عبدی کلانتری | بهبود کیفیت زندگی

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼ ﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼ ﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪2‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪:‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪3‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫ﻣﻘﺎﻻﺗﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽِ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪4‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﻴﺸـﮕﻔﺘﺎﺭ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺣﻮﺯﻩ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒﻫﺎ ﻭ ﻧﻘﺶﻫﺎ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ ـ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮐﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ ـ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ ـ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﻡ ـ ﺑﻮﻣﯽ ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ؟‬

‫ﺑﻮﻣﯽ ﺳﺎﺯﯼ ﻭ ﭼﺎﻟﺸﻬﺎﯼ ﺁﻥ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ ـ ﺭﻳﺰﻩ ﺧﻮﺍﺭﺍﻥ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ‪ :‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ ـ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ ـ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸـﺘﻢ ـ ﺩﻭﺭﺍﻫﯽ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ‪ :‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ ﻳﺎ ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﺑﻮﻣﯽ؟‬

‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻳﻦ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ ـ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﻭ ﺩﻳﻦ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻫﻢ ـ ﺑﺪﺑﻴﻨﯽ ﺗﻠﺦ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ـ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍﻳﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﺠﺎﺯ ﺍﺳﺖ )ﺳﻼﻭﯼ ﮊﻳﮋﮎ(‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﺍﺯﺩﻫﻢ ـ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ ﻓﺮﺍﺳﻮﯼ ﺗﺮﻭﺭ‪ :‬ﺍﺳﻼﻡ ﮔﺮﺍﻳﯽ ﻭ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﭼﭗ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳـﻴﺰﺩﻫﻢ ـ ﺟﻨﮓ ﻏﺰﻩ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ‪ ،‬ﻭ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬

‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎﯼ ﺭﻭﺯ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﺩﻫﻢ ـ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ ١٩۶٨‬ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺪﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰﺩﻫﻢ ـ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ )ﺳﻼﻭﯼ ﮊﻳﮋﮎ(‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰﺩﻫﻢ ـ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ )ﺁﻟﻦ ﺑﺎﺩﻳﻮ(‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪5‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪6‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ‬ ‫ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﯽ ﺷﮏ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﯽ ﭼﻮﻥ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ‪ ،‬ﻋﺼﺮﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ‪،‬‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﻲﺷﺪﻥ‪ ،‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ ﻭ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﭼﺎﺭﺻﺪﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ‬ ‫ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﻋﻴﻨﯽ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺮ »ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ« ﻧﻴﺰ ﺩﻻﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﺻﻼﺡﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻧﺪﻳﺸﺎﻥ ﺩﻟﺴﻮﺯ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺍﺯ ﻧﻴﻤﻪﺀ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻣﻴﻼﺩﯼ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻧﻴﺎﺯ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﺍﻧﻪ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ــ‬ ‫ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻣﺪﺭﺳﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﺩﺍﺭﺍﻟﻔﻨﻮﻥ ــ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﯼ ﻧﻬﺎﺩﯼ ﺷﺪﻥ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢﺁﻭﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﺭﺍﻩ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﮐﺸﻮﺭ ﻭ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫»ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ« ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎﯼ »ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ« )ﻏﺮﺑﻲ( ﻭ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﺪﻥ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻮﻣﯽ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻼﺵ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﮐﻪ ﻫﺪﻑ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺁﻥ ﺗﺤﻮﻟﯽ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺩﺭ ﻣﻘﻴﺎﺱ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺎﺭ ﻳﮏ‪ ،‬ﺩﻭ‪ ،‬ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ »ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ« ﻧﺎﻡ ﻧﻬﺎﺩ ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩﺀ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﺀ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺎﻡﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺯﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ«‬ ‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺁﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﯼ ﻣﻬﻤﯽ‬ ‫ﺍﺳﺖ ــ ﻣﻬﻢ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻣﻦ ــ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﮔﺬﺍﺭ ﺑﻪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕﺍﻧﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﺷﺎﺭﺣﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﻋﺎﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ‪ ،‬ﻭ ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺩﺷﻮﺍﺭﺗﺮ ﺷﺪﻥ ﺗﻼﺵ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ‬ ‫ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺍﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺷﺎﺭﺣﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻤﺎﺭ‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﺳﯽ ﻫﻢ ﻧﺮﺳﺪ‪ .‬ﻓﺼﻞﻫﺎﻳﯽ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪7‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺷﻮﺍﺭﯼ ﻫﺎﯼ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻭ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻏﻴﺮﺑﻮﻣﯽ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﯼ ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪﺀ ﻣﻮﻓﻖ ﻭ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺭﺍ ﻭﺍﻣﻲﺭﺳﺪ‪.‬‬ ‫»ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ« ﻋﺒﺎﺭﺗﯽ ﺍﺳﺖ ﻣﺒﻬﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻋﻤﺪﺍﹰ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬ ‫ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻡ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﯼ ﻣﻬﻢ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﮕﺬﺍﺭﻡ؛‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪﺀ ﺗﻼﺵﻫﺎﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺁﻥ ﺑﺨﺶ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ‬ ‫ﻭ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ ﺩﺭﺟﻪﺀ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﯽ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﺍﺯ‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻋﺎﻣﻪﺀ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻭﺭ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ‪ ،‬ﺭﻭﯼﻫﻢﺭﻓﺘﻪ ﻧﻮﻋﯽ »ﭼﺎﺭﻩ ﻳﺎﺑﻲ« ﻣﺤﺴﻮﺏ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﺎ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﻣﺎ ﺩﺭﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﻣﻌﺎﺩﻟﯽ ﺑﺮﺍﯼ »ﺳﻮﮊﻩ«ﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺳﺘﻴﺰﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﻣﺸﻮﺭﺗﻬﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﺷﺎﻥ ﺩﻋﻮﺕ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻮﺭ‬ ‫ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺣﻘﻮﻕ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﯼ )ﻓﺮﺩ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬﺍﺭ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺳـﻮﮊﻩﺀ ﻣﺪﺭﻥ(‪ ،‬ﻭ ﺭﻭﺍﺩﺍﺭﯼ ﻭ ﺗﺴﺎﻫﻞ )ﺗﮑﺜﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺎ( ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ ﺍﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪» ،‬ﺗﺐ ﺭﻭﺭﺗﻲ« ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎﺭ ﻓﺼﻞ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ‪ ،‬ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺁﺭﺍﺀ ﺍﻭ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺧﻮﺩﻣﺎ ﻭ ﺑﺪﺁﻣﻮﺯﯼ ﻫﺎﯼ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﻭ ﻓﺼﻞ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺼﻞﻫﺎﯼ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺳﻮﻡ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﺧﺺ ﺑﻪ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﻋﺒﺎﺭﺕ‬ ‫»ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ« ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻬﺎﯼ ﻣﺮﺍ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﯽ ﭼﻮﻥ‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺭﻓﺎﻩ‪ ،‬ﺳﻌﺎﺩﺕ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻑ‪ ،‬ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺩﺭﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺍﯼ ﭼﻮﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺩﺍﻭﺭﯼ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎﹰ ﺟﺪﻳﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺩﺍﺭﻡ ﺳﺎﻳﺖ ﺍﻳﻨﺘﺮﻧﺘﯽ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ‬

‫ﻓﺎﺭﺳﻲﺯﺑﺎﻥ ﭘﻴﺸﻘﺪﻡ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﺑﺤﺚ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﻡ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ‬ ‫ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺘﻬﺎﻳﯽ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﻋﺰﻳﺰﻡ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺁﺷﻮﺭﻱ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ‪ ،‬ﻭ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺟﺎﺯﻩﺀ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎﭖ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺗﺸﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮﯼ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻳﮏ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪8‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻃﺮﺡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﯽ ﻃﺮﻑ ِﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺱ‪ .‬ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻦ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪،‬‬ ‫ﺭﻭﺷـﻨﮕﺮﻱ‪ ،‬ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ« ﻫﻢ ﻧﻈﺮﯼ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏﺗﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎﺭﻧﺎﻣﻪﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ‪،‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﭼﭗ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻬﻤﻦ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ ﻫﻔﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺍﺯ ﺩﻭ ﻋﺰﻳﺰ ﻳﺎﺩ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺩ‪‬ﻳﻦ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺍﺭﻡ‪ :‬ﺷﻴﺪﺍ ﻭ ﮐﻴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻪﺀ‬ ‫ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﺍﺕ ﻣﻬﻢﺷﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﻭ ﭘﻨﺞ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﻱ‬ ‫ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﺰ‪٢٠١٠‬‬

‫***‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪9‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺍﻭﻝ‬

‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﮐﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﻘﻖ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺁﻥ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺁﺯﺍﺩ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺍﻟﺰﺍﻣﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺻﻄﻼﺡ‬ ‫»ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﺍﻟﮕﻮﺋﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﻗﺮﻥ ﻫﻔﺪﻫﻢ‬ ‫ﻣﻴﻼﺩﻱ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺪﻭﺩ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻣﺎﮐﻨﻲ‬ ‫ﭼﻮﻥ ﮐﺎﻓﻪ ﻫﺎ ﻭ ﮐﻠﻮﭖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻭ‬ ‫ﺑﺎﺳﻮﺍﺩ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ﺟﻤﻊ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﻭﺯ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺤﺚ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﭘﻲ ﮔﻴﺮﻱ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺳﻮﺀ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﺀ ﺛﺮﻭﺕ‬ ‫ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺁﮔﺎﻫﻲ‬ ‫ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻭ ﺑﺤﺚ ﻭ ﻣﻨﺎﻇﺮﻩﺀ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻭ ﺳﺎﻟﻢ ﺁﺳﻴﺐ ﻣﻲ ﺯﻧﻨﺪ‪ .‬ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ‬ ‫ﺗﻼﺵ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻋﻘﻠﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮﻝ‬ ‫ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﻣﻄﻴﻊ ﻭ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﻤﺮﻧﮓ ﻭ‬ ‫ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺭﻭ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻭ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻳﮑﺴﻮ ﻭ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻫﺎﻱ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ،‬ﻭ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﭼﺎﺭ ﻣﺸﮑﻞ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻼﻣﺖ ﻳﮏ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ )ﺭﻳﭙﺎﺑﻠﻴﮏ( ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﻭ ﮐﻨﺘﺮﻝ‬ ‫ﻧﺸﺪﻩﺀ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺮﺩﻡ )ﭘﺎﺑﻠﻴﮏ( ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪10‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺁﻥ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻼﻣﺖ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﺩﺍﻣﻪﺀ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻭ ﻓﺤﺺ ﺁﺯﺍﺩ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﻼﺵ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻗﺸﺮﻱ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﻱ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﻣﻬﻴﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ‬

‫ﮔﺬﺍﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ ﻧﻈﺎﻡ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻄﻠﻘﻪ )»ﺁﺑﺴﺎﻟﻮﺗﻴﺴﺖ ﺳﺘ‪‬ﻴﺖ«(ﻭ ﻓﻴﻮﺩﺍﻟﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﻲ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍ ﺳﺎﺩﻩ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺍﺷﺮﺍﻓﻲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺭ‪‬ﻣﺎﻥ‪ ،‬ﮊﺍﻧﺮ ﻏﺎﻟﺐ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺣﻤﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺳﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻋﺎﺩﻱ‬ ‫ﺭﺍ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻭ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﺳﺎﺩﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﻭ ﻗﻬﻮﻩ ﺧﺎﻧﻪ؛ ﭘﺎﻭﺭﻗﻲ‪ ،‬ﺭﻣﺎﻥ ﺩﻭ ﭘﻮﻟﻲ ﻭ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺭﻭﺯ؛‬ ‫ﺗﺌﺎﺗﺮ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳﻴﻨﻤﺎ‪ ،‬ﭘﻮﺭﻧﻮﮔﺮﺍﻓﻲ ﻭ ﺣﺰﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺷﺪﻧﺪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ .‬ﻧﺎﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ﻭ ﻋﻮﺍﻣﻲ ﺍﺯ ﺍﺭﻭﭘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻲ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ »ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ« ﺁﻣﺪﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ )ﺣﺬﻑ ﺁﻗﺎ ﺑﺎﻻﺳﺮ‪،‬‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ‪ ،‬ﺧﻮﺩﮔﺮﺩﺍﻧﻲﹺ ﺳﻮﺩﻭﺭﺯﺍﻧﻪﺀ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﺩﻱ ( ﭘﺎﻳﻪ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ‪» .‬ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ« ﺯﺑﺎﻥ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺪﻥ )ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ( ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ »ﺍﺳﺘﺎﺭﺕ« ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺯﺩﻩ ﺷﺪ ﺍﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺮﺯ ﺭﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺁﺭﻳﺴﺘﻮﮐﺮﺍﺳﻲﹺ ﺑﺎﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﮐﻠﻴﺴﺎﻱ ﻣﺴﻴﺤﻲﹺ ﺣﺎﻣﻲ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺍﺷﺮﺍﻓﻴﺖ‪ ‬ﺯﻣﻴﻦ ﺩﺍﺭﹺ ﻣﺎ ﺑﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻗﺎﺟﺎﺭﻳﺎﻥ ﺗﺒﻠﻮﺭ‬ ‫ﺑﺎﺭﺯ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ‪ ،‬ﺷﺎﻩ ﻭ ﻗﻠﺪﺭﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ )ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﻲ( ﺭﺍ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﻣﺮﺩﻡ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺟﻠﻮﻱ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﺟﻮﺵ ﻭ ﺯﻧﺪﻩﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﻲ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﺍﻓﺘﺨﺎﺭﺍﺕ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺯﻧﺪﻩ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎﻱ ﺁﺯﺍﺩ ﺭﺍ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ﺭﺍ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺩﻟﺴﻮﺯﺍﻧﻪ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺗﻴﮑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﭘﻠﻴﺲ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺳﺎﻧﺴﻮﺭ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﻴﻨﻤﺎ ﻭ ﺗﺌﺎﺗﺮ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺸﺮﻣﺘﻮﺳﻂ ﮐﺘﺎﺑﺨﻮﺍﻥ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪11‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﻣﻄﻠﻊ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻴﺮﺍﮊ ﮐﺘﺎﺏ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺭﻣﺎﻥ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺣﺮﻓﻪ ﺍﻱ ﻭ ﻧﻘﺪ ﺍﺩﺑﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺭﻳﺸﻪ ﻧﺪﻭﺍﻧﺪ‪ .‬ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﺣﺮﻓﻪ ﺍﻱ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮﺍﻧﻲ ﻭ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﻭﺍﺝ ﻧﻴﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻓﻘﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺑﻨﻴﻪﺀ ﻧﺤﻴﻒ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﻱ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻔﻮﺫ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﺯﺍﺭﻱ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻮﺍﻡ ﮔﺮﺍ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻓﻘﺮ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺍﻗﺸﺎﺭ ﺳﻨﺘﻲ ﻭ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻨﻘﺎﺩ ﻗﺸﺮﻱ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻮ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺭﻗﻴﺐ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺘﺠﺪﺩ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﺸﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺑﺖ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺎﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻋﺎﻣﻲ ﮔﺮﺍﺋﻲ ﻭ ﺟﻬﺎﻟﺖ ‪ ،‬ﻭﺟﻪ ﻏﺎﻟﺐﹺ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﺩﺭ ﺭ‪‬ﺑﻊ ﻗﺮﻥ ﺍﺧﻴﺮ ﺷﺪ‪» .‬ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ« ﻭﻳﮋﮔﻲ‬ ‫ﺍﺻﻠﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺳﻪ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩ‪:‬‬ ‫‪ -١‬ﺍﻭ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﮐﻪ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺭﺍ ﺗﺄﺋﻴﺪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻧﭙﺬﻳﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﺎﻩ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﻧﻴﮏ ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﻬﺎ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﻭ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﻋﺎﻡ ﺍﺭﺯﺷﻲ ـ ﺍﺧﻼﻗﻲ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻭﺭﺍﻥ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﺍﻥ ﻭ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺷﺎﻥ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﻼﺣﻈﺎﺕ ﻫﻨﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺭﺟﺤﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻗﻠﻢ‪،‬‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﭼﺎﭖ ﻭ ﻧﺸﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫‪ -٢‬ﺍﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺣﺮﻑ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﮔﻮﺵ ﺷﻨﻮﺍ ﻭ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺭﺳﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﻫﺎ ﻭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﺗﻴﺮﺍﮊ ﺑﺎﻻ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ‪ ،‬ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﺎﻱ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪12‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ :‬ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻳﺎ‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫‪ -٣‬ﻫﺮﮐﺴﻲ ﺑﺎ ﻫﺮﺗﺨﺼﺼﻲ ‪ ،‬ﻫﺮﻣﻴﺰﺍﻥ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻳﺎ ﻫﺮ ﺷﻐﻞ ﻭ ﺣﺮﻓﻪ‬ ‫ﺍﻱ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻮﻗﺖ ﻳﺎ ﺩﺍﻳﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ ‪ ١‬ﻭ‬ ‫‪ ٢‬ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻱ ﻭ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ‪ ،‬ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺣﻴﻄﻪﺀ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻥ ﻭﻗﻠﻢ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ‬ ‫ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ ﻭ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺟﻤﻌﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ؛‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳﺘﻲ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺩﺭ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ‪،‬‬ ‫ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ‪ ،‬ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ؛ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺣﺮﻑ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﮔﻮﺵ ﺑﺴﭙﺎﺭﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻨﺎﺱ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺍﻡ ﺁﻱ ﺗﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺍﺵ ﺑﺎﻧﻔﻮﺫ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﺻﺪﺍﻱ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺶ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺍﻓﺸﺎﻱ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺳﺎﺯﺷﮑﺎﺭﺍﻧﻪﺀ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ‪ .‬ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﻧﻮﺁﻡ ﭼﺎﻣﺴﮑﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺰﻭﻩﺀ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺍﻭ »ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ« )‪ (11/9‬ﺑﺎ ﺗﻴﺮﺍﮊ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﺴﺨﻪ ‪ ،‬ﻣﺎﻫﻬﺎ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ‬ ‫ﭘﺮﻓﺮﻭﺵ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﮐﻪ ﺗﺨﺼﺼﺶ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‬ ‫ﺳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻫﺠﺪﻩ ﻭ ﻧﻮﺯﺩﻩ ﻣﻴﻼﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻬﻤﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺷﺮﻕ ﺷﻨﺎﺳﻲ«‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﮐﻪ ﻃﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﻤﻊ ﺗﻴﺮﺍﮊ ﺁﻥ ﺍﺯ ﺻﺪﻫﺰﺍﺭ ﻫﻢ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻣﻲ ﺭﻭﺩ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﻧﻲ ﺭﺷﺘﻪﺀ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺭﺷﺘﻪﺀ »ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ« ﺩﺭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪13‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﺎﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺛﺮ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺳﺮﺍﻳﺖ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺧﺎﻭﺭ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺍﺛﺮ ﮔﺬﺍﺭ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻱ )ﻧﻈﻴﺮ »ﺁﺗﻨﺎﻱ ﺳﻴﺎﻩ«(‪ .‬ﻧﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺳﻌﻴﺪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫)ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺿﻤﻴﻤﻪ ‪ ٣‬ﺩﺭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺭﺟﻮﻉ ﮐﻨﻴﺪ‪(.‬‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ )ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ( ‪ ،‬ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺭﺷﺘﻪ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺧﺎﺹ‬ ‫ﺁﻥ ﺭﺷﺘﻪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ؛ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ‪،‬‬ ‫ﺣﻮﺯﻩ ﺍﻱ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻭ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺪﻑ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻱ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻭ ﻫﻤﻴﻨﻄﻮﺭ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺁﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ ــ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺩﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ــ‬ ‫ﺯﺑﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻭﺟﻪ ﺑﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﺑﻨﺪﻫﺎﻱ ﭘﻴﭻ ﺩﺭ ﭘﻴﭻ ﺍﺩﺑﻲ‬ ‫‪ ،‬ﺍﻧﺸﺎﻧﻮﻳﺴﻲ ﺭﺍﻳﺞ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺯﺩﮔﻲ ﺑﻴﻤﺎﺭﮔﻮﻧﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ‬ ‫‪ ،‬ﺍﺟﺎﺯﻩﺀ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ؟‬ ‫‪ ٩‬ﻓﻮﺭﻳﻪ ‪٢٠٠٧‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪14‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺿﻤﻴﻤﻪﺀ ‪١‬‬

‫ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ ﻭﻟﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺸﮑﻞ ﺩﺍﺭﻡ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻳﺞ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻨﺪﻩﭘﺮﻭﺭ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺳﺮﻱﺧﻮﺭﺩﻩ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎﻥﺯﺩﻩ‪ ،‬ﺩﻳﻨﺨﻮ‪ ،‬ﺷﻌﺮﻧﺎﮎ‪ ،‬ﮐﻢﺣﻮﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻭﻟﻨﮓﻭﻭﺍﺯ ﻭ ﺷﻠﺨﺘﻪﺍﻱ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﻣﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺳﮑﻮﻻﺭ‪ ،‬ﻓﺎﺧﺮ‪ ،‬ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﻭ ﺩﻗﺖﭘﺬﻳﺮ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻳﺞ ﻫﻨﻮﺯ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ ﻳﮏ »ﭘﺎﺑﻠﻴﮏ« ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻧﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻘﺶ ﻳﮏ "ﭘﺎﺑﻠﻴﮏ‬ ‫ﺍﻳﻨﺘﻠﮑﺘﻮﺁﻝ" ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻱ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻮﺩﻩ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﺖ‬ ‫ﺭﺍ ﺳﺎﺩﻩ ﮐﻨﻲ ﻭ ﺍﻣﺎ ﻭ ﺍﮔﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺨﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﺕ‬ ‫ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ‪ .‬ﻣﻦ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﻧﻤﻲﺧﻮﺍﻫﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺪﺍﻥ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻲﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺳﺒﮏ ﻭ ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ ﻫﻴﭻ‬ ‫ﻋﻤﺪﻱ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﻭ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺧﺎﺻﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻡ‪ .‬ﻋﺪﻩﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﺮ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺳﺎﺩﻩ‪ .‬ﻣﻦ ﻧﺪﺍﺭﻡ‪ .‬ﻣﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ‬ ‫ﻣﺮﺯ ﻣﻲﮐﺸﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺭﺍ ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺩﻗﻴﻖ‬ ‫ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﻣﻲﺩﺍﻧﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺍﺯ ﺳﺨﻨﻮﺭﻱ ﺍﺩﻳﺒﺎﻧﻪ ﻣﻲﭘﺮﻫﻴﺰﻡ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﮐﺮﺩﻥ‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧﻢ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻦ ﻫﻤﺮﺍﻫﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﺪﻻﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺁﻥ ﺑﺎﻳﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﻤﻴﻤﻪﺀ ‪٢‬‬

‫ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺁﺷﻮﺭﻱ‬ ‫ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ‪ ‬ﺁﻗﺎﻱ ﻧﻴﻜﻔﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﻤﺪﺍﺳﺘﺎﻥ ﺍﻡ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻳﻚ ﺯﺑﺎﻥ‬ ‫ﺍﻧﺘﻠﻜﺘﻮﺋﻞ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻫﻞﹺ ﻓﻦ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻜﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻜﻮﺷﻴﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﺎﺩﻩ‬ ‫ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﻋﺎﻣﻪ ﺑﺒﺮﻳﻢ‪ .‬ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻪ ﻱ ﻣﺎ ﺗﺎﺯﻩ ـ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻡﻫﺎﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺁﺷﻨﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻛﺸﺎﻛﺶﹺ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﺶﻫﺎﻱﹺ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ‪ ‬ﺯﺑﺎﻧﻲ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﺩﻟﻲ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪15‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺣﻞ ﻭ ﻓﺼﻞ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ‪» ‬ﻣﺸﻜﻞ«‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻫﻞ ﻓﻦ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﻭ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺳﺎﺩﻩ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ‪» ‬ﺳﺎﺩﻩ« ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺮﻭﺭﺩﻩ ﺍﻱ ﺳﺮـ ﻭـ ﻛﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺗﻤﺎﻣﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲﻫﺎ ﻭ ﺩﻗﺖﻫﺎ ﻭ ﻣﺎﻳﻪﻭﺭﻱﻫﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡﹺ ﺳﻄﻮﺡ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎﺩﻝﻫﺎﻱﹺ ﺩﻗﻴﻖﹺ ﺟﺎﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺍﻫﻞﹺ ﻓﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺳﺮﺭﻳﺰ ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﺟﺰﻭ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺸﻜﻞﹺ ﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻥ ﻛﻪ‬ ‫ﮔﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺯﺑﺎﻥ‪» ‬ﻣﺸﻜﻞ« ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﺗﺎ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﺵ ﻛﻨﻴﻢ ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ‬ ‫ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﻜﻔﺮ ﺑﺎ ﺑﺎﺭﻳﻚﺑﻴﻨﻲﹺ ﺩﺭﺧﺸﺎﻥﺍﺵ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮﺩﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺿﻤﻴﻤﻪ ‪٣‬‬

‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ‬

‫ﺩﺭ ﻧﻘﺶ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ـ ﻧﻤﻮﻧﻪﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻳﮏ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﺎﺷﻨﺎﺱ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺗﺌﻮﺭﻱ‬ ‫ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺛﻘﻴﻞ ﻭ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻳﮑﺒﺎﺭﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﻧﻔﻮﺫ ﮐﻼﻡ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎ ﻭ‬ ‫ﺭﻭﻱ ﺟﻠﺪ ﻣﺠﻼﺕ ﻫﻔﺘﮕﻲ ﺑﺮﻭﺩ ﮐﻪ ﻭﻗﺘﻲ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﺩﻫﻪﺀ ﺷﺼﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻮﻱ‬ ‫ﺳﻔﻴﺪ ﻭ ﻗﺎﻣﺖ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺤﺒﺖ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﺍﻳﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺑﺎﺯ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﺎﻥ‬ ‫ﺑﮕﺬﺭﺩ‪ .‬ﻧﺎﻡ ﺍﻭ ﻫﺮﺑﺮﺕ ﻣﺎﺭﮐﻮﺯﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﺵ »ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻳﮏ ﺑﻌﺪﻱ« ﻧﺎﻡ‬

‫ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ ﮐﻼﺳﻬﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺍﻭ ﺑﻌﺪ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ )ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺯﻧﻲ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ‬ ‫ﺁﻧﺠﻼ ﺩﻳﻮﻳﺲ(‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪16‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎﻧﺎ ﺁﺭﻧﺖ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬

‫ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪﺀ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﻥ‬ ‫ﺭﮊﻳﻢ ﻧﺎﺯﻱ ﻫﺎ )ﻣﺤﺎﮐﻤﻪﺀ ﺁﻳﺸﻤﻦ ﺩﺭ ﺍﻭﺭﺷﻠﻴﻢ(‪ ،‬ﺩﺭ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪﺀ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮐﺮ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ‬ ‫ﻣﻲ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﺤﺜﻲ ﺩﺍﻍ ﺭﺍ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻋﻠﻞ ﻳﻬﻮﺩﻱ ﺳﺘﻴﺰﻱ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﺨﻮﺍﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺍﻣﻦ ﻣﻲ ﺯﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻓﻘﻂ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻭ ﭘﺴﺎـ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺍﺳﺖ )ﮐﻮﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺩﻳﻮﻳﺪﺳﻮﻥ‪ ،‬ﭘﺎﺗـﻨﺎﻡ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺩﻳﮕﺮ( ﮐﺎﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻭ ﭘﺲ‬ ‫ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﻭﺳﻴﻊ ﺗﺮﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺳﻮﻥ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻭﻳﻠﻴﺎﻡ ﺟﻴﻤﺰ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺩﻭﻳﻲ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺣﻴﻄﻪﺀ‬ ‫ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻣﻄﺮﺡ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻏﻴﺮ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺜﺎﻝ‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﻧﻠﺴﻮﻥ ﮔﻮﺩﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺪﻧﻲ ﻫﻮﮎ‪ ،‬ﺳﻲ ﺍﻝ ﺁﺭ ﺟﻴﻤﺰ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺘﺮ‬ ‫ﮐﺎﻓﻤﻦ‪ ،‬ﻭﻳﻠﻴﺎﻡ ﺑﺎﺭﹺﺕ‪ ،‬ﺁﺭﺗﻮﺭ ﺳﻲ ﺩﺍﻧﺘﻮ‪ ،‬ﻣﺎﻳﮑﻞ ﻭﺍﻟﺰﺭ‪ ،‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ‪،‬‬

‫ﻣﺎﺭﺗﺎ ﻧﺎﺳﺒﺎﻡ‪ ،‬ﻭﮐﻮﺭﻧﻞ ﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻲ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﻣﻄﺮﺡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺸﺮﻳﺎﺗﻲ ﭼﻮﻥ ﭘﺎﺭﺗﻴﺰﺍﻥ ﺭﻳﻮﻳﻮ‪،‬‬ ‫ﮐﺎﻣﻨﺘﺮﻱ‪ ،‬ﻧﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺩﻳﺴﻨﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪﺀ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻓﻮﺭﻡ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﻟﻪ )»ﺍﺳﻪ ﻱ«( ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻳﮏ‬ ‫ﮊﺍﻧﺮ ﺍﺩﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻓﻮﺭﻡ ﺁﺯﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﮔﺮﺧﻮﺏ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺭﺍ ﺩﻟﻨﺸﻴﻦ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﻱ ﺧﻄﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺎ )ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﻫﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺁﮔﺎﻩ ﻳﺎ ﻧﺎ ﺁﮔﺎﻩ ﻳﮏ ﻣﺨﺎﻃﺐ‬ ‫ﻓﺮﺿﻲ‪»/‬ﺍﻳﻤﭙﻼﻳﺪ ﺭﻳﺪﺭ« ﺩﺍﺭﺩ( ﻫﻤﻘﻄﺎﺭﻫﺎ ﻳﺎ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻫﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺷﺎﺭﺡ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺤﺎﺗﺶ‬ ‫ﮔﺎﻩ ﻣﺜﻞ ﻣﻌﻠﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺁﻣﻮﺯﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻭﺍﻟﺘﺮ ﮐﺎﻓﻤﻦ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻧﻴﭽﻪ‬

‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻧﻴﭽﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺳﻴﺪﻧﻲ‬

‫ﻫﻮﮎ ﮐﻪ ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺩﻭﻳﻲ ﺑﻮﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪17‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻭﻳﻠﻴﺎﻡ ﺑﺎﺭﺕ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺁﺭﺗﻮﺭ ﺳﻲ‬

‫ﺩﺍﻧﺘﻮ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻭ ﭘﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ‬

‫ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺘﻘﺪﺍﻥ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﻫﻨﺮ )ﻧﻘﺎﺷﻲ( ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪﺀ ﻧﻴﺸﻦ ﻣﻲ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﺩﺍﻧﺘﻮ ﺍﺯ ﺳﻨﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺍﺵ‬ ‫ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﭘﺮﻓﺮﻭﺷﻲ ﻫﻢ ﺭﺍﺟﻊ ﺑﻪ ﻧﻴﭽﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻳﮑﻞ ﻭﺍﻟﺰﺭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺳﺮﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﺟﻨﮓ ﻫﺎﻱ‬

‫ﻋﺎﺩﻻﻧﻪ ﻭ ﺳﭙﻬﺮﻫﺎﻱ ﻋﺪﺍﻟﺖ )ﺩﺭ ﻧﻘﺪ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻟﺰ( ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﭘﺮﻓﺮﻭﺵ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺳﺮﺩﺑﻴﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ »ﺩﻳﺴﻨﺖ« ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻘﺎﻻﺗﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﻣﻲ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‪،‬‬

‫ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻫﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﮑﺎﺭﺍﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺟﻨﺒﺶ ﭼﭗ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺭﺗﺎ ﻧﺎﺳﺒﺎﻡ ﮐﻪ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺍﺵ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ‬

‫ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺎﻣﻪﺀ ﻧﻴﻮﺭﻳﭙﺎﺑﻠﻴﮏ ﻭ ﺿﻤﻴﻤﻪ ﻫﺎﻱ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﺗﺎﻳﻤﺰ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻭ ﻧﻘﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻲ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﺪ )ﻫﻤﻪﺀ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻡ ﺑﻄﻮﺭ ﺟﺪﻱ ﻭ ﺩﺍﻳﻢ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﺎﺕ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻧﻘﺪ ﻭ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ(‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﻣﺎﺭﺗﺎ ﻧﺎﺳﺒﺎﻡ ﺑﻪ ﺗﺎﺯﮔﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﭘﺮ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻮﺭﻧﻞ ﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺯﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﺎﮔﺮﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻫﺎﺭﻭﺍﺭﺩ‪ ،‬ﮐﻮﺭﻧﻞ‪ ،‬ﻭﭘﺮﻳﻴﻨﺴﺘﻮﻥ ﺗﺪﺭﻳﺲ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻠﻤﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ ﻣﻬﻢ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﺸﺎﻭﺭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻬﺎﺭ ﺳﺎﻝ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻧﻘﺶ ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻓﻴﻠﻢ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻫﺎﻟﻴﻮﻭﺩﻱ )ﻣﺎﺗﺮﻳﮑﺲ ـ ﺑﺨﺶ ﺳﻮﻡ(‬ ‫ﺑﺎﺯﻱ ﮐﺮﺩ! ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﻧﮋﺍﺩ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ« ﺩﺭ ﻗﻄﻊ ﺟﻴﺒﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻟﻴﺴﺖ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪18‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺮﻓﺮﻭﺵ ﻫﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﭼﻨﺪﺻﺪﻫﺰﺍﺭ ﻧﺴﺨﻪﺀ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻓﺮﻭﺵ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪﺀ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺳﺮﺷﻨﺎﺱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﭼﺎﺭﻟﺰ ﺗﻴﻠﺮ )ﮐﺎﻧﺎﺩﺍﻳﻲ( ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺍﻭ »ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ« )»ﺳﻮﺭﺱﹺ ﺯ ﺁﻭ ﺩ‪ ‬ﺳﻠﻒ«( ﺑﻪ ﭼﺎﭖ‬ ‫ﺩﻫﻢ ﺭﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺑﺎﻻﻱ ﺻﺪ ﻫﺰﺍﺭ‪ .‬ﺍﻭ ﺍﺯ ﺳﻨﺖ‬ ‫ﻫﮕﻠﻲ ﭼﭗ ﻭ »ﮐﻤﻮﻧﻲ ﺗﺎﺭﻳﺎﻧﻴﺴﻢ« ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺷﺼﺖ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﻮﻧﺘﺮﺁﻝ ﻭ ﮐﺒﮏ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻓﻌﺎﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﺸﻮﺭﺕ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺨﺼﺼﻲ‬ ‫)ﺟﺎﺭﮔﻮﻥ( ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺗﺨﺼﺺ ﺍﻭ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﻢ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻫﮕﻞ‪،‬‬ ‫ﺭﻣﺎﻧﺘﻲ ﺳﻴﺴﻢ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺭﮐﺲ‪ ،‬ﻓﻨﻮﻣﻨﻮﻟﻮﮊﻱ‪ ،‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻭ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‬ ‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ »ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ« ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﮔﻴﺮﺍﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻧﻲ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺗﻮﻟﹼﺪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪﺀ ﺑﺤﺚ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ـ ‪١‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ‬

‫ﺩﺭ ﻭﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻋﺒﺪﯼ ﻛﻼﻧﺘﺮﻱ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ »ﺣﻮﺯﻩﺀ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ« ﺟﺎﻱ ﻣﻜﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻣﻠﻬﺎﻱ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ‬ ‫ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﻫﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﺘﻨﻮﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮﺩﻧﺶ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ‪ .‬ﻣﺜﻼﹰ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﻲﮔﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬﺍﺭﻱ )ﺩﻭﺭﻩﻱ »ﻓﺪﺭﺍﻟﻴﺴﺘﻬﺎ«( ﻓﺮﻕ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﺎ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺳﺎﺯﻧﺪﮔﻲ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺫﻫﻨﻴﺘﻬﺎ ﺑﺴﻲ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﺎ ﻭﺭﻭﺩ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪﻱ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻴﻦﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺍﻭﻝ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺳﺮﻓﺼﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﺭﺍ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪19‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺗﺒﺎﺭﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪ :‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ‪ .‬ﺗﺒﺎﺭ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲﻫﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺩﻳﻨﻲ ﺁﺯﺍﺩﻱﺑﺨﺶ )ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ( ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺒﺎﺭ‬ ‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱﻫﺎ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺁﺯﺍﺩﻱﺑﺨﺶ )ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻛﺒﻴﺮ(‪ .‬ﻛﺎﺭ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺳﻨﺦ‬ ‫ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺭﺍ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﺭﺍ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﺭﺍ ﺑﻨﻤﺎﻳﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺩﻭ‬ ‫ﭘﺎﻳﻪﻱ ﺻﻮﺭﺕﺳﺎﺯ ﺩﺍﺭﺩ‪ :‬ﻳﻜﻲ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ )ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ‪،‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻲ ﻣﺼﺪﻗﻲ‪ ،‬ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻲ(‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺍﺯ ﺁﻏﺎﺯ ﺟﻨﺒﺶ ﻟﻮﺗﺮﻱ ﭘﺪﻳﺪﻩﺍﻱ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﭼﻬﺮﻩﻱ ﺁﻏﺎﺯﻳﻦ ﺁﻥ ﺍﺭﺍﺳﻤﻮﺱ ﺭﻭﺗﺮﺩﺍﻣﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻱ ﺩﻳﻦ ـ ﭘﻴﺮﺍﻳﻲ ﭼﻴﺰﻱ ﻣﻲﺳﺎﺯﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻨﻚ ﺩﻳﺎﻧﺖ ﻣﺪﺭﻥ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﺪﺍﻥ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺸﻮﻕ‬ ‫ﻧﻬﻀﺖ ﺳﻮﺍﺩﺁﻣﻮﺯﻱ ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ‪ ،‬ﻫﻤﻴﻦ ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﺑﻮﺩ؛ ﻓﻠﺴﻔﻪﻱ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻮﻟﻮﮊﻱ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺣﺘﺎ ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻭ ﺷﻴﻤﻲ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﺮ‬ ‫ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺳﻮﺍﺩﺁﻣﻮﺯﻱ ﻛﺮﺩ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻧﻤﻮﺩ‪ ،‬ﺧﻄﻴﺐ‬ ‫ﻛﻠﻴﺴﺎﻳﻲ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺭﺍ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻛﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻟﻤﺎﻥ ﻭﻟﻲ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﺍﻧﻨﺪﻩﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﭘﺎ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪﻱ‬ ‫ﻛﺎﺗﻮﻟﻴﻚ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻧﻲ ﺳﺮ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩﻫﺎﻳﻲ ﻣﻴﺪﺍﻧﺪﺍﺭ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﺒﻮﺩ ﺣﻠﻘﻪﺍﻱ ﻭﺍﺳﻂ ﺑﻴﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺣﻠﻘﻪﻱ ﻭﺍﺳﻂ ﺩﻣﻮﻛﺮﺍﺗﻴﺴﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺭﻳﺸﻪﺩﺍﺭ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪.‬‬ ‫ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻬﺎ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺧﻮﻳﺶ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﻮﻓﻘﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻧﺒﺮﺩﻩ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ ﻓﻘﻂ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﻪﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪﺍﻧﺪ ﻭ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ‬ ‫ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺎﺭﻛﺲ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﻲﺯﺩﻧﺪ‪ ،‬ﻛﺎﺭﻱ ﻛﻪ‬ ‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻳﺎﻥ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲﺍﻱ ﺑﻪ ﺗﻮﺩﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ‬ ‫ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺁﺩﻭﺭﻧﻮ ﻋﻤﺪﺍﹰ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺩﻭﺳﺖ ﻧﺪﺍﺷﺖ‬ ‫ﻭﺟﻴﻪﺍﻟﻤﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺎﻟﻲﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪20‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫)ﭘﻬﻨﻪﻱ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ( ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺴﻲ ﮔﻮﻳﺎﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻧﻤﻲﺭﻭﻡ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻭﻱ ﺩﺭ ﺗﻠﻪﻭﻳﺰﻳﻮﻥ ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﻲﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻬﺎﻱ ﺗﻮﺩﻩﺍﻱ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﺪ ﻭ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﺸﺮﻳﻪﻫﺎﻱ ﻣﺮﺩﻡﭘﺴﻨﺪ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻭﻱ »ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‬ ‫ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ« ﺍﺳﺖ ﻭ ﺷﻨﻴﺪﻡ ﻛﻪ ﻳﻮﺷﮑﺎ ﻓﻴﺸﺮ ﻭﺯﻳﺮ ﺧﺎﺭﺟﻪﺀ ﻭﻗﺖ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻳﺎﺩ ﻣﻲﮐﺮﺩ‪ .‬ﻧﻈﺮ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﻱ ﺩﺳﺘﻜﺎﺭﻱ ﮊﻧﺘﻴﻜﻲ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺨﺖ ﺑﺮ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮﻥ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺧﻼﻕ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﻓﻌﺎﻝ ﻭ‬ ‫ﺁﺷﻜﺎﺭ ﻭ ﺭﺳﻤﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺎﺯ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﻧﻪ ﺁﻟﻤﺎﻧﻴﻢ ﻧﻪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ .‬ﭘﺮﻭﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﻨﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﮔﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺗﻮﺩﻩ‬ ‫ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﺰﺷﻜﺎﻥ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺷﻔﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ‬ ‫ﺍﺯ ﺍﻣﺎﻡ ﻭ ﺍﻣﺎﻡﺯﺍﺩﻩ ﻣﻲﻃﻠﺒﻴﺪﻧﺪ ﺣﺎﻻ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺍﺯ ﭘﺰﺷﻚ ﻣﻲﻃﻠﺒﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻛﺸﻮﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻓﺎﻗﺪ ﻛﺘﺎﺑﻔﺮﻭﺷﻲ‪ .‬ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﻫﺮ‬ ‫ﻛﺎﺭﻱ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﻛﺎﻫﻦﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﺩﺍﻥ‪ ،‬ﻫﻢ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‪ ،‬ﻫﻢ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺱ‪ ،‬ﻫﻢ ﺭﻭﺍﻧﺸﻨﺎﺱ‪ ،‬ﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﻬﻨﺪﺱ ﻭ ﻃﺮﺍﺡ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯ‪ .‬ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻢ ﺗﺎ‬ ‫ﺣﺪﻱ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪﺍﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮﻥ ﺑﻘﺎﻝ ﻣﺤﻠﻪﺷﺎﻥ ﺩﺍﺭﻭﻓﺮﻭﺵ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﺩﻻﻝ ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻫﻢ‬ ‫ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻛﺎﺭ ﻣﻌﺎﻣﻼﺕ ﺍﻣﻼﻙ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻋﺮﻕ ﻗﺎﭼﺎﻕ ﻫﻢ ﻣﻲﻓﺮﻭﺷﺪ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﻛﺎﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺭﺯ ﻧﻴﺰ ﺩﺳﺘﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺧﻮﺩﺵ ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ ﺍﺧﻼﻕ ﻣﺤﻠﻪ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻫﺴﺖ ﻭ ﺷﺒﻬﺎ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻭ ﮔﺰﻣﮕﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺪﺭﻥ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺛﺮ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎ ﻧﮕﺬﺍﺷﺘﻪ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ ﻳﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺎﺭ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺪ ﻛﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﻣﻲﺩﺍﻧﻴﻢ ﻛﻪ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﺗﺠﺴﻢ ﺁﮔﺎﻫﻲ‬ ‫ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﺳﺮ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺭﻗﻴﺐ ﺁﺧﻮﻧﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻬﻨﻪﻱ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﺍﻱ ﺷﻜﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﺎ ﺑﺎﺭﻋﺎﻡ ﺩﺭ ﺩﺭﺑﺎﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﺰﺭﮔﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪﻫﺎ ﻭ ﺗﻜﻴﻪﻫﺎ‪ .‬ﻣﻼﻳﺎﻥ ﻛﻴﻨﻪﻱ ﺑﺎﺳﻮﺍﺩﺍﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻝ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺯﻫﺮﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﻳﺨﺘﻨﺪ‪ :‬ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻲ ‪.١٣۵٧‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪21‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻜﻮﻻﺭﻳﺰﺍﺳﻴﻮﻥ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺖ ﺩﻳﻦ ﺍﻣﺎ ﻏﻴﺮ ﺳﻜﻮﻻﺭ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻨﺘﺰﻉ ﻧﺸﺪ‬ ‫ﺍﺯ ﮔﻴﺘﻴﺎﻧﮕﻲ ﻭ ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﻣﺪﺍﺧﻠﻪﮔﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻛﺮﺩﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﺳﺘﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻛﻮﺗﺎﻩ ﻛﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺘﺰﻉ ﻧﺸﺪﻥ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ ﺑﻪ ﺿﺮﺭ ﺗﻔﻜﺮ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮﺭ ﻛﺎﺭﻱ‬ ‫ﻛﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﻲﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻱ ﭘﺴﺎﺩﻳﻨﻲ‬ ‫ﻭ ﭘﺴﺎﻣﺎﺑﻌﺪﺍﻟﻄﺒﻴﻌﻲ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﺩ‪ .‬ﺭﺷﺪ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺭﺷﺪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻨﺴﺎﻥ‪ .‬ﺷﻜﺴﺖ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺯﺍﻧﻮ ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻥ ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫ﺩﻫﻪﻱ ‪ ١٣٢٠‬ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻀﺤﻜﺘﺮﻳﻦ ﻛﻮﺩﺗﺎﻫﺎﻱ ﺩﻧﻴﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺷﻌﻮﺭ ﻭ‬ ‫ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﻲﺷﺪ ﺩﺭﻫﻤﺶ ﻛﻮﺑﻴﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﻛﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ‬ ‫)ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻛﺮﺩ ﭼﻮﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﮔﻮﻧﮕﻲ ﻳﮕﺎﻧﻪﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻫﻤﻪ ـ ﮔﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻣﺨﺎﻃﺐ‬ ‫ِ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ( ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻛﺮﺩﻥ ﻫﻤﻪ ـ‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮﺩ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪﻩﻱ ﻣﺪﺭﻥ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪ ﻋﻤﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ :‬ﺁﺯﺍﺩﻱ‪ ،‬ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﻓﺮﺩﻳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻴﺖ ﻭ ﺳﻜﺴﻴﺖ‪،‬‬ ‫ﺯﻳﺒﺎﻳﻲ ﻭ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ‬ ‫ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻣﺪﺭﻥ ﺩﺭﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺭﻩ ﭘﺎﺭﻩ‬ ‫ﻧﻤﻲﺷﺪﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﺋﺘﻼﻓﻬﺎ ﻭ ﺿﺮﻭﺭﺗﻬﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺭﺍ ﻓﺪﺍ‬ ‫ﻧﻤﻲﻛﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﻴﺪﻳﻢ‪ .‬ﺍﻛﺜﺮ ﻣﺎ ﻋﺪﺍﻟﺖﻃﻠﺐ ﺷﺪﻳﻢ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻱ‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺐﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﺬﻫﺐ ﻭ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ﺗﺎﺑﻊ ﺭﻭﺱ‪ .‬ﺍﻛﻨﻮﻥ ﻣﺎﺟﺮﺍ‬ ‫ﭘﻴﭽﻴﺪﻩﺗﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱﺧﻮﺍﻫﻲ ﺭﺍﺩﻳﻜﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺰﻡ ﺁﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺧﺎﻧﻪﻧﺸﻴﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺷﻮﺩ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﭘﺮﭼﻢ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺖ ﻭ ﺣﻀﻮﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺭﺍ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻧﻤﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻣﻴﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻠﻬﺎ‪ :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺭﻓﺘﻦ‬ ‫ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﻲﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ »ﺛﻮﺍﺏ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻦ« ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ »ﺻﻮﺍﺏ ﺑﻮﺩﻥ«‪ .‬ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺛﻮﺍﺏ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺻﻮﺍﺏ‪ .‬ﺯﻭﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻲﭼﺮﺑﺪ ﺣﺘﺎ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻛﻪ ﺻﺤﻨﻪﻱ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪22‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﺍ ﺗﺮﻙ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻱ ﺧﺎﻟﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺳﭙﺮﺩ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥ‬ ‫ﻫﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ﻣﻨﻔﻲﺍﻱ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲﮔﺬﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻋﻘﻞ ﻣﻨﻔﺼﻞ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﻭ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ »ﺑﻮﻣﻲ«‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬

‫ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪﺀ ﺑﺤﺚ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ـ ‪٢‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺁﺷﻮﺭﯼ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮﹺ ﻣﻦ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺤﺚ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﹺ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ )ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ( ﻳﻚ ﺍﺷﻜﺎ ﹺ‬ ‫ﻝ‬ ‫ﺁﻏﺎﺯﻳﻦ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﻜﺎﻝ‪ ،‬ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱﹺ ﻳﻚ ﻗﻴﺎﺱﹺ ﻧﺎﺑﺠﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝﹺ ﻗﺪﻣﺎ ﻗﻴﺎﺱﹺ‬ ‫ﻣﻊ ﺍﻟﻔﺎﺭﻕ‪ ،‬ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺑﺤﺚ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻴﺮﺍﻫﻪ ﻣﻴﻜﺸﺪ‪ .‬ﻭ ﺁﻥ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻦﹺ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡﹺ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱﹺ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎﻡ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻣﺎ‬ ‫ﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺍﻧﮕﺎﺭﻱ ﺍﻱ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲﹺ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻱﹺ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲﹺ ﻗﻀﻴﻪ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ‪‬‬ ‫ﺗﻜﻮﻳﻨﻲﹺ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻮﻱ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﻲ ﻣﻲ‬ ‫ﺳﭙﺎﺭﺩ‪ .‬ﻗﻴﺎﺱ ﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ‪ ‬ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻭ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺍﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ ﻭ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻫﺎﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ‬ﺍﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﺭ ﻗﻠﻤﺮﻭﻫﺎﻱﹺ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻭ ﺍﺩﺑﻲ ﻭ ﻫﻨﺮﻱ ﻭ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﺑﺠﺎ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺳﺖ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺍﻳﻨﺎﻥ‬ ‫ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﺎﻥ ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻭ ﭘﻴﺸﺒﺮﻧﺪﮔﺎﻥ‪ ‬ﺁﻥ‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﺎﻥ‪ ‬ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺶﹺ ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ‪ ‬ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ ـــ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﺪﻝﹺ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﺵ “ﺍﻧﺘﻠﻜﺘﻮﺍﻟﻴﺴﻢ” ـــ ﺍﻫﻤﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﺳﺎﺳﻲ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱﹺ ﻏﺮﺑﻲ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺳﻪ ﻛﺸﻮﺭﹺ ﺍﺻﻠﻲ ـــ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐﹺ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ـــ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯﹺ ﻭ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ﻱﹺ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢﹺ‬ ‫ﺍﺳﺎﺳﻲﹺ ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻃﻮﻝﹺ ﺩﻭ ﻗﺮﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ‪ ‬ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺯﻳﺮـ ﻭـ ﺯﺑﺮ‬ ‫ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﺷﺎﻥ ﺳﻪ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺍﺻﻠﻲﹺ ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﺍﻧﺪ )ﻭ ﺑﺴﻨﺠﻴﺪ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﻣﺎ(‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪23‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﺮ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻱﹺ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻋﺎﺭﻳﺘﻲ ﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﺗﺎﺯﻭﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ‪ .‬ﻭ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪ ﻱ ﻓﻀﺎﻱﹺ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻲﹺ ﻛﺎﻧﻮﻥ‪ ‬ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺩﺭ ﺍﺳﻜﺎﻧﺪﻳﻨﺎﻭﻱ‪ ،‬ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ‬ ‫ﻣﺮﻛﺰﻱ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﻛﻪ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯﹺ ﺭﻧﺴﺎﻧﺲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﻭ ﺁﻥ ﺟﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻬﺮﻩ ﻫﺎﻱﹺ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﮔﻬﮕﺎﻩ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭﺭﺯﺍﻥ‪ ‬ﺟﺎﻟﺐ ﺑﺮﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺭﻳﻢ ﻛﻪ ﺳﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﭘﻴﺸﺒﺮﺩ‪ ‬ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﻱﹺ ﻋﻠﻤﻲ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﮕﻲ ﻳﺎ ﺍﺩﺑﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﭘﻬﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻲ ﺯﺍﻳﺎﻳﻲ ﻭ‬ ‫ﺷﻮﺭﻣﻨﺪﻱ ﻛﺎﻧﻮﻥ‪ ‬ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻥ “ﺑﺴﻴﺞﹺ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ” ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻛﻪ ﺍﺭﻧﺴﺖ‬ ‫ﻳﻮﻧﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺪﻫﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎ ﺩﻳﺪﻩ ﻧﻤﻴﺸﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ‪ ،‬ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺯﻳﺮﹺ ﺗﺄﺛﻴﺮﹺ ﭘﺮﺗﻮﺍﻓﺸﺎﻧﻴﻬﺎﻱﹺ ﺁﻥ ﻛﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻨﺐ ـ ﻭـ ﺟﻮﺷﻲ‬ ‫ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻧﻪ ﻳﻚ “ﺑﺴﻴﺞﹺ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ”‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ ﻛﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﭘﻴﺮﺍﮔﻴﺮﹺ‬ ‫)‪ (environment‬ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲﹺ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﺗﺮ ﻣﻴﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻮﺍﻓﺸﺎﻧﻲ ﻫﺎﻱ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﻛﻢ‬ ‫ﻧﻴﺮﻭﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎﻱﹺ ﺩﻭﺭﺗﺮ ﻭ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﺗﺮ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﻫﺎﻱﹺ ﻛﻢ ﻭ ﻛﻤﺘﺮﻱ‬ ‫ﺩﺭ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻓﻬﻢ ﻭ ﺟﺬﺏﹺ ﭘﺮﺗﻮﻫﺎﻱﹺ ﺍﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻭﻟﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ‬ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﹺ ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﹺ ﺑﺴﻴﺞﹺ ﻣﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮﮊﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﻭ‬ ‫ﻧﻈﺎﻡﹺ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﺗﺠﺴﻢ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﺟﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﻧﺎﮔﺸﻮﺩﻩ ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ‪ ‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺸﺎﻳﻲﹺ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻴﭙﺮﺍﻛﻨﺪ ﻭ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﺣﺼﺎﺭﻫﺎﻱ ﻫﻤﻪ ﻱ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﺩﺭـ ﺧﻮﺩـ ﻓﺮﻭﺑﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﻭﻳﺮﺍﻥ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﺯﺍﻧﻮ ﺩﺭﻣﻴﺂﻭﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻱ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻭﭘﺎﺷﻲﹺ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﺁﺳﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﭼﻴﻨﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﻫﻨﺪﻱ‪ ،‬ﭼﻪ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮﺍﻭﺭﺩﻩ ﹺ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺳﺖ‪ .‬ﺁﻥ ﺁﻣﻴﺰﻩ ﻫﺎﻱ ﺷﮕﻔﺖ‪ ‬ﺍﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮﹺ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﻓﻜﺮﻱ‬ ‫ﻭ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ “ﺷﺮﻗﻲ” ﺩﺭ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻭ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ ﻣﺒﻬﻢ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﻧﺪﻩ ﻱ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﻫﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻥ‪ ‬ﺧﻮﺩ ﺩﭼﺎﺭﹺ ﻳﻚ ﺗﻨﺶﹺ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﻋﻨﺎﺻﺮﹺ ﻋﻘﻠﻲﹺ ﻣﺪﺭﻥ‬ ‫ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺳﻲ ﻭ ﻋﺎﻃﻔﻲﹺ ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺑﻮﻣﻲﹺ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻋﺎﻟﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻱ ﺁﻥ‬ ‫ﺍﻧﺘﻠﻴﮕﻨﺘﺴﻴﺎﻱ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺍﺳﺖ )ﺑﻪ ﻧﺎﻡﹺ ﺍﺻﻠﻲﹺ ﺑﻮﻣﻲ ﺍﺵ ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ ﺍﺵ( ﻛﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺮﮊﻱﹺ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪24‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺍﺭﺗﻮﺩﻭﻛﺴﻲﹺ ﺑﻠﻨﺪﭘﺮﻭﺍﺯﹺ ﺭﻭﺡ ﺍﺵ ﺁﻥ ﻧﻘﺶﹺ ﺷﮕﻔﺖ ﻭ ﻫﻮﻟﻨﺎﻙ‪ ‬ﭘﻴﺸﺘﺎﺯﺍﻧﻪ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺎﺯﻱ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﻳﺪﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ “ﺷﺮﻗﻲ” ﻧﻴﺰﺣﺎﻣﻞﹺ ﺍﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﻭ ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮓ ﻭ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺑﺮﺍﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺩﻝﹺ ﻭﻳﺮﺍﻧﻪ ﻫﺎﻱﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﺎﻱﹺ ﺷﺮﻗﻲ ﺳﺖ ﻭ ﮔﺮﻓﺘﺎﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺍﻧﻲ ﻭ ﻣﺎﺩﻱﹺ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻱ ﻣﺮﺩﻡﹺ “ﺧﺮﺍﺑﻪ ﻧﺸﻴﻦ” ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﭼﻴﻨﻲ ﻭ ﻫﻨﺪﻱ ﻭ ﻣﺼﺮﻱ ﻭ ﺍﻟﺠﺰﺍﻳﺮﻱ ﺳﻨﺠﻴﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱ ﻫﻨﻮﺯ‬ ‫ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻳﺎ “ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲِ“ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﻚ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺖ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ “ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺧﺮﺍﺏ” ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺍﺯ ﺑﺮﻛﺖ‪ ‬ﺍﻧﻘﻼﺏﹺ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻣﻌﻨﺎﻱﹺ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺮﺍﺑﻲ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ‬ ‫ﻱ ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻳﻚ‬ ‫ﻫﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﻱﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪﻣﺎﻥ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮ ﹺ‬ ‫“ﺳﭙﻬﺮﹺ ﺧﺼﻮﺻﻲ” ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡﹺ ﻳﻚ ﻗﺸﺮﹺ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﻳﻚ‬ ‫ﺑﺎﻫﻤﺴﺘﺎﻥ‪ ‬ﻓﻜﺮﻱ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺑﻮﻣﻲﹺ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺩـ ﻭـ ﺳﺘﺪ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻜﺮ ﻭ ﻫﻨﺮ‬ ‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺁﻥ ﻳﺎﻭﻩ ﮔﻮﻳﻴﻬﺎﻱ ﺟﻤﺎﻋﺖ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ« ﻛﻪ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ‬ ‫ﻛﺸﻴﺪﻧﺸﺎﻥ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﻛﻤﺘﺮ ﻛﺴﻲ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻣﻴﻔﻬﻤﺪ ﻛﻪ ﻳﺎﻭﻩ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻫﻨﻮﺯ ﻳﻚ “ﺯﺑﺎﻥ” ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﻄﺢﹺ ﻋﺎﻟﻲ ﭘﺪﻳﺪ‬ ‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﻛﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﺬﻳﺎﻥ ﻭ ﻳﺎﻭﻩ ﺩﺭﺍﻳﻲ ﻭ ﺟﻠﻮﻩ ﻓﺮﻭﺷﻴﻬﺎﻱ ﺍﺑﻠﻬﺎﻧﻪ ﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﻱﹺ‬ ‫ﺁﻻﻣ‪‬ﺪ ﻭ ﺟﻌﻔﺮ ﺧﺎﻥ‪ ‬ﺍﺯ ﻓﺮﻧﮓ ﺁﻣﺪﻩ ﺭﺍ ﺭﺳﻮﺍ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻴﺖ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺁﻥ‬ ‫ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻱﹺ ﺑﺤﺚ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ـ ‪٣‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪﺀ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﮑﺎﻥ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‬ ‫ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻒ »ﺣﻮﺯﻩ ﻋﻤﻮﻣﻲ« )ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ(‪ .‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻋﺎﻣﻠﻬﺎﻱ ﺯﻣﻴﻨﻪﻱ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺩﻭﺭﻩﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﻫﻴﻢ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﻣﺘﻨﻮﻉ ﻣﻲﺷﻮﺩ ﻛﻪ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲﮔﺮﺩﺩ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮﺩﻧﺶ ﺩﺭ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﺟﻤﻠﻪ‪ «.‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺗﺒﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻴﺖ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪25‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭﻳﮋﻩﺀ ﻫﺮﮐﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻗﻄﻊ ﺑﺴﺘﺮﻱ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺧﺎﺹ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ‪) .‬ﺗﺎﺭﻳﺨﻴﺖ = ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺸﺨﺺ ‪+‬‬ ‫ﻣﮑﺎﻥ ﻣﺸﺨﺺ(‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ ﻭ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﭘﺎﻳﻪ‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺖ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻧﮑﺮﺩ؛ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﭼﭙﮕﺮﺍ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺁﻣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺷﻮﺭﻭﻱ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩ‪) .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﻲ ﺭﺍﻳﺖ ﻣﻴﻠﺰ ‪،‬‬ ‫ﺩﻭﺍﻳﺖ ﻣﮏ ﺩﺍﻧﺎﻟﺪ ‪ ،‬ﻣﺮﻱ ﻣﮏ ﮐﺎﺭﺗﻲ ﻭ ﺣﻠﻘﻪﺀ ﭘﺎﺭﺗﻴﺰﺍﻥ ﺭﻳﻮﻳﻮ‪ (.‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﺑﮑﻨﻴﺪ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﻳﻤﻮﻥ ﺁﺭﻭﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﻧﻬﺼﺪ ﻭ ﺷﺼﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﭼﭗ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻣﻴﺎﻥ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﭼﻬﻞ ﻭ ﭘﻨﺞ ﻭ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﻭ‬ ‫ﺷﺶ ) ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺧﺮﻭﺷﭽﻒ ﺩﺭ ﮐﻨﮕﺮﻩﺀ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺭﻭﺳﻴﻪ(‬ ‫‪...‬ﺳﺎﺭﺗﺮ ﻭ ﻣﺮﻟﻮﭘﻮﻧﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﺿﺪﻳﺖ ﺑﺎ ﺿﺪ‪-‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺑﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﭼﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻮﺳﺎﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ﭼﻬﻞ ﻭ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﺭﺗﺮ ﺑﺮﺁﻥ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻲ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺑﺪﻫﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﻃﻴﻒ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻴﺎﻥ ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﺪﻫﺪ ﻭ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﻧﻤﻲ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﮐﺎﻣﻲ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺳﺎﺭﺗﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺗﺮ ﮐﺮﺩﮐﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ‬ ‫ﻭﺍﺑﺴﺘﻪﺀ ﺁﻥ ﻧﻈﻴﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‪ .‬ﻣﺮﻟﻮﭘﻮﻧﺘﻲ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺰﺑﻲ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻧﺸﺪ ﻭ ﻓﻌﺎﻝ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻭ ﺗﺮﻭﺭ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﻭﺍﺟﺪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩ‪ .‬ﺍﻭﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﻳﮕﺮﺵ‬ ‫ﻣﺎﺟﺮﺍﻫﺎﻱ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻊ ﺭﺍ ﺭﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﮐﺮﻩ ﺑﻪ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻣﺠﺪﺩ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﻭﻱ ﺁﻭﺭﺩ‪) «.‬ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﻳﻤﻮﻥ ﺁﺭﻭﻥ ‪ :‬ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﻭ‬ ‫ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﺎﻟﻴﺴﻢ(‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻝ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺟﺪﻱ ﺭﺍﻩ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺭﺳﻲ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪26‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺍﻱ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺎﻥ ﻭ ﺗﻼﺵ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻏﻴﺮﺩﻳﻨﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻏﻨﻲ ﻭ ﻓﮑﺮ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﻘﺎﻟﻪﺀ ﺑﻠﻨﺪ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ﺍﻭ )ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﻮﻣﻲ ﻣﺎ( ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺁﺷﻮﺭﻱ ﻭ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﻭﺿﻊ ﺧﺎﺹ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻳﮏ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﻲ ﺑﺪﻫﻴﻢ‪ :‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺎ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﻧﻲ« ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ( ﻫﻢ‬ ‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪ ،‬ﺩﺭﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ‪ ،‬ﻣﺎ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ« ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ )ﻭ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ(‪.‬‬ ‫ﺧﻮﺏ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻳﮏ ﺗﺰ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ ﻭ ﮐﻠﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎ ﻫﺎ ﮐﺎﺭﻱ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ‪ .‬ﻫﺮﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ‪،‬‬ ‫ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﻫﻢ ﺭﺍﮐﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺯﺍﻳﻨﺪﮔﻲ ﻫﺎ ﻭ ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﮔﻮﺷﻪ ـ‬ ‫ﮐﻨﺎﺭ ﻫﺎﺵ ﭼﻬﺮﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﻨﻔﺮﺩ‪ ‬ﺧﻼﻕ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻫﺎﻱ ﺑﺴﺘﻪﺀ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻴﺰ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪﮔﻲ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻫﺎﻱ ﻓﮑﺮﻱ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﻳﮑﺴﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﻧﻤﻲ ﺭﻭﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺍﺻﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﺩﺭ ﺳﻲ‬ ‫ﺳﺎﻝ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﻮﺩﻩ‪ :‬ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪﺀ »ﺩﻳﻦ ﺧﻮﻳﻲ« ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻭ‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ »ﻧـﻴﻨﺪﻳـﺶ« ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﻗﺸﺮﻱ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺍﺹ ﺭﺍ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺑﺎﺭﺯ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱﹺ ﭘﺴﺎﻣﺸﺮﻭﻃﻪﺀ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺳﮑﻮﻻﺭ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺰﻱ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺩﻭ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮﺵ ﺍﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻳﮏ( ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻴﺴﺖ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﻭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪ ،‬ﻭ ﺩﻭ( ﺩﺭ ﻳﮏ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺗﺰ ﺩﺭ‬ ‫ﮐﻮﺷﺶ ﻫﺎ ﻭ ﺗﻼﺵ ﻫﺎﻱ ﻣﺘﻘﺪﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﺘﺄﺧﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻧﺎﮐﺎﻣﻲ ﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺠﺮﻭﻱ ﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺮﻗﻪ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺩﻻﻳﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲﹺ ﺁﻥ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮔﺎﻡ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ‬ ‫ﻫﻢ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﺭﺍﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪27‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺩﻭ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻭ ﭘﺮﺭﻧﮓ‬ ‫ﮐﻨﻴﻢ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﺀ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻣﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﻳﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ( ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺍﺻﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺎﻫﻤﺮﻧﮓ ﺑﺎ ﻋﻮﺍﻡ‪ ،‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ‬

‫ﻳﮏ »ﮔﺮﻭﻩ« ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﺭﻭ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺟﺴﻮﺭ ﻭ ﻧﻮﺁﻭﺭ ﻭ ﻧﻮﺍﻧﺪﻳﺶ ﺍﺳﺖ؛ ﻏﻴﺮﻗﺎﻟﺒﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺘﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺭﺳﻢ ﺭﻣﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍﻱ »ﻭﻳﮋﻥ« ﺍﺳﺖ )»ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻴﻨﺪ« ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ(؛ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ـ ﻣﺎﻳﮕﻲ ﻭ »ﺭﻭﺯﻣﺮﹺﮔﻲ«‬ ‫ﺑﻴﺰﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ ﺧﺪﺍﻳﺎﻥ ﻭ ﺑﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻫﺎ‪ .‬ﮐﺴﻲ ﻣﺜﻞ ﻧﻴﭽﻪ‪) .‬ﺁﺭﺍﻣﺶ‬ ‫ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺯﺍﻳﺶ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻧﻮ ﻳﻌﻨﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺁﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﻣﺎﺩﺭ‬ ‫ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻣﺎ ﺭﺍﺩﺭ ﺩﺍﻣﻦ ﮔﺮﻣﺶ ﺍﺳﻴﺮ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﺩ ﺩﻭﺭ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺭﺳﻴﺪﻥ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺧﻮﺩﺳﺎﺯﻱ‬ ‫ﺩﺍﻳﻤﻲ ﺿﺪ ﺍﺭﺛﻲ ﻭ ﺿﺪ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺿﺪ ﺩﻳﻨﺨﻮﻳﻲ ﻭ ﺿﺪ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﮔﻲ ﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺁﺩﻣﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺷﻮﺩ‪ («.‬ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ »ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ«؟‬ ‫ﺩﻭ( ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﭘﻴﺎﻣﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮ ﻭ‬ ‫ﻣ‪‬ﺼﻠ‪‬ﺢ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺧﻴﺮ ﻋﺎﻡ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻢ ﺩﺍﺭﺩ؛‬ ‫ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﺴﺨﻪﺀ ﺭﻣﺎﻧﺘﻴﮏ ﺍﺵ ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮓ ﻭ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻭ ﺧﻠﻘﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺨﻨﮕﻮ ﻳﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻭ ﻫﻤﺴﻔﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﻱ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎﻱ ﺣﺎﮐﻢ ﺩﺭ ﻣﻲ ﺍﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺣﺮﻑ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺍﺵ ﻳﮑﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮ ﻭ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﺍﻳﻨﺘﻠﻴﮕﻨﺴﻴﺎﻱ ﺭﻭﺳﻲ ﻳﺎ ﻧﻮﻡ ﭼﺎﻣﺴﮑﻲ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺗﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ؟ ﺧﻮﺏ‪ ،‬ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺍﻫﻞ ﻗﻠﻢ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺯﻧﺪﺍﻥ ﻣﻲ ﺭﻓﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻓﺪﺍ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺁﻗﺎﻱ ﺁﺷﻮﺭﻱ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﻱ ﻧﺎﺏﹺ ﻓﻜﺮﻱ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﻱ ﺗﻔﻜﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻛﻨﺶﹺ ﺍﺻﻠﻲ ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻧﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﻣﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺟﺰ ﻣﺸﺘﻲ ﺍﻧﮕﺸﺖﺷﻤﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺷﻤﺎﺭ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺭﺍﺳﺘﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪28‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻛﺎﺭﻫﺎ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺁﻥﻫﺎ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺰ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ‬ ‫ﺩﻫﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ‬ﺩﺳﺖﺁﻭﺭﺩﻫﺎﻱﹺ ﺩﺍﻧﺶﹺ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﻣﺎ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﻜﺮﺍﻥ‪ ‬ﻣﺎ ﺗﺎ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮒ ﺑﻪ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻧﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ‬ ‫ِ‬ ‫ﻛﻨﻮﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭ‬ ‫»ﺣﻮﺯﻩ ﻋﻤﻮﻣﻲ« )“ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ”( ﺟﺴﺖ ـ ﻭـ ﺟﻮ ﻣﻲﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ «.‬ﭘﺲ ﻣﺎ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮒ‪ ‬ﭘﻮﭘﻮﻟﻴﺴﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻨﺘﻠﻲ ﮔﺴﻨﺴﻴﺎ )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺭﻭﺳﻲ ﺍﺵ(‬ ‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺍﻟﮕﻮ ﻳﺎ ﺩﻭ ﺗﻴﭗ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻝ ﺭﺍ ﺁﻳﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻣﻴﺨﺖ ﻳﺎ ﺁﺷﺘﻲ ﺩﺍﺩ؟ ﺩﺭ‬ ‫ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭﺿﻊ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺩﻭ ﺗﻴﭗ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺳﺎﻳﺖ ﺭﺍﺩﻳﻮ ﺯﻣﺎﻧﻪ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬ ‫ﺩﺭ ﺗﻮﺿﻴﺦ ﺩﻭ ﺗﻴﭗ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻡ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﻮﺷﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺧﻼﺻﻪ‪:‬‬ ‫ﻧﻮﻉ ﺍﻭﻝ( ﺻﻔﺖ »ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ« )‪ (Mandarin‬ﮐﻪ ﺭﻳﺸﻪ ﺍﺵ ﺑﻪ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﭼﻴﻦ ﻭ‬

‫ﻗﺸﺮﺑﻨﺪﻱ ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ ﺁﻥ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﻧﺰﺩﻳﮏ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﻠﻴﺸﻪﺀ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﺮﺝ ﻋﺎﺝ ﻧﺸﻴﻦ«‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮐﻠﻴﺸﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎﺭ‬ ‫ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻣﻨﻔﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺧﺼﻠﺖ ﺍﺷﺮﺍﻓﻲ ﻭ ﺁﺭﻳﺴﺘﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺭﺍ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺶ ﻫﺎ ﻭ ﻫﻨﺮﻫﺎ‬ ‫ﺳﺮﺁﻣﺪ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮﻳﮏ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﺧﺎﺹ ﺩﻳﺪﻩ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﻱ ﭘﻴﺶ ـ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬ ‫ﺩﺍﺭﻱ ﺗﻨﻬﺎ ﺁﺭﻳﺴﺘﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺣﺎﻣﻲ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﺵ ﺭﺍ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺎﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ‪ ،‬ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﻌﻠﻤﺎﻥ ﺧﺼﻮﺻﻲﹺ ﻣﺘﻌﺪﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪29‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﻦ ﻳﺎ ﺩﺍﻧﺶ ﻳﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﺩﻩﺀ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻲ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻋﺎﻣﻲ ﻭ »ﺑﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ« ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻢ ﺩﺭ‬ ‫ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ »ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺍﺹ« ﺍﺳﺖ ‪ :‬ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺑﺮ‬ ‫»ﺧﻼﻗﻴﺖ« ﺍﺷﺨﺎﺹ ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪ ﻓﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫»ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺭﺳﻮﻡ ﻭ ﻃﺮﺯ ﺯﻧﺪﮔﻲ« ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬ ‫ﻏﺮﻳﺰﻱ ﺿﺪ »ﺗﻮﺩﻩ« ﻭ »ﺟﻤﻌﻴﺖ« ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺿﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎﻱ ﺟﻤﻌﻲ ‪ ،‬ﺿﺪ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬ ‫ﻫﺎ ﻭ ﺿﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺭﺃﻱ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺍﺳﺖ‪» .‬ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ« )ﻋﻮﺍﻡ( ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻪ‬ ‫ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﮐﺸﻮﺭﻱ ﺭﺍ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ ﻓﺮﺩﮔﺮﺍ ﻭ ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﻳﺸﻪ ﺩﻳﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﺎﻫﻨﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ‪ ،‬ﻣﻐﺎﻥ‪ ،‬ﻭ »ﻋﻠﻤﺎ« ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻩ )ﻳﺎ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﮐﺮﺩﻩ(ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﮔﻠﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﺍﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺮﺩﻭﺵ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺩﻣﻮﻧﺪ ﺑﺮﮎ ﻭ ﻣﺎﺗﻴﻮ ﺁﺭﻧﻮﻟﺪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺩﻭ ﺍﺛﺮ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻪﺀ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪Matthew Arnold, Culture and Anarchy‬‬ ‫‪Edmund Burke, Reflections on the Revolution in France‬‬

‫ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﮐﺜﺮ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭ )ﮐﺎﻧﺴﺮﻭﺍﺗﻴﻮ( ﭼﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﭼﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ .‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺀ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﺌﻮﺷﺘﺮﺍﺱ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ »ﻣﻌﻨﻲ ﻭﺍﻗﻌﻲ« ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﺩﻩ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ »ﺍﻫﻞ ﻧﻈﺮ« ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺯﻳﺮﺍ ﺗﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻭ ﺑﻲ ﺧﺮﺩﻱ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺟﻤﻌﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﺳﺖ ﻣﻲ ﻳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ »ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻣﺆﺳﺲ« ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺩﺭ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﺧﺺ ﺑﻪ‬ ‫»ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ« ﻭ ﺧﻄﺮﺍﺕ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﭼﺎﺭﻩ ﺟﻮﺋﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪،‬‬ ‫ﻋﻠﻤﺎﻱ ﻣﺎ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻱ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻣﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺎ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﻻﻱ ﺧﻮﺍﺹ‬ ‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﺁﺭﻳﺴﺘﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﻱ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺍﻳﻢ! )ﻓﻘﻂ ﮐﺎﻓﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ »ﺗﻬﺮﺍﻧﺠﻠﺲ« ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺰﺋﻴﻨﺎﺕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺗﻴﭙﻴﮏ‬ ‫ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﮐﺘﺎﺑﺨﻮﺍﻧﻲ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻫﻨﺮﻱ‪ ،‬ﻃﺮﺯ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪30‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺻﺤﺒﺖ ﻭ ﻧﺸﺴﺖ ﻭ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﻭ ﺻﺮﻑ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻓﺮﺍﻏﺖ ﻭ ﺗﻔﺮﻳﺤﺎﺕ »ﺳﺎﻟﻢ« ﻭ ﺫﺍﺋﻘﻪﺀ‬ ‫ﻫﻨﺮﻱ ﺁﻧﻬﺎ(! ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﻫﻨﺮ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻨﺮﻫﺎﻱ ﺗﻮﺩﻩ ﭘﺴﻨﺪ ﻭ »ﻫﻨﺮﺍﺻﻴﻞ« ﻣﺮﺯ‬ ‫ﻗﺎﻃﻊ ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺯﺑﻨﺪﻱ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺭﻳﺰﺩ‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﺀ‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺍ‪‬ﻟﻴﺘﻴﺴﺖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺮﻭﮊﻩ »ﺩﻳﺴﺘﺮﻭﮐﺴﻴﻮﻥ« ﻓﮑﺮﻱ ﺁﺭﺍﻣﺶ‬ ‫ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺭﻩ ﻣﻲ ﭘﻮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﻉ ﺩﻭﻡ( ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺧﻠﻘﻲ ﮐﻪ ﺭﻳﺸﻪﺀ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﺵ ﺑﻪ »ﺍﻳﻨﺘﻠﻲ ﮔﻨﺴﻴﺎ« ﺭﻭﺳﻲ ﺩﺭ‬

‫ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻣﻴﻼﺩﻱ ﺑﺎﺯ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ :‬ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﻧﺎﺭﻭﺩﻧﻴﮑﻲ )ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺷﻬﺮﻱ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻴﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﮊﻳﮏ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺭﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻲ ﻋﺪﺍﻟﺘﻲ ﺑﺴﻴﺞ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ( ‪ ،‬ﻧﻴﻬﻴﻠﺴﺖ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺳﻲ )ﺷﺒﻴﻪ ﭘﺎﻧﮏ ﻫﺎﻱ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ( ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ‬ ‫ﻭ ﺟﻮﺍﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ﻟﺒﺎﺱ ﻣﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﺪ ﻭ ﺁﺭﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‬ ‫ﻭ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺗﻮﺩﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﺗﺰﺍﺭﻱ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺩﺭﺁﻭﺭﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺁﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪﺀ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺀ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻲ ﺍﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻧﺎﮐﺎﻡ ‪ ١٩٠۵‬ﺑﻪ ﺩﻭ ﺷﺎﺧﻪ ﺀ‬ ‫»ﻣﻨﺸﻮﻳﮏ« )ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ( ﻭ »ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ« )ﺍﻗﻠﻴﺖ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﻪﺀ ﺑﻠﺸﻮﻳﮏ ﺑﻪ‬ ‫ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻟﻨﻴﻦ ﺁﻣﻮﺯﻩﺀ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﭘﻴﺸﺎﻫﻨﮓ«ﺭﺍ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻗﺸﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫ﺩﺍﻧﺶ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺍﺵ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ »ﮐﻞ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ« ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﻠﻲ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﻭﻇﻴﻔﻪ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺭﺍ »ﺍﺯ ﺑﻴﺮﻭﻥ« ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺑﺒﺮﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺿﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ )ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ( ﺑﺴﻴﺞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺷﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻗﺸﺮ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ‪» ،‬ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﺭﻭﺱ« ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ‬ ‫ﺁﻳﺰﺍﻳﺎ ﺑﺮﻟﻴﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻃﺮﺍﺯ ﺍﻭﻝ ﻣﺎ ﻧﺠﻒ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪﺭﻱ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﮐﺘﺐ ﺍﻧﮕﻴﺴﻲ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﺩﺍﺭﻳﺪ ‪ ،‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﻫﺮﺗﺰﻥ ﻭ‬ ‫ﭼﺮﻧﻴﺸﻔﺴﮑﻲ ‪ ،‬ﻣﻦ ﺳﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺯﻳﺮ ﺭﺍ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﺍﻣﺎﮐﺘﺎﺏ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩﺀ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ )ﻓﺮﺍﻧﮑﻮ ﻭﻧﺘﻮﺭﻱ( ﺭﺍ ﻗﻮﻳﺎﹰ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺋﻞ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺁﻣﻮﺧﺖ‪:‬‬ ‫‪Franco Venturi, Roots of Revolution‬‬ ‫‪Philip Pomper, The Russian Revolutionary Intelligentsia‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪31‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫‪Martin Malia, Alexander Hertzen and The Birth of Russian Socialism‬‬ ‫‪James H. Billington, The Icon and the Axe‬‬ ‫‪James M. Edie, James P. Scanlan, and Mary-Barbara Zeldin; ed. Russian‬‬ ‫‪Philosophy, 3 volumes.‬‬ ‫‪Alexander Herzen, My Past and Thoughts‬‬

‫ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎ ﯼ ﺟﻨﮓ ﭼﺮﻳﮑﻲ »ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ« ﻭ »ﻣﻮﺗﻮﺭ ﮐﻮﭼﮏ ـ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺑﺰﺭﮒ«‬ ‫)ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ـ ﺗﻮﺩﻩ ﻫﺎ( ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺧﻠﻘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺗﻴﭗ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﺋﻲ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ )ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﺁﻥ( ‪ ،‬ﻋﻤﻴﻘﺎﹰ ﺑﺮﺍﺑﺮﻱ‬ ‫ﻃﻠﺐ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺕ ﺍﺳﺖ )ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ(‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻧﺒﺮﺩ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻭ »ﻗﻬﺮ‬ ‫ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ« )ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭﺍﮐﻨﺸﻲ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺣﺎﮐﻢ ‪ ،‬ﺍﺭﺗﺶ ﻭ ﺑﺎﺯﻭﻱ‬ ‫ﭘﻠﻴﺴﻲ ﺁﻧﻬﺎ( ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺷﺠﺮﻩﺀ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮊﺍﮐﻮﺑﻦ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺑﺎﺯ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫»ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﻲ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ـــ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻭ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻋﻠﻮﻡ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ـــ ﺭﻭﺍﺝ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﭘﻮﭘﻮﻟﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﻫﻮﻳﺪﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﺁﻥ ﻫﻤﺎﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺀ ﺭﺍﺩﻳﻮﺋﻲ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻓﻌﻼﹰ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻨﺒﻊ ﺩﻡ ﺩﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪Edward Said, Representations of the Intellectual‬‬ ‫‪Helen Small, edit., The Public Intellectual‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻞ ﻫﻤﻪﺀ »ﺗﻴﭗ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻝ« )‪ ، (Ideal Type‬ﻳﮏ‬ ‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ )ﮐﺎﺳﭙﭽﻮﺁﻝ( ﻭ ﺩﺭ ﻣﺘﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﻱ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﻣﺼﺪﺍﻕ ﻫﺎﻱ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎﹰ ﺗﺮﮐﻴﺒﻲ ﺍﺯ ﻫﺮﺩﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﻳﮏ ﻓﺮﺩ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ‪ .‬ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺳﻌﻴﺪ ﻫﻢ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻣﺎﻧﺪﺍﺭﻳﻦ ﻭ »ﻏﺮﺑﻲ« ﺑﻮﺩ )ﺟﺰﻭ‬ ‫ﺯﺑﺪﮔﺎﻥ ﻣﺘﺸﺨﺺ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮐﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺧﺎﺹ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ‪ ،‬ﭘﻴﺎﻧﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻘﺪ ﺍﭘﺮﺍ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻣﻲ ﻧﻮﺷﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻮﺍﻡ ﺑﻴﺰﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻭ‬ ‫ﺩﺭ »ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻧﺪﮔﻲ« ـــ ﻻﻳﻒ ﺳﺘﺎﻳﻞ ــ ﺗﻤﺎﻳﺰﻱ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﻭ ﻣﻨﺘﻘﺪﺍﻥ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ‬ ‫ﮐﺎﺭﻱ ﭼﻮﻥ ﻫﻴﻠﺘﻮﻥ ﮐﺮﻳﻤﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺖ(‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ »ﭘﺮﺳﻮﻧﺎﻱ« ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺳﻌﻴﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻑ ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﺧﺎﻧﻤﺎﻥ ﺑﻮﺩﻥ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻲ ِ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪32‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻮﺭﺩ ﻇﻠﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻭﻃﻦ ﺁﻭﺍﺭﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺑﺎﻧﻔﻮﺫ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﺪﺍﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻋﻠﻴﻪ ﺑﻲ ﻋﺪﺍﻟﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﻓﺘﺮ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﺑﻤﺐ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﭼﻨﺪﺻﺒﺎﺣﻲ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻫﻴﺄﺕ‬ ‫ﺍﺟﺮﺍﺋﻲ ﺍﻟﻔﺘﺢ ﺩﺭ ﺁﻣﺪ ﺍﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﺀ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻭ‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻳﺎﺳﺮﻋﺮﻓﺎﺕ ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺗﺨﺼﺺ ﺍﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫»ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ« ﺷﺎﺧﻪﺀ ﻣﻬﻤﻲ ﺍﺯ ﺭﺷﺘﻪﺀ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ )ﺑﺎ‬ ‫ﺁﺛﺎﺭ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﮐﺎﺭﻝ ﻣﺎﻧﻬﺎﻳﻢ ﻭ ﻣﺎﮐﺲ ﺷﻠﺮ( ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺁﻥ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﺘﻮﺍﻧﻢ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻴﺎﻭﺭﻡ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ ﺍﺷﺮﻑ‪ ،‬ﺍﺣﻤﺪ‬ ‫ﺻﺪﺭﻱ‪ ،‬ﻭ ﺣﻤﻴﺪ ﺩﺑﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺗﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﺭﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﻭﻝ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻦ‬ ‫ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﺧﻮﺍﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﺫﮐﺮ ﮐﺮﺩﻡ‪ .‬ﺑﻴﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪،‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﺀ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺻﺪ ﺩﺭ ﺻﺪ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻲ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ‬ ‫ﮐﻤﮏ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ .‬ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺧﻮﺩ ﻣﺎ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬ ‫ﺍﺻﻴﻞ )ﻭ ﻧﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﻲ ﺳﺮﻭﺗﻪ ﻭ ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﻗﻠﻤﺒﻪ ﺯﺩﻥ( ﺍﻣﮑﺎﻧﭙﺬﻳﺮ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻧﺠﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻭ »ﺗﻔﮑﺮ« ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﯽ‬

