Loslaten

D10

hart&hoofd

COLUMN

DE STANDAARD MAANDAG 29 APRIL 2013

DE DESTRUCTIEVE KRACHT VAN HET PIEKEREN

MIET EN WILFRIED RIK TORFS Miet Smet en Wilfried Martens trouw­ den. Voor de kerk. Dat maakt vele mensen boos. Niet op Miet. Wel op Wilfried. Was die voordien al niet en­ kele keren in het huwelijk getreden?

En er staat geschreven: ‘Wat God ver­ bonden heeft, zal de mens niet schei­ den.’ Opvallend is dat vooral wie be­ weert in God niet te geloven, zich be­ roept op zijn woord.

Kerkrechtelijk is er met het huwelijk van Miet en Wilfried niets mis. Miet trouwde nooit, dus geen probleem.

Wilfried wel. Hij sloot een burgerlijk en een kerkelijk huwelijk met zijn eer­ ste vrouw Lieve Verschroeven. Daarna scheidde hij burgerlijk, hertrouwde, scheidde opnieuw. Maar omdat een kerkelijk huwelijk onontbindbaar is en dat van Wilfried Martens nooit ongel­ dig werd verklaard, bleef hij voor de kerk met zijn eerste vrouw getrouwd.

Tot ze eerder dit jaar stierf, want met de dood neemt elk huwelijk een einde.

Successieve polygamie aanvaardt de kerk wel degelijk. Weliswaar argumen­ teerde kerkvader Tertullianus (160­ 230) op een bepaald ogenblik dat een man die twee vrouwen heeft van wie er een is gestorven, nog altijd twee vrouwen heeft, maar die wat krakke­ mikkige stelling heeft het gelukkig niet gehaald.

De voorbije dagen kreeg ik een paar mails van verbolgen lieden die de kerk ‘hypocriet’ noemden. Behandelde Wil­ fried Martens zijn eerste vrouw wel correct? Liet hij haar niet laaghartig in de steek? Na drie burgerlijke huwe­ lijken voor de kerk trouwen, komaan, dat kan toch niet?

Toch kun je het kerkelijk recht geen hypocrisie verwijten. Integendeel, het houdt zich enkel met de geldigheid van het huwelijk bezig, niet met de morele eigenschappen van wie het sluit. De redenering is glashelder: Martens huwde één keer rechtsgeldig, en dat huwelijk werd ontbonden door het overlijden van zijn vrouw. Dus staat het hem vrij weer te trouwen.

Wat tussenin gebeurde, is misschien moreel laakbaar, maar juridisch niet relevant. Iemand hoeft geen goed mens te zijn om in het huwelijk te mo­ gen treden. Gelukkig. Het huwelijk is er voor iedereen die het er wil op wa­ gen met een persoon van het andere geslacht. Dat laatste is u ongetwijfeld bekend, ik ga er niet op in.

Mijn correspondenten ergerden zich aan de soepelheid van het kerkelijk recht. Het mist ethische bevlogenheid.

Het zou hogere morele standaarden moeten hanteren. Wie te vaak of te ernstig zondigde, zou het recht een kerkelijk huwelijk te sluiten, moeten verliezen. Iemand schreef, wellicht met bevende hand: ‘Een schande dat de kerk geen enkel moreel aanvoelen meer heeft.’

Morele verontwaardiging alom dus.

Eigenlijk is dat een vreemde reactie.

Jarenlang werd de kerk, wat mij be­ treft terecht, haar overdreven aan­ dacht voor seksuele moraal verweten.

Seks voor het huwelijk mag niet, seks na het huwelijk moet. Condooms zijn verboden, voorbehoedsmiddelen in het

algemeen evenzeer. Homo’s mogen niet trouwen met homo’s, tenzij die van het andere geslacht zijn: pijnlijk beledi­ gend. Geen plek tussen de lakens, of de kerk richt er haar blikken op. Maar ondertussen maakt zij wel een duide­ lijk onderscheid tussen recht en mo­ raal. Ook zondaars mogen in het hu­ welijk treden.

