Sağlık ve Siyaset Yazıları by ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi

Hasan Hüseyin Yıldırım ile

Sağlık ve Siyaset

yazıları

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

iii

© 2016 ABSAM Sertifika no: 28976 ISBN: 978-605-83677-2-2 1. Baskı, Mart 2016 Baskıya Hazırlık : ABSAM Baskı : Göktuğ Ofset İstanbul Cad. Sedef Sok. No: 1 İskitler-Ankara 0.312 341 38 08 Sertifika No: 29767

© Bu kitabın yayın hakları ABSAM ‘a aittir. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, elektronik, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz, transfer edilemez. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanuni iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Atıf Yıldırım HH. (2016). Sağlık ve Siyaset Yazıları. Birinci Baskı, ABSAM, Ankara. ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi Dan. Arş. Eğt. Yaz. Yay. Tic. Ltd. Şti. Hacettepe Teknokent No: 95/50 Beytepe-Ankara T: 0 (312) 227 00 62 | M: 0 (543) 302 40 80 hhy@absam.com.tr | www.absamyayinlari.com

Hasan Hüseyin Yıldırım

Yazar Hakkında Doç. Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM Malatyalı olan Hasan Hüseyin Yıldırım, Hacettepe Üniversitesi Sağlık İdaresi Yüksekokulu’ndan 1996 yılında dönem birincisi olarak mezun olmuştur. Aynı yıl Sağlık İdaresi Yüksekokulu’nda araştırma görevlisi olarak akademik hayata başlamıştır. Yüksek lisans ve doktora derecelerini Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Kurumları Yönetimi Anabilim Dalı’ndan alan Yıldırım; British Council’ın Chevening Bursu ile London School of Economics and Political Science, LSE Health Araştırma Merkezi’nde Visiting Research Associate (2005-2006) olarak çalışmıştır. Yıldırım bu ziyaret esnasında ağırlıklı olarak Avrupa Birliği sağlık politikalarının Türkiye sağlık politikaları ve sistemi üzerine etkileri konusunda araştırmalar yapmıştır. “Yönetim ve Strateji” alanında Doçent olan Yıldırım, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sağlık İdaresi Bölümü’nde öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Hacettepe Teknokent’te yerleşik ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi’nin (www.absam.com.tr) kurucusu ve direktörü olan Yıldırım’ın; Brüksel merkezli Avrupa Sağlık Yönetimi Derneği (European Health Management Association/EHMA) yönetim kurulu üyeliği (2015-2016), TOBB Türkiye Sağlık Kurumları Meclisi Danışmanlığı ve ABD merkezli International Healthcare Research Center’in danışma kurulu üyeliği (2013-2016) gibi görevleri bulunmaktadır. Yıldırım, TBMM’de kurulan “Sağlık Çalışanlarına Yönelik Artan Şiddet Olaylarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”nda (2012-2013) ve “Manisa'nın Soma İlçesinde Meydana Gelen Maden Kazalarının Araştırılarak Bu Sektörde Alınması Gereken İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tedbirlerinin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu”nda (2014-2015) Komisyon Uzmanı sıfatı ile görev yapmıştır. Yıldırım’ın çalışmaları; sağlık, sağlık hizmetleri ve sağlık sistemleri ile ilgili politika, ekonomi ve yönetim konularına yoğunlaşmaktadır. Sağlık politikaları ve planlaması, sağlık turizmi, sağlık okuryazarlığı, AB sağlık politikaları ve sistemleri, sağlık sigortacılığı ve ödeme sistemleri, ilaç ve tıbbi cihaz politikaları, sağlık teknolojisi, tıbbi nebevi, sağlık sosyolojisi, karşılaştırmalı sağlık sistemleri, sosyal politika, küresel sağlık politikaları ve diplomasisi, sağlık ekonomisi ve sağlık yönetimi alanlarında uzmanlaşan Yıldırım’ın ilgi alanına giren konularda 100’ü aşkın ulusal ve uluslararası yayını, bildirisi, danışmanlığı ve projesi mevcuttur.

