Addana Magazine 16

A L I A I J A R A M O D E L Shari‘ah Compliant Financing

Yamaha Showroom Alia Building, Gan’dhakolhimagu, Malé Tel: 300 9797, Fax: 330 7828 Email: yamahasales@aliamaldives.com

Sole Distributor

‫ނަންބަރު‪ | 16 :‬ނޮވެމ ްބަރ ު ‪2014‬‬

‫ސޓޯރީ‪:‬‬ ‫ަކވަރ ް‬

‫އެހެނިހެން ‪....‬‬ ‫§§މިނިވަންކަމަށް ފަންސާސް އަހަރު ފުރޭއިރު ‪...‬‬ ‫§§ޤައުމާއި ދައުލަތް‪..‬‬

‫‪>> 28‬‬

‫§§އަލްދަބަރާން‬

‫މިނިވަން ‪ 50‬އަށް ކުރިމަ ިތލާއިރު‪...‬‬

‫ހޯދަން ކޯސްޓްގާޑުން ހިންގި އޮޕަރޭޝަން‪.‬‬

‫ާރއްޖޭގ ެ ަދތު ުރ ަފތު ާރއި މުއާޞަ ލާތު‬

‫‪1965‬‬

‫§§ނީލަކޯރަށް ޢުމަރުގެފާނު ފޮނުވި ސިޓީ‬

‫‪>> 12‬‬

‫‪ަ 45‬އ ަހރު ެގ‬ ‫ޚިދުމަ ަތށް އަވަސް‬ ‫ކަޅިއެއް‬

‫‪>> 16‬‬

‫‪>> 38‬‬

‫‪>> 10‬‬

‫‪ukAlah IhIh‬‬ ‫‪>> 26‬‬

‫‪qnalufuw Amqniz egqniwam‬‬

‫‪?AbEdAw qwetugav Ehejun‬‬ ‫‪>> 42‬‬

‫§§އިންސާނުންގެ ގައިގައި ހުންނަ ހަމުގެ ވައްތަރުތައް‬ ‫ދެނެގަތުން‪.‬‬ ‫§§ ތަޢުލީމް ފެށެނީ ގޭތެރެއިންނެވެ‪.‬‬ ‫§§އިނގިރޭސި ސަފުހާތައް‬

‫‪>> 55‬‬

‫ނނަށް‬ ‫ނވެ ްމ ަބރު ‪ 3‬ގެ ހަމަ ާލގަ ިއ ަޒޚަ ްމ ިވ މީ ުހ ް‬ ‫ޮ‬ ‫ރ ިވ ހި ްތވަރު ަގދަ ކުޑަކުއްޖެއްގެ ވާހަކަ‬ ‫އެހީތެ ި‬

‫އަ ލާ ނާ ސީ ގެ ފަ އި ދާ‬

‫‪>> 6‬‬ ‫‪>> 46‬‬

‫‪>> 19‬‬

‫މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި‬ ‫ވާޖިބުތައް‬

‫§§އައްސުލްޠާން އިބްރާހީމް އިސްކަންދަރު (‪ 1‬ވަނަ)‬

‫ނަޞްރުގެ ސަބަބުތަ ާކއި އޭގެ ޙަޤީޤަތް‬

‫‪>> 20‬‬

‫ދިވެހިރައްޔިތުންގެ‬

‫ސަފާރީއިން‬

‫ދަތުރުކުރި‬

‫މީހުން‬

‫‪>> 14‬‬

‫‪yA di ha Si ve ge‬‬

‫‪>> 24‬‬

‫ކިހިނެ އް ދޭން ވީ‪ ،‬ކޮން އެއްޗެ އް؟‬

‫މި ޙަޤީޤަތް އެނގޭތަ؟‬

‫‪>> 56‬‬

‫‪qniweret egukatudAjIw Aw‬‬

‫‪>> 54‬‬

‫‪>> 48‬‬

‫‪qDOb qlawirOTiDew‬‬ ‫އެޑިޓަރ‬ ‫މޭޖަރ ޙުސައިން ޢަލީ‬

‫އެޑިޓަރުގެ ބަސް‬

‫ނަޞްރުގެ ދުވަސް‬ ‫މިއަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަޚުރުވެރި ނަޞްރުގެ ދުވަހެވެ‪ .‬ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ ހެޔޮއެދުމާއި‬

‫ތަހުނިޔާ ރާއްޖޭގެ އެންމެހާ ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންނަށް އަރިސްކުރަމެވެ‪ .‬މިފަދަ ދުވަސްތައް‬ ‫ފާހަގަކުރުމުގައި ވަރަށް މާތް މަޤްޞަދުތަކެއްވާކަން ކަށަވަރެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި‪ ،‬އެންމެ‬

‫މުހިންމު މަޤްސަދަކީ މިދުވަސްތައް ނިސްބަތްވާ ހާދިސާތަކުން ޢިބްރަތް ހާސިލުކޮށް‪ ،‬ޤައުމީރޫޙާ‪،‬‬

‫ޑެޕިއުޓީ އެޑިޓަރ‬ ‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް މުޙައްމަދު ސާމިރު‬ ‫ސާރޖަންޓް މޭޖަރ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު‬

‫ޙުއްބުލްވަޠަނުގެ ސިފަ އަޅުގަނޑުމެންގާ ހަރުލެއްވުމެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު މިއީ ޤައުމީ ކަންކަމާ‪،‬‬

‫ނުވަތަ ޤައުމާދޭތެރޭ ވިސްނާ ފިކުރު ހިންގާ‪ ،‬ތިމާއަށް ކޮންކަމެއްތޯ ޤައުމަށް ކޮށްދެވޭނީ‬ ‫ވިސްނާލުމަށްޓަކައި ލިއްބައިދޭ ރަނުގެ ފުރުޞަތެކެވެ‪.‬‬

‫ކޮންމެއަކަސް ނަޞްރުގެ ދުވަހަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތާރީޚުގައި ދިވެހިންނާ ވަރަށް‬

‫ނޖިންގ ެއ ިޑޓަރ‬ ‫މެ ޭ‬

‫ބޮޑަށް ގުޅިފައިވާ މުހިންމު ހާދިސާއެއް ހިއްސާ ކުރާ ދުވަހެކެވެ‪ .‬އިސްލާމްދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި‬

‫ލެފްޓިނަންޓް ޢަބްދުއްސަލާމް ޙަފީޒް‬

‫ކިއްލާއަކަށް ދިވެހި ބިން ބަދަލުވެދާނެކަމުގެ ބިރު ހީވެގެން ދިޔަ ދުވަހެވެ‪ .‬އެހެނަސް ކީރިތި‬

‫ޖާނުން ޤުރުބާންވި އަގުހުރި ދިވެހި ދަރިންތަކެއް ޝަހީދުވެގެން ދިޔަ ދުވަހެވެ‪ .‬އަޅުވެތިކަމުގެ‬ ‫ﷲ ގެ ރަޙްމަތް މާ މަތިވެރިއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މިއީ އަޅުގަނޑުމެން އެދުވަހަކުން ޢިބްރަތްތަކެއް‬

‫ސސިއޭޓް އެޑިޓަރ‬ ‫އެ ޯ‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް ޙުސައިން ޞަލާޙް ޔޫސުފް‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް މުޙައްމަދު ސަޢީދު‬ ‫ޑިސްޓްރިބިއުޝަން މެނޭޖަރ‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް ސިޔާދު ޙަބީބު‬ ‫ރޑަކްޝަން މެނޭޖަރ‬ ‫ޕް ޮ‬ ‫ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬ ‫ކޯޕްރަލް ނަވީން ސަޢީދު‬

‫ހާސިލުކޮށް‪ ،‬މާޒީއާއި އަދުގެ ފިލާވަޅުތަކުން ކުރިމަގަށްޓަކައި ހިތްވަރު އާކޮށް‪ ،‬ޢަޒުމްތަކެއް‬ ‫ކަނޑައަޅަށްޖެހޭ ދުވަހެކެވެ‪.‬‬

‫ބަވަނަވެފައިވާ މި ދުނިޔޭގައި އަޅުގަނޑުމެން ސަމާލުވާން ޖެހިފައިވާ ކަންތައްތައް ވަރަށް‬

‫ގިނައެވެ‪ .‬ޤައުމު ކިތަންމެ ކުޑަނަމަވެސް‪ ،‬ސަލާމަތީގޮތުން ހުރި ނުރައްކާތަކާއި ގޮންޖެހުންތައް‬

‫މަދެއްނޫނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޤައުމު ޙިމާޔަތްކޮށް‪ ،‬ޤައުމުގެ ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤްލާލާއި‬

‫އަމިއްލަވަންތަކަން ދެމެހެއްޓޭނީ އިޚުލާޞްތެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަން ކުރިއަށް ނެރެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ މުނާސަބާތަކުގައި ފަރުދެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ޤައުމަށް ކޮށްދެވޭނީ ކޮންކަމެއްތޯ‬

‫ހިތާ ހިތާ ސުވާލު ކޮށްލުމަކީ ބުއްދިވެރިކަމެކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި ފަރުދީގޮތުން ކުރެވޭނެ‬

‫އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ ޤައުމުދެކެ ލޯބިވުމެވެ‪ .‬ޤައުމަށް ތެދުވެރިވެ‪ ،‬އިޚުލާސްތެރިވުމެވެ‪.‬‬

‫މާޒީގައި ޤައުމަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ނުރައްކާތެރި އެންމެހާ ކަންތައްތަކަށް ބަލާއިރު މިޤައުމަށް‬

‫އުފަން‪ ،‬މިޤައުމުގެ ދަރިން ޤައުމަށް ޣައްދާރުވެފައިވާ މަންޒަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވަނީ‬ ‫ފެނިފައެވެ‪ .‬ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ ހާދިސާއަކީވެސް އެފަދަ ހާދިސާއެކެވެ‪.‬‬

‫މިނިވަންކަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންގެ ކިބައިގައި ޤައުމީ ރޫޙާ ޤައުމީ‬

‫ޖޯޝް ހަރުލެއްވުން މުހިންމެވެ‪ .‬އެކަމަށްޓަކައި ފަރުދީ ފައިދާއަށްވުރެ މުޖުތަމަޢުގެ ނުވަތަ ޤައުމީ‬ ‫ފައިދާއަށް އިސްކަންދިނުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬ޤައުމަށް ގެއްލުންވެދާނެ ހަމައެއްވެސް‬

‫މާކެޓިންގ މެނޭޖަރ‬ ‫ސާރޖަންޓް މޫސާ ފުއާދު‬

‫ކަމެއް ނުކޮށް‪ ،‬ޤައުމަށް ވަފާތެރި‪ ،‬އިޚުލާޞްތެރި ފަރުދުންގެ ގޮތުގައި ދެމިތިބުމަކީ ވަރަށް‬

‫މުހިންމުކަމެކެވެ‪.‬‬

‫އައްޑަނަ މަޖައްލާއަކީ މުހިންމު ބޭފުޅުން ތަކެއްގެ ޢިލްމީ މުއްސަނދި ހަދިޔާތަކުން‬

‫ނެރެވޭ މަޖައްލާ އެކެވެ‪ .‬އަދި މި މަޖައްލާ ކިޔުންތެރިންނާއި ހަމައަށް ވާސިލުވަނީ ހެޔޮއެދޭ‬

‫ލޭއައުޓް އަދި ޑިޒައިންގ‬ ‫ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬

‫ގިނަ ފަރާތްތަކެއްގެ ދީލަތި އެހީތެރިކަމާއެކުއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މިހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް ނިހާޔަތައް‬ ‫ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬

‫މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހެޔޮ ވިސްނުން ދެއްވާށިއެވެ‪ .‬މި ލޮބުވެތި ރާއްޖެއަކީ‬

‫އަބަދުމެ މިނިވަން ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ލައްވާށިއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން މިކުރާ މަސައްކަތުގައި‬ ‫އެކަލާނގެ ބަރަކާތް ލައްވާށިއެވެ‪.‬‬

‫މޭޖަރ ޙުސައިން ޢަލީ‬ ‫އެޑިޓަރ‬

‫މީޑިއާ އެންޑް ޕަބްލިޝިންގ ސާރވިސް‪ ،‬އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬ ‫ފޯން‪ | 3322607 :‬އީމެއިލް‪:‬‬

‫‪addana1@gmail.com‬‬

‫| ވެބްސައިޓް‪:‬‬

‫‪mndf.gov.mv‬‬

www.mndf.gov.mv

‫މި ނި ވަ ން ކަ މަ ށް ފަ ން ސާ ސް އަ ހަ ރު ފު ރޭ އި ރު‪...‬‬

‫ފަސްޓް ލެފްޓިނެންޓް ޢަބްދުއްލަތީފް ޢަލީ‬

‫ޤައުމަކަށްލިބޭނެ‬ ‫މިނިވަންކަމަކީ‬ ‫އިންސާނަކަށް‬ ‫ކާމިޔާބެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެބޮޑު‬ ‫ހިތްހަމަޖެހުމެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑު‬ ‫އެންމެ‬ ‫ލިބޭނެ‬ ‫ދިވެހިންނަކީ މިނިވަންކަމުގެ ހިތްހަމަޖެހުން‬ ‫ލިބިގަންނަމުންދާ ނަސީބުވެރިބަޔެކެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ދިވެހިން‬ ‫އަޅުވެތިކަންވެސް‬ ‫ހަމައެއާއެކު‬ ‫އަޅުވެތިކަމާއި‬ ‫ތަޖުރިބާކޮށްފައިވުމާއެކު‬ ‫މިނިވަންކަމުގެ ހުރި ތަފާތުވެސް ދިވެހިންނަށް‬ ‫އަލުން ބުނެދޭކަށް ނުޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަށް ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން‬ ‫ލިބުނުތާ ފަންސާސް އަހަރު ފުރުން ފާހަގަ‬ ‫ކުރުމަށް ތައްޔާރުވަމުންދާއިރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫މާނައިގާ"‬ ‫"ފުރިހަމަ‬ ‫މިނިވަންކަން‬ ‫ދެމެހެއްޓުމަށް ހުރި ގޮންޖެހުންތައްވެސް ދަނީ‬ ‫އިންތިހާއަށް އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެ‬ ‫އޮތް ސަރަހައްދުގެ ސަބަބުން ބޭރުގެ ބާރުގަދަ‬

‫ޤައުމުތަކުގެ ޝައުގުވެރިކަން ވަނީ އިތުރުވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ދީނީ ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތަކާއި މަސްތުވާތަކެތި‬ ‫އަދި ސިޔާސީ ހަލަބޮލިކަމުން ޤައުމު އަރައިގަނެ‬ ‫ދިވެހިން ހޭދަކުރަމުންދިޔަ ހަމަހިމޭން ޖައްވަށް‬ ‫އެނބުރި ދިޔުމަށް އެންމެން ގުޅިގެން ކުރަންހުރި‬ ‫މަސައްކަތްތައް އެހާމެ ގިނައެވެ‪.‬‬ ‫ދ ގިނަ‬ ‫ދިވެހިން ތަޖުރިބާކުރަމުން ާ‬ ‫ރށް ބޮޑަށް‬ ‫މައްސަލަތައް ވަނީ ކަނޑާއި ވަ ަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ރ ޤައުމުގެ‬ ‫ގުޅި ލާމެހިފައެވެ‪ .‬މިކުޑަކުޑަ ޖަޒީ ާ‬ ‫ކ ކަނޑުގެ‬ ‫ނުވަދިހަ ނުވައެއް އިންސައްތަ އަ ީ‬ ‫ސަރަޙައްދު ކަމަށްވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އިޖުތިމާޢީ‬ ‫މުޖުތަމަޢުގެ‬ ‫ދިވެހި‬ ‫ފޭރާން ވީދިގެންދާން މެދުވެރިވި އެއްސަބަބަކީ‬ ‫ތަކެތި‬ ‫މަސްތުވާ‬ ‫މަސްތުވާތަކެއްޗެވެ‪.‬‬ ‫ބޭނުންކުރާ މީހުންގެ ނިސްބަތް އިތުރުވެ‬ ‫ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ކަންކޮޅަކަށް މިނުބައި ވަބާ‬ ‫ވަނީ ފެތުރިފައެވެ‪ .‬އޭގެސަބަބުން މުޖުތަމަޢުގެ‬ ‫ތެރޭގައި ވައްކަންކުރުމާއި‪ ،‬ފޭރުން‪ ،‬މަރާމާރީ‬ ‫ގޯނާކުރުންތަކާއި‬ ‫ޖިންސީ‬ ‫ހިންގުމާއި‬ ‫އެނޫންވެސް އުފާފާގަތިކަމާއެކު ދިރިއުޅެމުންދާ‬ ‫ފެނިގެންނުވާނެ‬ ‫މުޖުތަމަޢަކުން‬ ‫ތަހުޒީބު‬ ‫އެތައްކަމެއް ދިވެހި މުޖުތަމަޢުން ދަނީ‬ ‫ފެންނަމުންނެވެ‪ .‬މިކަމަށް ހައްލެއްގެނެވޭނީ‬ ‫މަސްތުވާތަކެތި ބޭނުންކުރާ ފަރާތްތަކަށް އެތަކެތި‬

‫ލިބެންހުރި ދޮރުތައް ބަންދުކުރެވިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ރާއްޖެއަށް ކަނޑުގެ މަގުން ގިނަ ‬ ‫އެތެރެވާކަން‬ ‫މަސްތުވާތަކެތި‬ ‫ޢަދަދަކަށް‬ ‫ކަނޑުމަގުން‬ ‫ހާމަވެގެންގޮސްފައިވާއިރު‬ ‫ހުއްޓުވުމަކީ‬ ‫އެތެރެވުން‬ ‫މަސްތުވާތަކެތި‬ ‫ދަތިކަމެކެވެ‪ .‬އެކަމަކީ ގިނަ ގޮންޖެހުންތަކެއްހުރި‬ ‫ކަމަކަށްވާއިރު އެފަދަ މަސައްކަތަކަށް ބޭނުންވާ‬ ‫ވަސީލަތްތައްވެސް ރާއްޖޭގައި މަދެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖެއަށް ބޭރުގެ ނުފޫޒުގަދަ ޤައުމުތަކުގެ‬

‫ޝައުގުވެރިކަން އިތުރުވެފައިވާއިރު އެފަދަ ބައެއް‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ ޙަރަކާތްތައް ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ‬ ‫ސަރަޙައްދުގެ ތެރޭގައި ހިންގާކަމަށް ދިވެހި‬ ‫މަސްވެރިން ދަނީ ބުނަމުންނެވެ‪ .‬މަސްވެރިންގެ‬ ‫މޮނީޓަރކޮށް‬ ‫ބަލާ‬ ‫ތުހުމަތުތައް‬ ‫އެފަދަ‬ ‫ބެލެހެއްޓުމުގެ ޤާބިލުކަން ހުރި ނަމަވެސް މުޅި‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙަދުގައި ހިނގާ‬ ‫ނުވަތަ ހިނގާފާނެ ޙަރަކާތެއް ބަލާ ހުއްޓުވުމަށް‬ ‫ދަތިކެއް އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬ވަސީލަތްތައް ނެތުމުގެ‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬މިސަބަބައްޓަކައި ރާއްޖޭގެ‬ ‫ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބެލެހެއްޓުމަށް މިހާރުވެސް‬ ‫އިންޑިޔާގެ ނޭވީ އަދި އިންޑިއާގެ ކޯސްޓްގާޑުގެ‬ ‫އެހީތެރިކަން ދަނީ ހޯދަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އިންޑިޔާ އާއި އެނޫންވެސް ރާއްޖެއާއި‬ ‫އަސްކަރީ ގޮތުން ގާތް ޤައުމުތަކުން ދިވެހިރާއްޖެ‬ ‫ބޭނުން ކޮންމެ ވަގުތަކު ބޭނުންވާ އެހީތެރިކަން‬ ‫ފޯރުކޮށް ދިނުމަށް ތައްޔާރަށް ތިބި ނަމަވެސް‬ ‫މުޅިން އެފަރާތްތަކަށް ބަރޯސާވެފައިވާ ޤައުމެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި އޮތުމަކީ އެންމެ އެދެވޭގޮތެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެފަރާތްތަކަށް މުޅިންބަރޯސާވެއްޖެނަމަ ލިބިދާނެ‬ ‫ހިތި ނަތީޖާ ދިވެހިން ވަނީ ތަޖުރިބާކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެއީ މިނިވަންކަމުގެ ފަޚުރަށް އުނިކަން‬ ‫ގެނުވަފާނެކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދެކޮޅަށް‬ ‫ތަކެއްޗާއި‬ ‫މަސްތުވާ‬ ‫ކަނޑުމަގުން މިހާރަށްވުރެ ޙަރަކާތްތެރި ރޯލެއް‬ ‫އަދާކުރުމަށާއި ރާއްޖެއަށް ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުގެ‬ ‫ނުފޫޒު ކުޑަކުރުމަށް އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް އާއި‬ ‫މޯލްޑިވްސް ޕޮލިސް ސަރވިސްގެ ދައުރު‬ ‫ފުޅާކޮށް އެފަރާތްތަކަށް ބޭނުންވާ ވަސީލަތްތައް‬ ‫ފޯރުކޮށްދިނުން މުހިންމެވެ‪ .‬ޒަމާނީ ވަސީލަތްތައް‬ ‫ލިބިގެންވާ އުޅަނދުފަހަރު ހޯދައި ޤާބިލުކަން‬ ‫އިތުރު ކޮށްދޭންޖެހެއެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ‬ ‫ސަރަޙައްދު ބެލެހެއްޓުން ޤާނޫނީ ގޮތުން‬ ‫ޙަވާލު ކުރެވިފައިވާ ފަރާތްތައް މިހާރަށްވުރެ‬ ‫ބޮޑަށް ހަކަތަވެރި ކުރުވާ ބާރުވެރިކުރުވުމަކީ‬ ‫މިނިވަންކަން އިތުރަށް ފުރިހަމަކުރުމަށް އެޅޭ‬ ‫ފިޔަވަޅެއް ކަމުގައިވާނެއެވެ‪ .‬މިނިވަންކަމަށް‬ ‫ފަންސާސް އަހަރު ފުރޭއިރު މިއީ ރާއްޖޭގެ‬ ‫މުޖުތަމަޢުގެ‬ ‫ފަޚުރާއި‬ ‫މިނިވަންކަމުގެ‬ ‫ހަމަޖެހުން އިތުރަށް ފުރިހަމަކޮށްދޭނެ ހަރުދަނާ‬ ‫ފިޔަވަޅެއްކަމުގައި ވެގެންދާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ސ ަބބުތަކާއި އޭގެ ޙަޤީޤަތް‬ ‫ނަޞްރުގެ ަ‬

‫އައްޝައިޚް އިބްރާހީމް ރަޝީދު މޫސާ‬

‫ޙާޞިލު ކުރުމަށްޓަކައި ކުރާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އުޞޫލުތަކެއް ވެރިކުރުމަށްޓަކައި ކުރާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އިތުރު މިސާލުތަކަކަށް ބަލައިލަމާތޯއެވެ! ‬

‫ނަޞްރުގެ ޙަޤީޤަތް‬

‫‪6‬‬

‫ނަޞްރާ ބެހޭގޮތުން ވާހަކަ ދައް ާ‬ ‫ކ‬ ‫އިރު‪ ،‬ހިތަށް‪ ،‬ފުރަތަމަ ވެސް އަރާނީ ‪ ،‬އެއީ‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުގައި ޙާޞިލުކުރެވޭ‬ ‫އަޞްކަރީ ނަޞްރުކަމަށެވެ ‪ .‬ބައެއް މީހުން‬ ‫ދެކޭގޮތުގައި ނަޞްރު ލިބުމަކީ ‪،‬ދުޝްމަނުންގެ‬ ‫ގިނަ ބަޔަކު މަރައިލައި ‪ ،‬އެމީހުންގެ ބިންތައް‬ ‫ހިފައި‪ ،‬އެމީހުންގެ މުއްސަނދިކަމުން ބައެއް‬ ‫އަތުލައި‪ ،‬އެމީހުން ވަޒަނުން ބޭރުކޮށްލުމުން ‬ ‫ޙަޤީޤީ‬ ‫ނަމަވެސް‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ޙާޞިލުވާ‬ ‫މިންގަނޑަކުން ބަލައިފި ނަމަ މިއީ ނަޞްރުގެ‬ ‫ޙަޤީޤީ މަފްހޫމެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް މިދާކަށް‬ ‫ދުވަހު އިސްރާއީލުން ޣައްޒާއަށް ދިން ޢުދްވާނީ‬ ‫ޙަމަލާތަކުގައި ފިލަސްޠީނުގެ ދެ ހާހެއްހާ މީހުން‬ ‫ވަނީ ޝަހީދުވެފައެވެ‪ .‬ޣައްޒާގެ ވަތު އޮނިގަނޑުގެ‬ ‫ހަލާކުކޮށްލައިފައެވެ‪.‬‬ ‫ވަނީ‬ ‫ބޮޑުބައެއް‬ ‫އިސްރާއީލުން މިއީ އެމީހުންނަށް ލިބުނު‬ ‫ނަޞްރެއް ކަމަށް ދަޢުވާކުރެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ޙަޤީޤީ މިންގަނޑުން ބަލާ އިރު އިސްރާއީލަށް‬ ‫ނަޞްރު ލިބުނު ކަމަށް ބުނެވިދާނެތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އިސްރާއީލަށް މި ޢުދްވާނުން އެމީހުންގެ‬ ‫ލަނޑުދަނޑިތައް ޙާޞިލު ކުރެވުނުތޯއެވެ‪ .‬ޙަމާސް‬ ‫ޖަމާޢަތުގެ ޒަޢާމަތު ނައްތައި ލެވުނުތޯއެވެ؟‬ ‫ފިލަސްޠީނުގެ ފިދާއީން އިސްރާއީލަށް ޙަމަލާ‬ ‫ދިނުމަށް ބޭނުންކުރާ ބިންގަރާސް މަގުތައް‬ ‫ނައްތައިލެވުނުތޯއެވެ؟ ފިލަސްޠީނުގައި ޤާއިމު‬ ‫ސަރުކާރު‬ ‫އެއްބައިވަންތަކަމުގެ‬ ‫ކުރެވުނު‬

‫އިސްރާއީލުން ޣައްޒާއަށް ދިން ޢުދްވާ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ޙަމަލާތަކުގައި ފިލަސްޠީނުގެ ދެ ހާހެއްހާ‬ ‫ަޣ ްއ ާޒގެ‬ ‫ޝ ީހ ުދ ެވ ަފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ަ‬ ‫ީމހުން ވަނީ‬ ‫ޮބ ުޑ ަބ ެއއް ވަނީ‬ ‫ނގަނ ުޑގެ‬ ‫ަވތު އޮ ި‬ ‫ިމއީ‬ ‫ރ ީއލުން‬ ‫ސ ާ‬ ‫ށ ަލއި ަފއެވެ‪ި .‬އ ް‬ ‫ަހ ާލ ުކ ޮކ ް‬ ‫އެމީހުންނަށް ލިބުނު ނަޞްރެއް ކަމަށް‬ ‫ނގަނޑުން‬ ‫ނ ަމ ެވސް ަޙ ީޤޤީ މި ް‬ ‫ރއެވެ‪ަ .‬‬ ‫ަދޢު ާވކު ެ‬ ‫ބަލައި އިރު އިސްރާއީލަށް ނަޞްރު ލިބުނު‬ ‫ރ ީއ ަލށް މި‬ ‫ސ ާ‬ ‫ނ ޯތ ެއވެ‪ި .‬އ ް‬ ‫ނ ިވދާ ެ‬ ‫ަކ ަމށް ބު ެ‬ ‫ޞލު‬ ‫ނގެ ލަނ ުޑދަނ ިޑ ަތއް ާޙ ި‬ ‫ުޢދްވާނުން ެއ ީމހު ް‬ ‫ނ ޯތ ެއވެ‪ަ .‬ޙ ާމސް ަޖ ާމޢަ ުތގެ ަޒ ާޢ ަމތު‬ ‫ރވު ު‬ ‫ުކ ެ‬ ‫ނ ްއ ަތއި ލެވުނު ޯތއެވެ؟‬ ‫ަ‬ ‫ޖަމާޢަތުގެ‬ ‫ޙަމާސް‬ ‫ޖަމާޢަތާއި‬ ‫(ފަތުޙު‬ ‫ގުޅިފައިވާ ސަރުކާރު) ވައްޓައިލެވުނުތޯއެވެ؟‬ ‫ބައިނަމްއަޤްވާމީ މުޖްތަމަޢުން އިސްރާއީލަށް‬ ‫ޙާޞިލުވީ ކޮން އެއްޗެއްތޯއެވެ؟ އިތުރު‬ ‫ނުރުހުންތަކާއި‪ ،‬ކުށްވެރިކުރުންތައް ނޫންތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެ ބަދަލުގައި ފިލަސްޠީނު މީހުންނަށް ހަމްދަރްދީ‬ ‫އިތުރުވެގެން ދިޔައެވެ‪ .‬ފިލަސްޠީނުމީހުންނަށް‬ ‫ލިބެން ޖެހޭ ޙައްޤުތަކެއްވާ ކަން ޤަބޫލުކުރާ‬ ‫މީހުން އިތުރުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަޞްރަކީ‬ ‫ޙަޤީޤީ‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫ލަޑުދަނޑިތައް ޙާޞިލުކޮށްދޭ ނަޞްރެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ހަނގުރާމައަކީ ވެސް ސިޔާސީ ލަނޑުދަނޑިތަކެއް‬

‫‪1.1‬މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ " إِذَا جَاءَ‬ ‫نَصْرُ اللَّـهِ وَالْفَتْحُ ‬ ‫وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ‬ ‫فِي دِينِ اللَّـهِ أَفْوَاجًا –‬ ‫النرص ‪ - 1-2 :‬اللَّه ގެ نرص އާއި‪،‬‬ ‫فتح އަތުވެއްޖެ ހިނދެވެ‪.‬އަދި اللَّه ގެ‬ ‫دين އަށް މީސްތަކުން ބައިބަޔަށް ވަންނާތީ‪،‬‬ ‫ދެކެވަޑައިގެންފި ހިނދެވެ‪.‬‬ ‫ކަލޭގެފާނު‬ ‫" މި ދެ އާޔަތުގައި ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަ‬ ‫ތަޢާލާ މި ވަނީ ނަޞްރާ ފަތުޙުގެ ތަފާތު‬ ‫ބަޔާންކޮށްދެއްވައިފައެވެ‪ .‬ފަތުޙު ގުޅިފައި‬ ‫އޮންނާނީ އައު ބިންތައް ހިފުމާއި އައު‬ ‫ބަޔަކު ތަބާވުމާއެވެ‪ .‬އެކަމަކު ނަޞްރު‬ ‫ގުޅިފައި އޮންނާނީ އުޞޫލުތަކާއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ތާނގައި މިވާ އުޞޫލުތަކަކީ ﷲގެ ދީނެވެ‪.‬‬ ‫އިސްލާމީ ޢަޤީދާއާއި އިސްލާމީ ރިސާލަތުގެ‬ ‫އުޞޫލުތަކެވެ‪ .‬މުސްލިމުން އެކަމާ މެދު‬ ‫އުފާކުރަން ޖެހޭ ނަޞްރަކީ އެ ދީނަށް‬ ‫ފައުޖުފައުޖަށް‬ ‫ބައިބަޔަށް‬ ‫މީސްތަކުން‬ ‫ވަނުމެވެ‪ .‬ބައެއް ފަހަރަށް ފަތުޙުގެ ކުރިން‬ ‫ނަޞްރު ލިބިދާނެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ ލިބެން‬ ‫ފަށާފާނެއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ މިއަދުގެ ޙާލަތަށް‬ ‫ބަލާ އިރު އިސްލާމްދީނަށް ދަނީ ނަޞްރު‬ ‫ލިބެމުންނެވެ‪ .‬ހުޅަނގާއި އިރުމަތީގައި‪،‬‬ ‫އުތުރާއި ދެކުނުގައި‪ ،‬އެ ދީނަށް ވަންނަ‬ ‫މީހުން ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އަންނަނީ‬ ‫އިސްލާމީ‬ ‫އެކަމަކު‬ ‫އިތުރުވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ މިއަދުގެ ޙާލަތަށް ބަލާއިރު ‬ ‫އެކަކަށް ވެސް ވަންހަނާވެގެން ނުވާނެ‬ ‫ފަދައިން އެއީ މާ އުފާވެރި ޙާލަތެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫‪2.2‬ކީރިތި ޤުރްއާނުގައި ވާރިދުވެފައިވާ އުޚްދޫދު‬ ‫ވާހަކައަށް ބަލައިލަމާތޯއެވެ‪ .‬ކީރިތި ރަސޫލާގެ‬ ‫ސުންނަތުގައި މި ވާހަކަ ބަޔާންކޮށްދެއްވައިފައި‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬މާތްﷲ އަލްބުރޫޖު ސޫރަތުގައި ވަޙީ‬ ‫ކުރައްވަނީ "قُتِلَ أَصْحَابُ ‬ ‫الْأُخْدُودِ ‪ ،‬النَّارِ ذَاتِ ‬ ‫الْوَقُودِ ‪ ،‬إِذْ هُمْ عَلَيْهَا‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫قُعُودٌ ‪ -‬ވަޅުގަނޑުގެ އެކުވެރިންނަ ް‬ ‫ށ‬ ‫لعنة ލެއްވިއެވެ(އެ ވަޅުގަނޑަކީ) ދަރުއަޅައި‬ ‫ރޯކޮށްފައިވާ އަލިފާންގަނޑެވެ‪ .‬އެއުރެން‬ ‫އޭގެކައިރީގައި އިށީނދެ ތިބިހިނދެވެ‪" .‬‬ ‫މި ވާހަކައިގައި ޤާތިލަކީ ރަސްގެފާނެވެ‪.‬‬ ‫ގާތުން ބަލައި އިރު ނަޞްރު ލިބިފައި ވަނީ‬ ‫ރަސްގެފާނަށެވެ‪ .‬މި އަނިޔާވެރި ރަސްގެފާނު‬ ‫ޤަތުލުކުރީ ހަމައެކަނި އެ ކުޑަ ކުއްޖާއެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އެ ކުއްޖާގެ ފުރާނައާ އެކު ރަށުގެ‬ ‫އެންމެން އެ ކުއްޖާގެ ދަޢުވަތަށް އީމާންވިއެވެ‪.‬‬ ‫މި ތާނގައި ނަޞްރު ލިބުނީ ކާކަށްތޯއެވެ؟‬ ‫ނުވަތަ‬ ‫ޤާތިލަށްތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އަނިޔާވެރި‬ ‫ބޭއިންސާފުން މަރައިލި ކުޑަކުއްޖާއަށްތޯއެވެ؟‬ ‫‪3.3‬އުޙުދު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހުގައި ކީރިތި‬ ‫ރަސޫލާގެ ބައެއް ޞަޙާބީން ރަސޫލާގެ‬ ‫ސަބަބުން‪،‬‬ ‫ޚިލާފުވުމުގެ‬ ‫އަމުރުފުޅާ‬

‫މުސްލިމުންނާ‬ ‫މުޝްރިކުންނަށް ‬ ‫ދެކޮޅަށް ކުއްލި ޙަމަލާއެއް ދެވޭނެ މަގު‬ ‫ތަނަވަސްވިއެވެ‪ .‬މި ކުއްލި ޙަމަލާގެ ސަބަބުން‬ ‫މުސްލިމުންގެ އެތައް ބަޔަކު ޝަހީދުވުމުން‬ ‫ކާމިޔާބެއް‬ ‫ޢަސްކަރީ‬ ‫މުޝްރިކުންނަށް‬ ‫ލިބިއްޖެ ކަމަށް ހީވިއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ފަހުން‬ ‫ވިސްނައިލުމުން އެމީހުންނަށް އެނގުނީ‬ ‫އެމީހުންގެ ލަނޑުދަނޑިތަކުން ވަރަށް ކުޑަ‬ ‫މިންވަރެއް މެނުވީ ޙާޞިލު ނުކުރެވުނު‬ ‫ކަމެވެ‪ .‬އެމީހުންނަށް ޙާޞިލު ކުރެވުނީ‬ ‫ޖާހިލީ ޒަމާނުގެ ބަދަލު ހިފުމުގެ ޖަޒްބާތުގެ‬ ‫ތެރެއިން ކުޑަކުޑަ މިންވަރެކެވެ‪ .‬ކީރިތި‬ ‫ރަސޫލާ އަނެއް ދުވަހު ހެނދުނު އިސްލާމީ‬ ‫ލަޝްކަރައިގެން ޙަމްރާއުލް އަސަދި ނަމަކަށް‬ ‫ނުކުމެވަޑައިގަތުމުން‬ ‫ހިސާބަށް‬ ‫ކިޔާ‬ ‫މުޝްރިކުންގެ ހިތަށް ބިރުވެރިކަން ވަދެ‬

‫ފިލީއެވެ‪ .‬އުޙުދުގެ ދުވަހުގައި ޢަސްކަ ީ‬ ‫ރ‬ ‫ގޮތުން މައްކާގެ މުޝްރިކުންނަށް ކާމިޔާބު‬ ‫ލިބުނު ނަމަވެސް‪ ،‬އެއީ ނަޞްރެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މަދީނާއެއް‬ ‫މުޝްރިކުންނަށް‬ ‫މައްކާގެ‬ ‫ލަޝްކަރު‬ ‫މުސްލިމުންގެ‬ ‫ނުހިފުނެވެ‪.‬‬ ‫ފިލާކަށް‬ ‫މައިދާނުން‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ނުދުވެއެވެ‪ .‬މުޝްރިކުންގެ އަތްދަށުގައި‬ ‫ހައްޔަރެއް‬ ‫އެކަކުވެސް‬ ‫މުސްލިމުންގެ‬ ‫ނުވެއެވެ‪ .‬މުޝްރިކުންނަށް މުސްލިމުން‬ ‫އަތުން ޣަނީމާގެ ގޮތުގައި އެއްވެސް އެއްޗެއް‬ ‫ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ކުރީ ޒަމާނުގެ އާދަކާދައާ‬ ‫އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތިން މުޝްރިކުން‬ ‫އެންމެ‬ ‫މައިދާނުގައި‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ދުވަހަކަށް ވެސް މަޑެއް ނުކުރެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫އަވަސްވެ ގަތީ ހަނގުރާމައިގެ މައިދާން‬ ‫ދޫކޮށް ފިލާށެވެ‪ .‬އަދި އެމީހުން މަދީނާއަށް‬ ‫އަރައި ތަންތަން ލޫޓުވައި އަންހެނުންނާއި‬ ‫ކުޑަކުދިން އަޅުވެތި ކުރާކަށް ނޫޅެއެވެ‪.‬‬ ‫‪4.4‬ޙުދައިބިއްޔާގެ ދުވަހުގައި މުޝްރިކުންނާ‬ ‫ޞުލްޙަ‬ ‫ދެމެދުގައި‬ ‫މުސްލިމުންނާ‬ ‫ޤާއިމުކުރުމުގެ ޢަހްދުނާމާ ލިޔެވުނު އިރު‬ ‫މުޝްރިކުން ވަރަށް ހަރުކަށި ޝަރްޠުތަކެއް‬ ‫މުސްލިމުންގެ މައްޗަށް ވަނީ ލާޒިމުކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ރަސޫލާގެ ބައެއް ބޮޑެތި ޞަޙާބީން ވެސް މި‬ ‫ކަމާ މެދު ކަންބޮޑުވެ ވަޑައިގަތެވެ‪ .‬އެބޭކަލުން‬ ‫އެބޭކަލުންގެ ދީނަށް އެއްވެސް ކަހަލަ‬ ‫ނިކަމެތިކަމެއް ލިބުމަކީ ޤަބޫލު ކުރައްވާނެކަން‬ ‫ކަމެއް ނޫންކަން ދެއްކެވިއެވެ‪ .‬ކީރިތިރަސޫލާ‬ ‫އެބޭކަލުންނާ ޖަދަލު ނުކުރައްވާ ވިދާޅުވީ‬ ‫"ތިމަންކަލޭގެފާނަކީ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪7‬‬

‫އެކަލާނގެ ތިމަން ކަލޭގެފާނަށް ނަޞްރު‬ ‫ދެއްވާނެ ކަން ކަށަވަރެވެ‪ .‬ތިމަންކަލޭގެފާނު‬ ‫އެކަލާނގެއަށް އުރެދި ވަޑައި ނުގަންނަވާ‬ ‫ހުށީމެވެ‪ " .‬ޙުދައިބިއްޔާ ޞުލްޙައަށް ބަލާ‬ ‫އިރު އެއީ މުޝްރިކުން އިސްލާމީ ދައުލަތް‬ ‫ރަސްމީކޮށް ޤަބޫލުކުރުމެވެ‪ .‬އެ ދައުލަތުގެ‬ ‫ވެރިއަކީ މުޙައްމަދު ބުނު ޢަބްދިﷲ ‪ -‬صيل‬ ‫الله عليه وسلم – ކަން ޤަބޫލު ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫މި ޞުލްޙައިގެ ސަބަބުން ރަސޫލުﷲގެފާނަށް‬ ‫ޤައުމުތަކާއި ޤަބީލާތަކުގެ މެދުގައި ދީނަށް‬ ‫ގޮވައިލެއްވުމުގެ ފުރްޞަތު ތަނަވަސް ވެގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬އިސްލާމީ ދައުލަތުގެ ޝާނާއި‬ ‫ޝައުކަތު ވަރުގަދަވެގެން ދިޔައެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫މި ކަމުގެ ސަބަބުން މައްކާ ފަތުޙު ކުރުމަށް‬ ‫މަގުފަހިވެ ދޮރު ހުޅުވިގެން ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫‪5.5‬ތަތާރުން ވަރުގަދަ ބާރެއްގެ ގޮތުގައި ނުކު ެ‬ ‫މ‬ ‫އިސްލާމީ ޚިލާފަތު ވައްޓާއިލައި ބަޤްދާދު‬ ‫ހިފައި އިސްލާމީ ޙަޟާރަތުގެ މަލަތައް ވަނީ‬ ‫ހަލާކުކޮށްލައިފައެވެ‪ .‬އެމީހުން ފުރަތަމަ‬ ‫ފަހަރަށް ބަލިވީ ހިޖްރައިން ‪ 658‬ވަނަ‬ ‫އަހަރު މުސްލިމުން ދިން ޙަމަލާގައެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫ތިން އަހަރު ފަހުން ތަތާރުން އިސްލާމް‬ ‫ދީނަށް ވަންނަން ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ހިޖްރައިން‬ ‫‪ 736‬ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް ދިޔަ އިރު ހުރިހާ‬ ‫ތަތާރުން އިސްލާމް ދީން ޤަބޫލުކޮށް އިސްލާމީ‬

‫‪8‬‬

‫ރިސާލަތުގެ ސިފައިންނަށް ބަދަލުވެގެ ް‬ ‫ނ‬ ‫ހިގައްޖެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެންމެ ފަހުން‬ ‫ނަޞްރު މި ލިބުނީ ދީނަށެވެ‪.‬‬ ‫މި ކަހަލަ މިސާލުތަކުން ތާރީޚު ވަނީ‬ ‫ފުރިފައެވެ‪ .‬ނަޞްރާ ބެހޭގޮތުން މި ދެކެވުނު‬ ‫ވާހަކަތަކާއި ޙާދިސާތަކުގެ އަލީގައި ނަޞްރު‬ ‫ލިބޭނީ ސަބަބުތަކަކާ ލައިގެން ކަން ‬ ‫އެނގިއްޖެއެވެ‪ .‬ނަޞްރު ލިބޭނީ ކަންތައްތަކެއްގެ‬ ‫ތެރެއިން ލައިފައެވެ‪.‬‬ ‫‪ -1‬ޤަބޫލު ކުރާ ހަރުދަނާ އުޞޫލެއްގެ‬ ‫މަތީގައި ސާބިތުވެ ތިބުން‪ :‬މުސްލިމުންނަށް‬ ‫ބަލާއިރު މިއީ އީމާންކަމާއި ދީނުގެ ޢަޤީދާގެ‬ ‫ތަރަހައެވެ‪ .‬މި އުޞޫލުތަކުގައި ފަރުވާ ކުޑަ‬ ‫ނުކުރުމަށް މާތްﷲ މުސްލިމުންނަށް ވަނީ‬ ‫އަމުރުކުރައްވައިފައެވެ‪ .‬މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވަނީ‬ ‫فَاسْتَمْسِكْ بِالَّذِي‬ ‫"‬ ‫أُوحِيَ إِلَيْكَ إِنَّكَ عَلَىٰ ‬ ‫صِرَاطٍ مُّسْتَقِيمٍ ‪ -‬ފަހެ‪،‬‬ ‫ކަލޭގެފާނަށް އިއްވަވާ وحى އެއްގައި ކަލޭގެފާނު‬ ‫ހިފަހައްޓަވާށެވެ! ހަމަކަށަވަރުން‪ ،‬ކަލޭގެފާނުވަނީ‪،‬‬ ‫ސީދާވެގެންވާ ތެދުމަގެއްގެ މަތީގައެވެ‪ ".‬މި‬ ‫އުޞޫލޫން އެއްކިބާ ކުރުމަށް ދުޝްމަނުން‬ ‫މަސައްކަތް ކުރާނެތީ އެކަމަށް ރައްކައުތެރިވުމަށް‬ ‫މާތްﷲ އަންގަވައެވެ‪ .‬އެކަލާނގެ ވަޙީ ކުރައްވަނީ‬ ‫" وَاحْذَرْهُمْ أَن يَفْتِنُوكَ‬

‫عَن بَعْضِ مَا أَنزَلَ اللَّـهُ ‬ ‫إِلَيْكَ ‪-‬އަދި اللَّه‪ ،‬ކަލޭގެފާނަށް‬ ‫ބާވައިލެއްވި ބައެއް آية ން ކަލޭގެފާނު‬ ‫އެއްކިބާކޮށްފާނެތީ އެއުރެންނާ މެދު ރައްކާތެރިވެ‬ ‫ރަސޫލުﷲގެފާނަށް‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާށެވެ!"‬ ‫ބަލާއިރު އެކަލޭގެފާނު އިސްލާމީ ރިސާލަތާއި‬ ‫ދަޢުވަތާ ދުރަށް ލެވޭތޯ‪ ،‬މުޝްރިކުން ކިހާ‬ ‫ވަރަކަށް މަސައްކަތް ކުރިތޯއެވެ! އެކަލޭގެފާނަށް‬ ‫ދުންޔަވީ އެތައް ހެއްލެނިވުންތަކެއް ހުށަހެޅިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް އެކަލޭގެފާނު ރައްދަކީ " އޭ‬ ‫ބޮޑުބޭބޭފުޅާއެވެ! އެބައިމީހުން ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ކަނާތްޕުޅަށް އިރު ‪ ،‬އަދި ވާތްޕުޅަށް ހަނދު‬ ‫ލައިދީފައި މި ކަން ދޫކޮށްލުމަށް އެދުނަސް މިކަން‬ ‫ފާޅުވެއްޖައުމަށްދާނދެން ނުވަތަ ތިމަންކަލޭގެފާނު‬ ‫މި ކަމުގައި އަވަހާރަވެއްޖައުމަށް ދާންދެން ‪ ،‬މި‬ ‫ކަން ދޫކޮށް ނުލައްވާ ހުށީމެވެ‪ " .‬ރަސޫލުﷲ‬ ‫ގެފާނުގެ މި ބަސްފުޅު ވެގެން ދިޔައީ ބޮޑުބޭބޭފުޅު‬ ‫އަބޫ ޠާލިބުގެފާނަށް ވެސް ލިބިވަޑައިގެން‬ ‫ހިތްވަރަކަށެވެ‪ .‬އަބޫ ޠާލިބުގެފާނުގެ ޖަވާބަކަށް‬ ‫ވީ " އެދިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތަކަށް ކުރިއަށް‬ ‫ގަންދީ‬ ‫ﷲ‬ ‫ފަހެ‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާށެވެ‪.‬‬ ‫ދަންނަވަމެވެ‪.‬ކަލޭގެފާނު އެދިވަޑައި ނުގަންނަވާ‬ ‫ކަމަކަށް ކަލޭގެފާނު ދޫކޮށެއް ނުލައްވާނަމެވެ‪" .‬‬ ‫ގޯނާ‬ ‫ބިލާލުގެފާނަށް‬ ‫މުޝްރިކުން‬ ‫އީމާންކަން‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ކުރިކުރިހެން‬ ‫ދިޔައީ ދުވަހެއްދުވަހަކަށް ވަރުގަދަވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވަމުން ދިޔައީ أحد أحد ‬ ‫އެވެ‪ .‬ރޯމަނުން ޢަބްދުﷲ ބުނު ޙުޛާފަތިއް‬ ‫ސަހްމީ ހަނގުރާމައިގައި ހައްޔަރުކުރުމަށް ފަހު‬ ‫ތަފާތު ވަސީލަތްތަކުން އެކަލޭގެފާނު ދީނުން‬ ‫ނުވަތަ ދީނުގެ ބައެއް އުޞޫލުތަކުން ބޭރަށް‬ ‫ލެވޭތޯ މަސައްކަތް ކުރިއެވެ‪ .‬ޖަލުގައި ހިލިހިލާ‬ ‫ޖަހާފައި ބަހައްޓައިގެން ބިރުދައްކައިގެން ވެސް‬ ‫ރޯމަނުންނަށް ވަނީ އެ ކަން ނުކުރެވިފައެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ފަހުން ރޯމަނުންގެ ވެރިޔާ ޢަބްދުﷲގެ‬ ‫ކިބައިން އެދުނީ އޭނާގެ ބޮލުގައި ބޮސްދިނުމަށެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު ޢަބްދުﷲ ވިދާޅުވީ އެކަލޭގެފާނާއެކު‬ ‫ހައްޔަރު ކުރެވުނު ހުރިހާ މުސްލިމު އަސީރުން‬ ‫ދުކޮށްލަން ޖެހޭނެ ކަމަށެވެ‪ .‬ހުރިހާ އަސީރުން‬ ‫ދޫކޮށްލާ މަތިން އެކަލޭގެފާނު ރޯމަނުންގެ‬ ‫ވެރިއާގެ ބޮލުގައި ބޮސްދެއްވިއެވެ‪ .‬މިއިން‬ ‫އެނގެނީ ޙައްޤުގެ މަތީގައި ދެމި ހުރެއްޖެ ނަމަ‬ ‫އެ ޙައްޤު ގެއްލިގެން ނުދާނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫‪ -2‬މުސްލިމުންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާ ި‬ ‫އ‬ ‫މުޖްތަމަޢެއްގެ‬ ‫‪:‬‬ ‫އެއްބައެއްވަންތަކަން‬ ‫ހަރުދަނާކަމާއި އާރާއި ބާރު ދެމިގެން އަންނަނީ އެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މުޖްތަމަޢެއްގެ ދަރިންގެ މެދުގައި އޮންނަ ގުޅުމުގެ‬ ‫ތެރެއިންނެވެ‪ .‬މި ގުޅުން ޙާޤީޤީ ގުޅުމަކަށް ވާނީ‬ ‫އެމީހުން ޙިއްޞާވާ ލަނޑުދަނޑިތަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި‬ ‫އުފުލާ‬ ‫އެމީހުން‬ ‫ޒިންމާތަކުންނެވެ‪ .‬އެމީހުން ތަޙައްމުލުކުރާ‬ ‫ވޭނާއި ގިލަންތަކާއި މަޝާއިރުތަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫މި ކަން އޮންނާނީ އެމީހުންގެ އެންމެ‬ ‫މުހިއްމު އަމާޒަށް ވާޞިލުވުމަށްޓަކައި ލައި ‬ ‫އެއްބާރުލުމާއި އެއްބައިވަންތަކަމުގެ މަތީގައެވެ‪.‬‬ ‫މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ " إِنَّ اللَّـهَ‬ ‫يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ‬ ‫صَفًّا‬ ‫سَبِيلِهِ ‬ ‫فِي‬ ‫كَأَنَّهُم بُنْيَانٌ مَّرْصُوصٌ ‬ ‫– الصف ‪ - 4:‬ހަމަކަށަވަރުން‪ ،‬ހަރުދަނާ‬ ‫ބިނާއެއް ފަދައިން ސަފުސަފަށް އެތުރިގެންތިބެ‪،‬‬ ‫އެކަލާނގެ މަގުގައި ހަނގުރާމަކުރާ މީހުންދެކެ‪،‬‬ ‫اللَّه ލޯބިވެވޮޑިގެންވެތެވެ‪ " .‬މި ބަސްފުޅުން‬ ‫އެނގޭގޮތުގައި ހަނގުރާމަކުރުމަށް ނުކުންނަ‬ ‫ކޮންމެ މުޤާތިލަކީ ﷲގެ ރުއްސެވުމާއި‬ ‫ފުއްސެވުން ލިބިގެންވާ މީހެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު ހަނގުރާމަ ކުރަން ނުކުންނަން‬ ‫ޖެހޭނީ ކޮމާންޑަރުގެ އަމުރުވެރިކަމުގެ ދަށުން‬ ‫އެއްޖަމާޢަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬މި ބަސްފުޅުން‬ ‫ދޭހަވާ ގޮތުގައި ޝަރްޢާ ޚިލާފުވާ ފަދަ ގޮތަކަށް‬ ‫ހަނގުރާމައަކަށް ނުނުކުމެވޭނެއެވެ‪ .‬އިސްލާމީ‬ ‫އުއްމަތާ ކުރިމަތިވެފައިވާ ބޮޑެތި ފިތުނަތައް‬ ‫އުފެދިފައިވަނީ މިފަދަ ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމުން މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ‬ ‫ކުރުމާއި‪ ،‬ޙާކިމާއާ ދެކޮޅަށް ނުކުތުމާއި‪ ،‬‬ ‫މުސްލިމުންގެ އެއްބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކާ ދެކޮޅަށް ‬ ‫ދުޝްމަނުންނަށް ވާގިވެރިވުމުގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬ ‫މި ފަދަ ޢަމަލުތައް ހިނގައިފައިވަނީ ޝަރްޢުގެ‬ ‫އަޞްލުތަކާ ޚިލާފަށް ކޮށްފައިވާ ތައުވީލުތަކެއްގެ‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މި‬

‫ސ ުފޅުން‬ ‫ަބ ް‬

‫ރ ަމށް‬ ‫ރ ަމ ުކ ު‬ ‫ހަނގު ާ‬

‫އެނ ޭގގޮ ުތ ަގއި‬

‫ނކުންނަ‬ ‫ު‬

‫ނމެ‬ ‫ކޮ ް‬

‫ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ެއ ަކ ަމކު‬

‫ސވުން‬ ‫ރ ްއސެ ުވ ާމއި ުފ ްއ ެ‬ ‫ުމޤާ ިތ ަލކީ ﷲގެ ު‬

‫ނވާ‬ ‫ިލ ިބގެ ް‬

‫ރމަ‬ ‫ހަނގު ާ‬

‫ީމ ެހއް‬

‫ުކރަން‬

‫ނކުންނަން‬ ‫ު‬

‫ެޖހޭނީ‬

‫ކޮމާންޑަރުގެ އަމުރުވެރިކަމުގެ ދަށުން އެއް‬

‫ސ ުފޅުން‬ ‫ަޖ ާމ ަޢ ެތ ްއގެ ޮގ ުތ ަގ ެއވެ‪ .‬މި ަބ ް‬ ‫ރޢާ ިޚ ާލ ުފވާ ަފދަ‬ ‫ޭދ ަހވާ ޮގ ުތ ަގއި ޝަ ް‬ ‫ނ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނ ުކ ެމވޭ ެ‬ ‫ރ ަމ ައ ަކށް ނު ު‬ ‫ށ ހަނ ުގ ާ‬ ‫ޮގ ަތ ަކ ް‬

‫މަތީގައެވެ‪.‬މާތްﷲ އަންގަވަނީ މުސްލިމު ް‬ ‫ނ‬ ‫އެއް އުއްމަތެއްގެ ގޮތުގައި އަބަދުވެސް ދެމި‬ ‫ތިބުމަށާއި ބައިބައިވެގެން ނުދިޔުމަށެވެ‪.‬މާތްﷲ‬ ‫ވަޙީ ކުރައްވަނީ " وَلَا تَنَازَعُوا‬ ‫وَتَذْهَبَ‬ ‫فَتَفْشَلُوا‬ ‫رِيحُكُمْ ‪-‬األنفال ‪ - 46 :‬އަދި‬ ‫ތިޔަބައިމީހުން ދެބަސްވެ އަރާރުންނުވާށެވެ!‬ ‫(ދެބަސްވެ އަރާރުންވާނަމަ) ތިޔަބައިމީހުން‬ ‫ބާރުނެތި‬ ‫ތިޔަބައިމީހުންގެ‬ ‫ފިނޑިވެ‪،‬‬ ‫ހިނގައިދާނެއެވެ‪".‬‬ ‫‪ -3‬މާއްދީ ބާރުން ތައްޔާރުވުން ‪ :‬ކީރިތި‬ ‫ރަސޫލާގެ ރިސާލަތު ފާޅުވުމާއެކު ޙައްޤާއި ބާޠިލާ‬ ‫ދެމެދުގައި ހިނގަމުންދާ ކުރިމަތިލުންތަކުގެ‬ ‫މަލަތައް ވަނީ ފާޅުވެފައެވެ‪ .‬ޙައްޤަށް ނަޞްރު‬ ‫ދިނުމަށްޓަކައި ޙައްޤުގެ އަހްލުވެރިން އެމީހުންގެ‬ ‫ދައުރު ފުރިހަމައަށް އަދާކުރަން ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރީގެ އުއްމަތްތަކުގެ މީހުން އަނިޔާވެރިންގެ‬ ‫ކިބައިން ސަލާމަތްވުމުގައި ބަރޯސާވެފައިވަނީ‬ ‫އިލާހީ ބާރުގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬އެކަމަކު އިސްލާމީ‬

