Uitdagend Gelderland
Het Gelderse programmaplan voor Topsectoren en innovatie 2012-2016
inhoud
hoofdstuk 1
Ambitie
hoofdstuk 2
Pijlers beleid
hoofdstuk 3
Agrofood
hoofdstuk 4
Health
hoofdstuk 5
Maakindustrie
hoofdstuk 6
Economisch innovatiebeleid Provincie
hoofdstuk 7
Einddoel topsectoren
hoofdstuk 8
Contact
hoofdstuk 1
Ambitie
Werken aan een innovatieve en duurzame Gelderse economie De provincie Gelderland gaat zich de komende periode inzetten voor een concurrerende, innovatieve en duurzame Gelderse economie. Daarom geeft de provincie de regioÂnale economie met een vierjarig programma voor innovatie en een verdere versterking van het vestigingsklimaat een flinke steun in de rug. Lees meer
1 Ambitie
Sluit De Gelderse economie is gebaat bij het slim toepassen van Gelderse kennis in oplossingen van vraagstukken die op de hele wereld spelen. Zeker nu internationale concurrentie steeds groter wordt. Gelderland is vooral sterk in de sectoren Food en Health en maakindustrie. Slimme zorg op afstand, verbeterde diagnosemethoden, effectievere behandeling van ziekten of verbetering van de kwaliteit en productie methodes van voedsel: zulke voorbeelden gaan de hele wereld aan. Het aanjagen van snellere innovatie in deze topsectoren én in de aanpalende maakindustrie kan Gelderland duurzaam extra omzet en arbeidsplaatsen opleveren. Daarvoor gaat Gelderland vruchtbare verbindingen mogelijk maken tussen verschillende disciplines, tussen onderzoekers en ondernemers en tussen hoogopgeleide kenniswerkers en praktische toepassers.
Gedeputeerde Annemieke Traag over innovatie en het versterken van de Gelderse economie.
hoofdstuk 2
Pijlers beleid
Internationalisering Human Capital
Versnellen van innovaties Ondersteuning van innovaties Innoveren is voor de meeste ondernemingen geen dagelijkse kost. Vaak komt het er niet van door drukte, de waan van de dag en beren op de weg: onvoldoende kennis van wat er allemaal bij het vernieuwen van diensten
Lees meer
of producten komt kijken. Wie het wĂŠl wil, moet uitvinden welke van de talrijke (kennis)partners en technologieĂŤn de moeite waard zijn.
2 Pijlers beleid
Terug Met name voor het mkb wil de provincie het makkelijker en overzichtelijker maken om die kennispartner te vinden die de vraag van het bedrijf beantwoordt. Andersom wordt reeds beschikbare kennis zo ook eerder benut in de praktijk. Bedrijven en kennisinstellingen die samenwerken aan innovatieprogramma’s om kennis in nieuwe producten en bedrijven te vertalen, kunnen rekenen op ondersteuning. Via de bureaus Health Valley, Food Valley en de uitvoeringsorganisatie Oost NV kunnen bedrijven hierbij op weg geholpen worden.
Internationalisering Human Capital
Wilt u gebruik maken van subsidie of revolverende middelen om innovatie in uw bedrijf te stimuleren? Kijk dan hier voor meer informatie.
2 Pijlers beleid
Terug Internationalisering Innovatie is een wereldwijde activiteit. Gelderland staat niet op zichzelf, maar is een schakel in wereldwijde kennis- en handels netwerken. Over de hele wereld zoeken ondernemingen en organisaties partners om samen te werken aan technologische vernieuwing en marktvernieuwing. Ook Gelderse ondernemingen kunnen daarvan profiteren. De Provincie Gelderland helpt hen – onder andere via de bureaus Health Valley en Food Valley – contact te leggen met relevante bedrijven en instellingen in het buitenland.
Ondersteuning van innovaties Human Capital
Wilt u gebruik maken van subsidie of revolverende middelen om innovatie in uw bedrijf te stimuleren? Kijk dan hier voor meer informatie.