Wie Wilfried Martens een tweede ker­ kelijk huwelijk ontzegt, neemt de strenge morele principes van de kerk niet alleen over, maar wil hen ook la­ ten doorsijpelen tot in de meest kron­ kelige meanders der rechtsregels. Om­ dat Wilfried Martens heeft gezondigd, verliest hij het recht om te trouwen.

©

belga

Als denken malen wordt Soms draait ons denken dol, en is elke zin zoek.

Piekeraars weten er alles van. En piekeren we allemaal niet soms? Maar wat als er een systeem in sluipt, als het je doen en laten gaat bepalen, je nachtrust rooft? ‘Piekeren kan je ziek maken’.

KATHLEEN VEREECKEN

De seksuele moraal van Vlaamse kranten­ lezers en briefschrij­ vers is veeleisender dan die van gelijk welke kerkvorst

Geen enkele paus legt een dergelijke gestrengheid aan de dag. De seksuele moraal van Vlaamse krantenlezers en briefschrijvers is aanmerkelijk veelei­ sender dan die van gelijk welke kerk­ vorst, monseigneur Léonard inbegre­ pen.

Trouwens, wat weten wij eigenlijk over Wilfried Martens? Over wat hem drijft, wat hij denkt, hoe hij voelt? Zelfs als hij tegenover zijn eerste vrouw tekort­ schoot, is het best mogelijk dat hij be­ rouw toonde en vergiffenis kreeg. Daar weten we niets over. Dus kunnen we er niet over oordelen. Tenzij we princi­ pieel vinden dat vergiffenis onmogelijk is. Maar in dat geval zijn we, een twee­ de keer, veel strenger dan de katholie­ ke moraal op haar meest onbarmharti­ ge momenten.

De discussie over het huwelijk van Wilfried Martens zegt minder over Wilfried Martens dan over het morele puritanisme van onze tijd. We zijn strenger dan de kerk die we streng­ heid verwijten. We zijn minder gelovig dan vroeger. Moraalridders zijn we ge­ bleven. Andersom had ook gekund.

Maar helaas.

Rik Torfs is hoogleraar kerkelijk recht aan de KU Leuven.

Zijn column verschijnt elke maandag.

Het gebeurde bijna altijd ’s nachts, in het niemandsland tussen waken en slapen in.

Meestal nog op het moment dat de slaap mijn vermoeide lichaam zoetjesaan lamleg­ de, en alles vaag en warm en doezelig werd.

Een paukenslag, die het hart in razende ga­ lop liet gaan, het soezende brein genade­ loos wakker schudde. Te weinig geschre­ ven, te veel gegeten, telefoontjes uitgesteld, mails onbeantwoord gelaten en misschien wel een handvol mensen op een ondefini­ eerbare manier onrecht gedaan. Oog op de klok: alweer een uur later. Alweer een uur minder slaap. En morgen staat er zoveel be­ langrijks op het programma. Het loopt mis, natuurlijk loopt het mis. Alweer gepieker.

Al of niet vermeende nalatigheid, een druk­ kend geweten en een algeheel gevoel van controleverlies, van onbehagen: het heeft ooit voor doorwaakte nachten vol gepieker gezorgd. Opstaan en een lijstje maken, dat hielp wel eens. Maar de volgende nacht kon het zomaar ineens herbeginnen.

Vreemd genoeg is daar vrij radicaal veran­ dering in gekomen. Niet doordat ik me in­ eens voorbeeldig en uiterst gedisciplineerd ben gaan gedragen. Nee, het was een simpe­ le beslissing. Een streng en niet te negeren ‘stop!’, gevoed door het besef dat ik mezelf ziek aan het maken was en dat ik toch geen stap verder raakte door het piekeren. Ik gooide de deur dicht, en dat was dat. Of niet: het werd vervangen door nachtenlang tandenknarsen, tot ook dat na enige tijd stilviel. Niets om trots op te zijn, gewoon geluk dat iets simpels als dat ene woord op dat moment volstond.

