2e jaargang • nummer 1
Een heus magazine over oude wijsheden nieuwe inzichten V O O R J A A R 2014 leven met de natuur – een uitgave van A3 boeken INT ERV I EW
Isis en de 14 sleutels tot heelwording DE VR A A G
Welk boek betekende voor jou een omwenteling?
T H EMA
SCHRIJVEND NAAR KUNST KIJKEN I N T E R VI E W
Wij zijn dus ook natuur N I E UW : ISIS EN DE 14 SLEUTELS TOT HEELWORDING, PETRA STAM EN ELS LIJESEN – DE NATUUR ALS MEDICIJN, GERWINE WURING – KABOUTERSOEP EN WONDERBLAADJES, ITY BUSSTRA – KRUIDENWIJSHEID - 66 AFFIRMATIE- EN ACTIEKAARTEN,MARJANNE HUISING – SCHRIJVEN MET HET CREATIEPENTAGRAM, YOEKE NAGEL Heus 03-2014 1
10-02-14 14:54
“Als mijn gevoel klopt, ben ik niet de eerste die naar deze plek komt om dankbaarheid te tonen bij verkregen voorspoed en om ondersteuning te vragen bij problemen. Waarschijnlijk kwamen de mensen uit de bronstijd ook naar deze plek om eer te bewijzen aan hun doden en goden.”
‘Heilige bronnen in de Lage Landen’
Heus 03-2014 2
f oto: c a rola r uij s ch va n d u gte ren
fanny van der horst
10-02-14 10:01
VOORWOORD “Van verwondering tot verwondering ontsluit zich het bestaan.” Dit citaat van Lao Tse stond als reactie bij mijn foto van meizoentjes die ik in januari (!) op facebook plaatste. “Jij leeft in een sprookjeswereld”, las ik bij een andere foto die ik tijdens mijn dagelijkse wandelingen met Angel had gemaakt. Ja en nee, iedereen die kijkt, echt kijkt, ontdekt die sprookjeswereld, want die is overal. Heb jij wel eens bij het licht van de Maan een wandeling gemaakt en gekeken naar het duistere schaduwspel dat zij speelt? Jouw schaduw is dag en nacht bij je, niet altijd zichtbaar, vaak wel, groot of klein, realistisch of vertekend… Voor mijn gewoonte om gezichten in bomen te ontdekken, blijkt zelfs een wetenschappelijke naam te bestaan: pareidolie. Die wetenschap is me ook op facebook aangereikt. Er wordt veel afgegeven op facebook, twitter en andere social media, omdat ze voor een verarming van sociale contacten zouden zorgen. Een van de initiatiefnemers van Together Strong / Samen Sterk, een organisatie die dankzij Facebook heel veel goed werk doet voor de zwerfhonden die Daniela Gruevska in Skopje opvangt, zei hierover: “Het gaat erom hóe je het gebruikt.” Ware woorden, universeel toepasbaar. adrie beyen, hoofdredacteur en uitgever info@A3boeken.nl – twitter @AdrieA3boeken – www.facebook.com/A3boeken A3 boeken is sponsor van Together Strong / Samen Sterk • www.facebook.com/TogetherStrong.SamenSterk
INHOUD
Marjanne Huising
“Het gaat erom dat je het kruid verinnerlijkt”
INTERVIEW
Isis en de 14 sleutels tot heelwording
16
2
Petra Stam en Els Lijesen
DE VRAAG
Gerwine Wuring
“Wij zijn dus ook natuur”
8
Ity Busstra
Welk boek betekende een omwenteling?
10
16 20
THEMA
Schrijvend naar kunst kijken Geef je eigen ritueel vorm volgens het levenswiel
6, 18
“Ik gun kinderen dat ze...”
14
DI T E N DAT
DE LEZER
Cindy Meereboer
24
C I TA AT
26 27
Bevrijd jezelf van verwachtingen Yoeke Nagel
“Het creatiepentagram verbindt ratio en intuïtie”
LEGENDA
12
Boek(en) van dezelfde auteur of over hetzelfde onderwerp
OVERPEINZING
Het pad dat wij lopen Agnès Schlüter Fondslijst
Spel(len) van dezelfde auteur of over hetzelfde onderwerp
28
Boek(en)/spel(len) van dezelfde auteur of over hetzelfde onderwerp
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 3
10-02-14 10:36
INTERVIEW
Isis en de 14 heelwording Facebook, het lot… of waren het hun Egyptische gidsen die Petra Stam en Els Lijesen samenbrachten? Beiden liepen ze hun eigen pad op zoek naar heelheid. Hun ontmoeting bracht hen in een stroomversnelling van innerlijke belevenissen. Het werd al snel duidelijk dat de mythe van Isis, Osiris en Horus het uitgangspunt moest zijn voor het boek dat geboren moest worden.
D
at Isis haar begeleidde, wist Petra Stam al een tijdje, maar die kennis had ze voor zich gehouden. Toen Els Lijesen het ontdekte tijdens hun eerste echte ontmoeting, was ze blij verrast, omdat haar hoofdgids ook een rol speelt in de Egyptische mythologie: “Thoth is mijn hoofdgids. Ik noem hem overigens Tehuti en hij verschijnt in verschillende gedaanten aan mij. Al tijdens onze contacten op Facebook had ik het gevoel dat Petra en ik samen iets moesten schrijven. We hebben veel gemeenschappelijke interesses: astrologie, mythologie, mystiek, natuurlijke geneeswijzen en het werken met energie. Maar toen duidelijk werd dat onze gidsen allebei Egyptisch waren, leek het of er een sleutel in een slot werd gestoken en wist ik dat we een boek moesten schrijven over de Egyptische goden en de inwijdingsweg die leidt tot eenheidsbewustzijn.” Inmiddels was Petra duidelijk geworden waarom juist Isis bij haar was: “Het was Isis die de afgesneden delen van haar geliefde Osiris zocht en bijeenbracht, zij maakte hem weer heel, zo vertelt de mythe. Dat verhaal had ik als rode draad door mijn boek ‘Pythia, de hogepriesteres – symboliek en mythologie in de tarot’ laten lopen. Ik had uitgelegd hoe die weg liep, maar nu was ik hem zelf aan het bewandelen! Isis gaf me handvatten, hulp, inzichten. Ik schreef alles op wat ik zag, hoorde en beleefde. Dit waren niet alleen persoonlijke dingen, maar ook universele wijsheden die ik niet zomaar zelf had kunnen bedenken. Ik deelde mijn ervaringen met Els en voor we het wisten zaten we in een stroomversnelling van innerlijke belevingen en al snel besloten we een boek
over heelwording te schrijven. De mythe van Isis, Osiris en Horus vormt het uitgangspunt van ons boek, omdat die symboliek zo prachtig de zoektocht naar heelheid aangeeft.”
RE -M E M B E R We leven in een tijd waarin ‘snel’ en ‘veel’ hoogtij vieren. Dat maakt het niet makkelijk om dicht bij jezelf te komen en te blijven. Ook het heersende idee dat het goddelijke iets is wat buiten ons staat en ons beoordeelt, eist zijn tol en maakt het leven tot een strijd met materie als houvast en pantser. Maar er is sprake van een kentering, een kleine revolutie. Petra: “Steeds meer mensen zien dat het focussen op materie geen geluk brengt en onze planeet kapot maakt. Ze gaan op zoek naar manieren om weer heel te worden. Als je heel bent, herinner je je jouw geestelijke oorsprong en ben je herenigd met de Bron. Door heelwording voel je je verbonden met het Al en ervaar je de goddelijkheid ín jezelf. Het woord herenigen is zo mooi: opnieuw één worden, en wel met je zielskwaliteiten en goddelijkheid. In het Engels verwijst het woord ‘re-member’ daarnaar: alle delen weer bijeen brengen. Dat is wat Isis (de ziel) deed met de afgesneden delen van Osiris (het ware zelf): zij maakte hem weer heel en uit hun vereniging kwam Horus voort: het eenheidsbewustzijn. Heelwording is belangrijk, want het tilt je omhoog boven de wereld van dualiteit en vereenzelviging met de materiële wereld. Door heelwording voel je je niet meer geketend, afhankelijk, afgescheiden of begrensd, maar laat je je leiden door je ziel en ervaar
Osiris in de sarcofaag met Isis aan het voeteind en haar zus Nephtys aan het hoofdeind.
2
Heus 03-2014 4
heus 03 – 2014
10-02-14 10:01
f oto: joe y bue hle r
sleutels tot
Petra Stam (links) en Els Lijesen.
je dat je onsterfelijke geest alles is en kan. Het maakt vrij en geeft de mogelijkheid om vanuit je ware potentie te leven.” Els knikt en voegt toe: “Heelwording is bewustwording van het feit dat wij zielen zijn die deel uitmaken van een geheel en dat dit geheel deel uitmaakt van ons. Sommigen noemen dat de Bron, anderen alziel, atman, wakan tanka of god. Zielen dragen het goddelijke in zich en maken er deel van uit. Onze ziel heeft een lichaam en kan met dat lichaam ervaring opdoen, groeien. Dat lichaam is de energetische weerslag van wat er in de subtielere, onzichtbare lichamen gebeurt. Als je een bepaalde gedachte hebt, of een bepaalde emotie, zullen die je lichaam en je leven vormgeven. In deze tijd zijn we gaan geloven dat de mens en het leven alleen maar uit materie bestaan en dat heeft ervoor gezorgd dat de onzichtbare delen in het onderbewustzijn terecht zijn gekomen. We zijn verdeeld geraakt tussen goed en verkeerd, licht en donker. Daardoor zijn we uit evenwicht en kwetsbaar, hebben we een ego en controle nodig om te kunnen bestaan. Dat maakt ons leven angstig. Terwijl dat eigenlijk niet nodig is. Als we heel zijn, zien we dat al het leven één energie is, die zonder belemmering stroomt. Het leeft in ons,
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 5
door ons. En we doen niets liever dan ons daaraan overgeven, omdat dit ons gelukkig maakt.”
E G Y PT I SCH E G O DE N Alle mysteriescholen en religieuze tradities uit de oudheid streefden naar eenwording met het goddelijke. De manier waarop verschilt, maar het doel is hetzelfde: heel zijn. De Egyptische kosmologie zit prachtig in elkaar: er bestaan twee krachten; chaos en harmonie, vertegenwoordigd door Seth en Ma’at. De mens heeft vijf lichamen: het fysieke lichaam, de Ka (een energetisch dubbellichaam), de Schaduw (de Haidit), het Magisch Lichaam (de Khu) en de Sahu (het Verlichte Lichaam). Als de mens zich bewust wordt van al die lichamen, die tegelijkertijd kosmische dimensies zijn, dan is hij heel geworden en is hij een met de goden. Petra heeft een sterke band met de goden uit het oude Egypte. Zij ziet ze als krachtvelden die werkzaam zijn in het universum: “Het zijn energetische aspecten van het Al en dus herkenbaar als delen van jezelf. Ze kunnen je inzichten geven over jouzelf, maar ook over de levensweg van de mens, universele processen en spirituele vermogens. Ik zie Isis bijvoorbeeld als de moeder van mijn ziel, een liefdeskracht die me aanzet om me weer bewust
3
10-02-14 10:01
te worden van en te verbinden met mijn ware zelf. In een meditatie zag ik hoeveel ik voor en van anderen in mijn hart meedroeg, hoe ik zelfs bereid was klappen voor dierbaren op te vangen. Daarna zag ik een hiëroglief van mijn hoofd met een gieren-hoofdtooi. Zo kwam ik uit bij Nekhbet de giergodin, beschermster en (spirituele) moeder. Ze maakte me duidelijk dat haar rol belangrijk was, maar dat dit niet ten koste van mijzelf mocht gaan. Egocentrisme is zeker niet de weg, maar zelfcentrisme is wel belangrijk, want als je anderen centraal zet in je hart is er het gevaar dat als die ander wankelt, jouw hele hart ook wankelt. Nekhbet en haar ‘zuster’ Wadjet zijn ‘de grote ontwakers’, ze verenigen tegendelen in het zelf, maken het onbewuste bewust.”