2 Pijlers beleid
Terug Human Capital Vernieuwing kan niet zonder genoeg ‘menselijk kapitaal’ voor al het innovatieve werk in de topsectoren Food en Health. Genoeg personeel met de juiste opleiding én genoeg innovatieve ondernemers. Omdat de beroepsbevolking gaat afnemen moeten onderwijsinstellingen en bedrijven de handen ineenslaan om een tekort aan personeel of een scheefgroei in vraag en aanbod voor te zijn. Niet alleen door bijvoorbeeld werkprocessen technisch slimmer te maken, maar ook door slimmer te zijn in de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt. Gelderland ondersteunt projecten van arbeidsmarktpartners om dit te bereiken.
Ondersteuning van innovaties Internationalisering
Wilt u gebruik maken van subsidie of revolverende middelen om innovatie in uw bedrijf te stimuleren? Kijk dan hier voor meer informatie.
hoofdstuk 3
‘Eerste hulp bij foodinnovaties’
Agrofood
Wilbert de Louw (Foodcase)
Lees meer
‘Heinz kiest voor kennis in Gelderland’ Mark Atkins (Heinz)
Lees meer
De grootste economische industrie van ons land De Food sector is een van de topsectoren die Gelderland graag een extra innovatieprikkel geeft. Niet voor niks: de sector agrofood genereert 48 miljard euro toegevoegde waarde in Nederland en is daarmee de grootste economische industrie van ons land. Het bureau Food Valley, met als motor de sterk internationaal gerichte universiteit in Wageningen, biedt een vruchtbare voedingsbodem – een kraamkamer –
voor innovatie. Die sterke positie wil de provincie de komende jaren verder uitbouwen. We richten ons daarbij niet alleen op het nog verder stimuleren en verbreden van innovatie. Maar óók op de verdere verbetering van het vestigingsklimaat, door de juiste omgeving voor innovatieve bedrijvigheid te scheppen en bereikbaarheid te verbeteren.
3 Agrofood
‘Eerste hulp bij foodinnovaties’ Wilbert de Louw (Foodcase)
Van innoveren kun je ook je bedrijfsactiviteit maken. Dat deed ondernemer Wilbert de Louw met zijn research- & developmentbedrijf voor food innovaties Foodcase. Zij hebben alles in huis om foodbedrijven te helpen met innovatie. “Want niet elk bedrijf in de voedselsector is zo groot dat het een eigen r&d afdeling heeft.” Lees meer
Terug
3 Agrofood
Sluit Bij Foodcase in Wageningen werken nutritionisten (voedingswaarde en voedselkwaliteitspecialisten) levensmiddelentechnologen (deskundigen op het gebied van voedselbewerkingsprocessen), verpakkingsdeskundigen, productontwikkelaars en een consumentenwetenschapper. Daarnaast hebben ze labfaciliteiten om prototypen te maken en testen. “Het begon met een gezamenlijke productinnovatie: zelfverwarmende voedingsproducten met goede voedingswaarden van een Spaanse uitvinder waarvan wij de licentierechten kochten en markttoepassing deden. Foodcase startte in 2010 om deze en andere innovaties aan luchtvaartmaatschappijen en transport ondernemingen te leveren.” Het niet langer gekoeld maar óngekoeld bewaren van maaltijden met dezelfde voedingswaarde en kwaliteit, bracht de voedselgerelateerde afvalstroom bijvoorbeeld terug van 35% naar 1% bij de betreffende luchtvaartmaatschappijen. “We ontdekten ook dat niet alleen producenten hun product nieuwer of proces efficiënter willen maken, maar ook dat klantgroepen zélf om specifieke oplossingen vragen. Foodinnovatie wordt dus ook steeds meer marktgestuurd. Naast ontwikkelaar van de Hot Booster en Foodies zelfverwarmende maaltijden, werd Foodcase zo ook r&d serviceprovider en innovatie schakel in de voedselindustrie door nieuwe marktvraag naar producenten te brengen. “Een nieuw type verpakking voor de Airline industrie van Foodcase wordt via Oost NV ondersteund met een provinciale subsidie. Daarnaast is Startlife, waar de provincie via Oost NV in mee participeert, betrokken bij onze innovatieprojecten.” Startlife geeft innovatieve ondernemers financiële ondersteuning voor haalbaarheidsonderzoeken en biedt toegang tot het kennisnetwerk van de Wageningen Universiteit.
3 Agrofood
‘Heinz kiest voor kennis in Gelderland’ Mark Atkins (Heinz)
Heinz heeft besloten haar nieuwe Europees Innovatie Centrum, waar alle Research & Development voor Europa plaatsvindt, in Nijmegen te vestigen. Heinz investeert in Nijmegen om verschillende redenen, legt vice-president r&d Europe Mark Atkins uit.
Lees meer
Terug
3 Agrofood
Sluit “Onze beslissing in Gelderland te blijven is ingegeven door de universiteiten en de research & development infrastructuur in de omgeving. De Food en Health clusters bieden goede kansen voor kruisbestuivingen. Dat geeft Heinz de mogelijkheid om concurrerender te zijn. We willen steeds op de hoogte zijn van de laatste kennis om onze producten zo gezond, voedzaam en smaakvol mogelijk te maken.” “Voor ons is het cruciaal dat we internationale en Engels sprekende mensen kunnen werven, omdat we in de hele Europese regio werken. De universiteiten van Wageningen en Nijmegen trekken studenten vanuit de hele wereld aan, die we stages en afstudeerprojecten kunnen bieden. Blijft de regio deze internationale groep mensen aantrekken en sturen op een kenniseconomie, dan zit daar het grote onderscheidend vermogen voor Gelderland. Voorbeelden van innovatieve projecten waarin Heinz participeert, zijn Food and Cognition Model Systems (focom), GO without Salt en Cater with Care. In focom bestuderen de partners wat het beleven (eten of zien) van voedsel teweegbrengt in de hersenen en andersom. Met GO without Salt willen partners een gezonde en smaakvolle kwaliteitsvervanger maken voor keukenzout. Cater with Care beoogt de ontwikkeling van betaalbare voedingsproducten met hoge voedingswaarde waaraan behoefte bestaat voor patiënten of ouderen in zorginstellingen. Gelderland draagt financieel bij aan deze programma’s, samen met anderen zoals het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. De provincie vormde ook samen met Nijmegen, het rijk, Oost NV en anderen het team dat Heinz probeerde te behouden voor Gelderland.
hoofdstuk 4
‘Snellere diagnose tumoren van prostaat, blaas en nier’
Health
Bastiaan de Leeuw (NovioGendix)
Lees meer
Grote gezondheidsvraagstukken oplossen Nijmegen is met het umc St. Radboud, de Radboud Universiteit en de medisch georiënteerde bedrijven die hier gevestigd zijn, inmiddels een belangrijk brandpunt geworden van kennisinstellingen en bedrijven in de Nederlandse gezondheidssector. Inmiddels zijn er zo’n 300
Lees meer
organisaties op dit vlak bij elkaar gevestigd. Dat levert een ideaal ondernemersklimaat op voor bedrijven in de gezondheidsmarkt. De koppeling tussen lifesciences en medische technologie, dus tussen kennis en technologische toepassing daarvan, kan nog sterker.
4 Health
Sluit
Meer innovatieve combinaties kunnen in de toekomst grote gezondheidsvraagstukken oplossen. De geneesmiddelenwereld (bio/farma) en medische apparatuurwereld (medtech) en ict kunnen elkaar steeds beter vinden door een concentratie van medische kennis en bedrijven op de zogeheten Red Med Tech Highway: de ‘snelweg’ die de drie grote health clusters in Twente, Nijmegen en Eindhoven verbindt. Zo komen kennis van wetenschappers en vaardigheden van ondernemers makkelijker bij elkaar in nieuwe producten en diensten.
4 Health
‘Snellere diagnose tumoren van prostaat, blaas en nier’
Terug
Bastiaan de Leeuw (NovioGendix)
Een bedrijf dat continu de kennis van twee medische onderzoeksvelden vertaalt naar diagnostische tests op het gebied van urogenitale tumoren. Dat is NovioGendix in Nijmegen. Het team en de oprichters stonden, als toenmalig medewerkers van umc St. Radboud, aan de basis van de
Lees meer
ontwikkeling van de eerste moleculair diagnostische test , die in urine de expressie van pca3 rna bepaalt. Een aanwijzing voor de mogelijke aanwezigheid van prostaatkanker. Dit is een revolutie in de diagnostiek van prostaatkanker.
