6 minute read
De vliegtuigloodsen van Grimbergen
from ABSOLUUT 24
by absbouwteam
De vliegtuigloodsen van Grimbergen studio MOTO
ABSOLUUT ARCHITECTUUR
Elke editie gaan twee partijen in gesprek over Belgische architectuur. Deze keer trekt Anton Gonnissen, zaakvoerder van ABS Bouwteam en uitgever van dit magazine, met studio MOTO naar de cirkelvormige vliegtuigloodsen op het vliegveld van Grimbergen. Mo Vandenberghe en Thomas Hick van het jonge Gentse architectenbureau maakten kennis met het beschermde monument tijdens hun opleiding stabiliteit en waarderen tot op vandaag de manier waarop het bouwwerk tot stand kwam: als eenduidig antwoord op een praktisch vraagstuk en als avontuur dat in team werd aangepakt. “Schoonheid was geen streven, maar uit de eenvoud van het ontwerp en de pure bedoelingen van de makers volgde die vanzelf”, aldus Mo.
HOOG VLIEGER
IN GRIMBERGEN
Wie kent het TWA Flight Center in New York, de vertrek- en aankomstterminal in schaalbeton die door Eero Saarinen werd ontworpen en in 1962 werd geopend? Nog eerder, vanaf de jaren vijftig was ook de Mexicaanse architect Félix Candela bedreven in het ontwerpen van gebouwen met een betonnen paddenstoelconstructie. Haalden beide architecten de mosterd in Grimbergen? Want daar ontwierp en bouwde aannemer Alfred Hardy in 1947 al twee cirkelvormige hangars volgens een volledig nieuw constructief principe. Volgens dat principe gaat een zelfdragende betonstructuur over in een betonnen dakschaal die met een dikte van niet meer dan 10 centimeter een oppervlakte van bijna 2000 m² overspant. Verder is er geen buitenwand, maar over de volledige omtrek een aaneenschakeling van op dubbele rails gemonteerde schuifdeuren. Ooit waren deze opgebouwd uit aluminiumplaten van twee meter hoog met daarbovenop een glaspartij van nog eens vijf meter. Vandaag is het glas vervangen door golfplaten.
SIMPEL EN RAZEND EFFICIËNT
Het bouwwerk is zeven meter hoog, heeft een diameter van vijftig meter en biedt plaats voor zo’n 35 pleziervliegtuigen. In het centrale gedeelte kunnen reparaties worden uitgevoerd. Het cirkelvormige plan in combinatie met de verschuifbare poorten die de hal voor de helft kunnen openzetten, maakt een zeer efficiënte stalling van vliegtuigen mogelijk zonder verlies aan circulatieruimte. Mo: “Het is verbluffend dat zoiets eenvoudigs, zoveel kan oplossen.” Samen met Thomas en Anton stapt de Gentse architect de cirkel af. “De vorm zorgt ervoor dat op elk moment een vliegtuig naar buiten kan. Dat is simpel en razend efficiënt, maar tegelijk ook doordacht.” En het oog krijgt ook wat. Door de ronde, gebogen structuur en de afwezigheid van harde breuklijnen tonen de vliegtuigloodsen van Grimbergen zich opmerkelijk helder. Anton wijst op de link met de architecturale oplossingen die studio MOTO sinds 2017 voorstelt bij de realisatie van heel diverse residentiële, scenografische en publieke opdrachten. “Als wij ontwerpen, kijken we graag naar het probleem en laten we de architectuur het liefst vanzelf evolueren”, vertelt Thomas. Mo: “Het is elke keer een avontuur om een concept te bedenken en uit te voeren en schoonheid niet op te dringen, maar te laten ontstaan uit het antwoord op de vraag.”
De twee architecten vonden elkaar tijdens hun job bij Robbrecht en Daem en werkten onder meer samen met kunstenaar Hans Op de Beeck aan zijn Wunderkammer voor Museum DhondtDhaenens in Deurle. Momenteel transformeert het duo de Brusselse frietkoten tot hedendaagse spiegelpaleizen. “Mij valt op dat in jullie oeuvre – zoals bij Westerpunt in De Panne – één concept in één beweging het hele vraagstuk vastpakt en beantwoordt”, aldus Anton. Thomas: “Nochtans is eenvoud vaak niet eenvoudig. Het gaat over het weghalen van het onnodige en dat vraagt heel wat werk.” Westerpunt is de sculpturale betonnen trap aan de dijk van De Panne die wandelaars vanaf dit najaar in een loop naar een verhoogde loopbrug zal leiden om uiteindelijk weer uit te komen op hetzelfde punt langs de dijk. Bij vloed zal de installatie voor een stuk onder water staan. “De realisatie van Westerpunt was geen sinecure. Je hebt specifieke skills nodig en ook de installatie ter plekke krijgen is een praktische uitdaging. Maar na intens onderzoek en dankzij formidabel teamwerk zal het lukken. We zijn daar ook graag heel transparant in. Solo zal een architect nooit hoog vliegen.”
NAAR HET MOMA
Volgens het nieuwe constructieve van Alfred Hardy gaat een zelfdragende betonstructuur over in een betonnen dakschaal die met een dikte van niet meer dan 10 centimeter een oppervlakte van bijna 2000 m² overspant.
Het brengt het trio naadloos naar een ander raakvlak en dat is meteen een heet hangijzer voor Anton en ABS Bouwteam: de samenwerking tussen architect, ingenieur en aannemer of kortweg: het creëren van een Design-Build team. Mo: “Volgens mij hebben ze voor de bekisting alleen half Grimbergen gedurende twee jaar werk gegeven.” Achter het ontwerp en de bouw van de twee ronde, betonnen vliegtuigloodsen van Grimbergen stond naast aannemer Alfred Hardy immers ook de Poolse ingenieur Samuel Chaikes. De betonstructuur werd uitgevoerd door de Brusselse aannemer Blaton-Aubert en de metalen delen, zoals de lantaarn en de schuifpoorten, werden geleverd door het Atelier Hardy-Leroy. Het jaar voor uitvoering nam Hardy een patent op zijn ontwerp en de erkenning kwam in 1964, toen de loodsen als enige Belgische werk werden opgenomen in de overzichtstentoonstelling ‘Twentieth Century Engineering’ in het Museum of Modern Art in New York. Na het eerste succes van de vliegtuigloodsen in Grimbergen probeerde Hardy zijn vernieuwende architecturale concept ook elders toe te passen. Hij woonde zelf in een paddenstoelvormige woning en in Frankrijk zijn nog twee kleinere modellen van hem te bewonderen, maar daar bleef het bij. In 1965 kwam Hardy om het leven in een ongeval. Sinds 2006 zijn de loodsen beschermd en eerder dit jaar werd gestart met de restauratie van de hangars. De werken omvatten vooral de restauratie van de betonnen en stalen elementen, stalen poorten, lichtstraat en dakbedekking. De kostprijs voor de renovatie van dit Belgische luchtvaartpatrimonium bedraagt twee miljoen euro.
studio MOTO
ARCHITECT ZONDER ARCHITECTUUR
“Ken je het boek ‘Architect without architecture’?”, sluit Mo het bezoek af. “Dat gaat over bouwwerken wereldwijd die ontstaan zijn vanuit een zekere noodzaak en doorheen de decennia geëvolueerd zijn naar een specifieke vormgeving. Net zoals de Belgische frietkoten. Of net zoals deze vliegtuigloodsen, die als vanzelf gegroeid zijn vanuit een noodzaak en de samenwerking tussen mensen die elkaar zeer goed kennen. Je had iemand met een idee, iemand die kon bouwen, iemand die kon rekenen, enzovoort. Skills united, zeg maar, daar leer je zoveel uit. En met een gemeenschappelijk doel voor ogen dat doet dromen.” Thomas vult aan: “Deze loodsen bouwen hield risico’s in, maar ze hebben het toch gedaan. Dat vind ik straf. Zonder ervaring, maar wel met het vertrouwen van de bevoegde overheidsinstanties. En zie het resultaat! Dat is in het huidige wedstrijdparcours voor architecten ondenkbaar. Wat een kans op begeleid experiment, avontuur en originaliteit zou kunnen zijn, wordt beknot door referentiedwang. Je dwingt er architecten mee in een hoekje, terwijl wij ons portfolio graag net zo divers mogelijk houden. We zien architectuur nog altijd als onze hobby. (lacht) En die verkennen we graag in de breedte en in de diepte.”
2500 M2 INSPIRERENDE TOONZAAL
GROOTSTE WALTER KNOLL COLLECTIE
CASSINA - KNOLL INT - B&B ITALIA - EDRA - WALTER KNOLL - DE SEDE - VITRA CASSINA - KNOLL INT - B&B ITALIA - EDRA - WALTER KNOLL - DE SEDE - VITRA CARL HANSEN & SON - ELSEN AND SON - CARINE BOXY SHEEPSKIN RUGS - ARTISAN CARL HANSEN & SON - ELSEN AND SON - CARINE BOXY SHEEPSKIN RUGS - ARTISAN FRITZ HANSEN - VAN ROSSUM - PASTOE - ARCO - INDERA - JOV - FLOS - OCCHIO - ... FRITZ HANSEN - VAN ROSSUM - PASTOE - ARCO - INDERA - JOV - FLOS - OCCHIO - ...