Isis voedt Horus.
14 D ELEN – 1 4 S L E UT ELS Isis zocht de 14 delen van Osiris om hem weer heel te maken. Het boek telt 14 hoofdstukken en in elk hoofdstuk krijg je een sleutel waarmee je kunt werken aan jouw heelwording. Stap voor stap leer je een ander aspect van jezelf kennen. Petra en Els hebben de inhoud van de hoofdstukken bepaald aan de hand van een inwijdingsweg in het oude Egypte. Deze begon bij de sfinx op het plateau van Gizeh, ging via de Grote Piramide de onderwereld in om uiteindelijk het stralende eenheidsbewustzijn te ervaren als de opkomende zon. Els legt uit welke rol de Egyptische goden bij de sleutels spelen: “Als je je door middel van meditatie of visualisatie afstemt op de energie van een god, gaat jouw eigen energie daarmee resoneren. Als je een probleem hebt op een bepaald gebied, tilt de energie van een godheid de jouwe naar een hogere frequentie en kun je helderheid krijgen over je kwestie. Je kunt je bijvoorbeeld afstemmen op Sekhmet, de vurige leeuwgodin, die staat voor de kracht van de brandende zon. Als je trots is gekrenkt of je grenzen niet zijn gerespecteerd en je vindt het moeilijk om voor jezelf op te komen, dan geeft zij je de emotie ‘woede’. Hierdoor kun je sterk zijn en je eigenwaarde voeden. Haar kracht zetelt in de zonnevlecht, in het middenrifge-
4
Heus 03-2014 6
De Orionnevel in het sterrenbeeld Orion (dat wordt geassocieerd met Osiris), de kraamkamer van nieuwe sterren. bied. Als haar kracht wordt getemperd door de liefde in het hart, leer je te handelen vanuit compassie voor jezelf en een ander. Seth, de god van de chaos, kan je confronteren met je schaduwaspecten en je onderbewuste angsten. Door deze onder ogen te zien en te ervaren wat de energie van Seth met je doet, kun je dit deel van jezelf weer integreren. Dit is echt helend! De energie van mijn gids Thoth leert me op een persoonlijke manier de dualiteit in mezelf in balans te brengen. Dankzij de energie van de goden kun je jouw eigen wezen verrijken.”
ACH T E R DE SL U I E R VAN I SI S Een boek schrijven en hiervoor onderzoek verrichten, is voor auteurs altijd een heel proces. Wanneer je zo intensief met iets bezig bent, kan het niet anders dan dat het je zelf ook veel brengt. Petra kwam tot het volgende inzicht: “Zelf- en spirituele bewustwording, leven vanuit geestelijke heelheid, is de enige weg om echt te leven en om jezelf te bevrijden uit de aardse boeien ofwel de reïncarnatiecyclus. Dat was niet geheel nieuw voor me, maar ik snap het nu vanuit een hoger perspectief en zie de wereld om me heen anders hierdoor. We zijn hier om ervarin-
Isis en de 14 sleutels tot heelwording Petra Stam en Els Lijesen 21 x 23 cm, 144 pagina’s r 728 isbn 978 94 91557 11 8 nur € 24,50 Verschijnt april 2014
heus 03 – 2014
10-02-14 10:01
gen op te doen, maar het einddoel is weer terug te keren naar constant bewustzijn. Door je te verbinden met licht en leven ofwel het onsterfelijke (kennis, ziel en geest, liefde, etc.) in plaats van donker en dood ofwel sterfelijke zaken (materie, lichaam, spullen, etc.), word je bewuster, lichter, fijnstoffelijker, zie je de werkelijke wereld achter de sluier van Isis. Het is dus interessant om je regelmatig af te vragen met wat of wie je je verbindt, je je tijd deelt, waarom en welk deel van jezelf hierdoor wordt gevoed. Verlichting betekent dat je leeft in het licht (bewustzijn) in plaats van het donker (onbewust zijn). Door je ziel te voeden, zullen herinneringen tot je komen, zal je bewustzijn verruimen, zul je dichter bij je Zelf komen. Het vraagt tijd, toewijding, training, maar alles wat je nodig hebt om dat te bereiken zit in jezelf!”
AL CHEMIS T IS CH In het interview valt regelmatig het woord ‘alchemistisch’. Wat bedoelen de auteurs hier precies mee? Petra verklaart dat het boek alchemistisch is op psychologische wijze, omdat het je helpt om door zelfonderzoek, bewustwording en ontwikkeling tegenstellingen te overwinnen en de eenheid in jezelf te herstellen: “Net als de zeven metalen in de alchemie, loopt de mens de weg van onedel wezen (lood, Saturnus, aardsgebonden) naar edel wezen (goud, Zon, goddelijk). De Maan en de Zon zijn de laatste fasen en die zijn weer te vergelijken met het zesde en zevende chakra, en met de bovenste twee treden van bewustzijnsontwikkeling: de goddelijk wijze mens en het goddelijk Zelf-bewustzijn. De steen der wijzen vind je als je boven bent aangekomen: het ervaren van en leven vanuit de onsterfelijkheid van ziel en geest. Deze wetten van zeven staan uitgebreid beschreven in het boek. Ze geven een heel duidelijk beeld waar je in dit leven staat op de trap van bewust-
De Djed, de Ka en de Zon als symbolen van de weg naar onsterfelijkheid.
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 7
Deel van een sieraad met links Wadjet, midden Sekhmet, voor haar staat Horus en rechts zit Nekhbet. Zij zijn een onderdeel van het activeren van de Sekhem, de vitale levensenergie. zijn, wat je krachten en valkuilen zijn, maar ook dat ieder mens de mogelijkheid heeft om meer te zijn dan een verstandelijk wezen, dat je kunt groeien naar een bewuste geestelijke staat waar je boven de aardse dualiteit bent uitgestegen: het Horus- of eenheidsbewustzijn.” En zoals het een twee-eenheid betaamt, vult Els Petra naadloos aan: “Het alchemistische ideaal bestaat uit het verenigen van tegenstellingen, waaruit iets nieuws op een hoger niveau ontstaat. Horus werd geboren uit Isis en Osiris, en staat symbool voor het verenigen van de vrouwelijke en de mannelijke energie in ons, waaruit eenheid in onszelf wordt gecreeerd. De linkerkant van ons lichaam wordt meestal de vrouwelijke kant genoemd, de rechter de mannelijke. Dat heeft met de hersenhelften te maken. Precies in het midden van ons lichaam bevindt zich het hart, de bron van eenheid. Door de kennis en de meditaties die we in dit boek geven, wat ook weer een samenbrengen is van intellect en intuïtie, leer je je hart te openen. De hele Egyptische kosmologie was gebaseerd op het principe ‘Zo boven, zo beneden’. Dit zie je terug in de piramide, die de ingang naar de Duat, de Egyptische onderwereld symboliseerde, maar ook een ontvanger was van kosmische energie. De sarcofaag staat symbolisch in het midden – in het hart – tussen het bronpunt in de kosmos en de kern van Moeder Aarde. Het voert te ver om hier precies uit te leggen wat er gebeurde in die sarcofaag, maar in het boek doen we dat wel.” Tot slot de vraag: “Voor wie is ‘Isis en de 14 sleutels tot heelwording’ waardevol?” Het antwoord komt snel en duidelijk: “Voor iedereen die zich meer met de ziel wil verbinden en zo dichter bij zichzelf wil komen.”
5
10-02-14 10:02
Ditten e dat
TR E K J E S CHOE N E N E E N S UI T ! Heb je ooit wel eens met je blote voeten in de modder gelopen? Ken je het gevoel van zand dat tussen je tenen wegstroomt? Heb je wel eens het verschil in temperatuur gevoeld tussen gras in de zon en gras in de schaduw? De grond masseert je voeten, ze luchten er van op en worden sterker. Je komt letterlijk steviger op de aarde te staan als je op blote voeten loopt. ‘Het oergevoel’
“Alles beweegt in de natuur. Beweging is nodig voor creatieve ontwikkeling.” annetje braat
De godin die leven geeft
‘Het Heidehofse Natuur- en Inzichtspel’
De rivier de Seine noemden de Kelten Sequana, naar hun gelijknamige riviergodin Dea Sequana: de godin die leven geeft. In de 20e eeuw zijn bij Fontes Sequanae (Sources de la Seine) enkele bronzen beeldjes, vazen en potten gevonden. Deze potten bevatten ruim driehonderd houten ex-votobeeldjes van diverse lichaamsdelen waarmee mensen Sequana om heling vroegen. ‘Het Parijs van Isis’
6
Heus 03-2014 8
heus 03 – 2014
10-02-14 10:02
Evenwicht m/v Zoals yin en yang met elkaar in balans moeten zijn, zo moeten harde (mannelijke) en zachte (vrouwelijke) krachten ook het evenwicht bewaren. Als de harde krachten het te lang voor het zeggen hebben gehad, verhardt de maatschappij en wordt de behoefte aan zachte krachten groter om het maatschappelijk evenwicht te herstellen. Filosofe Carin Biegnolé roept vrouwen op weer echt vrouw te zijn. ‘Aardevrouwen spreken’
G ELE K R I JGER: IN NERLI JK E LE I DI N G Gele krijger is doortastend, voortvarend en stelt de juiste vragen om het leven, tot zelfs na de dood, verder te kunnen brengen. Onstuitbaar is zijn wil om te strijden voor het goede, de hele mens, de hele wereld, een goddelijk universum. Onbevreesd en met trots vervuld draagt hij de staf waarmee hij je met zijn wijsheid naar de overkant van de rivier kan brengen. Is Gele Krijger jouw geboortezegel? En ken je zijn lichte en zijn schaduwkant?
Kosmische bouwstenen De Griekse filosofen Plato en Pythagoras stelden vast dat het hele universum is gebaseerd op vijf wiskundige basisvormen (de tetraëder, de kubus of hexaëder, de octaëder, de dodecaëder en de isocaëder) plus de bol. Deze kosmische bouwstenen zijn overal terug te vinden: in sterrenstelsels, atomen, edelstenen, graankorrels, mensen…. Alles om ons heen is dus zeer gestructureerd en georganiseerd! ‘In het licht van de Maan’
Zegelillustratie: Patricia Mooren ‘Maya wijsheid voor je levenspad’ ‘Maya wijsheid creatiekaarten’
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 9
7
10-02-14 10:02
INTERVIEW
G E RW I N E W U R IN G:
“Wij zijn dus ook natuur” De natuur kwam al vroeg op het levenspad van ecologe en druïda Gerwine Wuring. Haar visie op de natuur en de wisselwerking tussen mens en natuur ontwikkelde zich gaandeweg. In haar boek ‘Natuur als medicijn’ diept ze die wisselwerking op verschillende niveaus uit met heelwording als insteek.
A
ls biologe leerde Gerwine Wuring de natuur kennen als alles wat buiten de invloedssfeer van menselijke ingrepen ongestoord haar eigen gang kon gaan. In haar studietijd (jaren zeventig van de vorige eeuw) werd de invloed van mensen op de natuur, op onze natuurlijke omgeving, al snel als een milieuprobleem betiteld. Nu ziet ze de natuur veel ruimer: “Gaia, onze aarde, is voor mij een levend organisme waarmee wij, mensen, onverbrekelijk zijn verbonden. We zijn deel van deze wonderbaarlijk prachtige planeet waar zoveel moois tot stand is gekomen door de eonen heen. Wij zijn dus ook natuur en alles wat door onze mensenhanden, door onze intelligentie en ons handelen ontstaat, is deel van dit grote geheel. Ons hele wezen - lichamelijk, mentaal en emotioneel - functioneert in een sterke onderlinge verbondenheid met en afhankelijkheid van dit grote natuurlijke ecosysteem met alle andere organismen, planten en dieren en omstandigheden. Dit laatste wordt vaak vergeten in de wereld waarin wij leven en alles steeds verder van de natuurlijke ritmes en processen lijkt af te dwalen.”
we bepaalde chemische stofjes isoleren en daarvan vervolgens pilletjes of poedertjes maken die het gewenste resultaat kunnen hebben. Ziekte zoals de medische wereld die definieert, is vaak een fysieke, materiele zaak van het ontbreken van of een teveel aan bepaalde nuttige of noodzakelijke stofjes om lijfelijk goed te kunnen functioneren. Vanuit een meer holistisch of spiritueel perspectief is er aan die fysieke uiting van ziekte al een heel proces voorafgegaan van meer psychische, emotionele, sociaal-culturele en spirituele onbalans die maakt dat uiteindelijk het lichaam ook gaat protesteren.” In ‘Natuur als medicijn’ kijkt Gerwine dan ook op verschillende niveaus naar gezondheid en heelheid. Een ervan is het spirituele niveau, de wereld van de ziel en de bezieling. “Ik stel me steeds meer open voor een mythisch magische wereld, waar een andere logica heerst dan in de ‘gewone’ werkelijkheid. Vanuit die invalshoek zie ik dat de aarde een leerschool is en dat alles wat we hier doormaken, in de wisselwerking met de wereld om ons heen, een reis is met een diepere betekenis en een nauwelijks te doorgronden breder perspectief.”
H OLI S T IS CH Inspiratie voor haar nieuwste boek vond Gerwine onder meer bij Eliot Cowan. In zijn boek‘Spirituele geneeskracht van planten’ schrijft de Amerikaan dat sjamanen moeten lachen om al die farmaceutische onderzoekers die bij hen aankloppen voor hulp bij hun zoektocht naar medisch werkzame stofjes in planten. Sjamanen gaan een energetische verbinding aan met de energie, de ziel of de spirit van de plant. In die uitwisseling wordt duidelijk voor welke aandoening of probleem dit natuurwezen zich in verbondenheid met de sjamaan wil inzetten voor de cliënt of omstandigheid die heling nodig heeft. Gerwine kan zich hierin helemaal vinden: “Voor natuurvolken is het inderdaad onbestaanbaar dat
8
Heus 03-2014 10
K WANT U M F Y SI CA We kunnen de natuur in gaan om een luchtje te scheppen en tot rust te komen. Ook kunnen we haar als spiegel benutten om onze eigen aard beter te
Natuur als medicijn Gerwine Wuring met foto’s van Wiggele de Haas 21 x 21 cm, 144 pagina’s isbn 978 94 91557 17 0 nur 728 € 24,50 Verschijnt mei/juni 2014
heus 03 – 2014
10-02-14 10:02
foto: lind a w orm h ou d t
doorgronden. Maar voorbij de spiegel kun je net als Alice terechtkomen in Wonderland, in een wereld waar we het wezenlijke van de natuur kunnen ontmoeten. Daar ontdekte Gerwine tot haar vreugde een verbinding tussen het spirituele en de kwantumfysica. Hierdoor snapt zij nu hoe het komt dat ze door kabouters wordt uitgenodigd om met hen helingen te geven aan mensen: “Deze kabouters verschijnen aan mijn geestesoog, als uitdrukking van een energie die er wel is, maar niet te meten en te weten in de tradities van onze huidige wetenschap. Ze worden heel plausibel als ik de wetmatigheden van de kwantummechanica erop loslaat.”
WI S S E LW E RK ING Om de natuur als medicijn te kunnen laten fungeren, zo schrijft Gerwine, is wisselwerking essentieel. Niets staat immers op zichzelf, in feite is de hele wereld opgebouwd uit één grote massa dansende deeltjes: “Er is altijd uitwisseling en hiermee kun je ook bewust spelen. Door je focus te leggen op het geluid van de koolmees, de kleur van het blad, de vorm van de boom, de sfeer van de avondlucht. Je kunt de uitwisseling met deze energetische uitstraling van de natuur bewust aangaan en invoelen wat deze natuurlijke impulsen met je doen in je lijf, je gedachten, emoties en gevoelens. Daarbij zet je automatisch je zintuigen in. Naast de vijf gewone zintuigen hebben we nog veel meer zintuigen om al die subtiele energieën uit onze omgeving op te vangen.
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 11
Je kunt je lichaamsbewustzijn trainen deze gewaarwordingen steeds vaker en gemakkelijker te herkennen en ermee te werken. Al die kleuren, geuren, geluiden en vormen uit de natuur worden door ons herkend, wij zijn immers ook natuur. Het zijn pakketjes informatie waaraan we ons kunnen laven, waarmee we kunnen werken en die ons kunnen ondersteunen in het proces, het pad dat we lopen. Dit veronderstelt dus ook een verhoogd bewustzijn van onze eigen koers en eigenheid in het leven.”
E I G E N RE C E PT U U R In ‘Natuur als medicijn’ laat Gerwine ook vele voorlopers in het veld van natuur en gezondheid aan het woord, mensen die leven en werken op het grensvlak van gezondheidszorg, natuurbescherming en beleid, persoonlijke ontwikkeling, tuin- en landschapsarchitectuur en muziek in relatie tot natuurbeleving. Met haar boek wil ze mensen stimuleren om zelf hun relatie met de natuur uit te diepen, om uit te vinden op welke wijze zij kunnen samenwerken met de natuur en haar helende krachten. “Het boek biedt geen kant-en-klare recepten, ik wil juist dat mensen hun eigen receptuur uitvinden. Dit is een doorgaand proces met altijd verrassende uitkomsten. Belangrijk is dat het tweerichtingsverkeer is: een houding van liefde en dankbaarheid naar de natuur en de wereld om ons heen levert een waardevolle bijdrage aan het herstellen van de natuurlijke energie in ons eigen leven en in onze maatschappij.”
9
10-02-14 10:02
INTERVIEW
ITY B U S S TR A :
“Ik gun kinderen dat ze en creativiteit mogen In de door haar ontworpen droom-speel-ontdektuin ‘De kleine tuinman’ kunnen kinderen van 1 tot en met 12 jaar op avontuur gaan. Met al hun zintuigen kunnen ze van alles ontdekken. Zo krijgen ze diepe natuurervaringen mee, die hun eigen natuur voor een belangrijk deel bepalen. In ‘Kaboutersoep en wonderblaadjes’ geeft Ity Busstra vele tips en spelvormen voor zintuiglijke buitenavonturen voor baby’s, peuters en kleuters.
“
I
n onze nieuwbouwtuin stonden van die knalrode salvia’s. Mijn vader leerde me dat je daar ‘honing’ uit kon zuigen. Dat vond ik zo grappig om te doen en lekker was het ook. En de geur van de ribes met die mooie lichtroze bloemen herinneren mij nog altijd aan dat hoekje van de tuin waar ik speelde onder die grote struik. Toen ik iets groter was liep ik op vakantie in Duitsland door een woud van varens waar het zoemde van de bijen. Dat heeft grote indruk op me gemaakt door het immense geluid, dat ik eerst niet goed kon thuisbrengen. Ook mocht ik heel graag in bomen klimmen.” Ity Busstra heeft vele bijzondere herinneringen aan haar jeugd en met haar tuin en boek wil ze andere kinderen ook van die onvergetelijke ervaringen bezorgen.
KLEINE T UINMANNE N
fo to: ity bus s t ra
De tuin van Ity draagt de naam ‘De kleine tuinman’, naar het lievelingsboek uit de tijd dat ze kleuterjuf
was. Het leuke is dat die naam kinderen ook vaak het gevoel geeft dat zij zelf de kleine tuinmannen zijn, die mogen meehelpen in de tuin. Ze mogen slepen, graven en bouwen in de tuin, die bewust onoverzichtelijk is ontworpen, dat maakt het des te spannender. De tuin bevindt zich bij haar huis in Dedemsvaart. Ze vindt het heerlijk kinderen om zich heen te hebben en hen iets te leren, te laten ervaren en die verwondering te zien: “De doelstelling is voor mij niet alleen dat ze het natuurlijke leven leren kennen, maar vooral ook dat ze de relatie zien tussen alles wat leeft, dat het een cirkel is die alles met elkaar verbindt, een meer spiritueler doel. Daarbij ga je wat je kent ook beter beschermen en die waarde leren zien is van groot belang voor de aarde. Maar ook het kind weer kind laten zijn. Graag gun ik kinderen dat ze hun eigen fantasie en creativiteit mogen ontdekken en al spelende vies mogen worden.”
10
Heus 03-2014 12
heus 03 – 2014
10-02-14 10:02
hun eigen fantasie ontdekken” INNERL IJK E DRANG
leven, me afsluiten van alle lelijkheid die er ook is, en al het mooie en goede zien en dat vind ik dan vooral terug in de natuur. Met natuurwezens en oude verhalen is het fijn dromen, het kind in mij geniet en er zijn steeds meer ontdekkingen die mij verrijken.”
ANDE RE WERE L D
B U I T E NAV O NT U RE N
Dromen, spelen en ontdekken horen voor Ity bij elkaar. Voor haar heeft dromen niet alleen te maken met een diep verlangen, iets wat je graag wilt doen of leren kennen, maar ook met even weg zijn van hier, je verbinden met een andere wereld. “Kinderen kunnen dit uit zichzelf”, vertelt ze. “Ze laten die werelden door elkaar vloeien in hun spel en hebben zo contact met hun diepste gevoel. De ervaring van iets ontdekken kan diep binnendringen in het kind, als je het met je lijf ervaart onthoud je het voor de rest van je leven. Zelf kan ik in een droomwereld
Het boek ‘Kaboutersoep en wonderblaadjes’ is voor iedereen die met jonge kinderen werkt, ze verzorgt, zelf kinderen heeft en anderen die zich graag willen verdiepen in de mogelijkheden die er zijn om met jonge kinderen buitenavonturen te beleven. Het bevat informatie over de zintuigen per leeftijdsgroep (van baby tot kleuter) en per zintuig suggesties wat je qua spel, jaargetijde en leeftijd met een kind kunt doen. Daarnaast staan er tips in hoe je een buitenruimte, hoe groot of klein ook, zelf kunt omtoveren tot een kinderontdektuin. Ity hoopt van harte dat mensen door haar boek ontdekken dat er ook voor heel jonge kinderen van alles buiten te beleven valt en dat ze inzien dat het voor de ontwikkeling van een kind van wezenlijk belang is dat het zijn gang m gaan in een natuurrijke omgeving. Daarbij mag h hoopt ze “dat iedereen zelf ook diepere ontmoet tingen heeft met de natuurlijke wereld en de w wereld van het jonge kind nog beter leert k kennen, wat een verrijking is voor jezelf en voor de kinderen in je omgeving.”
Kaboutersoep en wonderblaadjes – zintuiglijke buitenavonturen voor baby’s, peuters en kleuters Ity Busstra 21 x 21 cm, 144 pagina’s, fc isbn 978 94 91778 14 9 nur 854 € 24,50 Verschijnt maart/april 2014
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 13
f oto: pre nt en pu u r
Als je een kind iets vertelt, komt het vaak niet over en als ze te klein zijn snappen kinderen het niet. Ze zullen het zelf moeten ervaren, ze willen het ook zelf ervaren, want er is een innerlijke drang om de wereld te ontdekken met hun zintuigen. Hierop heeft Ity ingespeeld bij het ontwerp van haar tuin: “Je hoort ouders zo vaak zeggen ‘Alleen kijken met je ogen’, maar dat kan een kind helemaal niet. Het wil voelen, aanraken, optillen, ergens op klimmen… alles moet op die manier geleerd worden. Deze innerlijke drang is heel goed voor het kind, want het verrijkt zijn leven, het ontmoet het andere op deze manier wezenlijk. Daarom is natuurlijk materiaal ook zo van belang, omdat het een ‘echte’ ervaring geeft aan het kind, het is geen nabootsing, de textuur klopt, de warmte van het materiaal doet innerlijk iets met het kind, waardoor het zich dieper kan verbinden met de wereld. Spelen met natuurlijke materialen zorgt voor een diepere verwondering en beleving.”
