Ιστορία γ λυκείου

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Ορισμοί και Σχολιασμός Εικόνων του Σχολικού Βιβλίου

1 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ΟΡΙΣΜΟΙ

Μεγάλη ιδέα

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Εθνική πολιτική που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση των ιστορικών ελληνικών χώρων και των τόπων γενικά όπου κατοικούσαν Έλληνες. Πρώτος χρησιμοποίησε τον όρο « Μεγάλη Ιδέα » ο πολιτικός Ιωάννης Κωλέττης (1844). Η Μεγάλη ιδέα εκπορεύτηκε από την αντίληψη ότι το υπάρχον κράτος τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας δεν ήταν παρά μια ημιτελής κατασκευή ,τα θεμέλια απλώς για κάτι μεγαλύτερο. Δημιουργούσε προσδοκίες για την ολοκλήρωση του εθνικού οράματος και προϋπόθετε σημαντική διεύρυνση των εκτός συνόρων. Η έντονη παρουσία της εθνικής αυτής ιδεολογίας είχε επιπτώσεις στον πολιτικό και οικονομικό χώρο, ιδιαίτερα σε εποχές που τα προβλήματα έμοιαζαν με ανοιχτές πληγές, στην περίπτωση της Κρήτης ή αργότερα της Μακεδονίας. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν στραμμένο το ενδιαφέρον τους μέσα σ΄ αυτές τις συνθήκες , αποκλειστικά στα εσωτερικά ζητήματα , στην οικονομική ανόρθωση και τη γεφύρωση του χάσματος με τη δύση. Όλα αυτά συνυφαίνονταν με το εθνικό όραμα , μεγαλώνοντας το κόστος των προσπαθειών και καθιστώντας συχνά τις εθνικές πρωτοβουλίες έρμαια των εθνικών καταστάσεων. Ο Βενιζέλος υπήρξε κύριος εκφραστής της μεγάλης ιδέας. Δεν ήταν μόνος στη διαδικασία διαμόρφωσης και υλοποίησης των νέων επιλογών του. Συσπείρωσε γύρω του μια δραστήρια αστική τάξη …………….παρα τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες. ( σελ 48). Εθνικές γαιες Από τα πολλά προβλήματα που κληροδότησε η οθωμανική κατοχή στο νέο ελληνικό κράτος , ξεχώριζε για την έκταση , τη σημασία και την πολυπλοκότητα του το ζήτημα των εθνικών γαιών. « εθνικές γαίες» ήταν οι ακίνητες, οι κτηματικές ιδιοκτησίες των Οθωμανών στις περιοχές που περιήλθαν στον έλεγχο του ελληνικού κράτους. Η γη αυτή ανήκε είτε στο οθωμανικό δημόσιο είτε σε μουσουλμανικά ιδρύματα είτε σε ιδιώτες , ως ιδιοκτησία ή ως δικαίωμα νομής ( εκμετάλλευσης). Οι περιουσίες αυτές περιήλθαν στην κυριότητα του ελληνικού κράτους « επαναστατικώ δικαίω». Για τις ελληνικές επαναστατικές κυβερνήσεις αποτέλεσαν το πρώτο, και ουσιαστικά , το μόνο κεφάλαιο στη διάρκεια του πολέμου, γ΄ αυτό και χρησιμοποιήθηκαν ως υποθήκη για τη σύναψη δανείων ή ως μέσο εξασφάλισης εσόδων, μέσω της εκποίησης τους. Η έκταση των γαιών αυτών μπορεί να υπολογιστεί μόνο κατά προσέγγιση, καθώς το σχετικό με την έγγειο ιδιοκτησία οθωμανικό καθεστώς ήταν περίπλοκο, όπως και οι μηχανισμοί απογραφής των περιουσιακών στοιχείων. Υπολογίζεται ότι η έκταση των εθνικών κτημάτων ανερχόταν χοντρικά σε 4.000.000 με 5.000.000 στρέμματα.

2 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ΔΟΕ Τα οικονομικά του ελληνικού κράτους ….οι πολεμικές κινητοποιήσεις των παρελθόντων ετών. ( σελ . 38)

Αγροτική μεταρρύθμιση Αγροτική μεταρρύθμιση είναι η αλλαγή στο καθεστώς ιδιοκτησίας της γης, η κατάργηση δηλαδή των μεγάλων ιδιοκτησιών και η κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονται καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες. Τσιφλίκια Τα τσιφλίκια ήταν μεγάλα αγροκτήματα ή και ολόκληρα χωριά, τα οποία ανήκαν σε έναν μεγαλογαιοκτήμονα (τσιφλικά) και καλλιεργούνταν από κολίγους (εξαρτημένους αγρότες). Τα λίγα εναπομείναντα τσιφλίκια στην Αττική και την Εύβοια δε δημιουργούσαν ιδιαίτερο πρόβλημα. Όμως, μετά την προσάρτηση της Άρτας και της Θεσσαλίας στην Ελλάδα το 1881, τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας αγοράστηκαν από Έλληνες του εξωτερικού, οι οποίοι διατήρησαν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων και άσκησαν πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις για να κερδοσκοπήσουν από την παραγωγή του σιταριού. Κιλελέρ (-Εξέγερσή του) Κιλελέρ ήταν το χωριό στο οποίο έγινε το 1910 η πιο σημαντική σύγκρουση για το αγροτικό ζήτημα, ως αποτέλεσμα των τριβών που προκλήθηκαν μετά την ψήφιση νόμων το 1907, οι οποίοι επέτρεπαν στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες, ώστε να μπορεί να τις διανέμει σε ακτήμονες, και των οποίων η εφαρμογή αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση. Αγροτική Τράπεζα Η ίδρυσή της Αγροτικής Τράπεζας προωθήθηκε μετά την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1917, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που είχε δημιουργήσει η νέα κατάσταση. Ανέλαβε, μάλιστα, την είσπραξη των χρεών των αγροτών προσφύγων, μετά τη διάλυση της ΕΑΠ το 1930.

Φεντερασιόν Η Φεντερασιόν ήταν η μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοικτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, που αποτέλεσε σημαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα. ΓΣΕΕ Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας ιδρύθηκε προς το τέλος του Α' Παγκοσμίου πολέμου και συμπεριέλαβε κλαδικά και τοπικά σωματεία. Ήταν αποτέλεσμα της ταχύτατης 3 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ωρίμανσης του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος ως συνέπεια των πιέσεων που δέχτηκε η ελληνική κοινωνία, της εμπλοκής της στις διεθνείς υποθέσεις και του αντίκτυπου της ρωσικής επανάστασης στη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου πολέμου.

Βενιζελισμός Βενιζελισμός ήταν η νέα πολιτική αντίληψη που εμφανίστηκε την περίοδο 1910-1922, κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, και εκφράστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Στον οικονομικό τομέα φαίνεται ότι ο βενιζελισμός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μοχλό έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισμού. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός συνόρων ελληνισμού και με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει την θέση του στον τότε σύγχρονο κόσμο. Αυτό προϋπέθετε όχι μόνο θεσμικό εκσυγχρονισμό, που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό και αξιόπιστο, αλλά και γενικότερη προσήλωση στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους.

Διχοτόμηση χαρτονομίσματος/διχοτόμηση δραχμής Η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος/διχοτόμηση της δραχμής ήταν ένα πρωτότυπο εσωτερικό αναγκαστικό δάνειο, στο οποίο προέβη η ελληνική κυβέρνηση τον Μάρτιο του 1922, λίγους μήνες πριν από την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου στη Μικρά Ασία. Το χαρτονόμισμα διχοτομήθηκε. Το μισό τμήμα, το αριστερό, εξακολουθούσε να κυκλοφορεί στο 50% της αναγραφόμενης αξίας, ενώ το δεξιό ανταλλάχθηκε με ομολογίες του Δημοσίου. Η επιχείρηση ήταν επιτυχής, το κράτος απέκτησε 1.200.000.000 δρχ και το πείραμα επαναλήφθηκε το 1926. Φυσικά ο νομισματικός αυτός ελιγμός δεν στάθηκε ικανόςνα προλάβει τις Μικρασιατική καταστροφή και τις συνεπειές της.

Ούλεν Η Ούλεν ήταν μία Αμερικανική εταιρεία, η οποία ανέλαβε το 1925 τη λύση του ζητήματος της υδροδότησης της Αθήνας με την κατασκευή του φράγματος και της τεχνητής λίμνης του Μαραθώνα. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας είχε ξεπεράσει, με την έλευση των προσφύγων, το 1.000.000 κατοίκους και φυσικά δεν μπορούσε πλέον να υδρεύεται με το χρονολογούμενο από τους ρωμαϊκούς χρόνους Αδριάνειο Υδραγωγείο.

4 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Πάουερ Η Πάουερ ήταν μία Βρετανική εταιρεία που, την ίδια περίπου εποχή με την ΟΥΛΕΝ (μέσα της δεκαετίας του 1920), ανέλαβε την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην πρωτεύουσα αλλά και τη δημιουργία σύγχρονου δικτύου αστικών συγκοινωνιών, βασισμένου σε ηλεκτροκίνητα τραμ και λεωφορεία.

Κρατικός παρεμβατισμός Ο κρατικός παρεμβατισμός είναι η οικονομική αντίληψη-πρακτική σύμφωνα με την οποία το κράτος παρεμβαίνει και ρυθμίζει την οικονομική δραστηριότητα. δημιουργώντας συνθήκες κλειστής οικονομίας. Το κράτος για να αποτρέψει τις εισαγωγές επιβάλλει δασμολογικό προστατευτισμό (τελωνειακούς δασμούς) στα εισαγόμενα προϊόντα, ενώ παράλληλα προσπαθεί να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή με εξαγωγές, με στόχο την αυτάρκεια της χώρας. Η οικονομική αυτή πρακτική υιοθετήθηκε από το ελληνικό κράτος μετά την κρίση του 1932.

Κλήριγκ Το κλήριγκ ήταν μία μέθοδος διακανονισμού, η οποία κυριάρχησε προοδευτικά στο εξωτερικό εμπόριο μετά την οικονομική κρίση του 1932. Οι διεθνείς συναλλαγές δε γίνονταν με βάση το μετατρέψιμο συνάλλαγμα αλλά με βάση διακρατικές συμφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών με την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών. Για μια χώρα, όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές με το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειμματικές, η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά, είχε και θετικά στοιχεία.

ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

Δικαίωμα συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι Είναι το δικαίωμα των πολιτών να συγκεντρώνονται και να δημιουργούν πολιτικούς συνεταιρισμούς – κόμματα. Ναπαίοι Πρόκειται για άλλη ονομασία του Ρωσικού κόμματος.

5 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Ναυτικός αποκλεισμός (1854-57): Αποκλεισμός της Ελλάδας που επέβαλαν η Αγγλία και η Γαλλία κατά τον Κριμαϊκό Πόλεμο. Η βίαιη συμπεριφορά της Αγγλίας και της Γαλλίας απέναντι στην Ελλάδα, στη διάρκεια του ναυτικού αποκλεισμού, είχε ως αποτέλεσμα το αγγλικό και γαλλικό κόμμα να χάσουν την εμπιστοσύνη των οπαδών τους. Είχε προηγηθεί και η υπόθεση Πατσίφικο, η οποία είχε δυσχεράνει τις σχέσεις των χωρών. Το ρωσικό κόμμα είχε κάποια προσωρινά κέρδη από αυτό. Η ήττα όμως της Ρωσίας στον Κριμαϊκό πόλεμο συνέβαλε στην αποδυνάμωση του κόμματος, το οποίο σταδιακά εξαφανίστηκε από την πολιτική σκηνή Αντιπολιτευτικοί Όμιλοι (δεκαετία 1850): Περί τα τέλη της δεκαετίας του 1850 έγινε φανερή μια συνολική δυσαρέσκεια μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και της δυσλειτουργίας του πολιτικού συστήματος και συγκροτήθηκαν αντιπολιτευτικοί όμιλοι με εκσυγχρονιστικά κατά κύριο λόγο αιτήματα: ελεύθερες εκλογές, φορολογική μεταρρύθμιση με στόχο την ελάφρυνση των αγροτών, κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής, ίδρυση αγροτικών τραπεζών, απλούστερη διοίκηση. Τα αιτήματα αυτά εξέφρασε σε μεγάλο βαθμό με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος. [Το Φεβρουάριο του 1862 η δυσαρέσκεια κατέληξε σε επανάσταση, με αίτημα την απομάκρυνση του βασιλιά. Στην επανάσταση συμμετείχαν κατά κύριο λόγο αξιωματικοί, άνεργοι απόφοιτοι πανεπιστημίου που δεν ήθελαν να εργαστούν στους κλάδους της αγροτικής και βιοτεχνικής παραγωγής και αισθάνονταν κοινωνικά αδικημένοι. Συμμετείχαν ακόμη και πολλά άτομα ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία ζητούσαν ευκαιρίες για ενεργότερη συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα. Στις 12 Οκτωβρίου 1862 ο Όθων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα.] Εθνοσυνέλευση του 1862-64 : Η Συντακτική Εθνοσυνέλευση του 1862-64 συγκροτήθηκε μετά την επανάσταση του 1862 και την αποχώρηση του Όθωνα από την Ελλάδα, με σκοπό την ψήφιση νέου Συντάγματος. Συγκεκριμένα, μετά την «έξωση» του Όθωνα (12 Οκτωβρίου 1862), οι επαναστάτες προκήρυξαν εκλογές αντιπροσώπων για Εθνοσυνέλευση, η οποία θα ψήφιζε νέο σύνταγμα. Οι εκλογές έγιναν το Νοέμβριο του 1862. Η πλειονότητα των αντιπροσώπων που εκλέχθηκαν προερχόταν από τοπικά ψηφοδέλτια, χωρίς κομματικές παρεμβάσεις. Αυτό είναι μία ακόμη απόδειξη ότι τα «ξενικά» κόμματα είχαν χρεοκοπήσει. Μέσα στην εθνοσυνέλευση συγκροτήθηκαν οι πυρήνες των δύο μεγάλων παρατάξεων, των πεδινών και των ορεινών, όπως ονομάστηκαν, καθώς και παρατάξεις με μικρότερη απήχηση, το Εθνικόν Κομιτάτον και οι Εκλεκτικοί. Μέσα σε συνθήκες κυβερνητικής αστάθειας και εμφυλίου πολέμου, η Εθνοσυνέλευση του 1862-4 χρειάστηκε δύο ολόκληρα χρόνια για να φτάσει στην ψήφιση συντάγματος. Με το νέο Σύνταγμα του 1864, ως πολίτευμα ορίστηκε η βασιλευομένη δημοκρατία.

6 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Επανάσταση του 1862 Τον Φεβρουάριο του 1862 η δυσαρέσκεια μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού λόγω της οικονομικής δυσπραγίας και της δυσλειτουργίας του πολιτικού συστήματος κατέληξε σε επανάσταση με αίτημα την απομάκρυνση του βασιλιά. Στην επανάσταση συμμετείχαν, κατά κύριο λόγω, αξιωματικοί, άνεργοι απόφοιτοι πανεπιστημίου που δεν ήθελαν να εργαστούν στους κλάδους της αγροτικής και βιοτεχνικής παραγωγής και αισθάνονταν κοινωνικά αδικημένοι και πολλά άτομα ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία απαιτούσαν ενεργότερη συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα. Στις 12 Οκτωβρίου 1862, ο Όθων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα.

