Opeens vielen we onder de Coolsingel - Hillegersberg van Boerendorp tot Stadswijk

s n e e p O e onder de vielen w l e g n i s Cool Hillegersberg van Boerendorp tot Stadswijk

Anton Stapelkamp

colofon uitgave Vereniging Stedebouwkundig Wijkbehoud Hillegersberg-Schiebroek-Terbregge samenstelling en tekst Anton Stapelkamp vormgeving A10plus grafi sche vormgeving en illustratie productie Wim Meijer en Iet Heetman druk drukkerij Ten Brink ISBN/EAN: 978-90-70873-04-2

© VSW, 2009

Anton Stapelkamp (1961) woont sinds 1969 in Hillegersberg en trouwde op het raadhuis aan de C.N.A.Looslaan met een geboren Hillegersbergse. Hij is sinds 1996 namens het CDA actief in en voor deelgemeente Hillegersberg-Schiebroek.

Eerst als deelraadslid en vanaf 2001 als lid van het dagelijks bestuur.

Daarnaast is hij initiator en voorzitter van de Stichting Rotterdam is vele Dorpen.

SRivD heeft als doelstelling het erfgoed van de voormalige zelfstandige dorpen rond Rotterdam in ere te houden, te bestuderen en vast te leggen. Hij heeft in 2006 ‘Hillegersberg-Schiebroek van boven bekeken’ en in 2008 ‘Een gedenkteken en een naam, Herinneringen aan Joods Hillegersberg en Schiebroek’ gepubliceerd.

Opeens vielen we onder de Coolsingel Hillegersberg van Boerendorp tot Stadswijk

Anton Stapelkamp

Inhoud

Voorplasoever 1935

[3]

4

Volksgezondheid

42

Boerendorp

6

Bittere armoede

46

Bestuur en politiek

10

Henk van der Tholen, ambtenaar Sociale zaken

49

14

De reiniging en andere nutsvoorzieningen

52

Openbare orde en veiligheid

18

Sociaal leven

55

Gemeentelijk bezit

22

Cultuur, sport en recreatie

58

Van Kempen, de laatste burgervader

CossĂŠe, de laatste tolgaarder van Hillegersberg

26

C.N.A. Loos, de weldoener van Hillegersberg

64

Ruimtelijke ordening en Volkshuisvesting

28

Kerkelijk leven

66

Onderwijs

32

Stadswijk

72

36

Van Boerendorp tot Stadswijk

76

Meester Van der Valk, de onderkoning van Terbregge Oranje Boven!

38

Opeens vielen we onder de Coolsingel

Inleiding

[ 32 ]

Onderwijs

Nico van der Valk in een overvol klaslokaal in Terbregge

[ 33 ] Opeens vielen we onder de Coolsingel

In een tijd waarin grote gezinnen nog echt groot waren (ik hoorde van een gezin met twaalf kinderen in een bovenhuis in de Lisbloemstraat!) was er in de groeiende gemeente een enorme behoefte aan scholen.

En doordat de schoolstrijd nog maar net in 1918 beslecht was, groeide met name het bijzondere onderwijs op religieuze grondslag hard. In de ambtstijd van burgemeester Van Kempen, tussen ’24 en ’41 werden negentien scholen gebouwd en die komen we dus ook tegen in de begroting. Maar de eerste begrotingspost betrof de kosten van huisonderwijs, verleend aan A. Terhorst, Hoofdweg 245 voor een kind geboren 20 januari 1923. Betrof het een ziek kind dat thuis les kreeg of ging het om een vroege voorloper van de Iederwijs-filosofie? Aan de inkomstenkant van de gemeente stonden bijdragen van andere gemeenten (onder andere Zevenhuizen, Schiebroek, Bleiswijk en Bergschenhoek) vermeld, waar vandaan blijkbaar ook kinderen in ons dorp op school gingen. Ook betaalde men in die tijd voor het lager onderwijs schoolgeld, minimaal ƒ 0,15 per week voor de minstverdienenden en maximaal ƒ 0,70 voor degenen die een belastbaar jaarinkomen hadden van meer dan ƒ 8.000.

Het schoolgeld bedroeg voor het tweede kind tussen de ƒ 0,10 en ƒ 0,40 en voor het derde en vierde kind ƒ 0,10. Voor velen was dat een probleem in die crisisjaren en heel wat kinderen met minder draagkrachtige ouders haakten dus al jong af en gingen werken.

Volgens de begroting 1936 verwachtte men 2615 leerlingen voor het Lager Onderwijs en 395 voor het Uitgebreid Lager Onderwijs. Er waren openbare lagere scholen in de Adriaan van Mathenesselaan (nu Adr. v.d.

Doeslaan), de Hillegondastraat, de Elektroweg, het Jacob Marisplein en in Terbregge (al in 1884 gesticht). Namen hadden die openbare scholen niet.

Vrijwel alle gebouwen zijn ook nu nog in gebruik.

Groot waren de scholen naar de huidige maatstaven niet; die in Terbregge aan de Ommoordseweg had maar 169 leerlingen en die aan de Elektroweg 247. De laatste had zes door het rijk vergoede leerkrachten, de andere nog minder. Het moeten volle klassen geweest zijn, de school aan de Elektroweg had per leerkracht zo’n 41 leerlingen! Klassenverkleining en

In Opeens vielen we onder de Coolsingel, Hillegersberg van Boerendorp tot Stadswijk portretteert Anton Stapelkamp het vooroorlogse Hillegersberg, ruwweg tussen 1900 en 1941. In een halve eeuw veranderde Hillegersberg van een vriendelijk dorpje in een verstedelijkte forensengemeente en uiteindelijk in een wijk van Rotterdam.

Hillegersberg veranderde niet alleen stedenbouwkundig maar ook sociaal. Die veranderingen waren groot en kwamen snel en dat was niet altijd makkelijk voor de toenmalige Bergenaren.

Naast de beschrijving van het gebied wordt ook een beeld geschetst van het maatschappelijk leven, van kerk, staat en maatschappij, zoals men dat toen noemde. Tussen de hoofdstukken door worden een aantal voor het vooroorlogse dorp karakteristieke personen uitgelicht: burgemeester Van Kempen, tolgaarder Cossée, ambtenaar Van der Tholen, horecaondernemer Loos en de Terbregse bovenmeester Valk.

Voor iedereen met hart voor Hillegersberg een boek om in één ruk uit te lezen.