίπου το 95% αυτών των πειραματόζωων είναι ποντίκια και αρουραίοι, που έχουν εκτραφεί ειδικά για έρευνα, και το 4,25% είναι κουνέλια, ινδικά χοιρίδια, πρόβατα, ψάρια, βάτραχοι, έντομα κ.ά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι μόνο 0,75% των πειραματόζωων στην έρευνα αποτελούν οι γάτες, σκύλοι και πίθηκοι. Ποια είναι μερικά από τα επιτεύγματα που έχουν σημειωθεί ως αποτέλεσμα της χρήσης πειραματόζωων στη βιο-ιατρική έρευνα; Η χρήση πειραματόζωων στη βιο-ιατρική έρευνα έχει επιτρέψει στους επιστήμονες να συνεχίσουν να ανακαλύπτουν πρωτοποριακές μεθόδους στη θεραπεία πολλών ασθενειών και συνδρόμων. Παρακάτω αναφέρονται μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: HIV/AIDS Καρκίνος Άσθμα Εμβόλια Αντιβιοτικά Υψηλή αρτηριακή πίεση Μεταμόσχευση οργάνων

43

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Ένα από τα θέματα βαρύνουσας σημασίας που απασχολεί τις σύγχρονες κοινωνίες και συσχετίζεται με τα δικαιώματα του ανθρώπου, είναι η παρακολούθηση σε δημόσιους χώρους μέσα από κλειστά κυκλώματα καμερών. Το φαινόμενο αυτό, το οποίο συχνά εντοπίζεται με το ορολογία «πανοπτισμός» (η εξέλιξη δηλαδή και οι επιπτώσεις των ποικίλων παρακολουθήσεων των πολιτών με βάση τις νέες τεχνολογίες στις αναπτυγμένες χώρες του παγκοσμιοποιημένου πληροφοριακού καπιταλισμού) θεωρείται βασικός παράγοντας της παραβίασης των πνευματικών δικαιωμάτων των ανθρώπων. Βέβαια, είναι διφορούμενο, καθώς μια μορφή παρακολούθησης είναι απαραίτητη για την ασφάλεια και το δημόσιο συμφέρον, όμως παράλληλα εγκυμονεί κινδύνους για τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ελευθερίες του ατόμου. Πολλοί δικαιολογούν τις παραβιάσεις σε βάρος των ελευθεριών ως αναγκαίο κακό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η πρόοδος, κατασκευάζοντας έτσι τη συναίνεση των παρακολουθούμενων πολιτών. Έτσι, η τέτοιου είδους αντίδραση νομιμοποιεί τις παρακολουθήσεις και συντελούν στη διάβρωση της ιδιωτικότητας. Σε όλα τα σύγχρονα κράτη παρατηρείται μια πολλαπλή διάχυση των τεχνολογιών παρακολούθησης σε όλα τα πεδία της καθημερινής ζωής για λόγους ασφάλειας αλλά και κέρδους, με αποτέλεσμα την καθιέρωση της συλλογής, επεξεργασίας, διασταύρωσης προσωπικών πληροφοριών, αλλά και της κατασκευής διαφόρων προσωπικών πληροφοριακών προφίλ. Οι τεχνολογίες της απλής καταγραφής εικόνων εξελίσσονται σε προηγμένα ψηφιακά συστήματα αυτόματης καταγραφής και αναζήτησης , τα οποία μπορούν να κωδικοποιούν, και να διασταυρώνουν τα όποια στοιχεία με τεράστιες τράπεζες δεδομένων, συνθέτοντας συγκεκριμένα προφίλ προσώπων και συμπεριφορών. Το σύστημα αυτό παρέχει τρομερές δυνατότητες ταυτοποίησης, ταξινόμησης και προσομοίωσης προσωπικών πληροφοριών, επηρεάζοντας έτσι σοβαρά την όλη κοινωνική κινητικότητα των ατόμων. «Το απλό γεγονός ότι αν κάποιος γνωρίζει πως ίσως υπάρχουν πληροφορίες γι' αυτόν, είτε το θέλει είτε δεν το θέλει, αλλάζει τον τρόπο της ζωής του, (κι έτσι) δημιουργούνται επιφυλακτικοί πολίτες, οι οποίοι προσπαθούν να προσαρμοστούν προκαταβολικά σε αυτόν που νομίζουν ότι ξέρει κάτι γι' αυτούς». Αναντίρρητα, πρόκειται για ένα σύστημα που δεν ασκείται μόνο από κρατικά ή υπερεθνικά κέντρα παρακολούθησης, αλλά εκτείνεται και στον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα, περιλαμβάνει τη δυνατότητα πολλαπλής συλλογής και διασταύρωσης προσωπικών δεδομένων και αποτελεί πολιτικό ζήτημα. Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές παρακολουθήσεις των πολιτών στο παρελθόν, κυρίως από τους μηχανισμούς του έθνους –κράτους και μέσα στα κυριαρχικά του σύνορα, το πλαίσιο της άνθησης του σύγχρονου συστήματος παρακολούθησης είναι ηλεκτρονικό. Πράγματι, η ηλεκτρονική, ή ψηφιακή παρακολούθηση (digital) δρα πέραν από τοπικά, εθνικά ή χωροχρονικά σύνορα.

44

Ο υπολογιστής συνεισέφερε στην επέκταση και στην εντατικοποίηση των παρακολουθήσεων. Κατέστησε τον κοινωνικό έλεγχο πιο διεισδυτικό, πιο επιθετικό πιο ολοκληρωτικό, αλλά και πιο καθημερινό, εγκόσμιο και αναπόφευκτο.

ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ Πόσοι δορυφόροι υπάρχουν εκεί πάνω ; Περίπου 1.100 ενεργοί, ιδιωτικοί και κυβερνητικοί. Επιπλέον, υπάρχουν άλλοι 2.600 που δεν λειτουργούν πλέον. Η Ρωσία εκτόξευσε τον πρώτο, τον Sputnik 1, το 1957. Ο παλιότερος που είναι ακόμη σε τροχιά αλλά δεν είναι λειτουργικός τέθηκε σε τροχιά το 1958. Πόσο μεγάλοι είναι ; Το μέγεθος διαφέρει. Οι δορυφόροι επικοινωνιών μπορεί να είναι σε μέγεθος μικρού σχολικού λεωφορείου και να ζυγίζουν έως και έξι τόνους. Τι ακριβώς κάνουν; Έχουν πολλούς ρόλους. Οι δορυφόροι GPS βοηθούν στην πλοήγηση, άλλοι μεταφέρουν σήματα τηλεπικοινωνιών ή τηλεοπτικά, άλλοι έχουν ρόλο στην πρόγνωση του καιρού, την εθνική άμυνα, την επιστήμη και τη γεωργία, παρακολουθώντας καλλιέργειες και περιοχές ξηρασίας. Σύμφωνα με τα δεδομένα, το 60% χρησιμοποιούνται στις τηλεπικοινωνίες. Πού βρίσκονται; Αυτό εξαρτάται από τη χρήση τους. Εκείνοι των τηλεπικοινωνιών αναμεταδίδουν σήματα από ένα προκαθορισμένο σημείο στον ισημερινό σε ύψος 35.420 χιλιομέτρων. Οι δορυφόροι GPS βρίσκονται στα 19.960 χλμ. περίπου, αρκετά ψηλά για να είναι προσιτοί από μεγάλα τμήματα της Γης. Αλλοι πρέπει να βρίσκονται πιο κοντά. Για παράδειγμα, ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός βρίσκεται μόλις στα 418 χιλιόμετρα και ελάχιστοι δορυφόροι είναι πιο χαμηλά από αυτό. Κάποιοι παραμένουν σε προκαθορισμένα σημεία, άλλοι μετακινούνται ανάλογα με τις ανάγκες. Σε ποιον ανήκουν; Κυβερνήσεις αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Περισσότερες από 50 χώρες έχουν έναν δορυφόρο, ή ένα σημαντικό μέρος του. Υπάρχουν 502 ενεργοί των ΗΠΑ, 118 της Ρωσίας και 116 της Κίνας. Τι συμβαίνει αν σταματήσουν να λειτουργούν; Οι παλιοί δορυφόροι αποτελούν κίνδυνο για συγκρούσεις με τους ενεργούς, οπότε υπάρχουν κανόνες και συστάσεις προκειμένου να μην μετατραπεί το διάστημα σε χωματερή. Εκείνοι που πετούν κάτω από ένα συγκεκριμένο ύψος πρέπει να μπουν σε μία τροχιά που θα προκαλέσει την πτώση τους στη Γη και

45

την καύση τους μέσα σε 25 χρόνια. Στα πιο απομακρυσμένα σημεία, τους στέλνουν σε ακόμη πιο ψηλές τροχιές, ώστε να... φύγουν από τη μέση. Πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν πως οι δορυφόροι κρατών και επιχειρήσεων που αποσκοπούν στην παρακολούθηση των πολιτών σπάνε το μονοπώλιο παρακολούθησης του έθνους-κράτους και επιβάλλουν υπερεθνικές παραβιάσεις.

ΧΡΗΣΗ ΔΟΡΥΦΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ Οι τεχνολογικές εξελίξεις στο τομέα των δορυφόρων παρέχουν τη δυνατότητα για πολύ πιο ακριβείς και αξιόπιστες εικόνες που θα μπορούσαν να φέρουν επανάσταση στην αστυνόμευση του 21ου αιώνα, μετατρέποντας την ικανότητα επιβολής νόμου μέσω υψηλής λεπτομερειακής επιτήρησης. . Ένα βασικό σημείο εστίασης είναι το οργανωμένο έγκλημα, η εμπορία ανθρώπων και το λαθρεμπόριο. “Βλέπουμε αυτή την τεχνολογία σαν να μας πηγαίνει στην επόμενη γενιά της εγκληματικής έρευνας. Για μένα είναι “ένας παράγοντας θαυμασμού” το να έχουμε βοήθεια από έναν δορυφόρο στο διάστημα, αντί να χρησιμοποιούμε ένα φτυάρι στο έδαφος. Αυτό σημαίνει ότι προχωράμε μπροστά.” Εκτός από τη βελτιωμένη ανάλυση, οι υπεύθυνες εταιρείες, επωφελούνται και από μια σταθερή αύξηση στον αριθμό των δορυφόρων που παρακολουθούν τη Γη, με τις εκτοξεύσεις να διπλασιάζονται την επόμενη δεκαετία, καθιστώντας περισσότερα στοιχεία διαθέσιμα και ταυτόχρονα μειώνοντας το κόστος.

46

Μερικοί ειδικοί πιστεύουν ότι η επιτήρηση του διαστήματος μπορεί να γίνει πρότυπο βιομηχανίας. Η χρήση δορυφόρων διευκολύνει τις αστυνομικές αρχές, αλλά θέτει ηθικά διλήμματα σχετικά με την παραβίαση της ιδιωτικότητας.

Οι περισσότεροι δορυφόροι αποτελούν εμπορική ιδιοκτησία, οπότε αν έχεις χρήματα μπορείς να αγοράσεις τις εικόνες που καταγράφουν. Σημαίνει ότι όλοι μπορούν να κατασκοπεύουν όλους... Το μεγάλο ζήτημα είναι ότι αυτή η εξέλιξη

συνέβη χωρίς καμία συζήτηση σχετικά με την ιδιωτικότητα και από τη στιγμή που η τεχνολογία βγει “έξω από το μπουκάλι” είναι δύσκολο να επιστρέψει.” Πάντως, παρά τις ερωτήσεις που παραμένουν αναπάντητες, η εποχή της δορυφορικής καταπολέμησης του εγκλήματος έχει ήδη φτάσει.

47

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΙΝΗΤΩΝ ΤΗΛΕΦΩΝΩΝ Στην πιο εύκολη υπόθεση έχει εξελιχθεί στις μέρες μας η παρακολούθηση κινητών τηλεφώνων. Παρά τα όσα έχουμε ζήσει στο πρόσφατο παρελθόν με σκάνδαλα από παρακολουθήσεις κινητών τηλεφώνων, υποκλοπές και τις καταγγελίες απλών πολιτών, το πρόβλημα είναι ακόμα εδώ, μεγαλύτερο από ποτέ.

Στην αγορά κυκλοφορούν δεκάδες, ίσως και εκατοντάδες εφαρμογές, που δίνουν την δυνατότητα στον αγοραστή τους να μάθει όλα όσα επιθυμεί από το κινητό του θύματός του. Πιο συγκεκριμένα, τα λογισμικά που διατίθενται γι' αυτούς τους σκοπούς παρέχουν τις δυνατότητες παρακολούθησης γραπτών μηνυμάτων, συνολιμιών, πρόσβασης στον τηλεφωνικό κατάλογο ή ακόμα και στις φωτογραφίες και το περιεχόμενο του κινητού τηλεφώνου του υποψήφιου θύματος. Τις περισσότερες φορές απαιτείται απλά η πρόσβαση στο κινητό τηλέφωνο του στόχου για μερικά δευτερόλεπτα μέχρι να εγκατασταθεί η εφαρμογή παρακολούθησης. Εάν κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό τότε υπάρχει η λύση της αποστολής της με διάφορους άλλους τρόπους όπως email, mms, Bluetooth κα. Οι επιλογές όμως δεν σταματούν εδώ. Για τους χρήστες που θέλουν να παρακολουθούν σε μόνιμη βάση τα θύματά τους υπάρχουν και έτοιμες συσκευές κοριοί οι οποίες πωλούνται στην αγορά και κυρίως στο διαδίκτυο ακόμα και σε τεράστια διαδικτυακά πολυκαταστήματα.

48

ΚΑΜΕΡΕΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΚΥΚΛΩΜΑΤΟΣ (CCTV) Επίσης, οι κάμερες κλειστού κυκλώματος (CCTV) καθιερώνονται πια ως απαραίτητο συμπληρωματικό δίκτυο ασφαλείας μαζί με τα δίκτυα υδροδότησης, ηλεκτρισμού, επικοινωνιών και υγραερίου σε όλες σχεδόν οι βρετανικές πόλεις (τις οποίες ακολουθούν και οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, όπως και η Αθήνα ενόψει και των Ολυμπιακών αγώνων το 2004). Σύμφωνα με μια έρευνα, το 1998 ο μέσος κάτοικος αποθανατίζεται από τις CCTV της αστυνομίας, των τραπεζών και πολυκαταστημάτων πάνω από 20 φορές την ημέρα, χωρίς αυτό να τον ενοχλεί. Σχετικές έρευνες για τις CCTV, επισημαίνουν ότι οι περισσότεροι στόχοι παρακολούθησης δεν επιλέγονται με βάση την εμπλοκή τους σε αντικοινωνική συμπεριφορά ή εγκληματική πράξη, αλλά αποτελούν στόχο χωρίς προφανή λόγο και με βάση φυλετική ή και ταξική προκατάληψη, και μόνο από το γεγονός ότι ανήκουν λόγω εμφάνισης σε στιγματισμένες κοινωνικά ομάδες.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΛΕΙΣΤΩΝ ΚΥΚΛΩΜΑΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η εφαρμογή αυτής της τεχνολογίας δεν έχει αποδειχτεί ότι πράγματι συμβάλλει σοβαρά στη δραστική μείωση της εγκληματικότητας και επιλύει τα προβλήματα ασφάλειας στις περιοχές όπου έχει εκτεταμένες εφαρμογές. Αυτό που έχει παρατηρηθεί από σχετικές εμπειρικές μελέτες στη Βρετανία, είναι η γεωγραφική μετατόπιση της εγκληματικότητας λίγο πιο πέρα από το πεδίο της ορατής βιντεοσάρωσης . Έτσι προκαλείται ένας φαύλος κύκλος.

ΗΘΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Ήδη από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η ιδιωτικότητα τείνει να εκλείψει με τη χρήση και κατάχρηση των νέων τεχνολογιών παρακολούθησης . Στο χώρο της εργασίας, αλλά και μέσα στο χώρο της κατοικίας εισβάλουν αδιάκριτα ηλεκτρονικά μάτια και αυτιά. Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία πως «αποτελεί επέμβαση στη ζωή μας και επηρεάζει την αυτονομία μας, αφού αναγκαζόμαστε να προσαρμόσουμε τις αντιδράσεις μας σε εκείνο που περιμένουν όσοι έχουν τις πληροφορίες και το προϊόν... Χάνουμε την αυτονομία μας και μεταβαλλόμαστε από υποκείμενα σε αντικείμενα». Η παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής ολοένα και περισσότερο νομιμοποιείται από αιτήματα του κράτους που αιτούν πρόσβαση στις προσωπικές πληροφορίες για 49

λόγους εθνικής ασφάλειας, δημόσιας υγείας, εφαρμογής των νόμων, αλλά και των αγορών για οικονομικούς και άλλους κοινωνικούς κ σκοπούς.. Από την άλλη πλευρά, η όποια αντίθεση και αντίσταση στις μικρές και μεγάλες παρακολουθήσεις και παραβιάσεις της ιδιωτικής μας ζωής θέτουν το θέμα γιατί να θέλουμε να κρύψουμε κάτι. Όμως το βάρος θα πρέπει να πέφτει σε εκείνους που επιζητούν επι να μάθουν για μας να αιτιολογήσουν το γιατί, και όχι σε μας γιατί δεν θέλουμε να αποκαλύψουμε. Την οργανωμένη μάχη κατά του πανοπτισμού δίνουν ορισμένες μη κυβερνητικές οργανώσεις (NGOs)) που μάχονται με ποικίλους τρόπους ενάντια στις μορφές

παρακολούθησης, λούθησης, τα οποία αντι-παρακολουθούν αντι παρακολουθούν τις κρατικές, υπερεθνικές και ιδιωτικές παρακολουθήσεις.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΝΟΟΥΝΤΕΝ Ποιος είναι ο Edward Snowden και τι έκανε; Ο Έντουαρντ Σνόουντεν είναι ένας τριαντάχρονος πληροφοριοδότης και πρώην ανάδοχος της NSA. Έφυγε Έφυγε από το σπίτι του στη Χαβάη τον Μάιο του 2013, ταξίδεψε στο Χονγκ Κονγκ για να διαρρεύσουν έγγραφα στον δημοσιογράφο Glenn Greenwald. Κατά τη στιγμή της αναχώρησής του από τις ΗΠΑ, Σνόουντεν εργάστηκε ως αναλυτής συστημάτων της Booz Allen Hamilton και έκανε ανε σύμβαση εργασίας για την NSA. Τα έγγραφα που αποκάλυψε , μυστικά λεπτομερή προγράμματα και τις δυνατότητες της NSA που έχουν χρησιμοποιηθεί και εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται για τη συλλογή και την αποθήκευση προσωπικών επικοινωνιών, επικοινωνιών τόσο στο εσωτερικό κό των ΗΠΑ όσο και στο εξωτερικό. Γιατί είναι σημαντική αυτή η πληροφορία; Τα έγγραφα που αποκαλύφθηκαν από Snowden δείχνουν ότι η κοινότητα των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ και των εταίρων της συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, του Ισραήλ και της γερμανικοί οργανισμοί κατάσκοπος - εμπλέκονται σε ένταλμα επιτήρησης μάζας των πολιτών στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Πολλά έγγραφα δείχνουν ότι, πέρα από την κατασκοπεία που εκτελούνται για αντιτρομοκρατικούς σκοπούς, σκοπούς, η NSA και οι συνεργάτες της πραγματοποίησαν την πολιτική και τη βιομηχανική κατασκοπεία, κατασκοπεία συμπεριλαμβανομένης μένης της υποκλοπής της ΕΕ και του ΟΗΕ και τη συλλογή δεδομένων από τηλέφωνα και e-mail. e Παρά τα πολλά εκατομμύρια των ανθρώπων που επηρεάζουν τα διεθνικά συστήματα παρακολούθησης, παρακολούθησης αυτά έχουν κατασκευαστεί χωρίς τη γνώση, την έγκριση ή έλεγχο των εκλεγμένωνν νομοθετικών σωμάτων των ΗΠΑ και των χωρών εταίρων της πολύ λιγότερο κοινό.

50

ΤΣΙΠΑΚΙΑ, ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ... Ο επικεφαλής της Google Έρικ Σμιτ προλείανε το έδαφος για τα τσιπάκια που θα εμφυτεύονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο σε πρόσφατη ομιλία του. Ερωτηθείς για το πώς βλέπει την ανάπτυξη του διαδικτύου τα επόμενα χρόνια, ο Σμιτ απάντησε: «Θα σας πω πολύ απλά ότι το Διαδίκτυο θα εξαφανιστεί». «Θα υπάρξουν τόσες πολλές διευθύνσεις IP … τόσες πολλές συσκευές, αισθητήρες, πράγματα που θα φοράτε, πράγματα με τα οποία θα αλληλεπιδράτε, χωρίς καν να τα αισθάνεστε», πρόσθεσε, αναφερόμενος φυσικά στα τσιπ που θα εμφυτεύονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο. «Θα αποτελεί μέρος της παρουσίας σας όλη την ώρα. Φανταστείτε να περπατάτε σε ένα δωμάτιο και το δωμάτιο να είναι δυναμικό. Και με την άδειά σας και με όλα αυτά που αλληλεπιδράτε να συμβαίνουν διάφορα στο δωμάτιο». Ο Σμιτ, ο οποίος στο παρελθόν είχε δηλώσει ότι «αν έχετε κάνει κάτι που δεν θέλετε να το μάθει κανείς, ίσως να έπρεπε να μην το έχετε κάνει καν», προκαλώντας τις έντονες αντιδράσεις των υποστηρικτών της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, οραματιζόμενος έναν «εξαιρετικά εξατομικευμένο, διαδραστικό και πολύ ενδιαφέροντα κόσμο».

ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ , Η ΠΡΩΤΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Το σύστημα των μικροτσίπ αρχικά εφαρμόστηκε στα κατοικίδια με πρόσχημα την εγγυημένη ασφάλεια τους σε περίπτωση ανάγκης. Όσον αφορά στη μορφή του, είναι μια ηλεκτρονική ταυτότητα, στο μέγεθος ενός κόκκου ρυζιού που εμφυτεύεται υποδόρια στη δεξιά πλευρά του λαιμού κοντά στον ώμο του κατοικιδιού. Το τσιπ, αφού εμφυτευτεί, μπορεί να αφαιρεθεί μόνο με χειρουργική επέμβαση και ο χρόνος ζωής του είναι ο ίδιος με αυτόν του κατοικίδιού σας. Κάθε μικροτσίπ έχει τον δικό του μοναδικό αριθμό. Ο κτηνίατρος δίνει ένα αντίγραφο του πιστοποιητικού ηλεκτρονικής ταυτοποίησης το οποίο περιέχει την περιγραφή του κατοικίδιου, τα προσωπικά στοιχεία και τον αριθμό του τσιπ. Οι ιδιοκτήτες πρέπει να απευθύνονται στον κτηνίατρό τους και να τον ενημερώνουν για κάθε αλλαγή των παραπάνω στοιχείων. Μετά την εμφύτευση, το τσιπ ανιχνεύεται και διαβάζεται από μια ειδική ηλεκτρονική συσκευή (scanner). Η τοποθέτηση ηλεκτρονικής ταυτότητας όπως λέγεται στα ελληνικά το microchip έγινε υποχρεωτική με το νόμο 3170/2003 και πλέον με τον 4039/2012 για σκύλους και γάτες.

51

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΑ MICROCHIPS Τα προηγούμενα χρόνια έχουμε ακούσει αρκετές φορές για μικρούς πομποδέκτες, που πρόκειται να εισάγουν στους ζώντες οργανισμούς για χρήση σύμφωνη με τις ανάγκες της εξουσίας. Αρχικά αυτό έμοιαζε με μακρινό κακό όνειρο, και μάλλον για μύθευμα κάποιων ευφάνταστων.... Τον τελευταίο καιρό, όμως, ακούστηκε επανειλημμένα από τα επίσημα κυβερνητικά χείλη, είτε ως μια κάρτα που θα αντικαταστήσει, ταυτότητα, ασφαλιστικό αριθμό, Α.Φ.Μ. είτε ως την κάρτα που θα αντικαταστήσει τις αποδείξεις, ώστε να μην υπάρχει τρόπος διαφυγής για τους φοροφυγάδες. Το VeriChip,όπωε είναι η επίσημη ονομασία του, έχει μέγεθος μόνο μερικών χιλιοστών είναι στο μέγεθος ενός κόκκου ρυζιού όπως λένε και οι κατασκευαστές του και εμφυτεύετε κάτω από το ανθρώπινο δέρμα με σύριγγα. Μέσα στο τσιπάκι υπάρχει μια κεραία. Αυτή η μικροκεραία καθιστά το VeriChip πομπό ο οποίος εντοπίζετε από δορυφόρο. Έτσι αυτός που το έχει κάτω από το δέρμα του παρακολουθείτε 24 ώρες το 24ωρο μέσω των δορυφόρων, και μπορεί να εντοπιστεί οποιαδήποτε στιγμή και σε οποιοδήποτε μέρος του πλανήτη και αν βρίσκετε. Επίσης το μικροτσίπ αυτό εσωτερικά διαθέτει μια μπαταρία λιθίου και όπως μας ενημερώνει ο κατασκευαστής του Carl Sanders αυτή η μπαταρία φορτίζει από την θερμότητα που εκπέμπει το ανθρώπινο δέρμα. Το VeriChip εκτός από το ότι είναι μια τέλεια μηχανή 24ωρης παρακολούθησης έχει και άλλες λειτουργίες υποδούλωσης του κατόχου του. Μέσα σε αυτό το μικροσκοπικό μηχανισμό μπορούν να αποθηκευτούν 5 gigabytes δηλαδή 5 δις σύμβολα περίπου, πιο απλά μέσα στο εμφυτεύσημο μικροτσίπ χωράνε κείμενα περίπου δυο χιλιάδων σελίδων! Όλες οι πληροφορίες που επεξεργάζονται οι δορυφόροι από ψηλά έρχονται σε επίγεια ραντάρ και ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ένας από αυτούς είναι και αυτός που εδρεύει στις Βρυξέλλες και έχει το ψευδώνυμο «Το Θηρίο». Οι εκεί πράκτορες εκτός ότι μπορούν να εντοπίσουν τον οποιωνδήποτε φέρει το VeriChip κάτω από το δέρμα του και να τον βλέπουν ζωντανά και απευθείας, έχουν και τη δυνατότητα να διαβάσουν όλες τις πληροφορίες που έχει αποθηκευμένο το μικροτσίπ μέσα του για τον κάτοχο του. Σημειωτέον ο κάτοχος δεν έχει πρόσβαση να μάθει τα ακριβή στοιχεία που είναι αποθηκευμένα για το πρόσωπο του στο μικροτσίπ που φέρει υποδόρια. Όμως αυτοί που έχουν πρόσβαση μπορούν κάθε φορά να προσθέτουν ή και αφαιρούν διάφορα για τον σφραγισμένο χωρίς αυτός ποτέ να ενημερώνετε για τίποτα. Οποιαδήποτε συκοφαντική πληροφορία μπορεί να περιέχεται μέσα του χωρίς ο υποδουλωμένος πλέον χρήστης να μπορεί να κάνει το οτιδήποτε.

52

Πέρα από τις παραπάνω λειτουργίες του, το VeriChip κατασκευάσθηκε για να αντικαταστήσει πολλά από τα δημόσια και μη έγραφα του σημερινού πολίτη. Θα περιέχει μέσα του όλα τα στοιχεία της ταυτότητας του κατόχου, όπως επίσης το δίπλωμα οδήγησης, ταξιδιωτικό διαβατήριο και τον τραπεζικό λογαριασμό του κατόχου κ.α. Αυτός είναι ο κύριος λόγος κατασκευής και το τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα της δημιουργίας του VeriChip, να γίνει απολύτως απαραίτητο για τον άνθρωπο. Έτσι με αυτόν τον τρόπο θα γίνει πραγματικότητα αυτό που από καιρό σχεδιάζεται, ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΧΡΗΜΑΤΑ ή, αλλιώς, CASHLESS SOCIETY. Το πρόγραμμα cashless society (κοινωνία χωρίς χρήματα) είναι ένα σχέδιο που προωθείται από την εταιρεία MONDEX. Το όνομα mondex δεν έχει άλλο νόημα από το ΜΟΝ που είναι το ακρωνύμιο του money που μεταφράζεται ως «χρήματα» και το DEX που με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι προέρχεται από την ελληνική λέξη ΔΕΞΙ. Δηλαδή MONDEX = ΧΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΔΕΞΙ ΧΕΡΙ. Πως ακριβώς θα λειτουργεί μια χωρίς χρήματα κοινωνία; Με την κατασκευή του VeriChip πλέον δεν υπάρχει κανένα τεχνικό εμπόδιο. Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα -στη χώρα μας και παγκόσμια, ο στραγγαλισμός των ελευθεριών και η οικονομική πίεση που αυξάνεται συνεχώς και συνηγορεί σε όλο και μεγαλύτερη πίεση, ενισχύουν την άποψη πως είναι μια κρίση τεχνητή που αποβλέπει ακριβώς στο σκλάβωμα του ανθρώπου. Ήδη οι πληροφορίες αναφέρουν, πως πειραματικά σε άλλα μέρη της γης, σε ανθρώπους και ζώα τοποθετούνται τσιπάκια σαν τρόπος προστασίας τους! Αν έχουμε φτάσει στην εποχή υλοποίησης των διάφορων προφητειών και ιδιαίτερα της Αποκάλυψης του Ιωάννη, τότε όλα αυτά τα συμπτώματα χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, μα και περισυλλογής. «Και υποχρέωσε όλους, μικρούς και μεγάλους, πλούσιους και πτωχούς, ελεύθερους και δούλους, να έχουν ένα χάραγμα εις το δεξί τους χέρι ή εις το μέτωπόν τους, ώστε να μην μπορεί κανείς να αγοράσει ή να πωλήσει παρά εκείνος που θα έχει το χάραγμα, το όνομα του θηρίου ή τον αριθμό του ονόματος του». (Αποκάλυψη 13:16,17)… Σε κάθε περίπτωση πρέπει να σκεφθούμε πού μας οδηγούν όλα αυτά τα οποία άλλοι για μας δρομολογούν και να εξετάσουμε με ποιον τρόπο οι δικές μας αποφάσεις συμβάλλουν σε αυτό. Είναι απολύτως σίγουρο, πως αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, την πρώτη ευθύνη την έχουμε εμείς, διότι τέτοιες μεθοδεύσεις βρίσκουν πρόσφορο έδαφος με τη δική μας συγκατάθεση. Φυσικά θα εφευρεθούν πολλά προσχήματα, όπως την προστασία μας από τους κλέφτες, την υγεία μας, τα παιδιά μας, τα ζώα μας, όμως εμείς σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να πάρουμε τη σωστή απόφαση και να διαβλέψουμε την παγίδα μέσα από όλα αυτά. Υπάρχει άραγε κάτι άλλο πιο ακριβό, από την ελευθερία μας... ;

ΚΑΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ… ΤΕΛΟΣ! Ερευνητές από την Ολλανδία υποστηρίζουν ότι κατάφεραν να εξαφανίσουν τις δυσάρεστες αναμνήσεις χρησιμοποιώντας φάρμακα της ομάδας beta-blockers (Β-αναστολείς), τα 53

οποία συνήθως χορηγούνται σε ασθενείς με καρδιακά προβλήματα. Πειράματα που έγιναν σε πειραματόζωα, έδειξαν ότι τα φάρμακα αυτά μπορούν να παρέμβουν με τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος δημιουργεί και αναδημιουργεί τις αναμνήσεις τρομακτικών περιστατικών.