‫ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪﺀ ﺑﺤﺚ ﻧﻴﻠﮕﻮﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ ـ ﺑﺨﺶ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺣﻮﺭﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﻝ ﻧﻴﮏ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ‬ ‫ﻫﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺩﻳﺎﻟﻮﮔﻲ ﺟﺪﻱ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻧﻘﺶ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺣﻮﺯﻩﺀ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﭙﻬﺮﻫﻤﮕﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺟﻠﻮﺑﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻳﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﺯﺑﺎﻥ‬ ‫ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻳﮏ ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﺪﺍﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮﻳﻲ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺩﻻﻳﻞ ﭘﺎ ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ‬ ‫ﻧﮕﺮﺵ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻡ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪33‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ »ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﮐﻠﻴﺸﻪ ﻫﺎﻱ ﮐﺴﺎﻟﺖ ﺑﺎﺭ )ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﻳﻦ ﻋﺼﺮ ﺯﻳﺴﺖ ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺷﺪ ﻭﻏﻴﺮﻩ( ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻭﺍﺭﺩ ﮔﻔﺖ‬ ‫ﻭ ﺷﻨﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﺎﻟﻮﮒ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﻳﻨﻲ ﻧﻴﺰ ﻃﺮﻑ‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﺍﺑﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﻭﺿﻊ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻱ ﻣﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻬﺎﺩ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ‬ ‫ﺍﺩﺏ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻓﺮﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﺎﻗﺺ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﻧﻬﺎﺩ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪ .‬ﻭﮔﺮﻧﻪ ﻣﺎ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ« ﺭﻳﺰ ﻭ‬ ‫ﺩﺭﺷﺖ ﮐﻢ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ـــ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺕ ﻭ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺁﻳﺎ ﺧﻮﺩ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻳﻲ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺍﻧﺪ؟ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺻﻨﻔﻲ‪ ،‬ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪﺍﺭﺱ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻫﻨﺮﻱ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﭼﻄﻮﺭ؟ ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺗﺮﺩﻳﺪﻱ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﻌﺎﻝ ﺣﺴﺎﺏ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﺭ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺍﺭﺗﺸﻲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ‬ ‫ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﻐﻞ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﺧﺬ ﺩﺭﺟﻪﺀ ﺩﮐﺘﺮﺍ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻒ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ!‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺳﭙﻬﺮ‬ ‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺍﺵ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺮﻏﻴﺐ‬ ‫ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺧﺬ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﺪﺍﻳﻲ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﻲ ﺑﺎ‬ ‫)ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﻱ( ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻳﺎ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺗﻘﺪﻡ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻧﺒﻮﺩﻥ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﻨﺎﻱ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﺪ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎﮐﻴﻔﻴﺖ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺸﮑﻠﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻲ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺭﺍ ﻣﻮﮐﻮﻝ ﺑﻪ ﺣﻞ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﻧﮕﺮﺵ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬ ‫)ﻳﺎ ﻋﻘﻼﻧﻲ( ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻣﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻗﻮﺍﻡ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻫﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﻮﺯﻩ ﺑﭙﺮﻭﺭﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻞ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﻮﺭﺯﻳﻢ ﻭ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﻳﺎ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﺩﺳﺖ ﺍﺵ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺣﺮﻑ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪34‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﺎ ﻭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﻋﻠﻮﻡ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻢ ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺗﺴﻠﻂ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻣﻬﻢ ﻭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﺎﺯﻱ‬ ‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ! ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺟﺪﻱ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺗﻤﺪﻥ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻳﺎ ﺑﺎﺯﻧﻮﻳﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ‬ ‫ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﻓﻮﮐﻮ ﻳﺎ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺳﻌﻴﺪ ﻋﺎﺟﺰ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻓﮑﺮﻱ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﺗﻬﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻘﺺ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﻳﮏ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﻭﺳﻴﻊ ﺗﺮ‬ ‫ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ‪:‬‬ ‫ﻳﮏ( ﻓﻘﺮﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ـــ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬

‫ﻣﺪﺭﻥ )ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺩﻡ ﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻮﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‪،‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ( ﺩﺭﻓﻀﺎﻱ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻣﻲ ﺭﻭﻳﻨﺪ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺍﻧﺪ! ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺯﻳﺮﺍ ﻧﻪ ﺍﺳﺘﺎﺩ ‪ ،‬ﻧﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ ﻭ ﻧﻪ ﮐﻼﺱ ﺩﺭﺱ‬ ‫ﺁﻧﭽﻴﺰﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪» .‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎﻥ« ﻣﺎ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻥ‬ ‫ﺗﻔﮑﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﻇﻴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﻋﻤﺪﻩ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ :‬ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﮔﺎﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﮐﺸﻮﺭ؛ ﻭ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ »ﺧﻮﺩ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ« ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﻣﺎ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫»ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ« ﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺑﺤﺜﻲ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﻭ( ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ »ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ« ﺯﺑﺎﻥ ـــ ﻭﺭﻭﺩ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴـّﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺑﻮﺩﻩ‬

‫ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰﻱ ﻭ ﺗﺜﺒﻴﺖ »ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ«‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﻣﺮﮐﺰﻱ ﺭﺍ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ )ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻓﺎﺭﺳﻲ( ﺍﺷﻐﺎﻝ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺍﺯ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﻱ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻗﺼﺪﺷﺎﻥ‬ ‫ﺭﺷﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻭﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺨﺘﺺ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪35‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻋﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺯﺑﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺳﺎﺱ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮐﺎﺭﺯﺍﺭ »ﭘﺎﮎ ﮐﺮﺩﻥ« ﺯﺑﺎﻥ ﺗﺮﮐﻲ ﻭ ﻋﺮﺑﻲ ﺍﺯ ﺗﺎﺛﻴﺮﺍﺕ‬ ‫»ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ« ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﻝ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ »ﺳﮑﻮﻻﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﺯﺑﺎﻥ« ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻦ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻭ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﺻﻨﻔﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻧﻬﺎﺩ ﻫﺎﻱ ﺁﻣﻮﺯﺷﻲ ﺯﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺩﻭﻟﺖ‬ ‫ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺎ ﻭﺍﻡ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﺯ‬ ‫ﮐﻼﻡ ﻓﺮﺩﻭﺳﻲ ﻭ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮﻱ ﻳﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﭘﻴﺶ‪ -‬ﺍﺳﻼﻣﻲ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮﻱ‬ ‫ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ ﺍﻱ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﻮﻳﺖ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺳﺘﻢ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺨﺒﻪ ﮔﺮﺍ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻓﻲ )ﻳﺎ‬ ‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻭ ﻋﺎﺟﺰ( ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﭘﺮﺍﮐﺘﻴﺲ‬ ‫ﺁﻥ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻳﺪ ﻭ ﺭﺷﺪ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﺳﻪ( ﻫﻤﻪ ﻓﻬﻢ ﺑﻮﺩﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ـــ ﮔﻔﺘﻤﺎﻥ ﺳﮑﻮﻻﺭﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ‬

‫ﺁﻥ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺭﺑﻄﻲ ﺑﻪ ﻋﻮﺍﻣﺎﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻭ ﺑﻪ »ﺯﺑﺎﻥ ﺗﻮﺩﻩ« ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﺎ ﺁﻗﺎﻱ‬ ‫ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻫﻢ ﺭﺃﻱ ﺍﻡ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﻭ ﺳﭙﻬﺮ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺗﺨﺼﺼﻲ‪ ،‬ﺟﺎﺭﮔﻮﻧﻬﺎﻱ‬ ‫ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧﻮﺁﻭﺭ ﺑﻪ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﺧﻮﻳﺶ ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺍﻳﻲ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﺸﺪﻳﺪﮔﺮ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﺑﻘﻴﻪﺀ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺯﺩﮔﻲ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺷﻔﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎﺭ( ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ )‪ (agent‬ـــ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ‬

‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؟ ﻗﺼﺪ ﻧﺪﺍﺭﻡ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ ﺟﺪﺍ ﮐﻨﻢ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩﺀ ﻣﻦ ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺍﮔﺮ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺭﺍ ﺑﺮ‬ ‫ﺩﻭﻣﻲ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ‪ .‬ﺯﻳﺎﻥ ﻳﺎ ﺧﻄﺮ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺩﺭ ﻣﺘﻦ‬ ‫ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪36‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺎ ﺟﺎﻱ ﺑﺤﺚ ﻭ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺭﺍ ﺗﻤﺎﻡ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪ .‬ﺩﺭﺻﺪﺩ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﻱ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﻭ ﺍﻟﮕﻮﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ :‬ﺍﻟﮕﻮﻱ ﺗﺎﮐﻨﻮﻧﻲﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﻠﻲ ﮔﺮﺍ )ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﺎﻥ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ »ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﻲ«‬ ‫ﻣﺮﮐﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎﻥ ﺍﺳﺖ( ﻭ ﺍﻟﮕﻮﻱ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﺎﻣﺶ ﺭﺍ »ﺟﻬﺎﻥ ﻭﻃﻦﹺ‬ ‫ﻧﻮﻳﻦ« )‪ (neo-cosmopolitan‬ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻡ ﻭ ﺑﺮﺍﺳﺎﺱ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ‬ ‫ﺍﺩﻭﺍﺭﺩﺳﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻭﻱ ﺍﺱ ﻧﺎﻳﭙﺎﻝ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺭﻏﻮﻥ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻣﺮﻧﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻭ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ »ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﻣﮑﺎﻟﻤﻪ‪ ،‬ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ )ﻓﺮﺍﻣﻠﻴﺘﻲ(« ﺭﺍ ﺑﺮ‬ ‫»ﻫﻮﻳﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻠﻲ« ﻣﻘﺪﻡ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫* ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ )‪ ، (NYU‬ﻣﻮﻟﻒ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻱ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ«‬ ‫)ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﻃﺮﺡ ﻧﻮ( ﻭ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫‪Intellectual Discourse and the Politics of Modernization: Negotiating Modernity in Iran‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪37‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﻡ‬

‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‬

‫ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬

‫‪--------------------------------------------‬‬‫ﺍﻳﻦ ﻣﺘﻦ ﺻﺤﺒﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﻬﻢ ﺁﻭﺭﻳﻞ ‪١٩٩٣‬‬

‫)‪١٣٧٢‬ﺷﻤﺴﻲ( ﺩﺭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭﺍﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻬﺮ ﻭﺍﺷﻨﮕﺘﻦ ﺩﻱ‬ ‫ﺳﻲ ﺍﻳﺮﺍﺩ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺘﻦ ﺑﺪﻭﻥ ﻭﻳﺮﺍﺳﺖ ﻣﺠﺪﺩ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪-------------------------------------------‬‬‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺍﺧﻴﺮﺍﹰ ﻓﮑﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﮐﺮﺩﻩ ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻉ »ﺗﺮﻗﻲ« ﻳﺎ‬ ‫»ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﭘﺮﻭﮔﺮﺱ« ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺤﺚ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ ﺍﺯ ﻗﺮﻧﻬﺎﻱ ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻭ ﻫﺠﺪﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﺤﺚ ﺩﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ‪ ،‬ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻴﻠﻲ ﻫﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻱ‬ ‫ﺣﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﻳﺎ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺷﺎﻥ ‪،‬‬ ‫ﻳﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻬﺘﺮﺷﺪﻥ ﻭﺿﻊ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻥ ‪ ،‬ﭼﻴﺰﻱ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻣﮕﺮ ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻗﻬﻘﺮﺍﺋﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ ‪ ،‬ﻣﻌﻨﺎ ﻭ‬ ‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘﻪ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﮑﻠﻴﮑﺎﻝ )ﺩﻭﺭﺍﻧﯽ( ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ‬ ‫ﺩﺍﺭﻳﻢ‪ :‬ﻫﻢ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ‪ ،‬ﻫﻢ ﺩﺭ ﺷﺮﻕ ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﭘﻴﺶ ـ ﻣﺪﺭﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺳﻮﺁﻝ ﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎﹰ ﺑﻪ ﻫﻤﻪﺀ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺜﻼﹰ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻮﻡ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﮐﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﭘﺮﺳﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﺳﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺖ ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻳﺎ ﻧﺪﺍﺭﺩ؟ ﺁﻳﺎ ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪38‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ )ﺩﻳﻮﻟﻮﭖ ﻣﻨﺘﺎﻝ ﻻﺟﻴﮏ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ( ﺑﺮﺁﻥ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﻫﺴﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬ ‫ﻳﺎ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‪ :‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻥ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺁﺩﻣﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻪ؟ ﻳﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺁﺯﺍﺩﻱ« ﺭﺍ ﭼﻄﻮﺭ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮﺍﹰ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺸﻮﺩ؟‬ ‫ﻳﺎ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ :‬ﺁﻳﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺘﺄﺧﺮﺗﺮ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺩﺭﺟﻪﺀ‬ ‫ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﺳﻮﺁﻝ ﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻭ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﻫﺮ ﻧﺴﻠﻲ ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻱ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺧﻮﺩﺵ‬ ‫ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ﻭ ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺧﻮﺩ ﭘﺎﺳﺨﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ‬

‫ﻭ ﺍﺧﻴﺮﺍﹰ ﻫﻢ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ »ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ« ﺑﺤﺚ ﺩﺍﻏﻲ ﺷﺪﻩ‪) .‬ﻣﻨﻈﻮﺭﻡ ﺍﺯ ﺑﺤﺮﺍﻥ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺨﺮﻳﺒﻲﹺ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﻣﺘﺄﺧﺮ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺣﻤﻠﻪﺀ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺩﻩﺀ ﺍﺧﻴﺮ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﺪﺭﻥ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻭ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﮕﻴﺮ ﻫﻤﻪﺀ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ (.‬ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﺧﻴﻠﻲ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻭ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﺸﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺎﻩ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻠﻲ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎﻱ »ﭘﻴﺶ ﻣﺪﺭﻥ« ﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﺮ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺑﺮ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﻧﻮﺳﺎﺯﻱ ﺷﺎﻥ ‪،‬‬ ‫ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺷﺎﻥ ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷﺎﻥ ﻭ »ﻫﻮﻳﺖ ﻳﺎﺑﻲ«‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷﺎﻥ ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﭼﺎﺭﻩ ﻳﺎﺑﻲ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺭﻩ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﭼﻴﺰ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺭﻧﺴﺎﻧﺲ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻬﻀﺖ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺩﻳﻨﻲ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﺮﺩﻧﺪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺎﻣﻲ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﻭ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻮﺁﻭﺭﻱ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺒﻮﺩ ﻭﺍﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎﻥ‬ ‫ﻣﻲ ﺩﺍﺩﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﻫﺎﻱ ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻭ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪39‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺋﻲ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﻬﻢ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭﻱ‬ ‫ﭼﻮﻥ ﺍﺩﻣﻮﻧﺪ ﺑﺮﮎ ﻭ ﺩﻭﻣﺴﺘﺮ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻃﻮﺭ‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﻣﺎ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ« ﺭﺍ ﺑﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺋﻲ ﻗﺮﻥ ﻫﺎﻱ ﻫﺠﺪﻫﻢ‬ ‫ﻭ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻳﮑﻲ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻨﺎﺡ ﭼﭗ ﻫﻢ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﺎﺡ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻭ‬ ‫ﺟﻨﺎﺡ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﻧﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ‪ :‬ﺳﻪ ﺁﺩﻡ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺎﺣﻬﺎ ﮊﺍﻥ ﮊﺍﮎ ﺭﻭﺳﻮ ‪ ،‬ﻫﮕﻞ )ﺟﻮﺍﻥ( ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺩﺭ‬ ‫ﺟﻬﺖ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺰﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺩﻥ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﻧﻘﺪ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻳﮏ ﻧﻬﻀﺖ ﻓﮑﺮﻱ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱﹺ ﺿﺪ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻣﺪﺭﻥ ‪،‬‬

‫ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻢ ‪ ،‬ﺩﻭﺑﺎﺭ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﺭ ﺍﻭﻝ ﻧﻬﻀﺖ ﺭﻭﻣﺎﻧﺘﻲ ﺳﻴﺴﻢ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ‬ ‫ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻧﻴﻤﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ‪ ،‬ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻭ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻓﻠﺴﻔﻲ‬ ‫ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﭘﺎﺭﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﺛﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‬ ‫ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺎﺧﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻬﻀﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻗﻮﻣﻴﺖ‬ ‫ﮔﺮﺍﺋﻲ ﻭ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﺍﻓﺮﺍﻃﻲ ﺑﺮﻭﺯ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻟﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺭﺍﻳﺶ ﺳﻮﻡ‬ ‫ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﻭﻟﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺭﻣﺎﻧﺘﻲ ﺳﻴﺴﻢ ﭼﭗﹺ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﺍﺷﺘﻴﻢ‪ .‬ﻭ‬ ‫ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺭﻣﺎﻧﺘﻲ ﺳﻴﺴﻢ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻭ ﺍﻗﺴﺎﻡ ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﻫﺎﻱ ﺍﺩﺑﻲ ﻭ ﻫﻨﺮﻱ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻬﻀﺖ ﻓﮑﺮﻱ ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺭ ﺩﻭﻡ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺩﻫﻪﺀ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻮﺩﻩ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻫﺎﻱ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭﻟﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻫﻤﺎﻥ »ﭘﺴﺖ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ« ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻓﻀﺎﻱ ﻓﮑﺮﻱ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻭﻝ ﺧﻮﻳﺸﺎﻭﻧﺪﻱ ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺍﺩﺍﻣﻪﺀ ﻣﺴﻴﺮ ﻓﮑﺮﻱ ﮐﺮﮐﻪ ﮔﻮﺭ ‪ ،‬ﺩﺍﺳﺘﺎﻳﻔﺴﮑﻲ ‪ ،‬ﻭ ﺑﻌﺪﺍﹰ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪ .‬ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﺁﻥ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺷﮑﻞ ﭼﭗ ﺑﺮﻭﺯ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺪ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﻣﺪﺭﻥ‬

‫ﺣﺎﻝ ‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻭﺍﺿﺤﺎﺕ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﺪﺭﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﺤﺼﺮﺍﹰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺋﻲ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ )ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪40‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺁﻧﺎﺭﺷﻴﺴﻢ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ( ﻧﻘﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺋﻲ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻭﻟﻲ ﺍﮔﺮ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻭﺳﻴﻊ ﺗﺮﻱ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻋﺎﻡ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﺶ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﺎ ‪ ،‬ﻭ ﺩﻧﻴﻮﻱ‬

‫ﺷﺪﻥ )ﻳﺎ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺰﻩ ﺷﺪﻥ( ﻧﻬﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻔﻲ‬

‫ﺗﻤﺪﻥ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪﺭﻥ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﻳﻦ ﻣﺪﺍﺭ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﮐﺮﺩﻧﺪ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺁﻧﺼﻮﺭﺕ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ــ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‬ ‫ﻭ ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ــ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺗﻠﻘﻲ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻫﺮ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻣﺪﺭﻥ ﺩﻳﮕﺮﻱ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻭ ﻋﻘﻞ‬ ‫ﺑﺸﺮﻱ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻱ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺯﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﮐﺎﺭ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺮ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﻭ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‬ ‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ‪ ،‬ﻫﺮﻗﺪﺭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺎﻃﻴﺮ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺸﻮﺩ‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪﺭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﺮﺍﻓﺎﺕ ﻭ ﺩﻳﻦ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﮐﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺟﻨﺒﻪﺀ‬ ‫ﻣﻘﺪﺱ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺯﺩﻭﺩﻩ ﺷﻮﺩ )ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﻣﺎﮐﺲ ﻭﺑﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻓﺴﻮﻥ ﺯﺩﺍﺋﻲ ﺷﺪﻥ ﺩﻧﻴﺎ ‪ disenchantment of the world‬ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ( ﻫﺮﻗﺪﺭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺸﻮﺩ ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎﹰ ﻫﻤﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺗﺮ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻧﻘﺪ‬ ‫ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻥ ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ ‪ ،‬ﺩﻗﻴﻘﺎﹰ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺳﻮﺁﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ :‬ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺍﻳﺪﻩﺀ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻱ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ‪ ،‬ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻳﺎ ﺍﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ‪ impulse‬ﻱ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﻘﺪ ﻫﺴﺖ ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ ‪ ،‬ﭼﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺩﻭﺭﻩﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺳﻨﺖ ﻭ‬ ‫ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻭ ﺑﻌﺪ ﻳﮏ ﺟﻮﺭ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﻳﺎﻱ ﭘﺎﺳﺘﻮﺭﺍﻝ ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﺋﻲ )ﻣﺜﻠﻦ‬ ‫ﺩﻳﺪﻩ ﺍﻳﺪ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺷﻌﺮﮔﻮﻧﻪﺀ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ »ﺯﻣﻴﻦ« ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻣﻬﻢ‬ ‫ﺍﺳﺖ؟(‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪41‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ‪ ،‬ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻳﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺍﻳﻤﭙﺎﻟﺲ ﻧﻘﺪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺧﺼﻠﺖ ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻭ ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻭ‬ ‫ﺍﻧﻔﺠﺎﺭﻱ ﺗﻤﺪﻥ ﺍﻭﺍﺧﺮ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ‬ ‫ﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﻓﻀﺎ ﻭ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻴﻦ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺗﺸﻌﺸﻌﺎﺕ ﺭﺍﺩﻳﻮ ﺁﮐﺘﻴﻮ ﻧﻴﺮﻭﮔﺎﻫﻬﺎ ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻧﺸﺪﻥ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﺗﻤﻲ )ﻭ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺍﺗﻤﻲ!( ﻭ ﺩﻓﻦ ﺷﺎﻥ ﺗﻮﻱ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺩﺭﻳﺎ ﻭ ﻓﻀﺎ؛ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘﻦ ﻻﻳﻪﺀ ﺍﻭﺯﻭﻥ ﺩﺭ ﻓﻀﺎ ؛‬ ‫ﻣﺴﻤﻮﻡ ﺷﺪﻥ ﺩﺭﻳﺎﻫﺎ ﻭ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺩﺭﻳﺎﺋﻲ ‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩ ﻏﺬﺍﺋﻲ؛ ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﺍﻧﻮﺍﻉ‬ ‫ﻭ ﺍﻗﺴﺎﻡ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺗﺪﺭﻳﺠﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕ ؛ ﺫﺭﻩ ﺫﺭﻩ ﺍﺛﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺭﺩﻳﺎﺑﻲ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺸﮑﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ ﺭﺍ ‪ ،‬ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ‬ ‫ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻗﺐ ﻋﻤﻠﻲﹺ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ‪ ‬ﺍﺑﺰﺍﺭﮔﻮﻧﻪﺀ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﻫﺴﺖ ﻣﺜﻞ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺳﻲ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﺮﻱ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﻳﺎ ﺍﻟﻴﻨﺎﺳﻴﻮﻥ )ﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ‬ ‫ﮐﺎﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ(‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻦ »ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻲ« )ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ــ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﻮﺩﮔﯽ(‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻱ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲ‬ ‫ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺧﻴﻠﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﺍﺩﻋﺎ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺸﺮ ﻣﺜﺒﺖ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﻲ؟‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻘﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺳﻮﺁﻝ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﺪﻩﺀ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ« )ﭘﺮﻭﮔﺮﺱ( ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺍﻳﺪﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﮏ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺁﻥ ﻣﺴﻴﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺰﻱ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪42‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫»ﺟﻠﻮ« ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻥ ﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻥ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺸﺮﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬ ‫ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻥ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻥ ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎﹰ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻥ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﺁﺩﻡ ﺍﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﺍﺵ ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺭﻭﻧﺪﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﺩﺭ ﻃﺒﻴﻌﺖ(‪ ،‬ﻭ ﺭﻭﻧﺪﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ(‪.‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺸﻒ‬ ‫ﺗﮑﺮﺍﺭ ﭘﺬﻳﺮﻱ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻣﻨﺪﻱ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﺭ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ــ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪.‬‬ ‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﻣﺎﺝ ﻫﺎﻱ ﻧﻘﺪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻲ ﮐﻪ ﻗﺒﻼﹰ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲ ﺷﺪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﺍﻣﺸﺐ ﻭﺍﺭﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻡ ــ ﭼﻮﻥ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻭ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻮﻡ ؛ ﻭ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﺁﻝ ﻫﺎﺋﻲ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻧﻈﻴﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﮐﺸﻔﻴﺎﺕ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻋﻴﻨﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ‪ ،‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ ﺧﻮﺩ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﺍﺭﺯﺷﻲ ﻭ ﭘﺲ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻔﻴﺎﺕ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺁﻝ ﮐﻪ ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺩ ﻳﺎ ﺭﻭﺵ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﺷﺒﻴﻪ‬ ‫ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﮐﻴﻔﻲ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻓﺮﻕ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ؟ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻟﺒﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻢ ﺩﺭﮔﺮﻓﺘﻪ )ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺮﺍﻫﺎ( ﻭ ﻣﻦ ﺍﻵﻥ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻤﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﻡ ــ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺳﻮﺁﻝ ﻭ ﺟﻮﺍﺏ‪.‬‬ ‫ﺭﻓﺎﻩ‬ ‫ﺧﻮﺏ ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺍﻳﺪﻩﺀ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺻﻠﻲ »ﭘﺮﻭﮔﺮﺱ« ﺑﺮﺳﻴﻢ ﻭ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪43‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﮑﺎﻣﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻭ‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺩﻭ ﭼﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻳﮑﻲ ﺭﻓﺎﻩ ﻣﺎﺩﻱ‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﺎ‬ ‫ﺭﺷﺪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ‪ ،‬ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﺗﮑﻨﻴﮏ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﻬﺘﺮ ﻭ ﺑﺎ ﮐﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪،‬‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺗﺮ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﺯ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻳﺎ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺫﻫﻨﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ ﺍﺯ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺭﻓﺎﻫﻲ ﺁﺩﻣﻬﺎ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‬ ‫ﻳﮏ »ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻧﻴﺎﺯ« )‪ (theory of needs‬ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﺪ ﺭﻓﺎﻩ ﻳﺎ‬ ‫ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺭﺍ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻴﺪ ﻭ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻭﻟﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻫﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﺎﻩ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﺜﻼﹰ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﻳﺨﭽﺎﻝ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻳﺎ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ‬ ‫ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﺗﺎﹰ ﺻﺎﺣﺐ ﻳﺨﭽﺎﻝ ﻭ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺑﻮﺩﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﻮﻗﺖ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﻣﺜﻼﹰ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ‬ ‫ﻧﻘﺎﻟﻲ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻭﺟﻮﺩ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ )ﺣﺎﻝ‬ ‫ﺗﻌﻤﻴﻢ ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺑﻪ ﺭﺍﺩﻳﻮ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺏ ﭼﺎﭘﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻨﻤﺎ‪ ،‬ﺭﺳﺘﻮﺭﺍﻥ‪ ،‬ﺻﺎﺑﻮﻥ ﻭ ﭘﻮﺩﺭ ﺭﺧﺸﻮﺋﻲ ﻭ‬ ‫ﺳﺎﻳﺮ ﭼﻴﺰﻫﺎﻱ »ﺭﻓﺎﻫﻲ«!( ﻭ ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻗﺤﻄﻲ ﻓﺎﮐﺘﻮﺭ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺴﺎ‬ ‫ﻫﻴﭽﮑﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺗﺮ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮﻭﮔﺎﻫﻬﺎ ﻳﺎ‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻓﻀﺎﺋﻲ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺍﺧﻼﻕ ﻋﻤﻠﻲ )ﺍﺗﻴﮑﺰ(‪ ،‬ﺟﻨﺎﺣﻲ ﺍﺯ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺭﺍ ﺍﻳﻦ ﻃﻮﺭﻱ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺎﺡ ﻫﻤﺎﻥ »ﻳﻮﺗﻴﻠﻴﺘﺎﺭﻳﻦ ﻫﺎ« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺟﻨﺎﺡ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﺜﻞ‬ ‫»ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﺍﺧﻼﻗﻲ« ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﺩ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ‬ ‫ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﺯ ﮐﺎﻧﺖ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﮐﻪ ﮐﺎﻧﺘﻲ ﻫﺎ ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪44‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺜﻞ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻟﺰ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻋﺪﺍﻟﺖ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺁﺷﺘﻲ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺩﺭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻌﺎﺩﺕ‬

‫ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻳﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺳﻌﺎﺩﺕ‪ ،‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ »ﺁﺯﺍﺩﻱ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ‬

‫ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺿﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﺮﺣﻲ ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﻗﺎﻋﺪﺗﺎﹰ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻧﻴﺴﺖ )ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺍﺭﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺍﻧﮑﻴﺰﻳﺴﻴﻮﻥ ﺩﻳﻨﻲ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﺋﻲ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺘﺎﺭﻱ ﺍﻧﮑﺸﺎﻑ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ!(‪.‬‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺿﺮﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭﻭﻧﻲ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻖ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻫﺎﻱ‬

‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ‬ ‫ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ِﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻣﺜﻠﻦ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺗﮑﺎﻣﻞ‬ ‫)ﺍﻭﻟﻮﺷﻦ( ﻳﺎ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﺎ »ﻣﻨﻄﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ« )ﺩﻳﻮﻟﻮﭖ ﻣﻨﺘﺎﻝ‬ ‫ﻻﺟﻴﮏ( ﺩﺭ ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ــ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ »ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺎﺭﻳﺦ« ﺑﺎﺷﻨﺪ ــ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺍﺗﻔﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺩﺛﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﻭﺭﺍﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻨﻄﻖ ﻫﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﺎﻝ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﻤﻲ‬ ‫ﺑﻌﺪﺗﺮ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﮐﻼﻥ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﺣﻞ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻳﺎ »ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺟﻬﺎﻧﻲ« ‪ ،‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎﻱ‬

‫ﺍﺻﻠﻲ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﺮ ﻧﺎﺭﺗﻴﻮ )‪ (master narrative‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﻫﻴﺴﺘﻮﺭﻱ ﺑﺎ ‪ H‬ﺑﺰﺭﮒ‪ .‬ﻭ‬ ‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﻱ ﺣﻤﻠﻪﺀ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻣ‪‬ﺴﺘﺮﻧﺎﺭﺗﻴﻮ ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﺪ‪ ،‬ﻋﻤﻼﹰ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ ــ‬ ‫ﻳﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ ــ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﭼﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﮐﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﺪ ﻳﮏ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺟﻤﻌﻲ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺴﻴﺞ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ »ﺩﺳﺘﻮﺭ ﮐﺎﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪45‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺲ ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺑﺰﺭﮒ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻧﻘﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﻤﻌﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﮐﻮﻟﮑﺘﻴﻮ ﺍﮐﺸﻦ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﺘﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮ ﻧﻘﺪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻳﺎ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ .‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴﺴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬ ‫)ﺍﺳﻢ ﺭﻣﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺍﻟﺒﺘﻪ( ﺳﻌﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺍﻟﮕﻮﻱ ﺫﻫﻨﻲﹺ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺍﺯ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﭼﻮﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺁﻥ ﻃﻮﺭﻱ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺗﺮﻭﺭ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪ :‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻮﻟﮑﺘﻴﻮ ﺍﮐﺸﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺁﻥ ﺣﺮﮐﺖ ﺫﻫﻨﻲ ِ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻓﻮﺭﻣﻮﻟﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻥ ﮐﺎﺭ ﻓﮑﺮﻱ ﻫﻢ ﻧﻮﻋﻲ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ = ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ!‬ ‫ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺑﺎ »ﺩﻳﮕﺮﻱ« ‪ /‬ﺑﺎ »ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ«‬

‫ﺣﺎﻻ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﺑﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺟﻮﺍﻣﻌﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﺤﻮﻝ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻧﻘﺸﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺍﺯ »ﺑﻴﺮﻭﻥ« ﺑﺎ ﺁﻥ ﺗﻤﺎﺱ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱ ﺍﮔﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻤﺪﻥ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﺍ ﻣﻮﺍﺯﻱ ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ‬ ‫)ﻫﻤﺎﻥ »ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺻﻠﻲ« ﮐﺬﺍﺋﻲ(‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺁﻝ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﮐﻪ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺑﺪﻭﻥ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ )ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ »ﻣﺮﺩﻡ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ«( ﭼﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ؟‬ ‫ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﮐﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﻣﺪﺭﻥ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﺷﮑﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺭﺷﺪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬

‫ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﻢ ﺷﺮﻭﻉ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ــ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺗﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻭ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭﺩﺳﺖ ﺁﺳﻴﺎ ﻭ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ »ﮐﺸﻒ« ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺟﺪﻳﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﺎﺭﻩﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪.‬‬ ‫ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ‪ ‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻏﻴﺮ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺑﺮ ﻭ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ ــ ﻳﺎ ﺍﻳﺴﺘﺎ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﻠﻘﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﻫﮕﻞ ﻧﻘﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ »ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ «.‬ﻫﻤﻴﻨﻄﻮﺭ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪46‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻧﮕﻠﺲ ﻫﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﻣﮑﺰﻳﮏ‪،‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﻣﺼﻴﺒﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﻣﻲ ﺑﺮﺩ‪ ،‬ﻭﻟﻲ‬ ‫ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﮐﻮﺩ ﻫﺰﺍﺭﺳﺎﻟﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﻭﺍﺭﺩ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻫﻤﺎﻥ ﻫﺎﺋﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ »ﺩﻳﮕﺮﻱ« )‪ (the Other‬ﻣﻲ ﮔﻮﺋﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺯﺍﻭﻳﻪﺀ ﺩﻳﺪ ﻳﺎ ﭘﺮﺳﭙﮑﺘﻴﻮ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺍﻳﻦ ‪ ،Other‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪ‬ ‫ﻣﺮﺩﻣﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ »ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺻﻠﻲ«‬ ‫ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﻧﻴﺴﺖ! ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ؟ ﺩﻳﮕﺮ ﺁﻥ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺦ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻮﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺩﮔﻲ ﻭ ﻇﻠﻢ ﺳﻮﻏﺎﺕ ﺁﻭﺭﺩﻩ؛ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪﺀ ﺩﺭﺍﻣﺎﺗﻴﮏ ﺁﻥ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻤﺪﻥ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺫﮐﺮ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﺯ‬ ‫ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻭ ﻧﻘﺶ ﻣﺜﺒﺖ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺭﺷﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺗﺠﺎﺭﻱ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻝ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ﺭﺷﺪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﮐﺸﺖ ﻧﻴﺸﮑﺮ ﻭ ﭘﻨﺒﻪ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫ﺭﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺑﺎﻓﻨﺪﮔﻲ ﻭ ﺑﻌﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ‪.‬‬ ‫ﻃﻲ ﻳﮏ ﺗﺨﻤﻴﻦ ﺍﺯ ﻗﺮﻥ ﺷﺎﻧﺰﺩﻫﻢ ﺗﺎ ﻟﻐﻮ ﺑﺮﺩﻩ ﺩﺍﺭﻱ ‪ ،‬ﺣﺪﻭﺩ ﭘﺎﻧﺰﺩﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺑﺮﺩﻩ‬ ‫ﺍﺯ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺑﻪ ﺯﻭﺭ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺯﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺩﺭ‬ ‫ﺳﻔﺮ ﺩﺭﻳﺎﺋﻲ ﻣﻲ ﻣﺮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪﺀ ﺍﺯ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺎ‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ ﺗﻠﻒ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ )ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻴﻦ ﺩﻩ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺩﺭﺻﺪ‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ(‪ .‬ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺴﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪﺀ ﺍﺧﻴﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﺭﻗﻢ ﺑﻴﺴﺖ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻱ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻭ ﺟﺰﺍﻳﺮ ﮐﺎﺭﺍﺋﻴﺐ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻱ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻲ!‬ ‫ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺮﺩﻩ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮﺭ ﻧﻴﺴﺖ! ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﻣﺰﺍﺭﻉ ﻧﻴﺸﮑﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﻟﻴﻠﻲ ﻏﺎﻳﺐ ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ ﮔﻮﺵ ﻫﺎﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ؛ ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﮐﺎﺭ‬ ‫ﺷﺎﻗﻪ ﻓﺮﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪ ﺯﺍﻧﻮﻫﺎﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺯﻥ ﻭ ﺑﭽﻪ ﻫﺎﺷﺎﻥ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺎﻥ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻲ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪47‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺑﺮ ﻭ ﻭﺣﺸﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻤﺪﻥ ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺧﻮﺩﺵ‬ ‫ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺗﻮﺣﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺪ ﺍﻋﻼ ﻣﻲ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻲ« ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﻫﺴﺖ؟‬

‫ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﺪﻥ ﺗﺤﻮﻝ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮﺍﹰ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻤﺎﻥ ﻗﺪﺭ ﻏﻠﻂ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺳﺮﺁﻣﺪﺍﻥ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺑﻴﻨﺶ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻥ ﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﻲ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ‪ ،‬ﻭ ﮔﺬﺍﺭ ﻋﻴﻨﻲ ﺍﺯ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ )ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﻴﺎﻥ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻱ ﺍﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺳﺮﻭﺭ ﻭ ﺑﻨﺪﻩ( ﺩﻳﺪ‪ :‬ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﺍﻭﻳﻪﺀ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻓﺮﺩﻱ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻳﮏ »ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻋﻴﻨﻲ« )ﺁﺑﺠﮑﺘﻴﻮ ﺳﺘﺮﺍﮐﭽﺮ( ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺷﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻳﺎ‬ ‫ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻱ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪) .‬ﻫﮕﻞ ﺍﺯ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺭﻭﺡ ﻋﻴﻨﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﻫﻤﻪﺀ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ‬ ‫ﻋﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲﹺ ﺿﺎﻣﻦ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻫﺎ‪ ،‬ﻭ ﺁﻧﭽﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﺍﻭ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ »ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻱ« ﻳﺎ »ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺁﺯﺍﺩﻱ« ﻫﻤﺎﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻭ ﻣﺪﻧﻲ ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ‪ ...‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻋﻴﻨﻲ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪(.‬‬ ‫ﭼﻴﺰ ﺟﺬﺍﺏ ﺍﻳﻦ ﺗﺌﻮﺭﻱ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺳﻤﭙﺎﺗﻲ ﺩﺍﺭﻡ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻴﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺎﺑﻊ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻱ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﻭﺍﻗﻌﻲﹺ ﻳﮏ ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﺍ ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﺗﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻭﻗﻮﻉ ﺁﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭ ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﺻﻮﻻﹰ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺁﮔﺎﻫﻲﹺ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻴﺮﻭﻥ‬ ‫ﺑﮑﺸﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻪ ﺩﺍﻭﺭﻱ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺿﺪـ ﺍﻭﻣﺎﻧﻴﺴﻢ )ﺁﻧﺘﻲ ﻫﻴﻮﻣﺎﻧﻴﺴﻢ( ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﻭ ﻋﻘﻼﻧﻲ؛ ﻳﺎ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫»ﻣﻦ« ﺩﮐﺎﺭﺗﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻮﮊﻩ‪ .‬ﺟﻨﺒﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺰﺍﻭﺍﺭ ﺷﻤﺎﺗﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻠﻮﻳﺤﺎﹰ ﺩﺭﺩﻫﺎ ﻭ ﺑﺪﺑﺨﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻫﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﭘﻴﺪﺍ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪48‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺑﻌﻀﻲ ﻫﺎ ﻣﺮﺗﺐ ﻋﻘﺐ ﻣﻲ ﺍﻓﺘﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺣﻮﺍﻟﻪ ﺩﺍﺩﻩ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ!‬ ‫ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬ ‫ﺁﺩﻣﻬﺎ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ ﻭ ﮔﻮﺷﺖ‬ ‫ﺧﻮﺩﺵ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻳﮏ ﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ ﻭ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺁﺩﻡ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﻀﺎﻭﺗﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺁﻥ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪،‬‬

‫ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﺍﻭ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﺻﺤﺒﺖ‬ ‫ﮐﺮﺩ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ؟ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪،‬‬

‫ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺴﺒﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻢ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻫﻢ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺣﺘﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﮓ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﻢ ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﻭﺿﻊ ﻭﺍﻗﻌﺎﹰ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﺎﺋﻲ ﺍﺯ ﺭﻧﺞ ﻭ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺗﻌﺪﺍﺩﻱ ﺁﺩﻡ ﮐﻢ ﺷﺪﻩ‪،‬‬

‫ﻟﺤﻈﻪﺀ ﺍﻣﻴﺪﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﺴﺒﻲ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲﹺ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺪﺗﺮ‪ .‬ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻦ »ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼﺕ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ« )ﭘﺮﺍﺑﻠﻢ ﺳﺎﻟﻮﻳﻨﮓ(‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻬﺎﺭﺕ ﻭ ﻓﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﺸﺎﻥ‬ ‫ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ‪ ،‬ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺯﻳﺴﺘﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﻭﺟﻮﺩﻱ ﻭ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﻣﻌﻨﻲﹺ ﺯﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﺴﺒﻲ ﻭ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺁﻥ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﻲ ﺭﻧﺞ ﻭ ﻣﺼﻴﺒﺖ‬ ‫)ﺳﺎﻓﺮﻳﻨﮓ( ﺑﺸﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‬

‫ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ‬

‫ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﻢ‪ :‬ﻳﮑﻲ‪ ،‬ﭘﺮﻭﮊﻩ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻱ‬

‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻱ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺍﺳﺖ؛ ﺩﻭﻡ ‪ ،‬ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪49‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ )ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ( ؛ ﻭ ﺳﻮﻡ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺗﺤﻮﻝ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﭘﻴﺪﺍ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﻧﻮﺭﻣﺎﺗﻴﻮ ﻭ ﺍﺭﺯﺷﻲﹺ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺵ ﺭﺍ‬

‫ﮐﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﻳﻦ‬

‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ »ﻫﻮﻳﺖ« ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺪﺭﻥ‪ .‬ﻣﻦ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﻮﺭﺩ ﺩﻭ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﺍﻵﻥ ﺯﻳﺎﺩ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻢ ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻫﺮﺳﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺩﺭﻣﻮﺭﺩ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻫﻤﺎﻥ ﻃﻮﺭﮐﻪ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ‪،‬‬ ‫ﺍﻭﻝ ﻧﺴﺨﻪﺀ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ« ﻣﻄﺮﺡ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺴﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺩﻭﺳﻪ ﻗﺮﻥ ﻃﻲ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﻇﺮﻑ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺩﻫﻪ ﻃﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻭﺍﻟﺖ ﺭﻭﺳﺘﻮ ﻭ ﺳﺎﻣﻮﺋﻞ ﻫﺎﻧﺘﻴﻨﮕﺘﻮﻥ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬ ‫ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺷﻴﻠﺰ ﻭ ﺍﻟﮑﺲ ﺍﻳﻨﮑﻠﺲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﺩﺭﺱ ﺷﺎﻥ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﺍﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﻝ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﺀ ﺷﺼﺖ ﻭ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻣﻴﻼﺩﻱ ﺷﻬﺮﺕ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺗﺌﻮﺭﻱ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﻣﮑﺘﺐ »ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻲ«‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﺭﺷﺪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﺧﺮ‬ ‫ﺩﻫﻪﺀ ﻫﻔﺘﺎﺩ ﻭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺩﻫﻪﺀ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﺍﻳﻦ ﻣﺪﻝ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺮﻩ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻭ‬ ‫ﺗﺎﻳﻮﺍﻥ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﮊﺍﭘﻦ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺑﺎ ﺭﺷﺪ ﺑﺎﻻ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﮐﺘﺎﺏ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻴﻞ ﻭﺍﺭﻥ ﮐﻪ ﻫﻤﻪﺀ ﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭﻱ ﻭ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺁﻧﺮﺍ‬

‫ﺧﻮﺍﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﺍﺯ ﻧﻘﺶ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻣﻬﻤﻲ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﮐﺮﺩ(‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺎﻧﻴﺘﺎﺭﻳﺴﺘﻲ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺘﺮﻭﭘﻮﻝ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﻭﺍﻡ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺑﺎﻧﮑﻲ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺟﻠﻮﻱ ﺭﺷﺪﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺎﺯ ﺗﺌﻮﺭﻱ‬ ‫ﻫﺎﻱ »ﻣﺒﺎﺩﻟﻪﺀ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮ« ﺭﻭﻧﻖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺍﻵﻥ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﮏ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪50‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻗﻄﺒﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ﻫﻴﭻ ﻣ‪‬ﺪﻝ ﮐﺎﻣﻠﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻱ ﻭ ﺭﺷﺪ‬

‫ﺷﺘﺎﺑﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻭ ﻫﺮ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻫﺮ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ‬

‫ﺭﻭﻱ ﮐﺎﺭ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺳﺮﻭﮐﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﮏ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎ ﻭ ﺭﺍﻩ‬ ‫ﺣﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ )ﻧﻬﺎﺩ ﺳﺎﺯﻱ(‪ ،‬ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺧﻮﺩ‬

‫ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻠﻲ ﮐﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ‪ ،‬ﮐﺎﺭﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﺎﺭ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺗﻮﺃﻡ ﺑﻮﺩﻩ‪.‬‬

‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺧﻼﺹ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺗﮏ ﺣﺰﺑﻲ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻳﺎ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﻱ ﻣﻴﻠﻴﺘﺎﺭﻳﺴﺘﻲ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺍﮔﺮ ﮐﻮﺷﺸﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺋﻲ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﺭﺃﻱ ﮔﻴﺮﻱ ﻭ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ‪.‬‬ ‫ﻭﻟﻲ ﻧﻬﺎﺩﻱ ﺷﺪﻥ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺪﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻡ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻭ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﻱ ﻫﻮﻳﺘﻲ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻲ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﻱ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺪﻧﻲ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻳﮏ ﭼﻨﻴﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺍﻱ ﺻﺤﺒﺖ ﺍﺯ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻣﺸﺎﺭﮐﺘﻲ ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻡ ﺷﻮﺭﺍﺋﻲ ﺧﺼﻠﺖ ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﺋﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪،‬‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺩﺍﺭﻧﺪ ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬ ‫ﻧﻈﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﺎﺭ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﻣﻌﻤﻮﻟﻦ‬ ‫ﭘﻠﻮﺭﺍﻟﻴﺴﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﺻﻨﻔﻲ ﻗﻮﻱ ‪ ،‬ﻭﻗﺘﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻗﻮﻱ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻭﮔﺮﻧﻪ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺿﻌﻴﻒ ﻳﺎ ﺗﮏ ﻣﺤﺼﻮﻟﻲ ‪،‬‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺍﺯ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺭﻭﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩﻥ‬ ‫ﺍﻧﺒﺎﺷﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﻣﺴﺘﻠﺰﻡ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺩﻳﺴﻴﭙﻠﻴﻦ ﮐﺎﺭﻱ ﻭ‬ ‫ﻣﺪﺍﺧﻠﻪﺀ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺮﻭﮊﻩ ﺗﺤﻮﻝ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﺩﻡ‪،‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻱ ﮐﻪ ﺗﻤﺪﻥ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺑﺮ ﺭﻭﺍﻥ ﻓﺮﺩﻱ ﻭ ﺟﻤﻌﻲ ﻭ ﺑﺮ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺯﻳﺴﺖ ﺭﻭﺯﻣﺮﻩﺀ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪51‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ )ﻻﻳﻒ ﻭﺭﻟﺪ(‪ ،‬ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺘﻪ‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ‬ ‫ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ )ﺍﺯ ﻗﻴﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺳﻨﺘﻲ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ‬ ‫ﺍﺣﺘﻤﺎﻻﺕ ﺧﻄﺮ‪ ،‬ﺭﻳﺴﮏ‪ ،‬ﻧﺎﺍﻣﻨﻲ ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ ﺍﻣﻮﺭ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ‬

‫ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻭ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﺴﺒﺘﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺪﺍﺭ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎﻱ ﺳﺮﻳﻊ ﻭ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﭘﻲ ﺩﺭ ﭘﻲ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎﻡ ﺭﻳﺘﻢ ﻭ ﺿﺮﺑﺎﻫﻨﮓ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻋﻮﺽ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺣﺘﻤﺎﹰ ﺑﺎ ﺍﺻﻼﺣﺎﺗﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ ﺁﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻴﺪ‪ :‬ﺑﺤﺮﺍﻥ‬ ‫ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ‪ ،‬ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻦ ﻫﻮﻳﺖ‪ ،‬ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﻏﺮﺏ ﺯﺩﮔﻲ‪ .‬ﻳﺎ‬ ‫ﺍﺧﻴﺮﺍﹰ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻴﻨﺎﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺗﺒﻌﻴﺪﻱ‪ ،‬ﺗﺒﻌﻴﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺍﻳﻨﻬﺎ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﺪﻥ ﺳﺮﻳﻊ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺪﺍﻡ‬ ‫ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺁﺷﻨﺎﺋﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﭼﺮﺍﻍ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻞ ﻗﺒﻠﻲ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺁﺩﻡ ﺍﺯ ﺁﻥ ﮐﻤﮏ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﺋﻲ ﮐﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﻗﻴﺪ ﻭ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻭ ﺍﺻﻮﻝ ﺁﺷﻨﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺳﻨﺘﻲ ﺍﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺘﺤﻮﻝ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﻧﺎﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩﻧﺶ ﻣﺪﺍﻡ ﺁﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﭼﺎﺭ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭ ﺗﺸﻮﻳﺶ ﻭ ﻧﺎﺍﻣﻨﻲ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻏﺎﻟﺐ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻓﻴﺰﻳﮑﻲ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﺋﻲ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪﺀ‬

‫ﺁﺭﮐﻪ ﺗﺎﻳﭙﻲ ﺁﻥ‪ ،‬ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻧﺤﺎﺀ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺯ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﻭﭘﻮﻟﻴﺲ‪ .‬ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺘﺮﻭﭘﻮﻝ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﺍﮊﺩﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬

‫ﻣﺎﺭﺷﺎﻝ ﺑﹺﺮﻣﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺭﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﮊﺍﻥ ﮊﺍﮎ ﺭﻭﺳﻮ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺍﻟﻮﺋﻴﺰ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ«‪ ،‬ﻗﻬﺮﻣﺎﻥ ﺭﻣﺎﻥ ﮐﻪ ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺳﻦ ﭘﺮﻭ )ﻳﮏ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﺁﺭﮐﻪ ﺗﺎﻳﭙﻲ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ ــ ﻣﻨﻈﻮﺭﻡ ﺍﺯ ﺁﺭﮐﻲ ﺗﺎﻳﭗ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ ﻳﻮﻧﮕﻲ ﺁﻥ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻟﮕﻮ ﻭ ﻧﻤﻮﻧﻪﺀ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻣﺮﺗﺐ ﺗﮑﺮﺍﺭ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ( ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺰﺩﺵ ﺩﺭ ﺩﻫﮑﺪﻩ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﺪﺭ ﺩﻭﺳﺖ‬ ‫ﺍﺵ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺰﺭﮒ ﻧﻤﻲ ﺩﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﻭﺯ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪52‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﺎ ﻓﺮﺩﺍ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﺩﻝ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺴﺖ ﻭ ﺑﻪ ﮐﻪ ﻋﺎﺷﻖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺩﻳﮕﺮ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﺗﻮﺩﻩ ﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻲ ﺷﻤﺎﺭﻱ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺭﺍﺳﺘﻴﻨﻴﺎﮎ ﺩﺭ ﺭﻣﺎﻥ »ﺑﺎﺑﺎ ﮔﻮﺭﻳﻮ« ﻱ ﺑﺎﻟﺰﺍﮎ؛ ﮊﻭﻟﻴﻦ ﺳﻮﺭﻝ ﺩﺭ »ﺳﺮﺥ ﻭ‬ ‫ﺳﻴﺎﻩ« ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﻝ؛ ﺭﺍﺳﮑﻮﻟﻨﻴﮑﻮﻑ ﺩﺭ »ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻭ ﻣﮑﺎﻓﺎﺕ« ﺩﺍﺳﺘﺎﻳﻮﺳﮑﻲ‪ .‬ﻫﻨﺮ ﺗﻮﺩﻩ‬ ‫ﭘﺴﻨﺪ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﭼﻬﺮﻩ ﻫﺎﻱ ﺁﺭﮐﻲ ﺗﺎﻳﭙﻲ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪ :‬ﻗﻴﺼﺮ )ﺩﺭ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺘﻦ‬ ‫ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﻧﺎﻣﻮﺱ ﻭ ﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ(‪ ،‬ﺩﺍﺵ ﺁﮐﻞ ﻭ ﺭﺷﻴﺪ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺳﺎﻣﻮﺭﺍﺋﻲ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻪ ﺷﺎﻥ ﺳﭙﺮﻱ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﺴﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻬﻠﻮﺍﻧﻲ ﻭ‬ ‫ﺟﻮﺍﻧﻤﺮﺩﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺮﻩ ﻫﻢ ﺧﺮﺩ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺗﺒﻌﻴﺪﻱ« ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺳﺎﻋﺪﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺧﻼﻗﻴﺖ‬ ‫ﻫﻨﺮﻱ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﻼﻧﺸﻬﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺯﻭﺍﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎﺋﻲ ﺍﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺷﺎﻳﮕﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﻣﻮﺗﺎﺳﻴﻮﻥ« ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺍﺻﻄﻼﺣﻲ ﮊﻧﺘﻴﮑﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎﺭﻱ ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﻧﺎﻗﺺ ﺍﻟﺨﻠﻘﻪ ﺑﻮﺩﻥ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﻮﮎ ﺗﺠﺪﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻮﺍﻡ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻃﻨﺰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻤﻔﺎﺭﺳﻲ‪ ،‬ﺁﻥ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﺩﻫﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﻣﺠﻴﺪ ﻣﺤﺴﻨﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ ﺍﺵ‬ ‫ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﺁﺭﮐﻲ ﺗﺎﻳﭙﻲ »ﺁﻗﺎﻱ ﻫﺎﻟﻮ«؛ ﻳﺎ »ﺑﺎﻗﺮﺯﺍﺩﻩ« ﺩﺭ ﺳﺮﻳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺻﻤﺪﺁﻏﺎ‪،‬‬ ‫»ﺁﻗﺎﻱ ﻗﺎﻃﺒﻪ«‪ ،‬ﺍﺳﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﺯﻧﺪﻩﺀ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮔﺮ‬

‫ﺍﻣﺎ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮﻫﺎﻱ ﺁﺭﮐﻲ ﺗﺎﻳﭙﻲ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺑ‪‬ﻌﺪ ﺗﺮﺍﮊﻳﮏ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ ،‬ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯ )ﺩﻱ ﻭﹺﻟﻮﭘﺮ ‪ developer‬ﻳﺎ‬ ‫ﻣ‪‬ﺴﺘﺮﺑﻴﻠﺪﺭ ‪ ( master builder‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ‬

‫ﻫﻢ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﮔﺮ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪53‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺎﺭﺷﺎﻝ ﺑﺮﻣﻦ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻭ ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩ ﺍﺵ »ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﻮﺍ‬ ‫ﺫﻭﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ« ‪ ،‬ﺩﺭ ﻓﺼﻠﻲ ﮐﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺗﺮﺍﮊﺩﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ« ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﺭﺍ‬ ‫ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺗﺮﺍﮊﺩﻱ »ﻓﺎﺳﺖ« ﮔﻮﺗﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺟﻨﺒﻪ‬ ‫ﻫﺎﻱ »ﻓﺎﺳﺘﻲ« ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﻭ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭﺳﺖ ﺩﺭ‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﻱ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ‪ ‬ﺳﺎﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺭﺍ ﺑﺎﻫﻢ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ .‬ﻭﻗﺘﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺷﺎﻫﺮﺍﻩ ﻭ ﺑﻮﻟﻮﺍﺭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ‪ ،‬ﮐﻮﭼﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﺭﻳﮏ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺍﻳﻦ ﮐﻮﭼﻪ‬ ‫ﻫﺎ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﻼﻗﺎﺕ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﻧﻮﻉ ﺧﺎﺻﻲ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻭﺩﻩﺀ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲﹺ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻬﺮﻩ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻭﺩ‪.‬‬ ‫ﻭﻗﺘﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﻋﻈﻴﻢ ﻭ ﺁﺳﻤﺎﻧﺨﺮﺍﺵ ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﻭ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎ ﺭﺍ ﺧﺎﻟﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻴﺎﻫﻮ ﺟﺎﻱ ﺳﮑﻮﺕ ﺭﺍ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﺎﻍ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﺭﻭﻧﺪ‪ .‬ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺭﻭﺩﻫﺎ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻓﺎﺿﻼﺏ ﻭ ﺯﺑﺎﻟﻪ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺯﻳﺴﺘﻲ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺯﺍﻏﻪ‬ ‫ﻧﺸﻴﻦ ﻳﺎ »ﺣﻠﺒﻲ ﺁﺑﺎﺩ« ﺯﻳﻮﺭ ﻣﺘﺮﻭﭘﻮﻟﻴﺲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪» .‬ﻓﺎﺳﺖ« ﺩﺭ ﺭﺍﻩ »ﺳﺎﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ« ﻋﺸﻖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ! ﻣﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ‬ ‫ﺟﮑﻴﻞ ﻭ ﻫﺎﻳﺪﻱ ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﻳﺎ‬

‫ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺷﺎﻳﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﻳﮏ ﺧﻮﺩ »ﺁﺳﻴﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻏﺮﺏ« ﻏﻢ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ‬ ‫ﺳﻨﺘﻲﹺ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺧﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺷﺪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﮔﻮﺷﻪ ﻭ ﮐﻨﺎﺭﺵ ﺧﻠﻮﺗﻲ‬ ‫ﺩﺍﺷﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻤﻖ ﻭ ﺗﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ »ﺟﺪﺍ« ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺁﭘﺎﺭﺗﻤﺎﻥ ﺳﺎﺯﻱ ﻭ ﺑﺴﺎﺯ ﻭ ﺑﻔﺮﻭﺷﻲ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ﺗﺎ ﺗﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺭﻳﺸﻪﺀ ﺳﻨﺖ‬ ‫ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬ﻳﮏ »ﻣﻮﺗﺎﺳﻴﻮﻥ« ﻧﺎﻫﻨﺠﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ!‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻﺕ‪،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻃﻲ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﻭ‬ ‫ﭼﻨﺪﺻﺪﺳﺎﻝ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺍﻓﺘﺎﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ »ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ« ﻃﻲ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﻭ‬ ‫ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺩﻭ ﺩﻫﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﻲ ﺍﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺮﺳﺎﻡ ﺁﻭﺭﺵ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪54‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﻣﻲ ﮔﺬﺭﺍﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻣﺎﺭﺷﺎﻝ‬

‫ﺑﺮﻣﻦ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺩﺍﻣﻦ ﺍﺳﻄﻮﺭﻩ ﻫﺎﻱ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﻳﮏ ﻭ ﻏﻢ ﻏﺮﺑﺖ ﻳﮏ ﺑﻬﺸﺖ‬

‫ﮔﻤﺸﺪﻩﺀ ﭘﻴﺶ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﺋﻲ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺮﻓﺎﻥ‪ ،‬ﻳﺎ‬

‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ .‬ﻏﻢ ﻏﺮﺑﺖ ﻭ ﻧﻮﺳﺘﺎﻟﮋﻳﺎﻱ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻃﺒﻌﺎﹰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻮﺍﻡ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻭ ﺗﻔﮑﺮ ﻫﻢ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺿﺪ ﻣﺪﺭﻥ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺁﻝ ﺍﺣﻤﺪ ﻭ ﻓﺮﺩﻳﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ـ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ‬

‫ﺧﻼﺻﻪﺀ ﺑﺤﺚ ﺍﻳﻨﮑﻪ‪ :‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﻧﺒﺎﺷﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﻧﺒﺎﺷﺖ‬ ‫ﻣﻬﺎﺭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﻓﻦ ﻭ »ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻞ« ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻣﺤﺪﻭﺩﻱ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮﻥ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﺭﻣﺎﺗﻴﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﺍﺭﺯﺷﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ‬

‫ﭼﻮﻥ ﺁﺯﺍﺩﻱ‪ ،‬ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺷﮑﻴﺒﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻳﺎ ﻧﻬﺎﺩﻱ ﺷﺪﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ‬

‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﻱ ﻧﻮﺭﻣﺎﺗﻴﻮ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﻫﻤﺎﻥ »ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﺻﻠﻲ« )ﻣ‪‬ﺴﺘﺮ‬ ‫ﻧﺎﺭﺗﻴﻮ( ﻳﺎ ﻫﻴﺴﺘﻮﺭﻱ ﺑﺎ ‪ H‬ﺑﺰﺭﮒ‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﮐﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻫﮕﻞ ‪،‬ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻭ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‬ ‫ﺩﺍﺭﻳﻢ‪ :‬ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ )ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺡ ﻋﻴﻨﻲ(‪.‬‬ ‫ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑ‪‬ﻌﺪ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ‬ ‫ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻌﺪﻱ ﮐﻪ ﺁﺩﻡ ﻫﺎﺋﻲ ﻣﺜﻞ ﻭﺍﻟﺘﺮ ﺑﻴﻨﺎﻣﻴﻦ ﻳﺎ ﺁﺩﻭﺭﻧﻮ ﻳﺎ ﺳﺎﺭﺗﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﻥ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻌﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻫﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﺋﻲ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻫﻢ‬

‫ﻋﻨﺼﺮ ﺗﺨﺮﻳﺒﻲ ﺭﺍ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺪ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﭼﻨﺪﺍﻥ‬

‫ﺗﻔﺎﻭﺗﻲ ﺑﺎ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻣﻄﻠﻖ ﻭ ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪﺀ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺗﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﺨﺮﻳﺐ ‪ ،‬ﭘﺴﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻭ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺭﺍ‬ ‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺍﻧﮕﺎﺭﻩﺀ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﺻﻞ ﺍﻣﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻔﮑﺮﻣﺎﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﮕﻬﺪﺍﺭﻳﻢ ﺗﺎ ﻫﺮﺟﺎ‬ ‫ﺍﻣﮑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺯﻧﻪ ﺍﻱ ﻳﺎ ﺭﺍﻫﻲ ﺑﺎﺯ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁﻧﮑﻪ ﻓﮑﺮ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﻣﻲ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑ‪‬ﺖ ﻭ ﻓﻴﺘﻴﺶ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪55‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﻳﺎ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﻟﻌﻤﻞ ﺷﻮﺩ )ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻔﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭﺍﻗﻌﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ(‪ ،‬ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻓﮑﺮﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪﺀ ﺳﻮﻳﻪﺀ ﺗﻠﺦ ﻭ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﺑﮑﻨﻴﻢ ﻭ ﻧﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻄﺮ ﺷﺮ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﮑﻲ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻘﺪﺭ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺰﺩﻳﮏ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭ ﺗﺤﻘﻖ ﺁﻥ‪.‬‬

‫ﻧﻬﻢ ﺁﻭﺭﻳﻞ ‪١٩٩٣‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪56‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮﻡ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬ ‫ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬ ‫ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﮑﺮﺭﺍﹰ ﻣﺘﻘﺎﺿﻲ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ‬

‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻞ ﻫﺮ ﺳﻴﺎﺳﺘﻲ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ‬

‫ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻓﺮﺽ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﺎﺯﺍﺭ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭﻭﻱ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺻﺎﺩﺭﺍﺗﻲ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﺸﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ‬ ‫ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺧﺒﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻓﺎﺭﺱ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ ﺍﺯ ﻣﺴﻌﻮﺩ ﻧﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬ ‫ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺖ‪» ،‬ﺗﺎ ﺍﺑﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭﻗﺖ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻫﺮ‬ ‫ﻗﺪﺭ ﺩﺭ ﻣﻬﻴﺎ ﮐﺮﺩﻥ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺟﻬﺖ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺗﻌﻠﻞ ﮐﻨﻴﻢ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﻧﺰﻭﺍ ﻭ ﻫﺪﺭ ﺭﻓﺘﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﻣﻠﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ «.‬ﭼﻨﺪﻱ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺷﺶ ﺑﻬﻤﻦ‬ ‫‪ ،١٣٨۴‬ﺧﺒﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﻣﻬﺮ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺩﺍﺩ‪» ،‬ﺁﻗﺎﻱ ﻫﺎﺷﻤﻲ ﺣﻀﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‬ ‫ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺍﮔﺮ ﮔﻤﺮﮎ ﮐﻞ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﺭﻭﺯ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮﺭ ﺩﭼﺎﺭ ﺧﺴﺎﺭﺕ ﻫﺎﻱ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﻀﻮﺭﻱ ﻓﻌﺎﻝ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ‪.‬ﺁﻳﺖ ﺍﷲ ﻫﺎﺷﻤﻲ‬

‫ﺭﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﺗﺠﺎﺭﺗﻲ ﺭﻭﺍﻥ ﻭ ﻓﻌﺎﻝ ﺩﺭ ﺳﺎﻳﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﭘﻮﻳﺎ ﺭﺍ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺩﺭ‬

‫ﺭﻓﻊ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﮐﻨﻮﻧﻲ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩ ﻗﺎﭼﺎﻕ ﮐﺎﻻ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﺟﺪﻱ‬ ‫ﺷﺪﻥ ﻃﺮﺡ ﮐﺮﻳﺪﻭﺭ ﺷﻤﺎﻝ ـ ﺟﻨﻮﺏ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﺎﺛﻴﺮﺍﺕ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮﻱ ﺑﺮ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﮐﺎﻻ‬ ‫ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪«.‬‬ ‫ﺍﺯ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮﺩﻡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪57‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ‪ ‬ﻣﺤﮑﻢ ﺗﺮ ﺑﺎ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﺪﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ )ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸ‪‬ﻦ‪ ،(globalization /‬ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮒ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺼﺪﺍ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ »ﭘ‪‬ﺴﺖ ﮐﻮﻟﻮﻧﻴﺎﻟﻴﺴﺖ«‬ ‫)ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ‪ ،(post-colonialist /‬ﺑﺮﺁﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﻢ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺑﺮﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮒ ﻫﺎﻱ ﺑﻮﻣﻲ‬ ‫ﮔﺮﺍ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ »ﺷﻤﺎﻝ ـ ﺟﻨﻮﺏ« ﻳﺎ »ﻣﺮﮐﺰـ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ«‪،‬‬ ‫ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﻭ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪﺀ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﺍﺧﺺ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ »ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﻲ«‪» ،‬ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫ﭘﻮﻝ«‪ ،‬ﻭ »ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱﹺ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻧﺎﺗﻮ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺩﺭﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ »ﺷﻤﺎﻝ ـ ﺟﻨﻮﺏ«‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻴﻄﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪﻱ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﻴﻬﺎﻥ ﺍﺯ »ﻧﺎﺗﻮﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻫﻤﺴﺎﻥ ﺑﺎ ﻧﺎﺗﻮﻱ‬

‫ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺳﻠﻄﻪ ﺩﺭ ﺣﻴﻄﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﻭ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﻱ »ﻧﺮﻡ ﻭ ﺧﺰﻧﺪﻩ« ﺳﻮﺩ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﺮﮐﺰ ﺁﻥ‪ ،‬ﺍﺷﺎﻋﻪﺀ »ﺫﻫﻨﻴﺖ‬ ‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺯﺩﻩ« )ﮐﻮﻟﻮﻧﺎﻳﺰﺩ ﻣﺎﻳﻨﺪ‪ (colonized mind /‬ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺗﺠﻮﻳﺰ‬ ‫»ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺮﺍﻳﻲ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮﺩﻡ‪» .‬ﺫﻫﻦ‬ ‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺯﺩﻩ« ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣ‪‬ﺪ ﺭﻭﺯ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﭘﺴﺖ ﮐﻮﻟﻮﻧﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮ »ﻏﺮﺑﺰﺩﻩ«‪» ،‬ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ«‪» ،‬ﻓﮑﻠﻲ«‪» ،‬ﺳﮑﻮﻻﺭ«‪،‬‬ ‫»ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﻭ »ﻫﻮﻳﺖ ﺑﺎﺧﺘﻪ« ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﻧﻴﮏ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺎ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺍﻟﮕﻮ ﻳﺎ »ﭘﺎﺭﺍﺩﺍﻳﻢ« )‪ (paradigm‬ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﺮﻭﺝ ﺍﺯ »ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﮕﻲ« ﻭ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﻇﺎﻫﺮﺍﹰ‬ ‫ﺍﺯ ﺳﻮﻱ »ﻏﺮﺏ« ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻇﺎﻫﺮﺍﹰ‪،‬‬ ‫ﺯﻳﺮﺍ ﺩﺭ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﻴﺎﺱ ﻣﻠﻲ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﺍﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺑﻊ ﻗﺎﻧﻮﻣﻨﺪﻱ ﻭ ﻣﻨﻄﻖ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﺧﻮﺩ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻥ ﺭﺍ ﮐﺴﻲ‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺑﺎ ﺧﺒﺚ ﻃﻴﻨﺖ ﺑﺮﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ! ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺎﻡ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪58‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﭼﻴﺰﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻲ‬ ‫ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻗﻄﺐ ﺑﻨﺪﻱ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﻱ ﺑﺎ ﻋﻼﻳﻖ ﻭ‬ ‫ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﻭ ﺣﻀﻮﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﻮﻃﻦ‬ ‫)ﮐﺎﺳﻤﻮﭘﺎﻟﻴﺘﻦ‪(cosmopolitan /‬‬ ‫ﺑﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺀ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻧﻲ‪ ،‬ﺩﻭ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺟﺎﺫﺑﻪ ﻭ ﺩﺍﻓﻌﻪ‪ ،‬ﺗﺠﺪﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ‬ ‫ﻭ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺭﺍﺩﻳﻢ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺻﻒ ﺁﺭﺍﻳﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬ﻣﺎ ﻗﺎﺩﺭ‬ ‫ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻮﺩ ﻋﻴﺎﺭ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﻱ ﺗﺠﺪﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻭ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬ ‫ﺑﺴﻨﺠﻴﻢ ﺍﮔﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ )ﭘﺎﺑﻠﻴﮏ ﺳﻔﻲ ﻳﹺﺮ‪ (Public Sphere /‬ﺁﺯﺍﺩ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﺑﺮﻭﺯ ﺧﺮﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝﹺ ﻋﻤﻮﻡ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻨﺠﻴﺪﻥ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺭﺃﻱ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﻲ ﺭﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﺎﺯﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﺗﺪﺭﻳﺠﻲ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺿﺪﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺀ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺭﺷﺪﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺘﻦ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪ )‪ (GNP‬ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺺ ﮐﻤ‪‬ـﻲ ﻭ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ‬ ‫ﮔﻴﺮﻱ‪ ،‬ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﺭﻓﺎﻩ ﻧﺎﺋﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﻳﮑﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ »ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ« ﺭﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﻣﻠﻲ ﮔﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ »ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ« ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ‬

‫ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﮐﺸﻮﺭﺷﺎﻥ ﻫﺮﭼﻪ ﺳﺮﻳﻊ ﺗﺮ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻧﺴﺨﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺭﻳﺰﻱ ﻣﻲ ﮔﺸﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺷﺘﺎﺑﺎﻥ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻮﺗﺎﻫﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪﺕ ﺩﺭ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﺷﺎﻥ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﺴﺨﻪﺀ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ« ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺮﻕ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻗﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺩﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫ﺁﻣﻮﺯﺷﻲ‪ ،‬ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻧﺤﻮﻩﺀ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﻧﺴﺨﻪﺀ ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻭ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺩﺭ ﺟﻨﻮﺏ ﻭ ﺟﻨﻮﺏ ﺷﺮﻗﻲ ﺁﺳﻴﺎ‪ ،‬ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻱ ﻻﺗﻴﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺭﺿﺎﺧﺎﻥ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ‬ ‫ﭘﻬﻠﻮﻱ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﺍﺭﺿﻲ ﻭ »ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺳﻔﻴﺪ«‪ ،‬ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ ﻣﻮﻓﻖ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪59‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺷﺪ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺧﺎﻧﺨﺎﻧﻲ ﻭ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﻲ ﺭﺍ ﺿﻌﻴﻒ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ ﻭ ﺻﻨﺎﻋﺖ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺭﻭﺳﺘﺎ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﻱ ﻣﮑﺎﻧﻴﺰﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﺭ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﮐﺸﺎﻭﺭﺯﻱ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺘﺠﺪﺩ ﻭ ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻫﺮﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﺷﺪ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺫﺍﺋﻘﻪﺀ ﻫﻨﺮﻱ‪ ،‬ﻭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻻﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩﺀ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﻱ ﺭﺍ ﻣﺘﻌﻴﻦ ﮐﺮﺩ ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺯﻭﺩﻱ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺭﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺘﻦ‬ ‫‪ ،GNP‬ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻭ ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ‬ ‫ﻭﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﺭﻭﻧﻖ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻭ ﺯﻭﺍﻝ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺭﻭﺳﺘﺎﻧﺸﻴﻦ ﻳﺎ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﺁﻣﺪﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭ‪ ،‬ﺑﺎ ﺁﺳﺎﻳﺶ ﻭ‬ ‫ﺭﻓﺎﻩ ﻧﺴﺒﻲ ﻭ ﻋﺰﺕ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻫﻮﻳﺖ ﺭﻭﺷﻦ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ )ﻫﻤﺎﻥ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﺘﺎ‬ ‫ﺍﻣﮑﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﺑﻮﺩ( ﺍﺩﻏﺎﻡ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺮﺥ ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎﻱ ﮐﻴﻔﻲ ﻳﮏ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺷﺮﺍﻓﺘﻤﻨﺪﺍﻧﻪ‪ ،‬ﺷﮑﺎﻑ ﻋﻈﻴﻤﻲ ﺍﻓﺘﺎﺩ‪ .‬ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﻝ ﻧﺎﺭﺿﺎﻳﺘﻲﹺ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺭﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﻨﺖ‪ ،‬ﺯﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻭ »ﻫﻮﻳﺖ«‪،‬‬ ‫ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻘﺪﺭ »ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﻭ ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﻖ ﺧﻮﺩﮔﺴـﺘﺮﹺ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ‪.‬‬ ‫ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ـ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ـ ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ ‪ ٧‬ﺑﻬﻤﻦ ‪١٣٨۶‬‬

‫ﺩﻭﺭﺍﻫﻪ ﻫﺎﯼ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ‬ ‫ﮔﻔﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺗﻔﮑﺮ ــ ﻭ ﻧﻪ ﺍﻟﺰﺍﻣﺎﹰ ﻳﮏ ﺷﻴﻮﻩﺀ‬

‫ﺯﻳﺴﺖ ــ ﺍﺯ ﺩﻝ ﻧﺎﺭﺿﺎﻳﺘﻲ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻱ ﺭﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻦ ﻭ ﺳﻨﺖ ﺑﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ؛‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ »ﻫﻮﻳﺖ« ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﺨﻮﺵ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻏﺮﺏ ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺭﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺩﺍﺭﺩ ‪.‬ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬

‫ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ »ﺑﻲ ﻃﺮﻑ« ﻳﺎ ﺧﻨﺜﺎ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻭ ﻧﺤﻮﻩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺁﻣﺪﻥ ﺍﺯ‬ ‫ﻭﺍﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪﮔﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﺭﻭﺍﻝ ﻓﮑﺮﻱﹺ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻃﻠﺐ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪60‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪» .‬ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ« ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻳﺎ ﺧﺼﻮﺻﻲ‪ ،‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻳﮏ‬

‫ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺭﺣﺎﻝ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺁﻧﺮﺍ »ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ« ﻧﺎﻡ‬

‫ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪» .‬ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ« )ﺍﻣﭙﺎﻳﺮ ‪ ،(Empire /‬ﺷﺒﮑﻪﺀ ﺟﻬﺎﻧﻲ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺍﻧﺒﺎﺷﺖ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﻣﻠﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺩﻭﻟﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﺍﺑﺮﻗﺪﺭﺗﻲ ﺑﺮﺁﻥ ﺣﮑﻢ ﻧﻤﻲ ﺭﺍﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻥ »ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ« )‪(WTO‬‬ ‫ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩﺀ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﮏ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪ؛ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩﺀ ﺁﻥ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻨﺪﻩ !ﺯﻳﺮﺍ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻩﺀ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪.‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﺗﻔﮑﺮ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺑﺨﻮﺍﻥ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ ‪WTO‬ﺭﺍ ﺑﻄﻠﺒﺪ ﺍﻣﺎ‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﮏ‬ ‫»ﺩﻭﺭﺍﻫﻪﺀ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ« )ﺩﻱ ﻟ‪‬ﻤﺎ ‪(dilemma /‬ﺭﻭﺑﺮﻭﺳﺖ‪ .‬ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﮕﺴﺘﺮﻱ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ )ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ ‪ (globalization/‬ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮﮐﺸﻮﺭ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺭﺳﻴﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺎﻫﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻗﻼﻡ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﺪﺭ ﺁﻥ ﻣﺼﺮﻑ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﻳﻦ ﻫﻤﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﮑﭙﺎﺭﭼﻪ ﺳﺎ ﹺﺯ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺍﺳﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ‬ ‫»ﻧﺎﺗﻮﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﺁﺷﻨﺎﻱ »ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ ﻃﺒﻘﻪﺀ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺷﻬﺮﻱ ﻭ ﻣﺪﺭﻥ« ﺑﺴﻨﺪﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ ﺁﻏﺎﺯ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ــ ﻳﺎ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﻲ« ــ ‪ ،‬ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ )ﻻﻳﻒ ﺳﺘﺎﻳﻞ ‪(life style /‬‬ ‫ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ‪.‬ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺻﺤﺒﺖ‬

‫ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ ﻳﺎ »ﻻﻳﻒ ﺳﺘﺎﻳﻞ« ﻣﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﻭ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ‬ ‫ﺩﺭ ﺗﻮﺻﻴﻔﺎﺕ ﺍﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﺷﻮﻳﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﺪ ‪:‬ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺩ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﺗﻌﺮﻳﻔﺶ ﺍﺯ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﺍﻟﮕﻮﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺭ ﺯﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﺍﺵ ﺣﺮﻑ ﻣﻲ ﺯﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ ﭼﻪ ﺑﭙﻮﺷﺪ ﻳﺎ ﺍﺯ ﭼﻪ ﻓﺮﻭﺷﮕﺎﻫﻲ ﺧﺮﻳﺪ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﻮﻉ ﺭﺳﺘﻮﺭﺍﻧﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺮﻣﻲ ﺯﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﻏﺪﺍﻫﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ‪،‬‬ ‫ﺍﺯ ﭼﻪ ﻓﻴﻠﻤﻲ ﻟﺬﺕ ﻣﻲ ﺑﺮﺩ‪ ،‬ﭼﻪ ﺍﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ‬ ‫ﺍﻳﻨﻬﺎ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﻲ‪ ،‬ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ »ﻫﻮﻳﺖ« ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺳﺎﺯﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪61‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺣﺘﺎ ﺗﻮﻫﻢ »ﻓﺮﺩﻳﺖ« ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻳﮑﭙﺎﺭﭼﻪ ﺳﺎﺯ ﻭ ﺗﻮﺩﻩ ﮔﻴﺮﻱ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺍﻟﮕﻮﻱ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺭﺍﻫﻬﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ »ﻏﻴﺮﺑﻮﻣﻲ«‬

‫)ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ(‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻧﻮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻫﻤﻔﮑﺮﺍﻥ ﭘ‪‬ﺴﺖ‬

‫ﮐﻮﻟﻮﻧﻴﺎﻟﻴﺴﺖ ﺷﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻧﺴﺨﻪﺀ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺭﺍﺋﻪ‬ ‫ﻧﻤﻲ ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺁﻣﺎﺝ ﺳﻬﻞ ﺗﺮﻱ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﺼﺮﻑ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺑﺮﺩﮔﻲ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﺎﺭﮔﺎﻩ ﺍﺳﺘﮑﺒﺎﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﻋﻘﻼﻧﻲ ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﻋﻤﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻗﻬﺮ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺮ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻑ‬ ‫ﻣﻬﺎﺭ ﺑﺰﻧﻴﻢ؟ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻳﻢ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺣﮑﻢ‬ ‫ﻣﻲ ﺭﺍﻧﺪ ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﻳﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﭼﻪ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ‬

‫ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﺑﻪ ﺍﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻞ‪ ،‬ﻏﺪﺍﻱ ﻓﻮﺭﻱ ﻭ ﮐﻮﮐﺎﮐﻮﻻ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﻠﻮﺍﺭ ﺟﻴﻦ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﻭ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻇﺮﻑ ﺷﻮﺋﻲ ﻭ‬ ‫ﺟﺎﺭﻭﺑﺮﻗﻲ ﻭ ﻇﺮﻑ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﻲ ﻭ ﺍﺳﺒﺎﺏ ﺑﺎﺯﻱ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﺯ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﻨﺪﻩﺀ ﺻﻔﺤﻪﺀ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺍﺭ ﻭﻳﺪﺋﻮ‪ ،‬ﺩﻭﺭﺑﻴﻦ ﻋﮑﺎﺳﻲ‪،‬‬ ‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪» ،‬ﺗﻮﺭ ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻲ«‪ ،‬ﻭ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﻫﺴﺘﻴﻢ ‪.‬ﺑﺎﺯ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺮﻱ ﺑﻪ ﺳﻮﭘﺮﻣﺎﺭﮐﺖ‬ ‫ﺑﺰﻧﻴﻢ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﻍ ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ ﻭ ﮔﻮﺷﺖ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﻭ ﻣﺤﺼﻮﻝ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﻏﻦ ﻭ‬ ‫ﻗﻨﺪ ﻭ ﭼﺎﻱ ﻭ ﻟﺒﻨﻴﺎﺕ ﻭ ﺩﺧﺎﻧﻴﺎﺕ‪ ،‬ﺍﺭﺯﺵ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﻳﮕﺮ‬ ‫ﺑﺴﭙﺎﺭﻳﻢ ‪.‬‬ ‫ﺩﻭﺭﺍﻫﻪﺀ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﭘﻴﺘﺰﺍ‪،‬‬

‫ﻫﻤﺒﺮﮔﺮ ﻣﮑﺪﺍﻧﺎﻟﺪ‪ ،‬ﻭ ﻣﺮﻍ ﺳﻮﺧﺎﺭﻱ ﮐﻨﺘﺎﮐﻲ ﻣﺼﺮﻑ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺭﮊﻳﻢ ﻻﻏﺮﻱ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺯﻳﺮ‬ ‫ﺍﺑﺮﻭ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻲ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻱ ﺳﺮ ﺑﮑﺎﺭﺩ‪ ،‬ﻭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺍﻳﺜﺎﺭﮔﺮ ﻭ‬ ‫ﻣﻨﺘﻈﺮﺍﻟﻈﻬﻮﺭ ﻫﻢ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺩﻭﺭﺍﻫﻪﺀ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ــ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﮏ ــ ﻟﻬﺠﻪﺀ ﻏﻠﻴﻆ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻲ‬ ‫ﺍﺵ ﺭﺍ ﻣﺪﺭﻥ ﻭ ﺗﻬﺮﺍﻧﻲ ﮐﻨﺪ )ﮐﺎﺭﻱ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﻱ ﻣﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﻓﺴﺘﻴﻮﺍﻟﻬﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺎﻥ ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺗﻴﭗ ﻗﻢ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪62‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺸﻬﺪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺍﺯ ﭘﺲ ﺁﻥ ﺑﺮﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ( ﻭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺍﺻﻴﻞ ﺧﻮﺩ‬ ‫)ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﻴﺴﺖ ﭼﻪ( ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﭼﻴﻦ »ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ« ﻭ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎﻥ »ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍ«‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺮﻓﮕﺮﺍﻳﻲ ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺷﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﮐﺸﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﻌﻴﺸﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮﻝ ﺍﺳﺖ؟ ﻣﮕﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‬ ‫ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺭﺍ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮﺩ؟‬ ‫ﺩﻭﺭﺍﻫﻪﺀ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﺍﻡ »ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ« ﻣﻲ ﺍﻓﺘﺪ‪ ،‬ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺍﺯ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮ »ﻣﺼﺮﻑ« ﺍﻓﺴﺎﺭ ﺑﺰﻧﺪ! ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﻬﺮ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻭﺍﮊﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ‬ ‫»ﺩﻭﺑﻲ« ﻭ »ﮐﻴﺶ«‪ ،‬ﺍﺳﻢ ﺭﻣﺰ ﻳﺎ ﺩﻻﻟﺖ ﮔﺮﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ »ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ« ﻭ‬ ‫»ﻣﺼﺮﻑ« ﺍﻧﺪ؛ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﺯ ﺷﺮﻳﺎﻥ ﺧﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ!‬

‫ﺁﻳﺎ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﻗﻼﻡ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩﺀ ﺗﺠﻤﻼﺕ ﻭ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻟﻮﮐﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻳﮏ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻭﻳﺪﺋﻮ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻓﻴﻠﻢ ﻫﺎﻟﻴﻮﻭﺩﻱ‪ ،‬ﻳﮏ ﺟﻔﺖ ﭼﮑﻤﻪ‪ ،‬ﻋﻴﻨﮏ ﺁﻓﺘﺎﺑﻲ‪،‬‬ ‫ﻭ ﺗﻠﻔﻦ ﻫﻤﺮﺍﻩ‪ ،‬ﺗﺠﻤﻼﺕ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ؟ )ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﮔﺎﻩ ﺷﻨﻴﺪﻩ ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻮﺩ ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﻭ ﺧﺮﺑﺰﻩ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﻟﺒﺎﺱ ﻭ ﺧﻴﺎﺭﺷﻮﺭ‪ ،‬ﮐﺎﻻﻱ ﻟﻮﮐﺲ ﺍﻧﺪ!( ﺁﻳﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺁﻣﺪﻩ ﺭﺍ ﺭﺍﺿﻲ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﻻﻫﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬ ‫ﻧﮑﻨﻨﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺵ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ »ﺫﻫﻦ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺯﺩﻩ«‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺴﺘﺮ ﻭ ﺑﻼﻣﻨﺎﺯﻉ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻗﻬﺮﭘﻠﻴﺴﻲ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎ ﺭﺍ‬ ‫ﺍﺯ ﺍﻳﻦ »ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ« ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺷﻴﻮﻉ ﺳﺮﺧﻮﺭﺩﮔﻲ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺧﻮﺩﮐﺸﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﻬﺎﻱ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﻲﹺ ﺍﻳﺜﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ‪،‬‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺨﻪﺀ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﺷﻮﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺑﻴﻨﺶ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﭼﭗ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻑ‬ ‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻟﻮﮐﺲ‪ ،‬ﻏﻴﺮﺿﺮﻭﺭﻱ ﻭ ﻃﺎﻏﻮﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺟﺒﻬﻪﺀ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻬﺎﺟﻢ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ )ﻧﺎﺗﻮﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ( ﺭﺍ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﭼﭗ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺮﻑ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺍﺩﻋﺎﻱ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮﺁﻥ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪63‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ »ﺭﻭﻳﺎﻱ ﻣﺼﺮﻑ« ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫»ﺭﻭﻳﺎ« ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ،‬ﻧﻴﮏ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ »ﻣﺼﺮﻑ« ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ـ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ـ ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ ‪ ١۴‬ﺑﻬﻤﻦ ‪١٣٨۶‬‬

‫ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻫﺎ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺗﺐ‬ ‫ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ ﺿﺪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﺮﻭﮐﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﻧﻮﻉ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺩﻗﻴﻖ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﻮﻉ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ‬

‫ﻧﻮﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﻻﺗﻴﻨﯽ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﺪ‪،‬‬

