Το πνεύμα της εποχής μας

Η κύρια ασχολία του Δ. Πικιώνη ήταν να μελετάει το παρελθόν και τις παραδόσεις του κάθε τόπου. Για να σχεδιάσει ένα σχολείο στην Θεσσαλονίκη, μας αναφέρει ο Β. Κολώνας 2, πρώτα μελέτησε και κατέγραψε κάθε ένα μικρό σπιτάκι στην Ανατολική Μακεδονία και ύστερα εμπνεύστηκε και σχεδίασε το Πειραματικό σχολείο Θεσσαλονίκης.[εικ.24,25] Δεν ήταν από τους ανθρώπους, που αντέγραφε την παράδοση, αλλά προσπαθούσε να αντλήσει όσα πιο πολλά στοιχεία μπορούσε από αυτή και να τα εφαρμόσει στις συνθήκες του σήμερα, παράγωντας κάτι καινούριο. Οπότε δεν μπορούμε να του δώσουμε το τίτλο του παραδοσιακού άλλα ίσως το τίτλο του δημιουργού. Ήταν ένα αρχιτέκτονας, όπου δεν σχεδίαζε τις αρχιτεκτονικές του μελέτες και τις παρέδιδε προς κατασκευή, άλλα αντιθέτως έκανε τις προμελέτες στο γραφείο του και το σχέδιο ολοκληρωνόταν στο τόπο εφαρμογής. Το σχέδιο άλλαζε και ξανά άλλαζε και με αυτό τον τρόπο κατάφερνε το έργο να εφαρμόζει και να ταιριάζει άψογα στο τόπο του. Ήταν ένας άνθρωπος, σύμφωνα με τον Δ. Φιλιππίδη, που «διεύρυνε τον ορίζοντα, αφήνει απέξω το κομμάτι της λειτουργίας και της χρησιμότητας και ασχολείται με την τέχνη».

2 καθηγητής αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, [εικ.25] [εικ.24]

[24] Παραδοσιακός οικισμός της Ανατολικής Μακεδονίας αρχές 20ου αιώνα [25] Το Πειραματιικό σχολείο Θεσσαλονίκης, σχεδιασμένο απο τον Δ. Πικιώνη

20

Στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, προσπαθούσε να περάσει όλη του αυτή την εμπειρία στους μαθητές του, τους δίδασκε παραδοσιακή αρχιτεκτονική, σε μια εποχή που το υπόλοιπο Πολυτεχνείο δίδασκε το «modern style». Ο Δ. Αντωνακάκης μας διηγείται ακόμα μια εμπειρία του ως μαθητής του Δ. Πικιώνη, την εποχή όπου μελετούσε το περίπατο της Ακρόπολης, από τα πιο γνωστά του έργα. «Έπαιρνε μαζί του, τους φοιτητές στην Ακρόπολη και τους άφηνε να συμμετέχουν. Παράλληλα είχε απίστευτη εμπιστοσύνη στους τεχνίτες, τους έδινε την ευκαιρία να το κάνουν όπως αυτοί πιστεύουν.» Είχε πει : «Πώς χτίζει το σπίτι του ο χω-

ρικός, που δεν διάβασε κανένα βιβλίο αρχιτεκτονικής και δεν έχει γνώση από κανένα ρυθμό και χαρακτήρα αλλά τα πραγματώνει ασυνείδητα ακλουθώντας τη φύση;».

Έτσι ο περίπατος στην Ακρόπολη είναι ένα έργο το οποίο δημιουργήθηκε αυθόρμητα, από απλούς τεχνίτες με κύρια έμπνευση την εικόνα του περιβάλλοντος. Κάθε πέτρα τοποθετήθηκε έτσι ώστε να ταιριάζει με τα πάντα γύρω της.

«Σαν να ήταν πάντοτε εκεί»

Τέλος σημαντικό είναι, να αναφερθεί ότι σύμφωνα με τον Ζ. Λορεντζάτο ο Πικιώνης είχε τέσσερις βασικές αρχές. Τέσσερις αρχές ίσως σημαντικές για να κατανοήσει κανείς τι σκέψεις και τις πράξεις του Δημήτρη Πικιώνη. Ως πρώτη αρχή αναφέρει την σχέση του Δ. Πικιώνη με τον Σολωμό, “ο σπόρος του ελληνικού κόσμου ζει μέσα στην ελληνική χριστιανοσύνη του Σολωμού”. Με τον ίδιο να αναφέρεται συχνά σε φράσεις του Σολωμού για να δικαιολογήσει πράξεις του. Ως δεύτερη αρχή ήταν ο Σικελιανός, το κοινό τους είναι, η γέφυρα που έχει στηθεί μεταξύ λαϊκής τέχνης (κοινοπραξία) και ορθόδοξης ελληνικής παράδοσης του έργου τέχνης, που «διαπιστώνουμε σε όλες τις πνευματικές παραδόσεις». Με τον Δ. Πικιώνη να αναφέρεται σ’αυτόν, σε ένα κείμενο του, το 1951, «Το πνεύμα της Παράδοσης», για τις παραδόσεις των λαών. Η Τρίτη βασική αρχή είναι ο Πλάτωνας και το πλατωνικό σχήμα του «εν πάντα» που ταιριάζει πολύ στη ιδεολογία του Πικιώνη. Στο κείμενο του, «Συναισθηματική τοπογραφία» το 1935, ο αρχιτέκτονας σχολιάζει πως η «Φύση», μας διδάσκει την αρχή της καθολικής «Αρμονίας» . Η τέταρτη και τελευταία αρχή κατά τον Ζησ. Λορεντζάτο είναι η Ορθοδοξία, εξηγώντας ο ίδιος πώς με τον όρο αυτό εννοείται «η Ιερή Παράδοση», η «Γραφή», η «Λειτουργία» ως έργο του λαού και παρακάτω προσθέτει την «αρχιτεκτονική, μαζί με όσες άλλες υπάρχουν τέχνες». Με τον Δ. Πικιώνη εδώ να μελετάει την λαϊκή τέχνη, τις παραδόσεις του λαού, και την προσπάθεια «να γνωρίσει τον ανώνυμο αδερφό του, δηλαδή τον άνθρωπο ή τον εαυτό του και να βρει την ομοίωση με τον Θεό»