Soms lukt het mensen niet om het gepieker stil te leggen. Om hen uit de eindeloze maal­ stroom van gedachten te helpen, is er nu de groepscursus Anders omgaan met piekeren in het UZ Gent: acht sessies, begeleid door psychiater Dirk Van den Abbeele en psycho­

loog Roland Rogiers. Deelnemen kan alleen na doorverwijzing door een huisarts of an­ dere hulpverlener. Maar er is ook het prak­ tijkgerichte boek Loslaten. Ik pieker als ik niet tegenwoordig ben (Academia Press), dat de twee samen met drie teamleden (Eva Buytaert, Evi De Lissnyder en Marianne Hendrickx) schreven.

Cirkels draaien

Piekeren is niet hetzelfde als diep naden­ ken. Het tweede is constructief, of tenmin­ ste: kan constructief zijn. Het eerste is dat niet. Roland Rogiers: ‘Uit onderzoek blijkt dat piekeren contraproductief werkt. Had ik me op voorhand zorgen zitten maken over dit interview, dan zou dat ongetwijfeld een negatieve invloed gehad hebben op mijn antwoorden. Te zeer naar binnen gefo­ cust zijn, helpt niet. Doordat piekeren zo­ veel plaats in ons werkgeheugen inneemt, blijft er minder ruimte over voor probleem­ oplossend denken.’

‘We vermoeden dat piekeren vooral in gang gezet wordt wanneer de situatie niet is zo­ als we ze kennen of zoals we verwachten dat ze is. Er is altijd een spagaat tussen ver­ wachtingen en realiteit. Ons lichaam rea­

Piekeren leert ons altijd iets over datgene wat we belangrijk vinden in het leven

DE STANDAARD MAANDAG 29 APRIL 2013

D11

Piekeren overvalt ons het vaakst in een mentale rusttoestand. © Theo Audenaerd/HH

geert met een zekere alertheid op die dis­ crepantie. Het probleem ontstaat pas als er geen oplossing bestaat voor datgene waar­ over we nadenken. Een gezonde reactie zou zijn: het gewoon van ons afzetten, en accep­ teren dat er dingen zijn die je niet kan op­ lossen of controleren. Maar een piekeraar doet dat niet. Die gaat eindeloos cirkels draaien in zijn hoofd, repetitief dezelfde ge­ dachten of beelden de revue laten passeren, terwijl dat lichaam onafgebroken alert blijft.’

Tijdelijk piekeren is niets om je zorgen over te maken, zegt Rogiers. ‘Iedereen doet dat wel eens. Maar wanneer het piekeren zorgt voor een onophoudelijk slecht gevoel, wan­ neer je vaker piekert dan de problemen daadwerkelijk aan te pakken, wanneer het gepaard gaat met een diepe bedruktheid, angst of kwaadheid, dan heb je een pro­ bleem. Een probleem dat lang onderschat gebleven is. Hoe vaker iemand piekert, hoe meer hij bepaalde hersenverbindingen traint, waardoor het piekeren bijna een vanzelfsprekendheid wordt. Intussen we­ ten we dat piekeren ziek kan maken. Het is een kwetsbaarheidsfactor. Wie vaak pie­ kert, ontwikkelt sneller allerlei psychische klachten, raakt moeilijker los van angsten

en depressie. Bovendien is het risico op her­ vallen bij piekeraars aanzienlijk hoger dan bij mensen die het piekeren onder controle hebben.’

Vrijen of slapen

Zo bekeken lijkt piekeren iets wat we be­ wust doen: focussen op onze binnenkant, op hinderlijke beelden in ons hoofd, op ge­ nante voorvallen, op lastige confrontaties die nog in het verschiet liggen, op onover­ komelijke hindernissen of problemen.