Η διαδικασία του πειράματος Στα πειράματα που έγιναν στους ανθρώπους, ο Δρ. Μέρελ Κιντ από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ δοκίμασε τα συγκεκριμένα φάρμακα σε 60 άνδρες και γυναίκες. Η ομάδα

του υπέβαλε τους εθελοντές στην εξής δοκιμασία: τους έδειξε τρομακτικές φωτογραφίες αραχνών ενώ ταυτόχρονα τους προκαλούσε ηλεκτροσόκ πολύ μικρής ισχύος. Από τους εθελοντές ζητήθηκε να κρατήσουν ενεργές στη μνήμη τους τις εικόνες, δημιουργώντας μια ισχυρή αρνητική σύνδεση ανάμεσα στις αράχνες και στην ενόχληση που ένιωθαν. Την επομένη, τους χώρισαν σε δύο ομάδες: σε αυτούς που πήραν το φάρμακο και σε εκείνους στους οποίους χορηγήθηκε ψευδοφάρμακο, ενώ και στις δύο ομάδες έδειξαν στη συνέχεια τις ίδιες φωτογραφίες με τις αράχνες. Οι ερευνητές κατέγραψαν το επίπεδο του φόβου στους εθελοντές και ανακάλυψαν ότι, στην ομάδα των ατόμων στην οποία χορηγήθηκε το φάρμακο, ο φόβος δεν ήταν τόσο μεγάλος σε σύγκριση με την ομάδα των ατόμων που πήρε το ψευτο-φάρμακο. Μια μέρα αργότερα, κι ενώ η επήρεια του φαρμάκου είχε σταματήσει, οι εθελοντές εξετάστηκαν ξανά. Τα αποτελέσματα δεν άλλαξαν. Έτσι, όσοι είχαν πάρει το φάρμακο έδειξαν να φοβούνται λιγότερο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, κάθε φορά που κάποιος φέρνει στο μυαλό του μια έντονη συναισθηματικά ανάμνηση, ο εγκέφαλος αναδημιουργεί την ανάμνηση. Το φάρμακο παρεμβαίνει ακριβώς σε αυτήν τη διαδικασία και εμποδίζει τον εγκέφαλο να την ανανεώσει.

Στην πράξη Θεωρητικά, με το φάρμακο αυτό θα μπορούσαν να σβηστούν αναμνήσεις από τραυματικά γεγονότα - για παράδειγμα εγκληματικές πράξεις- που συνέβησαν πριν από χρόνια. Μπορεί επίσης να βοηθήσει ασθενείς να ξεπεράσουν τις φοβίες τους, τις εμμονές τους, διατροφικές διαταραχές, ακόμη και τις ερωτικές τους απογοητεύσεις... Οι επιστήμονες, όμως, εκτιμούν ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να επιβεβαιώσουν την αποτελεσματικότητα των συγκεκριμένων φαρμάκων στην εξουδετέρωση των αρνητικών αναμνήσεων.

Η ηθική πλευρά Και Βρετανοί ερευνητές προειδοποιούν ότι τίθενται ορισμένα δύσκολα ζητήματα ηθικής φύσεως. «Η διαγραφή κακών 54

αναμνήσεων δεν είναι όπως όταν διώχνουμε κάτι το ανεπιθύμητο, ένα σπυρί για παράδειγμα. Συνδέονται μ' εμάς τους ίδιους, με την ταυτότητά μας καθώς αυτό που είμαστε συνδέεται με τις αναμνήσεις μας».

55

Ο ΜΑΓΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ DOWNLOAD : Ο,ΤΙ ΑΝΕΒΑΙΝΕΙ... ΚΑΤΕΒΑΙΝΕΙ Στον αχανή κόσμο του Διαδικτύου όλα προσφέρονται δωρεάν αλλά και όλα... στο τέλος πληρώνονται. «Κατέβασμα» ταινιών από το Ιnternet, torrents, streaming video, ραδιόφωνο στο Διαδίκτυο, mega upload... Αν δεν είμαστε αρκετά προσεκτικοί κινδυνεύετε να καταλήξετε στην καλύτερη περίπτωση με έναν ιό στον υπολογιστή σας και στη χειρότερη με προβλήματα με τη Δικαιοσύνη. Το κατέβασμα αρχείων από το Ιnternet δεν είναι φυσικά καθεαυτό παράνομο, αλλά εξαρτάται από το αν το περιεχόμενο των αρχείων υπόκειται σε πνευματικά δικαιώματα καθώς και από την άδεια χρήσης που διέπει το αρχείο» Τι γίνεται, όμως, όταν ανταλλάσσονται αρχεία που περιέχουν μουσική ή βίντεο τα οποία εκμεταλλεύεται αποκλειστικά μια εταιρεία, η οποία δεν έχει δώσει τη συγκατάθεσή της; Αρκετοί χρήστες του Διαδικτύου πιστεύουν ότι σε αυτή την περίπτωση οι μόνες που φέρουν ποινική ευθύνη είναι οι ιστοσελίδες που διαθέτουν online αυτό το υλικό. Κάτι που, ωστόσο, δεν ισχύει. Αντιθέτως, « κάθε έλληνας χρήστης του Διαδικτύου που κατεβάζει παράνομα υλικό κινδυνεύει να τιμωρηθεί με ποινή φυλάκισης ως και πέντε χρόνια» σχολιάζει ο κ.Γεώργιος Νούσκαλης , λέκτορας της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Μάλιστα, αν η δικαιούχος εταιρεία αποδείξει ότι είναι ιδιαίτερα μεγάλη η ζημιά που υπέστη, τότε ο χρήστης απειλείται με ποινές σε βαθμό κακουργήματος»προσθέτει. Και αν πιστεύετε ότι καλύπτεστε από την «ανωνυμία» του Διαδικτύου είστε γελασμένοι! Κάθε φορά που ένα αρχείο διαμοιράζεται online, για παράδειγμα μέσω torrent, είναι εμφανείς στο Διαδίκτυο όλες οι ΙΡ διευθύνσεις των χρηστών που το ανταλλάσσουν. Η ΙΡ διεύθυνση είναι μια σειρά από αριθμούς που αποτελούν την ταυτότητα ενός υπολογιστή σε ένα δίκτυο και κάθε εταιρεία παροχής Ιnternet έχει τη δυνατότητα να ταυτοποιήσει μια ΙΡ διεύθυνση, αντιστοιχίζοντάς την με τον κάτοχο της γραμμής τηλεφώνου . Κατά συνέπεια, κάθε φορά που «παρανομείτε» στο Διαδίκτυο, η δραστηριότητά Επιστολές σας είναι εμφανής και με τις κατάλληλες διαδικασίες οι αστυνομικές αρχές μπορούν να εντοπίσουν τους χρήστες. Οι εν λόγω επιστολές έχουν ως στόχο να “τρομοκρατήσουν” τον χρήστη και συνήθως περιέχουν πολύ ακριβείς πληροφορίες σχετικά με τα παράνομα downloads αρχείων, όπως την ώρα, τον τίτλο και το μέγεθος των αρχείων.

56

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Εν κατακλείδι, συμπεραίνουμε πως η ηθική πτυχή της τεχνολογίας συνιστά ζήτημα πρωταρχικής σημασίας. Η τεχνολογία μπορεί να είναι κατά βάση ουδέτερη αλλά το ζήτημα είναι πώς χρησιμοποιείται. Την ώρα που η ίδια η ύπαρξη του διαδικτύου αρχίζει να διαμορφώνει και να αναδιαμορφώνει ολόκληρες κοινωνίες, η διαδραστική πραγματικότητα αρχίζει πια να δημιουργεί προσωπικότητες και πεποιθήσεις, που επηρεάζουν τις ηθικές αξίες του ανθρώπου. Δεδομένου ότι οι ηθικοί κανόνες καθορίζονται πολλές φορές από υποκειμενικά κριτήρια, η τεχνολογία δεν δύναται να εξυπηρετήσει το κοινωνικό συμφέρον. Αντίθετα, απαντά στις επιθυμίες και τις πεποιθήσεις των ισχυρότερων. Οι συνέπειες που επιφέρει η τεχνολογία εξαρτώνται αποκλειστικά από τις ιδέες και τις βλέψεις των χρηστών και των δημιουργών της. Αυτό που το άτομο μπορεί να κάνει είναι να προσέξει ώστε να μην παρασυρθεί από το μεγαλείο των τεχνολογικών επιτευγμάτων και μετατραπεί σε υποχείριό τους. Το μόνο που θεωρείται βέβαιο, είναι πως έχει ήδη αρχίσει να δημιουργείται μια κοινωνία που θα σημαδευθεί από πολύ εντονότερη την αλληλεπίδραση ανθρώπου και τεχνολογίας.

57

Ερευνητικό Ερώτηµα • Αξίζει τελικά, να χρησιµοποιούµε ολοένα και περισσότερο συσκευές εισπράττοντας την ίδια στιγµή ραδιενέργεια και ακτινοβολία µε αντάλλαγµα µία διευκόλυνση στην καθηµερινή µας ζωή ;

58

ΡΑ∆ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ

Ραδιενέργεια είναι το φαινόµενο της εκποµπής σωµατιδίων ή ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας από τους πυρήνες ορισµένων χηµικών στοιχείων, που γι' γι αυτό το λόγο.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΡΑ∆ΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ • Η ραδιενέργεια είναι µία µορφή ενέργειας ενέργειας. Υπάρχουν 3 είδη ραδιενέργειας:: η άλφα ακτινοβολία (σωµατίδια σωµατίδια αποτελούµενα από πυρήνες ατόµων ηλίου), η βήτα ακτινοβολία (σωµατίδια που είναι ίδια µε τα ηλεκτρόνια) και η γάµµα ακτινοβολία (ηλεκτροµαγνητική ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία). Και τα τρία είδη έχουν το χαρακτηριστικό ότι είναι ιοντίζουσες ακτινοβολίες (ακτινοβο (ακτινοβολίες που προκαλούν τον σχηµατισµό ιόντων, φορτισµένων δηλαδή ατόµων). Καθώς οι α, β, γ ακτινοβολίες διέρχονται µέσα από ατόµων ιστούς και κύτταρα δηµιουργούν ιόντα και ελεύθερες ρίζες υψηλής ενέργειας. Άρα η ακτινοβόληση των ζωντανών κυττάρων µε την ακτινοβολία ιιοντισµού προκαλεί τη ζηµιά.

• Τα περισσότερα κύτταρα νεκρώνονται όταν δεχθούν τα σωµατίδια άλφα ή βήτα, ειδικότερα εάν τα τελευταία προσεγγίσουν τον κυτταρικό πυρήνα όπου υπάρχει το DNA. Εάν όµως δεν νεκρωθεί το κύτταρο, σίγουρα θα υποστεί σηµαντικές ζηµιές. Το ευαίσθητο σε ακτινοβολία DNA, όταν δεχθεί επίθεση από σωµατίδια άλφα ή βήτα µπορεί να υποστεί µη--αναστρέψιµη 59

ζηµιά, δηλαδή µετάλλαξη. Εάν το κατεστραµµένο κύτταρο είναι στους πνεύµονες ή στον µυελό στων οστών ίσως αυτό εξελιχθεί σε καρκινικό. Εάν κάποιο από τα βλαστικά κύτταρα (προγονικά κύτταρα από τα οποία προέρχονται τα υπόλοιπα του οργανισµού µας) δεχθούν επίθεση, τότε η µετάλλαξη θα υπάρχει σε όλα τα κύτταρα του εµβρύου. Εάν ακτινοβοληθούν γαµετικά κύτταρα τότε εκτός από τους προγόνους και οι απόγονοι θα εµφανίζουν τις µεταλλάξεις. Ένα άλλο αποτέλεσµα της έκθεσης σε ακτινοβολίες είναι πως οι υψηλές σε ενέργεια ακτινοβολίες οι οποίες δεν προκαλούν όµως θάνατο, επιφέρουν καταστολή του ανοσοποιητικού συστήµατος.

• Ο ατµοσφαιρικός αέρας είναι το πρώτο συστατικό του οικοσυστήµατος που µολύνεται µετά από πυρηνική έκρηξη ή ατύχηµα πυρηνικής εγκατάστασης, που έχει σαν αποτέλεσµα τη διαρροή ραδιενεργού υλικού στην ατµόσφαιρα. Η έκταση της µόλυνσης εξαρτάται από την πηγή που την προκάλεσε. Ο ατµοσφαιρικός αέρας είναι ο δρόµος µε τον οποίο µεταφέρονται τα ραδιενεργά άτοµα σε περιοχές µακριά από την πυρηνική έκρηξη ή ατύχηµα. Περισσότερο επικίνδυνη από τη µολυσµένη µε ραδιενέργεια τροφή ή νερό είναι η εισπνοή µολυσµένου αέρα. Γιατί ενώ ο άνθρωπος πίνει δυο λίτρα νερό και ένα λίτρο τροφή το 24ωρο εισπνέει 10-20 χιλιάδες λίτρα αέρα. Έτσι συσσωρεύονται στο σώµα του ανθρώπου πολύ µεγάλες ποσότητες ραδιενεργών ατόµων.

• Οι µεταλλάξεις που υφίσταται το DNA από την ακτινοβολία, οδηγούν σε εµφάνιση καρκίνου, καθώς και άλλες επιπτώσεις που κληροδοτούνται αργότερα από τους απογόνους . Πιο συγκεκριµένα: Εµφάνιση καρκίνου (λευχαιµίες, όγκοι µαστού, καρκίνος µυελού των οστών, πνεύµονα, οστών, θυρεοειδούς, ήπατος, λεπτού εντέρου και δέρµατος). Κληρονοµικές ανωµαλίες. Οι ακτινοβολίες προκαλούν µεταλλάξεις από τοπικές βλάβες στο DNA που δεν είναι ορατές στο µικροσκόπιο και χρωµατοσωµιακές ανωµαλίες που δεν επιδιορθώνονται και είναι ορατές στο µικροσκόπιο. Όσο µικρή κι αν είναι η ποσότητα ακτινοβολίας που απορροφά ένα κύτταρο, πάντοτε δηµιουργείται αυξηµένη πιθανότητα µεταλλάξεων.

60

Καταστροφή του µυελού των οστών. Η µόνη θεραπεία είναι η µεταµόσχευση του µυελού των οστών. Συνήθως όµως απορρίπτονται τα ξένα κύτταρα. Εµφανίζεται 2-3 µέρες µετά την έκθεση στην ακτινοβολία. Ακτινική πνευµονία. Εµφανίζεται µε αναπνευστικά προβλήµατα και πυρετό 5-6 εβδοµάδες µετά και εκτεταµένη καταστροφή των κυττάρων του πνεύµονα. Οι άνθρωποι συνήθως πεθαίνουν από καταστροφή του µυελού των οστών. Γαστρεντερικό σύνδροµο (καταστροφή των κυττάρων που καλύπτουν το γαστρεντερικό σύστηµα). ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ • Σε περίπτωση διαρροής ραδιενέργειας, οι πιο συχνές µέθοδοι αντιµετώπισης – προστασίας είναι η εκκένωση της περιοχής από τον πληθυσµό καθώς και η λήψη χαπιών ιωδίου. Πως λειτουργούν τα χάπια ιωδίου; Τα χάπια ιωδίου, που µοιράζουν οι αρµόδιες Αρχές, όταν κρίνουν ότι πρέπει, πληµµυρίζουν µε ιώδιο τον θυρεοειδή, ώστε να µην µπορεί να απορροφήσει πια το ραδιενεργό ιώδιο. Έτσι, εµποδίζουν τον καρκίνο του θυρεοειδούς, ένα κίνδυνο που αφορά πρωτίστως τα µωρά, τα παιδιά, τους εφήβους, τις έγκυες και τις µητέρες που θηλάζουν. Κατά προτίµηση, το ιώδιο λαµβάνεται µια ώρα πριν την έκλυση της ραδιενέργειας, ενώ µπορεί να ληφθεί και 24 ώρες µετά το πυρηνικό ατύχηµα, αλλά η προστασία του που παρέχει τότε, είναι µειωµένη πια κατά 25% • Παρά, όµως, την ευρεία διαθεσιµότητα του ιωδιούχου καλίου για τον περιορισµό της έκθεσης σε ραδιενεργό ιώδιο στην ατµόσφαιρα, σε τρόφιµα ή ποτά, εξακολουθεί να µην υπάρχει ‘µαγικό’ φάρµακο για να δοθεί σε ανθρώπους που έχουν ή θα είναι εκτεθειµένοι σε υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας.

61

ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Η αλυσιδωτή αντίδραση είναι η σχάση των πυρήνων ενός ραδιενεργού υλικού που ανατροφοδοτείται από τα νετρόνια που εκλύονται από προηγούµενες σχάσεις πυρήνων του ίδιου υλικού. Όταν ένας ασταθής πυρήνας (π.χ. του ουρανίου) βοµβαρδίζεται από νετρόνια υφίσταται την λεγόµενη πυρηνική σχάση, διασπάται δηλαδή σε δυο νέους πυρήνες, µε παράλληλη απελευθέρωση ενέργειας και θραυσµάτων (µεταξύ άλλων νετρονίων). Αυτά τα νετρόνια µπορούν να προκαλέσουν σχάση σε γειτονικούς πυρήνες, και αυτό συνεχίζεται ακατάπαυστα. Το αποτέλεσµα αυτής της σχάσης είναι η έκλυση τεράστιων ποσοτήτων ενέργειας, νετρονίων και άλλων σωµατιδίων. Η αλυσιδωτή αντίδραση είναι η αρχή λειτουργίας της πυρηνικής βόµβας. Επίσης είναι και αρχή λειτουργίας των πυρηνικών αντιδραστήρων, όπου όµως χρησιµοποιούνται οι λεγόµενοι επιβραδυντές προκειµένου να ελεγχθεί ή και να σταµατήσει εντελώς η αλυσιδωτή αντίδραση. Σκοπός των επιβραδυντών είναι η "εξουδετέρωση" των νετρονίων που κυκλοφορούν µέσα στον αντιδραστήρα, προκειµένου είτε να πραγµατοποιείται σχάση στον επιθυµητό ρυθµό, είτε να σταµατήσει εντελώς η σχάση και η παραγωγή νέων νετρονίων. Με αυτό τον τρόπο πετυχαίνουν οι επιστήµονες µία ελεγχόµενη αλυσιδωτή αντίδραση. Αντίθετα, στα πυρηνικά όπλα δεν υπάρχει τέτοιος περιορισµός, οπότε ολόκληρο το πυρηνικό υλικό που περιέχεται αντιδρά ταχύτατα απελευθερώνοντας ενέργεια και ακτινοβολία.

62

Η πυρηνική ενέργεια µας δίδει πολύ περισσότερη ενέργεια από οποιαδήποτε άλλη πηγή ενέργειας και δεν υπάρχει τόσο µεγάλος κίνδυνος να µας τελειώσουν τα άτοµα και οι πυρήνες πυρήνες. Επίσης µε την πυρηνική ενέργεια δεν ρυπαίνεται καθόλου το περιβάλλον µε διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου και του θείου, τέφρα, αιθάλη κ.ο.κ. όπως συµβαίνει όταν χρησιµοποιούνται γαιάνθρακες, γαιάνθρακες πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Παρόλα αυτά όµως, υπάρχουν ορισµένα προβλήµατα και µε αυτή τη µη ανανεώσιµη πηγή ενέργειας. ενέργειας Το µεγαλύτερο πρόβληµα όβληµα είναι ότι µε την πυρηνική σχάση, εκτός από ενέργεια απελευθερώνεται και µια πάρα πολύ επικίνδυνη για την υγεία του ανθρώπου ακτινοβολία, ακτινοβολία που ονοµάζεται ραδιενέργεια. ραδιενέργεια Σήµερα ένα από αυτά τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν τα εργοστάσια που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από πυρηνική ενέργεια, είναι το πώς θα απαλλαγούν οριστικά από τα επικίνδυνα απόβλητα του εργοστασίου, εργοστασίου που αν και είναι πολύ λίγα, λίγα περιέχουν την επικίνδυνη ραδιενέργεια. ραδιενέργεια Επιπλέον σε πολλές χώρες δεν δηµιουργούνται τέτοια εργοστάσια επειδή ο κόσµος ανησυχεί µήπως συµβεί κάποιο ατύχηµα στο εργοστάσιο ή µήπως προκληθεί κάποιος σεισµός και απελευθερωθεί ραδιενέργεια στην ατµόσφαιρα. Ωστόσο υπάρχουν πολλές χώρες όπου τέτοια εργοστάσια λειτουργούν κανονικά. κανονικά Στα εργοστάσια αυτά λαµβάνονται πολλά µέτρα προφύλαξης για να αποφεύγεται κάθε κίνδυνος από τη ραδιενέργεια, σε περίπτωση σεισµού ή ατυχήµατος. Σήµερα οι επιστήµονες προσπαθούν να βρουν τρόπο να παράγεται πυρηνική ενέργεια από πυρηνική σύντηξη χρησιµοποιώντας το νερό (τα άτοµα δηλαδή που σχηµα σχηµατίζουν το νερό) διότι µε τον τρόπο αυτό δεν απελευθερώνεται ραδιενέργεια ραδιενέργεια. Στη χώρα µας δεν υπάρχουν εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας. ενέργειας Αυτό σηµαίνει ότι δεν χρησιµοποιείται αυτή η πηγή ενέργειας για να παράγεται το ηλεκτρικό ρεύµα που φθάνει στα σπίτια µας.

63

ΤΑ ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΑ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ : ΧΩΡΑ ΗΠΑ ΡΩΣΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΚΙΝΑ ΙΝ∆ΙΑ ΣΟΥΗ∆ΙΑ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΩΝ 104 11 17 11 20 10 2

ΓΕΝΙΚΑ 443 πυρηνικοί αντιδραστήρες φιλοξενούνται σήµερα σε 29 χώρες σε ολόκληρο τον κόσµο, ενώ 65 πυρηνικοί αντιδραστήρες βρίσκονται υπό κατασκευή.

Η.Π.Α

ΣΟΥΗ∆ΙΑ

64

ΚΙΝΑ

ΠΥΡΗΝΙΚΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ H ρίψη της ατοµικής βόµβας στη Χιροσίµα στις 6 Αυγούστου 1945 και στο Ναγκασάκι, ήταν µόνο η αρχή του πυρηνικού εφιάλτη. Οι φρικιαστικές συνέπειες της διαρροής πυρηνικών, συνεχίζονται µέχρι σήµερα, µε τελευταίο παράδειγµα τη διαρροή στο πυρηνικό εργοστάσιο της Φουκουσίµα τον Μάρτιο του 2011. Παρακάτω οι 6 χειρότερες πυρηνικές καταστροφές που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα, µε βάση τη ∆ιεθνή Κλίµακα Πυρηνικών Συµβάντων (από το 1 έως το 7).

1.Τσερνόµπιλ (επιπέδου 7)

Θεωρείται η χειρότερη πυρηνική τραγωδία στην ιστορία, καθώς σηµειώθηκε 400 φορές περισσότερη ραδιενεργός κατακρήµνιση στην ατµόσφαιρα από την ατοµική βόµβα στην Χιροσίµα. Τα ξηµερώµατα της 26ης Απριλίου 1986, οι εργαζόµενοι στον πυρηνικό σταθµό «Βλαντιµίρ Ίλιτς Λένιν», στο Τσέρνοµπιλ της Ουκρανίας, άρχισαν τις προγραµµατισµένες εργασίες για ένα πείραµα, που σκοπό είχε να ελέγξει τα συστήµατα ασφαλείας. Στο πλαίσιο του εν λόγω πειράµατος, οι τεχνικοί έκλεισαν τα αυτόµατα συστήµατα ρύθµισης της ισχύος της τέταρτης µονάδας του σταθµού, 65

καθώς και τα συστήµατα ασφαλείας, αφήνοντας ωστόσο τον αντιδραστήρα να λειτουργεί µε το 7% της ισχύος του. Στη 1:23 το πρωί, η αλυσιδωτή αντίδραση στον τέταρτο αντιδραστήρα προκάλεσε διαδοχικές εκρήξεις, οι οποίες τίναξαν στον αέρα το ατσάλινο κάλυµµα του αντιδραστήρα, βάρους χιλίων τόνων. Τεράστιες ποσότητες ραδιενεργού υλικού σκορπίστηκαν στον αέρα, µέσω του οποίου µεταφέρθηκε στις γύρω περιοχές µε ταχείς ρυθµούς. ∆ύο ηµέρες µετά, σουηδικοί σταθµοί παρατήρησης άρχισαν να καταγράφουν υψηλά επίπεδα ραδιενέργειας. Παρότι η σοβιετική κυβέρνηση αποπειράθηκε αρχικώς να συγκαλύψει το γεγονός, αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι υπήρξε ένα «µικρό ατύχηµα». Επί δέκα ηµέρες, τα φλεγόµενα πυρηνικά καύσιµα απελευθέρωναν στην ατµόσφαιρα εκατοµµύρια ραδιενεργά στοιχεία, σε ποσότητα που αντιστοιχεί σε 200 βόµβες σαν αυτή της Χιροσίµα. Ραδιενεργός σκόνη απλώθηκε πάνω από την Ευρώπη και µέχρι το Βόρειο Πόλο. Επισήµως, 31 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους µετά την έκρηξη. Όµως, από το 1986 έως σήµερα έχουν χάσει τη ζωή τους περισσότεροι από 25.000 στρατιώτες και πολίτες από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και άλλες ∆ηµοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, οι οποίοι εστάλησαν στις εργασίες αποκατάστασης του σταθµού. Σύµφωνα µε τον ΟΗΕ, περίπου 8,4 εκατοµµύρια άνθρωποι στις τρεις αυτές χώρες έχουν εκτεθεί στη ραδιενέργεια, από την οποία έχει µολυνθεί έκταση 150.000 τετραγωνικών χιλιοµέτρων, ίση µε τη µισή έκταση της Ιταλίας. Τετρακόσιες χιλιάδες άνθρωποι εγκατέλειψαν τις εστίες τους, αλλά περίπου 6 εκατοµµύρια εξακολουθούν να ζουν σε µολυσµένες ζώνες. Το µοιραίο εργοστάσιο του Τσερνοµπίλ έκλεισε οριστικά το ∆εκέµβριο του 2000, ύστερα από διεθνείς πιέσεις που δέχθηκε η κυβέρνηση της Ουκρανίας και υπό το φόβο νέων πιθανών εκρήξεων στους πεπαλαιωµένους αντιδραστήρες του.

2. Κιστίµ, Ρωσία, (επιπέδου 6) Το δεύτερο πιο καταστροφικό πυρηνικό ατύχηµα παγκοσµίως. Σηµειώθηκε επίσης στη Σοβιετική Ένωση στις 29 Σεπτεµβρίου 1957. Το σύστηµα ψύξης σε µία δεξαµενή που περιείχε 70 τόνους ραδιενεργών αποβλήτων χάλασε και δεν επετεύχθη η επιδιόρθωση του. Αποτέλεσµα ήταν να προκληθεί έκρηξη, η οποία υπολογίζεται ότι είχε µια δύναµη 70 -100 τόνων ΤΝΤ. ∆εν υπήρξαν άµεσα θύµατα, ωστόσο µέσα σε 10 µε 11 ώρες, το ραδιενεργό νέφος 66

κινήθηκε βόρεια-ανατολικά, φθάνοντας σε µια απόσταση 300-350 χιλιοµέτρων από το σηµείο της έκρηξης. 10.00 άνθρωποι αποµακρύνθηκαν από τις εστίες τους ενώ εκτιµάται ότι 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από καρκίνο.

3.

Windscale,

Μεγάλη

Βρετανία

(επιπέδου

5)

Το δυστύχηµα συνέβη στις 10 Οκτωβρίου 1957 στ πυρηνικό εργοστάσιο της κοµητείας Cumberland, στη Βορειοδυτική Αγγλία. Πρόκειται για το πιο σοβαρό πυρηνικό ατύχηµα που σηµειώθηκε ση χώρα. Η φωτιά που ξέσπασε στον πυρήνα του αντιδραστήρα, οδήγησε σε περιορισµένη απελευθέρωση ραδιενέργειας. Η φωτά έκαιγε ανεξέλεγκτη για 16 ολόκληρες ώρες. Συνεπεία του ατυχήµατος, η κυβέρνηση απαγόρευσε για ένα µήνα την πώληση του γάλακτος από γειτονικές γεωργικές εκµεταλλεύσεις. Εκείνη την εποχή, η βρετανική κυβέρνηση κυκλοφόρησε µόνο πρόχειρες λεπτοµέρειες του ατυχήµατος, σε µια προσπάθεια να µειώσει στα µάτια του κόσµου τη σοβαρότητα του. Ο µολυσµένος αντιδραστήρας σφραγίστηκε µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν άρχισε η εκκαθάριση.

4.Three Mile Island, ΗΠΑ (επιπέδου 5) Πρόκειται για το πιο καταστροφικό ατύχηµα στην ιστορία των ΗΠΑ. Στις 28 Μαρτίου 1979, µια µικρή υδραυλική βλάβη προκάλεσε την υπερθέρµανση του πυρήνα του αντιδραστήρα, η θερµοκρασία του οποίου έφτασε τους 2.3710 Κελσίου. Μελέτες που έγιναν, δεν κατέδειξαν συσχέτιση µε ενδεχόµενα περιστατικά καρκίνου. Ωστόσο, το ατύχηµα επέδρασε καταλυτικά στη στάση των πολιτών απέναντι στην πυρηνική ενέργεια, καθώς τότε δεν έχει εγκρίθηκε ούτε ένας πυρηνικός σταθµός.

67

5. Tokaimura, Ιαπωνία (επιπέδου 4) Το ατύχηµα συνέβη στις 30 Σεπτεµβρίου 1999, καθώς εργάτες αναµίγνυαν υγρό ουράνιο σε ακατάλληλη δεξαµενή. Περίπου 100 άνθρωποι που ζούσαν κοντά στο σταθµό νοσηλεύτηκαν για έκθεση σε ακτινοβολία, ενώ περισσότεροι από 150 αναγκάστηκαν να εκκενώσουν την περιοχή σε µια ακτίνα 300 µέτρων από το εργοστάσιο.

6. Fukushima, Ιαπωνία, (το επίπεδο δεν έχει ακόµη εκτιµηθεί) O καταστροφικός σεισµός των 8,9 ρίχτερ στις 11 Μαρτίου 2011, προκάλεσε ένα µεγάλο παλιρροϊκό κύµα που έπληξε σφοδρότατα τις ακτές της ανατολικής Ιαπωνίας, επιφέροντας ανυπολόγιστες καταστροφές και σκορπώντας στο θάνατο σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το τσουνάµι είχε ως αποτέλεσµα την τήξη των τριών εκ των έξι αντιδραστήρων του πυρηνικού σταθµού Φουκουσίµα‐Νταΐτσι, µε αποτέλεσµα την έκλυση τεράστιων ποσοτήτων ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Περισσότεροι από 150.000 κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, Κανείς δεν ξέρει ακόµα την έκταση της καταστροφής η οποία, εξακολουθεί να υφίσταται µέχρι σήµερα. Αν και το επίπεδο το ατυχήµατος θα εκτιµηθεί µετά από αρκετό καιρό, δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι θα αγγίξει το υψηλότερο επίπεδο, όπως δηλαδή και το ατύχηµα του Τσερνοµπίλ. Πάντως, η Πυρηνική Αρχή της Ιαπωνίας αναφέρει ότι η ποσότητα του ραδιενεργού καισίου που εκλύθηκε στην ατµόσφαιρα, είναι ισοδύναµη µε 168 πυρηνικές βόµβες σαν της Χιροσίµα Η οριστική αποσυναρµολόγηση του σταθµού δεν αναµένεται να επιτευχθεί πριν από τα µέσα του αιώνα.