11
10-02-14 10:02
INTERVIEW
YO E K E N A G EL :
“ HET CREATIEPENTAGRAM RATIO EN INTUÏTIE” Yoeke Nagel vindt niets mooier dan een schrijver helpen het aller-, allerbeste uit zichzelf te halen. Ze coacht schrijvers tot meesterwerken, effectieve folders en blogs waar je niet omheen kunt. Haar jarenlange ervaring als journalist en schrijfcoach heeft ze nu gebundeld in het boek ‘Schrijven met het creatiepentagram’.
V
erhalen kleurden haar jonge leven op vele manieren. Er werd vaak en enthousiast voorgelezen bij haar thuis “met stemmetjes, mind you” en elke bijzondere gebeurtenis werd een verhaal, zodat ook opa’s en oma’s uitgebreid konden meegenieten. Verhalen werden door haar ouders ook ingezet om begrip te kweken voor anderen en voor nare situaties. Yoeke Nagel en haar zus waren de helden in de kinderverhalen die haar vader heel verdienstelijk schreef. “Een verhaal maken, realiseerde ik me, kan altijd. Het kan een nieuwe werkelijkheid scheppen en het kan de werkelijkheid zoals we die kennen extra glans geven. Alles waarover wordt verteld, blijft leven. Voor altijd en altijd als het verhaal ook nog eens is opgeschreven en steeds opnieuw kan worden verteld. Als er een verhaal over je wordt verteld, dan word je een beetje onsterfelijk. Onze familie had uitzonderlijk veel onsterfelijken, want er waren veel verhalen. Omdat ik veel ziek was, had ik lekker de tijd om ze te verzinnen. Vanaf het moment dat ik die ook kon opschrijven, werkte ik aan een boek. Ik denk dat ik wel tot hoofdstuk vijf ben gekomen.”
EEN GEMIS Ze maakte zich boos over het schoolsysteem, schreef er een artikel over voor een jongerentijdschrift en werd uitgenodigd om toe te treden tot de redactie. Een column voor een ander blad, een baantje bij de regionale omroep, tekst- en bulletinmaker voor Loesje het affichemeisje, lesartikelen voor een onderwijstijdschrift… Yoeke kwam tot de ontdekking dat ze slechts een kunstje toevallig goed beheerste en daarmee dan maar haar brood moest verdienen: schrijven. Binnen de kortste keren schreef ze over ‘alles’ voor vele opdrachtgevers. Bij het blad Onkruid werkte ze zich op tot hoofdredacteur en toen ze daar vertrok, kon ze als freelance journalist zo weer aan de bak. Maar een ding miste ze: “Als hoofdredacteur
12
Heus 03-2014 14
begeleidde ik andere schrijvers en ik vond het een feestje om anderen te helpen nog beter te gaan schrijven dan ze al deden. Om dat weer te kunnen doen, ben ik schrijfcursussen en individuele schrijfcoaching gaan geven. Want wat is er nou mooier dan een schrijver te helpen het aller-, allerbeste uit zichzelf te halen? Echt. Dat zal wel een leeftijdsding zijn…” (noot van de redactie: Yoeke is nu 50).
DU I Z E NDDI NG E NDO E K J E Yoeke is gek op technieken die je snel en efficiënt kunt toepassen. Voor het creatiepentagram heeft zij een huwelijk gesloten tussen de journalistieke vijf W’s (wie, wat, waar, wanneer en waarom + hoe) en het pentagram waarmee ze als reclaimingheks leerde werken. “Het pentagram is een krachtig gereedschap waarmee je gemakkelijk vijf belangrijke levensthema’s kunt onderzoeken. Wat heb je erover geleerd? Hoe doen ze zich voor in je eigen leven? Sex. Trots. Zelf. Kracht. Passie. Om er maar eens vijf te noemen. Wat zijn je overtuigingen erover? Hoe beïnvloeden ze elkaar? En hoe kun je ze vrijmaken van oordelen en beperkende gedachten? Zo eigen je je belangrijke waarden weer toe, je reclaimt ze om ze als inspiratiebron te kunnen gebruiken en plezier mee te hebben.” In haar coachingspraktijk blijkt het creatiepentagram wonderlijk goed toepasbaar op ‘alles’: “Klantenkring, marketingspeerpunten, product- of dienstuitbreiding, evenement, boek, etentje… het hele pakket van lastige afwegingen en keuzes is met een half uurtje werk gepiept. Een duizenddingendoekje,
Schrijven met het creatiepentagram Yoeke Nagel 14,8 x 21 cm, 144 pagina’s isbn 978 94 91557 13 2 nur 624 € 15,00 Verschijnt maart 2014
heus 03 – 2014
10-02-14 10:02
VERBINDT noemde een vriend het, toen ik hem vertelde wat je zoal kunt doen met het creatiepentagram. Ik wou dat ik dat zelf had bedacht.”
RAT IO E N INT UÏT IE
Ook als je weet waarover je wilt of moet schrijven, als je al veel schrijfuren hebt gemaakt en heel mooi en gevarieerd kunt schrijven, is het belangrijk dat je houvast hebt en dat is precies wat ‘Schrijven met het creatiepentagram’ biedt: “Veel schrijfboeken nodigen vooral uit om te spelen met andere manieren van schrijven. Dat is mooi en zinvol, want wie wil schrijven moet schrijfuren maken, zoals een piloot vlieguren moet maken. Ik geef ook niet voor niks het extraatje ‘99 oefeningen voor meer woordwaarde’. Maar wat bij dilemma’s als: Gebruik ik het woord ‘nuttig’ of toch liever ‘zinvol’? Geef ik een persoonlijk voorbeeld of houd ik het abstract? Schrijf ik in de verleden tijd of de tegenwoordige? Heet mijn hoofdpersoon Saskia of Klaas-Jan-Bart? Wordt het een gratis e-book of zoek ik een uitgever? Al dat soort twijfels gooi je gewoon even door je persoonlijke creatiepentagram en je weet het. Dit schrijfboek maakt niks overbodig, het voegt alleen iets totaal nieuws toe. Overzicht. Je eigen, persoonlijke structuur die alle ruimte biedt om te dromen en uitbundig te bloeien. Het maakt het leven van een schrijver vooral een heel stuk aangenamer. Tenminste, dat zeggen de cursisten die er al mee werken.”
foto : ja n r un ha r d t
Het creatiepentagram biedt een stevige structuur voor alle soorten tekst en houvast als er keuzes moeten worden gemaakt. Vooral bij fictie kan het ook nieuwe inspiratie opleveren. Het creatiepentagram nodigt schrijvers uit zowel ratio als intuïtie in te zetten: “Wie gewend is om te werken met visualisaties adviseer ik om toch ook een creatiepentagram in te vullen met cognitief gevonden antwoorden. Wie zweert bij rationele overwegingen daag ik uit om te onderzoeken welke nieuwe inzichten zich voordoen bij een visualisatie met het creatiepentagram. Je schrijft immers met je volle verstand: ratio en intuïtie. Bovendien koppelt het creatiepentagram de kennis van lichaam en geest en zet die om in woorden. Schrijven vanuit het hart, waar alle woorden kloppen. Dat levert het je op.”
WE G M E T DE T WI J F E L
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 15
13
10-02-14 10:02
I NET V D ERV A IAEGW
Welk boek betekende omwenteling?
Al vanaf het eerste verhaal dat ik las in ‘De ontembare vrouw’ van Clarissa Pinkola Estes, nu ruim tien jaar geleden, is er een vuur gaan branden dat zich nog steeds uitbreidt. Het boek nodigde mij uit om mijn creativiteit serieus te nemen en mijn passie voor creatieve werkvormen als tekenen, fotografie en schrijven te delen met anderen. De verhalen raken, beroeren, verwonderen, roepen mij op om te zijn wie ik werkelijk ben en los te laten wat niet bij mij past. Hiermee begon een ontdekkingsreis die de rest van mijn leven zal duren, gevuld met beelden en verhalen. wendy smit, coach en trainer ‘Ontdek jezelf door tekenen en reflectief schrijven’
Het was 1987 en over wicca oftewel moderne hekserij was nauwelijks iets bekend in Nederland. Joke was op zoek naar Wicca en kwam thuis met ‘Witchcraft for tomorrow’ van Doreen Valiente. Ik ging het lezen en ontdekte dat wicca een religie is die bij me past. Bij Joke ook trouwens. We zijn in 1988 ingewijd en nog altijd samen actief op dit gebied. Ik heb inmiddels heel wat boeken over wicca gelezen, sommige zijn oppervlakkig, andere diepgravend en verhelderend. Maar de meeste impact heeft toch wel het boek van Doreen gehad. Eerste liefde roest niet. ko lankester, psycholoog en hogepriester ‘De Groene Man en de Groene Vrouw’
In 1990 was ik ‘overspannen’ en op zoek naar een manier om mezelf weer op de rit te krijgen. Ik liep een boekhandel in en kon er niet omheen, moest het kopen en lezen. ‘Het heft in eigen handen’ van dr. Wayne Dyer heeft ervoor gezorgd dat ik weer ruimte kreeg in mijn hoofd en “nee” leerde zeggen. Vooral met het stuk over zelf beslissingen nemen en doen wat je werkelijk wilt, kon ik werkelijk iets. Het leerde me ook dat het leven niet moeilijk is, maar dat wij het onszelf moeilijk maken. patricia mooren, creator ‘Maya wijsheid creatiekaarten’
14
Heus 03-2014 16
heus 01 – 2013
10-02-14 10:02
foto: bernd haanappel
voor jou een
Als autodidact ben ik eigenlijk niet zo’n lezer. Maar als ik dan toch een boek pak, is het wel raak. Het boek dat mede zorgde voor een belangrijke omwenteling in mijn leven is ‘Een ongewoon gesprek met God’ van Neale Donald Walsch. In een periode van mijn leven dat ik op zoek was naar ‘andere’ antwoorden en inzichten over de zin van het leven bracht dit boek mij zelfs meer. In zijn gesprekken met God kreeg ik antwoorden over het leven en ‘Alles wat er is’. De antwoorden lagen niet zozeer in de letterlijke woorden, maar in de onderliggende boodschap, het gevoel erachter. Wij zijn hier om ons te herinneren en te herscheppen Wie wij zijn!
Over deze vraag hoef ik niet na te denken: ‘The Story of Art’ van E.H. Gombrich. Ik maakte kennis met dit boek in 1990 toen ik aan de Universiteit van Utrecht Algemene Letteren studeerde en koos voor een module kunst. Mijn passie voor de kunstgeschiedenis is geboren door dit boek! Niet alleen besloot ik deze studie erbij te nemen, maar ook het verhaal van de kunst zelf uit te gaan dragen. In zijn inleiding stelt Gombrich dat kunst eigenlijk niet bestaat. Volgens hem zijn er alleen kunstenaars en dat zijn mannen én vrouwen! Daarop heb ik voortgeborduurd met mijn eigen boek ‘Herstory of Art’, een aanvulling op de reguliere ‘his story of art’, waarin ik vrouwelijke kunstenaars door de eeuwen heen voor het voetlicht plaats. karin haanappel, kunsthistorica
hans de waard, therapeut en ontwikkelaar Jassentechniek
‘Herstory of Art’ ‘Het Parijs van Isis’
In ‘Spinoza’s intuïtie’ weet Jan Knol op een heldere en begrijpelijke manier de ingewikkelde tekst van filosoof Spinoza uit te leggen. Wat bij mij vooral is ‘geland’, is het feit dat altijd alles perfect is. “Alles is zoals het wezen moet, en kan niet anders zijn.” Met ‘perfect’ bedoelde Spinoza niet dat iets volgens een ideaalbeeld is, maar dat het is zoals het moet zijn. Het kan niet anders. Het heeft een reden. Dit inzicht helpt mij bij vervelende of moeilijke situaties. Het is zoals het is. Er zit een logica achter waarom het zo is. Dus is het perfect. anneke agterberg, inspirator en edelsteenkunstenaar
‘De Jassentechniek’ ‘De essentie van edele stenen’
heus 01 – 2013
Heus 03-2014 17
15
10-02-14 10:02
INTERVIEW
M AR JA N N E H U IS IN G:
“Het gaat erom dat je het kruid verinnerlijkt” Kruidenvakvrouw Marjanne Huising ondersteunt mensen bij hun lichamelijke en geestelijke helingsproces. Met ‘Kruidenwijsheid’ (boek en nu ook kaartspel) wil ze oude kennis in een nieuw jasje brengen. Ze hoopt dat mensen zich weer herinneren dat de bron van genezing in jezelf zit, dat ziekte een mogelijkheid is om te ontwikkelen en te groeien en dat een klacht je iets vertelt over je levenspad.
Van de zwakzinnigenzorg maakte Marjanne de overstap naar een tuincentrum. Als tuinontwerper hielp ze met hart en ziel mensen om op een bepaalde plek in de tuin de juiste plant te planten. Pas later besefte ze dat ze toen al kon meereizen naar de tuin van een klant en kon voelen welke plant waar nodig was. Via een kruidencursus (die over kruidengeneeskunde bleek te gaan) kwam ze op een kruidenvakopleiding terecht en uiteindelijk koos ze toch weer voor de zorg: “Andere zorg, dat wel, namelijk met kruiden mensen ondersteunen bij het proces om lichamelijk of geestelijk heel te worden.”
KR UIDENT YPE S Er kwam een moment dat ze bloemen om mensen heen zag of dat er kruiden werden ingefluisterd. Nuchter als ze is, verifieert ze dit altijd met de vakkennis die ze heeft. Verder baseert ze zich natuurlijk op de voor iedereen herkenbare eigenschappen van kruiden die wijzen op een menselijke eigenschap. Marjanne noemt enkele voorbeelden: “Bij de brandnetel hoort een geprikkeld mens. Of je ‘brandt’ je aan zo iemand. Het gele bloemetje van het sint-janskruid lijkt op een zonnetje en dat is wat mensen die dit kruid nodig hebben missen. Van oudsher is er ook kennis overgedragen in de signatuurleer, waarbij het
Kruidenwijsheid – 66 affirmatieen actiekaarten Marjanne Huising Foto’s Jenny Boxem Spel van 66 kaarten (95 x 138 mm) in kartonnen doosje isbn 978 94 91557 15 6 nur 728 € 24,50 Verschijnt mei 2014
16
Heus 03-2014 18
uiterlijk van planten lijkt op menselijke lichaamsdelen of organen. De hondsdrafblaadjes, bijvoorbeeld, hebben de vorm van nieren, longen en oren en dat is ook waar dit kruid op werkt. Dus is iemand OostIndisch doof, dan komt dit kruid naar voren. In de klacht, de antwoorden die ik tijdens een consult krijg op mijn vragen, liggen de eigenschappen van een kruid verborgen. Naast intuïtie is luisteren een belangrijk aspect van mijn vak.”
E NE RG E T I SC H E K RAC H T Naast de aardse geneeskracht hebben planten een energetische kracht die wordt bepaald door het intact zijn van de energie rond planten, de zuiverheid van de plek en de kracht van de aarde. “Om het een vorm te geven vertaal ik dat voor mijzelf in natuurwezens: aardmannen en plantenelfen bij de kruiden en deva’s bij de bomen”, vertelt Marjanne. “Iedereen kan deze energie waarnemen, zien, horen, voelen of weten. Wanneer ik verbinding heb met mijn tuin en bepaalde plekken in de natuur is het mogelijk om die energie mee te oogsten. Ik realiseer me dat ik nu misschien wat zweverig overkom… Maar door met aandacht en met respect voor Moeder Aarde en de natuurwezens te oogsten, komt die extra kracht ook in de thee, zalf en tincturen terecht, waardoor ze een diepere uitwerking op de gebruiker hebben. De kennis over de energetische kracht haal ik uit het contact met de natuur. Ik verbind me met planten, struiken en bomen en dan komen er beelden, gevoelens en die vertaal ik dan weer naar mensen en klachten.”
AF F I RM AT I E E N ACT I E Op elke Kruidenwijsheidkaart staan een foto van een kruid, de Latijnse en Nederlandse naam, een kernzin, affirmatie en actie. De kernzin geeft de kracht van
heus 03 – 2014
10-02-14 10:02
foto: a nd ré s iets m a
het kruid weer en neemt je als het ware mee naar het wezen van het kruid waarbij jouw vraag of behoefte wordt gespiegeld en verwoord. De affirmatie is in het kort de kracht die je aanspreekt in jezelf via het kruid. Marjanne: “Het is zo belangrijk om steeds weer te worden herinnerd aan de kracht die in jou leeft en waarbij een kruid je ondersteunt. Door een affirmatie in je portemonnee of agenda of als bladwijzer in je leesboek te stoppen en elke dag te lezen, versterk je de werking van het kruid en de kracht in jezelf. Gebruik je een bepaald kruidenmiddel dan versterkt de affirmatie de werking. Mijn tip is dan ook om de affirmatie op de spiegel te hangen of op de plek waar je de druppels of kruidenthee gebruikt. Eigenlijk is een affirmatie voor mij een reminder. De actie kun je zien als een handeling om na het ‘innemen’ van het kruid de boodschap nog meer te verinnerlijken en de kracht die je nodig hebt of even vergeten was weer te activeren.” Een actie kan bijvoorbeeld zijn het letterlijk innemen van een kruid, het maken van een krachtvoorwerp of het uitvoeren van een ritueel. Bij zowel de affirmatie als de actie gaat het erom dat je het kruid verinnerlijkt. Je kunt beide doen of een van de twee volgens Marjannes principe ‘het gebeurt gewoon zoals het gaat’.
INZ ICHT Voor iedereen die van de natuur houdt, van bloemen, kruidenthee en takken zoeken om mee te spelen, zullen de Kruidenwijsheidkaarten een cadeautje zijn. Ze zijn te raadplegen als een lichamelijke of geestelijke klacht zich aandient en zullen inzicht geven. “Het mooie is dat via de kaarten de energetische werking van kruiden bij de mensen komt en op die manier bijdraagt aan het zelfhelend vermogen”, verklaart Marjanne. “Als dag- of weekkaart laat het kruid zien wat er belangrijk is deze dag of week en waarop je attent kunt zijn. Neem de kastanje, die vertelt over respect en moedig zijn. Dat vraagt om warmte, letterlijke warmte en dat vind je terug in de actie.” Op enkele extra kaarten geeft Marjanne tips en werkvormen, zoals leggingen en opstellingen. De mooiste legging vindt zij de engelwortellegging, waarbij je kaarten legt om hemel en aarde te verbinden.
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 19
17
10-02-14 10:02
foto: lind a w orm h ou d t
Ditten e dat SPREKENDE BOTJES
Chalcedoon riet. voor verd Citrien geldt ook . reden. Dat accepteren
een de situatie Alles heeft nt mag je heling.en dat straal stroomt, je bent positief zover be van de ls jeenergie n ADe het begi dingen lukken. Je bent een Dit ismoeilijke je uit. Zelfs baken voor anderen.
Amazoniet
In veel culturen worden sinds mensenheugenis botjes gebruikt om antwoorden te krijgen. In IJsland bijvoorbeeld speelden kinderen tot laat in de vorige eeuw nog een orakelspel met botjes uit de poot van een lam. Ze legden zo’n botje op hun neus of voorhoofd en vroegen het botje de waarheid te spreken. Als het botje met de bolle kant naar boven viel, was het antwoord “ja”, met de vlakke kant naar boven was het “nee”. ‘Seidr, het Noordse pad’
Je mag alles op je eigen manier doen. Houd vast aan je eigen identiteit. Je bent uniek, wees vooral jezelf. dus Pak de ding en serieus aa n en laat je ni Breng structu et afleiden. ur aan in datg ene wat chao Zo krijg je de tisch is. touwtjes weer in handen.
Onyx
Edele stenen Naast de mineralen in de steen, zeggen ook de vorm, de insluitsels, het feit of een steen helder is of dicht én de kleur iets over een edele steen en daarmee over zijn helende werking. ‘De essentie van edele stenen’
“Overgave is geen passieve levensinstelling. Het is een actieve levensinstelling vol vertrouwen, waarbij je leeft en handelt geleid door je positieve gevoelens.” hans de waard ‘De Jassentechniek’
18
Heus 03-2014 20
heus 03 – 2014
10-02-14 10:02
Eer Grote Beer De heuvel van de Berensteen (Pierre Haina of Menhir Blanc) vlakbij het Belgische Wéris is de plek om Grote Beer te eren. Zet met stenen en meel in het groot de vorm van het sterrenbeeld uit: een steelpan. Leg in deze steelpan offers (bladeren, fruit, graan of ingepakte cadeautjes zoals de Peruanen dat doen). Dank de Berensteen en de krachten van hemel en aarde. Zo boven, zo beneden. ‘Gaia’s kracht’
H E IL IGE GR A A L Het vruchtlichaam van de vliegenzwam (Amanita muscaria) doorloopt enkele stadia. Als de hoedrand uiteindelijk naar boven is omgeklapt, ontstaat een ondiepe schotel of kelk. Hierin kan water blijven staan, dat licht met de psychoactieve stof muscarine verzadigd raakt en enigszins rood kleurt. Dit stadium representeert de Heilige Graal oftewel de kelk des levens met het bloed van Christus. ‘De geheimen van Hildegard von Bingen’
Hemelse berg De Sumerische godin Inanna werd vereerd op spiraalvormige torens, de zogenaamde ziggurat of hemelse berg. Het spiralende pad eromheen stond voor de weg door de zeven planetaire sferen. Bovenop sloot de hogepriesteres als representante van de godin het cyclisch heilig huwelijk met de koning als representant van de mannelijke godheid. g ‘De glimlach van de sirene’
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 21
19
10-02-14 10:03
THEMA
SCHRI J V E ND NA A R Ik wilde niets missen en kwam dan ook altijd overprikkeld en moe thuis van een museumbezoek. Toch wilde ik me laten inspireren door kunst. Gewapend met mijn dagboek en favoriete vulpen bezocht ik enkele tentoonstellingen. Ik ontdekte een nieuwe manier van kijken naar kunst, die me steeds opnieuw verraste en inspireerde.
M
ijn eerste bezoek aan het Rijksmuseum was met mijn vriendin José en haar familie. Het hele gezin ging bijna iedere zondag naar een museum, zoals andere gezinnen naar de kerk gingen, en ik mocht een keer mee. We liepen al giechelend door vele zalen vol kunst, pracht en praal. In een paar uur tijd hadden we honderden kunstwerken ‘gezien’. Bij haar thuis ploften we doodmoe op de bank met een kopje thee.
gevoed worden, mijn wereld vergroten, me laten verwonderen en spelen met beelden en expressies van anderen, die op hun beurt bij mij weer nieuwe creaties doen ontstaan. Deze beweging herkende ik als gepassioneerd dagboekschrijver. Schrijven is voor mij onder andere mijmeren op papier en zo stilstaan bij wat me heeft geraakt. Waarom zou ik niet eens naar kunst kijken door er over te schrijven?
G E WAPE ND Jaren later probeerde ik tijdens een museumbezoek nog steeds zoveel mogelijk te bekijken en informatie in me op te nemen. “Niets willen missen” noemde ik dat, maar binnen de kortste keren was ik overprikkeld en moe. Aan het einde van mijn bezoek beperkte ik me tot het lezen van de bordjes naast de schilderijen zonder er met aandacht naar te kijken. Dat beviel me helemaal niet. Ik wilde me juist laven aan de bron van schoonheid en creativiteit. Kunst is niet iets om hap-slik-weg te consumeren. Ik wilde erdoor
20
Heus 03-2014 22
Op een dag ben ik naar het Stedelijk Museum in Alkmaar gegaan en gewapend met dagboek en favoriete vulpen heb ik het volgende gedaan: ik ging op een bankje voor een schilderij zitten en keek en maakte een paar aantekeningen. Wat zag ik nu echt? Welke details vielen op? Door met zo veel aandacht te kijken, ontdekte ik steeds meer. Ik zag kleuren en vormgeving, beweging van licht en schaduw, opmerkelijke details en ik proefde het begin van een verhaal.
heus 03 – 2014
10-02-14 10:04
K UNST K I J K E N Daarna bestelde ik een cappuccino in het museumcafé en schreef ik in mijn dagboek. Met de aantekeningen had ik een innerlijk beeld van het schilderij gemaakt en kon ik er gemakkelijk naar terugkeren. Na een uurtje schrijven voelde ik me voldaan en heel geïnspireerd. Het schilderij was tot leven gekomen en had op een verrassende manier tot me gesproken. Het had zich verweven met mijn eigen leven. Voordat ik naar buiten liep, ging ik nog even bij ‘mijn’ schilderij kijken en toen wist ik heel zeker dat ik het nooit meer zou vergeten.
H EE L EENVOUDIG Om schrijvend naar kunst te kunnen kijken heb je geen (voor)kennis nodig over de kunstenaar, het kunstwerk of de plek die het werk heeft binnen de kunstgeschiedenis. Ook het schrijven over kunst is heel eenvoudig. Oordeel niet over je eigen tekst, maar beschouw alles wat je schrijft als een voorstudie of schets. De kunstenaar van het werk dat je hebt bewonderd, heeft er zeer waarschijnlijk ook de nodige gemaakt ter voorbereiding op het kunstwerk. Zo kijken, met hart en pen, je zo laven aan schoonheid en inspiratie, kan iedereen leren. En het geeft je nieuwe inspiratie en energie.
KIJK VRAG E N Neem deze vragen, pen en papier mee naar de tentoonstelling en beantwoord met trefwoorden en korte zinnen terwijl je naar het kunstwerk kijkt. 1 Wat is het? Wat zie ik? (objectief beschrijven in de vorm van een lijstje met trefwoorden) 2 Hoe voel ik me als ik ernaar kijk? 3 Welke gedachten heb ik? 4 Roept het kunstwerk vragen bij me op? 5 Als ik nog een keer heel aandachtig kijk, kan ik dan iets nieuws ontdekken, iets wat ik nog niet eerder had gezien? 6 Welke titel geef ik het kunstwerk? 7 Ik stap in het kunstwerk en laat mijn zintuigen spreken door aandachtig te luisteren, proeven, kijken, voelen en ruiken… 8 Ik maak in slechts een paar minuten een globale schets van het kunstwerk. 9 Tot slot bekijk ik het geheel nog één keer heel aandachtig voordat ik begin met de drie oefeningen.
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 23
O E F E NI NG – O PE N Z I NNE N Schrijf het begin van de open zin over en schrijf direct aansluitend het eerste dat in je op komt er achteraan. Iedere open zin krijgt een aanvulling van 3 regels tekst.
• • •
In een museum… De kunst van het kijken… Het uitkiezen van een schilderij …
O E F E NI NG – DAG B O E K F RA GM E N T Stel je voor dat jij de kunstenaar van het werk bent. Je komt ’s avonds thuis en je kijkt terug op een werkdag. Schrijf in de vorm van een dagboekfragment over jouw ervaringen. Schrijf 5 tot 10 minuten achter elkaar door.
O E F E NI NG – B E ST E M M I NG Als het kunstwerk dadelijk klaar is, waar gaat het dan heen? Schrijf spontaan een antwoord van 7 regels tekst. Tekst en foto’s: christine de vries, dagboekschrijver, trainer, supervisor
‘Dagboek als spiegel’ ‘Innerlijk pelgrimeren’ ‘Clusters’ ‘Herstory of Art’
21
10-02-14 10:04
THEMA
Geef je eigen
ritueel vorm volgens het levenswiel
Na een periode waarin de kerk dicteerde welke rituelen werden uitgevoerd en hoe, is er nu weer meer ruimte voor een persoonlijke invulling. We kunnen en mogen het weer zelf bedenken en uitvoeren. Maar hoe doe je dat dan? Uitgaan van het levenswiel is een manier.
22
Heus 03-2014 24
T
oen de ontkerkelijking ergens in de jaren zestig doorzette, slaakten velen een zucht van verlichting. De opvattingen en gebruiken van de christelijke (groot) ouders voelden niet meer passend en werden buiten de deur gezet. Christelijke heilige huisjes werden omvergeschopt en de rituelen werden afgeschaft. Geen kerkgang meer op zondag, geen weesgegroetjes, geen boetedoening en zonde, geen rozenkrans. Weg met het keurslijf, leve de vrijheid! In de jaren zestig en zeventig brachten immigranten hun eigen geloof, goden en rituelen met zich mee en bleek de geloofswereld ineens veel groter en gevarieerder. Ook de komst van internet vergrootte het
heus 03 – 2014
10-02-14 10:04
gezichtsveld. Sindsdien zijn velen op zoek naar andere manieren om hun spiritualiteit te verkennen, verdiepen, verbreden en vorm te geven. Want hadden we met het christelijke badwater ook niet de rituele kinderen weggegooid? Was het niet koud en kleurloos zo zonder rituelen, zonder enige vorm van spirituele expressie? Een halve eeuw verder kunnen we een tussenbalans opmaken. De grote religies zijn er nog en ook het atheïsme heeft een eigen plek. Daarnaast zien we andere spirituele stromingen hun plek innemen. De aanhang van natuurreligies zoals sjamanisme, wicca en hekserij groeit. Hierbij kunnen mensen zelf rituelen vormgeven en uitvoeren. We zijn niet meer afhankelijk van spirituele leiders en voorgeschreven rituelen. We kunnen het zelf. En dat willen en doen we dan ook.
NIE UW EN OUD Rituelen zorgen voor een kader, houvast in deze complexe wereld, zeker rond de grote gebeurtenissen in ons leven zoals geboorte, trouwen en overlijden. Daarnaast geven rituelen ons de mogelijkheid om onze creativiteit vorm te geven, onze ideeën te toetsen en onze eigen rol in het geheel te exploreren. Bij veel natuurreligies kun je zowel passief als actief deelnemen, zelf rituelen ontwerpen en leiden. Maar hoe dan? Borduren we verder op onze veelal christelijke erfenis, ontwerpen we iets totaal nieuws, of grijpen we terug op nog oudere spirituele erfenissen? Uitgaan van het levenswiel is een manier om rituelen vorm te geven. Het levenswiel (jaarcirkel, wiel, rad) is een concept dat overal ter wereld voorkomt. Het woord ‘medicijnwiel’ hebben de blanken verzonnen, de meeste indiaanse volkeren spreken van de ‘heilige hoepel’. Het wiel is een cirkel met hierin een kruis dat de vier hoofdwindrichtingen symboliseert en soms worden ook de tussenrichtingen afgebeeld. Het is de cirkel van het leven en de seizoenen. Alles op aarde heeft een plek in het wiel. Het is de symbolische verblijfplaats voor dieren, mensen, planten, mineralen en bomen, en verbindt alles wat leeft. De cirkelvorm zorgt ervoor dat niemand of niets een betere plaats heeft dan de rest, gelijkheid is de sleutel. Alles heeft een functie en elk wezen draagt bij aan de cirkel.
richting een bepaalde kleur en de meningen verschillen over de kleuren.
L E NT E RI T U E E L Als je dit leest, is het hoogstwaarschijnlijk lente. Lente woont in het oosten van het wiel en is de plek van structuur, kaders, overzicht en de mentale wereld. In het Oosten wonen de ideeën, hier worden nieuwe plannen geboren. Die worden straks hopelijk uitgevoerd in het zuiden van het wiel, daar waar je ze in de materie zet, maar hier wonen ze nog in je hoofd. Hoe ga je je nieuwe plan neerzetten, wat is hiervoor nodig, welke handelingen moet je ervoor verrichten? Oost is de plek van lijstjes maken en kijken wat haalbaar is, hoe je bij je doel kunt komen. Je kunt de Oostenergie uitnodigen door een wiel te maken, in je huiskamer met bijvoorbeeld een touw of met steentjes, of ergens buiten. Zoek het Oosten met een kompas en nodig dan de krachten van die windrichting uit om je te helpen je plannen duidelijker te krijgen. Roep eventueel de dieren erbij die in het Oosten wonen: Spin helpt je om een structuur aan te brengen, Adelaar helpt je om overzicht en focus te krijgen. Benoem je plan of leg een briefje met de beschrijving van je plan neer op de Oostplek van het wiel. Er zijn ook andere mogelijkheden. Neem een (ongekookt) ei, vertel je wensen en plannen tegen het ei en begraaf het dan voorzichtig in je tuin, een plantenpot of in een bos. Misschien komt het ei uit, misschien ook niet: het lot heeft zo haar eigen ideeën. Of maak een Oostaltaar ergens in je huis waar je de krachten op uitnodigt: je altaar is een doorgang, een directe connectie met de krachten die in het oosten wonen. Zet er voorwerpen neer die te maken hebben met kiemkracht, groeimogelijkheden, de Oostdieren, symbolen die bij elkaar een beeld vormen van dat wat je wilt bereiken. Op deze manieren zet je jouw idee al in deze materie en kunnen de krachten van het Oosten je helpen om het vorm te geven. Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Misschien krijg je bij het lezen andere, persoonlijke ideeën en beelden die je kunnen helpen om je plannen een goede start te geven! Tekst en foto: linda wormhoudt, sjamaniste en rituelenbegeleidster
WI NDRICHT ING EN De associaties bij de windrichtingen verschillen per cultuur en hangen onder andere af van het klimaat. De windrichtingen werden in Europa gemarkeerd door de zonnewendefeesten. De data van de zonnewenden staan vast, omdat ze astronomische en cyclische gebeurtenissen weerspiegelen. De windrichtingen zijn neutrale krachten die je kunt aanroepen voor allerlei doeleinden. In veel culturen heeft elke
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 25
‘Goden en sjamanen in Noordwest-Europa’ ‘Seidr’ ‘Ademtocht’ ‘Nephilim’ ‘Beschermheer’ ‘Heilige bronnen in de Lage Landen’ ‘Aardevrouwen spreken’
23
10-02-14 10:04
DE LEZER Cindy Meereboer (1968) psycho- en dramatherapeute, contextueel therapeut en werkzaam vanuit het Jungiaans analytisch gedachtegoed.
Wat is het eerste boek dat je je kunt herinneren? Ik kan me een verhaal uit een boek herinneren dat me werd voorgelezen. Ik was vijf jaar en het gaat zo: “Lang lang lang geleden liepen twee verdwaalde kinderen diep in het bos. De maan leek daardoor groot en helder te schijnen. Het felle licht voelde veilig in het donker. De maan sprak tot de kinderen: “Ik wijs jullie het pad terug naar huis, het enige wat je moet doen is geloven in de fluistering van de sterren en de maan...” Het verhaal heeft een diepe indruk op me gemaakt, wat ik onmogelijk in woorden kan uitdrukken. Misschien omdat het verhaal niet eens uit een boek kwam, maar gewoon wijze woorden van mijn opa waren. Opa bracht altijd verhalen voor me mee. Ik ging met hem naar het bos waar hij me de kabouterhuisjes liet zien of naar de vijver waar – als je te dicht bij kwam – een hand je meetrok in het zwarte gat. Verhalen kwamen aanwaaien, boeken niet.
Hoeveel boeken heb je in je huis en waar zijn die te vinden? Na vele jaren kan ik zeggen dat ik inmiddels in een bibliotheek woon. Boeken in mijn praktijk, de keuken, de woonkamer, de slaapkamer, overal boeken! Allemaal keurig gerangschikt. Sprookjes, mythen, sagen en legenden, ze komen uit allerlei landen soms van ver over zee. Jungiaanse psychologie, contextuele therapie, psychodramatherapie, allemaal nette dames, ze staan dan ook keurig in de pas. Astrologie, tarot, runen en mineraalstenen, heksen, godinnen en sjamanen, ik hoor ze door elkaar brullen om aandacht. Ik ben een boekenverzamelaar geworden, al mijn boeken spreken mij aan. De ene fluistert en de andere schreeuwt. Ze spreken stuk voor stuk wijze woorden. Voor elk soort boek heb ik een eigen afdeling gecreëerd. Ze wonen als het ware in heilige huisjes, allemaal achter glas, liefst met een slotje erop. Als ik dat namelijk niet doe dan lopen ze er zo uit en dan wordt het zeer druk aan mijn eettafel.
24
Heus 03-2014 26
Welk soort boeken spreekt je aan? Astrologie heeft het hoge woord, omdat ik momenteel in mijn vierde jaar astrologie bij Karen HamakerZondag zit, waardoor ik veel boeken op dit gebied aan het lezen ben. Ik ben bij haar begonnen in de opleiding Analytische Pychologie en heb toen veel boeken vanuit het Jungiaanse gedachtegoed verslonden, denk aan boeken van Carl Gustav Jung, Marie-Louise von Franz, Jean Shinoda Bolen, Joseph Campbell en Verena Kast. Boeken die te maken hebben met familiekarma spreken mij ook zeer aan. Mijn grote leermeester is Iván Böszörményi-Nagy, grondlegger van de contextuele therapie. Zijn boek ‘Tussen geven en nemen’ heeft indruk op mij gemaakt. Van kinds af aan ben ik in aanraking geweest met de antroposofie. Antroposofische kinderboeken behoren tot mijn favorieten. Ik ben zo gek op de lieflijke plaatjes, ze hebben altijd een link naar de natuur en iets wolligs. Kinderboeken herinneren me nog steeds aan het kind in me dat gevoed moet worden. Ik kom uit een creatieve en op therapeutisch gebied werkzame familie, waardoor ik denk ik altijd op zoek ben geweest naar een combinatie van creativiteit en therapie. Ik heb die uiteindelijk gevonden in de psycho- en dramatherapie. Boeken zoals ‘Psychodrama’ van Pierre de Laat en ‘Drama in bedrijf’ van Les Mulder spreken mij dan ook bijzonder aan. Maar ook boeken over familieopstelling en zelfs sjamanisme linken naar psychodramatechnieken. Dit jaar start ik een opleiding bij sjamaniste Linda Wormhoudt, haar boeken ‘Goden en sjamanen in Noordwest-Europa’ en ‘Seidr, het Noordse pad’ zijn geweldig. Ze schrijft vanuit haar innerlijke wereld in relatie tot kennis, waardoor ze mijn verbeeldingskracht betrokken houdt. Waanzinnig vind ik haar boeken ‘Nephilim’ en ‘Beschermheer’.
Welk soort boeken zul je nooit lezen? Ver in een hoek staat de jeugdzorgwerker die me beveelt dat ik boeken moet lezen over mijn vak als jeugdzorgwerker. Gek eigenlijk, maar juist dat soort
heus 03 – 2014
10-02-14 10:04
abstracte boeken duw ik ver weg, ik wil ze niet lezen. Ik geloof er niet in dat je met dat soort literatuur mensen helpt, teveel hoofdgezwam! Mijn innerlijke ontembare overtuiging is toch nog steeds dat ik werk met mijn hoofd-en-hartverbinding; de bezieling voel ik niet in die boeken, waardoor ze voor mij waardeloos zijn. Mogelijk komt dit omdat ze alleen vanuit de rede zijn geschreven. Ik ben zeer therapeutisch ingesteld, maar als ik ze niet in combinatie met mijn innerlijk creatief kind kan lezen, wijs ik ze af.
Is er een boek dat voor jou heel belangrijk is? Ja, van Joseph Campbell ‘De held met de duizend gezichten’. Ik werd door dit boek weer wakker gekust. Ik keek veel te veel naar buiten, waardoor ik sliep. Joseph hielp mij naar binnen te kijken, waardoor ik weer wakker werd. En het boek ‘Anam Cara: mystiek uit de Keltische wereld’ van John O’Donohue, ik lees het boek vaak om dicht bij de liefde van mijn zielevriend(en) te blijven.
Welk boek ben je nu aan het lezen?
Drunvalo Melchizedek. Dat deze boeken me nu zo enorm aanspreken, komt omdat ik bij de bron van liefde in mezelf ben aangekomen.
Wie is jouw favoriete auteur Ik heb geen favoriete auteur, er zijn er te veel vrees ik. Daarom kies ik voor mezelf. Ik heb inmiddels ook een kast vol met eigen (aanteken)werk, allemaal opgeschreven in mooie schriften. De boeken van grote schrijvers zijn voor mij een ontdekkingsmethode, maar is het niet zo dat een ieder zichzelf als een kunstwerk moet gaan bezien, volmaakt en heel…
Welk boek wil je anderen van harte aanbevelen? ‘De stem van de Godin – leven volgens de maancyclus’ van Joyce Hellendoorn en niet alleen vanwege die prachtige CD die bij het boek zit, die je verbindt met Moeder Aarde. Verder zie ik halsreikend uit naar het boek van Petra Stam en Els Lijesen: ‘Isis en de 14 sleutels tot heelwording’, dat volgens mij ook een aanrader wordt.
‘Heilige bronnen in de Lage Landen’ met bijdragen van verschillende auteurs en ‘Leven in je hart’ van
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 27
25
10-02-14 10:04
C I TA AT
De trilling van het leven Er wordt vaak gezegd dat het eerste geluid dat we horen in de baarmoeder het geluid van de hartslag van onze moeder is. Maar eigenlijk is het eerste geluid dat vibreert in ons nieuw ontwikkeld gehoororgaan de pulserende beweging van haar bloed door haar aderen en slagaderen. We vibreren met dat allereerste ritme zelfs voordat we oren hebben om te horen. Voordat we werden verwekt, bestonden we al deels als eicel in een eierstok van onze moeder. Alle eicellen die een vrouw ooit zal dragen, worden gevormd in haar eierstokken als zij een foetus van vier maanden is en groeit in de baarmoeder van haar moeder. Dit betekent dat ons cellulaire leven begint als een eicel in de baarmoeder van onze grootmoeder. We brengen dus allemaal vijf maanden door in de baarmoeder van onze grootmoeder, en zij op haar beurt is gevormd in de baarmoeder van haar grootmoeder. Wij vibreren op het ritme van het bloed van onze moeder voordat zij zelf is geboren. Zo kun je je bloedlijn helemaal terugvolgen via alle grootmoeders naar de allereerste moeder. Wij allen delen het bloed van de eerste moeder – we zijn werkelijk kinderen van één bloed. Als een miniem pulserend ei ervaren we de geboorte van onze moeder, de groei van haar lichaam, haar vreugden, haar angsten, haar overwinningen. Zo’n veertien tot veertig jaar wiegen we als ei op het ritme van haar lichaam. Mannen kunnen deze continuïteit van cellulaire energie niet op hun sperma overdragen. De vader geeft niet de indrukken van een heel mensenleven door, maar slechts de
26
Heus 03-2014 28
vluchtige energie van enkele weken. In veel metaforische opzichten is het een kwestie van snel op en neer, wat we weerspiegeld zien in de steeds verdwijnende en dan weer nieuwe energie van zoveel oude mannelijke goden. Wanneer onze foetus vier weken is, begint ons eigen hart te kloppen. Ongeveer twintig weken later begint de gehoorzenuw trillingen uit onze omgeving op te pikken. We stemmen onze bewegingen niet alleen af op fysieke geluiden, maar ook op het ritme van stemmen en de vibraties van gedachten. De emoties van onze moeder veroorzaken complexe chemische interacties in haar lichaam en de energie hiervan dringt ook door in de baarmoeder. Haar droomcycli beïnvloeden ons slaappatroon. Tegen de tijd dat we worden geboren, hebben de ritmen van de taal, emoties, gevoelens en interacties om ons heen al een blijvende indruk op ons gemaakt. Deze ritmen zullen ons altijd het meest vertrouwd en natuurlijk voorkomen, hoe heilzaam of schadelijk zij ook zijn. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat onze stemmingen, emoties, gedachten en lichaamsprocessen ritmes van chemische energie zijn. Op Puerto Rico noemen ze dit fundamentele ritme dat kenmerkt hoe we lopen, praten en op elkaar inwerken, tumbao. Het is een expressie van de totaliteit van onze persoonlijkheid. Citaat uit: ‘En de drummers waren vrouwen, een spirituele geschiedenis van het ritme’, layne redmond
heus 03 – 2014
10-02-14 10:04
OVERPEINZING
f oto: carin du burck
Het pad dat wij lopen
E
r valt veel te zeggen over ‘het pad’ dat wij in ons leven lopen. Het levenspad van een mens wordt in grote mate bepaald door de plek waar zijn wieg heeft gestaan. Tijd, cultuur, maatschappij en familie drukken een stempel en bepalen hoe dat pad begint. Meer nog dan dat wordt het levenspad bepaald door wie je bent. Karakter, persoonlijkheid en lichaam bepalen hoe jij je pad gaat. Hoe je omgaat met wat je op dat pad vindt. Ik geloof niet in één pad, in het pad voor iedereen. Ieder pad dat vreugde schenkt en een ander op geen enkele manier kwetst is een goed pad. Mijn pad slingert vrolijk door allerlei religies en levensbeschouwingen. Mijn leven wordt gekleurd door mensen die mijn pad kruisen of een tijdje een pad parallel aan dat van mij lopen. Dat zijn buren, vrienden, korte ontmoetingen en levenslange verbintenissen.
heus 03 – 2014
Heus 03-2014 29
Als dochter, zus, echtgenote, vriendin, schoon- en grootmoeder heb ik op mijn pad verschillende patronen liggen die ik allemaal volg, daarbij doe ik ook de dingen die mij voeden en doen groeien. Het is als een dans; ik volg mijn ritme, beweging en stilte wisselen elkaar af. Het is als een groots decor; ik sta op het toneel of even tussen de coulissen. Het is als een rivier; ik ga met de stroom mee, en soms er tegen in. Maar altijd is het mijn levenspad. Ik weet waar ik vandaan kom en ik weet waar ik heen wil. Hoe ik kom waar ik heen wil is meestal ook voor mij een vraag. Ik weet niet of voorbestemming, lot en noodlot bij mijn pad horen. Vrijheid zeker wel. Vrijheid om te kiezen waar ik mijn stappen zet, of ik een omweg maak of een bocht afsnijd. Vrijheid om mijn pad af te keren van een situatie of een persoon waar ik niet (meer) wil zijn. Zoals ieder pad heeft ook het mijne verraderlijke kuilen en onmo-
gelijke hoogtes, en dat is niet de fout of de schuld van mij of een ander. Wat belangrijk is, is hoe ik met de kuilen en hoogtes omga. De kuilen herken ik steeds eerder, zodat ik er mooi langs of overheen kan gaan, en ik laat mij niet meer afschrikken door onmogelijke hoogtes. Mensen kunnen elkaar helpen door een hand uit te steken naar de bodem van iemands kuil en door pikhaak en touwen te geven aan iemand die voor een voor hem onmogelijke hoogte staat en niet weet hoe hij naar boven kan komen. Mensen hebben mensen nodig. ‘Ieder voor zich’ kan niet in de wereld, dan zouden er alleen kaarsrechte paden bestaan en dat is zo saai! agnès schlüter , lekenpreker en Usui-Reikimaster
‘De stenen op ons pad’
27
10-02-14 10:04
FONDSLIJST
• • • • • • • • • • • • • • • • • • •
‘99 witte kopjes op een tafel, stijloefeningen om de werkelijkheid te bekijken en te beschrijven’, Yoeke Nagel, isbn 978 90 77408 69 8 ‘Aardevrouwen spreken’, Manon Tromp (red.), isbn 978 90 77408 99 5 ‘Ademtocht, verhalen over de dood’, Linda Wormhoudt, isbn 978 90 77408 68 1 ‘Beschermheer – kind van de wegen deel 2’, Linda Wormhoudt, isbn 978 94 91557 06 4 ‘Blijvend meer energie volgens de vijf elementen’, Jeanine Hofs, isbn 978 90 77408 95 7 ‘Clusters - shodo schrijfboekje 2’, Christine de Vries, isbn 978 90 77408 64 3 ‘Dagboek als spiegel, een handboek vol inspiratie’, Christine de Vries, isbn 978 90 77408 43 8 ‘Damestasjeslezen, het orakel dat je met je meedraagt’, Yoeke Nagel, isbn 978 90 77408 58 2 ‘De aarde roept... ontdek de natuur als bron van inzicht en heling’, Gerwine Wuring, isbn 978 90 77408 60 5 ‘De absolute werkelijkheid in het licht van eeuwenoude religieuze tradities’, Jaap Dijkstra, isbn 978 90 77408 92 6 ‘De geheimen van Hildegard von Bingen’, Gerrit Jan Keizer, isbn 978 94 91557 03 3 ‘De glimlach van de sirene, reis door het Etruskisch labyrint op zoek naar de Godin’, Selma Sevenhuijsen, isbn 978 90 77408 49 0 ‘De Groene Man en de Groene Vrouw, hun symboliek en gedaantes vanaf de steentijd tot nu’, Joke en Ko Lankester, isbn 978 90 77408 86 5 ‘De Jassentechniek, verlost van ballast zet je De Stap naar moeiteloos leven’, Hans de Waard, isbn 978 90 77408 66 7 ‘De kracht van water, aarde, lucht en vuur - leven met de natuur’, Gerwine Wuring e.a., isbn 978 90 77408 37 7 ‘De sneeuwkoningin’, Hans Christian Andersen, pastels Juke Hudig, isbn 978 90 77408 81 0 ‘De stem van de Godin, leven volgens de maancyclus’, Joyce Hellendoorn, isbn 978 90 77408 88 9 ‘De stenen op ons pad’ met het Nederlandse stenenorakel, Nicolien de Kroon en Agnès Schlüter, isbn 978 90 77408 76 6 ‘De sterren van je leven’ (ansichtkaarten), Juke Hudig, isbn 978 90 77408 13 1 ‘De sterren van je leven - en het verhaal dat zij te vertellen hebben’, Ria Borst, Ineke Bergman, Paula van Kersbergen, Vera Verhagen, isbn 978 90 77408 12 4
28
Heus 03-2014 30
• • • • • • • • • • • • • • • • • • • •
• •
‘De verborgen boom, het boomsoortei‘Mensen verhalen over bomen’, Adrie gen ecosysteem van onze inheemse Beyen, isbn 978 90 77408 04 9 loof- en naaldbomen’, Gerrit Jan Keizer, ‘Motherhood, 18 jaar en meer dan 200.000 bananendozen voor kinderen isbn 978 90 77408 98 8 en moeders’, Nicolien de Kroon, foto’s ‘De waan en waarde van de tijd, mijn Eddy van Wessel, isbn 978 94 91557 08 8 zeven wensen’, Mirjam van Zweeden, isbn 978 90 77408 62 9 ‘Natuur als medicijn’, Gerwine Wuring, ‘Dieren en wij – hun welzijn, onze isbn 978 94 91557 17 0 ethiek’, Monique Janssens, ‘Nephilim – kind van de wegen deel 1, Linda Wormhoudt, isbn 978 90 77408 85 8 ‘Een zinvol geheim, wat planten mij isbn 978 90 77408 96 4 vertellen’, Dorine Haveman, ‘Ode aan de olifant, vertellen als levenskunst’, Jac Vroemen, isbn 978 90 77408 46 9 ‘En de drummers waren vrouwen, een isbn 978 90 77408 25 4 spirituele geschiedenis van het ritme’, ‘Ontdek jezelf door tekenen en reflectief Layne Redmond, vertaling Isabella schrijven’, Wendy Smit, Verbruggen, isbn 978 90 77408 97 1 isbn 978 94 91557 05 7 ‘Gaia’s kracht, op reis naar haar magi‘Pythia, de hogepriesteres -symboliek en sche plaatsen’, Roelien de Lange, mythologie in de tarot’, Petra Stam, isbn 978 90 77408 75 9 isbn 978 94 91557 01 9 ‘Goden en sjamanen in Noordwest‘Schrijven met het creatiepentagram’, Europa’, Linda Wormhoudt, Yoeke Nagel, isbn 978 94 91557 13 2 isbn 978 90 77408 50 6 ‘Seidr, het Noordse pad - werken met ‘Godinnen van eigen bodem’, Ineke magische en sjamanistische sporen in Bergman, isbn 978 90 77408 35 3 Noordwest-Europa’, Linda Wormhoudt, ‘Heilige bronnen in de Lage Landen’, isbn 978 90 77408 74 2 Linda Wormhoudt e.a. ‘Sharing nature, spelvormen voor natuurbewustzijn’, Joseph Cornell, isbn 978 94 91557 09 5 vertaling Adrie Beyen, ‘Herstory of Art’, Karin Haanappel, isbn 978 90 77408 94 0 isbn 978 94 91557 04 0 ‘Het oergevoel – over vuur maken, ‘Witte wieven en elfen, fluisteringen uit sporen zoeken, sluipen en nog veel de Andere Wereld’, Ruud Borman, meer’, Agnes Meijs, isbn 978 90 77408 90 2 isbn 978 90 77408 77 3 ‘Woordenregen, 1 jaar schrijven’, Margreet Schouwenaar, ‘Het Parijs van Isis’, Karin Haanappel, isbn 978 90 77408 80 3 isbn 978 90 77408 91 9 ‘In het licht van de Maan - handboek vie- ‘Zho, een jaar uit het leven van een doofringen, symboliek en bewustwording’, blinde vrouw’, Marloes Lasker, Petra Stam, isbn 978 90 77408 00 1 isbn 978 90 77408 48 3 ‘Innerlijk pelgrimeren, schrijvend op weg naar je hart’, Christine de Vries, ‘De essentie van edele stenen’, Anneke Agterberg, isbn 978 94 91557 07 1 isbn 978 90 77408 82 7 ‘Isis en de 14 sleutels tot heelwording’, ‘Het levenskunstspel’, Anky Floris, Petra Stam en Els Lijesen, isbn 978 9077408 51 3 isbn 978 94 91557 11 8 ‘Het Heidehofse Natuur- en Inzichtspel’, ‘Jons boek 1, een wonderbaarlijke ontdek- Annetje Braat, isbn 978 90 77408 61 2 king van het leven’, Jon Schau, vertaling ‘Luister naar je ziel, 50 troost- en krachtAdrie Beyen, isbn 978 94 91557 00 2 kaarten’, Janet Werner, ‘Kaboutersoep en wonderblaadjes – isbn 978 90 77408 84 1 zintuiglijke buitenavonturen voor ‘Maak werk van je droom! 52 realisatiebaby’s, peuters en kleuters’, Ity Busstra, kaarten’, Louisa Perreyn, isbn 978 94 91557 14 9 isbn 978 90 77408 93 3 ‘Kruidenwijsheid, over appelvrouwen, ‘Maya wijsheid creatiekaarten’, weegbreemannen en andere kruidenElvira van Rijn en Patricia Mooren, mensen’, Marjanne Huising, isbn 978 94 91557 10 1 isbn 978 94 91557 02 6 ‘Kruidenwijsheid – 66 affirmatie- en ‘13 manen – Verjaarskalender’, Petra Stam, isbn 978 94 91557 12 5 actiekaarten’, Marjanne Huising, isbn 978 94 91557 15 6 ‘Maya wijsheid voor je levenspad, het Vrijwel alle titels zijn verkrijgbaar in Tzolkin profielenboek’, Elvira van Rijn, (web)boekwinkels en alle titels zijn te koop isbn 978 90 77408 89 6 in de webshop op www.A3boeken.nl
• • • • • • • • • • • • • • • • • •
(Prijs)wijzigingen voorbehouden
•
HEUS VERSCHIJNT TWEE KEER PER JAAR EN IS EEN UITGAVE VAN A3 BOEKEN, OOSTERVELDWEG 15, 7274 DZ GEESTEREN, T 0545 48 11 40, INFO@A3BOEKEN.NL EEN ONLINE VERSIE VAN HEUS IS TE VINDEN OP WWW.A3BOEKEN.NL HEUS WORDT GRATIS VERSPREID VIA A3 AUTEURS, DIVERSE BOEKWINKELS EN SPIRITUELE CENTRA, EN DERDEN. heus 03 – 2014 ABONNEREN IS NIET MOGELIJK. OVERNAME VAN ARTIKELEN IS TOEGESTAAN NA TOESTEMMING VAN DE UITGEVER EN MET BRONVERMELDING. VORMGEVING: VILLA Y, DEN HAAG – DRUKWERK: DRUKKERIJ ANTILOPE
10-02-14 10:04
Gids voor ouder en kind Gerarda van der Veen 160 pagina’s Hardcover | tweede druk € 17,95 www.248media.nl
‘Dit boek is bijzonder omdat de informatieve hoofdstukken van de auteur worden afgewisseld met de praktijkervaringen van haar dochter (14), wat heel verhelderend werkt.’ - J/M voor ouders
ZOMERWEEK FRANKRIJK CURSUSSEN CONSULTEN
LEA MANDERS ASTROLOGE Al bijna 30 jaar heb ik een praktijk in Arnhem en geef ik les. Je kunt in mijn praktijk terecht voor een Symbolon Tarot consult, een healing of reading. Tot ziens.
WWW.LEAMANDERS.NL
Leven in je Hart
Drunvalo Melchizedek
ISBN 978-90-77677-58-2 + CD Hartmeditatie
Webwinkels voor aromatherapie, geurlampen, Mayacreaties en cadeau artikelen Workshops: ‘spelen met geuren’ en ‘introductie Maya wijsheidcreatiekaarten’
Maya M aya
Creaties
Mayacreaties.nl is een verkoopplatform voor creaties geïnspireerd op de Tzolkin
Il hi Ilahinoor, het h ontwaken van de goddelijke mens Kiara Windrider
ISBN IS BN 978 78-9 900 77 7767 6777 61 61-2 2 Bezoek k onze webwinkel b i kell
www.hajefa.nl
GENOMINEERD voor de Paravisie award van het beste spirituele boek van het jaar
Zielsgesprekken Wat gebeurt er als je met elkaar afspreekt, dat je in een volgend leven man en vrouw zult zijn, samen kinderen zult hebben? Houden die zielen zich aan hun afspraak?
Voor lezers en schrijvers: Uitgeverij Elikser, bezieling in boeken www.elikser.nl
Heus 03-2014 31
10-02-14 10:04
“Verbeeld je dat je een dag de godin Flora bent. Versier jezelf met bloemen, steek ze in je haar, maak er een ketting van of een krans voor op je hoofd. Kleed en beweeg je op een sensuele manier. Flirt met het leven.” Citaat: ineke bergman, priesteres van Anna en astroloog Illustratie: Pol Wijnberg ‘Godinnen van eigen bodem’
Heus 03-2014 32
10-02-14 10:05