‫ﻭ ﭼﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﻳﺎ ﻧﻴﺮﻭﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻗﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺷﺒﻪ ﻓﺌﻮﺩﺍﻟﯽ ﻳﺎ »ﮐﻮﻣﭙﺮﺍﺩﻭﺭﯼ ـ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ« ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻬﻤﯽ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻭ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ »ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﺕ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻳﺒﺨﺶ ﻣﻠﯽ« ﻳﺎ »ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ« ﻃﻨﻴﻨﯽ »ﺍﺯ ﻣﺪﺍﻓﺘﺎﺩﻩ« ﻭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺣﺘﺎ ﻋﻤﺮ ﻳﮏ ﻧﺴﻞ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺮﺗﺐ ﻭ ﺗﺎﺏ ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻓﺎﻧﻮﻥ ﻳﺎ ﺳﺎﺭﺗﺮ ﻧﺸﺎﻥ‬

‫ﻧﻤﯽ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﮐﺴﯽ ﻋﮑﺲ ﻫﻮﺷﯽ ﻣﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺍﺗﺎﻗﺶ ﺁﻭﻳﺰﺍﻥ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﻋﻮﺽ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻨﺪ ﻭ ﺯﺧﻢ ﻫﺎﯼ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺭﺍ‬

‫ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺒﻬﻤﯽ ﺍﺯ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺷﮑﺎﻳﺖ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﻬﻢ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ‪ ،‬ﺍﻭﻻﹰ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯼ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﻭﺍﻣﺪﺍﺭ »ﺗﺌﻮﺭﯼ‬

‫ﻫﺎﯼ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽﹺ« ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻭ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﺍ ﺍﺭﺟﺢ ﺑﺪﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩ‬

‫ﺗﺮﯼ ﻧﺸﺄﺕ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﯽ ﺛﻘﻴﻞ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﻳﮏ ﺩﺭﺳﺨﻮﺍﻧﺪﻩﺀ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻳﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﻳﮏ ﻳﻮﻣﻴﻪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺷﻤﺎ ﺍﺳﺖ )ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ(‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪64‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺁﻥ ﺳﺮﺩﺭﺁﻭﺭﺩ؛ ﻭ ﺩﻭﻣﺎﹰ »ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ« ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻥ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﭼﻨﺪﭼﻬﺮﻩ‬

‫ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎﹰ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺮﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﺎﻧﺖ ﻭ‬

‫ﺁﻳﺰﺍﻳﺎﺑﺮﻟﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ؛ ﺍﺯ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺟﺎﻥ‬ ‫ﺩﻳﻮﻳﯽ ﺗﺎ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﻨﻴﺎﺩ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻲﹺ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﯽ‪ ،‬ﺍﺯ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻟﺰ‬ ‫ﺗﺎ »ﺍ‪‬ﻥ ﺟﯽ ﺍﻭ« ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﮔﺸﻮﺩﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﻧﯽ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﺗﻼﺵ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﻣﺮﮐﺰ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻮﺩﺟﻪ ﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺍﺳﺖ؛ ﺍﺯ‬ ‫ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮﻝ ﻭﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﺷﻐﺎﻝ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﺤﺖ ﺍﻟﺤﻤﺎﻳﻪﺀ ﻧﺎﺗﻮ ﺩﺭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻟﻴﺴﺖ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺩﺭﺍﺯ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺯﻧﺪﺍﻥ ﮔﻮﺍﻧﺘﺎﻧﺎﻣﻮ‪ ،‬ﻧﻴﺮﻭﯼ ﮐﺎﺭ ﺍﺭﺯﺍﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺩﺭ ﺩﻭﺑﯽ‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪﺀ ﻗﺎﭼﺎﻕ ﮐﻠﻴﻪ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺳﮑﺲ ﺍﺯ‬ ‫ﺍﻭﮐﺮﺍﻳﻦ ﺗﺎ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩﺀ ﻏﻴﺮﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﺟﻴﻦ ﺷﺎﺭﭖ‪ ،‬ﺳﻠﻤﺎﻥ‬ ‫ﺭﺷﺪﯼ ﻭ ﻋﻴﺎﻥ ﻫﺮﺳﯽ ﻋﻠﯽ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﯽ ﺩﺭ ﺍﺳﺘﺨﺪﺍﻡ ﺳﺘﺎﺩﻫﺎﯼ‬ ‫ﻓﮑﺮﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﻧﺨﯽ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﭼﻴﺰ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﻥ ﻧﺦ ﻫﻤﺎﻥ »ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢ‬ ‫»ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ« ﺍﺯ ﻣﺪﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﻭ ﻫﻢ »ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ« ﻣﺪ ﺭﻭﺯ ﺯﻳﺮ ﭼﺘﺮ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻣﻬﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺮﭼﺴﺐ »ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ« ﻭ »ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ« ﻧﺰﺩ‬

‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮒ ﻫﺎﻱ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍﯼ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻳﮏ ﺍﺗﻬﺎﻡ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ‬

‫ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﺨﻤﻠﯽ‪ ،‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻭ ﺗﻮﻃﺌﻪ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩ‪ .‬ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ ﻫﺎﯼ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺍﺯ ﺩﻭ ﻗﻄﺐ ﮐﺎﻣﻼﹰ ﻣﺨﺎﻟﻒ‬ ‫ــ »ﭼﭗ« ﻭ ﺭﺍﺳﺖ ــ ﺑﺮ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ »ﻃﻴﻒ ﻣﻴﺎﻧﻪ« ﻫﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ »ﺑﺪﻭﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ« ﻭ ﻏﻴﺮﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻭ ﻣﺴﺎﻟﻤﺖ ﺟﻮ ﺭﺍ‬ ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ‬

‫ﺧﻮﺩ ﺑﻘﺒﻮﻻﻧﺪ ﺩﺭ ﻧﺰﺍﻉ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﺑﮕﻴﺮ ﻭ ﺑﺒﻨﺪﻫﺎﯼ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻭ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻭ ﮐﺸﻤﮑﺶ ﻫﺎﯼ ﭘﺸﺖ ﭘﺮﺩﻩﺀ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺍﻣﻨﻴﺘﯽ‪ ،‬ﺩﺭ »ﺟﻨﮓ ﺁﻳﻨﻪ ﻫﺎ«‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪65‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﯽ ﻃﺮﻑ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ »ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻠﺖ« ﺭﺍ ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ‬ﻓﺎﺭﻍ ﺍﺯ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ‪ ،‬ﻓﻘﻂ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ« ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ ﺧﺎﮎ ﺧﻮﺭﺩﻩﺀ ﻣﺎﺋﻮ‬ ‫ﻭ ﻟﻨﻴﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻪ ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺩﺍﺩﻩ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻨﻮﻳﺎﺕ ﮔﺎﻧﺪﯼ ﻭ ﺩﺍﻻﻳﯽ‬ ‫ﻻﻣﺎ ﭘﺮﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻝ ﺟﺎﯼ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﭙﺮﺳﻴﻢ ‪:‬ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﻃﯽ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬

‫ﺩﺍﺭﯼ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ ﻭ ﻧﻪ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﯽ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺷﻬﺮﯼ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎﯼ ﻋﻤﻴﻖ ﺩﻭﺍﻧﺪﻩ‪ ،‬ﻭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﯼ‬ ‫ﺩﻭﻟﺘﯽ ﺁﻥ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺗﯽ ﺑﻮﺩﻩ )ﻣﺜﻞ ﻫﻨﺪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ( ﻭ ﻧﻪ‬ ‫ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﻠﯽ »ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ« )ﻣﺜﻞ ﻫﻨﺪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ(‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‬ ‫ﻭ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺍﺳﺖ؟ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻓﻌﺎﻝ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ‬ ‫ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ــ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﻥ ﻧﻤﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ــ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﮊﺋﻮﭘﻮﻟﻴﺘﻴﮏ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﯼ ﻣﺘﺤﺪ ﺁﻥ‬ ‫ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺭﺍﻫﻬﺎﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺭﺍ ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﺯﯼ«‪،‬‬

‫ﭼﻴﺰﺩﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺁﻗﺎﺯﺍﺩﻩ ﻫﺎ« ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺳﮑﺎﻥ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﻧﻮﻉ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻤﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ؟ ﺁﻳﺎ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯼ ﺍﺻﻼﺡ ﻃﻠﺐ‪،‬‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪ ،‬ﻭ ﺗﺠﺪﺩﮔﺮﺍ )ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﺪ »ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﺭﺍ ﻫﻢ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﮐﻨﻴﺪ( ﺭﺍ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ »ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ« ﻧﺎﻣﻴﺪ؟‬ ‫ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﭼﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻳﮏ ﻓﻀﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ‪،‬‬

‫ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﻣﻮﻫﻮﻡ ﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮﺩ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎﯼ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻼﺡ »ﺿﺪ‬

‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ«‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ؛ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻮﺷﺸﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻳﺎﺭﯼ »ﺩﺷﻤﻦ‬

‫ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ« ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﺪ؟‬

‫ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﻭ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﮑﺎﻑ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺍﺭﺍ ﻭ ﻧﺪﺍﺭ‪ ،‬ﺳﺮﻭﺭ ﻭ ﺑﺮﺩﻩ ﺭﺍ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﺍﺳﺎﺱ ﻣﺮﺯﻫﺎﯼ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺷﺮﻕ ـ ﻏﺮﺏ‪ ،‬ﻭﺷﻤﺎﻝ ـ ﺟﻨﻮﺏ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻨﻄﻖ ﺭﻭﺍﺑﻂ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪66‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ »ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﯼ« ﺑﺎﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺁﻥ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‬ ‫ﺍﺻﻼﺡ ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪» ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻭ ﻣﻠﯽ«‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ‪ ،‬ﺍﺯ ﭼﻪ‬ ‫ﻧﻮﻉ ﺍﺳﺖ؟‬ ‫ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ـ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ـ ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ ‪ ٢١‬ﺑﻬﻤﻦ ‪١٣٨۶‬‬

‫ﻣﺎ ﻭ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ« )ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ ‪ (globalization /‬ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺍﺳﺖ‪» .‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ »ﺧﻮﺩﮔﺴﺘﺮﻧﺪﻩ« ﻭ ﻏﻴﺮﻣﺤﻠﯽ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩﺀ ﻣﺮﮐﺎﻧﺘﻴﻠﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎﻭﺭﺍﺀ ﻣﺮﺯﻫﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻳﮑﯽ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﺀ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﺗﻼﺵ ﻓﻌﺎﻝ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺍﻧﻊ‬ ‫ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻴﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﺎ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﻭ‬ ‫ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎﯼ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ )ﮐﺎﭘﻴﺘﺎﻝ ﻣﺎﺭﮐﺘﺰ‪ (capital markets /‬ﺭﺍ »ﺁﺯﺍﺩ« )ﻟﻴﺒﺮﺍﻻﻳﺰ ‪/‬‬ ‫‪ (liberalize‬ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻫﺮﭼﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺳﺎﺯﯼ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺪﻣﺎﺕ‪ ،‬ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻝ‬ ‫ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺑﺪﻭﻥ ﻣﺮﺯ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺁﺯﺍﺩ ﺩﺭ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺮﻳﻦ‬

‫ﺷﮑﻞ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ »ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ« ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻧﻘﺶ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﻫﻤﻪﺀ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﯼ ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻳﮑﺴﺎﻥ‬

‫ﺍﺯ »ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ« ﻧﻔﻊ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ؟ »ﺭﻗﺎﺑﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ« ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﮐﺪﺍﻡ‬ ‫ﻭﺍﺣﺪﻫﺎ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﺩ؟ ﻭﺍﺣﺪﻫﺎﯼ ﻣﻠﯽ‪» ،‬ﺑﻠﻮﮎ ﻫﺎﯼ ﭼﻨﺪﻣﻠﻴﺘﯽ« )ﻏﺮﺏ‪،‬‬ ‫ﺁﺳﻴﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ‪ ،‬ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎ(‪ ،‬ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎﯼ ﭼﻨﺪﻣﻠﻴﺘﯽ )ﻣﺎﻳﮑﺮﻭﺳﺎﻓﺖ‪،‬‬ ‫ﻓﺎﻳﺰﺭ‪ ،‬ﺳﻮﻧﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻳﻮﺗﺎ(؟ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ »ﻏﺮﺏ ـ ﺷﺮﻕ« ﻭ »ﺷﻤﺎﻝ ـ‬ ‫ﺟﻨﻮﺏ« ﭼﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺎ ﺑﻠﻮﮎ ﻫﺎﯼ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﻭ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻧﺪ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ؟ ﭼﻪ ﺗﻀﻤﻴﻨﯽ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪67‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﺩﺭ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ )ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ‪ ،‬ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﻓﻨﻮﻥ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺄﻣﻴﻦ‬ ‫ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﻭﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺩﺍﺭﻭﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ‬ ‫ﻏﺮﺑﯽ ﺍﺳﺖ(؟ ﺁﻳﺎ ﺭﺍﻫﻬﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﻴﺶ ﭘﺎﯼ ﻣﺎ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺭﺍﻩ ﻣﺤﺘﻮﻡ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻪﺀ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﺳﺖ؟‬

‫ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ »ﺷﮑﻞ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎ« ﺑﯽ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ ‪.‬ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺯﺍﺭﻫﺎ ﺁﺯﺍﺩ‬

‫ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﯼ ﺗﮏ ﺣﺰﺑﯽ‪،‬‬ ‫ﺍﻭﻟﻴﮕﺎﺭﺷﯽ ﺩﻳﻨﯽ ﻳﺎ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﯼ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮊﻧﺮﺍﻟﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﯽ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﻴﺎﻳﺪ ‪.‬ﺍﻣﺎ »ﻧﺤﻮﻩﺀ ﺍﺩﺍﺭﻩﺀ ﺩﻭﻟﺖ« ﺑﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﯽ‬

‫ﮔﺬﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ ﻣﻬﻤﯽ ﭼﻮﻥ »ﺭﻭﺍﺑﻂ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ‬

‫ﺿﻮﺍﺑﻂ«‪» ،‬ﻓﺴﺎﺩ«‪ ،‬ﻭ »ﻧﻔﻮﺫ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎﯼ ﺍﻣﻨﻴﺘﯽ ـ ﻧﻈﺎﻣﯽ« ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻃﺮﺣﻬﺎﯼ‬ ‫ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﯼ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺧﻠﻞ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯼ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﻨﺪ ‪.‬ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻃﺎﻟﺐ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻋﻘﻠﮕﺮﺍ )ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺍﺑﺰﺍﺭﯼ ﺧﻮﺩ(‬ ‫ﻭ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ »ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ« ﺭﺍ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬ﭘﻮﭘﻮﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻮﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻣﯽ ﺳﺘﻴﺰﯼ‪ ،‬ﺟﻬﺎﺩﮔﺮﺍﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻬﺎﯼ ﺍﺳﺘﺸﻬﺎﺩﯼ‪ ،‬ﻭ ﻣﻬﺪﯼ‬

‫ﮔﺮﺍﻳﯽ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻟﻄﻤﻪ ﻣﯽ ﺯﻧﻨﺪ ‪.‬ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﻳﮑﺴﺎﻥ ﺳﺎﺯ ﻭ ﻳﮑﺮﻧﮓ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﻧﮋﺍﺩ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺐ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺟﻨﺴﯽ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺑﯽ ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺍﻫﻞ ﺗﺴﺎﻣﺢ‬ ‫)ﻓﺎﻗﺪ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻭﻧﻬﯽ ﺍﺯﻣﻨﮑﺮ(‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ »ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ« ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺗﺎﻣﺲ ﭘﻮﮔﯽ )‪ (Thomas Pogge‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺍﻻﺻﻞ ﻣﻘﻴﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪،‬‬

‫ﻣﺘﺨﺼﺺ ﮐﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺭﺍﻟﺰ‪ ،‬ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪﺀ ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﻓﻘﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ‬ ‫)‪(٢٠٠٢‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺍﺯ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﯼ ﺭﺷﺘﻪﺀ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﺗﺎﺯﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪﺀ ﺧﻮﺩ )ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﺀ ﺩﻳﺴﻨﺖ ‪/Dissent‬ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ‪ (٢٠٠٨‬ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫ﺍﺯ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺍﺯ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻏﻨﯽ ﻭ ﻫﻢ ﻓﻘﻴﺮ ﮐﻤﮏ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺁﻳﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ )‪ (WTO‬ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻳﯽ ﭼﻮﻥ ﺻﻨﺪﻭﻕ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪68‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮﻝ ﻭ ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻃﯽ ﺩﻭﺭﻩﺀ ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ )‪ ٢۵‬ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ( ﻣﻮﻓﻖ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ؟ ﺗﺎﻣﺲ ﭘﻮﮔﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺑﺎ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫ﺁﻣﺎﺭ ﺑﺎﻧﮏ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» ،‬ﺍﮔﺮ ﻣﻼﮎ ﺭﺍ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﻣﻠﯽ )‪ (GNI‬ﻗﺮﺍﺭ‬ ‫ﺩﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻭ ﻧﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺩﺍﺧﻠﯽ)‪ ، (GDP‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻳﻢ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺩﺭﺣﺎﻝ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻃﯽ ﺩﻭﺭﻩﺀ ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺍﺯ ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻭ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺭﻗﻢ ﺗﮑﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪﻩﺀ ‪ ١٢٢‬ﺑﻪ ‪ ١‬ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ «.‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺩﻩ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻏﻨﯽ ﻭ ﺩﻩ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪﺀ‬ ‫ﮔﺮﻭﻩ ﺍﻭﻝ ‪)۴٠٧٣٠‬ﭼﻬﻞ ﻫﺰﺍﺭ ﻭ ﻫﻔﺼﺪﻭ ﺳﯽ( ﺩﻻﺭ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪﺀ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻭﻡ‬ ‫ﻓﻘﻂ ‪) ٣٣۴‬ﺳﻴﺼﺪ ﻭ ﺳﯽ ﻭﭼﻬﺎﺭ( ﺩﻻﺭ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺗﺎﻣﺲ ﭘﻮﮔﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻠﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻫﻢ ﺩﺭﻭﻥ ﻫﺮﮐﺸﻮﺭ ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻳﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺮﺯﻳﻞ‪ ،‬ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺭﻳﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺳﻴﺮﺍﻟﺌﻮﻥ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﻃﯽ ﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺷﮑﺎﻑ ﻏﻨﯽ ﻭ ﻓﻘﻴﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﮔﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻓﻘﻴﺮﯼ ﭼﻮﻥ ﻧﻴﺠﺮﻳﻪ ﻭ ﺁﻧﮕﻮﻻ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺳﺮﺍﻧﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﻃﯽ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ‪ ،‬ﭼﻨﺪﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻬﻢ ﺍﺻﻠﯽ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ ﺁﻗﺎﺯﺍﺩﮔﺎﻥ ﺍﺭﺗﺸﯽ ﻭ‬ ‫ﺍﻣﻨﻴﺘﯽ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﺿﻌﻴﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‪ ،‬ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ‬ ‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﮐﺸﻮﺭ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺪﺩ ﺭﺳﺎﻧﺪﻩ ﻭ ﺩﺭﺍﻣﺪﺳﺮﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﻻ ﺑﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻓﻘﻴﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﮐﺸﻮﺭ‬ ‫ﺭﺍ ﻓﻘﻴﺮﺗﺮﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬ﻣﺴﺆﻟﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺎ ﮐﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺗﺎﻣﺲ ﭘﻮﮔﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬ ‫»ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﻫﺎﯼ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻋﺪ‬ ‫ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﺛﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﺁﻧﻬﺎ ﺍﺛﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ ﺁﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺯﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪﺀ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻭ ﭘﺮﺗﺒﻌﺎﺗﯽ ﺍﺯ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺗﺠﺎﺭﺕ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬﺍﺭﯼ‪،‬‬ ‫ﻭﺍﻣﮕﻴﺮﯼ‪ ،‬ﺣﻖ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﯼ ﮐﺸﻒ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ‪ ،‬ﮐﭙﯽ ﺭﺍﻳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺭﮎ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﻭﻳﮋﻩ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻴﺎﺕ ﻫﺎﯼ ﺩﻭﺑﻞ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎﯼ ﮐﺎﺭ‪ ،‬ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪69‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺯﻳﺮﺩﺭﻳﺎ‪ ،‬ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﭼﻴﺰﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﻭ ﺩﺳﺘﻮﺭﺍﺕ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ ﻣﻬﻤﯽ ﺑﺮ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺭﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻃﺮﺍﺣﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﻗﺸﻪﺀ ﺷﺪﻳﺪﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻗﺸﻪ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻣﺘﻤﻮﻝ ﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪] ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ[ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﺯ ﺗﺨﺼﺺ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﭼﺎﻧﻪ ﺯﻧﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻭﺳﺎﻳﻞ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺍﺛﺮ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻓﺮﺻﺘﻬﺎﯼ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺩﺭﻣﻮﺭﺩ ﺑﺎﻻﺑﺮﺩﻥ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯﺍﺕ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﻗﺎﺩﺭ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﺮ ﻃﺮﺍﺣﯽ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺗﺠﺎﺭﺕ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﺍﮔﺮ ﻫﻢ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﯼ‬ ‫ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﺍﯼ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻳﻨﺪ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻘﻴﺮﺍﻥ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﮔﺎﻥ ﺣﺎﮐﻢ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺩﺭﺣﺎﻝ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻫﻤﮑﺎﺭﯼ ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻫﯽ ﺑﺎ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺷﺮﮐﺖ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻫﺎﯼ ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ ﺑﻪ ﺟﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﮐﻤﺎﻥ‬ ‫ﺳﺮﺍﺯﻳﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﻏﺒﺘﯽ ﺑﻪ ﻳﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻥ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪﻥ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﺑﺸﺮﻳﺖ ]ﺭﻭﻧﺪﯼ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ[ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺗﺪﺍﻭﻡ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ ‪.‬ﺑﺨﺶ ﻓﻘﻴﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ‬

‫ﺯﻣﻴﻦ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺩﻭ ﻭﻧﻴﻢ ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺛﺮﻭﺕ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ‪ ١/١‬ﺩﺭﺻﺪ ﺳﻬﻢ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﮔﻔﺘﮕﻮﻫﺎ ﻭ ﻣﺬﺍﮐﺮﺍﺕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﺍﻧﮕﺎﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪« .‬‬

‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻳﺶ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﺳﻬﻴﻢ ﺷﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﻃﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺑﺎﺯﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻘﺮ‬ ‫ﺍﻓﺘﺎﺩ؟‬ ‫ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ـ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ـ ﺩﻭﺷﻨﺒﻪ ‪ ٢٩‬ﺑﻬﻤﻦ ‪١٣٨۶‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺍﺯ ﭼﭗ‬ ‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻳﻢ‪» ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﺳﻬﻴﻢ ﺷﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ‬ ‫ﺩﻭﺭ ﺑﺎﻃﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﺑﺎﺯﺗﻮﻟﻴﺪ ﻓﻘﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ؟« ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﺭﺳﻤﯽ »ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ« ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪70‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻭﻋﺪﻩ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﮕﯽ ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ »ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮﻓﻪ«‬ ‫ﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻭﻋﺪﻩ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﯼ ﺑﻮﻣﯽ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻋﻀﻮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﺷﮕﺎﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﺗﺎﻳﻤﺰ‬ ‫ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻝ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ )‪ ١٩‬ﻓﻮﺭﻳﻪ ‪» ،(٢٠٠٨‬ﺍﻫﺎﻟﯽ ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺎﭼﻨﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺁﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ؛ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻬﺮﯼ‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻣﮑﺎﻥ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﺯﺑﺪﮔﺎﻥ ﻣﺮﻓﻪ ]ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭ[ ﻗﺮﺍﺭ‬ ‫ﺩﺍﺷﺖ‪ «.‬ﺍﺯ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺎﻩ‪ ‬ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮﻩﺀ ﺯﻧﺎﻥ ﻣﺤﺠﺒﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺭﺳﺘﻮﺭﺍﻧﻬﺎﯼ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﻭ ﺑﻮﺗﻴﮏ ﻫﺎﯼ ﺍﻳﺘﺎﻟﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻭ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎﯼ ﻣﺪ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺩﺭ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﺳﻴﺎﻳﯽ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺿﻤﺎﻧﺖ ﺭﻓﺎﻩ‪ :‬ﺩﻭﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ‬ ‫ﺣﺰﺏ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺩﺍﺭﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻋﻀﻮ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﻧﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺣﺎﻓﻆ ﺍﺭﺯﺵ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﺑﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺁﺷﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻣﻘﺘﻀﻴﺎﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻭ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ! ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﭘﻮﭘﻮﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻫﺎﯼ »ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ«‬ ‫ﺍﺯ ﺍﺑﺮﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎ ﺭﺍ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﻫﻮﮔﻮﭼﺎﻭﺯ ﺩﺭ ﻭﻧﺰﻭﺋﻼ‪ ،‬ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺩﺍﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺎﺡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺀ ﺗﺠﺎﺭﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻫﺎﯼ ﺗﺮﮐﻴﻪ‪ ،‬ﺍﻧﺪﻭﻧﺰﯼ‪ ،‬ﻭ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﺎﻣﯽ ﻓﺸﺎﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺗﺎﻣﺲ‬ ‫ﭘﻮﮔﯽ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﻴﮏ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎ ﺁﻣﺎﺭ ﻭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﻤﺨﻮﺍﻥ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﻟﺤﻈﻪﺀ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻴﭽﮑﺲ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﭼﭗ‬ ‫ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﭘﺮﯼ ﺁﻧﺪﺭﺳﻮﻥ ــ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ‬ ‫ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻨﮕﺎﺭﯼ ــ ﺩﺭ ﺗﺎﺯﻩ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻭ ﺟﻤﻌﺒﻨﺪﯼ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬ ‫»‪ . . .‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺩﺭ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ }ﺳﺮﮐﺮﺩﻩﺀ ﺣﻤﺎﺳﯽ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﮓ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻣﻠﯽ ﻭ‬ ‫ﺿﺪ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻴﺎﺭ)‪ (total war‬ﺷﮑﺴﺖ ﺩﺍﺩ{‪ ،‬ﮐﻤﭙﺎﻧﯽ ﻫﺎﯼ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪71‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﻫﻴﺄﺕ ﻫﺎﯼ ﻣﻼﻗﺎﺗﯽ ِ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮﻥ‪ ،‬ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻘﺒﺎﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ‪. . .‬‬ ‫ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺎﻣﺪ ﺑﺎ ﻫﺮ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﮐﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺍﻧﮑﺸﺎﻑ ﮐﺸﻮﺭ ﭼﻴﻦ}ﺯﻣﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺷﻮﺭﻭﯼ{ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪﺀ‬ ‫ﺗﺎﺯﻩﺀ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ــ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﺮﻳﻊ ﻳﮏ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺣﺠﻴﻢ ﻣﻠﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻳﮏ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﯽ ‪ . . .‬ﺑﺎ ﺳﻪ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ‪ :‬ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ‬

‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪﺀ ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ‪ ،‬ﭘﻴﺪﺍﻳﯽ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺰﺭﮒ ﻭ‬ ‫ﻣﺪﺍﻓﻊ ﻭﺿﻊ ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﻭ ﺭﺍﺳﺦ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﺰﺍﻳﺎﯼ‬

‫ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﯼ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ؛ ﺩﺭ‬

‫ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺩﺭﻭﻧﯽ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ ﺧﻠﻖ ﭼﻴﻦ ﺑﺎ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‬ ‫ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﮊﺍﭘﻦ ﺑﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ؛ ﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻤﮏ‪ ‬ﭼﻴﻦ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪﺀ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻃﯽ ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻬﺎﺭ‬ ‫ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻫﻪﺀ ‪ ١٩۶٠‬ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ‪ . . .‬ﺍﺩﻏﺎﻡ‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎﹰ ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺳﺎﺑﻘﺎﹰ ﻋﻀﻮ ﭘﻴﻤﺎﻥ ﻭﺭﺷﻮ }ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ{ ﺩﺭ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪﺀ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎ ‪ . . .‬ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺷﺪﻥ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﺳﺎﺑﻖ ‪ . . .‬ﺭﻭﺳﻴﻪ‬

‫ﺗﺤﺖ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﻧﻮـ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪﺀ ﭘﻮﺗﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻳﻠﺘﺴﻴﻦ‬ ‫ﻗﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ ﭘﺎﻳﻪﺀ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﻨﺪ ‪ . . .‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻫﻨﺪ‬

‫ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﻭ ﺑﯽ ﻭﻗﻔﻪ ﺑﻪ ﺭﺷﺪ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪ . . .‬ﺍﮐﻨﻮﻥ‪ ،‬ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﺑﺰﺭﮒ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﻭ ﺯﺭﻕ ﻭ ﺑﺮﻗﯽ ﻏﺮﺑﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﺘﺎﯼ ﭼﻴﻨﯽ ﺧﻮﺩ ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﻫﻨﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﻠﻮﮎ ﻫﺎﯼ ﻗﻮﯼ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﻓﻘﻴﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﺭﻭﺑﻪ ﺭﻭ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻨﺎﺭﮔﺬﺍﺷﺘﻦﹺ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ‬ ‫ﺑﺮ ﻋﺪﻡ ﺗﻌﻬﺪ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﺁﺷﺘﯽ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻭ ﺩﻳﭙﻤﺎﺗﻴﮏ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﺎﻻﺕ‬ ‫ﻣﺘﺤﺪﻩ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﺑﺮﻭﺯ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺁﺷﺘﯽ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻥ‬ ‫ﻫﻨﺪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻳﻮﺍﺵ ﮐﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺧﻨﺜﺎ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺵ ﻧﻴﺴﺖ ‪. . .‬‬ ‫ﺑﺮﺯﻳﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺭﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭﺵ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺣﺰﺏ‬

‫ﮐﺎﺭﮔﺮﯼ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺷﺪ‪ ،‬ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺭﻭﺳﻴﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺁﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﻭﻧﻖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﺎﻣﺎﺩﻳﺘﻴﺰ ]ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺑﻮﺭﺱ[ ﻧﺠﺎﺕ ﭘﻴﺪﺍﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﭘﺎﻳﻪﺀ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺗﺤﮑﻴﻢ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺤﺮﻭﻡ‪ ،‬ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﻭ ﺩﺭﺁﻣﺪ ﺍﻳﺠﺎﺩ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﻫﻤﻪﺀ ﺟﻬﺎﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﯼ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻝﹺ ﺭﮊﻳﻢ ﻗﺒﻠﯽ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺗﻐﻴﻴﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﺻﻨﺪﻭﻕ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﭘﻮﻝ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ‪ . . .‬ﺑﺮﺭﻭﯼ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪72‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﻢ‪ ،‬ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﮊﺍﭘﻦ‪ ،‬ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎ‪ ،‬ﺭﻭﺳﻴﻪ‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺯﻳﻞ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﺩﺭﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩﺀ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻧﻴﻤﯽ ﺍﺯ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﺩﺭﺻﺪ ﺩﺭﺁﻣﺪ‬ ‫ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ ﺩﺍﺧﻠﯽ )‪ (GDP‬ﺩﻧﻴﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬ ‫ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺩﻭﻡ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺗﺎ ﺩﻭﺭﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻧﻈﺎﻡ ﺩﻭﻟﺘﯽ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ــ ﺩﻭﻣﯽ ﺷﺮﻁ ﻻﺯﻡ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻭﻟﯽ ــ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﮔﻴﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮑﻢ ﭼﻪ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﺍﯼ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ؟ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽ ﺑﺮﻭ ﺑﺮﮔﺮﺩ‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ!« )ﻧﺸﺮﻳﻪﺀ ﻧﻴﻮﻟﻔﺖ ﺭﻳﻮﻳﻮ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ‪ ،۴٨‬ﻧﻮﺍﻣﺒﺮ ﻭ ﺩﺳﺎﻣﺒﺮ ‪.(٢٠٠٧‬‬

‫ﭘﺮﯼ ﺁﻧﺪﺭﺳﻮﻥ ﺩﺭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﭼﻬﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﺍﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﯼ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﻠﻮﮎ ﻫﺎﯼ ﻗﺪﺭﺕ‪ ،‬ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﺗﻨﺶ ﻫﺎﯼ ﺩﺭﻭﻧﯽ‬ ‫ﺁﻥ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ؛ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﯼ ﺍﭘﻮﺯﻳﺴﻴﻮﻥ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺭﻭﻧﺪ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬ ‫ﺷﺪﻥ ﻣﯽ ﺳﻨﺠﺪ؛ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﺎﻓﺬﺗﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ــ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ﻭ ﻻﺑﯽ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﻧﺒﺮﺩ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ‬ ‫ﻏﺮﺏ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺍﻳﻨﺪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺗﻘﺎﺑﻞ »ﻧﺮﻡ« ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ــ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ؛ ﻭ‬ ‫ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺧﻼﺻﻪ ﺍﺯ ﭼﻬﺎﺭ ﺁﻟﺘﺮﻧﺎﺗﻴﻮ ﻧﻈﺮﯼ ﺯﻭﺭﻣﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫»ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﮑﺮ« ﻓﺮﺍﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺿﻌﻒ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ‬ ‫ﺩﻫﺪ ‪.‬‬ ‫ﺳﻼﻭﯼ ﮊﻳﮋﮎ‪ ،‬ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺳﺮﺷﻨﺎﺱ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻨﺘﻘﺪﺍﻥ ﺧﻮﺩ‬

‫ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺍﻧﻔﻌﺎﻝ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﭼﭗ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪،‬‬

‫»ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩﺀ ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﭗ ]ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ[ ﻗﺎﺩﺭ ﻧﻴﺴﺖ ﻳﮏ ﺁﻟﺘﺮﻧﺎﺗﻴﻮ ﻳﺎ ﺑﺪﻳﻞ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻋﺮﺿﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫"ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﻪ ﺑﺮﺟﺎ ﻧﻤﯽ ﻣﺎﻧﺪ" )ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ‪ ،‬ﻣﺪﺍﻓﻌﺎﻥ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‬ ‫ﻧﻮﻳﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ ﺩﻣﮑﺮﺍﺗﻴﮏ ﭘﺮﺩﻭﺍﻡ‬ ‫ﺍﺳﺖ(؛ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮ ﺗﻀﺎﺩﻫﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺑﺼﻴﺮﺕ ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﻭ ﻳﮏ ﺑﻴﻨﺶ ﺍﺳﺎﺳﺎﹰ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺮﺩ؟ ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﻣﻤﮑﻦ )ﻭ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ( ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﻃﯽ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﮐﺨﻮﺍﻩ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪73‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻭ ﻣﺘﻮﺍﺿﻊ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﺍﺧﻼﻗﮕﺮﺍﻳﯽﹺ ﺧﻮﺩـ ﺭﺍﺿﯽ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﺩ‪«.‬‬

‫)ﻻﻧﺪﻥ ﺭﻳﻮﻳﻮ ﺁﻭ ﺑﻮﮐﺰ‪ ٢۴ ،‬ﮊﺍﻧﻮﻳﻪﺀ ‪ ،٢٠٠٨‬ﺑﺨﺶ ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ(‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﺍﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﺮﺩﻳﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﻴﺎﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ‬ ‫ﻓﺮﺻﺘﯽ ﭘﻴﺶ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﻳﮏ ﺑﺪﻳﻞ ﺳﺮﺍﺳﺮﯼ ﻭ ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﺍﻧﺪﮐﺨﻮﺍﻫﯽ ﻭ ﺗﻮﺍﺿﻊ‪ ،‬ﺭﺍﻫﻬﺎﻳﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽ‬ ‫ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍ‪/‬ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ ﻭ ﻧﺌﻮﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍ‪»/‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ«‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺑﻨﻬﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﭼﺎﭖ ﺍﻭﻝ ـ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ـ ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ ‪ ۵‬ﺍﺳﻔﻨﺪ ‪١٣٨۶‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪74‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﻡ‬

‫ﺑﻮﻣﯽ ﻳﺎ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ؟‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﻭ ﺍﺧﺘﻼﻑ‪ ‬ﺩﻳﺪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﺪﺭﯼ ﻭ ﻋﻠﯽ ﭘﺎﻳﺎ )ﺷﺮﻕ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ﻫﺎﯼ‬ ‫‪١۵‬ﻣﻬﺮ ﺗﺎ ‪ ٢‬ﺁﺑﺎﻥ( ﺑﺮﺳﺮ ﮔﺮﻭﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﻭ ﻧﺎﻣﮕﺬﺍﺭﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‬ ‫)»ﺩﻳﻨﯽ‪/‬ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﻳﺎ »ﺑﻮﻣﯽ‪/‬ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻬﺮﯼ«(‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﺧﺼﻠﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﺻﺪﺭﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ‬ ‫»ﺩﻳﻨﯽ‪/‬ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﻭ »ﺑﻮﻣﯽ‪/‬ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻬﺮﯼ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻨﺸﺎﻧﻴﻢ‪ .‬ﭘﺎﺳﺦ ﺁﻗﺎﯼ ﭘﺎﻳﺎ ﭼﺮﺧﺸﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﯽ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻢ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﯽ ﻭﺍﺳﻄﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﺎ ﺍﻳﺪﻭﻟﻮﮊﻳﮏ ﺍﺯ‬ ‫ﺁﻥ ﺑﺤﺚ ﻓﻠﺴﻔﯽ )ﮐﺪﺍﻣﻴﮏ ﺑﻪ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﻣﯽ ﺍﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﮐﺪﺍﻣﻴﮏ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺭﻭﺵ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﯽ؟ (‪.‬‬ ‫ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﭘﺎﻳﺎ ﻭ ﺻﺪﺭﯼ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﺯﻣﺮﻩﺀ ﺍﺻﻼﺡ ﻃﻠﺒﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻳﺎ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﻳﻨﯽ« ﺍﻧﺪ)ﻋﻨﻮﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ«(‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎ ﺗﻤﺎﻳﻼﺕ ﺳﻴﺎﺳﯽﹺ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺁﺷﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺍﯼ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩﻥ‬ ‫ﺗﻔﺎﻭﺕ‪ ‬ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ ﭼﻮﻥ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ‪ ،‬ﻧﻴﺎﺯﯼ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ»ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻭﺍﻗﻌﯽ« ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻳﺮ ﻭﭘﺸﺖ ﻣﺘﺪﻟﻮﮊﻱ ﻋﻠﻮﻡ‪ ،‬ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﮋﯼ ﻭ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﺳﺸﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺎﻇﺮﯼ ﺍﺯ ﺩﻭﺭ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﺩ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮ ﺑﺤﺚ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻳﺎ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺍﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻣﺠﺮﺍﻫﺎﯼ ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻋﺒﻮﺭ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻳﺎ ﻧﻔﯽ ﺷﻮﺩ؟ ﻭ ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﭼﺮﺍ‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻭﺵ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﻭﺯ ﻭ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﻫﺎ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮﭼﻨﻴﻦ ﺧﻄﻮﻁ‪ ‬ﺳﻬﻞ ﻭ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﺸﻴﻢ؟ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﺪﺭﯼ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﻭ ﺗﻴﭗ ﺍﻳﺪﺁﻝ »ﺑﻮﻣﯽ« ﻭ »ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻬﺮﯼ« ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺤﺜﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﻭ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﮐﺸﻴﺪ‪:‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪75‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ ﺿﺮﻭﺭﺕ‪ ‬ﮐﻢ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺑﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ‬ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ‬ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﺎ ﻋﻠﻮﻡ‬‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪.‬‬ ‫‪ -‬ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ ﺍﻧﺪﻳﺸﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﺯ ﻭﺯﻥ‪ ،‬ﻋﻴﺎﺭ ﻭ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ‪.‬‬

‫‪١‬‬ ‫ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ ﺻﺪﺭﯼ ﻭ ﭘﺎﻳﺎ ﻫﺮﺩﻭ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﻭ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻧﻈﺮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩﺀ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪‬‬ ‫ﺩﻳﮕﺮﻣﺎ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐ ﻫﺎ ﻭ »ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﻫﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ‬ ‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ‪ ،‬ﻳﮏ( ﻣ‪‬ﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﺩﻳﮑﺘﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ »ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ« ﺗﺸﺨﺺ ﻭ‬ ‫ﮐﺴﺐ ﺷﺄﻥ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻭ ﺩﻭ( ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺣﺴﺎﺏ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﺗﺴﻮﻳﻪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﻳﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﻳﮏ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﻏﺮﺑﯽ )ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻳﺎ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻳﺎ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﻓﺮﺽ‬ ‫ﮐﻨﻴﺪ( ﻳﺎ ﻳﮏ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻏﺮﺑﯽ )ﮐﺎﻧﺘﻴﺎﻧﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ‬ ‫ﻓﺮﺽ ﮐﻨﻴﺪ( ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﭼﺴﺒﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺗﻬﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﯽ ‪ -‬ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺮﻭﻧﺪﻩ ﺳﺎﺯﯼ‪،‬‬ ‫ﺍﻧﮕﺸﺖ ﻧﮕﺎﺭﯼ ﻭ ﺗﺄﺩﻳﺐ ﻓﺮﺩ‪» ‬ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺮﺍ« ﻳﺎ »ﭘﺴﺖ ﻣﺪﺭﻥ« ﻳﺎ »ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﻳﺎ‬ ‫»ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ« ﻳﺎ »ﻓﺎﺷﻴﺴﺖ« ‪ .‬ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺩﻋﻮﺍﯼ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽ‪ ،‬ﺩﻋﻮﺍﯼ‬ ‫ﻣﺪﺍﻓﻌﺎﻥ‪» ‬ﻋﻘﻞ« ﻭ ﭘﺴﺎﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﻫﺎ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻋﻮﺍﯼ ﭘﻮﭘﺮﯼ ﻫﺎ ﻭ ﻫﮕﻠﯽ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﻮﺯﻳﺘﻴﻮﺳﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﮔﺮﺍﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻭﺑﺮﯼ ﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺍﺳﺘﺮﺍﮐﺘﺮﺍﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﭘﺴﺖ ﺍﺳﺘﺮﺍﮐﺘﻮﺭﺍﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻟﻴﺴﺖ‬ ‫ﻫﺎ‪ ،‬ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺗﻌﻬﺪ ﺩﺭ ﻫﻨﺮ ﻭ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﻫﻨﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻨﺮ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ :‬ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﺻﻔﻬﺎﻥ ﻭ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻭ ﮐﺮﻣﺎﻥ! ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﺩﻋﻮﺍ‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﯼ ﻫﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﯼ ﺳﻮﻣﯽ ﻫﺎ ﻭ ﺑﻌﺪ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮔﻬﺎﯼ ﺭﮊﻳﻢ ﺷﺎﻫﯽ ﻭ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﺣﺎﻻ ﻫﻢ ﺟﺪﺍﻝ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﺖ ﻫﺎﺳﺖ ﻭ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻬﺎﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ)ﺩﺭ‬ ‫ﺩﺭﻭﻥ ﻭ ﺣﺎﺷﻴﻪﺀ ﺭﮊﻳﻢ(؛ ﻭ ﻣﻴﺎﻥ ﭼﭗ ﻫﺎ ﻭ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮ ﻣﺬﻫﺒﯽ )ﺩﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ(‪ .‬ﭼﺮﺍ‬ ‫ﻣﺎ ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻗﺎﻟﺐ ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﭘﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﻭ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﯼ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ؟‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪76‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺭﻫﺎﯼ ﺑﺤﺚ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺳﻤﺘﮕﻴﺮﯼ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺍﺯ ﭘﻨﺠﺮﻩ ﺑﻪ ﻫﺮﺍﺗﺎﻗﯽ ﺳﺮﮎ ﻣﯽ ﺯﻧﻨﺪ ﻭ ﮐﺎﺭﺍﺻﻠﯽﹺ ﺁﻥ ﺍﺗﺎﻗﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺨﺘﻞ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﺍﺗﺎﻕ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ‪ ،‬ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻦ ﺍﺯ »ﮐﻢ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ‬ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ« ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺤﺚ ﺟﺪﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﺎ ﺍﺧﻼﻕ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻨﻄﻮﺭ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺒﻊ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﻣﻀﻤﻮﻥ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﺍﺻﻴﻞ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﻭ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﺑﮕﻴﺮﺩ‪) .‬ﺑﺤﺜﯽ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ« ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ‬ ‫ﺗﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪(.‬‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺴﺎﻳﻠﯽ ﭼﻮﻥ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻭﺭ‪ ،‬ﻣﺪﺍﺧﻠﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ‪ ،‬ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺷﮑﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺑﻴﺎﻥ ﻭ ﻧﺸﺮ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﻮﺭ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺶ ﺍﺟﺒﺎﺭﯼ‪ ،‬ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﻴﺮﯼ ﻫﺎﯼ ﺩﻭﻟﺘﯽ ﻳﺎ ﺑﻮﺭﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪ ،‬ﺳﻮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻡ‪ ،‬ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺩﺭ ﺣﻴﻄﻪ ﻫﺎﻳﯽ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ )ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﻭ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺗﺠﻤﻊ ﻣﺮﺩﻣﯽ( ‪ ،‬ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺩﺭ‬ ‫ﺭﺷﺘﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻋﻠﻮﻡ ﻳﺎ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﺗﺨﺼﺺ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ‪ ،‬ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫)ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺷﮕﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺳﺘﻮﻥ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﻭ ﻣﻔﺴﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ‪،‬‬ ‫ﺳﺨﻨﮕﻮﻳﺎﻥ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺍﺻﻨﺎﻑ(‪ .‬ﺿﺮﻭﺭﺗﯽ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﺘﺪﻳﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻧﺪ )ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺯﺑﺎﻥ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ‪ ،‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‪ ،‬ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ‪ ،‬ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﺭﻭﺍﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻭ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ( ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﻬﺮ ﻭﺍﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻳﺎ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‬ ‫ﺑﺸﻮﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﺣﻴﻄﻪﺀ ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﭙﻬﺮ ﻧﻘﺸﯽ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﻫﻤﺮﺷﺘﻪ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻧﮕﺎﺭﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﯽ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﻫﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﻤﺎﻥ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭﺷﺘﻪ ﻫﺎ‬ ‫ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻧﻘﺪ ﺍﺩﺑﯽ ﻭ ﻫﻨﺮﯼ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ ‪ -‬ﺟﻮﻻﻥ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﻭ ﺣﮑﻢ ﺻﺎﺩﺭ‬‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪77‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻫﻴﭻ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ )ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ‬ ‫ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ ﺁﻧﺘﻮﻟﻮﮊﯼ ﻭ ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﯼ( ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﻭﺯ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﻻﮎ ﻭ ﮐﺎﻧﺖ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎﺭﺍﻥ ﻫﻴﺮﻭﺷﻴﻤﺎ ﻭ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ؛ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ‬ ‫ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺑﺎ ﮔﻮﻻﮎ ﻭ ﺧﻤﺮﻫﺎﯼ ﺳﺮﺥ ﺩﺭ ﮐﺎﻣﺒﻮﺝ؛ ﻳﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻮﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﺁﺩﻡ ﺳﻮﺯﯼ؛ ﻳﺎ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺑﺎ »ﺑﯽ ﺑﻨﺪﻭ ﺑﺎﺭﯼ« ﺟﻨﺴﯽ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ! ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪» ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﯽ« ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽﹺ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪،‬‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﻭﻟﺖ‪ ،‬ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺍﻣﺮ ﻧﻴﮏ ﻳﺎ ﺭﻓﺎﻩ ِﻋﺎﻡ‪ ،‬ﻭ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ‪ ‬ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻣﯽ‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ‪ ،‬ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻳﮏ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﻭﺍﺣﺪ ﻭ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺯ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺯﺗﺎﺏ ﻫﺎﯼ ﮔﺎﻩ ﻣﺘﻀﺎﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﯼ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻭ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺩﻭﻟﺖ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﺎ ﮐﺠﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ »ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻥ ﮐﻴﻨﺰ‪ ،‬ﻫﺎﻳﮏ‪ ،‬ﻣﻴﻠﺘﻮﻥ‬ ‫ﻓﺮﻳﺪﻣﻦ‪ ،‬ﻟﺌﻮ ﺳﺘﺮﺍﻭﺱ ﻳﺎ ﭘﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭﺳﻮ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺴﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺁﺩﺍﻡ ﺍﺳﻤﻴﺖ ﻭ‪ ...‬ﺭﺍ‬ ‫ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺩﻳﺪ؟ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺻ‪‬ﺮﻑ ﺳﻮﺩ ﻭ ﺯﻳﺎﻥ ﺁﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﮑﻢ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﻳﺎ ﻧﺎﺩﺭﺳﺘﯽ ﺁﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺪﻫﻴﻢ؟‬ ‫ﭘﺲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺍﻭﻝ‪ - :‬ﺿﺮﻭﺭﺕ‪ ‬ﮐﻢ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺑﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺧﺎﺹﹺ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ‪.‬‬ ‫‪٢‬‬ ‫ﺩﻭﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰﺍﺣﻤﺪ ﺻﺪﺭﯼ ﺑﺮﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﯼﹺ ﺩﻭ ﻣﻘﻮﻟﻪﺀ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﺩﻳﻨﯽ« ﻭ »ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﺳﻮﺩﯼ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ ﭼﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﻣﮕﺬﺍﺭﯼ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻌﻨﯽ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺩﻻﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺗﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ!‬ ‫ﺍﻳﻦ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﯼ ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ »ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﻫﺎ ﻭﺍﺿﺢ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻣﺎﺭﺍ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺪﻧﻪﺀ ﺍﺻﻠﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺭﺍ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺻﺪﺍﯼ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﮐﻨﻨﺪ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﯽ ﮐﻪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺩﺭ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‪‬‬ ‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﺟﻨﺎﺡ ﺣﺎﮐﻢ‪ ،‬ﻫﻨﻮﺯ ﺍﺯ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻧﺪ ﺁﻧﻬﻢ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪78‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫»ﺩﻳﻨﯽ« ﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺮﭘﺎﻳﯽ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﺳﻬﻴﻢ‪ .‬ﻭﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﺪﺭﯼ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻘﻮﻟﻪ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺍﺵ »ﺑﻮﻣﯽ‪ /‬ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻬﺮﯼ« ﺭﺍ‬ ‫ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺢ ﺁﻥ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺧﺎﺭﺝ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﺖ ﺍﻭ ﺍﻣﺎ ﻧﻴﮑﻮﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﻫﻤﮑﺎﺭﯼ ﺩﺭ ﮐﺴﺐ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ‪ ‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻳﻨﯽ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻧﮑﺸﻴﻢ! ﺧﻮﺩ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‬ ‫ﺩﻳﻨﯽ ﻫﻢ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﭘﺴﻮﻧﺪ »ﺩﻳﻨﯽ« ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﻳﻨﯽ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻧﺎﻓﯽﹺ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﻟﻴﻞ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﻨﺎﺭ‬ ‫ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻘﻮﻟﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺮ ﭘﺴﻮﻧﺪ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺫﺍﺗﯽﹺ ﺁﻧﭽﻴﺰﯼ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﻢ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺣﺮﻓﻪ ﺍﯼ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﮐﻤﺎﻝ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻓﻨﯽ‬ ‫ﻭ ﻫﻨﺮﯼ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎ ﻫﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺍﻋﺘﺒﺎﺭ ﻭ »ﮐﺎﻟﻴﺒﺮ« ﻳﺎ ﺯﻭﺭ ﻳﮏ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﺯ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻧﺎﻓﺬ ﺑﻮﺩﻥ‪ ‬ﺩﻳﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﺤﮑﺎﻡ ﺯﻧﺠﻴﺮ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻋﻘﻞﹺ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ‬ ‫ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺗﺎ ﺍﻧﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﺮ ﺗﻤﻬﻴﺪﻫﺎﯼ ﻓﻮﺭﻣﺎﻝ‬ ‫ﺯﺑﺎﻧﯽ ‪ -‬ﮐﻪ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﻃﻠﺒﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﮔﺮﺍ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎﻥ ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﺍﻳﺞ‪ ،‬ﺍﻧﺸﺎ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﻓﻴﺶ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ﻭ ﻣﻮﻧﺘﺎﮊ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻧﺒﺎﺷﺖ »ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ« ‪ .‬ﻭﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻣﺤﻪ ﺑﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﻧﻤﺮﻩ ﺍﯼ ﺩﺍﺩ! ﺍﺯ ﻳﮏ‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺻﺪ ﺩﺭ ﺻﺪ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺍﻳﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻳﺪ‪ :‬ﺟﻠﻮﯼ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﺗﺎﻥ ﻳﮏ ﺫﻫﻦ ﺩﻳﻨﺎﻣﻴﮏ ﻭ ﻧﺎﻓﺬ‪ ،‬ﺧﺸﺖ ﺭﻭﯼ ﺧﺸﺖ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺟﻠﻮ ﻣﯽ‬ ‫ﺭﻭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻭﺩﯼ ﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻧﻔﺲ ﻧﻤﯽ ﺍﻓﺘﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎﻳﻴﺪ ﮐﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻴﺪ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻣﺪﺍﻡ ﺭﺍﻩ ﺭﻓﺘﻪﺀ ﺍﻭﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮ ﺑﭙﻴﻤﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺮﺳﻴﺪ!‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻦ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺧﻮﺩ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﺪﺭﯼ ) ﺑﻮﻣﯽ ‪ /‬ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺷﻬﺮﯼ( ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻫﺎﯼ ﺍﻭﺭﺍ ﮐﻤﯽ ﺩﺳﺖ ﮐﺎﺭﯼ ﮐﺮﺩ! ﺁﻗﺎﯼ ﺻﺪﺭﯼ‬ ‫ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼ ﺗﻮﺻﻴﻔﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﺎﻟﯽ ﺍﺯ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺍﺭﺯﺷﯽ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺍﺻﺮﺍﺭﯼ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻴﺢﹺ ﺧﻮﺩﺵ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻧﺸﻮﺩ‪ .‬ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ »ﺑﻮﻣﯽ«‬ ‫ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻟﺴﻮﺯﯼ ﻭ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻭ ﺭﻭﺣﻴﻪﺀ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺗﺪﺭﻳﺠﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺻﻔﺎﺕ »ﻻﻣﺬﻫﺐ‪،‬‬ ‫ﺷﮑﺎﮎ‪ ،‬ﺑﺪﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺍﻫﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻫﻤﻪ ﻳﺎ ﻫﻴﭻ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ ﻣﺴﻤﻮﻡ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪79‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺧﻮﺩﯼ« ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺭﻏﻢ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻇﺎﻫﺮﯼ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺗﻴﭗ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼﹺ ﻗﺪﻳﻤﯽ ﻭ ﺍﺯ ﺳﮑﻪ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩﺀ »ﺍﺻﻴﻞ« ﻭ »ﻏﺮﺏ ﺯﺩﻩ«‪،‬‬ ‫ﺑﯽ ﺁﻧﮑﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﻴﻔﺰﺍﻳﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﻳﻦ ﺻﻔﺎﺕ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﻭ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺭ ﺩﺭ ﺍﮐﺘﺴﺎﺏ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪‬‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ؛ ﺍﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ »ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ« ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻟﺤﺎﻅ‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻔﯽ ﻭ ﻫﻢ ﺗﺠﻮﻳﺰﯼ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮﻭﺭﺕ‪ ،‬ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺳﻮﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ ﻭ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻫﻢ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭼﺮﺍ؟‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﮔﺬﺍﺭ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ‪،‬‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﺷﺎﺭﺣﺎﻥ‪،‬‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﻋﺎﻟﻤﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ‪.‬‬

‫ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻨﻴﺪ ﻫﻴﭽﮑﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﮐﺎﺭﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺯﺑﺎﻧﯽ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺣﺎﻝ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﻫﻨﺪ؟‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺳﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻭ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﺎﺩﻕ ﺑﻮﺩﻩ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺪﻩﺀ‬ ‫ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺻﺪﻕ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺪﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﻤﺒﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﻭ‬ ‫»ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ« ﺗﺮ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺫﻫﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‪ ،‬ﺩﺭ ﻫﺮﮐﺠﺎﯼ ﺩﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻳﮑﭙﺎﻳﺶ ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻥ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻭﺭﺩ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺩﺭﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪﺍﺕ ﻭ ﺭﺍﻫﻴﺎﺑﯽ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ »ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﻭﻃﻦ« ﮐﺎﺭﯼ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ‪ -‬ﮐﻤﻴ‪‬ﺖ ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﻒ ﻣﯽ‬ ‫ﺭﺳﺪ! ﻣﻦ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻡ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻢ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﺷﻮﻗﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺳﺮ ﺩﻧﻴﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺭﻳﺶ ﻣﺎﻥ ﺑﺨﻨﺪﺩ!( ﺳﻔﺎﺭﺵ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺩﻭﻡ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺩﺑﻴﺮﺳﺘﺎﻥ ﻳﮏ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻭﺭﻭﺩ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ ﻭ ﻓﮑﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎﺭ ﺩﺷﻮﺍﺭﯼ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪80‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻏﻴﺮﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺁﻣﻮﺧﺘﻨﯽ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺯﻧﺪﺍﻧﯽﹺ ﺩﮐﺎﻥ‬ ‫ﺑﺎﺯﺍﻧﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﺗﻘﻠﺒﯽ ﻣﯽ ﻓﺮﻭﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺭﻭﻧﻖ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺗﻌﺪﺍﺩﺷﺎﻥ ﻫﻢ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﺎﺭ ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽﹺ ﻣﻘﻴﻢ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﺁﻗﺎﯼ ﻋﻠﯽ‬ ‫ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﯽ ﭼﻨﺪﯼ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﯼ )ﺁﻓﺘﺎﺏ‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ‪ (٣٢‬ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯ‬ ‫ﻣﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ »ﻧﻮ‪ -‬ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺍ« )ﻧﺌﻮﮐﺎﺯﻣﻮﭘﺎﻟﻴﺘﻦ( ﺍﺳﺖ ﮐﻪ »ﺩﺭ ﺩﺍﻡ ﺑﻮﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﯽ‪ ،‬ﻏﺮﺏ ﺳﺘﻴﺰﯼ ﻭ ﻫﻮﻳﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ« ﻧﻤﯽ ﺍﻓﺘﺪ ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ »ﺗﻌﻬﺪ ﻭ‬ ‫ﺗﻌﻠﻘﯽ ﺧﺎﺹ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺯﺍﺩﺑﻮﻡ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻥ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪﻩ« ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﻫﻤﮑﺎﺭﺵ ﺧﺎﻧﻢ ﺟﻮﻥ ﮐﺎﮐﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﻡ »ﺷﻮﺭ]ﺗﻌﻠﻖ ﺳﻴﺎﺳﯽ[ ﻭ ﺗﻌﺎﺭﺽ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ــ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﯽ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ‬ ‫ﻣﻠﹼﯽ« )‪ (Passion and Paradox‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﺀ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺳﻌﻴﺪ ﻭ ﻭیـ ﺍﺱ ﻧﺎﻳﭙﺎﻝ‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﺗﻴﭗﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻏﻴﺮﹺﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ‬ ‫ﻭﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺﺟﻬﺎﻧﻮﻃﻦ‪ ،‬ﺁﺷﺘﯽ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺩﻭﻡ‪ - :‬ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ ﺍﻧﺪﻳﺸﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ ﺍﺯ ﻭﺯﻥ‪ ،‬ﻋﻴﺎﺭ‬

‫ﻭ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ‪.‬‬

‫ﺣﺘﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ »ﺑﻮﻣﯽ ﺑﻮﺩﻥ« ﺧﻮﺩ ﺍﺣﻤﺪ ﺻﺪﺭﯼ ﻧﻴﺰ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﮐﺮﺩ ﻭ ﮔﻔﺖ ﺍﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮﺍﺗﺐ »ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ« ﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺎ ﺑﺎﻭﺭ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻪ‬ ‫ﮐﻤﺒﻮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺍﻭﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺍﮐﺜﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﺮﻧﮓ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻓﺎﺭﻍ‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻠﯽ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺰﻳﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﺧﻄﺮ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻭﺍﺭﺩ‬ ‫ﺣﻴﻄﻪ ﺍﯼ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺗﺎﺯﻩ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺲ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺍﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰ ﺍﻭ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ »ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻧﺰﺩ ﻣﺎﮐﺲ ﻭﺑﹺﺮ«‬ ‫ﺟﺎﯼ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺀ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭﺑﺮﺷﻨﺎﺳﯽ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽﹺ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻗﻀﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻬﺎﺩﺕ ﻫﻤﻴﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﺍﻭ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻭﺳﺎﻃﺖ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻳﺪﻟﻮﮊﯼ ﻭ ﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭﺍﻗﻒ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ »ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽ« ﻳﺎ »ﻭﺍﻗﻌﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽ«‬ ‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻧﻴﻔﺘﺪ ﻭ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﮑﺘﺐ ﻫﺎﯼ ﻓﮑﺮﯼ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﻭﺯ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻫﺎﯼ ﺳﺎﺩﻩ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻳﯽ ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮﯼ ﻧﻔﺲ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪81‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﮑﺮﯼ ﺑﺎﻟﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻘﻄﺎﺭ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍﯼ ﺍﺵ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺠﺎ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﮐﻨﺪ‪» :‬ﺑﻰ‬ ‫ﺳﻜﺎﻥ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺴﺒﻰ ﮔﺮﺍﻳﻰ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻪ ﺟﺰﻡ ﺍﻧﺪﻳﺸﻰ ﺧﻮﺩﻣﺪﺍﺭ ﺩﺭ‬ ‫ﻟﺒﺎﺱ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺍﻟﻬﻴﺎﺕ ﺷﺮﻑ ﺩﺍﺭﺩ‪«.‬‬ ‫‪ ٢۴‬ﺍﮐﺘﺒﺮ ‪٢٠٠۴‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪82‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﺭﻳﺰﻩ ﺧﻮﺍﺭﺍﻥ‬

‫ﻭ ﻧﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ!‬ ‫ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‬

‫ﻳﮏ( ﺣﮑﻤﺖ ﻓﺮﻭﻏﯽ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﺀ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻓﺮﻭﻏﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٣١٠‬ﺗﺎ‬ ‫‪ ١٣٢٠‬ﺷﻤﺴﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭼﺎﭖ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﻝ ‪ ١٣٨٣‬ﺣﺪﻭﺩ ﻫﺰﺍﺭﻭ ﺳﻴﺼﺪ‬ ‫ﺻﻔﺤﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻫﻨﻮﺯ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﯼ ﻧﺎﺩﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﺤﻮﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻓﺎﺭﻍ ﺍﺯ‬ ‫ﻓﻀﻴﻠﺖ ﻓﺮﻭﺷﯽ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﻭﺳﻮﺍﺱ ﻭ ﺩﻗﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺩﺷﻮﺍﺭﹺﻣﻌﺮﻓﯽ ﻭ ﺷﺮﺡﹺ ﻓﮑﺮ ﻏﺮﺑﯽ‬ ‫)ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ( ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻭﻏﯽ ﭼﻪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﺵ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎﺭ ﺷﺪ؟ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﻭﻡ ﺍﺵ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻭﻝ‬ ‫ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﺳﺖ ﺍﻭﻝ ﻳﻌﻨﯽ ﺧﻮﺩ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﺻﻠﯽ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﺍﺵ ﺭﺟﻮﻉ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺩﺳﺖ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺳﻮﻡ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎﺩﺭﯼ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺚ‬ ‫ﺣﮑﻤﺖ ﻧﻈﺮﯼ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﭘﻴﺶ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺑﻪ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎﺕ ﻧﻈﺮﯼﹺ ﺍﺳﮑﻮﻻﺳﺘﻴﮑﯽ ﻏﺮﺏ ﻭﺷﺮﻕ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﺭﺣﺎﻥ ﺭﻳﺰ ﻭ ﺩﺭﺷﺖ ﺑﻌﺪﯼ‬ ‫ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﮐﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺍﻭ »ﻓﮑﺮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ« )ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﻏﺮﺑﯽ( ﺍﺯ‬ ‫ﺻﺎﻓﯽﹺ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺖ ﻭ ﺩﻳﮑﺴﻴﻮﻧﺮ ﻭ ﺍﺯ ﭘﺸﺖ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻭ ﻧﺎﺭﻭﺷﻨﯽﹺ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺟﻤﻼﺕ‬ ‫ﻧﺎﺭﻭﺷﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﺫﻫﻦ ﻧﺎﭘﺮﻭﺭﺩﻩﺀ ﺧﻮﺩﯼ ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﻫﺮ ﻓﺼﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﻤﺎ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﻨﻢ‪ ،‬ﻣﯽ‬ ‫ﺩﺍﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻨﺪ ﻭ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﻗﺎﺩﺭ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﭼﺮﺍ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺳﻌﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﺗﺎ ﺟﺎﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺑﺮﺩﻥ ﻣﻄﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩﺵ ﻣﺴﺘﺪﻝ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪83‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﺑﻔﻬﻤﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺤﻮﻩﺀ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝﹺ ﻋﻘﻠﯽﹺ ﻓﺼﻞ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﺫﻫﻦ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﺍﻥ ﻓﮑﺮﯼ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﯽ ﮐﻪ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺑﺎ ﻫﻤﻪﺀ‬ ‫ﺿﻌﻒ ﻭ ﻗﻮﺕ ﺍﺵ ﺍﺯ ﺁﻥ‪ ‬ﺧﻮﺩ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ »ﺗﺮﺟﻤﻪﺀ« ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻇﺎﻫﺮ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻟﻐﺖ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﺷﺪﻩ ﺍﻣﺎ ﮔﻮﺍﺭﺩﻩ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺍﺯ »ﺧﻮﺩ ﺍﻭ« ﺑﺮ ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺁﻣﻮﺯﺷﮕﺮﺍﻥ ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺴﻞ ﻫﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻬﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺫﮐﺮ ﮐﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﻫﺎﺳﺖ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺗﻘﯽ ﺑﻬﺎﺭ‪ ،‬ﻋﺒﺪﻟﺤﺴﻴﻦ ﺯﺭﻳﻦ ﮐﻮﺏ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ‬ ‫ﻟﻄﻔﯽ‪ ،‬ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﺑﺰﺭﮔﻤﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﻋﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻋﺰﺕ ﺍﷲ ﻓﻮﻻﺩﻭﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺠﻒ ﺩﺭﻳﺎﺑﻨﺪﺭﯼ ‪،‬‬ ‫ﺷﺮﻑ ﺍﻟﺪﻳﻦ ﺧﺮﺍﺳﺎﻧﯽ)ﺷﺮﻑ(‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ ﺍﺩﻳﺐ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺍﺑﻮﻟﺤﺴﻦ ﻧﺠﻔﯽ‪،‬‬ ‫ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺁﺷﻮﺭﯼ‪ ،‬ﺑﺎﻗﺮﭘﺮﻫﺎﻡ ﻭﻳﺪﷲ ﻣﻮﻗﻦ‪) .‬ﻣﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺗﻔﮑﺮ ﻳﺎ ﻓﮑﺮﹺ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ــ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺍﺧﺺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ــ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﮐﺎﺭﯼ ﺑﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ‪ ،‬ﺣﮑﻴﻤﺎﻥ ﺍﻻﻫﯽ‪ ،‬ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ‪ ‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﺸﺮﺏ‪ ،‬ﺩﺍﻳﺮﻩ ﺍﻟﻤﻌﺎﺭﻑ‬ ‫ﻧﻮﻳﺲ ﻫﺎ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﻳﺎﺿﯽ ﻭﻓﻴﺰﻳﮏ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ــ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺍﺭﺝ ﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﻣﺤﻔﻮﻅ‪ (.‬ﻫﻴﭽﮑﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻳﺎ »ﻣﺘﻔﮑﺮ« ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﯽ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ‬ ‫ﺑﺮﺍﯼ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﺩـ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﻭ ﺍﺭﺿﺎﺀ ﮐﻨﺠﮑﺎﻭﯼ ﻫﺎﯼ ﻓﮑﺮﯼ‬ ‫ﺷﺎﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﮐﺜﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺍﺻﻠﯽ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻏﺮﺏ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﭼﺮﺍ‬ ‫ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﯽ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻋﻠﻮﻡ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎﻩ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﻧﺸﺮ ﮐﺘﺎﺏ‪ ،‬ﻭ ﻧﺎﺷﺮﺍﻥ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﮔﺮﻭﻩ ﺯﺑﺪﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﺣﺮﻓﻪ ﺍﯼ ﻭ ﺗﺨﺼﺼﯽ‪ ،‬ﻭ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻏﺮﺏ‪ ،‬ﺑﭙﺮﻭﺭﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﮑﺮ ﻏﺮﺑﯽ ﺗﺎ ﺣﺪﯼ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﻭ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮﺩ‬ ‫ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺀ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺸﯽ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ِﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ »ﻓﺮﻭﻏﯽ« ﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﺗﻤﺎﻣﯽﹺ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﺪﺍﺩﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺑﻴﺴﺖ ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﺭﺳﺪ!‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪84‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫»ﺳﻴﺮ ﺣﮑﻤﺖ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ« ﭘﺲ ﺍﺯ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻝ ﻫﻨﻮﺯ ﮔﻴﺮﺍ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﭘﺎﺭﺍﮔﺮﺍﻑ )ﺍﺯ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ(‪:‬‬ ‫»ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮﺩﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻭﺻﻮﻝ ﺑﻪ‬ ‫ﻳﻘﻴﻦ ﭘﻴﺸﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻟﻴﮑﻦ ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺖ ﮔﺮﺍﻳﻴﺪﻥ‪ ‬ﺍﺳﭙﻴﻨﻮﺯﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻳﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﺭﺍﻩ ﺳﻌﺎﺩﺕ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺍﻭ‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺎﻣﻊﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺍﻭﻟﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺍﺧﻼﻕ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺳﭙﻴﻨﻮﺯﺍ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﻫﻤﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺍﻭﻟﯽ ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺭﻳﺎﺿﻴﺎﺕ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻴﺎﺕ ﮐﻤﺘﺮ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ [...] .‬ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮐﺜﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩﯼ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﺎﺗﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺤﺚ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﻪ ﻭ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﻟﻴﮑﻦ ﺍﺳﭙﻴﻨﻮﺯﺍ ﺑﺎ ﺁﻧﮑﻪ‬ ‫ﺻﺮﻳﺤﺎﹰ ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩﯼ ﺍﺳﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺵ ﮐﺎﻣﻼﹰ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻴﭻ ﺍﻣﺮﯼ ﺭﺍ ﺟﺰ‬ ‫ﺗﻌﻘﻞ ﺩﺭ ﺗﺄﺳﻴﺲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﺪﺧﻠﻴﺖ ﻧﺪﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺍﻋﻠﯽ ﻣﺮﺗﺒﻪﺀ ﻋﻠﻢ ﺭﺍ‬ ‫ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﻭﺟﺪﺍﻥ ﻭ ﺷﻬﻮﺩ ﺍﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎﺳﮑﺎﻝ ﻭ ﻋﺮﻓﺎ ﮐﺎﺭ ﺩﻝ ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫ﻭ ﻓﻘﻂ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺣﮑﻤﺘﺶ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﺷﺮﺍﻕ ﺍﻣﺎ ﺭﻭﺷﺶ‬ ‫ﺭﻭﺵ ﻣﺸﺎﺀ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺹ‪(٢٩۴‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻴﻢ ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺍﺯ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ »ﻭﺣﺪﺕ ﻭﺟﻮﺩ« ﻭ »ﺣﮑﻤﺖ ﺍﺷﺮﺍﻕ«‬ ‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺳﻮﺩﮔﻴﺮﯼﹺ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ ِﺫﻫﻨﯽ ِﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﻫﻤﻪﺀ ﻫﺸﺪﺍﺭﻫﺎﯼ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺍﺯ ﺑﺪﻓﻬﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺍﻫﻞ ﻧﻈﺮ ﺩﻭ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﻭﻫﯽ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺭﺍ‬ ‫ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﻳﺎ ﻭﺣﺪﺗﯽ ﻳﺎ ﻭﺣﺪﺕ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩﯼ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﻣﺎﺩﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺟﺴﻢ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﻗﺎﻳﻞ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﻌﻀﯽ ﺭﻭﺣﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﺴﻢ ﺭﺍ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺩﻭ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﺎﻳﻞ ﺍﻧﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺴﻤﺎﻧﻴﺎﺕ ﻗﺎﻳﻞ ﺍﻧﺪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺎﺕ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﻭﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﺭﺍ ﻣﻮﺣﺪ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻴﻢ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ ﭼﻨﺎﻥ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮﺩ ﺩﻭﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﺭﺍ ﺛﻨﻮﯼ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪ ،‬ﻭﻟﻴﮑﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺎ ﻣﻮﺣﺪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪﺍﯼ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺘﺪ ﻭ ﺛﻨﻮﯼ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺧﺪﺍ ﺑﭙﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ ﺩﻭﺭﯼ ﺟ‪‬ﺴﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺩﺭ ﺍﺫﻫﺎﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪85‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺷﹸﺒﻬﻪ ﺭﻭﯼ ﻧﺪﻫﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻭﺣﺪﺕ‪ ‬ﻭﺟﻮﺩﯼ ﺭﺍ ﻫﻢ‬ ‫ﮐﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﻋﺎﻣﻪ ﺍﻳﻦ ﻟﻔﻆ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﺴﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ‬ ‫ﺧﺪﺍ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺼﻮﺭﺍﺕ ﻫﻤﻪ ﻏﻠﻂ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﻟﻔﻆ ﻏﺮﺑﯽ ﺩﻭﺭﯼ ﺑﺠﻮﻳﻴﻢ ﻭ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮔﻤﺎﻧﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﺣﺪﺗﯽ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ‬ ‫ﻳﮑﯽ ﮔﻮﯼ ﻭ ﺛﻨﻮﯼ ﺭﺍ ﺩﻭﺗﺎﮔﻮﯼ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻣﻮﺣﺪ ﺭﺍ ﻳﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺖ ﻭ ﺛﻨﻮﯼ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﻭﺗﺎﭘﺮﺳﺖ ﺧﻮﺍﻧﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺹ ‪(۵٣۶‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﺍﻝ ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺗﺎﺯﻩ ﻣﯽ ﺯﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻓﻴﺨﺘﻪ ﻭ ﻧﺤﻮﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ »ﻣﻦ« ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﻳﺎ ﻭﺿﻊ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺍﻭ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﯽ ﻧﻬﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺗﺸﺨﺺ ﻭ ﺗﻌﻴ‪‬ﻦ‬ ‫ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ‪ ...‬ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﻧﻬﺪ »ﺟﺰﻣﻦ« ﺭﺍ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﯽ ﻧﻬﺪ )ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﯽ‬ ‫ﻧﻬﺪ( ﻭ ﺑﻪ »ﺟﺰﻣﻦ« ﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮﺭﺩ )ﺗﺼﺎﺩﻡ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ( ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻣﺮ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﻣﻨﻘﺴﻢ ﺭﺍ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻥ؛ ﺹ ‪(۵٣٩‬‬ ‫ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮐﻠﻴﺪﯼﹺ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﻓﻬﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺱ ﻓﻬﻢ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ )ﻭ ﺳﭙﺲ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴﺖ( ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺳﻮﮊﻩ« ﻭ »ﺍﹸﺑﮋﻩ«‬ ‫ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﻋﻠﯽ ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺑﻪ ﺩﺷﻮﺍﺭﯼﹺ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻭﺍﻗﻒ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭ‬ ‫ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺍﻭ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻧﺪﻥ ﻭﺍﮊﻩ ﻫﺎ ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﻭﺍﮊﻩ ﺳﺎﺯﯼﹺ ﻧﻮﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﻫﺸﻴﺎﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ ﻧﺎﻫﻤﮕﻦ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﮐﻪ ﻳﮑﯽ‬ ‫ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺁﻧﺮﺍ ﭘﺲ ﺯﺩ ﻳﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ‬ ‫ﺟﻬﻴﺪ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺁﻧﭽﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮔﺎﻡ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ‬ ‫ﺍﻫﻠﯽ ﻭ ﺧﻮﺩﯼ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺩﺭ ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﯽ ﻳﺎ ﻧﺎﻫﻢﺳﻨﺨﯽ ﺁﻧﺪﻭ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺴﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ِﺁﺷﻨﺎ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻇﺮﻑ ﺍﺯ ﻣﺤﺘﻮﺍﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺗﻬﯽ ﮐﺮﺩ ﻭ‬ ‫ﺧﻮﺭﺍﮎ ﺗﺎﺯﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺭﻳﺨﺖ ﻭ ﻧﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽﹺ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﻳﺎ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ‬ ‫ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺁﺷﻨﺎﻳﯽﹺ ﺗﺎﺯﻩ‪ ،‬ﺩﺭﺳﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺍﺯ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﯽ ﺁﻏﺎﺯ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ‬

‫ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻫﺎﯼ ﺯﺑﺎﻧﯽﹺ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻫﺎﯼ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻓﺎﻗﺪﻳﻢ ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺳﺒﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﺮ ِﺯﻳﺴﺖ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ‬ ‫ﺧﻮﺍﺹ ﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﺁﻧﭽﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﺷﺎﻥ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺍﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪86‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻪ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﻴﺖ‪ ‬ﻋﺎﻟﯽ ﻭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻋﻤﻠﯽ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ‬ ‫ﻧﻬﺎﺩ ﺳﺎﺯﯼ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻧﻬﺎﺩﺳﺎﺯﹺ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺗﺄﻟﻴﻒ ِﻣﺴﺘﻘﻞ‪.‬‬ ‫ﺩﻭ( ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝﹺ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬

‫ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺩﺭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺷﻮﺍﺭﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪﺀ ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻣﻬﻢ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﻻﺯﻡ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺭﺍ ﺁﮔﺎﻩ ﺳﺎﺯﻳﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ‬ ‫ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻧﯽﹺ ﭼﻨﺪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻗﺖ ﺗﺎﻡ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺁﻳﺪ ﻭ ﻣﺨﺼﻮﺻﺎﹰ ﺩﺭ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﻭ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺍﻟﻔﺎﻇﯽ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻟﺸﺎﻥ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻌﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﺨﺼﻴﺺ ﻭ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﮐﻪ ﻻﺯﻣﻪﺀ ﻋﻠﻤﯽ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ ]ﺳﻮﮊﻩ[ ﺁﻥ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻋﻠﻢﹺ ﺯﺑﺎﻥ ﮔﺎﻫﯽ ﻓﺎﻋﻞ )ﻳﺎ ﻧﺎﻳﺐ ﻓﺎﻋﻞ( ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺴﻨﺪﺍﻟﻴﻪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻠﻢﹺ‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻉ )ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺤﻤﻮﻝ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺤﻞ ﻋﺮﺽ( ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻴﻢ‪ .‬ﻟﻔﻆ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ]ﺍﺑﮋﻩ[ ﺭﺍ ﻫﻢ ﮔﺎﻩ ﻣﻮﺿﻮﻉ )ﻣﺜﻼﹰ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻋﻠﻢ( ﻭ ﮔﺎﻩ ﻏﺎﻳﺖ ﻭ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻭ ﮔﺎﻩ ﻋﻴﻦ‬ ‫ﻳﺎ ﺷﯽﺀ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﻴﻢ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩﯼ ﮐﻪ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﻣﺬﮐﻮﺭ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺻﺮﺍﺣﺖ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﺎ ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﺑﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ‬ ‫ﻫﺮﻳﮏ ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻣﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻣﻌﻨﯽ‪ ،‬ﻟﻔﻈﯽ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻧﺒﺮﺩﻩ‬ ‫ﺍﻧﺪ ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻭ ﺷﯽﺀ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﺫﻫﻦ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺩﺭ‬ ‫ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﯽ ﮐﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻧﺰﺩ ﻣﺎ‬ ‫ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻭﺍﻓﯽ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺁﻧﮑﻪ ﻟﻔﻆ‪ ‬ﺍﻭﻝ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﮔﺎﻫﯽ ﻧﻔﺲ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﻋﻘﻞ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ ﺫﻫﻦ ﻭ ﮔﺎﻫﯽ‬ ‫ﻋﺎﻟ‪‬ﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﻭ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﺁﻥ ﺫﺍﺗﯽ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﺫﻫﻨﯽ ﻭ ﻋﻘﻠﯽ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺲ ﻭ ﻭﻫﻢ ﻭ ﺗﺼﻮﺭ ﻭ ﺗﻌﻘﻞ ﻭ ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻨﺘﺴﺐ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ ﺫﺍﺗﯽ ﮐﻪ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻗﻮﺍﯼﹺ ﺫﻫﻨﻴﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺍﻭﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﻟﻔﻆ‪ ‬ﺩﻭﻡ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺗﯽ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﺩ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﻴﺪﻩﺀ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺣﮑﻤﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﻧﻔﺲ ﻭ ﻋﻘﻞ ﻭ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﺯﺍﯼ ﻟﻔﻆ‪ ‬ﺍﻭﻝ ﻭ ﺷﯽﺀ ﻭ ﻋﻴﻦ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺩﺭ ﺍﺯﺍﯼ ﺩﻭﻣﯽ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ‬ ‫ﻣﺤﺘﺎﺟﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺍﮐﺜﺮ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻏﺎﻟﺒﺎﹰ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻭﻟﯽ ﺫﺍﺗﯽ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪87‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻃﻦ ﻭ ﺩﺭﻭﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻭﻣﯽ ﺫﺍﺗﯽ ﺭﺍ ﻣﻨﻈﻮﺭ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﻧﻔﺲ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺪﻥ‪ ‬ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﺩﺭﻭﻧﯽ ﻭ ﺑﻴﺮﻭﻧﯽ‬ ‫ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻋﻼﻭﻩ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﻟﻔﻆ ﺍﻭﻝ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺟﻮﻫﺮ ﻭ‬ ‫ﻣﻔﺎﺭﻕ ﺑﻮﺩﻥ ﻧﻔﺲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻟﻔﻆ ﺩﻭﻡ ﻫﻤﻪ ﻭﻗﺖ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺷﯽﺀ ﻣﺎﺩﯼ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺻﺪﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺍﻳﻤﺎﹰ ﻣﺤﻞ ﺍﺑﺘﻼﺳﺖ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎﺕ ﻫﻤﻪ ﺍﻳﺠﺎﺏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺧﺎﺹ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮐﻨﻴﻢ‪) .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻟﻔﻆ ﺍﺯ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪﺀ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻣﺎﻳﻪﺀ ﺳﺮﮔﺮﺩﺍﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﭼﺎﺭﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﺟﺰ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻫﺮﺟﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺑﻪ ﻟﻔﻆ ﺧﺎﺹ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪ .. .‬ﻭﻟﻴﮑﻦ ﺍﻟﻔﺎﻇﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ ﻫﻴﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺳﺖ ﻭﻓﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭘﺲ ﻣﺠﺒﻮﺭﻳﻢ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﺑﺴﺎﺯﻳﻢ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﮐﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﻳﻢ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻴﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﯽ ﻧﻴﺎﺯ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ (.‬ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ‬ ‫ﻣﺎ ﺩﻭ ﮐﻠﻤﻪﺀ »ﺩﺭﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﻭ »ﺑﺮﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﺭﺍ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮐﺮﺩﻳﻢ‪) ...‬ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎﯼ »ﺩﺭﻭﻥ« ﻭ »ﺑﺮﻭﻥ« ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮﺩ »ﻇﺎﻫﺮ« ﻭ »ﺑﺎﻃﻦ« ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻥ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﯽ ﺩﻫﻴﻢ ﮐﻪ »ﻇﺎﻫﺮ« ﻭ »ﺑﺎﻃﻦ« ﻭ ﺍﻣﺜﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻧﻔﺲ« ﻭ »ﻋﻘﻞ«‬ ‫ﻭ »ﻣﻮﺿﻮﻉ« ﻭ ﻏﻴﺮﻫﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﺧﺎﺹ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺩﺍﺩ ﻭ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩ؛ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﭼﺮﺍ »ﺫﺍﺕ ﺩﺭﻭﻧﯽ« ﻭ »ﺫﺍﺕ ﺑﻴﺮﻭﻧﯽ«‬ ‫ﻧﻤﯽ ﮔﻮﻳﻴﺪ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻴﻢ ﺍﻭﻻﹰ ﺗﺮﮐﻴﺐ »ﺩﺭﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﻭ »ﺑﺮﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﻤﻪﺀ ﻣﻔﺮﺩ‬ ‫ﺷﺒﻴﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎﹰ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮐﻠﻤﻪ ﻣﺤﺘﺎﺟﻴﻢ ﻣﺸﺘﻘﺎﺕ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﺎﺯﻳﻢ ﻣﺜﻼﹰ »ﺩﺭﻭﻥ‬ ‫ﺫﺍﺗﯽ« ﻭ »ﺑﺮﻭﻥ ﺫﺍﺗﯽ« ﮐﻪ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺑﻪ »ﺩﺭﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﻭ »ﺑﺮﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻭ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻣﺸﺘﻘﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﺫﺍﺕ ﺩﺭﻭﻧﯽ« ﻭ »ﺫﺍﺕ ﺑﻴﺮﻭﻧﯽ« ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎﹰ ﺍﺯ‬ ‫ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺍﻟﺘﻤﺎﺱ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ ﺩﺭ ﻏﻴﺮﹺ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ‬ ‫ﻧﺒﺮﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﻭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﺭﺳﺘﯽ ﺩﺭﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺧﻮﺩﺩﺍﺭﯼ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺍﻟﻔﺎﻅ‪ ‬ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻧﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﮑﻠﯽ‬ ‫ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻧﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻏﻠﻂ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ﻭ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﻏﺮﻳﺐ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﻣﯽ ﺳﺎﺯﻧﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﮐﻪ »ﺩﺭﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﻭ »ﺑﺮﻭﻥ ﺫﺍﺕ« ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﺧﺎﺹ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺍﻟﻔﺎﻅ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺮﺩ‪) (.‬ﺻﺺ ‪(۵۴٧-۵۴٨‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪88‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻪ( ﮐﺘﺎﺏ ﺳﺎﺯﺍﻥ ﻭ ﺩﮐﺎﻧﺪﺍﺭﺍﻥ‬

‫ﻓﺮﻭﻏﯽ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺩﻫﻨﺪﮔﺎﻥ ِﺭﺍﻩ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻨﻄﻮﺭ‪ .‬ﺍﺯ ﺗﺎﺯﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻭ ﺷﺮﺡ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ‪ ،‬ﮐﺘﺎﺏ »ﮔﺬﺍﺭ‬