68

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΥΡΗΝΙΚΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ Οι επιπτώσεις έπειτα από ένα πυρηνικό ατύχηµα είναι πολύ καταστρεπτικές και σοβαρές, τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το περιβάλλον. Ακόµα, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους είναι πως έχουν τεράστια διάρκεια. Ένα τέτοιο παράδειγµα, είναι το Τσερνόµπιλ (Chernobyl). Μετά το ατύχηµα του Τσερνόµπιλ, πέρα από την πτώση της Ε.Σ.Σ.∆ που επήλθε λίγο καιρό αργότερα, µία τεράστια περιοχή υπόκειται σε συστηµατικό έλεγχο λόγω της µόλυνσης από ραδιενέργεια µέχρι και σήµερα. Οι έλεγχοι περιλαµβάνουν, µεταξύ άλλων, δειγµατοληψία του εδάφους, του αέρα και των αγροτικών προϊόντων. Εφαρµόστηκε απαγορευµένη ζώνη, λίγο µετά την καταστροφή για να βοηθήσει στην εκκένωση του τοπικού πληθυσµού και στην αποτροπή εισόδου στην σηµαντικά µολυσµένη περιοχή. Χωρίστηκε σε τέσσερις οµόκεντρες ζώνες ανάλογα µε τον βαθµό επικινδυνότητας. Κάθε οικιστική, πολιτική και επαγγελµατική δραστηριότητα είναι απαγορευµένη και ποινικοποιηµένη µέσα στην τέταρτη και πιο επικίνδυνη ζώνη, ακτίνας 30 χιλιοµέτρων. Η χλωρίδα και η πανίδα επηρεάστηκαν σηµαντικά επίσης. Πευκοδάση στην γύρω περιοχή καταστράφηκαν, ενώ υπήρχαν αναφορές για µεταλλάξεις αρκετά ζώα. Ως αποτέλεσµα του ατυχήµατος 237 άνθρωποι υπέφεραν από οξείας µορφής µόλυνση από ραδιενέργεια, από τους οποίους 31 πέθαναν µέσα στους πρώτους τρεις µήνες. Οι περισσότεροι ήταν πυροσβέστες και διασώστες, οι οποίοι δεν ήταν πλήρως ενήµεροι για τους κινδύνους που διέτρεχαν. Ο συνολικός αριθµός των θανάτων στην περιοχή είναι δύσκολο να καθοριστεί επακριβώς λόγω της µυστικοπάθειας του τότε καθεστώτος, η οποία οδήγησε σε ελλιπή καταγραφή των σχετικών στατιστικών στοιχείων.

Πέρα όµως από τις ‘τοπικές’ επιπτώσεις, υπήρξαν συνέπειες και στην υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς και στην Ελλάδα……

69

Το ατύχηµα στο Τσερνόµπιλ είχε επιπτώσεις στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, µε τη δυτική, ανατολική και βόρεια Ευρώπη να δέχεται το µεγαλύτερο ποσοστό ραδιενεργών ισοτόπων (περισσότερα από τα µισά ραδιενεργά σωµατίδια που απελευθερώθηκαν από το ατύχηµα κατέληξαν σε περιοχές εκτός ΕΣΣ∆). Πρώην Γιουγκοσλαβία, Φινλανδία, Σουηδία, Γερµανία, Βουλγα ρία, Νορβηγία, Ρουµανία, Αυστρία και Πολωνία δέχθηκαν η 15 κάθε µια περισσότερα από ένα πεταµπεκερέλ (10 Bq) καισίου 137. Η περιοχή που µολύνθηκε µε πάνω από 4.000 Bq/m2 καλύπτει το 40% της επιφάνειας της Ευρώπης, ενώ το 2,3% δέχτηκε πάνω από 40.000 Bq/m2. Υπολογίζεται ότι από τη συνολική δόση ραδιενέργειας που έλαβε ο πληθυσµός της γης λόγω του ατυχήµατος, το 36% αντιστοιχεί στους κατοίκους Ρωσίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας και το 53% στους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Ακόµα και σήµερα υπάρχουν περιορισµοί στη διακίνηση τροφίµων σε διάφορες χώρες της Ευρώπης.

• Στο Ηνωµένο Βασίλειο υπάρχουν περιορισµοί σε 374 φάρµες µε 200.000 πρόβατα.

• Σε Σουηδία και Νορβηγία υπάρχουν περιορισµοί για ζώα που βρίσκονται σε ελεύθερο περιβάλλον (ανάµεσα τους και οι τάρανδοι).

• Στη Γερµανία αλλά και σε άλλες βορειοευρωπαικές χώρες ανιχνεύονται υψηλά ποσοστά καισίου 137 σε άγρια ζώα. Ακόµα, µετά το ατύχηµα αυξήθηκαν οι περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδούς σε Ηνωµένο Βασίλειο και Τσεχία, ενώ αναφέρθηκε αύξηση της παιδικής λευχαιµίας σε ∆υτική Γερµανία, Ελλάδα και Λευκορωσία. Τέλος το ραδιενεργό νέφος έφτασε και στην Ελλάδα, προκαλώντας πανικό σχετικά µε την ασφάλεια των τροφίµων και επηρεάζοντας κυρίως την Βόρεια Ελλάδα, όπου ανιχνεύονται επίπεδα ραδιενέργειας υψηλοτέρα του κανονικού.

70

ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ Ακτινοβολία είναι το προϊόν της εκποµπής µιας πηγής, όπως σωµατίδια ύλης ή ηλεκτρομαγνητικά κύματα που έχουν την τάση να αποµακρύνονται από την πηγή, καθώς βάλλονται από αυτήν. Ενώ όλα τα ηλεκτροµαγνητικά κύµατα είναι ξεκάθαρα ακτινοβολία, η εκποµπή σωµατιδίων ύλης θεωρείται ακτινοβολία όταν τα σωµατίδια είναι µικρά, ξεκινώντας από νετρίνα, ηλεκτρόνια κλπ και φτάνοντας, το πιο µεγάλο σε µέγεθος, ως τον πυρήνα του ατοµικού στοιχείου ηλίου.

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ∆εν γνωρίζουµε την προέλευση όλων των ειδών ακτινοβολίας. Για παράδειγµα η ακτινοβολία που ανιχνεύεται ακόµη και σήµερα και θεωρείται πως προέρχεται από τις πρώτες στιγµές της δηµιουργίας του σύµπαντος, σύµφωνα µε τη θεωρία της µεγάλης έκρηξης, δεν είµαστε σε θέση να γνωρίζουµε από πού έχει προέλθει. Κατά κύριο λόγο όµως η ακτινοβολία, αν δεν προϋπάρχει, προέρχεται από αλλαγές σε καταστάσεις ενέργειας της ύλης. Αλλαγή στην κατάσταση ενέργειας της ύλης (και παραγωγή ή απορρόφηση ακτινοβολίας από αυτήν) έχουµε είτε όταν η ύλη διεγείρεται και αποδιεγείρεται είτε όταν η ύλη διασπάται ή συντίθεται.

ΕΙ∆Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ Ηλεκτροµαγνητική Ακτινοβολία Ακτινοβολία Μέλανος Σώµατος Ραδιοκύµατα Μικροκύµατα Υπέρυθρη Ακτινοβολία Ορατή Ακτινοβολία Υπεριώδης Ακτινοβολία Ακτίνες χ, Ακτίνες γ Σωµατιδιακή Ακτινοβολία (ακτινοβολία άλφα, ακτινοβολία βήτα, ακτινοβολία νετρονίων, ακτινοβολία νετρίνων) 71

Ι∆ΙΟΤΗΤΕΣ Θερμική ακτινοβολία Θερµική ακτινοβολία είναι η ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία που εκπέµπεται από αντικείµενα στις συνήθεις γήινες θερµοκρασίες. Προέρχεται από την ενέργεια των κινούµενων σωµατιδίων εντός των ατόµων και εκπέµπεται κατά την αποδιέγερσή τους, οπότε και χαµηλώνει η θερµοκρασία τους. Η θερµική ακτινοβολία συλλαµβάνεται από την ύλη στην οποία προσπίπτει και αυξάνει τη θερµοκρασία της, αυξάνοντας την ενέργεια των κινούµενων σωµατιδίων εντός των ατόµων. Η θερµική ακτινοβολία είναι κατά βάση υπέρυθρη ακτινοβολία, αλλά και ακτινοβολία µικροκυµάτων και ορατή ακτινοβολία κοντά στο κόκκινο. Ιοντίζουσες ακτινοβολίες Ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι οι ακτινοβολίες που µεταφέρουν ενέργεια ικανή να εισχωρήσει στην ύλη, να προκαλέσει ιοντισµό των ατόµων της, να διασπάσει βίαια χηµικούς δεσµούς και να προκαλέσει βιολογικές βλάβες σε ζώντες οργανισµούς. Ο ιοντισµός του ατόµου είναι φυσικό φαινόµενο που ακολουθεί την αλληλεπίδραση της ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας µε την ύλη. Είναι η βίαιη εκδίωξη ηλεκτρονίου από το άτοµο, µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία ζεύγους αντίθετα φορτισµένων ιόντων. Οι γνωστότερες ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι οι ακτίνες Χ που παράγονται στις λυχνίες των ακτινολογικών µηχανηµάτων και χρησιµοποιούνται ευρέως στην ιατρική, καθώς και οι ακτινοβολίες α, β, και γ που εκπέµπονται από τους ασταθείς πυρήνες ατόµων. Οι ιοντίζουσες ακτινοβολίες είναι διεισδυτικές. Η διεισδυτικότητά τους στην ύλη εξαρτάται από το είδος τους και την ενέργεια που µεταφέρουν. Τα σωµάτια “α” αποκόπτονται από ένα φύλλο χαρτιού, τα σωµάτια "β" από µερικά χιλιοστά plexiglass, ενώ η υψηλής ενέργειας ακτινοβολία "γ" απαιτεί σχετικά µεγάλα πάχη επιλεγµένων υλικών για να αποκοπεί (π.χ. µολύβι, σκυρόδεµα). Η ποσότητα ενέργειας που µεταφέρεται από την ακτινοβολία στην ύλη ανά χιλιόγραµµο µάζας, καλείται δόση ακτινοβολίας. Η πιθανότητα βλάβης της υγείας σχετίζεται άµεσα µε το µέτρο της δόσης ακτινοβολίας.

72

Παρακάτω αναφέρονται οι συνέπειες που έχουν οι διαφορετικές δόσεις ακτινοβολίας σε millisievert. Εµφανίζονται τα αποτελέσµατα της ακτινοβολίας στον άνθρωπο µε την αύξηση της έκθεσης. Για απλούστευση, η δόση της ακτινοβολίας παρουσιάζεται παρακάτω σε millisieverts. (Ως "οµάδα" αναφέρεται σε µια οµάδα επιζώντων µέσα σε ένα καταφύγιο προστασίας από το ραδιενεργό νέφος µετά από µια πυρηνική επίθεση) :

500 millisieverts: Μη ορατά αποτελέσµατα.

75 έως 1.000 millisieverts: Σύντοµες περίοδοι ναυτίας κατά την ηµέρα της έκθεσης σε περίπου 10% της οµάδας.

2.000 millisieverts: Έως και το 50% της οµάδας µπορούν να αισθανθούν µερικά από τα συµπτώµατα της ασθένειας της ακτινοβολίας*. Παρά το γεγονός ότι µόνο το 5% έως το 10% ενδέχεται να απαιτήσει ιατρική φροντίδα, δεν αναµένονται θάνατοι.

4500 millisieverts: Σοβαρή ασθένεια ακτινοβολίας στα περισσότερα µέλη της οµάδας που ακολουθείται από το θάνατο περίπου του 50% σε δύο έως τέσσερις εβδοµάδες.

6.000 millisieverts: Σοβαρή ασθένεια ακτινοβολίας σε όλα τα µέλη της οµάδας που ακολουθείται από το θάνατο σχεδόν όλων των µελών µέσα σε µία έως τρεις εβδοµάδες.

73

Κάποια χρήσιµα στοιχεία που δεν περιλαµβάνονται είναι: •

Κάθε οδοντιατρική ακτινογραφία είναι 0,4 millisievert

•

Η ακτινογραφία θώρακος είναι 0,6 millisievert

• χρόνο

Η ακτινοβολία του περιβάλλοντος είναι 2,4 millisievert το

• Τα πληρώµατα των αεροπλάνων σε υπερατλαντικές πτήσεις δέχονται 9 millisievert το χρόνο •

Η αξονική τοµογραφία είναι 10 millisievert

• χρόνο

Το κάπνισµα 1,5 πακέτου την ηµέρα είναι 13 millisievert το

Παρ’ όλα αυτά όµως υπάρχουν δύο πράγµατα που σοκάρουν αυτά τα δεδοµένα : α) στην υποτιθέµενη θεραπεία του καρκίνου που χρησιµοποιεί η συµβατική (αλλοπαθητική) ιατρική, η δόση είναι 20.000 millisievert και είναι απόλυτα θανατηφόρος. β) στην Φουκουσίµα έχουµε ήδη τήξη στους πυρήνες 3 αντιδραστήρων, δηλαδή 3meltdown, τα οποία συνέβησαν από την πρώτη στιγµή στις 11 Μαρτίου και από τότε έχουν περάσει 2,5 µήνες και οι πυρήνες αυτοί παραµένουν ακάλυπτοι και εκπέµπουν απόλυτα θανατηφόρες δόσεις.

ΠΗΓΕΣ ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΩΝ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΩΝ Ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια της ζωής του, δέχεται ακτινοβολία από ένα µεγάλο σύνολο φυσικών και τεχνητών πηγών που βρίσκονται διεσπαρµένες γύρω του. Οι ιοντίζουσες ακτινοβολίες ανάλογα µε την πηγή εκποµπή τους διακρίνονται σε: • •

Φυσικές ακτινοβολίες (γήινο και διαστηµικό περιβάλλον) Τεχνητές ακτινοβολίες, τις οποίες εφηύρε και χρησιµοποιεί ο άνθρωπος.

Φυσικές πηγές ακτινοβολιών 74

Οι φυσικές πηγές είναι αναπόσπαστο συνθετικό του γήινου περιβάλλοντος και σε αυτές συγκαταλέγονται τα συστατικά του φλοιού της γης και η κοσµική ακτινοβολία. Το έδαφος, το νερό και ο αέρας, περιλαµβάνουν µεταξύ άλλων και φυσικά ραδιενεργά στοιχεία, ενώ η επιφάνεια της γης προσβάλλεται συνεχώς και από την κοσµική ακτινοβολία µε πηγές εκποµπής τον ήλιο και άλλες αστρικές περιοχές βυθισµένες στο διάστηµα. Η κυριότερη συνιστώσα της φυσικής ραδιενέργειας από άποψη ραδιολογικών επιπτώσεων στον άνθρωπο, είναι το φυσικό ραδιενεργό αέριο ραδόνιο, το οποίο προέρχεται από το ουράνιο που υπάρχει στο έδαφος και τα πετρώµατα της γης.

Τεχνητές πηγές ακτινοβολιών και η χρήση τους από τον άνθρωπο Ο άνθρωπος ανακάλυψε τις τεχνητές πηγές παραγωγής ακτινοβολιών κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Έκτοτε η συστηµατική έρευνα οδήγησε τόσο στην εκτεταµένη χρήση τους, όσο και στην λήψη µέτρων για την προστασία από τις ενδεχόµενες βλαβερές επιπτώσεις τους.

75

Οι ακτινοβολίες χρησιµοποιούνται σήµερα: • •

• •

στην ιατρική µε συµβολή στη διάγνωση και στη θεραπεία στη βιοµηχανία (ραδιογραφήσεις, ακτινοβολητές για αποστείρωση υλικών, συσκευές για έλεγχο ποιοτικών παραµέτρων, διάφορα καταναλωτικά αγαθά κλπ.) στην παραγωγή ενέργειας στη γεωργία, την έρευνα και την εκπαίδευση.

Στις τεχνητές πηγές ακτινοβόλησης του ανθρώπου θα πρέπει να προστεθεί και η ραδιορρύπανση του περιβάλλοντος που οφείλεται σε πυρηνικές δοκιµές στην ατµόσφαιρα που έγιναν πριν το 1962 και σε ορισµένα πυρηνικά ατυχήµατα, όπως αυτό στον αντιδραστήρα του Τσερνόµπιλ το 1986.

ΚΙΝ∆ΥΝΟΙ – ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ Υπέρυθρη Θέρµανση: 1. Εγκαύµατα στο δέρµα 2. Η µακροχρόνια έκθεση προκαλεί προβλήµατα στα µάτια (π.χ. καταρράκτης) Κινητά Τηλέφωνα: Γενικά η µεταφορά των κινητών στις τσέπες του παντελονιού, η οπουδήποτε κοντά στο σώµα µας είναι άκρως επικίνδυνη λόγω της επιβάρυνσης που προκαλεί. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται η χρήση κινητών µέσα στο αυτοκίνητο, (χρησιµοποιώντας το κολλητά στο αυτί µας), γιατί η ακτινοβολία ανακλάται στα διάφορα µεταλλικά µέρη του αυτοκινήτου και γίνεται αρκετά µεγαλύτερη σε ένταση επηρεάζοντας όλους τους επιβάτες. Η µακροχρόνια κυρίως χρήση κινητού τηλεφώνου σχετίζεται µε αυξηµένο κίνδυνο προσβολής του χρήστη από τις εξής ασθένειες: • Καρκίνος του εγκεφάλου • Καρκίνος των σιαλογόνων αδένων • Όγκους στα µάτια • Λευχαιµία • Αϋπνία • Πονοκέφαλο 76

• Σύγχυση και στρες Ακόµα όµως, η ακαταλόγιστη χρήση του είναι αιτία: • ∆υσκολιών συγκέντρωσης αλλά και κούρασης Επίσης η ακτινοβολία που απορροφάται από τα άτοµα του σώµατος και ιδιαίτερα από αυτά του εγκεφάλου µπορεί να προκαλέσει: • Νόσο του Alzheimer και άλλες ασθένειες • Βλάβες στο DNA Όσων αφορά την χρήση κινητών τηλεφώνων από τα παιδία, οι συνέπειες είναι: • ∆ιατάραξη µνήµης • Μείωση της προσοχής • Αυξηµένη ευερεθιστικότητα • Προβλήµατα ύπνου • Αυξηµένη ετοιµότητα για επιληψία • Επιδείνωση της εκµάθησης και των γνωστικών δυνατοτήτων Τέλος, σε ηλικία µεγαλύτερη των 30 ετών υπάρχει κίνδυνος που οδηγεί σε: • Άνοια • Κατάθλιψη και άλλες µορφές εκφυλισµού των νευρικών δοµών του εγκεφάλου

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ / ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ -Μη χρησιµοποιείτε το κινητό παρά µόνο όταν υπάρχει καλή λήψη σήµατος µε την κεραία βάσης. Έτσι η ακτινοβολία στην οποία εκτίθεστε είναι µικρότερη. Ο άσχηµος καιρός (χιόνι, βροχή, οµίχλη) έχει δυσµενή επίπτωση στη µετάδοση του σήµατος και κάνει το κινητό να αυξάνει την ακτινοβολία που εκπέµπει πάνω σας, προκείµενου να πραγµατοποιήσει την επικοινωνία.

-Αποφεύγετε να κάνετε χρήση κινητού από υπόγεια, υπόγεια παρκινγκ και γενικά από χώρους όπου υπάρχει πολύ ασθενικό σήµα γιατί έτσι εκτίθεστε σε µεγάλη ακτινοβολία.

-Η χρήση ενός κινητού τηλεφώνου στο εσωτερικό ενός αυτοκίνητου, 77

µπορεί να οδηγήσει εξαιτίας του φαινοµένου της συνεχούς ανάκλασης µε τα µεταλλικά µέρη, σε µια πολύ µεγάλη αύξηση της ισχύος της ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας (είναι ο γνωστός κλωβός Faraday). Στην περίπτωση αυτή, όπως και στην περίπτωση κίνησης του αυτοκίνητου θα πρέπει να ελαχιστοποιούµε τις τηλεφωνικές επικοινωνίες.

-Μην βάζετε το κινητό στο αυτί σας περιµένοντας πριν πραγµατικά αποκατασταθεί η επικοινωνία. Το ψάξιµο του κινητού για να βρει το συνοµιλητή σας δηµιουργεί µια πολύ ισχυρή ακτινοβολία. Μέχρι να τελειώσει αυτή η αναζήτηση κρατήστε το κινητό σας σε απόσταση 20-30 εκατοστών.

-Όσοι φορούν γυαλιά µεταλλικά πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι η ακτινοβολία που δέχονται στα µάτια γίνεται πολύ µεγαλύτερη.

-Μην τοποθετείτε το κινητό απέναντι από το πρόσωπο σας προκειµένου να µειώσετε την ακτινοβολία που δέχεστε. Είναι χειρότερα.

-Κρατάτε το κινητό σας µερικά εκατοστά µακριά από το αυτί σας. Η χρησιµοποίηση του handsfree είναι επίσης σηµαντική.

-Ακόµα και όταν δεν µιλάτε και απλώς παραµένει ανοιχτό το κινητό σας συνεχίζει να εκπέµπει ακτινοβολία και µόνο το οριστικό κλείσιµο του (υποχρεωτικό άλλωστε στα νοσοκοµεία, στα αεροπλάνα και στα βενζινάδικα) σταµατά την εκποµπή ηλεκτροµαγνητικής ακτινοβολίας.

-Αποφεύγετε να τοποθετείτε στη ζώνη σας ή στην τσέπη του σακακιού ή του πουκαµίσου στο µέρος της καρδιάς µόνιµα το κινητό όταν είναι ανοικτό, γιατί τα ηλεκτροµαγνητικά κύµατα που συνεχίζει να εκπέµπει διεισδύουν στα όργανα όπως η καρδιά, το συκώτι, το στοµάχι κτλ. Οι βιολογικές επιδράσεις µιας τέτοιας έκθεσης σε ακτινοβολία µπορεί να είναι επικίνδυνες . Ο κάτοχος ενός κινητού τηλεφώνου οφείλει πάντα να έχει κατά νου πως κάθε κλήση του κινητού του σε ένα χώρο µε πολύ κόσµο (µετρό, λεωφορεία κτλ) µπορεί να προκαλέσει σε µια ακτίνα ενός µέτρου ηλεκτροµαγνητικές διαταραχές ικανές να δηµιουργήσουν προβλήµατα στους καρδιακούς βηµατοδότες.

-Τα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν να χρησιµοποιούν κινητά τηλέφωνα, γιατί έως την ηλικία των 16 ετών περίπου, το νευρικό σύστηµα του ανθρώπου αναπτύσσεται. Συνεπώς δεν αποκλείεται κατά τις ηλικίες αυτές τα άτοµα να είναι πιο ευαίσθητα σε κάποιους παράγοντες από ό,τι αργότερα. Τα άτοµα µικρής ηλικίας έχουν στατιστικά µεγαλύτερο χρόνο ζωής µπροστά τους από ότι οι µεγαλύτεροι και έτσι αν υπάρχουν 78

µακροχρόνιες επιδράσεις από τη χρήση των κινητών τηλεφώνων είναι πολύ πιθανό να εκδηλωθούν σε κάποιο που ξεκινά τη χρήση από νεαρή ηλικία παρά σε κάποιο µεγαλύτερο. Υπάρχει γενικά µεγαλύτερη ευαισθησία για τις ενδεχόµενες επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών από ότι στους µεγαλύτερους. Ο ρυθµός ειδικής απορρόφησης (SAR - Specific absorption rate) αποτελεί µέγεθος που εκφράζει τον ρυθµό απορρόφησης της ακτινοβολίας ραδιοσυχνοτήτων από τους ιστούς του ανθρώπινου σώµατος. Υπολογίζεται ως η ενέργεια που απορροφάται από ορισµένη µάζα ιστού (ειδική απορρόφηση) µέσα σε ορισµένο χρόνο και µετριέται σε µονάδες ισχύος ανά µάζα (W/kg). Εκτεταµένη χρήση του µεγέθους γίνεται στα κινητά τηλέφωνα και οι κατασκευαστές αναγράφουν τον αντίστοιχο ρυθµό ειδικής απορρόφησης στο συνοδευτικό εγχειρίδιο για τις συσκευές που παράγουν.

Παρακάτω τα 10 κινητά τηλέφωνα χαµηλότερη ακτινοβολία ( SAR)

µε

την

• Samsung D880 0,21 W/kg • LG Shine 0,24 W/kg • Samsung M110 0,28 W/kg • Motorola Aura 0.32 W/kg • Motorola RAZR2 V8 0,36 W/kg • Nokia 6600 Slide 0,44 W/kg • Nokia 7510 Supernova 0,52 W/kg • Sony Ericsson W760i 0,53 W/kg • Sony Ericsson X1 0,57 W/kg • LG KF600 0,74 W/kg

Πρέπει να σημειώσουμε επίσης πως για τιμές SAR μέχρι 0.4 θεωρείται πολύ καλό, από 0.4-0.7 μέτριο, ενώ από 0.7-1 δεν συνιστάται. Τέλος το επίσημο όριο για την Ευρώπη είναι 2 W/Kg.

79

Αντί Συµπερασµάτων

80

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ Ποιες ήταν οι πρώτες αποστολές στο διάστημα, ποιες οι σημερινές εξελίξεις και ποιά τα μελλοντικά σχέδια;

81

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 2 τύποι ερευνητικών εργαλείων α) Οι γραπτές παραγωγές (ερωτηματολόγια, τεστ) Πλεονεκτήματα : άμεση αποδελτίωση, δυνατότητα συλλογής πολλών δεδομένων, συνθήκες παραγωγής λόγου που ευνοούν την αντικειμενικότητα της έρευνας αφού είναι οι ίδιες για όλους τους συμμετέχοντες και είναι γνωστές εκ των προτέρων. Μειονεκτήματα : άγνωστοι μεσολαβητές, άγνωστες συνθήκες συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων τις οποίες και δεν μπορούμε να ελέγξουμε και να καθορίσουμε εκτός και αν οργανώσουμε εμείς οι ίδιοι την περίσταση κατά την οποία θα συμπληρωθούν, μη κατανόηση των ερωτημάτων. β) Οι προφορικές παραγωγές (συνεντεύξεις, παρατηρήσεις μαθημάτων – τάξεων ή ομάδων εργασίας - συλλογικές εργασίες, ηχογραφήσεις) Πλεονεκτήματα : δυνατότητα εξέτασης/διερεύνησης και άλλων ερωτημάτων τα οποία προκύπτουν κατά τη διεξαγωγή της συνέντευξης, μεγάλος αριθμός πληροφοριών που μπορούν να ελεγχθούν, έλεγχος των συνθηκών παραγωγής του λόγου. Μειονεκτήματα : Χρονοβόρα διαδικασία τόσο για τη συλλογή των δεδομένων όσο και για την απομαγνητοφώνηση και την αποδελτίωσή τους.

1. Το ερωτηματολόγιο - Αφορά ένα μεγάλο σύνολο ατόμων, το οποίο πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικό του ερευνούμενου πληθυσμού.

- Αποτελείται από μία σειρά ερωτημάτων που αρθρώνονται σύμφωνα με πολλές μεταβλητές: τη μεταβλητή που αφορά τα στοιχεία ταυτότητας του ερωτηθέντος (ηλικία, φύλο, κοινωνικό επίπεδο) και αυτές που σχετίζονται με τις πληροφορίες που θέλουμε να εξασφαλίσουμε μέσω των διαφόρων ερωτημάτων.

- Επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων που αφορούν συμπεριφορές, γνώμες, προσμονές, ανάγκες, κίνητρα.

- Στοχεύει στην εκτίμηση κάποιων απόλυτων και σχετικών μεγεθών, στην περιγραφή ενός πληθυσμού και στην επαλήθευση των υποθέσεων. Η δημιουργία ενός ερωτηματολογίου - Καθορισμός του αντικειμένου μελέτης - Καθορισμός του πληθυσμού και των χαρακτηριστικών του - Ορισμός των ομάδων ερωτήσεων - Δημιουργία ενός πρώτου ερωτηματολογίου - Καθορισμός του δείγματος - Διεξαγωγή μίας προ-έρευνας σε μικρό ποσοστό ερωτηθέντων με σκοπό τον έλεγχο της εγκυρότητας και της αντιπροσωπευτικότητας του ερωτηματολογίου.

- Δημιουργία του τελικού ερωτηματολογίου σύμφωνα με τα αποτελέσματα του pré-test και έχοντας υπόψη ότι ο χρόνος συμπλήρωσής του από τον ερωτηθέντα δεν θα πρέπει να ξεπερνάει τα 30 λεπτά.

82

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ Η πρόοδος της Αστρονομίας είναι στενά συνδεδεμένη με την εξέλιξη των παρατηρήσεων. Ο άνθρωπος είναι το μόνο πλάσμα στη Γη που σηκώνει το κεφάλι του για να κοιτάξει απευθείας τον ήλιο και τα ουράνια σώματα που φαίνονται τη νύχτα. Η γοητεία που ασκεί ο ουρανός στον άνθρωπο τον οδήγησε στην συστηματοποίηση των παρατηρήσεών του και στην διατύπωση νόμων που εξηγούν φαινόμενα όπως οι φάσεις της σελήνης, η διάρκεια του έτους και η εναλλαγή των εποχών. Οι πρώτοι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν ως μέσο παρατήρησης το γυμνό οφθαλμό. Η παρατήρηση όμως του ουρανού αρχίζει από πολύ νωρίς. ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ Πριν από 30000 περίπου χρόνια οι κάτοικοι της Νοτιοανατολικής Ευρώπης δημιούργησαν ζωγραφιές στα τοιχώματα των σπηλαίων με θέματα προερχόμενων από την παρατήρηση του ουρανού. Οι πρώτοι κοσμογονικοί μύθοι αναπτύχθηκαν στην Ελλάδα, την Αφρική, την Ινδία, την Ιαπωνία και τον Νότιο Ειρηνικό. Σε αυτούς κέντρο του σύμπαντος αποτελεί ένα αβγό από το οποίο προέκυψαν το Χάος, η Γαία, ο Ουρανός , ο Ωκεανός, ενώ σε ορισμένους παρατηρούμε την ύπαρξη και άλλων πρωταρχικών δυνάμεων όπως ο χρόνος, ο αιθέρας, το ύδωρ, το φως. Πολλοί λαοί όπως οι Μάγια και οι γηγενείς Αυστραλοί υιοθετούν την δημιουργία του κόσμου εκ του μηδενός.