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

Önsöz Bilim değirmenindeki taşların körelen dişleri ancak ve ancak bilimsel ahlak ve kültür temeline dayalı elde edilen bilgi sermayesi ile bilenir. Bu sermayenin suyu ise; araştırmak, okumak, düşünmek, tartışmak, yazmak ve paylaşmaktır. Bilimsel ahlak ve kültür temeline dayalı olarak elde ettiğimiz bilgi sermayesi ışığında sağlık politikası başta olmak üzere sağlık yönetimi alanı ile ilgili konularda bilgiyi daha fazla paylaşmak umuduyla bu kitabı hazırlama ihtiyacı duyduk. Böyle bir çalışmanın hazırlanmasındaki yegane tetikleyici unsurlardan birisi de; toplumsal hayatta ve aydınlanma sürecinde, yaşamın yegane ışığı olan bilimin egemenliğinin sağlanmasında, fikir işçiliğini bir yaşam tarzı olarak benimseyen biri olarak, bir nebze de olsa katkı yapma arzusudur. Dahası bilimi topluma indirme çabasıdır. İşte bu çabaya hizmet için, bu çalışma ile Türkiye’de 1990’lı yıllardan bu yana siyaset kurumu, aktörleri ve paydaşlarınca gündeme getirilen, tartışılan ve/veya uygulanan belli başlı sağlık politikalarını, stratejilerini, programlarını, eylemlerini ve uygulamalarını bilimsel ahlak ve kültür süzgecinden geçirmek ve bu süreçte de bilimin temel unsurlarından olan sorgulama çabasına işlerlik kazandırmak amaçlanmıştır. Bu kitabımızda ağırlıklı olarak siyasal otorite ile ilgili kurumların ve paydaşların, başka bir ifade ile siyaset kurumlarının icraatları ile birlikte ortaya çıkan sağlık politikalarını ve stratejilerini bilimsel ahlak ve kültür temeline dayalı olarak elde edilen bilgi sermayesi ışığında sorgulamak, paylaşmak ve bilimsel gerçekleri ortaya koymak öncelikli amaç olarak ön planda tutulmuştur. Siyaset kurumu bu kitapta geniş anlamda yorumlanmış ve kamu, özel ve üçüncü sektörü içine alan bir kapsama sahip olarak telakki edilmiştir. 15 yılı aşkın bir sürecin sonucunda ortaya çıkan bu kitabımızda1 yer alan yazıların çoğu tarihsel gelişmelerle ilintili olduğundan ağırlıklı olarak yazının yazıldığı yıl ve yer belirtilmek suretiyle kaleme alınmıştır. Dolayısıyla yazıların, yazıldığı ay ve yıl dikkate alınarak okunmasında yarar bulunmaktadır. Bu özelliği ile kitabımız, Türkiye sağlık ortamı açısından sağlık alanında politika ve stratejilerdeki gelişmeleri tarihsel bağlamda ve silsilede sunduğundan, tarihsel (sağlık politikalarının siyasi tarihi) bir bakış açısı sağlamakta ve kronolojik gelişmeleri de ortaya koymaktadır. Bu husus, Türkiye gibi tarihsel hafızası zayıf olan bir ülkede, özellikle de sağlık politikaları alanında, önemli bir boşluğu dolduracak ve referans kaynağı teşkil edebilecektir. Ayrıca, kitabımızın bu özelliği dönemsel politika karşılaştırmalarının yapılmasına da olanak sağlayabilecektir. Kitabımız bu bağlamda, başta hükümetler ve siyasi partiler olmak üzere çeşitli siyaset kurumlarının, aktörlerinin ve paydaşlarının sağlık alanına ilişkin icraatları ve girişimleri konusunda da önemli bir veri kaynağıdır. 1

Sağlık ve Siyaset® ibaresi, TPE nezdinde tescil edilmiş markamızdır.