‫ރިސާލަތާއެކު މި އުޞޫލުވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ޙައްޤަށް ނަޞްރު ދިނުމުގައި މުއުމިނުތަކުންގެ‬ ‫ދައުރެއް ވެސް ވާ ކަން މާތްﷲ ވަނީ‬ ‫އަންގަވައިފައެވެ‪ .‬އެކަލާނގެ ވަޙީކުރައްވަނީ "‬ ‫يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِن‬ ‫تَنصُرُوا اللَّـهَ يَنصُرْكُمْ ‬ ‫وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ –‬ ‫محمد ‪ - 7 :‬އޭ إميان ވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ!‬ ‫ތިޔަބައިމީހުން اللَّه އަށް (އެބަހީ‪ :‬اللَّه‬ ‫ގެ دين އަށް) نرص ދޭނަމަ‪ ،‬އެކަލާނގެ‬ ‫ތިޔަބައިމީހުންނަށް نرص ދެއްވާނެތެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ ފައިތިލަތައް ثابت‬ ‫ކުރައްވާނެތެވެ‪ ".‬މާތްﷲ މުއުމިނުންނަށް‬ ‫އުފުއްލަން މި ޖެއްސެވި ބުރައަކީ އެމީހުންނާ‬ ‫ކުރިމަތި ކުރެއްވި އިމްތިޙާނެކެވެ‪ .‬މާތްﷲ ވަޙީ‬ ‫ކުރައްވަނީ " وَلَوْ يَشَاءُ اللَّـهُ ‬ ‫لَانتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَـٰكِن‬ ‫بَعْضَكُم‬ ‫لِّيَبْلُوَ‬ ‫بِبَعْضٍ – محمد ‪ - 4:‬އަދި‪ ،‬اللَّه‬ ‫އިރާދަކުރައްވާނަމަ (ހަނގުރާމަކުރުމަކާ ނުލައި)‬ ‫އެއުރެންގެ މައްޗަށް ތިޔަބައިމީހުންނަށް نرص‬ ‫އެހެނެއްކަމަކު‬ ‫ކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫ލިބުނީސްކަން‬ ‫(جهاد رشع ކުރެއްވީ) ތިޔަބައިމީހުން އެއްބަޔަކު‬ ‫އަނެއްބަޔަކު امتحان ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ‪".‬‬ ‫މިހެންވެ‪ ،‬ނަޞްރު ހޯދުމަށްޓަކައި‬ ‫ވަސީލަތްތައް‬ ‫ބާރުގެ‬ ‫މުސްލިމުންނަށް‬ ‫ޙާޞިލުކުރަން އެބަ ޖެހެއެވެ‪ .‬ނަޞްރު ލިބުމުގެ‬ ‫ބަހާތަކުގެ ތެރޭގައި ބާރު ހިމެނޭތީއެވެ‪.‬‬ ‫މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވަނީ " وَأَعِدُّوا‬ ‫لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن‬ ‫قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ ‬ ‫عَدُوَّ‬ ‫بِهِ ‬ ‫تُرْهِبُونَ‬ ‫اللَّـهِ وَعَدُوَّكُمْ وَآخَرِينَ‬

‫ރާމިޒު އަލީ‬

‫ށ ުލމީ‪ަ ،‬ފހު ނޭ ަވ ަޔށް‬ ‫ށ ަޓ ަކއި ައ ްއޑަނަ ައ ަކށް ިދ ްއ ޮކ ް‬ ‫ނގެ މޭ ަޤ ުއ ަމ ް‬ ‫" ައ ަހރެ ް‬ ‫ޝޢިރު‪،‬‬ ‫ޝ ޫހރު ާ‬ ‫ނގެ ަމ ް‬ ‫ނމޭ" ިމއީ ދި ެވހި ް‬ ‫ނދެން ޮމޓޯ ަކ ުމ ަގއި ިޚ ާޔރު ުކރާ ަ‬ ‫ދަ ް‬ ‫ނ ަބ ިއ ެތ ެކވެ‪ި .‬މ ާއ ެއކު ދެން ިހ ަތށް‬ ‫ރށް ައ ުގ ުހރި ޅެ ް‬ ‫ރ ޫޙމް ޫމސާ ަފ ުތ ީޙގެ ަވ ަ‬ ‫ަމ ު‬ ‫އަންނަނީ އެމެރިކާގެ ކުރީގެ ރައީސެއް ކަމުގައިވާ ޖޯން އެފް ކެނެޑީގެ ހަމަ‬ ‫ނއި‬ ‫ނގެ އަޚުން ާ‬ ‫ނވެ‪ަ " .‬އ ަހރެ ް‬ ‫ނ ުމ ަގއި ވަނީ ިމހެން ެ‬ ‫ނ ެމ ެކވެ‪ެ .‬އބު ު‬ ‫ިމ ަފދަ ބު ު‬ ‫ށ ެދވޭނެ ަކ ަމކީ ޮކ ަބ ިއތޯ‬ ‫ށ ަޓ ަކއި ަޤ ުއ ަމށް ޮކ ް‬ ‫ުއޚުތުންނޭވެ‪ި .‬ތ ާބ ައ ް‬ ‫ށދެވޭނީ ކޮން‬ ‫ށ ަޓ ަކއި ިތ ާބ ައށް ޮކ ް‬ ‫ނމަ ެވސް ަޤ ުއ ަމ ް‬ ‫ށވެ‪ަ .‬‬ ‫ނ ަބ ާލ ެ‬ ‫ު‬ ‫ށވެ‪".‬‬ ‫ަކ ެމ ްއތޯ ަބ ާލ ެ‬ ‫ޝައްކެއްނެތެވެ‪ .‬ޢިބުރަތުން ފުރިގެންވާ ދެ‬ ‫ބުނުމެކެވެ‪ .‬ދެ ބުނުމުގެ މައިގަނޑު މަޠުލަބު ދާ ިދ‬ ‫އެއްގޮތެވެ‪ .‬ތިމާގެ ޤައުމު އެންމެ އެދޭ ކަންކަމުގައި‪،‬‬ ‫ޤައުމަށް ޚިދުމަތް ކުރުމެވެ‪ .‬ޤައުމަށް ދިމާވާ ކޮންމެ‬ ‫ކަމެއްގައި ތިމާގެ ލަޔާޤަތާއި ޤާބިލިއްޔަތު ތަންދިން‬ ‫އެންމެ މަތީ ދަރަޖައެއްގައި އެހީތެރިވުމެވެ‪ .‬ޚިދުމަތް‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬ޚިދުމަތުގައި ދެމިހުރުމެވެ‪ .‬އެހެން ޢިބާރާތަކުން‬ ‫ދަންނަވަނީ ނަމަ‪ ،‬ޤައުމީ ޚިދުމަތުގައި ތިމާގެ ޖާނާއި‬ ‫މާލު ޤުރުބާން ކުރުމަށް ތައްޔާރަށް ހުރުމެވެ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫"ޤައުމީ ޚިދުމަތް" މި މަފްޙޫމަކީ ނިކަން ފުޅާ‬ ‫މަފްޙޫމެކެވެ‪ .‬ނުހަނު ގިނަ ދާއިރާތަކެއްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ‬ ‫މަފްޙޫމެކެވެ‪ .‬ފަހަރެއްގައިވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ބައެއް‬ ‫މީހުންނަށް ހީވެފައި އޮންނަ ފަދައިން މިއީ ދައުލަތުގެ‬ ‫ވަޒީފާއެއް އަދާކުރުމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި‬ ‫ޤައުމީ ޚިދުމަތަކީ ތިމާއަށް ކެރިކުޅަދާނަވީ މިންވަރަކުން‬ ‫އަމިއްލަ ޙަޔާތަށް ނުވަތަ މުޖުތަމަޢަށް މަންފާކުރަނިވި‬ ‫ކޮންމެ ކަމެއް ކުރުމެވެ‪ .‬އެފަދަ ކޮންމެ މަސައްކަތެއްގައި‬ ‫ދެމިހުރުމެވެ‪ .‬އެހެނީ މިފަދަ ކޮންމެ ކަމަކުން ތިމާ އާއި ތިމާ‬ ‫ދިރިއުޅޭ މުޖުތަމަޢަށް ކޮންމެވެސް މަންފާއެއް ކުރާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ގޭގެ ކުނި އުކައިދޭ މީހާ‪ ،‬ގޯތިރެގޭގައި ހުންނަ ރުއްގަހަށް‬ ‫އަރައިދޭ މީހާ‪ ،‬ރާނައި ސިމެންތި ޖެހުމުގައި އުޅޭ މީހާ‪،‬‬ ‫ކަންމަތީ ކުޑަފިހާރަ ހިންގާމީހާ‪ ،‬މުދައްރިސް‪ ،‬ނަރުސް‪،‬‬ ‫ކައުންސިލަރު‪ ،‬ފުލުސް‪ ،‬ސިފައިންގެ މީހާ‪ ،‬މިނިސްޓަރު‬ ‫އަދި ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ‪ ،‬މިއިން ކޮންމެ މީހަކީވެސް‬

‫އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި ޤައުމީ ޚިދުމަތުގައި ދެމިހުރި‬ ‫މީހެކެވެ‪ .‬އެހެނީ ޤައުމު‪ ،‬ޤައުމަކަށްވަނީ މިއެންމެންގެ‬ ‫ބުރަ މަސައްކަތް އެކުވުމުންނެވެ‪ .‬ޤައުމު‬ ‫ތަރައްޤީވެ ކުރިއަރަނީ މިއެންމެންގެ ހިތްވަރާއި‬ ‫ގަދައަޅައި އޮހޮރާ ދަލުގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމީ ޚިދުމަތުގައި އައްޑަނައެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ތިމާގެ މޭ ދިއްކުރުމޭ އަޅުގަނޑު‬ ‫މިދަންނަވަނީވެސް ލަފުޒީ މާނައަށްވުރެ ފުޅާ‬ ‫މާނައެއްގައެވެ‪ .‬ތަނަވަސް މާނައެއްގައެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުގެ ޚިޔާލު ދޫކޮށްލަން‬ ‫ބޭނުންވަނީ ދެތިން ކަމަކަށެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ކަމަކީ‪،‬‬ ‫ޚިދުމަތުގައި ނަޒާހަތްތެރި ވުމެވެ‪ .‬ކުރާކޮންމެ‬ ‫ކަމެއްގައި ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަން‬ ‫ދެމެހެއްޓުމެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ދެކޭގޮތުގައި މިއީ‬ ‫ޤައުމަށްޓަކައި ތިމާއަށް ވެވޭނެ ވަރަށް ބޮޑު‬ ‫ޤުރުބާނީ އެކެވެ‪ .‬ހުރިހާ ދިމާއަކުން ނުހަނު މަތީ‬ ‫ދަރަޖައެއްގެ ޤުރުބާނީ ބޭނުންވެފައިވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ ތިމާގެ ޢަމަލުތަކުގައި‪ ،‬ރަސްމީ ނުވަތަ‬ ‫ނުރަސްމީ ކަންކަމުގައިވިޔަސް ނަޒާހަތްތެރިކަން‬ ‫ދަމަހައްޓައިފިނަމަ‪ ،‬އިސާހިތަކު ޤައުމުގައި ހުރި‬ ‫ބޮޑެތި‪ ،‬ގިނަ މައްސަލަތަކުގެ ޙައްލު ތިލަވެގެން‬ ‫އަންނާނެ އެވެ‪ .‬ޢާއްމު މަޞްލަޙަތާއި ޢަދުލު‬ ‫އިންޞާފު ޢާއްމުވާނެ އެވެ‪ .‬ތަރައްޤީގެ މަގުގައި‬ ‫ޤައުމު ދުއްވައިގަންނާނެ އެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ ވަކިވަކި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ފަރުދުންގެ ދިރިއުޅުން ތިޔާގިވާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެންގެ މޫނުމަތިން އުޖާލާކަމާއި ފާގަތިކަން‬ ‫ރަމްޒުކޮށްދޭނެ އެވެ‪ .‬އެހެނީ ނަޒާހަތްތެރިކަމަކީ‬ ‫ޤައުމީ އޮނިގަނޑުގައި އަޅާފައިވާ ކަތުރުފަނިތައް‬ ‫މަރައި‪ ،‬ސާފުކޮށްލުމަށް އޮތް ފަރުވާ އެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ ޤައުމަށްޓަކައި އަމިއްލަ ނަޒާހަތްތެރިކަން‬ ‫ދެމެހެއްޓުމަށް ވަރުގަދަ ޢަޒުމާއެކު ކުރިމަތިލައި‬ ‫ސާބިތުވެ ހުރުމުގެ ބޭނުންތެރިކަން ބޮޑެވެ‪.‬‬ ‫ދެވަނަ ކަމަކީ ފިކުރީ ހަނގުރާމަޔާ‬ ‫ކުރިމަތިލުމެވެ‪ .‬ޒަމާނަށް އައި ކުރިއެރުމާއެކު‬ ‫ދުނިޔެ މިވަނީ ލާގުޅައެއް ހާ ކުޑަވެފައެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޮންމެ މީހެއްގެ އަތުތެރޭގައި‬ ‫މިއަދު މުޅި ދުނިޔެ އޮތް ފަދައެވެ‪ .‬އެހެންވުމާއެކު‬ ‫ދުނިޔޭގެ ހަތަރު ފަރާތުން އަބަދާ އަބަދުމެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނާ ޙަމަލާ ދެއެވެ‪ .‬ލޮންސިއަކުން‬ ‫އަތުބޮމަކުން‬ ‫ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ކަނޑިބަޑިއަކުން‬ ‫މިސައިލަކުން ނުމެނޫންމެ އެވެ‪ .‬ފިކުރާ‬ ‫ކުޅެގެންނެވެ‪ .‬އަޤީދާއާ ކުޅެގެންނެވެ‪ .‬ސީދާ‬ ‫ގޮތުންނާއި ނުސީދާ ގޮތުންނެވެ‪ .‬ގިނަ ފަހަރަށް‬ ‫ތިމާމެންނަށް މިވަދެވޭ ތަނެއް ނޭނގޭގޮތަށް‬ ‫ވާވައްދައިގެންނެވެ‪ .‬ނުހަނު މޮޅު އުކުޅުތައް‬ ‫ބޭނުންކޮށްގެންނެވެ‪ .‬ފެންނަ ފޮޓޯއިންނާއި‬ ‫ވީޑިއޯ މެދުވެރިކޮށެވެ‪ .‬ލިޔެވޭ ލިޔުންތަކާއި‬ ‫އޮންލައިން ވިއުގައިގެ ތެރޭގައި ދެކެވޭ ވާހަކަތައް‬ ‫މެދުވެރިކޮށެވެ‪ .‬ނުހަނު ރީތި‪ ،‬ދަޅައަޅާ‬ ‫ނިވާފަތްގަނޑެއް ބޭނުންކޮށްގެނެވެ‪ .‬ޑިމޮރަސީ‬ ‫އާއި އިންސާނީ ޙައްޤެވެ‪ .‬ނުހަނު މާތް‪ ،‬މަތިވެރި‬ ‫ދެ އިޞްތިލާޙެކެވެ‪ .‬މިހެންވުމުން މިއަދު‬ ‫ޙަޤީޤަތުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ މޭ ދިއްކުރަންވީ‬ ‫ކައިރި ޤައުމަކުން އަތުވެދާނެ ޙަމަލާއަކުން‬ ‫ޤައުމު ދިފާއު ކުރާކަށެއް ނޫނެވެ‪ .‬ދުރުން‬ ‫މާދުރުދުރުން ފޮނުވާ ފިކުރީ ޙަމަލާތަކުން ޤައުމު‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އަތިރިމައްޗާއި މަގުތައް ކަހައި ސާފުކުރުމުން‬ ‫ފެށިގެން ފާލަން އެޅުމާއި‪ ،‬ބިޔަ އިމާރާތް‬ ‫ކުރުމަކީ ޤައުމީ ލޯބީގައި އަޅުގަނޑުމެން ކުރި‬ ‫ކަންކަމެވެ‪ .‬ނުހަނު ފޯރީގައެވެ‪ .‬ދައުލަތަށް‬ ‫ކުޑަވެސް ބުރައެއް ނުޖައްސައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ޒަމާނުގެ "ތަރައްޤީ" އާއެކު‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ގޯތިތަކުގެ އިންފާރުތައް އުސްކުރެވި‪ ،‬އެކަހެރިވެ‪،‬‬ ‫"ޕްރައިވެސީ" އަށް އެދެވުނު ވަރުން‪ ،‬ބުރުގެ‬ ‫ތެރެއިން‬

‫ތިމާނޫން‬

‫އެހެންމީހަކު‬

‫ނުފެންނަ‬

‫ކަހަލައެވެ‪ .‬ނަފްސީނަފްސީ އަށް ވެވިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އަނދައި އަޅިއަށް ވެދާނެތީ‪ ،‬އެކަމުން ޤައު ު‬ ‫މ‬ ‫މިންޖު ކުރުމަށެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާން‬ ‫ކުދިކުދިވެ‪ ،‬އިންސާނީ ވަންތަކަން ހަފުސްވެގެން‬ ‫ދިޔުމުގެ ކުރިން ޤައުމު ސަލާމަތް ކުރެވޭތޯއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމަށްޓަކައި ޤައުމުގެ ކުދިބޮޑު އަފުރާދުން އަތާ‬ ‫އަތްގުޅައި ޤުރުބާންވުމަށް ތައްޔާރު ވާންވީއެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމު ދިފާޢު ކުރުމަށް މޭ ދިއްކުރަން ވީއެވެ‪.‬‬ ‫ދެން އޮތީ އިޖުތިމާޢީ ޚިދުމަތެވެ‪.‬‬ ‫މުޖުތަމަޢުގެ މަންފާއަށްޓަކައި ކުރެވޭ ކަންކަމުގައި‬ ‫ތިމާގެ ޙިއްސާ އަދާކުރުމެވެ‪ .‬މިއީ ޤައުމު‬ ‫ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއެރުވުމުގައި ތިމާއަށް ވެވޭނެ‬ ‫ނުހަނު މަތިވެރި ޤުރުބާނީ އެކެވެ‪ .‬ޝައްކެއްވެސް‬ ‫ނެތްގޮތުގައި މިއީ ޤައުމީ އިންޖީނުގެ ދުވެލި‬ ‫އެތައް ތަނެއް ހަލުވިކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެނީ‬ ‫ވަކިވަކިން އެކަހެރިކޮށް ދިރިއުޅެމުންދާ ކުދިކުދި‬ ‫އެތަނެއްގެ‬ ‫ތަރައްޤީއަށް‬ ‫މުޖުތަމަޢުތަކުގެ‬ ‫އެންމެންގެ އެހީތެރިކަމާއި އެއްބާރުލުން ބޭނުން‬

‫ވާނެކަމީ ދެބަސްވެވެން ނެތް ޙަޤީޤަތެކެވެ‪.‬‬ ‫ޒަމާނުއްސުރެ އަމިއްލަވަންތަ ބައެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިންނަށް ފުދިގެން އުޅެވުނު‬ ‫މައިގަނޑު ސަބަބަކީވެސް މިއެވެ‪ .‬އެގޮތުން‬ ‫އަތިރިމައްޗާއި މަގުތައް ކަހައި ސާފުކުރުމުން‬ ‫ފެށިގެން ފާލަން އެޅުމާއި‪ ،‬ބިޔަ އިމާރާތް ކުރުމަކީ‬ ‫ޤައުމީ ލޯބީގައި އަޅުގަނޑުމެން ކުރި ކަންކަމެވެ‪.‬‬ ‫ނުހަނު ފޯރީގައެވެ‪ .‬ދައުލަތަށް ކުޑަވެސް ބުރައެއް‬ ‫ނުޖައްސައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ޒަމާނުގެ "ތަރައްޤީ"‬ ‫އާއެކު‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންގެ ގޯތިތަކުގެ އިންފާރުތައް‬ ‫"ޕްރައިވެސީ"‬ ‫އެކަހެރިވެ‪،‬‬ ‫އުސްކުރެވި‪،‬‬ ‫އަށް އެދެވުނު ވަރުން‪ ،‬ބުރުގެ ތެރެއިން‬ ‫ތިމާނޫން އެހެންމީހަކު ނުފެންނަ ކަހަލައެވެ‪.‬‬ ‫ނަފްސީނަފްސީ އަށް ވެވިއްޖެއެވެ‪ .‬ކުރާ ކޮންމެ‬ ‫ކަމަކުން ފަރުދީ އަދި މާއްދީ މަންފާއަށް އެދެވެން‬ ‫ފެށިއްޖެ އެވެ‪ .‬ނަތީޖާއަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ސިކުނޑިތަކުގައި "އަހަރެމެން"ގެ ބަދަލުގައި‬ ‫ހަމައެކަނި "އަހަރެން" ވަކިހިއްޕާލުމެވެ‪ .‬ވީމާ‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން މިއަދު މޭ ދިއްކުރަންވީ މިފަދަ‬ ‫ވިސްނުންތަކުން އެއްކިބާ ވުމަށެވެ‪ .‬ނިކަން‬ ‫ބަދަހި އިޖުތިމާޢީ ގުޅުމަކުން ބަނދެވިތިބެ‪ ،‬މުޅި‬ ‫މުޖުތަމަޢުގެ ޙައްޤުގައި މަސައްކަތް ކުރުމަށެވެ‪.‬‬ ‫އާދޭހެވެ‪ .‬ޤައުމީ ޚިދުމަތަކީ ބުރަ‬ ‫ކޮންމެހެން‬ ‫މިޚިދުމަތަކީ‬ ‫ޚިދުމަތެކެވެ‪.‬‬ ‫ދައުލަތުގެ މާމަތީ މަޤާމެއްގައި ހުރެގެން އެކަނި‬ ‫ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬މުޖުތަމަޢުގެ ކޮންމެ‬ ‫ފަރުދަކަށްވެސް އޭނާގެ ފެންވަރުގައި ކުރެވޭނެ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬މިކަމަށްޓަކައި ބޭނުންވަނީ ނުގުޑާނެ‬ ‫ޢަޒުމެކެވެ‪ .‬ދާއޮހޮރުވަން ކެރޭނެ ހިތްވަރެވެ‪.‬‬ ‫ހަކަތައެވެ‪ .‬މިހިތްވަރާއި ހަކަތައާއެކު ތިމާ‬ ‫ނިކުންނަންވީ އެންމެ މައިދާނަކަށް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ފިކުރީ‬ ‫މައިދާނަށެވެ‪.‬‬ ‫ނަޒާހަތްތެރިކަމުގެ‬ ‫އިޖުތިމާޢީ‬ ‫މައިދާނަށެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ޚިދުމަތުގެ މައިދާނަށެވެ‪ .‬އަދި މިނޫނަސް ޤައުމަށް‬ ‫އިތުރު ފަރުވާ ބޭނުންވާ ކޮންމެ މައިދާނަކަށެވެ‪.‬‬ ‫މިއިން ކޮންމެ މައިދާނެއްގައި ތިމާ ސާބިތުވެ‬ ‫ހުންނަންވީ‪ ،‬އަންނަ ކޮންމެ ނުރައްކަލަކުން‬ ‫ޤައުމު ސަލާމަތް ކުރުމުގައި‪ ،‬ޖާނާއި ފުރާނަ‬ ‫ތައްޔާރުވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ޤުރުބާންކުރުމަށް‬ ‫އައްޑަނައެއްގެ ގޮތުގައި މޭ ދިއްކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬ ‫އާދޭހެވެ‪ .‬މިއަދު ޤައުމުގެ ޙާލުގެ ދުލުން ގޮވާ‬ ‫ގޮވުމަކީ މިއީއެވެ‪ .‬ތިބާގެ މޭ‪ ،‬ޤައުމަށްޓަކައި‬ ‫އައްޑަނައަކަށް ދިއްކުރާށެވެ‪ .‬ތިބާއަށްޓަކައި‬ ‫ޤައުމަށް ކޮށްދެވޭނެ ކަމަކީ ކޮބައިތޯ ނުބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ޤައުމަށްޓަކައި ތިބާއަށް ކޮށްދެވޭނީ‬ ‫ކޮން ކަމެއްތޯ ބަލާށެވެ‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫މޭޖަރ (ރިޓަޔަރޑް) ޙުސައިން ޝާކިރު‬

‫ ‬

‫ރ ްއޖެ'‬ ‫ނ ެމ ްއ ޯތ ާއއި 'ދި ެވހި ާ‬ ‫ސ ަފ ިއވާ ަ‬ ‫ރ ްއޖެ' ިމއީ ކޮން ަބ ަހކުން ައ ިއ ް‬ ‫'ދި ެވ ިހ ާ‬

‫މި ނަން އުފެދިފައިވަނީ ދެ ލަފުޒެއް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ ލަފުޒުތަކެއް‬

‫ނ ެމ ްއ ޯތ ެއވެ؟ ިމއީ‪ަ ،‬ބ ުހގެ‬ ‫ރ ްއ ަކބު ަ‬ ‫ރދު ނޫނީ ުމ ަ‬ ‫ނ ޯތ ާއއި‪ި ،‬މއީ ުމ ުފ ަ‬ ‫ުގ ިޅގެ ް‬ ‫ނ ސު ާވލު ަތ ެކވެ‪.‬‬ ‫ށ ަޖ ާވ ުބ ެދވޭ ެ‬ ‫ނ ް‬ ‫ށއި ަބސް ާވރުން ަ‬ ‫ނ ާ‬ ‫ެވހިން ަ‬

‫'ދިވެހިރާއްޖެ' މި ނަމުގެ ތެރެއިން‬ ‫ތިންނަމެއް އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ‪' ،‬ދި'‪' ،‬ވެހި' އަދި 'ރާއްޖެ' މި ތިން‬ ‫ނަމެވެ‪ .‬ނުވަތަ ލަފުޒު ނޫނީ ބަހެވެ‪ .‬މި ތިން‬ ‫ބަސް ވަކިވަކި ކޮށްގެންނާއި ނުކޮށް‪ ،‬ބަހުގެ‬ ‫ނުވަތަ ލަފުޒުގެ ނޫނީ ނަމުގެ މާނަ "ދިވެހިބަސް‬ ‫ފޮތް‪ "2006 -‬ބަލައިލުމުން އެނގުނީ‪ ،‬މިއިން‬ ‫ކޮންމެ ލަފުޒަކީވެސް ދިވެހި ބަސް ބެހިފައިވާ‬ ‫ބައިތަކުގެ ތެރެއިން ނަމުގެ ބައިގައި ހިމެނޭ‬ ‫ލަފުޒެއް ކަމެވެ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫ދިވެހިބަސް ފޮތް‪ 2006 -‬ގައިވާ‬ ‫މިބަސްތަކުގެ މާނައަކީ‪' :‬ދި' މާނައަކީ އަންހެން‬ ‫ދަރިއެވެ‪' .‬ވެހި' މިބަހުގެ މާނައަކީ އަހުލުވެރި‬ ‫އެވެ‪ .‬މީހާ (އެރަށަކަށް އަހުލުވެރިވެފައިވާ)‬ ‫މިސާލު‪ :‬ރަށްވެހި‪ .‬ފުރެއްދެވެހި އެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫އަނެއްބަހަކީ 'ރާއްޖެ' އެވެ‪ .‬މާނައަކީ ޖަޒީރާތަކުން‬ ‫އެކުލެވިގެންވާ ޤައުމު އެވެ‪ .‬ނުވަތަ ޤައުމެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ 'ދިވެހިރާއްޖޭ' ގެ މާނައަކީ‪....‬‬

‫އެހެންވީއިރު‪ ،‬އިންޑިއާ ކަނޑުގަ ި‬ ‫އ‬ ‫އީކްއޭޓަރ މަތީގައި އުތުރުން ދެކުނަށް‬ ‫ފަތުރާލެވިފައިވާ ރިހީގެ ހާރެއްފަދަ ދޮންވެލީގެ‬ ‫އަންދުހު‬ ‫ޖަޒީރާތަކުގައި‬ ‫ހުދު‬ ‫ސާފު‬ ‫މިއަންނަ‬ ‫ދިރިއުޅެމުން‬ ‫އަންޒަމާނުއްސުރެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންނަށް ދެވިފައިމިވަނީ އަދި‬ ‫އެނަން ބަލައިގަނެގެން މިތިބެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ހިތްތަކުގައި އެނަމުގެ މައްޗަށް ހާދަބޮޑު ގަދަރަކާއި‬ ‫ލޯތްބަކާއި އިޙުތިރާމަކާ ދެވިގެންތާއެވެ!‬ ‫ދިވެހިންގެ މިރީތި ދޮންވެލީގެ ބިންތަކުގައި‬ ‫އިންސާނީ ދަރިކޮޅު ދެމިގެންއަންނަތާ ‪2500‬‬ ‫އަހަރަށްވުރެ ގިނަދުވަސް ވެދާނެކަމަށް ތާރީޚު‬ ‫ދިރާސާ ކުރައްވާ ބޭބޭފުޅުން ލިޔުއްވައެވެ‪.‬‬ ‫މީލާދީ ތާރީޚުން ‪ 985‬އިން ‪ 1014‬އަށް‬ ‫އިންޑިއާގައި ވެރިކަންކުރި ޗޯޅާއިންގެ ބާރުތައް‬ ‫ކަނޑުމަތީގައި ދިވެހިންނާއި ހަނގުރާމަކޮށް ‬ ‫ރާއްޖޭގެ އެންމެ އުތުރު ދެއަތޮޅު ކަމުގައިވާ‬ ‫މަލިކު އަތޮޅާއި ތިލަދުންމަތި އަޅުވެތިކޮށްގެން‬ ‫އުޅޭތާ ސަތޭކަ އަހަރަށްވުރެ ގިނަ އަހަރުވީއިރު‬

‫ވިއްސި ވިހާލިވެ ހަސްނެތި ބިކަވެފައިވާ ފު ި‬ ‫ށ‬ ‫ރަށްފުށުގައި ތިބި ދިވެހިން އަލުން އެއްކުރައްވައި ‬ ‫ތީމުގޭ ދަރިކޮޅުން ވަޑައިގެން ސިރީ މަހާބާރަނަ‬ ‫މަހާރަދުން ޗޯލާއިންނާ ހަނގުރާމަކޮށް އެ‬ ‫ބާރުގަދަ ބޮޑު ލަޝްކަރު ބަލިކޮށް އެދެއަތޮޅު‬ ‫މިނިވަންކޮށް މުޅި ގައުމު އެކަތި ގަނޑަކަށް‬ ‫ހައްދަވައި ގައުމާއި ވެރިކަން މިނިވަންކުރައްވައި‬ ‫ހޯދާދެއްވި ނަޞްރަކީ މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ކޮންމެ ދިވެއްސަކު ފަޚުރުވެރިވާން ޖެހޭ‬ ‫ނަޞްރެކެވެ‪ .‬އެރަދުން މަތިން ހަނދާންކޮށް‬ ‫ޝުކުރުވެރިވާން ޖެހޭނެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިންގެ މި ލޮބުވެތި ފަސްގަނޑުގައި‬ ‫އުފެދުނު އެފަދަ އެތަކެއް އަބުޠާލުންގެ މަތިން‬ ‫މިއަދު ހަނދާންކުރަމުން ދާއިރު ގައުމަށް‬ ‫ޚިޔާނާތްތެރިވި އެތައް ޣައްދާރުންނެއްވެސް‬ ‫މިފަސްގަނޑުގައި އުފެދިފައިވާކަން ހަނދާނަށް‬ ‫ގެންނަން ޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި އެމީހުންގެ އެ‬ ‫ޣަދަރުވެރި ޢަމަލުގެ ނަތީޖާއިން މިގައުމަށް‬ ‫ލިބުނު ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކުގެ ވާހަކަ‪ ،‬ޢިބުރަތް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޙާޞިލްވާނޭގޮތުން ނެރެ މިއަދު ޒުވާން ޖީލަށް‬ ‫ހާމަކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫މި ގައުމުގައި ޚާއިނުންގެ ގޮތުގައި‬ ‫އުފެދުނީ ހަމަ އެކަނި ޙަސަން ތާޖުއްދީނުގެ‬ ‫ދެބެންނެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެފަދަ ކިތަންމެ ކިތަންމެ‬ ‫ސުލޫކީ‬ ‫އަޚުލާޤާއި‬ ‫އަމިއްލަ‬ ‫މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫މައްސަލަތަކާއި ހެދި ރައްޔިތުންގެ ދެކޮޅު‬ ‫ވެރިކަން‬ ‫ކުރިމަތިލާންޖެހުމުން‬ ‫ހެދުންތަކާ‬ ‫ދޫކޮށްލެއްވީ ނުވަ ވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނު‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އޭރަކު‬ ‫ގިނިކަންޏަކާވެސް‬ ‫އޮތްވެރިކަމަކާއި ދެކޮޅުވެ ރާއްޖެއިން ބޮޑުބައެއް‬ ‫ވަކިކޮށްލައިގެން އަމިއްލަވެރިކަމެއް އުފައްދަން‬ ‫މަސައްކަތްކުރީ ޣަދަރުވެރި ސާމިޔާ ކިލެގެ‬ ‫(ސާމިޔާން ފާށަނާކިލެގެ) އެކަންޏެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ކައިތުވައްބަޑިޔާއި ގަޓަރިއޮނު ދީގެން ރާއްޖޭގެ‬ ‫ޢަސްކަރުގެ އާރެއް ބާރެއް ނެތްކަމަށް ދައްކައިގެން‬ ‫ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި "ޕިޗޯރީން" ގެނައީ‪،‬‬ ‫"ގޯދީރާޖާ" ގިނިކަންޏާއެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެފަދަ‬ ‫ކިތަންމެ "ރާޖާ" އެއް ތާރީޚުން ފެންނަން‬ ‫އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬މަކަރާއި ޙީލަތުން ރާވައިގެން‬ ‫ވެރިކަން ފޭރިގަނެ ޢަދުލުވެރި ވެރިކަމުގެ‬ ‫ދިމާވި‬ ‫ވެރިކަންކޮށް‬ ‫ކުލަވަރުދައްކައިގެން‬ ‫ޙާދިޘާތަކާއި ގުޅި ވެރިކަން ގެއްލުމުން އިންޑިޔާގެ‬ ‫ގަނޑުވަރުގައި‬ ‫ފައްރުޚުޝިޔާރު‬ ‫ސުލްޠާނު‬ ‫ފިއްލަވައި ހުންނަވައިގެން ގެއްލުނު ވެރިކަން‬ ‫ހޯދުމަށް އިބްރާހީމް މުޘުހިރުއްދީނު ސިރީ މުތެއި‬ ‫ރަސްލޯކަ މަހާރަދުން ވެރިކަމާ ތޮޅުނުއިރު‬ ‫އެފަދަ ކިތަންމެ "މަހާރަދުނެއް" ދިވެހި އުންމަތް‬ ‫ދެކިފަވާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫އިބުރާހީމް ފާށަނާކިލެގެގެ ދަރިކަލުން‬ ‫އަބޫބަކުރާއި ޢަބުދުއްރަޙުމާނު ދޮށިމޭނާކިލެގެގެ‬ ‫ދަރިކަލުން ޢަލީގެ މެދުގައި ދާނުގެ ކިތަންމެ ބޮޑު‬ ‫ވާދަވެރިކަމެއް އޮތްނަމަވެސް ދީނާއި ޤައުމުގެ‬ ‫ޙައްޤުގައި އެބޭފުޅުން ދެއްކެވި އެއްބައިވަންތަ‬ ‫ކަމުން ޤައުމަށް ހޯއްދަވައި ދެއްވި ނަޞްރާއި‪،‬‬ ‫ޙަސަދައާއި ފިތުނައިގެ އަލިފާނުގައި ޖެހި‬ ‫އަބޫބަކުރު ޝަހީދުވެގެން ދިޔަގޮތާއި ދީނާއި‬ ‫ޤައުމުގެ ދުޝްމަނުންގެ ކުރިމައްޗަށް ހިތްވަރާއި‬ ‫އެކު ނުކުންނެވި ޢަލީ ޝަހީދުވެ ޤައުމުގެ‬ ‫މިނިވަންކަން ގެއްލި ބޭރުބައެއްގެ އަތްދަށުވެ‬ ‫ފިތިގެންދާން ދިމާވިގޮތް މިއަދު ހަނދާންނަށް‬ ‫ގެންނަން ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅު ދުގެތި ވަލަށް ވަދެ‬ ‫ފިލަން ދުވުނު މީދޫތަކުރު އަނދިރި އާއި އަލި‬ ‫އެއްވަރުކޮށް މޮޔައަކު ފަދައިން ވަލުމައިޒާން‬ ‫ދޮށުން ފެށިގެން މާލެ ކުޑައަށްލާ ދުވުނުބީދައިން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނ ދުނިޔޭގެ‬ ‫ފިންޏާއި ހޫނު އޮޅުވާލައިގެ ް‬ ‫ނ މިއަދުވެސް‬ ‫ހަތަރުބިތުގައި ދުވާނެ ތަކުރު ް‬ ‫މިގައުމުގައި ނުތިބެ ނުދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަވާރަވަނަ ޤަރުނުގެ ފަހުކޮޅުގައި‬ ‫ވެރިކަމުގެ ނުފޫޒާއި ބާރުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި‬ ‫ދެއާއިލައެއްގެ ދެމެދުގައި ފެށުނު ވާދަވެރިކަން‬ ‫އެންމެފަހުން ދާޚިލީ ބޮޑު ހަމަނުޖެހުމަކަށް‬ ‫ބަދަލުވެ ފިތުނައިގެ އަލިފާނުގެ ހުޅުފަޅައިގެން‬ ‫ގޮސް އަނދައިގަތީ ‪ 1887‬ވަނަ އަހަރު‬ ‫ނަތީޖާއަކަށްވީ‬ ‫ކުރީކޮޅުގައެވެ‪.‬‬ ‫ވަރަށް‬ ‫އެއަހަރު ނިމުނުއިރު އޭރު އެތެރެވަރީގައި އޮތް‬ ‫އެންމެ ބާރުގަދަ އިސްތިޢުމާރީ ބާރުކަމަށްވާ‬ ‫އިނގިރޭސީންގެ އަޅުވެތިކަމުގެ ދަށަށް "ޙިމާޔަތު"‬

‫އަމިއްލަ އަޚުލާޤާއި ސުލޫކީ މައްސަލަތަކާ ިއ‬ ‫ހެދި ރައްޔިތުންގެ ދެކޮޅު ހެދުންތަކާ‬ ‫ކުރިމަތިލާންޖެހުމުން ވެރިކަން ދޫކޮށްލެއްވީ ނުވަ‬ ‫ވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނު ގިނިކަންޏަކާވެސް‬ ‫ރ ަކ ަމ ާކއި ެދ ޮކ ުޅވެ‬ ‫ރކު އޮ ްތ ެވ ި‬ ‫ނވެ‪ .‬އޭ ަ‬ ‫ނޫ ެ‬ ‫ރާއްޖެއިން ބޮޑުބައެއް ވަކިކޮށްލައިގެން‬ ‫އަމިއްލަވެރިކަމެއް އުފައްދަން މަސައްކަތްކުރީ‬ ‫ސ ިމޔާން‬ ‫ސ ިމޔާ ިކ ެލގެ ( ާ‬ ‫ާ‬ ‫ރވެރި‬ ‫ަޣ ަދ ު‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ނ ެޏއްނޫ ެ‬ ‫ނ ިކ ެލގެ) ެއކަ ް‬ ‫ާފށަ ާ‬

‫ގެނަމުގައި ގޮސް ދިވެހިންގެ ހަތަރެސްފައި‬ ‫ބެނދެވި ދުލުގެ މިނިވަންކަމަށް ޙުދޫދު ކަނޑައެޅި‬ ‫ދާޚިލީ ކަންކަމުގެ ތެރެއަށް އިނގިރޭސީންގެ‬ ‫"ދިގުއަތް" ދިވެހިންގެ ރުހުމާއި ނުރުހުމުގައި‬ ‫ބާނަން ފެށުމުވެ‪ .‬މިއަދު އެފަދަ ބާރުގަދަ‬ ‫ޢާއިލާތަކެއް ޤައުމުގެ މޫނުމަތިން ފެންނަން‬ ‫ނެތްނަމަވެސް ޚިޔާލާއި ވިސްނުމާއި ބޭނުންކުރާ‬ ‫ފަލްސަފާއިން ބައިބައި ވެފައިވާ ފިކުރުތަކެއް‬

‫މިޤައުމުން ފެނިދާނެކަމާއި މެދު ފާރަވެރިވާން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬އެފަދަ ޙަރަކާތެއްގެ ނަތީޖާއަކަށްވާނީ‬ ‫އަމިއްލަ މިނިވަންކަމާއި ޤައުމުގެ މުސްތަޤިއްލު‬ ‫ވެރިކަމުގެ ބާރުގެ ތެރެއަށް "ބޭރުގެ އުދުޅިތައް"‬ ‫ބާނަން ފެށުމެވެ‪ .‬އޭރުން އެކަމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ލިބިދާނެ ފޫނުބެއްދޭފަދަ ގެއްލުމާ މެދު ޒުވާނުން‬ ‫އެހެންނޫނީ‬ ‫ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ހޭލުންތެރިކުރުވަން‬ ‫ޤައުމުގެ އަންހެން ދަރިން އިސްސަފުގައި ނުކުމެ‬ ‫ތިބިގެން ނުރުހުން ފާޅުކޮށް ‪ 1962‬ވަނަ އަހަރު‬ ‫ނޮވެމްބަރު މަހު މެދުތެރޭގެ ދުވަހެއްގައި މާލެއިން‬ ‫ދޮޅުހާހެއްހާ އަންހެނުން ނުކުމެ‪ ،‬ދޫނިދޫއާއި‬ ‫ދިމާއިން ކަނޑުމަތީ ކުރި މުޒާހިރާއާ ގުޅިގެން‬ ‫އިނގިރޭސި ސަފީރު ފަހާ ބޭރުކޮށްލި ފަދައިން‪،‬‬ ‫އޭރު އޮތް ޤައުމީ ލީޑަރޝިޕް އިނގިރޭސިންގެ‬ ‫ހިމާޔަތުގެ ކެހިވެރި މަޅިން ސަލާމަތްވެ ވަޑައިގެން‬ ‫ދިވެހި ޤައުމަށް ‪ 1965‬ވަނަ އަހަރު ހޯއްދަވާ‬ ‫ދެއްވި މިނިވަންކަން އަވާމެންދުރުގެ އާތްވަށްވެ‬ ‫ގެއްލިދާނެވެ‪.‬‬ ‫ޝައްކެއްނެތެވެ‪ .‬ދިވެހި ތާރީޚުގެ‬ ‫ފަތްފުއްތަކުގައި ލިޔެވިފައިވަނީ މިފަދަ އެއް‬ ‫ޙާދިޘާއެއް ދެ ޙާދިޘާއެއްގެ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ލަދުވެތިވާންޖެހޭ ވާހަކަތަކާއި ފަޚުރުވެރި ވާންޖެހޭ‬ ‫ދިވެހިންގެގޮތުގައި‬ ‫ދިވެހިން‬ ‫ވާހަކަތަކެވެ‪.‬‬ ‫ދެމި ތިބުމަށް‪ ،‬ދިވެހިންގެ މިލޮބުވެތި ބިމަށް‬ ‫ޚިދުމަތްކުރުމުގައި ދެމިތިބުމުގެ ރޫޙު އުފައްދާ‬

‫އާކޮށް އާލާކުރުމަށް‪ ،‬ދިވެހި ތާރީޚުން ލިބި ޭ‬ ‫ދ‬ ‫ދަރުސްތައް މިއަދު ޒުވާން ޖީލަށް އުގަންނައި‬ ‫ދޭންޖެހޭނެ އެވެ‪ .‬ގައުމުގައި ހިމެނޭ ޤައުމުގެ‬ ‫ޢަދުއްވުންނާއި ޤައުމަށް ހެޔޮހެދޭ ކުލުނުހުރި‬ ‫ހަންހާރަވެތި ދަރީން ވަކިކޮށް ދަނެގަނެވޭނީ‬ ‫އޭރުންނެވެ‪ .‬ނަޞްރުވެރި ދިވެހިރާއްޖެއެއް‬ ‫ބިނާކުރެވި ދީނާއި ޤައުމުގެ ޢަދުއްވުންގެ‬ ‫ކިބައިން ގައުމު ސަލާމަތް ކުރެވޭނީ އޭރުންނެވެ‪.‬‬

‫‪13‬‬

‫ދިވެހިރައްޔިތުންގެ‬

‫މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް‬ ‫ ‬

‫ދިވެހިންނަށް ލިބިގެންވާ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަން‬ ‫ށ ެދ ެއވެ‪.‬‬ ‫ސ ޮކ ް‬ ‫ރ ެވ ް‬ ‫ށވަ ު‬ ‫ސސީން ަކ ަ‬ ‫ސ ެފވެ‪ެ .‬އކަން ޤާނޫނު ައ ާ‬ ‫ރށް ާ‬ ‫ަވ ަ‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ނފަ ްތ ަތ ަކށް ައ ެލއްނޫ ެ‬ ‫ނގެ ކަ ް‬ ‫ެއ ަކ ާމ ުގޅޭ ައޑު ަތއް ައ ުޅގަނ ުޑމެ ް‬ ‫ސ ޫއ ިލ ްއ ަޔ ުތ ަތ ާކއި‬ ‫ނގެ ަމ ް‬ ‫ރ ްއޔިތު ް‬ ‫ނމަ ެވސް ައ ުޅގަނ ުޑމެން‪ި ،‬ދ ެވ ިހ ަ‬ ‫ެއހެން ަ‬ ‫ާވ ިޖ ުބ ަތ ުކގެ ާވ ަހކަ ަދ ްއކާ ައ ެޑއް ނީ ެވ ެއވެ‪.‬‬

‫ސާރޖަންޓް މޭޖަރ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު‬

‫އ ފުޅާވެ ބޮޑުވެ‪،‬‬ ‫ހައްލެއް ނުހޯދި‪ ،‬އެކަންތައްތަ ް‬ ‫ނ ބިޔަ ރާޅެއްގެ‬ ‫ފުނިޖެހެމުންދާނަމަ އެކަންކަ ް‬ ‫މގެ ސަލާމަތަށްހުރި‬ ‫ގޮތުގައި ބިންދައިލާނީ ޤައު ު‬ ‫ނުރައްކަލެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން‬ ‫ށ ހީވެފައި އޮންނަނީ ޤައުމުގެ‬ ‫ގިނަ ބަޔަކަ ް‬

‫ޤައުމުގެ‬ ‫މި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަކީ‬ ‫ޤައުމަށްޓަކައި‬ ‫މި‬ ‫ރައްޔިތުންނަށްވީތީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އަދާކުރަންޖެހޭ މަސްއޫލިއްޔަތު‬ ‫ހުންނާނެކަން‬ ‫ވާޖިބުތަކެއް‬ ‫ތަކަކާއި‬ ‫ޤަބޫލުކޮށްގެން އެކަމަށްޓަކައި ހޭލުންތެރިވެ‪،‬‬ ‫އުޅޭ‬ ‫ހޭލުންތެރިކުރަން‬ ‫ރައްޔިތުން‬ ‫މަންޒަރުތަކެއް ނުފެނެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ މީހަކުވެސް‬ ‫އެމީހަކަށް ލިބެންޖެހޭ ޙައްޤުތަކުގެ ވާހަކަތައް‬ ‫ދައްކަމުންދާއިރު‪ ،‬އެމީހެއްގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި‬ ‫ވާޖިބުތައްމަތިންވަނީ ހަނދާން ނައްތައިލައިފައެވެ‪.‬‬ ‫އެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކާއި ވާޖިބުތައް ޤާނޫނު‬ ‫އަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައި އޮތްކަންވެސް‬ ‫ނޭނގޭ ކަހަލައެވެ‪.‬‬

‫‪14‬‬

‫ކޮންމެ މީހަކުވެސް ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ‬ ‫ޙަޤީޤަތަކީ އެމީހަކަށް ލިބޭ ޙައްޤުތަކާއި‬ ‫މިނިވަންކަމާއެކު‪ ،‬އެމީހަކުވެސް އަދާކުރަންޖެހޭ‬ ‫ވާޖިބުތަކެއް‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތުތަކަކާއި‬ ‫ހުންނާނެކަމާއި އެއީ ވަކިނުކުރެވޭނޭ ދެ‬ ‫އަންނަމުންދާ‬ ‫ރާއްޖެއަށް‬ ‫އަސާސްކަމެވެ‪.‬‬ ‫މީހުންގެ‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫ބަދަލުތަކުގެ‬ ‫ހަލުވި‬

‫ވިސްނުމާއި ފިކުރަށް އަންނަމުންދާ ބޮޑެ ި‬ ‫ތ‬ ‫ބަދަލުތައް ފާހަގަ ކުރެއެވެ‪ .‬އެ އަސަރުތަކުގެ‬ ‫ކުލަތައް ފެންނަމުންދަނީ ޤައުމުގެ އިޖުތިމާޢީ‬ ‫ވެށިންނެވެ‪ .‬އިޖުތިމާޢީ މައްސަލަތައް ގިނަވެ‪،‬‬

‫ސިޔާދަތާއި‪ ،‬ރައްޔިތުންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި‪،‬‬ ‫އަމަންއަމާންކަމާއި‪ ،‬ރައްކާތެރިކަމާއި ޤައުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތް‬ ‫ހިފެހެއްޓުމަށްޓަކައި‬ ‫ޝަރަފު‬ ‫ކުރުމަކީ ހަމައެކަނި ޤައުމުގެ ސަލާމަތީ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ބާރުތަކުގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް ކަމަށެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫ކަންއޮތީ އެހެނެއްނޫނެވެ‪ .‬އެއީ މި ޤައުމުގެ‬ ‫ކޮންމެ ރައްޔިތެއްގެ ބޮލުގައި ޤާނޫނު އަސާސީން‬ ‫އަޅުވާފައިވާ މަސްއޫލިއްޔަތެކެވެ‪ .‬އަދާކުރަންޖެހޭ‬ ‫ވާޖިބެކެވެ‪ .‬ހަމަމިގޮތަށް ޤާނޫނު އަސާސީއަށް‬ ‫ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުމާއި‪ ،‬ޤާނޫނުގެވެރިކަން‬ ‫ހިންގުމުގެ އުސޫލަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުމަކީ‬ ‫ހަމައެކަނި ސަރުކާރުގެ ކަމެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ދެކޭ މީހުން މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި‬ ‫އެބައުޅެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙައްޤުތަކުގެ ވާހަކަ‬ ‫ދައްކާއިރު އަނެކުންގެ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމަށް‬ ‫ރައްކާތެރިވެ އެ ޙައްޤުތަކަށާއި މިނިވަންކަމަށް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ކުރަންޖެހޭކަން‬ ‫އިޙްތިރާމް‬ ‫މިވަނީ ހަނދާން ނައްތައިލައިފަ އެވެ‪ .‬އެންމެހާ‬ ‫މީސްތަކުގެ މެދުގަޔާއި ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި‬

‫ރ ްއ ެޖ ައކީ މިނިވަން ަޤ ުއ ެމ ެކވެ‪ .‬މި ަޤ ުއ ަމށް‬ ‫ދި ެވހި ާ‬

‫ކަނޑައަޅައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ މާތްވެގެންވާ‬ ‫އިސްލާމްދީނާއި‪ ،‬ރާއްޖޭގެ ސަޤާފަތާއި‪ ،‬މާދަރީ‬ ‫ބަހާއި‪ ،‬ޤައުމީ ތަރިކަ ކޮންމެ ރައްޔިތަކުވެސް‬ ‫ރައްކާތެރިކޮށް ދެމެހެއްޓުމަށެވެ‪.‬‬

‫ނ ަފ ަހރު‬ ‫ށށް މި ަޤ ުއމު ިދ ަޔ ެއވެ‪ .‬އެ ެދތި ް‬ ‫އަ ްތ ަދ ަ‬

‫ނާޒުކު‬ ‫ވަރަށް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ‬ ‫ތިމާވެއްޓެއް އޮތް ޤައުމެކެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ‬ ‫އިޤްތިޞާދު ބަރޯސާވެފައިވަނީ ރާއްޖޭގައިއޮތް‬ ‫ސާފުކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫ރީތިކަމާއި‬ ‫ޤުދުރަތީ‬ ‫ދިރޭތަކެތީގެ‬ ‫ތިމާވެއްޓާއި‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ވަސީލަތްތައް‬ ‫ޤުދުރަތީ‬ ‫ނަސްލުތަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ތިމާވެށި‬ ‫ދެމެހެއްޓުމާއެކު‪،‬‬ ‫ރައްކާތެރިކޮށް‬ ‫ނުސާފުވާފަދަ ޢަމަލުތަކާއި ޤުދުރަތީ ވެށި‬ ‫ހަލާކުވެގެންދާފަދަ ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިވުމަށް‬ ‫ޤާނޫނު އަސާސީގައިވަނީ ގޮވައިލައިފައެވެ‪.‬‬

‫ނ ަކ ުމގެ ިދގު ާތރީ ެޚއްވަނީ ިލ ިބ ަފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނވަ ް‬ ‫މި ި‬ ‫ރ ަތ ުކގެ‬ ‫ރގެ ާބ ު‬ ‫ރކު ޭބ ު‬ ‫ނ ަމ ެވސް ދެތިން ަފ ަހ ަ‬ ‫ެއހެން ަ‬ ‫ރށް ރަނ ަގ ަޅށް‬ ‫ރހަ ިދ ެވހިން ަވ ަ‬ ‫ައ ުޅވެ ިތ ަކ ުމގެ ަ‬ ‫ސސް‬ ‫ިއ ްޙ ާ‬

‫ރ ެއވެ‪.‬‬ ‫ުކ ި‬

‫ނ ަކމުން‬ ‫ެއހެ ް‬

‫ަޤ ުއ ަމށް‬

‫ކުރިމަތިވި ކޮންމެ އަޅުވެތިކަމާއި ޢުދުވާނުތަކުން‬ ‫ޤައުމުގެ ރައްޔިތުން ސަލާމަތްވީ އެރައްޔިތުން‬ ‫ށ ަޓ ަކއި‬ ‫ނ ް‬ ‫ސ ިބ ުތވެ ިތބެ‪ަ ،‬ވޠަ ަ‬ ‫ސ ާލމީ ައ ީޤ ާދ ަގއި ާ‬ ‫ިއ ް‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ރ ިޖ ާހދުން ެ‬ ‫ުކރި މަ ިތވެ ި‬ ‫އުސޫލު ޤާނޫނު އަސާސީގައި ބަޔާންކޮށްފައި ާ‬ ‫ވ‬ ‫ގޮތަށް ދެމެހެއްޓޭނަމަ ޤައުމުގައި ހަމަޖެހުން‬ ‫ޤާއިމު ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬މާރާމާރީތަކާއި އަނިޔާވެރި‬ ‫ޢަމަލުތައް މަދުވާނެއެވެ‪ .‬ދިވެހި މުޖުތަމަޢުގެ‬ ‫ދުޅަހެޔޮކަމަށާއި ތަރައްޤީއަށްޓަކައި ޚިޔާލު ތަފާތު‬ ‫ފަރާތްތަކުންވެސް ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކުރާތަން‬ ‫ފެންނާނެއެވެ‪.‬‬

‫އަނެއްބަޔަކަށް‬ ‫އެއްބަޔަކު‬ ‫އެކުވެރިކަމާއި‪،‬‬ ‫އިޙްތިރާމް ކުރުމުގެ ރޫޙު އާލާކޮށް‪ ،‬އަނެކުންނާ‬ ‫ތިމާއާ ދެމެދު ހުންނަ ތަފާތުތައް ބަލައިގަތުމުގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އިންސާނުން‬ ‫ޑިމޮކްރަސީއަކީ‬ ‫އަމިއްލައަށް އުފައްދައި ތަރައްޤީކޮށްފައިވާ‬ ‫ނިޒާމަކަށްވާތީ އެ ނިޒާމުގައި މައްސަލަތައް‬ ‫ނެތި ނުދާނެކަން ކަށަވަރެވެ‪ .‬އަމުދުން‬ ‫ޒަމާނީ ޑިމޮކްރަސީއެއްގެ ޅަފަތުގައި ދިމާވާނެ‬ ‫މައްސަލަތަކާއި ކުރިމަތިލާންޖެހޭނެ ތަފާތު‬ ‫ޤާނޫނު‬ ‫ގިނަވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ގޮންޖެހުންތައް‬ ‫އަސާސީން ދިވެހިރައްޔިތުންނަށް ބަޔާންކޮށްދެނީ‬ ‫އިސްލާމްދީނުގެ އަސްލަކާ ޚިލާފު ނުވާގޮތުގެމަތީން‬ ‫ގޮތްތައް‬ ‫އުސޫލުތަކާއި‬ ‫ޑިމިކްރަސީގެ‬ ‫ކުރިއެރުވުމަށެވެ‪ .‬ދިވެހި ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނު‬ ‫އަސާސީގައި ދިވެހި ދައުލަތުގެ ދީން ކަމުގައި‬

‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ މިނިވަން ޤައުމެކެވެ‪.‬‬ ‫މި ޤައުމަށް މިނިވަންކަމުގެ ދިގު ތާރީޚެއްވަނީ‬ ‫ލިބިފައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ދެތިން ފަހަރަކު‬ ‫ބޭރުގެ ބާރުތަކުގެ އަތްދަށަށް މި ޤައުމު‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬އެ ދެތިންފަހަރު އަޅުވެތިކަމުގެ‬ ‫ރަހަ ދިވެހިން ވަރަށް ރަނގަޅަށް އިޙްސާސް‬ ‫ކުރިއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޤައުމަށް ކުރިމަތިވި‬ ‫ކޮންމެ އަޅުވެތިކަމާއި ޢުދުވާނުތަކުން ޤައުމުގެ‬ ‫ރައްޔިތުން ސަލާމަތްވީ އެރައްޔިތުން އިސްލާމީ‬ ‫ވަޠަނަށްޓަކައި‬ ‫ސާބިތުވެތިބެ‪،‬‬ ‫އަޤީދާގައި‬ ‫ކުރި މަތިވެރި ޖިހާދުންނެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެއަކީ‬ ‫މިނިވަން މުސްތަޤިއްލު ދައުލަތެއްކަން މިއަދު‬ ‫ރަމްޒުކޮށްދެނީ ދިވެހި ޤައުމީ ދިދައެވެ‪ .‬ދިވެހި‬ ‫ދައުލަތުގެ ހައިބަތު ދައްކުވައިދޭ ނިޝާނަކީ ދިވެހި‬ ‫ދައުލަތުގެ ނިޝާނެވެ‪ .‬ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ‬ ‫ޝުޢޫރުތައް ބަޔާންކޮށްދެނީ ދިވެހި ޤައުމީ‬ ‫ސަލާމުންނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިތަކެއްޗަށް‬ ‫ޤާނޫނު‬ ‫ހިތޭހެއްޔެވެ؟‬ ‫ޙުރުމަތްތެރިކޮށް‬ ‫އަސާސީ ބުނަނީ ޤައުމީ ދިދައަށާއި‪ ،‬ދައުލަތުގެ‬ ‫ނިޝާނަށާއި‪ ،‬ޤައުމީ ސަލާމަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް‬ ‫ހިތަންވާނެ ކަމަށެވެ‪.‬‬