83

ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Με την έλευση όμως της επιστημονικής μεθόδου η κοσμογονικοί μύθοι άρχισαν να χάνουν την σημασία τους αφού την θέση τους πήραν οι ιδέες των φυσικών φιλοσόφων. Το πνεύμα που χαρακτήριζε τις έρευνές τους ήταν η ανακάλυψη της αλήθειας μέσω της παρατήρησης. Πίστευαν δηλαδή ότι η φύση λειτουργεί με βάση συγκεκριμένες αρχές. Επιπλέον η Βίβλος έχει πολλές αστρονομικές αναφορές, γνωρίζουμε επίσης την κατάρτιση ημερολογίων από τους αρχαίους Αιγύπτιους με πρακτικούς σκοπούς, όπως την συστηματοποίηση των καλλιεργειών περί τον Νείλο. Οι αρχαίοι Έλληνες έκαναν σημαντικά βήματα στην επιστήμη της Αστρονομίας, όπως το σύστημα του φαινόμενου μεγέθους των αστέρων (που εφαρμόζεται ακόμα), την σφαιρικότητα της γης (Πυθαγόρας, 6ος αιώνας π.Χ.) την πρόταση ηλιοκεντρικού συστήματος (Αρίσταρχος ο Σάμιος 310 - 230 π.Χ.), την μέτρηση της ακτίνας της Γής (Ερατοσθένης, 276 - 192 π.Χ.), την κατάρτιση καταλόγου ουρανίων σωμάτων (Ίππαρχος, 2ος π.Χ. αιώνας), κ.α. ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

Ο Μεσαίωνας υπήρξε περίοδος οπισθοδρόμησης των επιστημών. Ο φόβος της ιεράς εξέτασης, ο σκοταδισμός, απέτρεπε κάθε πρόοδο. Η εγκατάλειψη του ηλιοκεντρικού συστήματος και η καθιέρωση ενός γεωκεντρικού ήταν επιβεβλημένη από τη «Μεσαιωνική Ηθική». Ωστόσο πρόοδος υπήρξε από Άραβες αστρονόμους (όπως ο al-Farghani, 9ος αιώνας μ.Χ.), κείμενά τους μεταφάστηκαν στα λατινικά περί τον 12ο αιώνα.

84

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Η Αναγέννηση υπήρξε η περίοδος εκρηκτικής εξέλιξης της Αστρονομίας με την διατύπωση του ηλιοκεντρικού συστήματος του Κοπέρνικου (1473-1543), τους νόμους κίνησης του Κέπλερ (1571-1630), τις εργασίες του Γαλιλαίου (1564-1642) και τέλος τους νόμους της δυναμικής του Νεύτωνα (1642-1727). Οι παρατηρήσεις του Τυχό Μπραχέ ή Τύχωνος (1546-1601) ήταν οι σπουδαιότερες πριν την εισαγωγή του τηλεσκοπίου και χρησιμοποιήθηκαν για τη διατύπωση των νόμων του Κέπλερ. Ένα από τα σπουδαιότερα βήματα στην Αστρονομία είναι η εισαγωγή του τηλεσκοπίου από τον Γαλιλαίο. Το τηλεσκόπιο έδωσε μεγάλη προώθηση στην Αστρονομία επιτρέποντας παρατηρήσεις ακριβείας σε ουράνια σώματα που δεν είχαμε την δυνατότητα να παρατηρήσουμε με τον γυμνό οφθαλμό. ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Ο 20ος αιώνας έχει ταυτιστεί με αυτό που ονομάζουμε «Διαστημική εποχή». Στην αυγή του ο Έντγουιν Χάμπλ, απέδειξε ο Ήλιος είναι ένας από τους χιλιάδες αστέρες του γαλαξία μας και ότι οι γαλαξίες απομακρύνονται συνεχώς ο ένας από τον άλλον. Τα νέα υπερσύγχρονα τηλεσκόπια έδωσαν διαστάσεις, χρώμα και ταυτότητα σε ουράνια αντικείμενα που για αιώνες νομίζονταν φωτεινά σημεία, μυστήρια που σηματοδοτούσαν ένα ακατανόητο Σύμπαν. Για πρώτη φορά ο άνθρωπος κατάφερε 85

να «φτάσει» τα αστέρια, να ξεπερνώντας τα όρια της γήινης ατμόσφαιρας με τα διαστημικά σκάφη. Η εξερεύνηση του διαστήματος συνέβαλε ριζικά στην ανάπτυξη της Αστρονομίας, καθώς έδωσε τη δυνατότητα απευθείας δειγματοληψίας και επισκόπησης.

86

Λάικα: ο πρώτος ζωντανός οργανισμός στο διάστημα

Η Λάικα ήταν μία σκυλίτσα, που χρησιμοποιήθηκε στο Σοβιετικό Διαστημικό Πρόγραμμα. Στις 3 Νοεμβρίου 1957, έγινε ο πρώτος ζωντανός οργανισμός που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη, επιβαίνοντας στον τεχνητό δορυφόρο Σπούτνικ 2. Πριν γίνει πειραματόζωο της Σοβιετικής Διαστημικής Υπηρεσίας, ήταν αδέσποτο στην Μόσχα. Η επιλογή ενός αδέσποτου ήταν σκόπιμη, ώστε να έχει συνηθίσει στο κρύο και την πείνα και να μπορεί να ανταπεξέλθει ευκολότερα τυχόν δυσμενείς καταστάσεις κατά την πτήση. Πέρασε μία σχετική εκπαίδευση εξοικείωσης με περιορισμένους χώρους και με τους θορύβους και την επιτάχυνση της εκτόξευσης και στις 3 Νοέμβριου 1957 (για να γιορταστεί η 40-ή επέτειος της Ρωσικής Επανάστασης) εκτοξεύτηκε με το Σπούτνικ 2, το οποίο ήταν το δεύτερο κατά σειρά σοβιετικό διαστημικό σκάφος που τέθηκε σε τροχιά γύρω από τη Γη και το πρώτο διαστημικό σκάφος που μετέφερε έναν ζωντανό οργανισμό στο διάστημα, όπου συμφώνα με το σχέδιο θα επιβίωνε για 10 μέρες και στη συνέχεια θα της γινόταν ευθανασία μέσω του φαγητού που θα κατανάλωνε . Επειδή το Σπούτνικ 2 είχε κατασκευαστεί πολύ γρήγορα και πρόχειρα, προκειμένου να προλάβει την επέτειο της Επανάστασης, λίγο μετά την επιτυχή τοποθέτηση σε τροχιά γύρω από τη Γη παρουσιάστηκε μία βλάβη στο σύστημα θερμομόνωσης και εξαερισμού, με αποτέλεσμα η θερμοκρασία στον χώρο που βρισκόταν η Λάικα να φτάσει ή ίσως και ξεπεράσει τους 40 βαθμούς Κελσίου. Καθώς ο οργανισμός των σκύλων δεν μπορεί να αντέξει τέτοια υπερθέρμανση, η Λάικα πέθανε από έναν συνδυασμό θερμοπληξίας, καταπόνησης και ακραίου στρες, σε 5 έως 7 ώρες μετά την εκτόξευση, αφού είχε συμπληρώσει 4 τροχιές γύρω από τη Γη. Το Σπούτνικ 2 εξαερώθηκε κατά την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα στις 14 Απριλίου 1958, μετά από 2.570 τροχιές γύρω από τη Γη. Εκτός από τον πρώτο ζωντανό οργανισμό σε τροχιά, έγινε έτσι και το πρώτο θύμα της εξερεύνησης του διαστήματος. Η πτήση της όμως απέδειξε ότι οι ζωντανοί 87

οργανισμοί μπορούσαν να επιβιώσουν από μια εκτόξευση και από τις συνθήκες που επικρατούν σε τροχιά και έδωσε τα πρώτα στοιχεία για το πως συμπεριφέρονται τα έμβια όντα στο διάστημα. Παρόλα αυτά, ο τότε εκπαιδευτής της, Όλεγκ Γκαζένκο, το 1998δήλωσε ότι «Όσο ο καιρός περνάει, μετανιώνω όλο και πιο πολύ γι' αυτό. Αυτά που μάθαμε από αυτή την αποστολή δεν ήταν τόσα ώστε να δικαιολογούν το θάνατο του σκυλιού».

88

Η ΠΡΩΤΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ

«Κοιτάζω τη Γη και είναι τόσο όμορφη». Αυτές ήταν οι πρώτες λέξεις του ανθρώπου στο διάστημα. Εκπρόσωπός του, ο Γιούρι Γκαγκάριν (Yuri Gagarin), ο πρώτος που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ο Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν (9 Μαρτίου 1934 –27 Μαρτίου 1968), ήταν Σοβιετικόςκοσμοναύτης που, στις 12 Απριλίου του 1961, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο διάστημα και μπήκε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Το 1955, ακολουθώντας το πάθος του για τα αεροπλάνα, μπήκε στη Σχολή Πιλότων στο Όρενμπουργκ. Αποφοίτησε το 1957 με επαίνους, και στη συνέχεια υπηρέτησε αρχικά με το Βόρειο Στόλο κοντά στον Αρκτικό Κύκλο, πετώντας σε εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες, ενώ αργότερα έγινε δοκιμαστής πιλότος, πετώντας καινούργια και πειραματικά αεροσκάφη. Το 1959 επιλέχτηκε, μαζί με 20 άλλους, για να εκπαιδευτεί ως κοσμοναύτης, με σκοπό την πρώτη πτήση ανθρώπου στο διάστημα. Οι τελικοί υποψήφιοι για το πρώτο ταξίδι στο διάστημα ήταν ο Γκαγκάριν και ο Γκέρμαν Τίτωφ, που επιλέχτηκαν, εκτός από την άριστη επίδοσή τους κατά την εκπαίδευση, και για το μικρό τους ανάστημα. Η τελική απόφαση ήταν να πετάξει ο Γκαγκάριν, με τον Τίτωφ σαν εφεδρικό. Έτσι, στις 12 Απριλίου 1961, Τετάρτη του Πάσχα, στις 09:07 ώρα Μόσχας, ο Γιούρι Γκαγκάριν ξεκίνησε για το ιστορικό του ταξίδι μέσα στο Βοστόκ 1. Εικοσιπέντε λεπτά μετά την εκτόξευση, μπήκε σε μια ελλειπτική τροχιά. Ο Γκαγκάριν δεν είχε τον έλεγχο του σκάφους του, επειδή κανείς δεν ήξερε πώς οι συνθήκες κατά την πτήση θα επηρέαζαν τον άνθρωπο βιολογικά και ψυχολογικά· ο συνδυασμός για το ξεκλείδωμα του χειριστηρίου βρισκόταν μέσα σ' ένα σφραγισμένο φάκελο που είχε μαζί του, ενώ το σκάφος ελεγχόταν από επιτελείο επιστημόνων και τεχνικών στη Γη. Πίσω στη Γη, τα νέα ήδη ξεκινούσαν για το γύρο του κόσμου. Το Σοβιετικό Επιτελείο τον προήγαγε, όσο ήταν στο διάστημα, σε Ταγματάρχη - για την περίπτωση που δεν γυρνούσε. Μετά από 67 λεπτά σε τροχιά, το προσωπικό ελέγχου πτήσης έδωσε εντολή στο σκάφος να πυροδοτήσει τους κινητήρες επιβράδυνσης και να αρχίσει την επανείσοδό του στην ατμόσφαιρα. Ο Γκαγκάριν δεν προσγειώθηκε μαζί με την κάψουλα, αλλά χρησιμοποίησε το εκτινασσόμενο κάθισμά του σε ύψος 7 χιλιομέτρων, και μετά από ελεύθερη πτώση χρησιμοποίησε το αλεξίπτωτό του και προσγειώθηκε κοντά στην πόλη Τακτάροβα. Μια γυναίκα, η εγγονή της και η αγελάδα τους ήταν οι πρώτοι που είδαν τον Γκαγκάριν να επιστρέφει. Η συνολική διάρκεια της αποστολής, που τελείωσε στις 10:55 ώρα Μόσχας με την προσγείωση του Γκαγκάριν, ήταν 108 λεπτά.

89

Η πτήση του έδωσε απαντήσεις σε πολλά σημαντικά ερωτήματα. Οι λεπτομερέστατες παρατηρήσεις του απέδειξαν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να λειτουργεί το ίδιο καλά και στο διάστημα, διαψεύδοντας μία από τις σημαντικότερες ανησυχίες των επιστημόνων. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι η βαρύτητα δεν είναι απαραίτητη για την πέψη. Κατά την εκτόξευση και την επιστροφή του, ένιωσε τη βαρύτητα έξι έως οκτώ φορές μεγαλύτερη απ’ ότι στη Γη. Κατάφερε, όμως, να επιβιώσει.

90

ΗΠΡΩΤΗ ΕΠΙΤΥΧΗΜΕΝΗ ΠΡΟΣΕΛΗΝΩΣΗ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Η αποστολή Απόλλων 11 ήταν μέρος του Προγράμματος Απόλλων της NASA, που τελικό του στόχο είχε την προσεδάφιση ανθρώπων στη Σελήνη. Ο στόχος αυτός έγινε πραγματικότητα με τη συγκεκριμένη αποστολή, όταν ο Νηλ Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στη Σελήνη στις 21 Ιουλίου 1969. Η αποστολή εκτοξεύτηκε από το Διαστημικό Κέντρο Κένεντι στις 16 Ιουλίου 1969, στις 13:32 UTC με έναν πύραυλο Κρόνος V και τριμελές πλήρωμα αποτελούμενο από τους Νηλ Άρμστρονγκ, Μπαζ Όλντριν και Μάϊκλ Κόλλινς. Λίγο αργότερα μπήκε σε πορεία προς τη Σελήνη και μετά από ένα ταξίδι τριών ημερών τέθηκε σε τροχιά γύρω από το δορυφόρο της Γης. Μετά από μερικές περιφορές γύρω από τη Σελήνη προκειμένου να εντοπιστεί κατάλληλο μέρος για την προσελήνωση, οι Όλντριν και Άρμστρονγκ μπήκαν στη σεληνάκατο Eagle (Αετός) και αποχωρίστηκαν από το όχημα διακυβέρνησης Columbia στο οποίο παρέμεινε ο τρίτος αστροναύτης, Μάικλ Κόλλινς. Η κάθοδος της σεληνακάτου, που κράτησε περίπου 12 λεπτά, δυσκόλεψε λόγω προβλημάτων στον υπολογιστή του σκάφους, αλλά και όταν διαπιστώθηκε ότι η τοποθεσία που είχε επιλεγεί δεν ήταν αρκετά ομαλή. Έτσι ο Άρμστρονγκ ανέλαβε το χειροκίνητο έλεγχο της πτήσης, επιλέγοντας επί τόπου άλλο σημείο προσελήνωσης. Τελικά ο Αετός προσεληνώθηκε στη Θάλασσα της Ηρεμίας, στις 20:17 UTC της 20ης Ιουλίου. Τα πρώτα λόγια που μεταδόθηκαν από την επιφάνεια της Σελήνης ήταν Houston, Tranquility Base here. The Eagle has landed. Ακολούθησαν προετοιμασίες για την έξοδο από το σκάφος, που κράτησαν περίπου έξι ώρες. Στις 2:56 UTC της 21ης Ιουλίου, ο Νηλ Άρμστρονγκ έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πάτησε στην επιφάνεια ενός ουράνιου σώματος, λέγοντας τα διάσημα πλέον λόγια That's one small step for (a) man, one giant leap for mankind (Ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, ένα γιγαντιαίο άλμα για την ανθρωπότητα), που είχε από πριν προετοιμάσει για την περίσταση. Τα πρώτα βήματα στη Σελήνη μεταδόθηκαν ζωντανά στη Γη, μέσω μιας κάμερας που υπήρχε

91

στο εξωτερικό της σεληνακάτου, και υπολογίζεται ότι τα παρακολούθησαν 500-700 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο.

Τον Άρμστρονγκ ακολούθησε ο Όλντριν, και οι δυο τους έμειναν στην επιφάνεια της Σελήνης περίπου δυόμισι ώρες και στρώθηκαν στη δουλειά: συνέλεξαν υλικό, τράβηξαν φωτογραφίες, κράτησαν σημειώσεις και εγκατέστησαν μηχανήματα για παρατηρήσεις. Τοποθέτησαν την αμερικανική σημαία και μια πλακέτα εκ μέρους όλης της ανθρωπότητας, που απεικόνιζε τα δύο ημισφαίρια και έγραφε: «Είμαστε άνθρωποι από τον Πλανήτη Γη, οι πρώτοι που πάτησαν το πόδι τους στη Σελήνη. Ήρθαμε με ειρηνικό σκοπό εκ μέρους όλης της ανθρωπότητας. Ιούλιος 1969 μ.Χ.». Μετά από μερικές ώρες ξεκούρασης για τους αστροναύτες, το τμήμα ανόδου της σεληνακάτου άφησε την επιφάνεια της Σελήνης και συναντήθηκε σε τροχιά με το όχημα διακυβέρνησης, στο οποίο πέρασαν οι δύο. Κατόπιν η σεληνάκατος αποσυνδέθηκε (θα παρέμενε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη για μερικούς μήνες πριν συντριβεί στην επιφάνειά της) και οι τρεις αστροναύτες ξεκίνησαν το τριήμερο ταξίδι της επιστροφής τους. Στην επιφάνεια της Σελήνης, εκτός από την αμερικανική σημαία και τα πειράματα, έμεινε και μια αναμνηστική πλάκα (στο τμήμα καθόδου της σεληνακάτου) με την επιγραφή Here Men From The Planet Earth First Set Foot Upon the Moon, July 1969 A.D. We Came in Peace For All Mankind (Εδώ Άνθρωποι Από Τον Πλανήτη Γη Πάτησαν Πρώτη Φορά στη Σελήνη, Ιούλιος 1969 Μ.Χ. Ήρθαμε εν Ειρήνη Για Όλη την Ανθρωπότητα), μια απεικόνιση της Γης και τις υπογραφές των τριών αστροναυτών και του Αμερικανού προέδρου Ρίτσαρντ Νίξον. Οι αστροναύτες του Απόλλων 11 προσθαλασσώθηκαν στον Ειρηνικό Ωκεανό, κοντά στη νήσο Ουέηκ, στις 24 Ιουλίου 1969. Αμέσως μετά την περισυλλογή τους τοποθετήθηκαν σε καραντίνα επί τρεις εβδομάδες, για το φόβο ύπαρξης τυχόν άγνωστων μικροβίων που μπορεί να έφεραν από τη Σελήνη στη Γη. Μετά την έξοδό τους τιμήθηκαν σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ όσο και σε ξένες χώρες στις οποίες περιόδευσαν. Η επιτυχία του Απόλλων 11 έβαλε τέλος στην κούρσα του διαστήματοςανάμεσα στις δυο υπερδυνάμεις της εποχής: λίγο καιρό μετά την προσεδάφιση των Αμερικανών, οι Σοβιετικοί ουσιαστικά εγκατέλειψαν το δικό τους σεληνιακό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα Απόλλων συνεχίστηκε έως το 1972 με πέντε

92

επιτυχημένες αποστολές στη Σελήνη (Απόλλων 12, 14, 15, 16, 17) και μία αποτυχημένη (Απόλλων 13). Η κάψουλα επιστροφής του Απόλλων 11 εκτίθεται σήμερα στο Εθνικό μουσείο αεροναυτικής και διαστήματος στην Ουάσιγκτον. Υπάρχουν, βεβαίως, και αυτοί που αντιλέγουν, ισχυριζόμενοι ότι αποστολή ανθρώπου στη Σελήνη δεν έγινε ποτέ και ότι όλα ήταν μια καλοστημένη χολιγουντιανή παράσταση, προκειμένου να αναστηλωθεί το πεσμένο γόητρο της NASA, που είχε τρωθεί από τις διαστημικές επιτυχίες των Σοβιετικών.

93

Σημερινές εξελίξεις της τεχνολογίας στο διάστημα Με την έλευση του 21ου αιώνα η NASA βρέθηκε αντιμέτωπη με τις φιλοδοξίες πολλών ασιατικών χωρών, οι οποίες δαπανούν υπέρογκα ποσά προκειμένου να εδραιώσουν τη θέση τους στη διαστημική εποχή. Πρώτα η Κίνα και ακολούθως η Ινδία, η Ιαπωνία πραγματοποίησαν μη επανδρωμένες αποστολές στη Σελήνη τη διετία 2007-2008 και έχουν εκπονήσει σχέδια που προβλέπουν αρκετές επανδρωμένες διαστημικές αποστολές καθώς και εγκατάσταση βάσεων στη Σελήνη. Η Ρωσία έχει σχέδια μόνο για ρομποτικές αποστολές στη Σελήνη το διάστημα 20122015, οπότε θα αρχίζει την κατασκευή μιας πλήρους ρομποτικής σεληνιακής βάσης Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) δεν έχει ακόμα αποφασίσει αν θα αναπτύξει το δικό του διαστημικό όχημα για μεταφορά αστροναυτών, θα μπορούσε όμως να συμμετάσχει σε αποστολές των ΗΠΑ και της Ρωσίας στη Σελήνη.

Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός

Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ΔΔΣ) αποτελεί το μεγαλύτερο, πιο φιλόδοξο και πολυπλοκότερο επιστημονικό πρόγραμμα στην ιστορία της κατάκτησης του διαστήματος από τον άνθρωπο. Είναι η πρώτη προσπάθεια εποίκησης του διαστήματος ξεφεύγοντας από τα στενά όρια του πλανήτη μας. Αντιπροσωπεύει επίσης μια χαρακτηριστική προσπάθεια συνεργασίας των εθνών, στην οποία πρωτοστατούν ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) με την εκπροσώπηση 11 ευρωπαϊκών χωρών, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία και η Βραζιλία. Ο ΔΔΣ βρίσκεται σε τροχιά ύψους 400 Χμ από την γήϊνη επιφάνεια. Η τροχιά που διαγράφει έχει επιλεγεί έτσι ώστε να επιτρέπει στα οχήματα εκτόξευσης από όλες τις συμμετέχουσες χώρες να μεταφέρουν πληρώματα και εφόδια. Επίσης επιτρέπει την μέγιστη δυνατή ικανότητα φωτογράφησης. Ο ΔΔΣ είναι μεγαλύτερος από τον πρωτοπόρο Σοβιετικό Διαστημικό Σταθμό MIR. Περιλαμβάνει ένα τεράστιο αριθμό ηλιακών πλεγμάτων που τροφοδοτούν με ηλεκτρική ενέργεια έξι πλήρως εξοπλισμένα εργαστήρια εγκαταστημένα στο 94

διαστημικό σταθμό. Εκτός από τα έξι εργαστήρια, ο ΔΔΣ περιλαμβάνει δύο μονάδες κατοικίας και δυο «διοικητικές» μονάδες. Έχει συστήματα παραγωγής νερού και ενέργειας, ακόμα και πάρκινγκ για να αφήνει τα οχήματά του το προσωπικό που θα μεταφέρει τροφοδοσία στον ΔΔΣ από τη Γη. Υπολογίζεται ότι 52 υπολογιστές ελέγχουν τα συστήματα του ΔΔΣ, υποστηριζόμενοι από περίπου 2.6 εκατομμύρια γραμμές λογισμικού κώδικα στη Γη και 1.5 εκατομμύριο γραμμές λογισμικού κώδικα στον ΔΔΣ. Το εργαστήριο με το όνομα Destiny είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του ΔΔΣ αφού είναι αυτό που τον τροφοδοτεί με συνθήκες γήϊνης ατμόσφαιρας, όπως επίσης είναι υπεύθυνο και για τον έλεγχο σημαντικών τμημάτων του ΔΔΣ και του προσανατολισμού του. Η προετοιμασία, το «στήσιμο» και η λειτουργία του ΔΔΣ κινητοποιεί πάνω από 100.000 ανθρώπους συνολικά στις συμμετέχουσες χώρες. Η γνωστή εταιρεία Boeing σχεδίασε, ανέπτυξε, κατασκεύασε και συναρμολόγησε τα διάφορα τμήματα του ΔΣΣ. Η NASA συμμετείχε σε αυτή την προσπάθεια και επιπλέον βοήθησε στην ενοποίηση των συστημάτων που συνεισέφεραν οι 16 συμμετέχουσες χώρες. Ο ΔΔΣ συναρμολογείται σχεδόν εξολοκλήρου στο διάστημα, μέσω 88 διαστημικών αποστολών και πάνω από 850 ώρες διαστημικών «περιπάτων» των αστροναυτών και μιας νέας γενιάς διαστημικών ρομπότ. Οι πρώτες αποστολές υλικών για τη συναρμολόγηση του ΔΔΣ ξεκίνησαν το Νοέμβριο του 1998, αρχικά από τους Αμερικανούς και τους Ρώσους και ένα χρόνο αργότερα από τους Καναδούς και τις υπόλοιπες χώρες. Η πρώτη προσπάθεια-σταθμός μακρόχρονης ανθρώπινης παρουσίας στον ΔΔΣ ξεκίνησε την 1η Νοέμβρη του 2000.

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Κανένα εργαστήριο πάνω στη Γη δεν προσφέρει δυνατότητες για την διεξαγωγή πρωτοποριακής έρευνας όπως αυτές που προσφέρει ο ΔΔΣ, ο οποίος είναι στην ουσία ένα μόνιμο πολύπλοκο επιστημονικό εργαστήριο σε τροχιά γύρω από τη Γη. Εκεί διεξάγονται πειράματα σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας (ή τεχνητά δημιουργημένης μικρό-βαρύτητας), που μέσω δορυφορικής σύνδεσης ελέγχονται άμεσα από επιστήμονες στη Γη. Η έρευνα που διεξάγεται στα έξι εργαστήρια του ΔΔΣ αναμένεται να οδηγήσει σε σπουδαίες ανακαλύψεις που θα αποβούν χρήσιμες για τον γήϊνο πληθυσμό αλλά και θα προετοιμάσουν την μελλοντική εξερεύνηση και εποικισμό του διαστήματος. Η έρευνα των συνθηκών μικρο-βαρύτητας έχει εφαρμογές στη βιοτεχνολογία, στην κατασκευή νέων φαρμάκων, στη φυσική και στη μελέτη των υλικών. Επίσης διεξάγεται έρευνα για την κατανόηση και καλύτερη θεραπεία των ασθενειών που μαστίζουν την ανθρωπότητα, όπως οι καρδιοπάθειες, ο καρκίνος, ο διαβήτης και η οστεοπόρωση. Τα αποτελέσματα της μακρόχρονης παραμονής ανθρώπων σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας είναι μυϊκή αδυναμία, μεταβολές της λειτουργίας της καρδιάς και των αρτηριών, απώλεια οστικής μάζας, και άλλα. Η μελέτη τους όχι μόνο θα βοηθήσει στην καλύτερη αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων στη Γη αλλά και θα προετοιμάσει την μακρόχρονη διαβίωση 95

ανθρώπων στο διάστημα για τις μελλοντικές επανδρωμένες αποστολές. Επίσης, στα εργαστήρια του ΔΔΣ αναζητούνται καλύτερες μέθοδοι για την αποτελεσματικότητα καλλιεργειών σε αντίξοες περιβαλλοντικές συνθήκες, όπως και για την εφεύρεση εναλλακτικών ειδών διατροφής. Μελετώνται οι κλιματολογικές συνθήκες, η γεωλογία, η κατάσταση των ωκεανών, των δασών και γενικά όλων των φαινόμενων που έχουν άμεση επίδραση στη ζωή πάνω στη Γη και αναζητούνται λύσεις στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Πολλές ακόμα εφαρμογές και έρευνες διεξάγονται στους τομείς της βιομηχανίας, της ρομποτικής, των νέων τεχνολογιών και των τηλεπικοινωνιών. Σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας γίνεται δυνατή η μελέτη των θεμελιωδών δυνάμεων στη φύση, ειδικά εκείνων που είναι πολύ ασθενείς σε συνθήκες βαρύτητας αλλά και η καλύτερη κατανόηση της δημιουργίας και εξέλιξης του Σύμπαντος. Επίσης η κατασκευή νέων καλύτερων χρονομέτρων, με χιλιάδες φορές μεγαλύτερη ακρίβεια από τα σημερινά ατομικά χρονόμετρα. Μερικά από τα πειράματα λαμβάνουν χώρα στο εξωτερικό του ΔΔΣ, για να μπορέσουν να μελετήσουν το διαστημικό περιβάλλον και την επίδρασή του στα διάφορα υλικά. Αποτέλεσμα αυτών των πειραμάτων θα είναι η πιο ασφαλής κατασκευή των μελλοντικών διαστημικών δορυφόρων.

Διαστημόπλοια-Πύραυλοι

Οι πύραυλοι που χρησιμοποιούν χημικά καύσιμα δυστυχώς ταξιδεύουν πολύ αργά ώστε να μπορέσουμε να εξερευνήσουμε γρήγορα το διάστημα. Ακόμη και για τον Άρη θέλουμε έξι μήνες για να πάμε και άλλους έξι μήνες για να γυρίσουμε. Και ο χρόνος αυτός ισχύει μόνο για 60 εκατομμύρια χιλιόμετρα που απέχει ο κόκκινος πλανήτης. Φαντάζεται κανείς τι χρόνο θέλουμε για την Ευρώπη, το φεγγάρι του Δία, που νομίζουμε ότι έχει συνθήκες κατάλληλες για την ανάπτυξη ζωής ή για άλλα αστρικά συστήματα. Η NASA λοιπόν αρχίζει να αναπτύσσει διάφορες νέες ασφαλείς και γρήγορες τεχνολογίες για να προωθήσει τις εξερευνήσεις πέρα του ηλιακού μας συστήματος. Αναπτύσσει ιοντικούς προωθητές, ηλιακά πανιά, και άλλες εξωτικές τεχνολογίες προώθησης, που για δεκαετίες έχουν στείλει τους ανθρώπους σε άλλους πλανήτες και άστρα... αλλά μόνο στις σελίδες της επιστημονικής φαντασίας. Πρώτα-πρώτα η NASA δουλεύει σκληρά πάνω σε δύο βασικές κατευθύνσεις. Στην πρώτη προσπαθεί να κάνει μεγάλες οικονομίες στα καύσιμα των πυραύλων από 96

όσο σήμερα ισχύει με τα χημικά καύσιμα. Στην δεύτερη προσπαθεί να αναπτύξει συστήματα χωρίς καύσιμα και τα οποία θα παίρνουν αρκετή ενέργεια από το κενό μέσα στο βαθύ διάστημα. Όλες αυτές οι τεχνολογίες έχουν ένα κοινό: Ξεκινούν αργά, αλλά σιγά-σιγά αποκτούν μεγάλη ταχύτητα, για να πάνε στον Άρη ή οπουδήποτε αλλού. Στην πράξη βασίζονται σε συνεχείς μικρές επιταχύνσεις, κατά τη διάρκεια μιας πτήσης αρκετών μηνών, που μπορεί τελικά να οδηγήσει ένα διαστημόπλοιο πιο γρήγορα από ό,τι μια τεράστια αρχική ώθηση ακολουθούμενη από μια μεγάλη περίοδοαργού ταξιδιού. Η ζωή ενός αστροναύτη στο διάστημα

Δεν είναι εύκολο να γίνει κανείς αστροναύτης! Το διάστημα παραμένει ακόμα ένα άγνωστο μέρος για τον άνθρωπο. Έτσι για να μπορέσει να ταξιδέψει κανείς σε αυτό, πρέπει να έχει τεράστια γενναιότητα, αλλά και πτυχίο φυσικής, μηχανικής ή και μαθηματικών! Επίσης πρέπει να περάσει από ειδική εκπαίδευση, ώστε να αποκτήσει βασικές γνώσεις διαστημικής μηχανικής, ρομποτικής, πλοήγησης, αλλά και ιατρικής! Η εκπαίδευση αυτή διαρκεί από 4 έως 10 χρόνια! Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πρέπει να μπορεί να ζει και χωρίς βαρύτητα! Το να περάσει κανείς έστω και λίγες μέρες σε ένα διαστημόπλοιο είναι εξαιρετικά δύσκολο, αλλά και αστείο κάποιες φορές, καθώς ό,τι θεωρούμε αυτονόητο εδώ στη Γη δεν υπάρχει! Ειδικά η έλλειψη βαρύτητας δημιουργεί δυσκολία ακόμα και στα πιο απλά και καθημερινά πράγματα. Η μέρα των αστροναυτών ξεκινά με το κοινό ξύπνημα για όλους, το πρωινό και την σωματική υγιεινή, η οποία πραγματοποιείται με τη χρήση ειδικών μέσων λόγω την έλειψης βαρύτητας. Στη συνέχεια και για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, πραγματοποιούνται έρευνες, πειράματα και διαστημικόι περίπατοι.

97

Οι διαστημικές υπηρεσίες

Πρόκειται για κυβερνητικούς οργανισμούς με αποστολή να σχεδιάζουν όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την εξερεύνηση του διαστήματος. Διαθέτουν εκτεταμένες εγκαταστάσεις όπου αναπτύσσεται η έρευνα, γίνεται προσομοίωση πτήσεων και εκπαιδεύονται και ασκούνται οι αστροναύτες. Η πιο σημαντική διαστημική υπηρεσία είναι η NASA των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Άλλες γνωστές είναι ηESA (18 κράτη-μέλη), η CSA ( Καναδική Υπηρεσία Διαστήματος), η Ιαπωνική Διαστημική Υπηρεσία, η Ρωσική Ομοσπονδιακή Διαστημική Υπηρεσία. Όλες αυτές οι υπηρεσίες είναι υπεύθυνες για τη λειτουργία των τεχνιτών δορυφόρων και των αστεροσκοπείων-τηλεσκοπίων (σε γη και διάστημα) καθώς και για την εκπόνηση μελετών, πειραμάτων, παρατηρήσεων και αποστολών.

98

Το διάστημα του μέλλοντος Τα σχέδια τις NASA και οι μελλοντικές δουλειές

• Ο επικεφαλής την NASA Charles Bolden, πρώην αστροναύτης ο ίδιος που ήταν μάλιστα ο πρώτος Αφροαμερικανός κυβερνήτης διαστημοπλοίου και συμμετείχε σε τέσσερις αποστολές, ξεκαθάρισε με δηλώσεις του ότι η NASA θα συνεχίσει να πρωταγωνιστεί για τα επόμενα πενήντα χρόνια στο διάστημα. Πολλά προγράμματα νέων τεχνολογιών βρίσκονται στο στάδιο της εξελίξεις και θα βοηθήσουν την έρευνα για την εξερεύνηση του διαστήματος. Στον τομέα των επανδρωμένων αποστολών θα κατασκευαστεί τελικά μια απλούστερη μορφή του θαλαμίσκου πολλαπλών χρήσεων του προγράμματος Orion με δυνατότητα να μεταφέρει τέσσερις αστροναύτες σε αποστολές 21 ημερών. θα χρησιμοποιηθεί κύριος ως «σωστική λέμβος» για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ο ΔΔΣ θα συνεχίσει να βρίσκετε στο επίκεντρο των επανδρωμένων αποστολών της NASA για τα επόμενα χρόνια, στόχος είναι ένα πλήρωμα έξι Αμερικανών αστροναυτών να συνεχίζει να εργάζεται στο διάστημα 365 ημέρες το χρόνο. Τμήμα του σταθμού έχει χαρακτηριστεί ως εθνικό εργαστήριο, και η NASA έχει δεσμευτεί να αξιοποίηση αυτή τη μοναδική πηγή πληροφοριών για την επιστημονική έρευνα. Η NASA επίσης θα προχωρήσει στην ανάπτυξη ενός νέου πυραύλου βαρέων φορτίων που θα χρησιμοποιεί τους πυραύλους ανυψώσεις του διαστημικού λεωφορείου ενώ ένα νέας τεχνολογίας σύστημα πρόωσης με καύσιμα το υγρό υδρογόνο και υγρό οξυγόνο θα ολοκληρώνει την αποστολή των φορτίων σε τροχιά. Όσον αφορά την εξερεύνηση του ηλιακού συστήματος βρίσκετε σε εξέλιξη η αποστολή Juno που θα φτάσει στο Δία το 2016 και θα τεθεί σε τροχιά γύρω από τον γίγαντα του Ηλιακού Συστήματος για να ανακαλύψει τι κρύβεται κάτω από τα αδιαπέραστα νέφη του. Για τη δεκαετία 2013-2022, η NASA έχει θέσει ως βασικές προτεραιότητες την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη και την εξακρίβωση αν υπήρχε ζωή σε αυτόν κατά το 99

παρελθόν και τη λήψη δειγμάτων από τον Κόκκινο Πλανήτη τα οποία θα επιστραφούν στη Γη.

• Ένα σημαντικό επάγγελμα που θα αναπτυχθεί στο μέλλον είναι αυτό του κυνηγού αστεροειδών . Κύρια ασχολία είναι η μετακίνηση όχι μόνο στη ζώνη των αστεροειδών ανάμεσα στον Άρη και τον Δία αλλά οπουδήποτε η απόσταση από τη Γη είναι περίπου ίση με την απόστασή τους από τον Ήλιο. Η εργασία περιλαμβάνει την επιλογή της περιοχής, την λήψη προδιαγραφών σχετικά με το έδαφος και τα πετρώματα, την δημιουργία αποστολής επιστημόνων και τον έλεγχο των μηχανημάτων. Την εργασία αυτή θα επιδοτούν μεγάλες εταιρείες αφού το κόστος των αποστολών θα είναι τεράστιο. Από το 1903 υπήρχαν τα ανάλογα σχέδια, ο Tsiolkofski, ο πατέρας του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος, είχε βάλει ως έναν από τους στόχους του την επίσκεψη σε αστεροειδείς για εμπορική εκμετάλλευση. Πώς βάζει όμως το χέρι του ένας γήινος στους θησαυρούς ενός αστεροειδούς; Η αυθόρμητη απάντηση είναι πως θα στήσεις εκεί επάνω μια επιχείρηση εξόρυξης και επεξεργασίας ή ότι έστω εξορύσσεις την πρώτη ύλη και τη στέλνεις στη Γη. Όμως αυτοί που έχουν μελετήσει το θέμα προτείνουν να ρυμουλκήσεις και να φέρεις κοντά στον πλανήτη μας τον αστεροειδή. Ενας αστεροειδής με διάμετρο περίπου 100 μέτρων και όγκο όσο ένα στάδιο ποδοσφαίρου, έχει μάζα περίπου 2.000.000 τόνων. Για να τον ρυμουλκήσεις πρέπει πρώτα να σταματήσεις την περιστροφή του. Αυτό γίνεται αν τον τυλίξεις με ένα γερό σχοινί φέρνοντας τουλάχιστον είκοσι βόλτες με φορά αντίστροφη από αυτήν της περιστροφής και προσδένοντας στα άκρα βράχους με μάζα 20 τόνους, που παίρνεις από τον αστεροειδή. Άλλωστε η βαρύτητα εκεί επάνω είναι το ένα δεκάκις χιλιοστό αυτής που επικρατεί στη Σελήνη. Μετά τα σχέδια λένε ότι πρέπει να τον τυλίξεις σε μια γιγάντια και ανθεκτική σακούλα με κορδόνια όπως αυτές των σκουπιδιών. Η συνέχεια είναι σχετικά απλή στην περιγραφή της και ο αστεροειδής οδηγείται στα γήινα χωρικά ύδατα για να τεμαχιστεί και να ανακτηθούν τα πολύτιμα μέταλλα.

100

Ανακάλυψη πλανητών σαν τη γή

Ευρωπαίοι αστρονόμοι αναφέρουν ότι έχουν ανακαλύψει έναν πλανήτη έξω από το ηλιακό μας σύστημα, ο οποίος παρουσιάζει αρκετά κοινά στοιχεία με τη γη μας και θα μπορούσε να αποτελέσει την μελλοντική κατοικία της ανθρωπότητας. Οι συνθήκες οι οποίες επικρατούν σε αυτό τον πλανήτη διαφέρουν από αυτές της γης μας. Ο ήλιος είναι τόσο λαμπερός και βρίσκεται πολύ κοντά στην ατμόσφαιρα εκπέμποντας ένα έντονο ερυθρό χρώμα. Ενώ εάν κάποιος έμενε σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία του πλανήτη το πιο πιθανόν είναι να μην παρατηρούσε ποτέ τον ήλιο να μετακινείται. Όλοι μας θα μπορούσαμε να γιορτάζουμε τα γενέθλια μας κάθε 13 μέρες διότι αυτός ο νέος πλανήτης κινείτε γύρω από τον δορυφόρο – ήλιο της αρκετά γρήγορα. Επιπλέον θα ζυγίζαμε πολλά περισσότερα κιλά σε σχέση με τη γη. Το πιο πιθανόν είναι να μπορέσουμε να διατηρήσουμε την γκαρνταρόμπα μας, διότι το κλίμα σε αυτό τον πλανήτη μοιάζει αρκετά με αυτό της γης. Το κλίμα αυτού του πλανήτη είναι ακριβώς ο λόγος για τον οποίο οι αστρονόμοι πιστεύουν στην ανάπτυξη της ζωής στον πλανήτη αυτό, έξω από το ηλιακό μας σύστημα. Επιπλέον ο πλανήτης διαθέτει περίπου τις ίδιες διαστάσεις με αυτές της γης. Τα δυο παραπάνω χαρακτηριστικά καθιστούν τον πλανήτη αυτό ένα από τα πιο πιθανά μέρη μετοίκησης του ανθρώπινου πληθυσμού στον πλανήτη αυτό μετά από τη γη και τον Άρη. Οι αστρονόμοι οι οποίοι ανακοίνωσαν την ανακάλυψη του νέου αυτού πλανήτη, τονίζουν ότι η όλη διαδικασία έχει βοηθήσει αρκετά στην απάντηση του βασανιστικού ερωτήματος που απασχολεί ολόκληρη την ανθρωπότητα και αφορά την μοναξιά μας μέσα στο σύμπαν. «Ο νέος αυτός πλανήτης έχει βοηθήσει αρκετά στην μελέτη της πιθανής ύπαρξης ζωής στο σύμπαν», σχολιάζει ο Michel Mayor, αστρονόμος από το πανεπιστήμιο της Geneva και ένας από τους 11 ευρωπαίους επιστήμονες οι οποίοι ανακάλυψαν τον νέο πλανήτη. Υπάρχουν ακόμα πολλά ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν για το νέο αυτό πλανήτη. Ωστόσο υπάρχει ακόμα και η πιθανότητα να κριθεί ακατάλληλος για την ανάπτυξη της ανθρώπινης ζωής.

101

Ουσιαστικά όμως γειτνιάζει με τη γη. Σε μια απόσταση 120 τρις μιλίων, ο κόκκινος μικρός δορυφόρος, γύρω από τον οποίο κινείται αυτός ο πλανήτης, είναι ένας από τους 100 πιο κοντινούς στη γη. Τα αποτελέσματα της ανακάλυψης αυτής δημοσιεύθηκαν στην επιθεώρηση Astronomy and Astrophysics. Ο Alan Boss, ο οποίος εργάζεται στο Ινστιτούτο Carnegie της Ουάσιγκτον, όπου και οι ευρωπαίοι επιστήμονες ολοκλήρωσαν την ανακάλυψη τους, αποκάλεσε ορόσημο στην ανθρώπινη ιστορία την παραπάνω ανακάλυψη. Ο πλανήτης ανακαλύφθηκε με τη βοήθεια ενός διαστημικού τηλεσκόπιου που βρίσκεται στο Ευρωπαϊκό Νότιο Παρατηρητήριο στην περιοχή La Silla, της Χιλής και πιο συγκεκριμένα αποτελεί ένα ειδικό μέσο το οποίο διαχωρίζει το φως για την ανίχνευση κινήσεων σε διάφορα μήκη κύματος. Οι κινήσεις αυτές αντιπροσωπεύουν την ύπαρξη άλλων κόσμων. Αυτό το οποίο παρατηρήθηκε ήταν ένας πλανήτης ο οποίος περιστρέφεται γύρω από το μικρό κόκκινο άστρο, Gliese 581. Αυτά τα μικρά κόκκινα άστρα (κόκκινοι νάνοι) είναι άστρα χαμηλής ενέργειας τα οποία αποδίδουν ασθενές αμυδρό κόκκινο φως και έχουν πολύ μεγαλύτερη διάρκεια ζωής σε σχέση με αστέρια όπως ο ήλιος. Η ανακάλυψη του πλανήτη, ο οποίος ονομάστηκε 581 c, θα βοηθήσει οπωσδήποτε σε παρόμοιες μελέτες πλανητών οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από αμυδρούς αστέρες. Σχεδόν ένα ποσοστό 80% των αστέρων που βρίσκονται κοντά στη γη είναι κόκκινοι νάνοι. Ο νέος πλανήτης διαθέτει μάζα έως και πέντε φορές μεγαλύτερη από αυτή της γης και η βαρύτητα σε αυτόν είναι 1,6 φορές μεγαλύτερη από τη γη. Οι επιστήμονες δεν είναι ακόμα σίγουροι για το εάν η επιφάνεια του πλανήτη είναι βραχώδης ή εάν είναι ουσιαστικά μια παγωμένη μπάλα με κάποιες ποσότητες υγρής μορφής νερού στην επιφάνεια του. Εάν ο πλανήτης αυτός είναι βραχώδης όπως η γη, ένα από τα πιο πιθανά σενάρια, θα διαθέτει μια διάμετρο έως και 1,5 φορές μεγαλύτερη από αυτή της γης. Εάν όμως αποτελείται από πάγο, τότε η διάμετρος του θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Σύμφωνα με ορισμένες θεωρίες, ο πλανήτης 581 c θα πρέπει να διαθέτει ατμόσφαιρα, όμως η σύσταση αυτής της ατμόσφαιρας αποτελεί ακόμα ένα μυστήριο. Εάν η ατμόσφαιρα αυτή είναι πολύ λεπτή τότε η θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη θα είναι υπερβολικά υψηλή. Παρόλα αυτά η ερευνητική ομάδα υπολογίζει ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι γύρω στους 32 – 104 βαθμούς, κάτι το οποίο είναι αρκετά ενθαρρυντικό. Έως σήμερα και οι 220 πλανήτες που έχουν μελετηθεί έξω από το ηλιακό μας σύστημα παρουσίαζαν προβλήματα σε σχέση με τη θερμοκρασία τους, το μέγεθος τους και τη σύσταση της ατμόσφαιρας τους. Ο νέος πλανήτης φαίνεται να διαθέτει αρκετά καλές συνθήκες ή τουλάχιστον έτσι πιστεύουν οι επιστήμονες. Ο Chris McKay, ειδικός αστροβιολόγος από τη Nasa, αναφέρει: «Η ανακάλυψη αυτού του πλανήτη είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η ύπαρξη ζωής σε αυτόν δεν είναι βέβαιη όμως είναι ένας πλανήτης ο οποίος μοιάζει αρκετά με τη γη και διαθέτει προοπτικές αποίκησης και φιλοξενίας της ανθρώπινης ζωής». «Εκτός του ότι ο νέος πλανήτης διαθέτει τη σωστή θερμοκρασία είναι πιθανότατα πλημμυρισμένος από νερό σε υγρή μορφή», εικάζει ο Stephane Udry, επικεφαλής

102

της ερευνητικής ομάδας. Ωστόσο η υπόθεση αυτή βασίζεται στις θεωρίες της δημιουργίας των πλανητών και όχι σε επιστημονικές ενδείξεις. «Όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το νερό στην υγρή μορφή του είναι πολύ σημαντικό για την ανάπτυξης της ζωής», σχολιάζει ο Xavier Delfosse, συνεργάτης της έρευνας από το πανεπιστήμιο Grenoble της Γαλλίας. «Λόγω της θερμοκρασίας του και της σχετικής εγγύτητας του στη γη, αυτός ο πλανήτης είναι ένας από τους πιο πιθανούς στόχους των μελλοντικών διαστημικών αποστολών της έρευνας της εξωγήινης μορφής ζωής». Κάποιοι άλλοι αστρονόμοι εφιστούν προσοχή και αναφέρουν ότι είναι πολύ νωρίς ακόμα για να γνωρίζουμε εάν υπάρχει νερό στον πλανήτη. «Θα πρέπει να προηγηθούν αρκετές μελέτες πριν μπορέσουμε να πούμε με σιγουριά ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει νερό στον πλανήτη», αναφέρει ο Steve Maran πρώην αστρονόμος της Nasa και μέλος της American Astronomical Society. Το νέο πλανητικό σύστημα βρίσκεται σε απόσταση 20,5 έτη φωτός από τη γη, κάνοντας τον Gliese 581 έναν από τους 100 πιο κοντινούς αστέρες στη γη. «Δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ακόμα τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να φτάσει κάποιος σε ένα τέτοιο πλανήτη», προσθέτει ο Maran. Ο πλανήτης αυτό απέχει από το μητρικό της άστρο 14 φορές λιγότερο απ' ότι η Γη από τον Ήλιο. Επίσης εικάζεται ότι ο αστέρας αυτό θα φαίνεται από τον πλανήτη 581 c σε ένα μέγεθος 20 φορές μεγαλύτερο από το φεγγάρι μας. Τέλος σύμφωνα με κάποιες θεωρίες αυτός ο πλανήτης δεν θα πρέπει να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του και έτσι η μια πλευρά του θα είναι πάντα ηλιόλουστη ενώ η αντίθετη πάντα σκοτεινή. Δυο ομάδες αστρονόμων, μια στην Ευρώπη και άλλη μια στις ΗΠΑ, συναγωνίζονται για την ανακάλυψη ενός εξωηλιακού πλανήτη όπως ο 581 c. Η ευρωπαϊκή ομάδα μελέτησε 100 διαφορετικά αστέρια χρησιμοποιώντας το όργανο HARPS (Γωνιακή Ταχύτητα Υψηλής Ακρίβειας για την Αναζήτηση Πλανητών) για την ανίχνευση αυτού του πλανήτη, αναφέρει ο Xavier Bonfils από το Lisbon Observatory. Οι προσπάθειες των επιστημόνων εστιάζονται σε αστέρια όπως ο ήλιος με την προοπτική της ανακάλυψης ενός πλανήτη το οποίο θα βρίσκεται σε μια πολύ καλή απόσταση από τον αστέρα γύρω από τον οποίο περιστρέφεται. Ας ελπίσουμε οι προσπάθειες αυτές να αποδώσουν καρπούς όσο το δυνατόν συντομότερα προς όφελος ολόκληρης της ανθρωπότητας.

103

Η NASA σχεδιάζει να στείλει κατοίκους στην Αφροδίτη

Είναι γεγονός, η NASA έχει ήδη αρχίσει να κάνει σχέδια για να στείλει ανθρώπους να ζήσουν στο διάστημα, και συγκεκριμένα στην Αφροδίτηόπου ο εναέριος χώρος που βρίσκεται ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους της Αφροδίτης, είναι ίσως το μοναδικό έδαφος του διαστήματος που μοιάζει τόσο στο έδαφος της Γης. Προς το παρόν το σχέδιο HAVOC είναι στα χαρτιά, αλλά αν εφαρμοσθεί όπως πρέπει, το αποτέλεσμα θα είναι εντυπωσιακό. Θα έχουμε πλωτές πόλεις πάνω από την επιφάνεια της Αφροδίτης, όσο κι αν αυτό ακούγεται σαν ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ο εναέριος χώρος της Αφροδίτης διαθέτει εξαιρετικές συνθήκες διαβίωσης, σε αντίθεση με το έδαφός της που είναι από τα πιο αφιλόξενα που μπορείτε να φανταστείτε. Οι θερμοκρασίες του είναι τόσο υψηλές που μπορούν να λιώσουν ακόμα και μολύβι, ενώ υπάρχουν περισσότερα ενεργά ηφαίστεια από όσα υπάρχουν σε ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα. Επιπλέον, η ατμοσφαιρική πίεση είναι 90 φορές πιο πυκνή από αυτή της Γης στην επιφάνεια της θάλασσας. Ο άνθρωπος έχει επιχειρήσει αρκετές φορές να στείλει άκατο στην Αφροδίτη αλλά λόγω των ακραίων θερμοκρασιών που επικρατούν εκεί, δεν έχουν καταφέρει να συλλέξουν αρκετά στοιχεία, καθώς οι μηχανές λιώνουν πάρα πολύ γρήγορα και καταστρέφονται. Αν ποτέ ο άνθρωπος αποφασίσει να κατοικήσει στην Αφροδίτη, τότε θα πρέπει να βρει τρόπο να το κάνει στον εναέριο χώρο του πλανήτη, καθώς είναι αδύνατο να επιβιώσει στην επιφάνεια. Σε ύψος 30 μιλίων πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, η θερμοκρασία φτάνει περίπου στους 160 βαθμούς Φαρενάιτ, μόλις ένα μικρό ποσοστό από την θερμοκρασία του εδάφους, και η ατμοσφαιρική πίεση είναι πάνω κάτω στα επίπεδα της Γης. Δηλαδή μέσες άκρες είναι μια ιδανική τοποθεσία να ιδρύσει κανείς μια πόλη που θα απαρτίζεται από αεροσκάφη που λειτουργούν με ήλιων και ηλιακή ενέργεια. Η NASA έχει ήδη αρχίσει να δουλεύει πάνω σε αυτό το εκπληκτικό σχέδιο και έχει καταλήξει σε πέντε φάσεις για να το πραγματοποιήσει: -Το HAVOC θα τεθεί σε εφαρμογή στέλνοντας ένα ρομπότ στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης για να μελετήσει τις περιβαλλοντικές συνθήκες προς αποφυγή τυχόν εκπλήξεων.

-Μετά από αυτό, η NASA σκοπεύει να στείλει επανδρωμένη αποστολή να κατοικήσει στον πλανήτη για έναν μήνα.

-Αν όλα δείχνουν να βαίνουν καλώς, τότε το πλήρωμα της αποστολής θα εισέλθει στην ατμόσφαιρα του πλανήτη και θα κατοικήσει στον εναέριο χώρο για έναν ακόμη μήνα.

104

-Σε μεταγενέστερο στάδιο θα αποσταλούν κι άλλες ομάδες να κατοικήσουν στον πλανήτη για έναν χρόνο. Κι αν όλα τα παραπάνω ολοκληρωθούν με επιτυχία τότε -Θα ξεκινήσουν να ιδρύονται μόνιμες κατοικίες στην Αφροδίτη. Φυσικά το σχέδιο αυτό είναι πολύ πιο εύκολο στη θεωρία παρά στην πράξη. Η ομάδα του HAVOC όμως τα έχει υπολογίσει όλα μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας. Η όλη αποστολή έχει ήδη αρχίσει να τίθεται σε εφαρμογή, αφού η Αφροδίτη είναι πολύ πιο κοντά στη Γη από ότι ο Άρης, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι αστροναύτες μπορούν να πραγματοποιήσουν ταξίδια από και προς την Αφροδίτη μέσα σε περίπου 440 ημέρες, διάστημα που περιλαμβάνει μηνιαία παραμονή στον ξένο πλανήτη. Ένα παρόμοιο ταξίδι στον Άρη θα χρειαζόταν τουλάχιστον 500 ημέρες ή και παραπάνω για να πραγματοποιηθεί. Η κατοίκηση στην Αφροδίτη έναντι του Άρη θα έχει τα εξής πλεονεκτήματα: -Η μάζα της Αφροδίτης είναι παρόμοια με εκείνη της Γης, πράγμα το οποίο σημαίνει πως θα ήταν ευκολότερο για το ανθρώπινο σώμα να προσαρμοστεί στη βαρύτητα της Αφροδίτης, παρά του Άρη.

-Η Αφροδίτη βρίσκεται πιο κοντά στον Ήλιο, επομένως δέχεται 240% περισσότερη ηλιακή ενέργεια, άρα τα αεροσκάφη που λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια θα λειτουργούν πολύ καλύτερα.

-Παρόλο που η πυκνή ατμόσφαιρα της Αφροδίτης θα έκανε την κατοίκηση του πλανήτη εξαιρετικά δύσκολη στην επιφάνειά της, μπορεί να προστατέψει το ανθρώπινο είδος από την επικίνδυνη ηλιακή και κοσμική ακτινοβολία. Αντιθέτως, αν ήταν να αποικίσουμε στον Άρη, θα έπρεπε είτε να κατοικήσουμε υπογείως, είτε να κατασκευάσουμε τα σπίτια μας έτσι ώστε να μπορούν να απωθούν τα επικίνδυνα επίπεδα της ακτινοβολίας που η λεπτή ατμόσφαιρα του πλανήτη δεν είναι σε θέση αν απορροφήσει. Το συναρπαστικό της όλης υπόθεσης είναι ότι η NASA τη στιγμή που μιλάμε διαθέτει πάνω κάτω όλα τα μέσα που χρειάζεται για να θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα HAVOC, και η ομάδα έχει ήδη αρχίσει να προσπαθεί να αποδείξει ότι το σχέδιο τους δεν είναι τόσο μακριά από την πραγματικότητα όσο ακούγεται. Για παράδειγμα έχουν αρχίσει να εξετάζουν την ανθεκτικότητα των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν για να προστατεύονται μέρη του αεροσκάφους που κινδυνεύουν από τα σταγονίδια θειικού οξέος που περιλαμβάνονται στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης. «Δεδομένου του γεγονότος οτι η ανώτερη ατμόσφαιρα της Αφροδίτης είναι ένα αρκετά φιλόξενο περιβάλλον, θεωρούμε οτι το σενάριο να κατοικήσει ο άνθρωπος στο διάστημα είναι πολύ πιθανό», δηλώνει η NASA.

105

∆ηµιουργία αποικίας στον Άρη

Πάνω από 78.000 άνθρωποι απ’ όλο τον κόσμο δήλωσαν συμμετοχή για ένα ταξίδι στον Άρη. Δεν πρόκειται για ταξίδι αναψυχής, αλλά για μια νέα ζωή στον κόκκινο πλανήτη, χωρίς επιστροφή. Η ολλανδική εταιρεία Mars One δέχτηκε αρχικάμόλις ανακοίνωσε τα σχέδιά της χιλιάδες αιτήσεις από ανθρώπους που επιθυμούν να εκπαιδευτούν ως αστροναύτες και να ταξιδέψουν μέχρι τον Κόκκινο Πλανήτη για να ιδρύσουν την πρώτη αποικία. Μιλάμε για πάνω από 78.000 αιτήσεις. Το ταξίδι δεν θα έχει εισιτήριο επιστροφής.Η Mars One ανακοίνωσε ότι η επιστροφή επί του παρόντος είναι επιστημονικά αδύνατο να επιτευχθεί. Σύμφωνα με την ολλανδική εταιρεία, η αναχώρηση για τον Άρη σχεδιάζεται για το 2022. Η άφιξη του διαστημοπλοίου εκεί θα γίνει επτά μήνες αργότερα, μέσα στο 2023. Κάθε εθελοντής που επιθυμεί να είναι ο Άρης ο τελευταίος προορισμός της ζωής του, καταβάλλει ένα μικρό χρηματικό αντίτιμο μαζί με την υποβολή της δήλωσης. Στο πρώτο ταξίδι θα συμμετάσχουν τέσσερις αστροναύτες ενώ μέχρι το 2033, σχεδιάζεται να έχουν πάει στον Άρη συνολικά 20 αστροναύτες. Από εκεί, θα επικοινωνούν με τη NASA και θα δίνουν στοιχεία για τη ζωή στον Άρη. Όλα αυτά, αν τελικά πραγματοποιηθεί η αποστολή. Μετά το 2033, ανά δύο χρόνια θα μεταφέρονται και άλλοι αστροναύτες - εθελοντές μέχρι να στηθεί το μικρό ανθρώπινο χωριό. Η απαραίτητη τεχνολογία για την αποστολή ανθρώπων στον Αρη και για συντήρηση μιας αποικίας εκεί υπάρχει ήδη, δηλώνουν οι διοργανωτές, ενώ προσθέτουν ότι υπάρχει συνεργασία με διαστημικές υπηρεσίες. Οι καταλληλότερες και επικρατέστερες επιλογές είναι αυτές των ερευνητικών σταθμών της Ανταρκτικής, αλλά και του κτιριακού συμπλέγματος του Μπλακ Ροκ Σίτι στην Αμερική, μιας «λυόμενης» πειραματικής πόλης που στήνεται και ξεστήνεται σε χρόνο μηδέν. Στην πραγματικότητα, στην περιοχή της Ανταρκτικής υπάρχει ήδη σε ισχύ ένα διεθνές ερευνητικό πρόγραμμα στόχος του οποίου είναι η προσομοίωση των συνθηκών ζωής στον πλανήτη Άρη. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι ο νέος υψηλής τεχνολογίας ερευνητικός σταθμός στην περιοχή θα ήταν ο πλέον κατάλληλος για το ψυχρό κλίμα του Άρη. Ο σταθμός «πατάει» πάνω σε υδραυλικά πόδια, τα οποία επιτρέπουν την ανύψωση ή το χαμήλωμα του σταθμού ούτως ώστε να μην επηρεάζεται από τους σφοδρούς ανέμους (οι οποίοι επικρατούν και στον Άρη) και από το χιόνι (ή την άμμο, στην περίπτωση του Άρη) το οποίο ελλείψει του υδραυλικού συστήματος μετατόπισης του κτιρίου θα έφρασσε τις πόρτες και θα επιβάρυνε τα τοιχώματά του. Σίγουρα, δεν πρόκειται για πόλη, αλλά για ένα είδος κτιριακής εγκατάστασης που θα αποτελούσε μία πρώτης τάξεως επιλογή στο ενδεχόμενο μελλοντικής εποίκησης του κόκκινου πλανήτη.

106

Όσον αφορά το Μπλακ Ροκ Σίτι, το σχήμα του οποίου θυμίζει κρατήρα, πρόκειται για μία κυριολεκτικά «λυόμενη» πόλη, η οποία στήνεται κάθε χρόνο στην έρημο της Νεβάδα για τις ανάγκες του καλλιτεχνικού φεστιβάλ Burning Man. Αν δε ήταν σχεδιασμένη να παράγει και οξυγόνο, τότε θα ήταν η πλέον αρμόζουσα στις σκληρές και αφιλόξενες συνθήκες του Άρη, ενώ θα πληρούσε και τα οικολογικά στάνταρντς της εποχής μας που επιτάσσουν «καθαρές» τεχνολογίες, οι οποίες δεν αφήνουν πίσω τους ίχνη ή άλλα από περιβαλλοντική άποψη ακατάλληλα υλικά. Οι αστροναύτες που θα φτάσουν στον Άρη, θα πρέπει μόνοι τους να δημιουργήσουν τα κτήρια και τις συνθήκες που θα τους φιλοξενήσουν στον πλανήτη έως το τέλος της ζωής τους.

107

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι πρώτες αναφορές στο διάστημα εντοπίζονται ήδη από την προϊστορία. Μέσα στους αιώνες η αστρονομία αναπτύχθηκε ραγδαία και εξελίχθηκε σε επιστήμη. Τα πρώτα επιτεύγματα του ανθρώπου σχετικά με το διάστημα περιλαμβάνουν τις πρώτες αποστολές μηχανημάτων, ζώων, αλλά και αστροναυτών, τα κατορθώματα των οποίων γράφτηκαν στην ιστορία. Οι σημερινές εξελίξεις επηρεάζουν την πρόοδο των επιστημών ,ενώ εκπονούνται αποστολές που αποβλέπουν στη μελέτη αγνώστων περιοχών και συνθηκών με σκοπό τον σχεδιασμό μελλοντικών προγραμμάτων τα οποία περιλαμβάνουν ακόμα και την κατοίκηση άλλων πλανητών αλλά και την εξερεύνηση του σύμπαντος.