Hasan Hüseyin Yıldırım

Bu bağlamda, kitapta ilk olarak sağlık ve siyaset ilişkisine ilişkin olarak kavramsal bir çerçeve ortaya konulmaya çalışılmıştır. Akabinde ise sağlık ve sağlık hizmetlerine ilişkin paradigmalar, piyasa başarısızlıkları ve kamunun sağlık hizmetlerindeki rolü üzerinde durulmaktadır. Böyle bir girizgah kaçınılmazdı. Üzerinde çalıştığımız, yazdığımız, çizdiğimiz, okuduğumuz, anlamaya ve anlaşılmasına vesile olmaya çalıştığımız sağlık alanını, sağlığın politik yönönü ve doğasını, başka bir ifade ile sağlık siyasetini de içerecek şekilde tanımak hayati derecede önem arz etmektedir. Gerek bu kitapta ve gerekse de başka platformlarda sağlık alanına ilişkin olarak çeşitli kesimler tarafından ortaya konulan tartışmaların anlaşılmasında önemli bir altyapı oluşturabileceği düşüncesi ile bu iki başlıkta sağlığın politik yönü ve doğası başka bir ifade ile sağlığın siyaseti üzerinde durulmaktadır. Amaç, “sağlık ve siyaset ilişkisi”, “sağlık siyaseti” veya “sağlığın ekonomi politiği” konusunda kavramsal bir çerçeve ortaya koymaktadır. İzleyen 100’ü aşkın kadar yazıda ise, özellikle 2000’li yılların başından bu yana ağırlıklı olarak siyasal aktörler olmak üzere çeşitli aktörlerce sağlık ve sağlık hizmetleri alanında gündeme getirilen, tartışılan ve/veya uygulanmaya çalışılan politika ve stratejiler, bilimsel ahlak ve kültür temelinde elde edilen bilgi sermayesi çerçevesinde sorgulanmak suretiyle tartışılmaktadır. Kitapta tartışmaya konu olan hususlar sağlık sisteminin politika boyutu ile ilgili çok sayıda konuyu kapsamaktadır. Dolayısıyla bu kitapta ulusal bazlı sağlık politikası alanına ilişkin yazıları bulabileceğiniz gibi, küresel, uluslararası ve uluslarüstü sağlık alanına ilişkin yazılar da bulabileceksiniz. Kitabımızda Türkiye’nin AB ile ilişkilerinin genişleme ve derinleşmesine paralel olarak AB sağlık politikalarına ve Türkiye-AB ilişkilerinin sağlık açısından ele alındığı hatırı sayılır düzeyde yazıya da yer verilmiştir. Bu özelliği ile de kitabımız, Türkiye-AB ilişkilerinin sağlık ve sağlık politikaları boyutuna da tarihsel bir süreç içerisinde tanıklık etmektedir denilebilir. Kitabımızda göze çarpan diğer bir husus ise, röportaj tarzında hazırlanmış bazı yazılara yer verilmiş olmasıdır. Bu tür yazıların kaynağı, çok çeşitli basın yayın çevrelerinden gelen taleplere verilen röportajlardır. Ancak sizlerin de tahmin ve taktir edebileceği gibi, istisnalar hariç olmak üzere, verdiğiniz röportajlar genellikle tam olarak yayınlanmaz. Dolayısıyla konunun bütünlüğü ortadan kaybolur. İşte medyaya verilen bu röportajların, maruz kaldıkları talihsizliği bir nebze de olsa bertaraf etmek için bu kitabımızda tam hallerine yer verilmeye çalışılmıştır. Bu kitap yazılırken kullanılan kalem ve dil açısından da bir hususa özellikle dikkat edilmeye çalışılmıştır: Bilimi topluma indirmek... Bunun için bilimsel bakış açısı ihmal edilmeden teknik olmaktan ziyade mümkün olduğunca herkesin anlayabileceği bir dil kullanılmaya çalışılmıştır. Takdir edersiniz ki, bir eser vücuda getirebilmek oldukça zorlu bir süreç ve yılların birikimini gerektirmektedir. Bu birikimin ise çok sayıda değişkenin ve aktörün bir fonksiyonu olduğu açıktır. Hele bu eser bir kitap ise bu değişkenlerin ve aktörlerin sayısı ve önemi daha da artmaktadır. Dolayısıyla, bu tür eserlerde teşekkür kısmı yazılası en zor olanlardan birisidir. Çünkü her zaman somut veya soyut anlamda olsun, emeği geçen herkesi anamama kaygısını,

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

vii

hatta gerçeğini de beraberinde getirir. Bu kaygının gölgesinde de olsa emeği geçenlerin bazılarını burada zikretmek boynumuzun borcu olsa gerek. Başta ailem… Fazla söze gerek var mı? Onlar candır, canandır, yardır, yarandır. Onların hakları ödenemez zaten. Diğer taraftan, klasik olacak ama denilir ya, “her başarılı erkeğin arkasında bir kadın vardır” diye. İşte bu kahraman, varlığı beni her yönüyle zenginleştiren eşim Türkan. Kendisi de bir akademisyen olan eşimin göstermiş olduğu sabır, fedakarlık ve bizzat yazılarımı okuyarak, tartışarak ve uzun cümlelerimi adam etmeye çalışarak yaptığı somut katkılar olmasaydı bu eser meydana gelmeyecekti. İyi ki varsın sevgili eşim. Ve herşeye bedel biricik kızım Elif... Tabiri caiz ise bu kitabın son 6 yılına damgasını vurdu diyebilirim. Biricik kızım, senin varlığının anlamını ve hissiyatını tarif edecek kelime bulamamanın acizliği içerisinde derim ki “sensiz bir bilim ve ilim meşgalesi” yokluk olurdu benim için ve kaybolmak isterdim, dalıp dalıp gittiğim deniz deryası gözlerinde… Sonsuz şükürler olsun seni veren Allaha... Bir teşekkür de siz değerli okuyucularımıza. Eğer siz okumasaydınız bu eserin bir kıymeti harbiyesi olmayacaktı. İyi ki okuyorsunuz! Her türlü geri bildiriminiz bizim için kitabın daha da geliştirilmesi ve olgunlaştırılması açısından önem arz etmektedir. Lütfen bize yazın. Kitabımızın Sağlığın Siyaseti ile ilgilenen herkes için yararlı olması dileğiyle…