‫‪15‬‬

‫މިނިވަން ‪ 50‬އަށް ކުރިމަތިލާއިރު‪...‬‬

‫ާރއްޖޭގ ެ ަދތު ުރ ަފތު ާރއި މުއާ ަ‬ ‫ޞލާތު‬

‫‪1965‬‬

‫ޢަބްދުއްރަޝީދު ޙުސައިން‬

‫‪16‬‬

‫އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުގެ ދަށުން‬ ‫ވަކިވެ‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖެ ފުރިހަމަ މިނިވަން ޤައުމެއް‬ ‫ކަމުގައިވީ ‪ 1965‬ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހުގެ‬ ‫‪ 26‬ވަނަ ދުވަހުއެވެ‪ .‬އެދުވަހުން ފެށިގެން‬ ‫ރާއްޖެއިން ކުރަމުންއައި އެންމެ ބުރަ އެއް‬ ‫މަސައްކަތަކީ ޔުނައިޓެޑް ނޭޝަންސް‪ ،‬އާދެ‬ ‫ޔޫއެން ގެ މެމްބަރެއްގެ ހައިސިއްޔަތު ހޯދުމަށް‬ ‫ކުރި މަސައްކަތެވެ‪ .‬މިކަން ވެގެންއައީ އިންތިހާ‬ ‫ދަރަޖައިގެ އުނދަގޫ ކަމަކަށެވެ‪ .‬ސަބަބުތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން އެންމެ ބޮޑު އެއްސަބަބަކީ ރާއްޖޭގެ‬ ‫އާބާދީއެވެ‪ 1963 .‬ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ‬ ‫އާބާދީއަކީ ‪ 94527‬މީހުންނެވެ‪ .‬އާދޭހެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔެ ނުދަންނަ ބިންކޮޅު ކުޑަ އެއްލައްކަ‬ ‫މީހުން ހަމަނުވާ އާބާދީއެއް ދުނިޔޭގެ ބާރުގަދަ‪،‬‬ ‫ބިންބޮޑު‪،‬އަދި އެ ޤައުމުތަކުގެ އާބާދީ‬ ‫އެއްހަމައެއްގެ‬ ‫ޤައުމުތަކާ‬ ‫މިލިޔަނުންގުނޭ‬

‫ގޮނޑިއެއްގައި އިށީންނަންވެގެން އުޅެނީއެވެ‪.‬‬

‫ވެއްޖެކަން އިއުލާނު ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫މިނިވަންކަމަށްޓަކައި‬ ‫ކޮންމެއަކަސް‬ ‫ކުރެއްވި ޖިހާދުގައި ތިއްބެވި ފަދައިން ދިވެހި‬ ‫ޤައުމުގެ އިސްވެރިން މިކަމުގައިވެސް ތިއްބެވީ‬ ‫ސާބިތުކަންމަތީގައެވެ‪ .‬ހިތްވަރު އެލުވައެއް‬ ‫ވަޑައިގަތީއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިއަށް‬ ‫ނުލައްވައެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖެއަށް‬ ‫ދަންނަވައިފީމެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު‬ ‫ފުރިހަމަ މިނިވަންކަން ލިބުނީ ‪ 1965‬ޖުލައި‬ ‫‪ 26‬ވަނަ ދުވަހުއެވެ‪ .‬ހަމަ އެއަހަރު އެ ޖުލައި‬ ‫މަހަށް ފަހު އައި އޯގަސްޓު މަހާ ޖެހިގެން އައި‬ ‫ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ ‪ 22‬ވީ ބުދަ ދުވަހު ހަވީރު‬ ‫އދ‪.‬މަޖިލީހުގެ ‪ 20‬ވަނަ ދައުރު ފެށިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އެ މަޖިލީހުގެ އެ ދައުރުގެ ރައީސަކު ހޮވުމަށްފަހު‬ ‫ދެން އެޖެންޑާގައި އޮތީ ދިވެހިރާއްޖެއާއެކު އަލަށް‬ ‫މިނިވަންވި ދެ ޤައުމު‪ ،‬ސިންގަޕޫރާއި ގެންބިއާ‬ ‫އާދެ މި ތިން ޤައުމު އދ‪.‬ގެ މެމްބަރުންނަށް‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ އދ ގެ މެމްބަރަކަށް‬ ‫ވީއެވެ‪ .‬މިކަން ވެގެންދިޔައީ ބައިނަލްއަޤުވާމީ‬ ‫ދިވެހިންނަށް‬ ‫ނުކުތުމަށް‬ ‫ދުނިޔެއަށް‬ ‫ދޮރަށެވެ‪.‬‬ ‫ތަނަވަސް‬ ‫ހުޅުވިގެންދިޔައެންމެ‬ ‫އަދި އަޅުގަނޑުމެން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންފަދަ ކުދި ހުރިހައި ޤައުމުތަކަށް‬ ‫ހޯދައިދެވުނު ފުރުޞަތަކަށްވެސް މިކަން ވެގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫މިދެންނެވި ތާރީޚީ އަދި ފަޚުރުވެރި‬ ‫ހިނދުކޮޅެއްވެސް‬ ‫އެންމެ‬ ‫ކާމިޔާބީއަށްފަހު‬ ‫ނަންގަވައި ނުލައްވައި އޭރުގެ ސަރުކާރުން‬ ‫މަސައްކަތްޕުޅު ފެއްޓެވީ އދ ގެ އިދާރާތައް‬ ‫މެދުވެރިކޮށް ރާއްޖެއަށް ފައިދާހުރި ކަންތައްތައް‬ ‫ކުރެއްވޭތޯ ބެއްލެވުމަށެވެ‪ .‬އެގޮތުން އެންމެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނގެ ުބރަ‬ ‫ނށް އަންނަނީ ުހ ުޅލޭ ެއއަރ ޯޕޓެވެ‪ .‬ދި ެވހީ ް‬ ‫ހަނދާ ަ‬ ‫ނމުނުތާ ާމގިނަ ދު ަވހެއް‬ ‫ސ ްއކަތުން ުހ ުޅލޭ ެއއަރ ޯޕޓް ަހ ަދއި ި‬ ‫ަމ ަ‬ ‫ރ ަތމަ ުފ ަލ ިއޓް ެޖ ްއސީ ‪ 12‬އެޕްރީލް‬ ‫ނ ެވއެވެ‪ .‬ފު ަ‬ ‫ރކު ައދި ު‬ ‫ޭއ ަ‬ ‫ނ ާގރަ ދު ަވ ުހއެވެ‪ެ .‬ދވަނަ ުފ ަލ ިއޓް ެޖ ްއސީ‬ ‫‪ 1966‬ވީ އަ ް‬ ‫ރލް ‪ަ 1966‬ގ ެއވެ‪.‬‬ ‫‪ެ 19‬އ ްޕ ީ‬ ‫ފުރަތަމަ ކުރެއްވި އެއްކަމަކީ ޔޫ‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬ޕީގެ‬ ‫ވަފުދެއް ގެންނަވައިގެން މުޅި ރާއްޖޭގެ ޙާލަތު‬ ‫އޭރު އޮތްގޮތް ދިރާސާ ކުރެއްވުމެވެ‪ .‬ކުރިއަށް‬ ‫އަޅަންވީ ފިޔަވަޅުތަކާމެދު ބައިނަލްއަޤްވާމީި‬ ‫ވަފުދެއްގެ މަޝްވަރާ ހޯއްދެވުމެވެ‪.‬‬ ‫ހުޅުލޭ‬ ‫އަންނަނީ‬ ‫ހަނދާނަށް‬ ‫އެއަރޕޯޓެވެ‪ .‬ދިވެހީންގެ ބުރަ މަސައްކަތުން‬ ‫ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓް ހަދައި ނިމުނުތާ މާގިނަ‬ ‫ދުވަހެއް އޭރަކު އަދި ނުވެއެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ‬ ‫ފުލައިޓް ޖެއްސީ ‪ 12‬އެޕްރީލް ‪ 1966‬ވީ‬

‫ނ ފުލައިޓް ޖެއްސީ‬ ‫އަންގާރަ ދުވަހުއެވެ‪ .‬ދެވަ ަ‬ ‫‪ 19‬އެޕްރީލް ‪ 1966‬ގައެވެ‪.‬‬ ‫ޔޫ‪.‬އެން ގެ މެމްބަރަކަށް ދިވެހި ރާއް ެ‬ ‫ޖ‬ ‫ވީތާ މާ ގިނަދުވަހެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ޔޫ‪.‬އެން ގެ‬ ‫ފަރާތުން ފޮނުއްވި ޔޫ‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬ޕީގެ ވަފުދެއް‬ ‫ރާއްޖެ އަތުވެއްޖެއެވެ‪ .‬ދިވެހި ސަރުކާރުގެ‬ ‫އެދިވަޑައިގަތުމުގެ މަތިން ދިވެހި ރާއްޖެ‬ ‫ސާވޭކުރުމަށްއައި ޔޫ‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬ޕީގެ ވަފުދު މާލެ‬ ‫އައީ ‪ 7‬އެޕްރީލް ‪ 1966‬ގައި މޯލްޑިވް ސްޓާރު‬ ‫ކިޔާ އާގުބޯޓަކުން ކޮޅުބުން ފުރައިގެން ދެދުވަހުގެ‬ ‫ދަތުރަކަށް ފަހުގައެވެ‪.‬‬ ‫‪ 3‬މެއި ‪ 1966‬ވީ އަންގާރަ ދުވަހެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މި ތަރުޖަމާ ކޮށްލެވޭތޯ ބަލަނީ މިދެންނެވި‬ ‫ލިޔުމުން ވަރަށްވެސް ކުޑަކުޑަ ތަންކޮޅެކެވެ‪.‬‬ ‫ބާބު ‪ 8‬އެކަންޏެވެ‪ .‬ޞަފްހާ ‪ 69‬ން ފެށޭ އޭރު‬ ‫ރާއްޖޭގެ ދަތުރުފަތުރާއި މުއާސަލާތުގެ ނިޒާމާ‬ ‫ބެހޭގޮތުން އޮތްބައި އެކަންޏެވެ‪ .‬ހަނދުމަފުޅު‬ ‫ބެހެއްޓެވުން އެދެމެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު މިދަންނަވަނީ‬ ‫‪ 1966‬ގެ އެޕްރީލް މަހުގެ ދިރާސާއެއްގައި ހުރި‬ ‫ވާހަކަތަކެއް އިނގޭތޯއެވެ‪.‬‬

‫ޞ ާލތު‪:‬‬ ‫ރއި ުމ ާއ ަ‬ ‫ރ ަފތު ާ‬ ‫ބާބު ‪ :8‬ދަ ުތ ު‬

‫ހުޅުލޭ އެއަރޕޯޓަށް ޖެއްސީ އެއަރ ސިލޯން ގެ‬ ‫މަތިންދާ ބޯޓެކެވެ‪ .‬އެއީ އެ އެއަރޕޯޓަށް ޖެއްސި‬ ‫‪ 3‬ވަނަ ފުލައިޓެވެ‪ .‬ބޯޓް ޖެއްސީ މެންދުރުފަހު‬ ‫‪ 3:50‬ގައެވެ‪ .‬ބޯޓް ފުރީ ހަމައެދުވަހު ހަވީރު‬ ‫‪ 5:00‬ގައެވެ‪ .‬އެ ބޯޓުން މި މިދެންނެވި‬ ‫ޔޫ‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬ޕީ ގެ ސާރވޭ ޓީމު އެ ޓީމުގެ‬ ‫މަސައްކަތް ނިމުމަށްފަހު ސިލޯނަށް ދިޔައެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ޓީމުގައި ހިމެނެނީ‪:‬‬ ‫‪1 .1‬މިސްޓަރ އޭ ގްރޫ މޯވް‬ ‫‪2 .2‬މިސްޓަރ ބީ އާރު ދޭވް ރާޖަން‬

‫‪3 .3‬މިސިސް އާރު ވެންޑަބަޓް‬ ‫‪4 .4‬މިސްޓަރ ކޭ‪.‬ޕީ ޑްވައިޓް‬ ‫‪5 .5‬ޑޮކްޓަރ ޕީ ކަންގް‬ ‫‪6 .6‬މިސްޓަރ އެޗް ކަސަހާރާ‬ ‫މި ‪ 6‬މެމްބަރުންނެވެ‪ .‬މި ވަފްދު‬ ‫ދުވަހުގެ‬ ‫މަހެއްހާ‬ ‫ހޭދަކުރި‬ ‫ރާއްޖޭގައި‬ ‫ތެރޭގައި ރާއްޖެތެރޭގެ އުތުރަށާއި ދެކުނަށް‬ ‫ދަތުރުކުރައްވައި ރާއްޖޭގެ ހާލަތު ވަރަށް‬ ‫ރަނގަޅަށް ދިރާސާ ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު‬ ‫ވަފުދުގެ މެމްބަރުން ‪ 124‬ޞަފްހާގެ ރިޕޯޓެއް‬ ‫ޔޫ‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬ޕީ އަށާއި ދިވެހި ސަރުކާރަށް‬ ‫ހުށައެޅުއްވިއެވެ‪ .‬މި މަޒުމޫނަށްޓަކައި އަޅުގަނޑު‬

‫‪ : 147‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގެ‬ ‫ކުދިކަމާއެކު އެ ރަށްރަށުގެ އެތެރޭގައި އެއްތަނުން‬ ‫އަނެއްތަނަށް ދާކަށް އެއްވެސް ވަސީލަތެއް‬ ‫ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މާލޭގައި އޮތީ ފަންސާހަކަށް‬ ‫ކާރާއި މަދު ޓުރަކެކެވެ‪ .‬މާލެ ފިޔަވައި އެއްވެސް‬ ‫ރަށެއްގައި އެއްވެސް ވަރަކަށް މޮޓޯ ސައިކަލެއް‬ ‫ނުގެންގުޅެއެވެ‪ .‬މިހެން ދެންނެވިއަސް‪،‬ރާއްޖޭގެ‬ ‫ނިސްބަތުން ބޮޑެތި ރަށްރަށުގައި ބައިސްކަލަކީ‬ ‫ވަރަށް އާއްމު އެއްޗެކެވެ‪ .‬ގިނަ ރަށްރަށުގެ‬ ‫މެދުގައި ރަށުގެ އެއްކޮޅުން އަނެއްކޮޅަށް ފުޅާ‬

‫މަގެއް އޮވެއެވެ‪ .‬މިމަގު އޮންނަނީ ވަރަށް‬ ‫ސާފުކޮށް ބަލަހައްޓާފައެވެ‪ .‬މަގުގެ ދެފަރާތުގައި‬ ‫ހުންނަ ގެތަކަކީވެސް މަގަށް ސީދާވާގޮތަށް‬ ‫ރަނގަޅަށް ބެލެހެއްޓިފައި ހުންނަ ގޭގެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ :148‬މަސްވެރިކަމަށް ބޭނުންކުރާ‬ ‫ރިޔަލު ދޯނިފަހަރު ފިޔަވައި އެހެން ދޯންޏާއި‬ ‫ކުދި ބޮއްކުރާ ޖުމްލަ ހާހެއްހާ އުޅަނދު‬ ‫ރާއްޖޭގައި ހުންނާނެކަމަށް ލަފާކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިތަކެއްޗަކީ ކައިރި ރަށްރަށާއި‪ ،‬އަތޮޅުތެރޭގައާއި‬ ‫މާލެއާއި ރަށާ ދޭތެރޭ ދަތުރުކުރުމަށް ބޭނުންކުރާ‬ ‫ތަކެއްޗެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ އެންމެ ދެކުނުން މީގެ ރިޔާ‬ ‫ނެގި ދޯންޏެއްގައި މާލެއަށް އާދެވޭނީ އެންމެ‬ ‫މަދުވެގެންވެސް ‪ 5‬ދުވަހުން ނެވެ‪ .‬ގިނަވެގެން‬

‫‪17‬‬

‫‪ 10‬ދުވަސް ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަ ދުވަސްވެސް‬ ‫ވެދާނެއެވެ‪ .‬މޫސުން ގޯސް ދުވަސްވަރު ކަނޑު‬ ‫ގަދަވުމުގެ ސަބަބުން މީން އުޅަނދެއްގައި އެއް‬ ‫އަތޮޅުން އަނެއް އަތޮޅަށް ދަތުރު ކުރުމަކީ‬ ‫ވަރަށް ނުރައްކާތެރި ކަމެކެވެ‪ .‬ރާއްޖެއާއި ބޭރު‬ ‫ޤައުމުތަކާއި ދެމެދު ދަތުރުކުރުމަށް ގެންގުޅުނީ‬ ‫ސަރުކާރުގެބޯޓުފަހަރެވެ‪ .‬އާއްމުކޮށް ދަތުރުކުރަނީ‬ ‫ކޮޅުބުން ‪ ،‬މަދަރާސީން ‪ ،‬ރަންގޫނުން‪،‬‬ ‫ސިންގަޕޫރުން މާލެއަށެވެ‪ .‬ނުވަތަ މިޤައުމުތަކާއި‬ ‫ރަށްތަކުގެ މެދުގައެވެ‪ .‬އެއްތަނުން އަނެއްތަނަށް‬ ‫މުދާ އުފުލުމަށެވެ‪ .‬މި ބޯޓުތަކުގައި ގިނަވެގެން‬ ‫‪ 15‬ވަރަކަށް ޕަސިންޖަރުންނަށް ނިދޭގޮތަށް‬ ‫ހުންނަ ހައެއްކަ ކެބިން ހުރެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫‪ 3‬މަހަކުން އެއްފަހަރު ކަހަލަ ގޮތަކަށް‬ ‫ބްރޮކްލް ބޭންކުގެ މުދާ އުފުލާ ބޯޓެއްވެސް‬ ‫މުދާ ހިފައިގެން މާލެ އާދެއެވެ‪ .‬ސަރުކާރުގެ‬ ‫ބޯޓެއްގައި ކޮޅުނބުން މާލެ އައުމަށް‬ ‫އާއްމު ގޮތެއްގައި ‪ 2‬ދުވަސް ހޭދަވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ :149‬މާލެ އާ ބައި މޭލު‬ ‫ހުޅުލޭގައި‬ ‫އޮންނަ‬ ‫ދުރުމިނުގައި‬ ‫މަތިންދާބޯޓު ޖައްސާ ހަތަރުހާސް ފޫޓު ދިގު‬ ‫ރަންވޭ އެއް އޮވެއެވެ‪ .‬ޝެޑިއުލް ފުލައިޓު‬ ‫ތަކުގެ ޚިދުމަތެއެް ނޯވެއެވެ​ެ‪ .‬ދަތުރުކުރާނޭ‬ ‫ހާލަތްތަކުގައި‬ ‫ތިބޭ‬ ‫ފަސިންޖަރުން‬ ‫ދިވެހި ސަރުކާރުން އެއަރ ސިލޯންގެ‬ ‫ބޯޓު ޗާޓަރު ކުރައްވައެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް‬ ‫ސްކޫލުތައް ބަންދުވުމުން ރާއްޖޭގައިތިބޭ‬ ‫ސިލޯނު ޓީޗަރުން ސިލޯނަށް ދިއުންފަދަ‬ ‫ކަންކަމުގައެވެ‪ .‬ޗާޓަރުކޮށްގެން ގެންނަ މަތިންދާ‬ ‫ބޯޓެއްގެ އެއްކޮޅު ޓިކެޓެއްގެ ފަސްޓްކްލާސް‬ ‫އަގަކީ ‪ 200‬ރުފިޔާ އެވެ‪ .‬ކަނޑުމަގުން‬ ‫ފަސްޓްކުލާސް ކެބިން އަކަށް ޖެހެނީ ‪ 90‬ރުފިޔާ‬ ‫އެވެ‪ .‬މަތިންދާ ބޯޓުން މާލެއަށް ފުލައިޓުގެ‬ ‫ދިގުމިނަކީ ‪ 2‬ގަޑިއިރެވެ‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫މެމްބަރުންނަށް‬ ‫ވަފުދުގެ‬ ‫‪:150‬‬ ‫ފެންނަގޮތުގައި ސަރުކާރުން ވަރަށްބޮޑުތަން‬ ‫އަގުހެޔޮކޮށް ދެއްވައިގެން ނޫނީ ކުރިއަށް އޮތް‬ ‫ކައިރި މުސްތަޤްބަލެއްގައި ދަތުރުކުރާ މީހުންގެ‬ ‫އަދަދު އެކަށީގެންވާ ވަރަކަށް އިތުރުވެގެނެއް‬ ‫ނުދާނެއެވެ‪ .‬ކަނޑުމަގުންކުރާ ދަތުރާމެދުވެސް‬ ‫ވަފުދުގެ ވިސްނުންހުރީ މިގޮތަށެވެ‪ .‬މުދާ އުފުލާ‬ ‫ބޯޓު ފަހަރުގެވެސް އެކަމަޑޭޝަން މިހާރަށްވުރެ‬ ‫ކަނޑުމަގުން‬ ‫ނޫނީ‬ ‫ރަނގަޅުކުރެވިގެން‬ ‫ދަތުރުކުރާ ފަސިންޖަރުން އިތުރުވުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫ކުޑަވާނެއެވެ‪ .‬މިހާރުގެ ވިޔަފާރީގެ ނިޒާމުް ހުރީ‬

‫ވިޔަފާރިވެރިން ގިނަގިނައިން ރާއްޖެއިން ބޭރަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ދިއުމުގެ މާބޮޑު ބޭނުމެއް ނެތޭ ހީވާ ގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫ޓުއަރިސްޓުންނަށް އަމާޒުކޮށް ދޭ ވަސީލަތްތައް‬ ‫ފުރިހަމަ ވެގެން ނޫނީ މެދުނުކެނޑި ބޭރު މީހުން‬ ‫ރާއްޖެ އަންނަން ފަށާނެކަމަކަށް ނުބެލެވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ .151‬ކަންމިހެން ހުރިކަމުގަިއިވިޔަސް‬ ‫އަތޮޅުތަކުގެ މެދުގައި މުއާސަލާތީ ނިޒާމެއް‬ ‫ވީހާވެސް އަވަހަކަށް ޤާއިމްވުން ބޭނުމެވެ‪.‬‬ ‫އިޖުތިމާއީ އަދި އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީއަށްޓަކައި‬ ‫ހިންގުމުގެ ދާއިރާގެ މީހުންނާއި ޓެކްނީޝަނުންނާއި‬ ‫ޑޮކްޓަރުންނާއި މިނޫންވެސް ތަފާތު ދާއިރާތަކުގެ‬

‫އެއީ ގިނަވެގެން މަހަކު ދެ ފަހަރު ނުވަތަ ތިން‬ ‫ފަހަރު އެވެ‪ .‬މާލޭން ނުވަތަ ރާއްޖޭން ބޭރުގެ‬ ‫ޤައުމަކުން ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށެއްގެ ނުވަތަ މާލޭގެ‬ ‫އެޑްރެހަކަށް ލިޔެފައިވާ ސިޓީއެއް އެފަރާތަކަށް‬ ‫ރައްދުކޮށްދެވޭނީ ބޯޓެއް ބަނދަރުޖެހުމުން ނުވަތަ‬ ‫އެރަށަކަށްދާ ދޯންޏެއް މާލޭން އެރަށަކަށްދާ‬ ‫ދުވަހަކުންނެވެ‪ .‬އެއްވެސް ގޮތަކަށް ރަށްރަށުން‬ ‫ސިޓީ ފަދަ ތަކެތި ޕޯސްޓްކުރެވޭނެ ގޮތެއް‬ ‫ނޯވެއެވެ‪ .‬ރަށަކުން ކުއްލިޚަބަރާއި މައުލޫމާތު‬ ‫މާލެ ފޮނުވައި އުޅެނީ އެރަށަކުން މާލެއަށްފުރާ‬ ‫ދޯންޏެއްގެ މާލިމީ ނުވަތަ އިސްކޮށް ހުންނަ‬ ‫ފަރާތެއް މެދުވެރިކޮށެވެ‪.‬‬ ‫ހުންނަ‬ ‫ރާއްޖޭގައި‬ ‫‪:154‬‬ ‫ހަމައެކަނި ބްރޯޑްކާސްޓިން ސްޓޭޝަން‬ ‫''މާލޭ ސިނެކޯ ރޭޑިޔޯ'' އަކީ ސަރުކާރުގެ‬ ‫ހިއްސާ އޮންނަ ތަނެކެވެ‪ .‬އެ ސްޓޭޝަނުން‬ ‫ބަހުން‬ ‫އިނގިރޭސި‬ ‫ދިވެހިބަހުންނާއި‬ ‫ހުސްވަގުތުކޮޅަކާއެކު ހެނދުނު ‪6:30‬‬ ‫ން ރޭގަނޑު ‪ 10:30‬އަށް ބްރޯޑްކާސްޓް‬ ‫ކުރެއެވެ‪ .‬ރަޖިސްޓްރީކޮށްފައި ރާއްޖޭގައި‬ ‫ހުރީ ‪ 92‬ރޭޑިޔޯ އެވެ‪ .‬ވަފުދުގެ‬ ‫މެމްބަރުންނަށް މަޢުލޫމާތު ލިބުނުގޮތުގައި‬ ‫ރަޖިސްޓްރީ ނުކޮށް އޭރު ބައެއް މީހުން‬ ‫ރޭޑިޔޯ ގެންގުޅެއެވެ‪.‬‬

‫ނ ަތ ެކއް‪.‬‬ ‫ނ ުކރި ދޯ ި‬ ‫ނ ބޭނު ް‬ ‫ރ ަމށް ުކރި ް‬ ‫ރ ަފ ުތރު ުކ ު‬ ‫ރ ްއ ޭޖ ަގއި ަދތު ު‬ ‫ާ‬

‫މީހުންނަށް ރާއްޖޭގެ ތަފާތު ކަންކޮޅުތަކަށް‬ ‫ޒިޔާރަތްކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬މިހާރު ރާއްޖޭގެ‬ ‫އަތޮޅުތަކުގެ މެދުގައި މިހުރި ދަތުރުފަތުގެ‬ ‫ނިޒާމު ތަރައްޤީ ނުކުރެވޭނަމަ މިމީހުންގެ‬ ‫ދަތުރުތައް މަޑުޖެހި ރާއްޖެ ތެރެއަށް ގެންނަންވާ‬ ‫ތަރައްޤީއަށް އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ :152‬މާލެ އަދި އިތުރު ތިން ރަށަކާ‬ ‫އެކު ރޭޑިޔޯއިން ވަނީ ސިލޯނާ ގުޅިފައެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫އިތުރުން ހިންގުމުގެ ދާއިރާގައި ވޯކީޓޯކީގެ ނިޒާމެއް‬ ‫މާލޭގައި ގެންގުޅެއެވެ‪ .‬އެ ނިޒާމު މެދުވެރިކޮށް‬ ‫އަތޮޅުވެރިން މާލެއާއި އަދި އަތޮޅުވެރިން‬ ‫ރަށްރަށުގެ ކަތީބުންނާ ގުޅައި އުޅެއެވެ‪ .‬މިހެން‬ ‫ދެންނެވިއަސް ޕޯސްޓްގެޚިދުމަތް އަދި ވަރަށް‬ ‫ފަޤީރެވެ‪ .‬ބޭރުން އަންނަ މޭލް އެއް އަތޮޅުތަކާ‬ ‫ހަމައަށް އެންމެ އަވަހަށްވެސް ފޮނުވޭނީ ބޯޓެއް‬ ‫މާލޭގެ ބަނދަރަށް ވަންނަ ވަގުތާ ހަމައިންނެވެ‪.‬‬

‫‪ :155‬ރާއްޖޭގެ މުއާސަލާތީ‬ ‫ނިޒާމުއިތުރަށް ތަރައްޤީކުރުމާ ބެހޭގޮތުން‬ ‫އެއްވެސް ޚިޔާލެއްސަރުކާރަށް ހުށައަޅާކަށް‬ ‫ވަފުދުގެ މެމްބަރުންނަކަށް ނުފެނުނެވެ‪.‬‬ ‫ޝައެްކެތްނެތެވެ‪ .‬މިހާރު ހުރި ވަރަށްވުރެ ރާއްޖޭގެ‬ ‫މުއާސަލާތީ ނިޒާމު ތަރައްޤީކުރާނޭ ޖާގައާއި‬ ‫މިހާރުހުރި ވަސީލަތްތައް ފުޅާކުރެވޭނެ ފުރުޞަތު‬ ‫ރާއްޖެއަށް އެބައޮތެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް‬ ‫ރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާތު އޮތް ހާލަތަށް ބަލާއިރު‬ ‫މުއާސަލާތު އެއީ މިވަގުތު އަދި އިސްކަންދޭންވީ‬ ‫ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީގެ ޑިމާންޑް‬ ‫ބޮޑުވެ އޭގެ ސަބަބުން ތަރައްޤީގެ ވަސީލަތްތައް‬ ‫އިތުރުވަމުން ދިޔަ ވަރަކަށް ރާއްޖޭގެ މުއާސަލާތީ‬ ‫ނިޒާމު ފުޅާކުރުމަކީ ސަރުކާރަކަށް އެއްވެސް‬ ‫ދަތިކަމަކަށް ނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ޝކުރު‪:‬‬ ‫ހަ ާވލާ ައ ިދ ު‬ ‫‪1 .1‬އޮނަރަބަލް ޑޮކްޓަރ މުޙައްމަދު ލަތީފް‬ ‫‪2 .2‬ދިވެހިރާއެްޖޭގެ‬ ‫ހިނގިގޮތް‬

‫އެކިއެކި‬

‫ކަންކަން‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އަ ލަ ނާ ސީ ގެ ފަ އި ދާ‬

‫‪MY GARMENTS‬‬

‫މައިގާމަންޓްސް‬

‫‪M.MOORITHIGE‬‬ ‫‪MAJEEDHEE MAGU MALE MALDIVES‬‬

‫‪SOLE DISTRIBUTER FOR‬‬

‫އަލަނާސި އަކީ ހަށިގަނޑަށް ވަރަށް ފައިދާހުރި މީރު މޭވާ‬ ‫އެކެވެ‪ .‬އަލަނާސި އަކީ ލޮލުގެ ސިއްހަތަށް ވެސް ބޭނުންތެރި‬ ‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬ހާއްސަކޮށް އުމުރުން ދުވަސްވުމުން ދިމާވާ ލޮލުގެ‬ ‫މައްސަލަތަކުން ހިމާޔަތްކޮށް ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމަށް އެހީތެރި ވެދެ‬ ‫އެވެ‪.‬‬

‫‪THE COMPLETE RANGE OF COLOR COSMATICS‬‬

‫އަލަނާސީގައި އެކަށޭނަ މިންވަރަކަށް މެންގަނީޒް ހުރެ‬ ‫އެވެ‪ .‬މެންގަނީޒް އަކީ ހަށިގަނޑުގައި ހަކަތަ އުފެއްދުމަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ބޭނުންވާ ބައެއް އެންޒައިމްތަކުގެ މަސައްކަތަށް ބޭނުންތެރި މާއްދާ‬ ‫އެކެވެ‪ .‬މެންގަނީޒް އަކީ ކަށި އުފެދުމުގައި ދައުރެއް އަދާކުރާ‬ ‫މައުދަނެއްކަމުން‪ ،‬ޅަކުދިންގެ ކަށިތައް އުފެދި ބޮޑުވުމަށާއި ބޮޑެތި‬ ‫މީހުންގެ ކަށިތައް ވަރުގަދަކުރުމަށް މެންގަނީޒް ބޭނުންވެ އެވެ‪.‬‬ ‫އަލަނާސީގައި ތެލާއި ސަރުބީ އެކުލެވެނީ ވަރަށް މަދުންނެވެ‪.‬‬ ‫ތެޔޮ‪ ،‬ސަރުބީ‪ ،‬އަދި ލޮނު ހަށިގަނޑުގައި ގިނަވުމަކީ ލޭމައްޗަށް‬ ‫ދިއުމަށް މަގުފަހިކުރާ ކަންތައްތަކެކެވެ‪ .‬ލޭމައްޗަށްދަނީ ލޭހޮޅީގެ‬ ‫ތެރޭގައި އާދަޔާ ޚިލާފަށް ލޭދައުރުވާ ބާރުމިން މަތިވުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިކަން ކުޑަކުރުމަށް ސޯޑިއަމް މަދުވެ‪ ،‬ޕޮޓޭސިއަމް ގިނަވާންޖެހެ‬ ‫އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އަލަނާސި ބޭނުންކުރުމަކީ ލޭމައްޗަށްދިއުން‬ ‫ކުޑަކޮށްދީ ހިތުގެ ބަލިތަކުން ދުރުކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫‪TEL:+960 3321459 MOBILE HOT LINE+960 7901459‬‬

‫ޞ ްއޙީ ަފ ިއ ާދ ަތއް‪:‬‬ ‫އެހެނިހެން ި‬ ‫§§ބައެއް ބަލިތައް ފަސޭހަވެ‪ ،‬ރަނގަޅު ކުރުމުގައި އެހީތެރިވުން‪:‬‬ ‫މިސާލަކަށް‪ ،‬ހަޖަމުކުރުމުގައި ދިމާވާ މައްސަލަތައް‪ ،‬ހުޅުގެ‬ ‫ބަލިތައް (ރާއްޖެބަލި)‪ ،‬އަދި ވައިނޮޅީގެ ކަފިދުޅަވުން ފަދަ‬ ‫ބަލިތައް‬ ‫§§އަނގަޔާއި ކަރުތެރޭގައި ދަވަ އުފެދުން‪ :‬އަލަނާސީގައި ހިމެނޭ‬ ‫ބްރޯމެލައިން އަކީ ކަރުތެރޭގައި ހަރުލާފައި ހުންނަ ތަތް‬ ‫އޮލަދަވަތައް‪ ،‬ދިޔާކޮށް ބޭރުކުރުމަށް އެހީތެރިވެދޭ މާއްދާ‬ ‫އެކެވެ‪.‬‬ ‫§§ބަނޑުހިކުން ނުވަތަ ބަނޑުހަރުވުން‪ :‬އަލަނާސީގައި ފައިބަ ު‬ ‫ރ‬ ‫ގިނައިން އެކުލެވޭތީ ބަނޑުހިކުން ފަދަ މައްސަލަތަކަށް‬ ‫އަލަނާސި ބޭނުންކުރުމުން ލުއިކަން ލިބިދެއެވެ‪.‬‬ ‫ނ ބޭރަށް ނެރުމަށް ތާޒާ‬ ‫ގ ތެރޭގައި ހުންނަ ފަ ި‬ ‫§§ގޮހޮރު ެ‬ ‫ނސި ޖޫސް ބޭނުންކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލަ ާ‬

‫‪IMPORTERS WHOLESALERS AND RETAILERS‬‬ ‫‪ALL KINDS OF COSMETICS ITEMS AND PERFUMES‬‬

‫ޅ އަދި ކަރުތެރޭގައި އުފެދޭ އެހެން ބަލިތަކަށް ފަރުވާގެ‬ ‫§§ކަރުފޮ ު‬ ‫އ ވެސް ތާޒާ އަލަނާސި ޖޫސް ބޭނުންކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ގޮތުގަ ި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ަމ ުޢ ޫލ ާމތު‪ި :‬ވ ިކ ީޕ ިޑ ާއއިން‬

‫‪perfumaries‬‬

‫ނނަ ްށ‬ ‫ނޮވެމްބަރު ‪ 3‬ގެ ޙަމަލާގައި ޒަޚަމްވި މީ ުހ ް‬ ‫އެހީތެރިވި ހިތްވަރުގަދަ ކު ަޑކުއްޖެއް ެގ ވާހަކަ‬

‫ޕޮލިސް ސްޓާފް ސާރޖަންޓް‬ ‫އަޙްމަދު ނާފިޢު‬

‫ނވާނެ‪.‬‬ ‫ރއް ު‬ ‫ނގެ ަގ ަޔށް ަބ ިޑ ެޖ ިހ ަޔސް ައ ަހރެން ަމ ެ‬ ‫" ަކލޭ ައ ަހރެ ް‬ ‫ނ ަދވާނެ"‬ ‫ރ ްއޔާ ގެ ް‬ ‫ނ ުހ ި‬ ‫ނ ަދވަ ް‬ ‫ނ ގެ ް‬ ‫ﷲ ުފރާ ަ‬

‫ނ ުދ ީވ ‪-‬‬ ‫ސއިން ަ‬ ‫‪ު -‬ޙ ަ‬

‫ދިވެހި ޤައުމަށް ވަރަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތެއް‬ ‫ކޮށްދެއްވަމުން ގެންދަވާ ބޭފުޅެކެވެ‪.‬‬ ‫‪ 1988‬ނޮވެމްބަރު މަހުގެ ‪3‬‬ ‫ވަނަ ދުވަހު‪ ،‬ދިވެހިންގެ ބަޔަކާ ގުޅިގެ ް‬ ‫ނ‬ ‫ސްރީލަންކާގެ ތަމަޅައިންގެ ބަޔަކު ރާއްޖެއަށް‬ ‫ޢުދުވާނީ ޙަމަލާ ދިން އިރު ޙުސައިން ނަދުވީގެ‬ ‫އުމުރަކީ ‪ 13‬އަހަރެވެ‪ .‬އެދުވަހު ގިނިކަންޏާ‬ ‫މާލެ ތެރެއަށް ނުކުމެ ވަޑައިގެން ޒަޚަމްވެފައިވާ‬ ‫ޢާއްމުންނަށް‬ ‫ބައެއް‬ ‫ސިފައިންނަށާއި‬ ‫އެހީތެރިވެދިނެވެ‪ .‬ޒަޚަމްވެފައިތިބި މީހުންގެ‬ ‫ފުރާނަ ސަލާމަތް ކުރުމަށް ކުޑަކުއްޖެއްގެ‬

‫ސައިބޯންވެގެން ބީޗް ކެފޭ (ކުރީގެ ސްޓޭ ް‬ ‫ޓ‬ ‫ބޭންކް އޮފް އިންޑިޔާ ކައިރި) އަށް ވަނިން‪ .‬‬ ‫ކެފޭއަށް ވަތްއިރު އެހިސާބުގައި ތަމަޅަ ޓައިގަރު‬ ‫މީހުން އުޅޭތަންފެނޭ‪ .‬ނަމަވެސް އޭރު އެއީ ތަމަޅަ‬ ‫ޓައިގަރުން ކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނޭގެ‪ .‬އޭރު‬ ‫ހިތަށް އެރީ އެއީ ސިފައިން ކަމަށް‪ .‬އެމީހުން‬ ‫ނޮވެމްބަރު އެގާރައަށް ފަރިތަކުރަނީކަމަށް‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 6‬ޖަހާކަންހާއިރު‬ ‫އެހޮޓަލުގައި އަޅުގަނޑު ސައިބޯން އިންދާ‬ ‫ދެމީހަކު އެހޮޓަލަށް ވަދެ ރޮއެގަތްފައި މީހުން‬ ‫މަރަނީއޭ ބަޔަކު އަރައިފިއޭ ބުނެފި‪ .‬އެމީހުންގެ‬

‫މިސްކިތަށް އަރާ ދުޢާކުރުމަށްފަހު އިބްރާހިމް ފުޅުބެއާއި އެއްކޮ ް‬ ‫ށ‬ ‫ސ ިކތުން ައ ުޅގަނޑު‬ ‫ސ ްއރުން ިމ ް‬ ‫ނ ަޔށް ި‬ ‫ނ ިކ ަޔވަން އިނ ެދ ަފއި އޭ ަ‬ ‫ރޢާ ް‬ ‫ުޤ ު‬ ‫ރގެ ަޚ ަބރު‬ ‫ނ ުކ ެމގެން ައ ުޅގަނޑު ިދ ަޔއީ ާމ ެލ ެތ ޭ‬ ‫ސ ިކތުން ި‬ ‫ނކުތިން‪ި .‬މ ް‬ ‫ި‬ ‫ނ ާމ ެއކަނި ާމ ެލގެ ެއކި‬ ‫ރ ައށް‪ި .‬މގޮތުން ެއކަ ި‬ ‫ށ ެތ ެ‬ ‫ރ ު‬ ‫ަދ ަބރު ަބލަން ަ‬ ‫ނމުން‬ ‫ނށް ައ ުޅގަނޑު ފެ ު‬ ‫ސބު ަތ ަކށް ިދ ަޔއިން‪ަ .‬ބ ެއއް ީމހުން ަ‬ ‫ިހ ާ‬ ‫ނށޭ ޮގވި‪ .‬އޭރު ަމ ުގ ަމތިން ފެނޭ‬ ‫ނކުން ާ‬ ‫ނ ާދށޭ‪ ،‬ނު ި‬ ‫ަދރި ުފ ާޅއޭ ިތހެން ު‬ ‫ނ ެވސް‪.‬‬ ‫ނ ާޔ ިލ ިބ ަފ ިއ ާވތަ ް‬ ‫ނށް އަ ި‬ ‫ަބ ެއއް ިދ ެވހިން ަ‬

‫‪20‬‬

‫ދާއިރާއިން‬ ‫ޚިދުމަތުގެ‬ ‫އިޖުތިމާޢީ‬ ‫އިންސާނިއްޔަތަށް ޚިދުމަތް ކުރުމުގެ ރޮނގުން‬ ‫ހިތްވަރު ދިނުމުގެ އިނާމު ‪ 2013‬ވަނަ އަހަރު‬ ‫ލިބިވަޑައިގެންނެވި ގ‪.‬ކުދިވިނަގެއަށް އުފަން‬ ‫ޙުސައިން ނަދުވީ އަކީ‪ ،‬ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށާއި‬

‫ގޮތުގައި ހުރެ‪ ،‬ލޭ ހަދިޔާކުރިއެވެ‪ .‬އެދުވަހު ެ‬ ‫ގ‬ ‫ރއެކު އަޅުގަނޑާ‬ ‫ހަނދާންތައް އޭނާ ވަރަށް އަސަ ާ‬ ‫ހިއްޞާކުރެއްވިއެވެ‪ .‬‬ ‫ީ‬ ‫ވ‬ ‫''އެއީ ‪ 1988‬ނޮވެމްބަރު ‪3‬‬ ‫ދުވަހުގެ ފަތިހުގެ ވަގުތު‪ .‬ފަތިސްނަމާދަށްފަހު‬ ‫ބައިސްކަލުގައި ބުރެއްޖަހާލުމަށް އަޅުގަނޑު‬ ‫މާލެތެރެއަށް ނިކުތިން‪ .‬އަދި ބަނޑުހައިވެގެން‬

‫ވާހަކައިން އެއީ މާލޭ އުތުރުފަރާތު ބަނދަރުގައި‬ ‫އަޅާފައިއޮތް ދޯންޏަކުން ފައިބައިގެން އައި‬ ‫ކޮންމެވެސް ރަށެއްގެ ދެމީހުން‪ .‬ދެން ބީޗް‬ ‫ކެފޭގެ ތެރޭގަ އިން މީހަކު ބުނެފި‪ ،‬ހުރިހާކުދިން‬ ‫ތެރޭން ހިތްވަރު ހުރި ކުއްޖެއް ވެއްޖެއްޔާމު‬ ‫އެމީހުންނާ‬ ‫ހިފައިގެން‬ ‫ވަޅިތަކާއެއްޗެހި‬ ‫ހަމަލާދޭން ދާން ހިނގާށޭ‪ .‬ދެން އެ ހޮޓާތެރޭ‬ ‫ސައިބޯންތިބި ދިހަ ވަރަކަށް މީހުން ވަޅިއާއި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ށ ނިކުތީ​ީ‪.‬‬ ‫އެއްޗެހި ހިފައިގެން ހޮޓަލުން ބޭރަ ް‬ ‫އެންމެ ކުރީ ސަފުގައި ހުރީ އަޅުގަނޑު‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންތިބީ ސްޓޭޓް ބޭންކް އޮފް‬ ‫އިންޑިޔާ އާއި ދިމާގައި‪ .‬އޭރު ތަމަޅަ ޓައިގަރުން‬ ‫ރައީސް އޮފީހާ ދިމާލުން އިރަށް އަންނަތަން‬ ‫ފެނޭ‪ .‬އޭރު އަޅުގަނޑުމެން ތިބީ އެމީހުންނާ‬ ‫ކުރިމަތި ލައިގެން‪ .‬އޭރުވެސް އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ހިއެއް ނުކުރަން އެ ޓައިގަރުންގެ އެންމެންގެ‬ ‫އަތުގަ ބަޑި ހުންނާނެ ކަމަކަށް‪ .‬އެހެންވެ‬ ‫އެމީހުން އަތުލައި ގަންނަން އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ދިޔައީ‪ .‬ނަމަވެސް އެމީހުން އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ކައިރިއަށް އައިސް ދާށޭ ބުނި‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން އެއްވެސް މީހަކު‬ ‫ދުރަށް ނުދިއުމުން އެމީހުން މައްޗަށް ބަޑި ޖެހި‪.‬‬ ‫ބަޑިޖެހީމަ އަޅުގަނޑުގެ ފަހަތުގަ ތިބި އެންމެން‬ ‫ބުނި‪ .‬މިވަރަކުން މިކަމެއް ނުވާނެޔޭ‪ .‬އެމީހުން‬ ‫އަތުގަ އެހުރީ ބަޑިއޭ‪ .‬ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ތެރެއިން ބަޔަކު އެމީހުންނާ ޒުވާބު ކުރި‪ .‬ޒުވާބު‬ ‫ކުރިއެއްކަމަކު އަޅުގަނޑުމެން ކިޔާއެއްޗެއް‬ ‫އެމީހުންނަކަށް ނޭގޭ‪ .‬އެއީ ރަށްރަށުގެ‬ ‫ދޯނިތަކުގައި ތިބި މީހުންގެ ތެރެއިން ބައެއް‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް އެމީހުން ފުރަތަމަ ފަހަރު މައްޗަށް‬ ‫ބަޑިޖެހީމަ ވެސް އަޅައެއް ނުލަން‪ .‬ދެވަނަ‬ ‫ފަހަރު މައްޗަށް ބަޑި ޖެހުމުން އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ފަހަތުގަ ތިބި އެންމެން ދުވެފިލި‪.‬‬

‫ބަނޑޮސް މާލެ އޮފީސް ގޯޅިތެރެއަށް ވަދެ ފި ާ‬ ‫ލ‬ ‫ހުރީ‪ .‬އެއީ އެބައިސްކަލު ނުލާ ނުދާންވެގެން‪.‬‬ ‫އަދި އެމީހުން ދިއުމުން ބައިސްކަލް ހިފައިގެން‬ ‫އެތަނުން ދާންވެގެން‪ .‬އެއީ އޭރު އަޅުގަނޑު ވަރަށް‬ ‫ލޯބިން ގެންގުޅުނު ކުރީގެ ރޭސް ބައިސްކަލެއް‪.‬‬ ‫ދެން އެމީހުން އެތަނުން ދިއުމުން‪ ،‬އަދި‬ ‫ދިޔަކަން ޔަޤީންވުމުން އަޅުގަނޑު އެތަނަށްގޮސް‬ ‫ބައިސްކަލް ނަގައިގެން ބޮޑުތަކުރުފާނުމަގުން‬ ‫ލައިފައި އަޅުގަނޑު ދިޔައީ އަޅުގަނޑު އުޅޭގެ‬ ‫ގ‪.‬ކުދިގަސްފިނޮޅު (މިހާރު ގ‪.‬ކުދިވިނަ) ގެއަށް‪.‬‬

‫ދިޔައީ ބާ އިންޖީނުގެ (އޭރުގެ އިންޖީނުގެ)‬ ‫ކައިރިއަށް‪ .‬މާލެއިން ކަރަންޓް ކަނޑައިލާ ވާހަކަ‬ ‫ބުނީމަ‪ .‬ދިޔައިރު ލުތުފީ ކަރަންޓް ކަނޑައިލާ‬ ‫އިންޖީނުގެއަށް ވަންނަތަން ފެނުނު‪ .‬ލުތުފީ‬ ‫އިންޖީނުގެއަށް ވަނީ ތަމަޅަ ޓައިގަރުންނާއެކު‪.‬‬ ‫(އަޅުގަނޑަށް އެއީ ދިވެއްސެއްކަން އެނގުނީ‬ ‫އޭނަ ދިވެހި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކާ އަޑުއިވުމުން‪.‬‬ ‫އަދި އެއީ ލުތުފީކަން އެނގުނީ އެ މައްސަލައިގައި‬ ‫ޝަރީއަތަށް ލުތުފީ ހާޞިރު ކުރީމަ)‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު‬

‫އިންޖީނުގެއަށް‬

‫ވަންނަން‬

‫އަޅުގަނޑާއި‬ ‫ނަމަވެސް‬ ‫އެހެން‬ ‫މުސްކުޅި ފުރައިގެ ބޭބެއެއް އެތަނުން ނުދާން‬ ‫ތިބިން‪ .‬އެ ބޭބެ އަޅުގަނޑުގެ ކައިރީ ބުނި‪.‬‬ ‫ކޮއްކޯ ތިކަމެއް ނުވާނެޔޭ‪ .‬އަދި ކޮއްކޮ ތިއީ‬ ‫ކުޑަ ކުއްޖެކޭ ބުނެ އެބޭބެ އަޅުގަނޑުގެ އަތުގައި‬ ‫ހިފައި މިތަނުންދާން ހިނގާށޭ ކިޔާ ގެންދަން‬ ‫އުޅުނު‪ .‬އެއީ މުންޑު އަދެގެން ހުރި ވަރަށް‬ ‫މުސްކުޅި ބޭބެއެއް‪ .‬ނަމަވެސް އޭނަ ދާން ބުނީމަ‬ ‫އަޅުގަނޑު އެއްފަރާތަކަށްޖެހި އަނެއްކާވެސް‬ ‫ހޮޓަލަށް ވަނިން‪.‬‬ ‫އިނދެފައި‬ ‫ކެފޭތެރޭގައި‬ ‫ބީޗް‬ ‫އަނެއްކާވެސް‬ ‫ގަބޫލުނުކޮށް‬ ‫އެބޭބެގެބަސް‬ ‫ބޭރަށް ނިކުތިން‪ .‬އަދި ކެފޭއިން ނިކުމެގެން‬ ‫އަޅުގަނޑު ގިނިކަންޏާ ބައިސްކަލުގައި ދަނިކޮށް‬ ‫ފޮރިން މިނިސްޓްރީ ކައިރިން ތަމަޅައިންގެ‬ ‫ބަޔަކު އަޅުގަނޑު ހިފެހެއްޓި‪ .‬އަދި އެމީހުންގެ‬ ‫އިޝާރާތުން ތަމަޅަބަހުން ތިހެން ނުދެވޭނެކަމަށް‬ ‫ބުނި‪ .‬މިހެން ބުނެ އެމީހުން އަޅުގަނޑު އަތުން‬ ‫ބައިސްކަލް އަތުލާ ވައްޓާލުމަށްފަހު އަތުގެ‬ ‫އިޝާރާތުން އަޅުގަނޑު އެތަނުން ދިއުމަށް‬ ‫އެންގި‪ .‬ދެން އަޅުގަނޑު ހިނގާފައި ގޮސް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ގެއަށްއައިސް މަންމައަށް އެވާހަކަ ކިޔައެއް‬ ‫ނުދެން‪ .‬އެއީ އެވާހަކަ މަންމަ ކައިރީ ބުނެފިނަމަ‬ ‫ދެން އަޅުގަނޑު ގެއިން ބޭރަށް ދިޔަނުދީފާނެތީ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު ގެއަށް އައުމުން މަންމަ ބުނި‪ .‬ބޭރު‬ ‫ބަޔަކު މާލެ އަރައިގެން އެބައުޅެއޭ ބޭރަށް‬ ‫ނުދާށޭ‪ .‬މިހެން މަންމަ ބުނުމުންވެސް މަންމަގެ‬ ‫ކައިރީ އާދޭސްކޮށްގެން އަޅުގަނޑު ގެއިން‬ ‫ނިކުމެގެން ދިޔައީ‪ .‬ދެން އަޅުގަނޑު ހިނގައިފައި‬

‫ދިޔަ ނަމަވެސް އަލްމަރުޙޫމް ބޮޑު އިބުރާހިމް ފުޅު‬ ‫(އޭރުގެ ގަލޮޅު އަވަށު ބޮޑުމީހަ) އަށް އަޅުގަނޑު‬ ‫ފެނުމުން ބުނި‪ .‬ކޮއްކޯ އޭ އިންޖީނުގެއަށް ނުވަދެ‬ ‫ޤައުމު ސަލާމަތްކުރެވޭތޯ މިސްކިތަށް އަރަން‬ ‫ހިނގާށޭ‪ .‬ތަމަޅަ ޓައިގަރުންގެ ބަޔަކު މާލެ‬ ‫އަރައިފިއޭ‪ .‬ދެން އަޅުގަނޑު ކުރީގެ ޞަލާހުއްދީން‬ ‫މިސްކިތަށް (ބާ އިންޖީނުގެ ކައިރީ ކުރިން ހުރި)‬ ‫އިބްރާހިމް ފުޅުބެއާއި އެކު ނަމާދަށް އެރީ‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫‪22‬‬

‫މިސްކިތަށް އަރާ ދުޢާކުރުމަށްފަހު އިބްރާހިމް‬ ‫ފުޅުބެއާ އެއްކޮށް ޤުރުޢާންކިޔަވަން އިނދެފައި‬ ‫އޭނަޔަށް ސިއްރުން މިސްކިތުން އަޅުގަނޑު‬ ‫ނިކުތިން‪ .‬މިސްކިތުން ނިކުމެގެން އަޅުގަނޑު‬ ‫ދިޔައީ މާލެތެރޭގެ ޚަބަރު ދަބަރު ބަލަން‬ ‫ރަށުތެރެއަށް‪ .‬މިގޮތުން އެކަނިމާއެކަނި މާލޭގެ‬ ‫އެކި ހިސާބުތަކަށް ދިޔައިން‪ .‬ބައެއް މީހުންނަށް‬ ‫އަޅުގަނޑު ފެނުމުން ދަރިފުޅާއޭ ތިހެން ނުދާށޭ‪،‬‬ ‫ނުނިކުންނާށޭ ގޮވި‪ .‬އޭރު މަގުމަތިން ފެނޭ‬ ‫ބައެއް ދިވެހިންނަށް އަނިޔާލިބިފައިވާތަންވެސް‪.‬‬ ‫ބައެއް މީހުން ބިރުން އުޅޭ ތަންވެސް ފެނުނު‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް އަޅުގަނޑު ބިރެއް ނުގަނޭ‪ .‬އަޅުގަނޑު‬ ‫ހިނގަމުން ހިނގަމުންގޮސް މުލިއާގެއާ ހިސާބުން‬ ‫މެދު ޒިޔާރަތް މަގުންލާފައި ދަނިކޮށް ލުތުފީ އާއި‬ ‫‪ 4‬ތަމަޅަ ޓައިގަރުންނަށް އަޅުގަނޑު ފެނުނު‪.‬‬

‫މަރެއް ނުވާނެޔޭ‪ .‬ﷲ ފުރާނަ ގެންދަވަން‬ ‫ހުރިއްޔާ ގެންދަވާނެޔޭ‪ .‬އޭރު އަޅުގަނޑު‬ ‫ހުންނަނީ ވަރަށް ހިކިހިކިކޮށް ކުޑަކޮށް‪ .‬ދެން‬ ‫ނުދާށޭ ބުނީމަވެސް އަޅުގަނޑު ދާން އުޅުނިން‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު ދާން އުޅެން ފެށުމުން ލުތުފީ ބުނި‪،‬‬ ‫އެއްވެސް ސިފައިންގެ މީހަކަށް އެހީ ނުވައްޗޭ‪.‬‬ ‫މިހެން ބުނުމުން އަޅުގަނޑު ބުނިން އެއީވެސް‬ ‫އިންސާނުންނޭ އެހީވާނަމެ‪ .‬މިހެން ބުނުމުން‬ ‫ލުތުފީ ބުނެފި ކަލޭގެ ސަލާމަތް ކަލޭ ހޯދާށޭ‪.‬‬ ‫ލުތުފީ މިހެން ބުނުމުންވެސް އަޅުގަނޑު‬ ‫އެމީހުންނަށް އެހީވާން ދާން ހިނގައިގަތުމުން‬ ‫އަނެއްކާވެސް ތަންކޮޅެއް ދުރުން އައި ތަމަޅަ‬ ‫ޓައިގަރުންގެ ‪ 2‬މީހަކު އަޅުގަނޑު ހުއްޓުވި‪.‬‬ ‫އަދި ހަމަލާދޭން މަސައްކަތް ކުރަން އުޅުމުން‬ ‫ލުތުފީ ގެ އިޝާރާތުން އަޅުގަނޑު ބަހައްޓާފައި‬

‫އެމީހުން ތިބީ ހުދުކުލައިގެ ވޭނެއްގެ ތެރޭގަ‪.‬‬ ‫އެމީހުންނަށް އަޅުގަނޑު ފެނުމުން ވަގުތުން‬ ‫ހުއްޓުވި‪ .‬ލުތުފީ އާއިއެކު އެ ވޭނުތެރޭގައި‬ ‫ސޯޓާއި ޓީޝާޓެްލައި އޭކޭ ފޯޓީ ސެވަންގެ‬ ‫ބަޑިތަކެއް (އެބަޑިތަކުގެ ކޮޅުގައި ރަތްކުލައިގެ‬ ‫ރިބަންފަށެއް އަޅާފައިހުރި) ހިފައިގެން ފައިވާނަށް‬ ‫ނާރާ ތިބިބަޔަކު ވޭނުން ފޭބި‪ .‬އަދި ލުތުފީ‬ ‫ވޭނުން ފައިބައިގެން އަޅުގަނޑުގެ ކައިރިއަށް‬ ‫އައިސް ކޮއްކޯ ތިހެން ނުދެވޭނެޔޭބުނި‪ .‬އަދި‬ ‫ގޮސްގެން ނުވާނެޔޭ ބަޑިޖަހާނެޔޭ ބުނި‪ .‬އޭރު‬ ‫އެސަރަހައްދުގައި ތިން ދިވެއްސަކު އަނިޔާވެގެން‬ ‫ބިންމައްޗަށް ވެއްޓިފައި އޮތްތަންފެނޭ‪ .‬އެވަގުތު‬ ‫ލުތުފީއާ ދިމާލަށް ބުނިން‪ .‬ހެވޭ ބަޑި ޖެއްސަސް‬ ‫އަޅުގަނޑު މިދަނީ އެތާ އެތިބަ މީހުންނަށް‬ ‫އެހީވާށޭ‪ .‬ކަލޭ އަހަރެންގެ ގަޔަށް ބަޑިޖެހިޔަސް‬