108

Ερευνητικό ερώτηµα: Πώς η τεχνολογία έχει βοηθήσει στην ανακύκλωσηεπαναχρησιµοποίηση στην καθηµερινότητά µας;

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΑ.

109

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1.

2 τύποι ερευνητικών εργαλείων α) Οι γραπτές παραγωγές (ερωτηματολόγια, τεστ) Πλεονεκτήματα : άμεση αποδελτίωση, δυνατότητα συλλογής πολλών δεδομένων, συνθήκες παραγωγής λόγου που ευνοούν την αντικειμενικότητα της έρευνας αφού είναι οι ίδιες για όλους τους συμμετέχοντες και είναι γνωστές εκ των προτέρων. Μειονεκτήματα : άγνωστοι μεσολαβητές, άγνωστες συνθήκες συμπλήρωσης των ερωτηματολογίων τις οποίες και δεν μπορούμε να ελέγξουμε και να καθορίσουμε εκτός και αν οργανώσουμε εμείς οι ίδιοι την περίσταση κατά την οποία θα συμπληρωθούν, μη κατανόηση των ερωτημάτων. β) Οι προφορικές παραγωγές (συνεντεύξεις, παρατηρήσεις μαθημάτων – τάξεων ή ομάδων εργασίας - συλλογικές εργασίες, ηχογραφήσεις) Πλεονεκτήματα : δυνατότητα εξέτασης/διερεύνησης και άλλων ερωτημάτων τα οποία προκύπτουν κατά τη διεξαγωγή της συνέντευξης, μεγάλος αριθμός πληροφοριών που μπορούν να ελεγχθούν, έλεγχος των συνθηκών παραγωγής του λόγου. Μειονεκτήματα : Χρονοβόρα διαδικασία τόσο για τη συλλογή των δεδομένων όσο και για την απομαγνητοφώνηση και την αποδελτίωσή τους.

1. Το ερωτηματολόγιο - Αφορά ένα μεγάλο σύνολο ατόμων, το οποίο πρέπει να είναι αντιπροσωπευτικό του ερευνούμενου πληθυσμού.

- Αποτελείται από μία σειρά ερωτημάτων που αρθρώνονται σύμφωνα με πολλές μεταβλητές: τη μεταβλητή που αφορά τα στοιχεία ταυτότητας του ερωτηθέντος (ηλικία, φύλο, κοινωνικό επίπεδο) και αυτές που σχετίζονται με τις πληροφορίες που θέλουμε να εξασφαλίσουμε μέσω των διαφόρων ερωτημάτων.

- Επιτρέπει τη συλλογή δεδομένων που αφορούν συμπεριφορές, γνώμες, προσμονές, ανάγκες, κίνητρα.

- Στοχεύει στην εκτίμηση κάποιων απόλυτων και σχετικών μεγεθών, στην περιγραφή ενός πληθυσμού και στην επαλήθευση των υποθέσεων. Η δημιουργία ενός ερωτηματολογίου - Καθορισμός του αντικειμένου μελέτης - Καθορισμός του πληθυσμού και των χαρακτηριστικών του - Ορισμός των ομάδων ερωτήσεων - Δημιουργία ενός πρώτου ερωτηματολογίου - Καθορισμός του δείγματος - Διεξαγωγή μίας προ-έρευνας σε μικρό ποσοστό ερωτηθέντων με σκοπό τον έλεγχο της εγκυρότητας και της αντιπροσωπευτικότητας του

110

ερωτηματολογίου.

Στόχοι: • •

Ευαισθητοποίηση των ανθρώπων για ανακύκλωση Εποικοδομητικές ιδέες για επαναχρησιμοποίηση προϊόντων

Ιστορική Αναδρομή Ανακύκλωσης ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ Οι αρχαιότεροι τρόποι ανακύκλωσης εντοπίζονται σχεδόν 4000 χρόνια πριν, οπότε εφαρμοζόταν ένα σύστηµα επεξεργασίας κι επανάχρησης των ρινισµάτων χαλκού στην Ευρώπη ενώ στοιχεία δείχνουν πως κοµποστοποίηση γινόταν από τότε στην Κίνα. Λίγο πριν από το µεσαίωνα, εµφανίστηκαν και οι ρακοσυλέκτες. Συνήθως τα υλικά που επεξεργάζονταν και ξαναχρησιµοποιούνταν ήταν δέρµατα, πουπουλένια και χνουδωτά αντικείµενα και υφάσµατα.

Η ανακύκλωση επίσης περιλάµβανε τη χρήση γεωργικών υπολλειµάτων ως τροφή για τα κατοικίδια, και ως λίπασµα. Τα γουρουνάκια θεωρούνταν ένα καλό µέσο διάθεσης των αποβλήτων. Η ξυλεία αξιοποιούνταν στην ναυπηγική, ενώ υλικά όπως ο χρυσός λιώνονταν και επαναµορφοποιούνταν πολλές φορές. Αργότερα, µέθοδοι ανάκτησης υλικών εφαρµόζονταν στα υπολλείµατα µετάλλων, στο χαρτί και στα µη σιδηρούχα µεταλλικά αντικείµενα. Στα προ-βιοµηχανικά χρόνια, τα απορρίµατα αποτελούνταν κυρίως από στάχτη, ξύλο, οστά, πτώµατα και γεωργικά απόβλητα. Τα αφήνανε στο έδαφος, όπου λειτουργούσαν σαν λίπασµα βελτιώνοντας έτσι τις καλλιέργειες. Οι χώροι ταφής απορριµάτων στην αρχαιότητα, που ανακαλύφθηκαν από τις ανασκαφές, περιλάμβαναν στάχτες, σπασµένα εργαλεία και κεραµικά αντικείµενα. Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι η παλαιότερη µαρτυρία µιας συστηµατικής απώθεσης απορριµάτων έρχεται από την Κνωσό, το 3000 π.Χ. όπου τα απορρίµατα θάβονταν σε µεγάλες λακκούβες στο έδαφος και καλύπτονταν µε πολλά στρώματα χώµατος. Οτιδήποτε µπορούσε να διοθρωθεί, επισκευαζόταν και επαναχρησιµοποιούνταν. Οι πληθυσμοί ήταν µικρότεροι και οι άνθρωποι ζούσαν σε µικρότερες κοινότητες. Ωστόσο η µετάβαση από τη νοµαδική, κυνηγητική εποχή στην αγροτική οδήγησε στην εμφάνιση του προβλήµατος των απορριµάτων. Μάλιστα τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα, αποφασίστηκε πως η απώθεση των 111

αποβλήτων θα γίνεται στη δηµοτική χωµατερή, η οποία θα βρίσκεται σε απόσταση τουλάχιστον 1,5 χιλιοµέτρου από τα τείχη της πόλης. Από την αρχαιότητα λοιπόν υπήρχε ένας µικρός προβληµατισµός σχετικά µε το θέµα των σκουπιδιών. Όµως η οικολογική συνείδηση και η ανάγκη να προστατέψουµε και να προλάβουµε την υποβάθµιση των οικοσυστημάτων από την αύξηση των σκουπιδιών, διαµορφώθηκε µε το πέρασµα των αιώνων. Κάθε χώρα, ανάλογα µε τους δικούς της ρυθµούς τεχνολογικής και πολιτισµικής ανάπτυξης, έκανε βήµατα προς αυτή την κατεύθυνση, ώσπου σήµερα στις περισσότερες χώρες του κόσµου, να θεσπιστούνε σχετικοί νόµοι και διατάξεις.

Η ανακύκλωση είναι η επανεπεξεργασία ήδη επεξεργασμένων υλικών, ιδιαίτερα απορριμμάτων, σε νέα προϊόντα. Η ανακύκλωση μειώνει την κατανάλωση πρώτων υλών και την χρήση ενέργειας και ως εκ τούτου τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Περιλαμβάνουν το γυαλί, το χαρτί, το αλουμίνιο και άλλα μέταλλα όπως ο χαλκός και ο σίδηρος, την άσφαλτο, τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τα πλαστικά. Οι ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές είναι ανακυκλώσιμες όχι μόνον γιατί επιβαρύνουν το περιβάλλον αλλά και γιατί βλάπτουν την υγεία μας. Σήμερα (2006) η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως προς την ανακύκλωση. Ένας λόγος είναι ότι δεν υπάρχουν για τους πολίτες και τις εταιρίες κίνητρα να συμμετέχουν σε προγράμματα ανακύκλωσης.

Συσκευασίες από πλαστικό, για παράδειγμα, μπουκάλια από νερό αφαιρώντας τα καπάκια τους (τα οποία επίσης πετάμε στους μπλε κάδους), από αναψυκτικά, δοχεία από λάδι, κεσεδάκια από γιαούρτι και βούτυρο, ταψάκια από φρούτα (φράουλες κτλ), κουτιά από μπογιές, απορρυπαντικά, άδεια σπρέι, είδη καθαρισμού, σαμπουάν, αφρόλουτρα, οδοντόκρεμες, αποσμητικά, θήκες cd/dvd, πλαστικές σακούλες, πλαστικά πιάτα και ποτήρια, φιλμ περιτυλίγματος. Εδώ να διευκρινίσω ότι στις συσκευασίες που τυλίγουν στα super markets τα αλλαντικά, τυριά, κρέατα και κοτόπουλα, καλό είναι να ξεχωρίζουμε το χαρτί από το νάιλον, καθώς το ένα υλικό θα ανακυκλωθεί με τις χάρτινες συσκευασίες, και το φιλμ περιτυλίγματος με τις πλαστικές.

Συσκευασίες από αλουμίνιο: αλουμινόχαρτο, αλουμινένια ταψάκια φαγητού, κουτάκια από αναψυκτικά και μπύρες. Συσκευασίες από Λευκοσίδηρο: κουτιά από γάλα εβαπορέ, τόνο, ζωοτροφές, τοματοπολτό, γενικότερα κονσέρβες, αλλά και τενεκέδες πχ από λάδι.

112

Συσκευασίες από γυαλί: μπουκάλια αφαιρώντας τα καπάκια τους (τα οποία επίσης πετάμε στους μπλε κάδους) και βαζάκια από χυμούς, αναψυκτικά, κρασιά, αλκοολούχα ποτά, τρόφιμα.

Συσκευασίες από χαρτί:

τις οποίες είναι καλό να διπλώνουμε/τσακίζουμε για να πιάνουν τον μικρότερο δυνατό όγκο. Για παράδειγμα, συσκευασίες από γάλα, χυμό, κρασί, δημητριακά, μπισκότα, ζάχαρη, απορρυπαντικά, ηλεκτρικές συσκευές. Επίσης, χαρτί περιτυλίγματος, χάρτινες σακούλες, χαρτοκιβώτια (σίγουρα (σίγο διπλωμένα, για να πιάνουν κι αυτά τον μικρότερο δυνατό όγκο). Εδώ να διευκρινίσω κάτι σχετικά με την ανακύκλωση χαρτιού, γενικότερα. Κατάλληλοι για την ανακύκλωση χαρτιού (βιβλία, έντυπα, εφημερίδες, περιοδικά) είναι οι κίτρινοι κάδοι που ίσως υπάρχουν στον Δήμο σας. Επειδή όμως είναι πολύ σύνηθες να μην υπάρχουν κίτρινοι κάδοι σε όλους τους Δήμους, ή τουλάχιστον δεν υπάρχουν σε κάθε γειτονιά, μπορούμε σε τέτοια περίπτωση να ρίχνουμε και χαρτιά στους μπλε κάδους ανακύκλωσης, αρκεί όμως να μην είναι μικρότερα ότερα από το μέγεθος Α4, γιατί τότε η διαλογή τους είναι αδύνατη από την εταιρία ανακύκλωσης, δηλαδή πάνε χαμένα. Προτείνω τα μικρότερα χαρτιά να τα μαζεύετε σε έναν μεγάλο φάκελο, και όταν αυτός γεμίσει, κλείστε τον (για να μη χυθούν μέσα στον κάδο) και ρίξτε ρ τον μέσα στον μπλε κάδο. Μπορεί το κάθε χαρτάκι μόνο του να σας φανεί ότι δεν αξίζει τη διαδικασία, αλλά παρατηρήστε πόσα τέτοια θα μαζέψετε, και σίγουρα θα αλλάξετε γνώμη.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΙΜΕΣ ΣΥΣΚΕΥΕΣ: ΣΥΣΚΕΥΕΣ

• • • • • • • •

Μεγάλες οικιακές συσκευές (ψυγεία, πλυντήρια κλπ.), Μικροσυσκευές που διευκολύνουν τη ζωή μας (κλιματιστικά, φωτιστικά είδη, συσκευές τηλεπικοινωνίας κλπ.), Προϊόντα εικόνας και ήχου, Εξοπλισμοί πληροφορικής Ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εργαλεία και παιχνίδια, Ιατροτεχνολογικά προϊόντα, Όργανα παρακολούθησης και ελέγχου, καθώς και Συσκευές αυτόματης διανομής

113

ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ:

• • • • • • • •

Πρώτα-πρώτα μειώνονται τα σκουπίδια και τα προβλήματα διαχείρισής τους. Εξοικονομούνται ενέργεια και φυσικοί πόροι, που παίρνουμε συνεχώς από τη φύση. Μειώνεται η ρύπανση της ατμόσφαιρας, του εδάφους και των υπόγειων νερών (σώζεται το περιβάλλον). Εξοικονομείται η ενέργεια που χρειάζεται για την κατασκευή όλων αυτών των πραγμάτων. Μακροπρόθεσμη πτώση (ή μη αύξηση) των τιμών των προϊόντων καθώς δεν απαιτείται εκ νέου παραγωγή πρώτης ύλης. Σώζεται η υγεία και το μέλλον των παιδιών μας. Δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας σε τομείς θετικών ενεργειών για την διάσωση του πλανήτη. Δημιουργείται ευχάριστη αίσθηση και ικανοποίηση για την συμμετοχή στην βελτίωση του περιβάλλοντος και των συνθηκών ζωής.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΧΑΡΤΙΟΥ

Ανακυκλώνοντας ένα τόνο χαρτί γλιτώνουμε 17 δέντρα, 6953 γαλόνια νερού, 463 γαλόνια πετρελαίου, 587 κυβικά εκατοστά αέρα, 306 κυβικές γιάρδες γης και 4077 kw ενέργεια. Το 1996 ανακυκλώθηκαν 42,3 τόνοι χαρτί στην Αμερική μόνο. Το ανακυκλωμένο χαρτί περιέχει: δέντρα που μεγαλώνουνε γρήγορα, τροπικά δέντρα, δέντρα από όλο τον κόσμο. Τα δέντρα, τα κλήματα, τα χόρτα και τα άχυρα αποτελούνται κατά το ένα τρίτο περίπου του βάρους τους από κυτταρίνη. Έτσι, 114

τεράστιες ποσότητες συσσωρεύονται ως απορρίμματα της βιομηχανίας τροφίμων, της υλοτομίας, της χαρτοποιίας, και της συγκομιδής δημητριακών. Στο πελώριο όγκο κυτταρικών απορριμμάτων συμβάλλουν επίσης τα άχρηστα χαρτιά της δημόσιας διοίκησης και της βιομηχανίας, τα ράκη, τα κιβώτια, κιβώτια, τα χόρτα και τα φύλλα. Άχυρα δημητριακών και βαγάς έχουν χρησιμοποιεί για την κατασκευή διαχωριστικών τοιχωμάτων και ψαθοσκεπών.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ

Τα περισσότερα κουτιά αλουμινίου που παράγονται σήμερα είναι ανακυκλωμένα. Εδώ και 25 χρόνια έχουν αναπτυχθεί συστήματα που ευνοούν το περιβάλλον αλλά και την βιομηχανία. Αυτά τα οφέλη περιλαμβάνουν την διατήρηση φυσικών και ενεργειακών πηγών αλλά και το έδαφος. Το αλουμίνιο παράγεται σε μια διαδικασία κλειστού κυκλώματος. Αυτή η μέθοδος γλιτώνει γλιτώνει ως και 95% της ενέργειας που χρειάζεται για να αναπαραχθεί ένα κουτί από την αρχή. Έτσι γίνεται η εξοικονόμηση φυσικών πηγών.

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΓΥΑΛΙΟΥ

115

Το γυαλί για ανακύκλωση λαμβάνεται με φορτηγά, αδειάζετε στις αποθήκες, μετά φορτώνεται σε έναν κινούμενο διάδρομο και περνάει κάτω από ένα γιγάντιο μαγνήτη ώστε να αφαιρεθούν τα μεταλλικά στοιχεία. Μετά περνάει από έλεγχο για αφαίρεση ξένων υλικών και στη συνέχεια διαχωρίζεται με βάση το χρώμα. Το τελικό προϊόν υψηλής ποιότητας προωθείται στους κατασκευαστές γυαλιών οι οποίοι κατασκευάζουν καινούργια μπουκάλια και βάζα. Μολονότι τεράστιες ποσότητες γυάλινων δοχείων χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο, τα περισσότερα δεν ανακυκλώνονται. Σημαντικότερο πρόβλημα αποτελεί ο διαχωρισμός του από άλλα απορρίμματα και η διαλογή του κατά χρώμα.

ΤΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. Μολονότι δεν είναι ευρέως γνωστό, τα ηλεκτρονικά

απόβλητα περιέχουν πλήθος τοξικών ουσιών, αν και σε μερικές ποσότητες (εξαιρουμένων των παραπάνω, πολλές φορές σε ποσοστό 1% του βάρους ενός υπολογιστή). Σε κάθε μόνιτορ υπολογιστή υπάρχουν 1,36-3,6 κιλά μολύβδου. Ο μόλυβδος μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο κεντρικό και περιφερειακό νευρικό σύστημα του ανθρώπου. Σημειώνεται ότι ο μόλυβδος που συναντάται σε χώρους υγειονομικής ταφής προέρχεται κατά 40% από ηλεκτρονικά ευρείας κατανάλωσης και είναι δυνατόν να ρυπάνει τα αποθέματα πόσιμου νερού μέσω ξεπλύματος. Το κάδμιο υπάρχει στους αντιστάτες, στους υπέρυθρους ανιχνευτές και στους ημιαγωγούς. Στο ανθρώπινο σώμα συγκεντρώνεται στα νεφρά. Σε περίπτωση παρατεταμένης έκθεσης σε χλωριούχου κάδμιο είναι δυνατόν να προκληθούν διάφορες μορφές καρκίνου. Το 22% του υδραργύρου που καταναλώνεται κάθε χρόνο ανά την υφήλιο χρησιμοποιείται σε είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Ο υδράργυρος μπορεί εύκολα να συσσωρευτεί στα έμβια όντα και περνά στην τροφική αλυσίδα μέσω των ψαριών. Προκαλεί χρόνια προβλήματα, καθώς και βλάβες του εγκεφάλου. Το εξασθενές χρώμιο χρησιμοποιείται στα ηλεκτρονικά και ηλεκτρικά είδη για την προστασία τους από την οξείδωση αλλά και ως σκληρυντικό. Διέρχεται εύκολα από τις κυτταρικές μεμβράνες, θεωρείται γονιδιοτοξικό και πιθανώς βλάπτει το DNA. Επιπλέον, η ουσία μπορεί να εκλυθεί από τους χώρους υγειονομικής ταφής δεν είναι δεόντως σφραγισμένη. Ένας υπολογιστής αποτελείται κυρίως από πλαστικά, συμπεριλαμβανομένου το PVC. Γενικότερα, το μεγαλύτερο ποσοστό των πλαστικών χρησιμοποιείται στα ηλεκτρονικά είναι PVC (χλωριούχο πολυβινύλιο).

ΤΟΠΟΙ ΓΙΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ:

Η πλειονότητα των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων μεταφέρεται σήμερα σε χωματερές. Σύμφωνα με την Αμερικανική Περιβαλλοντική Υπηρεσία, το 1997 περισσότεροι από 3,7 εκατομμύρια τόνοι ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων στις ΗΠΑ κατέληξαν σε χωματερές της χώρας. Υπολογίζεται ότι το 70% των βαρέων 116

μετάλλων (συμπεριλαμβανομένων υδραργύρου και του καδμίου) στις χωματερές προέρχεται από αυτά τα απόβλητα. Η εναπόθεση σε χωματερές αντικαθιστάται τα τελευταία χρόνια με την υγειονομική ταφή. Τα απόβλητα διαστρώνονται, συμπιέζονται ώστε να αποκτήσουν τον μικρότερο δυνατό όγκο και καλύπτονται συστηματικά για κατάλληλο υλικό-ως επί των πλείστον χώμα-,ώστε να προφυλάσσεται το περιβάλλον από την ρύπανση. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τους μη ελενχώμενους χώρους υγειονομικής ταφής είναι σοβαρότατες. Στην Ελλάδα, υπάρχουν εν λειτουργία μόνο 31 χώροι υγειονομικής ταφής, ενώ άλλοι βρίσκονται υπό κατασκευή. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο περιέρχονται στην ατμόσφαιρα 36 τόνοι υδραργύρου και 16 τόνοι καδμίου από την αποτέφρωση αποβλήτων. Συνήθως αυτό πιθανότατα ισχύει σε μεγάλο βαθμό στην Ελλάδα, σε συνδυασμό με την εναπόθεσή τους στις χωματερές, παλαιοί υπολογιστές, περιφερειακά, κινητά τηλέφωνα και οθόνες παραμένουν στις αποθήκες τα 3/4 του συνόλου των Η/Υ που έχουν πουληθεί μέχρι σήμερα στις ΗΠΑ παραμένουν στοιβαγμένα σε γκαράζ ή άλλους αποθηκευτικούς χώρους. Τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να διατεθούν για ανακύκλωση. Με τον χαρακτηρισμό αυτό όμως λογίζονται πολλά διαφορετικά πράγματα, όπως η αποσυναρμολόγηση, ο τεμαχισμός, η καύση, η εξαγωγή κ.α.

ΠΡΟΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ: Η χωριστή συλλογή και επεξεργασία των

ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων -με σκοπό την ανακύκλωση τουςσυμβάλλει στο να είναι καθαρότερα τα αστικά απόβλητα και, κατά συνέπεια, στο να μειωθούν οι εκπομπές επικίνδυνων ουσιών στην ατμόσφαιρα λόγω τήξης ή αποτέφρωσης όσων από αυτά περιέχουν βαρέα μέταλλα ή αλαγονούχες ουσίες. Οι κίνδυνοι από την ύπαρξη φωσφόρου στο εσωτερικό των οθονών CRT δεν είναι γνωστή, όμως το Αμερικανικό ναυτικό προειδοποιεί ότι η επίστρωση είναι εξαιρετικά τοξική. Όσοι ανοίγουν με γυμνά χέρια οθόνες αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο όσο αφορά στην συγκεκριμένη ουσία.

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ:Η οικολογική εταιρεία ανακύκλωσης έχει εταίρους φορείς από

Ευρωπαϊκές χώρες που δραστηριοποιούνται στη συλλογή και την ανακύκλωση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών. Πρόκειται για τον Γερμανικό όμιλο εταιρειών GOAB, που ασχολείται με την συλλογή και την αξιοποίηση χρησιμοποιημένων ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών συσκευών, την εκπαίδευση και την κατάρτιση σε σχετικές δραστηριότητες καθώς και την πιστοποίησή τους. Από την άλλη πλευρά, όσοι από τους υπολογιστές δεν επισκευάζονται, αποσυναρμολογούνται και υποβάλλονται σε έλεγχο. Όποιες συσκευές περιέχουν επικίνδυνες ουσίες αποθηκεύονται χωριστά, σε ειδικά κοντέινερ για να οδηγηθούν

117

κατόπιν σε μονάδες ανακύκλωσης στην GOAB στην Γερμανία. Ότι απομένει, καταλήγει στο χώρο υγειονομικής ταφής στα Άνω Λιόσια.

Εξοικονόμηση των φυσικών πόρων. Η τεχνολογική εξέλιξη στις διαδικασίες ανακύκλωσης έχουν βελτιώσει πολύ την ποιότητα των ανακυκλωμένων υλικών. Επίσης πρέπει να σημειώσουμε ότι έχει επεκταθεί η ποικιλία των δευτερογενή αντικειμένων που μπορούν να παραχθούν από ανακυκλώσιμα υλικά. Αντί λοιπόν να υποβαθμίζουμε το φυσικό περιβάλλον με την συνεχή εξαγωγή των πρώτων υλών, μπορούμε να μειώσουμε την συγκεκριμένη επίδραση μετατρέποντας μερικά από τα απόβλητα σε Α ύλη.

Με την ανακύκλωση μπορούμε επίσης να εξοικονομήσουμε ενέργεια, να μειώσουμε τη ρύπανση και τις ανάγκες μεταφοράς σε σύγκριση φυσικά με την παραγωγή που προκύπτει από τις πρώτων υλών. Το ανακυκλωμένο αλουμίνιο παραδείγματος χάριν απαιτεί μόνο το 5% της ενέργειας που χρειάζεται από την αρχική παραγωγή του, έτσι ανακυκλώνοντας ένα κουτάκι αλουμινίου μπορείτε να εξοικονομήσετε αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για να λειτουργήσει μια τηλεόραση για τρεις ώρες!

Μείωση της ρύπανσης και των υγειονομικών κινδύνων που σχετίζονται με την αποτέφρωση και την υγειονομική ταφή. Η υγειονομική ταφή ρυπαίνει μεγάλες περιοχές του εδάφους για αιώνες και παράγει υγρά απόβλητα (στραγγίσματα) που μπορούν να μολύνουν τα υπεδάφια ύδατα, ενώ η αποτέφρωση παράγει τοξική τέφρα και ρυπογόνες αέριες εκπομπές. Η ανακύκλωση αποτρέπει ένα μεγάλο μέρος των ογκωδών αποβλήτων να χρησιμοποιηθούν από τις παραπάνω μεθόδους διαχείρισης οι οποίες είναι επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον.

Μείωση της ποσότητας των αποβλήτων και του κόστους διάθεσης. Με την ανακύκλωση των ογκωδών υλικών όπως το γυαλί, το χαρτί, την συσκευασία και την κομποστοποίηση των βιοαποδομήσιμων απόβλητων μπορείτε να εξοικονομήσετε χρήματα από την αγορά κάδων υποδοχής των αποβλήτων και από την διάθεση των αποβλήτων.

Κατά την ανακύκλωση προκύπτουν έξι θέσεις εργασίας, ενώ κατά την διάθεση των αποβλήτων με υγειονομική ταφή μόνο μία θέση εργασίας. Στην ανακύκλωση δημιουργούνται θέσεις εργασίας όχι μόνο στην αποκομιδή και στην ταξινόμηση των 118

αποβλήτων, αλλά και στην επεξεργασία των υλικών και την κατασκευή νέων αντικειμένων. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ:

Το κύριο κόστος της ανακύκλωσης προκύπτει από την ταξινόμηση και την αποθήκευση των υλικών. Για την ανακύκλωση των διάφορων υλικών μπορείτε να αγοράσετε ειδικά σχεδιασμένους κάδους που να εμφανίζουν και αντίστοιχο σήμα (δείτε παρακάτω τις συνδέσεις), ωστόσο μπορείτε να ελαχιστοποιήσετε τις συγκεκριμένες δαπάνες με την χρήση επαναχρησιμοποιημένων κάδων.

Το κόστος διάθεσης εξαρτάται από τη διαθεσιμότητα των τοπικών εγκαταστάσεων ανακύκλωσης. Εάν οι υπηρεσίες των τοπικών αρχών είναι ανεπαρκείς, αξίζει τον κόπο να ερευνήσετε εξουσιοδοτημένες ιδιωτικές εταιρίες ανακύκλωσης. Το κόστος ανακύκλωσης μπορεί να είναι λιγότερο από την ενοικίαση επιπρόσθετων κάδων υποδοχής των αποβλήτων και από την διάθεση των αποβλήτων (έχει παρατηρηθεί ότι το κόστος διάθεσης των αποβλήτων προς τις χωματερές αυξάνεται όσο εφαρμόζεται η Νομοθεσία για την Υγειονομική Ταφή). Επίσης ερευνήστε τη δυνατότητα να συνεργαστείτε με γειτονικές επιχειρήσεις ώστε να μειώσετε το κόστος ανακύκλωσης.

Χρόνος και ανθρώπινο δυναμικό:

Απαιτείται κάποιος χρόνος και προσπάθεια για την ανάπτυξη και την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού σχεδίου ανακύκλωσης. Θα πρέπει να αποφασίσετε τι αντικείμενα μπορεί να ανακυκλώσει η επιχείρησή σας, και με ποιο τρόπο. Τέλος για να εφαρμοστεί ένα σχέδιο ανακύκλωσης, θα πρέπει όλοι οι υπάλληλοι της επιχείρησης σας να υποστηρίξουν την πρωτοβουλία και να γνωρίζουν ποιες είναι οι ευθύνες τους.

Υπάρχουν δύο τρόποι όπου ο καθένας μπορεί να συμβάλει στην ανακύκλωση. Ο πρώτος τρόπος είναι η ανακύκλωση αποβλήτων που διαφορετικά θα υποβάλλονταν σε υγειονομική ταφή ή αποτέφρωση, και ο δεύτερος είναι να αγοράσετε προϊόντα που προέκυψαν από ανακυκλωμένα υλικά. Και οι δύο πρακτικές αποτρέπουν την διάθεση των αποβλήτων με υγειονομική ταφή ή αποτέφρωση, μειώνουν την αρνητική επίδραση προς το φυσικό περιβάλλον και αποτελούν μια πιο βιώσιμη επιλογή.

119

Κάθε επιχείρηση μπορεί να ανακυκλώσει τουλάχιστον μερικά από τα απόβλητά της. Ξεκινήστε με τα αντικείμενα που παρουσιάζουν τις εξής ιδιαιτερότητες: ογκώδη αντικείμενα, αντικείμενα που παράγονται σε μεγάλες ποσότητες και συλλέγονται εύκολα καθώς επίσης και αντικείμενα για τα οποία είναι διαθέσιμες οι τοπικές εγκαταστάσεις ανακύκλωσης. Όταν καθιερώσετε ένα σύστημα ανακύκλωσης, τότε είναι εύκολο να επεκτείνετε και το είδος των αντικειμένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ανακύκλωση

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ:

Επαναχρησιμοποίηση ορίζεται κάθε διεργασία με την οποία οι συσκευασίες πολλαπλής χρήσης ή άλλα αγαθά επαναπληρούνται ή χρησιμοποιούνται για τον ίδιο σκοπό για τον οποίο έχουν σχεδιαστεί, με ή χωρίς την υποστήριξη βοηθητικών προϊόντων που υπάρχουν στην αγορά και που επιτρέπουν την επαναπλήρωση τους. Η επαναχρησιμοποίηση είναι μία περιβαλλοντικά προτιμητέα εναλλακτική λύση σε σχέση με άλλες μεθόδους διαχείρισης αποβλήτων, επειδή εξοικονομείται ενέργεια, η οποία δαπανάται για την παραγωγή των αγαθών αυτών, και επιπλέον πολύτιμες πρώτες ύλες όπως πετρέλαιο, νερό, ξυλεία, άνθρακας κ.ά. Πολύ σημαντικό είναι επίσης το γεγονός ότι μειώνεται ο όγκος των απορριμμάτων που οδηγούνται προς τελική διάθεση, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο χρόνος ζωής τους και επιπλέον μειώνεται το κόστος των περιβαλλοντικών δαπανών που αφορούν στη διάθεση των αποβλήτων. Ο κατάλογος των επαναχρησιμοποιούμενων αντικειμένων είναι σχεδόν απεριόριστος. Έπιπλα γραφείου και προμήθειες όπως γραφεία, τραπέζια, καρέκλες, ράφια, υπολογιστές και ηλεκτρονικά όπως ηλεκτρονικοί υπολογιστές, εκτυπωτές, συσκευές φαξ, τηλεοράσεις, συσκευές βίντεο, ιατρικός εξοπλισμός και προμήθειες, φάρμακα, οικιακά είδη, ρούχα, πιάτα, χρώματα και πάρα πολλά ακόμη.