Maar het slaap­waakverhaal van daarnet, waarbij we totaal onverwacht overvallen worden door het gepieker, klinkt Rogiers bekend in de oren.

‘Piekeren heeft altijd te maken met aan­ dacht. Het is niet toevallig dat het ons net het vaakst overvalt wanneer we ons in een mentale rusttoestand bevinden. Wanneer we stilvallen na het werk, thuis in de zetel.

Of in bed, op het moment dat we zouden moeten slapen. Klassieke momenten waar­ op de thema’s die ons bezighouden zich aan ons presenteren. Als het bed een piekerplek geworden is, dan moet je het op Pavloviaan­ se wijze opnieuw conditioneren. Bij de min­ ste piekergedachte opstaan en iets anders gaan doen, en opnieuw gaan slapen als de

vermoeidheid toeslaat. Dat kan een tijdlang hard werken en weinig slapen betekenen, maar het bed zou maar twee functies mo­ gen hebben: je ligt daar alleen maar om te vrijen of te slapen.’

Wie aan aandacht sturen denkt, denkt bijna vanzelf aan mindfulness. Maar er is meer.

‘We hebben ons gebaseerd op uitgebreid onderzoek uit het verleden, en hebben een koffer aan mogelijkheden ontworpen.

Mindfulness is er één van. Maar niet alles werkt voor iedereen. De een blijkt het meest gehad te hebben aan inzichten uit de posi­ tieve psychologie, de ander heeft ontdekt dat simpelweg opstaan en naar een andere ruimte gaan werkt, nog een ander zweert bij het maken van lijstjes. We beloven niet dat we iemand van het piekeren zullen af­ helpen. We kunnen er alleen voor helpen zorgen dat het piekeren een kleinere plaats in het leven gaat innemen.’

Betrokkenheid

Toen de Amerikaanse psychologe Susan Nolen­Hoeksema indertijd Piekerprinses­ sen schreef, stelde ze vast dat piekeren voor­ al een probleem van de laatste decennia is.

Ze zag drie mogelijke oorzaken. We hebben te veel keuzemogelijkheden, we staan te

RAVI COLTRANE 2 mei De Roma - Antwerpen Tickets: 03/292 97 40 + deroma.be

POWERED BY VOLKSWAGEN

veel op onze rechten (waardoor we vaak pie­ keren over het al dan niet denkbeeldige on­ recht dat ons aangedaan wordt) en we leven in een cultuur van navelstaren, waardoor we elk gevoel meteen op de ontleedtafel wil­ len leggen.

Volgens Roland Rogiers leert piekeren ons altijd iets over datgene wat we belangrijk vinden in het leven. ‘Soms moeten we daar nu eenmaal in gaan schoffelen, om te kijken of al die dingen écht zo belangrijk zijn. Som­ mige mensen willen het piekeren echter niet loslaten, omdat ze vrezen daardoor de controle te zullen verliezen. Het geeft hen het gevoel dat ze zich verantwoordelijk ge­ dragen. Bij koppels zie je dat weleens: door­ dat de vader bijvoorbeeld weigert te pieke­ ren over een probleem met een van de kin­ deren, zal de moeder zich juist suf piekeren.

Dat is haar manier om zich betrokken te to­ nen, ook al zet het geen zoden aan de dijk.

Wat alvast niet helpt, is op zo’n moment te­ gen die vrouw zeggen dat ze niet mág pieke­ ren. Maar je kunt wel technieken proberen toe te passen, die je kunnen helpen. Er is een Chinees gezegde dat het perfect samen­ vat: Dat de piekervogels over je hoofd vlie­ gen, kun je niet veranderen. Maar je kunt wel verhinderen dat ze nesten bouwen.’

ANA MOURA ‘Defado’

8 mei De Roma - Antwerpen Tickets: 03/292 97 40 + deroma.be

presenteert: