Hoofdstuk 4
Aandacht en informatieverwerking
4.1
Theoretische achtergrond
Aandacht is een belangrijke cognitieve functie, die mee aan de basis ligt van de informatieverwerking. Het is het proces waarbij relevante van niet-relevantie informatie wordt onderscheiden. Aandacht werd door een van de grondleggers van de psychologie, William James, in 1890 als volgt gedefinieerd in het klassieke werk Principles of Psychology: ‘Every one knows what attention is. It is the taking possession by the mind, in clear and vivid form, of one out of what seem several simultaneously possible objects or trains [p. 404] of thought. Focalization, concentration, of consciousness are of its essence. It implies withdrawal from some things in order to deal effectively with others, and is a condition which has a real opposite in the confused, dazed, scatterbrained state which in French is called distraction, and Zerstreutheit in German.’
Aandacht en informatieverwerking
4
De eerste woorden ‘Everyone knows what attention is’, zijn sprekend en zouden misschien beter zijn: ‘Everyone seems to know what attention is’. Hoewel het concept op zich eenvoudig lijkt, is het een complexe aangelegenheid en zijn wetenschappers het tot op vandaag nog niet eens over een concrete afbakening van dit concept. Wat wel al duidelijk uit de definitie naar voren komt, is het feit dat aandacht niet één duidelijke of goed afgelijnde zaak is. Tegenwoordig wordt aandacht vaak opgedeeld in een aantal verschillende, van elkaar te onderscheiden, deelfuncties. Van Zomeren en Brouwer (in Lannoo, 1998c) stellen dat de Nederlandse term ‘aan-dacht’ letterlijk betekent ‘denken aan’. Ze onderscheiden bij aandacht twee verschillende aspecten, selectiviteit en intensiteit. Om informatie te kunnen selecteren, moet er dus een systeem zijn dat ons hierbij ondersteunt. Het idee van selectiviteit sluit nauw aan bij het idee dat de mens een informatieverwerkend systeem is, waarbij hij via de zintuigen overspoeld wordt door een overvloed aan prikkels (beelden, geluiden, smaken, aanrakingen, …), die dan verder gecodeerd en bewerkt kunnen worden. De capaciteit van het menselijke informatieverwerkingssys-
NAH-boek.indb 85
31/10/13 11:46