Συµβουλές για επαναχρησιµοποίηση προϊόντων: •

•

•

•

Μην πετάτε παλιά φυλλάδια, επιστολές και γενικά χαρτί το οποίο µπορεί να χρησιµοποιηθεί και από τις δύο πλευρές. ∆ανείζετε , δανειστείτε και µοιραστείτε αντικείµενα που δε χρησιµοποιείτε πολύ συχνά. Μην αγοράζετε προϊόντα µιας χρήσης , π.χ. αντί χάρτινα ποτήρια για το πάρτι σας χρησιµοποιήστε άλλα πλαστικά ή γυάλινα. Χαρίστε αντικείµενα που δεν τα χρειάζεστε (ρούχα, παιχνίδια, βιβλία) σε φιλανθρωπικές οργανώσεις.

120

•

•

•

• • •

• •

•

•

Χρησιµοποιήστε πετσέτες που µπορούν να πλυθούν και όχι χαρτοπετσέτες µιας χρήσης. Χρησιµοποιήστε τις δικές σας πάνινες τσάντες στις υπεραγορές, αντί τις πλαστικές. Ξαναχρησιµοποιήστε κοµµάτια από χαρτί, για να φτιάξετε λίστες για το µπακάλη, σηµειώσεις κ.ά Γράφετε κι από τις δύο µεριές του χαρτιού. Χρησιµοποιήστε εφηµερίδες, για να τυλίξετε δώρα Γεµίστε τα γυάλινα βαζάκια µε όλων των ειδών µικρά αντικείµενα όπως ξηρούς καρπούς κ.ά Ξαναχρησιµοποιήστε το αλουµινόχαρτο, όποτε µπορείτε Χαρίστε τα παλιά σας βιβλία ή περιοδικά στο γραφείο του γιατρού σας ή στην παιδική βιβλιοθήκη του ∆ήµου σας Μην τυλίγετε το σάντουίτς σας κάθε µέρα µε χαρτί ή αλουµινόχαρτο. Μπορείτε να το βάζετε σε ένα πλαστικό δοχείο . Αγοράστε σιαµπού, σαπούνι κ.ά σε συσκευασίες που µπορούν να επαναγεµίσουν ή να ξαναχρησιµοποιηθούν.

121

Συμπεράσματα:

Σύμφωνα με τα κυριότερα συμπεράσματα της έρευνας, η πληροφόρηση σε θέματα ανακύκλωσης βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο. Οι κάδοι ανακύκλωσης καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό αναγκών των πολιτών και των επιχειρήσεων. Η πρόσβαση και η χρηστικότητα των κάδων ανακύκλωσης κρίνεται καλή στο κέντρο και μέτρια στις υπόλοιπες περιοχές, στοιχείο που δικαιολογείται από τη ρυμοτομία της πόλης (στενοί δρόμοι). Το μεγαλύτερο ποσοστό των επαγγελματιών-καταστημάτων και των πολιτών χρησιμοποιούν μόνο τον πλησιέστερο κάδο, ακόμα κι όταν είναι γεμάτος, γεγονός που δημιουργεί προβλήματα στην ομαλή αποκομιδή των ανακυκλώσιμων υλικών (ρύπανση περιβάλλοντος, αντιαισθητική εικόνα κλπ.). Την έλλειψη κάδων και χρόνου για τη διαλογή των απορριμμάτων σε ανακυκλώσιμα και μη, θεωρούν εμπόδιο οι επαγγελματίες για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή τού προγράμματος ανακύκλωσης. Επίσης, οι πολίτες θεωρούν την έλλειψη κάδων κοντά στην κατοικία τους, αλλά και την καλύτερη ενημέρωση ως βασικά εμπόδια στην εφαρμογή της ανακύκλωσης. Η ανακύκλωση είναι μεν απαραίτητη, αλλά δεν είναι αρκετή αν δεν περιορίσουμε την καταναλωτική μανία μας και τον όγκο των προϊόντων που χρησιμοποιούμε. Αγοράζουμε μόνο ότι χρειαζόμαστε πραγματικά, επαναχρησιμοποιούμε και μετά ανακυκλώνουμε!

122

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ: 1) Πως έχει βοηθήσει η τεχνολογία στον αθλητισμό ; 2) Πως μπορεί η τεχνολογία να επιρεάσει τη ροή του μέλλοντος ;

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ Με την έλευση της κάμερας GoPro πριν μερικά χρόνια, προσφέρθηκε η δυνατότητα λήψης βίντεο και φωτογραφίας σε κάθε μας δραστηριότητα. Η φορητότητα αλλά και η ευκολία τοποθέτησης της εν λόγω κάμερας, έκανε πραγματικότητα την επιθυμία όσων ήθελαν να βιντεοσκοπήσουν στιγμές δράσης κατά τις εξορμήσεις τους στο βουνό, στην θάλασσα ή ακόμα και στον αέρα, ενώ παράλληλα, προσέφερε μοναδικές λήψεις από την δράση στις αθλητικές προσπάθειες μας προσπάθειες. Κάτι τέτοιο με τις «κλασικές» κάμερες, όσο φορητές και αν ήταν, πολύ απλά δεν μπορούσε να γίνει. Έτσι, με την πάροδο λίγων ετών, η κάμερα GoPro έγινε συνώνυμη με την απαθανάτιση ποικίλλων δραστηριοτήτων. Ταυτόχρονα, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, η κάμερα GoPro αναβάθμισε τα τεχνικά της χαρακτηριστικά, αποκτώντας παράλληλα και νέα μοντέλα, αποσκοπώντας σε μια ευρύτερη γκάμα επιλογών, ανάλογα με τις ανάγκες και επιθυμίες του χρήστη. Λίγες μέρες πριν, ο «στόλος» των GoPro υποδέχτηκε τα νέα μέλη του, την GoPro Hero 4 Black, την GoPro Hero 4 Silver και την GoPro Hero. Οι νέες κάμερες και πιο συγκεκριμένα το μοντέλο «Black», διακρίνονται για τα εξαιρετικά τεχνικά χαρακτηριστικά τους, διατηρώντας πάντα την ίδια ευκολία χρήσης.

Η GoPro Hero 4 Black ομολογουμένως εντυπωσιάζει χάρη στο μεγάλο φάσμα επιλογών στην ποιότητα λήψης βίντεο (αλλά και φωτογραφίας). Με λίγα λόγια, αρκεί να αναφέρουμε πως η GoPro Hero 4 Black εισάγει τον χρήστη στον θαυμαστό και λεπτομερή κόσμο της Υπερ-Υψηλής ανάλυσης, ευρέως γνωστότερη ως Ultra High Definition, με ανάλυση που φτάνει τις 3840x2160 γραμμές (εν συντομία «4K», καθώς οι κάθετες γραμμές πλησιάζουν τις 4 χιλιάδες).

Αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία όμως, δεν είναι τόσο η ανάλυση, όσο ο ρυθμός που συλλαμβάνονται τα καρέ ανά δευτερόλεπτο. Διότι, τι να κάνεις την ανάλυση άμα η λήψη βίντεο είναι στα 15 καρέ ανά δευτερόλεπτο, κάτι που πρακτικά εστί 123

βίντεο με πολλά «σπασίματα» στην ροή του; Η GoPro Hero 4 Black εκπλήσσει ευχάριστα καθώς προσφέρει 30 καρέ ανά δευτερόλεπτο για λήψη βίντεο 4K (χωρίς επίπτωση στην διάρκεια μπαταρίας, η οποία παραμένει στα ίδια γνωστά και ικανοποιητικά επίπεδα με τα προγενέστερα μοντέλα). Ταυτόχρονα, η λήψη φωτογραφίας είναι στα 12 MegaPixel. Η τεχνολογία εξελίσσει τον αθλητισµό Η τεχνολογία διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο στον αθλητισµό. Η βελτίωση των οργάνων βοηθάει και στη βελτίωση του θεάµατος και, συνήθως, και των επιδόσεων· ίσως θυµάστε τι συνέβη µε τα συνθετικά µαγιό της κολύµβησης, τα οποία, τελικά, απαγορεύτηκαν. Σήµερα θ' αναφερθούµε σε αλλαγές σε δύο αθλήµατα (τένις, ποδόσφαιρο) και στις 20 Ιουλίου 1984 ο Ανατολικογερµανός, Ούβε Χον εξαπέλυσε το ακόντιο στην απίστευτη απόσταση των 104,80µ. Ουδείς, έως τότε, είχε περάσει τα 100µ. και ουδείς τα πέρασε ξανά. Το 1985 η ∆ιεθνής Οµοσπονδία (ΙΑΑΦ) αποφάσισε ν' αλλάξει τ' ακόντια των ανδρών. Το βάρος παρέµεινε το ίδιο (800 γραµµάρια), αλλά το κέντρο βάρους µετατοπίστηκε προς τη µύτη, µε συνέπεια τ' όργανο να πέφτει πιο γρήγορα. Ταυτόχρονα, το σηµάδι που αφήνει στο έδαφος είναι πιο ευδιάκριτο και µειώθηκαν κατά πολύ οι διαφωνίες, σχετικά µε το αν έπεσε µε την «κοιλιά» ή µε τη µύτη. Το νέο όργανο χρησιµοποιείται επισήµως από το 1986. Τα πρώτα χρόνια οι επιδόσεις υστερούσαν πολύ από αυτές του παλαιού. Τα 90µ. ξεπεράστηκαν εγκύρως (είχαν σηµειωθεί επιδόσεις πάνω από τα 90µ. µε καλύτερη τα 96,96 του Φινλανδού, Σέπο Ρέτι στις 2 Ιουνίου 1991, αλλά µε αντικανονικό όργανο) µόλις το 1992, µε 91,46µ. από τον Βρετανό, Στιβ Μπάκλι. Μετά ανέλαβε ο, βάσει αποτελεσµάτων, µεγαλύτερος ακοντιστής όλων των εποχών (τρία χρυσά, ένα ασηµένιο Ολυµπιακά µετάλλια, τρία χρυσά, δύο χάλκινα παγκόσµια), ο Τσέχος, Γιαν Ζελέζνι, που µε αλλεπάλληλες καταρρίψεις έφθασε τα 98,48µ. στις 25 Μαΐου 1996. Το ρεκόρ, ως φαίνεται, θα παραµείνει επί πολύ ακλόνητο. Ο Αντώνης Παπαδηµητρίου είναι ίσως ο ειδικότερος Ελληνας για να µας µιλήσει για τους δύο τύπους ακοντίου. Εχει σηµειώσει πανελλήνια ρεκόρ µε αµφότερους, ενώ µετά προπονούσε επί χρόνια τον Κώστα Γκατσιούδη. Τώρα γυµνάζει τον καλύτερο εν ενεργεία Ελληνα, τον Σπύρο Λεµπέση. «∆εν µπορούσες απλώς πιάνοντάς το, να καταλάβεις την διαφορά, διότι έχουν ίδιο βάρος. Οµως, η µετατόπιση του κέντρου βάρους άλλαξε την ιδανική γωνία ρίψης. Πριν ήταν 33 µοίρες, τώρα 45. Το νέο έχει άλλο τρόπο ρίψης. Το παλαιό είχε καλύτερο πλανάρισµα στον αέρα και οι χαµηλές βολές είχαν τη δυνατότητα να «ταξιδέψουν» µακριά. Με το νέο, αυτές δεν έχουν τύχη. Η ΙΑΑΦ είπε ότι η αλλαγή έγινε για να µη κινδυνεύσουν οι θεατές, αλλά νοµίζω πως έπρεπε οι εταιρείες να εξοπλίσουν µε ακόντια όλον τον πλανήτη. Το νέο ακόντιο ευνοεί τους πιο δυνατούς, αλλά προϋποθέτει και αθλητές υψηλής τεχνικής, πολύ καλά γυµνασµένους, που θα έχουν σταθερότητα, γιατί το όργανο αυτό δεν µπορεί να εκµεταλλευτεί τον αέρα όσο το προηγούµενο. Το παραµικρό λάθος στην τεχνική, µπορεί να κοστίσει πολλά».

124

Ο Παπαδηµητρίου είχε ρίξει 79,56µ. µε το νέο ακόντιο και 83,56 µε το παλαιό. Με αυτό, όµως, αγωνίστηκε µόνο ώς τα 20 του, οπότε δεν γνωρίζουµε πού θα το είχε στείλει στο απόγειο της φόρµας του. Και οι δύο επιδόσεις του ήταν πανελλήνια ρεκόρ. Για σύγκριση, θ' αναφέρουµε και τις επιδόσεις µε τους δύο τύπους ακοντίου των αδελφών Περιστέρη. Ο Γιάννης είχε ρίξει 82,00 (πανελλήνιο ρεκόρ) και 72,38µ. και ο Θανάσης 77,04 και 74,30. Ο πρώτος, πάντως, αγωνίστηκε περισσότερο µε το παλαιό και ο, κατά επτά έτη νεότερος, Θανάσης περίπου εξίσου.

Τένις µε τα χέρια Οι πρώτες ρακέτες τένις ήταν από... ανθρώπινη σάρκα! ∆εν πρόκειται για ταινία τρόµου. Από τον 11ο αιώνα, όσοι έπαιζαν κάτι σαν τένις, κτυπούσαν το µπαλάκι µε το χέρι. Το 1505 εµφανίστηκαν οι πρώτες ξύλινες ρακέτες, που ζύγιζαν 400 γραµµάρια και είχαν µήκος 66 εκατοστά. Η κεφαλή τους είχε κυκλικό ή τετράγωνο σχήµα. Απ' το 1874 έως και τα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι ξύλινες ρακέτες είχαν πάνω-κάτω το ίδιο σχήµα, µικρό κεφάλι και ορισµένες βελτιώσεις στην πάροδο των χρόνων. Με τη βοήθεια των στοιχείων που µας παρέθεσε ο κορυφαίος Έλληνας τεχνικός ρακετών, Πέτρος Μπίρης, ο οποίος έχει πολυετή παρουσία στα µεγαλύτερα τουρνουά του κόσµου, θα δούµε την εξέλιξη της ρακέτας στις τελευταίες δεκαετίες. Οι εταιρείες κατασκευής προσπάθησαν να ικανοποιήσουν την επιθυµία των παικτών, που ζητούσαν ένα πιο άκαµπτο, και καλύτερο από το ξύλο, υλικό στο πλαίσιο. Στα τέλη της δεκαετίας του '60, χρησιµοποιήθηκε ένα κράµα αλουµινίου µε άνθρακα και χάλυβα. Με τέτοιες ρακέτες, ο Κόνορς κυριάρχησε το 1982 στο Γουίµπλεντον. Εν συνεχεία, δοκιµάστηκε ένα µείγµα από ίνες άνθρακα και πλαστική ρητίνη, που ονοµάστηκε γραφίτης. Προσοχή, δεν πρόκειται για τον γραφίτη που µπορείτε να βρείτε σ' ένα µολύβι. Απ' τις αρχές της δεκαετίας του '80, οι ξύλινες ρακέτες αποκτούσαν συλλεκτική αξία. Όσο κυλούσαν τα χρόνια, οι εταιρείες άρχισαν να προσθέτουν κι άλλα ανθεκτικά υλικά (βόριο, τιτάνιο, φάιµπεργκλας, κέβλαρ). Πλέον, έχουν γίνει ανθεκτικότερες αλλά και ελαφρύτερες. Σε σχέση µε τις ξύλινες, οι µεταλλικές ρακέτες µπορεί να έχουν 40% µεγαλύτερο κεφάλι, να είναι τρεις φορές πιο σκληρές και 30% ελαφρύτερες. Οι ρακέτες χρησιµοποιούν πια την πιεζοηλεκτρική τεχνολογία! ∆ηλαδή, ειδικά υλικά µετατρέπουν τους κραδασµούς σε ηλεκτρική ενέργεια, που µε τη σειρά της αµβλύνει τις ασκούµενες, στη ρακέτα, πιέσεις. Συνδυασµός τεχνολογίας και αθλητισµού Οταν η τεχνολογία αιχµής συναντά τον αθλητισµό, το µείγµα γίνεται εξαιρετικά ενδιαφέρον. ∆εν θα µπορούσε λοιπόν να αφήσει αδιάφορο ένα περιοδικό µε το κύρος και την ιστορία του Popular Mechanics.

125

Ιδρύθηκε από τον Χ. Χ. Γουίντσορ το 1902, µόλις τρία χρόνια µετά την απόφαση του περίφηµου Πολυτεχνείου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) να εκδώσει το Technology Review, που θεωρείται το αρχαιότερο στον πλανήτη.

Μπαίνοντας το 1958 στο άρµα του κολοσσού των ΜΜΕ που ονοµάζεται Hearst Corporation, το Popular Mechanics γρήγορα γιγαντώθηκε. Εκδίδεται πλέον σε εννέα διαφορετικές χώρες, ενώ η κυκλοφορία του το 2012 στις ΗΠΑ ξεπέρασε συνολικά τα 1,2 εκατ. πωλήσεις. Για να αντιληφθείτε τη δυναµική του, σηµειώστε ότι ένα χρόνο νωρίτερα το Technology Review πούλησε στην Αµερική συνολικά 162.000 αντίτυπα. Μια τέτοια έκδοση διαθέτει βεβαίως το δικό της µικρόκοσµο στο ∆ιαδίκτυο, µε το popularmechanics.com να αποτελεί τη βάση για εκατοµµύρια φορείς του µικροβίου της τεχνολογίας. Η ισχύς του αθλητισµού ποτέ δεν ήταν µεγαλύτερη παγκοσµίως, όµως το γεγονός αυτό δεν είναι αρκετό για να κερδίσουν τα σπορ κάτι περισσότερο από µία διακριτική θέση στη λίστα των θεµάτων που πραγµατεύεται το popularmechanics.com. Στο κεντρικό µενού της ιστοσελίδας υπάρχουν πέντε βασικές επιλογές: Μηχανοκίνητα, Τεχνολογία, Επιστήµες, Μαστορέµατα και Περιπέτεια. Ο αθλητισµός αποτελεί απλώς µια υποκατηγορία της τελευταίας επιλογής, όµως µε µια γρήγορη επίσκεψη γίνεται ξεκάθαρο ότι ο τοµέας αυτός κρύβει διαµάντια. Οι βασικοί άξονες της φιλοσοφίας της συντακτικής οµάδας του αθλητικού κοµµατιού του popularmechanics.com είναι δύο: διεισδύουµε στα άδυτα της τεχνολογίας, αναδεικνύοντας την επίδραση που έχει στα σπορ καθηµερινά και παράλληλα καταγράφουµε την ιστορία, µε εµπεριστατωµένες µελέτες και αναλύσεις από εξειδικευµένους ανθρώπους. Ιδού δύο ενδεικτικά παραδείγµατα: - Με αφορµή την πρόσφατη παρουσίαση από την Adidas µιας νέας γενιάς παπουτσιών, µε σηµείο αναφοράς τη σόλα που ονοµάστηκε Energy Boost, το popularmechanics.com έκανε µία παρουσίαση των 10 µεγαλύτερων καινοτοµιών που αφορούν τα αθλητικά υποδήµατα. Απ' τα Air, που αποτέλεσαν το άρµα µάχης για την κυριαρχία της Nike εδώ και τρεις δεκαετίες, µέχρι λιγότερο γνωστές -αλλά διόλου ευκαταφρόνητες τεχνολογικά- απόπειρες, όπως το BioMoGo DNA της Brooks, το ZigTech της Reebok και το CompFit της Under Armour.

Έρευνα - Η εξέλιξη της τηλεοπτικής κάλυψης των κορυφαίων αθλητικών γεγονότων αποτελεί το άγιο δισκοπότηρο για τα µεγαλύτερα τηλεοπτικά δίκτυα του πλανήτη. Ο ανταγωνισµός είναι λυσσαλέος, µε την ευρεία χρήση του 3D να έχει δηµιουργήσει ένα νέο ευρύ πεδίο δράσης. Πόσο απίθανο θα σας φαινόταν αν µέσα στα επόµενα χρόνια παρουσιαζόταν µία νέα τεχνολογία, που θα επέτρεπε στα κανάλια να βγάζουν στον αέρα πλάνα από µία κάµερα τοποθετηµένη µέσα στη µπάλα του ποδοσφαίρου ή του µπάσκετ; Οποιος

126

βιαστεί να µιλήσει για σενάρια επιστηµονικής φαντασίας πρέπει να γνωρίζει ότι η σχετική έρευνα βρίσκεται ήδη εν εξελίξει! Το εγχείρηµα γεννήθηκε µέσα απ' τη συνεργασία του αµερικανικού Πανεπιστηµίου Κάρνεγκι Μέλον και του Πανεπιστηµίου Τηλεπικοινωνίας του Τόκιο. Με δεδοµένο ότι µια µπάλα κάνει δεκάδες περιστροφές κατά τη διάρκεια της πορείας προς το στόχο, οι άνθρωποι που συµµετέχουν στην έρευνα δηµιούργησαν έναν αλγόριθµο, επιδιώκοντας να αποµονώσουν τα πλάνα που εστιάζουν στο ταβάνι του γηπέδου ή στις εξέδρες, δηµιουργώντας ένα φιλµάκι στο οποίο συσσωρεύονται όλες οι ωφέλιµες λήψεις. Η πρώτη απόπειρα είναι γεγονός και µπορείτε να την παρακολουθήσετε στην ακόλουθη διεύθυνση:

Hawk-Eye & Challenge System στο τένις

Το Hawk-Eye (μάτι γερακιού) είναι ένα πολύπλοκο λογισμικό που χρησιμοποιείται επίσημα σε πολλά αθλήματα όπως το τένις, το ποδόσφαιρο, και το κρίκετ με σκοπό να παρακολουθεί την πορεία της μπάλας και να εμφανίζει αναλυτικά στατιστικά για την διαδρομή της και να αναπαράγει τρισδιάστατη ψηφιακή απεικόνιση της τροχιάς.

Το Hawk-Eye αναπτύχθηκε στην Αγγλία από τον Δρ Paul Hawkins και εφαρμόστηκε αρχικά το 2001 για τους σκοπούς της τηλεόρασης στο κρίκετ. Το σύστημα λειτουργεί μέσω έξι ή και επτά καμερών υψηλής ευκρίνειας, οι οποίες τοποθετούνται σε επιλεγμένα σημεία της οροφής του γηπέδου ώστε να γίνεται λήψη από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Κάπου εκεί ξεκινάει η “μαγεία” του λογισμικού το οποίο ενοποιεί τις λήψεις και μεταξύ άλλων παράγει μια τρισδιάστατη απεικόνιση της πορείας της μπάλας. Η άμεση αναπαραγωγή της απεικόνισης (5 δευτερόλεπτα) και η αξιοπιστία του αποτελέσματος έχει οδηγήσει αρκετούς φορείς αθλημάτων να το εντάξουν ως μέσο εκδίκασης επίμαχων φάσεων.

127

Στο επαγγελματικό τένις αποτελεί τη βάση του λεγόμενου Challenge System το οποίο εισήχθηκε στο άθλημα το 2006 και δίνει το δικαίωμα στους παίκτες να το χρησιμοποιήσουν 3 φορές ανά σετ. Κάτι ανάλογο έγινε και στο κρίκετ το 2009. Η πιο σημαντική προσθήκη αναμένεται να γίνει την προσεχή χρονιά στο αγγλικό πρωτάθλημα (Premier League) με αποκλειστικό ρόλο τον έλεγχο της τελικής γραμμής, όπου στο παρελθόν η ανθρώπινη ματιά έχει ακυρώσει αλλά και καταμετρήσει

ιστορικής

σημασίας

επίμαχες

φάσεις

για

γκολ!

Εκτός από την ψηφιακή απεικόνιση της τροχιάς της μπάλας σε συνδυασμό με τις γραμμές του γηπέδου, το σύστημα προσφέρει και μια σειρά από πολύ ενδιαφέροντα στατιστικά σχετικά με τις θέσεις της μπάλας, κάνοντας έτσι ειδικά την παρακολούθηση μέσω τηλεόρασης πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Είναι χαρακτηριστική η καρτέλα στην τηλεόραση, σε αγώνες τένις, με τα χρωματιστά ψηφιακά μπαλάκια που δείχνουν που καταλήγουν τα σέρβις των παικτών σε σχέση με τις γραμμές του γηπέδου.

GOAL-LINE TECHNOLOGY Το GOAL-LINE technology χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στο MUDIAL του 2014 στη Βραζιλία. Μόλις η μπάλα πέρναγε τη γραμμή του τέρματος ένα σήμα στελνόταν από αισθητήρες σε ένα ρολόι το οποίο βρισκόταν στο χέρι του διαιτητή. Στις 5 Ιουλίου 2012, η Διεθνής Ποδοσφαιρικό Συμβούλιο (IFAB) ενέκρινε επίσημα τη χρήση της τεχνολογίας γραμμής τέρματος. Τα δύο συστήματα που έχουν εγκριθεί κατ 'αρχήν ενεπλάκησαν σε δοκιμαστική φάση 2: GoalRef και Hawk-Eye. Τον Δεκέμβριο του 2012, η FIFA ανακοίνωσε ότι θα εισαγάγει Τεχνολογία γραμμής σε ένα ανταγωνιστικό αγώνα για πρώτη φορά στο 2014 FIFA World Cup στη Βραζιλία. από το 2013, η τεχνολογία έχει χρησιμοποιηθεί στην Major League Soccer στις Ηνωμένες Πολιτείες . Ωστόσο, οι ομάδες MLS καναδική δεν τα χρησιμοποιούν στα εντός έδρας παιχνίδια τους, λόγω της έλλειψης χρηματοδότησης. Το GOAL-LINΕ

128

χρησιμοποιείται ποδοσφαίρου.

τώρα

σε

πιο

δημοφιλή

διαγωνισμό

πρωτάθλημα

του

Η εξέλιξη της τεχνολογίας στο µέλλον 1.Ιατρική:Είναι η λιγότερο κομπιουτεροποιημένη επιστήμη, επομένως αναμένονται ραγδαίες αλλαγές. Στις προβλέψεις για την Ιατρική δεν αναμένεται απλώς η από απόσταση διενέργεια επεμβάσεων και διοργάνωση ιατρικών συσκέψεων, που έτσι και αλλιώς ήδη είναι δυνατή, αλλά και η πλήρης 3-D απεικόνιση του σώματος ακόμη και σε ολόγραμμα, όπως και η συνταγογράφηση και διάγνωση μέσω υπολογιστή και χωρίς την παρέμβαση γιατρο.

2.Ευφυή αυτοκίνητα:Ως το 2020 τα αυτοκίνητα στον πλανήτη θα έχουν διπλασιαστεί. Ευτυχώς όμως, μέχρι το 2014 30% από αυτά θα διαθέτουν όχι μόνο GPS, αλλά και αυτόματα αυτόματα συστήματα πλοήγησης, παρκαρίσματος, ελέγχου διοδίων και αποφυγής συγκρούσεων. Ένα στα τρία αυτοκίνητα θα είναι υβριδικό.

3.Διαστημικός τουρισμός και μετακινήσεις: Με μισό εκατομμύριο δολάρια όλοι θα μπορούν να ταξιδέψουν μέχρι το φεγγάρι ή τον Άρη ή και ακόμα μακρύτερα. Παράλληλα το 2020 το 30% των πτήσεων θα γίνεται από υπερηχητικά αεροπλάνα, που θα κάνουν την απόσταση στο 1/10 του χρόνου που απαιτείται σήμερα.

4.Διαστημική κηπουρική:Τα φυτά, ως γνωστόν, φωτοσυνθέτουν απελευθερώνοντας οξυγόνο και αυτό ακριβώς είναι το τελικό σχέδιο: η δημιουργία ατμόσφαιρας στον Άρη. Η φύτευση και η καλλιέργεια των φυτών θα γίνεται από ρομπότ τεχνολογίας Pathfinder (χαμηλού κόστους σε σχέση με μια επανδρωμένη αποστολή), ενώ σύμφωνα με το επίσημο site της NASA οι πρώτοι άποικοι 129

υπολογίζεται πως θα μπορούν να εγκατασταθούν εκεί γύρω στο 2100 και εκτός από την ομάδα επιστημόνων θα είναι κατά κύριο λόγο βαρυποινίτες, οι οποίοι θα προσφέρουν κοινωνική εργασία.

5.Τηλεόραση:Εκτός από τις τηλεοράσεις που θα έχουν υψηλότερη ευκρίνεια από ποτέ, μια νέα τεχνολογία με την κωδική ονομασία V-Chip θα επιτρέπει στους γονείς να επιλέγουν ποια προγράμματα επιθυμούν να αποκλείονται από την τηλεόραση τους, προκειμένου να μην παρακολουθούν τα παιδιά τους ακατάλληλες εκπομπές βίας.

6.Μνήμη υπολογιστή-Δεδομένα:Όσο πιο πολύπλοκη ή πιο αναφορική γίνεται η πληροφορία και η χρήση της τόσο μεγαλύτερα μέσα αποθήκευσης χρειάζονται. Οι νέοι αποθηκευτικοί χώροι θα γεννήσουν και νέες μονάδες μέτρησης, πολύ πέρα από το Gigabyte ή το TeraByte που ήδη υπάρχουν. Έτσι θα μιλάμε πλέον για Exabyte (δισεκατομμύρια gigabytes). Φανταστείτε μια χωρητικότητα αντίστοιχη με εκείνη 40.000 βιβλιοθηκών σαν αυτή του Κογκρέσου των ΗΠΑ, σύμφωνα με μια εκτίμηση του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ για τη μελλοντική ροή των πληροφοριών και ειδήσεων.

7.Έξυπνες κάρτες:Η εισαγωγή της τεχνολογίας EMV Chip στην Ευρώπη θα οδηγήσει στη δημιουργία πιστωτικών καρτών με τσιπ μνήμης που θα επιτρέπουν να πραγματοποιείς πληρωμές σε λιγότερο από μισό δευτερόλεπτο, απλώς κρατώντας την κάρτα μπροστά σε ένα τερματικό. Οι κατασκευαστές ισχυρίζονται ότι αυτό θα παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια και «ανέπαφες» συναλλαγές.

8.Έλεγχος της σκέψης:Ορισμένες ηλεκτρονικές περικεφαλίδες μπορούν να συλλάβουν εγκεφαλικά σήματα και στη συνέχεια να τα χρησιμοποιήσουνγια τον έλεγχο ηλεκτρονικών υπολογιστών ή για την επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Μια εταιρεία έχει αναπτύξει ένα μηχανογραφημένο σύστημα, το BrainGate (Εγκεφαλική Πύλη), το οποίο παρέχει τη δυνατότητα σε παράλυτους ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν τη σκέψη τους για να χειριστούν τηλέφωνα, διακόπτες φωτός και άλλες συσκευές. Άλλα συστήματα επιτρέπουν σε ανθρώπους να πληκτρολογήσουν μέχρι 15 λέξεις το λεπτό επικεντρώνοντας το μυαλό τους στον κέρσορα ενός υπολογιστή.