‫ދާށޭ އެމީހުންނަށް އެންގުމުން އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ކޮށްޕާލާފައި‬ ‫އެއްފަރާތަށް‬ ‫އަޅާ‬ ‫މޭގައި‬ ‫އެމީހުން ދިޔައީ‪ .‬ލުތުފީ އެމީހުން ގޮވައިގެން‬ ‫ދިޔައީ ސަލްޓަންޕާކާއި ދިމާލަށް‪ .‬އެމީހުން‬ ‫އެހާފަސޭހައިން އަޅުގަނޑު ބަހައްޓާފަ އެދިޔައީ‬ ‫އެދުވަހު އަޅުގަނޑަކީ ކުޑަކުއްޖަކަށްވެފައި‬ ‫ހުރިލެއް ނިކަމެތިކަމުންކަމަށްވެސް ވެދާނެ‪ .‬އެއީ‬ ‫ﷲ ގެ އިރާދަފުޅުން އެދުވަހު އަޅުގަނޑު ސަލާމަތް‬ ‫ކުރެއްވީކަމަށް އަޅުގަނޑު އެދުވަހު ދުށީމު‪ .‬އަދި‬ ‫އެކަމާ ﷲ ގެ ކިބަފުޅަށް ޝުކުރުކުރިން‪.‬‬ ‫ލުތުފީއާއި އޭނާގެ ތަމަޅަ ޓައިގަރު ް‬ ‫ނ‬ ‫އެތަނުން ދިއުމުން ގ‪.‬ޕާނިސްގޭ ހިސާބުގަނޑަށް‬ ‫ޒަޚަމްވެގެން ވެއްޓިފައި ތިބި މީހުންނަށް‬ ‫އަޅުގަނޑު އެހީތެރިވާން ފެށިން‪ .‬އެވަގުތު‬ ‫އެތަނަށް ޔޫސުފް ރަފީޢު (ފިލްމު ކުޅޭ ޔޫސޭ) ‬

‫އާއި އިތުރު ދިވެހިންތަކެއް އައި‪ .‬ޔޫސޭމެ ް‬ ‫ނ‬ ‫އައުމުން ޔޫސޭ މެންނާއިއެކު އެވަގުތުން‬ ‫ފެށިގެން ޕާނިސްގެ ކައިރީގައި ޒަޚަމްވެފައި ތިބި‬ ‫މީހުން ގާޑިޔަލެއްގައި ސެންޓަރަލް ހޮސްޕިޓަލަށް‬ ‫ގެންދިޔައިން‪ .‬ދެން ޔޫސޭ އާ އެކުގައި އައި އެހެން‬ ‫ދިވެހިންނާ ގުޅިގެން ފަތްޖެހި އެދުތަކުގައާއި‬ ‫ދަމާ ގާޑިޔާތަކުގައި މަގުމަތީގައި ޒަޚަމްވެފައި‬ ‫ތިބި މީހުންނަށް ފަރުވާދޭން މާލޭ ސެންޓްރަލް‬ ‫ހޮސްޕިޓަލަށް (މިހާރުގެ އޭޑީކޭ ހުރިތަން)‬ ‫ގެންދިއުމުގައި އަޅުގަނޑު ހަރަކާތްތެރިވާން‬ ‫ފެށިން‪.‬‬ ‫އެދުވަހުގެ މެންދުރެއް ހާއިރު‪ ،‬އޭރު‬ ‫އަޅުގަނޑު ހުންނާނީ ސެންޓްރަލް ހޮސްޕިޓަލް‬ ‫ތެރޭގަ‪ .‬އަދި އެ ދުވަހު ހޮސްޕިޓަލުގައި އޮތް‬ ‫މީހަކަށް ލޭ ބޭނުންވެގެން ލޭ ނުލިބިގެން‪ ،‬އެ‬ ‫ހޮސްޕިޓަލުން ވަރަށް އަވަހަށް ލޭ ބޭނުންވާކަމަށް‬ ‫އަޅުގަނޑު ކައިރީ ބުނުމުން‪ ،‬ބޭރުތެރެއިން ލޭ‬ ‫ދޭނެ މީހަކު ވޭތޯ އަޅުގަނޑު ބޭރަށް ނުކުތިން‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ބޭރު ތެރެއިންވެސް އެއްވެސް މީހެއްގެ‬ ‫އަތުން ލޭ ލިބޭގޮތެއް ނުވި‪ .‬އަނެއްކާވެސް‬ ‫އަޅުގަނޑު އައީ ހޮސްޕިޓަލަށް‪ .‬އަދި ހޮސްޕިޓަލަށް‬ ‫އައުމުން އެތާނގެ މުވައްޒަފަކު އެހި​ި‪ .‬ލޭ ދޭނެ‬ ‫މީހަކު ނުލިބުނުހޭ‪ .‬އަޅުގަނޑު ބުނިން ނުލިބުނޭ‪.‬‬ ‫ހޮސްޕިޓަލުގެ މުވައްޒަފަކު ބުނި‪ ،‬ބޭނުންވެގެން‬ ‫އުޅެނީ އޯ ޕޮޒިޓިވް ލެއޭ‪ .‬ލޭ ލިބޭނެ އެއްވެސް‬ ‫ގޮތެއް ނުވުމުން ހޮސްޕިޓަލުން ވާހަކަ ދެއްކި‬ ‫އެތާނގެ މުވައްޒަފަކު އަޅުގަނޑުގެ ގާތު އެހި‪.‬‬ ‫ކޮއްކޮއަށް ލޭ ދެވިދާނެހޭ‪ .‬ޓެސްޓްކޮށްލަން ވީ‬ ‫ނޫންހޭ‪ .‬މިހެން ބުނުމުން އަޅުގަނޑު ބުނިން‬ ‫ވަގުތުން ނަގާށޭ‪ .‬އޭރު އަޅުގަނޑުގެ ގައިގައި‬ ‫‪ 55‬ކިލޯ ހުރި‪ .‬ޓެސްޓް ހެދުމުން އެނގުނީ‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ ގައިގައި ހުންނަނީ އޯ ޕޮޒިޓިވް‬ ‫ލޭކަން‪ .‬ދެން އަޅުގަނޑު ވަގުތުން ލޭ ދިނިން‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް އަޅުގަނޑުގެ ގައިން ލޭ ނަގަން‬ ‫ޑޮކްޓަރުވެސް ޖެހިލުންވި‪ .‬އެއީ އޭރު އަޅުގަނޑަކީ‬ ‫ކުޑަކުއްޖަކަށްވެފައި ހުރިލެއް ހިކިކަމުން‪ .‬ލޭ‬ ‫ދިނުމަށްފަހު އަޅުގަނޑު އައީ ގެއަށް‪ ''.‬‬ ‫މިއީ ޙުސައިން ނަދުވީގެ އެދުވަހުގެ‬ ‫ހަނދާންތަކެވެ‪ 1988 .‬ނޮވެމްބަރ ‪ 3‬ވަނަ‬ ‫ދުވަސް އެއީ ނަދުވީގެ ހަޔާތުގައި އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫އޭނާ އިންސާނިއްޔަތަށްޓަކައި ލޭ ހަދިޔާކުރެއްވި‬ ‫ދުވަހެވެ‪ .‬ނަދުވީ މެދުކެނޑުމެއްނެތި ލޭ ހަދިޔާ‬ ‫ކުރައްވަމުން ގެންދަވާތާ މިހާރު ‪ 25‬އަހަރަށްވުރެ‬ ‫ގިނަ ދުވަސް ވެއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪yA di ha Si ve ge‬‬

‫ކިހިނެ އް ދޭން ވީ‪ ،‬ކޮން އެއްޗެ އް؟‬

‫ފުރަ މެންދަމެއްގައި މެދު އުޑުން‬ ‫ފިޔަޖަހާ ތަރިތަކަށް ވުރެ އުޖާލާކޮށް‪ ،‬ފިނި‬ ‫ހެނދުނެއްގައި ފަރިވާ ފިނިފެން މަލަށް ވުރެ‬ ‫ލޮބުވެތިކޮށް‪ ،‬ބަހާރު މޫސުމެއްގައި ހެދެމުން ދާ‬ ‫ބުސްތާނަކަށް ވުރެ އުއްމީދީކޮށް‪ ،‬ހަމަ ކޮންމެ‬ ‫ބެލެނިވެރިޔަކަށް މެ ފެންނަ އެންމެ މަތިވެރި‬ ‫އެއް ނިޢުމަތަކީ އޭނާއަށް މާތް ﷲ ދެއްވި‬ ‫ދަރީންނެވެ‪ .‬މައިންބަފައިންނާއި ބެލެނިވެރީންގެ‬ ‫ހުރިހައި ޤުރުބާނީއެއް ގުޅިފައި ވަނީ އެ‬ ‫ކުދީންނާއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ނިދި ނަގައިލަނީ‪،‬‬ ‫މަސައްކަތުގައި ވަރުބަލީ ވަނީ‪ ،‬ބައެއް ފަހަރަށް‬ ‫އެކި ވަރުގެ ލޯނުތައް ނަގައި ދަރަނިވެރި ވަނީ‬ ‫އެ ކުދީންގެ މުސްތަޤުބަލަށްޓަކައެވެ‪ .‬އެ ކުދީން‬ ‫މީހުންނަށް ހެދުމަށްޓަކައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ކޮންމެ މަންމައެއްގެ ކޮންމެ ބައްޕައެއްގެ ހިތުގައި‬ ‫ވަނީ‪ ،‬އާއިލާއަށް‪ ،‬ރަށަށް‪ ،‬ޤައުމަށް‪ ،‬ދީނަށް‪،‬‬ ‫ވަފާތެރި ބަޔަކު ކަމުގައި އެ ކުދީން ވުން އެދި‬ ‫ކުރެވޭ ހެޔޮ ދުޢާތަކެވެ‪ .‬ލޮލުގައި ވިދަވިދައި ވަނީ‬ ‫އުފެއްދުންތެރި‪ ،‬ވިސްނުން ތޫނު‪ ،‬ހުނަރުވެރި‬ ‫ދަރިބަޔަކު ބޮޑުކުރެވިއްޖެ ކަމުގެ ހިތް ހަމަ‬ ‫ޖެހުމުގައި‪ ،‬އުމުރުގެ ފަހު ބައި ހޭދަ ކޮށްލުމުގެ‬ ‫އުންމީދީ ފޮނި ހުވަފެންތަކެވެ‪ .‬‬

‫ސުވާލަކީ މި ނަތީޖާ ނެރެވޭނީ‪ ،‬ކިހިނެ ް‬ ‫އ‬ ‫ތޯއެވެ؟ ހަމަ ކަށަވަރުން ވެސް މި ނަތީޖާ‬ ‫ނެރެވޭނީ‪ ،‬ދަރީން މޮޅު ކުރުމުގެ ނަމުގައި‪،‬‬ ‫ވެވޭ މިނެއް ނެތް ހޭދަޔާއި‪ ،‬އިމެއް ނެތް‬ ‫މަސައްކަތަކުން ނޫނެވެ‪ .‬ކީއް ތޯއެވެ؟ ރަނގަޅު‬ ‫ދަރިޔަކު ބޮޑު ކުރެވުން ބިނާ ވެފައި އޮންނާނީ ‬ ‫އެ މަސައްކަތް ކުރެވޭ ގޮތެއްގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬‬ ‫އޭގެ ސަބަބުން އެ ކުދީންގެ ވިސްނުމާއި‬ ‫ފިކުރިއްޔާތަށް‪ ،‬އުޅުމާއި އަޚުލާޤިއްޔާތަށް ގެނެވޭ‬ ‫ހަރުދަނާ ބަދަލެއްގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬މި ބަދަލު‬ ‫ގެނެވޭނީ އެކަމަށް އެކަށޭނަ‪ ،‬ޢިލްމާއި ޙިލްމާއި‬ ‫ފިކުރާއި ސުލޫކަށް ފަހި ވެށްޓެއް އެ ކުދީންނަށް‬ ‫ލިބިގެންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މި ބަދަލަށް‬ ‫ތަން ދޭނެ ޢިލްމީ ފިކުރީ އަޚުލާޤީ ވެށްޓެއްގެ‬ ‫ފުރުޞަތު އެ ކުދީންނަށް ފަހިކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫މި ކަމުގައި ތިޔަ ބެލެނިވެރިޔާ އަދާ ކުރައްވާން‬ ‫ޖެހޭ ދައުރު ވަރަށް ނާޒުކެވެ‪ .‬އެހެނީ [ކޮންމެ‬ ‫ކަންވާރަކުން މެ ތިކި ޖަހާނީ އޭގެ އެތެރޭގައި‬ ‫ހުރި އެއްޗަކުންނެވެ‪( ].‬حديث رشيف) ‬ ‫ބަލައިލާނީ‬ ‫މަޒުމޫނުގައި‬ ‫މި‬ ‫ދަރިވަރުންނަށް ޙައްޤު ވާ‪ ،‬އިސް ވެ‬ ‫ދަންނަވައިލެވުނު ފުރުޞަތަށެވެ‪ .‬އެ ފުރުޞަތު‬ ‫ދޭން ވީ ގޮތަށެވެ‪ .‬އެ ކަމުގެ އަހައްމިއްޔަތާއި‬ ‫މަންފާއަށް ވެސް މެއެވެ‪.‬‬

‫ށ ަހ ިދ ާޔ ައކީ ޮކބާ؟‬ ‫ގެ ެވ ި‬

‫މި ލިޔުމުގައި ގެވެށިހަދިޔާގެ ނަމުން‬ ‫މި އިޝާރާތް ކުރަނީ ދަރީންގެ އެންމެ ޅަ‬ ‫އުމުރުން ފެށިގެން އަޅުގަނޑުމެން އެ ކުދީންގެ‬ ‫އުފަލަށްޓަކައި ހޯދައި ދޭ ތަކެއްޗަށެވެ‪ .‬‬

‫ރ ީހމް‬ ‫ޞރު ިއބް ާ‬ ‫ނ ީ‬ ‫ާއ ަދމް ަ‬

‫އިންތިޒާމު ކޮށް ދޭ ކަންކަމަށެވެ‪ .‬ތަފާ ު‬ ‫ތ‬ ‫އެކި ޒާތްޒާތުގެ ވީޑިޔޯގޭމްތަކާއި މުވާޞަލާތީ‬ ‫ޒަމާނީ ވަސީލަތްތަކެވެ‪ .‬ފޯނުތަކާއި ފިލްމުތަކާއި‬ ‫ފޮތްތަކާއި އަދި އިންތިޒާމު ކުރެވޭ ޕާޓީތައް ފަދަ‬ ‫ކަންކަމަށެވެ‪ .‬ކުއްޖާގެ ވިސްނުމާ ހަށިގަނޑު‬ ‫ތަރައްޤީވެ ކުރި އަރައިގެން އަންނަނީ އޭނާގެ‬ ‫ވަށައިގެން މި ތަކެއްޗާއި ކަންކަން‪ ،‬އޭނާގެ‬ ‫ގޭގައި ވަނިކޮށެވެ‪ .‬މި ސަބަބަށްޓަކައި މި‬ ‫ހުރިހައި ކަމެއްގެ މާނަ އެކުލެވޭ ގޮތަށް‬ ‫[ގެވެށިހަދިޔާ] މި ނަން އަޅުގަނޑު 'އީޖާދު'‬ ‫ކުރީއެވެ‪ .‬ކޮންމެއަކަސް ގެވެށިހަދިޔާ ރަނގަޅު‬ ‫ގޮތުގައި ދިނުމަކީ އިސް ވެ ދެންނެވުނު ހުރިހައި‬ ‫މަޤާމެއްގައި އެ ހުރިހައި ކަމެއްގައި ދަރިފުޅަށް‬ ‫ޓަކައި ތިބާ އަޅާ ދީލަތިކަމުގެ ފިޔަވަޅު ހަރުދަނާ‬ ‫ވުމެވެ‪.‬‬

‫ތަރުބިއްޔަތުގެ މަޤުޞަދު‬

‫ތަޢުލީމާއި‬ ‫ދަރީންގެ‬ ‫ދިވެހި‬ ‫ތަރުބިއްޔަތުގެ މަޤުޞަދު ރާއްޖޭގެ ތަޢުލީމީ‬ ‫މަންހަޖުގައި ބަޔާން ކުރެވިގެންވެއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫[އިސްލާމީ ދިވެހި މުޖްތަމަޢުގައި ބައިވެރިއެއްގެ‬ ‫ގޮތުންނާއި އަމިއްލަ ފަރުދެއްގެ ގޮތުން‬ ‫ތިމާއަށާއި ތިމާގެ ޢާއިލާއަށާއި ތިމާގެ ރަށަށާއި‬ ‫ތިމާގެ ޤައުމަށް ފައިދާކުރުވަނިވި ހަރުދަނާ‬ ‫މީހަކަށްވުމުގެ ޤާބިލިއްޔަތު ލިބިދިނުމަށްޓަކައި‬ ‫ކުއްޖާގެ ވިސްނުމާއި ހަށިގަނޑާއި ރޫޙީބައި‬ ‫ތަރައްޤީކޮށް ހާނައި ތަރުބިއްޔަތު ކޮށްދިނުމާއި‬ ‫އަދި ބޭނުންވާ ހުނަރުތައް ލިބިދިނުމެވެ‪ ].‬މި‬ ‫މަޤުޞަދު ޙާޞިލު ކުރުމަށް ޓަކައި ހަމަ އެކަނި‬ ‫މަދަރުސާއިން ދޭ ފިލާވަޅަކުން ނުފުދެއެވެ‪.‬‬ ‫ކީއްތޯއެވެ؟ އެންމެ ކުޑަ އިރުއްސުރެ ގޭތެރޭގެ‬ ‫މާހައުލު މި ކަމަށްޓަކައި ތައްޔާރުވެފައި އޮންނާން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬ސައްޔިދިނާ ޢަލީގެފާނު އިރުޝާދު‬ ‫ދެއްވަނީ ކުޑަ ކުއްޖާ އުމުރުން ‪ 7‬އަހަރު‬ ‫ވަންދެން ބެލެނިވެރީން އެ ދަރިފުޅާއެކު ކުޅެ‬ ‫އުފާ ކުރުމަށެވެ‪ .‬މިއީ މިޒަމާނުގެ އުނގަންނައި‬ ‫ދިނުމުގެ ޢިލްމާ ބެހޭ ހޯދުންތައް ވެސް ބާރުއަޅާ‬ ‫މުހިންމު ޙަޤީޤަތެކެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނއް؟‬ ‫ަހ ިދޔާ ދޭން ވީ ިކހި ެ‬ ‫ މިއީ އެންމެ މުހިންމު ސުވާލެވެ‪.‬‬ ‫މި ސުވާލުގެ ޖަވާބު ހޯދައިލުމުގެ ކުރީގައި މިހާރު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ހަދިޔާގެ ގޮތުގައި އެ ކުދީންނަށް‬ ‫ދެނީ ކޮން އެއްޗެއްތޯ ބަލައިލުން މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫މި މަޒުމޫނު ލިޔުމަށްޓަކައި ރާއްޖޭގެ އިބްތިދާއީ‬ ‫ސަރވޭއެއް‬ ‫ލުއިލުއި‬ ‫މަދަރުސާއެއްގައި‬ ‫ހަދައިލީމެވެ‪ .‬ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 90%‬ކުދީންނަށް‬ ‫އެކި ކަހަލަ ގިނަ ގޭމްތައް ލިބިފައިވެއެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫ތެރޭގައި ތަޢުލީމީ ގޭމްތަކަށް ވުރެ ގިނައީ‪،‬‬ ‫ތަޅާފޮޅުމާއި ހަރުކަށި އަމަލުތަކުގެ ގޭމްތަކެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ މަދުން ކުދީންނަށް ލިބިފައި ވަނީ ދިވެހި‬ ‫ފޮތެވެ‪ .‬އަމުދުން އުފަންދުވަހުގެ ހަދިޔާއެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި‪ ،‬ދިވެހި ބަހުން ލިޔެފައި އޮތް ފޮތެއް‬ ‫ލިބުނު ކުއްޖަކު‪ ،‬މި ސަރވޭގައި ބައިވެރިވި ‪25‬‬ ‫ކުދީންގެ ތެރޭގައި ވެސް ނުހިމެނެއެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫ވިސްނައިލައްވާށެވެ!‬ ‫ދިރާސާތައް ބުނާ ގޮތުން ކުޑަ ކުއްޖެއް‬ ‫ވިސްނުން ތޫނުކޮށްދޭނެ އެންމެ މުހިންމު އެއް‬ ‫ވަސީލަތަކީ އޭނާގެ މާދަރީ ބަހެވެ‪ .‬ތުއްތު‬ ‫އުމުރުގައި އެ ދަރިފުޅު ކުރާ ކޮންމެ ސުވާލަކަށް‬ ‫ޖަވާބު ދީ‪ ،‬އެ ދަރިފުޅުގެ އުފަންވެށްޓަށް‬ ‫އޭނާ އަހުލުވެރި ކުވުމަކީ މި ސަބަބަށްޓަކައި‬ ‫ކޮންމެހެން ކުރާން ޖެހޭ ކަމެކެވެ‪ .‬ކުޑަ އިރު‬ ‫ފޮތް ކިޔުއްވުމަށް އާދަ ކުރުވައިފި ކުއްޖެއްގެ‬ ‫ބަސްކޮށާރު މުއްސަނދިވެއެވެ‪ .‬ވިސްނުން‬ ‫ތޫނުވެ‪ ،‬ފިކުރީ ގޮތުން މަތިވެރިވެއެވެ‪ .‬ކަންކަން‬ ‫ތަޙައްމަލު ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން އުފެދެއެވެ‪.‬‬ ‫ކަންކަން ހޯދައި ދެނެގަތުމުގެ ޝައުޤު އާވެއެވެ‪.‬‬ ‫މުޖުތަމަޢުގައި މީހުންނާ ގުޅިގެން އުޅުމުގެ‬ ‫ތޫނުކަން އެ ކުއްޖެއްގެ ކިބައިގައި އުފެދެއެވެ‬ ‫(ޝެރީލް ރޮޖަރ‪ .)2012 ،‬ކަންމިހެން އޮތް‬ ‫އިރު ގެވެށި ހަދިޔާގެ ގޮތުގައި ފޮތަށް ވުރެ‬ ‫މުހިންމީ ވަކި ކޮން އެއްޗެއް ތޯއެވެ؟‬ ‫ކުދީންނަށް ދޭން ވީ ކޮންކޮން ކަހަ ަ‬ ‫ލ‬ ‫ފޮތެއް ހެއްޔެވެ؟ އެންމެ ފަސޭހަ ޖަވާބަކީ އުމުރާ‬ ‫ގުޅޭ ފޮތޭ ބުނުމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އުމުރާ ގުޅޭ‬ ‫ކޮން ކަހަލަ ފޮތެއް ހެއްޔެވެ؟ ޢިލްމީ މަޢުލޫމާތުގެ‬ ‫ފޮތްފޮތް ހެއްޔެވެ؟ ސައިންސާއި‪ ،‬ޖިއޮގްރަފީއާ‬ ‫މި ފަދަ ދާއިރާތަކުގެ ފޮތްފޮތް ހެއްޔެވެ؟ ‬ ‫ކުރުވާހަކައާއި ޅެން ފަދަ އަދަބީ ފޮތްފޮތް‬ ‫ހެއްޔެވެ؟ ޢިލްމުވެރީން ވިދާޅުވަނީ ދަރިވަރުގެ‬ ‫ވިސްނުން ރަނގަޅު ކޮށްދޭނެ ޚިޔާލުތަކާއި‬ ‫ފިކުރުތަކާއި ޢިލްމުތަކުގެ ފޮތްފޮތަށް އެ ކުދީން‬ ‫އަހުލުވެރިކުރުވާށެވެ‪ .‬މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ ދާއިރާ‬ ‫ކަމަށް ވިޔަސް‪ ،‬އޭގައި މި ދެންނެވި ސިފަ‬ ‫ހުންނާން ވާނެއެވެ‪ .‬ދިވެހީންގެ ޕްރޮފެސަރ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޙަސަން ޢުޤައިލް (‪ )2014‬ވިދާޅުވެފައި ވާ‬ ‫ގޮތުގައި އޭނާގެ ކުޑަ އިރުގެ އެންމެ އުފާވެރި އެއް‬ ‫ހަނދާނަކީ ވެސް ފޮތް ވިދާޅުވުމުގެ ހަނދާނެވެ‪.‬‬ ‫ގޭގައި ކުޑަ ކުތުބު ޚާނާއެއް ވެސް ހުންނަ‬ ‫ކަމަށް ވެއެވެ‪ .‬ބައްޕައަކީ‪ ،‬އިނގިރޭސީންގެ‬ ‫ތެރޭގައި މަސައްކަތް ކުރައްވާ ބޭކަލަކަށް ވީތީ‪،‬‬ ‫އެ މީހުންގެ ފަރާތުން ވަރަށް ޢިލްމީ ފޮތްފޮތް‬ ‫ލިބެއެވެ‪ .‬އެހެން ކުދީން ރަށުތެރޭގައި ކުޅެ‬ ‫މަޖާ ކުރާ އިރު ސައިންސްފޮތެއް ހިފައިގެން‬ ‫އޭގެ ޝައުޤުގައި ގޭތެރޭގައި ވަގުތުތައް ހޭދަ‬ ‫ކުރެވުމުގެ ނަތީޖާ މި އަދު މި ދެކެނީ ކަމަށް‬ ‫އޭނާ ބަޔާން ކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫މިޒަމާނަކީ މާސްމީޑިޔާގެ ޒަމާނެވެ‪.‬‬ ‫އ އިންޓަނެޓުގެ ޒަމާނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ޓީވީއާ ި‬ ‫ނ ބޮޑުކުރާ ގޭތެރޭގެ ވެށްޓަށް ބަލާއިރު‬ ‫ދަރީ ް‬ ‫އ ހަރުކޮށް ބަންދު ކުރެވޭ ކޮންމެ‬ ‫ދޮރެ ް‬

‫ނކަން ަކ ުމ ަގއި‬ ‫ނގެ ޮލ ުލގެ ފި ި‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑމެ ް‬ ‫ވާ ދަރީން މާދަމާގެ މުސީބާތަކަށް‬ ‫ވިޔަ‬

‫ނުދިނުމަށްޓަކައި‬

‫ޅައުމުރުގައި‬

‫ރ ޮކށް‬ ‫ނށް ފޯ ު‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑމެން އެ ުކދީން ަ‬ ‫ނމު ަޙ ްއ ުޤ ަތ ެކއް‬ ‫ރށް ުމހި ް‬ ‫ދޭން ެޖހޭ ަވ ަ‬ ‫ެއބަ ެވ ެއވެ‪ .‬އެ ުކދީން ދަ ަފރާ ޮކށް‬ ‫ރ ްއކާ ަވ ާބ ަތ ެކއް‬ ‫ނ ަ‬ ‫ރށް ު‬ ‫ދޭން ެޖހޭ ވަ ަ‬ ‫ެއ ބަ ެވ ެއވެ‪.‬‬ ‫ގޮޅިއެއްގައި މި އަދު ޓީވީއެއް ނުވަތަ ދެ ޓީވީ‬ ‫އެބަ ހުރެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ޝައުޤުވެރިވަނީ‬ ‫ޑްރާމާތަކަށެވެ‪ .‬ދަރިވަރަށް ބަލާން މަޖުބޫރު‬ ‫ވަނީ ވެސް އެ ޑްރާމާއެވެ‪ .‬ޓީވީން ފޮނުވާ‬ ‫ޢިލްމީ ޕްރޮގްރާމުތަކާއި އަދި ޚާއްޞަކޮށް‬ ‫ޢިލްމީ ޗެނަލްތައް ބަލާ ވެށްޓަކަށް ދަރީންގެ‬ ‫ތަރުބިއްޔަތުގެ ވެށި ނުހެދޭނެތޯއެވެ؟ ނޫނިއްޔާ‬ ‫ދަރިފުޅުގެ ފުށުން އުނދަގުލެއް ނުފޯރަނީ‬ ‫ކާޓޫނެއްގެ އަވައިގައި ޖައްސައިފައި ބޭންދީމާ‬ ‫ކަމަށް ތަޖުރިބާ ކުރެވިފައި ވާތީ‪ ،‬އެ ގޮތުގައި އެ‬ ‫ކުއްޖާ ދޫކޮށް ލާން ވީ ތޯއެވެ؟ މިއިން ކޮންމެ‬ ‫ކަމަކީ އޭގައި ގެއްލުންތަކެއް ހުރި ކަންކަމެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ މާނައަކީ މުނިފޫހިފިލުވުމަކީ ނެތް ކަމެކޭ‬ ‫ދެންނެވުމެއް ނޫން އިނގޭ ތޯއެވެ!‬

‫ީވ ިޑ ޯޔ ޭގމް‬

‫އެމެރިކަން ސައިކޮލޮޖިކަލް އެސޯސިއޭޝަ ް‬ ‫ނ‬ ‫(‪)APA‬ގެ ދިރާސާއެއް ބުނާ ގޮތުން އެ ދިރާސާގައި‬ ‫ބައިވެރި ކުރެވުނު ގިނަ ކުޑަ ކުދީން އެވުރެޖުކޮށް‬ ‫ހަފުތާއަކު ‪ 13‬ގަޑި އިރު‪ ،‬ވީޑިޔޯގޭމް ކުޅުމުގައި‬ ‫ހޭދަ ކުރެއެވެ‪ .‬އެކުދީން ކުޅޭ ގޭމުގެ‬ ‫ބާވަތްތަކަށް ބަލާއިރު ގިނައީ‪ ،‬ޒަޚަމްތަކާއި‬ ‫މަރު ފަދަ ކަންކަން ހިމެނޭ‪ ،‬ކުޑަ ކުދީންނަށް‬ ‫އޭގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ފޯރާނެ މަންޒަރުތައް‬ ‫ދައްކައިދޭ ގޭމްތަކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން މި‬ ‫ގޭމުތައް އަޅުގަނޑުމެންގެ ތަރުބަވީ ވެށްޓަށް އެބަ‬ ‫ގެންނަމުއެވެ‪ .‬ދަރިފުޅަށް ލޯބިން މި ހަދިޔާ އެބަ‬ ‫ދެމުއެވެ‪ .‬ފަހަރެއްގައި ތިބާ ވިދާޅުވެދާނުއެވެ‪.‬‬ ‫ގޭމުތަކާއި ކާޓޫނު ފިލްމުތަކުން ފައިދާވެސް‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬އެކަމަށް އިންކާރެއް ނުކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު ކޮންމެ ކަމެއްގައި ވެސް ފައިދާއާއި‬ ‫ގެއްލުން ބިނާވެފައި އޮންނަނީ އެކަމެއް ކުރެވޭ‬ ‫ގޮތެއްގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬ޑރ‪ .‬ފިލް ވިދާޅުވާ‬ ‫ގޮތުގައި [އަނިޔާވެރި ވީޑިޔޯ ގޭމްތަކަކީ ކުޑަ‬ ‫ކުދީންނަށް އިންސާނީ އަޚުލާޤީ އެއްވެސް އަގެއް‬ ‫އަދަބެއް ދަސްކޮށްދޭނެ އެއްޗެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ކިޔެއްތަ މި ފަދަ ގޭމު ކުޅޭ ކުދީންނަށް ރުޅި‬ ‫ގަދަވުމާއި އަމިއްލަ ނަފުސާއި މީހުންގެ މުދަލަށް‬ ‫ގެއްލުން ދިނުން ފަދަ ކަންކަމާ ކުރިމަތިލާން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪].‬‬

‫ނިންމާލުން‪:‬‬

‫އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮލުގެ‬ ‫ފިނިކަން ކަމުގައި ވާ ދަރީން މާދަމާގެ‬ ‫މުސީބާތަކަށް ވިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި ޅައުމުރުގައި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އެ ކުދީންނަށް ފޯރުކޮށް ދޭން‬ ‫ޖެހޭ ވަރަށް މުހިންމު ޙައްޤުތަކެއް އެބަ ވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ކުދީން ދަފަރާ ކޮށް ދޭން ޖެހޭ ވަރަށް‬ ‫ނުރައްކާ ވަބާތަކެއް އެ ބަވެއެވެ‪ .‬ދިވެހީންގެ‬ ‫މާދަރީ ބަހާއި މާހައުލަށް ފަރިތަވުމުގެ ފުރުޞަތު‬ ‫އެ ކުދީންނަށް ދިނުމެވެ‪ .‬ދިވެހީންގެ އާދަކާދައާއި‬ ‫އަޚުލާޤާއި ތާރީޚު ދެނެގަތުމުގެ ޙައްޤު އެ‬ ‫ކުދީންނަށް ހޯދައި ދިނުމެވެ‪ .‬ފޮތްތެރިކަމުގެ‬ ‫ލޯބި އެ ކުދީންގެ ހިތްތަކުގައި މުޑުވައް ކޮށް‬ ‫ދުނިޔެއަށް ލޯހުޅުވައި ދިނުމެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް މަޖާ ވާތީ‪ ،‬މި ބެލޭ މާނައެއް‬ ‫ނެތް ޑްރާމާތަކާއި‪ ،‬އެ ކުދީން ޝައުޤުވެރިވާތީ‬ ‫ބޮޑުއަގުގައި ގެންދެވޭ އަނިޔާވެރި ގޭމުތަކުން‬ ‫އެކުދީން ސަލާމަތް ކުރުމެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ހިތްތަކުގެ މާމެލާމެލި‪ ،‬ރީތި ކުލަކުލައިގައި މީރު‬ ‫ވަހުން ހުވަނދުލެވިގެން މާދަމާ ފަރިވެ ފޮޅޭ‬ ‫މަންޒަރު ދުށުމުގެ އުފާ ލިބިގަތުމަށްޓަކައެވެ‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫އަހަރެންނަކީ ކާކުހެއްޔެވެ؟ މުއްސަނ ި‬ ‫ދ‬ ‫ކަމާއި ތަނަވަސްކަމުގެ ތިލަފަތުން ކިރާނަމަ‬ ‫އަހަރެންނަކީ އެއްވެސް މީހެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އާއިލާގެ މެމްބަރުންގެ ޢަދަދަށް ބަލާނަމަ‬ ‫އަހަރެންގެ ނިކަމެތިކަން އިހުސާސްކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑުމިނަށް‬ ‫ވަޒަނުގެ‬ ‫ދިރިއުޅެންޖެހިފައިވާ‬ ‫ތިކިތަކަކުން‬ ‫ގަލަމުގެ‬ ‫ވިސްނާލާނަމަ‬ ‫ފުއްދާލެވެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިކަންކަމަށް އަހަރެން‬ ‫ދެރަވާކަން ނުޖެހެއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ އަޤީދާ‬ ‫އެއަށްވުރެ ވަރުގަދައެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ބަހަކުން‬ ‫މޮށެއުޅުމުގެ ޝަރަފުން ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުން‬ ‫އެއަށްވުރެ ބޮޑެވެ‪ .‬އަމިއްލަ އަކުރަކުން‬ ‫ލިޔެއުޅުމުގެ ނަޞީބުން ލިބޭ އުފާ އެއަށްވުރެ‬ ‫ހިތްގައިމެވެ‪ .‬މި ކުޑަކުޑަ އާއިލާގެ މިނިވަންކަމާއި‬ ‫މުސްތަގިލްކަން ކަށަވަރުވެފައިވުމުން ކުރެވޭ‬ ‫އިހުސާސް މާ މަތިވެރިއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ކާފަމެން‬ ‫މާމަމެން އަހަރެންނަށްޓަކައި ވީ ގުރުބާނީގެ‬ ‫އަގު ފިސާރި ބޮޑެވެ‪ .‬މިއީ ހައްތާވެސް‬ ‫އުފާކުރަންވީ ކަންކަމެވެ‪ .‬ހިތްހަމެޖެހުން ލިބޭ‬ ‫ކަންކަމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިކަންކަމާ ވިސްނަނީ‬ ‫ކާކުބާއެވެ؟ އަހަރެންގެ ހާލަތާމެދު ޙަމްދަރުދީވަނީ‬ ‫ކާކުހެއްޔެވެ؟‬

‫‪26‬‬

‫އަޅެބުނެބަލާށެވެ! އަހަރެންފަދަ އެހެ ް‬ ‫ނ‬ ‫މީހަކު މި ދުނިޔޭން ފެންނަން އެބަހުރި ހެއްޔެވެ؟‬ ‫އަހަރެންގެ އާއިލާއަކު މުސްލިމު ނޫން މީހަކު‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އެހެން ދީނަކަށް ކިޔަމަންވާ‪ ،‬އެހެން‬ ‫އަގީދާއެއް ގަބޫލުކުރާ މީހަކުވެސް ނެތެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫އެހެން އާއިލާއެއް ދުނިޔެއިން ދެއްކިދާނެ ހެއްޔެވެ؟‬ ‫މިހާ ކުޑަ‪ ،‬މިހާ އާދައިގެ އާއިލާއަކުން މި ދީން‬ ‫ކުރިއަށް ނެރެގެން އެތައް އަހަރެއްވަންދެން‬ ‫މިއުޅުނު އުޅުން ފާހަގައެއް ނުކުރެވޭހެއްޔެވެ؟‬

‫އަންވަރު އިބްރާހީމް‬

‫‪1.6‬‬

‫ނޔޭގައި‬ ‫ދު ި‬

‫ބިލިއަން‬

‫މުސްލިމުން‬

‫އެބަ ުއޅެއެވެ‪ .‬އެތައް ަޖމާޢަތަކާއި ގަ ުއމުތަކެއް‬ ‫ނމަވެސް ައހަރެން ަކހަލަ ީމހަކު‬ ‫އެބަވެއެވެ‪ަ .‬‬ ‫އުފަންވެފައި‬

‫ޭވހެއްޔެވެ؟‬

‫އަހަރެން‬

‫ފަދަ‬

‫ޑިމޮކްރެޓިކް އިސްލާމީ ޝަޚްޞިއްޔަތެއް އެހެން‬ ‫ީމހަކަށް ދެއްކުނު ހެއްޔެވެ؟ ައހަރެންގެ ފަރާތުން‬ ‫ފެންނަ‬

‫ފަދަ‬

‫ދީނީ‬

‫އެއްބައިވަންތަކަމަކާއި‬

‫ަހމަ ެޖހުމެއް ދެއްކޭ ެއހެން ީމހަކު މި ދުނިޔޭގައި‬ ‫އެ ަބހުރި ހެއްޔެވެ؟‬ ‫މިކަން ދަންނަނީ ފަހެ ކާކުހެއްޔެވެ؟‬ ‫ދުނިޔޭގައި ‪ 1.6‬ބިލިއަން މުސްލިމު ް‬ ‫ނ‬ ‫އެބައުޅެއެވެ‪ .‬އެތައް ޖަމާޢަތަކާއި ގައުމުތަކެއް‬ ‫އެބަވެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަހަރެން ކަހަލަ މީހަކު‬ ‫އުފަންވެފައި ވޭހެއްޔެވެ؟ އަހަރެން ފަދަ‬ ‫ޑިމޮކްރެޓިކް އިސްލާމީ ޝަޚްޞިއްޔަތެއް އެހެން‬ ‫މީހަކަށް ދެއްކުނު ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެންގެ ފަރާތުން‬ ‫ފެންނަ ފަދަ ދީނީ އެއްބައިވަންތަކަމަކާއި‬ ‫ހަމަޖެހުމެއް ދެއްކޭ އެހެން މީހަކު މި‬ ‫ދުނިޔޭގައި އެބަހުރި ހެއްޔެވެ؟ ނެތެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ހަގީގަތެވެ‪ .‬މިހަގީގަތް ގަބޫލުކުރާނަމަ ދުނިޔޭގެ‬ ‫އިސްލާމީ ތާރީޚްގެ މުތަކަށް އަހަރެން ނުވާންވީ‬ ‫ސަބަބެއް ނެތެވެ‪ .‬އަހަރެން ހިމާޔަތްކޮށް‬ ‫ރައްކާތެރިކުރުން އެހެން މުސްލިމު އަޚުންނާއި‬ ‫އުޚުތުންނަށް ލާޒިމުނުވަންވީ ސަބަބެއް ނެތެވެ‪.‬‬

‫ނަމަވެސް ހިތާމައަކީ މިކަން ނުވިސްނޭތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެން އާއިލާގެ މަދު ބަޔަކަށް ނަމަވެސް‬ ‫މިކަން އޮޅެމުންދާތީއެވެ‪ .‬ދީނީ މިނިވަންކަމުގެ‬ ‫ނަމުގައި ކުރެވޭ ކަންކަމާއި އުޅެވޭ ގޮތާމެދު‬ ‫ނަޞީބު‬ ‫އަހަރެންގެ‬ ‫ވިސްނާނުލެވޭތީއެވެ‪.‬‬ ‫ގުޅިފައިވަނީ ހެއްދެވި ފަރާތާކަން ނުދަންނާތީއެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ އަހަރެންނަށް މިއަދު ދިމާވެފައިވާ‬ ‫ކަންބޮޑުވަނީ‬ ‫މިކަންކަމާ‬ ‫ގޮންޖެހުމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކާކުހެއްޔެވެ؟‬ ‫ދެންވެސް އޮތީ މިފަދަ ވާހަކައެކެވެ‪.‬‬ ‫މިނިވަންކަމެވެ‪.‬‬ ‫ލިބިފައިވާ‬ ‫އަހަރެންނަށް‬ ‫މި މިނިވަންކަން އަހަރެން ހޯދީ އެތައް‬ ‫ގުރުބާނަކުންކަން ތާރީޚުން އެނގެން އެއޮތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންގެ ކާބަފައިން ކުރެއްވި ހިތްވަރާއި ޢަޒުމު‬ ‫އެހުރީ ފެންނާށެވެ‪ .‬އިއްޔެ ނޫން އިހަށް ދުވަހު‪،‬‬ ‫ހޮޅިންނާއި ޕޯޗްގީޒުންނާ އަހަރެންގެ ދަރިން‬ ‫ކުރިމަތިލިއެވެ‪ .‬އެމީހުން ބަލިކޮށް ފައްސާލިއެވެ‪.‬‬ ‫އިއްޔެވެސް އަހަރެންގެ ދަރިން އިނގިރޭސިންނާ‬ ‫ހޫނު ޒުވާބު ކުރިއެވެ‪ .‬އެމީހުންގެ މައްޗަށް‬ ‫އަހަރެންނާ‬ ‫ފަހުން‬ ‫އޭގެ‬ ‫ކުރިހޯދިއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަލާދިނުމަށް ތަމަޅަޓައިގަރުން އައި ހިނދު‪،‬‬ ‫އެމީހުންވެސް ފައްސާލިއެވެ‪ .‬މިކަންކަމަށް ތެދުވީ‬ ‫އަހަރެން ދެކެ ލޯބިވާ އަހަރެންނަށް ހެޔޮއެދޭ‬ ‫އަހަރެންގެ އާއިލާގެ މެމްބަރުންނެވެ‪.‬‬ ‫ހިތާމައަކީ މިކަން ނުދަންނާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންނަށް ލިބިފައިވާ މިނިވަންކަން ފެށޭ‬ ‫ހިސާބާއި އެމިނިވަންކަން ނިމޭ ހިސާބު ބައެއް‬ ‫މީހުންނަށް އޮޅޭތީއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގައި މިނިވަންކަން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ށ ވިސްނާފައިކަން އަހަރެންނަށް‬ ‫މުސްތަގުބަލަ ް‬ ‫ގަބޫލުކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫އިއުލާންކޮށްގެން ‪ 195‬މީހަކު އުޅޭއިރު‪ ،‬‬ ‫އެމީހުންނާ އަޅާބަލާއިރު އަހަރެންނަކީ ކާކުކަން‬ ‫ބައެއް މީހުންނަށް ނުވިސްނޭތީއެވެ‪ .‬މި‬ ‫މިނިވަންކަމަށް ބުރޫއަރާނެ އެތައް ކަމެއް‬ ‫އަހަރެންވެސް‬ ‫ކުރެވެމުންދާތީއެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދު‬ ‫އެއްބަހެވެ‪ .‬މިއީ އިއްޔެއެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިއަދު‬ ‫އަހަރެން ބަލައިގެންފައިވާ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން‬ ‫ކުލަތައްވެސް މުހިންމެވެ‪ .‬އެކުލަތަކާ ނުލައި‬ ‫ކުރިއަށްދިއުމަކީވެސް ދަތިކަމެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ފެހިކުލައިން ގެނެސްދޭ އެއްބައިވަންތަކަމާއި‬ ‫އަމާންކަމާއި‪ ،‬ރަތްކުލައިގެ އަގާއި‪ ،‬ހުދުކުލައިން‬ ‫ދީނީ ރޫހް ހަނދާން ނައްތައިލައިގެން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމާ ވިސްނަނީ ކާކުބާއެވެ؟‬ ‫އަހަރެން ތަފާތުވަނީ އަހަރެންނަށް‬ ‫ޚާއްޞަވާ ބަހާއި އަކުރުގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬ ‫ސަގާފަތުގެ‬ ‫ހޭނުނު‬ ‫ފަރިތަވެ‬ ‫އަހަރެން‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ މީހަކަށް‬ ‫އެމީހެއްގެ އަމިއްލަ މާދަރީ ބަހަކާއި އަކުރެއް‬ ‫ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އަދި ލިބުނު ބަސްތަކާއި‬ ‫ނަޞީބުވެސް‬ ‫ދެމެހެއްޓުމުގެ‬ ‫އަކުރުތައް‬ ‫ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މިއަދު ދުނިޔޭގެ ބަސްތަކުގެ‬ ‫‪ 94‬އިންސައްތަ ބަސް ބޭނުންކުރަނީ ދުނިޔޭގެ‬ ‫އާބާދީގެ އެންމެ ‪ 6‬އިންސައްތަ މީހުންނެވެ‪.‬‬ ‫‪ 133‬ބަހަކީ އެބަސްތަކުން ވާހަކަދައްކާނެ ‪10‬‬ ‫ވަރަކަށް މީހުންވެސް ހަމަނުވާ ބަސްތަކެވެ‪.‬‬

‫މިފަދަ ހާލެއްގައި ދުނިޔޭގެ ބައެއް ބަސްތަ ް‬ ‫އ‬ ‫ވާއިރު އަހަރެންގެ ބަސް އެހާލަތަށް ވެއްޓޭކަށް‬ ‫އަހަރެން ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ‬ ‫އަހުލުވެރިން ބޭނުންކުރާ އަކުރު ގެއްލޭކަށް‬ ‫އަހަރެންނެއް ނޭދެމެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ސަގާފަތް‬ ‫އެހެން ސަގާފަތްތަކާ މަސްހުނިވެ އޮޅޭކަށް‬ ‫އަހަރެންގެ ހިތެއް ނޭދެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ހިތާމައަކީ މިކަންކަން އަހަރެން އާއިލާގެ‬ ‫ބައެއް މީހުން ނުދަންނާތީއެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް‬ ‫ނިސްބަތްވާ އަކުރާއި ބަހަށް އިހުމާލުވެ އެބަހާއި‬ ‫އަކުރު ބޭނުންކުރަން ލަދުގަންނާތީއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ސަގާފަތްދިރުވުމަށް ކުރާ މަސައްކަތްތަކަށް‬ ‫ފުރައްސާރަ ކުރާތީއެވެ‪ .‬މިކަމާ ވިސްނާކަށް‬ ‫ނުވޭބާއެވެ؟ ‬ ‫ދުޅަހެޔޮ‬ ‫ހެދިބޮޑުވެ‪،‬‬ ‫ އަހަރެން‬ ‫ވެގެންދިޔައީ އަހަރެންނަށްޓަކައި އަހަރެންގެ‬ ‫މަސައްކަތުންނެވެ‪.‬‬ ‫ކުރި‬ ‫އާއިލާއިން‬ ‫ވަސީލަތްތަކެއްގެ‬ ‫ލިބެންހުރި‬ ‫އެވަގުތަކު‬ ‫އެހީގައި ކުރި ހިތްވަރުންނެވެ‪ .‬ކާނެތަކެއްޗާއި‬ ‫ބޯނެތަކެތި އަހަރެންނަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް‬ ‫ހޯދައިދީފައިވާތީއެވެ‪ .‬ދިރިއުޅުމަށް ބޭނުންވާނެ‬ ‫ފުރިހަމަކޮށްދިނުމަށް‬ ‫ކަންކަން‬ ‫އަސާސީ‬ ‫އާއިލާއިން ސަމާލުކަން ދިނީތީއެވެ‪ .‬އާމްދަނީ‬ ‫އިތުރު ކުރުމަށް ކެނޑިނޭޅި މަސައްކަތްކުރީތީއެވެ‪.‬‬ ‫މިހުރިހާ ކަމެއް އާއިލާއިން ކޮށްދިނީ އަހަރެންގެ‬

‫ނަމަވެސް މިއަދުގެ ހާލަތު ބަދަލުވެގެން‬ ‫ދިޔަގޮތް ފެނިފައި އަހަރެން އަޖައިބު ވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންނަށް އަޅާލާނެ މީހަކު އަހަރެންނާމެދު‬ ‫ވިސްނާނެ މީހަކު ނެތްފަދައެވެ‪ .‬އާއިލާގެ ބައެއް‬ ‫މީހުންނަށް ވަޒީފާއެއް މުހިންމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މީހެއްގެ ތައްޕާހުން ނަމަވެސް އުޅެވެނިކޮށް‬ ‫ނިމުނީއެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް ޚިދުމަތްކުރުމަކީ‬ ‫ސުންނަތެކެވެ‪ .‬ބޭނުންނަމަ ކުރަންވީ އެވެ‪.‬‬ ‫ނުކުރިޔަސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ‪ .‬ގިނައީ‬ ‫މިވިސްނުމުގެ މީހުންނެވެ‪ .‬އެކަމަކު އަހަރެންގެ‬ ‫ދިރުމާ މަރުވުން މިކަމާ ގުޅިފައިވާކަން‬ ‫ނުވިސްނެންވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ މި އޮތް ތަޢުލީމީ‬ ‫ޒަމާނުގައި ކުރާނެ ކަމެއް ނެތިފައި ބިތްޖެހިފައި‬ ‫އެތިބެނީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ މި ނޫން ގޮތެއް ހަމަ‬ ‫ނެތީހެއްޔެވެ؟ މިކަމާ ވިސްނާކަށް ނުވޭހެއްޔެވެ؟‬ ‫މިއަދު ބައެއް މީހުންނަށް އަހަރެން‬ ‫ހުތުރުވެއްޖެއެވެ‪ .‬އަހަރެން ދެކެ ބައެއް މީހުން‬ ‫ފޫހިވެސް ވެއްޖެއެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް ފައިދާ ވާނެ‬ ‫ގޮތްގޮތަށް ކަންކަންކުރުން އެއީ ބޮޑުކަމަކަށްވެސް‬ ‫ވެއްޖެއެވެ‪ .‬މިކަން އަހަރެންގެ އާއިލާގެ ބައެއް‬ ‫މީހުންގެ ޢަމަލުތަކުން ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬އެމީހުންގެ‬ ‫ދުލުން އަހަރެންދެކެ ލޯބިވާކަމަށް ބުނިނަމަވެސް‬ ‫އަހަރެންނަށްޓަކައޭ ބުނިނަމަވެސް އެއީ ހިތުން‬ ‫ބުނާ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެން ނޫންނަމަ‬ ‫އަޚްލާގީ ބަލީގެ މިދާނުގައި އަހަރެން އޮންނާކަށް‬ ‫ބަލިމަޑުކަމުގެ‬ ‫ނަފުސާނީ‬ ‫ނުޖެހުނީއެވެ‪.‬‬ ‫ހާސްކަމެއް ތެރެއަށް އަހަރެން އެއްލައެއް‬ ‫ނުލީހެވެ‪ .‬ވީދި ހަލާކުވެފައިވާ ފޭރާންގަނޑެއް‬ ‫ލައްވާ‪ ،‬އެނދުމަތިކޮށްފައި އަހަރެން ނުބޭއްވީހެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމާ ވިސްނާނީ ފަހެ ކާކުހެއްޔެވެ؟ އަހަރެންނާ‬ ‫އަޅާލާނީ ކާކުތޯއެވެ؟‬

‫‪27‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މޭޖަރ ޙުސައިން ޢަލީ‬

‫ ‬

‫ނސް‬ ‫ރށް ުކ ަޑ ުކޑަ ަޤ ުއ ެމ ެކވެ‪ެ .‬އހެ ަ‬ ‫ރ ްއ ެޖ ައކީ ަވ ަ‬ ‫ނގެ ދި ެވހި ާ‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑމެ ް‬

‫ނ ިތ ާހ ައށް ޯލ ިބ ުކރާ‬ ‫ރ ަކ ަމށް އި ް‬ ‫ސ ްލ ަޙ ެވ ި‬ ‫ނ ަކ ާމއި ު‬ ‫ނވަ ް‬ ‫ނކީ ައ ަބ ުދ ެވސް މި ި‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑމެން ަ‬ ‫ރ ަކ ުމގެ‬ ‫ރވެ ި‬ ‫ނ ާހ ަޔ ަތއް ޯލ ިބ ުކރާ ަބ ެއ ެކވެ‪ި .‬ބ ު‬ ‫ނ ަތ ަކ ަމށް ި‬ ‫ރ ަކ ާމއި ެއ ްއ ަބ ިއވަ ް‬ ‫ަބ ެއކެވެ‪ެ .‬އ ުކ ެވ ި‬ ‫ސ ާލ ަމތްވެ‪،‬‬ ‫ނ ަކމުން ަ‬ ‫ނމެ އަ ަވ ަހ ަކށް ެއކަ ް‬ ‫ރ ައށް ަޤ ުއމު ދާ ާހ ަލތް ަތ ުކ ަގއި ެވސް‪ ،‬ވީ އެ ް‬ ‫ެތ ެ‬ ‫ސ ްއކަ ްތ ުކރާ‬ ‫ށ ަޓ ަކއި ާތ ައ ަބ ުދމެ ަގ ަދ ައޅާ ަމ ަ‬ ‫ސ ުލ ުވ ަމ ް‬ ‫ރ ައށް ާވ ި‬ ‫ސ ި‬ ‫ނ ަކ ުމގެ ައ ްއ ޭ‬ ‫ރ ުޙމަ ާތއި ައމާ ް‬ ‫ަ‬ ‫ނގެ ުމ ްއސަނދި‬ ‫ނތެރި ް‬ ‫ނއި ިލޔު ް‬ ‫ސ ަތކުން ާ‬ ‫ނމު ާހ ިދ ާ‬ ‫ަބ ެއކެވެ‪ާ .‬މ ީޒ ަގއި ހިނ ާގ ަފ ިއވާ ުމހި ް‬ ‫ރށް ރަނ ަގ ަޅށް ޭދހަ ެވ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނ ެވސް ިމކަން ވަ ަ‬ ‫ިލޔުން ަތކު ް‬

‫‪28‬‬

‫ތަހުޒީބުގެ‬ ‫ ތަރައްޤީއާއި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ދުނިޔެއެއްގައި‬ ‫އިންޤިލާބީ‬ ‫ތިމާ‬ ‫ސަލާމަތީގޮތުން‬ ‫ދިރިއުޅެމުންދާއިރު‪،‬‬ ‫ދިރިއުޅޭ ތަނާއި އަމިއްލަ ނަފުސަށް އޮތް‬ ‫އިތުބާރަށް ވަނީ ހީނަރުކަން އައިސްފައެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔޭގައި ކަންތައްތައް ހިނގަމުންދާގޮތައް‬ ‫ޤައުމުތައް‬ ‫ހިންގާލާއިރު‪،‬‬ ‫ނަޒަރު‬ ‫ކުރިމަތިލަމުންދާ ބޮޑެތި ކަންތައްތަކަކީ މިއަދު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނާ ފިކުރު ކުރަން ޖެހިފައިވާ‬ ‫ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬ޤައުމު ކިތަންމެ ކުޑަނަމަވެސް‪،‬‬ ‫އިޤްތިޞާދީގޮތުން ކިތަންމެ ބަލިކަށިނަމަވެސް‪،‬‬

‫ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫ނުރައްކާތަކެއް ހުރިކަން ޤަބޫލުކުރަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމައެއާއެކު މިކަންތައްތަކާއި ކުރިމަތިލާއިރު‪،‬‬ ‫ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތައްވެސް ހުރިކަމީ ހަޤީޤަތެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ކޮންމެ ދާއިރާއަކުން ބެލިނަމަވެސް‪،‬‬ ‫ސަލާމަތީގޮތުން މިއަދު މިވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫ވިސްނަންޖެހިފައެވެ‪.‬‬ ‫އ ލުއި ގޮތަކަށް އަޅުގަނޑު‬ ‫މިލިއުމުގަ ި‬ ‫ކުރުމުގައި‬ ‫ޙިމާޔަތް‬ ‫އމު‬ ‫ޤަ ު‬ ‫ބަލައިލާނީ‬ ‫ހރި ބައެއް ގޮން ޖެހުންތަކުގެ‬ ‫ސަލާމަތީގޮތުން ު‬ ‫މައްޗަށެވެ‪.‬‬

‫ނ ަތ ްއ ަތއް‬ ‫ނމު ކަ ް‬ ‫ރހާ ަޤ ުއމު ަތ ަކށް ޢާ ް‬ ‫ުހ ި‬ ‫ޒަމާނަކަށް‬ ‫ ކޮންމެ‬ ‫ބެލިކަމުގައިވިއަސް‪ ،‬ތަފާތު އެކިދާއިރާތަކުން‬ ‫ޤައުމުތައް ދަނީ ކަންތައްތައްކެއް ތަޖުރިބާ‬ ‫ކުރަމުންނެވެ‪ .‬އޭގެތެރޭގައި ބައެއް ޤައުމުތައް‬ ‫ތަރައްޤީވުމުގައި ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލާއިރު‪،‬‬ ‫ބައެއް ޤައުމުތައް ދަނީ މިނިވަންކަން ހޯދުމުގައި‬ ‫ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއް ޤައުމުތައް ދާޚިލީ ގޮތުން ކަންތައްތަކެއް‬ ‫ތަޖުރިބާ ކުރަމުންދާއިރު‪ ،‬ބައެއް ޤައުމުތައް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދަނީ ޚާރިޖީގޮތުން ނުރައްކާތެރި ގޮންޖެހުންތަކާ‬ ‫ކުރިމަތިލަމުންނެވެ‪ .‬މިއީ ދުނިޔޭގެ ޤާނޫނުކަމަށް‬ ‫ބެލިދާނެއެވެ‪ .‬ބެލެވޭގޮތުގައި ކުރިމަގުގައިވެސް‬ ‫މިކަން އޮންނާނީ ހަމަ މިހެންނެވެ‪ .‬ކަންމިހެން‬ ‫އޮތް އިރު‪ ،‬ބައެއް ކަންތައްތަކަކީ ހުރިހާ‬ ‫ތަޖުރިބާކުރާ‬ ‫އެއްގޮތަކަށް‬ ‫ޤައުމެއްވެސް‬ ‫ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ ސިފަތައް އެއްގޮތް‬ ‫ނުވިކަމުގައިވިއަސް މެއެވެ‪ .‬މިސާލަކީތޯއެވެ‪.‬‬ ‫މިސަރަޙައްދުގެ ކޮންމެ ޤައުމަކަށްވެސް މިވަނީ‬ ‫ހަމަ މުޅިން ވަކި ސިފަތަކެއް ލިބިފައެވެ‪ .‬ޤައުމު‬ ‫އޮންނަތަނާއި ޤައުމު އުފެދިފައި އޮންނަގޮތާއި‪،‬‬ ‫ޤައުމުގެ އާބާދީއާއި ތަރައްޤީއަށް ބެލިނަމަވެސް‬