4 Health
Sluit Terwijl GenProbe/Hologic (usa) deze test voor prostaatkanker inmiddels vermarkt, richt NovioGendix zich alweer op uitbreiding van de toepassing van deze kennis. Ceo Bastiaan de Leeuw: “We werken nu ook aan tests met markers voor kanker van de nieren en de blaas. We willen de diagnostiek voor alle drie deze ziekten sneller en beter maken, vooral specifiek voor de agressievere vormen.” Het bedrijf kwam in 2006 voort uit de onderzoeksgroepen medische microbiologie en experimentele urologie van het umc St. Radboud, om de test voor prostaatkanker als service beschikbaar te maken voor urologen. De Leeuw: “Dat doen we nog steeds, maar sinds 2008 richt NovioGendix zich met name op research: verder onderzoek naar deze biomarkers en het doorontwikkelen van de toepassing van de kennis.” Nijmegen is voor NovioGendix een logische vestigingsplaats, omdat het bedrijf dicht bij de ‘moeder-kennisinstelling’ umc St. Radboud wil zitten, met wie actief wordt samengewerkt. “De oprichting was mede mogelijk door ondersteuning van de provincie, omdat PPM Oost, waarin de provincie Gelderland deelneemt, mee participeert in het bedrijf. Daarmee hebben zij goed herkend dat de moleculaire diagnostiek een heel sterk cluster in Oost Nederland is.” Gelderland doet er goed aan op dit soort sterke kennis in te zetten, vindt De Leeuw. “Door samen met partners in Health Valley een stevig kenniscluster mogelijk te maken dat onderwijs, onderzoek, arbeidsmarkt en zorg goed verbindt. Maar ook door voor goede huisvestingsmogelijkheden te zorgen en de ontwikkeling van een goed sciencepark.”
hoofdstuk 5
‘Innovatie is meestal eenvoudig en slim’
Maakindustrie
Martin Stor (Achterhoeks Centrum voor Technologie)
Lees meer
‘Gebruik het innovatie netwerk, doe het niet alleen’ Ton van Hecke (PB International)
Lees meer
Voor en door ondernemers Provincie Gelderland stimuleert innovatie en ondernemerschap onder Gelderse organisaties. Het is van maatschappelijk belang dat bedrijven – juist in crisistijd – blijven vernieuwen en regelmatig de bakens verzetten. Dat is de enige manier om de economie en werkgelegenheid op pijl te houden. Lees meer
5 Maakindustrie
Sluit Gelderland helpt bedrijven om te innoveren via de zeven Regionale Centra voor Technologie (rct’s), een initiatief dat is ontstaan in de Achterhoek. De rct’s zijn met name gericht op de maakindustrie in de regio. Innovatiemakelaars van de rct’s prikkelen ondernemers om hun innovatieve ideeën in praktijk te brengen. Zij worden hierbij begeleid door een bestuur van ondernemers uit de regio. De makelaars bezoeken zo’n 200 organisaties per jaar en koppelen ondernemers aan elkaar. Ook organiseren zij bijeenkomsten en laten zij haalbaarheidsonderzoeken uitvoeren. De rct’s werken ondernemersgericht en leveren snel maatwerk. Deze aanpak werpt zijn vruchten af. De ondernemers die geholpen worden, blijken innovatiever dan andere ondernemers in Nederland. De persoonlijkheid van de makelaar, de laagdrempeligheid en de regionale insteek zijn de kracht van de rct’s, blijkt uit evaluatie. Goed opgeleid personeel is voor ondernemingen van wezenlijk belang, daarom is er ook aandacht voor sociale innovatie. De provincie speelt een verbindende rol tussen het bedrijfsleven en het onderwijs om opleidingen te verbeteren, zodat die beter aansluiten op de praktijk. Bedrijven weten immers het beste welk type medewerker zij nodig hebben en bieden tevens de mogelijkheid om studenten bij hen op de werkvloer werkervaring te laten opdoen. Op deze manier werkt de provincie samen met haar partners aan een toekomst bestendig en innovatief Gelders bedrijsleven.
5 Maakindustrie
‘Innovatie is meestal eenvoudig en slim’
Terug
Martin Stor (Achterhoeks Centrum voor Technologie)
“Klanten willen dingen gemakkelijker, beter of duurzamer. Dát dwingt ondernemers in het mkb om te innoveren. Maar verandering betekent risico en dat help ik overbruggen.” Aan het woord is Martin Stor van het
Lees meer
Achterhoeks Centrum voor Technologie (act). Hij makelt en schakelt tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en kennisinstellingen.
5 Maakindustrie
Sluit “De grote noodzaak van innovatie is om óók in de wereld van straks aan het werk te blijven en geld te verdienen. Anders dan wel gedacht wordt, is innovatie vaak niet een hoogdravende uitvinding van een geleerde, maar een slimme combinatie van dingen die ondernemers aan de gang houdt. De aanleiding is meestal eenvoudig: een klant wil een oplossing voor een specifieke vraag of een toeleverancier komt met een verbetering waar jouw product ook bij kan aanhaken.” Stor vraagt mkb-bedrijven waar ze over drie jaar willen staan en koppelt ze aan expertise om ze daarbij te helpen, soms in clusters. “Meestal aan een ander bedrijf en waar nodig ook aan een kennis instelling: een ingenieursbedrijf helpt bij de ontwikkeling van een nieuw zonnepaneel, studenten helpen lijm bedenken met specifieke eigenschappen voor een klant of de universiteit zoekt uit of een groen geluidsscherm ook fijnstof opneemt. De provincie maakt daarbij op verschillende manieren het verschil. Via de de rct’s (act is een van de regionale centra voor technologie) kan er tot een max van 10.000 euro een 50% bijdrage aangevraagd worden voor de uitvoering van haalbaarheidsonderzoeken. Of door via Oost NV een krediet te verstrekken voor innovatie. Maar ook door eerste opdrachtgever te zijn voor een nieuw product, zodat een productontwikkeling ook echt een kans krijgt.”
5 Maakindustrie
‘Gebruik het innovatienetwerk, doe het niet alleen’
Terug
Ton van Hecke (PB International)
Een douchekop met zelfreinigend legionellafilter. Kom er maar op. Dat deed Ton van Hecke van PB International in Zelhem. Hij wilde een legionella-veilige en duurzame douchekop ontwikkelen die enkele jaren gebruikt kan worden, als alternatief voor nu gangbare
Lees meer
wegwerpdouchekoppen. “Als je een goed plan hebt, krijg je in Gelderland serieuze ruggensteun. Je hoeft echt de regio niet uit om goed te kunnen werken en je ideeën om te zetten in verkoopbare producten.”
5 Maakindustrie
Sluit Na de legionella-uitbraak in 1999 in Bovenkarspel bedacht Van Hecke dat filtertechniek uit de nierdialyse toegepast kan worden in een zelfreinigende filtervorm. Zijn idee kreeg gestalte in centrale waterinstallaties bij instellingen. “Maar bij een Duitse relatie – een koepelorganisatie van ziekenhuizen – ging nog steeds 600.000 euro per jaar om in wegwerpfilters voor douchekoppen.” PB International begon met ontwikkelen en kreeg desgevraagd een wereldpatent op dit idee en ontwerp. “Met een bescheiden voucher van een paar duizend euro van het Achterhoeks Centrum voor Technologie konden we kennis inwinnen over het inrichten van een productiestraat. Via PPM Oost kregen we revolverende middelen in de vorm van een achtergestelde lening uit het Fonds Gelderland voor Innovaties voor het project, om alles op te zetten. In 2011 kwam de eerste order van een Duitse groothandel in medische uitrustingen.” De productie is net van start gegaan en PB International verwacht tot 2016 te groeien van 8 naar 20 mensen, deels te werven bij het uwv en werkvoorzieningsschap Wedeo. “Voor innovatie is er een groot netwerk, waaraan de provincie op verschillende manieren bijdraagt”, zegt Van Hecke. “Blijf niet in een hoek zitten met je ideeën, maar leg het idee vast, oriënteer je en zoek via instanties zoals act of Oost NV uit of de kennis die jij nodig hebt in de regio aanwezig is. Innoveren doen wij niet meer alleen.”
hoofdstuk 6
Logistiek & transport
Economisch innovatiebeleid Provincie
Creatieve Sector
Energie en Milieu Technology (EMT), biobased economy Gelderland wil koploper in energietransitie zijn Naast Food, Health en Maakindustrie richt het Gelderse innovatie beleid zich via het programma energietransitie en het basisprogramma economie ook nog op een paar andere sektoren, zoals logistiek &
Lees meer
transport en de creatieve sector. Met een energietransitie wil provincie Gelderland een overstap van conventionele, fossiele brandstoffen naar een schone, betaalbare, hernieuwbare energie bereiken.
6 Economisch innovatiebeleid Provincie
Terug Nederland wil in 2020 ĂŠĂŠn van de meest innovatieve landen van Europa zijn en in 2050 een volledig hernieuwbare energievoorziening hebben. En Gelderland wil daarin koploper zijn. Dat kan alleen als Gelderse bedrijven, bevolking en instellingen er samen de schouders onder zetten. Met de provincie als verbindende schakel. Als een spin in het energienetwerk blijft de provincie nauw samenwerken met haar partners en stimuleert zij partijen om initiatief te nemen. De provincie kiest bewust voor het versterken van de sectoren emt en biobased economy om de energietransitie te versnellen en zo bij te dragen aan innovatie en werkgelegenheid.
Logistiek & transport Creatieve Sector
6 Economisch innovatiebeleid Provincie
Terug Logistiek & transport Gelderland is een logistieke schakel tussen de Rotterdamse haven en het Duitse achterland: het Ruhrgebied/Nordrhein-Westfalen (nrw). Het goederenvervoer in Gelderland gaat de komende jaren sterk groeien. Gelderland kan profiteren van de werkgelegenheid en economische ‘boost’ die dat met zich meebrengt. Tegelijk wil Gelderland zich ervoor inzetten dat het transport door de provincie efficiĂŤnter, schoner en veiliger wordt. Gelderland ziet vooral kansen in het vervoer over water.
Economisch innovatiebeleid Provincie Creatieve Sector
6 Economisch innovatiebeleid Provincie
Terug Creatieve sector Behalve in Food, Health, het mkb, de maakindustrie, emt en logistiek, is Gelderland ook sterk in creativiteit. Bijvoorbeeld met het Mode & Vormgevingscluster rond Arnhem. Dit kan óók een sterke troef blijken voor andere sterke sectoren. Bijvoorbeeld wanneer het mkb – met name de maakindustrie – in het innovatieproces ‘bottom up’ gebruikmaakt van de creatieve sector. Zo kunnen Gelderse producten en diensten creatiever, slimmer, mooier en bijzonderder worden dan vergelijkbare producten of diensten elders. In de toekomst wordt dat belangrijk voor de concurrentiekracht van Gelderland: concurreren op prijs wordt immers lastiger.
Economisch innovatiebeleid Provincie Logistiek & transport
hoofdstuk 7
Einddoel topsectoren
Doelen Met het prioritair programma Topsectoren en Innovatie zet de provincie Gelderland in op het stimuleren van innovatie en een excellent vestigingsÂklimaat voor bedrijven en instellingen. De inzet vanuit het programma heeft tot doel om tot meer business cases, meer inzet en meer werkgelegenheid in de Gelderse Topsectoren te komen. Lees meer
7 Einddoel topsectoren
Sluit Dit is te bereiken door: • knelpunten op de arbeidsmarkt op te lossen door een intensieve samenwerking tussen ondernemers en onderwijs- en kennisinstellingen, • een subliem vestigingsklimaat met voldoende en uitstekend te bereiken bedrijventerreinen te creëren, • te werken aan een optimaal woon- en leefklimaat.
contact
Neem voor vragen of opmerkingen contact op via: T (026) 359 91 11 post@gelderland.nl www.twitter.com/provgelderland Colofon Ontwerp Provincie Gelderland, afdeling Communicatie 8ONTWERP, Arnhem Tekst Tekstschrijvers.nl, Nijmegen Fotografie Norbert Voskens, Nijmegen