Hasan Hüseyin Yıldırım 1. Baskı, Mart 2016, Ankara www.hhyildirim.com

viii

Hasan Hüseyin Yıldırım

İçindekiler  Yazar Hakkında ............................................................................................................ ıv  Önsöz ............................................................................................................................. v  İçindekiler ................................................................................................................... viii  Kısaltmalar ve Simgeler .............................................................................................. xiii  Sağlık ve Siyaset İlişkisi: Kavramsal Bir Çereve .............................................................. 1  Sağlık ve Sağlık Hizmetleri Ortamı: Paradigmalar, Piyasa Başarısızlıkları ve Devletin Rolü ..................................................................................................................................... 13  Sağlık, Ekonomik Büyüme, Toplumsal Gelişme ve Politika Tercihleri .......................... 20  Sağlığın Politik Yönü ve Sağlık Yöneticiliğinde Hekimlerin Rolü ................................... 24  Bilgi, Bilişim Teknolojisi ve İnsan ................................................................................. 26  Bilgi Çağının ve Toplumsal Gelişmenin Bileşenleri ....................................................... 27  Gelin Sağlık Reformlarımızı Reforme Edelim! .............................................................. 28  Davos Dünya Ekonomik Forumu 2000: Sağlık Projesi Açısından Bir Sorgulama .......... 29  Akılcı İlaç Kullanımı Politika Stratejileri ........................................................................ 33  Bilimsel Dayanaktan Yoksun Bir Tartışma: Hasta Tüketici midir, Değil midir? ............ 37  Türkiye’de Sağlık Reformları Neden Uygulanamıyor? ................................................. 39  Sağlıkta İki Siyasi Karakter: Osman Durmuş ve Yaşar Okuyan ..................................... 48  57. Hükümet ve Sağlık: Bazı Saptamalar...................................................................... 50  Ambulans Helikopter Projesi ....................................................................................... 51  Alo Doktorum Yanımda Projesi.................................................................................... 52  Gezici Sağlık Ekibi Projesi ............................................................................................. 53  Yüzer Hastane Projesi .................................................................................................. 55  Özel Magnetik Rezonans ve Tomografi Şirketleriyle Anlaşma Projesi ......................... 56  Avrupa Birliği ve Sağlık Politikaları: Hizmetlerin Serbest Dolaşımı Çerçevesinde Türkiye Sağlık Hizmetlerinin Durumu ....................................................................................... 58  Tıpta “Paralı Uzmanlık” Projesi .................................................................................... 61  Yeni Şişelerde Eski Şarap: Sağlık Sandığı Kurumu Projesi ............................................ 62  Sağlıkta Etik: Fasa Fiso... .............................................................................................. 65  Ekonomik Kriz ve Sağlık .............................................................................................. 67  Türkiye Sağlık Sisteminin Gözünde Hasta: Yürüyen 50 Milyon TL ............................... 70  57. Hükümet ve Kamuda Tasarruf Tedbirleri: Hastaların Vergilendirilmesi-Kullanıcı Katkıları ............................................................................................................................. 72