‫މިކަން އޮތީ މިހެންނެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫އެޤައުމުތައް‬ ‫ޤައުމަކަށްވެސް‪،‬‬ ‫މިހުރިހާ‬ ‫ރައްކާތެރިކޮށް ޙިމާޔަތްކުރުމުގަ ޙިއްސާކުރާ‬ ‫ޢާންމު ކަންތައްތަކެއް ހުރެއެވެ‪.‬‬

‫ނ ަތ ްއ ަތއް‬ ‫ަވކި ަޤ ުއ ަމ ަކށް ާޚ ްއޞަ ކަ ް‬ ‫ ޤައުމުތަކުގެ ސިފަތަކަށާ މިނޫންވެސް‬ ‫ކަންތައްތަކަށް ބަލާއިރު‪ ،‬ބައެއް ޤައުމުތަކަށް‬ ‫ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ކަންތައްތަކެއް‬ ‫ޚާއްޞަވެފައިވާ‬ ‫އަލީގައި‬ ‫ކަންތައްތަކުގެ‬ ‫މިދެންނެވި‬ ‫ސަލާމަތީގޮތުން އެޤައުމުތައް ކުރިމަތިލާންޖެހޭ‬

‫ތަފާތެވެ‪.‬‬ ‫ވަރަށް‬ ‫ގޮންޖެހުންތައްވެސް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މިކުޑަކުޑަ ރާއްޖެއަށް ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫މާސިންގާ ކަނޑުގެތެރޭ ކުދި ކުދި ރައްތައް‬ ‫ފެތުރިފައިވާ ގޮތާއި ރަށްތަކުގެ ފަސްގަނޑުތަކުގެ‬ ‫ތިރިކަމާއި‪ ،‬އާބާދީގެ ކުޑަކަމާއި‪ ،‬ޤުދުރަތީ‬ ‫ވަސީލަތްތަކުގެ މަދުކަމާއި‪ ،‬މިހެންގޮސް މިކަހަލަ‬ ‫އެތައްކަމެއް ހިމެނެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން ޒަމާނަށް‬ ‫އަންނަ ބަދަލުތަކާއެކު‪ ،‬ރާއްޖެއަށް އަންނަމުންދާ‬ ‫ތަރައްޤީއާ ކުރިއެރުމާއެކު ތަޖުރިބާކުރަންޖެހޭ‬ ‫ގުޅުންހުރި‬ ‫މިކަމާ‬ ‫ކަންތައްތަކަކީވެސް‬ ‫ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ‬ ‫ޙަޤީޤަތަކީ ޤައުމެއް‪ ،‬ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި‪،‬‬ ‫މިނަވަންކަންމަތީ‪ ،‬އަމިއްލަ އިސްތިޤްލާލަކާ‬ ‫އަމިއްލަ ސިޔާދަތެއް އޮވެ‪ ،‬އަމިއްލަ ވަންތަކަމެއް‬ ‫ދެމެހެއްޓެނީ ޤައުމުގެ ރައްޔިތުންގެ ވަރަށް ބުރަ‬ ‫މަސައްކަތުންކަމެވެ‪.‬‬

‫ނ ަތ ްއ ަތއް‬ ‫ނ ެއކު އަންނަ ކަ ް‬ ‫ަޒމާ ާ‬ ‫ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫ނަޒަރަކުން‬ ‫ ޤައުމީ‬ ‫އެންމެބޮޑަށް ފާހަގަކުރަންޖެހޭ އެއްކަމަކީ ޒަމާނަށް‬ ‫އަންނަ ބަދަލުތަކާއެކު ޤައުމީ ސަލާމަތައް‬ ‫މިކަންކަމަކީ‬ ‫ކަންތައްތަކެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިމަތިވާ‬ ‫ފަހަރެއްގައި އެބައެއްގެ ތެރޭގައި އޮންނަ‬ ‫ސަޤާފަތާއި އާދަކާދަތަކަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން‪،‬‬ ‫ނުވަތަ އިޤްތިޞޯދީ ކުރިއެރުންތަކާއި އިޖުތިމާޢީ‬ ‫ގޮތުން އަންނަ ބަދަލުތަކުން‪ ،‬ނުވަތަ ފަރުދުންގެ‬ ‫ވިސްނުމާއި ފިކުރަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުން‪،‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪29‬‬

‫މިނޫންވެސް އެޒަމާނެއްގައި ދެމޭ އޮއިވަރެއްގެ‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކެއް‬ ‫ކުރިމަތިވާ‬ ‫ނަތީޖާއަކުން‬ ‫ކަމަށްވެސް ވެދާނެއެވެ‪ .‬މިބާވަތުގެ ބައެއް‬ ‫އެކަންކަމާ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ކަންތައްތަކަކީ‬ ‫ފިކުރުކޮށް ޚިޔާލުނުކޮށްފި ނަމަ‪ ،‬މާބޮޑަށް‬ ‫ކަމަށްވެސް‬ ‫ކަންތައްތައް‬ ‫ފާހަގަނުކުރެވޭ‬ ‫ވެދާނެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ އެކަމެއްގެ މިންވަރު‬ ‫މާބޮޑުވުމުންވެސް ފާހަގަވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެނގެންވީ‪،‬‬ ‫ހޭލުންތެރިވެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ޒަމާނަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާއެކު ޤައުމުގެ‬ ‫ޙާލަތައް އަސަރުތަކެއް ނުވަތަ ބަދަލުތަކެއް‬ ‫އަތުވެދާނެކަމެވެ‪ .‬ނުވަތަ އަންނާނެ ކަމެވެ‪.‬‬

‫ނ ަތއް‬ ‫ނ ެޖހު ް‬ ‫ރ ގޮ ް‬ ‫ށ ުހ ި‬ ‫ރ ްއ ެޖ ައ ް‬ ‫ާ‬

‫‪30‬‬

‫މިހިސާބުން އަޅުގަނޑު ދެން ބަލާލާނީ‬ ‫ޤައުމީ ނަޒަރަކުން ބަލާއިރު ރާއްޖެއަށް ހުރި‬ ‫މައިގަނޑު ގޮންޖެހުންތަކަށެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ޤައުމަކީ ވަރަށް ނާޒުކު ޤައުމެކެވެ‪ .‬ޤައުމު‬ ‫އުފެދިފައި އޮތްގޮތުންނާއި‪ ،‬ޤައުމުގެ ރަށްތައް‬ ‫އެތުރިފައިވާ ގޮތުންނާއި‪ ،‬ނުވަތަ މިނޫންވެސް‬ ‫އެހެނިހެން ސަބަބުތަކާއެކު‪ ،‬ދުނިޔޭގެ އެހެން‬ ‫ޤައުމުތަކެކޭ އެއްފަދައިން އަޅުގަނޑުމެންވެސް‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކަކާ‬ ‫ގިނަ‬ ‫ވަރަށް‬ ‫މިވަނީ‬ ‫ކުރިމަތިލާންޖެހިފައެވެ‪ .‬އެކަންކަމުން ޤައުމުގެ‬ ‫ސުލްޙަވެރިކަމާއި‪ ،‬ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤްލާލުގެ‬ ‫އިތުރުން‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންގެ މިނިވަންކަމާއި‬ ‫ޙިމާޔަތް‬ ‫ދީން‬ ‫އިސްލާމް‬ ‫މާތްވެގެންވާ‬ ‫ކުރުމަށްވެސް ވަރަށް ބޮޑެތި މަސައްކަތްތަކެއް‬ ‫ވަނީ ކުރަންޖެހިފައެވެ‪ .‬ﷲގެ ވާގިފުޅާއެކު‪،‬‬ ‫މިކަންކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން މިހާރަށްވުރެ ބޮޑަށް‬ ‫ސަމާލުވެ ފާރަވެރިވެއްޖެނަމަ‪ ،‬އަދި އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫މަސައްކަތްކޮށްފިނަމަ‪،‬‬ ‫އެއްބައިވަންތަކަމާއެކު‬ ‫އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިޤައުމު‬

‫ޙިމާޔަތްކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫ޓެރަރިޒަމް‬ ‫މިދެންނެވި ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫އަޅުގަނޑު އެންމެ ފުރަތަމަ ފާހަގަކޮށްލާނީ‬ ‫ޓެރަރިޒަމްގެ ނުރައްކާތެރިކަމެވެ‪ .‬މުޅިދުނިޔެ‬ ‫އެކަމެއް ތަޖުރިބާކުރަމުންދާއިރު‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫މިޤައުމަށްވެސް ޓެރަރިޒަމްގެ ނުރައްކާތެރިކަން‬ ‫އެބައޮތެވެ‪ .‬ވަކި ބައްރެއް ނެތި‪ ،‬ޤައުމުގެ‬ ‫ސައިޒަކަށް ބެލުމެއްނެތި‪ ،‬ވަކި ދީނަކަށް އަދި‬ ‫ވަކި ނަސްލަކަށްވެސް ބެލުމެއްނެތި‪ ،‬ޓެރަރިޒަމްގެ‬ ‫ނުރައްކާތެރިކަމާއި އޭގެ އަސަރު ދަނީ އެކި‬

‫ދުވަސްވަރު‪ ،‬އެކި މިންވަރަށް‪ ،‬އެކިޤައުމުތަކަށް‬ ‫ހިނގާފައިވާ‬ ‫މާޒީގައި‬ ‫ކުރަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ޓެރަރިޒަމްގެ ލާއިންސާނީ ޢަމަލްތަކުން މުޅި‬ ‫ދުނިޔެ ސިއްސުވާލައިފައި ވާއިރު‪ ،‬ޓެރަރިޒަމްގެ‬ ‫ކުށެއްނެތް‬ ‫ޙަމަލާތަކުގައި‪،‬‬ ‫ނުރައްކާތެރި‬ ‫މަޢުސޫމް އެތައް ފުރާނަތަކެއް ވަނީ ދުނިޔެއަށް‬ ‫އަލްވިދާޢު ކިޔާފައެވެ‪ .‬މި ނުރައްކާތެރިކަން‬ ‫މުޅި ދުނިޔޭގައި ވަކިހިއްޕާލައިފައި ވާއިރު‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން މިހާރަށްވުރެ ބޮޑަށް މިކަމަށް‬ ‫ފާރަވެރިވާންޖެހޭކަމަށް ޤަބޫލުކުރަންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫އޮޔާއެކު‪ ،‬މިކަމުގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތަ ް‬ ‫އ‬ ‫ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ޤައުމަށް ކުރަމުންދާކަމަށް‬ ‫ބެލެވެއެވެ‪ .‬ދީން އައްޑަނައަކަށް ހަދައިގެން‬ ‫ތަފާތު ނުރައްކާތެރި ކަންތައްތައް ޢާންމުވާން‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ފަށައިފިނަމަ‪،‬‬ ‫އިސާހިތަކު ބައިބައިވުން އުފެދި‪ ،‬ލޭއޮހޮރުވުންތައް‬ ‫ހިނގަން ފަށައިފާނެއެވެ‪ .‬ޢާއިލާތައް ރޫޅި‪،‬‬ ‫ފަސާދައިގެ ފުން ވަޅުގަނޑަކަށް މިޤައުމު‬ ‫އެފަދަ‬ ‫ހިނގައިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ވެއްޓިގެން‬ ‫ކަމަކަށް މަގުފަހިވާފަދަ އެއްވެސް ކަމެއް‬ ‫ވިޔަދީގެންނުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ކަނ ުޑ ޭފރުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމު އުފެދިފައިވާ‬ ‫ގޮތުން‪ ،‬މާތްﷲ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެއްވާފައިވާ‬ ‫އެންމެ މުހިންމު އެއް ރިޒުޤަކީ ކަނޑުގެ‬ ‫ރޯއްޖެވެ‪ .‬އިހުގައި‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެން މިރޯދި‬ ‫ހޯދަމުން ދިޔައީ އެއްވެސް ފަސްޖެހުމެއްނެތި‪،‬‬ ‫އެއްވެސް ބިރުވެރިކަމެއްނެތިއެވެ‪ .‬އެހެނަސް‪،‬‬ ‫ކަނޑުފޭރޭ މީހުންގެ ވިއުގަ ފުޅާވެ‪ ،‬ދުނިޔޭގެ‬ ‫އެންމެހާ ކަނޑުތަކަށް މިބައިމީހުންގެ ހަން‬ ‫ފެތުރިގެން ދިއުމުގެ ނަތީޖާއަކަށް ވެގެން ދިޔައީ‬ ‫ދިވެހި ކަނޑުތަކުންވެސް އެފަދަ މީހުންގެ ހިލަން‬ ‫ވުމެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ ރަށްތައް ކައިރިން‪،‬‬ ‫މަސްވެރިންގެ ނަޒަރަށް ފެންނަ ހިސާބުންވެސް‬

‫ނ ައ ާޅ ިދއުން‬ ‫ނ ަހ ްއދު ަފހަ ަ‬ ‫ނ ޮގތު ް‬ ‫ދީ ީ‬ ‫ﷲ‬ ‫މާތް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ދެއްވާފައިވާ އެންމެ މަތިވެރި ނިޢުމަތަކީ‬ ‫މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީނެވެ‪ .‬ޒަމާނުންސުރެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަކީ އެއް ދީނެއްގެ އަހުލުވެރިން‬ ‫ތަކެކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ދީނީ‬ ‫ބައިބައިވުންތަކެއް ނެތެވެ‪ .‬އެއީ އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އުފާކުރަންޖެހޭ‬ ‫އިންތިހާޔަށް‬ ‫އެހެންނަމަވެސް މިއަދު މިވަނީ މިކަމަށްވެސް‬ ‫ސަމާލުވާންޖެހިފައެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގައި ދެމެމުންދާ‬

‫ފެންނަނީއެވެ‪ .‬މި މީހުންނަކީ ހަތިޔާރު ެ‬ ‫ގ‬ ‫އެހީގައި‪ ،‬ބޮޑެތި އާގުބޯތުފަހަރުތައް ހައްޔަރުކޮށް‪،‬‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ ސަރުކާރުތަކަށާއި‪ ،‬މަހުޖަނުންނަށް‬ ‫މަޖުބޫރުކުރުވައިގެން މި މީހުން ބޭނުންވާ ވަރަށް‬ ‫ފައިސާ ހޯދުމަށް މަސައްކަތްކުރަމުންދާ ބައެކެވެ‪.‬‬ ‫އާޚިރުގައި ކުށެއްނެތް އެތައް ބައެއް މަރުވެ‪،‬‬ ‫ނުވަތަ ހައްޔަރުވެގެންދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ފިސާރި‬

‫އިޙްތިރާމާއި އިންސާނީ ކަރާމާތް ނެތިގެންދާފަދަ‬ ‫ބޮޑު ކަމެކެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު އިންސާނީ‬ ‫ދަރިފަސްކޮޅު އޮޅި‪ ،‬ނޭދެވޭ ގިނަކަންތައްތަކަށް‬ ‫މީހުން ހުށައެޅިގެންދާ ކަމެކެވެ‪ .‬އިންސާނީ‬ ‫ވަގުފާރީގެ ސަބަބުން މިކަމުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ޝާމިލުވާ ތުއްތުކުދިން ތަޢުލީމާއި ތަރުބިއްޔަތުން‬ ‫މަޙްރޫމްވެ‪ ،‬ކުރިމަގުވެސް ބަނަވެ‪ ،‬އިޖުތިމާޢީ‬ ‫ފޭރާން ހަލާކުވެގެން ދެއެވެ‪ .‬ޢާއިލާތައް ރޫޅި‪،‬‬

‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫މިކަމަކީވެސް‬ ‫ފާރަވެރިވާންޖެހޭކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ޤައުމީ ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ‪ .‬އަދި މާތްވެގެންވާ‬ ‫އިސްލާމްދީނާއި‪ ،‬އާދަކާދައާއި ސަޤާފަތާއި‪،‬‬ ‫ދިވެހިވަންތަކަމަށްވެސް‬ ‫ބަހާއި‬ ‫ދިވެހިންގެ‬ ‫ލޮޅުން އަރާފާނެފަދަ ބޮޑުކަމެކެވެ‪ .‬މިކަމުގެ‬ ‫ސަބަބުން އިޖުތިމާޢީ ފޭރާމަށްވެސް މިދަނީ‬ ‫އަސަރުކުރަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ދިރިއުޅުން މާޔޫސް ކޮށްލައެވެ‪ .‬ރީތި އެ ި‬ ‫ކ‬ ‫ނަންނަމުގައި ކުރަމުންދާ ކަންކަމުގައި އިންސާނީ‬ ‫ވަގުފާރި ކުރަމުންދާކަން ދެނެގަނެ‪ ،‬މިކަމަށް‬ ‫ވަރަށް ޚާއްސަ ސަމާލުކަމެއް ދޭންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ރވުން‬ ‫ރ ީމހުން އި ުތ ު‬ ‫ބޭ ު‬ ‫ކަންބޮޑުވާ‬ ‫ރާއްޖޭގައި‬ ‫ މިއަދު‬ ‫މިންވަރަށް ބޭރުމީހުން ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމަކީ ޤައުމުގެ ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤްލާލަށް‬ ‫ނުހަނު ނުރައްކާތެރިކަން ފޯރުކޮށްފާނެފަދަ‬

‫މަޢުލޫމާތު ހޯދުމާއި‪ ،‬މަޢުލޫމާތު ރައްކާކުރުމާއި‪،‬‬ ‫މަޢުލޫމާތު އޮޅުވައިލުމާއި‪ ،‬މަޢުލޫމާތުގެ ދާއިރާއިން‬ ‫ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ޤައުމަކަށްވެސް ކުރިމަތިވެފައިވާ‬ ‫ގޮންޖެހުންތައް އަޅުގަނޑުމެންވެސް މިވަނީ‬ ‫ތަޖުރިބާ ކުރަންޖެހިފައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫އެކިޤައުމުތަކަށް މިކަމުގެ އަސަރު ކުރަމުންދާނީ‬ ‫އެކިވަރަށްކަމާއެކު‪ ،‬މީވެސް އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ސަމާލުވެ ފާރަވެރިވާންޖެހޭ މުހިންމުކަމެއްކަމުގައި‬ ‫ދެކެމެވެ‪.‬‬

‫ޢުދުވާނު‬

‫މަޢުލޫމާތު‬ ‫މިދަނީ‬ ‫ވޭތުކުރަމުން‬ ‫ދުނިޔެ‬ ‫ތަރައްޤީގެ ބޮޑު އިންޤިލާބެއްގެ ތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ދާއިރާއިން ދުނިޔެ‬ ‫ހޯދަމުންދާ ކުރިއެރުންތަކަކީ އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ބޮޑެތި‬ ‫ނޭނގޭހާ‬ ‫ވަޒަންކޮށްލަންވެސް‬ ‫ކުރިއެރުންތަކެކެވެ‪ .‬މިދާއިރާއިން ކުރިމަތިވަމުންދާ‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކަކީވެސް ވަކި ކުޑަކަންކަމެއްނޫނެވެ‪.‬‬

‫ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި އަޅުގަނޑުމެން އެން ެ‬ ‫މ‬ ‫ބޮޑަށް ސިއްސުވައިލި އަދި ބިރުގަންނަވައިލި‬ ‫ހާދިސާއަކީ ނޮވެމްބަރު ތިނެއްގެ ނުރައްކާތެރި‬ ‫ޢުދުވާނެވެ‪ .‬ޒަމާނީ ހަތިޔާރުތަކާއެކު‪ ،‬އެފަދަ‬ ‫ކަމަކަށް މާބޮޑު ތައްޔާރީއެއް ވެފައިނުވާ‬ ‫މިކުޑަކުޑަ ރާއްޖެއަށް‪ ،‬މަދު ދިވެހިންތަކަކާއެކު‬ ‫ބޭރުގެ ބަޔަކު އަރައި‪ ،‬ދިވެހި މަޢުސޫމް‬ ‫އެތައް ދަރިންތަކެއް ޝަހީދުކޮށް‪ ،‬ރާއްޖޭގެ‬ ‫މިނިވަންކަމާއި ކުޑަކޮށްނަމަވެސް ތޮޅިލައިފައިވާ‬ ‫ދިމާނުވާނެ‬ ‫ކުރިމަގުގައިވެސް‬ ‫ހާދިސާއަކީ‬ ‫ހާދިސާއެއްކަމަށް ޤަބޫލުކޮށްގެން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ކަމާބެހޭ ދާއިރާތައް ހަރުދަނާކޮށް‪،‬‬ ‫ހުރިމިންވަރުން‬ ‫ފުދުންތެރިކަން‬ ‫ޤައުމުގެ‬ ‫އާލާތްތަކާއި ސާމާނުތައް ހޯދައި‪ ،‬މީހުން‬ ‫ތަމްރީނުކުރުމަކީ ކޮންމެހެން މުހިންމު ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ﷲ ގެ އިރާދަފުޅާއެކު އަޅުގަނޑުމެން މިއަދު‬ ‫މިތިބީ ފޯރުންތެރިކަން ހުރި މިންވަރުން‪ ،‬އެފަދަ‬ ‫ކަންކަމަށް ތައްޔާރަށެވެ‪.‬‬

‫ޚިޔާލާއި ފިކުރު‬ ‫ ބަވަނަ‬

‫ވެފައިވާ‬

‫މިދުނިޔޭގައި‬

‫އިންސާނީ ވަގުފާރި‬ ‫އިންސާނީ ވަގުފާރި ނުވަތަ "ހިއުމަން‬ ‫މުޅިދުނިޔޭގައިވެސް‬ ‫އަކީ‬ ‫ޓްރެފިކިންގ"‬ ‫ވިޔަފާރިއެކެވެ‪.‬‬ ‫އަންނަ‬ ‫ވަކިހިއްޕާލަމުން‬ ‫މިކަން ފުޅާވެ‪ ،‬ފެތުރެމުންދާ ހަލުވިމިނަށް‬ ‫ބަލާއިރު‪ ،‬ރާއްޖެއަށްވެސް މިކަމުގެ އަސަރު‬ ‫މިދަނީ ކުރަމުންނެވެ‪ .‬މިކަމަކީ އިންސާނީ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪31‬‬

‫ޤައުމަށް ކުރިމަތިވާ ޢުދުވާނަކީ‪ ،‬ހަމައެކަނި‬ ‫އަސްކަރީގޮތުން ކުރިމަތިވާ ޢުދުވާނުތަކެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ޤައުމަށް ކުރިމަތިވެދާނޭ އެކިކަހަލަ‬ ‫ހަނގުރާމަތައް އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬އޭގެތެރެއިން‪،‬‬ ‫ޚިޔާލާއި ފިކުރުގެ ހަނގުރާމަޔަކީ‪ ،‬ވަރަށް‬ ‫ނުރައްކާތެރި ހަނގުރާމައެކެވެ‪ .‬މިއިން ކޮންމެ‬ ‫ފޯރުވަނީ‬ ‫އަސަރު‬ ‫ހަނގުރާމަޔަކުންވެސް‬ ‫އެއް ކަންތައްތަކަކަށެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ ދީނާއި‪،‬‬ ‫ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި‪ ،‬ބަހާއި‪ ،‬އާދަކާދަޔާއި‬ ‫ސަޤާފަތަށެވެ‪ .‬މިއީ ލިޔެލަން ކިތަންމެ ފަސޭހަ‬ ‫ބަސްތަކެއް ނަމަވެސް‪ ،‬ބީވެއްޖެނަމަ‪ ،‬އަލުން‬ ‫އަނބުރާހޯދަން ވަރަށް އުނދަގޫ ކަންތައްތަކެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމާހެދި އަބަދުމެ ކަރުނަ އޮހޮރަން ޖެހިދާނެ‬ ‫ޤައުމިއްޔަތުގެ‬ ‫އެއީ‪،‬‬ ‫ކަންތައްތަކެވެ‪.‬‬ ‫ތަނބުތަކެވެ‪ .‬އޭގެން އެންމެ ތަނބަކަށް ލޮޅުން‬ ‫އެރިޔަސް‪ ،‬ޤައުމުގެ 'މިނިވަންކަމުގެ ޢިމާރާތަށް'‬ ‫މިދެންނެވި‬ ‫ކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫ލޮޅުންއަރާނެކަން‬ ‫ފަދަ ފިކުރީ ހަނގުރާމަތަކުން ނަޞްރުލިބޭނީ‪،‬‬ ‫ޤައުމުގެ އެދުން އިސްކޮށްގެންނެވެ‪ .‬އަމިއްލަ‬ ‫އެދުން ނައްތައިލެވިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނ ުމކަން‬ ‫ރ ްއގެ ުމހި ް‬ ‫ދި ާފޢީ ާބ ެ‬ ‫ކޮންމެ ޤައުމެއްގެވެސް ދިފާޢީ ބާރަކީ‬ ‫އެޤައުމެއްގެ މިނިވަންކަމުގެ ހިތެވެ‪ .‬ދިފާޢީ ބާރަކީ‬ ‫އެތަނެއްގައި ވަކި ސުލޫކަކާއި ވަކި ތަރުތީބަކުން‬ ‫ކިޔަމަންތެރިކަމުގެ‬ ‫ރޭވި‪،‬‬ ‫ކަންތައްތައް‬ ‫ސިއްކަ ޖެހިގެން‪ ،‬ވަކި އަސާސެއްގެ މަތީގައި‬ ‫މަސައްކަތްކުރަމުން އަންނަ ބައެކެވެ‪ .‬ދިފާޢީ‬ ‫ބާރެއްގެ ހަމައެކަނި ބޭނުމަކީ ބޭރުން އަންނަ‬ ‫ސަލާމަތްކުރުމަށް‬ ‫ޤައުމު‬ ‫ޢުދުވާނުތަކުން‬ ‫މަސައްކަތްކުރުމެއްނޫނެވެ‪ .‬އަދި ކިއެއްތޯއެވެ‪.‬‬

‫ހަތިޔާރާއެކު ހަމައެކަނި އަސްކަރީ ޙަރަކާތްތައް‬ ‫ހިންގުމެއްވެސް ނޫނެވެ‪ .‬ޤައުމަށްދިމާވާ އެކި‬ ‫އެކި ނުރައްކާތަކުން ޤައުމާއި ރައްޔިތުންނަށް‬ ‫އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމުގައި އެންމެ ކުރީ‬ ‫ސަފުގައި އެއްވެސް ފޫހިކަމެއްނެތި‪ ،‬ހީވާގިކަމާއި‬ ‫ސާބިތުކަމާއެކު މަސައްކަތްކުރާ ބަޔަކީ ދިފާޢީ‬ ‫ބާރުގައި މަސައްކަތްކުރާ ފަހުލަވާނުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ހަމައެއާއެކު‪ ،‬ޤައުމަށް ދިމާވާ ކޮންމެ‬ ‫ބޮޑުކަމެއްގައި އެހީތެރިވެ މަދަދުގާރުވުމަށްޓަކައި‬ ‫ދިފާޢީ ބާރުގެ މީހުން ތިބެނީ އެބައިމީހުންނަށް‬ ‫ލިއްބައިދޭ ތަމްރީނުތަކުން ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫ސިފައިންނަކީ‬ ‫ދިވެހި‬ ‫އަހުލުވެރިވެފައެވެ‪.‬‬ ‫އެބައިމީހުންގެ އަސާސްތައް ކަމުގައިވާ ޤައުމު‪،‬‬ ‫ތެދުވެރި‪ ،‬ވާޖިބު‪ ،‬މި ތިންކަންތަކުގެ މަތީގައި‬

‫ޤައުމުގެ ދިފާޢާއި‪ ،‬ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ‬ ‫ޙިމާޔަތުގައި އަބަދުވެސް އިޚުލާޞްތެރިކަމާއެކު‬ ‫މަސައްކަތްކުރާނެ ބައެކެވެ‪ .‬ތިމާގެ އަމިއްލަ‬ ‫އުފާތަކާއި‪ ،‬އަމިއްލަ ޙަޔާތް ޤުރުބާންކުރަންޖެހުނު‬ ‫ޚިދުމަތުގައި‬ ‫ޤައުމީ‬ ‫ކަމުގައިވިއަސް‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ފަހަކަށް ނުޖެހޭނަމެވެ‪.‬‬ ‫ނިންމުން‬ ‫ކުރިމަތިވެފައިވާ‬ ‫ސަލާމަތީގޮތުން‬ ‫ޤައުމު‬ ‫ކުރިމަތިލައި‪،‬‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކާ‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫ކުރިމަތިވާ‬ ‫ހިމާޔަތްކުރުމުގައި‬ ‫ސަލާމަތްވުމަށްޓަކައި‬ ‫ގޮންޖެހުމަކުންވިއަސް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންގެ ހިއްސާ ޤައުމަށް‬ ‫ބޭނުންވެއެވެ‪ .‬މިނިވަންކަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ކިބައިގައި ޤައުމީ ރޫޙާއި ޤައުމީ‬ ‫ޖޯޝް ހަރުލެއްވުން މުހިންމެވެ‪ .‬އެކަމަށްޓަކައި‬ ‫ފަރުދީ ފައިދާއަށްވުރެ މުޖުތަމަޢުގެ ނުވަތަ‬ ‫ޤައުމީ ފައިދާއަށް އިސްކަންދިނުމަކީ ވަރަށް‬ ‫މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬ޤައުމަށް ގެއްލުންވެދާނެ‬ ‫ހަމައެއްވެސް ކަމެއް ނުކޮށް‪ ،‬ޤައުމަށް‬ ‫ވަފާތެރި‪ ،‬އިޚުލާސްތެރި ފަރުދުންގެ ގޮތުގައި‬ ‫މުހިންމުކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދެމިތިބުމަކީވަރަށް‬ ‫އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމާއެކު މަސައްކަތް‬ ‫ކުރިމަތިވާ‬ ‫ސަލާމަތީގޮތުން‬ ‫ކޮށްފިނަމަ‪،‬‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކާއި ހުރަސްތައް ނައްތާލުމުގައިވެސް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިރާދަކުރެއްވިއްޔާ ކާމިޔާބު‬ ‫ލިބިގެންދާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކޮންމެ ކުއްޖެއްގެވެސް‬ ‫ހުވަފެންތަކެއްވޭ!‬ ‫ތިބާގެ ދަރިފުޅު ދެކޭ ހުވެފެންތައް ހަޤީޤަތަކަށް ހަދައިދެން ކޮންމެ ޒިންމާދާރު މައެއް‬ ‫އ ަ ދ ި ބ ަ ފ ަ އ ެ އ ް ވ ެ ސ ް ބ ޭ ނ ު ނ ް ވ ާ ނ ެ ކ ަ ނ ް ޔ ަ ގ ީ ނ ް‪ .‬ނ ަ މ ަ ވ ެ ސ ް ދ ި ރ ި އ ު ޅ ު މ ު ގ ެ ޚ ަ ރ ަ ދ ު ތ ަ އ ް އ ަ ތ ް ނ ު ފ ޯ ރ ާ‬ ‫ވ ަ ރ ަ ށ ް އ ަ ރ ަ މ ު ނ ް ދ ާ ޒ ަ މ ާ ނ ެ އ ް ގ ަ އ ި‪ ،‬ދ ަ ރ ި ފ ު ޅ ު ކ ި ޔ ެ ވ ު މ ަ ށ ް އ ެ ދ ޭ ދ ާ އ ި ރ ާ އ ަ ށ ް މ ަ ގ ު ދ ަ އ ް ކ ަ އ ި ދ ި ނ ު ނ ް‬ ‫ނ ު ވ ަ ތ ަ މ ި ކ ަ މ ަ ށ ް ބ ޭ ނ ު ނ ް ވ ާ ފ ަ އ ި ސ ާ ހ ަ މ ަ ޖ ަ އ ް ސ ަ އ ި ދ ެ ވ ި ދ ާ ނ ެ ކ ަ މ ު ގ ެ ކ ި ހ ާ ޔ ަ ޤ ީ ނ ް ކ ަ މ ެ އ ް ތ ޯ އ ޮ ތ ީ؟‬ ‫އ ެ ލ ަ އ ި ޑ ް ޗ ަ އ ި ލ ް ޑ ް އ ެ ޑ ި އ ު ކ ޭ ޝ ަ ނ ް ޕ ް ލ ޭ ނ ް ނ ެ ނ ް ގ ެ ވ ު މ ު ނ ް‪ ،‬ތ ި ބ ާ ނ ެ ތ ް ދ ު ނ ި ޔ ެ އ ެ އ ް ގ ަ އ ި ވ ެ ސ ް‬ ‫ދ ަ ރ ި ފ ު ޅ ު ގ ެ މ ި ހ ު ވ ަ ފ ެ ނ ް ތ ަ އ ް ކ ަ ށ ަ ވ ަ ރ ު ކ ޮ ށ ް ދ ެ ވ ޭ!‬

‫އެލައިޑް ލައިފް އިންޝުއަރެންސް ޚިޔާރުކުރައްވާ އަދި ތިބާގެ ދަރީންގެ ހުވަފެންތަކުގައި‬ ‫ހ ަ ޤ ީ ޤ ީ ކ ު ލ ަ ޖ ަ އ ް ސ ަ އ ި ދ ެ އ ް ވ ު މ ަ ށ ް‪ ،‬އ ެ ކ ު ދ ި ނ ް ގ ެ މ ު ސ ް ތ ަ ޤ ް ބ ަ ލ ް މ ި އ ަ ދ ު ކ ަ ށ ަ ވ ަ ރ ު ކ ޮ ށ ް ދ ެ އ ް ވ ާ!‬

‫‪www.allied.mv‬‬

‫‪+ 960 330 0033‬‬

‫‪customercare@allied.mv‬‬

‫އައްސުލްޠާނު އިބްރާހީމް އިސްކަންދަރު (‪ 1‬ވަނަ )‬ ‫ޤައުމީ ޚިދުމަ ުތގައި ޒަމާންތަކަށް ހުރި ލާމަސީލު މިސާލެއް‬ ‫ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ތާރީޚުގެ ތެރެއިން‬ ‫އުތީމު ދަރިކޮޅަކީ ހިތްވަރުގަދަ އިޚްލާޞްތެރި‬ ‫ދަރިކޮޅެކެވެ‪.‬‬ ‫އުފަންވި‬ ‫ދަރިންތަކެއް‬ ‫މިދަރިކޮޅުން އުފަންވި ރަސްރަސްކަލުންނަކީ‬ ‫ވެސް ވަރަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ޤައުމަށް‬ ‫ކޮށްދެއްވި ބޭފުޅުންނެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި‬ ‫އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ތަކުރުފާނުލް އަޢުޡަމް‬ ‫ސިރީ ސަވާދީއްތަ މަހާރަދުންނަކީ އެ ބަޠަލެއްގެ‬ ‫ޚިދުމަތަށް މުޅިޤައުމު ފަޚުރުވެރިވާ ދަރިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ބޮޑުތަކުރުފާނުންގެ ދަރިކަލުން އައްސުލްޠާނު‬ ‫އިބްރާހީމް ކަލާފާނާއި އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު‬ ‫ޢިމާދުއްދީން (މަޝްހޫރު ކަޅުތުއްކަލާ) އަކީވެސް‬ ‫ޚިދުމަތުގެ ގޮތުން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ބޭފުޅުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ތާރީޚުގެ ތެރެއިން‬ ‫އުތީމު ދަރިކޮޅަކީ ހިތްވަރުގަދަ އިޚްލާސްތެރި‬ ‫ދަރިކޮޅެކެވެ‪.‬‬ ‫އުފަންވި‬ ‫ދަރިންތަކެއް‬ ‫މިދަރިކޮޅުން އުފަންވި ރަސްރަސްކަލުންނަކީ‬ ‫ވެސް ވަރަށް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ޤައުމަށް‬ ‫ކޮށްދެއްވި ބޭފުޅުންނެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި‬ ‫އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ތަކުރުފާނުލް އަޢުޒަމް‬ ‫ސިރީ ސަވާދީއްތަ މަހާރަދުންނަކީ އެ ބަޠަލެއްގެ‬ ‫ޚިދުމަތަށް މުޅިޤައުމު ފަޚުރުވެރިވާ ދަރިއެވެ‪ .‬‬ ‫އަދި ބޮޑުތަކުރުފާނުންގެ ދަރިކަލުން އައްސުލްޠާނު‬ ‫އިބްރާހީމް ކަލާފާނާއި އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު‬ ‫ޢިމާދުއްދީން (މަޝްހޫރު ކަޅުތުއްކަލާ) އަކީވެސް‬ ‫ޚިދުމަތުގެ ގޮތުން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ބޭފުޅުންނެވެ‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫މިލިޔުން‬ ‫އެފަދައިން‬ ‫ހަމަ‬ ‫މިޚާއްޞަ ކުރަނީ ވެސް‪ ،‬އުތީމު ދަރިކޮޅުގެ‬ ‫ރަސްރަސްކަލުންގެ ތެރެއިން ވަރަށް ޚާއްޞަ‬ ‫ޚިދުމަތްތަކެއް ކޮށްދެއްވި ބޭފުޅެއްގެ މަތިވެރި‬ ‫ޚިދުމަތްތަކުގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬އެއީ އައްސުލްޠާނު‬ ‫އިބްރާހީމް އިސްކަންދަރު (އެއްވަނަ) އެވެ‪.‬‬ ‫އުތީމު ޝަހީދު ޢަލީ ތަކުރުފާނުގެ މަރިޔަމް‬ ‫ކަނބައިދިގެ ދަރިކަނބަލުން އައިމިނާ މާވާ‬ ‫ކިލެގެ އާއި ކޮޅުމަޑުލު މަޑިފުށީ ބޮޑުމަގު ޢުމަރު‬ ‫(ފަހުން ޢުމަރު މާފަތް ކިލެގެ) އާއި ކައިވެނި‬ ‫ބައްލަވައިގެން ލިބި ވަޑައިގެންނެވި ޝުޖާ‬ ‫މުޙައްމަދު ޢިމާދުއްދީން (އެއްވަނަ) ގެދަރިކަލުން‬

‫އައްސުލްޠާނު އިބްރާހީމް އިސްކަންދަރު ‪1‬‬ ‫ވަނަ އެވެ‪ .‬ހިތްވަރުގަދަ ކަމުގެ ލާމަސީލެކެވެ‪.‬‬ ‫ނުގުޑާފަދަ ޢަޒުމެއްގެ ވެރި ނަމޫނާ ބޭފުޅެކެއެވެ‪.‬‬ ‫އަސްކަރީގޮތުން ހޯއްދެވި ކާމިޔާބީ ތަކާއި‬ ‫އިޖުތިމާޢީގޮތުން ކުރެއްވި ޚާއްޞަ ޚިދުމަތް ތަކުގެ‬ ‫އިތުރުން އިޤްތިޞާދީ ގޮތުން ޤައުމަށް ގެންނެވި‬ ‫ރަން ޢަޞްރުގެ ބާނީއެވެ‪ .‬މިރަދުންގެ ކޮލީ‬ ‫ނަންފުޅަކީ “ސިރީ ކުލަ ރަންމީބަ ކައްތިރި ބަވަނަ‬ ‫މަހާރަދުން” ނެވެ‪ .‬ރާދަވަޅީގައި މިނަންފުޅު‬ ‫ލިޔެފައި ވަނީ “ސުވަސްތީ ސިރީ ކުލަރަންމީބަ‬ ‫އިސްކަންދަރު ކައްތިރި ބަވަނަ މަހާރަދުން”‬ ‫މިފަދައިންނެވެ‪ .‬ރަސްކަމަށް އިސްވެވަޑައިގަތީ‬

‫ޖަޢުފަރު ޢަބްދުއްރަޙުމާނު‬ ‫(ޖައުފަރު ޢަބްދުއްރަޙުމާނަކީ ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ‪ 3‬ގެ މަޤާމުގައި‬ ‫ސިފައިންގެއިން ރިޓަޔަރ ކުރައްވާފައިވާ ބޭކަލެކެވެ‪).‬‬

‫އެދުރެކެވެ‪ .‬ލަޝްކަރުގެ ބާރުގަދަކުރައްވައިގެން‬ ‫ޤައުމު ދިފާޢު ކުރެއްވި އެޒަމާނުގެ މޮޅު‬ ‫ލީޑަރެކެވެ‪.‬‬ ‫މިރަދުންގެ ރަސްކަން ފެށުމާއެކު‪،‬‬ ‫ރާއްޖެއިން ގޯވާއަށާއި ކަންނަންނޫރު އަލީރާޖާއަށް‬ ‫އަހަރުން އަހަރަށް ފޮނުވަމުންދިޔަ ޖިޒީ ދިނުން‬ ‫ފަސްކޮށްލެއްވިއެވެ‪ .‬މިޖިޒީ އަކީ ހިލާލީ‬ ‫ދަރިކޮޅުން ތިންފަހަރު ރަސްކަމުގެ ތަޚުތު‬ ‫ހޯއްދެވި ރަސްކަލެއް ކަމަށްވާ ކަޅު މުޙައްމަދުގެ‬ ‫ރަސްކަމުގައި މީލާދީން ‪ 1594‬ވަނަ އަހަރުން‬ ‫ފެށިގެން ދެމުންއަންނަ އެއްޗެކެވެ‪ .‬މިޖިޒީ‬ ‫އަހަރުން އަހަރަށް ދެމުން އައިކަމުގައި ވިޔަސް‪،‬‬

‫ސ ްއ ަކ ުފޅު‬ ‫ނ ެގ ި‬ ‫ސ ެގފާ ު‬ ‫ރ ް‬ ‫ނ ަދރު ަ‬ ‫ސކަ ް‬ ‫ރ ަގ ިއ ހުރި ިއ ް‬ ‫ނ ު‬ ‫ސކި ުތގެ މުން ާ‬ ‫ާމ ޭލ ުހ ުކރު ިމ ް‬ ‫ހިޖުރައިން ‪1058‬ހ‪1648 ( .‬މ) ގައެވެ‪.‬‬ ‫ޢުމުރުފުޅުން ‪ 28‬އަހަރުފުޅުގައެވެ‪.‬‬ ‫ކުލަ‬ ‫ގައިކޮޅުގެ‬ ‫މިރަސްގެފާނަކީ‬ ‫ދޮން‪ ،‬އިސްކޮޅުފުޅުން ދިގު‪ ،‬ބޭފުޅެކެވެ‪.‬‬ ‫އެރަދުންގެ ޒާތީ ސިފަފުޅުތަކަށް ބަލާއިރު‬ ‫ވިސްނަވާވަޑައިގަތުމާއި‪،‬‬ ‫ކުރިމަގަށް‬ ‫ކެތްތެރިކަމާއި‪ ،‬ކޯފާމަޑުކަމާއި‪ ،‬މީހުންނަށް‬ ‫އަދަބުދެއްވުން އަވަސް ނުކުރައްވައި ކަންކަމުގެ‬ ‫ދެކޮޅުވެސް ބައްލަވައި ހެއްދެވުން ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމުގެ‬ ‫ރަސްގެފާނަކީ‪،‬‬ ‫އިސްކަންދަރު‬ ‫ދިފާޢުގައި މީސްތަކުންނަށް “ކަނޑިހެވިކަމާއި‪،‬‬ ‫ބަޑިހެވިކަމާއި‪ ،‬ދުނިދަނޑި އެއްލުމާއި‪ ،‬އޮޅުލުމާއި‬ ‫ހެވި‬ ‫އުނގަންނަވައިދެއްވި‬ ‫މިކަންކަން”‬

‫މިޤައުމަށް ދަހިވެތި ވެފައި ތިބި ޕޯޗުގީޒުންނާއި‬ ‫ދެކުނު އިންޑިޔާ މީހުންގެ އުނދަގޫ ދިވެހީންނަށް‬ ‫ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ދިޔައީ ފޯރަމުން ދެއެވެ‪.‬‬ ‫ރަސްކަން ‬ ‫ރަސްގެފާނުންގެ‬ ‫އިސްކަންދަރު‬ ‫ފެށުނުތާ މާކަ ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ނުވަނީސް‬ ‫‪ 9‬ވަނަ ޙަސަން ރަސްގެފާނުގެ ކާފަދަރިދަރި‬ ‫ކަލުން ކަމުގައިވާ ދޮންލަވީޒް އާއި ދޮންމަލާވީޒް ‬ ‫އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނުގެ ރަސްކަމުގެ ދެވަނަ‬ ‫މަހުގެ ތެރޭގައި‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖެއާ ހަނގުރާމައަށް‬ ‫އައެވެ‪ .‬މިލަޝްކަރާ ހަނގުރާމަކޮށް ނަޞްރު‬ ‫ލިބުނީ ދިވެހިންނަށެވެ‪ .‬ބުނެވޭ ގޮތުގައި‬ ‫ދޮންމަލާވީޒް ގަޔަށް އުންޑައެއް އަރައިގެން އޭނަ‬ ‫މަރުވީއެވެ‪ .‬ދޮންލަވީޒް ގަޔަށްވެސް ބަޑިއެއްގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އުންޑައަރައި އޭނާ ޒަޚަމްވިއެވެ‪ .‬ޕޯޗުގީ ް‬ ‫ޒ‬ ‫ލަޝްކަރުގެ ވަރަށް ގިނަ މީހުން މަރުވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެފަހުން އޭގެތެރެއިން ސަލާމަތްވި ބަޔަކު ‬ ‫އެނބުރި ގޯވާއަށް ދިޔައީއެވެ‪ .‬އޭގެފަހުން‪،‬‬ ‫ދުވަސްތަކެއް ވާންދެން ޕޯޗުގީޒުންގެ ހަމަލާއެއް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކަށް ނާދެއެވެ‪ .‬މިހަނގުރާމަ‬ ‫ހިނގީ ‪1649‬މ‪ .‬ގައެވެ‪.‬‬ ‫ މިހަނގުރާމައަށް ފަހު ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ފަރާތުން ގޯވާއަށާއި ކަންނަންނޫރު އަލީރާޖާއަށް‬ ‫ދިވެހީން ފޮނުވާ އުޅުނު ޖިޒީ‪ ،‬އިސްކަންދަރު‬ ‫ރަސްގެފާނު މުޅިން ހުއްޓަވައިލެއްވީ އެވެ‪.‬‬ ‫އާދެ! ރާއްޖެއަކީ މިނިވަން ޤައުމެއްކަން‬ ‫އެރަދުން ބިރުފުޅެއް ނެތި ހާމަ ކުރެއްވީއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއިން ޖިޒީ ފޮނުވުން ހުއްޓާލުމުން‪،‬‬ ‫އެކަމާ ހިތްހަމަ ނުޖެހިގެން ހަނގުރާމަމަތީ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަށް‬ ‫އަލީރާޖާ‬ ‫ލަޝްކަރެއް‬ ‫ފޮނުއްވިއެވެ‪ .‬އެމީހުންނާ ދެކޮޅަށް ތެދުވެ‬ ‫ވަޑައިގެން‪ ،‬ދިވެހިލަޝްކަރު އެއްކުރައްވައި ‬ ‫އަލީރާޖާގެ ލަޝްކަރާ ހަނގުރާމައަށް ފޮނުއްވީއެވެ‪.‬‬ ‫އެއިރު އެބައިމީހުން ރާއްޖޭގެ އުތުރުގެ ބައެއް‬ ‫ރަށްރަށަށް އަރާ‪ ،‬މީހުންގެ މުދާ ފޭރި މީހުންނަށް‬ ‫އަނިޔާކޮށް ހަދަމުންދަނިކޮށް ދިވެހި ލަޝްކަރު‬ ‫އެމީހުންތިބި ހިސާބަށް ދަތުރުކޮށް‪ ،‬ޢަލީ ރާޖާގެ‬ ‫ލަޝްކަރާ ކުރި ހަނގުރާމައިން ނަޞްރު ލިބުނީ‬ ‫ދިވެހީންނަށެވެ‪ .‬އަލީރާޖާގެ މީހުން ބަލިވެގެން‬ ‫ދުނިޔޭގައި ތިބި މަދު ބަޔަކު އެނބުރި ދިޔައީއެވެ‪.‬‬ ‫މިހިސާބަށް‬ ‫އުނދަގޫ‬ ‫އަލީރާޖާގެ‬ ‫ދިއުމުން‪ ،‬އޭނާއަށް ވަރުގަދަ ފިލާވަޅެއް‬ ‫ދެއްވިއެވެ‪ .‬ލަސްތަކެއް ނުވެ އަލީރާޖާއާއި‬ ‫އިސްކަންދަރު‬ ‫ހަނގުރާމައަށް‬ ‫ދެކޮޅަށް‬ ‫ރަސްގެފާނު ލަޝްކަރެއް ފޮނުއްވިއެވެ‪[ .‬ޙަސަން‬ ‫ތާޖުއްދީންގެ ތާރީޚުގައިވާ ގޮތުގައި‪ ،‬މިބައިމީހުން‬ ‫އަންދުރޯތުގެ‬ ‫ދަށުގައިވާ‬ ‫ކަންނަންނޫރުގެ‬ ‫ރަށްރަށަށް އަރައި‪ ،‬ކަނޑިބަޑިން އެތާނގެ‬ ‫އަހުލުވެރިން ބިރުގަންނަވައި‪ ،‬އެތާނގައި ތިބި‬ ‫އަލީރާޖާގެ ލަޝްކަރު ފަހާލައި‪ ،‬މީހުންގެ މުދާ‬ ‫ފޭރި‪ ،‬ގޭގެ އަންދައި‪ ،‬އަލީރާޖާގެ ލަޝްކަރުގެ‬ ‫މީހުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައިސް ކަންތައް‬ ‫ކުރާ ބީދައިން‪ ،‬އެމީހުން އެތާނގައި ކުރާނޭހާ‬ ‫ކަމެއްކޮށްފައި‪ ،‬ނަޞްރު ލިބިގެން” މާލެއަށް‬ ‫އައީ އޭރު ޢަލީރާޖާގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތް‬ ‫މަލިކުގެ ވެރިމީހާއާއި އެތާނގެ ބޮޑުން‬ ‫ހިފާހައްޔަރުކޮށްގެން އެމީހުން ގޮވައިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހުންމާލެ ގެންނަވައި‪ ،‬އެތަކެއް ދުވަހު‬ ‫ހައްޔަރު ކުރައްވާފައި ބޭތިއްބެވި އެވެ‪.‬‬ ‫ދެން‪ ،‬މަލިކުން ދައްކަންޖެހޭ ވާރަކީ އަހަރަކު‬ ‫‪ 12‬ލާރިކަމަށް ހަމަޖައްސަވައިފައި ފަތެއް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ލިޔުއްވާފައި އެމީހުން މަލިކަށް ފޮނުވީއެވެ‪.‬‬ ‫އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނު މިގޮތަށް ކަންތައް‬ ‫ކުރެއްވީ‪ ،‬ދިވެހި ރަސްކަމަކީ ބާރުހުރި‬ ‫ރަސްކަމެއްކަން އަންގައި ދިނުމައްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫ލަޝްކަރު‬ ‫ރަސްގެފާނުގެ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ކަންނަންނޫރު އަލީރާޖާގެ ބާރުގެ ދަށުގައިވާ‬ ‫ރަށެއް ހިއްޕަވައިފިއޭ ބުނެވޭނެ ބީދައަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިކަންތައް މިގޮތަށް ކުރެއްވުމުން‪ ،‬ގިނަ ޒަމާން‬ ‫ތަކެއް ވަންދެން އަލީރާޖާގެ އުނދަގުލެއް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކަށް ނުޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ ޤައުމުގެ ދިފާޢީ ނިޒާމް ހަރުދަނާ‬ ‫އަމާންކަން‬ ‫މިބަނދަރުތަކުގެ‬ ‫ކުރައްވައި‬ ‫ޤާއިމް ކުރެއްވުމުން މިރާއްޖެއާމެދު ބޭރުގެ‬ ‫އިތުބާރު‬ ‫ކުރިމަތީގައި‬ ‫ވިޔަފާރިވެރިންގެ‬ ‫ހިފުނެވެ‪ .‬ލަސްތަކެއްނުވެ ބޭރުގެ ވިޔަފާރި‬ ‫ނާފަހަރު މިބަނދަރަށް އިހުނަށްވުރެ ގިނައިން‬ ‫ޖަމާވާންވެށި އެވެ‪ .‬ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުން‬ ‫އަބަދުވެސް މާލޭ ބަނދަރުގައި ވިޔަފާރި‬ ‫ކުރުމަށްޓަކައި ވިއްސަކަށް ތިރީކަހަށް ނާ ނެތް‬ ‫އިރެއް ދިޔަ ކަމަކަށް ނުވެއެވެ‪ .‬މި މާލެ އެއީ‬ ‫އެޒަމާނުގައި ސިންގަޕޯރ ކަމުގައި ދެންނެވިދާނެ‬ ‫ކަރައާއި‬ ‫އުތުރު‬ ‫އޮޅުދޫކަރައާއި‬ ‫އެވެ‪.‬‬ ‫ސީނުކަރައާއި އަސޭކަރައިންނާއި އެނޫންވެސް‬ ‫އެކި ތަންތަނުން‪ ،‬އެކިބާވަތުގެ ވިޔަފާރި މުދާ‬ ‫ހިފައިގެންއަންނަ ނައުފަހަރުން މާލޭގެ ބަނދަރު‬ ‫ފަޅުފިލުވާފައި ވަނީ މިޤައުމާމެދު ދުޝްމިނުންގެ‬ ‫ލޯތަކަށް ނިދި ނާންނަފަދަ މިންވަރަކަށް ކަމަށް‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬ކާޑުގެ ސާމާނުގެ އިތުރުން އަސޭމިރުހާއި‬ ‫ފުރެއްދެ ލޮނާއި ފަށުޔާ ލޯކަންވާރުފަދަ ސާމާނު‬ ‫ގިނައަދަދަކަށް މިބަނދަރުން ލިބެއެވެ‪ .‬މިމުހިންމު‬ ‫ވަގުތުގައި އިޤްތިޞާދީގޮތުން އެޅުއްވި ހަރުދަނާ‬ ‫ފިޔަވަޅުތަކެއްގެ ސަބަބުން ބޭރުގެ ވިޔަފާރިވެރިން ‬ ‫އެމީހުން ދިވެހީންނަށް މުދައު ވިއްކާ އުޅުމަށް‬ ‫އެއްވެސް‬ ‫ވިޔަފާރީގެ‬ ‫ޝައުޤުވެރިވިއެވެ‪.‬‬ ‫ކަމެއްގެ ތެރެއަށް ރަސްގެފާނު ވަދެވަޑައެއް‬ ‫ނުގަންނަވައެވެ‪ .‬ރައްޔިތުން ވިއްކާން ބޭނުން‬ ‫ކޮންމެ އެއްޗެއް އެބައިމީހުންނަށް ފެންނަ‬ ‫ގޮތަކަށް ވިއްކުން މަނައެއް ނުކުރައްވައެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫އެފަދައިން ބޮޑުބަނޑޭރި ބޭކަލުންނާއި ވެލާނާ‬ ‫ބޭކަލުންވެސް މިފަދަ ވިޔަފާރި މުދަލާ ބެހުމަކަށް‬ ‫ރަދުންގެ އަމުރުފުޅެއް ނޯވެއެވެ‪ .‬މިއީ ޤައުމު‬ ‫ދެކެފައިވި ތަނަވަސްކަމުގެ ރަންޒަމާނެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދައިން‬ ‫ޙަލާތު‬ ‫ ޤައުމުގެ‬ ‫އިސްކަންދަރު‬ ‫ދިއުމުން‬ ‫ބަދަލުވެގެން‬ ‫ރަސްގެފާނުގެ ނަޒަރު ދެން ހުއްޓިގެން ދިޔައީ‬ ‫އެފަދަ މުހިންމު އެހެން ދިމާއަކަށެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އިޖުތިމާޢީގޮތުން ދުޅަހެޔޮ ބައަކަށް ހައްދަވަން‬

‫ފެއްޓެވި މަސައްކަތް ފުޅެވެ‪ .‬ރަސްކަމުގެ ‪ 8‬ވަނަ‬ ‫އަހަރުގައި ހުކުރު މިސްކިތް މިހާރު އެހެރަގޮތަށް‬ ‫ބޮޑުކުރައްވައި އައުކުރެއްވުމުގެ މަސައްކަތްފުޅު‬ ‫ފެއްޓެވިއެވެ‪ .‬ހިރިގަލުން ކުރައްވަން ފެއްޓެވި‬ ‫މިމަސައްކަތް ނިމުނީ ރަސްކަމުން ‪ 10‬ވަނަ‬ ‫އަހަރުގައެވެ‪ .‬އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނު ޙައްޖަށް‬ ‫ވަޑައިގަތުމަށްފަހު އެނބުރި މާލެވަޑައިގެން‬ ‫ހުކުރު މިސްކިތު ދެކުނު ދޮރޯށީގައި ދާލަ‬ ‫ބިނާކުރައްވައި އެތަނަށް ފިޤުހުވެރިއަކު ލައްވައި‪،‬‬ ‫ކުދީންނަށް ޤުރުއާން ކިޔަވައިދިނުމާއި ފަރުޟު‬ ‫ޢިލްމު އުނގަންނައިދިނުން ޙަވާލުކުރެއްވި އެވެ‪.‬‬ ‫މިއީރާއްޖޭގައި އުފެދުނު ފުރަތަމަ މަދަރުސާ‬ ‫އެވެ‪ .‬އަދި އޭގެ ފަހުން ހުކުރު މިސްކިތުގެ‬ ‫މުންނާރު ބިނާ ކުރައްވައި މުންނާރުން ބަންގި‬ ‫ގޮވަން ފެއްޓެވިއެވެ‪ .‬މިއީވެސް ދީނަށް މީހުން‬ ‫ހޭހަން ކުރެއްވުމަށް ކުރެއްވި ވަރަށް މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ މިރަދުންގެ ޤައުމީ ޖިހާދުން ފެންނަ‬ ‫އެންމެ މުހިންމު އެއްކަންކަމަކީ މިރަދުންގެ ހުރި‬ ‫ކެރޭކަމާ ބިރު ކުޑަކަމެވެ‪ .‬ހިތްވަރު ގަދަކަމާއި‬ ‫ކުރަން އިސްނެންގެވި ކަމެއްގައި ކާމިޔާބު‬ ‫ޙާސިލްކުރައްވާފައި މެނުވީ އެނބުރި ފަސްބައްލަވާ‬ ‫ނުލައްވާ ވަރުގަދަ ލީޑަރެއްކަމެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ޙާލެއްގައިވެސް މިނިވަންކަމަކީ މިޤައުމުގައި‬ ‫އޮންނަޖެހޭ ކަމެއް ކަމުގައި ދެކެވަޑައިގަންނަވާ‬ ‫ކަމެވެ‪ .‬މިއީ ފަހުގެ ޖީލުތަކަށް ހުރި ލާމަސީލު‬ ‫މިސާލެކެވެ‪ .‬މިފަދަ ނަޞްރުގެ ދުވަހެއްގައި‬ ‫ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމާ ސިޔާދަތާ އިސްތިޤްލާލް‬ ‫ދަމަހައްޓަން މަސައްކަތް ކުރެއްވި ބަޠަލެއްގެ‬ ‫ޚިދުމަތައް ބަލައިލުމަކީ ވަރަށްވެސް މުނާސަބު‬ ‫ކަމެއް ކަމުގައި ދެކެމެވެ‪.‬‬ ‫ މި ރަދުން އަވަހާރަވީ ހިޖުރައިން‬ ‫‪ 1098‬ވަނަ އަހަރު ރަބީޢުލްއާޚީރު މަހުގެ‬ ‫‪ 15‬ވިލޭރެއެވެ (‪ 28‬ފެބްރުއަރީ ‪1687‬މ‪.).‬‬ ‫އަހަރުއެވެ‪.‬‬ ‫‪39‬‬ ‫ކުރެއްވީ‬ ‫ރަސްކަން‬ ‫ފަސްދާނުލެވުނީ‪ ،‬ހުކުރު މިސްކިތު ހަރިންމަ‬ ‫ތެރޭގައި ހުރި ޒިޔާރަތުގައެވެ‪ .‬ހުކުރު މިސްކިތުގެ‬ ‫މުންނާރުގައި އެވާ ނިޝާނަކީ މިރަދުންގެ‬ ‫ސިއްކަފުޅެވެ‪.‬‬

‫މަ އު ލޫ މާ ތު ‪:‬‬ ‫§ §ދިވެހި‬

‫ބަހުގެ‬

‫އެކެޑަމީން‬

‫ތައްޔާރު‬

‫ކުރެއްވި‪:‬‬

‫އައްސުލްޠާނު އިބްރާހީމް އިސްކަންދަރު ‪ 1‬ސިރީކުލަ‬ ‫ރަންމީބަ އިސްކަންދަރު މަހާރަދުން މިފޮތުން‪.‬‬

‫§ §ޢަސްކަރީ ނިޒާމުގެ ފެށުން‪.‬‬ ‫§ §ތަންޤީޙުކުރެވުނު ތާރީޚުންތަންތަންކޮޅު‬

‫‪37‬‬

‫‪ 45‬އަހަރުގެ‬ ‫ިޚދުމަ ަތށް އަ ަވސް‬ ‫ކަޅިއެއް‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް ހުސައިން‬ ‫ޞަލާޙް ޔޫސުފް‬

‫އުމުރުން ޒުވާން ދުވަސްވަރު ހެންވޭރު‬ ‫ދަނޑަށް ކުޅެންގޮސް އުޅުމުގެ ތެރޭގައި އެދުވަސްވަރު‬ ‫ހެންވޭރުގައި ހުރި ޖަލު ސެކިއުރިޓީ ބެލެހެއްޓުމުގައި‬ ‫ހަރަކާތްތެރިވާ ސިފައިން ފެނިގެން ޤައުމަށް‬ ‫ޚިދުމަތްކުރުމުގެ ގޮތުން ސިފައިންގެ ވަޒީފާއަށް‬ ‫ވަނުމުގެ ޚިޔާލުކުރެވުނެވެ‪ .‬މިޚިޔާލުގެ އާޚިރު‬ ‫ނަތީޖާއަކަށްވީ ‪ 1968‬ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެމްބަރު‬ ‫މަހު ‪ 5‬ވަނަ ދުވަހުން ފެށިގެން ސިފައިންގެ މީހެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ލެފްޓިނެންޓް ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް‬ ‫ސަލީމް (ސނ‪ )195.‬ހަމަޖެހިގެން ދިއުމެވެ‪.‬‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް ޔޫސުފް ސަލީމް ސިފައިން ެ‬ ‫ގ‬ ‫ވަޒީފާއަށް ވެންނެވި ދުވަހުން ފަށައިގެން ތެދުވެރިކަމާއި‬ ‫އިޚުލާޞްތެރިކަމާއެކު ‪ 45‬އަހަރާއި ‪ 02‬މަހާއި ‪13‬‬ ‫ދުވަހުގެ ދިގު މުއްދަތެއްގައި ޚިދުމަތްކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫‪ 2014‬ވަނަ އަހަރުގެ ފެބްރުއަރީ‬ ‫މަހުގެ ‪ 18‬ވަނަ ދުވަހު ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުން‬ ‫ޝަރަފުވެރިކަމާއެކު ރިޓަޔަރ ކުރައްވައިފައިވާ ލ‪.‬ކާނަލް‬ ‫ޔޫސުފް ސަލީމްވަނީ އެމްއެންޑީއެފްގެ ޕްރައިވެޓްގެ‬

‫މަޤާމާއި ލާންސް ކޯޕްރަލްގެ މަޤާމާއި ކޯޕްރަލްގެ‬ ‫މަޤާމާއި ސާރޖަންޓްގެ މަޤާމާއި ސްޓާފް ސާރޖަންޓްގެ‬ ‫މަޤާމާއި ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ‪2‬ގެ މަޤާމާއި ވޮރަންޓް‬ ‫އޮފިސަރ ‪1‬ގެ މަޤާމާއި ލެފްޓިނެންޓްގެ މަޤާމާއި‬ ‫ފަސްޓް ލެފްޓިނެންޓްގެ މަޤާމާއި ކެޕްޓަންގެ މަޤާމުގެ‬ ‫އިތުރުން މޭޖަރެއްގެ މަޤާމާއި ލެފްޓިނެންޓް ކާނަލްގެ‬ ‫މަޤާމު ފުރުއްވައިފައެވެ‪.‬‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމް‬ ‫ފުރިހަމަކުރައްވައިފައިވާ ތަމްރީނުތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ބޭސިކް ފަޔަރ ފައިޓިންގ ކޯސް‪ ،‬ޓާސްކް ފޯސް‬ ‫ޓްރޭނިންގ‪ ،‬އެޑްވާންސް ސައިންޓިފިކް މެތަޑް އޮފް‬ ‫ކުރައިމް އިންވެސްޓިގޭޝަން ކޯސް‪ ،‬އަދި ފަސްޓް‬ ‫އެއިޑް ކޯސް ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމް‬ ‫މަސައްކަތްޕުޅު ކުރައްވައިފައިވާ ޔުނިޓްތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ޑިއުޓީ ސެކްޝަން ޓެލެކޮމިއުނިކޭޝަން ޑިޕާރޓްމަންޓް‪،‬‬ ‫ޓެލެފޯން އެކްސްޗޭންޖް‪ ،‬ހުޅުލެ ސެކިއުރިޓީ‪ /‬ފަޔަރ‬ ‫ޑިޕާރޓްމަންޓް‪ ،‬ފުލުސް އޮފީސް‪ ،‬ގާމާދޫ ސެކިއުރިޓީ‪،‬‬

‫ކުއިކް ރިއެކްޝަން ފޯސް (ކިއުއާރުއެފް) ‪،1‬‬ ‫ޑެލްޓާ ފޯސް‪ ،‬ސްޕެޝަލް ޕްރޮޓެކްޝަން ގުރޫޕް‬ ‫(އެސްޕީޖީ)‪ ،‬ޓްރާންސްޕޯޓް ސަރވިސް‪ ،‬މިލިޓަރީ‬ ‫އިންޖިނިއަރސްގެ އިތުރުން ކޯސްޓްގާޑާއި ކުއާޓަރ‬ ‫މާސްޓަރ ސަރވިސް ހިމެނެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން‬ ‫އިންޑިއާ ސިފައިން ގާމާދުގައި ތިބި ދުވަސްވަރު‬ ‫ގާމާދޫ ސެކިއުރިޓީގައި ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް)‬ ‫ޔޫސުފް ސަލީމް މަސައްކަތް ކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމް ެ‬ ‫ގ‬ ‫ޚާއްޞަ ޚިދުމަތްތަކަށް ބަލާއިރު އެސްޕީޖީގައި‬ ‫މަސައްކަތްކުރެއްވި ދުވަސްވަރު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ‬ ‫ޕާރސަނަލް ސެކިއުރިޓީ އޮފިސަރ (ޕީއެސްއޯ) ގެ‬ ‫ގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރައްވާފައިވެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން‬ ‫‪ 1988‬ނޮވެމްބަރ ‪ 3‬ގައި ޤައުމަށް ކުރިމަތިވި‬ ‫ޢުދުވާނީ ޙަމާލާގައި އިސްލާމްދީނާއި ދިވެހި ޤައުމާއި‪،‬‬ ‫ވަޠަނުގެ ދިފާޢުގައި ކުރައްވާފައިވާ މަތިވެރި‬ ‫މަސައްކަތާއި ‪ 1987‬ވަނަ އަހަރު ހިނގި ބޮޑުރާޅު‬ ‫އެރުމުގެ ޙާދިސާގައި ރައްޔިތުންނަށް އެހީތެރިކަން‬ ‫ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ގޮތުން ކުރެއްވި މަސައްކަތްތަކާއި‪،‬‬ ‫‪ 2004‬ވަނަ އަހަރު ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވި ހިތާމަވެރި‬ ‫ސުނާމީ ކާރިސާއާ ގުޅިގެން ކުރެއްވި އިޚްލާޞްތެރި‬ ‫މަސައްކަތް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ލެފްޓިނަންޓް ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް‬ ‫ސަލީމަކީ ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގައި އުޅުއްވަމުން ޒުވާން‬ ‫ދުވަސްވަރު ތަފާތު ކުޅިވަރުތައް ކުޅުއްވި ބޭކަލެކެވެ‪.‬‬ ‫ޚާއްޞަގޮތެއްގައި އެދުވަސްވަރު ސިފައިން އެންމެ‬ ‫ފޯރިގަދަކޮށް ކުޅެމުން އައި ކުޅިވަރުކަމުގައިވާ ރަގްބީ‬ ‫ކުޅުމުގައި ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމަކީ‬ ‫އަރާ ހުންނެވި ކުޅުންތެރިއެކެވެ‪.‬‬ ‫އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި‬ ‫ސިފައިންގޭގައި‬ ‫ވަފާތެރިކަމާއެކު އަދާކުރެއްވި ޚިދުމަތުގެ ސަބަބުން‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމަށް ވަނީ‬ ‫ޝަރަފުގެ ނިޝާންގެ ގޮތުގައި ‪ 09‬މެޑައްޔާއި ‪ 7‬ކުލަ‬ ‫ލިބިވަޑައިގެންފައެވެ‪ .‬މިގޮތުން ލިބިވަޑައިގެންފައިވަނީ‬ ‫ތިނެއް ނޮވެމްބަރުގެ މެޑަލި‪ ،‬ސައްތައިގެ މެޑަލި‪،‬‬ ‫އަޚްލާޤީ މެޑަލި‪ ،‬ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގެ މެޑަލި‪،‬‬ ‫އިޚްލާޞްތެރި ޚިދުމަތުގެ މެޑަލި އަދި ސާރކް‬ ‫ސަމިޓުގެ މެޑައްޔެވެ‪ .‬ލިބިލެއްވި ޝަރަފުގެ ކުލަތަކުގެ‬ ‫ތެރޭގައި އަޚްލާޤީ ކުލަ ‪ 1‬ވަނަ ފަހަރަށް‪ ،‬އަޚްލާޤީ‬ ‫ކުލަ ‪ 2‬ވަނަފަހަރަށް‪ ،‬ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގެ ކުލަ‪،‬‬ ‫އިޚްލާޞްތެރި ޚިދުމަތުގެ ކުލަ‪ ،‬ދިގު މުއްދަތެއްގައި‬ ‫ޚިދުމަތްކުރުމުގެ ކުލަ‪ ،‬ޚާއްޞަ ޚިދުމަތުގެ ކުލަ އަދި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ކުލަ ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ޔޫސުފް‬ ‫(ރިޓަޔަރޑް)‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް‬ ‫ސަލީމް ޝަރަފުވެރިކަމާއެކު ސިފައިންގެ ވަޒީފާއިން‬ ‫ވަކިވެވަޑައިގެންނެވުމާ ގުޅިގެން ފެބްރުއަރީ މަހުގެ ‪20‬‬ ‫ވަނަ ދުވަހު ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމްގެ‬ ‫ޝަރަފުގައި ކަޅުތުއްކަލާކޮށީގައި ޚާއްޞަ ހަފުލާއެއްވަނީ‬ ‫ބާއްވައިފައެވެ‪ .‬މިހަފުލާގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ‬ ‫ދެއްވާ ލިޔުމާއި މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އެންޑް‬ ‫ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީ ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) މުޙައްމަދު‬ ‫ނާޒިމް ދެއްވާ ލިޔުމާއި ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް‬ ‫ދެއްވާ ލިޔުން ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް‬ ‫ސަލީމާއި ހަވާލުކޮށްދެއްވީ ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް‬ ‫މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމެވެ‪.‬‬ ‫ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް ސަލީމް‬ ‫ފާހަގަކުރެވިފައިވަނީ ސިފައިންގެ ކޯޑް އޮފް އެތިކްސްއާއި‬ ‫ހެދިފައިވާ އެންެމެހައި ޤަވާޢިދުތަކާއި އުޞޫލުތަކަށް‬ ‫ފުރިހަމައަށް ބޯލަނބައި އުޅުމާއި އަޚްލާޤާއި ސުލޫކު‬ ‫ވަރަށް ރަނގަޅު‪ ،‬މަސައްކަތްތައް ކުރެއްވުމުގައި‬ ‫އެއްވެސް ވަރުބަލިކަމެއް‪ ،‬ފޫހި ކަމެއްނެތި ކަމަށް‬ ‫ކަމޭ ހިތްތަވައިގެން މަސައްކަތްކުރައްވާ ބޭކަލެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައެވެ‪ .‬އަދި ލ‪.‬ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޔޫސުފް‬ ‫ސަލީމަކީ ހުރިހާ ރޭންކެއްގެ ސިފައިންނާވެސް‬ ‫ގުޅިވަޑައިގެން މަސައްކަތްކުރައްވާ އެހެން މީހުންގެ‬ ‫އިޙްތިރާމާއި ލޯބި ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ އިޚުލާޞްތެރި‬ ‫ބޭކަލެކެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޤަ އު މާ އި ދަ އު ލަ ތް‬ ‫ސާރޖަންޓް މޭޖަރ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު‬

‫އޮތް ޒަމާނުގައި‪ ،‬އެ ދައުލަތުގެ ދަށުގައި ވަރަށް‬ ‫ގިނަ ޖުމްހޫރިއްޔާތައް އޮތެވެ‪ .‬އެމެރިކާ ނުވަތަ‬ ‫ޔުނައިޓެޑް ސްޓޭޓްސް އޮފް އެމެރިކާ އަކީ ‪50‬‬ ‫އަށް ވުރެ ގިނަ ރާއްޖެ އެކުވެގެން އުފެދިފައިވާ‬ ‫ފެޑެރަލް ދުސްތޫރީ ޖުމްހޫރިއްޔާއެކެވެ‪.‬‬

‫ބައެއް މީހުންނަށް ހީވެފައި އޮންނަނީ‬ ‫ޤައުމާއި ދައުލަތް އެއީ އެއް މާނައެއް‬ ‫ދޭހަވާ އެކައްޗެއް ކަމަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ޙަޤީޤަތުގައި އެއީ ދެ މާނައެއް ދޭހަވާ ދޭއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމަކީ ވާހަކަ ދައްކާ ބަހަކާއި ސަޤާފަތަކާއި‬ ‫ޤަބޫލުކުރާ ހަމަތަކަކާއި އުސޫލުތަކަކާއި ތާރީޚެއް‬ ‫ލިބިފައިވުމާއެކު ޖިއޮގްރަފީ ގޮތުން ވަކި‬ ‫ސަރަޙައްދެއްގައި އަމިއްލަ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ‬ ‫ބާރު ލިބިފައިވާ އިންސާނީ ޖަމާޢަތެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ޤައުމުތަކަކީ ޖިއޮގްރަފީ ގޮތުން‬ ‫ބެހިފައި އޮންނަ ބައިތަކެއް ނުވަތަ ސަރަހައްދު‬ ‫ތަކެކެވެ‪ .‬ޤައުމެއްގެ ސިފަ މި ސަރަޙައްދުތަކަށް‬ ‫ޖެހިގެން އަންނަނީ މިއިން ކޮންމެ ބަޔަކީ‬ ‫ސިޔާސީ ގޮތުން ވަކިވެ‪ ،‬މިނިވަންކަމާއި އެކު‬ ‫އެސަރަހައްދެއްގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި‬ ‫އެތަނެއްގެ ކަންކަން އެތަނަކުން ހަމަޖެއްސޭނެ‬ ‫ދިއުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ފަހިވެގެން‬ ‫ގޮތްތަކަށް‬ ‫އެތަންތަނުގައި ވަކި ސަރުކާރެއް އުފެއްދި ވަކި‬ ‫އިޤްތިޞާދެއް ބިނާވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ދައުލަތަކީ ޤައުމެއްގައި އެޤައުމެއްގެ‬ ‫ދުސްތޫރާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން ވެރިކަމުގެ‬ ‫ބާރު ހިންގާ ފަރާތްތަކާއި‪ ،‬އެ ޤައުމެއްގެ‬ ‫އެންމެހައި ރައްޔިތުންނާއި‪ ،‬އެ ޤައުމެއްގެ‬ ‫ސިޔާސީ ސަރަޙައްދާއި މި ހުރިހާ ފަރާތަކަށް‬ ‫ޖުމްލަ ކޮށް ކިޔާ ނަމެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫އާންމު ގޮތެއްގައި ޤައުމެއްނެތި ދައުލަތެއް‬ ‫ނޯންނާނެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު އެތައް ޤައުމަކަށް އެއް‬ ‫ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ދެމި އޮވެވިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އިސްލާމީ ތަރީޚުގައި އުމަވީ ދައުލަތާއި‬ ‫ޢައްބާސީ ދައުލަތަކީ މީގެ ދެ މިސާލެކެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔޭގެ ތާރީޚުގައި ޔުނިއަން އޮފް ސޮވިއެޓް‬ ‫ސޯޝަލިސްޓް ރިޕަބްލިކްސްގެ ގޮތުގައި ރަޝިއާ‬

‫ބައެއް މީހުންނަށް ދައުލަތަކީ ސަރުކާރު‬ ‫ކަމަށްވެސް ހީވެއެވެ‪ .‬ސަރުކާރަކީ ޤާނޫނީ ގޮތުން‬ ‫ޤައުމެއްގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރު ލިބިފައިވާ‬ ‫ފަރާތެވެ‪ .‬ދައުލަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔަކީ‬ ‫ސަރުކާރުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔާކަމަށްވިޔަސް‬ ‫ދޭއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ދައުލަތަކީވެސް‬ ‫ސަރުކާރާއި‬ ‫ދައުލަތް‬ ‫ޤައުމުތަކުގައި‬ ‫ޑިމޮކްރެޓިކް‬ ‫ހިންގުމުގައި ތިންބާރު ޝާމިލުވެއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރާއި ޢަދުލް އިންސާފު‬ ‫ޤާއިމުކުރުމުގެ ބާރާއި ޤާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރެވެ‪.‬‬ ‫ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރުގެ އެންމެ އިސް ވެރިޔަކީ‬ ‫ރިޔާސީ ނިޒާމު އޮންނަ ގިނަ ޤައުމުތަކުގައި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއެވެ‪ .‬ބަރުލަމާނީ ނިޒާމު‬ ‫އޮންނަ ޤައުމުތަކުގައި ބޮޑުވަޒީރެވެ‪ .‬އަދުލް‬ ‫އިންސާފު ޤާއިމުކުރުމުގެ ބާރުގެ އެންމެ‬ ‫އިސްވެރިޔަކީ އުއްތަމަ ފަނޑިޔާރެވެ‪ .‬ޤާނޫނު‬ ‫ހެދުމުގެ ބާރުގެ އެންމެ އިސްވެރިޔަކީ ރައްޔިތުންގެ‬ ‫މަޖިލިހުގެ ރައީސެވެ‪ .‬ވެރިކަން ހިންގުމުގެ ބާރުގެ‬ ‫މައި އިދާރާއަކީ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީސް‬ ‫ނުވަތަ ބޮޑުވަޒީރުގެ އޮފީހެވެ‪ .‬އަދުލްއިންސާފު‬ ‫ހިންގުމުގެ މައި އިދާރާއަކީ ސުޕްރީމް ކޯޓެވެ‪.‬‬ ‫ޤާނޫނު ހެދުމުގެ ބާރުގެ އިސް އިދާރާއަކީ‬ ‫ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމާއި ދައުލަތުގެ ވާހަކަ ދައްކާއިރު‬ ‫އުންމަތަކީ ކޮބައިކަމާއި ވަޠަނަކީ ކޮބައިކަންވެސް‬ ‫އެނގުން މުހިންމެވެ‪ .‬އުންމަތަކީ ޤައުމެއް‬ ‫ނުވަތަ ޖަމާޢަތެކެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް‬ ‫އުންމަތެއް އުންމަތަކަށްވަނީ އެ ޖަމާޢަތެއްގެ‬ ‫ތެރޭގައި ޙިއްޞާ ކުރެވޭ ޚާއްޞިއްޔަތުތަކެއް‬ ‫ވުމުންނެވެ‪ .‬ޙިއްޞާކުރާ އެއްޗެއް ނެތް‬ ‫ބަޔަކަށް އުއްމަތެކޭ ނުކިޔޭނެއެވެ‪ .‬އިސްލާމީ‬ ‫އުންމަތް‪ ،‬އުންމަތަކަށްވަނީ އިސްލާމު ދީނުގެ‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ވަޠަނަކީ ވިހާބޮޑުވި ރަށް ނުވަތަ‬ ‫ތަނެވެ‪ .‬އެމީހެއްގެ ވަޠަނަކީ އެމީހަކު އުފަން‬ ‫ބިން ނުވަތަ އެމީހަކު ދިރިއުޅޭ ތަނެވެ‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫އަލްދަބަރާން ސަފާރީން ދަތުރުކު ިރ މީހުން‬ ‫ހޯދަން ކޯސްޓް ާގޑުން ހިންގި އޮޕަރޭޝަން‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް މުޙައްމަދު ސަޢީދު‬

‫ކުރޫސާސްގެ‬

‫މި ދަތުރަށް ފުރުމަށްޓަކައި ކޯސްޓްގާޑު‬

‫ބުލޫ‬

‫ވޮޔޭޖް‬

‫"އަލްދަބަރާން" ނަމަކަށްކިޔާ ސަފާރީއެއް ‪08‬‬

‫އިސްކަންދަރު‬

‫އޮންބޯޑަށް‬

‫އަތޮޅުން ފުރައިގެން ކ‪.‬މާލެ ދަތުރުކުރި "މުއްތާ‬

‫މީހުނާއެކު ‪ 18‬މާރިޗު ‪ 2014‬ވަނަދުވަހު‬

‫ނަގައި ‪ 20‬މާރިޗު ‪ 2014‬ވަނަދުވަހު ހެނދުނު‬

‫ޕައިނިއަރ" ކިޔާ މިއުޅަނދަށް ގެއްލިގެން އުޅޭ‬

‫‪ 09:22‬ގައި ފުރައިގެން މާލެއާއި ވިލިގިނލި‬

‫ސަފާރީގެ މަޢުލޫމާތު ދީފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ހެނދުނު ‪ 0730‬ހާއިރު ގދ‪ .‬ތިނަދޫ ބަނދަރުން‬ ‫ފުރައިގެން މާލެ ދަތުރުކުރަމުން ދަނިކޮށް ހުވަދޫ‬ ‫ކަނޑުން ވީނުވީއެއް ނޭނގި ގެއްލުމުން މިސަފާރީ‬ ‫އާއި ސަފާރީން ދަތުރުކުރި ފަޅުވެރިން ހޯދައި‬ ‫ސަލާމަތްކުރުމަށް އެމްއެންޑީއެފް ކޯސްޓްގާޑުން‬ ‫ވަނީ ކާމިޔާބު އޮޕަރޭޝަނެއް ހިންގައިފައެވެ‪.‬‬ ‫ތިރީގައި މިވަނީ އެ އޮޕަރޭޝަންގައި ޢަމަލީގޮތުން‬

‫ލޯންޗްގެ‬

‫ޑިންގީ‬

‫ދޭތެރެއިން ވާދޫކަނޑަށް ނުކުމެ ހަތަރު އަތޮޅު‬ ‫މެދަށް ކޯސް ބަދަލުކޮށް ހަތަރުއަތޮޅު މެދުން‬ ‫ދެކުނަށް‬

‫ދުއްވިއެވެ‪.‬‬

‫ހަތަރު‬

‫އަތޮޅުމެދުން‬

‫‪ 12:30‬އެހާއިރު މުދާ އުފުލާ އުޅަނދެއް‬ ‫ފެނުމުން މެރިން ވީއެޗްއެފް ޗެނަލް ‪16‬އިން‬

‫މިއުޅަނދާއި‬

‫މުއާމަލާތުކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ހަތަރުއަތޮޅު‬

‫މެދުން‬

‫އަދި‬

‫ދ‪.‬‬

‫ދަތުރުކޮށް‬

‫ދ‪.‬އަތޮޅާއި ތ‪ .‬އަތޮޅާ ދޭތެރެއިން ހުޅަނގަށް‬ ‫ނުކުމެ ހުވަދޫ ކަނޑަށް ދަތުރުކޮށް ލ‪ .‬އަތޮޅު‬ ‫ފަސްދިނުމުން ‪ 20‬މާރިޗު ‪ 2014‬ވަނަދުވަހުގެރޭ‬

‫ބައިވެރިވި ކޯސްޓްގާޑް ޝިޕް ހުރަވީގެ ސިފައިން‬ ‫އެ އޮޕަރޭޝަން ކުރިއަށް ގެންދިޔަ ގޮތާއި‬ ‫ބެހޭގޮތުން ހަފުތާ އައްޑަނައަށް ހިއްސާކުރެއްވި‬ ‫މަޢުލޫމާތެވެ‪.‬‬

‫ރއާ‬ ‫ރށް ަތ ްއ ާޔރު ުވ ާމއި ސާރޗް ޭއ ި‬ ‫ދަ ުތ ަ‬ ‫ކަނޑައެޅުން‬ ‫ގެއްލިގެން އުޅޭ ސަފާރީގެ މަޢުލޫމާތު‬ ‫ސީޖީއެސް ހުރަވީއަށް ލިބިފައިވަނީ ‪ 19‬މާރިޗު‬ ‫‪ 2014‬ވަނަދުވަހުގެ ރޭ ‪ 21:00‬ހާއިރުއެވެ‪.‬‬ ‫މި އޮޕަރޭޝަނަށް ފުރުމަށް ސީޖީއެސް ހުރަވީ‬ ‫ސްޓޭންޑްބައި ކުރެވި އޯފް ޑިއުޓީ ވޮޗް ފުރަން‬

‫‪40‬‬

‫އެރުމަށް އެރޭގެ ‪ 22:45‬ގައި ކޯސްޓްގާޑު‬ ‫ބިލްޑިންގއަށް އައުމަށް އެންގުނެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪ 21:30‬ގައި އޮއިވަރު ބަލައި ‪ 15‬މިނެޓް ހާއިރު‬

‫ކުޑަ‬

‫ޑިންގީއަކަށް‬

‫އުޅަނދު ޑްރިފްޓްކޮށް ބެލުމުން އެސަރަޙައްދުގެ‬

‫ވަނީ‬

‫ޑިންގީގެ‬

‫އަރައެވެ‪.‬‬

‫ލައިފްކްރާފްޓް‬

‫''ހޫނުވެގެން‬

‫އެއާއެކު‬

‫ބޭރަށް ނުކުތީ‪ ،‬ވަރަށް ދުރުން އޭތި އަޅައިގަތީ‪.‬‬

‫އަށް‬

‫ޑިންގީ އާއި އުޅަނދު ކައިރިކޮށް އުޅަނދުގެ‬

‫ދެން ބަލައިލަން ބޭނުންވީ ދުރުމި ނާޅާ އެއީ‬

‫ގަޑިއަކު ‪ 2.4‬މޭލެވެ‪ .‬އޮއިވަރު ބެލުމަށްފަހު‬

‫ޑިންގީ ބާލައިގެން "އަލްދަބަރާން' ސަފާރީގެ‬

‫ތިބެފައި‬

‫ސަފާރީ ގެއްލުނުފަހުން ހޭދަވެފައިވާ ވަގުތާއި‬

‫‪03‬‬

‫ދުރުމި އެޅީ‪ ''.‬ސަފާރީން ދަތުރުކުރި މީހުން‬

‫ޑޭޓަމް‬

‫ބިދޭސީން) ސަލާމަތްތެރިކަމާއެކު ހުރަވީއަށް‬

‫އަރައިތިބި ޑިންގީ އާއި ލައިފްކްރާފްޓް ހަމަލޮލުން‬

‫ކަލްކިޔުލޭޓްކޮށް ސާރޗް އޭރިއާ ކަނޑައެޅިއެވެ‪.‬‬

‫ނެގުނެވެ‪.‬‬

‫ސަފާރީގެ‬

‫އެންމެ ފުރަތަމަ ފެނުނު ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު‬

‫މި އޭރިއާ ކަނޑައެޅިފައިވަނީ ސަފާރީ ގދ‪.‬‬

‫ޑިންގީވެސް އޮންބޯޑަށް ނެގިއެވެ‪ .‬ކޯސްޓްގާޑު‬

‫އަތޮޅު ރޫޓުން ކަނޑުން ތ‪ .‬އަތޮޅަށް ދަތުރު‬

‫ޝިޕް ހުރަވީއަށް މި ‪ 8‬މީހުން ފެނުނުއިރު އެ‬

‫ކުރާނެ ކަމަށް ބެލެވޭ ރޫޓް ކުރަހައި އެރޫޓުގެ‬

‫ހުރިހާ މީހުންގެ ހާލު ރަނގަޅު ނަމަވެސް ދެ‬

‫ހުޅަނގަށެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ރާޑަރާއި ލުކްއައުޓުން‬

‫ދުވަސް ވަންދެން ކަނޑުމަތީގައި ތިބެން ޖެހުމުގެ‬

‫ބޭނުންކޮށް މި އުޅަނދު ހޯދުމުގެ މަސައްކަތް‬

‫ސަބަބުން ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ ވަރުބަލިކަމެއް‬

‫އިތުރަށް ހަރުދަނާކޮށް‪ ،‬މެރިން ވީއެޗްއެފް ޗެނަލް‬

‫އެމީހުން ވަނީ އިޙްސާސްކުރަން ޖެހިފައެވެ‪.‬‬

‫‪ 16‬އިން ކޮންމެ ‪ 30‬މިނަޓަކުން "އަލްދަބަރާން‬

‫ސަފާރީން ދަތުރުކުރި ‪ 8‬މީހުން ކޯސްޓްގާޑް‬

‫ސަފާރީ" އަށް ގޮވައި ކޮމިޔުނިކޭޓް ކުރެވޭތޯ‬

‫ޝިޕް "ހުރަވީ" އަށް ނަގައި އެމީހުންނަށް‬

‫ވަރަށް މަސައްކަތް ކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ދޭންޖެހޭ ފުރަތަމަ އެހީ ވަނީ ދީފައެވެ‪.‬‬

‫އޮއިވަރު‬

‫ހުވަދޫ‬

‫ލިބުނީ‬

‫ކަނޑުގެ‬

‫ބެއަރިންގ‬

‫އޮއިވަރަށް‬

‫‪275‬‬

‫ބަލައި‬

‫ގެއްލިގެންއު ޭޅ ސަފާރީގެ ފަޅުވެރިން ފެނުން‬ ‫ގެއްލިގެން‬

‫ހޯދަމުންދިޔަ‬

‫ސަފާރީގެ‬

‫ފަޅުވެރިން ފެނިފައިވަނީ ‪ 21‬މާރިޗު ‪2014‬‬ ‫ވަނަދުވަހު ހެނދުނު ‪ 0945‬ގައި 'ދެރަހަ'‬ ‫ތިލައިގެ ސީދާ ހުޅަނގުން ‪ 127‬ނޯޓިކަލް‬ ‫މޭލު ބޭރުން ހުރަވީގައި އެވަގުތު ލުކްއައުޓް‬ ‫ޑިއުޓީ‬

‫އަދާކުރަމުންދިޔަ‬

‫ފަޅުވެރިންނަށެވެ‪ .‬‬

‫އޭރު އެމީހުންތިބީ ސަފާރީގެ ލައިފްކްރާފްޓާއި‬

‫‪08‬‬

‫ފަޅުވެރިން‬ ‫އަދި‬

‫ކަފުޖަހާފައެވެ‪.‬‬

‫ފިނިކޮށްލަންވެގެން‬

‫(‪05‬‬

‫ދިވެހިންނާއި‬

‫ލައިފްކްރާފްޓާއި‬

‫ސަފާރީން ދަތުރުކުރި މީހުން އެންމެ‬ ‫ފުރަތަމަ ފެނުނީ ޝިޕް ހުރަވީގެ ޓެކްނިކަލް‬

‫ކޮންއެއްޗެއްތޯ‪.‬‬

‫ސަފާރީން ދަތުރުކުރި މީހުން ފެނުނީ އިންޖީނު‬ ‫ރޫމްގައި އުޅެފައި ހޫނުގަދަވެގެން ފިނިކޮށްލަން‬ ‫ބޭރަށް ނުކުމެ ހުއްޓާ ކަމަށާއި‪ ،‬ހަމަލޮލަށް އޭރު‬ ‫ފެންނަނީ ކިރިޔަކިރިޔާ ކަމަށެވެ‪.‬‬

‫ބަލަން‬

‫ޢަބްދުލްކަރީމް ބުނުއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫'' ލުކްއައުޓް ޑިއުޓީގައި އަބަދުވެސް‬ ‫ހުންނާނެ ކުއްޖަކު‪ .‬އޮޕަރޭޝަނެއް ވެއްޖެއްޔާ‬ ‫ޑިޔުޓީވޮޗުން ދެ މީހުން ތިބޭނެ‪ .‬އޭގެއިތުރުން‬ ‫އޯފް ޑިއުޓީ ވޮޗްގައި ފްރީކޮށް އުޅޭ ކުދިން ވަރަށް‬ ‫ގިނައިން ތިބޭނެ ނުކުމެ‪ .‬މިކަހަލަ އޮޕަރޭޝަނެއް‬ ‫ހިނގަންޏާ ވަރަށް ޖޯޝުގައި މަސައްކަތް ކުރާނެ‬ ‫ހުރިހާ ކުދިންވެސް‪ .‬އެގޮތަށް ވޮލަންޓިއަރކޮށް‬ ‫ނުކުމެ ހުރި ކުއްޖެއް ކަރީމްބެއަކީ‪ ''.‬ހުރަވީގެ‬ ‫އެކްޒެކެޓިވް އޮފިސަރ ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް‬ ‫ޙަސަން ޝިނާނު ބުނުއްވި އެވެ‪.‬‬

‫ޑިޕާޓްމަންޓްގައި މަސައްކަތްކުރައްވާ ކޯޕްރަލް‬ ‫މުޙައްމަދު ޢަބްދުލްކަރީމަށެވެ‪ .‬އޭނާ ބުނުއްވީ‬

‫އިރުކޮޅަކު‬

‫ފުރުމުގެ‬

‫ދަތުރަށް‬

‫ކުރިން‬

‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް ޙަސަން ޝިނާނު މި‬ ‫އޮޕަރޭޝަންގައި‬

‫ދެ‬

‫ކަމެއް‬

‫ހާޞިލްކުރަން‬

‫ބޭނުންވިއެވެ‪ .‬އޭގެތެރެއިން އެއްކަމަކީ ގެއްލިގެން‬ ‫އުޅޭ ސަފާރީގެ މީހުން ހޯދައި ސަލާމަތް ކުރުމާއި‬ ‫ހޮނިހިރު ދުވަހު އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ‬ ‫އިންތިޚާބުގައި ވޯޓް ލުމުގެ ކުރިން އުޅަނދުގެ‬ ‫ފަޅުވެރިން މިޝަން ނިންމައިފައި ވޯޓްލެވޭވަރަށް‬ ‫އަނބުރާ މާލެ ގެނެސްދިނުމެވެ‪ .‬އެ ދެ ކަންތައް‬ ‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް ޙަސަން ޝިނާނު ވަނީ‬ ‫ކާމިޔާބު ކުރައްވައިފައެވެ‪.‬‬

‫ސަފާރީން ދަތުރުކުރި ‪ 8‬މީހުން އެމްއެންޑީއެފް‬ ‫ނއުން‬ ‫ސ ްޓ ާގޑުން ާމ ެލ ގެ ަ‬ ‫ޯކ ް‬ ‫'އަލްދަބަރާން' ސަފާރީން ދަތުރުކުރި‬ ‫‪ 08‬މީހުންނާއެކު ‪ 21‬މާރިޗު ‪ 2014‬ވަނަދުވަހު‬ ‫މާލެ ދަތުރުކޮށް އެދުވަހުގެ ރޭ ‪ 23:55‬ގައި ހުރަވީ‬ ‫ބޮއެގައި ހިފައި ސަފާރީގެ ‪ 08‬މީހުންނާއި ލައިފް‬ ‫ކްރާފްޓް އަދި ޑިންގީ ހާބަރކްރާފްޓްގައި މާލެ‬ ‫ބޭލުނެވެ‪ .‬މި ސަފާރީއިން ދަތުރުކޮށްފައިވަނީ ‪5‬‬ ‫ދިވެހިންނާއި ބަނގްލަދޭޝް ‪ 2‬މީހަކާއި އިޓަލީ‬ ‫މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪41‬‬

‫‪qnalufuw Amqniz egqniwam‬‬

‫‪?AbEdAw qwetugav Ehejun‬‬ ‫ކޯޕްރަލް އީނާސް ޙުސައިން‬

‫އަޅުގަނޑުމެން އެންމެންވެސް ދަންނަ‬ ‫ފަދައިން މުޖުތަމައެއް ބިނާވަނީ ޢާއިލާތަކެއްގެ‬ ‫މައްޗަށެވެ‪ .‬ޢާއިލާ ބިނާކުރުމުގެ ނުވަތަ ޢާއިލާ‬ ‫ހެޔޮގޮތުގައި ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގެ އެންމެ ބޮޑު‬ ‫ޒިންމާއެއް އުފުލާ ބަޔަކީ ޝައްކެއްވެސް ނެތް‬ ‫ގޮތުގައި އަންހެނުންކަން ކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫އާދެ! ފަހަކަށްއައިސް ބޮޑެތިވަމުންއަންނަ‬ ‫ދަރިންގެ ތެރެއިން ނިސްބަތުން ގިނަ އަދަދެއްގެ‬ ‫ދަރިންނަކީ މުޖުތަމައުގެ ތެރެއަށް ގިނަވެ‪،‬‬ ‫ބޭކާރުގޮތުގައި ވަގުތުތައް ހޭދަކުރާ ބަޔަކަށް‬ ‫ވެގެންދާކަން ދަނީ ފާހަގަ ކުރެވެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ސްކޫލް ދައުރު އެގޮތްމިގޮތުން ނިންމާލުމަށްފަހު‬ ‫ވަޒީފާއެއް އަދާނުކޮށް އުމުރުގެ މުޙިންމު‬ ‫ދުވަސްތައް ބޭކާރުކުރާ ޒުވާނުން މަދެކޭ‬ ‫ނުދެންނެވޭނެއެވެ‪ .‬ތިމާއަށްވުރެ ބޮޑެތި މީހުންނަށް‬

‫‪42‬‬

‫ިމ ަފދަ‬

‫ނ ަކ ަމށް‬ ‫ކަ ް‬

‫ރވެ‪.‬‬ ‫ިހ ްތވަ ެ‬

‫ނކަން‬ ‫ކަ ް‬

‫ނވަނީ‬ ‫ބޭނު ް‬ ‫ާކ ިމ ާޔބު‬

‫ޞ ުލ ަތ ާކއި‬ ‫ރ ުމގެ ަޢ ުޒ ެމވެ‪ .‬ދީނީ ުއ ޫ‬ ‫ކު ު‬ ‫ަހމަ ަތ ުކ ަގއި ހި ެފ ެހ ްއ ުޓމެވެ‪ަ .‬ޒމާނީ‬ ‫ޞލަ ްތ ަތ ުކގެ ބޭނުން ިހ ަފ ިއގެން‬ ‫ަވ ީ‬ ‫ރ ާވ ުލ ެމވެ‪.‬‬ ‫ނކަން ާ‬ ‫ކަ ް‬ ‫ޤަދަރާއި އިޙްތިރާމް ކުރުން އެއީ ކިހާވަރެއްގެ‬ ‫ކަމެއްކަން ނުދަންނަ ޒުވާނުންވެސް މަދެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެފަދަ ޒުވާނުން ދީނީ ކަންކަމަށް ސަމާލުކަންދެނީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ފަހަރަކުއެވެ‪.‬‬ ‫ހިތަށްއެރި‬

‫ދިވެހިންގެ ފަޚުރެއްކަމުގައިވާ އަމިއްލަ މާދަރީ‬ ‫ބަހުން ރަނގަޅަށް ވާހަކަދައްކަން ނޭނގޭތާނގައި‬ ‫އަމުދުން ދިވެހިބަސް ނުދަންނަ ޒުވާނުން މިއަދު‬ ‫މިރާއްޖޭގައި ތިބިކަމީވެސް ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ޤައުމަށާއި މުޖުތަމައަށް‬ ‫ބޭނުންހިފޭ ޤައުމުދެކެ ލޯބިވާ ރައްޔިތެއް‬ ‫ދިރިއުޅެމުން އައިސްފައިވާ އަމިއްލަ ބަހެއްގެވެރި‬ ‫އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ޤައުމެކެވެ‪.‬‬ ‫ފަޚުރުވެރި‬ ‫ފަހަކަށްއައިސް މަދުންނަމަވެސް ފެންނަމުން‬ ‫މިދަނީ‪ ،‬މިޤައުމުދެކެ ލޯބިވާ އެއްވެސް ދަރިއަކު‬ ‫ދެކެން ބޭނުވާނޭ މަންޒަރުތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ވިސްނައި‪ ،‬ޖަވާބުހޯދަން ޖެހިފައިވާ ސުވާލެކެވެ‪.‬‬ ‫ގިނަ ބައެއްގެ ހިތުގައި އުފެދޭ މިސުވާލަށް‬ ‫ވިސްނާލުމަށްފަހު ބައެއްފަރާތްތަކުން މިކަމުގެ‬ ‫ބޮޑު ޒިންމާއެއް އަޅުވަނީ މައިންގެ ބޮލުގައެވެ‪.‬‬ ‫ގެވެހި ދިރިއުޅުމުގެ އިތުރުން މަންމައިން‪،‬‬ ‫ވަޒީފާތަކަށްނިކުމެ ގިނަވަގުތުތަކެއް ދަރިންނާ‬ ‫ދުރުގައި ހޭދަކުރުމުގެ ސަބަބުން ފެންމަތިވާންފެށި‬ ‫ކަމެއްގެ ގޮތުގައި ދެކޭ ފަރާތްތައްވެސް އުޅެއެވެ‪.‬‬ ‫އާދެ! ޒަމާނީ އެކިއެކި ވަޒީފާތަކަށް‬ ‫އަންހެނުން ނުކުތުމުގެ ކުރިންވެސް‪ ،‬ދިވެހި‬ ‫އަންހެނުންނަކީ ‪ 24‬ގަޑިއިރު ގޭގައި ދަރިންބަލަން‬ ‫ތިބުމުގެ ބަދަލުގައި އެކި ދުވަސްވަރު އެކި‬ ‫ބާވަތްތަކުގެ މަސައްކަތްތަކުގައި ދަރިންނާ ދުރުގައި‬ ‫ވަގުތުހޭދަކޮށް‪ ،‬ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި މުހިއްމު‬ ‫މަސައްކަތްތަކެއް ކުރި ހީވާގި ހިތްވަރުގަދަ‬ ‫ބައެކެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚްގެ ތަފާތު‬ ‫ޒަމާންތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލުމުންވެސް މިކަން‬ ‫ފިސާރި ރަނގަޅަށް ސާބިތުވެއެވެ‪ .‬ވަރަށް ފަތިހާ‬ ‫ތެދުވެ‪ ،‬ގޯތިތެރެއާއި މަގުމަތި ކުނިކެހުމަށްފަހު‬ ‫ހެނދުނަށް ސައި ތައްޔާރުކޮށް ދަރިން ފެންވަރުވައި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހޭދަކުރާ ޒުވާނުން މަދުވަމުން ދިއުމެވެ‪ .‬ޚާއްޞަ‬ ‫ގޮތެއްގައި‪ ،‬ކުރިމަގުގެ ޒުވާނުންނަކީ ޤައުމުގެ‬ ‫އެކިއެކި ކަންކަމުގައި އިސްދައުރެއް އަދާކުރާ‬ ‫ހަރުދަނާ ޒުވާނުން ތަކެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަވެގެން‬ ‫ދިއުމެވެ‪ .‬މައިންގެ މަޤާމު ވިސްނޭ‪ ،‬މައިންނަށް‬ ‫ޤަދަރުކުރާ ޒުވާނުން ގިނަވަމުންދިއުމެވެ‪.‬‬

‫ދަރިންނަށް ސައިދީ ކިޔަވަން ފޮނުވައި ހަދައެވެ‪.‬‬ ‫އެއަށްފަހު ވަލަށް‪ ،‬އޮޅަށް‪ ،‬ބޮނބިފަލަށް ނޫންނަމަ‬ ‫ފަރަށް ދެއެވެ‪ .‬އެދާގޮތަށް ގިނަ މައިންނަށް‬ ‫މެންދުރުން އަނބުރާލުމުން ނޫނީ ގޭދޮށަށް ނާދެވޭ‬ ‫ދުވަސްތައް މަދެއްނޫނެވެ‪ .‬އިރުއޮއްސި އޮޑިފަހަރު‬ ‫މަހުން ލެފުމުން ފިރިމީހާ ގެންނަ މަސްތައް‬ ‫ރޯފިލުވައި‪ ،‬އެ މަސްތައް ފައިސާއަށް ހެދުމާއި‬ ‫ހަމައަށްކުރާ ހުރިހާ މަސައްކަތަކީވެސް މައިން‪،‬‬ ‫ދަރިން ތަރުބިއްޔަތުކުރަމުން‪ ،‬ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި‬ ‫ކުރަމުންއައި ބުރަ މަސައްކަތްތަކެކެވެ‪ .‬މިވަރަކުން‬ ‫އަދިވެސް ނުފުދެއެވެ‪ .‬ރަށްރަށުގެ މަގުތަކާއި‬ ‫ތަންތަން ކުނިކަހައި ސާފުކުރުމުގެ ޒިންމާވެސް‬ ‫އުފުލަނީ ހަމަ ދިވެހި އަންހެނުންނެވެ‪ .‬މިކަމަކީވެސް‬

‫ވަޒީފާ އަދާކުރުމުގައި މައިން ހޭދަކުރާ ވަގުތު މިހާރު‬ ‫މާބޮޑުތަނެއް އިތުރެކޭ ނުދެންނެވޭނެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ބާވަތެއްގެ ވަޒީފާއެއް އަދާކުރިކަމުގައިވިއަސް‬ ‫މެންދުރު ހުސްވަގުތުކޮޅެއް ލިބެއެވެ‪ .‬ދުވާލުގެ‬ ‫ގިނަވަގުތު ވަޒީފާގައި ހޭދަކުރާނަމަ ރޭގަނޑު‬ ‫ވަޒީފާއަށް ނުކުމެ އުޅެންޖެހެނީ މަދުފަހަރަކު‬ ‫އެވެ‪ .‬ބޭނުން ވަގުތަކު ދަރިންގެ ހާލު ބެލުމުގެ‬ ‫ފުރުޞަތު ކުރިއާއަޅައިބަލާއިރު މިހާރު މިވަނީ‬ ‫އެތައްގުނައަކަށް ތަނަވަސްވެފައެވެ‪ .‬ދަރިންގެ‬ ‫ކަމެއްގައި ދާން ޖެހިއްޖެނަމަ ކޮންމެވެސް‬ ‫އުޞޫލެއްގެ މަތިން ދެވޭނެ އިންތިޒާމް އަންހެނުން‬ ‫ވަޒީފާ އަދާކުރާ ކޮންމެ ތަނެއްގައިމެ ޤާއިމު‬ ‫ކުރެވިފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫އާދެ‪ ،‬މިފަދަ ކަންކަމަށް ބޭނުންވަ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ހިތްވަރެވެ‪ .‬ކަންކަން ކާމިޔާބު ކުރުމުގެ‬ ‫ޢަޒުމެވެ‪ .‬ދީނީ އުޞޫލުތަކާއި ހަމަތަކުގައި‬ ‫ހިފެހެއްޓުމެވެ‪ .‬ޒަމާނީ ވަޞީލަތްތަކުގެ ބޭނުން‬ ‫ހިފައިގެން ކަންކަން ރާވާލުމެވެ‪ .‬ދަރިންގެ‬ ‫އުމުރާއި ސިއްޙަތާއި ގުޅޭ މިންވަރަށް އަބަދުވެސް‬ ‫ދަރިން ލައްވާ މަސައްކަތްކުރުވާ ޒިންމާދާރުވާން‬ ‫ދަސްކޮށްދެމުން ގެންދަން ޖެހެއެވެ‪ .‬މިކަން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ކޮންމެ މަޔަކުމެ‪،‬‬ ‫އަބަދުމެ ހަނދާން ބަހައްޓާނަމަ މިއީ އެއްވެސް‬ ‫ކަމެއްނޫނެވެ‪" .‬މައިނަށް ދަރިން ދުވަހަކުވެސް‬ ‫ބޮޑެއް ނުވާނޭ ބުނާ ފަދައިން‪ ،‬މައިންގެބަސް‬ ‫ދަރިންގެ ކުރިމަތީގައި ނުވިކޭ ވަގުތެއް‪ ،‬ޒަމާނެއް‬ ‫އައިސްގެން ނުވާނެއެވެ‪ ".‬މި ޤައުމުގެ ކުރިމަގު‬ ‫އުޖާލާ ކުރުމުގެ ޒިންމާ ބޮލުގައި އެޅިފައިވާ ބަޔަކީ‬ ‫އަދުގެ މަންމައިންނެވެ‪ .‬މި މައުޟޫއަށް ކިތަންމެ‬ ‫ދިގުކޮށްވެސް ލިޔެވިދާނެއެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް‬ ‫އަޅުގަނޑު ވަރަށް ކުރުކޮށް ކޮށްލަން ބޭނުންވަނީ‬ ‫އެންމެ ސުވާލެކެވެ‪ .‬މައިންގެ ޒިންމާ އުފުލަން‬ ‫ނުޖެހޭ ވަގުތެއް އާދޭތޯއެވެ‪.‬‬

‫" މައިންނަށް ދަރިން ދުވަހަކުވެސް ބޮޑެއް ނުވާނޭ‬ ‫ބުނާ ފަދައިން‪ ،‬މައިންގެ ބަސް ދަރިންގެ ކުރިމަތީގައި‬ ‫ނުވިކޭ ވަގުތެއް‪ ،‬ޒަމާނެއް އައިސްގެން ނުވާނެއެވެ‪".‬‬ ‫ދަރިންނާ ދުރުގައި އެތައްވަގުތެއް ހޭދަވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެން ނަމަވެސް އެހާބުރަކޮށް އުޅެމުންވެސް‬ ‫ޤައުމަށާއި މުޖުތަމައަށް ބޭނުންތެރި ދަރިންތަކެއް‬ ‫ދިވެހި އަންހެނުންވަނީ ތަރުބިއްޔަތުކޮށް ޤައުމަށް‬ ‫ހަދިޔާކޮށްފައިކަން ޔަޤީނެވެ‪.‬‬ ‫ ކުރީގެ އެކި ޒަމާންތަކެކޭ އެއްގޮތަށް‬ ‫އެއްކަހަލަ މަސައްކަތްތަކެއް މިހާރު ވަޒީފާ އަދާކުރާ‬ ‫މައިން ނުކުރި ކަމުގައި ވިއަސް ގެއިން ބޭރުގައި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކަންމިހެންހުރިއިރު މިހާރުވެސް މައިން‬ ‫ދަރިންގެ‬ ‫ކަމުގައިވިއަސް‬ ‫ވަޒީފާއަދާކުރި‬ ‫ތަރުބިއްޔަތަށް ފަރުވާތެރިވެ‪ ،‬ވިސްނުންތެރިކަމާއެކު‬ ‫އަމަލުކުރަމުންދާނަމަ‪ ،‬ވަޒީފާއަދާކުރާ މައިންނަށް‬ ‫ތަރުބިއްޔަތުކުރުމަކީ‬ ‫ހެޔޮގޮތުގައި‬ ‫ދަރިން‬ ‫މިކަމުގައި‬ ‫އަދި‬ ‫ކަމެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މާބޮޑު‬ ‫މައިން އިހުމާލުވާކަމަށް ދެކޭ ފަރާތްތައްވެސް‬ ‫މަދުވާނެއެވެ‪ .‬ނަތީޖާއަކަށްވެގެންދާނީ ވަގުތުތައް ‬

‫‪43‬‬

‫ކޮންމެ ބެލެނެވެރިޔަކީވެސް އެމީހެއްގެ‬ ‫ދަރިފުޅު ކިޔަވައި މޮޅު މީހަކަށް ވުމަށް‬ ‫ހުވަފެންތަކެއް ދެކޭނެ މީހެއްކަން ޔަޤީނެވެ‪.‬‬ ‫މިހުވަފެންތައް ޙަޤީޤަތަކަށް ހެދުމަށްޓަކައި ކުދިން‬ ‫ހަމައެކަނި ސްކޫލަށް ފޮނުވާލުމަކުން ނުފުދޭނެކަން‬ ‫ދަންނަން އެބަޖެހެއެވެ‪ .‬މުދައްރިސުން ލައިދޭ‬ ‫ޢިލްމީ އަގުހުރި ފިލާވަޅުތައް ކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި‬ ‫ރަނގަޅަށް އަށަގެންނެވުމަށްޓަކައި އެ ކުދިން‬ ‫ހެނދުނު ދަންފަޅީގައި ސްކޫލުގެ ގަޑިތައް ނިމިގެން‬ ‫ގެއަށް އައުމުން މެންދުރުފަހު ނޫނީ ރޭގަނޑުގެ‬ ‫ދަންފަޅިއެއްގައި އެދުވަހު ސްކޫލުގައި ކިޔަވައިދިން‬ ‫ބައިތައް މުތާލިޢާ ކުރުމުގެ ފުރުސަތު ކުދިންނަށް‬ ‫އެބަ ހޯދައިދޭން ޖެހެއެވެ‪ .‬އެކަމުގައި ބެލެނެވެރިންގެ‬ ‫ޒިންމާތަކެއްވާކަން ހަނދާން ބަހައްޓަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ދެމަފިރިންނަކީ ތަޢުލީމީ މީހުންކަމަށް ވިއަސް‬ ‫ދަރިފުޅާމެދު ގޭތެރޭގައި އަޅައިނުލެވިއްޖެނަމަ‬ ‫ދަރިފުޅާއިމެދު ދެކޭ ހުވަފެންތައް ޙަޤީޤަތަކަށްވުމަކީ‬ ‫މަދުފަހަރެއްގައި ނޫނީ ވާނެކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ތަޢުލީމް ފެށިގެން އަންނަނީ ގޭތެރެއިންނެވެ‪.‬‬ ‫ގޭތެރެއިން‬ ‫ތަޢުލީމް‬

‫ފެށިގެން އަންނަނީ ކިހިނެއްކަން ކޮންމެ‬ ‫ބެލެނެވެރިއަކަށްވެސް އެނގިފައި އޮތުމަކީ ވަރަށް‬ ‫މުހިއްމު ކަމެކެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރެއިން ކޮންމެހެން‬ ‫ކަންތައްތައް‬ ‫ބައެއް‬ ‫މުހިންމު‬ ‫އެނގުން‬ ‫ކިޔުންތެރިންނާ ހިއްސާކޮށްލަން ގަސްތުކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ ކުއްޖަކު ސްކޫލުން ގެއަށް އައުމުން‬ ‫ކުލާހުގައި ކިޔަވައިދިނީ ކޯއްޗެއްތޯ އެހުމަކީ‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކުރަންޖެހޭނެ‬ ‫ބެލެނިވެރިޔާ‬ ‫އުމުރުން ނުވަ އަހަރު ކުއްޖެއްގެ ކައިރީގައި‬ ‫މިއަދު ސްކޫލްގައި ކިޔަވައިދިނީ ކޯއްޗެއްތޯ‬ ‫ސުވާލު ކުރުމުން އާއްމުގޮތެއްގައި ލިބޭނެ‬ ‫ޖަވާބަކީ "ވަރަށް ގިނަ ފިލާފަޅު ކިޔަވާދިން"‬ ‫ކަމަށެވެ‪ .‬އޭގެ ބަދަލުގައި މިއަދު ހިސާބު‬ ‫ގަޑީގައި ނުވަތަ އިނގިރޭސި ގަޑީގައި ނޫނީ‬ ‫ސައިންސްގަޑީގައި ދަސްވީ ކޮން އެއްޗެއްތޯ‬ ‫ސުވާލު ކޮށްލާށެވެ‪ .‬އަދި އެ މާއްދާއަކުން‬ ‫އެދުވަހު ނަގައިދިން ފިލާވަޅުގެ ތެރެއިން‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި ބޭނުންކުރެވިދާނެ އެއްޗެއްގެ‬ ‫މިސާލު އަހައި‪ ،‬ސުވާލުކުރާށެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެކަމާ ބެހޭގޮތުން ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް‬ ‫ދަރިފުޅާއެކު ޚިޔާލު ބަދަލުކޮށްލާށެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ނަމަވެސް މިކަމުގައި ވިސްނަންޖެހޭނެ‬ ‫އެއްކަމަކީ ސްކޫލް ނިންމާފައި ގެއަށް‬ ‫ހަމަ އަންނަ ވަގުތު މިފަދަ ވާހަކަތައް‬ ‫ރަނގަޅު‬ ‫ބަދަލުގައި‬ ‫ދެއްކުމުގެ‬ ‫ދަނޑިވަޅެއް ހޯދައިގެން މިފަދަ‬ ‫ސުވާލުކުރުމެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ގިނަ‬ ‫ވަގުތުތަކެއް ކިޔެވުމުގައި ހޭދަކޮށްފައި‬

‫ސާރޖަންޓް މޫސާ ފުއާދު‬

‫ވަރުބަލިކަންމަތީގައި ކުއްޖާ ގެއަށް އަންނަ‬ ‫ވަގުތު އެކުއްޖާ ހުންނާނީ ވަރުބަލިވެ‪ ،‬އެފަދަ‬ ‫ކަމަކަށް ތައްޔާރުވެގެނެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިކަން‬ ‫ކުރަންވާނީ ހަމަޖެހިލައިފައި ކުއްޖާގެ މޫޑު‬ ‫ރަނގަޅު ދަނޑިވަޅެއް ބަލާފައެވެ‪ .‬މިގޮތަށް‬ ‫ސުވާލުކޮށްފިނަ އެ ވާކަތަކަށްފަހު އެކުއްޖާ‬ ‫އެނބުރި ދާނީ އުފާވެރި މޫނަކާއިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ބެލެނިވެރިއަކުވެސް‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫މިއީ‬ ‫ޓެސްޓްކޮށްލުން ވަރަށް ރަނގަޅު ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ ގޭގައި ފުރިހަމަކުރުމަށް ހަވާލު ކުރެވިފައިވާ‬ ‫ފިލާވަޅުތައް ހެދުމަށް ކޮންމެ ދުވަހެއްގެވެސް‬ ‫ވަކި ޚާއްޞަ ވަގުތެއް ކަނޑައަޅާށެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް ހެދުމުން ވަކި ތާވަލެއްގެ ދަށުން‬ ‫ގަޑިން ގަޑިއަށް މަސައްކަތް ކުރުމަށް‬ ‫ދަރިންނަށް ފަސޭހަވާނެއެވެ‪ .‬ކުއްޖާގެ‬ ‫އެހެނިހެން‬ ‫ކުރަންޖެހޭ‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި‬ ‫ކަންތަކާއިހެދި މިތާވަލަށް ބަދަލު ގެންނަން‬ ‫ޖެހިދާނެއެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް ކޮންމެ‬ ‫ވަގުތެއްގައި‬ ‫ވަކި‬ ‫ދުވަހަކުވެސް‬ ‫ނިންމުމަށް ވަރަށްބޮޑު އަހުމިއްޔަތުކަމެއްދީ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މިކަންތައްތައް ވަކި ވަގުތެއް ކަނޑައަޅައިގެން‬ ‫ކުރިއަށްގެންދިއުމަކީ ވަރަށްވެސް މުހިއްމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން ފިލާވަޅު ހަދާ‬ ‫ނިމުމުން ކޮންމެ ފަހަރަކުވެސް ދަރިފުޅު‬ ‫ހުރިހާ ފިލާވަޅެއްވެސް ބަރާބަރަށް ހެދިތޯ‬ ‫އަމިއްލައަށް ޗެކް ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް ޗެކް ނުކޮށްފިނަމަ އެކަމަށް‬ ‫ފަރުވާ ކުޑަކުރުމާއި މަކަރު ހެދުންފަދަ‬ ‫ކިބައިގައި‬ ‫ކުދިންގެ‬ ‫ކަންތައްތައް‬ ‫އަށަގަތުމަށް މަގުފަހިވާނެއެވެ‪ .‬މިގޮތުގެ‬ ‫މަތިން މަސައްކަތް ކުރާއިރު ކުޅިވަރު ކުޅެން‬ ‫ދިއުމާއި ގޭމް ކުޅުމާއި އަދި ޓީވީ ބެލުމުގެ‬ ‫ކުރިން ފިލާވަޅު ހެދުމާއި ކިޔެވުން އިސް‬ ‫ކުރުމަށް ބާރު އަޅާށެވެ‪ .‬ދަރިން ކުޅިވަރާއި‬ ‫އެހެނިހެން ކަންތައްތަކަށް ދިއުމުގެ ކުރިން‬ ‫ކިޔެވުން އިސް ކުރުމަށް ސައިކްލޮޖީގައި‬ ‫ނަމެއް ދެވިފައިވެއެވެ‪ .‬އެއީ "ޕްރީ މާކް‬ ‫ޕްރިންސިޕަލް" އެވެ‪ .‬މިޕްރިންސިޕަލްގެ‬ ‫ދަށުން ދަރިވަރުން ކުރަންބޭނުންވާ މަޖާ‬ ‫ކަންތައްތައް ކުރުމުގެ ކުރިން އަބަދުވެސް‬ ‫އެކުދިން ގަޔާނުވާ ކަންތައްތައް ކަމުގައިވާ‬

‫ގޭގައި ފުރިހަމަ ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް‬ ‫ނިންމުން މުހިއްމުއެވެ‪ .‬މިގޮތަށް ކަންތައްތައް‬ ‫ކުރުމުން ކުދިން ޝަޢުޤުވެރިކަން ހުންނަ‬ ‫ކަންތައްތައް ކުރުމަށް ވަގުތު ހުސްކުރުމަށް‬ ‫ކުރިން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުމުގައި‬ ‫އަވަސްވެގަނެއެވެ‪.‬‬ ‫ ތިންވަނަ ކަމެއްގެ ގޮތުން ދަރިފުޅާ‬ ‫އެކީގައި ދަސްކޮށް އުނގެނި އަމަލީ‬ ‫ގޮތުން އެކަމުގައި ބައިވެރިވުމަކީ ވަރަށް‬ ‫ރަނގަޅު ކަމެކެވެ‪ .‬އެއީ ދަރިފުޅު އޭނާގެ‬ ‫ކިޔެވުމުގެ މަސަތްކައްތަކާއި ގޭގައި ފުރިހަމަ‬ ‫ކުރަން ހުންނަ މަސައްކަތްތައް ލިޔަމުން‬ ‫ފުރިހަމަކުރަމުން ދާއިރު ބެލެނިވެރިން‬ ‫އިސްނަގައިގެން ޢަމަލީގޮތުން ކޮންމެވެސް‬ ‫ޢިލްމީ ކަމެއްގައި ބައިވެރިވުމެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬ ‫ވަގުތުކޮޅެއް ހުސްކޮށްލުމަށްފަހު ކޮންމެވެސް‬ ‫ފޮތެއް ކިޔައި ނުވަތަ އަމިއްލަ ޑައިރީގައި‬ ‫އެއްޗެއް ލިޔުމުގައި ވަގުތު ހޭދަކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫ކިޔެވުމަކީ‬ ‫ކަންތައްކުރުމުން‬ ‫މިގޮތަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އުމުރު ދުވަހުވެސް ކުރަންޖެހޭ މުހިންމު‬ ‫ކަމެއް ކަމުގައި ދަރިފުޅަށް އިޙްސާސްކުރެވި‬ ‫ވިސްނޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ ހަތަރުވަނަ ކަމެއްގެ ގޮތުން ދަރިފުޅު‬ ‫މަދަރުސާގައި ކިޔަވާ އެއްޗެހިތައް‪ ،‬ޙަޤީޤީ‬ ‫ދިރިއުޅުމާއި ގުޅުވައި މިސާލު ދައްކުވައިދީ އަދި‬ ‫ދިރިއުޅުމާއި ގުޅުވުމަށް މަސައްކަތްކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް ކަންތައްކޮށްފިނަމަ މަދަރުސާގެ‬ ‫މާޙައުލުގައި ދަސްކުރާ އެއްޗެހި ޢަމަލީ‬ ‫ބޭނުންކުރަން‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި‬ ‫ގޮތުން‬ ‫އެކުއްޖަކަށް ދަސްވާނެއެވެ‪ .‬މިފަދައިން‬ ‫ޓެސްޓަށް‬ ‫ފިލާވަޅު‬ ‫ޢަމަލުކުރުމުން‬ ‫ހިތުދަސްކޮށްފައި ޓެސްޓު ނިމުމުން ހަނދާން‬ ‫ނައްތައިލަންވީ ނޫންކަން ދަރިފުޅަށް އެނގި‬ ‫ކަށަވަރު ވެގެންދާނެވެ‪ .‬އެއަށްވުރެ ބޮޑަށް‬ ‫ކިޔެވުމުގައި މަޤްޞަދެއްވާކަން ދަރިފުޅަށް‬ ‫އިތުރުން‬ ‫މީގެ‬ ‫އިޙްސާސްކުރެވޭނެވެ‪.‬‬ ‫ގޭތެރޭގައި ބޭނުންވާ ސާމާނު ގަތުމަށް‬ ‫ދަރިފުޅާއެކު ފިހާރަޔަކަށް ގޮސް އުޅޭއިރު‬ ‫ހިސާބު ބޭނުންކުރާށެވެ‪ .‬އަދި ދަރިފުޅުވެސް‬ ‫މިމަސައްކަތުގައި ޝާމިލުކޮށް ސުވާލުކޮށް‬ ‫ހަދާށެވެ‪ .‬ގޭތެރޭގެ މަސައްކަތްތައް ކުރަމުން‬ ‫ދާއިރު ސައިންސް ފަދަ މާއްދާތަކުގައި‬

‫ހުންނަ މަސައްކަތްތަކާއި ގުޅޭ ކަންތައްތައް‬ ‫އެމަސައްކަތްތަކުގައި ޝާމިލްކުރާށެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫މުއާޞަލާތްކުރާއިރު ވީހާވެސް ގިނައިން‬ ‫ތާރީޚުގެ ތަފާތު ވާހަކަތަށް ކިޔައިދޭށެވެ‪.‬‬ ‫ ފަސްވަނަ ކަމެއްގެ ގޮތުން ދަރިފުޅުގެ‬ ‫މުދައްރިސާ ވީހާވެސް ގިނައިން ބައްދަލުކޮށް‬ ‫ވާހަކަދައްކައި ކަންތައްތައް ވަމުންދާގޮތް‬ ‫އޮޅުންފިލުވާށެވެ‪ .‬މިގޮތަށް ވާހަކަދައްކަން‬ ‫ފަސޭހަ‬ ‫މުދައްރިސަށްވެސް‬ ‫ޖެހޭނީ‬

‫ވަގުތެއް ބަލައިފައެވެ‪ .‬ފޯނުން މުދައްރިސާ‬ ‫ވާހަކަ ދެއްކުމަށްވުރެ ރަނގަޅު ގޮތަކީ‬ ‫މުދައްރިސާ ބައްދަލުކޮށްފައި ވަމުންދާގޮތް‬ ‫އޮޅުންފިލުވުމެވެ‪.‬‬ ‫ ހަވަނަ ކަމެއްގެ ގޮތުން ދަރިފުޅު ހިތްވަ ާ‬ ‫ރ‬ ‫އެކު ރަނގަޅަށް ފިލާވަޅެއް‪ ،‬ހޯމްވޯކެއް ހަދާ‬ ‫ނިންމުމުން ނުވަތަ ފިލާވަޅެއް ކިޔުމުން‬ ‫އެކަމަށް ހިތްވަރުދީ އުފާވާނެފަދަ ބަސްތަކާއި‬ ‫ލަފްޒުތައް ބޭނުންކޮށްގެން ހިތުގައި އުފާވެރި‬ ‫ގިނަގިނައިން‬ ‫ވީހާވެސް‬ ‫ޝުއޫރުތައް‬ ‫ފާޅުކުރާށެވެ‪ .‬ކުއްޖާ ބޮޑުވުމުން ނުވަތަ‬ ‫އެކުއްޖަކު ބޮޑުވަމުން އަންނަ ވަރަކަށް‬ ‫ޤަބޫލްކުރާ‬ ‫ޢަމަލުތަކާއި‬ ‫އެކުއްޖެއްގެ‬ ‫ކަންތައްތަކަށް ނުފޫޒު ފޯރުވޭވަރު ދާނީ‬ ‫ކުޑަވެ‪ ،‬ހީނަރު ވަމުންކަން ހަނދާނުގައި‬ ‫ބަހައްޓަންވާނެއެވެ‪ .‬ވީމާ ޅައުމުރުގައި‬ ‫ދަރިފުޅު ކުރާ ރަނގަޅު ކަންތައްތައް‬ ‫ކުރުމަށް ހިތްވަރު ދީ ތާޢީދުކޮށް ވީހާވެސް‬ ‫ގިނަގިނައިން ވާހަކަ ދައްކައި ހަދާށެވެ‪.‬‬ ‫ނ ކަށަވަރު‬ ‫މ ފެށެނީ ގެއިންކަ ް‬ ‫ތަޢުލީ ު‬ ‫ކވެ‪ .‬މިކަން‬ ‫ރށް މުހިންމު ކަމެ ެ‬ ‫ކުރުމަކީ ވަ ަ‬

‫މިގޮތަށް ކުރެވިއްޖެނަމަ ސްކޫލް ދައުރަށްވުރެ‬ ‫ވެސް ފުޅާކޮށް ކިޔެވުމުގެ މަރުހަލާ ގޭތެރެއިން‬ ‫ފެށިގެންދާނެކަން ޔަޤީނެވެ‪ .‬އަދި އެ ދަރިފުޅަކީ‬ ‫މުޅި ޢުމުރުގައިވެސް ކަންތައްތައް އުނގެނި‬ ‫ދަސްކުރާނެ ފަދަ ކުއްޖަކަށްވެ‪ ،‬ކުރާ ހުރިހާ‬ ‫ލާބަޔާއި‬ ‫ފައިދާއާއި‬ ‫މަސަތްތަކެއްގައިވެސް‬ ‫މަންފާއާއި ކާމިޔާބު ހޯދާނެ ކުއްޖެއްކަމާއިމެދަކު‬ ‫ޝައްކެއް ނުކުރަމެވެ‪.‬‬

‫ކޮންޕޮސިޓް ކައްކާ ގޭސް ސިލިންޑަރ‬ ‫އަކީ ހައިޑެންސިޓީ ޕޮލިތީން ގައި ގްލާސް ފައިބަރ‬ ‫ވަށާލެވި‪ ،‬މަށްޗަށް ވޭލްވްއެއްލައި އަދި ގްލާސް‬ ‫ފައިބަރ ބޭރުން ޕްލާސްޓިކް ޖެކެޓެއްލެވިގެން‬ ‫ތައްޔާރު ކުރެވިފައިވާ ސިލިންޑަރެކެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ސިލިންޑަރ ތަކަކީ އާދައިގެ ސިލިންޑަރ އަށްވުރެ‬ ‫ލުއި‪ ،‬ދަބަރު ނުޖަހާ‪ ،‬ސިލިންޑަރގައި ހުންނަ‬ ‫ގޭސް ފެންނަގޮތަށް ހުންނަ އަދި އަލިފާނުގެ‬ ‫ހާދިސާއެއްގައި ނުގޮވާގޮތަށް ފަރުމާކޮށް ތަށްޔާރު‬ ‫ކުރެވިފައިވާ ސިލިންޑަރ ތަކެކެވެ‪ .‬ކޮމްޕޮސިޓް‬ ‫ކައްކާގޭސް ސިލިންޑަރގައި ‪ 30%‬ޕްރޮޕޭން އަދި‬ ‫‪ 70%‬އަށް ބިޔުޓޭން އެއްކޮށްގެން ސިލިންޑަރގެ‬

‫އަދި މިހާރު ހުރި ދަގަނޑުން ހަދައިފައިވާ ކައްކާ‬ ‫ގޭސް ފުޅިތައް ރިޕްލޭސް ކުރާނެ ފުޅިއަކަށް‬ ‫މިފުޅިވުން އެކަށީގެންވެއެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ބާޒާރަށް‬ ‫އަލަށް ތައާރަފުކުރާ ކޮމްޕޮސިޓް ކައްކާ ގޭސް‬ ‫ޑެމޮންސްޓުރޭޝަން‬ ‫ލައިވް‬ ‫ސިލިންޑަރގެ‬ ‫ވަނީ ފަޔަރ އެންޑް ރެސްކިޔު ސާރވިސްގެ‬ ‫‪04‬‬ ‫ދަށުން‬ ‫ބެލުމުގެ‬ ‫މުވައްޒަފުންގެ‬ ‫ސެޕްޓެމްބަރ ‪ 2014‬ވަނަ ދުވަހު ހުޅުމާލޭގެ‬ ‫ބާބަރކިޔު ސަރަހައްދުގައި ހިންގިފައެވެ‪ .‬މި‬ ‫ލައިވް ޑެމޮންސްޓުރޭޝަން ހިންގުމުގެ މައިގަނޑު‬ ‫ސަބަބަކީ ކޮމްޕޮސިޓް ކައްކާ ގޭސް ސިލިންޑަރ‬ ‫އަކީ އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއް ހިނގިޔަސް ނުގޮވާ‬ ‫ސިލިންޑަރެއްކަން ޔަގީން ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫އަލިފާނުގެ‬

‫ހާދިސާއެއްގައި‬

‫ރ ޮގތް‬ ‫ސ ްއ ަކތް ުކ ާ‬ ‫ނޑަރ ަމ ަ‬ ‫ސލި ް‬ ‫ި‬

‫ރ ާއއި ައދި‬ ‫ނ ުކރި ަދގަނޑު ްޓ ޭ‬ ‫ރ ަމށް ބޭނު ް‬ ‫ސ ްޓ ުކ ު‬ ‫ނޑަރ ެޓ ް‬ ‫ސލި ް‬ ‫ސޓް ި‬ ‫ޮކ ްމ ޮޕ ި‬ ‫ސލް‬ ‫ނ ާވ ީޑ ަ‬ ‫ނ ބޭނު ް‬ ‫ރ ައށް ައޅަ ް‬ ‫ްޓ ޭ‬

‫‪46‬‬

‫‪ 80%‬އަށް ފިލްކޮށްފައިވެއެވެ‪ .‬މޯލްޑިވް ގޭސް‬ ‫ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑްގެ ފަރާތުން ރާއްޖެއަށް‬ ‫ކޮންޕްސިޓް ކައްކާ ގޭސް ސިލްޑަރ އެތެރެކޮށް‬ ‫މާރކެޓަށް ނެރުމަށް ވަނީ ގަސްތުކޮށްފައެވެ‪.‬‬

‫ކޮމްޕޮސިޓް‬

‫ ކޮމްޕޮސިޓް ސިލިންޑަރ ފަރުމާކޮށް‬ ‫ތައްޔާރު ކުރެވިފައި ވަނީ އަލިފާނުން ލިބޭ‬ ‫ހޫނުން ސިލިންޑަރ ގެ އޯވަރ ޕްރެޝަރ‬ ‫ރިލީސިންގ ވޭލްވް އެކްޓިވޭޓްވެ ސިލިންޑަރގެ‬ ‫އެތެރޭގައި އުފެދޭ ހައި ޕްރެޝަރ‪ ،‬ރިލީސް‬ ‫ވޭލް އިން ބޭރުވާ ގޮތަށެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އިތުރަށް‬ ‫މިސިލިންޑަރ އަށް ހޫނުވުމުން ސިލިންޑަރގެ‬ ‫އެންމެ ބޭރުފަށަލަ (ސިލިންޑަރ ޖެކެޓް)‬ ‫އަނދައި‪ ،‬އެތެރޭގައިވާ ފަށަލައިގެ ރެސިން‬ ‫އަނދައިގެން ދެއެވެ‪ .‬އެތެރޭގެ ފަށަލައިގައިވާ‬

‫ސާރޖަންޓް‬

‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް‬

‫މުޢަންމަރު މުޙައްމަދު‬

‫އަޙްމަދު ފާއިޒް ރަޝާދު‬

‫ރެސިން އަދައިގެން ދިޔުމުން ސިލިންޑަރ‬ ‫އެތެރޭގައި އުފެދިފައިވާ ޕްރެޝަރ ސިލިންޑަރގެ‬ ‫ބޮޑީގައިވާ ހިމަ ލޯވަޅުތަކުން ބޭރަށް ނުކުންނަން‬ ‫ފަށައެވެ‪ .‬މިހެން ވުމުން ސިލިންޑަރ އެތޭރޭގައި‬ ‫ޕްރެޝަރ އިތުރުނުވެ ސިލިންޑަރ އަލިފާނުން‬

‫ރ ަގއި‬ ‫ށ ަޓ ަކއި ްޓ ޭ‬ ‫ރ ަމ ް‬ ‫ސޓް ކު ު‬ ‫ށ ަބ ަހ ްއ ަޓ ިއގެން ެޓ ް‬ ‫ނޑަރ ޮކ ަޅ ް‬ ‫ސލި ް‬ ‫ސޓް ި‬ ‫ޮކ ްމ ޮޕ ި‬ ‫ރޯކޮށްފައި‪.‬‬

‫ގޮވުމުން ރައްކާކޮށްދެއެވެ‪ .‬ބްލެވީއެއް ނުވަތަ‬ ‫ސިލިންޑަރ ނޮގޮވި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް‪،‬‬ ‫މުޅިސިލިންޑަރ ވަށައިގެން އަލިފާން ރޯވުމުގެ‬ ‫ޗާންސް ވަރަށް ގާތެވެ‪ .‬އަދި ރޯވާ އަލިފާން‬ ‫ހުޅުގަނޑުގައި ‪ 03‬މީޓަރގެ އުސްމިނެއް‬ ‫ހުންނަކަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫ޓެސްޓް ބެކްގްރައުންޑް‬ ‫ ކޮމްޕޮސިޓް ކައްކާ ގޭސް ސިލިންޑަރ‬ ‫އަކީ ޔޫރޯ ކޯޑް ( ‪TPED (ADR/RID) Certificate‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނ ޮގވާ‬ ‫ސ ެއ ްއ ަގއި ު‬ ‫ނގެ ާހ ިދ ާ‬ ‫ނޑަރ ަތ ަކކީ ައ ިލފާ ު‬ ‫ސލި ް‬ ‫ި‬ ‫ސޓް‬ ‫ޮކ ްމ ޮޕ ި‬ ‫ސ ެއ ްއ ަގއި‬ ‫ނގެ ާހ ިދ ާ‬ ‫ރ ިވ ަފއި ެވ ެއވެ‪ަ .‬އ ިލފާ ު‬ ‫ނޑަރ ެއ ްއކަން ަޔގީން ުކ ެ‬ ‫ސލި ް‬ ‫ި‬ ‫ސ ެއ ްއ ަގއި‬ ‫ނގެ ާހ ިދ ާ‬ ‫ނޑަރ ަތއް ައ ިލފާ ު‬ ‫ސލި ް‬ ‫ނ ަމ ެވސް ިމ ި‬ ‫ނގޮވި ަކ ުމ ަގ ިއވީ ަ‬ ‫ޮ‬ ‫ރވުނު ‪ 02‬ޓެސްޓުންވެސް‬ ‫ނކަން ުކ ެ‬ ‫ސ ީޓ ަގއި ޮބޑު ުހ ުޅގަނ ެޑއް ހުން ަ‬ ‫ަހ ިއ ެވ ޯލ ި‬ ‫ނ ްއވާ‬ ‫ރ ްއކާ ައލިފާން ި‬ ‫ނ ަގ ަޑކީ ޭއގެ ނު ަ‬ ‫ރ ިވ ަފ ެއވެ‪ި .‬މ ަފދަ ައ ިލފާ ް‬ ‫ވަނީ ާފ ަހގަ ުކ ެ‬ ‫ނ ަކށް އޮންނާނެ ަކ ެމ ެކވެ‪.‬‬ ‫ނމަ އެތަ ަ‬ ‫ރ ަގއި ަ‬ ‫ށއި ެގ ެއ ްއގެ ެތ ޭ‬ ‫ނ ާ‬ ‫ީމހުން ަ‬ ‫‪ ) EN12245‬އާއި އަދި އެމެރިކަން ކޯޑް‬ ‫(‪ )DOT SP-12706‬ކޯޑް އާއި އަދި ކެނަޑާ‬ ‫ކޯޑް (‪ )TC SU -5931‬އިން ބޭނުންކުރުމަށް‬ ‫ހުއްދަދެވިފައިވާ ސިލިންޑަރ ތަކެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫މިފަދަ ކޯޑްތަކުން ކޮމްޕޮސިޓް ސިލިންޑަރ‬ ‫ބޭނުންކުރުމަށް ތަފާތު ގައިޑްލައިން ހެދި އެފަދަ‬ ‫ގައިޑްލައިންތަކާއި އެއްގޮތަށް ބޭނުން ކުރުމަށް‬ ‫ވަނީ ހުއްދަ ދެއްވާފައެވެ‪.‬‬ ‫ކޮމްޕޮސިޓް ކައްކާ ގޭސް ސިލިންޑަރ‬

‫ނ އެފަރާތުން‬ ‫ކޮށްފައިވާ ޓެސްޓެކެވެ‪ .‬މިގޮތު ް‬ ‫ގ ކޮށްފައިވާ‬ ‫ކޮށްފައިވާ ޓެސްޓްގައި ފާހަ ަ‬ ‫ކަންތައްތައް ތިރީގައި އެވަނީއެވެ‪.‬‬ ‫½½ގޮވުމުގެ ގާބިލްކަން (ބްލެވީ) އެއް‬ ‫ނުހިނގި ކަމުގައި ވީނަމަވެސް އޭގެން އަރާ‬ ‫އަލިފާނުގެ ހުޅުގަނޑު ‪ 3‬މީޓަރ އުސްކޮށް‬ ‫ހުރުން‪ .‬‬ ‫½½ގޭސް ރިލީސް ވޭލްވް ‪ 03‬މިނިޓް ތެރޭގައި‬ ‫އެކްޓިވޭޓް ވުން‪.‬‬ ‫½½މިފަދަ ސިލިންޑަރ ގައި ރޯވާ އަލިފާން‬ ‫ރޯވުމަށްފަހު‬ ‫ގައި‬ ‫ސިލިންޑަރ‬ ‫އެއްކޮށްނިވެން ގާތްގަޑަކަށް ‪ 14‬ވަރަކަށް‬ ‫މިނެޓް ހޭދަވުން‪.‬‬

‫ނ ިހގާ‬ ‫ށ ަފހު ްބލެ ީވ ެއއް ު‬ ‫ނ ުމ ަމ ް‬ ‫ނޑަރ އަނ ަދއި ި‬ ‫ސލި ް‬ ‫ސ ްޓ ި‬ ‫ޮކ ްމ ޮޕ ި‬

‫ގެ ތަފާތު ޓެސްޓްތަކެއް ތަފާތުގޮތްގޮތަށް‬ ‫ވަނީކުރެވިފައެވެ‪ .‬މިޓެސްޓް ތަކުން އެފަދަ‬ ‫ސިލިންޑަރ އަކީ ނުގޮވާ އެއްޗެއްކަން ވަނީ‬ ‫ޔަގީން ކުރެވިފައެވެ‪ .‬މިގޮތުން ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ‬ ‫އެއްޓެސްޓަކީ އެމެރިކާގެ އައްސު ކައުންޓީ‬ ‫(ނިއުޔޯކް) ގެ ފަޔަރ އެކަޑަމީއިން ކުރިއަށް‬ ‫ގެންދިޔަ ޓެސްޓް އެވެ‪ .‬މިފަރާތުން މިޓެސްޓް‬ ‫ކުރުމަށް ބޭނުން ކޮށްފައިވަނީ ދަގަޑު ޓްރޭއަކަށް‬ ‫ހުޅުހިފާ ދިޔާ ތަކެތި އެޅުމަށްފަހު ކޮމްޕޮސިޓް‬ ‫ސިލިންޑަރ އޭގެތެރޭގައި ކޮޅަށް ބެހެއްޓުމަށް‬ ‫ފަހު ދިޔާތަކެތީގައި ރޯކޮށްގެން ގޮވާތޯބެލުމަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫½½ސިލިންޑަރ ގައި ރޯވުމަށްފަ ު‬ ‫ހ‬ ‫މީހުން‬ ‫އަލިފާންނިއްވާ‬ ‫ސިލިންޑަރާއި ކައިރި ނުވުމަށް‬ ‫ކޮށްފައި‪،‬‬ ‫އިންޒާރު‬ ‫ވަނީ‬ ‫ސަބަބަކީ އެފަދަ ސިލިންޑަރ‬ ‫ތަކަކީ ރޯވުމަށްފަހު ސިލިންޑަރ‬ ‫ވަށައިގެން ގޭސް ބޭރުކޮށްދޭ‬ ‫ސި ލި ން ޑަ ރެ އް ކަ މު ން ‪،‬‬ ‫މިސިލިންޑަރުގެ ކޮންމެ ދިމާލަކުން‬ ‫ވެސް އަލިފާނުގެ ހުޅުގަނޑު‬ ‫ބޭރުވެގެން ގޮސްދާނެތީއެވެ‪.‬‬

‫ނިންމުން‬ ‫މޯލްޑިވްގޭސް އިން ރާއްޖެ އެތެރެކުރާ‬ ‫ކޮމްޕޮސިޓް ސިލިންޑަރ ތަކަކީ އަލިފާނުގެ‬ ‫ހާދިސާއެއްގައި ނުގޮވާ ސިލިންޑަރ އެއްކަން‬ ‫އަލިފާނުގެ‬ ‫ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރެވިފައި‬ ‫ޔަގީން‬ ‫ހާދިސާއެއްގައި ނޮގޮވި ކަމުގައިވީނަމަވެސް‬ ‫މިސިލިންޑަރ ތައް އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއްގައި‬ ‫ހައިވެލޯސިޓީގައި ބޮޑު ހުޅުގަނޑެއް ހުންނަކަން‬

‫ކުރެވުނު ‪ 02‬ޓެސްޓުންވެސް ވަނީ ފާހަގަ‬ ‫ކުރެވިފައެވެ‪ .‬މިފަދަ އަލިފާންގަޑަކީ އޭގެ‬ ‫ނުރައްކާ އަލިފާންނިއްވާ މީހުންނަށާއި ގެއެއްގެ‬ ‫ތެރޭގައި ނަމަ އެތަނަކަށް އޮންނާނެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫މިޓެސްޓް ހެދިފައިވަނީ އޯޕަން އޭރިޔާއެއްގައި‬ ‫ކަމުން އަލިފާނުގެ ހޫނާއި ހުޅުގަނޑު ޑިސަޕޭޓް‬ ‫ވެގެން ދާނެ ޖާގަ އެބައޮތެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިފަދަ‬ ‫ހުޅުގަޑެއް ކޮންފައިންސް ސްޕޭސް ނުވަތަ‬ ‫ވަށައިގެން ބަންދުކުރެވިފައިވާ (ގެއެއް‪ ،‬ބަދިގެ)‬ ‫ފަދަ ތަނެއްގައި ހިފައިފި ނަމަ އެތަނުގެ ތެރޭގައި‬ ‫އަލިފާން ދައުރުވާ ގޮތް ތަފާތު ވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ އަލިފާން ގަޑަކުން ގެއެއްގެ ތެރޭގައި‬ ‫އަލިފާން ފަސޭހައިން ފެތުރި‪ ،‬ފްލޭޝް އޯވަރ‬ ‫އަށް ގެންދިޔުމުގެ އިތުރުން އަލިފާން ނިއްވާ‬ ‫މީހުންނަށްވެސް އޭގެ ނުރައްކާ އޮންނާއެވެ‪.‬‬ ‫ މޯލްޑިވް ގޭސް އިން އެތެރެކުރުމަށް‬ ‫ހަމަޖެހިފައިވާ ކޮމްޕޮސިޓް ކައްކާ ގޭސް‬ ‫ސިލިންޑަރ އަކީ އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއްގައި‬ ‫ނުގޮވާ ސިލިންޑަރ އެކެވެ‪ .‬މިފަދަ ސިލިންޑަރ‬ ‫ތަކަކީ އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއްގައި ނޮގޮވާ‬ ‫ވީނަމަވެސް‬ ‫ތަކެއްކަމުގައި‬ ‫ސިލިންޑަރ‬ ‫ސިލިންޑަރުގައި އަލިފާން ރޯވެ ގޭސް ބޭރުވާން‬ ‫ފެށުމުން އޭގެ ނުރައްކާ އަލިފާނުގެ ހާދިސާތަކުގައި‬

‫ރ ެވ ުހ ުޅ ިހ ަފ ިއ ަފއި‬ ‫ށ ިއގެން ޯ‬ ‫ނޑަރ ަވ ަ‬ ‫ސލި ް‬ ‫ސޓް ި‬ ‫ޮކ ްމ ޮޕ ި‬

‫އަލިފާންނިއްވާ މީހުންނަށާއި އަދި ކޮންފައިން ް‬ ‫ޑ‬ ‫ސްޕޭސްއަކަށް ހުންނާނެކަން ގަބޫކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިސިލިންޑަރ ތަކަކީ ނުގޮވާ ފުޅިއެއްކަން‬ ‫ކަށަވަރުވި ނަމަވެސް އެއްވެސް ގޮތަކުން‬ ‫އަލިފާނުންގެ ހާދިސާއެއް ހިނގައިފާނެ މާހައުލެއް‬ ‫ގޭސް ފުޅިބަހައްޓާފައިވާ ތަނުގައި ނުހުންނާނެހެން‬ ‫އެތަން ފަރުމާކޮށްފައި ބެހެއްޓުމަށް އަބަދުވެސް‬ ‫ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫އަގުހުރި‬ ‫ނަފްސަކީ‬ ‫އެ ނަފްސުގެ އަގު ވައްޓާލައި ނަފްސު‬ ‫ތިމާމެންގެ‬ ‫ހަމަ‬ ‫ކިލަނބުކޮށްލަނީވެސް‬ ‫އަތްތަކުންނެވެ‪ .‬ކޮންމެ މީހެއްގެވެސް އަމިއްލަ‬ ‫ނަފްސަކީ މާތް ﷲ އެމީހަކާ ޙަވާލުކުރައްވާފައި‬ ‫މިއަމާނާތަށް‬ ‫އަމާނާތެކެވެ‪.‬‬ ‫މަތިވެރި‬ ‫ކުރިމަތިކުރުވާ‬ ‫އެއަމާނާތާ‬ ‫ރައްކާތެރިވެ‪،‬‬ ‫އެންމެހާ ޢިމްތިޙާން ތަކާއި ޝައިޠާނީ ކަންކަމުން‬ ‫ނަފްސު ރައްކާތެރިކޮށް‪ ،‬އެ ޢިމްތިޙާންތަކުން‬ ‫ނަފްސު ފާސްކުރުމަކީ ކޮންމެ މީހެއްގެ ބޮލުގައި‬ ‫އެޅިފައިވާ ފަރުދީ ޒިންމާއެކެވެ‪ .‬މިކަން‬ ‫ކުރެވޭނީ‪ ،‬ތިމާގެ ނަފްސު ތިމާއަށް ކޮންޓްރޯލް‬ ‫ކުރަން އެނގިގެންނެވެ‪.‬‬

‫އުޚުރަވީ ގޮތުންނާއި ދުނިޔަވީ ގޮތުންވެ ް‬ ‫ސ‬ ‫ތިމާ ކާމިޔާބު މީހަކަށް ވުމަށްޓަކައި ނަފްސު‬ ‫ކޮންޓްރޯލްކުރަން ދަސްކުރުން މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ ހަވާނަފްސުގެ‬ ‫އެދުންތަކުން ތިމާގެ ނަފްސު ސަލާމަތް ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫ގެންގުޅުމަށްޓަކައި އެންމެ މުހިންމު ސިފައަކީ‬ ‫ކެތްތެރިކަމެވެ‪ .‬ކެތްތެރިކަމުގެ ސިފަ ތިމާގެ‬ ‫ކިބައިގައި ނެތްނަމަ‪ ،‬އެމީހަކަށް ދިރިއުޅުން‬ ‫ވެގެންދާނީ ދަތި އުނދަގޫ ހަނގުރާމައަކަށެވެ‪.‬‬ ‫މިހަނގުރާމާގައި ތިމާ ނާކާމިޔާބުވާތަށް ޚުދު‬ ‫ތިމާ ދެކޭނެއެވެ‪ .‬ވަނީ ކީއްކަންވެސް ތިމާއަށް‬

‫އިންސާނަކަށްވީތީ‪ ،‬އެ އިންސާނާގެ ނަފްސަ ް‬ ‫ށ‬ ‫އަބަދުވެސް ފާފަތަކަށް އަރައިގަތުމަށް މަގުތައް‬ ‫ފަހިވެފައިވާތީ ދެކޭނެއެވެ‪ .‬އަދި މިމަގުތަކާ‬ ‫ދިމާލަށް އެ ނަފްސުތައް ނޭނގިތިބެވެސް‬ ‫ދީލައިލެވޭތަން އާދެއެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬އާދަމުގެ‬ ‫ދަރީންނަށްވީތީއެވެ‪ .‬އެހެނީ‪ ،‬އާދަމުގެ ދަރީންނަކީ‬

‫ނަފްސު‬

‫‪48‬‬

‫ތިމާގެ‬

‫ބާރުގެ‬

‫ދަށުގައި‬

‫ނޭނގޭފަދަ ޙާލެއްގައި ތިމާވަނިކޮށެވެ‪ .‬އެއީ‪،‬‬ ‫ތިމާގެ ނަފްސު ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި‬ ‫ތިމާ ނާކާމިޔާބު ވުމުގެ ނަތީޖާއެވެ‪ .‬އެއީ‪،‬‬ ‫މާއްދިއްޔަތާއި ރޫޙާނިއްޔަތަކީ ކޮބައިކަން ތިމާއަށް‬ ‫ހެއްދެވިފަރާތް‬ ‫ނަތީޖާއެވެ‪.‬‬ ‫އޮޅިފައިވުމުގެ‬ ‫ދެނެގަތުމާއި‪ ،‬އެފަރާތަށް ބޯލަނބައި ކިޔަމަން‬ ‫ގަތުމަށް ތިމާއަށް ބޭނުންވާ ޢިލްމީ އަސާސްތަކުގެ‬ ‫ފޮނިމީރުކަމާ ތިމާ ދުރުވުމުގެ ނަތީޖާއެވެ‪.‬‬

‫ލެފްޓިނަންޓް ޢަބްދުއްސަލާމް ޙަފީޒް‬

‫ކުށްތަކަށް އަރައިގަނެވޭނޭ ބައެކެވެ‪ .‬މާތް ﷲ‬ ‫ތައުބާގެ ދޮރު ހުޅުއްވައިދެއްވާފައިވަނީވެސް‬ ‫އެހެންނަމަވެސް‪،‬‬ ‫މިސަބަބަށްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫ފާފަތަކާ ދުރުވާނޭ މަގުވެސް އެކަލާނގެ ވަނީ‬ ‫ހެވާއި‬ ‫ދައްކަވައިފައެވެ‪.‬‬ ‫އިންސާނުންނަށް‬ ‫ނުބައި ވަނީ ހުދާއި ކަޅުފަދައިން ވަކިވާނޭގޮތަށް‬ ‫އެކަލާނގެ އަޅުންނަށް އަންގަވައިދެއްވައިފައެވެ‪.‬‬ ‫ކަންމިހެން ހުރުމުން‪ ،‬ދުނިޔޭގައިވެސް ތިމާއަށް‬ ‫ހިތްހަމަޖެހުމާއި އަމާންކަން ލިބޭނީ ފާފަތަކުން‬ ‫ދުރުހެލިވުމަށް ނަފްސު ތަރުބިއްޔަތު ކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނޭއްގާނީ އެދުންތަކާއި ދުރުހެލިވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫މާއްދިއްޔަތުގެ‬ ‫އެދުންތަކާއި‪،‬‬ ‫ޝަހުވާނީ‬ ‫ވަގުތީ އުފާތަކާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަކުރެވޭފަދަ‬ ‫ނަފްސެއް އުފައްދައިގެންނެވެ‪ .‬މީސްތަކުންނަށް‬ ‫މީސްތަކުންނަށް‬ ‫އަނިޔާވެރިވުމާއި‪،‬‬ ‫ނަފްރަތުކުރުމާއި‪ ،‬ޙަސަދައިގެ ނުބައި ސިފައިން‬ ‫ނަފްސު ސަލާމަތްކުރުމާއި‪ ،‬ރުޅިވެރިކަމާއި‬ ‫ދެކޮޅުވެރިކަމުން ނަފްސު ސަލާމަތް ކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނަފްސުތައް‬ ‫ތިމާމެންގެ‬ ‫ކޮންޓްރޯލްކުރަންޖެހޭ ޙާލަތްތައް ވަރަށްވެސް‬ ‫ޙާލަތުގައިވެސް‬ ‫އުފާވެރިކަމުގެ‬ ‫ގިނައެވެ‪.‬‬ ‫ނަފްސު ކޮންޓްރޯލްކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬ރުޅިއަންނަ‬ ‫ދެރަވާހިނދުގައިވެސް‬ ‫އަދި‬ ‫ހިނދުގައި‬ ‫ނަފްސު ހަމައިގައި ބަހައްޓަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަފްސު‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫މާޔޫސްވާހިނދުގައިވެސް‬ ‫ޙުދޫދުގެ‬ ‫ކަނޑައެޅިފައިވާ‬ ‫ހުންނަންޖެހޭނީ‬ ‫ތެރޭގައެވެ‪ .‬އަދި ތިމާގެ ޝަޙުވަތްތެރިކަންވެސް‬ ‫ހުންނަންޖެހޭނީ ތިމާގެ ފުރިހަމަ ކޮންޓްރޯލްގައެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔަވީ އެދުންތަކަށް ބޯލެނބުމުގައިވެސް‬ ‫ހަމަތަކެއް ތިމާ އެކަށައަޅަންޖެހެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ‪،‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދިރިއުޅުމުގައި ތިމާ ނޭދޭ އެތަށް މުޞީބާތްތަކާ‬ ‫ކުރިމަތިލާން ޖެހިދެއެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއްމީހުން އުފާވުމުން އުފާފާޅުކުރަ ް‬ ‫ނ‬ ‫ނޭނގޭދަރަޖައަށް ކަންކަން ދެއެވެ‪ .‬އުފަލުންގޮސް‬ ‫ކުރެވޭނުކުރެވޭ ކަމެއް ނޭނގި އިސްލާމް‬ ‫ދީނުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ޙުދޫދުތަކުން ބޭރަށް‬ ‫ދެވޭ ޙާލަތްތައް ފެންނަނީ މަދެއްކޮށެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މިހެންގޮސް‪ ،‬ޣައިރު މުސްލިމުން އުފާ‬ ‫ފާޅުކުރުމުގައި ގެންގުޅޭ ހަމަތައް ކޮޕީކުރާ‬ ‫ހިސާބަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ކަންކަން ދެއެވެ‪ .‬އުފާ‬ ‫ފާޅުކުރުމުގައިވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ނަފްސުތައް‬ ‫ގެންގުޅެންޖެހޭނީ ވަކި ހަމައެއްގެ މަތީގައެވެ‪.‬‬ ‫އުފާފާޅުކުރަންޖެހޭނީ ރިވެތި ގޮތުގައެވެ‪ .‬މޫރިތި‬ ‫އަޚުލާޤީ ގިއުގަނޑުގެ ތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫ރުޅިއަކީ ނަފްސުގެ އެންމެ ނުރައްކާތެ ި‬ ‫ރ‬ ‫އެއް ދުޝްމަނެވެ‪ .‬އެރުޅި ކޮންޓްރޯލްކުރަން‬ ‫ތިމާއަށް ނޭނގިއްޖެނަމަ ބޮޑު ފިތުނަވެރިކަމެއްވެސް‬ ‫އުފެދިގެން ހިނގައިދާނެއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ނަފްސަށް‬ ‫އަނިޔާ ކުރެވެއެވެ‪ .‬ތިމާގެ އަޚާގެ ފުރާނައަށްވެސް‬ ‫ނުރައްކާވާ ދަރަޖައަށް ހިނގައިދެއެވެ‪ .‬ހެޔޮ‬ ‫ކަންފަތަކުން އަޑުއަހަން ނުކުޅެދޭ ދަރަޖައަށް‬ ‫ދުލުން ހަޑިހުތުރު ބަސްތައް ބޭރުކޮށްލެވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަތުގައި ޖެހުނު ކޮންމެ އެއްޗެއް އަތުކޮޅަށްދަމައި‬ ‫ވެގެންދަނީ‬ ‫ނަތީޖާއަކަށް‬ ‫ހޫރާލެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންކަމެއްތޯއެވެ‪ .‬ތިމާގެ އަގު އެންމެންގެ‬

‫ކުރިމަތީގައި ވެއްޓުމެވެ‪ .‬ތިމާއަކީ އެންމެ ބާރުގަދަ‬ ‫އަދި އެންމެ "ގައްޑާ" މީހާކަމުގައި ތިމާއަށް‬ ‫ހީވިކަމުގައިވިޔަސް‪ ،‬ޙަޤީޤީ ނިކަމެތި އަދި‬ ‫ބަލިކަށި މީހަކީ ތިމާކަމުގައި ވެގެން ދިއުމެވެ‪.‬‬ ‫މުޖުތަމަޢު ތިމާއަށް މަލާމާތް ކުރުމެވެ‪ .‬ތިމާއަކީ‬ ‫އެއްވެސް ހަމައެއް ލަމައެއްނެތް މީހެއްކަމުގައި‬ ‫މުޖުތަމަޢު ބަލައިގަތުމެވެ‪ .‬ތިމާއަށް ތިމާގެ‬ ‫ޙަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާ ކުރާ އިޙްތިރާމާއި ޤަދަރު‬ ‫ވެއްޔާ މޮޑެވި ލޯބިވެތިކަންވެސް ކަފުންވެ‬ ‫ވަޅުލެވިގެން ދިއުމެވެ‪ .‬ދަރީންގެ ތަރުބިއްޔަތަށް‬ ‫ނޭދެވޭ އަސަރުކޮށް އެކުދީންނާއި ތިމާއާއި‬ ‫ދުރުވެގެން ދިއުމެވެ‪ .‬އަދި ޢާއިލާއާއި މުޖުތަމަޢަށް‬ ‫އެކަމުގެ ނުރަނގަޅު އަސަރު ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ދެރަވެ މާޔޫސްވާ ހިނދުގައިވެސް‬ ‫ތިމާގެ ނަފްސު ކެތްތެރިކަމުގެ ފޭރާމުން‬ ‫ފޭރާން ތުރުކުރުވަންޖެހެއެވެ‪ .‬ކެތްތެރިކަމަކީ‬ ‫މާތްސިފައެކެވެ‪ .‬އެސިފައިން ނަފްސު ތަރުބިއްޔަތު‬ ‫ކޮށްފިނަމަ ދިރިއުޅުމުގެ ގޮންޖެހުންތަކާ ތިމާ‬ ‫ކުރިމަތިލާނީ ނުހަނު ސާބިތުކަމާ އެކުގައެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިމަތިލާން‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކާ‬ ‫ދިރިއުޅުމުގެ‬ ‫ނޭނގުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަމިއްލައަށް‬ ‫މަރުވެ ދުނިޔެ ދޫކޮށްފައިވަނީ މަޝްހޫރު‬ ‫މޮންރޯއީ‪،‬‬ ‫މެރިލީން‬ ‫ކިތައްމީހުންތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ވިވެކާ ބާބާޖީ‪ ،‬ހޫބާޓް ބޮމިސްޓަރ‪ ،‬ކުލްޖީތް‬ ‫ރަންދަވާފަދަ މަޝްހޫރު މީހުންނެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ‬

‫މަޝްހޫރުކަމާއި އުފަލާއި އަރާމު އެމީހުންނަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ހިތްދަތިކަމުގެ‬ ‫ނޫނެކެވެ‪.‬‬ ‫ނުފުދެނީތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ވަގުތުގައި ހެއްދެވިފަރާތެއްވާކަން އަމުދުން‬ ‫ނުވެސް ދަންނަނީއެވެ‪ .‬އެފަރާތަށް ވަކީލުކުރަން‬ ‫އަދި ދަންނާނީ ކިހިނަކުންތޯއެވެ‪ .‬ދިރިއުޅުމުގެ‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކަށް ކެތްކުރަންވެސް ނޭނގެނީއެވެ‪.‬‬ ‫ހިތްދަތިކަމުގެ ވަގުތުގައި‪ ،‬ދިރިއުޅުމުގެ މިސްރާބު‬ ‫ދީލާލާން ނުދަންނަނީއެވެ‪ .‬މި ވަގުތީ ދުނިޔޭގެ‬ ‫ގަދަ އޮޔާއި ވަޔަށް ހިންދެމިލެމިލެވޭނޭހެން‬ ‫ހެޔޮވަރުކޮށްލަން‬ ‫ދަންމާނު‬ ‫ދިރިއުޅުމުގެ‬ ‫އެމީހުންގެ‬ ‫ސަބަބަކީ‪،‬‬ ‫ނޭނގެނީއެވެ‪.‬‬ ‫ކެތްތެރިކަން ނެތުމެވެ‪ .‬ނަފްސު ހެޔޮގޮތުގައި‬ ‫ތަރުބިއްޔަތުވެފައި ނެތީތީ އެނަފްސު ކޮންޓްރޯލް‬ ‫ކުރަން ނޭނގެނީއެވެ‪.‬‬ ‫ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫އެނގެނީ‪ ،‬މިދުނިޔޭގެ ދިރިއުޅުމުގައި އަދި އުޚުރަވީ‬ ‫ޙަޔާތުގައިވެސް ތިމާމެންނަށް އުޖާލާ ކާމިޔާބު‬ ‫ދިރިއުޅުމެއް ލިބޭނީ ނަފްސު ކޮންޓްރޯލްކުރަން‬ ‫ކޮށްގެންކަމެވެ‪.‬‬ ‫ތަރުބިއްޔަތު‬ ‫އެނަފްސު‬ ‫ކެތްތެރިކަމުގެ ބާރުން ނަފްސަށް ހިމޭންކަން‬ ‫ހޯދައިދީގެންކަމެވެ‪ .‬އޭރުން އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ވެގެންދާނީ ހަމައެކަނި އެއްކައުވަންތަ ﷲ އަށް‬ ‫ވަކީލްކުރާ‪ ،‬އަމާން އޮމާން ދިރިއުޅުމެއް ވޭތުކުރާ‬ ‫ކާމިޔާބު ބަޔަކަށްކަން ޔަޤީނެވެ‪.‬‬

‫އިންސާނާގެ ރީތިކަން އެންމެ ބޮޑަށް‬ ‫ދައްކުވައިދޭ އެކައްޗަކީ އެމީހެއްގެ ހަށިގަނޑުގައިވާ‬ ‫ހަމެވެ‪ .‬އިންސާނާގެ ޅަ ކަމާއި ޒުވާންކަމާއި‬ ‫މުސްކުޅިކަން ސިފަކޮށްދެނީވެސް ހަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ހަންގަނޑު ރީތިކޮށް ބެހެއްޓުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬ފިރިހެނުންނަށްވުރެ ބޮޑަށް އަންހެނުން‬ ‫ހަށިގަނޑުގެ ހަމާއިމެދު ސަމާލުންދޭ މިންވަރު‬ ‫ބޮޑެވެ‪.‬‬ ‫ކުރުމުގައި‬ ‫ފަރުވާ‬ ‫ހަންގަނޑަށް‬ ‫އާންމުކޮށް ބޭނުންކުރަނީ ކޮސްމެޓިކްސް އަދި‬ ‫މިބާވަތްތައް‬ ‫ބާވަތްތަކެވެ‪.‬‬ ‫ޓޮއިލެޓްރީސްގެ‬ ‫ތައްޔާރުކޮށްފައިވަނީ އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގައިވާ‬ ‫ހަމުގެ ވައްތަރުތަކަށް ކަމުދާނެ އުސޫލަކަށެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން އެމީހެއްގެ ހަމާއި ނުގުޅޭ އެއްޗެއް‬ ‫ބޭނުންކުރެވިއްޖެނަމަ ހަންގަނޑު ހަލާކުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އުނދަގޫވާ‬ ‫ކޮންމެވެސް‬ ‫އެހެން‬ ‫ނުވަތަ‬ ‫ކަންތައްތަކެއް މެދުވެރިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އިންސާނުންނަށް‬ ‫އާންމުގޮތެއްގައި‬ ‫ލިބިފައިވަނީ ‪ 4‬ވައްތަރެއްގެ ހަމެވެ‪ .‬އެއީ ތެޔޮ‬ ‫ހަމާއި ހިކި ހަމާއި އާދައިގެ ހަން އަދި ހުރިހާ‬ ‫ބައިތައްވެސް އެކުލިވެގެން އަންނަ (ކޮމްބިނޭޝަން)‬ ‫ހަމެވެ‪ .‬އުމުރުން ދުވަސްވުމާއި‪ ،‬ހަމަ‬ ‫އެހެންމެ އެމީހަކު އުފަންވާ ޖީލުގެ‬ ‫މައިބަފައިންގެ‬ ‫ސަބަބުންނާއި‬ ‫ފަރާތުން ވާރުތަވާ ޖީންސް‬ ‫ނުވަތަ ހޯމޯންސްތަކުގެ ސަބަބުން‬

‫‪50‬‬

‫އިންސާނާގެ ހަމަށް ތަފާތު ބަދަލުތަކެއް އާދެއެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ އިތުރުން އެމީހާއަށްޖެހޭ ތަފާތު ބަލިތަކުގެ‬ ‫ސަބަބުންވެސް ހަމަށް ބަދަލު އަންނަ ކަމަށް‬ ‫ހަމުގެ ޚާއްޞަ ތަޖްރިބާކާރު މާހިރެއް ކަމުގައިވާ‬ ‫ޑރ‪ .‬ވޭން ޑައިކް ހާމަކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫ބެހެއްޓުމަށް‬ ‫ހަންގަނޑު‬ ‫ރީއްޗަށް‬ ‫މަސައްކަތްކުރާ ގިނަ މީހުން ބޭނުންވަނީ‬ ‫އާދައިގެ ހަމެވެ‪ .‬އާދައިގެ ހަމަކީ ރަނގަޅު‬ ‫މިންވަރަކަށް އޮމާންކަން ހިފެހެއްޓިފައިވާ އަދި‬ ‫ހަމުގެ ކުލަވެސް އެއްވަރަކަށް ހިފެހެއްޓިފައިވާ‬ ‫ވައްތަރުގެ ހަމެވެ‪ .‬ގިނަ މީހުންނަށް ލިބިފައިވަނީ‬ ‫އާދައިގެ ހަން ނަމަވެސް ހަންގަނޑު ރީތިކޮށް‬ ‫ބެހެއްޓުމަކީ އެހާ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ވައްތަރެއްގެ ހަމަކަށް ވިއަސް އިރުގެ ދޯދިން‬ ‫ހަންގަނޑު ސަލާމަތް ކުރުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އިރުގެ ދޯދީގެ ސަބަބުން ހަންގަނޑުގައި‬ ‫ރޫޖެހުމާއި އަދި މިނޫނަސް ތަފާތު މައްސަލަތައް‬ ‫ހަނގަނޑު‬ ‫ދޯދިން‬ ‫އިރުގެ‬ ‫ދިމާވެއެވެ‪.‬‬ ‫ރައްކާތެރިކުރުމަށް އެޅިދާނެ ފިޔަވަޅެއްގޮތުން‬ ‫އަވިން ރައްކާތެރިކޮށްދޭ ސަން ސްކްރީމް‬ ‫ލޯޝަނެއް ބޭނުން ކުރުމަކީ މުހިއްމު ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން "އެސްޕީއެސް" މިމާއްދާ ‪30‬‬ ‫އަށްވުރެ ދަށް ނޫން ލޯޝަނެއް‪،‬‬ ‫ޚިޔާރު ކުރުމަކީ މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެން ނޫނީ‬ ‫ސަން ސްކްރީން ލޯޝަނުން‬ ‫ކަށަވަރުކޮށްދޭ ރައްކާތެރި‬ ‫ހަންގަނޑަކަށް‬ ‫ކަމެއް‬ ‫މިކަން‬ ‫ނުލިބޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރުމަށްޓަކާ‬ ‫ކަށަވަރު‬ ‫ލޯޝަން ފުޅީގެ ބޭރުގައިވާ‬

‫މަޢުލޫމާތު ކޮޅު ކިޔާލުން ރަނގަޅެވެ‪ .‬ހަންގަނ ު‬ ‫ޑ‬ ‫އަބަދުވެސް‬ ‫ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި‬ ‫ރީއްޗަށް‬ ‫ސަން ސްކްރީން ލޯޝަނެއް ބޭނުން ކުރުމަކީ‬ ‫މުހިއްމުކަމެކެވެ‪ .‬ސަން ސްކްރީން ލޯޝަން‬ ‫ލާކަށް ވަކި މޫސުމެއް ނޯންނާނެއެވެ‪ .‬ސްނޯ‬ ‫ފޭބިއަސް ވާރޭ ވެހުނަސް މިލޯޝަން ބޭނުން‬ ‫ކުރަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ނ ްއ ާތލުން‬ ‫ނގަނ ުޑ ަގއިވާ ެތ ޮޔކަން ަ‬ ‫ހަ ް‬ ‫ތިމާގެ ހަށިގަނޑުގައިވާ ހަމަކީ ތެ ޮ‬ ‫ޔ‬ ‫ހަމެއްކަން ދެނެގަންނާނީ ހަށިގަނޑު ތެޔޮވުމުން‬ ‫އުފެދޭ މާއްދާއެއް ކަމުގައިވާ ސީބަމް (‪ )Sebum‬ހުރި‬ ‫މިންވަރެއް ބަލައިގެންނެވެ‪ .‬ހަމުގެ ޑޮކްޓަރަކަށް‬ ‫ދައްކާލުމުން އެމީހަކަށް ލިބިފައިވާ ހަމުގެ ވައްތަރު‬ ‫މިގޮތަށް ތަހުލީލުކޮށް ބުނެދެއްވާނެވެ‪ .‬ތެޔޮ‬ ‫ހަން ލިބިފައިވާ ބައެއް މީހުން މޫނު ދޮންނަތާ‬ ‫އިރުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި އަނެއްކާވެސް ހަންގަނޑުން‬ ‫ތެޔޮ ނުކުމެވެ‪ .‬އާންމުކޮށް ހަންގަނޑު ތެޔޮވާ‬ ‫މީހުން ހަންގަނޑުގައި ހުރި ތެޔޮކަން ބޮޑަށް‬ ‫އިޙްސާސް ކުރެވޭނީ މެންދުރު ‪ 12‬އަކާއި ހަވީރު‬ ‫‪ 5‬ޖެހުމާއި ދޭތެރޭގައެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ހަންގަނޑުގައި‬ ‫ތެޔޮ އުފެދޭނީ ދުވާލުގެ ވަގުތުގައި ކަމަށްވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ފުރާވަރުގެ ދުވަސްތައް ފަހަނައަޅާ ދިއުމުންވެސް‬ ‫ތެޔޮ އުފެދޭ މިންވަރަށް ބަދަލު އާދެއެވެ‪.‬‬ ‫ތެޔޮ ހަން ހުންނަ މީހުން މޫ ު‬ ‫ނ‬ ‫އޮމާންކޮށް ރީތިކޮށް ބެހެއްޓުމަށް މޮއިސްޗަރައިޒް‬ ‫އެކުލެވިގެންވާ ބާވަތްތައް ހޭކުމަކީ ކޮންމެހެން‬ ‫ބޭނުންކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް އިރުގެ‬ ‫ދޯދިން ހަންގަނޑު ރައްކާތެރި ކުރުމަށްޓަކައި‬ ‫ސަން ސްކްރީން ލޯޝަނެއް ބޭނުން ކުރުން‬ ‫ވަރަށް މުހިއްމެވެ‪ .‬ސަން ސްކްރީން ލޯޝަން‬ ‫ޚިޔާރު ކުރާއިރު ވިސްނާލަންޖެހޭ އަނެއް ކަމަކީ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬

‫ތެޔޮ ހަން ހުންނަ މީހުން ތެޔޮ ނުހުންނަ ސަން‬ ‫ސްކްރީން ލޯޝަނެއް ޚިޔާރު ކުރުމެވެ‪ .‬މޫނަށް‬ ‫ޚާއްޞަކޮށްގެން އުފައްދާފައިވާ ސަންސްކްރީން‬ ‫ލޯޝަންގެ ސަބަބުން ހަންގަނޑުގައިވާ ކުދި‬ ‫ނެގުމުން‬ ‫ހިމަބިހި‬ ‫ބެދި‬ ‫ވަޅުގަނޑުތައް‬ ‫ދިފާޢުކޮށްދޭނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ލޯޝަން ޚިޔާރު‬ ‫ކުރާއިރު އެމީހަކާ އެންމެ ގުޅޭ ލޯޝަނެއް ޚިޔާރު‬ ‫ކުރުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ނގަނޑު‬ ‫ރ ަފ ހަ ް‬ ‫ިހކި ައދި އަނަ ޫ‬ ‫އޮމާން ކުރުން‬

‫ތެޔޮހަމާ ޚިލާފަށް ހިކި ހަމުގައި‬ ‫އޮމާންކަމާއި މަޑުކަން ވަރަށް ކުޑަވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހިކިހަމުގައި ތެޔޮކަން އެއްވެސް ވަރަކަށް‬ ‫ނެތުމުގެ ސަބަބުން ހަމުގެ އޮމާންކަމާއި‬ ‫މަޑުކަން ގެއްލިދެއެވެ‪ .‬ހިކި ހަން ހުންނަ މީހުން‬ ‫ހަންގަނޑު ބާރުވާކަމުގެ އިޙްސާސްކުރެވުމުގެ‬ ‫އިތުރުން ކެހުމާއި ހިރުވުމާއި ހަން ފޮޅުންފަދަ‬ ‫ބައެއް މައްސަލަތަކާއި ދިމާވާނެއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ނަމަވެސް ހަން ފޮޅުމަކީ ހިކި ހަން ހުރެގެން‬

‫ދިމާވާ މައްސަލައެކޭ ނުބުނެވޭނެއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އެހެންވައްތަރުގެ ހަންތަކުގައިވެސް މިމައްސަލަ‬ ‫ދިމާވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ބަލިވެގެން ކުރާ ފަރުވާގެ ސަބަބުން‬ ‫ބައެއް ފަހަރު ހަންގަނޑު ހިކި އަނަރޫފަ‬ ‫ވާގޮތް ދިމާވެދާނެއެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ބައެއް ފަހަރު ޅަ އުމުރުގައި ދަރިމައިނުވުމުގެ‬ ‫ހާލަތްތަކާވެސް ދިމާވާ ކަމަށް ހަމުގެ ޚާއްޞަ‬ ‫ޑޮކްޓަރެއް ކަމުގައިވާ ޑޮކްޓަރ ވޭން ޑައިކް‬ ‫ހާމަކުރައްވައެވެ‪ .‬މިފަދަ ކަންތައްތަކުން ސަލާމަތް‬ ‫ވުމަށްޓަކައި ސައިބޯނިއެކުލެވިގެން މާއްދާތައް‬ ‫ނުހުންނަ މޮއިސްޗަރައިޒެއް ވީހާވެސް ގިނައިން‬ ‫ބޭނުންކުރަންވާނެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން އެއްފަހަރަށްވުރެ‬ ‫ގިނަ ފަހަރު މިފަދަ މޮއިސްޗަރައިޒަރ ބޭނުންކުރުން‬ ‫މުހިންމެވެ‪ .‬‬

‫ނވާ‬ ‫ރހާ ަބ ިއ ަތ ްއ ެވސް ެއ ުކ ެލ ިވގެ ް‬ ‫ހު ި‬

‫ނގަނ ަޑށް ައ ާޅލުން‬ ‫ނ ހަ ް‬ ‫ނޝަ ް‬ ‫ޮކ ްމބި ޭ‬ ‫ނ ވާ ހަމަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ހިކި އަދި ތެޔޮކަން އެކުލެވިގެ ް‬ ‫ނ ހަމެވެ‪.‬‬ ‫އާންމުކޮށް ކިޔާއުޅެނީ ކޮމްބިނޭޝަ ް‬

‫ކޮމްބިނޭޝަން ހަން ހުންނަ މީހުންގެ ނިތްމައްޗާއި‬ ‫ނޭފަތް‪ ،‬ތެޔޮވާކަމުގެ އިޙްސާސް ކުރެވި ކޯ ހިކިކޮށް‬ ‫ހުންނަކަން އިޙްސާސްވާނެއެވެ‪ .‬މައިންބަފައިންގެ‬ ‫ފަރާތުން ވާރުތަވާ ޖީންސްގެ ސަބަބުންނާއި‬ ‫އަދި ހަމައެހެންމެ ފުރާވަރަށް އެރުމުންވެސް‬ ‫ހަންގަނޑުގެ ވައްތަރަށް ނުފޫޒު ފޯރައެވެ‪.‬‬ ‫މިވައްތަރުގެ ހަންގަނޑުން އުފައްދާ ގްލޭންޑްތަކުން‬ ‫ސީބަމް އުފައްދާ މިންވަރު އިތުރުވެއެވެ‪ .‬މިކަމުގެ‬ ‫ސަބަބުން ހަމުގެ އެކިބައިތަކަށް ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް‬ ‫ފަރުވާ ކުރަންޖެހެއެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް ވަރަށް‬ ‫ބާރު ދެރަ އާދައިގެ މޮއިސްޗަރައިޒެއް ކޮލަށް‬ ‫ބޭނުންކުރަން ޖެހޭއިރު ނިތްމައްޗާއި ނޭފަތުގައި‬ ‫އޮށާޅަ ނެގެމުން ދުރުކޮށްދޭ ކްރީމެއް ބޭނުންކުރަން‬ ‫ޖެހިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ރީތިކަމާ ި‬ ‫އ‬ ‫ހަށިގަނޑު‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫ޒުވާންކަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި ހަންގަނޑަށް‬ ‫ފަރުވާތެރިވެ ރީއްޗަށް ބެހެއްޓުމަކީ ވަރަށް‬ ‫މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ ހަމުގެ‬ ‫ބަލިތަކުން ދުރުހެލިވުމަށްޓަކައި ހަންގަނޑަށް‬ ‫ފަރުވާތެރިވުމަކީވެސް މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬ތިމާ‬ ‫އަމިއްލައަށް ހަމުގެ ވައްތަރުތައް ދެނެގަތުމުގެ‬ ‫ޤާބިލްކަމެއް ނެތްނަމަ ހަމުގެ ޑޮކްޓަރެއްގެ ލަފާ‬ ‫ހޯދުމަކީ ވަރަށް މުހިއްމު ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ހަންގަނޑަށް ފަރުވާ ކުރުމަށް ފިހާރަތަކުގައި‬ ‫އިސްތިހާރުކުރާ ބާވަތްތައް ގަނެ ބޭނުން ކުރުމުގެ‬ ‫ކުރިން ތިމާގެ ހަށިގަނޑުގައިވާ ހަން ދެނެގަނެ‬ ‫ހަމުގެ ޑޮކްޓަރެއްގެ ލަފަޔާއި އިރުޝާދުގެ ދަށުން‬ ‫ފަރުވާ ކުރުމަކީ ހަންގަނޑު ރީތިކޮށް ބެހެއްޓުމަށް‬ ‫އެންމެ ފަސޭހަ ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫ރިފަރެންސް‪:‬‬

‫‪gg‬ކަނާތް ފަރާތުގައި "އެސްޕީއެފް" މިމާއްދާ ‪ 30‬އަށްވުރެ ދަށް ދެ ލޯޝަން ފުޅި އަދި ވާތް‬ ‫ފަރާތުގައި "އެސްޕީއެފް" މިމާއްދާ ‪ 30‬އަށްވުރެ މަތި ދެ ލޯޝަން ފުޅި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪http://www.everydayhealth.com/‬‬

‫‪51‬‬

‫ކޯޕްރަލް އަޙްމަދު ނިޒާރު‬

‫‪52‬‬

‫އަންހެންކުއްޖާ ރީތި ކުރުވުމަށްފަހު‪ ،‬ކޯރަށް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫މިފަހަރު‬ ‫އެއްލާލަމުއެވެ‪.‬‬ ‫ކަންތައްތައް ކުރާނީ ކިހިނަކުންތޯއެވެ؟"‬

‫މާތްﷲ ރުއްސުންލެއްވި ޢުމަރުގެފާނުގެ‬ ‫ޚަލީފާވެރި ކަމުގައި މިޞްރު ފަތަޙަ ކުރެއްވުމަށްފަހު‬ ‫މިޞްރުގެ ގަވަރުނަރުކަމަށް ޢަމްރު ބިން ޢާޞް‬ ‫ހަމަޖެއްސެވިއެވެ‪ .‬އެކަލޭގެފާނަކީ ޙިކުމަތްތެރި‬ ‫ހިނގުންތެރި ލީޑަރެކެވެ‪ .‬އެ ދުވަސްވަރު‬ ‫އެސަރަޙައްދުގައި އިސްލާމްދީން ވަރަށް ބާރަށް‬ ‫ފެތުރެމުން ދިޔައެވެ‪ .‬އިސްލާމްދީނަށް އަލަށް‬ ‫ވަންނަމުންދިޔަ މީހުންނަށް ދީން އުނގަންނައި‬ ‫ދެއްވުމާއި މިޞްރުގެ މުސްލިމުންގެތެރޭގައި‬ ‫ތެރޭގައިހުރި‬ ‫އެބައިމީހުންގެ‬ ‫ފެތުރިފައިވާ‬

‫އަމްރު ބިން ޢާޞް ވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫"އިސްލާމް ދީނުގައި ތިފަދަ ކަންކަން ހުއްދައެއް‬ ‫ނުކުރެތެވެ‪ .‬އިސްލާމްދީނަކު ތިޔަފަދަ އެއްވެސް‬ ‫ޖާހިލު އަދި ޝައިޠާނީ ޢަމަލުތަކަކަށް ޖާގައެއް‬ ‫ނޯވެއެވެ‪ ".‬މިހެން ވިދާޅުވެ ޒަމާނުއްސުރެ‬ ‫އެބައި މީހުން ނީލަކޯރަށް ގުރުބާން ކުރަމުންދާ‬ ‫އަންހެން ކުއްޖާ ގުރުބާން ކުރުން އެކަލޭގެފާނު‬

‫އިސްލާމްދީނާ ޚިލާފު ބޯދާ އަދި ޖާހިލިއްޔަ‬ ‫އާދަކާދަތައް ނައްތާލައްވައި‪ ،‬އިސްލާމީ ރިވެތި‬ ‫ޢުސޫލުތަކަށް އެބައި މީހުން އަޙުލުވެރި‬ ‫ކުރުވުމުގައި އަވަދިނެތި އުޅުއްވިއެވެ‪.‬‬

‫މަނާކުރެއްވިއެވެ‪ .‬މިގޮތަށް ގަވަރުނަރު އަމްރު‬ ‫ބިން ޢާޞް އެންގެވުމުން އެބައިމީހުން އެ އަހަރު‬ ‫އަންހެން ކުއްޖެއް ނީލަކޯރަކަށް ޤުރުބާނެއް‬ ‫ނުކުރެއެވެ‪.‬‬

‫އެއް ދުވަހަކު މިޞްރުގެ އަލްޤަބުތީ‬ ‫ގަބީލާގެ ވަފުދެއް ޢަމްރު ބިން ޢާޞް ގެ‬ ‫އަރިހަށް ޒިޔާރަތްކޮށް ދެންނެވިއެވެ‪" .‬ކޮންމެ‬ ‫އަހަރެއްގެވެސް ހަވަނަ މަހުގެ ‪ 12‬ވަނަ‬ ‫ވިލޭރޭ ގެ ކުރިން ނީލަ ކޯރަށް ބިކުރުވެރި‬ ‫އަންހެންކުއްޖަކު ރީތިކޮށް ނަލަ ހައްދައި‪ ،‬ގަހަނާ‬ ‫އަޅުވައި ޒީނަތްތެރިކޮށްފައި "ހަދިޔާ" ކުރަން‬ ‫ޖެއެވެ‪( .‬ކޯރަށް އެއްލާލަން ޖެހެއެވެ‪ ).‬މި ކަން‬ ‫ކޮށްގެންނޫނީ ހިނގުން ހުއްޓި އަދި ހިނދެމުންދާ‬ ‫ކޯރުގެ ފެންގަނޑުގެ ބޮޑުވާ ގޮތެއް ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވީމާ އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ އަހަރަކު‬ ‫ވެސް އެކަމަށް ކުއްޖެއް ކަނޑައަޅަމުއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެކުއްޖާގެ މައިންބަފައިން ލައްވައި އެ‬

‫މިޞް ު‬ ‫ރ‬ ‫މުޅި‬ ‫ކޯރަކަށް‬ ‫އެ‬ ‫ބަރޯސާވެފައިވާ ނީލަކޯރުގެ ފެންގަނޑު ހިނދޭ‬ ‫ދުވަސްވަރު ޖެހުމުން ކޯރުގެ ހިނގުން ހުއްޓި‬ ‫މަޑުމަޑުން ފެންގަނޑު ހިނދެން ފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫ނީލަކޯރުގެ‬ ‫ކަންތައްވާންފެށުމުން‬ ‫މިގޮތަށް‬ ‫އައްސޭރި ގައި ދިރިއުޅޭ މީހުން އެހެން‬ ‫ސަރަހައްދު ތަކަށް ހިޖުރަވެސް ކުރަންފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ނީލަކޯރު ހިނދުމާއި‪ ،‬ފެންގަނޑު ބޮޑުނުވެ‬ ‫އޮންނާތީ ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް ވާހަކަ ދައްކައި‬ ‫ހަދަންފަށައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫މި ކަންތައް ބޮޑުވެގެން މިކަމާބެހޭ‬ ‫ތަފްޞީލުކަން ބަޔާންކުރައްވައި‪ ،‬ގަވަރުނަރު‬ ‫އަމްރު ބިން ޢާޞް އަމީރުލް މުއުމިނީން ޢުމަރު‬

‫ބިން ޚައްޠާބަށް ސިޓީއެއް ފޮނުއްވެވިއެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ސިޓީގެ ޖަވާބުގައި މަދީނާގައި ހުންނަވައި‪،‬‬ ‫ޢުމަރުގެފާނު ދެ ސިޓީއެއް ގަވަރުނަރަށް‬ ‫ފޮނުއްވެވިއެވެ‪ .‬އޭގެތެރެއިން އެއް ސިޓީއަކީ ‬ ‫ގަވަރުނަރު ޢަމްރު ބިން ޢާޞްއަށް ފޮނުއްވި‬ ‫ސިޓީއެކެވެ‪ .‬އަނެއް ސިޓީއަކީ ނީލަ ކޯރަށް‬ ‫އެއްލާލުމަށް)‬ ‫(ނީލަކޯރަށް‬ ‫ރައްދުކުރުމަށް‬ ‫ފޮނުއްވި ސިޓީއެކެވެ‪.‬‬ ‫އަމްރު ބިން ޢާޞްއަށް ފޮނުއްވި‬ ‫ސިޓީގައި ޢުމަރުގެފާނު ވިދާޅުވެފައިވަނީ "‬ ‫ކުރިމަތިވި މައްސަލައިގައި ޢަމްރު ކަންކުރެއްވީ‬ ‫ރަނގަޅަށް ކަމަށާއި އަދި ވިދާޅުވީ ތެދު‬ ‫ވާހަކަފުޅުތަކެއް ކަމަށެވެ‪" .‬އިސްލާމް ދީނުގައި‬ ‫ތިޔަފަދަ އެއްވެސް ޖާހިލު ކަންކަމަކަށް އަދި‬ ‫ޝައިޠާނީ ޢަމަލުތަކަކަށް ޖާގައެއް ނުވެއެވެ‪".‬‬ ‫ޢުމަރުގެފާނު ނީލަކޯރަށް ފޮނުއްވެ ި‬ ‫ވ‬ ‫ސިޓީގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ " މިސިޓީ އަކީ ﷲ‬ ‫ގެ އަޅާ އަދި މުސްލިމުންގެ ޚަލީފާ ޢުމަރު ނީލަ‬ ‫ކޯރަށް ފޮނުވާ ސިޓީއެކެވެ‪ .‬އޭ! ނީލަކޯރާއެވެ‪.‬‬ ‫ތިޔަ ކޯރުގެ ފެންގަނޑު ދައުރުވަނީ ތިޔަ ކޯރުގެ‬ ‫އަމިއްލަ ބާރުންނަމަ ތިބާ ތިޔަ ފެންގަނޑު‬ ‫ހިފަހައްޓައިގެން އޮންނާށެވެ‪ .‬އަދި އަހަރެމެން‬ ‫ތިބާޔަކަށް ބޭނުމެއްނުވެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު ތިޔަ‬ ‫ކޯރުގެ ފެންގަންގަޑަކީ ﷲގެ ޢަމުރުފުޅުން‬ ‫ދައުރުވާ ފެންގަނޑެއްނަމަ‪ ،‬ކޯރުގެ ފެންގަނޑު‬ ‫ދައުރުވާގޮތް މެދުވެރި ކޮށްދެއްވުން އެދި‬ ‫އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތުގައި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ‪".‬‬ ‫މި ސީޓީ ނީލަ ކޯރަށް އެއްލައިލުމުން‬ ‫ކޯރުގެ ފެންގަނޑު އަލުން ދައުރުވާންފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ކުރިން އެކޯރަށް ދިމާވަމުންދިޔަ މައްސަލަ‬ ‫ޙައްލުވެގެން ދިޔައެވެ‪.‬‬

‫މަޢުލޫމާ ތު‪:‬‬

‫‪¨¨ Source : http://umaribnalkhattab.‬‬ ‫‪tumblr.com‬‬ ‫‪¨¨ http://aboutmiracle.wordpress.‬‬ ‫‪com/2009/05/11/letter-from-caliph‬‬‫‪umar-al-khattab-to-river-nile‬‬ ‫‪¨¨ http://umaribnalkhattab.tumblr.com/‬‬ ‫‪post/25623034586/the-virgin-of-the‬‬‫‪nile‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

53 www.mndf.gov.mv

‫ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ‪ 1‬ޢަބްދުﷲ ފިރާޤް‬

‫‪qniweret egukatudAjIw Aw‬‬

‫ސ ޗާރޖަރ‬ ‫ަވޔަރ ެލ ް‬

‫ވަޔަރލެސް ޗާރޖިން ޓެކްނޮލޮޖީއަކީ އަދި މާބޮޑަށް ޑިވެލޮޕް ކުރެވިފައި ާ‬ ‫ވ‬ ‫ޓެކްނޮލޮޖީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬އިލެކްޓްރޯނިކްސް ދުނިޔޭގައި އަދި މި ޓެކްނޮލޮޖީ ކިރިޔާ‬ ‫ފިޔަވަޅު އަޅަން ފެށީއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަވަސް ސްޕީޑެއްގައި މި ޓެކްނޮލޮޖީ ޑިވެލޮޕް‬ ‫ވަމުން ދާނެ ކަމުގެ ނިޝާންތައް މިހާރުމިވަނީ ފެންނަން ފަށާފައެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬ ‫ކިޔުއައިމިނީ އިން ވަނީ ޑިޔުސްގެ ނަމުގައި ވަޔަރލެސް ޗާރޖިންގ ޑިވައިސް އެއް‬ ‫ތަޢާރަފް ކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ މި ޑިވައިސްއަކީ އޭގެ ޒާތުގައި އިންބިލްޓް ބެޓެރީއެއް ހިމެ ޭ‬ ‫ނ‬ ‫ޑިވައިސްއެކެވެ‪ .‬ބޭނުމަކީ ވަޔަލެސް ކޮށް ނޫނަސް ޗާރޖް ކުރެވޭނެ އިތުރު‬ ‫ފަސޭހައެއް ހޯދައިދިނުމެވެ‪ .‬އެހެންވަޔަލެސް ޗާރޖަރ ތަކާއި ޑިޔުސް އާއި‬ ‫މާބޮޑުތަފާތެއް ފާހަގަ ކުރެވޭކަށް ނެތެވެ‪ .‬ޗާރޖްކުރަން ބޭނުންވާ ޑިވައިސް‬ ‫ޑިޔުސްގެ މަތީގައި ބާއްވައިގެން ޗާރޖް ކުރަނީއެވެ‪ .‬މިއީ މީގެ ކުރިން ނިކުމެފައިވާ‬ ‫ޕޮކެޓް ޗާރޖިންގ އާއި ވަރަށް އެއްގޮތް ސިސްޓަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ މި ޑިވައިސްއަކީ ‪ 2000‬މިލި އެމްޕެއަރގެ ކެޕޭސިޓީއެއް ހިމެ ޭ‬ ‫ނ‬ ‫ވަޔަރލެސް ޗާރޖިންގ ޑިވައިސް އެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ފޯން ފަދަ ތަކެތި‬ ‫ޗާރޖްކޮށްލުމަށް މިޑިވައިސް ބޭނުން ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬މި ޑިވައިސް ޗާރޖް‬ ‫ކުރުމަށްޓަކައި ޔޫ‪.‬އެސް‪.‬ބީ ކޭބަލެއް ޑިވަސްގެ އެތެރޭގައި ވާނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މި‬ ‫ކޭބަލްގެ ދިގުމިނަކީ އެންމެ ‪ 9‬އިންޗި އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މީ ވަރަށްބޮޑު ޑިސް‬ ‫އެޑްވާންޓޭޖެއްކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫ މިފަދަ އެހެން ޑިވައިސްތަކާ ވާދަކުރާއިރު ޑިޔުސް އަށް ލިބޭ އެންމެބޮޑު‬ ‫އެޑްވާންޓޭޖަކީ މި ޑިވައިސްގެ ލުއިމިނާ ބަލާއިރު މީގެ ކެޕޭސިޓީ މަތިވުމެވެ‪ .‬ކިޔު‪.‬‬ ‫އައި މިނީގެ މި ޑިވައިސްގެ ބަރުމިނަކީ އެންމެ ‪ 110‬ގްރާމެވެ‪ .‬އަދި ފުޅާމިނަކީ‬ ‫އެންމެ ‪ 14‬އެމް‪.‬އެމް އެވެ‪ .‬މި ޑިވައިސްގެ އަގަކީ ‪ 52‬ޑޮލަރެވެ‪.‬‬

‫އެ ްނމެ ޮބޑު ެމ ޮމރީ ާކޑް‬

‫ބާލާ ބެލުމަށް ނުވަތަ ބޭރުން ފެންނަ ސައި ް‬ ‫ޒ‬ ‫އެއްވަރުކަމަށް ފެނުނަސް‪ ،‬ސޭންޑިސްކްގެ ފަހުގެ‬ ‫އުފެއްދުންކަމަށްވާ "ސޭންޑިސްކް އެކްސްޓްރީމް ޕްރޯ"‬ ‫އަކީ ‪ 512‬ޖީ‪.‬ބީ ގެ ބޮޑު ސެޓޯރޭޖް ކެޕޭސިޓީއެއް ހިމެނޭ‬ ‫އުފެއްދުމެކެވެ‪ .‬މިއީ މިހާތަނަށް އުފައްދާފައިވާ އެންމެ‬ ‫ކެޕޭސިޓީމަތި އެސް‪.‬ޑީ މެމޮރީ ކާޑެވެ‪.‬‬ ‫ މި ކާޑަކީ ވީޑިއޯ ގްރާފަރުންނަށް ޚާއްޞަ‬ ‫ކާޑެކެވެ‪ .‬މާނައަކީ މި ކާޑުގެ އަވަސް ސްޕީޑްގެ ސަބަބުން‬ ‫ފުލް އެޗް‪.‬ޑީ ވީޑިއޯ އާއި ފޮޓޯ ބެލުމުގައި އަޅައިގަތުމެއް‬ ‫ނުހުންނާނެއެވެ‪ .‬ސިކުންތަކު ‪ 90‬އެމް‪.‬ބީ ގެ ސްޕީޑްގައި‬ ‫ކާޑް މަސައްކަތް ކުރާއިރު ޓްރާންސްފަރ ސްޕީޑަކީ‬ ‫ސިކުންތަކު ‪ 95‬އެމް‪.‬ބީ އެވެ‪.‬‬ ‫ މި އުފެއްދުމަކީ ޝޮކްޕްރޫފް‪ ،‬ވޯޓަރޕްރޫފް އަ ި‬ ‫ދ‬ ‫‪ X-ray‬ޕްރޫފް އުފެއްދުމެކެވެ‪ .‬އަދި މައިނަސް ‪ 25‬ޑިގްރީ‬ ‫އިން ފެށިގެން ‪ 85‬ޑިގްރީ ސެލްސިއެސްގައި މިކާޑް‬ ‫ބޭނުން ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬ލިމިޓެޑް ލައިފްޓައިމް ވޮރަންޓީ‬ ‫ލިބޭ މިކާޑުގެ އަގަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 800‬ޑަލަރެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪I‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪ukAl‬‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫ހަކުރު ލެވެލް‬

‫ޢަލީ ބަދިގެއަށް ވަދެ އިރުއިރުކޮޅާ ހަކުރުފުޅި ޗެކްކުރާތީ‬ ‫ގ އަންހެނުން އެކަމާ ސުވާލުކުރުމުން ޖަވާބުގައި ބުނީ ޑޮކްޓަރ‬ ‫އޭނާ ެ‬ ‫ރ އަންގަވާފައި އޮތީ ހަކުރު ލެވެލް ގަވާއިދުން ޗެކްކުރުމަށެވެ‪.‬‬ ‫މިހާ ު‬

‫ކުރަފީގެ ދިރާސާ‬

‫‪3‬‬

‫ޖަމީލް ކުރަތްޕާއި ބެހޭ ދިރާސާއެއް ކުރިއެވެ‪ .‬އޭނާ ކުރަފީގެ‬ ‫އެއްފައި ނެގުމަށްފަހު "ދުވޭ" ބުނުމަށްފަހު މޭޒުމަތީގައި ބޭއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރަފިދުއްވައިގަތެވެ‪ .‬ކުރަފީގެ ދެވަނަފައި ނެގުމަށްފަހު އަނެއްކާވެސް‬ ‫ކުރަފި މޭޒުމަތީގައި ބޭއްވިއެވެ‪ .‬އަނެއްކާވެސް ކުރަފި ދުއްވައި‬ ‫ގަތެވެ‪ .‬އެއްފަޔާއެކު ބޭއްވުމުންވެސް ކުރަފި ދުވެވޭތޯ މަސައްކަތް‬ ‫ކުރިއެވެ‪ .‬އެންމެފަހުން ހުރިހާ ފައެއް ނައްޓާފައި ދުވަން ބުނުމުން‬ ‫ކުރަފި ނުދުވުމުން ޖަމީލް ކުރަފީގެ ދިރާސާގައި ލިޔުނެވެ‪ .‬ކުރަފީގެ‬ ‫ހުރިހާ ފަޔެއް އުފުރުމުން ކުރަފި ބީރުވެއެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ‪ 3‬އިބްރާހީމް ޢުމަރު‬

‫ސ ާޓޓް ުކރުން‬ ‫ޯމޓަރ ް‬

‫ޢަލީ އިންޖީނުގޭ ވަޒީފާއަކަށް ސިޓީލުމުން އިންޓަވިއުއަށް ގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އިންޓަވިއު ކުރާ މީހާ‪ :‬ކަރަންޓް މޯޓަރު ހިނގަނީ ކިހިނެއް؟‬ ‫ޢަލީ‪ :‬ޓްރޫން‪..‬ރޫން‪..‬ރޫން‪..‬ރޫން‪..‬ރޫން‪..‬‬ ‫އިންޓަރވިއު ކުރާ މީހާ‪ :‬ހަމަމިހާރު ހުއްޓާލާ!‬ ‫ޢަލީ ‪ :‬ޓްރޫން‪..‬ޓްޓްޓް‪..‬ޓްޓް‪.‬ޓް‬

‫ކުޅަދާނަކަން‬

‫‪4‬‬

‫ކަރަންޓް ކީހަކުން ލަކުޑި ބުރިކުރުމުގެ ތެރޭގައި ހަސަނުގެ އެއް‬ ‫އަތް ބުރިވެގެން ހޮސްޕިޓަލްގައި އެޑްމިޓްކުރިއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ރައްޓެއްސަކު‬ ‫ހާލުބަލަން ހޮސްޕިޓަލަށް ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ރައްޓެހި މީހާ‪ :‬ހަސަނާ‪ ،‬ނަސީބެއްނު ކަނާތް ބުރިނުވިކަންދޯ!‬ ‫ހަސަނު‪ :‬މިފަހަރު ކަނާތްބުރި ނުވެ މިސަލާމަތްވީ ހަމަ‬ ‫އަހަރެންގެ ވިސްނުމާއި ކުޅަދާނަކަމުންނޭ ބުނެވޭނީ‪ .‬މިކަންވީ ގޮތަކީ‬ ‫ލަކުޑި ކީހަމުންގޮސް ނުބަލާހުއްޓާ ކުއްލިއަކަށް ފެނުނީ ކީހުގައި‬ ‫ކަނާތް ޖެހިނުޖެހި އޮތްވައި‪ .‬ކަނާތް ބުރިވެއްޖެ ނަމަ ވާނެ އުނދަގޫ‬ ‫އިހުސާސްކުރެވި ވަގުތުން އަހަރެން ވާތަށް ބަދަލުކޮށްލީ!‬

‫‪55‬‬

‫މި ޙަޤީޤަތް އެނގޭތަ؟‬ ‫ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬

‫ފިރިހެނަކު ކޮޅަށްހުރެ ވާހަކަ ދައްކާއިރު އޭނާ އެހަދަ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ތެދުކަން ނޫނީ ދޮގުކަން ދެނެގަތުމުގެ ޤާބިލްކަން‬ ‫ޠަބީޢީ ގޮތުން އަންހެނުންނަށް ލިބިގެން ވެއެވެ‪.‬‬

‫އިންސާނާއަށް ވިސްނައިދިނުމަށް އެންމެ އުނދަގޫ‬ ‫ކަމަކީ ތިމާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށް ތިމާ އަޅައިނުލާކަމެވެ‪.‬‬

‫ދިގު‬ ‫އެމީހުންނަށްވުރެ‬ ‫ކުދިން‬ ‫އަންހެން‬ ‫ފިރިހެނުންނާ ގަޔާވުމަކީ އެމީހުންގެ ޠަބީއަތުގައި‬ ‫މާތްﷲ ލައްވައިފައިވާ ސިފައެކެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ‬ ‫އަންކުއްޖާއަށްވުރެ އޭނާގެ ބައިވެރިޔާ ދިގު ނަމަ‪،‬‬ ‫ބައިވެރިޔާގެ ފަރާތުން ރައްކާތެރިކަމާއި ހިމާޔަތް‬ ‫އަންހެން ކުއްޖާޔަށް އިޙްސާސްކުރެވޭތީއެވެ‪.‬‬

‫ނ އެއާއިމެދު ޢަމަ ު‬ ‫ލ‬ ‫އ ދިނުމު ް‬ ‫މީހަކަށް ހިލޭ އެއްޗެ ް‬ ‫ތ ވަރަށް ފަސޭހައިން‬ ‫އގެ ޙަޤީޤަ ް‬ ‫ކުރާ ގޮތަކުން އެމީހެ ް‬ ‫ދެނެގަނެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫ތިމާ އެންމެ ބޭނުން ސިފަތަކެއް މީހެއްގެ ކިބައިގައި‬ ‫ނެތުމުން އެމީހާއަކީ ތިމާއާއި އެކަށީގެންނުވާ މީހަކު‬ ‫ކަމުގައި ނުނިންމޭނެވެ‪.‬‬

‫އާންމުކޮށް ހީ އުޅޭ މީހުން‪ ،‬ޖިސްމާނީ އަދި ނަފްސާނީ‬ ‫މުސީބާތްތަކާއި ދިމާވާ ހާލަތްތަކުގައި އެމީހަކު‬ ‫ކެތްތެރިވާ މިންވަރު އެހެން މީހުންނަށްވުރެ އެތައް‬ ‫ގުނައެއް ބޮޑުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪56‬‬

‫ޒަވާޖީ ހަޔާތެއް ފެށުމުގެ ކުރިން ތިމާގެ ބައިވެރިޔާއަށް‬ ‫ވަފާތެރިވާ މިންވަރަށްވުރެ ބޮޑަށް ޒަވާޖީ ހަޔާތެއް‬ ‫ފެށުމުން ތިމާގެ ބައިވެރިޔާއަށް ވަފާތެރިވާ މިންވަރު‬ ‫ބަޮޑުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ނ ކުޑަކުޑަ ގޯސް އިދިކީލަ ޚިޔާލަކާހު ެ‬ ‫ރ‬ ‫ތިމާ ވިސް ާ‬ ‫ގ މޫޑު ބަދަލުކޮށްލައެވެ‪ .‬އެމީހަކު ހުންނަ‬ ‫މުޅި ދުވަހު ެ‬ ‫މޫޑެއްގެ ‪ 90‬އިންސައްތަ ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ އޭނާގެ‬ ‫ފިކުރެވެ‪.‬‬

‫ތިމާއާއި ބެހޭ ގޮތުން މީހަކު ތަޢުރީފުކޮށް ވާހަ ަ‬ ‫ކ‬ ‫ދައްކައިފިނަމަ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން ސުވާލު އުފައްދާ‬ ‫އެތައް ބަޔަކު ދުނިޔޭގައި ތިބޭނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫އެމީހެއްގެ ކުށް ހޯދާ ގޯސް ވާހަކައެއް ދައްކާނަމަ‬ ‫ވަގުތުން އެމީހަކު އެކަމެއް ޤަބޫލު ކުރާނެވެ‪.‬‬

‫ހަފުތާގެ ދުވަސްތަކުގެ ތެރެއިން އެއް ދުވަހަކީ ތިމާ‬ ‫އަރާމުކުރާނެ ދުވަހެއް ކަމުގައި ހަދާށެވެ‪ .‬މިކަމުގެ‬ ‫ސަބަބުން ލޭގެ ޕްރެޝަރ މައްޗަށް ދިއުމުންނާއި‬ ‫ފިކުރު ކުރުމުންނާއި އަދި ސްޓްރޯކް ޖެހުންފަދަ‬ ‫ކަންތައްތަކުން އެމީހަކު ދުރުކޮށްދޭނެއެވެ‪.‬‬

‫ތިމާ އެމީހަކާއެކު ގިނައިން ވަގުތު ހޭދަކުރާނަމަ އޭނާގެ‬ ‫އާދަތައް ތިމާގެ ގައިގައިވެސް އަށަގަތުމަކީ ވަރަށް ގިނަ‬ ‫ފަހަރަށް ދިމާވާ ކަމެކެވެ‪ .‬ވީމާ‪ ،‬ރަޙުމަތްތެރިންނާއި‬ ‫ހަޔާތުގެ ބައިވެރިން ޚިޔާރު ކުރުމުގައި ސަމާލުވާށެވެ‪.‬‬

‫ތިމާ ދައްކާ ވާހަކައަކީ ރަނގަޅު ވާހަކައެއްކަން އެހެ ް‬ ‫ނ‬ ‫މީހުންނަށް ހާމަކޮށްދޭން މަސައްކަތްކުރާއިރު ތިމާ‬ ‫އެކުރަނީ ޒުވާބު ކަމުގައި އެމީހުން ހީކުރެތެވެ‪ .‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

connective tissues, tendons, ligaments and joints, regular massage can improve your flexibility and range of motion, keeping your joints more fluid and making them less injury prone.

Massage supplements standard injury rehabilitation procedures, helps the body pump more oxygen and nutrients into the tissue and vital organs, and accelerates the rehabilitation process.

Massage can also help specifically address a number of health issues.

Bodywork can; translates into; Decreased anxiety, enhanced sleep quality, Greater energy, improved concentration, increased circulation and reduced fatigue.

Massage can also help specifically address a number of health issues. Bodywork can alleviate lower-back pain and improve range of motion, assist with easier labor for expectant mothers and shorten maternity hospital stays. Massage can also ease medication dependence, enhance immunity by stimulating lymph flow—the body’s natural defense system, and stretch weak, tight, or atrophied muscles.

How does Massage Help Heal Muscles and Relieve Pain?

Researchers at McMaster University in Canada found that massage affects the activity of certain genes, directly reducing inflammation in muscles — the same result you’d get by taking aspirin or ibuprofen — and boosting their ability to recover from exercise. Researchers found that massage set off a series of www.mndf.gov.mv

molecular events in muscles that helped reverse discomfort related to exercise. Massage dampened the activity of proteins known as inflammatory cytokines, which cause inflammation and pain. It also increased levels of proteins that signal the muscles to produce more mitochondria, the cell structures that produce energy and help muscles recover from activity.

Massage is an effective tool for managing this stress, which

Massage is shown to help athletes of any level prepare for, and recover from, strenuous workouts and Improve the condition of the body’s largest organ—the skin. In addition, benefits include promotion of tissue regeneration, reducing scar tissue and stretch marks, pumping of oxygen and nutrients into tissues and vital organs resulting in improved circulation.

Also, it helps reduce post-surgery adhesions and swelling as well as spasms and cramping, relax and soften injured, tired, and overused muscles and help with migraine pain relief.

58

Massage triggers a host of brain chemistry responses that can result in lasting feelings of relaxation.

Massage can also boost the secretion of the neurotransmitters serotonin and dopamine, which can help in managing anxiety and depression.

Sheri Salon & Spa

What are the benefits of getting massage treatments?

Why people get massages There are many reasons why we choose to get a massage. It may just be for relaxation and stress relief or as a form of treatment for pain, injuries and illnesses. During the

Chronic pains Typically, medication is the primary treatment for pain; however, routine massage treatments can slow progression of the disease by stimulating circulation, relieving pain topically and improving joint function. When you are in pain, you tend to tense your muscles; tense muscles restrict movement of joints.

Hypertonic muscles pull the joint more tightly together and increase the grinding of bone on bone.

Massage can help to alleviate this

course of our daily lives we put our bodies through stress. This may vary from sitting for long ours in a chair by a desk to vigorous manual labor. The wear and tear on muscles caused by this stress can cause aches and pain around the body, most commonly in the back.

General stress Relief

59

Massaging achieves general stress relief by lowering the heart rate, lowering blood pressure, relaxing muscles and increasing endorphins.

This allows the body to enter a relaxing rest-and-recovery mode: an effect that lingers long after the massage is over.

tension and free the joint, allowing for a larger range of motion.

Injury & recovery Working

on

muscles,

www.mndf.gov.mv

6. In order to explain more on cultural violence, examples from the Jonglei state of South Sudan will be discussed. Following after the independence of South Sudan on July 9th of 2011 the violence and insecurity did not come to an end, but the violence began from an armed uprising against the regime in Juba and the violence at the local level throughout the countryside and also some related counterinsurgency operations by the People’s Liberation Army of Sudan and to counter this situation in order to stop killings and attacks the UN Mission in the Republic of Southern Sudan deployed peacekeepers to the conflict zone in Jonglei State in September 2011 (Øystein H. Rolandsen and Ingrid Marie Breidlid,

2012).

7. As per Øystein H. Rolandsen and Ingrid Marie Breidlid (2012) there are four main explanations for local violence in South Sudan, namely that: 7.1. Violence is a result of South Sudan’s secession.

7.2. The ‘tribes’ have always fought and killed each other, but the severity of current attacks is a result of a shift from spears to modern military weapons.

7.3.

Due

to

www.mndf.gov.mv

inflated

bride-

wealth, cattle raids and related local violence have increased drastically since the signing of the Comprehensive Peace Agreement (CPA).

7.4. Infertility among the Murle is causing child abductions and related local violence.

8. A policy recommendation says that the myths and exoticism surrounding most accounts of local violence in Jonglei State surpass the more important but less tantalizing factors, which are related to the combination of poor government systems and deeply ingrained destructive statesociety relations: the social contract is broken (Øystein H. Rolandsen and Ingrid Marie Breidlid. 2012).

They also highlights that the causes

of local violence in Jonglei are complex and multi-layered and must be seen in relation to dynamic social structures and the political economy of the South Sudanese post-war society and motives for engaging in violence must be saperated from the structural factors facilitating violence (Øystein H. Rolandsen and Ingrid Marie Breidlid. 2012).

9. Rolandsen and Breidlid (2012) says: “The on-going spiral of violence is related to the legacies of the civil war and the failure by

the government to provide security and justice in the rural areas, hence allowing lawlessness and widespread violence”.

10. These assumptions are all cultural issues which may have led to violence. But as seen today the fights and violence is between two cultures.

CONCLUSIONS 11. As Johan Galtung (1969) described basically that cultural violence are the prevailing attitudes and beliefs that we have been taught since childhood and that surround us in daily life about the power and necessity of violence.

Creating harmony and addressing needs of the people within a society would sustain peace. Because it is very difficult to understand how people believe in religions and cultural aspects. What do they really need or are there any other agenda behind the violence? The Israel and Palestine conflict is also basically cultural related violence.

12. In understanding the crosscultural variations in levels and forms of violence as well as the demonstrated ability of humans to form new institutions and to give up the old suggests that human nature and social systems are flexible and warfare is not inevitable. Therefore it is important to understand various ways of handling conflict, such as through nonviolent protest, democratic elections, symbolic strikes, boycotts, appeal to courts or arbitration boards, grievance hearings, direct bipartisan negotiation, mediator-assisted negotiation, discussion and solving with or without the assistance of a conciliator and so on.

60

CULTURAL VIOLENCE IS THE MOST DIFFICULT TYPE OF VIOLENCE TO ADDRESS Captain Amanulla

By:INTRODUCTION 1.Conflicts start as a result of disputes between two or more groups. Beginning of a conflict is an end of peace. A conflict resolution is a crucial concept to negate the problems and establish peace. To identify the root causes of different conflict in necessary even to begin a negotiation to resolve a conflict.

To establish prolong peace it is necessary to understand the cultural ethics within a society and protect its values is obligatory to a state government.

2. Cultural and structural violence are directly related to direct violence.

In order to discuss critically on cultural violence, knowing what these three types of violence is

is the avoidable impairment of fundamental human needs or life which makes it possible or difficult for people to meet their needs or achieve their full potential. Threat to use force is also recognized as violence.” And according to Galtung’s Violence Triangle (1969) Cultural and Structural Violence cause Direct Violence (Bobichand, 2012).

3. The second type of violence, Structural violence exists when some groups, classes, genders or nationalities are assumed to have more access to resources, and opportunities than other groups, classes, genders, nationalities, and so on. This unequal advantage is built into the very social, political

Ahmed Rasheed

group to own landed property in their own land while other groups are free to own landed property wherever they want (Bobichand, 2012).

4. Cultural violence is the third key type of violence. Galtung defines cultural violence as norms or commonly held values which prohibit men from defining or seeing direct or structural violence. Galtung (1990) defines cultural violence as: “…those aspects of culture, the symbolic sphere of our existence – exemplified by religion, language and art, empirical science and formal science that can be used to justify of legitimise direct or structural violence.”

CULTURAL VIOLENCE

61

crucial. Basically violence can be described as a physical force, like killing, sexual assault, and beatings.

And also acts of humiliation or verbal put downs are also categorized as violence. According to Peace and Conflict studies scholar Johan Galtung (1969), “direct violence

and economic systems that govern societies, states and the world. Some examples of structural violence are; constitutional privileges of Job reservations and financial supports in the name of the welfare of the “tribes or backwards” and nonuniform land law, which bans one

5. All cultural aspects are basically linked to the norms and values that have existed for centuries within mankind. The violence that may occur within cultural values or against any cultural norms is directly related to the most sensitive organs of the human beliefs. Such as described before like religion, language and art and science, the symbolic sphere of the human existence and is the most difficult type of violence to be addressed. But no culture, religion, or tradition is an excuse for people to use or create violence.

There is no doubt that all cultures recognize killing a person is simply murder, a crime, and the so called ‘war’ or conflict is killing of tens, or thousands. Killing of innocent people by the security forces are often declared as collateral damage or caught in the crossfire. www.mndf.gov.mv

Thus any such alliance would need to be able to respond rapidly to a wide spectrum of volatile and fastmoving crises and contingencies.

An alliance would forge a regional security identity that would strengthen relationships between the regional states while enhancing interoperability and information sharing within the alliance, resulting in an overall effectiveness of a response to any kind of threat.

An imminent question would be why we need a formal military alliance when the desired effect can be achieved through

a more impromptu setup, such as a “coalition of the willing” of sorts. A coalition of the willing can only be organized when a specific contingency arises. In that case, such a coalition would take time to organize, resulting in delayed response times. Also the interoperability of the forces within such a coalition would be in question despite this being disputable in light of the success of some impromptu coalitions, such as the one formed during the first Gulf war.

However, these capabilities can, rightly, be attributed to underlying alliance commitments by the participants. These alliances over time coordinate national policies www.mndf.gov.mv

and improving the participants’ interoperability in the field. Thus, in effect, the “coalitions of the willing” effectually call upon the qualities that long-standing alliances instill in the militaries of the member states.

In fact, the main difference between an alliance and such adhoc arrangements as coalitions of the willing is the level of cooperation. In an alliance there is a long term commitment, and a level of cooperation that goes beyond traditional military definitions of the concept. Also, most alliances pave the way for the formation of

Combined Joint Taskforces that can respond to a number of existing and looming threats.

It is impossible to provide absolute security to the individual maritime borders of a nation, much less an entire region. The threats of maritime piracy, terrorism and other non-traditional threats are ever present, and projected costs of absolute security prohibitive.

These circumstances raise the necessity to find a balance between prosperity and security, which can be achieved by effective and timely intelligence. Intelligence is key to any security mission, with the identification of the time, place and nature of threats, allowing the

security organization to determine the type and extent of a response.

However, each individual nation has strengths and weaknesses in terms of intelligence collection and analysis and no country can expect to achieve its intelligence needs by itself.

Therefore to counter the specific threats mentioned before, it is important that nations share intelligence with each other. This will only happen with mutual trust between nations and alliances will help build this trust.

CONCLUSION Since no single state would be able to muster the kind of naval and intelligence capacities required to guarantee security across the maritime domain in the Indian Ocean Region, it is naïve to expect a single country to be able to meet all its security needs. This calls for an innovative approach. One solution would be a collective security strategy. Although this concept is not without its challenges, it has the potential to be a cost effective and comprehensive method of response to the volatile and unpredictable spectrum of threats in the current strategic environment.

62

ENHANCING MARITIME SECURITY THROUGH A REGIONAL ALLIANCE

Out to the near future, an increasingly interdependent, yet competitive world will be characterized by continuing tensions and rivalries between states, the accelerating exploitation of ocean resources and a variety of trans-national pressures. These global issues affect the Indian Ocean as much or more than other regions, due to the fact that some of the more strategically important sea lines of communication lie in the Indian Ocean.

Asian economies are increasingly dependent on imported oil for their growing economies.

Also, the United States has major trade and energy interests in the region. These Asian powers, along with the US are showing increasing concern regarding the security of the energy sea lines of communication.

63

Maritime

security

in

the

Indian Ocean is characterized by a significant extra-regional naval presence. Many of these extra regional powers provide assistance to the maritime forces of the region despite the understandable focus on trade and energy security.

Maritime security interaction has increased due to the menace of piracy, terrorism and other nontraditional threats. In light of turmoil

Lieutenant Ahmed Nazwan

in much of the region, ensuring security at sea poses a daunting challenge to existing maritime forces.

A FORMAL REGIONAL MILITARY ALLIANCE Ensuring security across the maritime domain in the Indian Ocean region would require a naval capacity that no single state can muster on its own. Thus a partnership, in the lines of NATO is vital for the region. Partnerships between like-minded nations, collaborating to ensure security and safety at sea, would drastically reduce the burden on any given state, by promoting shared values and mutual trust.

The current threats to security, worldwide are nontraditional and multi- faceted in nature. This, along with the multidirectionality of such threats, make them hard to predict and assess. www.mndf.gov.mv

Photos of the 11 Recce Patrol Members

Lieutenant Moosa Ali Jaleel

Private Hussain Manik

Private Ibrahim Shareef

Lance Corporal Adam Naseer

Abdulla Mufeed who had lost his weapon also went over the wall and took the same route to the back of Huravee Building.

It was at the back of Huravee Building within the Friday Mosque grounds that LT Moosa Jaleel and LCPL Abdulla Naseem teamed up with PVT Hussain Manik and PVT Abdulla Mufeed. However, after the tragic incidents and the death of the three soldiers in front of his eyes, PVT Abdulla Mufeed was in deep shock and hesitant to go back into the HQ. Faced with the realization that if left outside PVT Abdulla Mufeed might fall into enemy hands and reveal critical information under duress and on the other hand if included in the team to go back he might severely compromise the effectiveness of the team, LT Moosa Jaleel made the decision to leave PVT Abdulla Mufeed outside and distributed his ammunition magazines to LCPL Abdulla Naseem and PVT Hussain Manik.

65

Private Abdulla Mufeed

To make their way back into the NSS HQ, LT Moosa Jaleel, LCPL

Lance Corporal Abdulla Naseem

Corporal Hussain Ali

Private Mohamed Ibrahim

Private Mohamed Hassan

Abdulla Naseem and PVT Hussain Manik came west on Huravee Hingun, turned into Bandeyrige Hingun and ran around Ameeru Ahmed Magu corner into the Police Gate. The team also took back with them PVT Ibrahim Bushree who remained in the vicinity after being severely injured earlier in the day while attempting to make his way to the NSS HQ. After returning back into the NSS HQ, LT Moosa Jaleel made his way to the communications room where MAJ Adam Zahir was on the phone with President Maumoon Abdul Gayyoom and CPT Ahmed Naeem was connected to the Director of National Security Anbaree Abdul Sattar. As LT Moosa Jaleel briefed the details of the Recce Patrol’s mission, the information was relayed to the Commander-in-Chief and Director of National Security.

The mission undertaken by the Recce Patrol undoubtedly deserves to be engraved in the history of Maldives as the

Private Ali Mahir

Private Mohamed Ali

most daring and heroic mission undertaken to defend the country in recent times. The soldiers of the Recce Patrol volunteered for the mission knowing fully, the grave nature and risk of the mission and that they would be going out into the hail of enemy gunfire. The last moments before the soldiers left NSS HQ, where their brothers bid them emotional farewells and they issued their last request for their families to be taken care of, speaks for itself on the bravery and dedication of these soldiers.

They proved themselves willing and ready to risk their lives and their last breath in defending this country, and three valiant soldiers of the patrol sacrificed their lives to this case. The mission successfully brought fear and unease into the hearts of the enemy.

Information source: ¨¨ MNDF History Volume II “November 3” ¨¨ MG Moosa Jaleel Quote: Interview with TVM about 3rd November 1988

www.mndf.gov.mv

made by the Deputy Minister of Defence.

As the fortified van made its way to the main gate, it was found that the gate was jammed due to damage from enemy fire.

A tractor was brought to dislodge the gate and while work was going on, the enemy group covering the main gate intensified their fire and a mortar shell attack inside the HQ compound severely wounded several soldiers and the effort was called off.

LT Moosa Jaleel then decided to venture out on foot and volunteered to lead out the reconnaissance ‘recce’ patrol.

Following which, an announcement was made to seek volunteers for the arduous mission at hand and the brave 11 member team was formed up. After equipping the soldiers and making the necessary preparations, MAJ Mohamed Zahir addressed the soldiers on the importance of the mission and the magnitude of their undertaking. LT Moosa Jaleel gave the mission briefings and organized the formation. The Recce Patrol was split into two squads, the first squad comprised of LT Moosa Jaleel, LCPL Abdulla Naseem (‘Thinadhoo’), PVT Abdulla Mufeed (‘Lhaimagu’), PVT Hussain Manik (‘Ulagala’), PVT Mohamed Ibrahim (‘Mekano’), PVT Mohamed Hassan (‘Dhiyamigili’). The second was headed by CPL Hussain Ali (‘Fuhkafa Dhonthuththu’) and comprised of LCPL Adam Naseer (‘Sheydee’), PVT Ibrahim Shareef (‘Onuthoori’), PVT Mohamed Ali and PVT Ali Mahir.

The team first went to the main gate but due to the continuous attack by the enemy on the main gate, decided on exiting from the Police Gate. After the Police Gate www.mndf.gov.mv

was unlocked the two squads formed up along the external half wall on both sides of the entrance. LT Moosa Jaleel then led the patrol out from the gate and towards Huravee Building along Ameeru Ahmed Magu, as the team reached the north-east corner of Huravee Building the enemy team positioned on Kaneeru Hingun (the lane between Presidents Office and Ghaazee Building) opened fire upon them. While returning fire LT Moosa Jaleel and LCPL Abdulla Naseem moved east and entered the north gate of Huravee Building and took cover at the external half wall. PVT Abdulla Mufeedh in the meantime attempted to climb over the half wall at the north-east corner; however he fell after loosing his foothold and lost hold of his weapon. In the midst

PVT Mohamed Hassan after falling from bullet injuries tried till the last moment to control their bleeding and crawl to a position of safety, both soldiers were just about two feet from each other when they took their last breath and sacrificed their lives while fighting for the nation.

While the following incidents took place within pace of seconds, the whole area was resounding heavy gunfire and hazy by the dust of bullets striking the ground.

Meanwhile, PVT Mohamed Ali and PVT Ali Mahir who were at the tail of the squads were yet to exit the entrance of the Police Building and held back after seeing the situation.

CPL Hussain Ali and PVT Ibrahim Shareef also made their way back to Police gate and went inside.

‘Though the days are gone in the past, the memories still remain within’ – Major General (Rtd)

Moosa Ali Jaleel RM HRM, - Commander of the Recce Patrol of this turmoil, PVT Mohamed Ibrahim, PVT Mohamed Hassan and LCPL Adam Naseer sustained fatal injuries from enemy fire and fell on the corner of Ameeru Ahmed Magu and Bandeyrige Hingun.

On seeing the three soldiers in front of them fall due to enemy fire, CPL Hussain Ali and PVT Ibrahim Shareef turned towards Bandeyrige Hingun and took cover near the wall of NSS HQ, both of them tried to move LCPL Adam Naseer to safety however he passed away shortly due to his injuries. At the same time, PVT Mohamed Ibrahim and

After the enemy team had retreated north of Kaneeru Hingun, LT Moosa Jaleel and LCPL Abdulla Naseem made their way through the mid corridor of Huravee Building to the south and onto Huravee Hingun (the lane between Huravee Building and Friday Mosque ground). When the exchange of fire took place and the three soldiers in front of him fell, PVT Hussain Manik turned into Bandeyrige Hingun and leapt over the half wall of Huravee Building. He then made his way along the wall onto the back of Huravee Building and when the firing eased PVT

66

The Recce Patrol

‘Those who dared’ The dawn of 3rd November 1988 shattered the tranquility and serenity of the capital city of Male’ with the sound of automatic gunfire, rocket propelled grenades and explosives that were only familiar to Maldivians from western and hindi action flicks. A ruthless attack had just been launched on Male’ and its critical installations by armed mercenaries from the People’s Liberation Organization of Tamil Eelam (PLOTE) from Sri Lanka, conspired by a handful of Maldivians who betrayed the nation.

NSS HQ from the enemy on three directions; the main gate, northeast corner Police Office gate and south-west corner, which were the main three areas through which the enemy hoped to gain access into the HQ. At this juncture within the NSS Headquarters, Major General (Rtd) Moosa Ali Jaleel (then Lieutenant), as the most highly trained infantry officer within the force, was leading the tactical defence of the NSS Headquarters under the overall command of Major General (Rtd)

WO1 Shammas Rasheed

Upon deploying and solidifying the defences of the NSS HQ, LT Moosa Ali Jaleel at around 0830hrs proposed to MAJ Mohamed Zahir on the need to lead a patrol out of the sieged headquarters. MAJ Mohamed Zahir suggested to venture out of the NSS HQ in a van after fortifying it with sandbags for protection, LT Moosa Jaleel advised on heading out on foot since the enemy had established posts around the HQ from which RPG attacks could be made at vehicles coming out, nonetheless it was

The Maldives National Defence Force (MNDF), then known as the National Security Service (NSS), was a rudimental paramilitary force with only a select few who had obtained specialized infantry training. This force found itself drawn headlong into battle with mercenaries hardened by years of Sri Lankan civil war, whose weaponry were of equal footing to that of the state forces.

67

However, the NSS rose up to the occasion admirably and in the most crucial first few minutes of the attack halted the advance of the enemy groups and disrupted their plans. The bravery and determination of soldiers such as Corporal Hussain Adam, who remained steadfast in defending the main gate of the NSS Headquarters till his last breath, brought a shock upon the battled hardened mercenaries. Nonetheless, intense fire was directed towards the

Mohamed Zahir (then Major). LT Moosa Ali Jaleel led the counter of enemy fire on the north-east corner of the NSS HQ and suppressing fire at the hole blasted on the southwest corner wall by the enemy to gain entry into the Headquarters.

decided to venture out in the van.

MAJ Mohamed Zahir announced that he would lead the patrol and LT Moosa Jaleel was the first to volunteer with him. However, a last minute order for MAJ Mohamed Zahir to remain inside the HQ was www.mndf.gov.mv