‫ﺍﺯ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺘﻪ؟ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﻟﻴﻮﺗﺎﺭ ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ« ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺫﮐﺮ ﺩﻳﮕﺮ »ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ« ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻳﻮﺳﻒ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺎﻳﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﺗﻔﮑﺮ ﺿﻌﻴﻒ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻘﺶ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻨﻔﯽ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﻣ‪‬ﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼﹺ ﺭﻭﺯ ﻭ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪﺀ ﻧﺎﻣﺠﻮﻳﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺟﺪﯼ ﻭ ﭘﺮﺣﻮﺻﻠﻪ ﻣﺠﺎﻝﹺ‬ ‫ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ‪ ،‬ﺍﺭﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺷﺎﻥ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺍﯼ‬ ‫ﺩﻟﻨﺸﻴﻦ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﮔﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ﺯﻳﺎﻥ ﺑﺎﺭ »ﮐﺘﺎﺏ ﺳﺎﺯﯼ«‬ ‫ﺍﺯ ﺳﮑﻪ ﻫﺎﯼ ﺭﺍﻳﺞ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻤﯽ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣ‪‬ﺪﻫﺎﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﺩﺭ ﺩﻭﻫﻪﺀ‬ ‫ﺍﺧﻴﺮ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻓﻨﻮﻣﻨﻮﻟﻮﮊﯼ ﻭ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﮑﺰ‪ ،‬ﺳﺘﺮﻭﮐﺘﻮﺭﺍﻟﻴﺴﻢ‪،‬‬ ‫ﭘ‪‬ﺴﺖ ﺳﺘﺮﻭﮐﺘﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﻢ؛ ﻭ ﻧﺎﻣﻬﺎﻳﯽ ﭼﻮﻥ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪،‬‬ ‫ﻓﻮﮐﻮ‪ ،‬ﺩﺭﻳﺪﺍ‪ ،‬ﻟﻮﮐﺎﭺ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ ﻭ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪.‬‬ ‫»ﮐﺘﺎﺏ ﺳﺎﺯ« ﻓﺮﺩﯼ ﺍﺳﺖ ﺑﺤﺮﺍﻟﻌﻠﻮﻡ ﮐﻪ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺭا »ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺪ« ﻭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻇﺮﻑ ﭼﻨﺪﺳﺎﻝ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺩﺭ ﺗﺸﺮﻳﺢ‬ ‫ﺷﺎﻥ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮐﻨﺪ ﻭ ﭘﺎﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﺭﺟﺎﻋﺎﺕ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﺶ ﺗﻤﺎﻣﯽﹺ ﻋﺮﺻﻪﺀ‬ ‫ﺩﺍﻧﺶ ﻏﺮﺑﯽ ﺭﺍ‪ ،‬ﺍﺯ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺳﻘﺮﺍﻁ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﮔﺎﺩﺍﻣﺮ ﻭ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪ ،‬ﻭ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺳﺮﺍﺳﺮ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻧﻘﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺮ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻴﻨﯽﹺ ﺍﻳﻦ ﺁﻗﺎﻳﺎﻥ )ﺑﻠﻪ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮﺍﹰ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﯼ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﺍﺳﺖ( ﮐﻪ ﺑﮕﺬﺭﻳﻢ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺧﺎﺭﺟﯽﹺ‬ ‫ﻣﻮﺭﺩ‪ ‬ﺍﺩﻋﺎﯼ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﻭ‬ ‫ﻫﻀﻢ ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻳﺎﺭﯼﹺ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻟﻐﺖ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﻏﻠﻂ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺷﺎﻥ ﻧﺎﺭﺳﺎ ﻭ ﻧﺎﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺑﻪ ﻭﺍﮊﻩ ﺳﺎﺯﯼ‬ ‫ﻫﻢ ﺩﺍﺭﻧﺪ! ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻧﺪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻣﺎﺭﺍ ﻣﺮﻋﻮﺏ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭﹺ ﺟﻨﺲ ﺗﻘﻠﺒﯽ ﻋﺪﻩ ﺍﯼ ﻫﻢ ﻣﺮﻋﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺩﮐﺎﻧﻬﺎﻳﯽ ﺭﻭﻧﻖ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩﯼﹺ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺑﻪ ﮐﺮﺳﯽ ﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻣﻌﻀﻠﯽ ﺍﺯ ﻣﻌﻀﻼﺕ‪‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ ﻣﺎ ﺭﻓﻊ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪89‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﺘﺎﺑﺴﺎﺯﯼ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺑﺎﻓﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ ﻣﻌﻴﻦ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﻟﺰﻭﻣﺎﹰ ﺍﺯ ﺯﺭﻧﮕﯽ ﻳﺎ‬ ‫ﺷﻴﺎﺩﯼﹺ ﭼﻨﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻧﻤﺎ‪ .‬ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺷﺮﻳﻒ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ ﺁﻥ ﺑﻴﻔﺘﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭﺩ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﯽﹺ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻓﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺭﻳﺸﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽﹺ ﺁﻥ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼﹺ‬ ‫ﻣﻌﺎﺻﺮﻣﺎ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﯼ ﻧﺎﻓﺬ ﺩﺭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﻔﮑﺮ‬ ‫ﻣﻌﺎﺻﺮﻣﺎﻥ ﺁﺭﺍﻣﺶ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺩﺭ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ )ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ‬

‫ﺍﻭ ﺩﺭ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺩﻫﻪﺀ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻣﻴﻼﺩﯼ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ﻭ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺑﻌﺪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺩﺭﺧﺸﺸﻬﺎﯼ ﺗﻴﺮﻩ ﻭ ﺍﻣﺘﻨﺎﻉ ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻳﻨﯽ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﻣﺠﺪﺩ ﺭﺳﻴﺪ(‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺮﻳﻨﮕﯽ ﻭ ﺗﺪﺍﻭﻡ ﺩﻳﻦ ﺧﻮﻳﯽ )ﺍﺻﻄﻼﺡﹺ ﺁﻗﺎﯼ ﺩﻭﺳﺘﺪﺍﺭ( ﺩﺭ ﺑﺎﻓﺖ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﭼﻨﺪ ﺻﺪﺳﺎﻝ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ‬ ‫ﺑﻬﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺼﺮ ﻧﻮ ﮔﺮﻩ ﺧﻮﺭﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻢ ﺧﻮﻥ ﻭ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺯﺩﻩ ﻭ ﺯﺑﺎﻧﯽ ﻧﺎﻣﺠﻬﺰ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺍﺯ ﺍﻧﺘﻬﺎﯼ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ﺍﺵ )ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﻭ‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﯽ( ﮐﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎﹰ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ‪ .‬ﮐﻮﺷﺶ ﻫﺎﯼ ﺳﺎﻟﻢ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﺩﺭ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺁﻗﺎﯼ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺣﻘﻴﻘﯽ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻥ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﮐﻢ ﺍﺩﻋﺎﻳﯽ ﻭ ﺑﺎ‬ ‫ﻋﻄﻒ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻫﺎﯼ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﻭ ﺳﻄﺢ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻭ ﻓﻀﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﮐﻨﻮﻧﯽﹺ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮﺯﯼ ﺍﺣﺘﻴﺎﻁ ﺁﻣﻴﺰ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺭﻭﺯﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽﹺ ﺁﺷﻨﺎﻳﯽ‬ ‫ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻧﻴﺎﯼ ﺁﻧﺴﻮ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪90‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭼﻬﺎﺭ( ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ »ﺳﻮﮊﻩ« ﺩﺭ ﻏﺮﺏ‬

‫ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ‪ ‬ﺗﺠﺪﺩ ﻧﺎﻗﺺ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭ ﻣﺎ‬

‫ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﮐﻪ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﺍﺯ ﺟﻨﺒﺶ ﺗﺠﺪﺩ ﺧﻮﺍﻩ‪ ‬ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﻣﯽ ﮔﺬﺭﺩ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺸﮑﻼﺕ‪ ‬ﺗﺠﺪﺩ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﺒﺎﻧﻴﻢ‪ ،‬ﭼﻪ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻫﻤﭽﻮﻥ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﺳﻄﻮﺡ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻭ ﻫﻨﺮﯼ ﻭ‬ ‫ﺍﻧﺪﻳﺸﮕﯽ‪ .‬ﻫﻨﻮﺯ ﺩﻭﻟﺖ‪ ‬ﻣﺎ ﺣﮑﻢﹺ ﻗﻴﻢﹺ ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺻﺎﺣﺒﮑﺎﺭ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺳﺖ ﻧﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺛﻴﻪﺀ ﻧﻈﺎﻡ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﯽ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻧﻔﺘﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻄﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﻮﭼﮏ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺴﻂ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺟﺴﻮﺭ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺑﺒﺮﺩ‪ ،‬ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺁﺯﺍﺩ ﺭﺍ ﺑﭽﺮﺧﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﺑﺎ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‬ ‫ﺑﺎﺯﺍﺭ‪ ،‬ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻭ ﻣﺪﻧﯽ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﻭ ﺣﻘﻮﻕﹺ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﯽ ﻭ‬ ‫ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﯽ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﺩﻳﻨﻪ ﮐﻨﺪ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪) .‬ﺁﻳﺎ ﻃﻌﻦ ﺁﻣﻴﺰ ﻭ ﺗﻠﺦ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﺀ ﺭﺿﺎﺷﺎﻫﯽﹺ ﺍﻭﺍﻥ‪ ‬ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ــ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺮﻓﯽ‪ ،‬ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﻌﺎﺭﻑ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﻟﻐﻮ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼﹺ ﻧﺴﻮﺍﻥ ــ ﺩﺭ ﺁﺳﺘﺎﻧﻪﺀ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮑﻢ ﻫﻨﻮﺯ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟( ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽﹺ ﭘﺎﺭﻟﻤﺎﻧﯽ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻓﺮﺩﯼ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ‪ ‬ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻫﻤﻪ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺑﺎ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﮐﻪ ﻓﺮﺩﻳﺖ‪ ‬ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻃﻠﺐ ﻭ ﻋﻘﻞﹺ ﺍﺑﺰﺍﺭﯼ ﺭﺍ ﻧﻔﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺭﻭﺑﺮﻭﻳﻴﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺗﺠﺪﺩ ﺧﻮﺍﻩ‪ ‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺸﺮﻭﻃﻴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺼﺪﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﭘﺪﺭﺳﺎﻻﺭﹺ ﻧﻮﻉﹺ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﻭ »ﺍﺳﺘﺒﺪﺍﺩ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﮕﺮ« ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺁﻧﮕﻠﻮـ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﹸﺨﺒﻪ ﮔﺮﺍ ﻭ ﻧﹸﺨﺒﻪ ﭘﺮﻭﺭ‬ ‫ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺎ ﺭﻭﻳﺎﯼ ﺭﺿﺎﺷﺎﻩ‪ ‬ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺟﯽ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ‬ﺳﻴﺎﺳﯽﹺ ﻋﻮﺍﻡ ﻭ ﺧﻮﺍﺹ ﺭﺧﺖ ﺑﺮﻧﺒﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ‪ ‬ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻣﺎﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﻴﻤﻪ ـ ﺭﻋﻴﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﮐﺎﺭﹺ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻬﻢ »ﺳﻮﮊﻩ« ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺩﺷﻮﺍﺭﺗﺮ‬

‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ »ﺳﻮﮊﻩ«‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎﺩ‪ ‬ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﻣﺪﺍﺭﯼ‪ ،‬ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻋﻘﻠﯽ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻭ‬ ‫ﻓﮑﺮ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ ـ ﻣﻨﻄﻘﯽ ﺍﺳﺖ‪» .‬ﺍﺭﺍﺩﻩﺀ ﺁﺯﺍﺩ«‪ ،‬ﺧﻮﺩﻣﺨﺘﺎﺭﯼ‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ‬ ‫ﻓﺮﺩﯼ ﺑﺮﺍﻳﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ؛ ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻤﺎﻣﯽﹺ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ‪ ‬ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﯽﹺ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪91‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻏﺮﺑﯽ‪ .‬ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﻪ ﮐﻮﭘﺮﻧﻴﮏ ﻭ ﮐﭙﻠﺮ ﻭ ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﻧﻪ ﻫﻴﻮﻡ ﻭ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﻭ ﮐﺎﻧﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺍﻭﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻭ ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﻳﯽ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﻳﻢ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ »ﻭﺍﺭﺩ« ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪ ‬ﺧﻮﺩ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺩﻋﺎ ﮐﻨﺪ ﺩﺭﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺗﻮﻓﻴﻖ ﺯﻳﺎﺩﯼ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺎﻥ ﺷﺪﻩ؟ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ‬ ‫ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﯽ ﻭ ﺳﻮﻏﺎﺕ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺩﺭﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺩﻩ‪،‬‬ ‫ﺟﺎﺩﻩﺀ ﺗﺠﺪﺩ ﻭ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺭ ﻣﯽ ﺑﻨﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﻏﺮﺏ ﺧﺒﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ‪ ،‬ﺍﻭﻣﺎﻧﻴﺴﻢ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺑﺎﻭﺭﯼ »ﺩﭼﺎﺭ ﺑﺤﺮﺍﻥ« ﺍﻧﺪ‪» ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﻭ ﻋﻠﻢ ﺑﺎ‬ ‫»ﺗﺮﻭﺭ« ﻋﺠﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻋﺼﺮﹺ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪» .‬ﺳﻮﮊﻩ« ﻣﺮﺩﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ! ﻣﺎ ﻭﺍﺭﺩ ﭘﺴﺎﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺖ )ﻣﺎﺑﻌﺪ‪ ‬ﺗﺠﺪﺩ( ﺷﺪﻩ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺗﺤﻮﻝ ﺳﺮﺩﺭﺁﻭﺭﻳﻢ؟ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﭘ‪‬ﺴﺖ ـ ﻣﺪﺭﻥ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺑﺎ ﻭﺿﻌﻴﺖ‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺨﯽﹺ ﻣﺎ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺩﻻﻳﻠﯽ‪ ،‬ﻭ ﭼﮕﻮﻧﻪ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ‪ ‬ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎ ﻳﺎﺭﯼ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﯽ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﮑﯽ ﻫﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺧﻮﺩ ﻧﻮﺭ‬ ‫ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻳﻢ؟‬ ‫ﭘﻨﺞ( ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ‬

‫ﺍﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﮐﺎﻧﺖ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‪ ‬ﺑﺰﺭﮒ‪ ‬ﺭﻭﺷﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺁﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ »ﮐﺎﻫﻠﯽ ﻭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ‬ ‫ﺟﺮﺋﺖ« ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺩﻻﻳﻠﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ )ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﺯﻋﻢ ﺍﻭ( ﻧﺨﻮﺍﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ‬ ‫ﻋﻘﻞ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻗﻴﻤﻮﻣﺖ‪ ‬ﻓﮑﺮﯼﹺ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬ ‫ﺍﻗﻠﻴﺘﯽ ﻣﯽ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﯼ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻨﮕﺮﻳﻢ‪» ،‬ﮐﺎﻫﻠﯽ ﻭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ‬ ‫ﺟﺮﺋﺖ«‪ ،‬ﮐﻪ ﮐﺎﻧﺖ ﻫﻢ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺭﻭﺷﻨﯽ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ‬ ‫ﺩﻻﻳﻞ ﺍﺻﻠﯽﹺ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻓﮑﺮﯼﹺ ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ‬ﻣﺮﺩﻡﹺ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺑﻴﻨﯽ ﻭ‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞﹺ ﻋﻮﺍﻣﻞﹺ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﺗﺎ ﺩﺭﻳﺎﺑﻴﻢ ﭼﺮﺍ ﻋﺎﺩﺕ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻭ‬

‫ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺩﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﻧﻬﺎﺩﯼ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺁﻟﯽ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﻫﺮﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﻨﺠﻪ ﻧﺮﻡ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﮐﺎﻧﺖ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﻩ ﻳﺎﺑﯽ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻻﺯﻣﻪﺀ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﯽ‪ ،‬ﻭﺟﻮﺩ‪ ‬ﻗﺒﻠﯽﹺ »ﺁﺯﺍﺩﯼ« ﺍﺳﺖ‪» :‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺩﺭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﯼﹺ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﯽ ]ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ[ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻣﻮﺭ‪ «.‬ﻳﻌﻨﯽ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ‪‬‬ ‫ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﻭ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﻪﺀ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﻭﺍﻫﻤﻪ ﺍﺯ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪92‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺩﻭﻟﺘﯽ ﭼﻪ ﺩﻳﻨﯽ ﭼﻪ ﺍﺧﻼﻗﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﭼﻮﻥ ﻭ ﭼﺮﺍ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﮐﺎﻧﺖ ﺩﻭ ﺣﻮﺯﻩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡﹺ ﮐﺎﺭﮐﻨﺎﻥ‪ ‬ﺍﺟﺮﺍﻳﯽﹺ‬ ‫ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻭﻇﺎﻳﻒ‪ ‬ﺧﻮﺩ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻧﻤﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﮏ ﻭ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﺧﻠﻠﯽ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﻧﺪ؛ ﻭﻟﯽ ﺟﺪﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪﺀ‬ ‫ﮐﺎﺭﮐﺮﺩﯼ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻭﺳﻴﻊ ﺗﺮﯼ ﺍﺯ ﺗﺒﺎﺩﻝﹺ ﺁﺭﺍﺀ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ‬ ‫ﺁﻣﻮﺧﺘﮕﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﺍﻣﻮﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﭘﺮﺳﺶ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺣﺘﺎ ﺭﺃﯼ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺪﻫﻨﺪ؛ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﮐﻢ ﮐﺮﺩﻥ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﺩﻥ‪ ‬ﺑﯽ ﻋﺪﺍﻟﺘﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ (.‬ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﮐﺎﻧﺘﯽ ﺍﺳﺎﺱﹺ‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﺮﺩﮔﺮﺍﻳﯽ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﯼ ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺧﺮﺩ‬ ‫ﻭﺭﺯﯼ ﺧﻮﺩ ﺯﺍﻳﻨﺪﻩﺀ ﺁﺯﺍﺩﯼ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺻﻞ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﺩﻭ ﺳﻪ ﺩﻫﻪﺀ ﺍﺧﻴﺮ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﻧﺪﻳﺸﻤﻨﺪﺍﻧﯽ ﭼﻮﻥ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻟﺰ ﻭ ﻫﻤﻔﮑﺮﺍﻥ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻢﹺ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻪﺀ ﺑﺤﺮﺍﻥ‬ ‫ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪﺀ ﺍﺿﻤﺤﻼﻝ ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽﹺ ﺳﻨﺘﯽ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﯼﹺ‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻫﺎﯼ ﻋﺎﻡﹺ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ‬ ‫ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪» ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺗﺌﻮﺭﯼﹺ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍﻳﯽ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ؛ ﻭﻇﻴﻔﻪ‬ ‫ﺍﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﻭﺵ ﺁﻥ ﺍﻓﺘﺎﺩ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩ ﺍﺯ ﺗﻮﺿﻴﺢﹺ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ‪ ‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻧﻪﺀ‬ ‫ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺳﻨﺘﯽ ﻭ ﻋﻮﺍﺭﺽﹺ ﺁﻧﻮﻣﻴﮏ )ﻫﻨﺠﺎﺭ ﮔﺴﻞ( ﺟﺎﻧﺒﯽﹺ ﺁﻥ‪) «.‬ﺗﺌﻮﺭﯼ ﮐﻨﺶ‬ ‫ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻦ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﯽ‪ ،‬ﺹ ‪ (۵‬ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﮔﺬﺭ ﺍﺯ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ؟ ﻭ ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﻭﻥ ﺭﻓﺖ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉﹺ ﭘﺎﺗﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﮔﺮﻳﺰﯼ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺑﻴﻨﺶ ﻫﺎﯼ ﺯﻳﺒﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻭ ﻧﺴﺒﻴﺖ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻴﻨﺶ ﻋﻘﻠﯽ‪ ،‬ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻭ ﺗﻮﺍﻥ‪ ‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺑﺨﺶﹺ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺣﻔﻆ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪﺀ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽﹺ ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪﺀ »ﻃﺮﺡﹺ ﻧﺎﺗﻤﺎﻡ ﻣﺎﻧﺪﻩﺀ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺖ« ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮ‬ ‫ﺭﺍ ﻣﯽ ﭘﻴﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪93‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺷﺶ( ﻭﺟﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼﹺ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻣﺪﺭﻥ‬

‫ﺩﺭ ﺑﻴﻨﺶ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﻧﺪﻳﺶ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﯽ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﯼ »ﻧﻘﺪ« ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﻣﺤﺪﻭﺩﻳـﺖ ﻫﺎﯼ ﺧﻮﺩ ﺩﺭﻧﮓ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻳﺎﺭ ﹺ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ‬ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻭ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ ﻭﺍﻫﯽ ﺗﻤﻴﺰ ﻗﺎﻳﻞ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻴﻨﺶ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻥ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ‪ ‬ﻋﻘﻠﯽ ﻳﮏ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ‪ ‬ﻭﺍﻫﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ! ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﻧﻘﺶ ﻭﺍﻗﻌﯽﹺ ﻋﻘﻞ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺍ‪‬ﻋﻤﺎﻝﹺ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮐﺸﻴﺪﻥ‪‬‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﻴﻨﺶ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﺭﻫﺎﻳﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﻗﻴﺪ ﻭ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺮﻁ ﺭﻫﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﻋﻘﻞ ﺍﺳﺖ؛ ﻋﻘﻠﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﺍﯼﹺ‬ ‫»ﺩﻳﮕﺮﯼ« ﺭﺍ ﺧﺎﻣﻮﺵ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻏﻴﺮﻋﻘﻼﻧﯽ )»ﻏﻴﺮ ﻏﺮﺑﯽ« ‪» ،‬ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﯽ«( ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻴﻨﺶ ﺭﻭﺷﻦ ﺍﻧﺪﻳﺶ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ ﺩﺍﻭﺭﯼ ﻣﻴﺎﻥ‪‬‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻭ ﮐﺬﺏ ﺍﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻋﻤﻞﹺ ﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ‬ﺧﻮﺩﺭﺃﯼ )»ﺑﺎﻟﻎ« ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﺎﻧﺘﯽ(‬ ‫ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩ‪ ‬ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‪ ‬ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﻴﺰﹺ ﻧﻴﮏ ﻭ ﺑﺪ‪ ،‬ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺣﻘﻮﻗﯽﹺ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ‬ ‫»ﻋﺪﺍﻟﺖ« ﺭﺍ ﻫﻢ ﭘﯽ ﻣﯽ ﺭﻳﺰﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺣﻘﻴﻘﯽ‪» ،‬ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﭘﺴﺖ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻴﻮﺗﺎﺭ ﻭ ﻓﻮﮐﻮ ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺗﻌﺒﻴﺮﯼ ﺍﺯ ﻧﻘﺪ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﻣﻔﺎﻫﻴﻢﹺ ﺟﻬﺎﻧﮕﺴﺘﺮﹺ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺭﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻧﻘﺪ‬ ‫ﺑﺪﻭﻥ ﻓﺮﻕ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺭﺳﺖ ﻭ ﻏﻠﻂ‪ ،‬ﻋﺎﺩﻻﻧﻪ ﻭ ﻧﺎﻋﺎﺩﻻﻧﻪ‪ ،‬ﻗﺪﺭﺕ ﻭﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﯽ ﺷﮏ ﻧﺴﺒﻴﺖ ﺑﺎﻭﺭﯼﹺ ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣﺪﺭﻥ ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﮕﺴﺘﺮ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻕ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻫﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﭘﺮﺳﺶ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺑﺪﻭﻥ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﻕ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻫﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺯ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻧﻘﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﻳﺎﻧﻪ‪) «.‬ﮔﺬﺭ ﺍﺯ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ؟ ‪ ،‬ﺹ ‪ (۶٧‬ﮐﻪ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻨﻔﯽ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ »ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﺯﺩﺍﻳﯽ«‪» ،‬ﺷﺎﻟﻮﺩﻩ ﺷﮑﻨﯽ«‪ ،‬ﻳﺎ »ﺗﺒﺎﺭ ﺷﻨﺎﺳﯽ« ﻧﻪ ﻧﻘﺪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﺭﻭﺵ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﻣﺪﻋﯽﹺ ﺁﻥ ﻫﻢ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪94‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻥ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻨﺶ ﻋﻘﻠﯽ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻧﻪ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺭﻣﺎﻧﺘﻴﮏ ﻫﺎ ﻭ ﺗﺄﻭﻳﻞ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ )ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﺴﺖ ﻫﺎ( ﻭ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺮﺍﮊﻳﮏ ﻳﺎ‬ ‫ﺗﺨﺮﻳﺒﯽﹺ »ﻋﻘﻞ«‪» ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ« ﻭ »ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ« ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ‬ ‫ﺑﺰﺭﮔﯽ ﭼﻮﻥ ﻣﺎﮐﺲ ﻭﺑﺮ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺑﺪﺑﻴﻨﯽﹺ ﺗﻴﭙﻴﮏ‪ ‬ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ‪» ،‬ﻗﻔﺲ ﺁﻫﻨﻴﻦ« ِ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬

‫ﻣﺪﺭﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮﻉﹺ ﺍﺻﻠﯽﹺ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻣﺎﮐﺲ ﻭﺑﺮ »ﻋﻘﻼﻧﯽ‬ ‫ﺷﺪﻥ‪ ‬ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ« ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻫﺎﯼ ﺗﻄﺒﻴﻘﯽ ﺩﺭ ﺩﻳﻦ‬ ‫ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ‪،‬‬ ‫ﻣﺎ ﺭﻭﻧﺪﻫﺎﯼ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻭ ﻣﻌﺎﺭﻑ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﻭ ﺩﺭ ﻫﻨﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ؛ ﻳﻌﻨﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﻋﻢ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﻪ ﺣﻴﻄﻪﺀ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﮔﺬﺍﺭﯼ ﻭ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﯽ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ‪ :‬ﺗﻤﺎﻣﯽﹺ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺩﺍﻧﺶ ﺍﻣﭙﺮﻳﮏ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﯽﹺ ﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﯽﹺ‬ ‫ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻭ ﺗﺴﻠﻂ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺑﺮ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﺗﺠﺮﺑﯽ‪،‬ﮐﻪ ﺳﭙﺲ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‬ ‫ﺩﺍﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢﹺ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺗﺠﻠﯽ ﭘﻴﺪﺍ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻭﻳﮋﮔﯽ ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺘﻮﺩﻳﮏ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﻃﺒﻴﻌﺖ‬ ‫ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﯽﺀ ﻭ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎﺻﺪ ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺭﺳﻴﺪ‪) .‬ﺟﻨﺒﻪﺀ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺳﻮﮊﻩ ﻭ ﺍﺑﮋﻩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩﻳﻢ‪ (.‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮑﻢ‪ ،‬ﻋﻠﻮﻣﯽ ﭼﻮﻥ‬ ‫ﻧﺎﻧﻮﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﯼ ﻭ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼﹺ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ‪ ‬ﮊﻧﺘﻴﮏ ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ‬ﮔﻴﺎﻫﯽ ﻭ ﺣﻴﻮﺍﻧﯽ‬ ‫ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﺍﺩﺍﻣﻪﺀ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮﻧﺪ‪» .‬ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺗﻔﮑﺮ ﻋﻠﻤﯽ« ﻧﻮﻉ ﺧﺎﺻﯽ ﺍﺯ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ‬

‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﻭ ﮐﻴﻬﺎﻥ ﺟﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﻋﻘﻼﻧﯽ‬ ‫ﺑﻔﻬﻤﺪ ﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ‬ ‫ﺗﻔﮑﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺍﻧﻮﺍﻉﹺ ﺩﻳﮕﺮﹺ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﻳﺎ ﺟﺎﺩﻭﻳﯽ ﻳﺎ ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﺍﯼ‬ ‫)ﻣﻴﺘﻮﻟﻮﮊﻳﮏ( ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺪﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﮐﺎﺋﻨﺎﺕ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﮐﻴﻬﺎﻥ ﻣﻘﺪﺱ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﻋﻴﻨﯽﹺ ﻋﻠﺖ ﻭ ﻣﻌﻠﻮﻟﯽ ﺑﻨﮕﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺩﯼﹺ ﺧﻮﺩ ﻫﻴﭻ ﻣﻌﻨﺎﯼ »ﻣﻌﻨﻮﯼ« ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ‬ ‫ﺷﺎﻥ ﻳﮏ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﺧﻼﻗﯽﹺ ﻣﻌﻴﻨﯽ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﻴﻨﺶ ﻫﺎﯼ ﺩﻳﻨﯽ ﻭ ﺟﺎﺩﻭﻳﯽ ﻭ‬ ‫ﺍﻓﺴﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﯽ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺟﺎﻧﺪﺍﺭ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩﯼ ﺍﺧﻼﻗﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﯼ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪95‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺭﺍ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺯﻧﺪﮔﯽﹺ ﻣﻌﻨﻮﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺎﻥ‪،‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺷﺪﻥ‪ ‬ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺴﻮﻥ ﺯﺩﺍﻳﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﻓﺰﺍﻳﻨﺪﻩ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺭﻭﺣﯽ ﻭ ﺯﻳﺴﺘﯽﹺ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﻣﻌﻨﯽ« ﻭ »ﺍﺭﺯﺵ« ﺗﻬﯽ ﮐﻨﺪ )ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﯼ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻴﭽﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ »ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ« ﻧﺎﻣﻴﺪ( ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻘﻞ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ‬ ‫ﻫﻢ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﻧﻘﺪﯼ ﺭﻫﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻨﻴﺎﻥ‪ ‬ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‪ ‬ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ؟‬ ‫ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎﺧﺘﻦﹺ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩﺀ‬ ‫ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺍﺯ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﻋﻘﻞ ﺍﺑﺰﺍﺭﯼ ﺑﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻋﺮﺻﻪﺀ ﻋﻘﻞ ﻋﻤﻠﯽﹺ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﯼ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﯼ ﺍﺧﻼﻗﯽ ﻭ ﻋﺮﺻﻪﺀ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼﹺ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺭﻫﺎﻳﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻋﻘﻞ ﮔﺮﺍﻳﯽﹺ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺹ ‪ (٢٠‬ﺩﺭ‬ ‫ﻓﺼﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺍﻧﻮﺍﻉﹺ ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪﺀ ﻋﻠﻮﻡ ﺭﺍ ﺷﺮﺡ‬ ‫ﻣﯽ ﺩﻫﺪ )ﻋﻠﻮﻡ ﺗﺠﺮﺑﯽ ـ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ؛ ﻋﻠﻮﻡ ﻫﺮﻣﻨﻮﺗﻴﮑﯽ ـ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ؛ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺁﺯﺍﺩﯼ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼ(‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﻧﻮﻉ ﺗﻼﺵﹺ ﻋﻘﻠﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺍﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﺯ ﻋﻼﻳﻖ‬

‫ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ‪ :‬ﻋﻼﻳﻖ ﻫﺪﻓﻤﻨﺪ ﻭ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﺑﺮﺍﯼ ﮐﺎﺭﺍﻳﯽﹺ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺗﺴﻬﻴﻞﹺ ﺍﻣﻮﺭ؛‬ ‫ﻋﻼﻳﻖ ﻣﻌﻨﺎﺟﻮ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻬﻢ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ؛ ﻭ ﻋﻼﻳﻖ ﺁﺯﺍﺩﯼ‬

‫ﺟﻮ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﻫﺎﻳﯽ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﻪ ﻭ ﺯﻭﺭ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪»:‬ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼﹺ ﺳﻪ‬ ‫ﮔﺎﻧﻪﺀ ﻋﻼﻳﻖ ﺗﮑﻨﻴﮑﯽ ﻭ ﻋﻤﻠﯽ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻳﺒﺨﺶ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺑﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﯼﹺ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪﺀ‬ ‫]ﻣﺎﮐﺲ[ ﻭﺑﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﮐﻨﺶ ﻋﻘﻼﻧﯽﹺ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﻫﺪﻑ ﻭ ﮐﻨﺶ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺍﺭﺯﺵ‬ ‫ﺑﻮﺩ‪] ...‬ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ[ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮐﻨﺶ ﺭﺍ ﮐﻨﺶ ﻋﻘﻼﻧﯽﹺ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﯼ ﻭ ﮐﻨﺶ ﻋﻘﻼﻧﯽﹺ‬ ‫ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﻧﺎﻡ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ ،‬ﮐﻨﺶ ﻋﻘﻼﻧﯽﹺ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﻫﻢ ﮐﻨﺶ ﻋﻤﻠﯽ ﻭ ﻫﻢ ﮐﻨﺶ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻳﺒﺨﺶ ﺭﺍ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪) «.‬ﺹ ‪(٧٧‬‬ ‫ﻫﻔﺖ( ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﻋﺮﻓﺎﻥ ﻭ ﺗﻤﻴﺰﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺯ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ‬

‫ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻮﺿﻴﺢﹺ ﺁﺭﺍﯼ ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺯ‬ ‫ﺯﺍﻭﻳﻪﺀ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯼ ﺍﻭﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺘﺎﺏ ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺍﺯ ﺧﺮﺩﮔﺮﻳﺰﯼﹺ ﭘ‪‬ﺴﺖ‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ ﮔﺬﺭ ﺍﺯ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺘﻪ؟ ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺑﺨﺶ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﻣﺎ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺭ ﻧﻈﺮﺍﺕ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪96‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻥ ﻫﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭽﮑﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺳﻌﯽ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼﺕ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼﹺ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺁﻗﺎﯼ‬ ‫ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﺩﺭ ﺑﺨﺸﻬﺎﻳﯽ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺑﺶ ﺧﺮﺩﮔﺮﻳﺰﯼﹺ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﻧﻘﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺁﻗﺎﯼ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽﹺ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ‬ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺒﻊﹺ ﻣ‪‬ﺪ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩ ﺷﺎﻥ ﻣﺪﻋﯽ ﺍﺵ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻗﻄﻊ‪،‬‬ ‫ﻋﺮﻓﺎﻥ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺎ ﻧﺴﺒﯽ ﮔﺮﺍﻳﯽﹺ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‪ .‬ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺷﻮﭘﻨﻬﺎﻭﺭ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﺪﯼ ﺿﺪ‪‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺘﯽ‪ ،‬ﺿﺪ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﻭ ﺿﺪ‪ ‬ﻋﻘﻠﯽ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺍﺯ »ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺀ ﺷﺮﻕ ﺍﻟﻬﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﻭ ﻓﺼﻞﹺ ﺑﺰﺭﮒ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺎﺭﺗﻴﻦ ﻫﺎﻳﺪ‪‬ﮔﺮ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ‬ ‫ﺩﻳﺪ‪ ‬ﺿﺪ‪‬ﻋﻠﻢ ﻭ ﺿﺪ‪‬ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﯼﹺ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﻗﺮﺍﺭﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﮑﯽ ﺍﺯ‬ ‫ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯼ ﺿﺪ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻦﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎ ﻫﻨﺮ ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺩﻳﺪ‪ ‬ﺯﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﯼ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺩﺭ ﺗﻔﮑﺮ ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺯﺑﻨﺪﯼﹺ ﮐﺎﻧﺘﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﭙﻬﺮﻫﺎﯼ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻧﻴﺰ ﭘﻴﺮﻭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺒﻌﻴﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﯽﹺ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻢ ﺁﻣﻴﺨﺘﻦﹺ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﺭﺳﻤﯽ‬ ‫ﺩﻳﺮﻳﻨﻪ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﮐﻪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﯽ ﭼﻮﻥ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻭ ﺣﺎﻓﻆ ﻭ ﺳﻌﺪﯼ »ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ«‬ ‫ﻫﻢ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﺣﮑﻤﺖ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻥ‪ ‬ﻧﻈﺮﯼ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺎﺱﹺ‬ ‫»ﻓﻠﺴﻔﻪ«ﺀ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮﹺ ﻣﺮﻭﺟﺎﻥ‪‬‬ ‫ﻫﺎﻳﺪ‪‬ﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ )ﻫﺎﻧﺮﯼ ﮐﻮﺭﺑﻦ ﻭ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ‪ ‬ﺩﻳﻦ ﮔﺮﺍﯼ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺍﺵ( ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﺶﹺ ﺿﺪ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ »ﻏﺮﺏ ﺯﺩﮔﯽ« ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼﹺ ﻣﺎ ﻣﺴﺘﻮﻟﯽ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫»ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻗﺪﺭ ﺑﺪﻳﻊ ﻭ ﺗﺎﺯﻩ ﻭ ﺟﺎﻟﺐ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﻪﺀ ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﺭﻣﺰ ﻭ ﺍﺷﺎﺭﺕ« ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﺑﻴﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ...‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﻣﺤﻘﻘﺎﻥ ﻭ ﻣﻮﺭﺧﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩﻫﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ‪ ‬ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ‪ ‬ﺗﻮﺻﻴﻔﯽ ـ ﺍﻗﻨﺎﻋﯽ ﺍﺯ ﺳﻮﻳﯽ ﻭ‬ ‫ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﻋﺎﻃﻔﯽ ـ ﺗﻬﻴﻴﺠﯽ ـ ﺗﺮﻏﻴﺒﯽﹺ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﻔﺎﻭﺗﯽ ﺍﺳﺎﺳﯽ ﻗﺎﻳﻞ ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪97‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫‪ ...‬ﻓﺮﻕﹺ ﺑﺎﺭﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﺩﻭ ﺳﺎﺣﺖ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻭﺟﻪ ﻳﺎ‬ ‫ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ‪ ‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ‬ﺯﺑﺎﻥ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻓﺮﻕ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻣﻌﻴﺎﺭﹺ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽﹺ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ‬ ‫ﺳﺎﺣﺖ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺩﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻔﻬﻮﻡﹺ ﭘﺎﻳﻪ ﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽﹺ ﻧﻈﺮﻳﻪ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ )ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﯼ ﻋﻠﻤﯽ( ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺷﻌﺮ ﻭ‬ ‫ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ )ﻭ ﻫﻨﺮ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ( ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱﹺ ﻣﻔﻬﻮﻡﹺ ﺯﻳﺒﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﮔﺬﺭ ﺍﺯ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ؟ ﺹ‬ ‫‪(٨٠-٨۴‬‬

‫ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ »ﺣﻤﻠﻪﺀ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻭ ﺷﻬﻮﺩﯼ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﯽ ﻭ ﺯﻳﺒﺎﻳﯽ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﻞ« ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ )ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺹ ‪ (٩۴‬ﺍﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ‬ﭘﺴﺎﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺍﺯ‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻭ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺪﺍﺭﯼﹺ ﺩﮐﺎﺭﺗﯽ ـ ﮐﺎﻧﺘﯽ ﺑﺎ ﻋﻘﻞ ﮔﺮﻳﺰﯼﹺ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻳﮑﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬

‫ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﻧﻴﻤﻪ ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ ﻭ ﭘﻴﺶ ـ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ‬ ‫ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﯼ ﻋﺎﺭﻓﺎﻧﻪ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﺭﺩﻳﮕﺮ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺯﻭﺍﻳﺎﯼ ﻋﻮﺍﻟﻢﹺ ﻋﺮﻓﺎﻥ‪ ‬ﺷﺮﻗﯽ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺳﺮ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﹺ ﻧﻴﭽﻪ ﻭ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﺩﺭﺁﻭﺭﻳﻢ! ﻓﺼﻠﯽ ﮐﻪ ﺁﻗﺎﯼ ﺣﻘﻴﻘﯽ‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻧﻴﭽﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮﹺ ﺁﻟﻤﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﭽﻪ ﻭ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬﺍﺭﺍﻥ‪ ‬ﭘ‪‬ﺴﺖ ـ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺷﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﺮﺍ ﻧﻴﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﭼﺮﺍ ﮐﺘﺎﺏ »ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺯﺭﺗﺸﺖ« ﺍﻭ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﻫﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ ﺍﻭ »ﺍﺩﺑﯽ« ﺍﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺑﺨﻮﺍﻧﺎﻥ‪ ‬ﺑﯽ ﺷﻤﺎﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺍﻭ ﻭ ﻧﺜﺮ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪ ﺍﺵ »ﺣﺎﻝ ﮐﻨﻨﺪ«؟ ﻳﺎ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻧﻴﭽﻪ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ »ﺑﻦ ﺑﺴﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻏﺮﺏ«‪ ،‬ﻳﺎ »ﻋﺴﺮﺕ ﺯﻣﺎﻧﻪ«‪ ،‬ﻳﺎ ﻣ‪‬ﻬﻤﻞﹺ ﺩﻳﮕﺮﯼ‬ ‫ﺍﺯﻳﻦ ﺩﺳﺖ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ؟ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﺮﭼﻴﺰﯼ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ! ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﻴﭽﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻋﺎﺭﻑ ﺷﺮﻗﯽ! )ﺩﻭﻗﻠﻮﯼ ﺷﻴﺦ ﺍﺷﺮﺍﻕ‪» :‬ﺩﺭ ﻧﮕﺎﻩ‬ ‫ﺳﻬﺮﻭﺭﺩﻱ ﻭ ﻧﻴﭽﻪ ﺑﮕﻮﻧﻪﺍﻱ ﺭﺍﺯﺁﻣﻴﺰ ﻓﺮﺩ ﺑﺎ ﻫﺴﺘﻲ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﻭ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺟﺎﻭﺩﺍﻧﮕﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲﺧﻮﺭﺩ‪ - «.‬ﺁﻗﺎﯼ ﺣﺴﻦ ﺣﺴﻴﻨﯽ‪» ،‬ﺑﺎﺷﮕﺎﻩ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ«‪،‬‬ ‫‪ .(۶/١/١٣٨۴‬ﺗﺼﻮﺭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻳﮏ ﺫﺍﺕ ﻳﺎ »ﺍﺻﻞ« ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﯽ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ )ﺧﻮﺍﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺻﻞ ﺟﺪﺍ ﺍﻓﺘﺎﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺣﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﺑﺎﺷﺪ( ﺩﺭ ﺗﻔﮑﺮﻧﻴﭽﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪98‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﺼﻮﺭﻧﮑﺮﺩﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﻧﺰﺩ ﻣﺎ‪ ،‬ﺍﺑﺮﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ‬ﻧﻴﭽﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺑﺎ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﺎﻣﻞﹺ ﻋﺎﺭﻓﺎﻥ‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﺎﻭﻧﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪» .‬ﺁﻓﻮﺭﻳﺴﻢ ﻫﺎ« )ﮔﺰﻳﻦ ﮔﻮﻳﻪ( ﻫﺎﯼ ﻧﻴﭽﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ‬ ‫»ﺷﻄﺤﻴﺎﺕ« ﻣﯽ ﺷﻮﺩ )ﺁﻗﺎﯼ ﻧﺎﺩﺭ ﺑﺰﺭﮔﺰﺍﺩ(؛ ﺍﻧﮕﺎﺭ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻟﻬﺎﻡ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ ﺍﻭ ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪» :‬ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ‪،‬ﺗﺠﻠﻲ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﺳﻄﻮﺡ ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺩﻭﺭﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭﻃﻲ ﺁﻥ‪ ،‬ﺑﺸﺮﹺ‬ ‫ﺧﺎﻛﻲ ﺑﺎﺟﺪﺍﻣﺎﻧﺪﻥ ﺍﺯ ﺣﻖ‪،‬ﻛﺸﺘﻲ ﺑﻲ ﻟﻨﮕﺮﺭﻭﺡ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍﺩﺭﮔﻴﺮﻭﺩﺍﺭ ﺍﻣﻮﺍﺝ ﺍﻗﻴﺎﻧﻮﺱﹺ‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﻣﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﻏﻴﺒﺖ ﺁﻥ ﻗﻄﺐ ﻭﻧﻘﻄﻪ ﺍﺗﻜﺎﺀ ﻭﺩﺭﻧﺘﻴﺠﻪ‪،‬‬ ‫ﺁﻭﺍﺭﮔﻲ ﻭﺑﻲ ﺳﺎﻣﺎﻧﻲ ﺫﻫﻦ ﻭﺭﻭﺍﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺩﺭﻋﺎﻟﻢ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺁﻗﺎﯼ ﻣﻬﺪﯼ ﻓﺎﻣﻮﺭﯼ‪،‬‬ ‫»ﭘﮋﻭﻫﺶ« ـ ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ‪ ٢٢ ،‬ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ ‪(١٣٨٣‬‬ ‫ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﯼ ﻏﺎﻟﺐ ﺩﺭ ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ »ﺯﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮﺩﻥ« ﭘﺪﻳﺪﻩ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﻈﻮﺭ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﺩﺍﺩﻥ‪ ‬ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﻮﻻﺗﯽ ﭼﻮﻥ »ﮔﻔﺘﺎﺭ« )ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ(‪» ،‬ﺭﻭﺍﻳﺖ« )ﻧﺎﺭﹺﺗﻴﻮ( ﻭ »ﻣﺘﻦ«‬ ‫)ﺗ‪‬ﮑﺴﺖ(‪ .‬ﺗﻤﻬﻴﺪﻫﺎﯼ ﺯﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﯽ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ‪ ‬ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻗﻄﻌﻴﺖ ﻭ‬ ‫ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪﯼﹺ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﯽ ﮐﺎﻫﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺘﻌﻴـّﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺩﺍﻣﻦ ﻣﯽ‬ ‫ﺯﻧﻨﺪ‪ .‬ﮔﺰﺍﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﻋﻘﻠﯽ ﻳﺎ ﻋﻠﻤﯽ ﻫﻤﺮﺩﻳﻒ ﻳﺎ ﻫﻤﺴﻄﺢﹺ ﺳﺎﻳﺮﹺ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺍﻳﯽ ﻭ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺷﺎﻥ ﺑﺎ »ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ« ﻭ ﺗﻮﺍﻥ ﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻴﺎﻥ‪» ‬ﺣﻘﻴﻘﺖ«‬ ‫ﻫﻴﭻ ﺗﺸﺨﹸﺺ ﻭ ﺑﺮﺗﺮﯼﹺ ﺧﺎﺻﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺨﺶ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏﹺ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮊﺍﮎ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ )ﺻﺺ ‪ (۴۶-۶۶‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺖ‬ ‫ﺷﮑﻨﯽﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺍﺧﻼﻕ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫»ﻫﺪﻑ ﺍﺳﺎﺳﯽﹺ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﮑﻨﯽﹺ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﻭ ﻭﺍﮊﮔﻮﻥ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺍﺻﻞﹺ ﺍﻭﻟﻮﻳﺖ‪ ‬ﻣﻨﻄﻖ‬ ‫ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‪ ‬ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﯼ ﭼﻨﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﻭ ﻭﺳﻴﻊ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ ‪ ...‬ﺩﺭﻳﺪﺍ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺘﻦ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ‪ ‬ﺳﺒﮏ ﻧﮕﺎﺭﺵ ﺍﻟﻘﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻔﯽ ﮐﻨﻨﺪﻩﺀ ﻧﺺﹺ‬ ‫ﺻﺮﻳﺢﹺ ﻣﺘﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺍﻭ‪ ،‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﮔﻮﻳﯽ ﻫﺎﯼ ﺑﻨﻴﺎﺩﯼﹺ ﻣﺘﻮﻥ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺭﺍ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻭﺟﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻭﺭﺍﻧﻪﺀ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ«‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﭘﻴﺮﻭﯼ ﺍﺯ‬ ‫ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‪» :‬ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺪﺍﺯﹺ ﺳﺎﺧﺖ ﺷﮑﻨﯽﹺ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪99‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ‪ ‬ﺍﻭ ﻭﺟﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩﺀ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻭﺟﻪ ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪﺀ ﺁﻥ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﯽﹺ ﺯﺑﺎﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻨﯽ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺎﺯﮔﺸﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﯽ ﻫﺎﯼ ﻣﺸﮑﻞ ﮔﺸﺎﻳﺎﻧﻪﺀ ﺯﺑﺎﻥ‪،‬‬ ‫ﭘﺸﺖ‪ ‬ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﯽﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﮔﺸﺎﻳﺎﻧﻪﺀ ﺁﻥ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﻭﺟﻪ‬ ‫ﺷﺎﻋﺮﺍﻧﻪﺀ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﺷﻮﺩ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﯼ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ‬ ‫ﻭ ﺍﺟﺒﺎﺭﻫﺎﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﮐﺮﺩﻫﺎﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽﹺ ﺯﻧﺪﮔﯽﹺ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺑﮕﺮﻳﺰﺩ‪ .‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﭘﺮﺩﺍﺯﯼ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼﹺ ﻣﻌﻠﻖ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﻧﻴﺮﻭﯼ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺩﻫﻨﺪﻩﺀ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ‬ ‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﮔﺬﺭ ﺍﺯ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ؟ ﺹ ‪(۵۵‬‬

‫ﻫﺸﺖ( ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪﺀ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼ‬ ‫ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻫﺎﻳﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ »ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻮﮊﻩ« ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺭﺍﻩ‬ ‫ﺣﻞ ﻫﺎﯼ ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺭﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺍﺩﻋﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯﻳﻦ ﭘﺲ ﺩﺭ‬ ‫ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻣ‪‬ﺪﻟﯽ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﻬﻢﹺ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞﹺ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﯼ ﻣﺪﻝ ﺁﮔﺎﻫﯽﹺ ﻣﻨﻔﺮﺩ‪ ‬ﻳﮏ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻳﺎ ﻋﺎﻣﻞﹺ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻫﯽ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺍﻣﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﻋﻢ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ . ،‬ﭘﺴﺖ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺍﻧﮑﺎﺭﹺ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﺮﻧﻮﻉ ﻋﻨﺼ ﹺﺮ ﺁﮔﺎﻩ ﻭ ﺍﻋﻼﻡﹺ‬ ‫ﻣﺮﮒ‪» ‬ﺳﻮﮊﻩ« ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺸﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺭﻫﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶﹺ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺖ ﺭﺍ ﻣ‪‬ﻠﻐﺎ ﺍﻋﻼﻡ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺗﺌﻮﺭﯼﹺ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽﹺ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻋﻤﻞﹺ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ‪ ‬ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﻳﺎ »ﮐﻨﺶ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ« ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪،‬‬ ‫ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ‪ ،‬ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﯼ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﮑﺒﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻋﻘﻞﹺ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃـﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﻋﻘﻞﹺ ﻧﺎﺏ ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬ ‫ﮐﺮﺩﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺟﻬﺖ ﻭ ﻏﻨﺎ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﻳﮏ‬ ‫ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺧﺘﻼﻑ‪ ‬ﻓﺎﺣﺶ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﮐﺘﺎﺏ ﺷﺎﻫﺮﺥ ﺣﻘﻴﻘﯽ ﺑﺎ ﺍﺩﻋﺎﯼ ﮐﻤﺘﺮ ﻭﻟﯽ ﺩﻗﺖ‪‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻠﯽﹺ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﺩﺭﺁﻣﺪﻩ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﯼ ﻧﺎﻣﺮﺗﺒﻂ ﻳﺎ‬ ‫ﺣﺮﻑ ﻫﺎﯼ ﮐﻠﯽ ﻭ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﺸﺪﻩ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻓﻀﺎﯼ ﻧﻮﺷﺘﻦﹺ ﺩﻭ ﮐﺘﺎﺏ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺩﻭ ﻃﺮﺯﹺ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺩﺧﻴﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ :‬ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻳﺎ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺗﺤﺼﻴﻞ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺳﺮﹺ ﮐﻼﺱ ﺩﺭﺱ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﺷﺎﻳﺪﻫﻢ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﻭ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﺎ ﻭﻳﺮﺍﺳﺘﺎﺭﺍﻥ ﺣﺮﻓﻪ ﺍﯼ ﮐﺎﺭ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻝ ﻋﺎﺩﯼ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻫﺎﯼ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪100‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺰﺭﮒ ﻭ ﭘﺸﺖ‪ ‬ﻫﻢ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﯼ ﻧﺎﺩﻗﻴﻖ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺻﻔﺤﻪﺀ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ‪» :‬ﺣﺎﺻﻞﹺ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ‪ ‬ﺗﺒﺪﻳﻞﹺ ]![‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﺩﺭ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ]![ ﺗﮑﺜﺮﹺ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻭ ﭘﺬﻳﺮﺵﹺ ﺁﻧﭽﻪ‬ ‫ﻫﺴﺖ ﻭ ﺑﯽ ﺍﻋﺘﻨﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻟﺰﻭﻡﹺ ﻣﺪﺍﺧﻠﻪﺀ ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺻﻼﺡ ﻭ ﺑﻬﺒﻮﺩ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﮐﻪ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽﹺ ﻣﺪﺍﺧﻠﻪ ﺟﻮ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﭘﺴﺖ ﻣﺪﺭﻥ ﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﻭ ﺗﻨﻮﻉ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺣﺘﺎ ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻪﺀ ﭘﺴﺖ ﻣﺪﺭﻥ‬ ‫ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮﺳﻴﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ »ﺗﮑﺜﺮﹺ ﺑﯽ ﭘﺎﻳﺎﻥ« ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﺩ ﺑﻪ »ﭘﺬﻳﺮﺵ ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ« ﻭ ﺍﻳﻦ ﻳﮑﯽ ﺑﺎﻋﺚ »ﺑﯽ ﺍﻋﺘﻨﺎﻳﯽ« ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮﺩ‪‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﻫﺴﺖ؟ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻌﻨﯽﹺ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﻗﻴﻖ ﺷﻮﻳﺪ‪» :‬ﮐﹸﻨﺪﺭﺳﻪ ﺑﻨﻴﺎﺩ‪‬‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺭﺍ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎﯼ ﮐﺸﻒ ﺑﺸﺮﯼ ]![ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻫﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﺖ ]![ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﺘﺼﻮﺭ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎﻧﺖ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮﺩ‪ :‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ‬ ‫ﻫﺎﻳﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ]![ ﮐﻪ ﺫﻫﻦ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪) «.‬ﺹ ‪ (١٠‬ﭼﻪ ﻃﻮﺭ ﻭ ﮐﺠﺎ‬ ‫ﮐﺎﻧﺖ ﻣﺪﻋﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ »ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ«؟ ﺍﻳﻦ ﮐﻢ‬ ‫ﺩﻗﺘﯽ ﻫﺎ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ ﺑﺎ ﺷﺘﺎﺑﺰﺩﮔﯽ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﯽ ﻧﮑﺘﻪ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ ]ﺍﻳﻦ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﺍﺯ ﻓﺼﻞﹺ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽﹺ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺗﺌﻮﺭﯼ‬ ‫ﮐﻨﺶ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ[ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺄﻣﻞ ﻭ ﺣﻼﺟﯽ ﺑﺎ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﺩ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺵ ﻣﯽ ﺭﻳﺰﺩ‪ .‬ﻳﺎ‪» :‬ﮐﺸﻒ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﻋﻠﻤﯽ ﺍﻟﮕﻮﯼ ﮐﺸﻒ‪ ‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺸﺮﯼ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺹ ‪» (١١‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ‬ﺑﺸﺮﯼ« ﭼﮕﻮﻧﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ )ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﻏﻴﺮﺑﺸﺮﯼ ( ﻭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﺤﻮ ﺍﺯ »ﺍﻟﮕﻮﯼ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﻠﻤﯽ« ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ؟ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩﺀ‬ ‫ﺗﻠﮕﺮﺍﻓﯽ ﻧﻮﻳﺴﯽﹺ ﻓﮑﺮ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻮﯼ ﺗﺮﺟﻤﻪﺀ ﺷﺘﺎﺑﺰﺩﻩ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺎﯼ ﻓﺸﺮﺩﻩﺀ‬ ‫ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺟﻤﻠﻪ ﺍﯼ ﺩﻳﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﺪ ﻳﺎ ﺍﺭﺟﺢ ﺍﺵ ﺑﺸﻤﺎﺭﺩ )ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺷﺒﻪ ﻓﻠﺴﻔﯽ(‪» :‬ﻣﺎ ]![ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ‬ ‫ﺩﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﺠﺮﻳﺪﯼﹺ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝﹺ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﺑﻪ ﻓﻼﺳﻔﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻧﻤﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬ ‫ﺍﻧﻀﻤﺎﻣﯽ ﻭ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﻮﻻﺕ ]ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ‪ /‬ﺍﺭﺯﺵ ﻭ ﮐﻨﺶ ‪ /‬ﺁﺯﺍﺩﯼ[‬ ‫ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﯼﹺ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ‪ ‬ﺻﻌﻮﺩﯼ ﺗﻮﺍﻧﺎ ﻭ ﻣﺎﻫﺮﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﯼﹺ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ‪ ‬ﻧﺰﻭﻟﯽ ﻋﺎﺟﺰﻧﺪ‪) «.‬ﺹ ‪ (١٣‬ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﻧﺎﺭﻭﺷﻨﯽﹺ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ‬ ‫ﻫﺎﯼ »ﺻﻌﻮﺩﯼ ﻭ ﻧﺰﻭﻟﯽ« ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﺮﺍ ﻧﺰﻭﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﺻﻌﻮﺩﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﺩﻋﺎ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪101‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻳﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﺤﮑﻮﻣﻴﺖ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﮐﻪ »ﺯﻧﺪﺍﻧﯽﹺ ﻣﻘﻮﻻﺕ« ﺍﻧﺪ ﻭ »ﺩﺳﺖ ﺍﺯ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﺯﭘﺲ‬ ‫ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ« )ﺹ ‪ (١٣‬ﺣﺮﻑ ﻋﺠﻴﺒﯽ ﺍﺳﺖ! ﮐﺪﺍﻡ »ﻋﻤﻞ«؟ ﺍﮔﺮ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺭ‪ ،‬ﻳﺎ ﮐﻨﺎﺭ ﮐﺸﻴﺪﻥ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﺪ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ ﻳﺎ ﮐﺎﺭﻩ ﺍﯼ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺧﺎﻟﺖ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪» :‬ﻫﺪﻑ‪ ‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺬﺍﺭﺍﻥ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺩﻭﺭﮐﻬﻴﻢ ﻭ ﻭﺑﺮ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺳﻨﺖ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﯽ ﻭﺍﺭﺙ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ‬ ‫ﺍﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﻧﺎﻗﺪ‪ ‬ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺁﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ‪ ...‬ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﺎﺭ ﺗﻌﻤﻴﻖﹺ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﺍﺯ ﺭﻫﮕﺬﺭﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ ﮐﺎﺳﺘﯽ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﻨﺪ‪) «.‬ﺹ ‪ (١۴‬ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺼﻞﹺ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻭﺑﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﻴﻢ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﻴﻢ‪» :‬ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻭ ﺩﻭﺭﮐﻴﻢ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﯼ‬ ‫ﺍﻋﺘﺪﺍﻟﯽ ]![ ﺑﺎ ﻋﻘﻞﹺ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ‪ ...‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ]![ ﻭﹺﺑﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪﺀ‬ ‫ﻭﺳﻮﺳﻪ ﻫﺎﯼ ]![ ﺍﻓﺮﺍﻃﯽﹺ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺩﺍﺩ‪) «.‬ﺹ ‪ (١٣۴‬ﻭﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﺎﻗﺪ‬ ‫ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ »ﻫﻤﻪ«ﺀ ﻭﺳﻮﺳﻪ ﻫﺎﯼ ﺍﻓﺮﺍﻃﯽﹺ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﺗﻦ ﺩﺭ‬ ‫ﺩﺍﺩ! ﺍﺯ ﻗﻀﺎ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﺧﺺ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺩﻭ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﺩﻭﺭﮐﻴﻢ ﻭ ﻭﺑﺮ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻓﺼﻞﹺ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻬﺎﺭ ﻓﺼﻞ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﺭﺍﺀ ﺳﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ‪ .‬ﻓﺼﻞﹺ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻭﻋﺪﻩ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ »ﺣﻼﺟﯽﹺ ﺁﺛﺎﺭ ﺩﻭﺭﮐﻬﻴﻢ ﻭ ﻭﺑﺮ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ« ﻭ‬ ‫ﻫﺪﻑ ﺍﺵ »ﻧﻮﻋﯽ ﻧﻘﺪ‪ ‬ﻧﺠﺎﺕ ﺑﺨﺶ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﮐﻨﻮﻧﻴﺖ‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺦﹺ ﻓﻌﻠﯽﹺ ﺟﺎﻣﻌﻪ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺍﺳﺖ« ]ﺍﮐﻨﻮﻧﻴﺖ‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺦﹺ ﻓﻌﻠﯽ؟[‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻋﻬﺪﻩﺀ ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫»ﺣﻼﺟﯽ« ﺍﯼ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ‪ :‬ﻫﺮ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻣﺎﮐﺲ ﻭﺑﺮ ﺑﯽ ﺷﮏ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﻪ ﻳﮑﯽ‬ ‫ﺍﺯ ﺗ‪‬ﻢ ﻫﺎﯼ ﺍﺻﻠﯽﹺ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽﹺ ﺍﻭ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽﹺ ﻓﺮﺍﻳﻨﺪ‪‬‬ ‫ﻋﻘﻼﻧﯽ ﺷﺪﻥ‪ ‬ﺟﻮﺍﻣﻊﹺ ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺳﯽ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪،‬‬ ‫ﺍﻧﻮﺍﻉﹺ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﹺ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﺗﻌﺒﻴﺮﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺍﺯ ﺷﺮﻭﻉ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ‬ﻣﺘﻮﺩﻭﻟﻮﮊﯼﹺ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻣﺒﺤﺚ‪ ‬ﻭﺑﺮﹺ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮﺩﻩ‪ ،‬ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ »ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺗﺮﺍﮊﻳﮏ ﻭﺑﺮ« ﻣﺘﺄﺛﺮ ﺍﺯ‬ ‫ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯼ ﻧﻴﭽﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺻﻔﺤﺎﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻧﻴﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ‬ ‫ﮐﻠﯽ ﻭ ﻧﺎﺩﻗﻴﻖ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﭘﺬﻳﺮﯼ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﭘﺎﺩﺭﻫﻮﺍ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 02‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺼﻞ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻋﻤﺪﻩ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﺩﻭﺭﺍﻥ‪ ‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ‬ﮐﺎﺭﹺ ﻓﮑﺮ ﹺ‬ ‫ﯼ‬ ‫ﺍﻭ »ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻭ ﻋﻼﻳﻖ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ« ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺗﺤﻮﻝ ﻓﮑﺮﯼﹺ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺩﺭ ﺳﯽ‬ ‫ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺭﺍ ﻣﺴﮑﻮﺕ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﻔﻴﺪﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﮔﻴﺮﺍﺗﺮﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﻫﺎﯼ ﮐﺘﺎﺏ ﺁﻗﺎﯼ‬ ‫ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﻣﺎﺭﺗﻴﻦ ﻫﺎﻳﺪ‪‬ﮔﺮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﺣﻮﺻﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺷﺎﺭﺡﹺ ﺧﻮﺏﹺ ﻣﺒﺎﺣﺚ‪ ‬ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻗﺎﯼ ﺍﺑﺎﺫﺭﯼ ﺩﺭ ﻣﻘﺪﻣﻪﺀ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻭﺟﻪ ﺩﻭﻡﹺ ﺗﺄﻣﻞ‬ ‫ﺩﺭ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺳﻌﯽ ﺩﺭ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻭ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮﹺ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﺩ‪ «.‬ﺍﮔﺮ ﻫﺪﻑ ﺍﺻﻠﯽﹺ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺧﺮﺩ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎﯼ ﭘﺴﺎﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﺑﻮﺩﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺩﻳﺪ‬ ‫ﺑﺤﺮﺍﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺍﻳﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎ ﺩﺍﻣﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺩﺭ ﮐﺪﺍﻡ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ‪ :‬ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﺮﭼﻴﺰ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻧﻈﺎﻡﹺ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝﹺ ﻏﺮﺑﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻨﺪﻩ‬ ‫)ﻳﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ(ﺀ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺍﯼ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻈﻴﺮﹺ ﺩﻭﻟﺖ ـ‬ ‫ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﮔﺮﻭﻫﯽ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﯽ ﻫﻮﻳـﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻗﺪﺭﺕ‪،‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻡ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻭ ﺑﺤﺮﺍﻥ‪ ‬ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ )ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺁﺧﺮﯼ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺀ ﻏﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭﮐﺸﻮﺭﯼ ﻣﺜﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺼﺎﻑ ﻃﻠﺒﯽﹺ‬ ‫ﭘﺴﺎﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﺎ ﺍﺣﻴﺎﺀ ﻣﺠﺪﺩ ﺩﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻴﻨﯽ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼﹺ ﺩﻭﻟﺘﯽ ﻳﺎ ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﯼﹺ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ« ﺭﺍ‬ ‫ﺍﺯ ﺳﺮ ﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻩ(‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ »ﺗﺄﻣﻞ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ‪‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ« ﻣﺒﺎﺩﺭﺕ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﭼﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﺩ؟‬ ‫ﺗﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ »ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ« ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻦ‬ ‫ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﯼ ﻧﺎﺩﺭ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺎﺩﺭ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺍﺯ ﮐﻬﮑﺸﺎﻥ ﺑﺰﺭﮒ‪‬‬ ‫ﻓﮑﺮﯼﹺ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺭﺳﯽ ﺷﺮﺡ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻫﺸﻴﺎﺭﯼ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ‪ ‬ﻣﺆﻟﻒ‪ ‬ﮐﺘﺎﺏﹺ »ﺍﻣﺘﻨﺎﻉﹺ ﺗﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬ ‫ﺩﻳﻨﯽ« ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﻴﻢ‪» ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ِﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻫﻢ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﺁﻥ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼﹺ ﻏﺮﺑﯽ ﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 03‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻮ ﻭ ﻏﺮﺑﻴﻬﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻮ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﺑﻬﻢ ﺭﺍﻩ‬ ‫ﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺩﺭ ﺗﻮﻫﻤﺎﺕ ﻣﺘﻘﺎﺑﻠﻤﺎﻥ‪ .‬ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺧﻮﻳﺸﺎﻭﻧﺪﯼ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺍﺣﺴﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﹰ ﮐﺎﺫﺏ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺩﭼﺎﺭ ﺗﻮﻫﻢ ﺩﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼﹺ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﭼﻮﻥ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺗﺎﻡﹺ ﮐﻼﻡ ﺭﻳﺰﻩ‬ ‫ﺧﻮﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻧﺸﺨﻮﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ‬ﻣﺎﺋﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽﹺ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻴﻢ ــ ﺣﺘﺎ ﺷﮑﻤﺒﻪﺀ‬ ‫ﺭﻭﺣﺎﻧﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺁﺧﻮﻧﺪﻫﺎ ﻭ ﻃﻠﺒﻪ ﻫﺎﻣﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﻠﻮﻓﻪ ﻫﺎﻳﯽ ﺍﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ــ ﻭ ﻧﻪ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺷﺎﮔﺮﺩﺍﻥ‪ ‬ﺁﻥ‪«.‬‬ ‫ﻓﻮﺭﻳﻪﺀ ‪٢٠٠۵‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 04‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ‬

‫ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺩﺭ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﺳﺎﻝ ‪ ،٢٠٠۴‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺿﻤﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﺍﻱ ﮔﻔﺖ‪ ،‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬ ‫ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺁﻥ‪ ،‬ﻧﻴﺎﺯﻱ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻭﺳﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‬ ‫ﻒ ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺩﺍﺩﻥ‬ ‫ﺭﺍ ﺧﻮﺵ ﻧﻴﺎﻣﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟ ‪‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ‬ ‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﻣﻄﺮﺡ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻥ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻩ ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮﹺ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﻧﺎﻡ‬ ‫ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ‪ » :‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺭﺍ ﭘﺎﺱ ﺑﺪﺍﺭ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻢ ﻫﻮﺍﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬ ‫ﺩﺍﺷﺖ*«‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﺩﻭ ﻭﻳﮋﮔﻲﹺ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﻳﮑﻲ ﺷﻴﻮﻩﺀ‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﻭ ﻃﺮﺯﹺ ﻧﻮﺷﺘﻦﹺ ﺧﻮﺩﻣﺎﻧﻲ ﻭ ﺳﺎﺩﻩﺀ ﺍﻭﺳﺖ ﻭ ﺩﻳﮕﺮﻱ »ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ« ﺍﺵ‪،‬‬ ‫ﮐﻪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﻱ »ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻱ ﺑﻴﺎﻳﺪ« ﻭ ﻧﻔﻌﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻝﹺ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻭ »ﺣﻘﻴﻘﺖ«‬

‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﺍﮐﺜﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﮐﺎﺭﻱ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ )ﺗﺮﻭﺕ‪(truth ،‬‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ ؛ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ ﺻﺪﺍﻗﺖ )ﺗﺮﻭﺗﻔﻮﻝ ﻧﹺﺲ‪(truthfulness ،‬‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻳﻨﮑﻪ ﮐﺴﻲ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭﻭﻍ ﻧﮕﻮﻳﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﻭﺩﺍﺕ‪ ‬ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎﻥ ﮐﻼﻩ ﻧﮕﺬﺍﺭﺩ )ﺹ ‪ .(۵٧‬ﺗﻮﻗﹼﻊ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‬ ‫ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺷﻌﺎﺭ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺍﮔﺮ ﻫﻮﺍﻱ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻮﺍﻱ‬ ‫ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪﺀ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻣﺮﺩﻡﹺ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻩ ﺑﺮﺳﺮﹺ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻮﺩﻧﺶ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺯﺣﻤﺖ‪ ‬ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻱﹺ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 05‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺁﺯﺍﺩﻱﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﮑﺸﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﻢ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺎﻥ ﻣﯽ‬ ‫ﺷﻮﺩ‪) «.‬ﺹ ‪(۵٨‬‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﺯ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﭼﻴﺴﺖ ﻭ ﻧﻈﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺁﻥ‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺍﺻﻠﻲﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯﹺ ﺍﺑﺪﺍﻉﹺ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻳﻮﻧﺎﻥ‪ ‬ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ‪،‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ‬ﻳﻘﻴﻨﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ؛ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺍﺯ‬ ‫ﺻﺤ‪‬ﺖ‪ ‬ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﭘﺎﺳﺦ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﺰﻱ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ )ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯﻣﺎ( ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ‬ ‫ﺣﺲ‪ ‬ﻭ ﺷﻌﻮﺭ ﺩﺭﮎ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ )ﺩﺭﻭﻥ ﻣﺎ( ﻭ ﻧﺤﻮﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﭼﻴﺰﻫﺎﻱ‬ ‫ﺩﺭﮎ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻨﻴﻢ )ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺎ( ‪ :‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺍﻭ‪‬ﻝ ﻭﺍﻗﻌﻴ‪‬ﺖ‬ ‫ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ‪ ،‬ﺩﻭﻡ »ﺍﻧﻌﮑﺎﺱ« ﻭﺍﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﺩﺭ ﻣﺎ‪ ،‬ﻭ ﺳﻮ‪‬ﻡ ﺑﺎﺯﮔﻮﻳﻲ ﻳﺎ »ﺑﺎﺯﻧﻤﺎﻳﻲﹺ« ﺁﻥ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ )ﻭ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻣﻌﻨﺎﻳﯽ(‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺍﻧﻌﮑﺎﺱﹺ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵﹺ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲﹺ ﺁﻥ ﺑﺎ »ﺧﻮﺩ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ« ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺑﻪ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﻳﻢ؛ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﻄﺒﺎﻗﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪﻩ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻱ ﻣﺎ ﻏﻴﺮﻭﺍﻗﻌﻲ ﻭ ﮐﺬﺏ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ‬ ‫ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﻴﺎﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﺳﺘﻲﹺ‬ ‫ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺫﻫﻨﻴﺎﺕ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴ‪‬ﺎﺕ‪ ‬ﻋﻴﻨﻲ ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞﹺ ﺍﻭﻝ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎﻱ ﺣﺴ‪‬ﻲ ﻭ ﺫﻫﻨﻴﺎﺕ ﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻫﺮ ﺗﻤﺎﺳﻲ ﺑﺎ‬ ‫»ﺧﻮﺩ‪ ‬ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ« ﺑﺎ ﻭﺳﺎﻃﺖ‪ ‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‪ ‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ‬ﺣﺴ‪‬ﻲ ﻭ ﻓﮑﺮﻱﹺ ﻣﺎﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﻳﺎ ﻧﺎﺩﺭﺳﺘﻲﹺ ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ‬ ‫ﻣﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺗﻤﺎﺱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﺮ ﻭ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲﹺ ﻧﻮﻉﹺ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺎ »ﺧﻮﺩ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ«‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ‪ .‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﺼﺮﺟﺪﻳﺪ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﻭ ﻫﻴﻮﻡ ﻭ ﻻﮎ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﺧﺺ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﺭﻭﺷﻨﻲ ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺩﺭﺳﺖ‪ ‬ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﹺ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﻣﺮﺯ ﻗﺎﻃﻌﻲ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺑﺰﺭﮒ‬ ‫ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﮐﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭ‬ ‫ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﺁﻥ‪ ،‬ﻭ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺮ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺎﻧﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻏﺮﺑﻲ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮﻉﹺ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞﹺ ﺷﻨﺎﺧﺖ )ﻳﺎ »ﺳﻮﮊﻩ«( ﺑﻪ ﺩﻭﺷﺎﺧﻪﺀ ﺍﺻﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ :‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻳﺰ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 06‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻮﮊﻩ ﻭ ﺍﹸﺑﮋﻩ ﺭﺍ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﻱ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺮﻣﻲ‬ ‫ﺁﻳﻨﺪ )ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻮﮊﻩ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺩﮐﺎﺭﺗﻲ ﻳﺎ ﮐﺎﻧﺘﻲ(‪ ،‬ﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻭﻡ ﮐﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﻲﺗﻮﺍﻥ ﺑﺮ ﺷﻜﺎﻑ ﺳﻮﮊﻩ ﻭ ﺍﺑﮋﻩ ﭼﻨﺎﻥ ﻏﻠﻴﻪ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻃﺮﺡ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻛﺎﻧﻮﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﺑﻲﻣﻮﺭﺩ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺑﺎ ﻛﻨﺎﺭ‬ ‫ﺯﺩﻥ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﮔﺮﻭﻩ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎﻣﻬﺎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﻫﮕﻞ‪ ،‬ﻧﻴﭽﻪ ﻭ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪ .‬ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻲﹺ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﻫﺮﺩﻭﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ‬ ‫ﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺍﺯ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺍﺵ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺷﻮﺍﺭ‪ ،‬ﻓﻨﹼﻲ ﻭ ﺩﻗﻴﻖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺗﺨﺼﹼﺼﻲ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ‪ ‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺭﺍﻳﺞ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ‪ ،‬ﭘﺮﻭﺭﺵﹺ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺍﻭ ﺩﻭ ﺩﻭﺭﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺩﻭﺭﻩﺀ‬ ‫»ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ« ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪﺀ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻭ ﻧﻴﺰ »ﻧﮕﺮﺵﹺ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺑﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺍﺯ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﺣﺎﻝ؛ ﻭ ﺩﻭﺭﻩﺀ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﻣﮑﺘﺐﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬ ‫)ﺁﻧﺎﻟﻴﺘﻴﮏ( ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻓﻨﹼﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪﺀ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﻣﻨﻄﻖ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞﹺ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ‪ ‬ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ‬ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﮑﺘﺐ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ‪ ‬ﺗﺨﺼﹼﺼﻲ ﻭ ﻓﻨﹼﻲ ﺍﺵ ﺍﺯ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻭ ﻭﻇﺎﻳﻒ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺐ ﺁﺛﺎﺭ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺩﺭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﻓﺎﻗﺪ ﺍﺭﺯﺵ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫ﺩﻭﺭﻩﺀ »ﻧﮕﺮﺵﹺ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ« ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﻭﺭﻩﺀ »ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﯽ« ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ )ﺹ‬ ‫‪ (۵۵‬ﺍﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻫﺮﺩﻭﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻓﮑﺮﻱ ﺍﻭ ﻻﺯﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺍﻭ‪،‬‬ ‫ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻴﮑﺎﮔﻮ ﮐﺴﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻓﺎﺭﻍ ﺍﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﺷﻮﺩ ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺩﺍﻧﺶ‬ ‫ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺍﺯ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﺴﺐ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪» :‬ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻪﺀ ﺁﻥ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺩﺳﺖ ﺟﻤﻌﻲ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻡ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻢ ﺍﺯ ﻫﮕﻞ ﻭ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‬ ‫ﺳﺮﺩﺭ ﺑﻴﺎﻭﺭﻡ ﻭ ]ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ[ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻏﺒﻄﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺭﺩﻡ« )ﺹ ‪(۵۵‬؛ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﯽ ﻫﻢ‪،‬‬ ‫»ﺍﮔﺮ ﭘﺎﻳﻪﺀ ﻣﺤﮑﻤﻲ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻲ ﮐﺮﺩﻡ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻫﻤﻴﺖ‪ ‬ﮐﺎﺭﹺ ﻭﻳﻠﻔﺮﺩ ﺳ‪‬ﻠﹼﺎﺭﺯ ﻭ ﺩﺍﻧﺎﻟﺪ ﺩﻳﻮﻳﺪﺳ‪‬ﻦ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻡ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬ ‫ﻏﺒﻄﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺭﺩﻡ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺎ(‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 07‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻭ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺘﺎﺑﺶ »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺁﻳﻨﻪﺀ ﻃﺒﻴﻌﺖ«‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲﹺ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺫﻫﻨﻲ )ﻳﺎ ﮔﺰﺍﺭﻩ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺯﺑﺎﻧﯽ( ﻣﺎ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻋﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪﺀ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ‬ ‫ﺭﻧﻪ ﺩﮐﺎﺭﺕ ﺗﺎ ﺟﺎﻥ ﻻﮎ ﻭ ﺍﺯ ﻻﮎ ﺗﺎ ﺍﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﮐﺎﻧﺖ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻭ ﻧﻘﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺫﻫﻦ ﻳﺎ ﺳﻮﮊﻩ ﺑﺮ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺫﻫﻦﹺ ﺷﻨﺎﺳﺎ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺁﻳﻨﻪ«ﯼ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ‬ﺑﻴﺮﻭﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺘﹼﮑﻲ ﺍﺳﺖ؛ ﻭ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭﻱﹺ ﺫﻫﻦ ﻭ ﻋﻴﻦ‬ ‫ﺧﻄﺎﻱ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻴﻨﺶ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭ‪ ،‬ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻋﻘﻼﻧﯽ‬ ‫)ﺭﺍﺷﻨﺎﻟﻴﺴﺘﻴﮏ‪ ( Rationalistic‬ﺑﺎﺷﺪ)ﻳﻘﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺫﻫﻦ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﺪ( ‪،‬‬ ‫ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺎﺷﺪ )ﻳﻘﻴﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺷﺎﻥ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﺪ(‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻣﻲ ﺭﻭﺩ‪ :‬ﺍﻭﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮﹺ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ‪ ‬ﻣﺤﺾﹺ ﻋﻘﻠﻲ ﺍﺵ ﻭ ﺩﻭﻣﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻣﮑﺎﻧﻴﮑﻲ ﺍﺵ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ‪ .‬ﺭﻭﺵ ﺍﻳﺪﺁﻟﻴﺴﻢ ﺍﺳﺘﻌﻼﻳﯽﹺ )ﺗﺮﺍﻧﺴ‪‬ﻨﺪ‪‬ﻧﺘﺎﻝ(‬ ‫ﮐﺎﻧﺘﻲ‪ ،‬ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﮑﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﻫﻤﻪ ﻧﻮﻉ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺭﺍ‬ ‫ﻣﺸﺮﻭﻁ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲﹺ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲﹺ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻋﻠﺖ ﻭ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻟﻲ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﻋﻴﻨﻲ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﺱ‪،‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﻭ ﻭﺭﺍﻱ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ‪ ‬ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﺧﺪﺍ«( ﻧﻤﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺩﻫﺪ )ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺍﻳﻤﺎﻥ‬ ‫ﻣﺘﹼﮑﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ(‪ .‬ﺭﻳﺸﻪﺀ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻘﻠﻲ ﻭ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻠﻤﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺣﺴ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻲ ﻳﺎ ﺯﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻣﺪﺭﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﻧﮕﺎﻩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ )ﺁﻧﺎﻟﻴﺘﻴﮏ( ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ‬ ‫ﻏﺎﻟﺐﹺ ﻧﻴﻢ ﻗﺮﻥ‪ ‬ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻮﺩﻩ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺎﻧﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ‪ ‬ﭘﻴﺸﻴﻦﹺ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺩﺭ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲﹺ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ »ﭼﺮﺧﺶ ﺯﺑﺎﻧﻲ« ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻣﻨﻄﻖ ﻭ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻨﻄﻘﻲ‪ ،‬ﭼﻪ ﮔﺰﺍﺭﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺣﺎﻭﻱ »ﻣﻌﻨﻲ« ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻭﻟﻮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬ ‫ﻫﻢ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺁﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ‪،‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻲ »ﻣﻌﺎﻟﺠﻪﺀ ﺯﺑﺎﻧﻲ« ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﮔﻮﻳﻲ ﻫﺎﻱ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩﺀ ﺗﻈﺎﻫﺮﺍﺕ‪ ‬ﺯﺑﺎﻧﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﻭ ﺷﺒﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﺭﺍ ﺷﮑﻞ ﻣﻲ‬ ‫ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﺰﺩﺍﻳﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 08‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮﺩﻩ ؛ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢﹺ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻟﻲ ﭼﻮﻥ‬ ‫»ﺧﺪﺍ«‪» ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ«‪» ،‬ﺗﺎﺭﻳﺦ«‪» ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﻭ ﺣﺘﺎ ﺧﻮﺩ »ﻋﻘﻞ« ﺍﺯ ﺯﻣﺮﻩﺀ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺯﻳﺎﺩﻩ ﮔﻮﻳﻲ ﻫﺎﻱ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‬ ‫ﺭﺍ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ ِ ﭘﻴﺶ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﻧﻴﺰ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺜﺎﻝ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﻋﻠﻢ ﻣﺪ‪‬ﻋﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺩﺍﻧﺸﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪﻱﹺ ﭘﺪﻳﺪﻩ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻋﻼﻳﻖ ﻣﺎﻥ ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﺩ‪‬ﻋﺎﻳﻲ ﺑﻲ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻓﻴﺰﻳﮑﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ ﻭ ﮐﺸﻴﺶ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ »ﻃﺒﻴﻌﺖ« )ﺑﻪ ﺟﺎﻱ »ﺧﺪﺍ«( ﻗﺮﺍﺭ‬ ‫ﺩﻫﺪ )ﺹ ‪ .(۴٩‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻗﺪﻣﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ‬ ‫ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻧﻔﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺲ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫)ﻏﻴﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ(‪ ،‬ﻣﺤﻠﹼﻲ )ﺯﻣﺎﻧﻲ ـ ﻣﮑﺎﻧﻲ(‪ ،‬ﻣﻮﻗﹼﺘﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ؛ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻫﺮﻧﻮﻉ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﻲ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﮔﺮﺍﻳﺶ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻤﻨﺪﺍﻧﻪ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﻫﮕﻞ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ )ﻭ ﮔﻬﮕﺎﻩ‬ ‫ﺍﺷﺎﺭﺍﺗﻲ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺩﺍﺭﺩ ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﻑ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﺭﺳﺖ ﻧﺨﻮﺍﻧﺪﻩ(‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺮﺍﻳﻲﹺ ﺍﺧﻴﺮﺵ )ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﺧﺺ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺮﻓﺮﻭﺵ »ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮﯼ‪ ،‬ﺁﻳﺮﻭﻧﯽ ﻭ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‪ **«،‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻳﺎﻓﺖ(‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﻧﻴﭽﻪ‪ ،‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﻳﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪) .‬ﺗﻮﺿﻴﺢﹺ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺁﻳﺮﻭﻧﻲ ﻭ‬ ‫ﮐﺎﻧﺘﻴﻨﺠﻨﺴﻲ ‪ Irony and Contingency /‬ﻧﺰﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ‪ ‬ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﻱ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺳﺖ‪ (.‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻣﺘﺄﺧﹼﺮ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻳﺖ )ﻧﺎﺭﺗﻴﻮ( ﻫﺎﻱ ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺣﺘﺎ »ﺧﺼﻮﺻﻲ« ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﺩ؛ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺪﻋﻲ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﺑﺴﺘﺮﹺ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﹺ ﺭﺍﻭﻳﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﻫﻴﭻ‬ ‫ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﺑﺮ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺭﺟﺤﻴ‪‬ﺖ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻭ ﺍﮔﺮ ﮐﺴﻲ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ‬ ‫ﻧﻮﺁﻭﺭﺍﻧﻪ ﻳﺎ ﺣﺘﺎ »ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻧﻪ«‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻭﺍﮊﮔﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ )ﻭ‪‬ﮐﺎﺑﻴﻮﻻﺭﻱ( ‪،‬‬ ‫ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻳﺎ ﻗﺼﻪﺀ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭﹺ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺭﺍ »ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ« ﺑﺒﺨﺸﺪ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﻗﺼﻪﺀ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﺵ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﻧﺤﻮﻩﺀ ﺯﻳﺴﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ‪ ،‬ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺍﺯ »ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ« ﻭ »ﺭﻭﺍﻳﺖ« ﻫﺎﻱ ﻓﻤﻴﻨﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﻧﺎﻡ ﻣﻲ ﺑﺮﺩ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 09‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲﹺ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﻣﺜﺒﺖ ﻭ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻳﺒﺨﺶ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﺍﻫﻤﻴ‪‬ﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﺗﺎ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ‪ .‬ﺍﺯ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎﯼ ﺍﺧﻼﻗﯽﹺ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﺷﺮﻳﻒ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﯽ‬ ‫ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﺑﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ‬

‫ﻲ ﺩﻳﮕﺮﺵ‪ ،‬ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻭ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳ ﹺ‬ ‫ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ« ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺳﺖ ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﺶ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺗﺤﻘﹼﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺑﻌﻀﻲ ﻫﻨﻮﺯ‬ ‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﺤﻘﹼﻖ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺱ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺍﺧﻼﻗﻲﹺ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﻨﻴﺎﺩ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﮐﻪ ﺁﺯﺍﺩﺗﺮﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﭘﺎﻳﻪ ﺭﻳﺰﻱ ﺷﺪ؛ ﺟﺎﻳﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺵ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺍﻓﻖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﮔﺸﻮﺩﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺟﻮﺭ ﺭﻭﻣﺎﻧﺲﹺ ﻣﻠﹼﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺎ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻓﺮﻕ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ ﭼﻮﻥ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻭﻝ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﻣﺎ‬ ‫ﺳﻨﹼﺖ ﻧﺪﺍﺭﻳﻢ ﻭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺁﺩﻡ ﻫﺎﻳﻲ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﻮﺭﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﻋﻼﻗﻪﺀ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻣﺮﺳﻮﻥ‬ ‫ﺗﺎ ﺩﻳﻮﻳﻲ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺗﺄﺳﻒ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺗﻠﻘﻲﹺ ﺭﻣﺎﻧﺘﻴﮏ ﺣﺎﻻ ﮔﻢ ﺷﺪﻩ؛ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﺗﹼﻔﺎﻕ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﻝ ﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺍﻓﺘﺎﺩ؛ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ‪)«.‬ﺹ ‪(٣٧‬‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﺳﺎﺳﻲ »ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﮏ« ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴ‪‬ﺖ ﻳﺎ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺩﺍﺭﺍﻱ »ﻃﺒﻊ«‪،‬‬ ‫»ﺳﺮﺷﺖ«‪» ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ« ﻳﺎ »ﻣﺎﻫﻴ‪‬ﺖ« ﺍﻱ ﺍﺳﺖ )ﺹ‪ .(٨٣‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ‬ ‫»ﭘﺴﺎ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ« )ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﺎﻝ(‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﭘﺴﺎﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻱ‪ ،‬ﻫﻴﭻ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻳﺎ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﺁﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺎﻭﺭﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻖ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺷﺎﻟﻮﺩﻩ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﺴﻴﻦ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪110‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻧﺪ )ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﺴﻴﻦ ﻫﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺌﻮﻟﻮﮒ ﻫﺎﻱ ﻋﺼﺮ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ »ﺧﺪﺍ« ﺑﺎﻭﺭ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﺷﺎﻥ »ﻣﺒﻨﺎ« ﻳﺎ ﺷﺎﻟﻮﺩﻩ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻗﺎﺋﻞ ﺍﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﻋﻘﻞ ﺍﻭﻟﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦﹺ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﻨﺎ ﻫﺎ ﺍﻟﺒﺘﹼﻪ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﻗﻮ‪‬ﻩﺀ ﻋﻘﻞﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ ﺍﺳﺖ(‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻫﻤﮑﺎﺭﺍﻥ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺍﺵ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﻭ‬ ‫ﺭﺍﻟﺰ‪ ،‬ﺭﺍ ﺑﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﺣﺘﺎ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺭﺍ »ﻗﻬﺮﻣﺎﻥ« ﺧﻮﺩﺵ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻧﺪ )ﺹ ‪ ،(۵٧‬ﺍﻣﺎ ﺗﻼﺵ ﻓﻠﺴﻔﻲﹺ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﻣﺒﻨﺎﻳﯽ )ﻓﺎﻧﺪ‪‬ﻳﺸﻨﺎﻝ‪( foundational‬‬ ‫ﻭ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩﺀ ﺍﻭ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻴﮏ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﻧﻴﮏ ﺯﻳﺴﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺷﮑﻨﺠﻪ ﻧﮑﺮﺩﻥ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺍﺩﺍﺭﻱ ﻭ ﻣﻬﺮﻭﺭﺯﻱ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ‬ ‫»ﻋﻘﻞ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ« )ﻳﻮﻧﻴﻮﺭﺳﺎﻝ ﺭﻳﺰﹺﻥ‪ (universal reason‬ﻣﺘﻮﺳ‪‬ﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ ﻭ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻻﺕ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺍﻧﺘﺰﺍﻋﻲ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝﹺ‬ ‫ﻋﻘﻠﻲﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ ﻧﺎﺷﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ ﺩﺭ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻭ‬ ‫ﻧﺰﺩﻳﮑﻲ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ :‬ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻪﺀ »ﺑﻨﻲ ﺁﺩﻡ« ﻭ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﹼﻲ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻱ ﻣﺸﺨﺼﹼﻲ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﺼﺎﺩﻑ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺁﺷﻨﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﻳﻢ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺮﺡ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ‬ ‫ﺍﻳﻢ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﻥ ﻋﻼﻗﻪ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻭ ﺗﻔﺎﻫﻢ ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﻱ‪ ،‬ﻧﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﺭﻭﻱ »ﺍﺻﻮﻝ« )ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺩﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﺳﮑﻮﻻﺭ( ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﻧﺰﺩﻳﮑﻲ ﻭ ﺗﻤﺎﺱ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﻮ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪» .‬ﻣ‪‬ﻬﺮ« ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﺳﺮﺷﺖ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻣﺎ ﻧﻬﺎﺩﻩ ﻧﺸﺪﻩ‪ ،‬ﭼﻮﻥ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ »ﺳﺮﺷﺖ« ﺍﻱ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ »ﻧﻬﺎﺩﻱ« ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﻬﺮ ﺍﺯ ﻫﻤﺰﻳﺴﺘﻲﹺ ﺍﺗﹼﻔﺎﻗﻲﹺ ﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺗﻤﺎﺱ ﻭ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻳﮏ ﺯﻧﺪﮔﻲﹺ ﻣﺸﺨﹼﺺ ﻭ‬ ‫ﻣﻠﻤﻮﺱ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﺸﻮﻳﻢ ﺩﺍﻣﻨﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﮕﺴﺘﺮﺍﻧﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﹺ ﻣﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻘﻴﻪﺀ ﺍﻧﺴﺎﻧﻴ‪‬ﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭﺧﺸﻮﻧﺖ‪ ‬ﺟﻬﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ‪ .‬ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﭼﭗ‪،‬‬ ‫ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ »ﻭﻃﻦ« ﺷﺎﻥ )ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ( ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻗﺎﺋﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﻥ‬ ‫ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﺯﻳﺮﺍ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪﺀ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺁﺩﻡ ﺷﺮﻭﻉ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻳﮏ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ »ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ« ﺧﻄﺎﺏ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ)ﺹ‪ (٩٠‬ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﮔﺮ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻝ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ‬ ‫ﺑﻨﺎﻣﻴﻢ‪ .‬ﺍﻭ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻳﮏ »ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﻱ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ« ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪111‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻘﻴﺮ ﻭ ﻏﻨﻲ ﺷﮑﺎﻓﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﺗﺌﻮﺭﻱ‬ ‫ﺑﺎﻓﻲ« ﺑﺮﺣﺬﺭ ﻣﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱﹺ ﺑﺎ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﺷﺎﻥ ﻓﺮﺍ‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﺗﹼﻔﺎﻕ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺰﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮﹺ ﮐﺎﺭ ﻭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ‬ ‫ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻝ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺑﻲ ﻋﺪﺍﻟﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﻓﻘﺮ ﻭ ﻧﮋﺍﺩ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮﺩﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﺳﺮﹺ ﻧﻮﻣﻴﺪﻱ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﻢ ﭼﺮﺍ ﺭﺃﻱ ﺩﻫﻨﺪﮔﺎﻥ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﺧﻮﺩﺧﻮﺍﻫﻲ ﻫﺎ ﻭ ﺁﺯﻣﻨﺪﻱ ﻫﺎﺷﺎﻥ ﻓﺎﺋﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﺵ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﻣﻦ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻢ‪ .‬ﮐﺸﻮﺭﹺ ﻣﻦ ﺍﺯ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﺩﻩ‬ ‫ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﻢ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺯ ﺩﺭﺩ ﻭ ﺍﺩﺑﺎﺭﹺ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬ ‫ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻳﮏ ﺗﺮﺍﮊﺩﻱﹺ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ« )ﺹ ‪ .(١٠٢‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻃﯽﹺّ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺒﻴﻨﻲ ﻭ ﺍﻣﻴﺪ‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﻱ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﺟﻬﺎﻥ ﮐﻢ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﻭ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﮔﻔﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﻲ ﺍﺵ ﻣﺎﻳﻞ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻭ ﺍﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﻱ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ ﻭ ﮔﺮﻫﻲ ﺭﺍ ﺑﮕﺸﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﭙﺮﺳﻴﻢ »ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭼﻴﺴﺖ ﻭ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ‪ ‬ﺍﻭ ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﺁﻳﺪ؟«‪ .‬ﭼﻮﻥ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱﹺ ﻣﺎ ﻭﺿﻊ ﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣ‪‬ﺪ ﺭﻭﺯ ﻳﺎ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻭﻫﻤﭽﺸﻤﻲ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﻄﺮﺡ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻋﺪ‪‬ﻩ ﺍﻱ ﺳﻨﮓ ﻳﮏ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻏﺮﺑﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻣﻲ ﺯﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺭﺍﻩ ﺣﻞﹼ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﺮﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ‬ ‫ﻧﺰﺩ ﺍﻭ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﻭ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻫﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ‬ ‫ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪﻩ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ »ﺿﺪ ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺣﺪﺱ ﺯﺩ‬ ‫ﻣﻄﺮﺡ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺍﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺯﻳﺎﻥ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻓﻲ ﻫﺎﻱ ﺑﻲ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﺑﻲ ﺛﻤﺮﻱ ﮐﻪ ﺳﮑﹼﻪﺀ ﺭﺍﻳﺞﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 12‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺜﺎﻝ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻋﻠﻲ ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‬ ‫ﻣ‪‬ﻌﺮ‪‬ﻓﺎﻥ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻓﺼﻠﻲ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﺵ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ« )ﻃﺮﺡ‬ ‫ﻧﻮ‪ ،(١٣٨١ ،‬ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﺭﺍﻱ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻧﻘﺪ‪ ‬ﺁﻧﭽﻪ ﻧﺰﺩ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺩﻳﻨﻲ‬ ‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﻳﻨﻲ« ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ‪ .‬ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻗﺎﻱ ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﻲ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﻏﻴﺮﺩﻳﻨﻲﹺ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻘﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ‬ ‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﻳﻨﻲ« ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﻠﻤﻲ« ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺗﺎ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻧﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﻋﻤﻠﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻬﺎﺩﺳﺎﺯﻱﹺ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻧﺨﺴﺖ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻧﻈﺮﻱ )ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻲ( ﺑﺮ ﺑﻴﻨﺶ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺩﻳﻨﻲ )ﻳﺎ ﺳﻨﹼﺘﻲ( ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺲ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﻗﺪﻣﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺗﺄﺳﻴﺲﹺ ﻳﮏ ﻧﻬﺎﺩ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﮏ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺻﻮﻝ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺧﻠﻞ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﺩﺳﺖ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻧﺴﺒﻲﹺ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﮏ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﻴﺸﺒﺮﺩ‪ ‬ﻫﺪﻓﻬﺎﻱ‬ ‫ﺧﻴﺮﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ ﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺶ ﻭ ﺧﻮﻱ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﻣﻮﺍﻓﻖ ﻭ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬ﺟﺬﹼﺍﺏ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻏﺎﻟﺐ ﻣﻔﺴﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡﹺ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺍﺯ ﺳﺎﺩﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻲ‬ ‫ﭘﻴﺮﺍﻳﮕﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻭﺗﻨﯽ ﻭ ﮐﻢ ﺍﺩﻋﺎﻳﻲ ﻭ ﻧﻈﺮﺑﻠﻨﺪﻱ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻟﮕﻮﻱﹺ ﺭﻓﺘﺎﺭﹺ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻧﻪ ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺁﻗﺎﻱ ﺧﺸﺎﻳﺎﺭ ﺩﻳﻬﻴﻤﻲ ﺩﺭ ﻣﻄﻠﺐ‬ ‫ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺍﺯ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﭼﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻴﺎﻣﻮﺯﻳﻢ؟« ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﻦ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺭﺍ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺧﻮﺏ ﺩﺭ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺩﻩ‬ ‫ﺣﺮﻑ ﻣﻲ ﺯﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﭘﺮﻃﻤﻄﺮﺍﻕ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﻢ ﺟﻠﻮﻩ ﮐﻨﺪ )ﭼﻮﻥ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﻫﺴﺖ!( ﻭ ﺭﺍﺣﺖ ﻭ ﺳﺮﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻲ ﻭﺍﻫﻤﻪ ﺣﺮﻑ ﻣﻲ ﺯﻧﺪ ﻭ ﺑﻠﺪ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻃﻨﺰﻱ ﻫﻢ ﭼﺎﺷﻨﻲﹺ ﺣﺮﻑ ﻫﺎﻳﺶ ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺎﺩﮔﻲﹺ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﺑﻲ‬ ‫ﺗﮑﻠﹼﻔﻲﹺ ﺭﻭﺭﺗﻲ‪ ،‬ﻓﺨﺮ ﻧﻔﺮﻭﺧﺘﻦ ﺍﺵ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺍﺵ ﻭ ‪ ...‬ﺭﺍ ﻳﺎﺩ ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺯﻧﺪﻩﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺍﺻﻼﹰ ﺁﻥ ﺗﺒﺨﺘﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﺍﻓﺮﺍﺩ‪ ‬ﺩﺳﺖ‬ ‫ﺩﻭﻡ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺮﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﮐﺎﻓﻲ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 13‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺪﺭﻥ‪ ‬ﻫﻮﺷﻤﻨﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﺑﻬﺖ‬ ‫ﺑﺮﺍﻳﻤﺎﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻓﮑﺮ ﮐﺮﺩﻥ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺣﻞ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻇﺎﻫﺮﺍﹰ ﻣﺸﮑﻞﹺ ﻣﺎ ﻫﻤﺎﻥ »ﺣﺴﺮﺕ‪ ‬ﺍﻧﺰﻭﺍﻱ ﻓﻠﺴﻔﻲ« ﺍﺳﺖ!«‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﺑﺒﺮﺩ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﻧﻘﺶ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻠﹼﻲ ﻓﺎﻗﺪ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﻫﻤ‪‬ﻴﺖ »ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺻﺪﻕ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ‬ ‫ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﺮﺍﻳﻂ‪ ‬ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﮔﻲﹺ ﺗﺎﺭﻳﺨﻤﻨﺪﻱ ﻭ ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺑﻮﺩﻥ ﺁﺭﺍﺀ ﺍﻭ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩﺀ ﺧﻮﺩﺵ ﺟﻬﺎﻥ ﺷﻤﻮﻝ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻣﺮﺑﻮﻁ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ »ﭘﺴﺎﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ«‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﻱ‪ ،‬ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﺩﻳﻨﻪ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ ﭼﻨﺎﻥ ﺑﺪﻳﻬﻲ ﻭ ﻋﺎﺩﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ »ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﺭﻭﺯ«‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻧﻘﺶ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎﺯﻱ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺭﺍﺯﻧﺎﮎ‪ ‬ﺩﻳﻨﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﻮ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﻥ‬ ‫ﺧﻮﺩﻣﺨﺘﺎﺭﻱ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﻳﻦ ﺭﻭﺍﻝ‪ ،‬ﭼﻬﺎﺭﺻﺪ ﺳﺎﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﻋﺼﺮ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ »ﺑﻲ ﺭﺑﻂ« ﻳﺎ ﻗﺎﺑﻞﹺ ﻣﻴﺎﻧـﺒ‪‬ﺮﺯﺩﻥ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﺭﻩ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﭘﺴﺎﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲﹺ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ » :‬ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﻠﻢ ‪ /‬ﺷﻌﺮ ‪ /‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺭﺩﻱ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ« )ﺹ ‪ ،(٢١‬ﺍﻳﻦ ﺍﺩ‪‬ﻋﺎ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺍﮔﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺷﮏ‬ ‫ﺑﮑﻨﻴﻢ )ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮑﻨﻴﻢ(‪ ،‬ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ‪ ‬ﻏﺮﺑﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫)ﮐﻪ ﻧﻴﺴﺖ( ‪ :‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎﻝ ﻋﻠﻢ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪» .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺ‬ ‫ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﮏ« ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻭﺭﻱ ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ‬ ‫»ﻣﻮﻓﻘﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺰﺍﺳﻴﻮﻥ ﺩﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ« ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺍﺯ ﺗﺼﻮ‪‬ﺭﺍﺕ ﺗﻮﺩﻩﺀ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﻧﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﻮﺟ‪‬ﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺧﺪﺍ«‪ ،‬ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺱﹺ ﺗﻌﻠﹼﻖﹺ ﺟﻤﻌﻲ )ﺩﺭ ﻳﮏ‬ ‫ﺟﻤﻊ‪/‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻪﺀ ﻣﻠﹼﻲ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪» :‬ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻴﺪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 14‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺰﻩ ﮐﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ]ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺑﻌﺪﻱ[ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻴﺪ ﺁﻥ‬ ‫ﺭﺍ ﻏﻴﺮﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ ﻫﻢ ﺑﮑﻨﻴﺪ« )ﺹ ‪ .(۴٧‬ﮔﻔﺘﻨﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ »ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﮏ« ﺑﺎﺷﻨﺪ )ﺍﺻﻮﻝ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﻱ‬ ‫ﻣﺤﮑﻤﻲ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ -‬ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ‬ ‫ﻓﮑﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ(‪ ،‬ﺍﻭ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﻣﺜﺎﻝ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ ﮐﻪ ﺧﻼﻑ‪ ‬ﻋﺎﺩﺕ‪ ‬ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻣﻮﻓﹼﻖ‬ ‫ﺷﺪ ﺩﺭ ﺑﺎﻓﺘﯽ ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ‬ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ‪ ،‬ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﻗﻀﺎﻭﺕ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻤﺪﺍﺭﻱ ﺭﺍ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺩﻳﻨﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺮﺕ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‪ ‬ﺿﺪ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺳﻮﺀ‬ ‫ﺗﻔﺎﻫﻤﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﻧﻘﺶ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺ ﻋﺎﻣﻪﺀ ﻣﺮﺩﻡ )ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺍﺯ ﺟﻨﺲ‬ ‫ﺧﺒﺮﻧﮕﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺳﺘﻮﻥ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ ﻭ ﻣﻔﺴ‪‬ﺮﺍﻥ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻭ ﻭﺑﻼﮒ ﻧﻮﻳﺴﺎﻥ‪ ،‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ »ﺍﻓﮑﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ« ﻧﻘﺸﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﻭ ﺑﻬﺒﻮﺩ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﻧﺪﻳﺸﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ( ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺑﺎﻓﻲ« ﺑﺮﺣﺬﺭ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﻭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻌﻠﹼﻢ ﻭ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺧﻼﻑ ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺍﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻗﹼﺖ ﺑﺨﻮﺍﻧﻨﺪ‬ ‫ﻭ ﺑﺎ ﻓﮑﺮ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮﹺ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ‬ ‫ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‪ .‬ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺿﺮﻭﺭﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ ﺍﮔﺮ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﺑﺮﺧﻄﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ؛ ﭘﺎﺳﺦﹺ ﺭﻭﺭﺗﯽ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﮔﺮ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺭﺍ ﻧﺨﻮﺍﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫» ﺍﻳﻦ ﺧﻄﺮ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﺍﻭﻝ ﻫﻤﺎﻥ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻞ ﻣﻌﺮﻭﻓﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻮﺭﺝ ﺳﺎﻧﺘﺎﻳﺎﻧﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﺁﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧـﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺍﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺁﺩﻡ ﺗﻌﺪﺍﺩ‪ ‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺍﺯ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﻱ ﻣﻬﻢﹺّ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺎﻁ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪ ﻭ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻓﮑﺎﺭ ﺍﻣﺮﻭﺯﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭ ﺁﺷﮑﺎﺭﺗﺮ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ...‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺷﺪﻥ ﺗﺎ ﺣﺪﻭﺩ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﻫﻴﭻ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺭﺍﺯﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﻭ ﻣﻌﻨﻲﹺ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﺎ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺵ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 15‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﻱ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﻠﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻧﺮﺩﺑﺎﻥ‬ ‫ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﺷﺎﻧﺲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﯽ ﻧﻴﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ‬ ‫ﻣﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ‪ ‬ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻱ ﮐﺎﻧﻮﻧﻲﹺ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﮑﺸﻴﻢ‪ ،‬ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻣﺎﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻗﺎﺩﺭ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﮐﻨﻮﻧﻲ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ ﻭ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﮐﻢ‬ ‫ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻥ ﻭﻗﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻭﺟﻮﻩ‪ ‬ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﯽﹺ ﺣﻴﺎﺕ‪ ‬ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬ ‫)ﮐﺎﻧﺘﻴﻨﺠﹺﻨﺴﻲ( ﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﻴﻢ؛ ﻧﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ »ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﺴﺖ« )ﻭﺍﺭﻭﻥ‬ ‫ﺍﻧﺪﻳﺶ( ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﮑﺎﺭ ﻣﻲ ﺑﺮﻡ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪) «.‬ﺹ ‪(٧٩‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱﹺ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺳﺎﺩﻩ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ! ﭘﺲ ﺍﮔﺮ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻧﺰﺩ ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻭ ﺑﺎ ﮊﺳﺘﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻧﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﺑﻲ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱ ﻋﻘﻞﹺ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﺑﻲ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﻱﹺ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ »ﺑﻦ ﺑﺴﺖ« ﺩﺭ‬ ‫ﻋﻠﻢ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﺍﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﺰﺍﺭﺷﻲ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻭ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺯﻳﺮﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻧﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪﺳﺎﻝ‬ ‫ﻓﻌ‪‬ﺎﻟﻴﺖ ﻋﻘﻞﹺ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻭﻗﺖ ﻣﻲ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻲ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﺍﺯ ﻧﺮﺩﺑﺎﻥ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﭘﻠﻪ ﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﺎﻻ ﺭﻓﺖ!‬ ‫ﻓﻮﺭﻳﻪ‬

‫‪2006‬‬

‫ﺍﺯ ﺷﻴﺪﺍ ﺩﻳ‪‬ﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻭﻳﺮﺍﻳﺶ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺗﺸﮑﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻢ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﻣﺤﻤﺪﺭﺿﺎ ﻧﻴﮑﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﮑﺘﻪﯼ ﻣﻔﻴﺪﺵ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰﺍﺭﻡ‪.‬‬ ‫* ‪Rorty Richard, Take Care of Freedom and Truth Will Take Care of itself:‬‬ ‫‪. Stanford UP, Stanford: 2006.Interviews with Richard Rorty‬‬ ‫** ‪Rorty Richard, Contingency, Irony, and Solidarity. Cambridge UP,‬‬ ‫‪Cambridge: 1989‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 16‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﻔﺘﻢ‬

‫ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮﻝ ﻧﻴﺴﺖ‬

‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻧﻴﭽﻪ ‪ ،‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻧﻲ ﺿﺪﺳﻴﺴﺘﻢ‪،‬‬ ‫ﺿﺪ ﺍﺻﻮﻝ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ‪ ،‬ﺿﺪ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎ )»ﻓﺎﻧﺪﻳﺸﻦ« ﻫﺎ(‪ ،‬ﻭ ﺿﺪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻳﻘﻴﻨﻲ ﻳﺎ‬ ‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﮐﻨﺪ ــ ﻳﺎ ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮﻱ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ﻭ »ﺍﺯ‬ ‫ﺁﻥ ﺧﻮﺩ« ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ »ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮏ« ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺮﺝ‬ ‫ﻋﺎﺝ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺍﺹ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﮑﺸﺪ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ ﻳﺎ ﺧﻮﻱ )»ﺍﻳﺘﻮﺱ«(‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﺭﻭﺍﺩﺍﺭ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺳﻨﺖ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﻏﺮﺑﻲ ‪ ،‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻘﻠﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺍﺯ‬ ‫ﻳﮏ ﺳﻮ ﺑﺎ ﻫﺎﺑﺲ ﻭ ﻻﮎ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﺭﻭ ﺑﻪ ﻓﺰﻭﻥ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻨﺖ‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﮐﺎﻧﺘﻲ؛ ﺳﻨﺘﻲ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎﻱ ﺣﻘﻮﻗﻲ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻫﺎﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺗﺎ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺁﻥ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺳﻨﺖ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﻲ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻗﺮﻭﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﻭ ﻳﮑﻢ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎﻡ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻟﺰ ﻭ ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺑﻪ ﺍﻭﺝ ﺷﮑﻮﻓﺎﻳﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺖ ﺿﺪ ﮐﺎﻧﺘﻲ ﻭ ﺿﺪ ﺩﮐﺎﺭﺗﻲ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﻱ ﺧﺮﺩﺳﺘﻴﺰ ﻭ‬ ‫ﻏﻴﺮﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺗﻮﺃﻡ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺳﻨﺖ ﺿﺪ ﮐﺎﻧﺘﻲ ﻭ ﺿﺪ ﻋﻘﻠﻲ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ »ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ« ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﻲ ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﻲ ﺯﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﺍﻋﺖ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ )»ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ« ﻋﺒﺎﺭﺗﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻏﻴﺮ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻭﺍﺭ!( ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 17‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻭﺍﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻭ ﺻﻠﺢ )ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ »ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﻱ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ«( ﺑﻪ‬ ‫ﺍﺻﻮﻝ ﻋﻘﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ ِ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﮐﻼﺳﻴﮏ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺼﺪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻋﺒﺎﺭﺕ‬ ‫ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺍﻭ »ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮﺩﻥ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻲ‬ ‫ﺩﺍﺭﻡ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﮑﺎﻥ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻦ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﻭ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪ‬ ‫)»ﻳﻮﺳﻔﻮﻝ«( ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺁﺳﺎﻥ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﺁﺳﺎﻥ ﺑﺤﺚ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺟﻠﻮ ﻣﻲ‬ ‫ﺑﺮﺩ‪ .‬ﺗﺒﺤﺮ ﺍﻭ ﺩﺭ »ﺍﺳﺘﺎﻳﻞ« ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﻏﻴﺮ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ )»ﺍﺳﻪ ﻱ«( ﻭ ﺍﺣﺎﻃﻪﺀ ﺑﻲ‬ ‫ﻧﻈﻴﺮﺵ ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻏﺮﺏ ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﻗﻴﻖ ﺍﻣﺎ‬ ‫»ﺳﻬﻞ ﻭ ﻣﻤﺘﻨﻊ« ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ‪ .‬ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ!‬ ‫ﺁﺳﺎﻥ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺍﻳﻦ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺭﺍ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻣﻲ ﻓﻬﻤﺪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﭼﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺭﺟﻮﻉ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‬ ‫ﺭﺍ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ )ﻭﻳﺘﮕﻨﺸﺘﺎﻳﻦ ‪ ،‬ﮐﺎﺭﻧﺎﭖ ‪ ،‬ﮐﻮﺍﻳﻦ ‪ ،‬ﺳﻼﺭﺯ ‪ ،‬ﺩﻳﻮﻳﺪﺳﻦ ‪ ،‬ﻭ ﺍﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﮐﺎﻧﺖ ‪ ،‬ﻫﮕﻞ ‪ ،‬ﻭ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ(‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﻓﻨﻲ ﻭ‬ ‫ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺍﺣﺴﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﺳﺒﮑﻲ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭ ‪،‬‬ ‫ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﺯ ﺩﻭﺵ ﺁﺩﻡ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ :‬ﺑﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ )ﺍﭘﻴﺴﺘﻤﻮﻟﻮﮊﻱ( ؛ ﺑﺎﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻮﻡ؛ ﺑﺎﺭ ﺗﺸﺎﺑﻬﺎﺕ ﻭ ﺗﻌﺎﺭﺿﺎﺕ‬ ‫ﺭﻭﺵ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ؛ ﻳﺎ ﻣﻌﻀﻞ »ﺭﻭﺵ« ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﻠﻲ ؛ ﻭ ﺑﺎﺭ‬ ‫ﻣﻨﻄﻖ ﻳﺎ ﭘﺎﻟﻮﺩﮔﻲ ﺯﺑﺎﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺯ ﺗﻤﻬﻴﺪﻫﺎﻱ ﺍﺩﺑﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻳﺎﺩﺩﺍﺷﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﮑﺘﻪﺀ ﺁﺧﺮ ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﻡ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺣﺘﺎ ﻋﻠﻮﻡ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺍ »ﺍﺩﺍﻣﻪ« ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺍﮔﺮ‬ ‫ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﺮ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺍﻱ ﻧﻈﻴﺮ »ﻋﻴﻨﻴﺖ« ﻭ »ﺭﻭﺵ ﻋﻠﻤﻲ«‬ ‫ﺧﻼﺹ ﮐﻨﻴﻢ ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺩﻳﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﺭ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺩﺭ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ‬ ‫ﺑﺎ ﺁﻥ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ــ ]ﺯﻧﺪﮔﻲ[ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 18‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﺎﺭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺑﺎﻫﻢ ﺑﻮﺩﮔﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺎ ﻣﻲ ﮔﺴﺘﺮﻧﺪ ﻭ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬ ‫)ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻱ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﺹ ‪(٢٠٣‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻣﻌﻀﻼﺕ‪ ‬ﻳﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﭘﻴﺶ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻳﺶ‬ ‫»ﺣﮑﻤﺖ« ﻭ »ﻓﻠﺴﻔﻪ« ﺗﻔﺎﻭﺗﻲ ﺑﺎﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ‪ ،‬ﻭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻋﺮﻓﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻫﻢ »ﻓﻠﺴﻔﻲ«‬ ‫ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ ؛ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺎﻱ ﺟﺪﻱ ﺍﺵ ﺑﺎ ﺍﺭﺳﻄﻮ ﻭ ﺗﻔﮑﺮ‬ ‫ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻫﺸﺖ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ‪ ،‬ﺍﺯ ﺗﮑﺎﭘﻮ ﻭ ﺭﺷﺪ ﺑﻌﺪﻱ ﺑﺎﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩ؛ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﺭﻭﺡ‬ ‫ﺍﺵ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺽ ﻫﺎﻱ ﻧﻈﺮﻱ ﻋﻠﻮﻡ ﺟﺪﻳﺪ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻲ ﺧﺒﺮ ﺍﺳﺖ )ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ ‪،‬‬ ‫ﮐﻮﭘﺮﻧﻴﮏ ‪ ،‬ﻧﻴﻮﺗﻮﻥ ‪ ،‬ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ(؛ ﺍﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﻨﻮﺯ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻌﻀﻼﺗﻲ ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻨﻮﺭﺍﻟﻔﮑﺮﻱﹺ ﻋﺼﺮ ﻣﺸﺮﻭﻃﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﺑﻮﺩ ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺭﻭﺭﺗﻲ ‪ ،‬ﺁﺑﻬﺎﻱ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﮔﻞ ﺁﻟﻮﺩﺗﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ!‬ ‫ﻓﺮﺽ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﻣﺎ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﺎ ﻣﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻠﻢ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﮐﺮﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺷﻨﺎﺳﻴﻢ ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻓﺮﺿﻲ ﺑﻲ ﻣﻌﻨﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﻧﺎﺳﻮﺩﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺍﻭ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻏﺮﺑﻲ ‪ ،‬ﻭ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ‬ ‫ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﺩﻗﻴﻘﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪﻱ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻓﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﭘﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ )»ﺯﺑﺎﻥ ﻃﺒﻴﻌﺖ« ﻳﺎ »ﮐﺘﺎﺏ ﻃﺒﻴﻌﺖ«(‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺗﻨﻬﺎ »ﺭﻭﺍﻳﺖ« ﻫﺎﻳﻲ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺧﺎﺻﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻣﻌﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼﺕ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ‬ ‫ﺑﺮﺳﻨﺪ )ﻣﻔﻴﺪ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ(‪ .‬ﮔﺎﻟﻴﻠﻪ ﻭ ﻧﻴﻮﺗﻮﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻤﻴﺮﻩ ﺍﻱ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺷﮑﺴﭙﻴﺮ ﻳﺎ ﻣﻴﻠﺘﻮﻥ‪ :‬ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻧﻮﺁﻭﺭﻱ ﮐﻪ ﺗﺨﻴﻞ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺪﻳﺪﺁﻭﺭﺩﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ ﻧﻮ ‪ ،‬ﻗﺼﻪ ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻳﺘﻲ ﺍﺯ »ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ« ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﺍﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺧﺎﺻﻲ ﺭﺍ ﺣﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻳﺎ »ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ«‬ ‫ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻗﻔﻠﻲ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﮐﻠﻴﺪ ﻣﻌﻴﻦ )ﺗﺌﻮﺭﻱ ﻋﻠﻤﻲ( ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﮐﺎﻧﺖ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻗﻔﻞ ﺭﺍ ﻣﺎ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﻃﺒﻖ‬ ‫ﮐﻠﻴﺪﻫﺎﻱ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺍﻳﻢ )ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﻢ ﺍﺳﺘﻌﻼﻳﻲ( ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﮐﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻗﻔﻞ ﻭ ﮐﻠﻴﺪ ﺭﺍ ﻻﻳﻨﺤﻞ ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﺻﻼﹰ ﺭﺍﺯﻱ ﻧﺎﮔﺸﻮﺩﻩ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻗﻔﻠﻲ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 19‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﻋﻠﻢ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺗﺼﻮﻳﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻴﺴﺖ ‪،‬‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺎﺭﺵ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ )»ﻭﮐﺎﺑﻴﻮﻻﺭﻱ«( ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺸﮑﻠﻲ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻠﻘﻲ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺘﻲ ﺑﺮ ﻗﻠﻪﺀ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ‬ ‫ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻳﺴﺘﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﮐﻪ ﺯﻭﺭ ﺍﻧﺪﻳﺸﮕﻲ ﻣﺎﻥ ﻳﮏ ﺧﺸﺖ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﺮﺩﺍﺭﺩ ﺑﻲ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﺯ ﺗﮏ ﻭ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻴﻔﺘﺪ ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺁﺳﺎﻧﮕﻴﺮﻱ ﺭﺍ ﺗﺮﻭﻳﺞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﺍﺣﺴﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﺑﻲ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﮐﺎﺫﺏ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﻬﻢ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﻫﺎﻱ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﻢ ﮐﻼﺳﻴﮏ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﺪﺭﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ »ﺭﻭﺵ ﻋﻠﻤﻲ« ‪» ،‬ﺩﻗﺖ« ‪ ،‬ﻭ »ﻗﺎﻧﻮﻧﻤﻨﺪﻱ ﻫﺎﻱ ﻋﻴﻨﻲ« ﺑﺮﺣﺬﺭ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ‪» ،‬ﺳﻮﺩﻣﻨﺪﻱ ﻳﮏ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﺭ ﻗﻴﺎﺱ ﺑﺎ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻳﮕﺮ«‬ ‫ﻳﺎ »ﺳﻮﺩﻣﻨﺪﻱ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻭﺍﮊﮔﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﺪﻓﻲ ﻣﺸﺨﺺ« ﺭﺍ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻳﮏ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﺎﻱ ﺩﻳﻨﺨﻮ ﻭ ﻋﺮﻓﺎﻧﺰﺩﻩ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﭘﻴﭽﻲ‬ ‫ﻣﺮﻳﺾ ﺭﺍ ﻫﻼﮎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ! ﻣﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻳﺎﺩ ﺑﺒﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺭﻭﺭﺗﻲ »ﻧﻮﻉ‬ ‫ﻭﻳﮋﻩ« ﺍﻱ ﺍﺯ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺎ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺰﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺣﺼﻮﻝ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻴﭻ ﺭﺍﻩ ﻣﻴﺎﻥ ﺑ‪‬ﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﻢ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢﹺ‬ ‫ﭘﺴﺎﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ‪،‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ »ﭘ‪‬ﺴﺖ ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ« ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺼﻮﻝ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ﺭﺍ ﻧﻬﺎﺩﻳﻨﻪ ﻭ »ﻋﺎﺩﻱ« ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﻲ ﭼﻬﺎﺭﺻﺪﺳﺎﻝ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻥ ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻘﻞ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺭﺍﺯﻧﺎﮎ ﺩﻳﻨﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺭﻭﺍﻧﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻱ‬ ‫ﻋﺼﺮ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺑﺎ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺁﺗﻪ ﺋﻴﺴﻢ ‪ ،‬ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺷﺖ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱﹺ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺭﻭﺍﺩﺍﺭﺗﺮ ﻭ »ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﮏ« ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺩﺭ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮﺍﻳﻄﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﺩﻋﺎ ﮐﺮﺩ »ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﻋﻠﻢ ‪/‬‬ ‫ﺷﻌﺮ ‪ /‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﻮﺭﺩﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪») « .‬ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺭﺍ ﭘﺎﺱ ﺑﺪﺍﺭ‬ ‫‪ «...‬ﺹ ‪(٢١‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪120‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺮﻋﮑﺲ ‪ ،‬ﮐﺎﺭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱﹺ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ »ﺗﻤﻴﺰﮐﺮﺩﻥ ﺯﺑﺎﻥ« ﻭ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﺯﺩﺍﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺯﺑﺎﻥ ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖ ‪ ،‬ﻭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻥ ﻋﻴﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﻣﺨﺪﻭﺵ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻱ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺘﻌﺎﺭﻩ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﺑﺮﻳﺰﻳﻢ‪) .‬ﺍﺯ‬ ‫»ﻣﺘﺎﻓﻮﺭ« ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﻢ ‪ ،‬ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﻢ‪ ،‬ﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺑﭙﺮﻫﻴﺰﻳﻢ! ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺗﻮﺻﻴﻪﺀ‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ »ﺩﻗﺖ«‪»/‬ﺭﻳﮕﻮﺭ« ﺑﻴﻔﺰﺍﻳﻴﻢ‪ :‬ﺩﻗﺖ ‪ ،‬ﺩﻗﺖ ‪ ،‬ﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺩﻗﺖ!( ﺯﺑﺎﻥ‬ ‫ﻋﺮﻓﺎﻧﺰﺩﻩﺀ ﺑﻴﻤﺎﺭ ﻭ ﻧﺎﮐﺎﺭﺁ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻔﺎ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺳﺎﻟﻢ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺍﺻﻠﻲ ﮐﻪ ﻫﺮ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﻴﺮﻭﻱ ﮐﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮﺟﻤﻠﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻧﺪ ﻳﺎ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ »ﻣﻬﻤﻞ« ﺭﺍ ﺍﺯ »ﻏﻴﺮﻣﻬﻤﻞ« ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﻫﺪ؛ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ »ﺯﻳﺎﺩﻱ« ﺭﺍ ﺍﺯ »ﺿﺮﻭﺭﻱ« ‪ ،‬ﻭ »ﺩﻗﻴﻖ« ﺭﺍ ﺍﺯ »ﺁﺷﻔﺘﻪ«‪ .‬ﺣﺮﺍﻓﻲ ﺷﺒﻪ‬ ‫ﺍﺳﺘﺪﻻﻟﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺎﻱ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﺭﻳﻒ ﺭﻭﺷﻦ‪ ،‬ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺳﺎﺯﻱ ﺩﻗﻴﻖ ‪ ،‬ﻭ ﺭﺷﺘﻪﺀ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﺣﺘﺎ ﺭﻭﺯﻧﻪ ﺍﻱ ﺑﻪ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﻭ‬ ‫ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﺴﻢ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﮕﺸﺎﻳﻴﻢ ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺮ ﭘﻮﺯﻳﺘﻮﻳﺴﻢ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻭ ﭼﺮﺧﺶ‬ ‫ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﻋﺒﻮﺭ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﮑﻨﻴﻢ ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﻭ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺳﻨﺖ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ‪،‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺍﺳﮑﻮﻻﺳﺘﻴﮏ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺪﺗﺮ ﻋﻮﺍﻟﻢ ﺣﮑﻤﺖ ﺍﻻﻫﯽ ‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻧﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﻭﺍﺟﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﺴﻴﺮﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻓﺖ )ﻣﺜﻼﹰ ﺭﺋﺎﻟﻴﺴﻢ( ﮐﻤﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻮﻻﻱ ‪٢٠٠٧‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪:‬‬ ‫‪Richard Rorty, Consequences of Pragmatism, University of Minnesota Press,‬‬ ‫‪1989 edition.‬‬ ‫‪Richard Rorty, Take Care of Freedom and Truth Will Take Care of itself:‬‬ ‫‪Interviews with Richard Rorty, Stanford UP, 2006.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪12 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻫﺸﺘﻢ‬

‫ﺩﻭﺭﺍﻫﻲ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‪:‬‬

‫ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ ﻳﺎ ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﺑﻮﻣﯽ‬ ‫ﻫﺮﺳﺎﻝ ﺑﺎ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺷﺪﻥ ﺭﻭﺯ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺯﻥ ﻭ ﺗﺪﺍﺭﮐﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺮﮔﺰﺍﺭﻱ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯ ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻮﻱ ﻓﻌﺎﻻﻥ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ ،‬ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺍﻟﺘﻬﺎﺏ ﻭ ﺩﻟﻬﺮﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺗﻼﺵ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻩ‬ ‫ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﻲ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻭ ﺩﺳﺘﮕﻴﺮﻱ ﻣﻲ ﺍﻧﺠﺎﻣﺪ‪ .‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﮑﻮﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩﺀ‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻌﻄﻴﻞ ﮐﺮﺩ؟ ﭼﺮﺍ ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ ،‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺭﺍ‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺯﻧﺎﻥ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﺯﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﻱ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺳﻨﺘﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻮﺁﻝ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻫﺎﻱ ﻓﺮﺩﻱ‬ ‫ﻋﺎﻣﻼﻥ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ :‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﻥ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺏ ﻭ‬ ‫ﺁﺭﺍﻳﺶ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﻴﺪ ﻣﻲ ﭘﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎ ﺑﺎﺗﻮﻡ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻭ ﻣﻲ ﮐﻮﺑﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺟﻮﻳﯽ ﺑﻪ ﺍﻭ‬ ‫ﺍﻫﺎﻧﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﺍﺯ ﺍﺷﺘﻴﺎﻕ ﻭ ﻧﻔﺮﺕ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ »ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ«‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺳﻴﺮ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﻨﺰﻩ ﻃﻠﺐ‬ ‫)ﭘﻴﻮﺭﻳﺘﺎﻥ( ﻳﺎ ﺑﺮﺩﻩﺀ ﻋﻘﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺳﺮﮐﻮﻓﺘﻪﺀ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻴﺎﻓﺘﻪﺀ‬ ‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻧﮕﻴﺰﻩ ﻫﺎﻱ ﺭﻭﺍﻧﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﻭﻟﺘﻲ‬ ‫ﮔﺮﻩ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺣﺠﺎﺏ‪ ،‬ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﮐﻦ ﻋﻤﻮﻣﻲ‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮﺕ ‪ ،‬ﻭ ﺍﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﺍ ﻭ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺳﮑﺴﻮﺁﻟﻴﺘﻪ ﻳﺎ ﺍﻏﻮﺍﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺎﺩ‪‬ﻱ ﺯﻧﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺭﻳﺸﻪﺀ‬ ‫ﻓﺴﺎﺩ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﻬﺎﺭ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﺯ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 22‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺟﺎﻧﺐ ﻳﮏ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺯﻧﺎﻧﻪ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺭ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻭ ﺣﻔﻆ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﻓﺮﺿﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺗﻬﺪﻳﺪ‪ ‬ﺯﻧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﻱ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺗﺤﻮﻝ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﻳﮏ ﻧﻮﻉ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻫﻢ ﻳﮏ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﻳﮏ ﺭﮊﻳﻢ‬ ‫ﺍﺧﻼﻗﻲ ِ ﻧﻬﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﮑﺮﺍﺕ ﻭ ﻓﺴﺎﺩ‪ .‬ﭘﻮﺷﺸﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺑ‪‬ﺮﻗﻊ« ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﻧﺎﻣﻮﺱ‬ ‫ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻼﻳﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ »ﻃﻠﺒﻪ« ﻣﻲ‬ ‫ﻧﺎﻣﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢﹺ ﺗﺠﺪﺩ ﺧﻮﺍﻩ ﺩﺭ ﺧﺪﻣﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ؟‬

‫ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺗﺼﻮﺭ ﺭﺍﻳﺞ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺍﻧﻘﻼﺏ‪ ،‬ﺳﺮﺁﻣﺪﺍﻥ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﮕﺮﺍﻥ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﺮﺩ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻳﺎ ﮐﻮﺩﺗﺎﻱ ﺍﺭﺗﺶ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺑﮑﻪ ﮐﻮﺩﺗﺎﻫﺎﻱ ﺧﺰﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻧﺮﻡ ‪ ،‬ﻭ ﻧﻔﻮﺫ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ )ﺍﺑﺎﺣﻪ ﮔﺮﻱ( ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﻠﻤﻪ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ«‪ .‬ﻧﻪ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪﺀ ﺗﮑﻨﻴﮑﻲ ﻳﺎ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺘﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﺀ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻥ ﺁﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ« ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﺪﺭﻥ ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ‬ ‫ﻏﺮﺑﻲ )ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺳﮑﻮﻻﺭـ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ(‪ ،‬ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﺩﺭ ﻳﮏ‬ ‫»ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﻳﮏ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺭﻭﺩ‪ .‬ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻱ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﺮﺻﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻴﺮ ﻭﺷﺮ )ﺩﻭﺳﺖ ﻭ ﺩﺷﻤﻦ( ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ »ﻏﺮﺏ« ﺭﺍ‬ ‫ﺩﺷﻤﻦ ﺍﺳﻼﻡ ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶﹺ ﺗﺠﺪﺩ ﺧﻮﺍﻩ ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ‬ ‫ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺳﺘﻮﻥ ﭘﻨﺠﻢ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻳﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﻔﻮﺫﻱ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﺗﺤﺼﻴﻠﮑﺮﺩﻩﺀ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﺎ ﻣﺮﻓﻬﻲ ﮐﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝﹺ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﻭﺳﻴﻊ ﺗﺮ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ »ﺗﻐﺮ‪‬ﺏ« ‪ ،‬ﻳﺎ ﻏﺮﺑﺰﺩﮔﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 23‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ »ﺑﻮﻣﻲ« ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺗﺤﻮﻝ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﺟﻮﺵ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﺑﻮﻣﻲ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺴﺘﺮ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮﺩﻱ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ ﺩﻭﺍﻡ ﺗﺮ ﻭ ﺭﻳﺸﻪ ﺩﺍﺭ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﻳﺎ ﺍﺯ »ﺧﺎﺭﺝ« ﻭﺍﺭﺩ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺍﺻﻞ‪ ،‬ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺗﺠﺪ‪‬ﺩ ﺁﻣﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻣﻐﻠﻮﺏ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﻱ ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍ ﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻭﻫﻲ ﺍﺯ ﻓﻤﻴﻨﺴﺖ ﻫﺎ‬ ‫ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﮔﺮﮔﻮﻧﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﻣﺮﺩﺳﺎﻻﺭ ﺩﻳﻨﻲ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺩﻳﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﻣﺼﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﺳﺖ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻧﻔﺮﻱ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺁﻥ ﻳﮏ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺳﮑﻮﻻﺭ ‪ ،‬ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺳﺖ‪ .‬ﺍﮐﺜﺮ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺷﻬﺮ ﻫﻔﺪﻩ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻲ‬ ‫ﻗﺎﻫﺮﻩ ﺩﺭ ﻓﻘﺮ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ ‪ ،‬ﺍﻗﻠﻴﺘﻲ ﺩﺭ ﺭﻓﺎﻩ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻟﻮﮐﺲ ‪ ،‬ﺗﻌﻄﻴﻼﺕ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪ ،‬ﮐﻠﻮﺏ ﻫﺎﻱ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻭ ﺗﺠﻤﻼﺕ‬ ‫ﺭﻭﻳﺎﻳﻲ‪ .‬ﻧﺤﻮﻩﺀ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ »ﻻﻳﻒ ﺳﺘﺎﻳﻞ« ﺍﻳﻦ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﺭﺍ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﻠﻴﺴﻲ ﺣﺴﻨﻲ‬ ‫ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﺤﻮﻩﺀ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺣﺴﻨﻲ ﻣﺒﺎﺭﮎ ﺭﺍ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬ ‫ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺼﺮ ﻫﺮﺳﺎﻟﻪ ﺩﻭ ﻣﻴﻠﻴﺎﺭﺩ ﺩﻻﺭ ﮐﻤﮏ ﻣﺎﻟﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﺎﻻﺕ‬ ‫ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﺟﺎﻥ ﻫﺮﻳﮏ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺩﻩ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮﺭ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﻣﺼﺮﻱ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﻤﺎﺭﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺯﻧﺪﺍﻧﻬﺎﻱ ﻣﺼﺮ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺍﻣﺮﻱ‬ ‫ﺭﺍﻳﺞ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﻧﻲ ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﭘﻮﺯﻳﺴﻴﻮﻥ‬ ‫»ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ« ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻔﻮﺫ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﻤﺴﻤﻠﻴﻦ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻭ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎﺭﺳﺘﺎﻥ ﻣﻲ ﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﻋﺎﻡ ﺍﻟﻤﻨﻔﻌﻪ‬ ‫ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ‪ .‬ﭘﺎﻳﻪﺀ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﻱ ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎﻥ ﺍﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﮐﺎﺩﺭﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﮔﺎﻥ‪ ،‬ﭘﺰﺷﮑﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﺎﻥ‪ ،‬ﻭﮐﻼ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﻃﺒﻘﻪﺀ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻲ ﺳﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ »ﮐﻤﻴﺘﻪﺀ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺯﻧﺎﻥ‬ ‫ﻭ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ« ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺧﺎﻧﻢ ﮐﺎﻣﻴﻠﻴﺎ ﺣﻠ‪‬ﻤﻲ ﻣﺪﻳﺮ ﺍﻳﻦ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻫﺪﻑ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 24‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﻤﻴﺘﻪ ‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺧﺎﻧﻢ ﺣﻠﻤﻲ ﻧﻬﺎﺩﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ‬ ‫ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ ﻫﺎﻱ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ ﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﺪﺷﺎﻥ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺭﺍ‬ ‫ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺗﺠﺪﺩ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺎﻧﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻗﻴﺪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻭ‬ ‫ﻣﺴﻮﻟﻴﺖ ﺷﻮﻫﺮ ﻭ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺁﺯﺍﺩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺯﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺣﮑﻢ‬ ‫ﺑﺮﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻣﺮﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ «.‬ﺧﺎﻧﻢ ﺣﻠﻤﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﻮﺭ ﮐﺎﺭ‬ ‫ﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﺘﺤﺪﺍﻥ »ﮐﻤﻴﺘﻪﺀ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ‬ ‫ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ« ﺭﺍ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭ ﺩﻳﻨﻲ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﺗﻘﺪﺱ ﻧﻬﺎﺩ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ »ﺁﻓﺎﺕ« ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﻫﻤﺠﻨﺲ ﮔﺮﺍﻳﻲ‪،‬‬ ‫ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﮔﺰﺍﺭﺵ ﮐﻦ ﺳﻴﻠﻮﺭﺳﺘﺎﻳﻦ ﺩﺭ ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺀ ﻫﺎﺭﭘﺮﺯ‪ ،‬ﻣﺎﺭﺱ‬ ‫‪(٢٠٠٧‬‬ ‫ﺩﻭﺭﺍﻫﻲ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻳﮏ ﺩﻭﺭﺍﻫﻲ ﺷﮑﻞ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ :‬ﺭﺍﻩ ﺍﻭﻝ( ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﻭ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﻭﻃﻦ ﻭ ﻓﺮﺍﻣﻠﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺤﻮﻝ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ‬ ‫ﺗﺤﻮﻝ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺟﺪﺍ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﻡ( ﺍﺩﻏﺎﻡ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﻳﻨﻲﹺ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﺪﻑ ﮐﺴﺐ ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﺍﺯ ﺩﺭﻭﻥ ﻭ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻗﻮﺍﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺮﺩﺳﺎﻻﺭ‪.‬‬ ‫ﮐﻠﻤﻪﺀ »ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ« ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻭﺍﮊﻩ ﺍﻧﮕﻴﺴﻲ »ﺍ‪‬ﻱ ﺟﻨﺴﻲ« )‪ (agency‬ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻓﺎﻋﻞ ﺑﻮﺩﻥ ﻭ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﻋﻤﻞ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﺳﺖ ؛ ﻳﺎ ﺁﺯﺍﺩﻱ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪﺀ ﻗﺪﺭﺕ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﮐﻪ ﻓﺸﺎﺭ ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮﺩ ﺁﻥ ﮐﺲ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺁﻧﮑﺲ ﮐﻪ »ﻫﮋﻣﻮﻧﻲ« ﻭ ﺳﺮﮐﺮﺩﮐﻲ ﻭ ﺍﺑﺘﮑﺎﺭ ﻋﻤﻞ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﻴﻨﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ‬ ‫ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ‬ ‫‪ ،‬ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﻠﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﻱ»ﭘﺴﺎـ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ« ﺳﻮﺩ ﻣﻲ‬ ‫ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﻳﻪﺀ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ )ﭘﺴﺖ ﮐﻠﻮﻧﻴﺎﻟﻴﺴﻢ( ﺍﻟﺘﻘﺎﻃﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﭘ‪‬ﺴﺖ ﺳﺘﺮﺍﮐﭽﺮﺍﻟﻴﺴﻢ )ﭘﺴﺎﺳﺎﺧﺘﺎﺭﮔﺮﺍﻳﻲ( ﻭ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ )ﻓﺎﻧﻮﻥ ‪،‬‬ ‫ﺁﻝ ﺍﺣﻤﺪ‪ ،‬ﺳﺰﺭ ‪ ،‬ﺁﻣﻴﻠﮑﺎﺭ ﮐﺎﺑﺮﺍﻝ ‪.(...‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 25‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱ ﻓﻤﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ﺭﻭﺷﻦ ﺗﺮ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﻨﻴﻢ ‪ ،‬ﻳﮏ‬ ‫ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻳﻢ‪ .‬ﻣﺠﺴﻢ ﮐﻨﻴﺪ ﺧﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺮﺩ ﺷﻼﻗﻲ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﺯﻥ ﺭﺍ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭﹺ ﺧﺎﻧﻪ ﻗﻔﻞ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻥ ﺳﻮﻱ ﺩﺭ ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩﻱ‬ ‫ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ ﻣﺪﺭﻥ ﻣﺪﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻀﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﮐﻠﻴﺪ ﺩﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﻔﻞ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺸﮑﻨﺪ؛ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺭﻫﺎﺳﺎﺯﺩ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺘﺤﺪﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﺴﻮﻱ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ‬ ‫ﺑﻪ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻼﻕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﻣﺮﺩ ﺧﺎﺭﺝ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻭﻝ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﺭﺍﻩ ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻲ ﮔﺰﻳﻨﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﮐﻠﻴﺪ ﻗﻔﻞ ﺭﺍ ﺩﺍﻭﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻣﺮﺩﺵ‬ ‫ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺍﻃﻤﻴﻨﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﮔﺮﻳﺰ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﺑﺎ ﻣﺮﺩ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺱ ﻣﺮﺩ ﻣﻲ ﺭﻳﺰﺩ؛ ﺳﭙﺲ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﺮﺩ ﺩﺭ ﻟﺤﻈﺎﺗﻲ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﻼﻕ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺯﻥ ﺑﻮﻣﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺮﺳﺘﻴﮋ‪ ،‬ﻏﺮﻭﺭ ‪،‬‬ ‫ﻭ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺑﻪ ﻧﻔﺴﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﻲ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﺮﻣﻲ ﺧﻴﺰﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ‪ ،‬ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ﻧﻴﺴﺖ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻗﻮﺍ‪ ،‬ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺍﻗﺸﺎﺭ‬ ‫ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻣﺮﻓﻪ ﻭ ﻣﺴﺘﻔﺮﻧﮓ ﻳﺎ »ﮐﻤﭙﺮﺍﺩﻭﺭ« ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺭﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺯﻥ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﺯﺍﺩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻋﺮﻭﺳﮏ ﻓﺮﻧﮕﻲ‪ ،‬ﺯﻥ‬ ‫ﻣﺼﺮﻓﮕﺮﺍ‪ ،‬ﻣﺎﻧﮑﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫»ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ« ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﮐﺮﻧﺶ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻗﺪﺭﺕ )ﺩﺭ ﺗﻤﺜﻴﻞ ﻣﺎ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺷﻼﻕ( ﺭﺍ‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﺁﮔﺎﻫﻲ ﮐﺎﺫﺏ« ﻭ »ﺑﺎﻃﻨﻲ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﺮﺩﺳﺎﻻﺭﻱ« ﺩﺍﻧﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻓﺎﻋﻞ ﺑﻮﺩﻥ‪ ،‬ﻧﻮﻉ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺍﺯ »ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ« ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺯﻧﺪ ﻭ ﺍﺯ »ﻫﮋﻣﻮﻧﻲ« ﻳﺎ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲ ﻣﺮﺩﺍﻧﻪ ﮐﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ‬ ‫ﻣﺎﺯﻭﺧﻴﺴﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪) .‬ﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺁﺳﻴﺐ ﺭﺳﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ(‪ .‬ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ »ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺍﺭﺍﺩﻩ« ﺩﺍﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺍﺭﺍﺩﻩ« ﻣﺼﺪﺍﻕ ﺧﺎﺭﺟﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻧﺎﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﻭ ﻏﻴﺮﺩﺍﻳﻤﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﻣﻌﺎﺩﻟﻪﺀ ﻗﺪﺭﺕ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 26‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﺵ ﺣﺠﺎﺏ‪ ،‬ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺘﮑﻲ ﺑﺮ »ﺗﻘﻮﺍ« ﻭ »ﻋﺼﻤﺖ« ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ‬ ‫ﻓﻌﺎﻝ ﺩﺭ ﺍﻣﻮﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺩﻳﻨﻲ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﻭ ﻣﺪﺭﺳﻪ ﻭ ﻣﺤﻠﻪ‪ ،‬ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﺠﻠﺲ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬﺍﺭﻱ ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ ﺍﺟﺘﻬﺎﺩ ﻭ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﺷﺮﻋﻲ ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻃﻲ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﺩﺳﺘﺮﺳﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻗﻮﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﻨﺘﻲ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺯﻧﺎﻥ ﻋﻮﺽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﺑﻴﻨﺶ ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮﺍ ‪ ،‬ﺯﻧﻲ ﮐﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻋﺮﺑﻲ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺮﺁﻥ ﺑﺨﻮﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺩﺭ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺑﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ ﺁﻳﺎﺕ ﻭ ﺗﻔﺎﺳﻴﺮ ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﭘﺪﺭ ﻳﺎ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻭ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻧﺴﻞ‬ ‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺍﺵ ﺑﺎ ﺳﻮﺍﺩ ﺗﺮ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﺺﹼ ﻭ ﺳﻨﹼﺖ‪،‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ‪ ،‬ﺣﺠﺎﺏ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﺑﮑﻨﺪ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﺋﻴﺴﻲ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﻣﺪﻳﺮﻱ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺮﻭﻫﯽ ﺍﺯ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ ﻫﺎﻱ »ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ«‪ ،‬ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺧﺎﻧﻪﺀ ﻓﺮﺿﻲ ﻫﻢ‪،‬‬ ‫ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺧﺒﺮﻱ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺍﺯ ﺧﺎﻧﻪﺀ ﺑﻮﻣﻲ ﻫﻢ ‪ ،‬ﺷﻼﻕ ﺑﻪ ﺩﺳﺘﺎﻥ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺩﺭ ﮐﺎﺭ ﺍ‪‬ﻋﻤﺎﻝ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﻟﻤﺜﻨﺎﻱ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﻮﻣﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﻓﻘﻂ »ﺯﻧﺪﺍﻥ« ﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﻧﺎﻣﺮﺋﻲ ﺗﺮ ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻣ‪‬ﻬﻠﮏ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺯﻋﻢ ﺍﻳﻦ ﮔﺮﻭﻩ‪ ،‬ﺭﮊﻳﻢ ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﻭ ﺭﮊﻳﻢ ﻃﺎﻟﺒﺎﻥ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻥ‪ ‬ﺑﺮﻗﻊ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﻪ ﺍﺭﻣﻐﺎﻥ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻱﹺ ﺯﻥ‪ ‬ﺑﺮﻗﻊ ﺑﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻭ ﻭ ﻣﻼﻋﻤﺮ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻼﻱ ﺷﻼﻕ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻧﻪ ﻭ ﺍﺯ ﺳﺮ ﺩﻟﺴﻮﺯﻱ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺿﺮﺏ‬ ‫ﺷﻼﻕ ﺭﺍ ﮐﻤﺘﺮ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺩﺍ ﮐﻪ ﺯﻥ ﺑﻮﻣﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻳﺰﺍﻥ ﺑﻪ ﺁﻏﻮﺵ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫ﺑﺸﺘﺎﺑﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪﺀ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﻼﻗﺰﻥ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﺷﻼﻕ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﮐﻨﺘﺮﻟﻲ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺷﻼﻕ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﻱ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ! »ﻋﺎﻣﻠﻴﺖ« ﺍﻭ ﻫﻢ ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺑﺎﺯﻱ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 27‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﮐﺜﺮ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺍﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻏﺮﺑﻲ ‪ ،‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻠﻤﺬ ﺩﺭ ﻣﺤﻀﺮ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺳﻔﻴﺪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﻭ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻳﮏ ﺭﻭﺯﺷﺎﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ »ﺑﺮﻗﻊ ﺑﻪ ﺳﺮﻫﺎ« ﺳﭙﺮﻱ ﮐﻨﻨﺪ‪/// .‬‬

‫‪ ٩‬ﻣﺎﺭﭺ ‪٢٠٠٧‬‬

‫***‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪١‬‬

‫ﺍﺧﻼﻕ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ‬

‫*‬

‫ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﻮﺿﻴﺢ‪ :‬ﻣﻄﻠﺐ ﺯﻳﺮ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺩﺭ ﻧﺸﺮﻳﻪﺀ »ﭘﻮﻳﺎ« )ﺩﻱ ﻣﺎﻩ ‪١٣۶۵‬ـ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ( ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﻧﺴﻞ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺖ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎﺭﺯﺍﺭ ﺣﻘﻮﻕ ﺯﻧﺎﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺍﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﻣﺴﺎﻳﻞ ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻬﺎﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﻧﺨﺴﺖ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻣﻄﺮﺡ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﮐﺴﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺳﺮﺩﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﺳﻢ ﺍﺵ ﺭﺍ »ﻓﺤﺸﺎ«‬ ‫ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺟﺎﻱ ﻣﻬﻤﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻼﺵ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﮐﺮﺩﻥ ﺳﺮﺍﭘﺎﻱ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺘﻲ ﮐﻪ ﻓﻘﻬﺎ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺂﻟﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻭ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﻫﻨﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﺟﻬﺎﺩﺷﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﺪﻭﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻳﺎ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ‬ ‫»ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ« ﻭﺍﺟﺪ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺎ‬ ‫ﺁﻥ ﺣﺪ ﺑﻮﺩﻩ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻓﻊ »ﺑﻲ ﺑﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺭﻱ ﻭ ﻓﺤﺸﺎﺀ« ﻳﮏ ﻭﺯﺍﺭﺗﺨﺎﻧﻪﺀ ﻭﻳﮋﻩ ﺑﻪ ﭘﺎ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﭘﻠﻴﺲ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﻱ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ »ﻧﻬﻲ ﺍﺯ ﻣﻨﮑﺮ« ﻭ »ﺍﺭﺷﺎﺩ« ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻭ‬ ‫ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ ﮔﺴﻴﻞ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫* ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﺀ ﭘﻮﻳﺎ ـ ﺷﻤﺎﺭﻩﺀ ﭼﻬﺎﺭﻡ ‪ ،‬ﺩﻱ ﻣﺎﻩ ‪) ١٣۶۵‬ﮊﺍﻧﻮﻳﻪ ‪(١٩٨٧‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 28‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﺨﻨﮕﻮﻳﺎﻥ ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺂﻟﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺣﺪ‬ ‫ﺍﺻﻼﺡ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‪ ‬ﻣﻌﺪﻭﺩﻱ ﮔﻤﺮﺍﻩ ـــ ﺩﺭ ﺣﺪ ﻧﻬﻲ ﺍﺯ ﻣﺴﮑﺮﺍﺕ ﻳﺎ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ‬ ‫ـــ ﻣﻄﺮﺡ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻋﻠﻴﻪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﺣﮑﻮﻣﺘﻲ‬ ‫ﺭﮊﻳﻢ ﺧﻮﺩ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﮔﺎﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﺗﻮﻃﺌﻪﺀ ﻏﺮﺏ« ﻭ »ﺩﺳﻴﺴﻪﺀ‬ ‫ﺍﺑﺮﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎ« ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻳﺎﺩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﻫﻔﺘﻪ ﺍﻣﺎﻣﺎﻥ‬ ‫ﺟﻤﻌﻪ ﺩﺭ ﺧﻄﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﻧﻤﺎﺯ ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﺴﺂﻟﻪ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺧﺎﻃﻴﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻧﻴﺰ ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ »ﻣﻨﺎﻓﻘﺎﻥ« ﻭ‬ ‫»ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﺎﻥ ﺷﺮﻕ ﻭ ﻏﺮﺏ« )ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﻲ( ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺯﻧﺪﺍﻥ ‪ ،‬ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﻋﻤﻮﻡ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ »ﺳﻨﮕﺴـﺎﺭ«‪ .‬ﺩﺭ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ‬ ‫ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ »ﺑﻲ ﺑﻨﺪﻭﺑﺎﺭﻱ ﻭ ﻓﺤﺸﺎ« ﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻨﺰﻝ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ »ﺯﻧﺎﮐﺎﺭﺍﻥ ﻭ ﺭﻭﺳﭙﻴﺎﻥ« ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﺷﻤﺮﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮕﺴـﺎﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺍﺳﺖ ﻣﻨﺘﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻭ ﺗﺸﺮﻳﻔﺎﺕ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ .‬ﻣﺘﻬﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺎ ﺳﻴﻨﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﭼﺎﻝ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺳﭙﺲ ﺍﺯ ﻓﺎﺻﻠﻪﺀ ﭼﻨﺪﻗﺪﻣﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻭﺻﻮﺭﺕ ﺍﻭ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﺎ ﺳﻨﮕﭙﺎﺭﻩ ﭘﺮﺗﺎﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺷﺮﻋﻴﺎﺕ‪» ،‬ﺳﻨﮕﭙﺎﺭﻩ ﻫﺎ‬ ‫ﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻔﺴﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺯ ﻫﻮﺵ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﻧﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ‬ ‫ﺭﻳﺰ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺟﺮﺍﺣﺖ ﻫﺎﻱ ﺟﺰﻳﻲ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺳﻨﮕﭙﺎﺭﻩ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺩﻗﺖ ﻭ ﻇﺮﺍﻓﺖ ﺩﺳﺘﭽﻴﻦ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺩﺭﺑﺮﺍﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ‬ ‫ﮔﺬﺭ‪ ،‬ﻭ ﺷﺎﻳﺪ ﺧﻮﻳﺸﺎﻥ ﻣﻔﺴﺪ‪ ،‬ﻭ ﺑﻲ ﺷﮏ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﺣﻴﺮﺕ ﺯﺩﻩﺀ ﺧﻮﺩ ﻣﺘﻬﻢ ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﻧﻌﺮﻩﺀ ﺍﷲ ﺍﮐﺒﺮ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺍﻋﺪﺍﻡ ﺁﺋﻴﻨﻲ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺭﺳﺪ‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﺗﺎ‬ ‫ﮐﻨﻮﻥ ]‪ [١٣۶۵‬ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻧﻔﺮ‪ ،‬ﺯﻧﻲ ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﮐﺮﻣﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﺳﺎﻝ ﺍﻭﻝ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﺗﻦ ﻓﺮﻭﺷﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ‬ ‫ﺑﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮﺭﺩﺵ ‪ ،‬ﺗﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﻴﻢ ‪» :‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 29‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺯﻧﻲ ﺩﺭ ﺣﻮﺍﻟﻲ ﻗﻢ ﺩﺭ ﺍﺳﻔﻨﺪ ﻣﺎﻩ ‪ ۶۴‬ﻭ ﺍﺯ ﺣﺪﻗﻪ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻥ ﭼﺸﻤﺎﻥ ﺷﺎﻫﺪ ﺯﻧﺎ‪،‬‬ ‫ﺍﺧﻴﺮﺍﹰ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪﺀ ﮐﻴﻬﺎﻥ ﺩﺭ ‪ ٢٧‬ﻓﺮﻭﺭﺩﻳﻦ ﻣﺎﻩ ‪ ۶۵‬ﺯﻧﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﺮﺩﻳﺲ‬ ‫ﮐﺮﺝ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺟﺮﻡ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ‪ . . .‬ﻣﺮﺩﻣﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﺤﻞ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ‪ . . .‬ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺍﻫﺎﻟﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﻥ‬ ‫ﺷﻌﺎﺭﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ ﻣﺮﮒ ﺑﺮ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﻄﺮﻑ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﺍﻥ ﺳﻨﮓ ﭘﺮﺗﺎﺏ‬ ‫ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭﮔﻴﺮﻱ ﻣﻴﺎﻥ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﺍﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﺍﻥ ﺑﺎ ﻳﮏ‬ ‫ﺳﻨﮓ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ ﺳﺮ ﺯﻥ ﻣﺰﺑﻮﺭ )ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﻴﻨﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﮎ ﺑﻮﺩﻩ( ﺯﺩﻩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲ ﮐﺸﺪ‪«.‬‬ ‫)ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪﺀ »ﺭﺍﻩ ﮐﺎﺭﮔﺮ«‪ ،‬ﺷﻤﺎﺭﻩ ‪ ،٢٧‬ﺧﺮﺩﺍﺩ ‪ ، ١٣۶۵‬ﺻﺺ ‪ ٣٣‬ﻭ ‪ (٩‬ﺷﺶ ﺯﻥ ﻭ‬ ‫ﺑﻴﺴﺖ ﻣﺮﺩ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰﺩ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﻓﺴﺎﺩ ﺑﺎﺯﺩﺍﺷﺖ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺪﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﺁﺋﻴﻨﻲ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎﺭ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﭼﺮﺍ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺍﻳﻦ‬ ‫»ﻓﺴﺎﺩ« ﺑﺨﺼﻮﺹ‪ ،‬ﻣﺮﺯﻫﺎﻱ ﻫﺮﺷﻘﺎﻭﺗﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻲ ﻧﻮﺭﺩﺩ؟ ﭼﺮﺍ »ﻓﺴﺎﺩ ﺟﻨﺴﻲ‬ ‫ﺯﻧﺎﻥ« ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﺣﺎﻓﻈﺎﻥ ﻋﻔﺖ ﺍﺳﻼﻣﻲ ‪ ،‬ﺑﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺷﻨﻴﻊ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﺮﺩﺍﻥ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﻘﻮﺏ ﺍﺵ ﺩﻫﺸﺘﻨﺎﮎ ﺗﺮ؟ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻳﻢ ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺯﻧﺎﻥ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺩﺭ »ﺷﻬﺮ ﻧﻮ« ﺗﻬﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻥ ﺣﺰﺏ ﺍﻟﻠﻬﻲ ﺑﻪ ﺁﺗﺶ ﮐﺸﻴﺪﻩ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ‬ ‫ﻋﺸﺮﺗﮑﺪﻩ ﻫﺎ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ؟ ﭼﺮﺍ ﺣﻖ ﺗﻮﺑﻪ ﻭ ﻧﺪﺍﻣﺖ ﻭ ﺑﺎﺯﺁﻣﻮﺯﻱ ﺑﻪ »ﺯﻥ‬ ‫ﻓﺎﺳﺪ« ﻣﺤﻠﻲ ﺍﺯ ﺍ‪‬ﻋﺮﺍﺏ ﻧﺪﺍﺭﺩ؟‬ ‫ﻧﮑﺘﻪﺀ ﻣﻬﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻠﻘﻲ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ﺭﮊﻳﻢ‪ ،‬ﺻﻔﺖ »ﺯﻥ ﻓﺎﺳﺪ« ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺗﻦ‬ ‫ﻓﺮﻭﺷﺎﻥ ﺣﺮﻓﻪ ﺍﻱ ﺍﻃﻼﻕ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺯﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮﺷﺎﻥ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ‬ ‫ﺭﻭﺳﭙﻲ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ »ﻓﺎﺳﺪ« ﺗﺮ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ »ﺯﻧﺎﮐﺎﺭ« ﺍﻧﺪ ﻭ ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ‪ .‬ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻲ‬ ‫ﺣﺠﺎﺏ ﻧﻴﺰ ﻓﺎﺳﺪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺯﻧﺎﮐﺎﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ! ﺍﮔﺮ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﭼﺎﺩﺭ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻧﮑﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﻓﺮﺩﺍ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻗﻄﻊ ﭘﺎﻱ ﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﺸﺮﺗﮑﺪﻩ ﺑﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﻘﻬﺎﻱ‬ ‫ﻋﺎﻟﻴﻘﺪﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺮﺩﻳﺪﻱ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﺩﻫﻬﺎ ﺯﻥ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ‬ ‫ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺑﻲ ﻭ »ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﻲ« ﺩﺭ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺎﺯﻳﺎﻧﻪ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪13 0‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭼﻬﻞ‪ ،‬ﺷﺼﺖ ‪ ،‬ﻳﺎ ﻫﺸﺘﺎﺩ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼﻕ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻣﻼﻳﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺁﻥ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﻳﮏ‬ ‫ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ »ﻣﻼﻳﻢ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﻫﻤﻴﺘﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﻓﻘﻂ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ »ﺯﻧﺎﮐﺎﺭﺍﻥ« ﻭ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﻓﺤﺸﺎ ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻧﺎﻧﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺍﻱ ﻧﻤﺎﺩﻳﻦ ﺗﺎﻭﺍﻥ »ﺯﻥ ﺑﻮﺩﻥ«‬ ‫ﺁﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺯﻳﺮﺍ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﻃﺮﺯﻱ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﻲ‬ ‫ﭘﺮﺍﮐﻨﻨﺪ ‪. . .‬‬ ‫ﺩﺭ ﺗﻔﮑﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭ ﻭ ﻣﻨﺰﻩ ﻃﻠﺐ ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﺍﺯ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ،‬ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻲ‬ ‫ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ ﮔﺮﺍ )ﺩﻭﺁﻟﻴﺴﺘﻲ( ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﺁﻥ ﺭﻭﺡ ﻭ ﺗﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩﺀ ﺩﻭ ﻭﺟﻪ ﻳﺎ ﺗﻈﺎﻫﺮ‬ ‫ﺩﻭﮔﺎﻧﮕﻲ ﺫﺍﺗﻲ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺯ ﺗﻔﮑﺮ ﺍﻣﺮﻱ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺗﻦ )ﻏﺮﺍﻳﺰ‪ ،‬ﺣﻮﺍﻳﺞ ﻣﺎﺩﻱ ﺗﻦ(‪ .‬ﺩﺭ ﺗﻼﺵ ﺑﺮﺍﻱ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ‬ ‫ﺑﺎﺭﻳﺘﻌﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻼ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺭﻭﺡ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻮﻳﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻘﺼﻮﺩ ﻭ ﻫﺪﻑ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬ ‫ﺍﻳﻨﺠﻬﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻱ ﻣﻤﮑﻦ ﺧﻮﺍﻫﺶ ﺗﻦ ﻭ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﺭﺍ ﻣﻘﻴﺪ‬ ‫ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺩﻭ ﺟﻨﺲ ﮔﺮﻳﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻌﻲ ﮐﻨﺪ ﺁﻥ ﺭﺍ ‪،‬‬ ‫ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺟﻨﺴﻲ ﺭﺍ ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻧﻔﺴﺎﻧﻴﺎﺕ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻮﻳﺎﺕ ﻧﺰﺩﻳﮏ‬ ‫ﺗﺮ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺑﺪﻥ ‪ ،‬ﻫﻮﺱ ﺗﻦ ﻭ ﺍ‪‬ﻏﻮﺍﻱ ﺗﻦ ﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻫﺪﻓﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻱ ﺧﻮﺩ ﺗﺸﻔﹼﻲ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﺪ ﻭ ﺭﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪﺕ ﻧﻔﻲ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻴﻨﺶ ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺑﺪﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺻﺮﻑ ﺗﻦ ‪،‬‬ ‫ﻭﺟﻪ ﺣﻴﻮﺍﻧﻲ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﺟﻬﻲ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﻬﺎﺭ ﻧﺸﻮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻣﻨﻔﮏ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﺀ »ﮔﻨﺎﻩ« ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﺭﺿﺎﺀ ﺟﻨﺴﻲ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ ﻟﺬﺕ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻮﻳﺶ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻥ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﮔﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺵ ﺷﻌﺮ ﻭ‬ ‫ﺗﺮﺍﻧﻪ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻭ ﺍﺯ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﺍﺵ ﺍﻓﺴــﺮﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﻧﻬﺎﺩﻩ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺸﻔﻲ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﺧﻮﺩ ﻣﻴﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻟﺬﺕ ﺗﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫»ﭘﺎﻻﻳﺶ ﺭﻭﺡ« ﺍﺭﺟﺢ ﻣﻲ ﺷﻤﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ »ﺳﻘﻮﻁ«‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪13 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻭﺍﺭﻫﺎﻧﻴﺪ؟ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻗﻮﻱ ﻭ ﻣﺎﻭﺭﺍﺋﻲ ﻧﻴﺎﺯ ﻣﻲ ﺍﻓﺘﺪ‪ .‬ﻣﻔﻬﻮﻡ‬ ‫»ﮔﻨﺎﻩ« ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﻨﻊ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺗﮑﻔﻴﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪» .‬ﮔﻨﺎﻩ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ« ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺧﺮﺍﺝ ﺁﺩﻡ ﺍﺯ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﺍﻏﻮﺍﻱ ﺣﻮﺍ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ ‪ ،‬ﺳﻤﺒﻮﻝ‬ ‫ﺗﻦ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻱ ﻧﻔﺲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﻨﺶ ﻣﻨﺰﻩ ﮔﺮﺍ ‪ ،‬ﺯﺍﻫﺪﺍﻧﻪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﻣﻘﻴﺪ ﺳﺎﺯ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺿﺪ ﺯﻥ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﺿﺪ ﺑﺪﻥ ﺯﻥ ﺍﺳﺖ ‪،‬ﺯﻳﺮﺍ ﺯﻥ ﺭﺍ ﻣﻨﺸﺄ ﺑﻴﺪﺍﺭﻱ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮﺁﻥ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﻬﺎﺭ ﺯﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺑﻴﻤﺎﺭﮔﻮﻧﻪﺀ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺪﻥ ﺯﻥ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎﺩﻱ ﺑﺪﻥ ﻭ ﺗﻤﻨﺎﻫﺎﻳﺶ ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻥ ﺩﺷﻤﻨﺨﻮ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﺏ ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺁﻥ‬ ‫ﺭﺍ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﮐﻪ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺑﺪﻥ ﺍﺯ ﺭﻭﺡ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﻴﺴﺖ )ﻣﮕﺮ ﺑﺎ ﻣﺮﮒ( ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﻗﻴﺎﺩﺕ ﺑﻲ ﺭﺣﻤﺎﻧﻪﺀ ﺑﺪﻥ ﺭﺍﻩ ﭼﺎﺭﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻣﻨﺰﻩ ﻃﻠﺐ‬ ‫ﻫﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺟﻨﺴﻲ ﺗﻦ ﺩﺭ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻭ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﮔﻨﺎﻩ ‪ ،‬ﻭ ﻧﺠﺲ‬ ‫ﺷﺪﻥ )ﻭ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻﹰ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺗﻨﻔﺮ ﺍﺯ ﺑﺪﻥ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺑﺪﻥ ﻃﺮﻑ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺍﺵ( ﻧﻴﺰ ﺗﺸﺪﻳﺪ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ »ﻋﺎﺷﻖ« ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺗﻤﻨﺎﻱ‬ ‫ﺟﻨﺴﻲ ﺍﺯ »ﻋﺸﻖ« ﺍﻭ ﺣﺬﻑ ﮔﺮﺩﺩ‪ :‬ﻋﺸﻖ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﺸﻘﻲ ﮐﻪ‬ ‫»ﺑﺪﻥ« )ﺁﻟﺖ ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺧﻮﻥ‪ ،‬ﺁﺏ ﺩﻫﺎﻥ‪ ،‬ﻋﺮﻕ‪ ،‬ﺗﻤﺎﺱ ﭘﻮﺳﺖ ـــ ﺑﻮ ﻭ ﻃﻌﻢ ﻫﻤﻪﺀ‬ ‫ﺍﻳﻨﻬﺎ( ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻳﻲ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﻧﺎﺧﻮﺍﺳﺘﻪ‬ ‫ﺑﺮﻭﺯ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻲ ﺷﮏ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﻤﺎﻳﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﻌﺸﻮﻕ ﻭﺍﻗﻌﻲ )ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ( ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺑﺪﻥ ﻫﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺻﻞ ﻟﻴﺎﻗﺖ »ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪﻥ«‬ ‫)ﻋﺸﻖ ﺭﻭﺣﺎﻧﻲ( ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻥ ﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﻧﺪﻩﺀ ﺷﻮﺭ‬ ‫ﺟﻨﺴﻲ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﺗﺤﻘﻴﺮ ﻭ ﺗﮑﻔﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ‪ :‬ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ ‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻫﺮﺍﻥ ﻭ‬ ‫ﺑﺎﮐﺮﮔﺎﻥ‪ ،‬ﮐﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺀ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺍﻧﺪ؛ ﻭ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻫﻮﺱ ﻣﻲ ﺁﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻭﺳﭙﻴﺎﻥ ﮐﻪ ﺗﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﺑﺎﻧﺪﻥ ﺷﻮﺭ ﺟﻨﺴﻲ ﻭ ﮐﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻩ! ﺍﻳﻦ ﺗﻀﺎﺩ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﻧﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪132‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻣﺘﺤﺎﻥ ﺍﺯ ﺳﺮﮔﺬﺭﺍﻧﺪﻥ ﺣﻞ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ :‬ﺩﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺣﻮﺭﻳﺎﻥ ﺑﻬﺸﺖ‪ .‬ﺯﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻤﻨﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﻧﻪ ﮔﻨﺎﻩ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻭ ﻣﻴﻮﻩﺀ ﻟﺬﻳﺬ ﺭﻳﺎﺿﺖ ﻃﻠﺒﻲ ﺳﺎﺩﻭـ‬ ‫ﻣﺎﺯﻭﺧﻴﺴﺘﻲﹺ ﺍﻳﻨﺠﻬﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺗﺎﺟﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺯﻧﺎﻥ ﺑﻪ ﻫﺮﺣﺎﻝ‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﭼﻪ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ ﺑﺎﻟﻘﻮﻩﺀ ﮔﻨﺎﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ »ﻓﺴﺎﺩ« ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺷﻮﻧﺪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﺎﺩﻱ ﺑﺪﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻧﻔﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺯﻧﺎﻧﮕﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﻧﻔﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻱ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ‪ ،‬ﮔﺮﺩﻥ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﻭ ﭘﺎ ﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺯﻧﮓ ﺻﺪﺍ ﻭ »ﺣﺮﮐﺖ« ﺷﺎﻥ ﺭﺍ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺳﺮﺍﭘﺎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ )ﺍﺭﺟﺢ ﺗﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺭﻧﮓ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻳﺎﺩﺁﻭﺭ ﻣﺮﮒ ﻭ ﻋﺰﺍ ﻭ ﺩﻕ ﺍﺳﺖ(‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺒﻮﺩ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﺎﻥ‬ ‫ﮐﺸﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻭ »ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ« ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺳﻨﮕﺒﺎﺭﺍﻥ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻫﺎﺷﻤﻲ ﺭﻓﺴﻨﺠﺎﻧﻲ ﺻﺪﺭ ﻣﺴﺠﺪ ﺍﺳﻼﻣﻲ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺳﺨﻨﺮﺍﻧﻲ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺭﺳﻤﻲ ﺍﺵ )ﮐﻴﻬﺎﻥ ﻫﻮﺍﻳﻲ ‪ ٣ ،‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ١٩٨۶‬ﻣﻴﻼﺩﻱ( ﻋﺪﻡ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﺩﻗﻴﻖ‬ ‫ﺣﺠﺎﺏ ﺯﻧﺎﻥ )ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﻲ( ﺭﺍ ﻳﮏ »ﻣﺮﺽ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ« ﻭ ﻣﺴﺎﻭﻱ ﺑﺎ »ﻓﺴﺎﺩ ‪ ،‬ﺑﻲ‬ ‫ﺑﻨﺪﻭﺑﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻓﺤﺸﺎﺀ ﻭ ﻣﻨﮑﺮﺍﺕ« ﺩﺍﻧﺴﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺩﺭ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁﻳﺎﺕ ‪ ٣٠‬ﻭ ‪ ٣١‬ﻗﺮﺁﻥ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»ﻫﻤﻴﻨﻄﻮﺭ ﻟﺒﺎﺱ ﻫﺎﻱ ﺑﺪ ﺭﻧﮓ ﮐﻪ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮﺩﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﮑﻨﺪ ﻧﻮﻋﻲ ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ‪ . . .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﹰ ﺑﺎ ﺭﻳﺒﻪ ﻭ ﻗﺼﺪ ﻟﺬﺕ ﻭ ﮐﺎﻣﺠﻮﻳﻲﹺ ﭼﺸﻢ ﺣﺘﺎ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﺎﺩﺭ ﺯﻥ ﻫﻢ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻧﮕﺎﻩ ﺣﺮﺍﻡ ﺍﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﺣﺠﺎﺏ ﮐﺎﻣﻞ )ﭼﺎﺩﺭ( ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻓﻘﻬﺎﻱ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﮐﺎﺭﮐﺮﺩ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲﹺ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ‪ :‬ﺯﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﮐﺎﺭﻫﺎﻱ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﺎﺯ ﻣﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺣﺠﺎﺏ‬ ‫ﻧﻴﻤﻪ ﮐﺎﻣﻞ )ﻟﺒﺎﺱ ﮔﺸﺎﺩ ﻭ ﺭﻭﺳﺮﻱ( ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﺭﺍ ﻣﻲ ﮐﺎﻫﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﺮ »ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﻲ« ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺑﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﺍﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﭼﺎﺩﺭ ﺳﻴﺎﻩ ﻫﻨﻮﺯ ﻳﻮﻧﻴﻔﻮﺭﻡ ﺭﺳﻤﻲ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺟﻮ‪ ‬ﺍ‪‬ﺭﻋﺎﺏ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫»ﺑﺪﺣﺠﺎﺑﻲ« ﻭ »ﻟﺒﺎﺱ ﺭﻧﮕﻲ« ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺍﺭﺟﺤﻴﺖ ﭼﺎﺩﺭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺍﺯ ﺯﻧﺎﻥ‬ ‫ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪133‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺣﺠﺎﺏ ﻳﮏ ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ‬ ‫ﺣﺠﺎﺏ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻩ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﺩﺍﺭﺍﻱ »ﺻﺎﺣﺒﻲ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻧﻈﺮ )ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﺍﻧﻪ‪ ،‬ﮐﺎﻣﺠﻮﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﻫﺎﺷﻤﻲ( ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺯﻥ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺏ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺍﻧﺤﺼﺎﺭ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ »ﻣﺮﺩ ﺧﻮﺩﺵ« ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﺳﻮﺁﻝ ﻣﻲ‬ ‫ﺑﺮﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺑﺎﻥ ﺯﻳﺎﺩ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺮﺩﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮑﻴﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭﻭﻥ ﺣﺠﺎﺏ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺯﻳﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺠﺎﺏ‬ ‫ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻭ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺑﺮ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺭﻭﺳﭙﻴﺎﻥ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‬ ‫ﻋﺎﻣﻼﻥ ﺷﮑﻞ ﺍﻓﺮﺍﻃﻲﹺ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺑﻲ )ﺑﻲ ﺑﻨﺪ ﻭ ﺑﺎﺭﻱ( ﻭ ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﻋﻠﻴﻪ ﻗﺪﺭﺕ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻫﺎﻱ ﻓﻘﻬﺎ‪ ،‬ﺯﻥ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺏ ﻭ ﺭﻭﺳﭙﻲ ﻭ‬ ‫»ﺯﻥ ﻏﺮﺑﻲ« ﺩﺭ ﺍﺳﺎﺱ ﻳﮑﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﺳﭙﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﻣﺮﺳﻮﻡ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﺵ ﺗﻦ ﺍﻣﺮﺍﺭ ﻣﻌﺎﺵ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﺮ ﺯﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﺍﻡ ﺍﺵ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻭﺳﭙﻲ ﻭ »ﻓﺎﺳﺪ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫»ﺻﻴﻐﻪ« )ﺍﺯﺩﻭﺍﺝ ﻣﻮﻗﺖ( ﮐﻪ ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺟﻬﺎﺕ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺮﻳﺪ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﺗﻦ ﺯﻧﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺎﻣﺠﻮﻳﻲ ﻣﻮﻗﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻭ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺷﺎﺭﻋﻴﻦ ﻣﺬﮐﺮ‬ ‫ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ ،‬ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﺗﻴﺒﺎﺕ ﺻﻴﻐﻪ ﮐﺮﺩﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫»ﺑﻲ ﺑﻨﺪﻭﺑﺎﺭﻱ« ﻭ ﺑﻲ ﻋﻔﺘﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﮐﺮﺩﻥ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻋﺸﺮﺗﮑﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﺎﺳﺮﺳﭙﺮﺩﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻼﻕ ﺑﺴﺘﻦ ﺑﻲ ﺣﺠﺎﺑﺎﻥ ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻣﺠﺎﺯﺍﺕ ﺁﻥ ﺯﻧﺎﻥ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻭ‬ ‫ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻗﻴﺎﺩﺕ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ‬ ‫ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﻧﻈﺎﻡ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﺸﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻣﺮﺩﺳﺎﻻﺭﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺎﺯﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺩﻳﻨﯽ ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﻮﻧﺪ ‪٢‬‬

‫ﻣﻴﻞ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺷﺪﻩ‬

‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺩﻻﻳﻞ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﺯﻧﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﻴﻞ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺷﺪﻩﺀ ﺟﻨﺴﻲ ) ‪libidinal‬‬ ‫‪ (frustration‬ﻣﺮﺩﺍﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺗﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ؛ ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺧﺘﮕﻲﹺ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪134‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻗﺪﺭﺕ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ :‬ﺍﺯ ﺍﻫﺎﻧﺖ ﮐﻼﻣﻲ )ﺩﺭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻭ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﺎﺭ( ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻟﻤﺲﹺ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺁﻣﻴﺰ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺟﺎﺯﻩﺀ ﺑﺪﻥ ﺯﻥ‪ ،‬ﺗﺎ ﮐﺘﮏ‪ ،‬ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ‬ ‫ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺟﻨﺴﻲ )ﺣﺘﺎ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺯﻧﺎﺷﻮﻳﻲ(‪ .‬ﻣﻴﻞ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺷﺪﻩﺀ ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﻣﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻫﻨﺠﺎﺭ)ﻧﻮﺭﻡ(ﻫﺎﻱ ﺩﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎﺯﺟﻮ ﻳﺎ ﺷﮑﻨﺠﻪ ﮔﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺎﺯﺟﻮﻳﻲ ‪ ،‬ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﻓﺮﺍﺩﺳﺖ ﺩﺭ ﻳﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻢ ﺍﻭ‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺎﻥ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ‬ ‫ﺣﻴﻄﻪ ﻫﺎ )ﺍﺩﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ( ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻗﺪﺭﺕ ‪ ،‬ﺍﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪135‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻧﻬﻢ‬

‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻭ ﺩﻳﻦ‬ ‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﭽﻪ ‪ ،‬ﻣﺎﺭﮐﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻭﻳﺪ‪ ،‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪ ،‬ﺳﺎﺭﺗﺮ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭﻳﺪﺍ ‪،‬‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮﻱ ﺑﻲ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻣﯽ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﻳﻨﻲ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺬﻫﺒﻲ‬ ‫ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ »ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺎﺩﺕ«‪») .‬ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ‪ ،‬ﺹ ‪(١۴٩‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻇﻬﺎﺭ ﺗﺄﺳﻒ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺁﺗﻪ ﺋﻴﺴﺖ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺑﺎﻻﻱ‬ ‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺮﺳﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺗﻪ ﺋﻴﺴﻢ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﺴﺘﻮ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﺁﺗﻪ‬ ‫ﺋﻴﺴﺖ ﻫﺎﻱ ﻋﻠﻨﻲ ﻣﺜﻞ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭﺍﺭﺩ ﻋﺮﺻﻪﺀ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﺹ ‪(١۶٩‬‬ ‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪﻱ )ﻳﻮﺗﻴﻠﻴﺘﺎﺭﻳﻦ( ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺩﻳﻦ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﻨﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﻋﻲ ﻋﺎﺩﺕ ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ ،‬ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺩﻟﻤﺸﻐﻮﻟﻲ ]ﺍﺧﻼﻗﻲ[ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﻋﻤﺎﻝ‬ ‫ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺳﺎﻳﺮ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻧﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﻭﺭﺩﻩ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻤﺸﻐﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﺪﺍﻧﺪ ﺩﻳﻦ‬ ‫ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﺪ ]ﻳﺎ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻱ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ[‪«.‬‬ ‫)ﻫﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﺹ ‪(١۴٨‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﺩﻳﻦ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ »ﺣﻘﻴﻘﺖ«‬ ‫ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻘﺪﺱ ﺑﺪﺍﻧﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭ ﺣﺮﻣﺖ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺭﻭﺭﺗﻲ‪:‬‬ ‫»ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﺷﮏ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻭﺭﻫﺎﻱ ﻣﺎ ﺍﺑﺮﺍﺯ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﺹ ‪(١۴٩‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪136‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﻣﻨﺪ ﻳﺎ ﺳﻮﺩﻣﻨﺪﮔﺮﺍ )ﻳﻮﺗﻴﻠﻴﺘﺎﺭﻳﻦ( ﺑﻮﺩ؛ ﻭ ﺑﺮﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﺍﻭ ﺗﻀﺎﺩﻱ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮﻃﻲ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ »ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ« ﺑﮑﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﺩﻋﺎﻱ‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ »ﺍﺭﺍﺩﻩ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺧﺪﺍ ﺁﮔﺎﻫﻲ ﺩﺍﺭﺩ« ﺩﺳﺖ ﺑﮑﺸﺪ‪) .‬ﻫﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﺹ‬ ‫‪(١۵٠‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺍﻳﺪﻩﺀ »ﺁﻳﻨﺪﻩﺀ ﺑﻬﺘﺮ« ﺭﺍ ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﻠﺴﻔﻲ‬ ‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﮑﻲ )ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻭ ﺩﻳﻨﻲ( ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪] .‬ﺍﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ‬ ‫»ﻋﻘﻞ« ‪» ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ« ‪» ،‬ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ« ‪» ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ« ‪» ،‬ﺧﺪﺍ« ﻭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻗﺒﻴﻞ‪[ .‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺳﻨﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ‪ ،‬ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺩﻳﻨﻲ ﻳﺎ ﺳﮑﻮﻻﺭ‪ ،‬ﻭ ﻧﻴﺰ ﺁﻧﭽﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ »ﻫﺴﺘﻲ ـ ﺧﺪﺍ ﺷﻨﺎﺳﻲ« )ﺁﻧﺘﻮﺗﺌﻮﻟﻮﮊﻱ( ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺎﻭﺭ‬ ‫ﺑﺮﻣﻲ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻳﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﺍﺯ ﺭﻭﻳﮑﺮﺩ ﺩﺍﺭﻭﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻭ ﺑﻴﻮﻟﻮﮊﻱ ﺩﺍﺭﻭﻳﻨﻲ‬ ‫ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﻳﻨﻲ ﻭ ﺗﻌﻬﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺗﻀﺎﺩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻀﺎﺩﻱ ﺗﻨﻬﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺭﻓﻊ ﺷﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺩ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻳﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮﺭ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺰ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﺭﻭﻱ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻭ ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺴﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﮐﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻠﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ‬ ‫ﻓﺮﺩﻱ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺩﻳﻨﻲ ﻣﻌﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﻃﻮﺭﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﻣﺸﮑﻼﺗﻲ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺗﺸﻔﻲ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺭﻓﺘﺎﺭﺵ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻭ »ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ« ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ ‪ ،‬ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ‪ ،‬ﻧﺎﻗﺾ ﺗﻌﻬﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﻧﺎﻗﺾ ﺗﻌﻬﺪ ﻋﻠﻤﻲ ﺍﺳﺖ‪) .‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ(‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺷﮑﺎﻳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻱ ﺑﺎ ﺩﻳﻦ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺩﻳﻦ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﮏ‬ ‫»ﻋ‪‬ﻠﻘﻪﺀ ﺧﺼﻮﺻﻲ« ﻳﺎ ﻳﮏ »ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ« ﺷﺨﺼﻲ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻭ ﻣﺴﺆﻭﻟﻴﺖ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺆﻭﻟﻴﺖ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻭﻥ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﻋﺎﻡ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪137‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻨﻔﻌﺖ ﻭ ﺳﻮﺩ ﻭﺯﻳﺎﻥ ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ﺭﺍ ‪ ،‬ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺑﺎﻃﻨﻲ‬ ‫ﺷﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﻳﻦ ﻣﺪﺍﺭﺍﻥ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺗﻌﻬﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ »ﺣﻘﻴﻘﺖ« ]ﻧﻴﺎﺕ ﺧﺪﺍﻳﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺍﻥ[ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺗﻌﻬﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪) .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺷﻌﺎﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻏﺮﺑﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻳﺎﺩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ‪» :‬ﺣﻖ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﮐﺮﺩﻥ ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩ ﺑﻮﺩﻥ ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮﻱ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺷﺘﺎﻓﺘﻦ«‪(.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺩﻳﻨﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﻋﺎﺷﻖ ﺷﺪﻥ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻋﺎﺷﻘﻲ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ ﻭ ﺗﻮﺟﻴﻬﻲ ﺑﺘﺮﺍﺷﻴﺪ‪ .‬ﻋﺸﻖ ﺷﻤﺎ ﺍﻣﺮ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺷﻤﺎ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺍﻣﺮ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺷﻤﺎ ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺗﺸﻔﻲ ﻧﻴﺎﺯﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﻭ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﮔﺮ ﻳﮏ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﺖ ﺑﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻪ ﺧﺪﺍ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ )»ﺑﻨﻴﺎﺩ« ﻫﺎ ﻳﺎ ﻓﺎﻧﺪﻳﺸﻴﻦ ﻫﺎ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﺑﺮﻳﺰﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪﺀ‬ ‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻱ ﺑﻪ ﺩﻭﺭ ﺭﻳﺨﺘﻨﻲ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ‪» :‬ﻣﺸﻴﺖ ﺍﻻﻫﻲ ‪ ،‬ﺷﻌﺎﺋﺮ ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻟﺪ‬ ‫ﻋﻴﺴﺎ ﺍﺯ ﻣﺮﻳﻢ ﺑﺎﮐﺮﻩ‪ ،‬ﻣﻌﺮﺍﺝ ﻋﻴﺴﺎ ]ﻣﺴﻴﺢ ﻏﺎﻳﺐ[ ‪ ،‬ﻣﻴﺜﺎﻕ ﺑﺎ ﺣﻀﺮﺕ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﺮﺟﻌﻴﺖ ﻗﺮﺁﻥ ‪ ،‬ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺌﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﺍﺯ ﮐﻨﺎﺭ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺷﺎﻥ ﺍﮐﺮﺍﻩ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﺹ ‪(١۵۶‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻧﻮﺷﺖ »ﺩﻳﻦ ﺑﺎﺯﺩﺍﺭﻧﺪﻩﺀ ﮔﻔﺘﮕﻮ« ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺮﻳﻢ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺩﻳﻨﻲ ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﺟﻤﻌﻲ ﺩﺭ ﮐﻠﻴﺴﺎ ]ﻭ ﻣﺴﺠﺪ[ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ ؛ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺩﻳﻨﻲ ﺁﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺯﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ »ﻋﺒﺎﺩﺕ ﺩﺳﺖ ﺟﻤﻌﻲ« ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺭﻓﺘﺎﺭ‬ ‫ﺩﻳﻨﻲ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﺁﺯﺍﺩﻱ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺁﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺧﻠﻮﺕ ﻭ ﺍﻧﺰﻭﺍﻱ ﻓﺮﺩﻱ ﺑﻪ ﻭﻗﻮﻉ ﻣﻲ ﭘﻴﻮﻧﺪﺩ‪ ١٧ /// .‬ﺟﻮﻥ ‪٢٠٠٧‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪138‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻭ ﺳﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺍﺯ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫)ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪ /‬ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪ /‬ﺳﺎﺭﺗﺮ‪ /‬ﺳﻴﺪﻧﻲ ﻫﻮﮎ(‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺱ‪] :‬ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ‪ ‬ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﹺ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺗﺌﻮﺭﻱ‬ ‫ﭘﺮﺩﺍﺯﻱ ﺭﺍ ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻤﻲ ﺩﺍﻧﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺭ‪‬ﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﻴﺪ‪ [،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﮐﺎﺭ ﻳﻮﺭﮔﻦ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺭﺍ ﭼﻄﻮﺭ ﻣﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪ؟‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ﺍﺯ ﻓﮑﺮﹺ ﺍﻭ ﺳﻮﺩ ﻣﻲ ﺑﺮﻳﺪ ﺍﻣﺎ ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺍﻭ‬ ‫]ﺑﺮﺧﻼﻑ‪ ‬ﺷﻤﺎ[ ﻫﺪﻑ ﺍﺵ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻬﺪ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝﹺ‬ ‫ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲﹺ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ‪ :‬ﺻﺪ ﺩﺭ ﺻﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﻭ ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺍﺭﻳﻢ ﺳﺮﹺ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺮ‪ ‬ﻭ ﺑﺤﺚ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﺍﻭ ﺧﻴﺎﻝ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻣﻦ ﻳﮏ ﺟﻮﺭ ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺮﺍ )ﺭﻻﺗﻴﻮﻳﺴﺖ( ﻫﺴﺘﻢ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﻢ ﺧﻴﺎﻝ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﺍﻭ ﻳﮏ ﺟﻮﺭ ﺍﺳﺘﻌﻼﻳﻲ )ﺗﺮﺍﻧﺴﺎﻧﺪﺍﻟﻴﺴﺖ( ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺱ‪ :‬ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ ﺩﺭ ﻣﺠﺎﺩﻻﺕ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﺎﺯﻳﺴﻢ ﻣﺎﺭﺗﻴﻦ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﺧﻴﻠﻲ‬ ‫ﻓﻌﺎﻝ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻈﺮﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻴﺎﻥ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ‬ ‫ﻫﺎﻳﺪ‪‬ﮔﺮ ﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺵ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻋﺪﻩ ﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﮊﺍﮎ ﺩﺭﻳﺪﺍ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺭﺍ ﺯﻳﺎﺩ ﺟﺪ‪‬ﻱ ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺮﹺ ﺷﻤﺎ ﭼﻴﺴﺖ؟‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ‪ :‬ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻋﻄﻒ‪ ‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻧﺎﻣﻪﺀ ﺍﻭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ‬ﺍﻭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺁﻟﻮﺩﻩ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪] .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ[ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﻢ ﮊﺍﻥ ﭘ‪‬ﻞ ﺳﺎﺭﺗﺮ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﻱ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻥ‪» ‬ﻫﺴﺘﻲ‬ ‫ﻭ ﻧﻴﺴﺘﻲ« ﺷﺪ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻢ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﺰﻡ ﺁﻟﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺱ‪ :‬ﺑﺎ ﻣﺮﮒ‪ ‬ﺳﻴﺪﻧﻲ ﻫﻮﮎ‪ ،‬ﻓﺼﻠﻲ ﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪﺀ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ‪ .‬ﺳﻴﺪﻧﻲ ﻫﻮﮎ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﺙ‪ ‬ﻓﻠﺴﻔﻲ‬ ‫ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ‪ ‬ﺳﺮﺩ ﻫﻢ‬ ‫ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻫﺮﮔﺰ ﺍﺯ ﻓﺠﺎﻳﻌﻲ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻱ‬ ‫ﻻﺗﻴﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﺁﻭﺭﺩ ﻫﻴﭻ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﻧﮑﺮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﮐﻪ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﻳﮏ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ‬ ‫ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻬﻢ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺣﺎﻣﻲﹺ ﺭﺍﻧﺎﻟﺪ ﺭﻳﮕﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪139‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩﺀ ﻗﺪ‪‬ﺭـ ﻗﺪﺭﺗﻲﹺ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺷﻤﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﺪ ﺍﻭ‬ ‫ﭘﺮﻭﮊﻩﺀ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﻲ ﺭﺍ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩ؟‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ‪ :‬ﺑﻠﻪ‪ ،‬ﮔﺮﭼﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮﺩﻡ‪ .‬ﻣﻦ ﺑﻪ ﺩﻣﮑﺮﺍﺗﻬﺎ ﺭﺃﻱ‬ ‫ﻣﻲ ﺩﺍﺩﻡ‪ ،‬ﺍﻭ ﺑﻪ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺧﻮﺍﻩ ﻫﺎ‪ .‬ﺍﺧﺘﻼﻑ‪ ‬ﻣﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺎﮐﺘﻴﮏ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻮﺩ‪،‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺳﺮﹺ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻱﹺ ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ ﻫﻢ ﻧﻈﺮ ﺑﻮﺩﻳﻢ‪] .‬ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ‬ ‫ﺭﻭﺗﻲ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ـ ﺗﺮﻭﺗﺴﮑﺴﺖ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﺍﻭ ﮐﻮﺩﮐﻲ ﻭ ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﻲ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﺍﻱ ﺳﭙﺮﻱ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻣﺤﻞ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻭ ﻣﻨﺎﻗﺸﺎﺕ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﭼﭗ ﻭ ﻓﻌﺎﻻﻥ‪‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶﹺ ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺳﻴﺪﻧﻲ ﻫﻮﮎ ﺩﻭﺳﺖ‪ ‬ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﻲﹺ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺩﻭﺭﺍﻥ‪» ‬ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺳﺮﺩ« ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎـ ﭘﻴﻤﺎﻥ‪ ‬ﻧﺎﺗﻮ ﻭ ﺷﻮﺭﻭﻱ ـ ﭘﻴﻤﺎﻥ‪ ‬ﻭﺭﺷﻮ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍـ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ )ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺧﻮﺩﺵ( ﺍﺯ ﺍﺭﺩﻭﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪[ .‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻣﺼﺎﺣﺒﻪﺀ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ،١٩٨٩‬ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎﭖ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏﹺ‬ ‫ﺯﻳﺮ‪:‬‬ ‫‪Take Care of Freedom and Truth Will Take care of Itself, Interviews with‬‬ ‫‪Richard Rorty. Published by Stanford University Press, 2006‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪14 0‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻫﻢ‬

‫ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺗﻠﺦ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﺮﮒ‬

‫ﺟﺎﻥ ﺭﺍﻟﺰ ﻭ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲﹺ ﺳﻪ ـ ﭼﻬﺎﺭ ﺩﻫﻪﺀ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺭﺍﻟﺰ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﺩﺭﮔﺬﺷﺖ‪ .‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺭﻭﺯ ﭘﻴﺶ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﻭﺩﺍﻉ ﮔﻔﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ‬ ‫ﺭﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ]ﺑﻪ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﻋﺼﺮ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﺩﻝ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ[ ﺑﺪﻳﻬﻲ‬ ‫ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻨﺪﮐﻪ ]ﺗﻤﺪﻥ[ ﻏﺮﺏ ﺩﺭ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﺁﺯﺍﺩﻱ ‪ ،‬ﺑﺮﺍﺑﺮﻱ ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺍﺩﺭﻱ ‪،‬‬ ‫ﮐﻤﺎﮐﺎﻥ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺭﻩ ﺣﻔﻆ ﺧﻮﺍﻫﺪ‬ ‫ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺁﻥ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻏﺮﺏ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ‬ ‫ﺭﻓﺖ؛ ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺪ ﺍﺯ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺭﻳﺴﮏ ﻭﺭﺷﮑﺴﺘﮕﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﻗﺮﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﻤﺎﻡ ﺷﺪ ‪(١) «. . .‬‬

‫ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺘﻔﮑﺮﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﻬﺮﺕ ﺩﺍﺷﺖ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎﺭ‬ ‫ﺗﻠﺦ ﻭ ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺍﺳﺖ ؛ ﻣﺘﻔﮑﺮﻱ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻱ ﮐﺸﻮﺭﺵ ﺩﺭ ﮐﺴﺐ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻏﺮﻭﺭ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻨﺘﻘﺪﺍﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‬ ‫ﭼﭗ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﺑﻪ »ﺧﺎﻧﻪﺀ ﺧﻮﺩ« ﺍﻓﺘﺨﺎﺭ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ »ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ﺭﺍ »ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻥ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺍﻱ ﺑﻬﺘﺮ« ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻲ ﺭﺳﻴﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻣﻴﺪ ﺩﺳﺖ ﺷﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺣﺎﻻ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻓﻮﻝ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪14 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺟﻬﺎﻥ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱﹺ ﻏﺮﺏ ﺳﺨﻦ ﻣﻲ ﺭﺍﻧﺪ‪ .‬ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻝ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﺭ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ ﺍﻭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ؟‬ ‫ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬

‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ »ﺍﻣﻴﺪ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ‪ ،‬ﻭ ﮐﺸﻮﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻈﻬﺮ ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻴﺪ ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﮐﺸﺘﺎﺭ‬ ‫ﺟﻤﻌﻲ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ‬ ‫ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻣﻴﺪﺵ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ }ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ{ »ﺟﻬﺎﻧﻲ )ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ( ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻧﺸﻬﺮ )ﮐﺎﺯﻣﻮﭘﺎﻟﻴﺘﻦ( ؛‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﻃﻠﺐ ‪ ،‬ﻭ ﺑﻲ ﻃﺒﻘﻪ« ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻴﺪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺿﺪﻳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﺍﺑﺮﺍﺯ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﺖ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ‪ ،‬ﺑﺮ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ ﻳﺎ‬ ‫ﺟﻔﺖ ﺍﺳﺘﻮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ »ﻋﻴﻦ ـ ﺫﻫﻦ« ﻭ »ﺑﻮﺩ ـ ﻧﻤﻮﺩ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺳﻨﺖ ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻡ ﺗﻼﺵ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺁﻥ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻇﺎﻫﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎ ﺑﻪ »ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ«‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﭘﻲ ﺑﺒﺮﺩ؛ ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ »ﺷﻨﺎﺧﺖ« ﻣﻲ ﻧﺎﻣﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺣﮑﻢ ﮐﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﮐﻪ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺫﺍﺕ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ‪ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ »ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ« ‪ ،‬ﺣﮑﻤﻲ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪﺀ ﺳﻨﺖ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﻗﺼﺪ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻼﺵ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺭﺍ ‪]،‬ﺍﺯ‬ ‫ﻣﻘﺎﻡ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ[ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﮑﺸﻢ ‪ ،‬ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻫﺪﻓﻲ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮐﻨﻢ‪(٢) «.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶﹺ ﺿﺪ ﺍﻓﻼﻃﻮﻧﻲ ﺭﺍ ﺭﻭﺭﺗﻲ »ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ« ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻱ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺻﻠﺢ ﺁﻣﻴﺰ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ‬ ‫»ﺣﻘﻴﻘﺖ«‪.‬‬ ‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﺮﻧﻮﻉ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﻭ ﻃﺮﺯ‬ ‫ﻓﮑﺮﻱ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪142‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺷﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻱ ﺑﻬﺘﺮﻱ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻖ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﻴﺪ‪ ‬ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺗﺮ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻭ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ‬ ‫ﺣﺎﻣﻞ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﻃﻠﺐ ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﻃﺒﻘﻪ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ‬ ‫ﺍﻗﺸﺎﺭ ﻣﻤﺘﺎﺯ ﻭ ﺍﻗﺸﺎﺭ ﻣﺤﺮﻭﻡ« ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﻴﺪ ‪ ،‬ﺁﻳﻨﺪﻩﺀ ﺑﺎﺯ ‪ ،‬ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬

‫ﺍﻣﻴﺪ ﻭ ﻧﺎﺍﻣﻴﺪﻱ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﺵ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬ ‫ﻭ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻥ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﻲ ‪ ،‬ﮐﺴﻲ ﮐﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺪﻳﻮﻥ ﺍﻭ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﻣﺪﺍﻓﻊ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﻭﺍﻟﺖ ﻭﻳﺘﻤﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬ ‫‪» :‬ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺧﻮﺩ ﺯﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺍﺳﺖ ‪«. . .‬‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ »ﺍﻣﻴﺪ« ﻭ »ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ« ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺩﺭﻭﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ‪ ،‬ﻣﻲ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫»‪ . . .‬ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻫﺮﺩﻭ ﺗﺒﻠﻮﺭ ﺫﻫﻨﻴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﻣﻴﺪﻭﺍﺭ ‪ ،‬ﺍﺻﻼﺣﮕﺮﺍ‬ ‫‪ ،‬ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮔﺮ‪ .‬ﺣﺪﺍﮐﺜﺮ ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻢ ﺑﺎ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﮐﺸﻮﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ‬ ‫ﺁﻥ ]ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﻲ[ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻲ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ »ﺍﻣﻴﺪ« ﺭﺍ‬ ‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺸﻲ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﮐﺸﻮﺭﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﮐﺸﻮﺭﻱ‬ ‫ﮐﻪ ﺭﺿﺎﻳﺖ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻧﺴﺒﻲ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺍﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪(٣) «.‬‬

‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻋﻼﻗﻪﺀ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﻭ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪﻩ‬ ‫ﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ »ﺿﺪ‬ ‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ« ﺟﺎﻥ ﺩﻭﻳﻲ ﻭ ﻭﻳﻠﻴﺎﻡ ﺟﻤﻴﺰ ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ )ﻫﻤﺎﻥ( ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﻭ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻇﻠﻢ ﺭﻭﺍ ﺑﺪﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﻭ ﺍﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﻨﺪ ‪،‬‬ ‫ﺧﻼﻑ ﺍﺻﻮﻝ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻭ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﺧﻮﺩﺵ ﻋﻤﻞ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻲ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪143‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺍﻱ ﻏﻴﺮﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺑﻴﻨﺶ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺘﻲ ﺭﺍ ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﺒﻮﺩ ‪ ،‬ﺍﺯ ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﻣﺮﺳﻮﻥ ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺖ ﻭﻳﺘﻤﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻥ ﺩﻳﻮﻳﻲ ‪ ،‬ﻭﻳﻠﻴﺎﻡ ﺟﻴﻤﺰ ‪ ،‬ﻭ ﻣﻬﺮﻱ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻭﻃﻦ‬ ‫ﺷﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﻴﻨﺸﻲ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺍﺳﺖ ؛ ﺩﺭﺣﻘﻴﻘﺖ ‪،‬‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺭﺳﻤﻲ ﮐﺸﻮﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺁﻥ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺟﻬﺎﻧﮕﺴﺘﺮﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﭘﺮﭼﻢ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺭﺍ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺩﻳﺪ ‪ ،‬ﺁﻥ ﺭﺍ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﻴﺪ ‪ ،‬ﺗﺮﺱ ‪ ،‬ﻭ ﻧﺎﺍﻣﻴﺪﻱ‬

‫ﺍﻣﻴﺪ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﻭﺭ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺳﺮﺯﻣﻴﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺭﻭ‬ ‫ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩ ‪ ،‬ﻭ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺎﺭﺍﮐﺘﺮ ﻭﺍﻗﻌﻲ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺻﻞ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﻴﺪ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺩﺭ ﺍﻭ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺍﻓﻮﻝ ﮔﺬﺍﺷﺖ ؛ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻬﺎﺟﻢ‬ ‫ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،‬ﻭ ﺳﭙﺲ ﺟﻬﺎﺩ‪ ‬ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪﺀ ﺟﻮﺭﺝ‬ ‫ﺑﻮﺵ ﻭ ﻫﻤﺪﺳﺘﺎﻥ ﺍﺵ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪.‬‬ ‫ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﻣﺜﺒﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﺩﭼﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻓﺮﺍﺗﺮ‬ ‫ﺍﺯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪ ،‬ﺍﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﻳﻨﺪﻩﺀ »ﻏﺮﺏ« ﺑﻪ ﺑﺪﺑﻴﻨﻲ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ »ﻏﺮﺏ« ‪ ،‬ﻭ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺗﺠﻤﻊ ﺁﻥ‬ ‫ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺗﻴﺮﻩ )ﺩﻳﻨﻲ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ( ﻭ ﻏﻴﺮﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮑﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﮐﻤﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮﺩﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﻧﻔﺠﺎﺭ ﻳﮏ »ﺑﻤﺐ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﻱ ﮐﺜﻴﻒ« ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺫﻫﻦ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﺍﺱ‬ ‫ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺧﺴﺎﺭﺍﺕ ﻭ ﺗﻠﻔﺎﺕ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻭﺍﮐﻨﺶ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺍﻱ ﺑﻮﺩ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﮒ ﺗﺪﺭﻳﺠﻲ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﻫﺎﻱ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱﹺ‬ ‫ﻏﺮﺑﻲ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪144‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﻬﻤﻲ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﺭﺍﻡ ﺁﺭﺍﻡ‬ ‫ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮐﺸﻮﺭﺵ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﻣﺮﻓﻪ ﻭ ﺻﻠﺢ‬ ‫ﺟﻮ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ ﺗﻬﺎﺟﻤﻲ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻳﺎ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺗﺮ ‪ ،‬ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ‬ ‫ﻣﻲ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺴﺘﻪ ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺗﺮ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻫﺮﺍﺳﻲ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺭﺍ ﻭﺍﻣﻲ ﺩﺍﺷﺖ‬ ‫ﺁﺭﻣﺎﻧﻬﺎ ﻭ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ‬ ‫ﭼﻴﺰﻱ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺣﺬﺭ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﺍﺷﺖ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺮ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﮐﺶ ‪ ،‬ﻳﺎ »ﺿﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ«‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺿﻌﻴﺘﻲ ‪} ،‬ﺑﻪ ﻗﻮﻝ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﺭﺗﯽ ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺜﺎﻝ{ ﺷﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻓﺮﺩﺍﻱ ﺍﻧﻔﺠﺎﺭ‬ ‫ﻳﮏ ﺑﻤﺐ ﮐﻮﭼﮏ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﻱ ﺩﺭ ﺧﻠﻴﺞ ﺳﺎﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻴﺴﮑﻮ ‪ ،‬ﺭﻭﺭﺗﻲ ﻣﻲ ﭘﺮﺳﺪ‪» :‬ﺁﻳﺎ‬ ‫ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﻗﻀﺎﻳﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ ‪ ،‬ﺯﻳﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺩﻭﺍﻡ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ‬ ‫ﺁﻭﺭﺩ؟« ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﻃﻌﻨﻲ ﺗﻠﺦ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻥ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﺖ ﻫﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻤﺐ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﻱ‬ ‫ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺷﻬﺮﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻳﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺒﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﺗﻤﺪﻥ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻴﺸﻪ‬ ‫ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺧﻄﻴﺮﺗﺮ ﻭ ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺗﺮ‬ ‫ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺩﻭﻡ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺁﺧﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎﻻﺗﻲ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﻴﺪ ﻧﻮﺷﺖ‪:‬‬ ‫»ﺣﺘﺎ ﺁﺷﻮﻳﺘﺲ ﻫﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﻧﺴﻞ ﻫﺎﻱ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ‬ ‫ﻣﻨﺼﺮﻑ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻫﻨﻮﺯ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻏﺮﺏ ‪ ،‬ﺟﻠﻮ ﺑﺮﻭﺩ ﻭ‬ ‫ﺟﻮﺍﻥ ﺗﺮ ﺷﻮﺩ ‪ . . .‬ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ٢٠٠١‬ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ‬ ‫ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻏﺮﺏ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻧﻘﺸﻲ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﺪﻩﺀ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺎﺯﻱ ﮐﻨﺪ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪. .‬‬ ‫ﺗﺮﺍﮊﺩﻱ ﻏﺮﺏ ﻣﺪﺭﻥ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﺪ‪ ،‬ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺘﻬﺎ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺭﻭﺣﻲ ﻭ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺑﺮ ﻣﺤﻮﺭ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﺁﻥ ﺁﺭﻣﺎﻧﻬﺎ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﮐﻪ‬ ‫ﺁﻥ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﺭﻭﺩ ‪ ،‬ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ ﻭ‬ ‫ﺣﻘﻴﺮﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﻴﺪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﻣﻮﺭ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺟﺰﺋﻲ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﻣﻴﺪ ‪ ،‬ﺁﺭﺍﻡ ﺁﺭﺍﻡ ﺟﺎﻱ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺮﺱ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪(۴) «.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪145‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫‪ ١٧‬ﺟﻮﻥ ‪٢٠٠٧‬‬ ‫ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ﻫﺎ‪:‬‬

‫‪١‬ـ ﻧﻘﺪ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺮ ﺭﻣﺎﻥ »ﺷﻨﺒﻪ« ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺍﻳﺎﻥ ﻣﮑﻴﻮﺍﻥ ‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﺀ »ﺩﻳﺴﻨﺖ« ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪٢٠٠۵‬‬ ‫‪٢‬ـ »ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺍﻣﻴﺪ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭﺍﺕ ﭘﻨﮕﻮﺋﻦ ‪ ، ١٩٩٩ ،‬ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎﺭ‬ ‫‪٣‬ـ ﻫﻤﺎﻥ ‪ ،‬ﺹ ‪٢۴‬‬ ‫‪۴‬ـ ﻧﻘﺪ ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﺭﻭﺭﺗﻲ ﺑﺮ ﺭﻣﺎﻥ »ﺷﻨﺒﻪ« ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺍﻳﺎﻥ ﻣﮑﻴﻮﺍﻥ ‪ ،‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﺀ »ﺩﻳﺴﻨﺖ« ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪٢٠٠۵‬‬

‫***‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪146‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ‬

‫ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍﻳﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﺠﺎﺯ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺗﺮﻭﺭ!‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺁﺗﻪﺋﻴﺴﻢ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺣﻘﻮﻕ ﻭ ﺷﺄﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩﺀ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬

‫ﺳﻼﻭ‪‬ﻱ ﮊﻳﮋﮎ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬ ‫ﺳﻼﻭ‪‬ﻱ ﮊﻳﮋﮎ ﺍﺯ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﻥ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺍﺻﻠﻴ‪‬ﺖ ﺍﺳﻠﻮﺍﻧﻴﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻧﻴﺰﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﻭ ﻫﻢ ﺯﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ‪ ‬ﻣﺘﻌﺪﺩ‪‬‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻱ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ ١٢ ،‬ﻣﺎﺭﺱ ‪ ٢٠٠۶‬ــ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻗﺮﻥ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺎ ﻫﻤﻪ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺗﻲ ﺧﻮﺩﺧﻮﺍﻩ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﻬﻢ‬ ‫ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻧﺰﺍﻉ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﺍﺧﻼﻕ ﻧﺼﻴﺐ ﺑﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻠﻪ ﺍﻱ‬ ‫ﮔﺮﮒ ﺩﺍﺭﺍ ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻨﻮﻱﹺ‬ ‫ﻭﺍﻻﺗﺮﻱ ﺑﺒﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺯﻫﺎ ﮐﻪ ﺩﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺮﮒ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﻫﺮﺳﻮﻱ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺴﮑﻴﻦ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺍﻱ ﻧﻈﻴﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭘﻴﺎﻡ ﻫﺎﻱ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﻭ‬ ‫ﺷﺮﻳﻒ ﻣﺴﻴﺤﻲ ﻭ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻭ ﻫﻨﺪﻭ ﺭﺍ ﺍﻗﻠﻴﺘﻲ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍ ﻣﻮﺭﺩ ﺳﻮﺀﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ‬ ‫ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻮﺧﺎﻟﻲ ﻭ ﺑﻲ ﻣﺼﺮﻑ ﺟﻠﻮﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺯﻣﺎﻥ ﺁﻥ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪147‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﻪ ﺷﺄﻥ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻫﺎﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺪﺍـ ﻧﺎﺑﺎﻭﺭﻱ‬ ‫)ﺁﺗﻪﺋﻴﺴﻢ( ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺣﻴﺎ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻴﺮﺍﺛﻲ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻧﺲ ﻣﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺻﻠﺢ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻳﮏ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺩﺍﺳﺘﺎﻳﻮﺳﮑﻲ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﮐﺎﺭﺍﻣﺎﺯﻭﻑ ﻭ ﺁﺛﺎﺭ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮﺵ‪ ،‬ﺧﻄﺮﺍﺕ‪ ‬ﻫﻴﭻ ﺍﻧﮕﺎﺭﻱﹺ ﻣﻠﺤﺪﺍﻧﻪ ﺭﺍ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻫﺮﭼﻴﺰﻱ ﻣﺠﺎﺯ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﺁﻧﺪﺭﻩ‬ ‫ﮔﻠﻮﮐﺰﻣﺎﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ‬ﺩﺍﺳﺘﺎﻳﻮﻓﺴﮑﻲ ﺍﺯ ﻧﻴﻬﻴﻠﺰﻡﹺ ﺍﻟﺤﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ‬ ‫ﺩﺍﺳﺘﺎﻳﻮﺳﮑﻲ ﺩﺭ ﻣﻨﻬﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ‪ ‬ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺧﻄﺎﻳﻲ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺩﺭﺳﻲ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﺁﻣﻮﺯﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻴﺰﻱ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﮐﺮﺩﻥ‬ ‫ﻫﺰﺍﺭﺍﻥ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻲ ﮔﻨﺎﻩ‪ ،‬ﻣﺠﺎﺯ ﺍﺳﺖ ــ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺍﺯ ﺩﻳﺪ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺍﺩﻋﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺿﺎﻱ ﺧﺪﺍ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ‪ ،‬ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺧﺪﺍ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩﺀ ﻫﺮﻧﻮﻉ ﻧﻘﺾ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻼﺣﻈﺎﺕ‪ ‬ﺻ‪‬ﺮﻑ‬ ‫ﺑﺸﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻓﺮﻕ ﭼﻨﺪﺍﻧﻲ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻴﺴﺖ ﻫﺎﻱ »ﮐﺎﻓﺮ« ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢﹺ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺣﮑﻢ ﺍﻳﺰﺩ‪ ‬ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ »ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲﹺ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﻱ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ« ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﻴﺒﻲ ﻫﻔﺘﻢ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﻱ ﺳﻨﺖ ﻟﻮﻳﻲ‪ ،‬ﺍﻳﻮ ﻟﻮﺑﺮﻭﺗﻮﻥ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺭﻭﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮﺵ ﺑﺎ ﭘﻴﺮﺯﻧﻲ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﺭﺍﺳﺖ ﻇﺮﻓﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺁﺗﺶ ﻭ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﭼﭗ ﻗﺪﺣﻲ ﺁﺏ ﺣﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺣﻤﻞ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﻇﺮﻑ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮﺯﻥ ﮔﻔﺖ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﺁﺗﺶ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻥ ﺑﻬﺸﺖ ﺭﺍ ﺑﺴﻮﺯﺍﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﺮﺟﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺁﺏ ﻧﻴﺰ ﺁﺗﺶﹺ ﺩﻭﺯﺥ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﻓﺮﻭﺑﻨﺸﺎﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪» :‬ﺯﻳﺮﺍ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻢ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﻧﻴﮑﻲ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺑﻬﺸﺖ ﻭ‬ ‫ﻧﻪ ﺍﺯ ﺑﻴﻢ ﺩﻭﺯﺥ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻬﺮﹺ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺁﻭﺭﺩ‪ «.‬ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﻳﺪﮔﺎﻩ‪‬‬ ‫ﺍﺧﻼﻗﻲﹺ ﻣﺴﻴﺤﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺁﺗﻪﺋﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﺧﺪﺍﻧﺎﺑﺎﻭﺭﻱ ﺩﻭﺍﻡ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻥ ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺧﻴﺮ ﻭ ﺻﻮﺍﺏ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ‬ ‫ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺗﮑﻠﻴﻒ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﻱ ﺍﺧﺮﻭﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ؛ ﺁﺗﻪ ﺋﻴﺴﺖ ﻫﺎ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪148‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﺎﺭ ﻧﻴﮏ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻬﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭ ﺩﺭﺳﺘﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﺎﺭ ﻧﻴﮑﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺴﺐ ﻟﻄﻒ‪ ‬ﺧﺪﺍ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻣﻦ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻥ‬ ‫ﺧﻮﺩﻡ ﺩﺭ ﺁﻳﻨﻪ ﺷﺮﻣﺴﺎﺭ ﻧﺸﻮﻡ‪ .‬ﮐﺎﺭ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺗﻌﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺧﻮﻳﺶ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺩﻳﻮﻳﺪ ﻫﻴﻮﻡ ﮐﻪ ﺧﺪﺍ ﺑﺎﻭﺭ ﺑﻮﺩ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ‬ ‫ﻣﻮﺟﺰ ﺑﻴﺎﻥ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺍﻭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﻗﺪﺭﮔﺰﺍﺭﻱ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻋﻤﻞ ﻧﻴﮏ ﻃﻮﺭﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻧﮕﺎﺭ ﺧﺪﺍ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﻭ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻫﺎ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﻧﻮﻳﺲ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫ﻣﺸﺎﺟﺮﻩ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﺟﺰﺍﻱ ﺍﺻﻠﻲﹺ‬ ‫ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻳﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻤﻮﻝ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺍﻱ‬ ‫ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺍﻱ ﮐﻠﻲ ﺑﻪ »ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺩﻳﻨﻲ« ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﺫﮐﺮﻱ ﺍﺯ‬ ‫ﺍﺭﺯﻧﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﻳﻌﻨﻲ ﺁﺗﻪﺋﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﻴﺎﻣﺪ؟ ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎﻱ‬ ‫ﻣﺪﺭﻥ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻭ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺗﻤﺪﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺁﺗﻪ ﺍﻳﺴﻢ ﻳﮏ ﮔﺰﻳﻨﻪﺀ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺸﺮﻭﻉ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﻭ ﺑﺎﻭﺭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺴﺐ ﻣﺸﺎﻏﻞ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﺗﻪﺋﻴﺴﻢ ﻣﻴﺮﺍﺛﻲ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺣﻔﻆ ﺁﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻓﻀﺎﻱ ﻋﻤﻮﻱ ﺁﺯﺍﺩ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺭﺩﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻟﻮﺑﻠﻴﺎﻧﺎ ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺳﻠﻮﺍﻧﻴﺎ‪ ،‬ﮐﺸﻮﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻦ‪،‬‬ ‫ﺭﻭﻱ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺍﺳﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ )ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻏﺎﻟﺐ‪ ،‬ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﻳﻮﮔﻮﺳﻼﻭﻱﹺ ﺳﺎﺑﻖ( ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺍﺟﺎﺯﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺴﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭﺍﻥ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﻻﻳﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻭ ﺣﺘﺎ ﻣﻌﻤﺎﺭﺍﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻔﺘﻪ‬ ‫ﻧﺎﻣﻪﺀ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ »ﻣﻼﺩﻳﻨﺎ« ﺩﺭ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﭘﺎ ﻣﻲ ﻓﺸﺮﺩ ﻭ ﺑﺮ ﺣﻘﻮﻕ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ‬ ‫ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﻳﻮﮔﻮﺳﻼﻭﻱﹺ ﺳﺎﺑﻖ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻣﻲ ﻭﺭﺯﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪149‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻧﮑﻪ ﺟﺎﻱ ﺷﮕﻔﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﻧﺸﺮﻳﻪﺀ ﻣﻼﺩﻳﻨﺎ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩﺀ‬ ‫ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺍﺳﻼﻡ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻮﺽ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ‪ ،‬ﺧﺸﻮﻧﺖ‬ ‫ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺭﺍ »ﺩﺭﮎ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ« ﻫﻤﺎﻥ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ‬ ‫ﻧﮕﺮﺍﻧﻲ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ]ﻭ ﺩﻭﺍﻡ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ[ ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ ﺍﺑﺮﺍﺯ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺍﺋﺘﻼﻑ ﻫﺎﻱ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺩﺷﻮﺍﺭﻱ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺭﻭ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ‬ ‫ﺩﺭﺟﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﺑﮑﻨﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻥ ﻫﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺩﻳﻨﻲ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺑﺮﺍﺯ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻫﺎﻱ »ﻣﻠﺤﺪ« ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﮐﺮﺩﺍﺭ ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ‪ ‬ﻣﺴﻴﺤﻲﹺ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﻳﻦ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺁﻥ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﺤﺪﺍﻥ‪ ‬ﻭﺍﻗﻌﻲﹺ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﺎﺭ ﺍﻭﻝ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﺁﻥ ﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺁﺭﻣﺎﻥ‪ ‬ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﻴﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭼﺎﭖ‬ ‫ﺁﻥ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻫﺎ ﺯﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻳﮏ ﺁﺗﻪ ﺋﻴﺴﺖ‪ ‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻴﺎﺯﻱ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻧﻈﺮﺵ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﻫﻴﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺪﺳﺎﺕ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻣﺆﻣﻨﺎﻥ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ‬ ‫ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺤﻤﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺪ‪ ّ‬ﻧﺎﺯﻝﹺ »ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ« ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺩﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﻋﺎﻳﺖ ﻋﻘﺎﻳﺪ‪ ‬ﺩﻳﮕﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻭﺍﻻﺗﺮﻳﻦ ﺍﺭﺯﺵ ﻓﻘﻂ ﺩﻭ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ :‬ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺍﺯ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻱ ﺣﺎﮐﻲ ﺍﺯ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﻨﺸﻲﹺ ]ﺗﺤﻘﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪﻩ[ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﺗﻮﻫﻤﺎﺕ ﮐﺴﻲ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﺮﻭﺩ‪ ،‬ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺟﺮﻳﺤﻪ ﺩﺍﺭ‬ ‫ﻧﮑﻨﻴﻢ؛ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮﻱ ﻧﺴﺒﻴﺖ ﮔﺮﺍ ﻭ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ »ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﻱ ﻣﺘﻨﻮﻉ ﺣﻘﻴﻘﺖ«‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪﺀ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺧﺸﻮﻧﺘﻲ ﺭﻭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﭘﺎﻓﺸﺎﺭﻱ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﺑﻮﺭﺯﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﭼﺮﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ــ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ ــ ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞﹺ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬ ‫ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﻲ‬ ‫ﺭﺣﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻭ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪15 0‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ :‬ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﮑﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﺩﻡ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﻟﻎ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﻟﻐﻲ ﮐﻪ ﻣﺴﺆﻝ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩﺍﺕ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪:‬‬ ‫‪Defenders of the Faith‬‬ ‫‪By SLAVOJ ZIZEK‬‬ ‫‪The New York Times, March 12, 2006‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪15 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺩﻭﺍﺯﺩﻫﻢ‬

‫ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ ﻓﺮﺍﺳﻮﻱ ﺗﺮﻭﺭ‪:‬‬ ‫ﺍﺳﻼﻡ ﮔﺮﺍﻳﻲ ﻭ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﭼﭗ‬ ‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻔﺴﺮﺍﻥ‪» ‬ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﭼﭗ« )ﻭﺍﺭﺛﺎﻥ‪» ‬ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮﺍﻧﮑﻔﻮﺭﺕ«(‬ ‫ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ »ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺗﺎﮐﻨﻮﻥ ﭼﻨﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻬﻢ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ‪» ‬ﻓﺮﺍﻧﮑﻔﻮﺭﺗﻲ« ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺗﺨﺼﺺ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﻭﺍﻟﺘﺮﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ )ﻣﻨﺘﻘﺪ‪‬‬ ‫ﻳﻬﻮﺩﻱ ـ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺳﻲ ﻭ ﭼﻬﻞﹺ ﻣﻴﻼﺩﻱ( ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢﹺ‬ ‫»ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ« ﮐﺘﺎﺏ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺍﺯ ﺯﺍﻭﻳﻪﺀ ﭼﭗ‬ ‫ﺑﺎ »ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ« ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ »ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ« ﻳﺎ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﺗﺎ‬ ‫ﭼﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻣﻮﻓﻖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﭼﻪ ﺭﻭﺷﻨﺎﻳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺩﺭﻳﺎﻓﺖ‪ ‬ﻣﺎ ﺍﺯ ﭘﺪﻳﺪﻩ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩﺀ ﻣﻌﺎﺻﺮﻣﺎﻥ ــ ﺗﺮﻭﺭﹺ ﺍﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﺳﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻃﻠﺒﻲﹺ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﻣﺪﺍﺭﹺﺍﺳﻼﻣﻲ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻈﺎﻡﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩﺀ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ »ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ«‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ ــ ﻣﻲ ﺗﺎﺑﺎﻧﺪ؟‬ ‫»ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ«‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪﺀ ﻓﮑﺮﻱ ﻭ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﺷﺪﻥ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﺍ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ »ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ« )ﺳﭙﻬﺮﻱ ﺩﺭ ﮔﺴﺘﺮﻩﺀ‬ ‫ﮐﺮﻩﺀ ﺯﻣﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎﻳﻲ ﻭ ﭼﻪ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻱ ﻣﺠﺎﺯﻱﹺ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲﹺ‬ ‫ﮐﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮﻱ( ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﹺﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺩ ﻭ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﺷﺪﻩﺀ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢﹺ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮﹺ ‪ ٢٠٠١‬ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ »ﻳﺎﺯﺩﻩ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ« ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪﺀ ﺭﺟﻮﻉ‪ ،‬ﭘﺮﺳﺶ ﺍﺯ »ﻣﻌﻨﺎ ﻭ‬ ‫ﭼﺮﺍﻳﻲﹺ ﺗﺮﻭﺭ« ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪﺀ ﻓﮑﺮﻱ ﺭﺍ ﻣﻔﺮﻭﺽ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ؛ ﺍﻣﺎ »ﻓﺮﺍﺳﻮﻱ ﺗﺮﻭﺭ«‬ ‫ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩﺀ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲﹺ ﺩﺭﮔﻴﺮ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﮔﻔﺖ ﻭ‬ ‫ﺷﻨﻮﺩﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﻴﺸﺎﭘﻴﺶ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺭﺍ ﻣﺮﺩﻭﺩ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻫﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﻗﺪﺭﺕ‪» ‬ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ« ﻭ ﻫﻢ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮﹺ ﺁﻥ‪ .‬ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪152‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﻱ ﺍﺳﺎﺳﻲﹺ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﻣﺎ‪» ،‬ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ« ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻻﺯﻣﻪ ﺍﺵ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ‬ ‫ﻧﻔﻲﹺ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﺮﺍ ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺩﺍﺭﺩ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ »ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﻭﺍﺭﺩ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻮﺩ ﺷﻮﻳﻢ؟ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭﺍﻗﻌﻪﺀ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢﹺ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺴﺘﺮ ﻭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪ ﻭ‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﺭﺍ ﻣﺘﺤﻮﹺّﻝ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺯﻳﺮﺍ ﮐﺸﺘﺎﺭﹺ ﺟﻤﻌﻲﹺ ﺁﻧﺮﻭﺯ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ »ﻏﻴﺮ ﻋﻘﻼﻧﻲ« ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻮﻱ ﻧﻴﺮﻭﻳﻲ ﺷﻴﻄﺎﻧﻲ ﻭ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻣﺘﻤﺪﻥ‪» ‬ﻣﺎ« ﻧﺒﻮﺩ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ‬ ‫»ﺩﺭﻭﻥ« ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪﺀ ﺗﺤﻮﻻﺕ‪ ‬ﺗﺎﺯﻩﺀ ﭘﻴﮑﺮﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ )‪(body politic‬‬ ‫ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺖ؛ ﭘﻴﮑﺮﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩﺀ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﻧﻈﺎﻡﹺ ﺩﺭﻭﻥ ـ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ »ﺑﻴﺮﻭﻥ« ﻭ »ﺩﺭﻭﻥ« ﻧﺪﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪﺍﺭﺍﻥ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺩﺭ ﭼﺎﺭﭼﻮﺏﹺ »ﻣﻠﹼﻲ« ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﭼﻪ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺩﺭﻭﻥ‪ ‬ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﺎ »ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ« )ﮐﺮﻩ ﮔﻴﺮ( ﻣﻲ‬ ‫ﺍﻧﺪﻳﺸﻨﺪ ﻭ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪) .‬ﺍﺻﻄﻼﺡ »ﮐﺮﻩ ﮔﻴﺮ« ﺍﺯ ﺁﻗﺎﯼ ﺩﺍﺭﻳﻮﺵ ﺁﺷﻮﺭﯼ ﺍﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺍﺳﺘﺎﺩﺍﻥ‪ ‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻳﺎ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﻫﺎ )ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﺴﻴﻦ ﻫﺎ( ﻫﻢ ﺩﺭﻭﻥ‪» ‬ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻪ«‬ ‫ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻡﹺ ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺩﻧﻴﺎ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺳﺖ ﮐﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﮔﺎﻡ ﺍﻭ‪‬ﻝ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﮑﻞ »ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻪ« ﺍﻱ ﮐﻪ ﻫﻨﻮﺯ ﺗﺤﻘﻖﹺ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﻴﺪﺍ‬ ‫ﻧﮑﺮﺩﻩ ﺍﻣ‪‬ـﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﻭ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﻱﹺ ﺁﻥ ﻗﺎﺑﻞﹺ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻭ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺹ ‪(٢٢‬‬ ‫ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬

‫»ﮔﺴﺴﺖ‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺭﻭﻧﺪﻱ ﺑﺮﻳﺪﻩ ـ ﺑﺮﻳﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﺻﺎﻑ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺍﺯ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺮﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺭﻭﺷﻦ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﭘﺎﻳﺎﻥ‪» ‬ﺟﻨﮓ‪ ‬ﺳﺮﺩ«‪ ،‬ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻱﹺ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﻴﺎﺱﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺍﻧﻘﻼﺏﹺ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﻟﮑﺘﺮﻭﻧﻴﮏ ــ ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻣﺤﺮﮐﻪ ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺍﮐﻨﻮﻥ ﭼﻨﺪ ﺩﻫﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻧﺪﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻲ ﭼﻮﻥ ﭘﺴﺎﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﮔﺮﺍﻳﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﺴﺎﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻭ ﭘﺴﺎﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻲ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﻓﺘﻦﹺ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩﺀ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ]ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱِ] ﻣﺎ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﮐﺎﻓﻲ ﺗﺤﻮﻝ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺭﺍ ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻥ ﺯﺑﺎﻥ ﻭ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱﹺ ﻏﺮﺏ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻋﺼﺮ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪153‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ‪ ،‬ﻭ ﺣﻖ ﺧﻮﺩﻣﺨﺘﺎﺭﻱ ﻭ ﻓﺮﻣﺎﻧﻔﺮﻳﺎﻳﻲﹺ ﻣﻠـّﻲ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ ﻫﻨﻮﺯ ﺑﺮﺟﺎﻱ‬ ‫ﺧﻮﺩﺵ ﻣﺎﻧﺪﻩ ] ﻭ ﺑﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪﻥ‪ ‬ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎﺕ ﻭﺍﻗﻒ ﻧﻴﺴﺖ[‪ .‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪‬‬ ‫ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﻮﻡ ـ ﻣﺪﺍﺭﻱ ]ﻏﺮﺏ ﻣﺤﻮﺭﻱِ] ﺍﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻲﹺ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﻧﭙﺮﺩﺍﺧﺖ‪ .‬ﻭ ﺣﺎﻻ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﻴﺮﹺ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺟﻠﻮ‬ ‫ﺯﺩﻩ‪ ،‬ﻭ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪﺀ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺷﺎﻫﺪﻳﻢ‪ ،‬ﺗﺼﺎﻭﻳﺮﻱ ﺍﺯ‬ ‫ﺧﺸﻤﻲ ﻭﻳﺮﺍﻧﻲ ﮔﹸﺴﺘﺮ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺭﺍ ﻣﺒﻬﻮﺕ ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﻭ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺪﺍﺯﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ‬ ‫ﺫﻫﻨﻲﹺ ﻣﺎﺭﺍ ﺑﺮﺑﺎﺩ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﻭﺯﹺ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢﹺ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺖ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬ ‫ﺁﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻱﹺ ﻇﺎﻫﺮﻱﹺ ﺧﺎﮎ‪ ‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻮ‪‬ﺭﹺ ﺁﺳﻴﺐ‬ ‫ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻱﹺ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲﹺ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲﹺ ﻏﺮﺏ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮﺩ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﻻ‪ ،‬ﻧﺒﺮﺩﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮ ﺳﺮﹺ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲ )ﻫﮋﻣﻮﻧﻲ(‬ ‫ﺩﺭ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺻﺺ ‪(٢٢-٢٣‬‬

‫ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺗﺮﻭﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ »ﻣﺤﻠﻲ« ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻥ »ﺩﺷﻤﻦ« ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻳﻲ‬ ‫»ﺑﻴﺮﻭﻥ« ﮐﺮﺩ ﻳﺎ ﻋﻘﺐ ﺭﺍﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﮐﺲ ﻭ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺩﺭﻭﻧﺰﺍﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺻﻔﺖ‪ ‬ﺍﻳﻦ ﻧﻈﺎﻡ ﺭﺍ »ﺩﺭﻭﻥ ﺑﻮﺩﮔﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ« ﻳﺎ »ﺩﺭﻭﻥ ﻣﺎﻧﻲﹺ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ« )‪ (global immanence‬ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ )ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﺿﺪ‪ ‬ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﺖ ﻫﺎ( ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﮑﻠﻴﻒ‪ ‬ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺭﺍ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻗﺪﺭﺕ‪ ‬ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲ )ﻗﺪﺭﺕ‪ ‬ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﮏ( ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﺍﻓﮑﺎﺭﹺ ﻋﻤﻮﻣﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻋﺎﻣﻪﺀ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ )»ﭘﻮﺑﻠﻴﮏ« ﺟﻬﺎﻧﻲ( ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﻭ ﭼﻨﻴﻦ ﻋﺎﻣﻪﺀ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ‬ ‫ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝﹺ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺆﺛﺮ ﻭﺍﻗﻊ ﺷﺪﻥ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﺍﻓﮑﺎﺭﹺ‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻲﹺ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ‬ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻫﺎﻱ ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪﻩﺀ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺭﻭﺍﻳﺖ‬ ‫ﻫﺎﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﻓﺎﻉ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ؟‬

‫ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﮐﻪ ﺗﺨﺼﺺ ﺍﺵ ﺩﺭ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﻳﮏ‬ ‫ﻣﺘﻔﮑﺮﹺ »ﻏﺮﺑﻲ«‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺘﻌﻬﺪ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮﹺ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭﮎ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻄﻮﺭﹺ ﺻ‪‬ﺮﻑ ﻳﮏ ﺩﻳﻦ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪154‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻳﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺍﺑﻬﺎﻡ ﻣﻲ ﺁﻓﺮﻳﻨﺪ ﻭ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﮐﻠﻴ‪‬ﺎﺕ ﺑﻪ ﺟﺎ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪» .‬ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ« ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﺯ ﻧﮕﺎﻩ‪ ‬ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ‬ ‫ﺣﺎﻭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﺑﻨﻴﺎﺩﻱ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻧﺤﻮﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺩﺭ »ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺳﻮ‪‬ﻡ«‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﺭﺍ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ )ﺹ ‪ .(٢‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ ﻣﺴﺎﻭﻱ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺁﻥ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪﻥ‪ ‬ﺍﺳﻼﻡ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮﹺ ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩﺀ‬ ‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻭﻱﹺ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺍﻱ ﺑﺮ ﺳﺮﹺ ﻋﺪﺍﻟﺖ‪‬‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻗﺪﺭﺕ‪ ‬ﻣﺸﺮﻭﻉ‪ ،‬ﻭ ﺯﻳﺴﺖ‪ ‬ﺍﺧﻼﻗﻲ؛ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲﹺ‬ ‫ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲﹺ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪) «.‬ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ( ﺧﺎﻧﻢ‬ ‫ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﻃﻴﺎﻥ‪ ‬ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﺮﻱ ﻭ‬ ‫ﺗﺮﻭﺭ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ »ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ« ﺍﻱ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻣﻨﻘﺪﺍﻥ‪ ‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﻓﻮﺭﻣﻮﻝ ﺑﻨﺪﻱ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐﹺ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻣﻲ ﺍﻓﺘﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﻧﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍﻳﺎﻥ‬ ‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻃﻴﻔﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﮔﻴﺮﺩ ﺍﺯ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎﻱ ﺗﺮﻭﺭﻳﺴﺘﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍﻳﻲﹺ‬ ‫ﺭﺍﺳﺘﮕﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺍﻋﺘﺪﺍﻟﮕﺮﻱﹺ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻳﺎ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ ﭼﭗ؛ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻭﺍﺕ ﻃﻠﺒﻲﹺ‬ ‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺟﻨﮓ‪ ‬ﭼﺮﻳﮑﻲ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﺍﻭ »ﺗﺄﺛﻴﺮﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﻳﮑﺪﺳﺖ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻨﺎﻭﺏ‪ ،‬ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭ‪ ،‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪،‬‬ ‫ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ‪ ،‬ﻭ ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮﺍﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ــ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺑﺴﺘﺮﻫﺎﻱ ﻣﺸﺨﹼﺺ ﻭ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪﻩﺀ ﻣﻠﹼﻲ ﻭ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﮐﻪ ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ ﻃﻲﹺ ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺷﺪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‬ ‫‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪) «.‬ﺹ ‪(٣‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺑﻪ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﻮﺵ ﺑﻴﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﺍﺯ‬ ‫ﻧﺒﻮﺩ‪ ‬ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﺍﻭ ﺑﺮﻣﻲ ﺁﺷﻮﺑﺪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﺶﹺ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﺴﺘﻲﹺ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ‪ .‬ﺍﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺭﺍ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯ‬ ‫)ﺁﻭﺍﻧﮕﺎﺭﺩ( ﺭﻫﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﭼﻨﮓ ﭘﺪﺭﺳﺎﻻﺭﻱ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﺪ )ﺹ ‪ .(١٢‬ﺍﻭ ﺣﺘﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺻﺪﻣﻴﻦ‬ ‫ﺑﺎﺭ »ﮐﺎﻻﻳﻲ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﻭ ﺷﻲﺀ ﮔﻮﻥ ﺷﺪﻥ‪ ‬ﺳﮑﺴﻮﺍﺭﻩﺀ ﺯﻧﻬﺎ« ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻳﺎﺩ ﺁﻭﺭ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻳﻦ ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺁﺷﻨﺎ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻨﻴﺪﻥ‪ ‬ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ‬ ‫ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺁﺩﻭﺭﻧﻮ ﻭ ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ ﮐﻤﻲ ﻧﺎﻣﻨﺘﻈﺮﻩ ﺍﺳﺖ! ﻭ ﺗﻌﺠﺐ ﺁﻭﺭﺗﺮ ﻧﻘﻞ ﻗﻮﻝ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺗﺄﻳﻴﺪ ﺁﻣﻴﺰ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺍﺯ ﺳﻴﺪ‪ ‬ﻗﻄﺐ ﻭﻓﺮﺍﻧﺲ ﻓﺎﻧﻮﻥ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪155‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ﻣﻮﺭﺱ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺍﺳﺖ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺩﺍﻡ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭﺍﻥ‪ ‬ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫ﺍﻓﺘﺎﺩ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻳﮏ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱﹺ ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺮ ﻳﺎ »ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎﺭﻳﺎﻧﻴﺴﻢ«‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ــ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻡ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﭘﻴﺶ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻃﻴﻒ ﻭﺳﻴﻊ ﻭ ﺗﻨﻮﻉﹺ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﻭ‬ ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺎﻥ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ‬ﻧﻈﺎﻣﻬﺎﻱ ﺷﻮﺭﻭﻱﹺ ﺳﺎﺑﻖ ﺭﺍ ﻧﻤﻲ ﺧﻮﺍﺳﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ‬ ‫ﺑﺸﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺤﻮ ﻫﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ )ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ؟( ﺭﺍ ﺑﺎ‬ ‫ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﻃﻠﺒﻲﹺ ﺗﺎﻡ ﻳﮑﻲ ﻗﻠﻤﺪﺍﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ‬ ‫ﺩﻳﻦ ﺩﻓﺎﻉ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ‬ ‫ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﻋﺪﺍﻟﺖ‪ ،‬ﺩﻓﺎﻉ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﻋﻘﺐ ﺭﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ‬ ‫ﺣﺎﻣﻞ ﺁﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺣﻮﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﹼﺘﻲ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﺧﻼﻗﻴﺎﺕ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺭﺳﻮﻡﹺ‬ ‫ﻓﻮﻟﮑﻠﻮﺭﻳﮏ ﭼﻴﺰﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ‪ ‬ﺁﻥ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﻳﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﮐﻨﻮﻧﻲﹺ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬ ‫ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ‪ ،‬ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ‪ ‬ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺍﻣ‪‬ﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺯﻋﻢﹺ ﺧﺎﻧﻢﹺ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺻﺤﻨﻪﺀ ﮔﻔﺘﺎﺭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺣﻀﻮﺭ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺹ ‪ (۴٢‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﺑﺎ ﺗﻼﺵ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﮐﺖ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﻳﮏ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ﺩﺍﺩﻥ‪ ‬ﺁﻥ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻝﹺ ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺣﻮﺯﻩﺀ ﮔﻔﺘﺎﺭﻱﹺ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ‪ ‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭ‬ ‫ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺗﺮﺵ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻝ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺒﺎﺣﺜﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻳﮏ‬ ‫ﺳﭙﻬﺮ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮﺩ‪ ،‬ﻭ ﻧﻪ ﺩﺭ ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻣﺤﻠﹼﻲﹺ ﻣﺤﺪﻭﺩ‪ ‬ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﻓﻮﺭﻳﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﻣﺘﻨﺎﻗﺾ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﺗﮑﻠﻴﻔﻲ ﻧﻴﺎﺯﻣﻨﺪ‪‬‬ ‫ﺻﺮﻑ‪ ‬ﻭﻗﺖ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺻﺮﻑ‪ ‬ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻭ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﮐﺮﺩﻥ‪‬‬ ‫ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻫﺎﻱ ﺧﺒﺮﻱ ﻭ ﺗﻔﺴﻴﺮﻫﺎﻱ ﺭﻭﺯﻧﺎﻣﻪ ﺍﻱ ﺑﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﻭﺍﮐﻨﺸﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮﹺ‬ ‫ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﻣﺘﻨﻮﻉﹺ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺮﻑ‪ ‬ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ‪ ‬ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ‪‬‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺸﻮﺩ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻡﹺ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‪ ‬ﻣﺤﻘﻘﺎﻧﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺍﮐﺒﺮ ﺍﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻟﻴﻼ ﺍﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺍﺭﮐﻮﻥ‪ ،‬ﺗﻼﻝ ﺍﺳﺪ‪ ،‬ﺍﺣﻤﺪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪156‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺍﻭﺩﺗﻮﻗﻠﻮ‪ ،‬ﺻﺒﺎ ﻣﺤﻤﻮﺩ‪ ،‬ﺯﻳﺒﺎ ﻣﻴﺮﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪﺍﻟﻮﻫﺎﺏ ﺍﻟﻤﺼﻴﺮﻱ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻣﺼﻠﹼﻲ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻲ ﺳـّﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺸﺎﻡ ﺷﺮﺍﺑﻲ‪ ،‬ﻋﻈﺎﻡ ﻃﺒﻴﺒﻲ‪ ،‬ﺑﺴـّﺎﻡ‬ ‫ﺗﻴﺒﻲ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻧﺶ ﭘﮋﻭﻫﺎﻥ )ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺤﻮ ﺑﺎ ﺻﺪﺍﻱ ﻭﺍﺣﺪﻱ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﮔﻮﻳﻨﺪ( ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺷﺎﻥ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ ﻏﺮﺏ ﺍﻧﺪ؛‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﺗﺪﺭﻳﺲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ‬ﮐﺎﻣﻠﻲ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺍﺯ ﺳﻨﹼﺖ ﻫﺎﻱ ﭘﺪﻳﺪﺍﺭﺷﻨﺎﺳﻲﹺ ﻫﻮﺳﺮﻝ ﻭ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻣﻴﺸﻞ ﻓﻮﮐﻮ ﺍﺯ‬ ‫ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺁﻧﺘﻮﻧﻴﻮ ﮔﺮﺍﻣﺸﻲ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪‬‬ ‫ﺍﻭﺭﮔﺎﻧﻴﮏ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﺷﮑﻨﻲﹺ ﮊﺍﮎ ﺩﺭﻳﺪﺍ‪ ،‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲﹺ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝﹺ ﺍﺭﻧﺴﺘﻮﻻﮐﻠﻮ ﻭ‬ ‫ﺷﺎﻧﺘﺎﻝ ﻣﻮﻑ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲﹺ ﻣﮑﺘﺐﹺ ﺑﻴﺮﻣﻨﮕﺎﻡ‪ ،‬ﭘﺴﺎﮐﻠﻮﻧﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﮔﺎﻳﺎﺗﺮﻱ‬ ‫ﺳﭙﻴﻮﺍﮎ ﻭ ﻫﻮﻣﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻭ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﺁﺩﻭﺭﻧﻮ‪ ،‬ﻫﻮﺭﮐﺎﻳﻤﺮ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎﻣﻴﻦ ﻭ‬ ‫ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺘﺎﺏ ﻫﺎﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ‬ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺳﺖ ﮐﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﺩﻫﻪﺀ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﻭ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﻭ ﻓﻮﺭﻱ ﺭﻭﺷﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻄﻮﺭ‬ ‫ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺷﺪﻥ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺷﺪﻥ‪ ،‬ﻭ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻭﻗﺘﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻏﺮﺏ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ‪ ‬ﻏﻴﺮﹺ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﺷﺎﻥ‬ ‫ﻋﻮﺽ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺎﺑﻪ ﺍﺯﺍﻱﹺ ﻣﺎﺩ‪‬ﻱ ﺷﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺍﺭﺯﺵﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﺩﮔﺮﮔﻮﻥ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪) «.‬ﺻﺺ ‪(۴٢-۴٣‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ »ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ« ﻭ »ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﭘﺴﺎ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ« ﻫﻨﻮﺭ ﻧﭙﺮﺳﻴﺪﻩ‬ ‫ﻭ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺑﭙﺮﺳﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻫﺸﺪﺍﺭﹺ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻭ ﻧﮑﺘﻪﺀ ﮐﻠﻴﺪﻱ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻣﺎﻥ ﺷﻮﺩ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﭼﻨﺪﺑﺎﺭ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺍﻧﮕﺸﺖ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪» :‬ﻧﺤﻮﻩ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ‪‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ‪ ‬ﺳﻮﻡ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴ‪‬ﺖ ﺭﺍ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ «.‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ »ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺰﺍﺳﻴﻮﻥ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺩﻧﻴﺎﻱ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﻱ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻳﺎ ﻗﻴﺎﺩﺕ‪ ‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪) «.‬ﺹ ‪(۴۴‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺑﻪ »ﻭﺍﮐﻨﺶ« ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﮐﻴﻨﻪ ﻭ ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺭﻭﺍﻥ‬ ‫ﻧﮋﻧﺪﻱﹺ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺯﺍﻱﹺ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺍﻧﮕﺸﺖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ ﺍﻣﺎ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺗﺠﺮﺑﻪ‪،‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺑﺮﺩﮔﺎﻥ ﻭ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻫﻨﺪﻳﺎﻥ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ‬ ‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻮﻣﻴﺎﻥ‪ ‬ﻣﺴﺘﻌﻤﺮﺍﺕ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﺭﺳﺎﻟﻪ ﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺳﻮﻣﻲ ﺍﻧﻌﮑﺎﺱ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺍﻳﻦ »ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺗﺎﺭﻳﺦ« ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻖﹺ ﺩﺭﻭﻧﯽﹺ ﻫﮕﻠﻲ ـ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪157‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺎﺭﮐﺴﻲﹺ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺩﺭ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼﹺ ﺑﻴﺸﺘﺮﹺ ﺑﺸﺮﻳﺖ ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺯﻳﺴﺘﻪﺀ ﻣﻴﻠﻴﻮﻧﻬﺎ ﺍﻧﺴﺎﻥ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﺟﺎﻧﮑﺎﻩ ﻭ ﺗﻠﺦ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻋﻘﻴﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﺮﮐﻴﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻤﺎﻝ ﺁﺗﺎﺗﻮﺭﮎ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺩﺭﺍﻣﺪ ﻭ ﻃﻲﹺ ﺁﻥ ﺍﺳﻼﻡ ﺑﻪ ﺯﻭﺭ ﺍﺯ ﻓﻀﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺁﻥ ﺑﻴﺮﻭﻥ‬ ‫ﺭﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪ ــ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﺪ ﺍﺳﻼﻡ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﮔﻲﹺ ﻣﺮﺩﻡ‬ ‫ﺣﺬﻑ ﮐﺮﺩ ــ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺳﺖ‪ ‬ﺍﺳﻼﻡ ﺑﺎﺯ ﺷﻮﺩ ﺗﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻧﻈﺎﻡﹺ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻧﻮﻉ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺭﺍ ﺳﺎﺯﻩ ﺑﻨﺪﻱ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﺿﺪ‪ ‬ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﮏ )ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞﹺ ﺳﺮﮐﺮﺩﮔﻲﹺ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ ﻣ‪‬ﺪﺭﻧﻴﺖ‪‬‬ ‫ﺁﺗﺎﺗﻮﺭﮐﻲ( ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎﻱ »ﺳﮑﻮﻻﺭ« ِ ﻣﺮﺩﻡ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﺗﺒﻠﻮﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻮﻳﺘﹼﻲ ﺭﺍ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﮑﻞ ﻣﻲ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪) .‬ﺹ‬ ‫‪ (۴۵‬ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺍﻧﻘﻼﺏﹺ ﺍﺳﻼﻣﻲﹺ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻧﻮﻉﹺ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻮﺑﮋﮐﺘﻴﻮﻳﺘﻪﺀ ﺍﺳﻼﻣﻲ ]ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻗﺎﻳﻢ ﺑﻪ ﺫﺍﺕ‪ ‬ﻓﺎﻋﻠﻲ [ ﺭﺍ ﺷﮑﻞ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺑﺪﻭﻥ‪ ‬ﺷﮏ‬ ‫ﻣ‪‬ﺪﺭﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺑﺪﻭﻥ ﻫﻴﭻ ﺷﮑﹼﻲ ﻏﻴﺮﹺ ﻏﺮﺑﯽ؛ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﺍﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﻪ‬

‫ﺍﻧﺤﺼﺎﺭﹺ ﻣﺸﺮﻭﻋﻴﺖ ﺍﻱ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢﹺ ﺁﺗﺎﺗﻮﺭﮐﻲ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﮐﺎﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺯﻳﺴﺖ‪ ‬ﺭﻭﺯﻣﺮﻩﺀ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﺍ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻭ ﺍﺑﺮﺍﻡ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‪ ‬ﺁﻥ‬ ‫ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ‪ ‬ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺭﺍﻩ ﻣﻲ ﺑﺮﺩﻧﺪ‪) «.‬ﺹ ‪(۴۶‬‬ ‫»ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻄﺮﺡ ﺍﺳﺖ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺄﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ )‪(dignity‬‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﺩﺭ ﻳﮏ ﺯﻣﻴﻨﻪﺀ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ‪ ،‬ﺷﺄﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺣﺎﺋﺰﹺ ﺍﻫﻤﻴﺖ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﺷﺄﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩ‪ ‬ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻳﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺍﺯ ﻧﻔﻮﺫ‪ ‬ﭘﻴﺸﻮﺍﻳﻲﹺ ﻏﺮﺑﻲ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ »ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ« ]ﺗﻔﺎﻭﺕ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻳﺎ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻳﺎ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻳﺎ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺍﻧﺪ[ ﺑﺎ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ :‬ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺧﻮﺩﺵ ﻗﻴﺎﺩﺕ ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ‪ ,‬ﻫﺪﻑ ]ﮐﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ ﺑﺎﺷﺪ[ ﺗﻮﺳﻂ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺳﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻭ ﺗﻀﻌﻴﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪) «.‬ﺹ ‪(۴۶‬‬

‫ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺑﻪ ﺗﻔﺎﻭﺕ‪ ‬ﻇﺮﻳﻔﻲ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﮏ ﺩﻳ ‪‬ﺪ‬ ‫ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﭼﭗ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺣﺎﺋﺰﹺ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲﹺ ﻳﮏ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﺍﺳﻼﻡ ﮔﺮﺍ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪158‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪﺀ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺎﺳﺖ ﺧﺼﻠﺖ‪ ‬ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱﹺ ﺁﻥ ﻭ ﻗﺪﺭﺗﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎﻳﻪﺀ‬ ‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻭ ﻧﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩﺀ ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ ﻳﺎ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‪ ‬ﺁﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎﻱ‬ ‫ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﻃﺎﻋﺖ‪ ‬ﺑﻲ ﻗﻴﺪ ﻭ ﺷﺮﻁ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻭ ﺻﺪﺍﻱ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺭﺍ ﺳﺎﮐﺖ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪» .‬ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ« ﻳﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ‪ ‬ﭼﺸﻴﺪﻥ‪ ‬ﻃﻌﻢﹺ ﺳﻠﻄﻪﺀ‬ ‫ﻏﺮﺏ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﯽ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺟﻮﺍﺯﹺ ﺁﻥ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺭﮊﻳﻤﻲ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻗﺪﺭﺕ‪ ‬ﺧﻮﺩﺵ ﺳﻮﺀ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮﻭﺭ ﺗﻮﺳﻂ‪ ‬ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﺮﻭﺭ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﭼﻪ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ‪ ‬ﺳﮑﻮﻻﺭ ﻏﺮﺑﻲ ﻭ ﭼﻪ ﺩﻭﻟﺖ‪ ‬ﺩﻳﻨﻲﹺ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ‪.‬‬ ‫ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﻴﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﻲ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ‬ ‫ﻣﻮﺭﺱ ﺩﺭ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲﹺ ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮﺩﺵ ﺍﺯ »ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ« ﮐﻪ ﮔﺎﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻮﺵ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺁﻧﺮﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﻣﻌﺎﺩﻝﹺ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﭼﭗ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮﹺ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ ،‬ﮐﻪ ﺍﺯ‬ ‫»ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ« ﺁﻥ ﻭ ﺣﺘﺎ ﺍﺯ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺁﻥ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ)ﺹ ‪،(۵٠‬‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﹺ ﻃﻠﺐﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﮔﺴﺘﺮ‪ ،‬ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮﹺ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱﹺ ﺗﺮﻭﺭ ﺳﺎﮐﺖ‬ ‫ﺍﺳﺖ! ﺍﻭ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺭﻭﺍ ﺩﺍﺭﻱ ﻳﮏ ﻓﻀﻴﻠﺖ‪ ‬ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﻧﻪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱﹺ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﻠﮑﻪ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱﹺ ﻫﻨﺠﺎﺭﻫﺎ‪ «.‬ﻻﺑﺪ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ ﺣﻘﻮﻕﹺ ﺟﺪﻳﺪ‬ ‫ﻧﺎﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺍﺳﺖ ﭼﻮﻥ ﺻﻮﺭﻱ ﻭ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﺳﺖ! ﺍﻣﺎ ﺣﺘﺎ ﺍﮔﺮ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺍﺳﻼﻡ‪،‬‬ ‫ﮔﻔﺘﺎﺭﻱ ﻣﻌﺘﺪﻝ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﺰﻧﺪ‬ ‫ﺍﻻﻫﻴﺎﺕ‪ ‬ﺧﺸﻦﹺ ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺍﻣﺎﻥ ﻧﮕﻪ ﻧﻤﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺁﻥ ﭘﺎﺩ ﺯﻫﺮﹺ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺯﻭﺭﹺ ﺁﻥ ﻧﺎﺗﻮﺍﻥ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﻣﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻳﮑﻲ ﺭﻭ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻧﺪ ﺍﺭﺿﺎﮐﻨﻨﺪﻩ ﻭ‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻭ ﻣﺸﮑﻞ »ﺗﻤﺪﻧﻲ« ﻣﺎ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ »ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ« ﺍﻣﺮﻭﺯ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎﺭﹺ‬ ‫ﺗﺮﻭﺭﹺ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﻳﺎ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱﹺ ﺧﻼﻓﺖ ﺍﺳﺖ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﮐﻼﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻠﻴﻮﻧﻬﺎ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ‪ .‬ﻣﺸﮑﻠﻲ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﺑﺎ »ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻲ« )ﺭﺍﻩ ﺣﻞﹺ ﺭﺍﺳﺖ( ﺭﻓﻊ‬ ‫ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮﺍ ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻧﻮﻉﹺ ﺩﻳﮕﺮﹺ‬ ‫ﺍﺳﻼﻡ‪ ،‬ﮔﻔﺘﺎﺭﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭﮔﺮﺍ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﻠﺐ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﻪ ﭼﻬﺮﻩ ﺷﻮﺩ؟‬ ‫ﺑﺮﮔﺮﺩﻳﻢ ﻭ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﻱ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ‪ ‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ‪ ‬ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺭ »ﺳﭙﻬ ﹺﺮ‬ ‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ« ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﻴﻢ‪ .‬ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺏ ﻭ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺎﻡ ﻣﻲ ﺑﺮﺩ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺶ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪﺀ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪159‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻳﺎ ﺗﺪﺭﻳﺲ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﻴﻢ ﺁﻧﺠﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﺍﻧﮕﻠﻴﺴﻲ‪ ،‬ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻳﺎ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻩ ﻭ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﻭ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﮔﺎﻥ ﺷﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻭﻫﻠﻪﺀ ﻧﺨﺴﺖ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻭ ﻫﻤﮑﺎﺭﺍﻥ‪ ‬ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫ﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻊ ﺭﺍ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩﺀ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﻳﺎ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ‬ ‫ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﺩﺍﻧﺴﺖ؟ ﭼﺮﺍ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﻧﺎﻣﻲ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‬ ‫»ﺳﮑﻮﻻﺭ« ﻳﺎ »ﭼﭗ« ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮ‪‬ﻡ ﻧﻤﻲ ﺑﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻮﺩ‪ ‬ﺳﭙﻬﺮﹺ ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳﻬﻤﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ )ﺟﺎﻟﺐ ﺍﺳﺖ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ﻣﻮﺭﺱ‬ ‫ﺑﺎ ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻳﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱﹺ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲﹺ ﻣﻘﻴﻢ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﻋﻠﻲ‬ ‫ﻣﻴﺮﺳﭙﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻭﺟﻪ ﺑﻪ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺟﻨﺒﺶ ﭼﭗﹺ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ‪ (.‬ﺍﻳﻦ ﺳﮑﻮﺕ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻌﻨﻲ ﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲﹺ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﻲﹺ »ﻣﺎ« ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝﹺ ﺣﻀﻮﺭ ﻭ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺩﺭ ﺳﭙﻬﺮﹺ‬ ‫ﻫﻤﮕﺎﻧﻲﹺ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺷﻨﻮﺩﻱ ﺩﺭ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﮐﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺳﮑﻮﻻﺭﹺ ﻏﺮﺑﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺠﻠﻴﻞ ﺍﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ‪ ‬ﺍﻧﮕﺸﺖ ﺷﻤﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﻫﻤﮑﺎﺭﺍﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﺎﻱﹺ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻧﺪ‪ ،‬ﻭ »ﺍﺯ ﺩﻭﺭ« ﺍﺯ ﺍﺳﻼﻡ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺳﻴﺪ ﻗﻄﺐ‪،‬‬ ‫ﺟﻼﻝ ﺁﻝ ﺍﺣﻤﺪ ﻭ ﻋﻠﻲ ﺷﺮﻳﻌﺘﻲ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺮﺏ ﻣﻲ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺩﺍﻧﺶ ﭘﮋﻭﻫﻲ ﻣﻲ ﺁﻣﻮﺯﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺳﻮﻡ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺯﻳﺴﺘﻪﺀ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﹺ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻮﺩﺵ ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﺯﺑﺎﻥ ﺧﻮﺩﺵ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎﺭﻱ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﻝ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻥ »ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻪﺀ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ« ﻣﻮﺭﺩ‪ ‬ﻧﻈﺮ ﺧﺎﻧﻢ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺎ‬ ‫ﮊﺍﭘﻦ ﻭ ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﻓﺮﺍﮔﺴﺘﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﻤﺎﻝ ﺗﺄﺳﻒ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺳﻼﻣﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﮔﻴﺮﺩ‪» .‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ« ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎﺭﺱ ﻗﺮﺍﺭ‬ ‫ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻧﻬﺎﺩﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﺑﻮﺭﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺎﺭﺕ‪ ‬ﭘﻠﻴﺴﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ‪» .‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ« ﻣﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻏﺎﻟﺐ ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻣﺤﻴﻂ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﻧﺸﻮ ﻭ ﻧﻤﺎ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﻣﺎ ﻣﺘﺮﺟﻤﺎﻥ ﻭ ﻣﻌﻠﻤﺎﻥ ﻭ ﺷﺎﺭﺣﺎﻥ‬ ‫ﺧﻮﺏﹺ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺘﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﻣﺴﺘﻘﻞﹺ ﺳﭙﻬﺮﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪16 0‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻧﺒﺾ ﻭ ﺿﺮﺑﺎﻥ‪ ‬ﺗﺌﻮﺭﻱﹺ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱﹺ ﭼﭗ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ‬ﺳﺮﺍﺳﺮﻱ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‬ ‫ﻋﻘﻞﹺ ﺍﺑﺰﺍﺭﮔﻮﻥ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﻏﺮﺑﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ :‬ﺍﺯ ﺗﮑﻨﻴﮏ ﺳﺎﻻﺭﻱ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ »ﺍﺩﺍﺭﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩ« ﻭ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻱﹺ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺁﺩﻣﻬﺎ ﻭ ﻣﻘﻬﻮﺭ ﮐﺮﺩﻥ‪ ‬ﺟﻬﺎﻥ ﺯﻳﺴﺘﻲ ﻭ ﺭﻭﺣﻲﹺ ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﭼﻮﻥ ﻣﺎﻝﹺ ﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﻪ ﻋﻠﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﻧﻪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﻱ ﻭ ﺻﻨﻌﺖ‪ ،‬ﻭ ﻫﻤﻪ ﺭﺍ‬ ‫ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ »ﻭﺍﺭﺩ ﮐﻨﺪ«‪ ،‬ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻫﻴﭽﮕﺎﻩ ﻋﻘﻼﻧﻴ‪‬ﺖ ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ ﺭﻳﺸﻪ ﻧﺪﻭﺍﻧﺪﻩ ﺗﺎ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻣﺮﻭﺯ‪» ،‬ﺗﺌﻮﺭﻱ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﻱ« ﭼﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺯﺑﺎﻧﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﻏﺮﺏ ﺳﺘﻴﺰﻱ ﻭ ﻋﻘﺪﻩ ﺧﺎﻟﻲ ﮐﺮﺩﻥ؟ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ‪ ‬ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱﹺ ﻣﮑﺘﺐﹺ ﺍﺩﻭﺍﺭﺩ ﺳﻌﻴﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻱ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ‪ ‬ﻏﺮﺏ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺭﺍ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻭ ﭘﻴﺶ ﻓﺮﺽ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺩﺍﻭﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﻣﺘﻮﻥ‪ ‬ﺷﺮﻕ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻏﺮﺑﻲ ﺑﺮﻣﻼ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫»ﻣﺎ« ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﺻﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﺩﺍﻧﺶ ﭘﮋﻭﻫﻲ ﺷﺮﻕ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪ ،‬ﮐﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻭ ﺍﮐﻨﻮﻥ‪ ‬ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﺍﻧﻴﻢ ﻣﺪﻳﻮﻥ‪ ‬ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻧﮕﺎﺭﺍﻥ ﻭ »ﺷﺮﻕ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ« ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻨﻮﺯ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺗﻨﺒﻠﻲ ﻓﮑﺮﻱ‪ ،‬ﻏﺮﺏ ﺳﺘﻴﺰﻱﹺ ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻨﺪﻳﺸﻴﺪﻥ ﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻋﻘﺪﻩ ﺧﺎﻟﻲ ﮐﺮﺩﻥ؟‬ ‫)ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﭼﻨﻴﻦ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ‪ ،‬ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﺟﺎﺭﮔﻮﻥ‪ ‬ﺁﺳﺎﻥ ﻭ ﮐﻠﻴﺸﻪ ﺍﻱﹺ ﭘ‪‬ﺴﺖ‬ ‫ﮐﹸﻠﻮﻧﻴﺎﻝ ﺍﺵ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﺣﺴﺎﺩﺕ ﻭ ﺧﺸﻢﹺ ﻓﺮﻭﺧﻔﺘﻪﺀ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ﻭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺎﻳﮕﻲﹺ‬ ‫ﻣ‪‬ﺰﻣﻦ ﻣﻮﺝ ﻣﻲ ﺯﺩ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺏﹺ ﭘﺮﻓﺮﻭﺵﹺ‬ ‫»ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ‪ ‬ﻟﻮﻟﻴﺘﺎ ﺩﺭ ﺗﻬﺮﺍﻥ« ﻭ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺀ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺷﺪ‪(.‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻴﺪ ﮐﻪ ﺩﺷﻮﺍﺭﻱ ﻫﺎﻱﹺ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻱ ﻣﺎ ﺩﺭ »ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪﻥ« ﻭ »ﻓﻬﻤﻴﺪﻥ«‪ ،‬ﭼﻪ‬ ‫ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻫﺎﻣﺎﻥ ﻭ ﭼﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‪ ‬ﮐﻨﻮﻧﻲ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﺖ‪‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺩﺷﻮﺍﺭﺗﺮ ﻭ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺁﻧﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮﺯﺍﻥ ﺑﺎﮎ ـ ﻣﻮﺭﺱ‬ ‫ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﻱﹺ ﺗﮑﺮﺍﺭﹺ ﺣﺮﻓﻬﺎﻱ ﻣ‪‬ﺪ ﺭﻭﺯ‪ ،‬ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ »ﮐﻼﺳﻴﮏ«‬ ‫ﻫﺎﻱ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ‪ ‬ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﻭ ﺷﺮﻕ ﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﺭﺟﻮﻉ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﺯ ﺷﺮﻭﻉ »ﻓﻠﺴﻔﻲﹺ« ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﻫﮕﻞ ﻭ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺩﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ‪ ‬ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ ﻭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﻱ ﭼﻮﻥ ﮔﻮﺳﺘﺎﻭ‬ ‫ﻣﻨﺸﻴﻨﮓ‪ ،‬ﻣﺎﮐﺴﻴﻢ ﺭﻭﺩﻧﺴﻮﻥ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﺭﺩ ﻟﻮﻳﻴﺲ ﻭ ﭘﻴﺮﻭﺍﻥ ﺍﺷﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﺍﻟﻴﻮﺭ ﺭﻭﻱ‬ ‫)ﺭﻭﺁ( ﻭ ﮊﻳﻞ ﮐ‪‬ﭙﻞﹺ‪ ،‬ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ‪ ‬ﺳﮑﻮﻻﺭﹺ ﻋﺮﺏ ﭼﻮﻥ ﺻﺎﺩﻕ ﺟﻼﻝ ﺍﻟﻌﻈﻢ‪ ،‬ﺑﺴﺎﻡ‬ ‫ﺗﻴﺒﻲ‪ ،‬ﺣﺸﺎﻡ ﺷﺮﺍﺑﻲ‪ ،‬ﻓﻮﺍﺩ ﻋﺠﻤﯽ ﻭ ﻧﻈﺎﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ‪ .‬ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﻕ‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺳﻴﺎﺳﯽ )ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭﻱﹺ ﺭﺍﺳﺖ ﻳﺎﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ( ﻧﺒﺎﻳﺪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪16 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻣﻮﺧﺘﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻨﺒﻠﻲﹺ ﻓﮑﺮﻱ ﻣﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ‬ ‫ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﯽ ﺑﺎ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻳﺴﮑﻮﺭﺱﹺ ﺍﺳﻼﻡﹺ ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺷﻮﺍﺭﺗﺮﻳﻦ ﺭﺍﻩ‬ ‫ﻣﻴﺴ‪‬ﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮊﺍﻧﻮﻳﻪ ‪٢٠٠۵‬‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﮐﺘﺎﺑﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﻣﻮﺭﺩ ﺑﺤﺚ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﺡ ﺯﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪Thinking Past Terror‬‬ ‫‪By Susan Buck-Morss‬‬ ‫‪Published by Verso, 2003‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪162‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺳﻴﺰﺩﻫﻢ‬

‫ﺟﻨﮓ ﻏﺰﻩ‪،‬‬

‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ‪،‬‬

‫ﻭ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ‬ ‫ﻧﺎﺋﻮﻣﯽ ﮐﻼﻳﻦ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻭ ﻓﻌﺎﻝ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺮﺷﻨﺎﺱ ﭼﭗ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﻳﮏ ﺯﻥ‬ ‫ﻳﻬﻮﺩﻱ‪ ،‬ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻭ ﭼﻬﻞ ﺗﻦ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻳﻬﻮﺩﯼ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻠﯽ‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻏﺰﻩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎﻣﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﺭﺗﺨﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺩﺭ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺑﺎﻳﮑﻮﺕ ﻭ ﺗﺤﺮﻳﻢﻫﺎﯼ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﻭﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺿﻤﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﯼ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ﺑﺎ ﺭﮊﻳﻢ ﺁﭘﺎﺭﺗﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﯼ ﺟﻨﻮﺑﻲ‪ ،‬ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﯼ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﺍﯼ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﺁﭘﺎﺭﺗﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ)‪ .(١‬ﺍﻗﺪﺍﻣﯽ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻋﻠﻴﻪ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻗﺪﺍﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ ﮐﺎﺭﺍﻥ ﺩﻭﻟﺖ‬ ‫ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﻭﻃﻦ ﻓﺮﻭﺷﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺧﻮﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺎﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻗﺪﺍﻣﯽ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺍﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮﺩﻥ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﮑﺮﺍﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺨﻨﺎﻥ ﻭ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﻗﺪﺍﻣﯽ ﻣﺘﻬﻮﺭﺍﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻇﺎﻫﺮﯼ ﺍﺯ ﺯﺑﻮﻧﯽ ﻭ ﺩﺭﻳﻮﺯﮔﯽ ﺑﻪ ﺁﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﯼ ﺳﺘﻴﺰ ﺣﺎﮐﻢ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﻣﻪ ﺍﯼ ﺍﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﻳﮏ ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺗﻦ ﺍﺯ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺸﺨﺺ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﯽ ﺳﺎﻝ ﺍﺧﻴﺮ ﺁﻥ ‪ ،‬ﺯﻣﺎﻧﯽ‬ ‫ﻣﻌﻨﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﺮﺍ ﺟﺪﯼ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻋﻠﻴﻪ ﻇﻠﻢ ﻭ‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﻀﺎﺕ ﺩﻭﻟﺖ ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍﻳﯽ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻭ ﻟﺒﻨﺎﻥ )ﺣﻤﺎﺱ ﻭ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪163‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺣﺰﺏ ﺍﷲ ﻭﺟﻬﺎﺩ ﺍﺳﻼﻣﻲ( ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺳﺎﺯﺵ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﮕﻴﺮﺩ‪ .‬ﺁﻳﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺑﻮﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﺗﻮﺍﻥ ﻳﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎﺭﯼ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ؟‬ ‫ﻣﻮﺭﺍﻟﻴﺴﻢ ﻭ ﻟﺒﺮﻳﺰﯼ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﺟﻤﻌﻲ‬

‫ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪﯼ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻧﺎﺑﻮﺩﯼ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺠﺎﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪ ٢٠٠١‬ﻭ ﻗﺘﻞ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﺩﺭﻳﮏ ﺟﻴﻤﺴﻮﻥ‪،‬‬ ‫ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﭼﭙﮕﺮﺍﯼ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﯼ ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﻓﻬﻢ ﻭ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﯽ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻤﺮﻳﻨﯽ ﺫﻫﻨﯽ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﻭ ﻧﺎﻣﺶ ﺭﺍ »ﺳـﻮﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ« ) ‪dissociation‬‬ ‫‪ (of sensibility‬ﮔﺬﺍﺷﺖ؛ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺗﺮﺱ‪ ،‬ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ‪،‬‬ ‫ﻭ ﺍﻧﺰﺟﺎﺭ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﺼﺎﻭﻳﺮ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﺍﯼﯼ ﻣﺮﮒ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻝ ﺗﻌﻠﻴﻖ ﺩﺭﺁﻭﺭﻳﻢ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﯽ ﻭﺭﺍﯼ ﻟﺤﻈﻪﯼ ﺧﻄﻴﺮﺣﺎﺿﺮ ﻭﻗﻮﻑ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﻭ ﻧﻮﺷﺖ‪» ،‬ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺧﺪﺍﺩ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺁﺩﻡ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻫﻤﻪﯼ ﻭﺍﮐﻨﺶﻫﺎﯼ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﻭ‬ ‫ﺍﺣﺴﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺣﺘﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﻫﻤﺎﻥ ﻭﺍﮐﻨﺶ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﺭﺳﺘﯽ ﺩﺭﻳﺎﺑﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺟﻨﺠﺎﻝ ﻭ ﻫﻴﺎﻫﻮﯼ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻓﺮﺍﺑﮕﺬﺭﻳﻢ‪ .‬ﻣﺮﺩﻡ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻﹰ ﺩﻟﺨﻮﺭ ﻭ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭﻗﺘﯽ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺗﺌﻮﺭﻳﮏ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﻳﻢ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪» ،‬ﻣﻨﻈﻮﺭﺕ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﺪﺍﻗﺖ‬ ‫ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻣﻦ ﺷﮏ ﺩﺍﺭﻱ؟« ﭘﺎﺳﺦ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‪» ،‬ﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﺗﻮ ﺷﮏ‬ ‫ﻧﺪﺍﺭﻡ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﻫﻤﻪﯼ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﺷﮏ ﺩﺍﺭﻡ!« )‪(٢‬‬ ‫ﻓﺮﺩﺭﻳﮏ ﺟﻴﻤﺴﻮﻥ ﺳﭙﺲ ﺩﺭﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﺎﻟﺒﯽ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﮔﺮﻭﻫﯽ )ﮐﻪ‬ ‫ﮔﺎﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﻮﮒ ﻭ ﻋﺰﺍﯼ ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺮﻭﺯ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ(‪ ،‬ﺧﺼﻠﺖ ﻏﻴﺮﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩﯼ ﻓﺎﻗﺪ ﺍﺻﺎﻟﺖ )‪ (inauthenticity‬ﺁﻧﺮﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺮﺍﭘﯽ ﺭﻭﺍﻧﯽ ﻭ ﺗﺨﻠﻴﻪﯼ ﺭﻭﺣﯽ ﺷﺒﻴﻪ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺍﺣﺴﺎﺳﯽ ﺍﺯ ﻫﻤﺪﺭﯼ ﺍﺻﻴﻞ‬ ‫ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﻋﺰﻳﺰﯼ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﻣﺎ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺭﻭ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺟﻴﻤﺴﻮﻥ‪ ،‬ﻭ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ‬ ‫ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ ﻳﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻫﻤﺪﺭﺩﯼ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻭ ﻧﺰﺍﻉﻫﺎﯼ ﻣﻠﯽ ــ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪164‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺍﻧﻘﻼﺏﻫﺎ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭﻧﺪ ــ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺩﻭﺭﺍﻫﻪﻫﺎﯼ ﺟﺪﻱﻱ»ﺍﺧﻼﻗﯽ ـ ﺳﻴﺎﺳﻲ« )‪ (ethico-political‬ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ‬ ‫ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﻓﺮﺩﺭﻳﮏ ﺟﻴﻤﺴﻮﻥ »ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮏ ﻓﺎﺟﻌﻪ« ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻭ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ ﺧﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺭﺍ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎﻥ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﻪﯼ‬ ‫ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﭼﻴﺰﯼ ﻣﻌﺎﺩﻝ »ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﻲ« )‪dialectical‬‬ ‫‪ (reversal‬ﺭﺧﺪﺍﺩﻩﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ‬ ‫ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻧﻮﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ ﺁﻥ ﺩﺭ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻻﹰ ﺟﻴﻤﺴﻮﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺮﻳﻦ ﻫﮕﻠﯽـ ﻣﺎﺭﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺪﺍﺷﺖ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪﯼ ﺍﻭ ﺭﺍ ــ ﺗﻌﻠﻴﻖ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻭ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﮐﯽ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭﺭﺍﯼ ﺑﯽ ﻭﺍﺳﻄﮕﯽ ﻟﺤﻈﻪ ــ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭﻣﻮﺭﺩ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﺗﺮﻭﺭ‬ ‫ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﺗﺮﻭﺭ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ﻭ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﺗﺮﻭﺭ ﺍﺭﺗﺶﻫﺎﯼ‬ ‫ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﯼ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﺑﺴﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﺻﻮﺭﺗﻲ‪ ،‬ﻳﮏ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﻳﺎ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ‬ ‫ﺍﯼ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺑﭙﺮﺳﺪ‪ :‬ﻣﻦ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﻗﺘﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻥ ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻩ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ‬ ‫ﺑﻴﺰﺍﺭﻡ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻭﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺧﻮﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺳﭙﺲ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻤﺎﺱ ﻭ ﺣﺰﺏ ﺍﷲ ﺭﺃﯼ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺩﻟﻢ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺯﻳﺮ ﭼﺘﺮ ﻓﺮﺍﻣﻠﯽ‬ ‫ﻳﮏ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﺷﻴﻌﯽ ﻳﺎ ﻭﻫﺎﺑﯽ ﺯﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻢ؟ ﻳﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻦ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﮐﻢ ﺟﺎﻳﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﻝ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ِ ﻳﮏ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ‬ ‫ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻏﺮﺑﻲ«‪ ،‬ﺟﺎﻳﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﺯﻳﻞ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎﻥ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺻﻌﻮﺩ ﺷﻴﻌﻴﺴﻢ‪ ،‬ﮐﺮﻩﯼ ﺟﻨﻮﺑﻲ‪،‬‬ ‫ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ‪ ،‬ﻳﺎ ﺣﺘﺎ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﯼ ﻋﻀﻮ ﻧﺎﺗﻮﯼ ﺧﻮﺩﻣﺎﻥ ﺗﺮﮐﻴﻪ؟ )ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻗﻄﻌﻴﺖ‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﻳﯽ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺳﻮﺋﺪ ﻭ ﻫﻠﻨﺪ ﻭ ﮐﺎﻧﺎﺩﺍ ﻃﯽ ﺳﻪ ﺩﻫﻪﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺩﺳﺖ ﺭﻓﺖ!( ﺍﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﭼﭗ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺯﺍﻭﻳﻪﯼ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﯼ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﺍﻧﻪ ﻭ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺧﻮﺍﻫﻲ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎﺩﯼ ﺯﺣﻤﺖ ﮐﺸﺎﻥ ﻭ ﻓﺮﻭﺩﺳﺘﺎﻥ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺭﺍﻟﻴﺴﻢ ــ ﻳﻌﻨﻲ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ »ﺑﺸﺮﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ ﻭ ﻏﻴﺮﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ« ــ ﻓﺮﺽ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻫﻤﻪﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ِ ﺍﺧﻼﻗﯽ ِ ﻣﺸﺘﺮﮎ‬ ‫ﺯﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺍﺭﺯﺵﻫﺎﯼ ﻧﻴﮏ ﻭ ﺑﺪ ﻧﻴﺰ ﻳﻮﻧﻴﻮﺭﺳﺎﻝ ﻭ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪165‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺭﺫﺍﻟﺖ‪ ،‬ﺟﻨﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻭﺭ‪ ،‬ﺑﯽ ﮔﻨﺎﻫﻲ‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻭ ﻏﻴﺮﻩ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮﺍﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻣﻌﻨﯽ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﻭﺯ‬ ‫ﺍﺣﺴﺎﺳﺎﺕ »ﺑﺸﺮﺩﻭﺳﺘﺎﻧﻪ« ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻩ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﻭ‬ ‫ﭘﻴﺶﻓﺮﺿﻬﺎﯼ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻫﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻣﺆﺛﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫)ﺻﺎﻓﯽ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺭﺳﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﻣﺒﺤﺚ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺍﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﻨﻈﺮﻩ ﺍﯼ ﺩﻟﺨﺮﺍﺵ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﻳﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﻋﻠﻢ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻨﻪﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺁﻥ‬ ‫ﺭﺧﺪﺍﺩ‪ ،‬ﺻ‪‬ﺮﻑ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭ ﺷﺪﻥ ﺑﺎ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻭ ﺟﺮﺍﺣﺖ ﻭ ﺧﻮﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﻣﻨﻈﺮﻩﯼ ﻣﺮﮒ‬ ‫ﮐﻮﺩﮐﺎﻥ ﻭ ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﯽ ﺩﻓﺎﻉ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﺩﺭ ﻣﺎ ﻭﺍﮐﻨﺶﻫﺎﯼ ﻋﺎﻃﻔﯽ ﺗﻨﺪ‬ ‫ﺑﺮﻣﯽ ﺍﻧﮕﻴﺰﺩ‪ .‬ﻫﻤﺪﺭﺩﯼ ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻭ ﺍﻧﺰﺟﺎﺭ ﺍﺯ ﭼﮑﻤﻪ ﭘﻮﺷﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻼﯼ ﺩﺳﺖ‬ ‫ﺟﻤﻌﯽ ﺑﺮﺳﺮ ﺷﻬﺮﯼ ﻧﺎﺯﻝ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻭﺍﮐﻨﺸﯽ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﻫﻤﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﺰﺏ ﻣﺮﻣﻮﺯ‪ ،‬ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ ﻭ ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﺭ »ﺍﻳﮑﺲ« ﺑﺎ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪ‬ ‫ﺍﯼ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﺯ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎﯼ ﻣﺮﻣﻮﺯ ﻭ ﺷﻴﻄﺎﻧﯽ ﻭ ﺧﻮﻧﺨﻮﺍﺭﺍﻧﻪ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ )ﻣﺜﻼﹰ‬ ‫»ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺖ« ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ( ‪ ،‬ﻭ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﺎﻭﺭ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻋﻮﺍﻃﻒ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﻮﻕ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﺣﺘﺎ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺭﺍ ﻫﻢ ــ ﻣﺜﻼﹰ ﻫﺎﻟﻮﮐﺎﺳﺖ ﺭﺍ‬ ‫ــ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﮐﻨﻴﻢ! ﻳﺎ ﺧﻮﻧﺴﺮﺩﺍﻧﻪ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻤﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﻻ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻳﻢ ﻭ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪» ،‬ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ‬ ‫ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ؟ ﺣﻖ ﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩ!«‬ ‫ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺍﻣﺮ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮﯼ ﺍﺯ ﺩﺭﮔﻴﺮﯼﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺭﻭﯼ‬ ‫ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﻭ ﻭﺍﮐﻨﺶﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺻﺎﻓﯽ ﻋﻼﻳﻖ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ ﺭﻭﺍﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪،‬‬ ‫ﺩﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻭ ﻗﻮﻣﯽ ﻋﺒﻮﺭ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺪﺕ ﻭ ﺩﺭﺟﻪﯼ ﻫﻤﺪﺭﺩﯼ ﻣﺎ ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻭ ﺍﻧﺰﺟﺎﺭ ﻣﺎ‬ ‫ﺍﺯ ﻇﺎﻟﻢ ــ ﺣﺘﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﺎ ﺍﺯ »ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ« ﻭ »ﻇﺎﻟﻢ« ــ ﺭﺍ ﻫﻤﻴﻦ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﯽ ﭘﻴﺸﻴﻦ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺁﻭﺭﺩ ﻧﺎﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻩ ﺩﺭ ﺿﻤﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ »ﺩﻭﺳﺖ« ﻭ »ﺩﺷﻤﻦ« ــ‬ ‫ﺭﺳﻮﺏ ﮐﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮﻳﻦ ﻻﻳﻪﻫﺎﯼ ﺭﻭﺍﻥ ﻣﺎ ــ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﻭ‬ ‫ﻗﻠﺒﯽ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺭﻗﻢ ﻣﯽ ﺯﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪166‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﻭ ﺧﻴﺎﻟﻮﺍﺭﻩ ﻳﺎ ﺩﻭ ﺑﺮﺳﺎﺧﺘﻪﯼ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‬

‫ﺩﺭ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﮊﻭﺭﻧﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻﹰ ﺩﻭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﻣﺘﻀﺎﺩ‪،‬‬ ‫ﺯﻳﺮﺳﺎﺧﺖ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺗﺤﻠﻴﻞﻫﺎ ﺭﺍ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺍﻭﻝ‪ ،‬ﻓﺠﺎﻳﻊ‬ ‫ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮﺍﹰ ﺍﺯ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﻠﺒﯽ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭ ﺍﺷﻐﺎﻟﮕﺮﯼ ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﻧﺎﺷﯽ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﻧﻮﻋﯽ ﻧﺒﺮﺩ ﺿﺪـ‬ ‫ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﮏ ﺍﺳﺖ ﻋﻠﻴﻪ ﻧﻮﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﻣﻠﻲ‪ .‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﺩﺭ ﺭﻭﺍﻳﺖ ﺩﻭﻡ‪،‬‬ ‫ﺩﺧﺎﻟﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻋﻀﻮ ﻧﺎﺗﻮ ﺩﺭ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﺍﺭ‬ ‫ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﻭﻧﻖ ﻭ ﺭﻓﺎﻩ ﻭ ﺻﻠﺢ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﮐﻤﮏ ﺧﺎﺭﺟﻲ‪ ،‬ﻣﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺯﻳﺮ ﻳﻮﻍ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﮕﺎﻥ ﻗﺮﻭﻥ ﻭﺳﻄﺎﻳﯽ ﺍﺳﻴﺮ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ‪ ،‬ﻣﺪﺍﻓﻌﺎﻥ ﺑﯽ ﻗﻴﺪ ﻭ ﺷﺮﻁ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﺩﺍﺭﯼ ﻏﺮﺏ )ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪﯼ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍ ﻭ‬ ‫ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺁﻳﺮﻭﻧﯽ ﻭ ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺮﺍﮊﺩﻱ( ﻓﺮﻕ ﭼﻨﺪﺍﻧﯽ ﺑﺎ‬ ‫»ﺿﺪﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺖ« ﻫﺎﯼ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ ﻭ ﻏﺮﺏ ﺳﺘﻴﺰ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺫﻫﻨﻴﺖ ﻳﮏ ﺑﻌﺪﯼ ﻭ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻋﮑﺲ ﺑﺮﮔﺮﺩﺍﻥ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﻭﻥ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺁﻳﺮﻭﻧﻲ‪ ،‬ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‬ ‫ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﮔﺮﻭﻩ ﻧﺨﺴﺖ ﺯﻳﺮ ﭘﺮﭼﻢ »ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ«‪» ،‬ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ«‪ ،‬ﻭ »ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ«‪،‬‬ ‫ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﺎ ﻳﺎﺭﯼ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭﻃﻦ ﺍﺵ ﺭﺍ »ﺁﺯﺍﺩ« ﮐﻨﺪ؛ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﮔﺮﻭﻩ‬ ‫ﺩﻭﻡ ﺯﻳﺮ ﺭﺩﺍﯼ »ﻋﺪﻝ« ﻭ »ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ«‪ ،‬ﮔﺮﺩﻧﮑﺸﯽﻫﺎ ﻭ ﺭﺟﺰﺧﻮﺍﻧﯽﻫﺎﯼ‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ ﺍﯼ ﻭ ﺍﻧﺘﺤﺎﺭﯼ ﺍﺳﻼﻣﮕﺮﺍﻳﺎﻧﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﮐﻤﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮﺩﯼ »ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﺖﻫﺎ«‬ ‫)ﺑﺨﻮﺍﻥ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ( ﺑﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ ﺑﺎ ﺩﻳﺪﻩﯼ ﺍﻏﻤﺎﺽ ﻭ ﮔﺎﻩ ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﯽ ﻧﮕﺮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺮﻭﺯ ﻫﺰﺍﺭ‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺩﺭ ﻏﺰﻩ‪ ،‬ﻓﺮﺩﺍ ﺩﻩ ﻫﺰﺍﺭ ﮐﺸﺘﻪ ﺩﺭ ﻧﻄﻨﺰ ﻭ ﺍﺭﺍﮎ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﺯ ﻗﺒﻞ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺭﺍ ﻧﻤﯽﺷﺪ ﺩﻳﺪ؟‬ ‫ﻫﺮﻳﮏ ﺍﺯ ﺩﻭ ﮔﺮﻭﻩ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺭﺍ »ﺗﺮﻭﺭ« ﻣﯽ ﻧﺎﻣﺪ ﻭ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺧﻮﺩﯼ ﺭﺍ‬ ‫ﺿﺮﻭﺭﺕ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﻱ‪ .‬ﻭﺳﻴﻠﻪ ﻫﺪﻑ ﺭﺍ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺯﻋﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﻏﻴﺮﻧﻈﺎﻣﻴﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﻨﺎﺡ ﻣﺨﺎﻟﻒ‪ ،‬ﺧﺴﺎﺭﺕ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫)‪ (collateral damage‬ﻭ ﺑﻬﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﻫﺪﻑ ﻭﺍﻻﺗﺮ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪167‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻪ ﻓﺮﺍﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺷﻌﺎﺭﻫﺎ ﻭ ﻋﻮﺍﻃﻒ‬ ‫ﺭﻗﻴﻖ ﻭ ﭘﺮﺳﺮﻭﺻﺪﺍﯼ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺿﺪﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﯼ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻏﺰﻩ ﻭ ﺗﺮﺍﮊﺩﯼ‬ ‫ﻣﺮﺩﻡ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﺍﻣﺎ ﻟﺒﺎﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﮐﺎﺑﻮﺱ‬ ‫ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻭ ﻭﻫﺎﺑﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ‬ ‫ﻭ ﺣﻤﺎﺱ ﻭ ﺣﺰﺏ ﺍﷲ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﯼ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺷﻴﻌﯽ ﻭ ﻭﻫﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼﻫﺎﻳﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺍﺳﻼﻡ‪ ،‬ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ‪ ،‬ﻏﺮﺏ ﺳﺘﻴﺰﻱ‪،‬‬ ‫ﺯﻥ ﺳﺘﻴﺰﻱ‪ ،‬ﻳﻬﻮﺩﯼ ﺳﺘﻴﺰﻱ‪ ،‬ﻭ ﺑﻬﺎﻳﯽ ﺳﺘﻴﺰﻱ‪) .‬ﻫﻤﻪﯼ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺯﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﻨﺎﺳﺐ »ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺍﺳﻼﻣﻲ« ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬ ‫ﮐﺮﺩ‪(.‬‬ ‫}ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ ﺩﺭ ﺣﺎﺷﻴﻪ ـ ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ ﺍﺑﺰﺍﺭﯼ ﺁﻥ ﻧﻮﻉ ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻤﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﺳﺮﭼﺸﻤﻪﯼ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﯽ ﺭﻭﺡ ﻋﺼﺮ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﯼ ﻭ ﺧﺮﺩ‬ ‫ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻪﯼ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻘﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺟﻨﺒﻪﯼ ﻳﻮﻧﻴﻮﺭﺳﺎﻝ‬ ‫ﺗﮑﻨﻴﮑﯽ ﻭ ﻓﻨﯽ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭﯼ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻣﻘﺎﺻﺪ ﺿﺪﻣﺪﺭﻥ ﻳﺎ ﺿﺪ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﺍﻧﻪﯼ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﺯ »ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ«‪ ،‬ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﺣﺴﺎﺑﮕﺮ ﻭ‬ ‫ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﮐﻨﺘﺮﻝ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﮕﺮ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﻪ ﻧﻈﺮﻳﻪﯼ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮﺍﻧﮑﻔﻮﺭﺕ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻓﻠﺴﻔﻪﯼ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩﯼ ﻳﻮﺭﮔﻦ‬ ‫ﻫﺎﺑﺮﻣﺎﺱ‪ ،‬ﻭﺟﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺍﺯ‬ ‫ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪ ،‬ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺩﺭﻭﻥـ ﺳﻴﺴﺘﻴﻤﯽ ﻭ ﻫﻢ‬ ‫ﺑﺮﻭﻥـﺴﻴﺴﺘﻤﯽ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﯼ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﻣﺒﻠﻎ‬ ‫ﺫﻫﻨﻴﺖﻫﺎﯼ ﺟﺎﺩﻭﺑﺎﻭﺭ ﻭ ﺧﺮﺍﻓﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺭﺍﻳﺶ ﺳﻮﻡ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ ﻫﻴﺘﻠﺮﻱ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﺍﻓﺮﺍﻃﯽ‬ ‫ﻭ »ﺍﺳﺘﺜﻨﺎﻳﻲ« ﺍﻳﻦ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻋﺎﻡ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﺍﻻﻫﻴﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﻧﻴﺰ ﺍﻳﻦ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﺭﺍ )ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ( ﺍﺯ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﻏﺮﺏ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺍﺭﺯﺵﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺑﺴﺘﻴﺰﺩ ﻭ ﻫﻢ ﻗﺪﺭﺕ‬ ‫ﺍﻳﻨﺠﻬﺎﻧﯽ ﺧﻮﻳﺶ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﺭﺳﺘﮕﺎﺭﯼ ﻣﻌﺎﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪﯼ ﺍﺧﺮﻭﯼ ﺍﺳﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﭘﺴﺎﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ ﻣﺪﺭﻥ ﻳﺎ »ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ«‪ ،‬ﺭﮊﻳﻢﻫﺎﯼ ﭘﺎﺗﺮﻳﻤﻮﻧﻴﺎﻝ‬ ‫ﻏﺮﺑﮕﺮﺍ ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ‪ ،‬ﻭ ﺭﮊﻳﻢﻫﺎﯼ ﻏﺮﺏ ﺳﺘﻴﺰ ﺑﻮﻣﯽ ﮔﺮﺍ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ ــ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼﻫﺎﻳﯽ ﭼﻮﻥ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻭﻫﺎﺑﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺧﻤﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻃﺎﻟﺒﺎﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﭘﻮﻝ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪168‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﻮﺗﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻭ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎﺕ ﻣﺸﺎﺑﻪ ــ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ‪ ،‬ﺗﮑﻨﻴﮏ‪ ،‬ﻭ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺭﺍ ﺑﺎ ﭘﻮﻝ ﻧﻔﺖ ﻳﺎ‬ ‫ﺗﺤﺼﻴﻞ »ﻋﻠﻮﻡ ﺩﻗﻴﻘﻪ« ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﯼ ﻏﺮﺑﯽ ﺑﻪ ﺯﻣﻴﻦ ﺑﻮﻣﯽ ﺧﻮﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻳﻤﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺯﻧﻨﺪ‪{.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺍﺩﺭﺍﮎ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﭼﭗ‪ ،‬ﺍﺩﺭﺍﮐﯽ ﺑﻪ ﺯﻋﻢ ﻣﺎ ﺗﺮﺍﮊﻳﮏ )ﻭ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺍﯼ ﻣﺘﻘﺎﻭﺕ‪،‬‬ ‫ﺍﺧﻼﻕ ﺁﻳﺮﻭﻧﻴﮏ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ( ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟ ﺍﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ »ﻭﺟﺪﺍﻥ«‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺆﻭﻟﻴﺖ »ﺍﺧﻼﻗﻲ«‪ ،‬ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ‪) ،‬ﻳﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻐﻀﯽ ﮐﻪ ﺩﺭﮔﻠﻮﯼ ﺧﻮﺩ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﻥ ﺑﺪﻥ‬ ‫ﻟﺖ ﻭ ﭘﺎﺭ ﺷﺪﻩﯼ ﻃﻔﻞ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﯽ ﺩﺭ ﺑﻐﻞ ﭘﺪﺭﺵ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ( ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﻣﻮﻇﻒ ﺑﺪﺍﻧﻴﻢ ﺍﺯ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﯼ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ـ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ« )ﺻﻬﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ـ‬ ‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ( ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺍﺯ »ﻣﻔﻬﻮﻡ« ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺩﻭ ﻭﺍﺣﺪ ﺗﻤﺪﻧﯽ ﺩﻓﺎﻉ ﮐﻨﻴﻢ؟ ﺍﻳﻦ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﭼﻴﺴﺖ؟ ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭ ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺮﺩﻡ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﻣﺴﺆﻭﻝ ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﯼ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ؛ ﻭ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻨﻨﺪﮔﯽ ﺁﻥ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﭘﺬﻳﺮﯼ ﺁﻥ؛‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ »ﺁﻧﻬﺎ« ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ »ﻣﺎ«ﯼ ﺑﻮﻣﯽ ﻭ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪ :‬ﺭﺳﺎﻧﻪﯼ ﺁﺯﺍﺩ‪،‬‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﺗﺮﻳﻦ ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩﻫﺎ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﯼ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﺷﮕﺮﻑ ﺗﺮﻳﻦ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻬﺎﯼ‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺁﻭﺭﯼﻫﺎ ‪ ،‬ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺎﺕ ﻭ ﺍﮐﺘﺸﺎﻓﺎﺕ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ‪ ،‬ﺧﻼﻗﻴﺖ ﻭ ﺗﻨﻮﻉ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﯽ ﻭ ﺭﻗﺺ ﻭ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻨﺮﻫﺎ‪ .‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺯﻥ‪ .‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ ﺍﺯ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﻭ ﺩﻭﻟﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺍﻧﺠﻤﻦ ﻭ ﺗﺤﺰﺏ ﻭ ﺍﺗﺤﺎﺩﻳﻪﻫﺎﯼ ﺻﻨﻔﻲ؛ ﻗﺎﻧﻮﻧﻴﺖ؛ ﻭ‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮ ﺍﺯ ﻫﺮﭼﻴﺰ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻋﻘﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺩﻳﻦ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭﺟﺪﺍﻥ‪ .‬ﺩﺭ ﺩﻭ ﮐﻼﻡ‪،‬‬ ‫ﺳﮑﻮﻻﺭﻳﺴﻢ ﻭ ﻣﺪﺭﻧﻴﺘﻪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﺒﺎﺭﺯﻩ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺭﺯﺷﻬﺎ ﻭ‬ ‫ﻧﻬﺎﺩﻫﺎ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮ ﺍﻳﺮﺍﻧﯽ ﺍﻳﻦ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻳﺎ ﺻﺪﺍﻗﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ‬ ‫ــ ﺿﻤﻦ ﻫﻤﺪﺭﺩﯼ ﺑﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﺎﻥ ﻏﺰﻩ ﻭ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ ــ ﺑﺎ ﺻﺪﺍﯼ‬ ‫ﺭﺳﺎ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺻﻔﺤﻪﯼ ﺭﻭﺯﮔﺎﺭ ﻣﺤﻮ ﺷﻮﺩ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺳﺮﺍﻳﻴﻞ ﻭ ﻳﻬﻮﺩﻳﺎﻥ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺌﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﺷﻴﻌﯽ ﻭ ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺳﺖ؟‬ ‫ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﮊﺍﻧﻮﻳﻪ ‪٢٠٠٩‬‬

‫‪ -١‬ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﻧﺎﺋﻮﻣﯽ ﮐﻼﻳﻦ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‪:‬‬ ‫‪.Naomi Klein, “Israel: Boycott, Divest, Sanction”; The Nation, January 26, 2009‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪169‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

:‫ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‬،‫ ﻧﮕﺎﻩ ﮐﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪﯼ ﻓﺮﺩﺭﻳﮏ ﺟﻴﻤﺴﻮﻥ‬-٢ Fredric Jameson, “The Dialectics of Disaster”, SAQ (The South Atlantic .Quarterly): 101:2, Spring 2002

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

17 0

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎﺭﺩﻫﻢ‬

‫ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪١٩۶٨‬‬

‫ﺩﺭ ﭼﺸﻢ ﺍﻧﺪﺍﺯ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ‬ ‫ﺷﻮﺭﺵ ﻫﺎﯼ ﺿﺪ ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ‬ ‫ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺁﺧﺮ ﺩﻫﻪﺀ ‪ ١٩۶٠‬ﺩﺭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺗﺤﻠﻴﻠﮕﺮﺍﻥ »ﺷﻮﺭﺵ ﻫﺎﯼ ﺿﺪ ﺳﻴﺴﺘﻤﯽ« ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬ ‫ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﺻﻼﺣﺎﺕ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ ﻭ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺎﻥ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻠﻴﺖ ﻧﻈﺎﻡ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭﺝ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ‬ ‫‪ ١٩۶٨‬ﺑﺮﻭﺯ ﮐﺮﺩ ــ ﻳﻌﻨﯽ ﺩﺭﺳﺖ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﺣﺮﮐﺎﺕ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﭼﭗ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻭ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﺑﻪ ﺩﺭﮔﻴﺮﯼ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺁﻣﻴﺰ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﻈﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ‪١٩۶٨‬ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﺗﺤﻮﻟﯽ ﺭﺍ ﻓﺮﺍﺗﺮ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﻫﻴﭻ ﭘﻬﻨﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻭ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﮕﻴﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺤﻮﯼ ﺑﻨﻴﺎﺩﯼ ﻣﺘﺤﻮﻝ ﻧﺸﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ‪ ،‬ﺑﺮﺧﯽ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﻥ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ‬ ‫‪ ١٩۶٨‬ﺭﺍ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻳﮏ »ﺍﻧﻘﻼﺏ« ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺍﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺍﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﻭﺍﻟﺮﺳﺘﻴﻦ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻭ ﺑﺎﻧﯽ ﺗﺌﻮﺭﯼ »ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ« )ﻭﺭﻟﺪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ‪،(World System /‬‬ ‫ﺍﻋﺘﻘﺎﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ‪ ١٩۶٨‬ﻳﮏ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻤﺎﻥ ﺍﻭ‪ ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﺁﻧﮑﻪ ﻫﺮﻳﮏ ﺍﺯ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﻣﻨﻔﺮﺩ ﻭ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﻩﺀ ﺩﻫﻪﺀ ‪ ١٩۶٠‬ﺗﺎﺑﻊ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺤﻠﯽ ﻭ‬ ‫ﻋﻠﻞ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺁﻥ ﺭﻭﻳﺪﺍﻫﻬﺎ ﺭﺍ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺩﺭﺳﺘﯽ ﻓﻬﻤﻴﺪ‬ ‫ﻣﮕﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﺗﺮ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ »ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ«‬ ‫ﻭﺍﺭﺳﯽ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪17 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻫﮋﻣﻮﻧﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ ﺩﺭﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩﺀ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ »ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﮏ« ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺩﺭ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﯼ ﺳﻨﺘﯽ »ﭼﭗ ﻗﺪﻳﻢ« ــ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‬ ‫)ﮐﻮﻣﻨﻴﺘﺮﻥ ـ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺍﻧﺘﺮﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻝ ﺳﻮﻡ( ﻭ ﺍﺣﺰﺍﺏ ﺳﻮﺳﻴﺎﻝ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺕ ــ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﺘﺤﻮﻝ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪﺀ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﭘﺪﻳﺪﻩﺀ ‪،١٩۶٨‬‬ ‫ﻧﻘﻄﻪﺀ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺳﻪ ﺩﻫﻪ ﺍﺯ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ‪ ،‬ﺑﯽ ﺳﺎﺑﻘﻪ‪ ،‬ﻭ ﺑﯽ ﻭﻗﻔﻪﺀ ﺭﻭﻧﻖ‬ ‫ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﻧﻈﺎﻡ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ )»ﺟﻬﺎﻥ ﺁﺯﺍﺩ« ‪ ،(Free World /‬ﺛﺮﻭﺕ ﻭ‬ ‫ﺭﻓﺎﻩ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﻭ ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ )ﻫﮋﻣﻮﻧﻴﮏ( ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ــ‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﺍﺑﺮﻗﺪﺭﺗﻬﺎﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ــ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﺤﺮﺍﻥ ﻫﮋﻣﻮﻧﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﻮﺩ‪ :‬ﺁﻏﺎﺯ‬ ‫ﺭﮐﻮﺩﯼ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﺩﺭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺩﻻﺭ؛ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺘﺤﺪﺍﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ )ﻓﺮﺍﻧﺴﻪﺀ ﮔﻠﻴﺴﺖ‪ ،‬ﮊﺍﭘﻦ(‪ ،‬ﺷﮑﺎﻑ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺩﺭ ﻧﻈﺎﻡ‬ ‫ﻳﮑﭙﺎﺭﭼﻪﺀ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﯽ ﺩﺭ ﺑﻠﻮﮎ ﺷﺮﻕ )ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺧﺮﻭﺷﭽﻒ ـ ﻣﺎﺋﻮ( ﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﺗﻮﺍﺯﻥ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ ﺟﻨﮓ ﺳﺮﺩ؛ ﻭ ﺍﻭﺟﮕﻴﺮﯼ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﮔﺮﻡ ﺿﺪﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺑﺎﺕ‬ ‫ﺁﺯﺍﺩﻳﺒﺨﺶ ﻣﻠﯽ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﮐﻮﺑﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺭﻫﺎﻳﯽ ﺑﺨﺶ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ‪ ،‬ﻭ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﯼ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﯼ ﻻﺗﻴﻦ ﻭ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﻭﺍﺭﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ‬

‫ﻋﺮﺿﻪﺀ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻭ ﻣﺪﺍﺭﮎ ﻳﺎ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﺧﺎﻡ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ‪ ،‬ﻭ ﻧﻴﺰ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺻﺮﻑ ﻳﮏ‬ ‫ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺎﺭﻳﺨﻨﮕﺎﺭﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻓﻬﻢ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﻨﮕﺎﺭﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩﺀ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﺧﺎﻡ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﻓﻬﻢ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ‬ ‫ﺭﺍ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻳﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﺭﻳﺨﻨﮕﺎﺭ ﻳﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ )ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﺳﻄﺤﯽ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻭ ﻫﻨﺮﻫﺎ( ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎ ﻭ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺭﻭﺍﻳﺖ‬ ‫ــ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺿﻤﻨﻲ ﻳﺎ ﺁﺷﮑﺎﺭ ــ ﻣﺘﮑﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ »ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺗﺎﺭﻳﺦ« ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﺌﻮﺭﯼ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻣﺘﻨﻮﻉ ﻭ ﺑﺴﻴﺎﺭﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪172‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﻳﻦ ﻳﮏ ﺍﺻﻞ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﯽ )ﻣﺎﺗﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ( ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺭﮎ ﻣﻌﻨﯽ ﻳﮏ‬ ‫ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﺵ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﯽ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﻋﺒﺎﺭﺕ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻌﻴـُﻦ )‪ (determination‬ﻫﺎﯼ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﻫﺎﯼ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ‪ ،‬ﻭ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‪ ،‬ﮐﻪ ﺳﭙﺲ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺑﺮﻫﻪﺀ ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻌﻴﻦ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ )‪ (over-determination‬ﻭ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪﺕ ﺗﺮ ﻻﻳﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ ﺩﺭ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺮﻫﻪ ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺗﻌﻴﻦ ﻫﺎﯼ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕ »ﺩﺭﺯﻣﺎﻧﯽ«‬ ‫)ﺩﺍﻳﺎﮐﺮﻭﻧﻴﮏ(‪ ،‬ﻭ ﺗﻌﻴﻦ ﻫﺎﯼ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ‪» ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻧﯽ« )ﺳﻴﻨﮑﺮﻭﻧﻴﮏ( ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮﻫﻪ ﻗﺮﺍﺭﺩﺍﺩﯼ ﺍﺳﺖ‪» :‬ﺩﻫﻪ«ﯼ ﻓﻼﻥ‪» ،‬ﻧﺴﻞ« ﺑﻬﻤﺎﻥ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﭘﻴﺶ ﻳﺎ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻳﮏ ﮐﻮﺩﺗﺎ ﻳﺎ ﺍﻧﻘﻼﺏ‪ ،‬ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﺑﺮﻫﻪ‪ ،‬ﻫﻤﻪ‬ ‫ﺭﺍ ﻳﮑﺴﺎﻥ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻃﺮﺯ ﻓﮑﺮ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮﻫﻪ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻳﺎ ﺭﻭﻳﺎ ﺭﻭ ﺑﻮﺩﻥ ﺑﺎ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻭ ﮔﺮﻭﻫﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﻨﺶ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﺮ ﻣﯽ ﺍﻧﮕﻴﺰﺩ؛ ﻳﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻌﻴﻦ ﻫﺎ ﻭ‬ ‫ﺗﻌﻴﻦ ﻫﺎﯼ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺑﻴﻨﺶ ﻫﺎ ﻭ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻋﻤﻞ ﺍﻓﺮﺍﺩ‪ ،‬ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﺎﺭﯼ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ‬ ‫ﺑﺴﺘﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪﺕ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ ١٩۶٨‬ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺭﺍ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮﺩ‪ :‬ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ‪ ،‬ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎ‪ ،‬ﻭ ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎﯼ‬ ‫ﺗﺌﻮﺭﻳﮏ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﻮ« ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ﺍﻭﺍﻳﻞ ﺩﻫﻪﺀ ﺷﺼﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺪﻧﯽ ﺳﻴﺎﻫﺎﻥ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪﺀ‬ ‫ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ :‬ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻤﻴﻨﺴﺘﯽ؛ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺳﺮﺧﭙﻮﺳﺘﺎﻥ‪،‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﯼ »ﺳﺒﺰ« ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺘﯽ ﻭ ﺿﺪ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮﮊﯼ؛ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎﯼ »ﻣﻌﻨﻮﯼ« ــ‬ ‫ﺑﻮﺩﻳﺴﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻳﺸﻨﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ‪» ،‬ﺷﺮﻗﯽ«‪ ،‬ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺮﺍﭘﯽ ﻳﺎ ﺭﻭﺍﻧﺪﺭﻣﺎﻧﯽ ِﮔﺮﻭﻫﯽ‬ ‫ﺑﺎ ﺳﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻥ ﻭ ﮐﺎﺭﺑﺮﺩ ﻋﻤﻠﯽ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﯼ ﺍﮔﺰﻳﺴﺘﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻫﺎﻳﺪﮔﺮ ﻭ‬ ‫ﺳﺎﺭﺗﺮ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ »ﺁﺯﺍﺩﯼ« ﺑﯽ ﺍﻧﺘﻬﺎ ﻭ »ﺑﺎﺯ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﻣﻤﮑﻨﺎﺕ« ــ ؛ ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪173‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫»ﮐﻮﭼﮏ ﺯﻳﺒﺎﺳﺖ« )‪ (Small is Beautiful‬ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﻬﺎ ﻭﺗﺸﮑﻴﻼﺕ‬ ‫ﺗﺠﺎﺭﯼ ﻭ ﻣﺎﻟﯽ ﻋﻈﻴﻢ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺗﻴﮏ؛ ﻫﻴﭙﯽ ﻫﺎ ﻭ »ﻗﺪﺭﺕ ﮔﻞ« )ﻓﻼﻭﺭ ﭘﺎﻭﺭ(؛ ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ؛ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﻤﺠﻨﺴﺨﻮﺍﻫﺎﻥ‪ .‬ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﻭ ﮔﺎﻩ ﻣﺘﻀﺎﺩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺯﻳﺮ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﻠﯽ »ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﮔﺮﺍﻳﯽ« )‪Third‬‬ ‫‪ (Worldism‬ﺟﺎﯼ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﯼ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺧﻮﺩ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﻭ ﺩﺭ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﯼ ﻣﺘﺮﻭﭘﻞ )ﺟﻬﺎﻥ ﺍﻭﻝ( ﻳﮏ ﺑﺪﻩ ﺑﺴﺘﺎﻥ ﻓﮑﺮﯼ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎﯼ‬ ‫ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﺁﻥ ﺟﻨﺒﺶ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﯽ ﺍﺭﻭﭘﺎ ﻭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﻭ ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﻭ ﻣﻘﺎﻻﺕ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ‬ ‫ﻫﺮ ﺩﻭ ﺳﻮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ ﮔﺮﺍﻳﯽ ﺷﺎﻣﻞ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﻫﺎﺳﺖ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻮﻣﯽ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﯽ؛ ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﻧﻈﻴﺮ ﭘﺎﻥ ﻋﺮﺑﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﻳﺴﻢ‪ ،‬ﻣﺼﺪﻗﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺑﻌﺚ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﯽ؛ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺍﺳﻼﻣﻴﺴﻢ ﻭ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﺍﺧﻮﺍﻥ ﺍﻟﻤﺴﻠﻤﻴﻦ؛ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﯼ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﻭ ﺍﺣﻴﺎﯼ ﺍﺻﺎﻟﺖ ﻭ ﺧﺎﻃﺮﻩﺀ ﻗﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺿﺪ ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﯼ‬ ‫)ﻓﺎﻧﻮﻥ(‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﻫﺎﯼ ﻧﻴﺮﻭﯼ ﺳﻮﻣﯽ )ﺭﺍﻩ ﺳﻮﻡ ﻣﻴﺎﻥ ﻏﺮﺏ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻭ‬ ‫ﺷﺮﻕ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ(‪ ،‬ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﻢ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﺎﺋﻮﻳﺴﻢ ﻭ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ‬ ‫ﺩﻫﻘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺁﻧﺎﺭﺷﻴﺴﻢ ﻭ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺟﻨﮕﻬﺎﯼ ﭼﺮﻳﮑﯽ ﺷﻬﺮﯼ؛ ﻣﻠﮑﻮﻡ ﺍﻳﮑﺲ ﻭ‬ ‫»ﻣﻠﺖ ﺍﺳﻼﻡ«؛ ﺗﺌﻮﻟﻮﮊﯼ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ؛ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎﯼ ﺗﺌﻮﺭﻳﮏ ﺍﺳﺎﺳﺎﹰ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﮐﻼﺳﻴﮏ‬ ‫ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺍﺯ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮﻫﻨﮓ ــ ﻳﺎ ﺩﺭ ﺍﺻﻄﻼﺡ‬ ‫ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﯽ‪ ،‬ﺷﻴﻔﺖ ﺍﺯ »ﺯﻳﺮﺑﻨﺎ« ﺑﻪ »ﺭﻭﺑﻨﺎ« ــ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺹ ﺑﻪ‬ ‫»ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ« ﻭ »ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺨﺎﻟﻒ« )ﮐﺎﻧﺘﺮ ﮐﺎﻟﭽﺮ ‪ (counter-culture /‬ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎﯼ ﺗﺠﻬﻴﺰ ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺮ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﮑﺘﺐ ﻓﺮﺍﻧﮑﻔﻮﺭﺕ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ‬ ‫ﺩﻭ ﺗﻦ ﺍﺯ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ــ ﻫﺮﺑﺮﺕ ﻣﺎﺭﮐﻮﺯﻩ ﻭ ﺍﺭﻳﺶ ﻓﺮﻭﻡ ــ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﯼ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻧﻈﺮﻳﺎﺕ ﻓﺮﻭﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺟﻮﺍﻥ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ »ﺳﻮﮊﻩ ﯼ‬ ‫ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ« ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎ‪ ،‬ﻭ ﻭﺍﺯﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﻧﻈﺎﻡ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺧﻠﻘﻬﺎﯼ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻡ‪ ،‬ﺟﺪﻝ ﻧﻈﺮﯼ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺑﺎ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ ﺷﻮﺭﻭﯼ ﻭ ﻟﻴﺒﺮﺍﻟﻴﺴﻢ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪174‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻏﺮﺑﯽ )ﺩﺭ ﻣﻨﺎﻇﺮﻩ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻣﺎﺭﮐﻮﺯﻩ ﺑﺎ ﮐﺎﺭﻝ ﭘﻮﭘﺮ( ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻮﺁﻭﺭﯼ ﻫﺎﯼ ﺗﺌﻮﺭﻳﮏ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺑﺮﻫﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﺘﺮﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﯼ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪.١٩۶٨‬‬

‫‪ ١٩۶٨‬ﻭ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ‬ ‫ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﺶ ‪ ١٩۶٨‬ﺭﻣﺎﻧﺘﻴﮏ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﻳﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﻮﺭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻤﻊ ﮐﻮﭼﮑﻲ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺑﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻋﻮﺽ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻋﺎﻟﻲ‪،‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﻢ ﭘﺮﺷﻮﺭ ﻭ ﺧﻮﺵ ﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻣﻲ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺯﺍ ﺑﻮﺩ ﻭ »ﻗﺪﺭﺕ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ« )‪ (student power‬ﺭﺍ ﺗﺎ ﺁﻥ ﺣﺪ ﺟﺪﻱ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ‬ ‫ﺑﺎﺯﻭﻱ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﻣﺸﺮﻋﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪﺀ ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ ﻭ ﺑﺮﺯﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻋﺖ ‪ ٢‬ﻭ ﺑﻴﺴﺖ ﺩﻗﻴﻘﻪﺀ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﺳﻲ ﺍﻡ ﺁﻭﺭﻳﻞ‬ ‫‪) ١٩۶٨‬ﻳﮏ ﺭﻭﺯ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺑﻪ ﺍﻭﻝ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ(‪ ،‬ﺻﺪﺍﻱ ﺑﻠﻨﺪﮔﻮﻱ ﭘﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﻱ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ )ﺩﺭ ﺷﻬﺮ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ( ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺍﻭﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺍﻋﺘﺼﺎﺑﻲ ﻣﻲ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺴﻲ ﻭﺍﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺩﻝ ﺭﺍﻩ‬ ‫ﻧﺪﺍﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻫﻔﺘﻤﻴﻦ ﺳﺤﺮﮔﺎﻩ ﺍﻋﺘﺼﺎﺑﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻃﻲ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ‬ ‫ﺍﺻﻠﻲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ »ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳﺘﻲ ﻭ ﻧﻈﺎﻣﻲ‬ ‫ﮔﺮﻱ« ﺩﺭ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ ﻭ ﻃﺮﺣﻬﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺍﻋﺘﺼﺎﺏ ﺑﻪ ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ‬ ‫ﻫﻤﻪﺀ ﮐﻼﺳﻬﺎ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺍﻭﻟﺘﻴﻤﺎﺗﻮﻡ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻴﺮﻭﻱ ﻫﺰﺍﺭ ﻧﻔﺮﻩ ﺍﺯ ﭘﻠﻴﺲ ﺷﻬﺮﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﻭ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ ﭘﻮﺵ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﺴﺖ ﻧﺸﻴﻨﺎﻥ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎﻱ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺘﻬﺎ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺷﺮﻭﻉ ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﺎﺕ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﺁﺏ ﻭ ﺧﻄﻮﻁ ﺗﻠﻔﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎﻱ‬ ‫ﺍﺷﻐﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﻗﻄﻊ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺿﺮﺑﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﻃﻮﻡ ﻭ ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﻳﺎ ﭘﺎ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﭘﻠﻪ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻲ ﺑﺎ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻲ ﮐﺸﻴﺪﻧﺪ ﻭ‬ ‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﺸﺎﻥ ﮐﺸﺎﻥ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺘﺮ ﺗﺎ ﻣﺤﻞ ﭘﺎﺭﮎ ﻭﺍﻧﺖ ﻫﺎﻱ ﭘﻠﻴﺲ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﺍﺩﻭﻱ ﻣﻲ ﺑﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﺩ ﻭ ﺧﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﻨﺞ ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﻃﻮﻝ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪175‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫‪ ١٣٢‬ﺩﺍﻧﺸﺠﻮ‪ ،‬ﭼﻬﺎﺭ ﺍﺳﺘﺎﺩ‪ ،‬ﻭ ‪ ١٢‬ﺍﻓﺴﺮ ﭘﻠﻴﺲ ﺯﺧﻤﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ‪ ٧٢٠‬ﻧﻔﺮ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺩﺳﺘﮕﻴﺮ ﻭ ﺭﻭﺍﻧﻪﺀ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼﻑ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻪ ‪ ١٩۶٨‬ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ‬ ‫ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﭘﺎﻳﻪﺀ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﮑﺮﺩ ﻭ ﻧﺘﻮﺍﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪﺀ ﮊﻧﺮﺍﻝ ﺩﻭﮔﻞ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﻓﺸﺎﺭ ﺟﻨﺒﺶ ﺧﻮﺩﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻭ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﻭ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﭼﭗ‪ ،‬ﺗﺎ ﻳﮏ ﻗﺪﻣﻲ ﭘﺮﺗﮕﺎﻩ ﺭﻓﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ‬ ‫ﻣﺘﺤﺪﻩ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ‪ ۶٨‬ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﺟﺪﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﺒﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻭﺳﻌﺖ‬ ‫ﭘﺎﻳﻪﺀ ﻣﺮﺩﻣﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﺩﺭ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻪ ‪ ۶٨‬ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪.‬‬ ‫ﺍﻋﺘﺼﺎﺏ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﺩﺭ ‪ ، ١٩۶٨‬ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺪﺍﺧﻠﻪﺀ‬ ‫ﺧﺸﻦ ﭘﻠﻴﺲ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪﺀ ﮐﻮﺗﺎﻫﻲ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺷﺪ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﻧﺴﺘﻴﺘﻮﻫﺎﻱ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮﻥ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ ﺍﺯ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﻨﺎﻳﻲ ﮐﻪ ﻗﺮﺍﺭ‬ ‫ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﻫﺎﺭﻟﻢ ﺩﺭ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺯﻧﺪﺍﻧﻲ ﻣﺸﻤﻮﻝ ﻋﻔﻮ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺭﺋﻴﺲ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﮔﺮﹺﻳﺴﻮﻥ ﮐﺮﮎ ﻭ‬ ‫ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺍﻭ ﻧﻴﺰ ﺯﻭﺩﻫﻨﮕﺎﻡ ﻣﺠﺒﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻌﻔﺎ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﻭ ﻧﻈﺎﻡ‬ ‫ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﺍﺟﺒﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺑﻌﺪ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﮐﺎﻡ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻣﺎﻩ )ﻣﻪ ‪ (٢٠٠٨‬ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺳﻢ ﭼﻬﻠﻤﻴﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮﺩ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ﮐﻠﻤﺒﻴﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ‬ ‫ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪﺀ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎﻥ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﻭ ﻓﻘﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﺤﻠﻪﺀ ﻫﺎﺭﻟﻢ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺍﺭﺑﺎﺏ ﻣﻨﺸﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﮋﺍﺩﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ‬

‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ ﺩﺭ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮﺍﺭﺩ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ‬ ‫ﻣﺘﺤﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺭﻭﻧﻖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺩﻭﻡ ﻭ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺭﻓﺎﻩ«‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻣﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﮐﺮﺩﻩ‪ ،‬ﺳﺨﺘﮑﻮﺵ‪ ،‬ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻭ‬ ‫ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺍﻣﻨﻴﺖ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺗﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﺍﻥ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪176‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﺍﻥ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺼﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﺳﺎﻳﺮ ﻻﻳﻪ ﻫﺎﻱ ﻣﻴﺎﻧﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻻﻳﻪ‬ ‫ﻫﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎﹰ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﺎﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻲ ﺩﺍﺩﻧﺪ ﻭ ﺩﺳﺖ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺍﺧﻼﻗﻲ ﻭ ﻧﻮﻉ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺎﺯ ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﻭﻗﺎﺕ‪ ،‬ﺳﻮﺍﺩ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﻢ ﻋﺎﻡ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﺯ ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩ؛ ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺍﻧﻲ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺭﻓﺎﻩ ﻧﺴﺒﻲ‬ ‫ﺍﺯ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﺭ ﺳﺨﺖ ﻭ ﻳﮑﻨﻮﺍﺧﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻓﺪﺍﮐﺎﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ‬ ‫ﺗﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻬﺘﺮﻱ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﺭ‬ ‫ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻬﺎﺟﺮﺍﻥ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻳﺎ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻧﺴﻞ ﺍﻭﻝ ﻣﻬﺎﺟﺮﻱ‬ ‫ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﻨﮕﺪﺳﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﺎﺩﺭﻱ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﻭ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﻣﻮﻋﻮﺩﻱ‬ ‫ﺁﻣﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺻﻔﺮ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﻨﻨﺪ؛ ﻭ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻴﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺴﻞ ﺟﻮﺍﻥ ﺩﻫﻪﺀ ﺷﺼﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﻓﺎﻩ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺎﻟﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻭ ﻭ ﺍﻳﺪﻩ‬ ‫ﺁﻟﻴﺴﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻧﺎﺭﺿﺎﻳﺘﻲ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﺍﺯ ﻳﮑﻨﻮﺍﺧﺘﻲ‪،‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻭ ﻓﻘﺪﺍﻥ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎﻻﻱ ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺸﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺴﻠﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺯﻋﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﭘﻮﻝ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻥ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﺗﻮﻣﻮﺑﻴﻞ ﺩﺍﺷﺘﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻥ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻣﺎﻟﻲ ﻭ ﻣﺎﺩﻱ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺁﺭﺍﻡ ﺑﺎﺯ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺪﻥ ﺑﻮﺩ‪} .‬ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ{ »ﺑﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ‬ ‫ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ ﺭﺍ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﺤﺘﻮﺍﯼ ﺳﻄﺤﻲ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴﻐﺎﺕ ﻓﺮﺍﮔﻴﺮ ﺗﺠﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻑ‬ ‫ﺑﻲ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩﺀ ﺳﺮﻳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺳﺮﮔﺮﻡ ﮐﻨﻨﺪﻩﺀ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ‪ ،‬ﻭ ﺁﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﺮﺩﮔﺮﺍﻳﻲ ﺧﻮﺩﺧﻮﺍﻫﺎﻧﻪ‬ ‫ﺍﻱ ﻣﻲ ﺩﻳﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩﺀ ﻫﺴﺘﻪ ﺍﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻋﻼﻗﻪ‬ ‫ﺍﻱ ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻭ ﻫﻤﺪﺭﺩﻱ ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻣﺎﻥ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﻧﮋﺍﺩﻱ ﻳﺎ‬ ‫ﻣﺤﺮﻭﻣﺎﻥ ﺁﻧﺴﻮﻱ ﻣﺮﺯﻫﺎ ﻧﺪﺍﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎﻥ ﻣﺮﻓﻪ ﺟﻮﺍﻥ ﻭ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺘﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ‪ ،‬ﺭﻳﺸﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ؛ ﻭ ﺍﺯ‬ ‫ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﻲ ﻭﺍﺳﻄﻪﺀ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻭ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﻣﺮﻓﻪ ﺁﻣﺮیﮑﺎیﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺟﻨﮓ )‪ (Affluent Society‬ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ‬ ‫ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺭﻓﺎﻩ ﻧﺴﺒﻲ ﮐﻨﻮﻧﻲ ﺭﺍ ــ ﺭﻓﺎﻫﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻗﺴﻄﻲ ﻭ ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻧﮑﻬﺎ ﻭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﮐﺎﺭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪177‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻫﺮﻟﺤﻈﻪ ﺑﺤﺮﺍﻧﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺯﻣﻴﻦ ﺯﻳﺮﭘﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺗﮑﺎﻥ ﺩﻫﺪ ــ }ﺍﻳﻦ ﺭﻓﺎﻩ ﺭﺍ{ ﺑﺎ ﻋﺮﻕ‬ ‫ﺟﺒﻴﻦ ﻭﮐﺎﺭ ﻭ ﺯﺣﻤﺖ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺪﺭ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﺍﻥ‬ ‫ﻫﻨﻮﺯ ﺧﺎﻃﺮﻩﺀ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺭﮐﻮﺩ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺩﺭ ﮐﻮﺩﮐﻲ ﺍﺯ یﺎﺩ ﻧﺒﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺭﻓﺘﺎﺭ‬ ‫ﻳﺎﻏﻴﺎﻧﻪﺀ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻗﺪﺭﻧﺸﻨﺎﺳﻲ ﻭ ﺑﻲ ﻣﺴﺆﻟﻴﺘﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻳﺪﻩ ﺁﻟﻴﺴﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺭﻓﺎﻩ ﺁﻧﻬﺎ ﺛﻤﺮﻩﺀ‬ ‫ﺳﺎﺯﺷﮑﺎﺭﻱ )ﮐﺎﻧﻔﻮﺭﻣﻴﺴﻢ( ﻭﺍﻟﺪﻳﻦ ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﻱ ﺣﺎﮐﻢ ﻭ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻥ ﺑﻪ ﻣﻬﺮﻩ‬ ‫ﺍﻱ ﺩﺭ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺰﺭﮒ ﺭﻗﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺩﺍﮔﺮﻱ‪ ،‬ﻭ ﺍﺳﺘﺜﻤﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺤﺼﻴﻼﺕ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ ﺟﻬﺎﻧﻮﻃﻦ‬ ‫)ﮐﺎﺳﻤﻮﭘﺎﻟﻴﺘﻦ( ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﻀﺎﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﺍﺩ ﺑﺎ ﺩﻳﺪ ﻣﺤﺪﻭﺩ‬ ‫یﺎ »ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩ« ﻱ ﻧﺴﻞ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺳﻮﻣﻲ ﺑﻲ ﺧﺒﺮ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮﻱ ﮐﻪ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﺗﻤﺪﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭ ﭘﻴﺪﺍ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﻭ ﻣﺜﻞ ﻫﺮﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻱ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮﻱ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‬ ‫ﺭﺍ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻋﻨﺎﺻﺮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ‪.‬‬ ‫یﮏ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭﻳﺴﺖ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻃﻨﺰ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﺩ‪ ،‬ﺧﻮﺩﺁﮔﺎﻧﻪ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺳﺘﻴﺰ ﺳﺎﺩﻩ ﺍﻧﮕﺎﺭ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﻋﻴﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻣﻲ ﭘﻨﺪﺍﺭﺩ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻖ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭﻳﮑﺎﺗﻮﺭ )ﺩﺭ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺩﻭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ(‪ » ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺯﻳﺮ ﺗﺴﻠﻂ ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮﺩ ﺁﻟﺖ ﺩﺳﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺩﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺎﻥ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﻘﺎﺕ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﺮﺩﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎﺯﺷﮑﺎﺭ ﻭ‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﮕﺰﺍﺭﺍﻧﻲ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺕ ﻣﻨﺶ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﻓﺮﺍﺩﻱ ﻳﮏ ﺑﻌﺪﻱ ﻳﺎ ﺗﮏ‬ ‫ﺳﺎﺣﺘﻲ‪ .‬ﻣﺮﺩﻡ ﺗﻮﺳﻂ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ ﺟﻤﻌﻲ ﻣﻐﺰﺷﻮﻳﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺑﺎﺭﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻭ ﺫﺍﺋﻘﻪﺀ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﻮﺍﻡ ﭘﺴﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺩﺍﻣﻦ ﺍﺑﺘﺬﺍﻝ ﺳﻘﻮﻁ‬ ‫ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻭﻗﺎﺕ ﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﻭﻳﺎﭘﺮﻭﺭﻱ ﻭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻱ ﻃﻼﻳﻲ ﻣﻲ ﮔﺬﺭﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﺍﺯ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻫﺎﻱ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻪ‪ ،‬ﻭ ﺗﺸﻔﻲ ﺟﻨﺴﻲ ﺩﺭﻳﻎ ﺷﺪﻩ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪178‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻮﺽ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻲ ﻋﻘﻼﻧﻴﺖ ﻋﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺪﺍﻳﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ »ﺧﻮﺩ« ﻭ ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﺍﺣﺴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺩﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻪ‪ ،‬ﻭ ﺍﺻﻴﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﺍﻧﻔﻌﺎﻝ‬ ‫ﻭﺳﺎﺯﺷﮑﺎﺭﻱ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﮔﺬﺍﺭﺩﻥ ﮐﺎﻻﻫﺎﻱ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻭ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﺬﺍﺭﺩ ﻫﻤﻪ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎﻱ ﺧﻮﺩﻣﺪﺍﺭ ﻣﺼﺮﻓﻲ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮﻃﻲ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮐﺎﺭﻱ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺳﻴﺎﻫﺎﻥ‪،‬‬ ‫ﺑﻴﻤﺎﺭﺍﻥ ﺭﻭﺍﻧﻲ‪ ،‬ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﻣﺰﺍﺭﻉ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻤﻨﺪﺍﻥ‪ ،‬ﺳﺮﺧﭙﻮﺳﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻣﺮﻳﻀﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻴﺎﻥ‬ ‫ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﺭﺍ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻓﺪﺍﻱ‬ ‫ﺳﻮﺩﺟﻮﻳﻲ ﻭ ﻟﺬﺕ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺳﻮﺩ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺎﺭﺕ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﻣﺸﻐﻮﻟﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﻧﻮﺍﺳﺘﻌﻤﺎﺭﻱ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺍﻓﺘﺪ‪ ،‬ﺩﺧﺎﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻭ‬ ‫ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺭﺍ ﭘﺸﺘﻮﺍﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻨﻴﺎﺩﻫﺎ‪ ،‬ﻭ ﻧﻬﺎﺩﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺘﻲ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﺆﺳﺴﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺁﻧﻬﺎ »ﻣﺠﺘﻤﻊ ﺑﺰﺭﮒ ﻧﻈﺎﻣﻲ ـ ﺻﻨﻌﺘﻲ« ﻭ ﻧﺨﺒﮕﺎﻥ‬ ‫ﻗﺪﺭﺗﻤﻨﺪ ﺑﺮ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺣﮑﻢ ﻣﻲ ﺭﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﻭ ﻫﻤﻪﺀ ﮐﺎﺭﮐﻨﺎﻥ ﻳﻘﻪ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ‪ ،‬ﻫﺪﻑ ﻣﻐﺰﺷﻮﻳﻲ ﻭ ﺑﺎﺯﻳﭽﻪ ﺷﺪﻥ ﺍﻧﺪ ﻭ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﻳﻨﺎﻥ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺘﮕﺰﺍﺭﺍﻥ ﺩﺳﺘﺎﻣﻮﺯ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺍﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺯﺩﺍﻳﻲ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺑﻲ ﺍﺭﺍﺩﻩ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺑﺮﺩﻩﺀ ﻣﻘﺎﻡ ﻭ ﺷﻐﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﻧﺪ‪) «.‬ﺟﻮﺯﻑ ﺑﻨﺰﻣﻦ ﻭ ﺁﺭﺗﻮﺭ ﻭﻳﺪﻳﮏ‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺻﺺ ‪(٢۴١-٢۴٢‬‬ ‫ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺗﺎ ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ‬ ‫ﻣﺎﺭﺷﺎﻝ ﺑﺮﻣﻦ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﺪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﻭ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎﺏ ﻣﻌﺮﻭﻑ‬ ‫»ﻫﺮﺁﻧﭽﻪ ﺟﺎﻣﺪ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﻫﻮﺍ ﺑﺨﺎﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ«‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﻱ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭼﻬﻠﻤﻴﻦ‬ ‫ﺳﺎﻟﮕﺮﺩ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩ ‪ ١٩۶٨‬ﻧﻮﺷﺖ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺟﻨﺒﺶ ‪ ۶٨‬ﺩﺭ ﮔﺴﺘﺮﺵ »ﺣﻮﺯﻩﺀ ﻋﻤﻮﻣﻲ«‬ ‫)ﭘﺎﺑﻠﻴﮏ ﺳﻔﻴﺮ‪ (public sphere /‬ﻭ »ﺑﺮﺩﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ« ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺟﻨﺒﺸﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮﻳﺪ ﺑﺨﺶ ﻭ ﭘﺮﺷﻮﺭ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺩﺭ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺍﻱ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﻭ ﺁﺯﺍﺩ‪ ،‬ﺭﺍﻩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺳﻴﺪﻥ‬ ‫ﺍﺭﺗﺠﺎﻉ ﺩﺳﺖ ﺭﺍﺳﺘﻲ ﻫﻤﻮﺍﺭ ﮐﺮﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪179‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺎﺭﺷﺎﻝ ﺑﺮﻣﻦ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» ،‬ﺩﺭ ﻣﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﻭﻝ ‪ ١٩۶٨‬ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ‬ ‫ﻫﻴﺠﺎﻥ ﺍﻧﮕﻴﺰ ﺭﺍ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮﺩﻳﻢ‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺎﺗﻮﺭ ﻳﻮﺟﻴﻦ ﻣﮏ ﮐﺎﺭﺗﻲ ﺑﺎ ﺟﺮﺋﺖ ﺗﻤﺎﻡ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﻭﻗﺖ ﻟﻴﻨﺪﻥ ﺟﺎﻧﺴﻮﻥ ﺭﺍ ﻣﺤﮑﻮﻡ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺟﺪﻱ‬ ‫ﻭ ﮐﻮﺑﻨﺪﻩ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺩﺍﺩ‪ ،‬ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ‬ ‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺭﻳﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮﺭﻱ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﺎﻝ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﺐ ﺁﺭﺍﻱ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺭﺍﺑﺮﺕ ﮐﻨﺪﻱ ]ﺑﺮﺍﺩﺭ ﺟﺎﻥ ﺍﻑ ﮐﻨﺪﻱ ﮐﻪ ﺗﺮﻭﺭ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ[ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﺴﺎﺑﻘﻪﺀ‬ ‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﺷﺪ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺍﻱ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺩﺍﺩ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﺘﺮﻗﻲ ﺗﺮ ﺍﺯ ﻳﻮﺟﻴﻦ ﻣﮏ ﮐﺎﺭﺗﻲ‪.‬‬ ‫ﺭﺍﺑﺮﺕ ﮐﻨﺪﻱ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭﺣﺎﻝ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪﻥ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﻣﺎﺭﺗﻴﻦ ﻟﻮﺗﺮﮐﻴﻨﮓ‬ ‫ﺟﻮﻧﻴﻮﺭ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺭﻫﺒﺮﻱ »ﮐﺎﺭﺯﺍﺭ ﻣﺮﺩﻡ‬ ‫ﻓﻘﻴﺮ« ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻥ ﻧﮋﺍﺩﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺮﻩ ﮐﺸﻲ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ‪ ،‬ﻭ ﺿﺎﻳﻌﺎﺕ‬ ‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻗﺼﺎ ﻧﻘﺎﻁ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﭼﻴﺰﻱ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﻭﻝ‬ ‫‪ ١٩۶٨‬ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﻴﺠﺎﻥ ﺍﻧﮕﻴﺰ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺩ ﺑﺰﺭﮒ ﺑﺎ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﮕﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ »ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ« )‪ (heroically‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﭘﺎ ﻓﺮﺍﺗﺮ‬ ‫ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺍﺯ ﺍﻣﮑﺎﻧﺎﺕ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺭﻳﺴﮏ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺧﺮﻳﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﺻﺮﻳﺢ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺍﺵ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﻓﻮﺭﻣﻮﻟﻬﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ ﻧﻤﻲ ﮔﻨﺠﻴﺪ؛ ﻭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﻴﺰ ﭘﺎﺩﺍﺵ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺩﺍﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﺎﻩ‬ ‫ﻣﺎﺭﺱ‪ ،‬ﻟﻴﻨﺪﻥ ﺟﺎﻧﺴﻮﻥ ﻧﻴﺰ ﮐﺎﺭﻱ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎﻧﻪ ﮐﺮﺩ‪ :‬ﺍﻭ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺎﻧﻌﻲ ﺑﺮ‬ ‫ﺳﺮﺭﺍﻩ ﺻﻠﺢ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺯ ﮐﺎﺭﺯﺍﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﮐﻨﺎﺭ ﮐﺸﻴﺪ‪ .‬ﻣﻦ ﻭ ﻣﺎﺩﺭﻡ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﻭ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪﺀ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﺩﻳﺪﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﺍ ﺍﻋﻼﻡ ﮐﺮﺩ ﻭ ﻫﺮﺩﻭ ﺍﺯ ﺣﻴﺮﺕ ﺩﻫﺎﻧﻤﺎﻥ ﺑﺎﺯ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﺣﺎﻻ ﻭﻗﺖ ﺁﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍﻩ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﻴﺮﺍﻫﻪ ﻫﺎ‬ ‫ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ‪ ،‬ﻟﺤﻈﻪ ﺍﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﻧﺪﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺵ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺷﻌﻒ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﻣﺎﺭﺗﻴﻦ ﻟﻮﺗﺮ ﮐﻴﻨﮓ ﺭﺍ ﮐﺸﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁﻥ ﻣﺤﻠﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ‬ ‫ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺭ ﺁﺗﺶ ﺳﻮﺧﺖ‪ .‬ﻃﻲ ﺩﻭ ﻣﺎﻩ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻫﻮﺍﺩﺍﺭﺍﻥ ﻣﮏ ﮐﺎﺭﺗﻲ ﻭ ﻫﻮﺍﺭﺍﻥ ﮐﻨﺪﻱ‬ ‫ﭼﻨﺎﻥ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﻥ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﺸﻨﻪ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎﻝ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﻪ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻬﺎﻱ ﻟﻴﺒﺮﺍﻝ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ ]‪ [ . . . .‬ﺩﺭ ﭘﺎﻳﺎﻥ‪ ،‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻧﮑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪18 0‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺭﺍﺑﺮﺕ ﮐﻨﺪﻱ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺿﺮﺏ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﺮﻭﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﮐﻨﻮﺍﻧﺴﻴﻮﻥ ﺣﺰﺏ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‬ ‫ﻣﻌﺎﻭﻥ ﺟﺎﻧﺴﻮﻥ‪ ،‬ﻫﻴﻮﺑﺮﺕ ﻫﺎﻣﻔﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﺎﻧﺪﻳﺪﺍﻱ ﻧﻬﺎﻳﻲ ﺧﻮﺩ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪ‪،‬‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﺯﻫﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺻﻠﺢ ﻃﻠﺒﺎﻥ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺕ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺭﺍ ﺗﺎﺭ ﻭ‬ ‫ﻣﺎﺭ ﮐﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﺩﻱ ﺣﻘﻴﻘﺘﺎﹰ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ‪ ،‬ﺭﻳﭽﺎﺭﺩ ﻧﻴﮑﺴﻮﻥ‪ ،‬ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺟﻨﺎﺯﻩ ﻫﺎﻱ ﺁﻧﻬﺎ‬ ‫ﺑﮕﺬﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺑﺮﺳﺪ‪) «.‬ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪﺀ ﺩﻳﺴﻨﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺎﺭ ‪ ،٢٠٠٨‬ﺹ ‪(۵‬‬ ‫ﺳﺎﻝ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ‬

‫ﺍﻣﺎ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﺟﻨﺒﺶ ‪ ١٩۶٨‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮ‬ ‫ﭘﻬﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺮﺟﺎ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﺳﺎﻝ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻟﻴﺴﻢ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪ ،‬ﺳﺎﻝ‬ ‫ﺍﻋﺘﺮﺍﺿﺎﺕ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﻲ ﻭ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺰﺭﮒ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ــ ﺩﺭ‬ ‫ﻋﻴﻦ ﺣﺎﻝ ﺳﺎﻟﻲ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﺎ ﺳﮑﺲ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻭ ﺧﻮﺷﺒﺎﺷﻲ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺧﻮﺭﺩ‪» .‬ﺳﮑﺲ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ‪ ،‬ﻭ ﺭﺍﮎ ﺍﻧﺪ ﺭﻭﻝ« ﻫﻢ ﺷﻌﺎﺭ‬ ‫ﻫﻴﭙﻲ ﻫﺎ ﻭ ﺧﻮﺷﺒﺎﺷﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺷﻌﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﻴﻮﻥ‪» .‬ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺨﺼﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ﻫﻢ ﻫﺴﺖ« ﺷﻌﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻫﻤﻪﺀ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎ ﺟﺎﺭﻱ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺷﻌﺎﺭ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﺘﻲ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻗﻠﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﺟﻨﺴﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺒﺨﺸﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺭﺍﮎ ﺍﻧﺪ ﺭﻭﻝ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺤﻮﺭ ﺭﻗﺺ ﻭ ﺳﮑﺲ ﻣﻲ ﭼﺮﺧﻴﺪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﮏ ﺟﮕﺮ‬ ‫)ﺭﻭﻟﻴﮓ ﺳﺘﻮﻧﺰ( ﺁﻫﻨﮓ ﻣﻌﺮﻭﻑ »ﻣﺮﺩ ﺭﺯﻣﻨﺪﻩ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻥ« ﺭﺍ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺷﻌﺮ ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪﺀ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺘﻲ ِ ﻃﺎﺭﻕ ﻋﻠﻲ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺁﻫﻨﮓ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻴﮏ ﺟﮕﺮ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻧﺪ‪» ،‬ﺍﺯ ﻫﺮ ﺳﻮ ﺻﺪﺍﻱ ﭘﺎﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺷﻨﻮﻡ ﮐﻪ ﺭﮊﻩ ﻣﻲ ﺭﻭﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻠﻮ ﻣﻲ ﺗﺎﺯﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﻭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﻧﺒﺮﺩ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻲ ﺍﺳﺖ ‪ . . .‬ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻧﻘﻼﺏ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺴﺨﻴﺮ ﮐﺎﺥ ﺷﺎﻫﻲ ‪ . . .‬ﻓﺮﻳﺎﺩ ﻣﻲ ﺯﻧﻢ ﺷﺎﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺸﺖ ﻭ ﺧﺪﻣﻪ ﺍﺵ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﮐﺸﻴﺪ‪«.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﻭ ﺳﺎﻧﻔﺮﺍﻧﺴﻴﺴﮑﻮ ﺍﻧﮕﺎﺭ ﺭﻭﺡ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺑﻮﻫﻤﻲ ﻭ ﮐﻮﻟﻲ ﻭﺍﺭ‬ ‫ﮔﺮﻳﻨﻴﭻ ﻭﻳﻠﺞ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺩﻫﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺩﺭ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎ ﺣﻠﻮﻝ ﻣﻲ‬ ‫ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺩﻭ ﺩﻫﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺟﺎﻥ ﺭﻳﺪ ﺟﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺧﺘﺮﺵ ﻟﻮﺋﻴﺰ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪18 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﺮﺍﻳﺎﻥ ــ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﭘﻴﺸﺘﺎﺯﺍﻥ ﻓﻤﻴﻨﻴﺴﻢ ﻭ ﺳﮑﺲ ﺁﺯﺍﺩ ــ ﺑﺎﺭ ﺳﻔﺮ ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺭﻭﺳﻴﻪﺀ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺑﺮﻭﻧﺪ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺭﻳﺪ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﮐﺘﺎﺏ ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩ ﺍﺵ »ﺩﻩ ﺭﻭﺯﻱ ﮐﻪ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ‬ ‫ﺗﮑﺎﻥ ﺩﺍﺩ« ﺭﺍ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻟﻨﻴﻨﻲ ﺍﮐﺘﺒﺮ ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ )ﻓﻴﻠﻢ ﺍﺭﺯﻧﺪﻩﺀ »ﺳﺮﺧﻬﺎ«‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻪﺀ ﻭﺍﺭﻥ ﺑﻴﺘﻲ ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎ ﺍﺳﺖ‪ (.‬ﻣﺎﺭﮐﻲ ﺩﻭﺳﺎﺩ‪ ،‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﭘﺪﺭﺍﻥ ﻣﻌﻨﻮﻱ ﺟﻨﺒﺶ ﺭﻭﺷﻨﮕﺮﻱ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼﻪ ﮔﻮﺍﺭﺍﻱ‬ ‫ﺧﻮﺵ ﺳﻴﻤﺎ‪ ،‬ﻫﻢ ﺳﻤﺒﻮﻝ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻮﺩ ﻫﻢ ﺳﻤﺒﻮﻝ ﺳﮑﺲ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺭﺍﮎ‬ ‫ﺍﻧﺪ ﺭﻭﻝ‪ ،‬ﻣﺮﮒ ﺯﻭﺩﻫﻨﮕﺎﻡ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﭼﻮﻥ ﺟﻨﻴﺲ ﺟﺎﭘﻠﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻴﻢ ﻣﻮﺭﻳﺴﻮﻥ‪ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﺟﻴﻤﻲ ﻫﻨﺪﺭﻳﮑﺲ‪ ،‬ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﻫﺎﻟﻪ ﺍﻱ ﻗﺪﺳﻲ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﮔﻮﻳﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﻬﻴﺪ ﺭﺍﻩ ﻭ ﻫﺪﻓﻲ‬ ‫ﻭﺭﺍﻱ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﻏﻴﺮﻣﺘﻌﺎﺭﻑ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﮏ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﻗﺎﻳﻊ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ ،١٩۶٨‬ﺍﺭﻳﮏ ﻫﺎﺑﺰﺑﺎﻡ ﺗﺎﺭﻳﺨﻨﮕﺎﺭ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ‬ ‫ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﻳﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺍﻱ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺳﮑﺲ ﻭ ﺍﻧﻘﻼﺏ«‪ ،‬ﺩﺭ ﺗﻘﺒﻴﺢ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ﺭﺍﺩﻳﮑﺎﻝ‪،‬‬ ‫ﻧﻮﺷﺖ ﺍﻧﻘﻼﺑﻴﻮﻥ ﺟﺪﻱ ﻭﻗﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺎﺗﻲ ﭼﻮﻥ ﺳﮑﺲ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺪﺭ ﻧﻤﻲ ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺎﺭﻳﺨﻨﮕﺎﺭ‪ ،‬ﺳﻲ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻝ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮﺍﻧﻪ ﺳﺮ‪ ،‬ﺩﺭ ﮐﺘﺎﺏ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮﺍﺕ ﺧﻮﺩ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﮐﻪ ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﺎﺑﺰﺑﺎﻡ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ ﺩﺭ‬ ‫ﺟﻮﺍﻧﻲ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺷﻮﺭﺷﮕﺮﻱ ﻫﺎﻱ ﺧﻼﻑ ﻋﺎﺩﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻱ ﭼﻮﻥ‬ ‫ﺳﮑﺲ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﻣﻮﺍﺩ ﻧﺸﺌﻪ ﺁﻭﺭ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺗﻨﺪ ﺭﺍﮎ ﺍﻧﺪ ﺭﻭﻝ ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻴﻮﻉ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ‬ ‫ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻭﻗﻮﻉ »ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ« ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﮐﻤﺘﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺍﮐﻨﻮﻥ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﺪ‪ .‬ﻫﺎﺑﺰﺑﺎﻡ ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ‪» ،‬ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻓﺮﺽ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﮐﻪ‬ ‫ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﻱ ]ﻳﮏ ﺷﺒﻪﺀ[ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﻱ ﻳﺎ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺯﻱ ﻳﮏ ﺭﮊﻳﻢ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ ﻭ ﻓﺎﺳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ ﭼﻪ؟ ﺷﺎﻳﺪ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ﺑﺰﺭﮒ‬ ‫ﺩﻗﻴﻘﺎﹰ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻱ ﺳﻨﺘﻲ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ]ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ[ ﺭﻓﺘﺎﺭ‬ ‫ﺷﺨﺼﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﻮﺟﻮﺩ‪ .‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎ ﺑﺮﺧﻄﺎ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﺧﻴﺎﻝ‬ ‫ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﺷﻮﺭﺷﻲ ﻫﺎﻱ ﺩﻫﻪﺀ ‪ ١٩۶٠‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﻱ ﺗﺎﺯﻩ ﻳﺎ ﻧﺴﺨﻪﺀ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﭼﭗ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺧﻮﺩ ﺧﻄﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﺎﺷﻴﻢ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﺍﺵ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻮﺭﺵ ‪ ١٩۶٨‬ﻳﮏ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮﺭﺩﻩ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻧﻮﻉ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺭﺍ ﭘﺪﻳﺪ ﺁﻭﺭﺩ؛ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﮐﻪ ــ ﻣﺜﻼﹰ ﺑﺎ ﺷﻌﺎﺭ »ﺁﻧﭽﻪ ﺷﺨﺼﻲ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ« ــ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺳﻨﺘﻲ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺑﺮﺩ‪ ،‬ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪182‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﭼﭗ ﺳﻨﺘﻲ ﺭﺍ‪ .‬ﺣﺎﻻ‪ ،‬ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﻲ ﻭ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻝ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ ﺑﻴﻨﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺗﺎﺭﻳﺨﻲ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻱ ‪ ١٩۶٠‬ﺭﺍ ﺑﻪ‬ ‫ﺩﺭﺳﺘﻲ ﻧﻔﻬﻤﻴﺪﻡ‪) «.‬ﻫﺎﺑﺰﺑﺎﻡ‪ ،‬ﺩﻭﺭﺍﻥ ﭘﺮﮐﺸﺶ‪ :‬ﺷﺮﺡ ﻳﮏ ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ‪،‬‬ ‫ﺻﺺ ‪(٢۵٠-٢۵٢‬‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺟﻮﺍﻧﺎﻥ ‪ ١٩۶٨‬ﻳﮏ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮﺩ ﺍﻣﺎ ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﭘﻬﻨﻪﺀ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺩﺭ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ ﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺮﺟﺎ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮﻓﻪ ﺩﺭ ﺑﺮﻫﻪﺀ ﺭﻭﻧﻖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ‪،‬‬ ‫ﺍﺷﺘﻐﺎﻝ ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬ﺑﺎ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺗﻮﺩﻩ ﮔﻴﺮ‪ ،‬ﺫﺍﺋﻘﻪ‪،‬‬ ‫ﺳﻠﻴﻘﻪ‪ ،‬ﻭ ﻋﺎﺩﺍﺕ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺍﻧﻘﻼﺑﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻡ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺳﺮﺍﻳﺖ ﺩﻫﻨﺪ‪ :‬ﺍﺯ ﺷﻠﻮﺍﺭ‬ ‫ﺟﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻴﻨﻲ ﮊﻭﭖ‪ ،‬ﻣﻮﻱ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﻣﻮﻱ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺮﺍﻱ ﺯﻧﺎﻥ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ‬ ‫ﺳﮑﺲ ﺁﺯﺍﺩ ﻭ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﺭﺍﮎ ﺳﻴﺎﻫﺎﻥ؛ ﺍﺯ »ﭘﺎﭖ ﺁﺭﺕ« ﻭ ﺍﻧﺪﻱ ﻭﺍﺭﻫﺎﻝ ﺗﺎ ﻣﻮﺝ‬ ‫ﺳﻴﻨﻤﺎﻱ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺎﻟﻴﻮﻭﺩ؛ ﺍﺯ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻱ ﻫﺎﻱ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻫﻲ ﺗﺎ‬ ‫ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﮏ ﻭ ﻋﻮﺽ ﮐﺮﺩﻥ ﻓﻀﺎﻱ ﺁﮐﺎﺩﻣﻴﮏ ﺑﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺍﺯ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮔﺮﻱ ﺑﺎ ﺷﻌﺎﺭ ﻣﻌﺮﻭﻑ »ﺟﻨﮓ ﻧﮑﻦ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﺑﻮﺭﺯ« ﺗﺎ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺰﺭﮒ ﺿﺪ ﺟﻨﮓ ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﺘﺤﻮﻝ ﮐﺮﺩﻥ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ‬ ‫ﺍﺩﺑﻴﺎﺕ ﻣﺪﺭﻥ ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎﻧﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻫﻢ »ﭘﺴﺖ ﻣﺪﺭﻧﻴﺴﻢ« ﻧﺎﻡ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ١٨‬ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪٢٠٠٨‬‬