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

 Sağlıkta Toplumsal Proje: Avrupa Birliği Sosyal Modeli -1: .......................................... 74  Sağlık Bakanlığı’na Bağlı Hastanelerde Özel Sağlık Hizmetleri Uygulaması .................. 76  Yaşar Okuyan’ın Hastane Denetimleri: Takdire Şayan! Ama Çözüm Değil... ................79  Hastanelerde Vardiya Uygulaması ............................................................................... 81  Malpraktis Projesi ........................................................................................................ 83  Avrupa Birliği, Türkiye ve Sağlık Politikaları .................................................................85  Hastanelerimiz: Toplam Kalite Açısından Bir Sorgulama ............................................. 88  İngiltere NHS’sinden Hasta İthalatı: Sağlıkta Kuyruklar Neden Oluşur?.......................90  Kamunun Sağlıktaki Rolü Neden Azalıyor? .................................................................92  Türkiye Sağlık Sisteminde Döner Sermaye Uygulamaları ve Bazı Saptamalar ............. 95  Sağlık Politikaları: “Politikasızlık” da Bir Politikadır, Ama İlkesizlik Asla!... ................. 98  Medya ve Sağlık: Medyanın Sağlık Politikası Gündemini Belirlemedeki Rolü .............. 99  Türkiye’nin Sağlık Reformları Bilmecesi: (Yeni!) Sağlık Reform Projesi - On Yıl Sonra Bile Aynı Noktadayız... ......................................................................................................102  Türkiye’de Sağlık Yönetimi Sorunu ve Çözüm Önerileri .............................................104  Bilimsel Normlara Göre Yönetilemeyen Hastanelerden Ülke Yönetilebilir mi? .........108  İlaçta Fiyat Kavgası: Sağlık Hizmetlerinde Kamunun Rolünün Sorgulanması .............110  3 Kasım 2002 Genel Seçimleri: Siyasi Parti(lerin) Programları ve Sağlık Politikaları...111  Dünya Bankası’nın Yeni Kuşak Sağlık Projeleri ve Stratejileri .....................................116  Sağlıkta Dönüşüm Programı: Evrim mi, Devrim mi? ..................................................117  Sağlıkta Dönüşüm Programı ve (Sağlıkta) Dünya Bankası ile Nikah Tazeleme ...........119  Memurların Özel Hastanelere Sevki .......................................................................... 121  Türkiye-Avrupa Birliği İlişkilerinin Geleceğine İlişkin Senaryolar: Hüzünlü Bir Aşkın Hikayesi ............................................................................................................................. 122  5 Kasım ve 24 Kasım 2003: Hekimler Görevde, Hastalar Sedyede! ........................... 128  Sağlık Hizmetlerinde Yolsuzluk ve Rüşvet: Neşter Operasyonu, Bıçak Parası, İlaç Vurgunları ve Diğerleri..................................................................................................... 129  58./59. Hükümet, Acil Eylem Planı ve Sağlık: Sağlıkta Öngörülenler Gerçekleşti mi? ................................................................................................................................... 132  Sağlıkta Dönüşüm Programı ve Sağlık Yönetimi Bilimi ............................................... 135  Performansa Dayalı Ödeme: Döner Sermaye Uygulaması ......................................... 139  Sağlıkta Dönüşüm Programı: Sağlık Hizmetleri Finansmanı Açısından Bir Sorgulama ................................................................................................................................... 143  Bir Kongrenin Ardından: II. Ulusal Sağlık Kuruluşları Yönetimi Kongresi ....................146  AB Sürecinde Kamu Hastanelerinde Değişim Dinamiği .............................................. 149  Seçmece Hekim: Hastanın Hekimini Seçme Özgürlüğü..............................................157  Yiğidi Öldür, Ama Hakkını Yeme: 59. Hükümetin Sağlıktaki Olumlu İcraatlar ............ 161

Hasan Hüseyin Yıldırım

 TÜSİAD’ın Sağlık Raporuna Eleştirel Bir Bakış ............................................................ 169  Türkiye İlerleme Raporu 2004 ve Sağlık..................................................................... 174  AB Katılım Müzakereleri Süreci ve Sağlık Hizmetleri: Bazı Saptamalar ...................... 176  Türkiye’nin Sağlıktaki Toplumsal Projesi: Avrupa Birliği Sosyal Modeli – 2 ............... 179  Genel Sağlık Sigortası Kanunu Tasarı Taslağı: Eleştirel Bir Sorgulama ....................... 182  İlaçta Veri Koruması Tartışamları: Farmasötik Ürünlerinde Veri Koruması ve Türkiye’nin Durumu ..................................................................................................................... 186  SSK Hastanelerinin Devri ........................................................................................... 190  Genel Sağlık Sigortası Kanunu Tasarı Taslağı Üzerine Düşünceler ............................. 192  Avrupa Birliği’ne Uyum ve Katılım Sürecinde Sağlık Sektörü Açısından Fırsatlar ve Tehditler .......................................................................................................................... 195  Türkiye, Dünya Yolsuzluk Listesinde 77. Sırada: “Pandora”nın Kutusu ve Sağlık ....... 199  Avrupa Birliği’ne Üye ve Aday Ülke Sağlık Sistemlerinin Verimlilik Performansı Skorları ................................................................................................................................... 203  Sayıştay’ın Sağlık Bakanlığı Hastanelerine İlişkin Denetim Raporu ve Türkiye’de Sağlık (Hizmetleri) Yönetimsizliği ......................................................................................... 206  Avrupa Birliği Müzakere Sürecinde Türkiye Sağlık Hizmetleri Sempozyumu Toplantısından İzlenimler ve Saptamalar .................................................................................... 210  Avrupa Birliği, Sağlık ve Türkiye: Bazı Saptamalar ..................................................... 215  Sağlıkta Tam Gün Çalışma ve Zorunlu Hizmet ........................................................... 224  Dokuz Milyara Çalışacak Hekim Bulamıyorum! Hekimlikte İşsizlik Var mı Yok mu? .. 226  Türkiye’nin AB’ye Uyum Süreci ve Jenerik İlaç .......................................................... 228  “İthal Hekim Projesi”nin Düşündürdükleri ve Bazı Saptamalar: Londra’dan Bir Bakış.. ................................................................................................................................... 232  İthal Hekim Tartışmaları Işığında AB Üyeliğinin Sağlık Sistemine Etkileri ve AB’de Sağlık Profesyonellerinin Serbest Dolaşımı .......................................................................... 236  Türkiye’nin Sağlık Turizmi Potansiyeli ve Güçlükler ................................................... 241  AB, Sağlık ve İlaç: Bazı Saptamalar............................................................................. 246  Türkiye, Sağlığı Açısından Ne Kadar Avrupalı? GSS Avrupalılığı Sağlamada Ne Ölçüde Etkili Olabilir? ............................................................................................................ 247  Akılcı İlaç Kullanımında Eğitim Politikası ve Stratejiler .............................................. 255  AK PARTİ’nin Kurumsal Kimlik Belgesi ve Sağlık ........................................................ 258  Türkiye’de Sağlık İnsangücü: Yabancı Hekimler, Hekim Fazlalığı / Azlığı, İşsizlik?!.... 259  Türkiye’de Tam Gün Çalışma Tartışmalarının Düşündürdükleri ................................ 264  Özel Hastanelerin Kuruluş Yeri Seçimine Sınırlama ve Diğerleri: Sağlık Hizmetlerinde Devlet Müdahalesi, Düzenleme ve Planlama ............................................................ 268  Avrupa Birliği ve Sağlık Hizmetlerinde Kalite: Genel Bir Bakış ................................... 271  Sağlık Teknolojisi Yönetimi: Türkiye Resmin Neresinde? .......................................... 273

