12 • BINNENLAND
VRIJDAG 19 APRIL 2013 • DE MORGEN
Naar schatting een kwart van de mensen piekert. En eenmaal ze tobbend wakker liggen in bed, dan is het moeilijk de slaap te vatten. In Loslaten legt psycholoog Roland Rogiers (UZ Gent) piekeraars uit hoe ze de mallemolen in hun hoofd kunnen stopzetten. Lotte Beckers
Handboek helpt verstokte piekeraars 3
gaan piekeren. Het gisteffect, noemt Rogiers dat. Piekeren leidt ook tot slechtere oplossingen, omdat ze zorgen voor tunnelvisie waarbij negatieve gedachten de overhand halen. “Uiteindelijk ben je meer met jezelf bezig, dan met die stresserende voordracht die je moet geven. En dat kan dan weer leiden tot meer gepieker, of conflicten met je omgeving.”
1
Oefening baart kunst
Is piekeren een karaktertrek, of is het aangeleerd? Beide, zo blijkt. “Sommige mensen hebben weinig nodig om bang te worden”, zegt Rogiers, anderen hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel. “Maar als je piekerende vader je eeuwig probeerde te beschermen, of je net het gevoel gaf dat je waardeloos was, dan heeft dat zijn impact.” Sowieso piekeren vrouwen drie keer zo vaak als mannen. Veelal is het ook automatisme. De malende gedachte duikt standaard op onderweg naar het werk, of in bed. Op den duur associeer je de slaapkamer met piekergedachten. Bovendien: oefening baart kunst. Nieuwe herinneringen leiden ook tot nieuwe verbindingen tussen hersencellen. Hoe vaker je piekert, hoe
steviger het hersencircuit, waardoor je weer vaker gaat piekeren. Het goede nieuws is dan ook dat het omgekeerd ook werkt: je kunt anders leren denken.
2
Het gisteffect
“Vroeger dachten we dat piekeren een symptoom was van depressies of angststoornissen. Vandaag weten we dat het omgekeerde evengoed geldt: wie veel piekert, is kwetsbaarder voor stoornissen en angsten. Dat mensen met depressies vaak hervallen, heeft veel te maken met piekergedrag”, zegt Rogiers. Piekeren heeft sowieso de roteigenschap dat het zichzelf versterkt. Als mensen piekeren dan voelen ze erg snel, binnen de paar minuten, de negatieve emoties die daarmee gepaard gaan, waardoor ze nog meer
De roze olifant
Als ik maar lang genoeg pieker, dan kom ik wel tot een oplossing, denken velen. Fout, zegt Rogiers. “Hoe meer je denkt, hoe minder je doet. Hoe minder je doet, hoe groter de kans dat je jezelf vastrijdt.” Nog te vermijden voor piekeraars: beslissen om niet meer te piekeren. Dat is hetzelfde als vijf minuten lang proberen niet denken aan een roze olifant: het werkt averechts. Idem voor een schuldgevoel. Accepteren en loslaten is een betere strategie. Vermijden en stilstaan, nog zo’n slecht idee. “Piekeren kan ervoor zorgen dat je bepaalde dingen niet doet. Je maalt over die lange reis, dus je besluit te wachten tot je eruit bent. Uiteindelijk is dat gewoon uitstelgedrag. Soms is het gewoon beter om te springen in plaats van te wachten op de ideale oplossing.”
4
Geloof niet wat je denkt
“Dat de piekervogels over je hoofd vliegen, kun je niet veranderen. Maar je kunt wel verhinderen dat ze nesten bouwen”, citeert Rogiers een Chinese volkswijsheid. Hoe dat dan moet? “Piekeren is een kwestie van aandacht, en de kunst is die af te leiden. Makkelijk is dat niet, en heeft de ene veel deugd van een wandeling, dan stelt de ander vast dat hij net dan gaat piekeren.” Begint het toch te malen? Dan is het kwestie van de ketting te herkennen en zo snel mogelijk af te breken. “Je voelt het in je lijf. Sommigen voelen hun kaken opspannen, anderen hun maag ineen krimpen. Hoe sneller je je gedachten kunt afleiden, hoe makkelijker.” Tot slot: geloof niet zomaar wat je denkt. Gedachten zijn immers geen feiten. Kunt je zomaar vijf rampscenario’s bedenken, redeneer je nogal zwart-wit of trek je je alles persoonlijk aan? Bedenk dan dat gedachten niet waar of onwaar zijn, maar helpend of niet helpend. Rogiers: “In plaats van te piekeren of je relatie eeuwig zal blijven duren, koop je beter bloemen voor je lief.”
‘Piekeren is een kwestie van aandacht, en de kunst is die af te leiden’ ROLAND ROGIERS
Loslaten, ik pieker als ik niet tegenwoordig ben, Ronald Rogiers en anderen, 215 p., uitgegeven door Academia Press