Πεδινοί Ήταν η μία από τις δύο μεγάλες παρατάξεις που συγκροτήθηκαν στην εθνοσυνέλευση του 1862-64, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1862. Είχε ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη, ο οποίος υπονόμευε τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς. Με παρεμβάσεις στο στρατό επιχείρησε τη δημιουργία σώματος «πραιτωριανών» για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Ο Βούλγαρης έβρισκε οπαδούς ανάμεσα σε εκείνους που είχαν διοριστεί στο στρατό ή στο δημόσιο παράνομα και φοβούνταν μη χάσουν τη θέση τους σε περίπτωση επικράτησης συνθηκών κοινοβουλευτικής νομιμότητας, σε ανέργους πτυχιούχους και στους μικροκαλλιεργητές.

«Πραιτωριανοί» Ήταν ομάδα στρατιωτικών την οποία επιχείρησε να δημιουργήσει ο Δ. Βούλγαρης για να εξασφαλίσει την παραμονή του στην εξουσία. Στην αρχαία Ρώμη ήταν επίλεκτο σώμα του ρωμαϊκού στρατού, που είχαν ως κύριο έργο του την ασφάλεια του αυτοκράτορα. Παρενέβαιναν ποικιλότροπα στα πολιτικά πράγματα της Ρώμης. Ρύθμιζαν την αυτοκρατορική εξουσία και αρκετές φορές προκάλεσαν πολιτικές κρίσεις. Διαλύθηκαν από τον Μ. Κωνσταντίνο.

7 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Ορεινοί Ήταν η μία από τις δύο μεγάλες παρατάξεις που συγκροτήθηκαν στην εθνοσυνέλευση του 1862-64, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1862. Απαρτίστηκαν από διάφορες ομάδες υπό τον Δ. Γρίβα και τον Κ. Κανάρη, με κοινό στόχο την αντίσταση στην πολιτική των πεδινών. Βρήκαν υποστηρικτές μεταξύ των μικροκαλλιεργητών, των κτηνοτρόφων, των εμπόρων και των πλοιοκτητών.

Εθνικόν Κομιτάτον Ηταν πολιτικός σχηματισμός υπό τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, που συγκροτήθηκε την περίοδο της εθνοσυνέλευσης του 1862-64 και είχε μικρότερη απήχηση σε σχέση με τις δύο μεγάλες παρατάξεις των Πεδινών και των Ορεινών. Υποστήριζε την ανάπτυξη του κοινοβουλευτισμού και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, οικονομική ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στο στρατό, και πολιτισμική εξάπλωση στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

Εκλεκτικοί Ηταν ένας πολιτικός σχηματισμός που συγκροτήθηκε την περίοδο της εθνοσυνέλευσης του 1862-64 και είχε μικρότερη απήχηση σε σχέση με τις δύο μεγάλες παρατάξεις των Πεδινών και των Ορεινών. Ήταν μια ετερόκλητη παράταξη εξεχόντων πολιτικών, λογίων και αξιωματικών, με μετριοπαθείς θέσεις, η οποία προσπαθούσε να μεσολαβεί μεταξύ των άλλων παρατάξεων και να υποστηρίζει σταθερές κυβερνήσεις.

Αρχή δεδηλωμένης Πρόκειται για μία πολιτική κοινοβουλευτική αρχή, κατά την οποία η κυβέρνηση οφείλει να διαθέτει τη δεδηλωμένη εμπιστοσύνη της βουλής. Η αρχή της δεδηλωμένης ψηφίστηκε το 1875. Η ιδέα ανήκε στον Χαρίλαο Τρικούπη, ο οποίος υποστήριξε δημόσια ότι η μόνη λύση στο πρόβλημα της πολιτικής αστάθειας ήταν η συγκρότηση δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας, σύμφωνα με το πρότυπο της Αγγλίας. Ο βασιλιάς έπρεπε να αναθέτει την εντολή σχηματισμού της κυβέρνησης μόνο σε πολιτικό ο οποίος είχε σαφώς τη "δεδηλωμένη" εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας των βουλευτών. Αυτό θα στερούσε από τα κόμματα 8 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

μειοψηφίας τη δυνατότητα να σχηματίζουν κυβέρνηση, θα τα ωθούσε σε συνένωση με τα μεγάλα και θα είχε ως αποτέλεσμα σταθερότερες κυβερνήσεις πλειοψηφίας. Ο βασιλιάς υιοθέτησε τελικά την άποψη του Τρικούπη, η οποία αποτελεί τομή στην πολιτική ιστορία της χώρας, καθώς οδήγησε σε μεταβολή του πολιτικού τοπίου. Κράτος δικαίου Είναι το κράτος στο οποίο η οργάνωση και η λειτουργία όλων των θεσμών και των τομέων της κρατικής εξουσίας ρυθμίζονται με κανόνες του θετικού δικαίου, δηλαδή με νόμους που το ίδιο το κράτος έχει θεσπίσει.

Σφαιρίδιο Ηταν μικρή σφαίρα από μολύβι, που χρησιμοποιούσαν οι ψηφοφόροι αντί για ψηφοδέλτιο. Η άμεση, μυστική και καθολική (για τους άνδρες) ψήφος με σφαιρίδια καθιερώθηκε από το Σύνταγμα του 1864. Για τελευταία φορά σφαιρίδια χρησιμοποιήθηκαν στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920. Οι εκφράσεις "έφαγε μαύρο" και "το έριξε δαγκωτό" σχετίζονται με τη χρήση των σφαιριδίων κατά τη διαδικασία της ψηφοφορίας.

Ταξικό κόμμα Είναι το κόμμα που εκπροσωπεί κατά κύριο λόγο ή αποκλειστικά τα συμφέροντα μιας κοινωνικής τάξης. Στην Ελλάδα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αι. δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα, σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης.

Ομάδα Ιαπώνων Ήταν πολιτικό μόρφωμα υπό τον Δημήτριο Γούναρη, που ιδρύθηκε το 1906. Ήταν το μοναδικό νέο πολιτικό στοιχείο που εμφανίστηκε την περίοδο 1893-1909. Επίκεντρο της κριτικής τους ήταν η αδυναμία του πολιτικού συστήματος να προσαρμοστεί στις εξελίξεις της κοινωνίας. Η ομάδα δεν μπόρεσε να επιβιώσει και διαλύθηκε το 1908.

Στρατιωτικός Σύνδεσμος Ηταν η μυστική ένωση στρατιωτικών, η οποία οργάνωσε το κίνημα στο Γουδί (15 Αυγούστου 1909), με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, 9 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματά του μέσω της Βουλής. Διαλύθηκε στις 15 Μαρτίου 1910 έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του.

Κίνημα στο Γουδί Το 1909 συντελείται μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα, και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα. Στις 15 Αυγούστου 1909 εκδηλώθηκε κίνημα στο Γουδί, το οποίο έγινε από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια μυστική ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματα του μέσω της Βουλής. Με αφορμή το κίνημα, έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου μεγάλη διαδήλωση των επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας. Οι διαδηλωτές υποστήριξαν το διάβημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου και υπέβαλαν ψήφισμα στο παλάτι με το οποίο ζητούσαν την επίλυση σειράς οικονομικών αιτημάτων. Υπό την πίεση του Συνδέσμου η Βουλή ψήφισε, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία και συζήτηση, μεγάλο αριθμό νόμων, που επέφεραν ριζικές αλλαγές. Το Φεβρουάριο του 1910 η Βουλή αποφάσισε την αναθεώρηση ορισμένων άρθρων του συντάγματος. Έτσι προκηρύχθηκαν εκλογές, από τις οποίες προήλθε αναθεωρητική βουλή. Στις 15 Μαρτίου 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύθηκε έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του. Στρατιωτικός Σύνδεσμος : Το 1909 συντελείται μια τομή στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας γενικότερα, και των πολιτικών κομμάτων ειδικότερα. Στις 15 Αυγούστου 1909 εκδηλώθηκε κίνημα στο Γουδί, το οποίο έγινε από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο, μια μυστική ένωση στρατιωτικών, με αιτήματα που αφορούσαν μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση και τη δημοσιονομική πολιτική. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν εγκαθίδρυσε δικτατορία, αλλά προώθησε τα αιτήματα του μέσω της Βουλής. Με αφορμή το κίνημα, έγινε στις 14 Σεπτεμβρίου μεγάλη διαδήλωση των επαγγελματικών σωματείων της πρωτεύουσας. Οι διαδηλωτές υποστήριξαν το διάβημα του Στρατιωτικού Συνδέσμου και υπέβαλαν ψήφισμα στο παλάτι με το οποίο ζητούσαν την επίλυση σειράς οικονομικών αιτημάτων. Υπό την πίεση του Συνδέσμου η Βουλή ψήφισε, χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία και συζήτηση, μεγάλο αριθμό νόμων, που επέφεραν ριζικές αλλαγές. Το Φεβρουάριο του 1910 η Βουλή αποφάσισε την αναθεώρηση ορισμένων άρθρων του συντάγματος. Έτσι προκηρύχθηκαν εκλογές, από τις οποίες προήλθε αναθεωρητική βουλή. Στις 15 Μαρτίου 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύθηκε έχοντας επιτύχει τις επιδιώξεις του.

10 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

«Ανόρθωση» Ήταν το γενικό σύνθημα των ανεξάρτητων πολιτικών που συμμετείχαν στις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910. Με την «ανόρθωση», ανάλογα με την περιοχή που ήταν υποψήφιοι και τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνονταν, εννοούσαν είτε την υλοποίηση των αιτημάτων των συντεχνιών, όπως εκφράστηκαν στα συλλαλητήρια του 1909, είτε την επίλυση του αγροτικού ζητήματος με την παροχή γης στους ακτήμονες.

Κόμμα Φιλελευθέρων Ήταν το πολιτικό κόμμα που ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και μέλη της Εθνοσυνέλευσης στις 22 Αυγούστου 1910. Ονομαζόταν και βενιζελικό κόμμα από το όνομα του ηγέτη του.

Λέσχη Φιλελευθέρων Ιδρύθηκε το 1912 στην Αθήνα και σε ορισμένες άλλες εκλογικές περιφέρειες, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του κόμματος των Φιλελευθέρων.

Ραλλικό κόμμα Ήταν ένα από τα αντιβενιζελικά κόμματα υπό το Δημήτριο Ράλλη. Ήταν αντίθετο προς τον εκσυγχρονισμό και κατά της ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας και υποστήριζε ότι το Κοινοβούλιο έπρεπε να έχει ισχυρή θέση στο πολιτικό σύστημα. Στο πρόσωπο του βασιλιά έβλεπε το σύμβολο της εθνικής ενότητας. Απευθυνόταν κατά κύριο λόγο στα μεσαία και κατώτερα στρώματα των πόλεων καθώς και στους καλλιεργητές. Ζητούσε ενίσχυση της παραγωγής και αύξηση των θέσεων εργασίας, ώστε με την οικονομική ανάπτυξη να εξευρεθούν χρήματα για εξοπλισμούς, να καταπολεμηθεί η διαφθορά και η πατρωνία των κομμάτων. Δεν είχε κάποιο συγκροτημένο πρόγραμμα για την οικονομική ανάπτυξη.

11 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Εθνικό Κόμμα (Κόμμα Μαυρομιχάλη) Ήταν ένα από τα αντιβενιζελικά κόμματα. Δε διέφερε από το ραλλικό κόμμα. Οι εκπρόσωποί του προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν τη συμμετοχή του αρχηγού τους, Κ. Μαυρομιχάλη, στα πολιτικά πράγματα μετά το κίνημα του 1909. Υποστήριζαν την «Ανόρθωση», που κατά την εκτίμησή τους δεν μπόρεσαν να υλοποιήσουν οι Βενιζελικοί.

Κόμμα Γ. Θεοτόκη Ήταν ένα από τα αντιβενιζελικά κόμματα. Ήταν πιο μετριοπαθές από το ραλλικό και το Εθνικό κόμμα, και ζητούσε να διορθώσει αυτά που θεωρούσε λάθη των Φιλελευθέρων. Συμφωνούσε με την πάση θυσία αύξηση των εξοπλισμών και ζητούσε φορολογικές ελαφρύνσεις για τους μικροεισοδηματίες. Από το κίνημα στο Γουδί έως τη συνταγματική κρίση του 1915, μεταξύ των αντιβενιζελικών κομμάτων το θεοτοκικό κόμμα είχε τη μεγαλύτερη εκλογική βάση, και έτσι αποτέλεσε τον πυρήνα των Αντιβενιζελικών.

Κοινωνιολογική Εταιρεία Ήταν μία σοσιαλδημοκρατική ομάδα που εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του Αυγούστου του 1910. Ήταν η σοβαρότερη από τις αντίστοιχες ομάδες της περιόδου. Ξεκίνησε από μερικούς διανοούμενους ως αριστερός μεταρρυθμιστικός σύνδεσμος, με στόχο να προπαγανδίσει πολιτικές θέσεις και στη συνέχεια να ιδρύσει κόμμα. Επιζητούσε για όλα τα μέλη της κοινωνίας ισότητα ευκαιριών, κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και διανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες καθενός, πράγμα που θα μπορούσε να υλοποιηθεί με τη σταδιακή αναμόρφωση της οικονομίας και τη συνταγματική μεταβολή. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι έπρεπε να οργανωθούν οι εργάτες σε επαγγελματικές ενώσεις και να ιδρύσουν κόμμα. Στα μέσα του 1910 οι Κοινωνιολόγοι ίδρυσαν το Λαϊκό κόμμα, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

12 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Λαϊκό Κόμμα (1910) Ιδρύθηκε στα μέσα του 1910 από τα μέλη της Κοινωνιολογικής Εταιρείας, της σοσιαλδημοκρατικής ομάδας που πρωτοεμφανίστηκε στις εκλογές του Αυγούστου του 1910. Αρχηγός του ήταν ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου.Βασικές προγραμματικές του δηλώσεις ήταν η αναμόρφωση του πολιτικού συστήματος και η επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης. Στις δεύτερες εκλογές του 1910 εξελέγησαν 7 υποψήφιοι του κόμματος, οι οποίοι παρείχαν κριτική υποστήριξη στους Φιλελευθέρους. Σοσιαλδημοκρατία Πρόκειται για κομματική τάση, η οποία επιζητεί το συνδυασμό των αρχών του σοσιαλισμού με εκείνες της δημοκρατίας. Η πρώτη ελληνική σοσιαλδημοκρατική ομάδα που συμμετείχε σε εκλογές ήταν η Κοινωνιολογική Εταιρεία (ως Λαϊκό Κόμμα) τον Αύγουστο του 1910.

Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης (1916) Πρόκειται για την κυβέρνηση που συγκρότησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη (26 Σεπτεμβρίου 1916) την περίοδο του Εθνικού Διχασμού. «Εθνική Άμυνα» Πρόκειται για την οργάνωση φιλοβενιζελικών στρατιωτικών, η οποία δημιουργήθηκε την περίοδο του Εθνικού Διχασμού. Μετά την παραίτηση του βασιλιά Κωνσταντίνου υπό την πίεση της Αντάντ και την ανάληψη της κυβέρνησης στην Αθήνα από τους Φιλελευθέρους, οι αξιωματικοί της «Εθνικής Άμυνας» ευνοήθηκαν εις βάρος άλλων και ο διχασμός εξαπλώθηκε στο στράτευμα.

ΣΕΚΕ Ήταν το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας. Ιδρύθηκε το 1918, προς το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, από συνέδριο σοσιαλιστών. Λίγο αργότερα προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή. Βασικές θέσεις του προγράμματός του ήταν δημοκρατία, παροχή εκλογικού δικαιώματος στις γυναίκες, αναλογικό εκλογικό σύστημα και εθνικοποίηση των μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών. Σχετικά με την εξωτερική πολιτική, ζητούσε

13 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ειρήνη, χωρίς προσάρτηση εδαφών, βασισμένη στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών. Τα προβλήματα που αφορούσαν διαμφισβητούμενα εδάφη, θα λύνονταν με δημοψηφίσματα. Το ΣΕΚΕ ήταν το πιο αυστηρά οργανωμένο κόμμα. Έως το 1919 ήταν υπέρ της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Σταδιακά απομακρύνθηκε από αυτή, υιοθετώντας την αρχή της δικτατορίας του προλεταριάτου. Σο 1924 μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ). ΚΚΕ Ήταν το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Έτσι μετονομάστηκε το 1924 το ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας), αφού προσχώρησε στην Τρίτη Κομμουνιστική Διεθνή και απομακρύνθηκε σταδιακά από την κοινοβουλευτική δημοκρατία, υιοθετώντας την αρχή της δικτατορίας του προλεταριάτου.

ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Τάγματα Εργασίας (Αμελέ Ταμπουρού) Πρόκειται για μέτρο εξόντωσης που εφάρμοσαν οι Τούρκοι εναντίον των μειονοτήτων. Στα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού) αναγκάζονταν να υπηρετούν άνδρες άνω των 45 ετών που δεν στρατεύονταν. Δούλευαν σε λατομεία, ορυχεία, στη διάνοιξη δρόμων και αλλού κάτω από εξοντωτικές συνθήκες. Οι περισσότεροι πέθαιναν από την πείνα, τις κακουχίες και τις αρρώστιες.

Αμειψισπορά Πρόκειται για την εναλλαγή καλλιέργειας στο ίδιο έδαφος (π.χ. τον έναν χρόνο σιτηρά, τον επόμενο ψυχανθή), για να εξασφαλίζονται καλύτερες γεωργικές αποδόσεις. Η αμειψισπορά εφαρμόστηκε από τους αγρότες πρόσφυγες, συμβάλλοντας στον πολλαπλασιασμό της αγροτικής παραγωγής.

14 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ΦΟΡΕΙΣ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 1914 - 1930 Μικτή Επιτροπή (1914) Ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1914 για να ρυθμίσει την εθελούσια ανταλλαγή Ελλήνων ορθοδόξων της Τουρκίας και μουσουλμάνων της Ελλάδας. Δεν λειτούργησε λόγω της εισόδου της Τουρκίας στο Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, τον Οκτώβριο του 1914.

Υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Ανατολικής Μακεδονίας Μερίμνησε, μετά τη λήξη των εχθροπραξιών το 1918, για την επανεγκατάσταση των προσφύγων που ήρθαν στην Ελλάδα το 1916 από την Ανατολική Μακεδονία, την οποία είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι ως σύμμαχοι των Γερμανών. Οργανισμός Ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1914 στη Θεσσαλονίκη με σκοπό την άμεση περίθαλψη και στη συνέχεια την εγκατάσταση των προσφύγων σε εγκαταλελειμμένα τουρκικά και βουλγαρικά χωριά της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Παρεχόταν συσσίτιο, προσωρινή στέγη και ιατρική περίθαλψη, μέχρι οι πρόσφυγες να βρουν εργασία ή να αποκτήσουν γεωργικό κλήρο.

Ανώτατη Διεύθυνση Περιθάλψεως Ιδρύθηκε από την κυβέρνηση Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού (1916-1917). Έργο της ήταν η περίθαλψη των προσφύγων.

Υπουργείο Περιθάλψεως Ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1917 όταν στην Ελλάδα είχε επικρατήσει ο Βενιζέλος και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε εγκαταλείψει τη χώρα. Εκτός από την περίθαλψη των προσφύγων, παρείχε περίθαλψη και για τις οικογένειες των εφέδρων που βρίσκονταν στο μέτωπο και για τις οικογένειες των θυμάτων πολέμου. Μερίμνησε για την παλιννόστηση των προσφύγων του πρώτου διωγμού. Με την άφιξη των προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής ανέλαβε το έργο της προσωρινής στέγασής τους και ενισχύθηκε με έκτακτο προσωπικό.

15 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Πατριωτικό Ίδρυμα Οργάνωνε καθημερινά συσσίτια σε συνοικίες πόλεων όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί πρόσφυγες (από τον πρώτο διωγμό και τα Βαλκάνια). Πατριαρχική Επιτροπή (Οκτ. 1918) : Η επιστροφή των προσφύγων στη Μικρά Ασία ξεκίνησε τους τελευταίους μήνες του 1918 μετά τον τερματισμό του πολέμου για την Τουρκία. Τον Οκτώβριο του 1918 συστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη Πατριαρχική Επιτροπή, με σκοπό την οργάνωση του επαναπατρισμού των εκτοπισμένων, με τη βοήθεια του Πατριαρχείου και της ελληνικής κυβέρνησης. Η παλιννόστηση έγινε τμηματικά, με τη μέριμνα του Υπουργείου Περιθάλψεως, και επιτράπηκε αρχικά να επιστρέψουν οι ευπορότεροι και οι πρόσφυγες οι προερχόμενοι από ορισμένες μόνο περιοχές της Δυτικής Μικράς Ασίας. Οι περισσότεροι επέστρεψαν στις εστίες τους μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, το Μάιο του 1919. Μέχρι το τέλος του 1920 η πλειονότητα των προσφύγων είχε επιστρέψει στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Οι συνθήκες που βρήκαν στην πατρίδα τους ήταν άσχημες, καθώς πολλά σπίτια, εκκλησίες και σχολεία είχαν μερικώς ή εντελώς καταστραφεί. Επίσης, σε κάποιες περιοχές, σε σπίτια Ελλήνων είχαν εγκατασταθεί Μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τις βαλκανικές χώρες. Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως (1919) : Στα πλαίσια της Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης ιδρύθηκε το 1919 η «Υπηρεσία Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως», η οποία βοηθούσε όσους επέστρεφαν να αποκατασταθούν στα σπίτια τους και τις ασχολίες τους. Η ίδρυση της Υπηρεσίας αυτής ήταν επιβεβλημένη καθώς οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες που παλιννόστησαν μετά τη λήξη του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου επέστρεψαν στις εστίες τους μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, το Μάιο του 1919. Μέχρι το τέλος, μάλιστα, του 1920 η πλειονότητα των προσφύγων είχε επιστρέψει στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Οι συνθήκες που βρήκαν στην πατρίδα τους ήταν άσχημες, καθώς πολλά σπίτια, εκκλησίες και σχολεία είχαν μερικώς ή εντελώς καταστραφεί. Επίσης, σε κάποιες περιοχές, σε σπίτια Ελλήνων είχαν εγκατασταθεί Μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τις βαλκανικές χώρες.

Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής Ιδρύθηκε με βάση το άρθρο 11 της Σύμβασης της Λωζάννης με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Αποτελούνταν από έντεκα μέλη (τέσσερις Έλληνες, τέσσερις Υούρκοι και τρία μέλη-πολίτες ουδέτερων κατά τον Α΄ Παγκόσμιο

16 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

πόλεμο κρατών) με αρμοδιότητα τον καθορισμό του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και της εκτίμησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλάξιμων, καθώς και τη διευκόλυνση των ανταλλαξίμων στη μετακίνησή τους. Φρόντισε το 1924 και 1925 για τη μεταφορά 200.000 Ελλήνων που είχαν παραμείνει στην Καππαδοκία και γενικότερα στην Κεντρική και Νότια Μικρά Ασία. Ανέλαβε το έργο εκτίμησης των περιουσιών πουεγκαταλείφθηκαν, σύμφωνα με τη σχετική ρύθμιση της ελληνοτουρκικής Σύμβασης ανταλλαγής, που προέβλεπε την αποζημίωση των ανταλλάξιμων προσφύγων για τις περιουσίες που εγκατέλειψαν στις πατρίδες τους από το κράτος υποδοχής. Για τη διευκόλυνση του έργου της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Μικτή Επιτροπή συστάθηκε το 1924 η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής

Πληθυσμών

που

υπαγόταν

στο

Υπουργείο

Γεωργίας.

Για

την

αποτελεσματικότερη λειτουργία της ιδρύθηκαν κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών. Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (Νοε. 1922-1925) : Το ΤΠΠ ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1922 με κύρια αποστολή την προσωρινή στέγαση των προσφύγων, έργο το οποίο με την άφιξη των προσφύγων είχε αρχικά αναλάβει το Υπουργείο Περιθάλψεως (που, μάλιστα, ενισχύθηκε με έκτακτο προσωπικό). Με την άφιξη των προσφύγων, το έργο της προσωρινής στέγασης ανέλαβε το Υπουργείο Περιθάλψεως, που ενισχύθηκε με έκτακτο προσωπικό. Στη συνέχεια το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1922) . Το ΤΠΠ ανήγειρε ξύλινα παραπήγματα για τη στέγαση των προσφύγων. Πλήθος ξεπρόβαλαν οι αυτοσχέδιες κατασκευές που χρησίμευαν ως προσωρινά καταλύματα (καλύβες, παράγκες, σκηνές) γύρω από τις πόλεις, σε πλατείες ή στα κενά οικόπεδα των πόλεων. Δεν έμεινε χώρος στεγασμένος που να μη χρησιμοποιήθηκε: σχολεία, εκκλησίες και τζαμιά, στρατώνες, θέατρα, δημόσια κτίρια, αποθήκες, υπόγεια. Επιτάχθηκαν τα άδεια σπίτια σε όλη την Επικράτεια. Καταλήφθηκαν ακόμη και κατοικούμενοι χώροι, οι ένοικοι των οποίων μοιράστηκαν την κατοικία τους με τους προσφυγές. Το ΤΠΠ ασχολήθηκε με την περίθαλψη των προσφύγων γενικότερα έως το 1925.

ΕΑΠ Ήταν η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Ιδρύθηκε το Σεπτέμβριο του 1923 με πρωτοβουλία της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ). Αποτέλεσε αυτόνομο οργανισμό με πλήρη νομική υπόσταση, είχε έδρα την Αθήνα και βασική της αποστολή ήταν να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση. Αξιοποίησε τις ιδιοκτησίες των Τούρκων ανταλλάξιμων και των Βουλγάρων που εγκατέλειψαν την Ελλάδα, κτήματα του Δημοσίου, κτήματα που απαλλοτριώθηκαν με την αγροτική μεταρρύθμιση και μοναστηριακή γη (συνολικά πάνω από 8.000.000 στρέμματα). Ενισχύθηκε οικονομικά με το ποσό δύο δανείων που είχε συνάψει η ελληνική κυβέρνηση το 1924 και το 1928 στο 17 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

εξωτερικό. Στελεχώθηκε με διοικητικό και τεχνικό προσωπικό του Υπουργείου Πρόνοιας και Αντιλήψεως. Λειτούργησε μέχρι το τέλος του 1930. Με ειδική σύμβαση μεταβίβασε στο Ελληνικό Δημόσιο την περιουσία της, καθώς και τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στους πρόσφυγες. Σύμβαση Λοζάνης για την ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας – Τουρκίας (24/7/1923) : Στις 24 Ιουλίου 1923 υπογράφηκε η Συνθήκη ειρήνης της Λοζάνης. Έξι μήνες πριν από την υπογραφή της Συνθήκης ειρήνης της Λοζάνης (24 Ιουλίου 1923), στις 30 Ιανουαρίου 1923, είχε υπογραφεί η ελληνοτουρκική Σύμβαση, η οποία ρύθμιζε την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Προβλεπόταν η υποχρεωτική ανταλλαγή μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας. Αυτή θα ίσχυε τόσο γι' αυτούς που παρέμεναν στις εστίες τους, όσο και για εκείνους που είχαν ήδη καταφύγει στην ομόθρησκη χώρα. Μάλιστα, η ανταλλαγή ίσχυσε αναδρομικά για όλες τις μετακινήσεις που έγιναν από τη μέρα που κηρύχθηκε ο Α' Βαλκανικός πόλεμος (18 Οκτωβρίου 1912). Από την ανταλλαγή αυτή εξαιρέθηκαν οι Έλληνες ορθόδοξοι της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου και οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης. Οι ανταλλάξιμοι, σύμφωνα με τη σύμβαση ανταλλαγής: • θα απέβαλαν την παλιά ιθαγένεια και θα αποκτούσαν την ιθαγένεια της χώρας στην οποία θα εγκαθίσταντο, • είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν την κινητή περιουσία τους, • είχαν δικαίωμα να πάρουν από το κράτος στο οποίο μετανάστευαν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με την ακίνητη περιουσία που εγκατέλειπαν φεύγοντας, • θα διευκολύνονταν στη μετακίνηση τους από τη Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής. Η συμφωνία αυτή για ανταλλαγή πληθυσμών διέφερε από τις προηγούμενες. Καθιέρωνε για πρώτη φορά τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών και είχε υποχρεωτικό χαρακτήρα, ενώ οι μέχρι τότε συμφωνίες προέβλεπαν εθελοντική μετανάστευση κατοίκων κάποιων επίμαχων περιοχών..

Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως Ασχολήθηκε από το 1925 με την αποκατάσταση των προσφύγων. Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών Συστάθηκε το 1924 για να βοηθήσει το έργο της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Μικτή Επιτροπή σχετικά με την εκτίμηση της αξίας των εκατέρωθεν περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν. Για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της ιδρύθηκαν κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών.

Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών Ιδρύθηκαν κατά τόπους για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της Γενικής Διεύθυνσης Ανταλλαγής Πληθυσμών που συστάθηκε το 1924 για να βοηθήσει το έργο της ελληνικής 18 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

αντιπροσωπείας στη Μικτή Επιτροπή σχετικά με την εκτίμηση της αξίας των εκατέρωθεν περιουσιών. Στα Γραφεία Ανταλλαγής υποβλήθηκαν οι δηλώσεις των ενδιαφερομένων με βάση τις οποίες έγινε η προσωρινή εκτίμηση των περιουσιών. Οι αιτήσεις των δικαιούχων θα εξετάζονταν από ειδικές επιτροπές προσφύγων, συμπατριωτών των ενδιαφερομένων. Εάν θεωρούνταν ανακριβείς, προβλεπόταν αναθεώρησή τους από ένα Ανώτατο Συμβούλιο.

Ανώτατο Συμβούλιο Έργο του ήταν η αναθεώρηση των ανακριβών αιτήσεων των προσφύγων που δικαιούνταν αποζημίωση βάσει της ελληνοτουρκικής Σύμβασης Ανταλλαγής των Πληθυσμών ύστερα από σχετική γνωμοδότηση των ειδικών προσφυγικών επιτροπών στοπλαίσιοτης λειτουργίας των Γραφείων Ανταλλαγής και της Γενικής Διεύθυνσης Ανταλλαγής. Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης Συστάθηκαν για την οριστική εκτίμηση των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν στην Τουρκία (Η προσωρινή εκτίμηση γινόταν με βάση δηλώσεις που υποβάλλονταν στα κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής μετά την εξέτασή τους από ειδικές επιτροπές προσφύγων).

Δευτεροβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης Συστάθηκαν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που ενδεχομένως θα ανέκυπταν στο έργο των Πρωτοβάθμιων Επιτροπών Εκτίμησης, αρμοδιότητα των οποίων ήταν η οριστική εκτίμηση των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν στην Τουρκία. Αγροτική Τράπεζα Η ίδρυσή της προωθήθηκε μετά την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα νέα προβλήματα που είχε δημιουργήσει η νέα κατάσταση. Ανέλαβε την είσπραξη των χρεών των αγροτών προσφύγων, μετά τη διάλυση της ΕΑΠ το 1930.

Εθνική Τράπεζα Ανέλαβε να πληρώσει στους ανταλλάξιμους που δεν είχαν ακόμα αποκατασταθεί μια προκαταβολή μέχρι την τελική αποπληρωμή της αξίας της περιουσίας που εγκαταλείφθηκε στην Τουρκία. Παρακρατούσε το 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης.

19 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ( ΣΥΝΘΗΚΕΣ, ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ, ΣΥΜΦΩΝΑ) Συνθήκη Βουκουρεστίου (1913) Πρόκειται για συνθήκη ειρήνης μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων (1912-13), με την οποία παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα η Ήπειρος και η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία. Συνθήκη του Νεϊγύ (1919) Πρόκειται για συνθήκη ειρήνης μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Υπογράφτηκε το Νοέμβριο του 1919 και προέβλεπε την παραχώρηση της Δυτικής Θράκης από τη Βουλγαρία στην Ελλάδα. «Σύμφωνο περί αμοιβαίας μεταναστεύσεως μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας» (1919) Σύμφωνο συνημμένο στη συνθήκη του Νεϊγύ (1919). Προέβλεπε εθελούσια ανταλλαγή πληθυσμών Ελλάδας και Βουλγαρίας. Με βάση το σύμφωνο αυτό αναχώρησαν από την Ελλάδα περίπου 50.000 Βούλγαροι και από τη Βουλγαρία περίπου 30.000 Έλληνες (περίπου 20.000 ακόμη Έλληνες είχαν μεταναστεύσει πριν από την υπογραφή της συνθήκης).

Συνθήκη Σεβρών (1920) Υπογράφτηκε στις 10 Αυγούστου του 1920 και αποτέλεσε τη μεγαλύτερη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας, καθώς το όραμα της Μεγάλης Ιδέας για την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» φαινόταν να γίνεται πραγματικότητα. Μεταξύ άλλων η Συνθήκη όριζε ότι η περιοχή της Σμύρνης θα βρισκόταν υπό ελληνική διοίκηση για πέντε χρόνια. Ύστερα από την περίοδο αυτή θα μπορούσαν οι κάτοικοι με δημοψήφισμα να αποφασίσουν την προσάρτηση της περιοχής στην Ελλάδα.

Συνθήκη Λωζάννης (1923) Η συνθήκη ειρήνης μετά το τέλος του μικρασιατικού πολέμου, που όρισε τα σύνορα Ελλάδας-Σουρκίας. Υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου 1923.

Ελληνοτουρκική σύμβαση Λωζάννης (1923) Πρόκειται για την ελληνοτουρκική σύμβαση για την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών. Υπογράφτηκε στις 30 Ιανουαρίου 1923 και επισυνάφθηκε στη συνθήκη 20 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ειρήνης της Λωζάννης. Βλ. βιβλίο σελ. 149-151 «Στις 24 Ιουλίου ... επίμαχων περιοχών» και σελ. 151-152 «Με βάση το άρθρο 11 ... ανταλλαξίμων»

Σύμβαση της Άγκυρας (1925) Πρόκειται

για

την

ελληνοτουρκική

σύμβαση

που

υπογράφτηκε

ύστερα

από

διαπραγματεύσεις τον Ιούνιο του 1925. Ρύθμιζε επίμαχα θέματα στις σχέσεις των δύο χωρών (που μετά την υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και της Συνθήκης της Λωζάννης δοκιμάζονταν κατά διαστήματα από εντάσεις), αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ (όπως και η Συμφωνία των Αθηνών του Δεκεμβρίου 1926)

Συμφωνία των Αθηνών (1926) Πρόκειται

για

την

ελληνοτουρκική

συμφωνία

που

υπογράφτηκε

ύστερα

από

διαπραγματεύσεις τον Δεκέμβριο του 1926. Ρύθμιζε επίμαχα θέματα στις σχέσεις των δύο χωρών (που μετά την υπογραφή της Σύμβασης Ανταλλαγής Πληθυσμών και της Συνθήκης της Λωζάννης δοκιμάζονταν κατά διαστήματα από εντάσεις), αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ (όπως και η Συμφωνία της Άγκυρας του Ιουνίου 1925).

Συμφωνία της Άγκυρας (1930) Πρόκειται για το οικονομικό σύμφωνο Ελλάδας – Τουρκίας. Υπογράφτηκε στις 10 Ιουνίου 1930. Βλ. βιβλίο σελ. 161 «Στις 10 Ιουνίου ... κράτους» Σύμβαση εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας (1930) Πρόκειται για μία από τις διπλωματικές πράξεις με τις οποίες ολοκληρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου 1930 η Συμφωνία της Άγκυρας (10/6/1910). Με τη σύμβαση αυτή δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους του καθενός από τα δύο κράτη να ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς) στο έδαφος του άλλου κράτους. Δ.ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 16 μελής Επιτροπή : Μετά την αναχώρηση των ξένων Ναυάρχων (10 Δεκεμβρίου 1898) άρχισε με γοργούς ρυθμούς το δυσχερές έργο της οργάνωσης του νέου πολιτικού σχήματος, που ονομάστηκε Κρητική Πολιτεία. Ορίστηκε μια 16μελής Επιτροπή από 12 χριστιανούς και 4 μουσουλμάνους, για να εκπονήσει το σχέδιο του κρητικού συντάγματος, ενώ παράλληλα προχώρησαν οι πολιτικές πράξεις, χωρίς χρονοτριβή. Διάταγμα περί Συγκροτήσεως της Κρητικής Εθνοσυνελεύσεως : Έναν ακριβώς μήνα μετά την εγκατάσταση του Ύπατου Αρμοστή, δημοσιεύτηκε το πρώτο σημαντικό 21 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» και αμέσως προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων. Στις εκλογές αυτές αναδείχθηκαν 138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι και η Κρητική Βουλή άρχισε τις εργασίες της στις 8 Φεβρουαρίου 1899. Πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας : Λίγες ημέρες αργότερα μετά την έγκριση του Κρητικού Συντάγματος από τις Μεγ. Δυνάμεις, συγκροτήθηκε και ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, στην οποία Υπουργός Δικαιοσύνης ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας εργάστηκε με ζήλο και απέδωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα σημαντικό έργο. Εξέδωσε πολύ γρήγορα νόμους και διατάγματα, έκοψε κρητικό νόμισμα (την κρητική δραχμή), ίδρυσε την Κρητική Τράπεζα, οργάνωσε ταχυδρομική υπηρεσία και Χωροφυλακή με Ιταλούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς (καραμπινιέρους). Ιδιαίτερη ήταν η μέριμνα για την εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία. Αντιμετωπίστηκε το μεγάλο πρόβλημα της λέπρας, που είχε προσλάβει ενδημική μορφή στις πόλεις και τα χωριά της Κρήτης, με την οργάνωση του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας (1903), ιδρύθηκαν πολλά σχολεία και διορίστηκαν δάσκαλοι. Ένα σοβαρό ζήτημα, που επίσης αντιμετωπίστηκε με επιτυχία, ήταν το καθεστώς της τοπικής Εκκλησίας. Με τον Οργανικό Νόμο του 1900, δόθηκε λύση σε ακανθώδη εκκλησιαστικά ζητήματα, όπως ήταν η σχέση της Εκκλησίας της Κρήτης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η εκλογή Μητροπολίτη και Επισκόπων. Το βασικό σχήμα, που ισχύει με μικρές τροποποιήσεις έως σήμερα, είναι ένα καθεστώς ημιαυτόνομης Εκκλησίας, της οποίας ο Προκαθήμενος εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Κρητική Πολιτεία εκδίδει το Διάταγμα της αναγνώρισης και εγκατάστασης του. Λεπροκομείο Σπιναλόγκας : Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, μεταξύ άλλων, έδειξε ιδιαίτερη μέριμνα για την εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία. Αντιμετωπίστηκε το μεγάλο πρόβλημα της λέπρας, που είχε προσλάβει ενδημική μορφή στις πόλεις και τα χωριά της Κρήτης, με την οργάνωση του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας (1903). Κρητική Χωροφυλακή : Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, μεταξύ άλλων, ίδρυσε και την Κρητική Χωροφυλακή που στελεχώθηκε με Ιταλούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς (καραμπινιέρους). Αξίζει να προστεθεί ότι, με την έκρηξη της Επανάστασης στο Θέρισο, οι επαναστάτες (με προκηρύξεις που τοιχοκόλλησαν στα Χανιά) συνιστούσαν στη χωροφυλακή να μην υπακούει στις διαταγές του Πρίγκιπα. Μετά τη συγκρότηση της Προσωρινής κυβέρνησης Κρήτης, Η χωροφυλακή, που υποστήριζε τον Πρίγκιπα, δεν ήταν σε θέση να ελέγχει τα πράγματα, καθώς μάλιστα πολλοί χωροφύλακες αυτομόλησαν προς τους επαναστάτες. Τέλος, μετά τη νέα ρύθμιση του κρητικού ζητήματος (1906), το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε την οργάνωση Κρητικής Χωροφυλακής με εντελώς νέο σχήμα.

22 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Κρητική Πολιτοφυλακή : Η ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής, ενός τοπικού κρητικού στρατού, που θα αντικαθιστούσε τα ξένα στρατεύματα που υπήρχαν στο νησί, αποτελούσε τον πρώτο στόχο του Ελ. Βενιζέλου στα πλαίσια της προσπάθειάς του για σταδιακή επίλυση του Κρητικού Ζητήματος. Όπως είναι γνωστό, ο Βενιζέλος, βλέποντας τα πράγματα πρακτικότερα και ρεαλιστικότερα, θεωρούσε ότι η λύση του Κρητικού Ζητήματος έπρεπε να είναι σταδιακή, με βαθμιαίες κατακτήσεις. Ως πρώτη μάλιστα κατάκτηση θεωρούσε την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων από τις κρητικές πόλεις και την αντικατάσταση τους από ντόπια πολιτοφυλακή, με Έλληνες αξιωματικούς. Η απόφαση για την ίδρυση της Κρητικής Πολιτοφυλακής περιλαμβανόταν στη νέα ρύθμιση του κρητικού ζητήματος (1906). Το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς που προηγουμένως θα παραιτούνταν από τον ελληνικό στρατό, και την ανάκληση των ξένων στρατευμάτων, μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής γαλήνης στην Κρήτη. Τέλος, επί Αρμοστείας Αλεξάνδρου Ζαϊμη, οργανώθηκε για πρώτη φορά η Πολιτοφυλακή της Κρήτης, δηλαδή ο πρώτος στρατός του νησιού (1907), που εξελίχθηκε σε αξιόλογη δύναμη, όπως φάνηκε αργότερα στους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913. Η παρουσία των ξένων στρατευμάτων κατέστη πλέον περιττή και οι Μ. Δυνάμεις αποφάσισαν να εκκενώσουν την Κρήτη μέσα σε ένα χρόνο, με μόνη εγγύηση την ασφάλεια των μουσουλμάνων της νήσου. Οργανικός Νόμος του 1900 : Ένα σοβαρό ζήτημα, που επίσης αντιμετωπίστηκε με επιτυχία από την πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, ήταν το καθεστώς της τοπικής Εκκλησίας. Με τον Οργανικό Νόμο του 1900, δόθηκε λύση σε ακανθώδη εκκλησιαστικά ζητήματα, όπως ήταν η σχέση της Εκκλησίας της Κρήτης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η εκλογή Μητροπολίτη και Επισκόπων. Το βασικό σχήμα, που ισχύει με μικρές τροποποιήσεις έως σήμερα, είναι ένα καθεστώς ημιαυτόνομης Εκκλησίας, της οποίας ο Προκαθήμενος εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Κρητική Πολιτεία εκδίδει το Διάταγμα της αναγνώρισης και εγκατάστασης του. Ηνωμένη Αντιπολίτευσις : Κάτω από τις συνθήκες αυτές, Μετά την κορύφωση της πολιτικής κρίσης μεταξύ του Πρίγκιπα Γεωργίου και του Βενιζέλου (απόλυση Βενιζέλου στις 18 Μαρτίου 1901, δημοσίευση άρθρων στον Κήρυκα, αυταρχικά μέτρα Γεωργίου), τα πολιτικά πράγματα στην Κρήτη οδηγήθηκαν σε πλήρες αδιέξοδο και όλες οι προσπάθειες συνδιαλλαγής των αντίπαλων πολιτικών μερίδων ναυάγησαν. Γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όσοι ήταν δυσαρεστημένοι από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα και σχηματίστηκε μια ισχυρότατη «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις». Έμπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο Κ. Φούμης και ο Κ. Μάνος. Οι τρεις αυτοί αποτέλεσαν μια τριανδρία, που δεν δίστασε να προχωρήσει σε δυναμική αναμέτρηση με τον Πρίγκιπα. Η αφορμή δόθηκε στο τέλος του 1904, όταν έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών. Σύμφωνα με το σύνταγμα, 10 ακόμη θα διορίζονταν απευθείας από τον Πρίγκιπα. Η αντιπολίτευση αποφάσισε να μη συμμετέχει στις 23 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

εκλογές αυτές, κατήγγειλε τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα και κάλεσε το λαό σε αποχή. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1905, όταν η τριανδρία της αντιπολίτευσης και 15 άλλοι επιφανείς πολιτευτές συνέταξαν και υπέγραψαν προκήρυξη, με την οποία ζητούσαν μεταβολή του συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. Η προκήρυξη αυτή είναι το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο, το προμήνυμα της επανάστασης του Θερίσου. Προκήρυξη της 26 Φεβρουαρίου 1905 : Στο τέλος του 1904 έληξε η περίοδος της Γενικής Συνέλευσης και προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη 64 βουλευτών. Σύμφωνα με το σύνταγμα, 10 ακόμη θα διορίζονταν απευθείας από τον Πρίγκιπα. Η αντιπολίτευση αποφάσισε να μη συμμετέχει στις εκλογές αυτές, κατήγγειλε τα ανελεύθερα μέτρα του Πρίγκιπα και κάλεσε το λαό σε αποχή. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1905, όταν η τριανδρία της αντιπολίτευσης και 15 άλλοι επιφανείς πολιτευτές συνέταξαν και υπέγραψαν προκήρυξη, με την οποία ζητούσαν μεταβολή του συντάγματος της Κρητικής Πολιτείας. Η προκήρυξη αυτή είναι το πρώτο επίσημο επαναστατικό κείμενο, το προμήνυμα της επανάστασης του Θερίσου. «Ροπαλοφόροι» (Νόμος περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών): Ένα από τα σπασμωδικά μέτρα που έλαβε ο Πρίγκιπας Γεώργιος μετά την έκρηξη στης Επανάστασης στο Θέρισο, ήταν και η ίδρυση του σώματος «δημοφρουρών». Συγκεκριμένα, η Κρητική Βουλή, που ενεργούσε κατά τις εντολές του αρμοστειακού περιβάλλοντος, αφού δεν υπήρχε αντιπολίτευση, ψήφισε το νόμο «Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών», οι οποίοι θα στήριζαν την έννομη τάξη. Αυτούς τους αποκαλούσαν οι επαναστάτες «ροπαλοφόρους». Προσωρινή κυβέρνηση Κρήτης (1905) : Στο μεταξύ Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την έκρηξή της, η επανάσταση του Θερίσου είχε αποκτήσει ισχυρά ερείσματα σε όλη την Κρήτη. Οργανώθηκε «Προσωρινή Κυβέρνησις της Κρήτης» στο Θέρισο, με πρόεδρο τον Ελ. Βενιζέλο και υπουργούς τους Κ. Φούμη και Κ. Μάνο. Η κυβέρνηση προέβη στην έκδοση γραμματίων για εσωτερικό πατριωτικό δάνειο 100.000 δραχμών, οργάνωσε υπηρεσίες οικονομικών, συγκοινωνιών και διοίκησης, τύπωσε γραμματόσημα και εξέδιδε την εφημερίδα, «Το Θέρισο». Η χωροφυλακή, που υποστήριζε τον Πρίγκιπα, δεν ήταν σε θέση να ελέγχει τα πράγματα, καθώς μάλιστα πολλοί χωροφύλακες αυτομόλησαν προς τους επαναστάτες. Συλλαλητήριο 21 Μαρτίου 1905 : Λίγες μέρες μετά την έκρηξη της επανάστασης στο Θέρισο, στις 21 Μαρτίου 1905, οργανώθηκε στο Ηράκλειο πάνδημο συλλαλητήριο υποστήριξης των επαναστατών. Σε αυτό, ο παλαίμαχος πολιτικός Ιωάννης Σφακιανάκης μίλησε ανοικτά για την απαράδεκτη ξένη ανάμειξη και κάλεσε το λαό σε καθολική συμπαράσταση προς τους επαναστάτες Τελεσίγραφο Δυνάμεων 1905 : Η επιμονή των επαναστατών στον ένοπλο αγώνα και η παράταση της έκρυθμης κατάστασης, που απειλούσε με κατάρρευση την οικονομική και πολιτική υπόσταση της Κρήτης, ανάγκασε τις Προστάτιδες Δυνάμεις να αποστείλουν αυστηρό τελεσίγραφο προς τους επαναστάτες στις 2 Ιουλίου 1905. Οι Γενικοί Πρόξενοι των Δυνάμεων, οι οποίοι υπέγραψαν αυτήν 24 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

τη διακοίνωση, καθιστούσαν σαφές ότι δεν μπορούσαν να μεταβάλουν το πολιτικό καθεστώς του νησιού. Διαβεβαίωναν όμως ότι θα επιφέρουν ουσιώδεις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις, που θα βελτίωναν θεαματικά την κατάσταση, υπό το ρητό όρο ότι εντός 15 ημερών οι επαναστάτες όφειλαν να καταθέσουν τα όπλα, με παράλληλη χορήγηση γενικής αμνηστίας. Συμφωνία Μουρνιών : Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των επαναστατών του Θερίσου και των Μεγάλων Δυνάμεων ήταν σκληρές και διήρκεσαν όλο το καλοκαίρι του 1905. Η τελική συμφωνία υπογράφηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στις 2 Νοεμβρίου 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών Κυδωνιάς. Εξασφαλίστηκε γενική αμνηστία και οι Μ. Δυνάμεις δεσμεύτηκαν να επεξεργαστούν ένα χάρτη νέων παραχωρήσεων στον κρητικό λαό, αρνούμενες πάντως να επιτρέψουν την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Με τη συμφωνία αυτή, το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά έδωσε νέα ισχυρή ώθηση στο Κρητικό Ζήτημα και προκάλεσε θετικές εξελίξεις. Διεθνής Επιτροπή 1906 : Με τη Συμφωνία των Μουρνιών (2 Νοεμβρίου 1905), το κίνημα του Θερίσου δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά έδωσε νέα ισχυρή ώθηση στο Κρητικό Ζήτημα και προκάλεσε θετικές εξελίξεις. Διεθνής Επιτροπή που ήλθε στην Κρήτη το Φεβρουάριο 1906, ανέλαβε να εξετάσει την κατάσταση και τους όρους λειτουργίας του αρμοστειακού καθεστώτος και να υποβάλει σχετική έκθεση. Έπειτα από μακρότατες και επίπονες διαβουλεύσεις με τον Ελ. Βενιζέλο και με την Ελληνική Κυβέρνηση, οι Μεγάλες Δυνάμεις κατέληξαν σε μια νέα ρύθμιση του Κρητικού Ζητήματος. Το οριστικό κείμενο των μεταρρυθμίσεων προέβλεπε την οργάνωση Κρητικής Χωροφυλακής με εντελώς νέο σχήμα, την ίδρυση Κρητικής Πολιτοφυλακής, με Έλληνες αξιωματικούς που προηγουμένως θα παραιτούνταν από τον ελληνικό στρατό, και την ανάκληση των ξένων στρατευμάτων, μετά την αποκατάσταση της εσωτερικής γαλήνης στην Κρήτη. Β΄Συντακτική Συνέλευση Κρήτης : Αμέσως έπειτα μετά τη νέα ρύθμιση του κρητικού ζητήματος (1906) συγκροτήθηκε η Β' Συντακτική Συνέλευση, για την εκπόνηση νέου συντάγματος, και η πρώτη πράξη της ήταν η έκδοση ενωτικού ψηφίσματος, μέσα σε ατμόσφαιρα συμφιλίωσης και εθνικής έξαρσης. Ενωτικό ψήφισμα 24 Σεπτεμβρίου 1908 : Εκδόθηκε από την Κρητική Κυβέρνηση στις 24 Σεπτεμβρίου 1908. Αναλυτικότερα, το 1908 δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία των κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε βασίλειο, με ταυτόχρονη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας. Η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα. Σε λαϊκή συγκέντρωση στα Χανιά εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της ένωσης και η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο Ψήφισμα (24 Σεπτεμβρίου 1908). Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη, σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της Τουρκίας, απέφυγε 25 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης. Συνθήκη Λονδίνου (1913) : Η ευτυχής για την Ελλάδα έκβαση των Βαλκανικών πολέμων έδωσε και στο Κρητικό Ζήτημα την οριστική λύση του. Με το άρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913) ο σουλτάνος παραιτήθηκε από όλα τα δικαιώματα του στην Κρήτη, την οποία παραχωρούσε στις Μ. Δυνάμεις της Ευρώπης. Ιδιαίτερη ελληνοτουρκική Συνθήκη Ειρήνης (14 Νοεμβρίου 1913) : Η συνθήκη αυτή υπογράφηκε στις 14 Νοεμβρίου 1913, μετά το τέλος του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου και την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου. Με την ιδιαίτερη αυτή συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας ο σουλτάνος παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα του στην Κρήτη, η οποία έτσι εντάχθηκε στην ελληνική επικράτεια ως οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. Οι Μ. Δυνάμεις αποδέχθηκαν σιωπηρά τη λύση αυτή, δηλώνοντας απλώς ότι έλαβαν γνώση των ενεργειών της ελληνικής κυβέρνησης

Ύπατος Αρμοστής Κρήτης / Κρητικής Πολιτείας Έτσι ονομαζόταν ο διοικητής της αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας. Πρώτος Ύπατος Αρμοστής Κρήτης, εντολοδόχος των Προστατίδων Δυνάμεων από το 1898 ως το 1906 ήταν ο πρίγκιπας της Ελλάδας Γεώργιος. Μετά την παραίτηση του Γεωργίου στις 12/9/1906, Ύπατος Αρμοστής ορίστηκε από το βασιλιά της Ελλάδας ο Αλέξανδρος Ζαΐμης. Το καθεστώς της αρμοστείας καταλύθηκε στις 24/9/1908 με το Ψήφισμα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. «Γεννηθήτω Φως» Πρόκειται για τον τίτλο των πέντε πολύκροτων άρθρων που δημοσίευσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1901 στην εφημερίδα «Κήρυξ» των Χανίων, που ο ίδιος εξέδιδε, για να υποστηρίξει τις απόψεις του για το εθνικό ζήτημα της Κρήτης. «Ροπαλοφόροι» Έτσι αποκαλούνταν οι δημοφρουροί από τους επαναστάτες του Θερίσου στην Κρήτη (1905). Ο νόμος «Περί ιδρύσεως σώματος δημοφρουρών», οι οποίοι θα στήριζαν την έννομη τάξη, ψηφίστηκε από την Κρητική Βουλή, η οποία ενεργούσε υπό τις εντολές του αρμοστειακού περιβάλλοντος, αφού δεν υπήρχε αντιπολίτευση.

26 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1. Χάρτης της Ελλάδας με τις αλλαγές στα σύνορα από το 1881 ως το 1913

Ο χάρτης αισθητοποιεί την ιστορική αφήγηση θίγοντας με εποπτικό τρόπο τα σύνορα της Ελλάδας από το 1881 ως και το 1913. Η γραμμή Αμβρακικού Παγασητικού αποτελούσε τα σύνορα του νέου ελληνικού κράτους . από τα νησιά του Αιγαίου ανήκαν στην Ελλάδα μόνο οι βόρειες Σποράδες και οι Κυκλάδες. Ο κορμός του κράτους ήταν η Ρούμελη και ο Μοριάς όπως στα προεπαναστατικά χρόνια. Το 1864 προστέθηκαν τα Ιόνια νησιά και το 1881 η Θεσσαλία όπως διαφαίνεται και από το χάρτη. Έτσι τα βόρεια σύνορα άγγιξαν τον Όλυμπο και την Μακεδονία. Το 1913 μεταβάλλονται ξανά τα σύνορα της χώρας αφού με το τέλος των βαλκανικών πολέμων η Ελλάδα βγήκε ιδιαίτερα κερδισμένη από τον πόλεμο. Ενσωμάτωσε πλούσιες περιοχές ( Ήπειρο, Δυτική και κεντρική Μακεδονία, νησιά του Αιγαίου και Κρήτη) και εκατομμύρια νέους κατοίκους. Τα εδάφη της αυξήθηκαν κατά 70% περίπου ( από 65.000 σε 108.800 τετρ.χιλ.) και ο πληθυσμός της κατά 80% ( από 2.700.000 σε 4.800.000).

2. Πανόραμα της Αθήνας στα 1830 – 1840

Η εικόνα αποδίδει την όψη του εγκαταλελειμμένου τοπίου της χώρας την εποχή του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Οι εικόνες που μας έρχονται από εκείνη την εποχή μαρτυρούν την εξάντληση του τόπου και των ανθρώπων. Γύρω από τις πόλεις τα εδάφη ήταν πυκνά , εξαντλημένα από την υπερβόσκηση και την υλοτομία και τα χωράφια έμοιαζαν χέρσα εξαιτίας της εκτεταμένης αγρανάπαυσης , με την οποία οι αγρότες πάσχιζαν να βελτιώσουν τις αποδόσεις τους. Τα περιφραγμένα περιβόλια βελτίωναν την αίσθηση εγκατάλειψης που ενέπνεε το τοπίο. Η εικόνα αυτή παρουσιάζεται και στην Αθήνα όπως φαίνεται στην εικόνα.

3. Ιστιοφόρα σε ελληνικό λιμάνι

Η εικόνα αποδίδει με παραστατικότητα τη δύναμη της χώρας στον τομέα της ελληνικής ναυτιλίας. Χωρίς να διευκρινίζεται σε πιο λιμάνι αναφέρεται 27 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

παρατηρείται πληθώρα πλοίων αλλά και πυρετώδεις εργασίες για τη δημιουργία νέων.( θα μπορούσε να προστεθεί το κομμάτι της θεωρίας << η εμπορική ναυτιλία>>) 4. Το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου κατά τα τέλη του 19 ου αιώνα

Στην εικόνα αποτυπώνεται η όψη του κτιρίου της εθνικής τράπεζας. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί επιβλητικό για την εποχή αποδεικνύοντας έτσι και τη σημασία της για το ελληνικό κράτος.( θα μπορούσε να προστεθεί το κομμάτι << η δημιουργία τραπεζικού συστήματος.)

5. Το κτίριο της Λαικής τράπεζας στην οδό Παπάζογλου

Ισχύει ότι και στην προηγούμενη εικόνα 6. Αρχιτεκτονικό σχέδιο του Μεταξουργείου

Στην εικόνα αποτυπώνεται η όψη του μεταξουργείου αναδεικνύοντας τις δυνατότητες της βιομηχανίας της εποχής.( θα μπορούσε να προστεθεί το κομμάτι << η βιομηχανία>> 7. Εσωτερικό υφαντουργείου

Ισχύει ότι και για τη προηγούμενη εικόνα.

8. Η διανοιξη της διωρυγας της Κορίνθου

Η εικόνα παρουσιάζει τις εργασίες για την κατασκευή της διώρυγας της Κορίνθου. ( μπορεί να προστεθεί το κομμάτι << τα δημόσια έργα>> .

9. Αμαξοστοιχία στο σιδηροδρομικό σταθμό Βόλου

Η εικόνα αισθητοποιεί την ιστορική αφήγηση δείχνοντας με γλαφυρό τρόπο την όψη του σιδηροδρομικού σταθμού ,μια και τα σιδηροδρομικά δίκτυα αποτελούσαν σημαντικά έργα της εποχής. ( μπορεί να προστεθεί το κομμάτι << το δίκτυο των σιδηροδρόμων…>>) 10. Ομολογία του 1885

Η εικόνα απεικονίζει ένα ομόλογο του ελληνικού κράτους σύμφωνα με το οποίο το 1885 η Ελλάδα εισέπραξε δάνειο 80.000.000 δραχμών.( πρέπει να προστεθεί το κομμάτι << τα εθνικά δάνεια>>. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20Ο ΑΙΩΝΑ 1. Ελληνίδες αγρότισσες ( σελ 42)

28 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Η εικόνα αισθητοποιεί και διευρύνει την ιστορική αφήγηση. οι εικονιζόμενες αγρότισσες εμφανίζονται να ασχολούνται με οικόσιτο ζώο. Στις παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες των ελλήνων αγροτών συμπεριλαμβάνεται και η οικόσιτη κτηνοτροφία, που λειτουργούσε συμπληρωματικά με τη γεωργία. Ιδιαίτερα

κατά

την

περίοδο

της

μη

εκχρηματισμένης

ή

της

μερικώς

εκχρηματισμένης οικονομίας , κατά την οποία οι αγροτικές οικογένειες στηρίζονταν στην αυτοκατανάλωση , η οικόσιτη κτηνοτροφία ήταν σημαντικός παράγοντας της κάλυψης των βιοτικών τους αναγκών. Στην οικόσιτη κτηνοτροφία όπως και στις λοιπές αγροτικές δραστηριότητες , συμμετείχαν και οι γυναίκες.

2. Θερισμός ( σελ 43)

Η εικόνα παρουσιάζει τη συλλογή του σιταριού μετά την εργασία του αλωνίσματος και του λιχνίσματος ( διαχωρισμός του σιταριού από το άχυρο). Η εργασία γίνεται από γυναίκες . στις μικρές οικογενειακές ιδιοκτησίες όλα τα μέλη της οικογένειας πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους και έτσι αύξανε η παραγωγικότητα και το οικογενειακό αγροτικό εισόδημα.

3. Συγκομιδή ελαιοκάρπου στη Μακεδονία ( σελ. 44)

Στην εικόνα παρουσιάζεται συγκομιδή ελαιοκάρπου , στην οποία συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες, πιθανότατα μέλη μιας οικογένειας. Η ελαιοκαλλιέργεια αναπτύχθηκε σημαντικά σε μεγάλο βαθμό σε περιοχές όπου οι κλιμματολογικές συνθήκες το επέτρεπαν και το λάδι έγινε από τα βασικά εξαγώγιμα προιόντα της χώρας, δεύτερο μετά τη σταφίδα στα τέλη του 19 ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα.

4. Πρόσφυγες αμέσως μετά την αφιξή τους στην Ελλάδα( σελ. 52)

Η εικόνα παρουσιάζει τις δύσκολες συνθήκες κάτω από τις οποίες εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα. Εικονίζεται πρόχειρο κατάλυμα ομάδας προσφύγων , η οποία αποτελείται από γυναίκες και παιδιά. Στο κατάλυμα δεν υπάρχει ουτε ο στοιχειωδέστερος εξοπλισμός, και αυτό φανερώνει το τεράστιο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει τα ελληνικό κράτος για τη στέγαση , την περίθαλψη και την κοινωνικοοικονομική τους ένταξη. ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ 5. Σκηνή από το καφενείο της Αθήνας ( σελ. 70)

29 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Η εικόνα και το σχόλιο της δίνουν σε ένα βαθμό το κλίμα που επικρατούσε στην Ελλάδα κατά τη μεταεπαναστατική περίοδο. Οι Έλληνες δεν έπαψαν να ενδιαφέρονται για τα πολιτικά πράγματα και τα καφενεία αποτελούσαν χώρους συγκεντρώσεων και πολιτικών συζητήσεων. Παρατηρώντας τα πρόσωπα της εικόνας διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για ανθρώπους όλων των κοινωνικών τάξεων και επαγγελμάτων. Υπάρχουν όμως τρείς κυρίως ομάδες: η ομάδα των ατάκτων , των στρατιωτών και των ευπορων πολιτών, οι οποίες φαίνεται ότι είχαν όχι μόνο περισσότερο ενδιαφέρον αλλά και ελεύθερο χρόνο για να ασχοληθούν με τα κοινά . μπορούν επίσης να βγουν συμπεράσματα για την ανδρική ομάδα της εποχής και για άλλες δραστηριότητες της εποχής . ( μπιλιάρδο) 6. Η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου

Η εικόνα έρχεται να συμπληρώσει με εποπτικό τρόπο , το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης, το οποίο ελάχιστα αναφέρεται στο γεγονός της επανάστασης της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Ως πρωτεργάτες της επανάστασης αναφέρονται ο Δ. Καλλέργης , επικεφαλής του ιππικού στην Αθήνα και ο παλαιός αγωνιστής Ι.Μακρυγιάννης. Συμμετείχαν επίσης και όλοι οι αρχηγοί των στρατιωτικών σωμάτων και οι στρατιώτες επευφημούμενοι από πλήθος λαού. Ο Όθων αρχικά προσπάθησε να αντιμετωπίσει δυναμικά την εξέγερση , όταν όμως διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε ουσιαστική δυνατότητα αντίδρασης υποχώρησε και δέχτηκε την παραχώρηση συντάγματος. Στην εικόνα παρουσιάζονται μόνο τα συγκεντρωμένα στρατιωτικά τμήματα και όχι ο αθηναϊκός λαός . Διακρίνονται τμήματα πεζικού, ιππικού και πυροβολικού. Στον εξώστη των ανακτόρων διακρίνεται αμυδρά το βασιλικό ζεύγος , ενώ η παρουσία του ιερωμένου , περίπου στο κέντρο της σκηνής , υποδηλώνει ότι η επανάσταση γίνεται με τις ευλογίες του θεού.

7. Λάβαρο από την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου ( σελ. 72)

Η εικόνα προσθέτει ελάχιστα στοιχεία για την κατανόηση της ιστορικής αφήγησης. Εικονίζεται ένα λάβαρο των επαναστατών με τις λέξεις << Ένωσις, Σύνταγμα>> και στο κέντρο βλέπουμε την εικόνα της Αθηνάς που δε διακρίνεται καθαρά. Πρόκειται για μια σημαία με έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Ο σταυρός παραπέμπει στη θρησκεία, η λέξεις ένωση και σύνταγμα σε πολιτικά οράματα και η Αθηνά στην ένδοξη ελληνική αρχαιότητα.

8. Ο Ιωάννης Κωλέττης (σελ 73)

Η εικόνα λειτουργεί με απλό εποπτικό τρόπο ως συμπλήρωμα της ιστορικής αφήγησης η οποία αναφέρεται στη δράση του Κωλέττη κατά τα τελευταία χρόνια 30 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

της ζωής του. Το περιεχόμενο των συνοδευτικών σχολίων δεν ανταποκρίνεται στην περιγραφή της ιστορικής αφήγησης εφόσον τα σχόλια επικεντρώνονται σε θετικά χαρακτηριστικά του Κωλεττη και θα μπορούσαν να θεωρηθούν κολακείες. Αντίθετα στην ιστορική αφήγηση τα σχόλια είναι επικριτικά.

9. Ο Ανδρέας Μεταξάς (σελ 74)

Με την παράθεση της εικόνας δίνεται η ευκαιρία να γίνουν αναφορές στον αρχηγό του ρωσικού κόμματος. Αν και κατά την οθωμανική περίοδο το ρωσικό κόμμα δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο , πρέπει να επισημανθεί ότι για περιορισμένο χρονικό διάστημα ευνοήθηκε από τον Όθωνα και δόθηκε η ευκαιρία στον αρχηγό του να αναλάβει πρωθυπουργός. Στην απόφαση αυτή πρέπει να έπαιξε σημαντικό ρόλο η στάση του κόμματος που ήταν πάντα φιλομοναρχική.

10. Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος.( σελ 76)

Η εικόνα έρχεται να εμπλουτίσει την ιστορική αφήγηση. Τα σχόλια που συνοδεύουν την αφήγηση μπορεί να θεωρηθούν επαινετικά. Πράγματι πολλά από τα εκσυγχρονιστικά έργα στην Ελλάδα κατά την μετά του Όθωνα εποχή οφείλονται στην πολιτική δράση του Α. Κουμουνδούρου.

11. Λαϊκή απεικόνιση της ηγεσίας της προσωρινής κυβέρνησης του 1862. ( σελ. 76)

Στα δεξία της εικόνας διακρίνουμε σε υπερφυσικό μέγεθος τα τρία μέλη της προσωρινής κυβέρνησης ( Βούλγαρης, Κανάρης, Ρούφος), η οποία συγκροτήθηκε από τον Όθωνα στις 11 Οκτωβρίου 1862. Στο βάθος αριστερά διακρίνεται η ακρόπολη και τμήμα της Αθήνας καθώς και πλήθος λαού που επευφημούν. Στο κέντρο μια γυναικεία νεανική μορφή κρατάει στο χέρι κλαδί ελιάς και μια κορδέλα με την επιγραφή <<εις το μέλλον>>, ενώ στο βάθρο το οποίο πατάει αναγράφεται η φράση << να ταφώσι τα πάθη>>. Η λαϊκή αυτή λιθογραφία αποτελεί μια προτροπή προς τους πολιτικούς για συνεννόηση και ειρηνική συνύπαρξη των πολιτικών δυνάμεων και γίνεται με αναφορές σε απαραβίαστα εθνικά σύμβολα. Αυτή γίνεται κατανοητή λόγω της ταλαιπωρίας που γνώρισε ο λαός της υπαίθρου κατά την οθωμανική περίοδο και τις εθνικές ταπεινώσεις από τις μεγάλες δυνάμεις.

12. Ο βασιλιάς Γεώργιος Α (σελ 78)

Η εικόνα αισθητοποιεί την ιστορική αφήγηση που αναφέρεται στις πολιτειακές εξελίξεις κατά την περίοδο 1864 – 1875, κυρίως στην καθιέρωση της αρχής της δεδηλωμένης . Το συνοδευτικό σχόλιο επίσης προσθέτει πληροφορίες για τον τρόπο με τον οποίο κυβέρνησε ο Γεώργιος, ο οποίος απέφυγε πολλά από τα πολιτικά σφάλματα που έκανε ο προκάτοχος του Όθων.

31 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

13. Ο Χαρίλαος Τρικούπης( σελ 81)

Η εικόνα λειτουργεί με εποπτικό τρόπο ως συμπλήρωμα στη δράση του Τρικούπη. Το περιεχόμενο των συνοδευτικών σχολίων αφορά ορισμένα από

τα βασικά

χαρακτηριστικά του προγράμματος και της πολιτικής του. Αναφέρεται στον εκσυγχρονισμό που επιχείρησε , στις μεταρρυθμιστικές του προσπάθειες και στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας.

14. Ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης( σελ 81)

Η εικόνα λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο ως συμπλήρωμα της ιστορικής αφήγησης . τα συνοδευτικά σχόλια όμως είναι περιορισμένα όπως και οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στην ιστορική αφήγηση. ενδιαφέρουσα είναι η τοποθέτηση των εικόνων στην ίδια σελίδα και μάλιστα με τρόπο που οι δύο πολιτικοί αρχηγοί να έρχονται αντιμέτωποι, όπως συνέβαινε και με την πραγματικότητα. Η επιλογή αυτή μπορεί να προκαλέσει σχόλια που να επικεντρώνονται στις θέσεις των δύο αρχηγων και στις αντιθέσεις τους, με ταυτόχρονο συσχετισμό προς την ιστορική αφήγηση και την επόμενη εικόνα του σχολικού βιβλίου που βρίσκεται στη σελίδα 82.

15. Χαρακτηριστική γελοιογραφία της εποχής ( σελ 82)

Η γελοιογραφία δημοσιεύτηκε στο Νέο Αριστοφάνη , σατιρικό έντυπο της εποχής και καυτηριάζει τον τρόπο άσκησης της εξουσίας από τα δύο μεγάλα κόμματα. Εικονίζεται στο κέντρο η Ελλάδα επιβλητική, να επιπλήττει με τον ίδιο τρόπο τους δύο πολιτικούς αρχηγούς. Η εικόνα σχετίζεται με το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης της σελ 85, και επιβεβαιώνει την απογοήτευση της κοινής γνώμης προς την κυβερνητική πολιτική των δύο κομμάτων.

16. Ο τρόπος εκλογής με σφαιρίδια.

Η εικόνα αποτελεί γελοιογραφία για τις εκλογές της 31 ης Μαρτίου 1915 και παρουσιάζει τους αντιπάλους της εποχής , τον Δ. Γούναρη και τον Ε. Βενιζέλο , να κρατούν την κάλπη , στην οποία η προσωποποίηση του ελληνικού λαού είναι έτοιμη να ρίξει το σφαιρίδιο. Στο κέντρο παριστάνεται η προσωποποίηση του πολέμου που βρίσκεται σε εξέλιξη. Η εικόνα έχει επιλεγεί για να αισθητοποιηθεί η διαδικασία εκλογής με τη χρησιμοποίηση σφαιριδίων και συμβάλει τόσο στην κατανόηση της ιστορικής αφήγησης όσο και στη κατανόηση του παραθέματος με αριθμό 19 ( η διαδικασία της ψηφοφορίας), που αναφέρεται με λεπτομέρειες στον τρόπο άσκησης του εκλογικού δικαιώματος πριν από την καθιέρωση των εκλογικών βιβλιαρίων.

17. Γελοιογραφία με στόχο την πτώχευση του κράτους ( σελ 85) 32 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

Στη γελοιογραφία που χρησιμοποιήθηκε στο σατιρικό έντυπο Νέος Αριστοφάνης , παρουσιάζεται ο Χ.Τρικούπης να πνίγεται σε μία θάλασσα λαϊκής οργής. Επάνω αριστερά εικονίζεται το πλοίο της βασιλείας , που υποδηλώνει τις σχέσεις συνεργασίας του Τρικούπη με το βασιλιά , για τις οποίες πολλές φορές έχει κατηγορηθεί. Επίσης πάνω στο σπασμένο κατάρτι του ναυαγισμένου πλοίου διακρίνονται: μωραι ιδεαι , φορολογικά νομοσχέδια, μονοπώλια, πολιτική προδοσιών , θέματα στα οποία επικεντρώνονταν η πολιτική του τρικουπικού κόμματος. Η εικόνα επιβεβαιώνει το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης στο σημείο που αναφέρεται στην κυριαρχία της πολιτικής του Τρικούπη , και ταυτόχρονα αισθητοποιεί τις αντιδράσεις για την πτώχευση του 1893.

18. Ο Γιώργος θεοτόκης ( σελ 86 )

Με την παράθεση της εικόνας δίνεται η ευκαιρία να γίνουν αναφορές στον Γ.Θεοτόκη, που διαδέχτηκε τον Τρικούπη στην ηγεσία του κόμματος. Ο Θεοτόκης κυβέρνησε την Ελλάδα στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας 18999 – 1909 και το έργο του είναι αξιόλογο. Διαλλακτικός αλλά και αποφασιστικός απέφυγε τις συγκρούσεις με τους αντιπάλους του και κατόρθωσε να θέσει τα θεμέλια για την εθνική ανόρθωση, μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897 και την εθνική ταπείνωση. Η οικονομική πολιτική που ακολούθησε επέτρεψε την αναδιοργάνωση και τον εξοπλισμό του στρατού προετοιμάζοντας τον για τους βαλκανικούς πολέμους που ακολούθησαν.

19. Λαϊκή λιθογραφία στο Γουδί

Στην εικόνα αυτή παρουσιάζεται στο κέντρο η Ελλάδα να έχει ακινητοποιήσει το τέρας της παλαιοκομματικής συναλλαγής. Αριστερά ο στρατός και δεξιά ο λαός τον επευφημούν. Στη σημαία που κρατάει διακρίνονται οι λέξεις << αναγέννησις , 15 Αυγούστου 1909>> και κάτω <<Ζήτω ο στρατός, Ζήτω ο λαός>>. Η επανάσταση στο Γουδί φαίνεται ότι χαιρετίστηκε από μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού ως μια νέα αφετηρία, ως αναγέννηση της Ελλάδας. η εικόνα έρχεται να συμπληρώσει το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης που αναφέρεται στο γεγονός της επανάστασης στο Γουδί, καθώς και το υπό αριθμόν 20 παράθεμα του σχολικού βιβλίου με την προκήρυξη του στρατιωτικού συνδέσμου.

20. Το συλλαλητήριο της 14ης Σεπτεμβρίου 1909 ( σελ 87)

Το συλαλλητηριο οργανώθηκε από τον στρατιωτιό σύνδεσμο σε συνεννόηση με τα επαγγελματικά σωμματεία της Αθήνας και του Πειραιά, για αν στηριχθούν οι στόχοι της επανάστασης στο Γουδί. Η εικόνα όπως φαίνεται και από τον υπομνηματισμό 33 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

της δείχνει τον βασιλιά να μιλάει στο συγκεντρωμένο πλήθος από τον εξώστη των ανακτόρων. Στο συλαλλητηριο συμμετέχουν άνδρες και γυναίκες , ενώ είναι εμφανής η παρουσία των ελληνικών σημαιών, στοιχείο που δείχνει τον εθνικό προσανατολισμό του εθνικού κινήματος και την εθνική ανάταση των επόμενων μηνών. Η εικόνα συμπληρώνει την ιστορική αφήγηση, αλλά επίσης σχετίζεται και με το περιεχόμενο του παραθέματος με αριθμό 21.

21. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ( σελ 91)

Η εικόνα έρχεται να αισθητοποιήσει σε κάποιο βαθμό , το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης που αναφέρεται στο κόμμα των Φιλελευθέρων και στη δράση του Βενιζέλου κατά την περίοδο 1910 – 1922. Με το συνοδευτικό σχόλιο παρέχεται η πληροφορία ότι η πολιτική δράση του Βενιζέλου τελειώνει με το θανατό του, το 1936. Με την εικόνα δίνεται η ευκαιρία να σχολιαστεί το γεγονός ότι στην ιστορία η δράση των προσώπων παίζει σημαντικό ρόλο και οι ιστορικές εξελίξεις οφείλονται συχνά στην προσωπικότητα τους.

22. Οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι κατά το διχασμό ( σελ 94) Mε την εικόνα γίνεται απλή αναφορά στα πρόσωπα που έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και στην περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Το σχόλιο της εικόνας χρειάζεται κάποια διευκρίνιση, γιατί δεν πρόκειται για εικόνα των δύο προσώπων κατά τον διχασμό, όπως φαίνεται από τη συνέχεια του σχολίου. Πάντως με αφορμή το σχόλιο της εικόνας μπορεί να γίνει αναφορά στη διάσταση απόψεων μεταξύ Βενιζέλου και Κωνσταντίνου, σχετικά με την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής κατά την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, γεγονός που οδήγησε στο διχασμό και στην μικρασιατική καταστροφή.

23. Η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης ( σελ 95) Με την εικόνα ενισχύεται και αισθητοποιείται το τμήμα της ιστορικής αφήγησης που αναφέρεται στο σχηματισμό της κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης από τον Ε.Βενιζέλο. βάση για την κυβέρνηση αυτή αποτέλεσε η τριανδρία όπως την αποκάλεσαν ,δηλαδή ο Βενιζέλος, ο στρατηγός Δαγκλής και ο ναύαρχος Κουντουριώτης, οι οποίοι εικονίζονται σε πρώτο πλάνο. Παρατηρούμε ότι στην κυβέρνηση αυτή συμμετείχε μεγάλος αριθμός στρατιωτικών, όπως φαίνεται από τις στολές που φορούν τα εικονιζόμενα πρόσωπα. Το γεγονός αυτό δεν ήταν απόλυτα συμβατό με το σύνταγμα του 1911 αλλά πρέπει να συνυπολογιστεί ότι επρόκειτο για μία επαναστατική κυβέρνηση και κυρίως πρόκειται για πολεμική περίοδο1916, κατά την οποία οι στρατιωτικές επιχειρήσεις είχαν μεγάλη σημασία για την υποστήριξη των εθνικών συμφερόντων.

24. Αφίσα του 1918 (σελ 96) Η εικόνα ενισχύει το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης, περισσότερο όμως δίνει αφορμή για την αναζήτηση πληροφοριών σχετικά με τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Η Ελλάδα είχε μπεί στον πόλεμο από το 1916 μετά την έκπτωση 34 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ του Κωνσταντίνου, ωστόσο η επιστράτευση του 1918 ήταν απαραίτητη για την αύξηση της ελληνικής στρατιωτικής δύναμης και την απομάκρυνση των Βουλγάρων από τη βόρεια Ελλάδα. Για την επιστράτευση ο Βενιζέλος είχε εξασφαλίσει δάνειο από την Ευρώπη, μαζί με τις διαβεβαιώσεις για τη διεύρυνση των ελληνικών συνόρων. Στην αφίσα χρησιμοποιούνται στοιχεία για την αφύπνιση των εθνικών αισθημάτων των Ελλήνων ( τα νεκρά σώματα και το καμένο χωριό), ώστε να πάρουν την απόφαση για εθελοντική κατάταξη στο στρατό.

25. Η απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου ( σελ 97) Με την εικόνα συμπληρώνεται το περιεχόμενο της ιστορικής αφήγησης και δίνεται η ευκαιρία για αναζήτηση περισσότερων πληροφοριών σχετικά με το διπλωματικό έργο του Βενιζέλου και τις αρνητικές επιπτώσεις του διχασμού στην Ελλάδα. Στη λαϊκή αυτή λιθογραφία διακρίνεται ένας από τους επίδοξους δολοφόνους ( οι δύο απότακτοι αξιωματικοί ήταν ο υποπλοίαρχος Απόστολος Τσερέπης και ο υπολοχαγός Γεώργιος Κυριάκης) να πυροβολεί με το περίστροφό του τον Βενιζέλο, στο σταθμό της Λυόν. Επίσης διακρίνεται η άμεση αντίδραση της συνοδείας του Έλληνα πρωθυπουργού αλλά και του πλήθους. Στο επάνω μέρος της εικόνας διακρίνονται άγγελοι κάτω απο την επιγραφή <<ο πανταχού παρών σώζει τον πρωθυπουργον της μεγάλης Ελλάδος.>> 26. Εργάτες σε λιμάνι Το έργο αυτό του Αξελού δεν έχει σχέση με συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα που περιλαμβάνονται στην ιστορική αφήγηση. αισθητοποιεί τις συνθήκες εργασίας των εργατών στα λιμάνια της εποχής και σχετίζεται έτσι έμμεσα με τις διεκδικήσεις των σοσιαλιστικών κομμάτων κατά την περίοδο αυτή. Στη σκηνή διακρίνεται μια ομάδα εργατών να τοποθετεί σε σάκους τα δημητριακά που ξεφορτώνονται από ένα εμπορικό πλοίο , στην προβλήτα κάποιου λιμανιού.

ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 27. Πρόσφυγες μαθήτριες του Ά δημοτικού σχολείου θηλέων Λαυρίου ( σελ 141) Η εικόνα αισθητοποιεί και συμπληρώνει την ιστορική αφήγηση. το σχολείο θηλέων εκφράζει το μορφωτικό και πολιτισμικό επίπεδο των προσφύγων, οι οποίοι , παρά τα προβληματά τους φροντίζουν για τη μόρφωση των παιδιών τους και των κοριτσιών. Ωστόσο υπήρχαν σοβαρά προβλήματα. Η έντονη ανομοιομορφία και η λιτότητα που παρατηρείται στο ντύσιμο ανταποκρίνονται στα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα των προσφυγικών οικογενειών.

28. Διανομή συσσιτίου σε πρόσφυγες κατά τον πρώτο διωγμό στη Μυτιλήνη( σελ 142) Η διανομή συσσιτίου κατά τον πρώτο διωγμό δείχνει τις τεράστιες ανάγκες των προσφύγων, οι οποίοι αντιμετώπιζαν και προβλήματα επιβίωσης, και την μέριμνα για την

35 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών τους, η οποία εκδηλωνόταν όχι μόνο από το επίσημο κράτος αλλά και από φιλανθρωπικά σωματεία όπως το πατριωτικό ίδρυμα.

29. Παραπήγματα για τη στέγαση των προσφύγων Οι συνθήκες που βρήκαν στην Ελλάδα οι πρόσφυγες ήταν αρκετά δυσμενείς. Η παραγγούπολη αποτυπώνει το μέγεθος των προβλημάτων τους, αφού ήταν αναγκασμένοι να ζουν σε άθλια χαμόσπιτα, χωρίς καμία απολύτως υποδομή. Ίσως όμως να ήταν και οι πιο τυχεροί, αφού κατάφεραν να γλιτώσουν από τα τάγματα εργασίας.

30. Η Μικρά Ασία με τα αρχαία ονόματα των επαρχιών ( σελ..145) Στο χάρτη καταδεικνύεται μέσα από τα τοπωνύμια ότι οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας κατοικούσαν στη γη αυτή επί χιλιάδες χρόνια. Είναι αποτυπωμένα σε αυτόν στοιχεία από την ελληνική μυθολογία ( π.χ ο Ίων και ο Αίολος ), από την ιστορία των κλασικών χρόνων ( η Αλικαρνασσός λ.χ παραπέμπει στον Ηρόδοτο), από την εκκλησιαστική ιστορία ( Τάρσος, Απόστολος Παύλος), από το βυζάντιο ( Κωνσταντινούπολη, Νίκαια – Α Οικουμενική σύνοδος αλλά και αυτοκρατορία της Νίκαιας κτλ) και από το νεότερο ελληνισμό( π.χ. η Τραπεζούντα, αρχαία ελληνική αποικία, παραπέμπει στον δυναμισμό του Ποντιακού ελληνισμού) κ.α. Με ένα λόγο , μέσα από το χάρτη , που είναι κατάστικτος από ελληνικά στοιχεία, παρελαύνει η ιστορία του μικρασιάτικου ελληνισμού και καταδεικνύεται ότι για την Ελλάδα με τους πυκνούς ελληνικούς πληθυσμούς της Μικρασίας και της Ανατολικής Θράκης υπάρχουν απαράγραπτα ιστορικά δικαιώματα στην περιοχή.

31. Εικόνες προσφύγων από το πρώτο διάστημα της παραμονής τους στην Ελλάδα( σελ. 147) Η εικόνα που εμφανίζει αμάχους, κυρίως παιδιά, παραπέμπει σε τριτοκοσμικές καταστάσεις. Το ντύσιμο είναι πρόχειρο και φτωχικό, μερικά παιδιά είναι ξυπόλυτα, το πιο μεγάλο απ αυτά προσπαθεί να χαμογελάσει, αλλά το αποτέλεσμα πιο πολύ με κλαυσίγελο μοιάζει παρά με χαμόγελο. Την ανθρώπινη δυστυχία συμπληρώνει η βασανισμένη μορφή του παππού. Το παιδάκι όμως κάθεται στα γόνατα του παππού ανυποψίαστο και δε συμμερίζεται τα αισθήματά του.

32. Πρόχειρα προσφυγικά καταλύματα (σελ 152) Μια πολύ σημαντική παράμετρος του προσφυγικού ήταν το πρόβλημα της στέγασης. Με την άφιξη τους η πιεστική ανάγκη στέγασης οδήγησε σε αυτοσχέδιες κατασκευές που χρησίμευαν ως προσωρινά καταλύματα. Οι στεγασμένοι χώροι (πχ σχολεία) χρησιμοποιήθηκαν όλοι , αλλά κάλυψαν μόνο μικρό μόνο μέρος των αναγκών. Το πρώτο διάστημα οι πρόσφυγες ανέχονταν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης θεωρώντας προσωρινή την παραμονή τους στην Ελλάδα.

33. Πρώτη εγκατάσταση προσφύγων στη Λεύκη Καβάλας ( σελ 153) Οι σκηνές στην εικόνα δείχνουν ότι η εγκατάσταση τους ήταν δύσκολη, αφού η οικοδόμηση που για τους αγρότες γίνονταν είτε από την ΕΑΠ είτε από τους ίδιους τους πρόσφυγες ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία και οι ανάγκες πολύ μεγάλες. Η αναλογία παιδιών μεγάλων ερμηνεύεται από το γεγονός ότι ο πόλεμος έπληξε κυρίως τις παραγωγικές ηλικίες.

36 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ 34. Οικοδόμηση χωριού από την ΕΑΠ στη Μακεδονία.( σελ 154) Η εγκατάσταση των προσφύγων έγινε όχι μόνο σε χωριά αλλά και σε νέους αμιγώς προσφυγικούς πολιτισμούς …..Η αξία του κλήρου θα πληρωνόταν από τους πρόσφυγες με δόσεις, αφού οι πρόσφυγες με την εγκατάσταση τους αναγνωρίζονταν ως οφειλέτες για την αξία των παραχωρούμενων. Η προθεσμία για την καταβολή των αγροτικών χρεών ποικίλει από 5 – 25 χρόνια.

35. Διπλοκατοικία για εγκατάσταση αγροτών κατασκευασμένη από την ΕΑΠ(σελ 156) Αν συγκρίνει κανείς την περιποιημένη κατοικία που παριστάνει η εικόνα με την εικόνα της ίδιας σελίδας ( οικοδόμηση χωριού από την ΕΑΠ) και κυρίως με την εικόνα της σελιδας 153 ( πρώτη εγκατάσταση προσφύγων στη Λεύκη Καβάλας) και λάβει υπόψη ότι ο αριθμός των ατόμων στις αγροτικές οικογένειες άγγιζε τις 600.000, μπορεί να αντιληφθεί όχι μόνο τις προσπάθειες για τη στέγαση των εργατών, αλλά και το τεράστιο έργο που συντελέστηκε, κυρίως από την ΕΑΠ για την αγροτική αποκατάσταση.

36. Παλιά Κοκκινιά :οι παράγκες της Αγίας Σωτήρας( 19290 σελ 157 Οι πολιτικές ανωμαλίες και η οικονομική καχεξία στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 καθυστερούσαν τα οικιστικά προγράμματα του κράτους. Με την άφιξη τους η πιεστική ανάγκη στέγασης οδήγησε σε αυτοσχέδιες κατασκευές οδήγησε σε αυτοσχέδιες κατασκευές που χρησίμευαν ως προσωρινά καταλύματα στις παρυφές των πόλεων ,όπου οι πρόσφυγες είχαν εγκατασταθεί προσωρινά. Οι στεγασμένοι χώροι δεν επαρκούσαν για την κάλυψη των αναγκών. Παράλληλα , η απουσία υποδομής, λόγω ελλείψεως χρόνου και χρημάτων , δημιουργούσε κινδύνους για την υγεία των προσφύγων.

37. Τύπος αστικής κατοικίας που κατασκευάστηκε από την ΕΑΠ στην Έδεσσα.(σελ 158) Για τη στέγαση των προσφύγων δημιουργήθηκαν συνοικισμοί στις παρυφές των πόλεων . την ανέγερση των σπιτιών ανέθετε η ΕΑΠ η το κράτος σε εργολάβους η χορηγούσαν όλα τα αναγκαία οικοδομικά υλικά στους πρόσφυγες για την ανέγερση των σπιτιών τους από τους ίδιους. Προστέθηκε το σύστημα ανέγερσης μικρών κατοικιών – μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες, τετρακατοικίες, μονώροφων ή διώροφων , με ένα η δύο δωμάτια ,κουζίνα και βοηθητικούς χώρους. Στην εικόνα τύπος τετρακατοικίας 38. Περικλής Λύτρας : << ο γυρισμός>> Στον πίνακα αισθητοποιείται η τραγωδία της προσφυγιάς με την ανυπόδυτη φιγούρα που δεσπόζει στο σκληρό τοπίο να κινείται με ένα δισάκι στον ώμο προς τη θάλασσα, μέσα στη λάβα του καλοκαιριού, όπου ο μόνος ίσκιος προέρχεται από τη σιλουέτα της. Εκεί , ποιος ξέρει τι Οδύσσεια την περιμένει….

37 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ Πράγματι οι πρόσφυγες , πλανήτες, ανέστιοι, ανυπόδητοι, χωρίς στήριγμα, απελπισμένοι, έχοντας αφήσει τις πατρογονικές εστίες τους , βαδίζουν προς τη θάλασσα που ους πιο τυχερούς θα τους βγάλει …ένας θεός ξέρει που..!

39. Χάρτης με τις γεωργικές εκτάσεις που διανεμήθηκαν σε πρόσφυγες και γηγενείς κατά τις δεκαετίες 1920 – 1930 ( υπουργείο πρόνοιας 1938) σελ 164 Ο χάρτης που συμπληρώνει την ιστορική την ιστορική αφήγηση , απεικονίζει την τεράστια επιχείρηση αγροτικού εποικισμού , την οποία ανέλαβε και το ελληνικό κράτος κατά τις δεκαετίες του 1920 – 1930. Περίπου 150.000 οικογένειες προσφύγων ( μέσος αριθμός ατόμων ανά οικογένεια 4,30 , σύνολο ατόμων 600.000) και 100.000 γηγενών αγροτικών οικογενειών έλαβαν γεωργικό κλήρο. Στα 1933 οι γεωργοί που θεωρούνταν νέοι ιδιοκτήτες αποτελούσαν το 40% του συνόλου των γεωργών της χώρας( πηγή : Βερόπουλος , Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα σς 176-177). Είναι προφανές ότι το μεγαλύτερο μέρος των εκτάσεων που διανεμήθηκαν ή επρόκειτο να διανεμηθούν βρισκόταν στη Μακεδονία και στη Θράκη( κυρίως μουσουλμανικά κτήματα και κτήματα που άφησαν οι Βούλγαροι) και στη Θεσσαλία (κυρίως τσιφλίκια).

40. Πρόσφυγες που εργάζονται σε βιοτεχνία χαλιών στα περίχωρα της Αθήνας ( σελ. 168) Η άφιξη των προσφύγων μακροπρόθεσμα ωφέλησε την ελληνική οικονομία. Χιλιάδες παραγωγικά άτομα εντάχθηκαν σε διάφορους κλάδους γεωργικής δραστηριότητας και τους αναζωογόνησαν ( νέο, ειδικευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό). Ο παραγωγικός πληθυσμός προσφύγων στη βιοτεχνία και στη βιομηχανία ανερχόταν με την απογραφή πληθυσμού του 1928 σε 114.512 άτομα ( πηγή : ΕΣΥΕ ). Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμμετοχή προσφύγων στη κλωστοϋφαντουργία, στην ταπητουργία, στην μεταξουργία, στην αλευροβιομηχανία και στην παραγωγή οικοδομικών υλικών. Η παρουσία των γυναικών δείχνει ότι η άφιξη των προσφύγων επηρέασε και την ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό, αφού το 1930 οι γυναίκες αποτελούσαν την πλειονότητα των εργατών στην κλωστοϋφαντουργία.

ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 41. Χάρτης διεθνούς προστασίας( σελ 206) Διακρίνονται τέσσερις νομοί του νησιού από αριστερά, δηλαδή τα Χανιά, το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο και το Λασίθι, τους οποίους ανέλαβαν υπό τη προστασία τους η Γαλλία, η Ρωσία, η Αγγλία και η Ιταλία αντίστοιχα. Η Κρήτη είχε τεθεί υπό διεθνή προστασία μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και τις σχετικές συμφωνίες. Επειδή δηλαδή οι Κρήτες είχαν αρνηθεί να καταθέσουν τα όπλα πριν απομακρυνθούν τα τουρκικά στρατεύματα από το νησί τους και η Τουρκία δεν ανακαλούσε τα στρατεύματα της με το αιτιολογικό ότι ήταν απαραίτητα για την προστασία του άμαχου πληθυσμού, κρίθηκε απαραίτητη η συμμαχική 38 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ παρέμβαση. Τα συμμαχικά αγήματα είχαν στόχο να προστατεύσουν τους Κρήτες επαναστάτες από τις αντεκδικήσεις των Τουρκοκρητικών και τις αυθαιρεσίες του τουρκικού στρατού, ταυτόχρονα όμως να προστατευσουν και τους μουσουλμάνους κατοίκους από πιθανές βιαιότητες του χριστιανικού στοιχείου, εξαιτίας των επερχόμενων πολιτικών αλλαγών στο νησί ( αστυνομία).

42. Η σημαία της Κρητικής πολιτείας ( σελ 206) Στη συνέλευση του Μελιδονίου ( Οκτώβριος 1897), κατά την οποία αποφασίστηκε να γίνει αποδεκτή η πρόταση των δυνάμεων για αυτονομία , είχε συζητηθεί και το ζήτημα της σημαίας και είχαν παρθεί σχετικές αποφάσεις. Συγκεκριμένα αποφασίστηκε η σημαία του κρητικού κράτους αρχικά να είναι λευκή με ένα μαύρο σταυρό που θα τη χωρίζει σε τέσσερα ίσα ορθογώνια. Το πάνω αριστερό ορθογώνιο θα είχε τα χρώματα της Ελλάδας, δηλαδή γαλάζιο χρώμα με άσπρο σταυρό, τα υπόλοιπα θα έμεναν λευκά. Ο συμβολισμός θα ήταν εμφανής : το πρώτο ορθογώνιο που απεικόνιζε τη σημαία της ελεύθερης Ελλάδας έδειχνε ότι διατηρούνταν τα εθνικά σύμβολα , ο μαύρος σταυρός ήταν ενδεικτικός του πένθους για την αποτυχία τους να ενωθούν με την Ελλάδα και το άσπρο συμβόλιζε τη σταθερότητα των εθνικών πόθων και την ελπίδα εκπλήρωσης τους. Τελικά η απόφαση αυτή δεν υλοποιήθηκε γιατί από τη σημαία έλειπαν εντελώς τα μουσουλμανικά σύμβολα. Έτσι οι Κρήτες υποχρεώθηκαν να δεχτούν τον τύπο της σημαίας που εικονίζεται, δηλαδή στα τρία τέταρτα ελληνική σημαία και στο ένα τρίτο τουρκική, αλλά χωρίς το μισοφέγγαρο. Η πληθυσμιακή αναλογία του ελληνικού και του μουσουλμανικού στοιχείου στο νησί συνέτειναν στον παραπάνω τύπο. Η Κρητική Πολιτεία τυπικά δεν ήταν μόνο ελληνική υπόθεση.

43. Ο Ύπατος Αρμοστής( σελ 207) Η εικόνα αισθητοποιεί την ιστορική αφήγηση. οι ναύαρχοι των στόλων των δυνάμεων ( Αγγλίας, Ρωσίας, Γαλλίας, Ιταλίας) που αποτελούσαν ένα άτυπο συμβούλιο , παρέδωσαν την εξουσία στον πρίγκιπα, χωρίς να αποσύρουν τα στρατεύματα τους από το νησί. Ο πρίγκιπας δεν ήταν μόνο υποτελής στο σουλτάνο, αλλά και ελεγχόμενος από τις προστάτιδες δυνάμεις. Το αρμοστειακό δηλαδή καθεστώς της Κρήτης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτόνομο, φόρου υποτελές στο σουλτάνο με διεθνή έλεγχο και προστασία. Ενδεικτικό της ιδιοτυπίας του καθεστώτος είναι και τα εξής : το σύνταγμα της κρητικής πολιτείας που εκπονήθηκε αμέσως μετά την άφιξη του πρίγκιπα, εγκρίθηκε πριν τεθεί η εφαρμογή από το συμβούλιο των πρεσβευτών των δυνάμεων. Στην εικόνα οι τέσσερις ναύαρχοι με τις επίσημες στολές τους υποδέχονται τον πρίγκιπα. Πρόκειται για τη στιγμή της παράδοσης και της ανάληψης της εξουσίας.

44. Παρέλαση Άγγλων ( σελ 209) Οι Άγγλοι μαζί με τους Γάλλους, τους Ρώσους και τους Ιταλούς αποτελούσαν τις δυνάμεις που όχι μόνο επέβαλαν αλλά και ανέλαβαν να προστατεύσουν το αρμοστειακό καθεστώς 39 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ στην Κρήτη. Για να μπορέσουν να ελέγξουν καλύτερα την κατάσταση, αφου χώρισαν το νησί σε τομείς εποπτείας αποβίβασαν αγήματα. Οι Άγγλοι ανέλαβαν το μεγαλύτερο νομό , του Ηρακλείου. Η στοίχιση, η ακρίβεια των κινήσεων και οι φανταχτερές στολές στρατιωτών και αξιωματικών εντυπωσίαζαν τους ντόπιους ενώ παράλληλα ο άρτιος εξοπλισμός τους προκαλούσε το φόβο, ώστε να αποφεύγονται και από τις δύο πλευρές ενέργειες αντίθετες προς τη νέα κατάσταση.

45. Επαναστάτες του Θερίσου ( σελ 212) Από το Φεβρουάριο του 1905 που τα μέλη της αντιπολίτευσης υπέγραψαν την επαναστατική προκήρυξη ως τις 10 Μαρτίου που κηρύχτηκε η επανάσταση , είχαν συγκεντρωθεί στο ορεινό χωριό Θέρισο πολλοί ένοπλοι κρητικοί. Μια ομάδα από ατούς φαίνεται στην εικόνα . φορούν τις τοπικές ενδυμασίες τους, κρατούν μακρύκανα όπλα και δείχνουν αποφασισμένοι να φέρουν εις πέρας την αποστολή που είχαν αναλάβει. Ο τρόπος που ποζάρουν στο φακό δείχνει και λίγο να το διασκεδάζουν , δηλαδή μοιάζουν να βγάζουν αναμνηστική φωτογραφία σε μια εκδρομή. Αυτό έχει και μία λογική εξήγηση. Είχαν συνηθίσει τις επαναστάσεις κατά των Τούρκων τόσο ώστε μια επανάσταση κατά του πρίγκιπα και των οπαδών του να τους φαίνεται ως ένας υγιεινός περίπατος.

46. Λιθογραφία αφιερωμένη στην επανάσταση του θερίσου ( σελ 212) Φιλοτεχνήθηκε για να θυμίσει στον αρμοστή ότι η αιματοχυσία δεν έγινε για τη δική του επαγγελματική αποκατάσταση αλλά για να ενωθεί η Κρήτη με το ελληνικό κράτος. Στο βάθος φαίνονται Κρήτες επαναστάτες . στην ελληνική σημαία που κρατούν αναγράφεται <<ένωσις ή θάνατος>>. Σε πρώτο πλάνο η Κρήτη προσωποποιημένη κάθεται στο θρόνο συντροφιά με ένα λιοντάρι, σύμβολο δύναμης και μοιράζει στις προσωποποιημένες δυνάμεις τα ψηφίσματα για το περιεχόμενο των οποίων μας ενημερώνει η λεζάντα << ο λαός της Κρήτης συνελθών εις πάνδημα συλλαλητήρια κηρύττει ενώπιον θεού και ανθρώπων την πολιτικήν ένωσιν μετά του βασιλείου της Ελλάδος εις μίαν αδιαιρετον συνταγματικήν πολιτείαν>>.

47. Το μεγάλο συλλαλητήριο στα Χανιά. (σελ 214) Σαράντα μέρες μετά την κήρυξη της επανάστασης στο Θέρισο , κάτω από το καθεστώς του στρατιωτικού νόμου που είχε κηρύξει ο πρίγκιπας αρμοστής , τις απειλές των ντόπιων ροπαλοφόρων και των ξένων δυνάμεων , αλλά και την εχθρική προς τους επαναστάτες θέση της ελληνικής κυβέρνησης , οι Χριστιανοί κάτοικοι των Χανίων δεν δίστασαν να οργανώσουν ένα ογκώδες συλλαλητήριο. Στόχος τους ήταν με το πλήθος τους και τον παλμό τους να διευκολύνουν το έργο των επαναστατών και να κάνουν γνωστή σε όλους την απόφαση τους να αγωνιστούν εναντίον όλων εκείνων που για διάφορους λόγους προσπαθούσαν να τους απομακρύνουν από το όνειρο της ενωσής τους με την Ελλάδα. Τα κτήρια που περιβάλλουν τη συγκέντρωση και ο κόσμος με τις ποικιλόμορφες στολές δίνουν μία αυθεντική εικόνα της εποχής.

48. Ο Αλέξανδρος Ζαίμης. ( σελ 216) Η γαλήνια μορφή του , το επίσημο ένδυμα και τα γυαλάκια του δείχνουν άνθρωπο διανοούμενο και δραστήριο.

40 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ 49. Αξιωματικοί της πολιτοφυλακής της Κρήτης (σελ 217) Στην εικόνα παρουσιάζονται 14 από τους αξιωματικούς της πολιτοφυλακής . όλοι τους φορούν επίσημες στολές και έχουν σχεδόν ομοιόμορφο μουστάκι. Το έργο που αναλάμβαναν ήταν αρκετά επίπονο και σημαντικό. Όφειλαν να δημιουργήσουν τακτικό κρητικό στρατό, με άλλα λόγια έπρεπε να τιθασεύσουν τους ατίθασους Κρητικούς αγωνιστές επιβάλλοντας πειθαρχία σε αυτούς που όλη τους τη ζωή είχαν συνηθίσει να πολεμούν όπως ήθελαν και ελάχιστα να υπακούουν τους αρχηγούς τους.

50. Υποστολή της Αγγλικής σημαίας( σελ 218) Μπορεί η Κρήτη να ενώθηκε επίσημα με την Ελλάδα την 1/2/1913, συμβατικά όμως είχε παραχωρηθεί με τις συνθήκες του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου και τυπικά με την ελληνοτουρκική συνθήκη (14/11/1913). Ουσιαστικά βέβαια η ένωση είχε γίνει από τον Οκτώβριο του 1912, οπότε ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός της Ελλάδας είχε δεχτεί τους Κρήτες στο ελληνικό κοινοβούλιο και είχε στείλει ως διοικητή τον Στέφανο Δραγούμη.τα περισσότερα από τα ξένα στρατεύματα είχαν αποχωρήσει από την Κρήτη στις 24 /7/ 1908και τα τελευταία τον Ιούλιο του 1909. Τότε ο Βενιζέλος είχε γράψει στην εφημερίδα κηρυξ << από επτά όλων αιώνων, αφ΄ ης η Κρήτη κατελήφθη υπό των Ενετων, πρώτη φορά χτες 15 / 1/ 1909 το κρητικόν έδαφος δεν πατείται υπό ξένου στρατιώτου.>>.. παρέμεναν όμως οι σημαίες των δυνάμεων της Σούδας ως σύμβολα ενός ελέγχου που είχε πάψει προ πολλού να υφίσταται και μιας προστασίας που δεν ήταν πλέον απαραίτητη. Στις 14 /2/ 1914 οι σημαίες των ξένων δυνάμεων έπαψαν να κυματίζουν στο φρούριο της Σούδας. Στην εικόνα παρουσιάζεται η στιγμή υποστολής της αγγλικής σημαίας μπροστά σε παρατεταγμένο τιμητικό άγημα.

51. Υποστολή της τουρκικής σημαίας ( σελ 220) Η υποστολή της τουρκικής σημαίας σήμαινε και τον οριστικό τερματισμό κάθε ίχνους τουρκικής εξουσίας στην Κρήτη. Ήταν η στιγμή που περίμεναν αιώνες οι Κρητικοί. Ύστερα δηλαδη από 239 χρόνια απόλυτης οθωμανικής κυριαρχίας ( 1649 – 1898) και 15 επικυριαρχίας ( 1898- 1913) μπορούσαν να απολαύσουν την απόλυτη ελευθερία τους. Το σκούρο χρώμα της εικόνας υποδηλώνει τα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς , το κανόνι, που βρίσκεται σε πρώτο πλάνο ως ενδεικτικό των αγώνων με τους οποίους οι κρητικοί αποτίναξαν τον τούρκικο ζυγό, και οι δύο μόνο άνδρες που χαιρετούν τη σημαία , η οποία για αγώνες κυμάτιζε ως σύμβολο εξουσίας στο τουρκικό φρούριο , συνθέτουν ένα καταθλιπτικό όσο και ρεαλιστικό σύνολο. Στο βάθος όμως φαίνεται το φως του ήλιου , μια και πιθανότατα η υποστολή έγινε λίγο πριν την ανατολή του ηλίου. Μια καινούρια εποχή θα άρχιζε σε λίγο.

41 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

42 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΠΑΚΑΜΜΕΝΟΥ

43 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