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

 Başbakan Sayın Erdoğan’ın “Her Aile En Az Üç Çocuk Sahibi Olmalı” Söyleminin Düşündürdükleri ve Bazı Saptamalar ...................................................................................277  Avrupa Birliği, e-Sağlık ve Türkiye ..............................................................................279  Türkiye Sağlık Sisteminin Anayasası: Genel Sağlık Sigortası ....................................... 283  Eczanelerin Kepenk Kapatması, SGK’nın Sözleşme Feshi ve Düşündürdükleri: Eleştirel Sorgulamalar .............................................................................................................. 290  Obama Sağlık Reformlarının Düşündürdükleri: Türkiye İçin Çıkarılacak Dersler ........ 292  “Muhteşem Yüzyıl” Dizisinin Düşündürdükleri: Osmanlılarda Sağlık Hizmetleri, Politikaları ve Bir Öneri ...................................................................................................... 297  Seçimler, Sağlık ve Siyaset: 12 Haziran 2011 Genel Seçimlerine İlişkin Parti Beyannamelerinin Sağlık Politikaları Açısından Karşılaştırmalı Bir Analizi .................................... 298  Sağlık İşyerinde Şiddet: Kuramsal Bir Çerçeve ...........................................................304  AK PARTİ 2023 Siyasi Vizyonu ve Sağlık .....................................................................316  TBMM Sağlıkta Şiddet Araştırma Komisyonu Raporu ................................................ 318  Kabine Revizyonu 2013 ve Sağlık Bakanlığında Nöbet Değişimi: Halef Prof. Dr. Recep Akdağ, Selef Dr. Mehmet Müezzinoğlu ..................................................................... 324  Aile ve Sosyal Politikalar: Sağlıklı ve Güçlü Bir Toplum İnşaası İçin ............................ 325  Sağlık Yatırımları, AB ve Sağlık, Sağlık Turizmi ve Sağlıkta Dönüşüm Programı..........330  ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın Değerlendirilmesi İçin Kavramsal Bir Çerçeve .......333  SGK’nın Gelirleri-Giderleri ve Açıkları: Günah Keçisi GSS’nin Rolü ............................. 336  ABSAM Sağlık Araştırmaları Merkezi Genel Müdürü Doç. Dr. Hasan Hüseyin Yıldırım ile Sağlık Turizminin Geçmişini ve Geleceğini Konuştuk... .............................................339  Sağlık Çalışanları ve Yıpranma Payı: 5 Yıla 1 Yıl .......................................................... 345  Avrupa Birliği’nde Hastaların Serbest Dolaşımı: Sınır Ötesi Sağlık Hizmetlerinde Hasta Haklarının Uygulanmasına İlişkin 2011/24/EU Sayılı Direktif ve Sağlık Turizmi ......... 349  Sağlık Turizmi, Ar-Ge ve Türkiye ................................................................................ 353  TÜİK Doğum İstatistikleri ve Doğurganlık Hızı ............................................................ 360  Yeni Türkiye’nin Sağlık Vizyonu ve Felsefik Temelde Stratejik Sağlık Politikası Önerileri ................................................................................................................................... 362  TÜİK Yaşam Memnuniyeti Araştırması ve Sağlık ........................................................ 374  Sağlıklı Yaşam ve Sağlık Okuryazarlığı ........................................................................ 377  Sağlık Okuryazarlığı: Türkiye Resmin Neresinde? Ne Yapmalı? ................................ 379  Seçimler, Sağlık ve Siyaset: 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri Işığında Bir Değerlendirme ................................................................................................................................... 391  Sağlık Örgütlenmesi ve Tıp/Sağlık Eğitimi: Türkiye İran’dan Ne Öğrenebilir? .......... 395  Şehir Hastaneleri İçin Alternatif Yönetim Modelleri ..................................................400  AR-GE Reform Paketinin Düşündürdükleri: Sosyal İnovasyon, Sosyal Girişimcilik ve Sosyoteknokentler ..........................................................................................................404

xii

Hasan Hüseyin Yıldırım

 Yaşlılara Yönelik Sağlık Politikaları: Yaşama Yıllar, Yıllara Yaşam Katmak .................. 409  Tıbb-i Nebevi, Sağlık ve Bilim: Sünnetullah, Din, Bilim, İlim ve İrfan İlişkisi .............. 412

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

xiii

Kısaltmalar ve Simgeler AA AAD AB ABÇSD ABD ABGS ABKDB ABSM AEP AET AIDS AİFD AK PARTİ AKÇT AOD AÖF AR-GE ASM ASPB AT ATO AUPHA AÜ ATAUM Bağ-Kur BEPA BÖH cc CHP COM CT ÇSGB ÇUİŞ DALE DB DBYS

Anadolu Ajansı Avrupa Adalet Divanı Avrupa Birliği Avrupa Birliği Çalışma Süresi Direktifi Amerika Birleşik Devletleri Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanığı Avrupa Birliği Sosyal Modeli Acil Eylem Programı Avrupa Ekonomik Topluluğu Acquired Immune Deficiency Syndrome Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği Adalet ve Kalkınma Partisi Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Avrupa Ortak Değerleri Açık Öğretim Fakültesi Araştırma ve Geliştirme Avrupa Sosyal Modeli Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Avrupa Topluluğu Ankara Ticaret Odası European Public Health Association Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama Merkezi Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Bureau of European Policy Advisers Bebek Ölüm Hızı Celle celalühü Cumhuriyet Halk Partisi Commission Computed Tomography Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çok Uluslu İlaç Şirketleri Disability Adjusted Life Years Dünya Bankası Doğuşta Beklenen Yaşam Süresi

xiv

DEF DFS DHA DPT DS DSÖ DSR DTM DTÖ ed. EEA EFPIA EFTA EHMA EMEA EPHA ES e-sağlık et al. EU UEFA evy FTR GDO GSE GSMH GSS GSYİH H1N1 HDI HDP HESÖD HFA-DB HIV HLS-EU HMO HOPE

Hasan Hüseyin Yıldırım

Dünya Ekonomik Forumu Diğer Faktörler Sabit Doğan Haber Ajansı Devlet Planlama Teşkilatı Döner Sermaye Dünya Sağlık Örgötü Dünya Sağlık Raporu Dış Ticaret Müsteşarlığı Dünya Ticaret Örgütü Editör European Economic Area European Federation of Pharmaceutical Industries and Associations The European Free Trade Association European Health Management Association European Medicines Agency European Public Health Association Emekli Sandığı Elektronik Sağlık et alii/ve diğerleri European Union European Football Associations Elde Veri Yok Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar Gezici Sağlık Ekibi Gayri Safi Milli Hasıla Genel Sağlık Sigortası Gayri Safi Yurt İçi Hasıla Pandemic Influenza A (Grip Salgını A-Domuz Gribi) Human Development Index Halkların Demokratik Partisi Hekim Seçme Özgürlüğü Danışmanlığı Health For All Database Human Immunodeficiency Virus Health Literacy Survey European Union Health Maintanance Organisation The European Hospital and Healthcare Federation

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

HÜ ICT ILO IMF IOM ISO ISQua ITGB İEİS İGE JHI KBTSH KDV KHK KKO KÖİ KÖO KSS KTT MARQuIS MB MDA MHP MR NATO NHS NHSÜY NICE OECD OTC OYS ÖSS PDÖ PSYE PTT RAND SARS

Hacettepe Üniversitesi Information and Communication Technology International Labour Organisation International Monetary Fund Institute of Medicine International Standardisation Organisation International Society for Quality in Healthcare İhtisas Teknoloji Geliştirme Bölgeleri İlaç Endüstrisi İşverenleri Sendikası İnsani Gelişim Endeksi Johns Hopkins International Kişi Başı Toplam Sağlık Harcaması Katma Değer Vergisi Kanun Hükmünde Kararname Kapasite Kullanım Oranı Kamu Özel İşbirliği Kamu Özel Ortaklığı Kişisel Sağlık Sigortası Kamuda Tasarruf Tedbirleri Methods for Assesing to Quality Improvement Strategies Maliye Bakanlığı Merkezi ve Doğu Avrupa Ülkeleri Milliyetçi Hareket Partisi Magnetic Resonance North Atlantic Trade Organisation National Health Services NHS Üst Yönetimi The National Institute of Health and Care Excellence Organisation for Economic Cooperation and Development Over the Counter Ortalama Yaşam Süresi Özel Sağlık Sigortacılığı Performansa Dayalı Ödeme Profesyonel Sağlık Yönetimi Eğitimi Posta Telefon Telgraf Research and Development Severe Acute Respiratory Syndrome

xvi

SASİM sav SB SDP SGGM SGK SGS SİM SNHTA SPGK SSCB SSK ST STD STEB STGM STP STY TAP TBMM TC TCK TDK TEB TEPSIE TGRT THSK TİTCK TKY TL TOBB TPU TRIPS TR-SOYA TRT2 TSH TTB

Hasan Hüseyin Yıldırım

Sağlıkta Sosyal İnovasyon Merkezi Sallallahu aleyhi ve sellem Sağlık Bakanlığı Sağlıkta Dönüşüm Programı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Sosyal Güvenlik Kurumu Sosyal Güvenlik Sistemi Sosyal İnovasyon Merkezi Swiss Network for Health Technology Assessment Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Sosyal Sigortalar Kurumu Sağlık Teknolojisi Sağlık Teknolojisi Değerlendirme Sağlık ve Tıp Eğitimi Bakanlığı Sivil Toplumu Geliştirme Merkezi Sağlık Teknolojisi Planlama Sağlık Teknolojisi Yönetimi Tek Avrupa Pazarı Türkiye Büyük Millet Meclisi Türkiye Cumhuriyeti Türk Ceza Kanunu Türk Dil Kurumu Türkiye Eczaneler Birliği The Theoretical, Empirical and Policy Foundations for Social Innovation in Europe Türkiye Gazetesi Radyo Televizyon Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Toplam Kalite Yönetimi Türk Lirası Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Tıpta Paralı Uzmanlık Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması Türkiye Radyo ve Televizyon Kanalı 2 Toplam Sağlık Harcamaları Türk Tabipleri Birliği

Sağlık ve Siyaset® Yazıları

TUS TÜBİTAK TÜİK TÜSEV TÜSİAD VZA WB WEF WTO YDD YK YÖK YTL YUP $ %

Tıpta Uzmanlık Sınavı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırmaları Kurumu Türkiye İstatistik Kurumu Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği Veri Zarflama Analizi World Bank World Economic Forum World Trade Organisation Yeni Dünya Düzeni Yeşik Kart Yükseköğretim Kurulu Yeni Türk Lirası Yapısal Uyum Programları ABD Doları Yüzde

xvii

ISBN: 978-605-83677-2-2