9.Τεχνητή νοημοσύνη:Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές μπορούν να νικήσουν κορυφαίους σκακιστές, να συνομιλήσουν με ανθρώπους, να καθοδηγήσουν ρομπότ... Ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι κάποια μέρα οι μηχανές θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν εξ ολοκλήρου τους ανθρώπους. Αυτός ο αυτοματισμός της σκέψης εγείρει ένα από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα της εποχής μας. Υπάρχει θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στην ανθρώπινη νοημοσύνη και στη νοημοσύνη των μηχανών 10.Υβριδικός άνθρωπος:Πολλοί αναρωτιούνται ποια θα είναι η μορφή που θα έχει ο πολίτης του μέλλοντος. Οι περισσότεροι τον φαντάζονται υβρίδιο μεταξύ λογικού όντος και ηλεκτρονικού υπολογιστή. Η εξέλιξη αυτή όχι μόνο δεν αποτελεί πλέον σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά ίσως είναι και αναπόφευκτη. Πιθανόν είναι αναπόφευκτο στο προσεχές μέλλον άνθρωποι και υπολογιστές να "ενωθούν" 130

δημιουργώντας μια βιοτεχνολογική μορφή ζωής, η οποία θα έχει εντυπωσιακές ικανότητες και δυνατότητες. Ο αμερικανός μελλοντολόγος Κουρτσβάιλ πιστεύει πως "ως το 2020 ένας υπολογιστής 1000 δολαρίων θα έχει ισχύ ανάλογη με αυτήν του ανθρώπινου εγκεφάλου και ως το τέλος του 2020 θα έχει ξεκινήσει η διαδικασία επέμβασης και αλλαγής του ανθρώπινου εγκεφάλου". Πώς θα είναι αυτός ο υβριδικός άνθρωπος; Θα είναι ένας υπερ-κλώνος ή ένας άνθρωπος με πολλά ηλεκτρονικά προσθετικά στο σώμα και γενικότερα στον οργανισμό του; Πιθανότατα οι μελλοντικοί άνθρωποι θα έχουν ενσωματωμένα διάφορα ηλεκτρονικά προσθετικά που θα αυξάνουν τις ικανότητές τους.

11.Ρομπότ:Ένα ιαπωνικό ρομπότ που λέγεται Asimo μπορεί να ανεβαίνει σκάλες, να τρέχει και να χορεύει. Ρομπότ «εργάζονται» ως ρεσεψιονίστ σε γραφεία, σερβιτόροι και φύλακες ασφαλείας. Ιάπωνες και Κορεάτες ειδικοί σχεδιάζουν στο άμεσο μέλλον να αναθέσουν σε ρομπότ σημαντικά πόστα γραφείων, να τα τοποθετήσουν σε σπίτια ως οικιακούς βοηθούς, ακόμη και στο χώρο της υγείας έως το 2015. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα οι άνθρωποι εμφανίζονται ιδιαίτερα «φιλικοί» στα ρομπότ και μπορούν εύκολα να συνηθίζουν στην παρουσία τους καθώς, αν μη τι άλλο, κάνουν τη δουλειά τους, είναι και ευγενικά! Ένας στους τρεις θα έχει ρομπότ στο σπίτι του έως το 2020. Ως το 2035 δε, οι στρατοί των κρατών θα αποτελούνται αποκλειστικά από ρομπότ. Γίνονται μάλιστα σκέψεις για το πώς θα μπορούσαν τα ρομπότ να αποκτήσουν ικανότητες που θα τα έκαναν πιο ανθρώπινα. Σε σχετική έρευνα ,που έκανε Βρετανός μελετητής της Τεχνητής Νοημησύνης, αναφέρεται πως μέχρι το 2025 οι άνθρωποι θα ερωτεύονται και θα παντρεύονται με ρομπότ! Αυτή η εξέλιξη ενέχει και πολλούς κινδύνους. Από τη μια, θα είναι καλό, γιατί τα ρομπότ αυτά θα μπορούν να βοηθάνε άτομα με ανάγκες, όπως οι ηλικιωμένοι και άτομα με αναπηρίες. Από την άλλη όμως, αυτό σημαίνει αντικατάσταση του ανθρώπινου εργατικού δυναμικού με σοβαρές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

Ηλεκτρικά αυτοκίνητα Η ηλεκτροκίνηση αποτελεί βασικό πυλώνα υλοποίησης του στόχου για αύξηση της θερμοκρασίας της γης έως το 2020,κατά το οποίο θα πρέπει να κυκλοφορούν 20 εκατ. ηλεκτρικά οχήματα σε όλον τον κόσμο.Στην Ελλάδα η οποία (αυτοκινητιστικά)έχει επιστρέψει στη δεκαετία του 1960 έχουν πωληθεί συνολικά μόλις 60 ηλεκτρικά οχήματα, ωστόσο, θεσμικές παρεμβάσεις του τελευταίου έτους λειτουργούν ως ρευματοδότης μίας νέας αγοράς.

131

Το κόστος τους και η φορολόγησή τους Οι τιμές των ηλεκτρικών οχημάτων που διατίθενται σήμερα στην ελληνική αγορά κυμαίνονται από 22.000€ έως 58.000 €. Αναμένονται πάντως και νέα μοντέλα με κόστος χαμηλότερο των 15.000€. Παράγοντες της αγοράς εφιστούν την προσοχή των καταναλωτών, υπό την έννοια ότι ενδεχομένως θα παρουσιαστούν τιμές κατασκευαστών από την Κίνα στο επίπεδο των 10.000€ για προϊόντα τα οποία «πιθανώς να μην έχουν λάβει έγκριση τύπου» για την Ευρώπη.Στην Ελλάδα έχει καταργηθεί ο φόρος πολυτελείας στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αλλά δεν έχει διευκρινιστεί ποια οχήματα θεωρούνται ηλεκτρικά (μη χάσουν πολύτιμα Ευρώ). Πάντως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα απολαμβάνουν των φοροαπαλλαγών ή φοροελαφρύνσεων που ισχύουν για όλα τα «καθαρά» αυτοκίνητα (μειωμένα τέλη κυκλοφορίας, κυκλοφορία στον δακτύλιο της Αθήνας κ.λπ.). Ωστόσο, δεν υπάρχει ακόμη η προσδιοριστική παράμετρος του «αριθμού των κυβικών εκατοστών» που καθορίζει τους φορολογήσιμους ίππους.

Η φόρτιση

132

Σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, ο ιδιοκτήτης ηλεκτρικού αυτοκινήτου μπορεί να το φορτίζει σε ειδικά σημεία και μάλιστα με πολύ καλές τιμές και χωρίς να επιβαρύνεται το περιβάλλον αφού η ηλιακή ενέργεια βοηθά.

Στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1960, που ο ήλιος (ευτυχώς) είναι στον ουρανό μας 365 ημέρες το χρόνο γελούν όταν σε δουν να οδηγείς τέτοιο όχημα και φυσικά το φορτίζεις στο γκαράζ ή στην πιλοτή του σπιτιού με μία απλή οικιακή πρίζα, χωρίς καμία άλλη ηλεκτρολογική εγκατάσταση. Βέβαια, η φόρτιση αυτή είναι αργή και απαιτεί 7 με 8 ώρες (ενδείκνυται η φόρτιση τις βραδινές ώρες). Η ηλεκτρική ενέργεια που απαιτείται για τη φόρτιση χρεώνεται στον λογαριασμό του ιδιοκτήτη του αυτοκινήτου, όπως ισχύει για όλες τις ηλεκτρικές συσκευές μιας κατοικίας. Για ταχύτερη φόρτιση απαιτείται ειδική εγκατάσταση με αυξανόμενη ισχύ όσο μειώνεται ο επιθυμητός χρόνος φόρτισης (ενδεικτικά, για 4ωρη ή 5ωρη φόρτιση η εγκατάσταση κοστίζει περίπου 3.000 €). Σύμφωνα με τον νόμο 4277/2014 επιτρέπεται πλέον την πώληση (ουσιαστικά μεταπώληση) ηλεκτρικής ενέργειας για τη φόρτιση ηλεκτρικών αυτοκινήτων, επιτρέποντας την εγκατάσταση μη οικιακών φορτιστών και την ανάπτυξη δικτύων φόρτισης. Ήδη δραστηριοποιούνται δύο εταιρείες εισαγωγής, εγκατάστασης και λειτουργίας φορτιστών. Μέσα στο φθινόπωρο αναμένεται να δραστηριοποιηθεί και μία εταιρεία διαχείρισης δικτύων φορτιστών. Οι εγκαταστάσεις φορτιστών φιλοξενούνται σε δημόσιους χώρους στάθμευσης (δύο εταιρείες parking λειτουργούν φορτιστές και ετοιμάζεται άλλη μία), σε χώρους διοργάνωσης εκθέσεων (μία εταιρεία), στο κτίριο των κεντρικών γραφείων της ΔΕΗ και σε δημοτικές εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε καθεστώς προετοιμασίας.

Πλεονεκτήματα Το χαμηλό κόστος λειτουργίας θεωρείται κύριο πλεονέκτημα των ηλεκτρικών αυτοκινήτων ενώ προβλέπονται ήδη κίνητρα ενίσχυσης της ηλεκτροκίνητης αγοράς όπως η απαλλαγή καταβολής τέλους ταξινόμησης και τα μειωμένα ή μηδενικά τέλη κυκλοφορίας. Συζητούνται δε πρόσθετα κίνητρα για τον περιορισμό της αρχικής επιβάρυνσης της αγοράς και τη μείωση των λειτουργικών δαπανών κατά τον κύκλο χρήσης του οχήματος. Βέβαια μέχρι να εφαρμοστούν όλα αυτά μπορεί στην Ελλάδα να κυκλοφορούμε με άμαξες και η ηλεκτροκίνηση να μείνει σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Από την άλλη πλευρά μπορεί να είμαστε τυχεροί και η καθυστέρηση της εφαρμογής της κίνησης με ηλεκτρικό ρεύμα να μας βγει σε καλό. Όταν η Ευρώπη θα ξεφορτώνεται τις πρώτες γενιές ηλεκτρικών οχημάτων εμείς θα τα αγοράζουμε μεταχειρισμένα. Δυστυχώς..

133

.

Μειονεκτήματα 1.Υψηλές δαπάνες κατασκευής, με αποτέλεσμα την υψηλή τιμή πώλησης.

2.Περιορισμένη απόσταση ταξιδιού μεταξύ κάθε επαναφόρτισης της μπαταρίας. Στο παρελθόν κάθε 100 χιλιόμετρα χρειάζονταν επαναφόρτιση. Ωστόσο, τα πιο σύγχρονα μοντέλα επιτυγχάνουν αυτονομίες που ξεκινούν από 100 έως 120 χιλιόμετρα στα αυτοκίνητα πόλης και φτάνουν στα 250 - 300 χιλιόμετρα ή και παραπάνω, σε αυτοκίνητα μεγάλης ισχύος. Το σημερινό ρεκόρ ανήκει σε ένα σπορ ηλεκτροκίνητο Tesla Roadster, που κατάφερε να διανύσει 504 χιλιόμετρα με μία μόνο φόρτιση, με μέση ταχύτητα 56 χιλιόμετρα/ώρα και είχε 5 χιλιόμετρα ακόμα αυτονομία όταν έφτασε στον τερματισμό. Το ρεκόρ επετεύχθη στις 27 Οκτωβρίου 2009, κατά τη διάρκεια του παγκόσμιου οικολογικού διαγωνισμού Global Green Challenge, στην Αυστραλία

3.Μεγάλος χρόνος επαναφόρτισης, συνήθως 6 ώρες για πλήρη επαναφόρτιση. Ωστόσο, αρκετά σύγχρονα μοντέλα μπορούν να φορτιστούν κατά 80% σε χρόνο λιγότερο της 1 ώρας.

4.Περιορισμένη διάρκεια ζωής μπαταριών, συνήθως 3-5 χρόνια. Παρ' όλα αυτά, για το Chevrolet Volt, η General Motors δίνει εγγύηση 8 έτη ή 100.000 μίλια (160.000 χιλιόμετρα) για τις μπαταρίες

134

Συμπεράσματα 1) Η τεχνολογία έχει συμβάλει στο τομέα του αθλητισμού. Έχει βοηθήσει με νέα συστήματα για την ορθή βαθμολόγηση του παιχνιδιού. Στο ποδόσφαιρο έχει βοηθήσει η εφεύρεση του Goal-Line. Στο tennis έχει βοηθήσει με την εφεύρεση του HawkEye και σε πολλά περισσότερα ……

2) Η τεχνολογία έχει παίξει έναν πολύ σημαντικό ρολό στην εξέλιξη του μέλλοντος κάτι που εξακολουθεί να κάνει μέχρι σήμερα. Η τεχνολογία στις μέρες μας έχει αναπτύξει σε μεγάλο επίπεδο την ιατρική καθώς και άλλες επιστήμες . Το σημαντικότερο κατόρθωμα τις όμως ήταν και θα είναι η δημιουργία των robot. Και τέλος προσπαθεί να δώσει ένα τέλος στην μόλυνση του περιβάλλοντος κατασκευάζοντας ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο.

135

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Φύλο

47% Άνδρες

53%

Γυναίκες

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ:

Ηλικία 12%

31%

12-14 25%

15-17 18-22

13%

28-30

19%

31+

1.Στην καθημερινή σας ζωή κάνετε ανακύκλωση; 19% Ναι 81%

Όχι

136

2.Γνωρίζετε την έννοια της επαναχρησιμοποίησης; 6%

Ναι Όχι 94%

3.Τι είδη ανακυκλώνετε πιο συχνά; 0% 31%

38%

Πλαστικό Γυαλί Αλουμίνιο

14%

Χαρτί

17%

Άλλο

4.Πιστεύετε ότι οι επιστήμονες θα καταφέρουν στο μέλλον να εξερευνήσουν ολόκληρο τον γαλαξία μας; 25% Ναι 75%

Όχι

137

5.Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος θα καταφέρει κάποια στιγμή στο μέλλον να κατοικήσει σε άλλους πλανήτες; 50%

50%

Ναι Όχι

6.Πιστεύετε ότι η μετακίνηση και η έρευνες των επιστημόνων στο διάστημα έχουν οδηγήσει στη ρύπανση ρύπανση-μόλυνση του; 13%

Ναι 87%

Όχι

7.Χρησιμοποιείτε συχνά συσκευές που εκπέμπουν ακτινοβολία; 13% Ναι 87%

Όχι

138

8.Και αν ναι, ποιες; Τηλεόραση 18%

20% Η/Υ 21% Τηλέφωνο(κινητό/σταθε ρό)

41%

Wi-Fi

9.Πιστεύετε ότι η ραδιενέργεια έχει επηρεάσει,τα τελευταία χρόνια τη ζωή των ανθρώπων; 0% 6% 31%

Καθόλου 63%

Λίγο Πολύ Πάρα πολύ

10.Αν γνωρίζατε τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας στον άνθρωπο, σχετικά με τις συσκευές που χρησιμοποιεί ((WiFi,κινητό,οθόνες κινητό,οθόνες κ.α.)θα εξακολουθούσατε να τις χρησιμοποιήτε; 38%

Ναι Όχι 62%

139

11.Πιστεύετε πώς η τεχνολογία έχει βοηθήσει σημαντικά στον αθλητισμό και γενικότερα τους αθλητές; 44% Ναι

56%

Όχι

13.Πιστεύετε πως η τεχνολογία του μέλλοντος θα βοηθήσει στην καθημερινή ζωή; (π.χ. ηλεκτρονικό αυτοκίνητο) 13% Ναι 87%

Όχι

14.Σε ποιο βαθμό πιστεύετε πως η εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων θα περιορίσει το ανθρώπινο δυναμικό; 6% 0% 31%

Καθόλου Λίγο

63%

Πολύ Εντελώς

140

15.Θεωρείτε πως η τεχνολογική νάπτυξη έχει συνδράμει στην τάση των ισχυρών (τεχνολογικά, οικονομικά, βιομηχανικά ) χωρών να υποτάσσουν-εκμεταλλεύονατι υποτάσσουν εκμεταλλεύονατι τις μη αναπτυγμένες χώρες; 13% Ναι Όχι

87%

16.Θεωρείτε πως η επιστήμη προσπαθεί να ανατρέψει τις θρησκευτικές πεποιθοίσεις ή κινείται σε εντελώς διαφορετικό άξονα; 50%

50%

Ναι Όχι

17.Πιστεύετε πως η ανάπτυξη της βιομηχανίας των όπλων έχει οδηγήσει στη δημιουργία πολεμικών συγκρούσεων; 31% Ναι 69%

Όχι

141

ΑΝΤΡΕΣ ΑΝΤΡΕΣ:

Ηλικία 7% 36% 36%

12-14 15-17 18-22

7%

28-30

14%

31+

1.Στην καθημερινή σας ζωή κάνετε ανακύκλωση ; 7%

Ναι Όχι

93%

2.Γνωρίζετε την έννοια της επαναχρησιμοποίησης; 36% Ναι 64%

Όχι

142

3.Τι είδη ανακυκλώνετε πιο συχνά; 0% 18% Πλαστικό 12%

Γυαλί Αλουμίνιο

70%

0%

Χαρτί Άλλο

4.Πιστεύετε ότι οι επιστήμονες θα καταφέρουν στο μέλλον να εξερευνήσουν ολόκληρο τον γαλαξία μας; 50%

50%

Ναι Όχι

5.Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος θα καταφέρει κάποια στιγμή στο μέλλον να κατοικήσει σε άλλους πλανήτες; 36% Ναι 64%

Όχι

143

6.Πιστεύετε ότι η μετακίνηση και η έρευνες των επιστημόνων στο διάστημα έχουν οδηγήσει στη ρύπανση ρύπανση-μόλυνση του; 36% Ναι 64%

Όχι

7.Χρησιμοποιείτε συχνά συσκευές που εκπέμπουν ακτινοβολία; 7% Ναι Όχι 93%

8.Και αν ναι, ποιες; Τηλεόραση 8%

23% Η/Υ

50%

19%

Τηλέφωνο(κινητό/σταθερ ό) Wi-Fi

144

9.Πιστεύετε ότι η ραδιενέργεια έχει επηρεάσει,τα τελευταία χρόνια τη ζωή των ανθρώπων; 0% 21%

29%

Καθόλου Λίγο

50% Πολύ Πάρα πολύ

10.Αν γνωρίζατε τις επιπτώσεις της ακτινοβολίας στον άνθρωπο, σχετικά με τις συσκευές που χρησιμοποιεί (Wi( Fi,κινητό,οθόνες κινητό,οθόνες κ.α.)θα εξακολουθούσατε να τις χρησιμοποιήτε; 50%

50% Ναι Όχι

11.Πιστεύετε πώς η τεχνολογία έχει βοηθήσει σημαντικά στον αθλητισμό και γενικότερα τους αθλητές; 36% Ναι 64%

Όχι

145

13.Πιστεύετε πως η τεχνολογία του μέλλοντος θα βοηθήσει στην καθημερινή ζωή; (π.χ. ηλεκτρονικό αυτοκίνητο) 0%

Ναι Όχι

100%

14.Σε ποιο βαθμό πιστεύετε πως η εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων θα περιορίσει το ανθρώπινο δυναμικό; 0%

0% Καθόλου

43%

Λίγο

57%

Πολύ Εντελώς

15.Θεωρείτε πως η τεχνολογική νάπτυξη έχει συνδράμει στην τάση των ισχυρών (τεχνολογικά, οικονομικά, βιομηχανικά ) χωρών να υποτάσσουν-εκμεταλλεύονατι υποτάσσουν εκμεταλλεύονατι τις μη αναπτυγμένες χώρες; 14%

Ναι Όχι

86%

146

16.Θεωρείτε πως η επιστήμη προσπαθεί να ανατρέψει τις θρησκευτικές πεποιθοίσεις ή κινείται σε εντελώς διαφορετικό άξονα; 29% Ναι 71%

Όχι

17.Πιστεύετε πως η ανάπτυξη της βιομηχανίας των όπλων έχει οδηγήσει στη δημιουργία πολεμικών συγκρούσεων; 14% Ναι 86%

Όχι

Υ.Γ. Δεν υπάρχει η ερώτηση 12, διότι η απάντηση ήταν ανοιχτού τύπου , με αποτέλεσμα λόγω πληθώρας πληθώρα απαντήσεων να μην προκύπτει στατιστικό αποτέλεσμα.

147

ΠΗΓΕΣ ΗΘΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ http://xaragma.blogspot.gr/search/label/BRAIN%20CONTROL%20TECHNOLOGY%20 %28MIND%20CONTROL%29 http://www.ntelalis.com/politiki/144-tsipakia-to-telos-tis-eleftherias-tou-anthropou http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh_Biblio/H_dhmiourgia_tou_kosmou/Oi_sx eseis_ths_thrhskeias_me_thn_episthmh.htm http://www.tovima.gr/world/article/?aid=515101 http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=//EP//TEXT+CRE+200010 04+ITEM-012+DOC+XML+V0//EL http://ireporterworld.com/?p=12010 http://wikipedia.qwika.com/en2el/Arms_industry http://news247.gr/eidiseis/texnologia/nea_epanastatikh_methodos_xrhsh_doryfor wn_gia_thn_katapolemhsh_toy_egklhmatos_apo_to_diasthma.2969318.html?servic e=print Πόσοι δορυφόροι υπάρχουν πάνω από τα… κεφάλια των κατοίκων της Γης -Πού βρίσκονται, ποιος ο ρόλος τους | iefimerida.gr http://www.iefimerida.gr/news/149052/%CF%80%CF%8C%CF%83%CE%BF%CE%B9%CE%B4%CE%BF%CF%81%CF%85%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CE%B9%CF%85%CF%80%CE%AC%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%85%CE%BD%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%89-%CF%84%CE%B1%E2%80%A6%CE%BA%CE%B5%CF%86%CE%AC%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%89%CE%BD%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%AF%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%8D%CE%B2%CF%81%CE%AF%CF%83%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B 9-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CF%82%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1#ixzz3Xe2EyNlb http://news247.gr/eidiseis/texnologia/nea_epanastatikh_methodos_xrhsh_doryfor wn_gia_thn_katapolemhsh_toy_egklhmatos_apo_to_diasthma.2969318.html?servic e=print http://www.candianews.gr/2015/01/23/google-erchonte-ta-tsipakia-egkefalou/ http://www.istotopos.gr/assets/humane_training/pdf_files/microchip_leaflet.pdf http://www.adespoto.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=1866:microchips-&catid=97:symboules-gia-ta-katikoidia&Itemid=70 http://orthodoxgreek.blogspot.gr/p/blog-page.html ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: http://www.ekebi.gr/Fakeloi/biology/html/art980.htm http://www.newsfilter.gr/2008/03/24/therapeftiki-klonopiisi/ http://www.kosmogonia.gr/index.php/el/news/172-2010-06-09-10-28-40.html http://www.newsbeast.gr/environment/arthro/378849/doli-to-proto-klonopoiienoprovato/ http://www.otherside.gr/2011/01/epistrofi-twn-mamouth/ http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22769&subid=2&pubid=63829118 http://el.wikibooks.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%C E%AE_%CE%9D%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B1 _%CE%93%CE%B9%CE%B1_%CE%9C%CE%B7%CF%87%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE %BA%CE%BF%CF%8D%CF%82_%CE%A0%CE%BB%CE%B7%CF%81%CE%BF%CF%86% CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82/%CE%A4%CE%B5%CF%87%CE%B 148

D%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CE%BD%CE%BF%CE%BC% CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B3%CE%B9%CE %B1_%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B1 %CF%83%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE %B9%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D_%CE%B1%CF%80%CF%8C_ %CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B7_%CE%B1%CE %BD%CF%84%CE%B9%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE__%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B1 http://tvxs.gr/news/ygeia/ta-anthropina-peiramatozoa-ton-farmakeytikon-etaireion http://1lyk-moiron.ira.sch.gr/docs/prj2011-12/Bioithiki-Peiramatozwa.pdf [1] Α. Νικολαΐδη, Από τη Γένεση στη γενετική, Αθήνα, 2006, σελ. 139.

[2] Δ. Ψαρούλη, Π. Βούλτσου, Ιατρικό δίκαιο. Στοιχεία βιοηθικής, Θεσσαλονίκη, 2010, σελ. 145.

[3]Ν. Κόϊου, Ηθική θεώρηση των τεχνικών παρεμβάσεων στο ανθρώπινο γονιδίωμα, Αθήνα, 2003, σελ. 135.

[4]http://www.bioethics.gr/document.php?category_id=69&document_id=468 [5]Ό.π. http://www.pemptousia.gr/2014/10/proemfiteftiki-ke-progennitiki-diagnosi-ithikitheorisi/ http://www.haniotikanea.gr/%ce%b5%ce%bc%cf%80%cf%8c%cf%81%ce%b9%ce%bf%cf%8c%cf%80%ce%bb%cf%89%ce%bd-%ce%ba%ce%b1%ce%b9%cf%83%cf%85%ce%bc%cf%86%cf%89%ce%bd%ce%af%ce%b5%cf%82/#ixzz3YiKeF ngz https://sciencearchives.wordpress.com/2011/01/19/%CE%AD-%CE%AE-%CE%AFsigma/ http://esperinos.gr/%CE%B5%CE%BA%CE%BA%CE%BB%CE%B7%CF%83%CE%AF%C E%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B 1-%CE%B4%CE%B9%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-2/

http://el.wikibooks.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE %BA%CE%AE_%CE%9D%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%83%C E%AF%CE%B1_%CE%93%CE%B9%CE%B1_%CE%9C%CE%B7%CF%87%CE%B1 %CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D%CF%82_%CE%A0%CE%BB%CE% B7%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF% 82/%CE%A4%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CE%BA%C E%B1%CE%B9_%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CE%BC %CE%AD%CF%83%CE%B1_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CE% BD_%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE %B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CF%83% CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D_%CE%B1%CF%80%CF%8C_%CF%8 0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%B7_%CE%B1%CE% BD%CF%84%CE%B9%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AE_149

_%CF%80%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B 1 https://www.blackwellpublishing.com/content/BPL_Images/Content_store/Sample_ chapter/9781855548442/CEAC01.pdf http://history-computer.com/ModernComputer/thinkers/Wiener.html https://books.google.gr/books?id=K3ziD9zQrMAC&pg=PA8&lpg=PA8&dq=informati on+technology+and+moral+philosophy+by+norbert+wiener&source=bl&ots=OOpvc kqbZP&sig=wcMbkrn8hLWmn70ZDWEmV3H9BDc&hl=en&sa=X&ei=dOE3VbLUDIPIy AOJ34GIDw&ved=0CCoQ6AEwAg v=onepage&q=information%20technology%20and%20moral%20philosophy%20by% 20norbert%20wiener&f=false

ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

• • • • • • • • • • •

www.sansimera.gr www.wikipedia.com www.lyk-esp-kastor.kas.sch.gr www.astro.noa.gr www.triklopodia.gr www.physics4u.gr www.dnamag.gr www.akade.gr http://www.ant1iwo.com/ant1life/tech-science/article/199858/etoimazounepandromeni-apostoli-ston-ari-horis-epistrofi-/ http://news247.gr/eidiseis/kosmos/78-000-anthrwpoi-ypovalloyn-aithsh-giana-pethanoyn-ston-arh.2249608.html http://www.iefimerida.gr/news

• TIMEFORKIDS: ΣΥΜΠΑΝ Hβιογραφία του σύμπαντος, Η αποκάλυψη των γαλαξιών : Διονύσης Π. Σιμόπουλος

ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ-ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ • • • •

http://draseisanakyklosis.blogspot.gr/2014/04/blog-post_4552.html http://www.perivallon.xtreemhost.com/anakiklwsi.html http://www.doanys.gr/recycle_gr.html http://www.shizas.gr/content/view/6/1/lang,el/

•

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CF%8D%CE%BA%C E%BB%CF%89%CF%83%CE%B7 http://gr.euronews.com/2014/06/25/recycled-glass-is-not-just-green-it-also-paysoff/

•

150

• • •

file:///C:/Documents%20and%20Settings/Guest/%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%86% CE%AC%CE%BD%CE%B5%CE%B9%CE%B1%20%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B1%CF %83%CE%AF%CE%B1%CF%82/project%202/%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%9A%CE %A5%CE%9A%CE%9B%CE%A9%CE%A3%CE%97.html https://www.google.gr/search?q=fwtografies+anakyklvshs&rlz=1C1CAFB_enGR610G R610&espv=2&biw=1600&bih=766&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=EF8BV YisDcm6UZeXgvgF&ved=0CB4QsAQ&dpr=1#imgdii=_ http://perierga.gr/2013/08/%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CE %AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1-%CF%83%CE%B5%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B5%CF%82%CF%87%CF%81%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82/ http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/Epistimi/web_Quest_main/webquests /aporrimmata/reuse.htm http://www.anakyklosianthess.gr/sidebarshmeia/%CF%83%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CF%83%CF%85%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B7%CF%83%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%B7%CF%84%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%85%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%85%CE%B1%CF%83%CE%B9/%CF% 83%CF%84%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AC/ http://www.naoussa.gr/news/article1923 http://www.zenhabits.gr/anakyklosi-kai-mple-kadoi-xekinontas/ http://kalyterizoi.gr/sites/kalyterizoi.gr/files/upload/reuse_benefits.pdf

•

τραγούδι: https://www.youtube.com/watch?v=EBsvvE_o-Rw

•

•

•

• •

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ

http://www.protypa.gr/frontend/article.php?aid=279&cid=36 http://en.wikipedia.org/wiki/Hawk-Eye http://en.wikipedia.org/wiki/Goal-line_technology http://www.kathimerini.gr/422321/article/epikairothta/a8lhtismos/htexnologia-e3elissei-ton-a8lhtismo http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CE%BB%CE%B5%CE%BA%CF %84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B1%CF%85%CF%84% CE%BF%CE%BA%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF

ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

151

• • •

•

• • • •

• •

•

• •

http://eeae.gr/docs/president/_info_aktinovolies.pdf http://ecocrete.gr/index.php?option=content&task=view&id=5620 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE %B2%CE%BF%CE%BB%CE%AF%CE%B1_%CE%BA%CE%B9%CE%BD%CE%B7%CF%84 %CF%8E%CE%BD_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%85%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CE %B1 http://www.michanikos.gr/topic/37184%CE%A5%CF%80%CE%AD%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CE%B7%CE%B8%CE%AD%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%83%CE%B7%CF%83%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1%CF%85%CF%80%CE%B5%CF%81%CF%8D%CE%B8%CF%81%CF%89%CE%BD%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%80%CF%84%CF%8E%CF%83%CE%B5%CE%B9/ http://www.economist.gr/index.php/2012-02-09-11-16-57/2012-02-09-11-20-46-85/16507-oi-kindynoi-apo-tin-xrisikiniton-tilefonon http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE% BB%CE%AF%CE%B1 http://www.vita.gr/ygeia/article/9015/ta-10-kinhta-me-th-xamhloterh-aktinobolia/ http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%81%CF% 85%CE%B8%CE%BC%CF%8C%CF%82_%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%81%CF%81%CF%8C%CF%86%C E%B7%CF%83%CE%B7%CF%82 http://www.home-biology.gr/index.php/epiptoseis-radienergeias http://www.chem.gr/%CE%BF%CE%B9%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%80%CF%84%CF%8E%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82%CF%84%CE%B7%CF%82%CF%81%CE%B1%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE %B1%CF%82/ http://greekinfographics.gr/?portfolio=%CF%84%CE%B1%CF%80%CF%85%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AC%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%B1%CE%BD%CE%AC-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%BF

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE %BA%CE%AE_%CE%B5%CE%BD%CE%AD%CF%81%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1 http://www.cie.org.cy/sxoliko1.html#menu2-4

152