‫*‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻌﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺟﻮﻉ ﺷﺪﻩ‪:‬‬ ‫& ‪Joseph Bensman and Arthur J. Vidich, American Society Revisited, Bergin‬‬ ‫‪Garvey Publishers, Inc. 1987‬‬ ‫‪.E. J. Hobsbawm, Revolutionaries, Meridian, New American Library, 1973‬‬ ‫‪Eric Hobsbawm, Interesting Times: A Twentieth-Century Life, The New Press,‬‬ ‫‪.2002‬‬ ‫‪Marshall Berman, "1968: Lessons Learned, A Symposium," Dissent, A‬‬ ‫‪Quarterly, New York‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪183‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﺎﻧﺰﺩﻫﻢ‬

‫ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬

‫*‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ :‬ﺳﻼﻭﯼ ﮊﻳﮋﮎ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﭼﻬﺮﻩ ﻫﺎﻱ ﺷﺎﺧﺺ ﺟﻨﮓ ﻋﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺮﺩﻡ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ »ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺳﻌﻴﺪ ﺍﻟﺼﺤﺎﻑ« ﻭﺯﻳﺮ ﻧﺎﮐﺎﻡ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﻱ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺩﺭ‬ ‫ﮐﻨﻔﺮﺍﻧﺲ ﻫﺎﻱ ﻣﻄﺒﻮﻋﺎﺗﻲ ﺭﻭﺯﺍﻧﻪ ﺍﺵ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﻨﮑﺮ ﻣﻲ ﺷﺪ ﻭ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﺷﻌﺎﺭﻫﺎﻱ ﺭﺳﻤﻲ ﺭﺍ ﻣﺪﺍﻡ ﺑﺮ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﺗﺎﻧﮑﻬﺎﻱ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﺻﺪ ﻗﺪﻣﻲ ﺩﻓﺘﺮ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻮﺩ‬ ‫ﺗﺼﺎﻭﻳﺮﻱ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮﻥ ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺗﺎﻧﮏ ﻫﺎﻱ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎﻱ‬ ‫ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﭼﻴﺰﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺗﺮﻓﻨﺪﻫﺎﻱ ﺑﺼﺮﻱ ﻫﺎﻟﻴﻮﻭﺩﻱ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﺍﻟﺼﺤﺎﻑ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﻳﮑﺎﺗﻮﺭ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﺍ‪‬ﻏﺮﺍﻕ ﻣﻲ ﺑﺎﺭﻳﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺸﺖ ﮔﺰﺍﺭﺵ ﻫﺎﻱ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ »ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ«‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﺍﻭ ﺑﺎ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻌﻞ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻴﺦ ﻧﺰﺩ ﻭ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ‬ ‫ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﻧﻤﺎﻳﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻫﻢ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻧﺪﺍﺩ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺎﺩﻩ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺍﻧﮑﺎﺭ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﮐﻪ ﺭﺍﺣﺖ ﺯﻳﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﻣﻲ ﺯﺩ‪ ،‬ﺗﺎﺯﮔﻲ ﻭ ﻃﺮﺍﻭﺕ ﺭﻫﺎﺋﻲ ﺑﺨﺸﻲ ﺩﺍﺷﺖ‪،‬‬ ‫ﺍﻧﮕﺎﺭ ﮐﻪ ﺩﻳﮕﺮ ﻻﺯﻡ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺩﺭ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺑﺎﻓﻲ ﺭﻭ‬ ‫ﺑﻴﺎﻭﺭﺩ‪ .‬ﺭﺍﺣﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻲ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﺗﺎﻥ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﻴﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﻑ ﻫﺎﻱ ﻣﻦ؟«‬ ‫]ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﮊﻳﮋﮎ ﺍﺯ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻫﺎﻱ ﺳﻴﻨﻤﺎﺋﻲ ﺯﻳﺎﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﺎﺩ‬ ‫ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ ﺩﺭ ﻓﻴﻠﻢ ﮐﻤﺪﻱ ﺑﺮﺍﺩﺭﺍﻥ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﻣﺴﺨﺮﻩ ﺑﺎﺯﻱ« )ﻣﺎﻧﮑﻲ ﺑﻴﺰﻧﺲ(‪،‬‬ ‫*ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻧﻴﻮﻳﻮﺭﮎ ﺗﺎﻳﻤﺰ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻢ ﮊﺍﻧﻮﻳﻪﺀ ‪٢٠٠٧‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪184‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺯﻥ ﺍﻏﻮﺍﮔﺮ ﺩﺭ ﺍﺗﺎﻕ ﺧﻮﺍﺏ ﺍﺵ ﺑﻪ ﮔﺮﺍﭼﻮ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﻣﻦ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﻵﻥ ﺑﺎ‬ ‫ﭼﺸﻢ ﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﻡ ﺩﻳﺪﻡ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺩﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺭﻓﺘﻲ!« ﻭ ﮔﺮﺍﭼﻮ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻲ ﺍﻋﺘﻤﺎﺩ ﻣﻲ ﮐﻨﻲ‪ ،‬ﭼﺸﻤﻬﺎﻱ ﺧﻮﺩﺕ ﻳﺎ ﺣﺮﻑ ﻣﻦ؟«[‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻌﻴﺪ ﺍﻟﺼﺤﺎﻑ ﻫﺮ ﺍﺯ ﮔﺎﻩ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ ﻏﺮﻳﺐ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﻼ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ‬ ‫ــ ﻫﻤﺎﻥ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻲ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﻫﺎ ﺍﻵﻥ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﺨﺸﻲ ﺍﺯ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﺍﻭ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﻭ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﮐﻨﺘﺮﻝ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺍﻧﺪ؛ ﺁﻧﻬﺎ ﺣﺘﺎ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺧﻮﺩﺷﺎﻥ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ!«‬ ‫ﺩﻗﻴﻘﺎﹰ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﻱ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎﺋﻲ ﻫﺎ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺷﺘﻨﺪ؟ ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪،١٩٧٩‬‬ ‫ﺧﺎﻧﻢ »ﺟﻴﻦ ﮐﺮﭘﺎﺗﺮﻳﮏ« ]ﺍﺳﺘﺎﺩ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﻭ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺳﻔﻴﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﺭﻳﮕﺎﻥ ﺩﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ‬ ‫ﻣﻠﻞ ـ ﻡ[ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻟﻪﺀ ]ﮐﻼﺳﻴﮏ[ ﺍﺵ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﻭ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ« ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪﺀ »ﮐﺎﻣﻨﺘﺮﻱ« ﺑﻪ ﭼﺎﭖ ﺭﺳﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ« )ﺍﺗﻮﺭﻳﺘﺎﺭﻳﻦ( ﻭ‬ ‫»ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﮔﺮﺍ« )ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺎﺭﻳﻦ( ﻳﺎ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺭﮊﻳﻢ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ ﻭ ﺭﮊﻳﻢ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺧﻮﺍﻩ‬ ‫ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ‬ ‫ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻱ ﻫﺎﻱ ﺭﺍﺳﺖ ﮔﺮﺍ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲ ﮐﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﻱ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ‬ ‫ﺧﺼﻮﻣﺖ ﻣﻲ ﻭﺭﺯﻳﺪ ]ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﻳﺎ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪﺀ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺧﺎﺭﺟﻲ[‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫ﺯﻋﻢ ﺟﻴﻦ ﮐﺮﭘﺎﺗﺮﻳﮏ‪ ،‬ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺣﺴﺎﺑﮕﺮ ﻭ‬ ‫ﭘﺮﺍﮔﻤﺎﺗﻴﮏ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺛﺮﻭﺕ ﺑﺮﺍﻱ ﺷﺎﻥ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﺍﺯ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﺣﺘﺎ ﺯﻣﺎﻧﻲ ﮐﻪ‬ ‫ﺩﺭ ﺣﺮﻑ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﭘﺮﻭﺍﺯﻱ ﻣﻲ ﮐﺮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻮﺽ‪ ،‬ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺧﻮﺍﻩ ﻳﺎ ﺗﻮﺗﺎﻟﻴﺘﺮ‪،‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻱ ﺧﺸﮑﻪ ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﺎ ﺯﻳﺮ ﭘﺎ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﻧﻔﻊ ﺷﺨﺼﻲ‪،‬‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻱ ﺭﺍ ﻣﻬﻢ ﺗﺮ ﻣﯽ ﺷﻤﺮﺩﻧﺪ ﻭ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺁﺭﻣﺎﻥ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺮ ﺑﻴﻨﺪﺍﺯﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﺟﻴﻦ ﮐﺮﭘﺎﺗﺮﻳﮏ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﺎ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ‬ ‫ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺷﺪ ﺯﻳﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺗﻬﺪﻳﺪﺍﺕ ﻣﺎﺩﻱ ﻳﺎ ﻧﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺭﻓﺘﺎﺭ‬ ‫ﻣﻌﻘﻮﻟﻲ ﺩﺭ ﭘﻴﺶ ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮﺩ؛ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺭﻫﺒﺮﺍﻥ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪185‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺧﻮﺍﻩ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺗﺮ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﻭ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻗﺎﻃﻊ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺳﺮ‬ ‫ﺟﺎﻱ ﺷﺎﻥ ﻧﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﻌﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻤﺎﻳﺰ ﻣﻴﺎﻥ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺭﮊﻳﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺰ ﻭ ﻓﺸﺮﺩﻩ‬ ‫ﺍﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺕ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺩﺭ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻋﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺻﺪﺍﻡ ﺣﺴﻴﻦ ﻳﮏ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭ‬ ‫ﻓﺎﺳﺪ ﻭ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﻔﻆ ﻗﺪﺭﺕ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﻱ ﺧﺸﻮﻧﺖ‬ ‫ﺑﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪ )ﻭ ﺍﺯ ﻫﻤﻴﻦ ﺭﻭ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺩﻫﻪﺀ ‪ ١٩٨٠‬ﻣﻴﻼﺩﻱ ﺑﺎ ﺍﻳﺎﻻﺕ‬ ‫ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎﺭﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺖ‪(.‬‬ ‫ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﺣﺎﮐﻲ ﺍﺯ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﻋﺮﻓﻲ ﻭ ﺳﮑﻮﻻﺭ ﺭﮊﻳﻢ ﺍﻭ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ ﻣﺎﻩ ﺍﮐﺘﺒﺮ ‪ ،٢٠٠٢‬ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺻﺪﺍﻡ ﺣﺴﻴﻦ ﺭﺃﻱ ﺻﺪ ﺩﺭ ﺻﺪ‬ ‫ﻣﺮﺩﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﺘﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺁﺭﺍﺀ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻲ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻﹰ ﻧﻮﺩ ﻭ ﻧﻪ‬ ‫ﻣﻤﻴﺰ ﻧﻮﺩ ﻭ ﭘﻨﺞ ﺩﺭﺻﺪ ﺑﻮﺩ ــ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ‪ ،‬ﺗﺮﺍﻧﻪ ﺍﻱ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﺩﺭ ﺭﺳﺎﻧﻪ ﻫﺎﻱ‬ ‫ﺩﻭﻟﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺎﺭﺯﺍﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﻲ ﺍﻭ ﭘﺨﺶ ﻣﻲ ﺷﺪ ﺁﻫﻨﮓ »ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﺎﻃﺮﺕ ﺭﺍ ﻣﻲ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻢ« ﺍﺯ ]ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩﺀ ﺯﻳﺒﺎﻱ ﺳﻴﺎﻫﭙﻮﺳﺖ[ ﻭﻳﺘﻨﻲ ﻫﻴﻮﺳﺘﻮﻥ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫]ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻃﺒﻖ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﺰ ﺟﻴﻦ ﮐﺮﭘﺎﺗﺮﻳﮏ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪﺀ ﮐﻤﺘﺮ‬ ‫ﺻﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﺩﺳﺘﺎﻣﻮﺯ ﺧﻮﺩﺵ ﺑﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻑ ﺑﺎ ﺍﻭ ﺑﺮﺧﻴﺰﺩ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ ﻗﺪﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﻱ ﺗﻤﺎﻣﻴﺖ ﺧﻮﺍﻩ ﻭ ﻧﺎﻣﻨﻌﻄﻒ ﺩﺭ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﮔﺮﺩﺩ‪[.‬‬ ‫ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺑﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻳﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﺀ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ـ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ »ﺑﻨﻴﺎﺩﮔﺮﺍ«‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺳﺎﺯﺵ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﺗﺮ ﺍﺯ ﺻﺪﺍﻡ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﮐﻤﮏ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻧﻴﺮﻭﻫﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﻲﹺ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮﻱ‪ ،‬ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻋﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﺩﻭ ﺩﺳﺘﻲ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻣﺠﺴﻢ‬ ‫ﮐﻨﻴﺪ ﺍﮔﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﺷﺪ ﭘﺮﻳﺰﻳﺪﻧﺖ ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﺍﺳﺘﺎﻟﻴﻨﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻭﻥ ﺩﺭﻧﮓ ﺍﺗﻬﺎﻡ »ﺟﺎﺳﻮﺱ ﺍﻳﺮﺍﻥ« ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻭ ﻣﻲ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪186‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻌﺒﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻻﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺸﻮﻧﺖ ﺑﺎﺭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﺭﺍ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻥ‬ ‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻗﺪﺭﺕ ﺩﺍﻧﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺁﻧﺮﺍ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺑﺮﻭﺯ ﺗﺮﺱ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﻥ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺭﺍ ﺑﻴﺎﺩ ﺑﻴﺎﻭﺭﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺭﮔﺮﻱ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺷﮏ ﻗﺮﺍﺭ‬ ‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﻲ ﺩﺯﺩﺩ‪ .‬ﻫﺮﻏﺮﻭﺏ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺗﺮﮎ ﮐﺎﺭ‪ ،‬ﭼﺮﺥ ﺩﺳﺘﻲ ﺍﻭ ﺭﺍ‬ ‫ﺧﻮﺏ ﺑﺎﺯﺭﺳﻲ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﻭ ﻫﺮﺑﺎﺭ ﻫﻢ ﭼﻴﺰﻱ ﭘﻴﺪﺍ ﻧﻤﻲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺣﺴﺎﺏ‬ ‫ﮐﺎﺭ ﺩﺳﺖ ﺷﺎﻥ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﺩﺯﺩﻱ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﭼﺮﺥ ﻫﺎﻱ ﺩﺳﺘﻲ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﻓﻨﺪ ﺭﺍ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﮐﺴﺎﻧﻲ ﺷﺎﻫﺪ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﺪﺍﻡ ﺍﺩﻋﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ »ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺩﻧﻴﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﺻﺪﺍﻡ ﺟﺎﻱ ﺍﻣﻦ ﺗﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪ «.‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺯﺑﺎﻥ ﻣﻲ ﺁﻭﺭﻧﺪ‬ ‫ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﻣﻲ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﻳﻨﺪﻫﺎﻱ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻋﻠﻴﻪ ﺻﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫ﺷﺎﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭﺳﺖ‪ ،‬ﺩﻧﻴﺎ ﺑﺪﻭﻥ ﺻﺪﺍﻡ ﺟﺎﻱ ﺑﻬﺘﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺍﮔﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮﺍﺕ‬ ‫ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻋﺰﻳﻤﺖ ﺻﺪﺍﻡ ﺭﺍ ﻫﻢ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﺟﺎﻱ ﺑﻬﺘﺮﻱ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ؟‬ ‫ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺩﺭ ﻧﻘﺶ ﭘﻠﻴﺲ ﺩﻧﻴﺎ! ﺧﻮﺏ‪ ،‬ﭼﻪ ﺑﺪﻱ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﻭﺿﻌﻴﺖ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺳﺮﺩ ﻣﻲ ﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﺪﺭﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺟﺎﻫﺎﻱ ﺧﺎﻟﻲ ﺭﺍ ﭘﺮﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ‬ ‫ﺟﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳﺖ‪ :‬ﻳﺎﺩﺗﺎﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻨﺪﺍﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﻧﻘﺶ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺭﻭﻡ ]ﺩﺭ ﻋﻬﺪ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ[ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﺯﻱ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺸﮑﻞ ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‬ ‫ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪﻩ؛ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺍﻱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﻴﻦ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻳﮏ ﺍﻣﭙﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﻣﺜﻞ ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ ﻣﻠﹼﻲ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺑﻲ‬ ‫ﭘﺮﻭﺍ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺍ ﭘﻲ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ .‬ﮔﻮﺋﻲ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻱ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻣﻌﮑﻮﺱ ﺷﻌﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪﺍﺭﺍﻥ ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﻲ‬ ‫ﺩﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺜﻞ ﺍﮐﻮﻟﻮﮊﻳﺴﺖ ﻫﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﻴﻨﺪﻳﺸﺪ ﻭ ﻣﺤﻠﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ ﺍﻣﺎ ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻲ ﺍﻧﺪﻳﺸﺪ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪187‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﭘﺲ ﺍﺯ ﻭﺍﻗﻌﻪﺀ ﻳﺎﺯﺩﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺭﺍ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺩﺭﻳﺎﺑﺪ ﺩﺭ‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﮕﻴﺮﺩ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻋﻮﺽ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﻌﻬﺪﺍﺕ ﺳﻨﹼﺘﻲ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ‬ ‫ﺧﻮﺩﺵ ﺭﺟﻌﺖ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺎﻱ ﺍﺣﺴﺎﺱ ﻣﺴﺆﻭﻟﻴﺖ ﻭ ﺗﻌﻬﺪ ﺩﺭ ﻗﺒﺎﻝ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺤﺮﻭﻡ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ‪ ،‬ﺧﻮﺩﺵ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺷﻬﻴﺪﻧﻤﺎﺋﻲ ﮐﺮﺩ!‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﺀ ﺑﺮﻳﺘﺎﻧﻴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻴﻤﻮﺗﻲ ﮔﺎﺭﺗﻮﻥ ﺍﹶﺵ‪ ،‬ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻻﻫﻪ ﺍﺩﻋﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ‪» :‬ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺲ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻪ ﭘﻴﺸﻮﺍ ]ﻫﻴﺘﻠﺮ[ ﻭ ﻧﻪ ﺭﻫﺒﺮ ]ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﻲ[‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﻴﻨﻮﺷﻪ‪،‬‬ ‫ﺍﻳﺪﻱ ﺍﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻮﻝ ﭘﻮﺕ‪ ،‬ﻫﻴﭽﮑﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﻧﻤﻲ ﺍﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﺩﻳﻮﺍﺭ ﻗﺼﺮ »ﺣﻖ ﺧﻮﺩ ﻣﺨﺘﺎﺭﻱ«‪ ،‬ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﻣﺼﻮﻥ ﻣﺎﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ ﺟﺎﻱ ﭼﻪ ﮐﺴﻲ ﺧﺎﻟﻲ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻓﻬﺮﺳﺘﻲ ﮐﻪ ﻋﻼﻭﻩ‬ ‫ﺑﺮ ﺟﻔﺖ ﮐﺮﺩﻥ ﮐﻠﻴﺸﻪ ﺍﻱ ﻫﻴﺘﻠﺮ ﻭ ﻣﻮﺳﻮﻟﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺎﻡ ﺳﻪ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺳﻮﻣﻲ ﺭﺍ‬ ‫ﻫﻢ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﭼﺮﺍ ﺣﺘﺎ ﻳﮏ ﻧﺎﻡ ]ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺳﻴﺎﺳﺘﻤﺪﺍﺭﺍﻥ[ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺑﺮﻗﺪﺭﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‬ ‫ﻧﻴﺎﻣﺪﻩ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻲ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ]ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﮐﺎﺭﻧﺎﻣﻪﺀ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺷﺎﻥ[ ﺧﻮﺍﺏ ﺭﺍﺣﺖ‬ ‫ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬ ‫ﻳﺎ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺗﺮ ﺑﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺍﺳﺎﻣﻲ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﭼﺮﺍ ﺻﺤﺒﺘﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻧﺸﺪ ﮐﻪ ﺻﺪﺍﻡ‬ ‫ﺣﺴﻴﻦ ﻳﺎ ﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﻧﻮﺭﻳﮕﺎ ﺭﺍ ]ﺭﻫﺒﺮ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﭘﺎﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﮐﺎﺑﻴﻨﻪﺀ‬ ‫ﺟﻮﺭﺝ ﺑﻮﺵ ﭘﺪﺭ‪ ،‬ﺩﺭ ﺳﺎﻝ ‪ ١٩٨٩‬ﺩﻭﻟﺖ ﺍﺵ ﺳﺮﻧﮕﻮﻥ ﺷﺪ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺧﻔﹼﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ ﺁﻭﺭﺩﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻨﺪ[ ﺑﻪ ﺩﺍﺩﮔﺎﻩ ﻻﻫﻪ ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺩﻫﻨﺪ؟ ﭼﺮﺍ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺩﺍﺩﮔﺎﻫﻲ ﮐﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻣﺎﻧﻮﺋﻞ ﻧﻮﺭﻳﮕﺎ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺟﺮﻡ ﻗﺎﭼﺎﻕ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻡ ﻳﮏ ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻤﺎﻝ ﮐﺮﺩﻥ ﻭﺣﺸﻴﺎﻧﻪﺀ ﺣﻘﻮﻕ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺵ ﺩﺳﺖ‬ ‫ﺯﺩﻩ ﺑﻮﺩ؟ ﺁﻳﺎ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺍﻭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺍﺵ ﺭﺍ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺍﻣﻨﻴﺘﻲ »ﺳﻴﺎ« ﺑﺮﻣﻼ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺭﮊﻳﻢ ﺻﺪﺍﻡ ﭼﻴﺰﻱ ﻣﮕﺮ ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ ﻭﺣﺸﺘﻨﺎﮎ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﻪ ﻧﺒﻮﺩ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺎﻳﺎﺕ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺩﺳﺖ ﺯﺩ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺎﺕ ﻋﻠﻴﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﺮﺩﻡ ﻋﺮﺍﻕ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪188‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻨﻬﻤﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻋﺠﻴﺐ ﻭ ﮐﻠﻴﺪﻱ ﺗﺄﻣﻞ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎﻥ‬ ‫ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭ ﺩﺍﺩﺳﺘﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﻋﺮﺍﻗﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺮﺷﻤﺮﺩﻥ ﺟﻨﺎﻳﺎﺕ ﺻﺪﺍﻡ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﺳﻴﺴﺘﻤﺎﺗﻴﮏ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺍﻭ ﺭﺍ‪ ،‬ﮐﻪ ﺻ‪‬ﺮﻑ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ ﻭ ﻧﻘﺾ‬ ‫ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮﺩ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺭﺍ‪،‬‬ ‫ﻧﺎﺩﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮﺍ؟ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﻪ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﻭ ﺍﮐﺜﺮ ﺩﻭﻟﺖ ﻫﺎﻱ ﺧﺎﺭﺟﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻓﻌﺎﻝ ﺣﺎﻣﻲ ﺗﺠﺎﻭﺯﮔﺮﻱ ﻋﺮﺍﻕ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻭ ﺣﺎﻻ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ ﺑﺎ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺰﺭﮒ ﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺻﺪﺍﻡ‬ ‫ﺣﺴﻴﻦ ﺭﺍ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻼﺵ ﺑﻲ ﻭﻗﻔﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﻲ ﺩﻭﻟﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪ .‬ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ ]ﺁﻣﺮﻳﮑﺎ[ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﭙﺮﺩﺍﺯﻱ ﻭﻗﺘﻲ ﮐﻪ ﻧﺒﺮﺩ ﻋﻠﻴﻪ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺍﺕ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻧﺒﺮﺩ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﺷﺒﺎﺡ ﺷﺮﻭﺭﻱ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺻﻨﺪﻭﻗﺨﺎﻧﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺗﻮ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﺍﻧﺪ‪ :‬ﺣﺘﺎ‬ ‫ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺧﻮﺩﺕ ﺭﺍ ﻫﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮﺍﻧﻲ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮﻱ‪.‬‬ ‫‪-----------------------------‬‬

‫ﺳﻼﻭﻱ ﮊﻳﮋﮎ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﺖ‪ ‬ﭘﺮﺁﻭﺍﺯﻩﺀ ﺍﺭﻭﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮ »ﺍﻧﺴﺘﻴﺘﻮﻱ ﺑﹺﺮﺑﹺﮏ ﺩﺭ ﻋﻠﻮﻡ ﺍﻧﺴﺎﻧﻲ«‬

‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﺯﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﮐﺘﺎﺏ ﺍﻭ »ﭘﺎﺭﺍﻻﮐﺲ ﻭﻳﻮ« )ﻧﮕﺎﻩ ﺍﺯ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﺘﺤﺮﮎ( ﻧﺎﻡ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪189‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻓﺼﻞ ﺷﺎﻧﺰﺩﻫﻢ‬

‫ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﺁﻟﻦ ﺑﺎﺩﻳﻮ‬

‫ﻣﺘﺮﺟﻢ‪ :‬ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬ ‫ﺷـﺒﺢ‬

‫ﺩﺭ ﻧﮕﺎﻩ ﺍﻭﻝ ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺭﺋﻴﺲ ﺟﻤﻬﻮﺭ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻧﻴﮑﻮﻻ‬ ‫ﺳﺎﺭﮐﻮﺯﯼ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﺑﺤﺮﺍﻥ ﺍﺧﻼﻗﯽ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭ ﻫﺪﻑ ﭘﺮﻭﺳﻪﺀ‬ ‫»ﺑﺎﺯﺳﺎﺯﻱ« ﮐﺸﻮﺭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ »ﻳﮏ ﺑﺎﺭ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺍﺯ ﺷﺮ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ‬ ‫‪ ١٩۶٨‬ﺧﻼﺹ ﺷﻮﻳﻢ‪ «.‬ﻫﻤﻪﺀ ﻣﺎ ﺗﺼﻮﺭ ﻣﯽ ﮐﺮﺩﻳﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﺳﺎﻟﻬﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺭﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺍﻳﻦ ﭼﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﮊﻳﻢ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺭﺍ ﺯﻳﺮ ﻧﺎﻡ »ﻣﻪ‬ ‫‪ «۶٨‬ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؟‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﮔﻤﺎﻥ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ »ﺷﺒﺢ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ« ﺩﺭ‬ ‫ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﺠﻠﻴﺎﺕ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﺧﻮﺩ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮﺩ‪ .‬ﮔﻮﻳﯽ ﻧﻴﮑﻮﻻ ﺳﺎﺭﮐﻮﺯﯼ‬ ‫)ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩﺀ ﺍﻭ ﺯﺑﺎﻥ ﺑﮕﺸﺎﻳﻴﻢ( ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ‪» ،‬ﻣﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ ﮔﺸﺖ‬ ‫ﺯﺩﻥ ﻫﻴﭻ ﺷﺒﺤﯽ ﺭﺍ ﻗﺒﻮﻝ ﮐﻨﻴﻢ‪ .‬ﮐﺎﻓﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﯽ‬ ‫ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﮐﻠﻴﻪﺀ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺁﻥ ﻫﻢ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﻭﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻳﮏ ﻧﺎﻡ ﻧﻮﻋﯽ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺎ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺣﺘﺎ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﻫﻢ ﺫﮐﺮ ﮐﺮﺩﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ )‪ (Communist Hypothesis‬ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺩﺭ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻮﻋﯽ‬ ‫)ﺟﻨﺮﻳﮏ‪ (generic /‬ﮐﻪ ﺩﺭ »ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ« ]ﺍﺛﺮ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﻭ ﺍﻧﮕﻠﺲ[ ﺁﻣﺪﻩ‪ ،‬ﮐﻠﻤﻪﺀ‬ ‫»ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ« ﺍﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪ :‬ﻣﻨﻄﻖ ﻃﺒﻘﻪ ]ﻳﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ[‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪190‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ــ ﺟﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﻧﻴﺮﻭﯼ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺑﻨﻴﺎﺩﯼ ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺒﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﺯ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺗﺎ ﺍﻣﺮﻭﺯ ﺩﻭﺍﻡ ﺁﻭﺭﺩﻩ ــ ﺁﺭﯼ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻣﻨﻄﻖ ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ؛ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻳﺎ ﺳﺎﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﺣﺘﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮐﺎﺭ ﺍﺯ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﻓﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎﺣﺐ ﺧﺼﻮﺻﯽ‬ ‫ﺛﺮﻭﺗﻬﺎﯼ ﮐﻼﻥ ﻭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻭﺭﺍﺛﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﻭﺟﻮﺩ ﻳﮏ‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﺳﺮﮐﻮﺑﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺠﺰﺍ ﺍﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ﻣﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺩﻳﮕﺮ ﺿﺮﻭﺭﯼ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺭﺳﻴﺪ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﻳﮏ ﺭﻭﻧﺪ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﺍﺯ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ]ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﺳﻴﺎﺳﻲ[‪ ،‬ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ ﺍﺗﺤﺎﺩ ﻭ‬ ‫ﺗﻌﺎﻭﻥ ﺁﺯﺍﺩﺍﻧﻪﺀ ﺗﻮﻟﻴﺪﮐﻨﻨﺪﮔﺎﻥ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺖ ﺯﻭﺍﻝ ﭘﻴﺪﺍ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﺮﺩ‪.‬‬ ‫]ﻣﻔﻬﻮﻡ[ »ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ« ﺑﻪ ﺧﻮﺩﯼ ﺧﻮﺩ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺍﺣﮑﺎﻡ ﻧﻈﺮﯼ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﮐﻠﯽ‬ ‫ﺍﻃﻼﻕ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ]ﻓﻴﻠﺴﻮﻑ ﺁﻟﻤﺎﻧﻲ[ ﮐﺎﻧﺖ ﺑﻪ ﺁﻥ »ﺍﻳﺪﻩ« ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻭ ﻃﺮﺡ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﮐﺎﺭﮐﺮﺩ‬ ‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮐﻨﻨﺪﻩ )‪ (regulatory‬ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻧﺎﺩﺍﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﺍﮔﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺭﺍ‬ ‫ﺍﺻﻮﻟﯽ ﻳﻮﺗﻮﭘﻴﺎﻳﯽ ﻳﺎ ﺁﺭﻣﺎﻧﮕﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ﺑﺨﻮﺍﻧﻴﻢ‪ .‬ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻮﻝ ﺭﺍ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﮐﺮﺩﻳﻢ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻘﻂ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻳﯽ ﻓﮑﺮﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ]ﻭﻗﺘﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺷﻮﺩ ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮﻧﺪ[‬ ‫ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻫﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻥ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻳﺪﻩﺀ ﻣﺤﺾ‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮﯼ‪ ،‬ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮏ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺩﻭﻟﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺁﻧﮑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﯼ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺳﺮﮐﻮﺏ ﺩﻭﻟﺘﯽ ﻭ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﻭ ﺑﺮﺍﺑﺮﯼ‬ ‫ﻃﻠﺒﯽ ﻗﺪ ﻋﻠﻢ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻳﺎ ﺧﺮﺩﻩ ﺭﻳﺰﻫﺎﯼ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺁﻏﺎﺯ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻴﺪﺍ ﺷﺪﻥ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﻮﺭﺷﻬﺎﯼ ﻣﺮﺩﻣﯽ ــ ﺷﻮﺭﺵ ﺑﺮﺩﮔﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﯼ‬ ‫ﺍﺳﭙﺎﺭﺗﺎﮐﻮﺱ‪ ،‬ﻭ ﺷﻮﺭﺵ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺑﻪ ﺭﻫﺒﺮﯼ ﺗﻮﻣﺎﺱ ﻣﻮﻧﺘﺴﺮ ــ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻋﻤﻠﻲﹺ ﺍﻳﻦ »ﺍﻣﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ« )‪(communist invariable‬‬ ‫ﺗﻠﻘﯽ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ‪ ،‬ﻋﺼﺮ ﻣﺪﺭﻧﻴﺖ‪‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﺍﻓﺘﺘﺎﺡ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻔﻬﻤﻴﻢ ﻣﺎ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﮐﺠﺎﯼ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ‬ ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻳﻢ‪ .‬ﻳﮏ ﺗﺎﺑﻠﻮﯼ ﺑﺰﺭﮒ ﺍﺯ ﻋﺼﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﻭ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪19 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺍﺻﻠﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﺪ‪ ،‬ﺩﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﻳﮏ ﺷﮑﺎﻑ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﺑﺮﻧﺸﺎﻧﺪﻥ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﺗﻼﺵ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪﺀ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﮐﺒﻴﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ )‪ (١٧٨٩‬ﺁﻏﺎﺯ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﮐﻤﻮﻥ‬ ‫ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ؛ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﻪ ﺗﻘﺮﻳﺐ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ١٧٩٢‬ﺗﺎ ﺳﺎﻝ‬ ‫‪ .١٨٧١‬ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩﺀ ﻣﺮﺩﻣﯽ ﺭﺍ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﺑﺎ ﺍﻣﺮ‬ ‫ﺗﺴﺨﻴﺮ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻴﺎﻡ ﻭ ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ ﻭﺿﻊ ﻣﻮﺟﻮﺩ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﯽ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﺗﺎ »ﺟﺎﻣﻌﻪﺀ ]ﺁﺣﺎﺩ[ ﺑﺮﺍﺑﺮ« ﺭﺍ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮐﻨﺪ‬ ‫]ﮐﻤﻮﻥ ﭘﺎﺭﻳﺲ[‪ .‬ﻃﯽ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮﺩﻣﯽ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺍﺯ‬ ‫ﺯﺣﻤﺘﮑﺸﺎﻥ ﺷﻬﺮﯼ‪ ،‬ﺍﻓﺰﺍﺭﻣﻨﺪﺍﻥ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﮕﺮﺍﻥ ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬ﻭ ﺩﺍﻧﺸﺠﻮﻳﺎﻥ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ‬ ‫ﺯﻳﺮ ﺭﻫﺒﺮﯼ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺍﻭﺝ ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻮﺁﻭﺭﺍﻧﻪﺀ‬ ‫ﮐﻤﻮﻥ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﯽ ﺁﻥ ﻣﺘﺒﻠﻮﺭ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﻤﻮﻥ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ‬ ‫ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪﻩﺀ ﺍﻧﺮﮊﯼ ﻓﻮﻕ ﺍﻟﻌﺎﺩﻩﺀ ﺍﻳﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪﺀ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮﺩﻣﯽ ــ ﻳﻌﻨﯽ‬ ‫ﺭﻫﺒﺮﯼ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻭ ﻗﻴﺎﻡ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ ــ ﻭ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺖ ﻫﺎﯼ ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﻮﺩ‪.‬‬ ‫ﮐﻤﻮﻧﺎﺭﺩﻫﺎ ﻧﻪ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺸﻮﺭ ﺑﮕﺴﺘﺮﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﻧﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺴﺘﻨﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺿﺪﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺧﺎﺭﺝ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﯽ ﺷﺪ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﻭﻣﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ١٩١٧‬ﺗﺎ ‪ ١٩٧۶‬ﺑﻪ ﺩﺭﺍﺯﺍ ﻣﯽ‬ ‫ﺍﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺍﺯ ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺑﻠﺸﻮﻳﮑﯽ ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎﻥ »ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ]ﺩﺭ ﭼﻴﻦ[ ﻭ ﺗﻼﻃﻢ‬ ‫ﺷﻮﺭﺷﯽ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﻃﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ ١٩۶۶‬ﺗﺎ ‪ .١٩٧۵‬ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﺳﺖ‬ ‫ﻳﮏ ﭘﺮﺳﺶ ﻣﻬﻢ ﺭﺍ ﭘﺎﺳﺦ ﺩﻫﺪ‪ :‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ ]ﻳﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ[؟ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻭﺍﮐﻨﺶ ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪﺀ ﻃﺒﻘﺎﺕ ﺩﺍﺭﺍ ﺩﻭﺍﻡ ﺁﻭﺭﺩ‬ ‫ــ ﮐﺎﺭﯼ ﮐﻪ ﮐﻤﻮﻥ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺍﺯ ﺍﻧﺠﺎﻣﺶ ﺑﺮﻧﻴﺎﻣﺪ ــ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺪﺭﺕ ﺟﺪﻳﺪ ﺭﺍ‬ ‫ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﻤﻼﺕ ﺩﺷﻤﻨﺎﻥ ﺍﺵ ﻣﻘﺎﻭﻡ ﺑﻤﺎﻧﺪ؟ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺩﻳﮕﺮ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻧﺒﻮﺩ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ]ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﻧﻈﺮﻱ[ ﻓﺮﻣﻮﻟﺒﻨﺪﯼ ﻭ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﺷﻮﺩ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺗﺤﻘﻖ ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺧﻮﺍﺏ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻣﯽ‬ ‫ﺩﻳﺪ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﺵ ﻣﯽ ﺭﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﺖ ﺍﺻﻠﯽ ﺫﻫﻨﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﻴﺮﻭﺯﯼ‬ ‫ﮐﻪ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﺳﺎﺯﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ »ﺍﻧﻀﺒﺎﻁ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 92‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺁﻫﻨﻴﻦ« ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ ﻣﺘﺠﻠﯽ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺗﺸﮑﻴﻼﺕ ﻭﻳﮋﻩﺀ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ‬ ‫ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺣﺰﺏ ﺑﻪ ﻃﺮﺯ ﻣﺆﺛﺮﯼ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﺑﻪ ﺍﺭﺙ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ‬ ‫ﺩﻭﻡ ﺭﺍ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﺍﻧﻘﻼﺏ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻴﺎﻡ ﻳﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺟﻨﮓ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﯼ‬ ‫ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ــ ﺩﺭ ﺭﻭﺳﻴﻪ‪ ،‬ﭼﻴﻦ‪ ،‬ﭼﮑﻮﺳﻠﻮﺍﮐﯽ‪ ،‬ﮐﺮﻩ‪ ،‬ﻭﻳﺘﻨﺎﻡ‪ ،‬ﮐﻮﺑﺎ ﻭ ‪ . . .‬ﺍﻧﻘﻼﺏ‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻧﻈﻢ ﻧﻮﻳﻨﯽ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎﺯﺩ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﻣﺸﮑﻞ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﯼ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩ؛ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﭘﻴﺸﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ‬ ‫ﺍﺑﺪﺍﻉ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩﻧﺪ‪ .‬ﺣﺰﺏ ]ﻃﺒﻘﻪﺀ ﮐﺎﺭﮔﺮ[ ﻭﺳﻴﻠﻪﺀ ﻣﺆﺛﺮﯼ ﺑﻮﺩ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺮﻧﮕﻮﻥ ﮐﺮﺩﻥ‬ ‫ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﯼ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﯽ ﺿﻌﻴﻒ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺩﻭﻟﺖ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺒﻮﺩ‪ ،‬ﺩﻭﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﻡ ﺁﻧﺮﺍ »ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﯼ ﭘﺮﻭﻟﺘﺎﺭﻳﺎ« ﮔﺬﺍﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺩﻳﮑﺘﺎﺗﻮﺭﯼ ﭘﺮﻭﻟﺘﺎﺭﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺒﻴﺮﯼ ﮐﻪ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺖ ﻳﮏ ﺩﻭﻟﺖ ﮐﻮﺗﺎﻩ‬ ‫ﻣﺪﺕ ﻭ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﺩﻭﻟﺖ ﺗﺪﺍﺭﮎ‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﺯﻭﺍﻝ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ ﺩﻭﻟﺖ ]ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ[ ﭘﻨﺪﺍﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ‬ ‫ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺭﺥ ﺩﺍﺩ ﺍﻳﻦ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺣﺰﺏ ـ ﺩﻭﻟﺖ ]ﻳﺎ ﺍﺩﻏﺎﻡ ﺣﺰﺏ ﻭ ﺩﻭﻟﺖ[ ﺷﮑﻞ ﺗﺎﺯﻩ‬ ‫ﺍﯼ ﺍﺯ ﺧﻮﺩﮐﺎﻣﮕﯽ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‬ ‫ﺩﺳﺘﺎﻭﺭﺩﻫﺎﻳﯽ ﻣﻠﻤﻮﺱ ﺩﺭ ﺁﻣﻮﺯﺵ ﻭ ﭘﺮﻭﺭﺵ‪ ،‬ﻃﺐ ﻭ ﺑﻬﺪﺍﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ﻭ ﺗﺤﻘﻖ‬ ‫ﻧﻴﺮﻭﯼ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺭﮊﻳﻢ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺭﺍﻩ ﺯﻳﺎﺩﻩ ﺧﻮﺍﻫﯽ ﻫﺎﯼ ﻗﺪﺭﺕ ﻫﺎﯼ‬ ‫ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ﻣﻮﺍﻧﻌﯽ ﺑﺮﺍﻓﺮﺍﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻫﻤﻪ‪ ،‬ﺍﺻﻞ ﺩﻭﻟﺖ ﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ ]ﯼ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﻲ[‬ ‫ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻓﺴﺎﺩ ﺍﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕ ﻧﺎﮐﺎﺭﺁ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺍ‪‬ﻋﻤﺎﻝ ﺯﻭﺭ ﭘﻠﻴﺴﯽ‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﻟﺖ }ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ{ »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ« ﺭﺍ ﺍﺯ ﮔﺰﻧﺪ ﺭﮐﻮﺩ‪‬‬ ‫ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪ ‬ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻧﺠﺎﺕ ﺩﻫﺪ؛ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪﻩ ﭘﻨﺠﺎﻩ ﺳﺎﻝ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺩﻭﻟﺘﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎﺩﺭ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺭﻗﺎﺑﺘﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺧﺼﻢ ﮐﺎﭘﻴﺘﺎﻟﻴﺴﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﺍﻭ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﭘﻴﺮﻭﺯ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺗﻼﻃﻢ ﻫﺎ ﻭ ﺁﺷﻮﺏ ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ »ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﻭ »ﻣﺎﻩ ﻣﻪ ‪ «۶٨‬ﺗﻼﺷﻬﺎﻳﯽ ﺑﻮﺩﻧﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺣﻞ ﻣﻌﻀﻞ ﻋﺪﻡ‬ ‫ﮐﻔﺎﻳﺖ ﺣﺰﺏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 93‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﻴﺎﻥ ﭘﺮﺩﻩ ﻫﺎ‬

‫ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪﺀ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ ﻭ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻴﺎﻥ ﭘﺮﺩﻩﺀ ﭼﻬﻞ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻧﺎﻣﻮﺟﻪ ﻭ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺩﻓﺎﻉ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﺎﻝ ‪ ١٨٧١‬ﺗﺎ ‪ ١٩١۴‬ﻣﻴﻼﺩﯼ ﺍﻣﭙﺮﻳﺎﻟﻴﺴﻢ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﮐﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ‬ ‫ﭘﻴﺮﻭﺯﻣﻨﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﺯ ﻭﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺩﻫﻪﺀ ‪١٩٧٠‬‬ ‫ﻣﻴﻼﺩﯼ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻥ ﺭﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﻳﮏ ﻣﻴﺎﻥ ﭘﺮﺩﻩﺀ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺩﺷﻤﻦ‬ ‫ﺑﺎﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺗﻔﻮﻕ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﭼﻨﻴﻦ ﻭﺿﻌﻴﺘﯽ ﺁﻧﭽﻪ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﮔﺸﺎﻳﺶ‬ ‫ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺟﺪﻳﺪﯼ ﺍﺯ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻭﺍﺿﺢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺩﺍﻣﻪﺀ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻳﻨﻄﻮﺭ ﻧﻴﺰ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺭﮐﺴﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎﺭﮔﺮﯼ‪ ،‬ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ ﺧﻠﻘﯽ‪ ،‬ﻟﻨﻴﻨﻴﺴﻢ‪ ،‬ﺣﺰﺏ ﭘﺮﻭﻟﺘﺎﺭﻳﺎ‪،‬‬ ‫ﺩﻭﻟﺖ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﯽ ــ ﻫﻤﻪ ﺍﺑﺪﺍﻋﺎﺕ ﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻋﺎﺕ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ــ ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺍﯼ‬ ‫ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﻧﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﻗﻄﻌﺎﹰ ﺍﻳﻦ ﺍﺑﺪﺍﻋﺎﺕ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻧﻈﺮﯼ ﻫﻨﻮﺯ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ؛ ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﻤﻠﯽ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﺗﻤﺎﻡ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﻭ ﺗﻼﺵ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺣﻴﺎﯼ ﺁﻥ ﺑﻴﻬﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﻭﺿﻊ ﮐﻨﻮﻧﯽ‪ ،‬ﻃﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﭘﺮﺩﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺷﻤﻦ ﺑﺮﺁﻥ ﺣﮑﻢ ﻣﯽ ﺭﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬ ‫ﺁﺯﻣﻮﻥ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩ ﺑﺎ ﻣﻮﺍﻧﻊ ﺑﯽ ﺷﻤﺎﺭ ﺭﻭﺑﺮﻭ ﺍﺳﺖ‪ ،‬ﺍﻣﮑﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﺧﺼﻠﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺳﻮﻡ ﭼﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻋﺎﻡ ﺧﻮﺩ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻃﻮﺭﯼ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻴﺎﻥ‬ ‫ﺟﻨﺒﺶ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻭ ﺳﻄﻮﺡ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﺪ ــ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﻣﻈﺎﻫﺮ ﺍﻭﻟﻴﻪﺀ‬ ‫ﺁﻧﺮﺍ ﺩﺭ ﺍﺻﻄﻼﺡ »ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﻳﺎ ﺍﺻﻄﻼﺡ »ﺍﻧﻘﻼﺏ ﺩﺭ ﺫﻫﻨﻴﺖ« )ﺩﺭ ﻣﺎﻩ ﻣﻪ‬ ‫‪ (۶٨‬ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻮﺩﻳﻢ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭﺱ ﻫﺎﯼ ﺗﺌﻮﺭﻳﮏ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺨﯽ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺍﻭﻝ‬ ‫ﺁﻣﻮﺧﺘﻴﻢ‪ ،‬ﻭ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﻣﺮﮐﺰﻳﺖ ﭘﻴﺮﻭﺯﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺩﻭﻡ ﻳﺎﺩﮔﺮﻓﺘﻴﻢ‪ ،‬ﮐﻤﺎﮐﺎﻥ‬ ‫ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻭﻟﯽ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ]ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪﺀ ﺳﻮﻡ[ ﻧﻪ ﻳﮏ ﺟﻨﺒﺶ ﺑﺪﻭﻥ ﺷﮑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺩﻩ ﺍﯼ )ﻳﺎ ﺟﻨﺒﺶ ﭼﻨﺪﻓﻮﺭﻣﯽ ﺗﻮﺩﻩ ﺍﻱ( ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺫﮐﺎﻭﺕ ﺍﻧﺒﻮﻩ ﻣﺮﺩﻡ‬ ‫)ﻣﺎﻟﺘﻴﺘﻮﺩ‪ ( /‬ﺍﻟﻬﺎﻡ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺁﻧﺘﻮﻧﻴﻮ ﻧﮕﺮﯼ ﻭ ﻣﺒﺎﺭﺯﺍﻥ ﺿﺪﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺴﻢ‬ ‫ﺑﺎﻭﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ــ ﻭ ﻧﻪ ﻳﮏ ﺣﺰﺏ ﺗﻮﺩﻩ ﮔﻴﺮ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺗﻴﺰﻩ ﺷﺪﻩﺀ ﺟﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺮﻭﺗﺴﮑﻴﺴﺖ ﻫﺎ ﻭ ﻣﺎﺋﻮﻳﺴﺖ ﻫﺎ ﺍﻣﻴﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ )ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ( ﻭ ﺣﺰﺏ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 94‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫)ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ( ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﻣﺸﺨﺺﹺ ]ﻭﺍﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﻣﮑﺎﻥ[ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‬ ‫ﺑﻮﺩﻧﺪ؛ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺎﺯﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﻣﮑﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻮﺽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﺗﺠﺎﺭﺏ ﻣﻨﻔﻲﹺ‬ ‫ﺩﻭﻟﺘﻬﺎﯼ }ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ{ »ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺘﻲ« ﻭ ﺩﺭﺳﻬﺎﯼ ﻣﺒﻬﻢ »ﺍﻧﻘﻼﺏ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﻭ‬ ‫»ﻣﻪ ‪ ،«١٩۶٨‬ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﻣﺎ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻭﺟﻪ ﻭ ﺷﮑﻞ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺍﺯ ﻧﻮ ﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺎ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﺳﻴﺎﺳﯽ‬ ‫ﻇﻬﻮﺭ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﮐﺎﺭ ﻣﺎ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻭ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﻥ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻪ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﻬﺒﻮﺩ‬ ‫ﺑﺒﺨﺸﻴﻢ‪ .‬ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﻢ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻧﻮ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﮐﻨﻴﻢ ــ ﺍﻳﻦ ﻓﺮﺽ ﻭ ﮔﺰﺍﺭﻩ ﮐﻪ‬ ‫ﺍﻧﻘﻴﺎﺩ ﻧﻴﺮﻭﯼ ﮐﺎﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺒﻘﻪﺀ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ ــ ﺍﻳﻦ ﮔﺰﺍﺭﻩ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺩﺭ ﺣﻮﺯﻩﺀ ﺍﻳﺪﺋﻮﻟﻮﮊﻳﮏ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺳﺎﺯﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﺴﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﯼ ﺭﺍ‬ ‫ﺑﺠﻮﻳﻴﻢ ﻭ ﺑﻴﺎﺑﻴﻢ ﮐﻪ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﺑﻌﺪ ﺯﻣﺎﻧﯽ ـ ﻣﮑﺎﻧﻲﹺ ﻧﻈﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﻤﯽ ﮐﻪ ﮊﺍﮎ ﻻﮐﺎﻥ ﺁﻧﺮﺍ »]ﺣﻮﺯﻩﺀ[ ﺧﺪﻣﺖ‪ ‬ﺛﺮﻭﺕ« )‪(service of wealth‬‬ ‫ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﯼ ﭘﻴﺪﺍ ﮐﻨﻴﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻘﺎﺑﻞﹺ ﻓﻮﺭﻣﺎﻝ ﻭ ﺭﺳﻤﯽ ﺑﺎ »ﺧﺪﻣﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺛﺮﻭﺕ« ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ ﻭ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻳﮏ ﻳﮏ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ )ﻳﻮﻧﻴﻮﺭﺳﺎﻝ( ﺭﺍ ﻫﻢ‬ ‫ﺩﺭ ﺑﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﯼ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻋﻼﻡ ﺍﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ »ﻓﻘﻂ‬ ‫ﻳﮏ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ «.‬ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﮐﻪ »ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺩﻧﻴﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ«‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﻣﻌﺎﺻﺮ ﻫﻢ ﺑﺎ ﻏﺮﻭﺭ ﺍﻋﻼﻡ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻧﻈﻢ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺍﻭ ﺁﻧﺮﺍ ﺧﻠﻖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔﺎﻥ ﺍﻳﻦ ﻧﻈﻢ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ »ﺿﺪ‬ ‫ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ ﺷﺪﻥ« ﻳﺎ »ﺿﺪﺟﻬﺎﻧﯽ ﺷﺪﻥ« ﺳﺨﻦ ﻣﯽ ﺭﺍﻧﻨﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺻﻞ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻫﺎﯼ ﻋﻤﻠﻲﹺ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺯ ﺟﻬﺎﻥ ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻨﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺁﺭﺯﻭﻳﺶ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﻴﻢ ﺁﻳﺎ ﻭﺍﻗﻌﺎﹰ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺯ ﺫﻫﻨﻴﺖ‪/‬ﺳﻮﮊﻩ ﻫﺎﯼ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ) ‪human‬‬ ‫‪ (subjects‬ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ؟ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ ﺷﺪﻩ ﻓﻘﻂ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺷﻴﺎ ﺍﺳﺖ‬ ‫ــ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﺮﻭﺵ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪــ ﻭ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻁ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﻮﻝ )‪(monetary signs‬؛ ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻣﺎﺭﮐﺲ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 95‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻴﻨﯽ ﮐﺮﺩﻩ ﺑﻮﺩ‪ .‬ﺍﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮﺩﻡ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺯ ﺩﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺤﺮﻭﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﻀﯽ ﻫﺎ ﺣﺘﺎ ﺑﺎ ﻏﻞ ﻭ ﺯﻧﺠﻴﺮ‪] .‬ﺍﻳﻦ ﺣﮑﻢ ﮐﻪ »ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﻪ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ« ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﮐﻨﻮﻥ‬ ‫ﺁﻧﺮﺍ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻴﻢ‪[.‬‬ ‫ﺑﺮﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻦ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﺮﻟﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﻮﺩ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﺮﻭﻉ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻳﮕﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﻤﻠﻮ ﺍﺯ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﻭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ‪ .‬ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎﻝ ﭘﺲ ﺍﺯ ﻓﺮﻭﺭﻳﺨﺘﻦ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﺮﻟﻴﻦ ﺁﺷﮑﺎﺭ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﻳﻮﺍﺭﺵ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ؛ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻏﺮﺏ ﺭﺍ ﺍﺯ‬ ‫ﺷﺮﻕ ﺟﺪﺍ ﮐﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﺷﻤﺎﻝ ﺛﺮﻭﺗﻤﻨﺪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﺩﺍﺭ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺟﻨﻮﺏ ﻓﻘﻴﺮ ﻭ‬ ‫ﻭﻳﺮﺍﻥ ﺷﺪﻩ ﺳﻮﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩ ﺍﯼ ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ‪:‬‬ ‫ﻣﻴﺎﻥ ﻓﻠﺴﻄﻴﻨﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻠﯽ ﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﻣﮑﺰﻳﮏ ﻭ ﺍﻳﺎﻻﺕ ﻣﺘﺤﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎ ﻭ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺍﺳﭙﺎﻧﻴﺎﻳﯽ‪ ،‬ﻣﻴﺎﻥ ﺧﻮﺷﯽ ﻫﺎﯼ ﺑﺮﺁﻣﺪﻩ ﺍﺯ ﺛﺮﻭﺕ ﻭ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺩﻡ ﻓﻘﻴﺮ‪،‬‬ ‫ﺍﻋﻢ ﺍﺯ ﺭﻭﺳﺘﺎﻳﻴﺎﻥ ﺩﻩ ﻳﺎ ﺳﺎﮐﻨﺎﻥ ﺣﻠﺒﯽ ﺁﺑﺎﺩ ﻫﺎ ﻭ ﺯﺍﻏﻪ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺎﯼ ﺷﻬﺮﻫﺎﯼ ﺑﺰﺭﮒ‪.‬‬ ‫ﻗﻴﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﻳﺎﻓﺘﻪﺀ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺩﺭﺩﻧﺎﮎ‬ ‫ﻫﺴﺘﯽ ﺍﻧﺴﺎﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻩ ــ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺯﻭﺭ ﺳﮕﻬﺎﯼ‬ ‫ﭘﻠﻴﺲ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺑﻮﺭﻭﮐﺮﺍﺗﻴﮏ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺪﺍﺭﺍﻥ ﺁﺑﻬﺎﯼ ﻣﺮﺯﯼ‪ ،‬ﺳﻴﻢ ﻫﺎﯼ ﺧﺎﺭﺩﺍﺭ‪ ،‬ﻭ ﺗﺮﮎ‬ ‫ﻭﻃﻦ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺟﺪﺍ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ »ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﻣﻬﺎﺟﺮﺕ«‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﭼﻴﺰﯼ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﮕﺮ ﺷﺎﻫﺪﯼ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﮐﻪ »ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺣﺪﺕ‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻪ« ﯼ ﺯﺍﺩﻩ ﺍﺯ ﮔﻠﻮﺑﺎﻟﻴﺰﻳﺸﻦ ﻓﺮﻳﺒﯽ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺍﺗﺤﺎﺩ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺍﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﺑﺮﺭﺳﯽ ﮐﺮﺩ‪ .‬ﻣﺎ ﻧﻤﯽ ﺧﻮﺍﻫﻴﻢ ﺍﺯ ﻳﮏ‬ ‫ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺁﻧﺎﻟﻴﺘﻴﮏ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﺷﺮﻭﻉ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺩﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪﻩ )ﻧﻮﺭﻣﺎﺗﻴﻮ(ﯼ ﺑﺰﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﺟﻬﺎﻥ ﺭﺍ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺧﺘﻼﻑ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﺄﻟﻪﺀ ﻣﺎ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫]ﺟﻬﺎﻥ[ ﺍﺳﺖ‪] .‬ﮐﺪﺍﻡ ﺟﻬﺎﻥ؟[‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 96‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺩﺭ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻭ ﻃﺎﻗﺖ ﺳﻮﺯ ﺑﻪ ﺩﻭ ﻧﻴﻤﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ‬ ‫ــ ﺍﻧﻔﺼﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻭﺍﮊﻩﺀ »ﻏﺮﺏ« ﺁﻥ ﺭﺍ ﻣﺆﮐﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ــ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﻭﺟﻮﺩ‬ ‫ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺍﺻﻞ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻭ ﺑﺪﻳﻬﯽ )ﺍﮐﺰﻳﻮﻡ‪ (axiom/‬ﻣﻮﺭﺩ‬ ‫ﺗﺄﮐﻴﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻴﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺳﺎﺩﻩ ﮐﻪ »ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ« ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺍﺯ ﻭﺿﻌﻴﺘﯽ ﻋﻴﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻋﺒﺎﺭﺗﯽ ﺍﺟﺮﺍﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ‬ ‫)ﭘﺮﻓﻮﺭﻣﺎﺗﻴﻮ‪ ( performative/‬ﺍﺳﺖ ]ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﻢ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺍﺵ‬ ‫ﺑﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ[‪ .‬ﺑﺎ ﮔﻔﺘﻦ ﺍﻳﻦ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﻣﺎ ﻗﺼﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ ﻭ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻴﺮﻳﻢ ﮐﻪ ]ﺟﻬﺎﻥ[ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎ ﺍﻳﻦ ﭼﻨﻴﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﻭﻓﺎﺩﺍﺭﯼ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﻞ‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬ ‫ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﻣﺎ ﺁﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺼﻤﻴﻤﯽ ﺭﺍ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺩﻫﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺩﻫﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺩﺍﺭﻡ‪ :‬ﺁﻥ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﺁﻓﺮﻳﻘﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪﺀ ﺭﺳﺘﻮﺭﺍﻥ ﻣﯽ ﺑﻴﻨﻢ؛ ﺁﻥ ﮐﺎﺭﮔﺮ‬ ‫ﻣﺮﺍﮐﺸﯽ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺟﺎﺩﻩ ﺭﺍ ﺳﻮﺭﺍﺥ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﺁﻥ ﺯﻥ ﺑﺎﺣﺠﺎﺏ ﮐﻪ ﮐﻮﺩﮐﺎﻧﺶ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ‬ ‫ﮔﺮﺩﺵ ﺑﻪ ﭘﺎﺭﮎ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﻳﺪﻩﺀ ﺣﺎﮐﻢ ﺭﺍ ﻭﺍﺭﻭﻧﻪ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﻴﻢ؛ ﺍﻳﺪﻩﺀ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ ﺍﺷﻴﺎ ﻭ ﻋﻼﻣﺖ ﻫﺎﺳﺖ ]ﮐﻨﺎﺭ ﻣﯽ‬ ‫ﺯﻧﻴﻢ[ ﻭ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺁﻥ ﻭﺣﺪﺕ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺍﺯ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﺯﻧﺪﻩ ﻭ ﻓﻌﺎﻝ ﺭﺍ‪ ،‬ﻫﻢ ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻭ‬ ‫ﻫﻤﻴﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻣﯽ ﺳﺎﺯﻳﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﻃﺮﺯ ﻟﺒﺎﺱ‪ ،‬ﺩﻳﻦ‪ ،‬ﻏﺬﺍ‪ ،‬ﻭ‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻭ ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ؛ ﻭ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺜﻞ ﻣﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻢ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﮐﻨﻢ؛ ﻭ ﻣﺜﻞ ﺑﺤﺚ ﺑﺎ‬ ‫ﻫﺮﮐﺲ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﯽ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﺑﮑﻨﻴﻢ ﻳﺎ ﻧﮑﻨﻴﻢ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺷﺮﻁ‪ ،‬ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﻣﻦ ﺩﺭ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺍﻋﺘﺮﺍﺽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻔﺎﻭﺗﻬﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﭼﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ؛ »ﺩﻧﻴﺎﯼ‬ ‫ﻣﺎ« ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻣﻞ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ »ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﯼ ﻣﺎ« ﺭﺍ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ‬ ‫ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ‪ ،‬ﺍﺣﺘﺮﺍﻡ ﺑﻪ ﺯﻧﺎﻥ‪ ،‬ﻭ ﺣﻘﻮﻕ ﺑﺸﺮ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺷﺎﻥ ﻣﺘﻀﺎﺩ ﺑﺎ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ؛ ﺍﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ‬ ‫ﺑﭙﻴﻮﻧﺪﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺭﺯﺵ ﻫﺎﯼ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ »ﺍﺩﻏﺎﻡ ﺷﻮﻧﺪ«‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﻧﻴﮑﻮﻻ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 97‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﺎﺭﮐﻮﺯﯼ ﮔﻔﺖ‪» ،‬ﺍﮔﺮ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﻫﺎ ﺑﺨﻮﺍﻫﻨﺪ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺭﺍ‬ ‫ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ ﺩﺭ ﻏﻴﺮ ﺍﻳﻨﺼﻮﺭﺕ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺭﺍ ﺗﺮﮎ ﮐﻨﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﺑﺨﻮﺍﻫﻴﻢ ﺷﺮﻁ ﻭ ﺷﺮﻭﻁ ﺑﮕﺬﺍﺭﻳﻢ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺍﺻﻞ ﺍﻭﻟﻴﻪﺀ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﻓﺮﺍﻣﻮﺵ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺻﻞ ﮐﻪ »ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺍﺯ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ‬ ‫ﺯﻧﺪﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ «.‬ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮﺩ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻮﺍﻧﻴﻦ ﻫﺮﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻗﺎﻧﻮﻥ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻁ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﺗﻌﻠﻖ ﺩﺍﺭﻧﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﮏ ﺣﮑﻢ ﻣﻮﻗﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺟﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻗﺮﺍﺭ ﻧﻴﺴﺖ ﻫﻤﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺭﺍ ﺩﻭﺳﺖ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺍﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ‪ ‬ﺯﻧﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﺩﺍﻥ ﺯﻧﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ‬ ‫ﻗﻮﺍﻧﻴﻨﯽ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺍﻣﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻁ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻃﻬﺎﯼ ﺫﻫﻨﯽ ﻳﺎ »ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ« ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺟﻬﺎﻥ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﭘﻴﺶ ﺷﺮﻁ ﮔﺬﺍﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺍﺯ‬ ‫ﻟﺤﺎﻅ ﻓﻠﺴﻔﯽ‪ ،‬ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻭﺣﺪﺕ ﺧﻠﻠﯽ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺻﻞ‬ ‫ﻭﺟﻮﺩﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺁﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻪ ﺁﻳﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻫﺎﯼ ﺑﯽ ﺷﻤﺎﺭ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻧﺤﻮﯼ‬ ‫ﺯﻳﺮ ﻧﻈﺎﺭﺕ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩ‪ .‬ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺍﺣﺪ ﺑﻪ ﺟﺎﯼ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺁﻳﺎ ﻣﻌﻨﯽ ﺍﺵ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺩﻳﮕﺮ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﺑﻮﺩﻥ ﺑﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﺍﺳﺖ؟ ﺩﻳﮕﺮ ﻣﺮﺍﮐﺸﯽ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ‬ ‫ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﯼ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﻴﺤﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﺑﻴﺎﻳﺪ؟ ﻳﺎ ﺍﻳﻨﮑﻪ‬ ‫ﺩﻭﺍﻡ ﺍﻳﻦ ﻫﻮﻳﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻣﺸﮑﻞ ﻭ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻴﻢ؟‬ ‫ﺳﺎﺩﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺍﺯ »ﻫﻮﻳﺖ« ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺍﺯ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻭ‬ ‫ﮐﻴﻔﻴﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻓﺮﺩ ﻳﺎ ﻳﮏ ﮔﺮﻭﻩ‪» ،‬ﺧﻮﺩ« ﺍﺵ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪ .‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺍﻳﻦ »ﺧﻮﺩ« ﭼﻴﺴﺖ؟ ﺧﻮﺩ‪ ،‬ﺁﻥ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﻫﻤﻪﺀ ﮐﻴﻔﻴﺎﺕ ﻭ ﻭﻳﮋﮔﯽ‬ ‫ﻫﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻫﻮﻳﺖ‪ ،‬ﮐﻢ ﻭ ﺑﻴﺶ ﻧﺎﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻴﻢ‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﮐﻴﻔﻴﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻧﺎﻣﺘﻐﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﮕﻪ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 98‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻣﺜﻼﹰ‪ ،‬ﻫﻮﻳﺖ ﻳﮏ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺁﻥ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﺵ ﻧﺎﻣﺘﻐﻴﺮﹺ ﺳﺒﮏ‬ ‫ﻳﺎ ﺍﺳﺘﺎﻳﻞ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻫﻮﻳﺖ ﻫﻤﺠﻨﺴﮕﺮﺍ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺍﺯ ﻫﻤﻪﺀ‬ ‫ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﮔﻴﺮﺩ ﺑﺎ ﻧﺎﻣﺘﻐﻴﺮﹺ ﻭﻳﮋﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻮﺍﺳﺖ‬ ‫ﺟﻨﺴﯽ ﺍﺳﺖ؛ ﻫﻮﻳﺖ ﻳﮏ ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻪﺀ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺩﺭ ﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺍﺵ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮐﻤﻮﻧﻴﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺍﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺯﺑﺎﻥ‪ ،‬ﺣﺮﮐﺎﺕ ﻭﺍﺷﺎﺭﺍﺕ‬ ‫ﺩﺳﺖ ﻭﺑﺪﻥ‪ ،‬ﻃﺮﺯ ﻟﺒﺎﺱ‪ ،‬ﻋﺎﺩﺍﺕ ﺧﻮﺭﺩ ﻭ ﺧﻮﺭﺍﮎ ﻭ ﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﻭﻗﺘﯽ ﻫﻮﻳﺖ ﺭﺍ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﮐﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻫﻮﻳﺖ ﺑﻪ ﺩﻭ‬ ‫ﻃﺮﻳﻖ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ »ﺗﻔﺎﻭﺕ« )‪ . (difference‬ﺍﺯ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﻫﻤﺎﻥ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ ﺑﻘﻴﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ؛ ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﺩﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻥ‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﺘﻐﻴﺮﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻫﻮﻳﺖ‬ ‫ﺩﻭ ﺟﻨﺒﻪﺀ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻨﻔﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺻﺮﺍﺭ ﻣﯽ ﻭﺭﺯﺩ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻦ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺘﻢ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺸﺎﺭﻫﺎﯼ ﺑﻴﺮﻭﻧﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺩﻏﺎﻡ ﺷﺪﻥ ﺟﻨﺒﻪ‬ ‫ﺍﯼ ﺍﺟﺘﻨﺎﺏ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻣﺮﺍﮐﺸﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻤﮑﻦ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻫﺎﯼ ﺍﻭ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ ﺁﺩﺍﺏ ﻭ ﺳﻨﺖ ﻫﺎﯼ ﻳﮏ ﺍﺭﻭﭘﺎﻳﯽ ﺧﺮﺩﻩ ﺑﻮﺭﮊﻭﺍ‬ ‫ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻭ ﺣﺘﺎ ﺑﺮ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﻫﻮﻳﺖ ﺩﻳﻨﯽ ﻳﺎ ﻋﺮﻓﯽ ﺧﻮﺩ ﺗﺄﮐﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﻭﺭﺯﺩ‪.‬‬ ‫ﺩﻭﻣﻴﻦ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻝ ﻭﮔﺴﺘﺮﺵ ﻫﻮﻳﺖ ﺩﺭﻭﻥ ﻳﮏ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺎﺯﻩ‬ ‫ــ ﭼﻴﺰﯼ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪﺀ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻧﻴﭽﻪ ﮐﻪ »ﻫﺮﭼﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﯽ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺸﻮ«‪.‬‬ ‫ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻣﺮﺍﮐﺸﯽ ﺁﻥ ﭼﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮﺩﯼ ﺍﺵ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﺩ ﮐﻨﺎﺭ ﻧﻤﯽ ﮔﺬﺍﺭﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺮﻭﺭ ﻭ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﺍﯼ ﺧﻼﻗﺎﻧﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﺑﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎﯼ ﺩﻳﮕﺮﯼ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ‪ ،‬ﭼﻪ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻭ ﭼﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﮔﯽ‪ ،‬ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺟﺎﻳﯽ ﻣﯽ ﺭﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ‬ ‫ﺁﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎﺯ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺍﻭ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻫﺴﺖ ﺍﺑﺪﺍﻉ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ــ‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ ﻳﮏ ﮐﺎﺭﮔﺮ ﻣﺮﺍﮐﺸﯽ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ــ ﻭ ﺍﻳﻦ ﮐﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺴﺴﺖ ﻭ‬ ‫ﺷﮑﺎﻑ ﺩﺭﻭﻧﯽ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﺍﺩﻥ ﻫﻮﻳﺖ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺁﻳﻨﺪﻫﺎﯼ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺍﺻﻞ »ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ« ﺩﺭ ﺟﻬﺘﯽ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﺪﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻭﻳﮋﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ ﺩﺭ ﻫﻮﻳﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﺤﮑﻴﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﻣﺜﺎﻝ ــ‬ ‫ﻳﮏ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ ﻣﺤﻠﯽ ــ ﺟﻠﺴﻪ ﺍﯼ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﺧﻴﺮﺍﹰ ﺩﺭ ﭘﺎﺭﻳﺲ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪1 99‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ‪ ‬ﻓﺎﻗﺪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺍﻗﺎﻣﺖ ﻭ ﺷﻬﺮﻭﻧﺪﺍﻥ ﻓﺮﺍﻧﺴﻮﯼ ﺩﻭﺭ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻭ ﺗﻘﺎﺿﺎ‬ ‫ﮐﺮﺩﻧﺪ ﮐﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﮐﺎﺭﮔﺮﺍﻥ ﺧﺎﺭﺟﯽ ﺑﻪ ﺭﺳﻤﻴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﺩ؛ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺍﻳﻦ‬ ‫ﻭﺍﻗﻌﻴﺖ ﺳﺎﺩﻩ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺣﻀﻮﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ؛ ﻫﻴﭻ ﮐﺲ ﻏﻴﺮﻗﺎﻧﻮﻧﯽ ﻧﻴﺴﺖ؛ ﻫﻤﻪﺀ‬ ‫ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪﺀ ﺍﻧﺴﺎﻧﻬﺎﻳﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻭﺟﻮﺩﯼ ﻣﺸﺎﺑﻬﯽ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ ــ ﻣﺮﺩﻡ ﻳﮏ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﺸﺘﺮﮎ‪.‬‬ ‫ﺯﻣﺎﻥ ﻭ ﺷﻬﺎﻣﺖ‬

‫ﺩﺭ ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﻳﺸﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎﯼ ﮐﻮﺭﻧﯽ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺍﺯ ﻧﺰﺩﻳﮑﺎﻥ ﻣﺪﻩ ﺁ ﺍﺯ ﺍﻭ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﺪ‪» ،‬ﺑﺎ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﺯ ﺷﻮﺭﺑﺨﺘﯽ‪ ،‬ﺍﺯ ﺗﻮ ﭼﻪ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ؟« ﻣﺪﻩ ﺁ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪» ،‬ﺧﻮﺩﻡ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ ﺍﻡ‪ ،‬ﻭ ﻫﻤﻴﻦ ﺑﺲ!«‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ ﻣﺪﻩ ﺁ ﺑﺮﺍﯼ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﮕﻪ ﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﺷﻬﺎﻣﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺁﻥ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ‬ ‫ﺭﻗﻢ ﻣﯽ ﺯﻧﺪ؛ ﻭ ﻣﺎ ﺍﻳﻨﺠﺎ ﺑﺮﺁﻥ ﻫﺴﺘﻴﻢ ﮐﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺩﺭ ﺭﻭﻳﺎﺭﻭﻳﯽ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺮﺩﺭﮔﻤﯽ ﻫﺎﯼ ﺯﻣﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻓﻀﻴﻠﺖ ﺷﻬﺎﻣﺖ )ﮐﺎﺭﺝ‪ (courage/‬ﺍﺳﺖ‪ .‬ﮊﺍﮎ ﻻﮐﺎﻥ ﻧﻴﺰ‬ ‫ﻭﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻋﻼﺝ ﺁﻧﺎﻟﻴﺘﻴﮏ ﻧﺎﺗﻮﺍﻧﯽ ﻭ ﺍﻓﺴﺮﺩﮔﯽ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﯽ ﭘﺮﺩﺍﺯﺩ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ‬ ‫ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﻣﯽ ﮐﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺑﺤﺚ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻃﺒﻖ ﺍﻟﮕﻮﯼ ﺩﻳﺎﻟﻮﮔﻬﺎﯼ ﺍﻓﻼﻃﻮﻥ ﺑﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺩﻳﺎﻟﮑﺘﻴﮑﯽ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻭ ﻋﺪﺍﻟﺖ ﺑﻴﻨﺠﺎﻣﺪ؟ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﻣﻌﺮﻭﻑ »ﺩﻳﺎﻟﻮﮒ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩﺀ‬ ‫ﺷﻬﺎﻣﺖ«‪ ،‬ﮊﻧﺮﺍﻝ ﻻﺷﺲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺮﺳﺶ ﺳﻘﺮﺍﻁ ﭼﻨﻴﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ‪» ،‬ﺷﻬﺎﻣﺖ‬ ‫ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻭﻗﺘﯽ ﺩﺷﻤﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺧﻮﺩ ﺑﺒﻴﻨﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺍﻭ ﺑﺸﺘﺎﺑﻢ ﻭ ﺑﺎ ﺍﻭ ﻭﺍﺭﺩ‬ ‫ﻧﻴﺮﺩ ﺷﻮﻡ‪ «.‬ﺳﻘﺮﺍﻁ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺭﺍﺿﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎ ﻣﻼﻃﻔﺖ ﺑﻪ ﮊﻧﺮﺍﻝ ﻣﯽ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ‪» ،‬ﺍﻳﻦ ﻣﺜﺎﻝ ﺧﻮﺑﯽ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﺷﻬﺎﻣﺖ؛ ﺍﻣﺎ ﻳﮏ ﻣﺜﺎﻝ ﺭﺍ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﺍﺷﺘﺒﺎﻩ ﮔﺮﻓﺖ‪ «.‬ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﺍﻳﻨﺠﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﻄﺎﯼ ﮊﻧﺮﺍﻝ‬ ‫ﻻﺷﺲ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻡ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﻓﻀﻴﻠﺖ )‪ (virtue‬ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ؛ ﻓﻀﻴﻠﺖ‬ ‫ﻳﮏ ﻣﻨﺶ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻳﺎ ﭼﻴﺰﯼ ﺳﺮﺷﺘﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺮﻣﯽ‬ ‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪200‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﺎﺯﺩ ﻳﺎ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺎﻣﺖ ﺁﻥ ﻧﻮﻉ ﻓﻀﻴﻠﺘﯽ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﻣﺮ ﺩﺷﻮﺍﺭ )‪ (the impossible‬ﺟﻠﻮﻩ ﮔﺮ ﻣﯽ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻓﻘﻂ ﻳﮏ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪﺀ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﯼ ﻭ ﺳﺮﻳﻊ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫ﺩﻟﻴﺮﯼ )‪ (heroism‬ﻧﺎﻡ ﮔﺬﺍﺷﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻬﺎﻣﺖ‪ .‬ﺩﻟﻴﺮﯼ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻓﻀﻴﻠﺖ‬ ‫ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﻳﺎ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮ )‪ (posture‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ ﺁﻥ ﻟﺤﻈﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﻋﺰﻡ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺍﻣﺮ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﭼﻬﺮﻩ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﻬﺮﻩ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﺷﻬﺎﻣﺖ‪ ،‬ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﺍﻣﺮ ﺩﺷﻮﺍﺭ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﻭﻡ ﻣﺎﻧﺪﻥ ﻭ‬ ‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﺮﻣﯽ ﺳﺎﺯﺩ؛ ﺯﻣﺎﻥ ﻣﺎﺩﻩﺀ ﺧﺎﻡ ﺁﻥ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺷﻬﺎﻣﺖ ﭘﻴﺪﺍﮐﺮﺩﻥ‬ ‫ﻭ ﺷﻬﺎﻣﺖ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﻋﻤﻠﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻮﻝ ﻭ ﺍﺳﺘﻤﺮﺍﺭ ﺁﻥ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﺍﺳﺘﻤﺮﺍﺭﯼ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮﻥ ﺟﻬﺎﻥ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺁﻧﺮﺍ ﻣﯽ‬ ‫ﺟﻮﻳﻴﻢ ﺩﺭ ﺟﺎﻳﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺩﺍﺷﺖ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﯽ ﺍﺯ ﺯﻣﺎﻥ ﻗﺮﻳﻦ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﺯﻧﺪﺍﻧﯽ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻨﺪﯼ )ﺗﻤﭙﻮﺭﺍﻟﻴﺘﻲ‪ (temporality/‬ﯼ ﻧﻈﻢ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﻧﺪ ﻫﻤﻴﺸﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﮐﺎﺭﮔﺰﺍﺭﺍﻥ ﺣﺰﺏ ﺳﻮﺳﻴﺎﻟﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺎﮐﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ‪» ،‬ﺩﻭﺍﺯﺩﻩ ﺳﺎﻝ ﺣﺎﮐﻤﻴﺖ‬ ‫ﺷﻴﺮﺍﮎ ﻭ ﺣﺎﻻ ﺑﺎﺯ ﻳﮏ ﺩﻭﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺕ‪ ،‬ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻫﻔﺪﻩ ﺳﺎﻝ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﻴﺴﺖ‬ ‫ﻭ ﺩﻭ ﺳﺎﻝ؛ ﻳﮏ ﻋﻤﺮ ﺗﻤﺎﻡ!« ﺩﺭ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﮔﻤﮕﺸﺘﻪ ﺣﺎﻝ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫ﻭ ﺩﺭ ﺑﺪﺗﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺧﻮﺩﻓﺮﻭﺧﺘﮕﺎﻥ ﻣﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺟﻬﺎﺕ ﻣﺎ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶ ﻫﺎﯼ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﻧﺰﺩﻳﮏ ﺗﺮﻳﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺎﺭﻳﺦ‬ ‫ﺍﻧﻘﻼﺑﯽ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ‪ .‬ﻃﻴﻒ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺍﺯ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻫﺎﯼ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺳﺮﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻩ‬ ‫ﺍﻧﺪ‪ :‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺍﺯ ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﻧﺎﺑﺮﺍﺑﺮﯼ ﻫﺎﯼ ﺭﻭﺯﺍﻓﺰﻭﻥ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻳﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ‬ ‫»ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺛﺮﻭﺕ« ﻣﺤﻮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ؛ ﻧﻴﻬﻴﻠﻴﺴﻢ ]ﻳﺎ ﺑﯽ ﻫﺪﻓﻲ[ ﺟﻮﺍﻧﻬﺎ‪ ،‬ﻋﺒﻮﺩﻳﺖ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻨﻔﮑﺮﺍﻥ؛ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﻫﺎ ﻭ ﺍﻗﺪﺍﻣﺎﺕ ﺗﺠﺮﺑﯽ ﻣﻌﺪﻭﺩﯼ ﮐﻪ ﺯﻳﺮ ﻓﺸﺎﺭ ﻣﯽ‬ ‫ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ ﺩﺭ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﭘﻴﺎﺩﻩ ﮐﻨﻨﺪ ‪ . . .‬ﻫﻤﻪﺀ ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﻳﺪ ﮐﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮﻥ ﻧﻮﺯﺩﻫﻢ‪ ،‬ﻣﺴﺄﻟﻪ ﭘﻴﺮﻭﺯﯼ ﻭ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺳﺎﻧﺪﻥ‬ ‫ﻓﺮﺿﻴﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﻮﺟﻮﺩﻳﺖ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻭﻇﻴﻔﻪﺀ ﻣﺎ ﺍﺳﺖ‬ ‫ﻃﯽ ﻣﻴﺎﻥ ﭘﺮﺩﻩﺀ ﺍﺭﺗﺠﺎﻋﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺩﻭﺭﺍﻥ‪ .‬ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺑﺴﺘﻦ ﭘﺮﻭﺳﻪ ﻫﺎﯼ ﺍﻧﺪﻳﺸﮕﯽ‬ ‫)ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺎ ﺧﺼﻠﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ‪/‬ﮔﻠﻮﺑﺎﻝ‪ ،‬ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺟﻬﺎﻧﺸﻤﻮﻝ‪/‬ﻳﻮﻧﻴﻮﺭﺳﺎﻝ( ﻭ ﺗﺠﺮﺑﻪﺀ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪20 1‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺳﻴﺎﺳﯽ )ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﺤﻠﯽ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﺮﺩ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ(‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﻴﻢ ﻓﺮﺿﻴﻪﺀ ﮐﻤﻮﻧﻴﺴﺘﯽ‬ ‫ﺭﺍ ﺑﺎﺯﺑﻴﺎﻓﺮﻳﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻫﻢ ﺩﺭ ﺁﮔﺎﻫﯽ ﺧﻮﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮ ﺯﻣﻴﻦ ﺻﻌﺐ‪/// .‬‬ ‫‪ ٨‬ﮊﻭﺋﻦ ‪٢٠٠٨‬‬ ‫* ﺁﻟﻦ ﺑﺎﺩﻳﻮ ﺍﺳﺘﺎﺩ ﻓﻠﺴﻔﻪﺀ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺍﮐﻮﻝ ﻧﻮﺭﻣﺎﻝ ﺳﻮﭘﻴﺮﻳﻮﺭ ﺩﺭ ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ‪:‬‬ ‫‪Alain Badiou, “Communist Hypothesis”, New Left Review, 49, Jan/Feb 2008,‬‬ ‫‪p.29‬‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪2 02‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬

‫‪2 03‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

The Quality of Life Sociology of Intellectuals in Iran Essays

Abdee Kalantari 2007

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﺀ ﻋﺒﺪﯼ ﮐﻼﻧﺘﺮﯼ‬

2 04

‫ﺑﻬﺒﻮﺩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺯﻧﺪﮔﯽ‬