Addana Magazine 20

Perfumaries

Your guide to fragrance & beuty

Hand gel

qsIramuyifrAp

Perfumaries

‫‪utqsiruhif‬‬

‫އެ ޑި ޯޓރި އަލް ބޯޑް‬

‫ނ ަބރު‪20 :‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪ | 2016‬ނަ ް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪04‬‬

‫އެޑިޓަރ‬ ‫ކެޕްޓަން އިބްރާހީމް ޢާޒިމް‬

‫ސ ޯޓރީ ‪...‬‬ ‫ަކވަރ ް‬ ‫ޑެޕިއުޓީ އެޑިޓަރ‬

‫ނަޞްރު ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި އައްޑަނަ މަޖައްލާއަށް‬ ‫ނ ްއވި ިޚ ާތބު‬ ‫ރ ްއޔާ ފޮ ު‬ ‫ސ ްލ ުޖ ްމ ޫހ ި‬ ‫ރ ީއ ު‬ ‫ަ‬

‫ކޮމާންޑް ސާޖަންޓް މޭޖަރ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު‬

‫‪14‬‬

‫ސސިއޭޓް އެޑިޓަރ‬ ‫އެ ޯ‬ ‫ސްޓާފް ސާޖަންޓް ޙުސައިން ޞަލާޙް‬

‫‪38‬‬

‫‪18‬‬ ‫މެނޭޖިންގ އެޑިޓަރ‬ ‫ސްޓާފް ސާޖަންޓް މުޙައްމަދު ސަޢީދު‬

‫‪26‬‬

‫އެންމެ ރީތި‬

‫‪42‬‬

‫އެ އް މި ސް ކި ތް‬

‫ރޑަކްޝަން މެނޭޖަރ‬ ‫ޕް ޮ‬

‫ލޭއައުޓް އެންޑް ޑިޒައިނިންގ‬

‫ސިފައި ްނ ގޭގައި!‬

‫ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬

‫‪30‬‬

‫ދިފާޢުވުމާއި ސަލާމަތްވުމުގެ ޙަރަކާތް‬ ‫‪44‬‬

‫‪3 urabqnevon 1988‬‬

‫ރޑަކްޝަން މެނޭޖަރ‬ ‫ޕް ޮ‬ ‫ކޯޕްރަލް ނަވިން ސަޢީދު‬

‫އަޅުގަނޑަށް ފެނުނު ގޮތް‬ ‫‪ 48‬ރައިވަރު އުވިގެން ހިނގައިދާނެ ހެއްޔެވެ؟‬

‫“ރާބޮއި ޒިނޭކުރާ”ޞާލިޙް އަޅުވެރިޔާ "ރައިވަރުގެ "ފޮނި މާމެލާމެލި"‬

‫މާކެޓިންގ މެނޭޖަރ‬ ‫ސާޖަންޓް މޫސާ ފުއާދު‬

‫‪32‬‬

‫ޑިސްޓިރިބިއުޝަން މެނޭޖަރ‬ ‫ސްޓާފް ސާޖަންޓް ސިޔާދު ހަބީބު‬

‫އެމްއެންޑީއެފް ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ‬

‫އާދަޔާޚިލާފު މަސައްކަތެއް!‬

‫‪ 56‬ޙަޔާތު ެގ‬ ‫އެންމެ ފަހު‬ ‫މަންޒިލަށް‬ ‫ކުރި ދަތުރު‬

‫އެޑިޓަރުގެ ބަސް‬ ‫ޤައުމުގެ އަދުއްވުންގެ އުދުވާންތަކަށް ފާރަވެރިވުން‬ ‫ފަހުގެ ދިރާސާތަކުން ދައްކާ ގޮތުގައި ދުނިޔޭގެ‬ ‫ޤައުމުތައް ކުރި އަރައި ދިއުމަށް އެންމެ ބޮޑު ހުރަހެއް‬ ‫ކަމަށް ވެފައި އޮތީ އަމާން ކަމެވެ‪ .‬ޤައުމުތަކުގެ މެދުގައި‬ ‫އުފެދިގެން ދާ ހަނގުރާމަ ތަކެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ އަމާންކަން‬ ‫ނެތި ދިއުމެވެ‪ .‬އަޚުވަންތަ ގުޅުން ނެތި ފަސާދައަށް‬ ‫މަގުފަހިވަމުން ދިއުމެވެ‪ .‬ނަސްލީ ތަފާތުތައް ސަބަބަކަށް‬ ‫ހެދުމާއި އިޖްތިމާޢީ ފޭރާން ހަލާކުވަމުން ދިއުމެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ‬ ‫ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި އުފެދިގެން ގޮސްފައިވާ ޤަދީމީ‬ ‫ތަރިކަތަކާއި ބިންތަކަށް ބާރުވެރި ނުވެވިގެން މިނިވަންކަމަށް‬ ‫ހުރަސް އެޅިގެން ދިއުމެވެ‪ .‬ވަކިން ޚާއްޞަ ސިފަތަކެއްގައި‬ ‫ޤަބީލާގެ ދިރުއުޅުމަށް އެދޭ ޖަމާޢަތްތަކެއް ޤައުމުގެ އެތެރޭގައި‬ ‫އުފެދިގެން ދިއުމެވެ‪ .‬ފަޤީރުކަން އާންމު ވުމާއި ދިރިއުޅުމުގެ‬ ‫އަސާސީ ބޭނުންތައް ފުއްދުމަށް ހުރަސްތައް ކުރިމަތި ވުމެވެ‪.‬‬ ‫އިޖްތިމާޢީ މިންގަނޑުތައް ނެތި ދިއުމެވެ‪ .‬ލާއިންސާނީ‬ ‫ކަންކަން އާންމުވެގެން ދިއުމެވެ‪ .‬އަމިއްލަ އެދުން އިސްކޮށް‬ ‫އަމިއްލަ މަސްލަހަތު ކުރިއަށް ނެރެން މަސައްކަތް ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކުޑަޖަޒީރާ ޤައުމެއް ނަމަވެސް‬ ‫ޤައުމަށް ދިމާވެފައިވާ ޢުދުވާނީ ހަމަލާތައް މަދެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ދިވެހި ތާރީޚްގެ ޞަފުޙާތަކުން އިބުރަތް‬ ‫ހާސިލުކުރުން ވަރަށް ބޭނުންތެރި އެވެ‪ .‬ޤައުމުން އުފެދިގެން‬ ‫ދިޔަ ޢަދުއްވުންގެ ލިސްޓް ވަރަށް ސާފެވެ‪ .‬ޤައުމަށް‬ ‫ޣައްދާރުވި އަމިއްލަ އެދުން އިސްކޮށް ޤައުމަށް ގެންލުން‬ ‫ދިން ފަރާތްތައް ގުނާލެވޭނެ އެވެ‪ .‬އެފަދަ ޢުދުވާންތަކަށް‬ ‫ހިތްވަރުދީ ޤައުމަށް ގެއްލުމާ ހަލާކު މެދުވެރި ކުރުމަށް އެދޭ‬ ‫ބަޔަކު ޤައުމު ކުޑަކަމުގައި ވިޔަސް އަބަދުވެސް އުޅޭނެކަން‬ ‫ޔަޤީނެވެ‪ .‬އަދި އެފަދަ ބައެއްގެ ސިއްރު‪ ،‬އަމިއްލަ އެދުންތައް‬ ‫ފުރިހަމަކުރުމަށް ކެނޑިނޭޅި މަސައްކަތް ކުރަމުންދާނެ‬ ‫ކަމާއިމެދު ޝައްކެއް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ތާރީޚް ދުށް އެންމެ ނުރައްކާތެރި ޢުދުވާނީ‬ ‫ހަމަލާއަކީ ނޮވެންބަރު ތިނެއް ވާނެކަމާމެދު ޝައްކެއް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އެދުވަހު ޤައުމު ދުށް އެންމެ ނުރައްކާތެރި ބިރުވެރި‬ ‫ލާއިންސާނީ ހަމަލާއަށް ‪ 28‬އަހަރު ފުރުނު ކަމުގައި ވިޔަސް‬ ‫އެހަނދާންތަކާއި އެ ބިރުވެރިކަމެއް ދިވެހިންނަކަށް ހަނދާން‬ ‫ނައްތައެއް ނުލެވޭނެއެވެ‪ .‬ދިރިދެމިގެންދަނީ ޝަހީދުންގެ‬ ‫ޒިކުރާތަކެވެ​ެ‪ .‬އެދުވަހުގެ ހަމާލާގައި ހުވަފަތްވި އެތަކެއް‬ ‫އަނބިންނާއި ޔަތީމު ވެގެންދިޔަ އެތަކެއް ދަރިންގެ މަތިން‬ ‫މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ހަނދާން އާކުރަމުއެވެ‪ .‬ދިވެހި ޤައުމު‬ ‫ދެމިއޮތްހާދުވަހަކު ކުށެއް ނެތް އެތަކެއް އާންމުން ޝަހީދުކުޅަ‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިންވަނަ ދުވަހަކީ މި ޤައުމު ހަނދާން ނެތޭނެ‬ ‫ދުވަހެއް ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ހިތްވަރުގަދަ މުޖާހިދުން ‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގައި ޤައުމަށްޓަކައި‬ ‫ވީ މަތިވެރި ޤުރުބާނީއަށް އާ ދިރުމެއް މިއަދު ވަނީ އައިސްފައެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމަށް ދިމާވެދާނެ ޢުދުވާނަކަށް ކެރިގެން‪ ،‬ވާންޖެހުނު ކޮންމެ‬ ‫ޤުރުބާނީ އަކަށް ސިފައިން ދެމިތިބީ ކަމަރު ބަނދެގެންނެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ‬ ‫އަދުންވުންނާއި ޤައުމަށް ޣައްދާރުވާ ކޮންމެ ބައެއްގެ މައްޗަށް މާތްﷲ‬ ‫ގެ ވާގިފުޅާ ލައިގެން ސާބިތުކަމާއެކު ދިވެހި ލަޝްކަރު އަބަދު ވެސް‬ ‫އޮތީ ތައްޔާރަށެވެ‪ .‬މާތްވެގެންވާ އިސްލާމް ދީނާއި ދިވެހި ޤައުމުގެ‬ ‫ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަން ދިފާޢު ކުޅައުމަށް ފުރާނައިން ޤުރުބާން‬ ‫ވުމަށް އަސްކަރިއްޔާ އޮތީ ފަސްޖެހުމެއްނެތި ތައްޔާރަށެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ކޮންމެ ފަރުދަކު ޤައުމާ މެދު ފުންކޮށް ވިސްނާލަމާތޯއެވެ؟‬ ‫ދުނިޔޭގެ އެންމެ ސުލްޙަވެރި އެއް ޤައުމަށް މި ޤައުމު ވާނެއެވެ‪ .‬އެއް‬ ‫ދީނެއްގެ ވެރި‪ ،‬އެއް ބަހަކުން ވާހަކަ ދައްކާ ދެވަނަ ޤައުމެއް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫މި ނަސީބަކީ ކޮންފަދަ ނިޢުމަތެއް ތޯއެވެ؟ މާތް ﷲ ދިވެހިންނަށް‬ ‫މިންވަރުކޮށްދެއްވަފައިވާ މި ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރުވެރި ވާން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ފުންކޮށް ވިސްނާ ޢަމަލީގޮތުން ފަރުދީ ފެންވަރުން ޤައުމަށް ހެޔޮ‬ ‫އެދުމުގެ ނިޔަތް އިސްކުރުމަށް ތިބާގެ ވަގުތީ ވިސްނުމަށް ދޫކޮށްލެވޭކަށް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ ހެވާއި ލާބައަށް އިސްކަން ދެއްވުމަށް އަބަދު ވެސް‬ ‫ހެޔޮ ނިޔަތުން ވިސްނަން ޖެހިއްޖެ އެވެ‪ .‬އެއްވެސް ދިވެހި ފަރުދަކު މި‬ ‫ޤައުމަށް އެއްވެސް ދެރައެއް ލިބުމަށް އެދިގެން ނުވާނެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ޤައުމަށް ޣައްދާރުވުމަށް ނުވަތަ ޤައުމަށް ދެރައެއް‬ ‫ދިނުމަށް ފުރުޞަތެއް ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާ އިން ދެވޭކަށް ނެތެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ފާޅުގައި އެފަދަ ޣައްދާރުންނަށް ނޫނެކޭ ބުނެ ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާ‬ ‫ޤައުމުގެ މިނިވަންކަން ދިފާޢު ކުރާނެއެވެ‪ .‬އަސްކަރިއްޔާ ދެމިއޮތީ‬ ‫މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީނާއި ރައްޔިތުންގެ ދިފާޢުގައި މުޅި ޤައުމުގެ‬ ‫ޢިއްޒަތާއި ކަރާމަތާއި އަދި ޤައުމުގެ ޝާނާއި ޝައުކަތު ދެމެހެއްޓުމަށް‬ ‫ފުރާނައިން ވާންޖެހުނު ކޮންމެ ޤުރުބާނީއެއް ވުމަށް ތައްޔާރަށެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަށްޓަކައި ޤައުމުގެ އަދުންވުންގެ ޢުދުވާންތަކަށް ރެޔާއި ދުވާލު‬ ‫ފާރަވެރިވުންމަތީ ދިވެހި ލަޝްކަރު ސާބިތުކަމާއެކު ދެމިއޮންނާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫އަދުންވުން ނެތިކޮށް ޤައުމުގެ ސަލާމަތަށް ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާ ދެމި‬ ‫އޮތީ ބަދަހި ކަމާއެކު ބަދަހި ސަފުތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬އަދި ‪1988‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޝަހީދުންގެ ޒިކުރާތައް އާ ކުރަމުން‪ ،‬ޝަހީދުންގެ‬ ‫ފުރާނަތަކަށް މާތްﷲ ސުވަރުގޭގެ މަތިވެރި ނިޢުމަތް ލެއްވުން އެދި ދުޢާ‬ ‫ކުރަމެވެ‪ .‬އަމާންކަންމަތީ‪ ،‬ކުރިއަށް ދިވެހި ޤައުމު ކުރިއަށް ދިވެހި‬ ‫ސިފައިން‪.‬‬

‫ކެ ޕް ޓަ ން އި ބް ރާ ހީ މް ޢާ ޒި މް‬

‫ދިވެހި ޤައުމު ފަޚުރުވެރިވާ ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާގެ‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އެޑިޓަރ‬

‫މީޑިއާ އެންޑް ޕަބްލިޝިންގ ސާރވިސް‪ ،‬އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬

‫ފޯން‪ | 3322607 :‬އީމެއިލް‪:‬‬

‫‪addana1@gmail.com‬‬

‫| ވެބްސައިޓް‪:‬‬

‫‪mndf.gov.mv‬‬

‫‪3‬‬

‫‪g‬‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީސް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެ‬

‫ރ ްއޔާ ައދި‬ ‫ސ ްލ ުޖ ްމ ޫހ ި‬ ‫ރ ީއ ު‬ ‫ސ ަބ ުތ ަގއި‪ަ ،‬އ ްއޑަނަ ަމ ަޖ ްއ ާލ ައށް ަ‬ ‫ނ ަ‬ ‫ރގެ ދު ަވ ުހގެ މު ާ‬ ‫ޞ ު‬ ‫ނ ް‬ ‫ަ‬ ‫ނ ްއވި ިޚ ާޠބު‬ ‫ރޔާ ަޢ ްބދުﷲ ާޔމީން ަޢ ްބ ުދ ްލ ަޤ ްއ ޫޔމް ފޮ ު‬ ‫ނމެ ަމ ީތވެ ި‬ ‫ނގެ އެ ް‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ި‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި‪ ،‬މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އެންޑް ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީ‬ ‫އަލްފާޟިލް އާދަމް ޝަރީފަށާއި‪ ،‬މޯލްޑިވްސް ނޭޝަނަލް ޑިފެންސް ފޯސްގެ ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް‬ ‫އަޙްމަދު ޝިޔާމަށާއި‪ ،‬ސިފައިންނަށާއި ސިފައިންގެ ޢާއިލާތަކަށް ވަރަށް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ތަހުނިޔާ ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ވަނަ ދުވަހުގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާގައި ޝަހީދުވި ޝަހީދުންގެ ފުރާނައަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ‬ ‫ރަޙުމަތް ލެއްވުން އެދި ދުޢާކުރަމެވެ‪ .‬އަދި އެ ޝަހީދުންގެ ލޮބުވެތި ޢާއިލާތަކަށް ކެތްތެރިކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަން ދެއްވުން‬ ‫އެދި ދުޢާ ކުރަމުން‪ ،‬އެ ޢާއިލާތަކަށާއި ދިވެހި ހުރިހާ ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންނަށް ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ ހެޔޮއެދުމާއި‬ ‫ތަހުނިޔާ ހިތުގެ އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު އަރިސްކުރަމެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ‪ ،‬މި ޢުދުވާނީ ހަމަލާ ހިނގިއިރު‪ ،‬ސިފައިންގެ އިސް‬ ‫މަގާމުތަކުގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުން އެދުވަހު ކުރެއްވި މަސައްކަތްޕުޅުތަކުގެ މަތިން މި ފުރުޞަތު ގައި ވެސް ހަނދާންކޮށް‪،‬‬ ‫އެބޭފުޅުންނަށްވެސް ޝުކުރު ދަންނަވައި ތަހުނިޔާ އަރިސްކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަކީ‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވި ވަރަށް ނުރައްކާތެރި ޢުދުވާނީ‬ ‫ހަމަލާއެކެވެ‪ .‬އެ ހަމަލާގައި އެއްވެސް ކުށެއްނެތް ‪ 19‬ދިވެހިން ޝަހީދު ކޮށްލިއެވެ‪ .‬އޭގެތެރެއިން ‪ 8‬ބޭކަލުންނަކީ ދިވެހި‬ ‫ސިފައިންނެވެ‪ .‬މި ހުރިހާ ދިވެހި ދަރިން‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންނާ ކުއްލިއަކަށް ވަކިވެގެންދާން ޖެހުނީ މި ޤައުމަށް ޚިޔާނާތްތެރިވި‬ ‫ޤައުމުގެ ދަރިންތަކެއްގެ ނުބައި ރޭވުންތަކެއްގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬އެ ފަރާތްތަކުން‪ ،‬ބޭރުގެ ޓެރަރިސްޓް ހަނގުރާމަވެރިންގެ‬ ‫‪ 80‬ވަރަކަށް މީހުންނާއި‪ ،‬ޒަމާނީ ހަތިޔާރާއެކު މާލެ އަރައި‪ ،‬އޭރު ރާއްޖޭގައި އޮތް ޤާނޫނީ ސަރުކާރު ވައްޓާލައި ވެރިކަން‬ ‫ހޯދުމަށް ހިންގި ލާއިންސާނީ ޖަރީމާގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬އެ ފަރާތްތަކުގެ އަމިއްލަ އެދުންތަކުގެ ކުރިމަތީގައި ދީނާއި ޤައުމަށް‬ ‫އިސްކަން ނުދިނުމުގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ލެއަކީ ޙުރުމަތެއް ހުރި ލެއެއްކަމަށް ނުދެކުމުގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަށް މިއަދު ‪ 28‬އަހަރު ފުރޭއިރުވެސް ހިތާމައާއެކު ދަންނަވަން ޖެހެނީ‪ ،‬އަދިވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ތެރޭގައި މިފަދަ އަމިއްލަ އެދުންބޮޑު‪ ،‬ޤައުމީ މަޞްލަޙަތު ނުދަންނަ ފަރާތްތައް އުޅޭކަމެވެ‪ .‬ދިވެހި ޤައުމަށާއި ދިވެހި‬ ‫ރައްޔިތުންނަށް ކޮންމެ ގޮތެއްވިޔަސް ވަރިހަމަކަމަށްދެކި‪ ،‬އެބައެއްގެ އަމިއްލަ އެދުންތައް ހާސިލުކުރުމަށް އެކި ގޮތްގޮތުން‬ ‫މަސައްކަތްކުރާ ދިވެހިން މިއަދުވެސް އުޅޭކަމެވެ‪.‬‬ ‫އ ޤައުމުދެކެ ލޯބިނުވާ‬ ‫ނ ދިވެހިންނަކީ ނަސީބުވެރި ބައެކެވެ‪ .‬ދިވެހިންގެ ތެރޭގަ ި‬ ‫ޔ ރަޙްމަތްފުޅު ް‬ ‫މާތްﷲގެ ހެ ޮ‬ ‫ރ ހެޔޮގޮތް ޤަބޫލުކުރާ‪،‬‬ ‫ގނަ ދިވެހި ރައްޔިތުންނަކީ ޤައުމީ ލޯތްބާއި ޤައުމީ ރޫޙު ހު ި‬ ‫ގއި ވިޔަސް‪ި ،‬‬ ‫މަދު ބަޔަކު އުޅޭކަމު ަ‬

‫‪4‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޤާނޫނަށް ތަބާވާ މީހުންނެވެ‪ .‬އެމީހުންނަކީ‪ ،‬ޤައުމާއި ރައްޔިތުންނާ ދެކޮޅަށް ހިންގާ ޖަރީމާތަކާއި ރާވާ ނުބައި ރޭވުންތަކާ‬ ‫ދެކޮޅަށް ސާބިތުކަމާއެކު ދެމިތިބޭ ބައެކެވެ‪ .‬ޤާނޫނީ ގޮތުން އުފެދިފައިވާ ރައްޔިތުންގެ ސަރުކާރަށް އެއްބާރުލުންދީ‪ ،‬ޤައުމުގެ‬ ‫މިނިވަންކަމާއި ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤްލާލު ދިފާޢުކުރުމަށް އަތުކުރި އޮޅާލައިގެން ތިބޭ ބައެކެވެ‪ .‬މިކަން ‪ 1988‬ނޮވެންބަރު‬ ‫‪ 3‬ވަނަ ދުވަހުވެސް ދިވެހިރައްޔިތުންވަނީ ސާބިތުކޮށްދެއްވާފައެވެ‪ .‬ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި‪ ،‬ހިތްވަރުގަދަ ކެރޭ ދިވެހި ސިފައިން‬ ‫އެދުވަހު ކުރެއްވި ޖިހާދާއި ވެވަޑައިގެންނެވި މަތިވެރި ޤުރުބާނީއަކީ‪ ،‬އަޅުގަނޑުގެ ހިތުން ދުވަހަކު ވެސް ފޮހެވިގެންދާނެ‬ ‫ކަންތައްތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬ޚާއްޞަގޮތެއްގައި މި ނުކުމެވެނީ މަރުގެ ކުރިމައްޗަށްކަން އެނގިވަޑައިގެން ތިއްބަވައި‪ ،‬ދުޝްމަނުން‬ ‫ޖަހަމުންދިޔަ ވަޒަންތަކުގެ ކުރިމައްޗަށް‪ ،‬ދީނާއި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ނިކުންނަވައި ހަނގުރާމަކުރައްވައި ޝަހީދުވެ‬ ‫ވަޑައިގެންނެވި ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިންގެ ޒިކުރާ އަކީ‪ ،‬އަބަދުވެސް އާލާކުރަން ޖެހޭނެ ޒިކުރާއެކެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬މިއަދާއި‬ ‫މާދަމާގެ ސިފައިންނަށްވެސް އޮތް ނަމޫނާ ފިލާވަޅެކެވެ‪ .‬އެދުވަހު‪ ،‬ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު ހިފުމަށްޓަކައި ދުޝްމަނުން ކުރި‬ ‫މަސައްކަތް ހުއްޓުވުމުގައި‪ ،‬ޢުމުރުން އެންމެ ‪ 20‬އަހަރުގައި‪ ،‬ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމް އެ ދެއްކެވި ހިތްވަރާއި‪،‬‬ ‫ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި ވެވަޑައިގެންނެވި އިޚްލާޞްތެރި ފިދާއަކީ‪ ،‬މިއަދުގެ ޒުވާނުންނާއި މާދަމާގެ ޒުވާނުންނަށްވެސް‬ ‫ދައްކައިދެއްވި ރިވެތި ނަމޫނާ މިސާލެކެވެ‪.‬‬ ‫ޝައްކެއްނެތްގޮތުގައި‪ ،‬މި ޤައުމަށް ކުރިމަތިވާ ނުރައްކާތަކާ ކުރިމަތިލާން ތިބޭނީ‪ ،‬މި ޤައުމުގެ ދަރިންނެވެ‪ .‬މި‬ ‫ޤައުމުގައި އަމަންއަމާންކަން ޤާއިމުކޮށް‪ ،‬މިނިވަންކަން ދަމަހައްޓަން ތިބޭނީ‪ ،‬ހަމަ އަޅުގަނޑުމެންނެވެ‪ .‬ދިވެހިރައްޔިތުންނަކީ‪،‬‬ ‫ދުޅަހެޔޮ‪ ،‬އުފާވެރި ދިރިއުޅުމެއް އުޅޭ މިނިވަން ރައްޔިތެއްގެ ގޮތުގައި ދިރިދެމި ތިބެވޭނީ‪ ،‬ބޮޑުތަކުރުފާނާއި‬ ‫ދޮންބަންޑާރައިންނާއި ޝަހީދު ޢަލީރަސްގެފާނާއި ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމްފަދަ ޤައުމު ދެކެ ލޯބިވާ ދަރިން‪،‬‬ ‫އަބަދުވެސް މި ޤައުމުގައި ތިބެގެންނެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިންގެ ލަޝްކަރަށް އަޅުގަނޑުގެ ފުރިހަމަ އިތުބާރާއި ޔަޤީންކަން‬ ‫އެބައޮތެވެ‪ .‬ޤައުމީ ސަލާމަތުގެ ރޮނގުންނާއި‪ ،‬ޤައުމާއި ރައްޔިތުންނަށް ކުރިމަތިވާ ކޮންމެ ބޮޑުކަމެއްގައި‪ ،‬އެންމެ ކުރީ‬ ‫ސަފުގައި ދިވެހި ސިފައިން ކުރައްވަމުން ގެންދަވާ އިޚްލާޞްތެރި ޚިދުމަތްތަކުގައި‪ ،‬އިތުބާރާއި ޔަޤީންކަމާއި ސާބިތުކަމާއެކު‬ ‫ދެމިތިއްބަވާ ދެމިތިއްބެވުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމުގެ މިނިވަންކަން ދަމަހައްޓައި‪ ،‬ޞުލްޙަ މަސަލަސްކަމާއި އަމާންކަން ޤާއިމުކޮށް‪ ،‬ސަރުކާރާއި ރައްޔިތުން‬ ‫ގުޅިގެން ކުރަމުންދާ އިޚްލާޞްތެރި މަސައްކަތްތައް ހުއްޓުމެއް‪ ،‬އަދި މަޑުޖެހުމެއްނެތި ﷲގެ ވާގިފުޅާއެކު ކުރިއަށްގެންދިއުމުގައި‪،‬‬ ‫ދިވެހިރައްޔިތުންނާއެކު‪ ،‬ދިވެހި ސިފައިން އެއް ޢަޒުމެއްގައި ސާބިތުވެ ތިއްބެވުމަށް އަޅުގަނޑު އިލްތިމާސް ކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ސިފައިންނާ މަތިކޮށްފައިވާ ޤާނޫނީ ޒިންމާއާއި ޤައުމީ ވާޖިބު އަދާކުރެއްވުމުގައި‪ ،‬ފަސްނުޖެހި އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި‬ ‫ތެދުވެރިކަމާއެކު ދެމިތިއްބެވުމަށްވެސް އަޅުގަނޑު އިލްތިމާސް ކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫މާތްﷲ‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖެއާއި ރާއްޖޭގެ ލޮބުވެތި ރައްޔިތުން‪ ،‬ޓެރަރިސްޓުންގެ ނުބައި ރޭވުންތަކުންނާއި ހަމަލާތަކުން‬ ‫ރައްކާތެރިކޮށް ދެއްވައި‪ ،‬ދިވެހިންނާ ކުރިމަތިވާ ކޮންމެ ޢުދުވާނަކުން ދިވެހިންނަށް‪ ،‬ނަޞްރާއި ފަތަޙަ މިންވަރު ކޮށްދެއްވާށި‬ ‫އެވެ! އަދި ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަން ޙިމާޔަތް ކުރުމަށްޓަކައި‪ ،‬ވަރުބަލިކަމެއް ފަސްޖެހުމެއް ނެތި‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެން ކުރަމުން‬ ‫މިގެންދާ މަސައްކަތްތަކަށް ހެޔޮ ތައުފީޤު މާތްﷲ މިންވަރު ކޮށްދެއްވާށިއެވެ! އާމީން‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ 3‬ޞަފަރު ‪1438‬‬ ‫‪ 3‬ނޮވެންބަރު ‪2016‬‬ ‫ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް‬

‫‪5‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪g‬‬ ‫ރޓީ‬ ‫ސ ިކ ުއ ި‬ ‫ނ ްލ ެ‬ ‫ނޝަ ަ‬ ‫ނޑް ޭ‬ ‫ނސް އެ ް‬ ‫ސ ްޓރީ އޮ ްފ ިޑފެ ް‬ ‫ނ ް‬ ‫މި ި‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެ‬

‫ނސް‬ ‫ސޓަރ ޮއ ްފ ިޑފެ ް‬ ‫ނ ް‬ ‫ސޓަރ ޮއފް މި ި‬ ‫ނ ް‬ ‫ސ ަބ ުތ ަގއި މި ި‬ ‫ނ ަ‬ ‫ރގެ ުދ ަވ ުހގެ މު ާ‬ ‫ނޞް ު‬ ‫ަ‬ ‫ރފް ުޢމަރު ެދ ްއވާ ިޚ ާޠބު‬ ‫ޝ ީ‬ ‫ރ ަބލް ާއ ަދ ްމ ަ‬ ‫ނ ަ‬ ‫ރޓީ އޮ ަ‬ ‫ސ ިކ ުއ ި‬ ‫ނލް ެ‬ ‫ނޝަ ަ‬ ‫ނޑް ޭ‬ ‫އެ ް‬

‫މިއަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ‪ 28‬ވަނަ ނަޞްރުގެ ދުވަހެވެ‪ .‬ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި ސިފައިންގެ އެންމެމަތީ ވެރިޔާ‪ ،‬ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމްގެ އަރިއަހަށް ދުވަހުގެ‬ ‫ތަހުނިޔާއާއި ހެޔޮއެދުންތައް އަރިސްކުރަމެވެ‪ .‬އަދި ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމާއި ވައިސް‬ ‫ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް ބްރިގޭޑިއަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝާހިދާއި ޖެނެރަލް އޮފިސަރުންނާއި ހިތްވަރުގަދަ ދިވެހި‬ ‫ސިފައިންނަށާއި ސިފައިންގެ ޢާއިލާތަކަށް ތަހާނީ ދަންނަވަމެވެ‪ .‬ހަމަމިފުރުޞަތުގައި ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާގައި‬ ‫ޝަހީދުވި އެންމެހައި ޝަހީދުންނަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ރަޙުމަތް ލެއްވުންއެދި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ‪ .‬އަދި އެޝަހީދުންގެ‬ ‫ޢާއިލާތަކަށް ކެތްތެރިކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަން ދެއްވުން އެދި މާތްﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬ ‫މ މިއަ ު‬ ‫ދ‬ ‫މިއަދަކީ ‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަށް ‪ 28‬އަހަރު ފުރޭ ދުވަހެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‪ ،‬ހަ ަ‬ ‫ނ ވޭނާއި‬ ‫ހިނގިކަމެއްހެން އެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާގެ ބިރުވެރިކަމާއި ނުރައްކާތެރިކަން‪ ،‬ދިވެހިންގެ ހިތްތަކަށް މިހާރު ވެސް ދަ ީ‬ ‫އުދާހާއެކު ވަންނަމުންނެވެ‪ .‬އެއީ އެހާވެސް ނާމާން ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަކީ ދީނާއި ޤައުމުގެ މަސްލަހަތަށްވުރެ އަމިއްލަ އެދުން އިސްކުރި ދިވެހި‬ ‫ޚާއިނުންގެ ބަޔަކު ރާވައި ހިންގި ޢުދުވާނީ ހަމަލާއެކެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގައި ޤާނޫނީގޮތުން އުފެދިފައިއޮތް ސަރުކާރާ ދެކޮޅަށް‬ ‫ބޭރުގެ ހަތިޔާރުއެޅި ޓެރަރިސްޓުންގެ ބަޔަކު ގެނެސްގެން ހިންގި ވަރަށް ބޮޑު ޖަރީމާއެކެވެ‪ .‬އެއްވެސް ޙައްޤަކާނުލައި ‪19‬‬ ‫ދިވެއްސަކު ޝަހީދުކޮށްލި ހިތާމަވެރި‪ ،‬ހިތްދަތި އަދި ބިރުވެރި ޙާދިޘާއެކެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް‪ ،‬އެދުވަހަކީ މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީނާއި ޤައުމުގެ ޙައްޤުގައި ދިވެހި ދަރިންތަކެއް ކެރިގެން ފިދާވި‬ ‫ދުވަހެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމާއެކު‪ ،‬ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި ދިވެހި ސިފައިން ކުރި ޤައުމީ ޖިހާދާއި ވެވަޑައިގެންނެވި މަތިވެރި‬ ‫ޤުރުބާނީއާއި ޝަހީދުވެ ވަޑައިގެންނެވި އަބްޠާލުންގެ ޒިކުރާއަކަށް ދުވަހަކު ވެސް ނިމުމެއް ނާންނާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއިން ދަސްވި ފިލާވަޅަކީ އަމިއްލަ އެދުމަށްޓަކައި ޤައުމަށް ޣައްދާރުވާ އެއްވެސް‬ ‫ޚާއިނަކަށް މި ލޮބުވެތި ދިވެހި ފަސްގަނޑުން ދިވެހިން ފުރުސަތު ނުދޭނެކަމެވެ‪ .‬ޤައުމު ވައްޓާލާ ކޮންމެ އަނދަވަޅަކުން‬ ‫ޤައުމު ނެގުމަށާއި ނެގެހެއްޓުމަށްޓަކައި އަބަދު ވެސް ޤައުމުދެކެ ލޯބިވާ ދިވެހި ދަރިން ނުކުންނާނެކަމެވެ‪ .‬މާތްވެގެންވާ‬ ‫އިސްލާމްދީނާއި ޤައުމުގެ ޙައްޤުގައި ވާންޖެހުނު ކޮންމެ ޤުރުބާނީއެއް ދިވެހިން ވާނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދަކީ‪ ،‬ދިވެހި ސިފައިން ޢަޒުމް އައު ކުރަންވީ ދުވަހެކެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިން މިއަދު އާކުރަންވީ ޢަޒުމަކީ‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގައި ޖިހާދު ކުރި ސިފައިންގެ ޢަޒުމެވެ‪ .‬ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި ފުރާނައިން ޤުރުބާން ވާން ފަސްނުޖެހުމުގެ‬ ‫ޢަޒުމެވެ‪ .‬ޢުދުވާންތަކަށް މި ފަސްގަނޑުގައި ޖާގަ ނުދިނުމުގެ ޢަޒުމެވެ‪ .‬ދިވެހި ޤައުމަކީ މިނިވަން ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ބޭއްވުމަށް ކުރަންޖެހުނު ކޮންމެ ޖިހާދެއް‪ ،‬ވާންޖެހުނު ކޮންމެ ޤުރުބާނީއެއް ވުމުގެ މަތިވެރި ޢަޒުމެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ސިފައިން އެދުވަހު ވެސް އަދި މިއަދު ވެސް ތިބީ ވަރުގަދަ އީމާނާއި ނުގުޑާފަދަ ޢަޒުމުގައި‪ ،‬ޤައުމަށް‬ ‫އިޚްލާޞްތެރި‪ ،‬ވަފާތެރި ލަޝްކަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިންގެ ސަފުތައް ރުކުރުވާ ލެވިފައި ވަނީ ބަދަހިކަމާއެކު‬ ‫ގައެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ އެތެރެއިންނާއި ބޭރުން އަތުވެދާނެ ހަމަލާއަކަށް ފުރިހަމައަށް ތައްޔާރުގައެވެ‪ .‬މާތްވެގެންވާ އިސްލާމް‬ ‫ދީނާއި ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިޤުލާލަށްޓަކައި ޖިހާދު ކުރުމަށް ތައްޔާރުގައެވެ‪.‬‬ ‫އ މާތްﷲ ސުބުޙާނަހޫ ވަތަޢާލާ ދިވެހިރާއްޖެ‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ އިޚުލާޞްތެރި ދުޢާއަކީ މިނިވަން ޤައުމެއްގެ ގޮތުގަ ި‬ ‫އކު ވިހުރެމުން ދިއުމުގެ ހެޔޮ ތައުފީޤު މިންވަރު‬ ‫ތާއަބަދަށްމެ ލެއްވުމެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދިދަ އަބަދު ވެސް މިނިވަން ވަޔާ ެ‬ ‫ނދާ މަސައްކަތުގައި ނަޞްރާއި ނަސީބު މިންވަރު‬ ‫ކުރެއްވުމެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤްލާލު ޙިމާޔަތްކުރުމަށް ކުރަމު ް‬ ‫ކުރެއްވުމެވެ‪ .‬އާމީން‪.‬‬

‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ 3‬ޞަފަރު ‪1438‬‬ ‫‪ 3‬ނޮވެންބަރު ‪2016‬‬ ‫އާދަމް ޝަރީފް ޢުމަރު‬ ‫މިނިސްޓަރ އޮފް ޑިފެންސް އެންޑް ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީ‬

‫‪7‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪c‬‬ ‫ރ ްޓ ްޑ ެހ ްޑ ްކ ޯއޓަރޒް‬ ‫ނޓަރ ްގ ޭ‬ ‫އި ް‬ ‫ނސް ޯފސް‬ ‫ނ ްލ ިޑފެ ް‬ ‫ނޝަ ަ‬ ‫ޯމ ްލ ިޑ ްވސް ޭ‬

‫ސގެ ިޚ ާޠބު‬ ‫ނސް ޯފ ް‬ ‫ޗފް ޮއ ްފ ޑިފެ ް‬ ‫ީ‬ ‫بسم هللا الرمحن الرحمي‪ ،‬امحلد هلل رب العاملني‪ ،‬والصالة والسالم عىل أ�رشف ا ألنبياء واملرسلني‪ ،‬نبينا محمد‬ ‫وعىل �آهل وحصبه أ�مجعني‬ ‫ މިއަދަކީ‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ‪ 28‬ވަނަ ނަޞްރުގެ ދުވަހެވެ‪ 1988 .‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއިން‬ ‫މި ލޮބުވެތި ވަޠަންގެ މިނިވަންކަމާއި ސިޔާދަތާއި އިސްތިޤްލާލު ހިމާޔަތްކޮށް ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމަށް އެ ދުވަހު ސިފައިން‬ ‫ކުރި ހިތްވަރުގަދަ ޖިހާދާއި‪ ،‬ވެވަޑައިގެންނެވި މަތިވެރި ޤުރުބާނީގެ ހަނދާންތައް އާކުރަމުން‪ ،‬ނަޞްރުގެ ދުވަހުގެ‬ ‫ހެޔޮއެދުމާއި ތަހުނިޔާ ރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި ސިފައިންގެ އެންމެ މަތީވެރިޔާ ޢަބްދުﷲ ޔާމީން‬ ‫ޢަބްދުލްޤައްޔޫމަށާއި ޢިއްޒަތްތެރި ދިފާޢީ ވަޒީރު އޮނަރަބަލް އާދަމް ޝަރީފް ޢުމަރަށާއި ލޮބުވެތި ސިފައިންނާއި ސިފައިންގެ‬ ‫ޢާއިލާތަކަށް އަރިސްކުރަމެވެ‪ .‬އަދި ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ޙަމާލާގައި ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވި ޝަހީދުންނަށް‬ ‫ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ރަޙުމަތްލެއްވުމަށާއި އެ ބޭކަލުންގެ ޢާއިލާތަކަށް ކެތްތެރިކަން ދެއްވުން އެދި ދުޢާ ކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަށްފަހު ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާއަށް ވަރަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއްވަނީ ގެނެވިފައެވެ‪.‬‬ ‫ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި އިންސާނީ ވަސީލަތް ތަރައްޤީކޮށް‪ ،‬ތަޢުލީމާއި ތަމްރީނުގެ ރޮނގުން ބޮޑު ކުރިއެރުމެއްވަނީ ހޯދިފައެވެ‪.‬‬ ‫ޢުމްރާނީ ތަރައްޤީއާއި އަސްކަރީ ވަސީލަތްތައްވަނީ އިހުނަށްވުރެ އެތައް ގުނައެއް އިތުރަށް ތަރައްޤީ ކުރެވިފައެވެ‪.‬‬ ‫މިއަހަރަކީ "ތަޢުލީމާއި ތަރުބިއްޔަތު ‪ -‬ސިފައިންގެ ބިންގާ" މި ޝިޢާރުގެ ދަށުން ޚާއްޞަ އިސްކަމެއްދީގެން ހުރިހާ‬ ‫ސިފައިން ޝާމިލުވާގޮތަށް ތަފާތު ގިނަ ތަމްރީނު ޕްރޮގްރާމްތައް ކުރިއަށް ގެންދެވޭ އަހަރެކެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ އަސްކަރީ‬ ‫ޤާބިލުކަމުގެ ފެންވަރު ވަޒަންކޮށް‪ ،‬އިތުރަށް ތަރައްޤީ ކުރުމަށް މި ހިންގޭ ޕްރޮގްރާމްތަކުގެ ސަބަބުން ސިފައިންގެ‬ ‫ޤާނޫނީ ޒިންމާއި މަޞްޢޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކަށް އާދިރުމެއް ލިބިގެންދާނެއެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރުކޮށް‪ ،‬ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާތަކާއި އުދުވާންތަކުން ދިވެހި ޤައުމާއި ރައްޔިތުން ސަލާމަތްކޮށް‬ ‫ރައްކާތެރިކުރުމަށް ކުރާ މަސައްކަތްތަކަށް ތާޒާކަމާއި އާރޯކަން ލިބިގެންދާނެއެވެ‪ .‬ސިފައިންނަށް ހިންގާ މިފަދަ މުހިންމު‬ ‫ތަމްރީނުތައް މިއަދު މި ހިންގަނީ ސިފައިންގެ ޤާބިލު މުދައްރިބުންގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުންނެވެ‪ .‬މިއީ ސިފައިންނަކީ ތަފާތު‬ ‫ދާއިރާތަކުން އަމިއްލަ ފުދުންތެރިކަން ހުރި ބަޔަކަށްވުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތަކަށް ލިބިގެންދާ ހިތްވަރެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދު ސިފައިންގޭގައި މީހުން ބިނާކުރުމަށް މިކުރެވޭ ބުރަ މަސައްކަތުގައި ހުރިހާ ފަރާތްތަކެއްގެ ފުރިހަމަ‬ ‫ބައިވެރިވުމާއި އެއްބާރުލުން ބޭނުންވެއެވެ‪ .‬ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގައި ގިނަ ދުވަސްތަކެއް ހޭދަކުރައްވާފައިވާ‬ ‫ދުނިޔެވީ ގޮތުންނާއި އަސްކަރީ ގޮތުން ތަޖުރިބާ ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ ފަރާތްތަކުން އެފަރާތްތަކުގެ ޢިލްމީ ޤާބިލުކަމާއި‬ ‫ތަޖުރިބާއިން އަދުގެ ޒުވާން ސިފައިން ތަމްރީނުކޮށް ތަރުބިއްޔަތުކުރުމުގައި އެކަށީގެންވާ ހިއްސާއެއް އަދާކުރާތަން ފެންނަން‬

‫އެބަޖެހެއެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން‪ ،‬ސިފައިންގެ ވެލްފެއަރގެ ކަންތައްތައް ރަނގަޅުކުރުމަށާއި‪ ،‬ސިފައިން ދިރިއުޅޭ މަރުކަޒުތަކާއި‬ ‫ސިފައިންގެ މާހައުލުގެ ތަރައްޤީއާ ކުރިއެރުމަށް ކުރެވޭ ޢުމްރާނީ މަސައްކަތްތަކުގައިވެސް ކޮންމެ ސިފައިންގެ ބޭފުޅަކުވެސް‬ ‫އެބޭފުޅެއްގެ ފަންނާއި ޤާބިލުކަމުގެ ތެރެއިން ކޮންމެވެސް ހިއްސާއެއް މި މުއައްސަސާއަށް ދެއްވަން އެބަޖެހެއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ‬ ‫ނަފްސު ކުރިއަރުވާ ތަރައްޤީއަށް އިސްކަންދެއްވާ ފަދައިން މި މުއައްސަސާގެ ކުރިއެރުމަށްވެސް އިސްކަންދެއްވަން އެބަޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގައި އެތައް އަގުހުރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރެއްވުމަށްފަހު ވަކިވެވަޑައިގަންނަވާއިރު‪ ،‬ބައިވެރިވެވަޑައިގެންފައިވާ‬ ‫ތަމްރީނު ޕްރޮގްރާމްތަކާއި ޢުމްރާނީ ތަރައްޤީގެ މަޝްރޫޢުތަކަކީ އެބޭފުޅެއްގެ ޤައުމީ ޚިދުމަތުގެ ޒިކުރާ އާކޮށްދޭނެ ދިރިހުރި‬ ‫ނިޝާންތަކަކަށްވާނެ ކަމާމެދު އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތެވެ‪.‬‬ ‫ތިނެއް ނޮވެންބަރުގައި ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި ހިތްވަރާއެކު ޖިހާދުކުރެއްވި ސިފައިންނާއި އެ ދުވަހުގެ އެ ހަމަލާގައި‬ ‫ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވި ސިފައިންގެ ޒިކުރާއަކީ ފަނޑުވުމެއް އަންނާނެ ޒިކުރާއެއްނޫނެވެ‪ .‬ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ދީނާއި‬ ‫ޤައުމަށްޓަކައި ޖިހާދުކޮށް ފުރާނައިން ޤުރުބާންވެވަޑައިގެންނެވި ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިން އެ ދުވަހު އެ ދައްކުވައިދިން ނަމޫނާ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އަބަދުވެސް ހަނދާނުގައި ބަހައްޓަން ޖެހެއެވެ‪ .‬އެބޭފުޅުން ދީނާއި ޤައުމަށް ދެއްވި އިސްކަމާއި އެބޭފުޅުންގެ‬ ‫ތެދުވެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމެވެ‪ .‬ވާޖިބު އަދާކުރެއްވުމުގައި ދެއްކެވި ރީތި ލާމަސީލު ނަމޫނާ މިސާލެވެ‪ .‬އެ ބޭފުޅުންނަށް‬ ‫އެ ހިސާބަށް ވަޑައިގެންނެވުނީ ލިބިވަޑައިގެންފައިވާ އަސްކަރީ އަދި އަޚްލާޤީ ތަރުބިއްޔަތެއްގެ ތެރެއިންކަން ކަށަވަރެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ޒުވާން ހިތްޕުޅުތަކުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ހަރުދަނާ އަޤީދާއެއްގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬އަމިއްލަ އެދުންތަކަށްވުރެ ޤައުމާއި ވާޖިބަށް‬ ‫އިސްކަން ދިނުމުގެ ރޫޙުގެ ތެރެއިންނެވެ‪ .‬ޒަމާން މިވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ދިވެހި ސިފައިންގެ މަޤްޞަދާއި‬ ‫ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތަށް ބަދަލެއް ނާންނަކަން ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ވިޔަފާރިއާއި‪ ،‬އާމުދަނީ ލިބޭނެ އަމިއްލަ‬ ‫މަސައްކަތްތައް ކުރާނަމަ‪ ،‬ސިފައިންގެ ޚިދުމަތްފަދަ ޤައުމީ ޚިދުމަތަކަށް ދޭންޖެހޭ އިސްކަން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދެވިދާނެތޯ‬ ‫ސުވާލު ކުރަން އެބަޖެހެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގައި ޝަހީދުވެފައިވާ ކޮންމެ ސިފައިންގެ ބޭފުޅަކީވެސް އެ ބޭފުޅެއްގެ ހުރިހާ‬ ‫ވަގުތުތަކާއި ހަކަތައެއް މި މުއައްސަސާއަށް ޤުރުބާންކުރައްވަމުން ވަޑައިގެންނެވި ބޭފުޅުންނެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގައި‬ ‫އެ ބޭފުޅުންގެ އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި ވަފާތެރިކަމުން އަދި ޚިދުމަތަށް ދެއްވި އިސްކަމާއި އަޚްލާޤީ މާތް ސިފަތަކުގެ ސަބަބުން‬ ‫ޝަހީދުވެވަޑައިގެންނެވުމުގެ ކުރިން ވެސް އެކަމުގެ އަގުވަޒަންކުރެވި އަސްކަރީ ޝަރަފުގެ ނިޝާންތައް ވަނީ ލިބިވަޑައިގެންފައެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ ދުޢާއަކީ ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ މުޖާހިދުންނާއި ޝަހީދުން ފަދަ ހިތްވަރާއި ޢަޒުމް ވަރުގަދަ ދީނާއި ޤައުމު‬ ‫ދެކެ ލޯބިވާ ބަޔަކު ކަމުގައި އަޅުގަނޑުމެން ލެއްވުމެވެ‪ .‬މާތްﷲ‪ ،‬ދިވެހި ސިފައިންގެ ހިތްތަކުގައި ދީނީ ލޯތްބާއި ޤައުމީ ރޫޙު‬ ‫ދިރުވާ އާލާކުރައްވާށިއެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިން ދީނާއި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ރެއާއި ދުވާލު ކުރަމުންދާ އިޚްލާޞްތެރި ޤައުމީ‬ ‫ޚިދުމަތުގައި ބަރަކާތްލައްވައި‪ ،‬ސިފައިންކުރާ ކޮންމެ ޖިހާދެއްގައިވެސް ނަޞްރާއި މަދަދާއި ފަތަޙަ މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ‪.‬‬ ‫އާމީން‪ .‬ކުރިއަށް ދިވެހި ޤައުމު ‪ -‬ކުރިއަށް ދިވެހި ސިފައިން‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ 3‬ޞަފަރު ‪1438‬‬ ‫‪ 3‬ނޮވެންބަރު ‪2016‬‬ ‫މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމް‬ ‫ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް‬

‫‪c‬‬ ‫ރ ްޓ ްޑ ެހ ްޑ ްކ ޯއޓަރޒް‬ ‫ނޓަރ ްގ ޭ‬ ‫އި ް‬ ‫ނސް ޯފސް‬ ‫ނ ްލ ިޑފެ ް‬ ‫ނޝަ ަ‬ ‫ޯމ ްލ ިޑ ްވސް ޭ‬

‫ސގެ ިޚ ާޠބު‬ ‫ނސް ޯފ ް‬ ‫ޗފް ޮއ ްފ ޑިފެ ް‬ ‫ސ ީ‬ ‫ަވ ިއ ް‬ ‫އިސްލާމްދީނާއި މި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ޚިދުމަތް ކުރުމުގެ ފުރުސަތު އަޅުގަނޑުމެންނަށް މިންވަރު ކޮށްދެއްވި ގަދަ‬ ‫ކީރިތިވަންތަ މާތްﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ޙަމްދާއި ޝުކުރު ކުރަމެވެ‪ .‬އަދި ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި ޖިހާދު ކުރުމުގައި‬ ‫މަތިވެރި ނަމޫނާއެއް މި އުންމަތަށް ދެއްކެވި މާތް ނަބިއްޔާ حممد صلى اهلل عليه وسلم އަށް ޞަލަވާތާއި ސަލާމް ލެއްވުން‬ ‫އެދި ދުޢާކުރަމެވެ‪ .‬އަދި މި ޞަލަވާތާއި ސަލާމުގައި އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ އާލުންނާއި މިތުރު ސަހާބީން ޝާމިލް ކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދަކީ‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ‪ 28‬ވަނަ ފަޚުރުވެރި ނަޞްރުގެ ދުވަހެވެ‪ .‬މި ދުވަހުގެ މުނާސަބަތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި ސިފައިންގެ އެންމެމަތީވެރިޔާ ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމަށާއި މިނިސްޓަރ‬ ‫އޮފް ޑިފެންސް އެންޑް ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީ އޮނަރަބަލް އާދަމް ޝަރީފް ޢުމަރަށާއި ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ‬ ‫ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމަށް ތަހުނިޔާ އާއި ހެޔޮ އެދުންތައް އަރިސް ކުރަމެވެ‪ .‬އަދި މި މަތިވެރި ޤައުމީ ޚިދުމަތުގައި‬ ‫ސާބިތުކަމާއިއެކު ދެމިތިބި ހުރިހާ ލޮބުވެތި ސިފައިންނާއި ސިފައިންގެ ޢާއިލާތަކަށް ވެސް މި ތަހުނިޔާ ރައްދުކުރަމެވެ‪.‬‬ ‫ނަޞްރުގެ ދުވަސް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހަނދާން އާކޮށްދެނީ ދީނާ ޤައުމަށްޓަކައި ޖިހާދުކޮށް ޝަހީދުވެދިޔަ ދިވެހި‬ ‫ދަރިންތަކެއްގެ އަގުހުރި ޒިކުރާއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ފުރާނަ މި ޤައުމަށްޓަކައި ހިބަކޮށްދިން ކެރޭ ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިންގެ‬ ‫ބައެއްގެ އަގުހުރި ފިދާއެވެ‪ .‬ޤައުމު ގޮވާލި ހިނދު މި ވަޠަނުގެ ދަރިން އެއްވެސް ފަސްޖެހުމެއްނެތި ކޮށްފައިވާ ހިތްވަރުގަދަ‬ ‫ޖިހާދާއި ދިވެހި ސިފައިން ވެފައިވާ މަތިވެރި ޤުރުބާނީއެވެ‪ .‬ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި‪ 1988 ،‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ‬ ‫ހަމަލާއިން އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިންނަށް‪ ،‬ނަޞްރު ލިބި‪ ،‬ދުޝްމަނުންގެ މައްޗަށް ކާމިޔާބު ހޯދުނީ މި އިޚްލާޞްތެރި އަދި‬ ‫ވަފާތެރި ޚިދުމަތްތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬ތިނެއް ނޮވެންބަރުގެ ޢުދުވާނާ ގުޅިގެން ދީނާއި ވަޠަނުގެ ޙައްޤުގައި‬ ‫ޖިހާދުކުރި މުޖާހިދުންނަށް ދިވެހި ދަރިއެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން ޝުކުރާއި ތަޢުރީފު އަރިސް ކުރަމުން‪ ،‬އެ ދުވަހު ޝަހީދުވި‬ ‫ޝަހީދުންނަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ރަޙުމަތާއި ނިޢުމަތް ލެއްވުން އެދި މާތްﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދަކީ އަޅުގަނޑުމެން ސިފައިންގެ ހިތްތަކުގައި އިތުރަށް ޤައުމީ ލޯތްބާއި ޤައުމީ ރޫޙު ދިރުވައި އާލާކުރަންވީ‬ ‫ދުވަހެކެވެ‪ .‬ޤައުމިއްޔަތާއި ވަޠަނިއްޔަތުގެ ރޫޙަށް ފެންދީ ހައްދަންވީ ދުވަހެކެވެ‪ .‬ޤައުމީ ސަލާމަތަށްޓަކައި އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތަށް އާރޯކަމާއި ތާޒާކަން ގެންނަންވީ ދުވަހެކެވެ‪ .‬މާޒީން ޢިބުރަތް ހޯދައިގެން މުސްތަޤްބަލް‬ ‫ބިނާކުރަންވީ ދުވަހެވެ‪ .‬ޤައުމަށްޓަކައި ފިދާވި ދަރިންގެ ހިތްވަރުން ހިތްވަރު ލިބިގަންނަންވީ ދުވަހެވެ‪ .‬އެއްވެސް އަމިއްލަ‬ ‫އެދުމެއްނެތި ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި ޚިދުމަތް ކުރުމުގައި ސާބިތުވެ ދެމި ތިބުމުގެ ޢަޒުމް އާކުރަންވީ ދުވަހެވެ‪ .‬ނަޞްރުގެ‬ ‫ދުވަހެއް ފާހަގަ ކުރުމުގެ ބޭނުމަކީ އެއީއެވެ‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާ ދުޝްމަނުން ފެށީ ހިމޭންކަމުގެ ފަތިހެއްގައެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުންގެ ފުރަތަމަ‬ ‫ހަމަލާއާއެކު ވަގުތުން ދިވެހި ސިފައިން ރައްދުގައި ހަމަލާދޭން ފެށިއެވެ‪ .‬ވަރަށް ކުޑަ ވަގުތުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައި ސިފައިންގެ‬ ‫އެތެރޭގައި ތިބި ހުރިހާ ސިފައިން‪ ،‬ހަތިޔާރާއެކު ދިފާޢީ މަޤާމުތަކަށް ނުކުމެ‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދިފާޢީ މައި މަރުކަޒު‬ ‫ދިފާޢުކުރަން ފެށިއެވެ‪ .‬ކެއުމެއް‪ ،‬ބުއިމެއް‪ ،‬އަރާމެއްނެތިއެވެ‪ .‬ކޮމާންޑަރުންގެ އޯޑަރަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމުގައި‬ ‫ފެނުނީ ލާމަސީލު މިސާލެކެވެ‪ .‬އެގޮތުން ދުޝްމަނުން ޖަހަމުންދިޔަ ވަޒަން ތަކުގެ ކުރިމައްޗަށް ނިކުންނަންޖެހުނު ހިނދު‪،‬‬ ‫އެއްވެސް ފަސްޖެހުމެއްނެތި އެކަންވެސް ސިފައިން ކުރިއެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު ޝަހީދުވެ‪ ،‬އަނެއް ބަޔަކު‬ ‫ޒަޚަމުވަމުން ދިޔައިރުވެސް ސިފައިންގެ އުންމީދަކަށް‪ ،‬ސިފައިންގެ ޢަޒުމަކަށް‪ ،‬ސިފައިންގެ ހިތްވަރަކަށް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ‪.‬‬ ‫ދުޝްމަނުން ދެމުންދިޔަ ވަރުގަދަ ހަމަލާތައް ސިފައިންގެ ބޭރުފާރަށް އަމާޒުވުމުން އަރައިގެންދާ ވަރުގަދަ ގުޑުމުން‬ ‫ސިފައިންގެ ހިތްވަރެއް ގުޑުވައެއް ނުލެވުނެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ބޭރުފާރު ފޫ އަޅުވާލެވުނަސް‪ ،‬ސިފައިންގެ އީމާންކަމުގެ ފާރު‬ ‫ދުޝްމަނުންނަކަށް އެދުވަހަކު ފޫއަޅުވައެއް ނުލެވުނެވެ‪ .‬މިއީ އެދުވަހު ސިފައިންގެ މައި މަރުކަޒުގެ އެތެރެއިން އަޅުގަނޑަށް‬ ‫ފެނުނު މަންޒަރުތަކެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދުވެސް އަޅުގަނޑުމެން ސިފައިން ވާންޖެހޭނީ އެފަދަ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ދީނާއި ވަޠަނަށް ދެވޭ ކޮންމެ ހަމަލާއަކާ‬ ‫ކެރިގެން ކުރިމަތިލާ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬އަބަދުވެސް ސިފައިންގެ ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތާއި ޒިންމާ ހަނދާނުގައި ބަހައްޓައިގެން‬ ‫ސިފައިންގެ ހުވަޔާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލު ކުރާ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ދިވެހި ދަރިއަކަށްވީތީ‪ ،‬އަދި ދިވެހި ސިފައިންގެ މީހަކަށްވީތީ‬ ‫އަދާކުރަންޖެހޭ ފަރުދީ ޒިންމާ އަދާކުރަން ފަސް ނުޖެހޭ މީހަކަށެވެ‪ .‬ޤައުމީ ސަލާމަތަށް އިސްކަންދީ އަމިއްލަ މަސްލަހަތުތައް‬ ‫އެއްފަރާތްކޮށް‪ ،‬ޤައުމީ ޚިދުމަތަށް އިސްކަންދޭ މީހަކަށެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ތެރެއިން ނޮވެންބަރު ތިނެއްގައި ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި‬ ‫ޖިހާދުކުރި މުޖާހިދުންނާއި ޝަހީދުވެދިޔަ ޝަހީދުން ދެއްކެވީ އެ ނަމޫނާއެވެ‪ .‬އެ އިޚްލާޞްތެރިކަމާއި ވަފާތެރިކަމުގެ މަތިވެރި‬ ‫ނަމޫނާ ބަލައިގަނެ‪ ،‬އަސްކަރީ އަޚްލާޤު އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގައި ހިފަހައްޓައިގެން ޚިދުމަތުގައި ސާބިތުވެ ތިބުމަކީ މިއަދު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ ސިފައިންގެ މީހަކުވެސް ކަނޑައަޅަންޖެހޭ ވަރުގަދަ ޢަޒުމެކެވެ‪.‬‬ ‫ އަޅުގަނޑުގެ އިޚްލާޞްތެރި ދުޢާއަކީ‪ ،‬ދީނާއި ވަޠަނުގެ ދިފާޢުގައި ދިވެހި ސިފައިން ކުރަމުންދާ ޤައުމީ‬ ‫ޚިދުމަތުގައި މާތްﷲ ބަރަކާތް ލައްވައި‪ ،‬ދިވެހި ސިފައިން ކުރާ ކޮންމެ ޤައުމީ ޖިހާދެއްގައި ކާމިޔާބާއި ނަޞްރު މިންވަރު‬ ‫ކުރެއްވުމެވެ‪ .‬ދިވެހި ޤައުމަށާއި ދިވެހި ސިފައިންނަށް އަދަށްވުރެ ހުރިހާ ގޮތަކުންވެސް ބާއްޖަވެރި ކުރިމަގެއް މިންވަރު‬ ‫ކުރެއްވުމެވެ‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬

‫‪ 3‬ޞަފަރު ‪1438‬‬ ‫‪ 3‬ނޮވެންބަރު ‪2016‬‬ ‫ބްރިގޭޑިއަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝާހިދު‬ ‫ވައިސް ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް‬

‫‪11‬‬

‫ގެއް ުލމެއް ލިބި ަގތުމެއް އަދި ގެއްލުމެއް ދިނުމެއްވެސް ެނތް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި އެކިމީހުންގެ‬ ‫ވިސްނުމާއި ޚިޔާލު ތަފާތެވެ‪ .‬އަދި ކުރާ ހިތްވާ‬ ‫ކަންކަމާއި ކަންކަން ކުރެވޭ މިންވަރު ވެސް ތަފާތެވެ‪.‬‬ ‫ކަންކަން ދަސްކުރުމާއި ކަންކަމުގެ މަޢުލޫމާތު‬ ‫ލިބިގަތުމާއި އަނެކުންނަށް ފޯރުކޮށްދިނުން ވެސް‬ ‫ތަފާތެވެ‪ .‬މަޢުލޫމާތު ލިބިގަންނަ ހިނދު އެކަމެއް‬ ‫ފަހުމްވާ މިންވަރު ވެސް އެކިމީހުން ތަފާތެވެ‪.‬‬ ‫ޝައުޤުވެރިވާ ކަންކަން ތަފާތުވެފައި ވާއިރު‬ ‫ކަމުގެ ޙަޤީޤަތް އޮޅުން ފިލުވުމަށް މަސައްކަތް‬ ‫ކުރުމުންދާ ބަޔަކުވެއެވެ‪ .‬ހަމެ އެހެންމެ ކަންކަން‬

‫ކުރުމަށް ތޫނުފިލި ބަޔަކު ވާކަން ވެސް ޤަބޫލު‬ ‫ކުރެވެއެވެ‪ .‬މިސިފަތައް އިންސާނުންގެ މެދުގައި‬ ‫ތަފާތުވެފައި ވުމުން ކަންކަމަށް އަހުލުވެރިވުމަށް‬ ‫ގިނަގުނަ ޢިލްމީ މަސައްކަތް ކުރަންޖެހޭކަން‬ ‫ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ‪ .‬އަދި އެހެންމެ ހޭލުންތެރިކަން‬ ‫ކުރުމަށް ތަފާތު ގިނަ މަސައްކަތް ކުރަންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫ކަމަކުން‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫ގެއްލުންލިބިދާނެ‬ ‫ރައްކާތެރިވުމަށް ހޭލުންތެރިކުރުވާއިރު ގެއްލުން‬ ‫ދިނުމަށް އަމަލުކޮށްގެން ވެސް ނުވާނެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެހެންމެ އަޅުގަނޑުމެންގެ އެންމެ ބޮޑު އަޒުމަކަށް‬ ‫ވާންވާނީ ކޮންމެ ކަމެއްގައި ވެސް ރައްކާތެރިވުމެވެ‪.‬‬ ‫ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަތުމެވެ‪ .‬ރައްކާތެރިކަން‬ ‫ލިބިގަތުމަށް ފަރުދީ ޒިންމާ ބޮޑެވެ‪ .‬ފަރުދީ‬ ‫ވިސްނުމުން ވިސްނާ ކަންކުރުން ބުއްދިވެރިއެވެ‪.‬‬ ‫ކަންކަމަށް އަހުލުވެރިވުމުގައި‬ ‫ނުދަންނަ‬ ‫ރައްކާތަރިކަމަށް ސަމާލުކަން ދޭންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ރައްކާތެރިވުމަށް‬ ‫ހާލަތުގައި‬ ‫ނުރައްކަލުގެ‬ ‫އަބަދުވެސް ސަމާލުކަން ދޭންޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި ބައެއް‬

‫ފަހަރު އެމީހެއްގެ ފަރުދީ ވިސްނުމުން ވިސްނާ‬ ‫ކުރާ ކަންކަމުން ގެއްލުމާ ކުރިމަތިވަމުންދެއެވެ‪.‬‬ ‫ކަމުގެ އެންމެ ފުރިހަމަ މަޢުލޫމާތު ލިބިގަތުމަށް‬ ‫މަސައްކަތް ނުކޮށް އަމިއްލައަށް ކަންކަން ކުރުމަށް‬ ‫މަސައްކަތް ކުރެއެވެ‪.‬‬ ‫މީހަކީ‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫އެމީހެއްގެ ބުއްދީގެ ބޭނުން އެންމެ ފުރިހަމައަށް‬ ‫ގެއްލުމާއި‬ ‫މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫ބޭނުންކުރަންވާނެ‬ ‫ނުރައްކާ އެކުލެވޭ ކަންކަން އޮޅުން ފިލާފައިވާ‬ ‫ފަރާތަކަށްވުމުގެ ޔަޤީންކަން އޮންނަން ވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ތިބާގެ ޢަމަލުތަކާއި ގުޅިލާމެހިފައިވާ ގެއްލުމާއި‬ ‫ފަރުވާތެރިވާންޖެހޭ‬ ‫ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ނުރައްކާތައް‬ ‫ކަންކަމާއި ތިބާގެ އިހުމާލުން ގެއްލުން ލިބިގަންނަ‬ ‫ކަންކަން ހުރެއެވެ‪ .‬ތަހުޒީބީ ދިރުއުޅުމަށް‬ ‫ބައްޓަން‬ ‫ދިރިއުޅުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ކުރަމުންދާ ދިޔުމުގައި ރައްކާތެރިވާން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލަށް ތަޢާރަފުވާ ކަންކަން ބޭނުން ހިފުމުގައި‬ ‫ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަޅުތައް ދަސްކޮށް ކަމުގެ‬ ‫ހުނަރު އެނގެންޖެހެއެވެ‪ .‬ދިގު މުއްދަތުންނާއި‬ ‫ކުރު މުއްދަތުން ކުރާ ކަންކަމުން ލިބޭ ގެއްލުމަށް‬ ‫ރައްކާތެރިވާން އެބަޖެހެއެވެ‪ .‬ރައްކާތެރިކަމަށް‬ ‫ވިސްނަން ޖެހެނީ ގެއްލުން ލިބިދާނެ ފަދަ ކަންކަމަށް‬ ‫ޚާއްޞަ ރައްކާތެރިކަމެއް ލިބިގަތުމަށެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ކުޑަކޮށް ވިސްނުމުގެ‬ ‫ސަބަބުން އެންމެ ބޮޑު އަގެއް ދައްކަން ޖެހެނީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ ނަފުސަށެވެ‪ .‬އެންމެ‬ ‫ބޮޑު ރައްކާތެރިކަމާއި ހިމާޔަތެއް ދޭންޖެހެނީ‬ ‫ވެސް ފުރަތަމަ އަމިއްލަ ނަފުސަށެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬

‫ކެޕްޓަން އިބްރާހީމް ޢާޒިމް‬ ‫ނުރައްކަލެއްގެ އެންމެ ބޮޑު ޝިކާރައަކަށް އަމިއްލަ‬ ‫ނަފުސު ވާ ފަހަރުތައް ގިނައެވެ‪ .‬ވޭނާއި އާހުގައި‬ ‫ނަފުސު ތަހައްމަލު ކުރާ ހިތްދަތިކަން ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ބައެއް މިހުން މާބޮޑަށް ވިސްނާލުމެއް ނެތި‬ ‫ނަފުސަށް ގެއްލުން ލިބޭ ކަންކަން އުފަލެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ހަދަމުންދެއެވެ‪ .‬އެފަދަ އާދަތައް ކަށީގައި‬ ‫ހިފާ އެންމެގާތް އެކުވެރިޔާއަށް އެނުރައްކާ‬ ‫އަމަލުތައް ހަދަމުންދެއެވެ​ެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ނަފުސަށް ގެއްލުންވާ‬ ‫ކޮންމެ ކަމަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް އުމުރުފުރާއަށް‬ ‫ބަލާ އަންނަނީ ހޭލުންތެރި ކުރަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ކުރާ ހިތްވާ ޢަމަލުތަކުގެ ތެރެއިން އަމިއްލަ‬ ‫ނަފުސަށް ގެއްލުން ލިބޭ ކަންކަން ފާޅުކަން ބޮޑު‬ ‫ގޮތެއްގައި އަންނަނީ ހޭލުންތެރި ކުރުމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުންނާއި ޤައުމީ ފެންވަރުގައި‬ ‫ނަފުސަށް ލިބިދާނެ ނުރައްކަލުގެ ވާހަކަ އަންނަނީި‬ ‫ބުއްދިއަށް‬ ‫އިންސާނުންގެ‬ ‫ދައްކަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ޤަބޫލުކުރެވޭހާ ތިލަކަޮށް ނަފުސަށް ލިބޭ ގެއްލުން‬ ‫ބޮޑުކަން އަންނަނީ ކިޔާދެމުންނެވެ‪ .‬ފަރުދީ ޒިންމާ‬ ‫އިސްކޮށް އަމަލު ކުރުމަށް ކެޑިނޭޅި އަންނަނީ‬ ‫އެކިފަރާތްތަކުން‬ ‫ހަނދާން ކޮށްދެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ކޮށްފައިވާ ހިތި ތަޖުރިބާތައް ހިއްސާކުރަމުން‬ ‫ނުރައްކަލުން ރައްކާތެރިވުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ދަނީ‬ ‫އަމިއްލަ ނަފުސަށް ގެއްލުން ލިބޭ އެންމެ‬ ‫ބޮޑު އެއްކަމަކީ ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުމުން‬ ‫ނަފުސަށް ގެއްލުން ލިބޭކަމާއި ސިއްޙި ގޮތުން‬ ‫ނުރައްކާ އެކުލެވޭ ކަމެއްކަން އަންނީ އިންޒާރު‬ ‫ދެމުންނެވެ‪ .‬ވިސްނާ ފިކުރުކޮށްލާއިރު ބުއްދީގެ‬ ‫ބޭނުންކޮށް ނަފުސަށް ގެއްލުން ލިބިގަންނަމުންދާ‬ ‫ދުންފަތުގެ އިސްތިޢުމާލު ކުރުމާ ދުރުހެލިވުމަށް‬ ‫ހަނދާންކޮށްދެމެވެ‪ .‬ހަމަ ޔަޤީނުން ވެސް އަމިއްލަ‬ ‫ނަފުސަށް ގެއްލުން ލިބިގަތުމެއް ވެސް އަދި‬ ‫ގެއްލުމެއް ދިނުމެއް ވެސް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ރަސްކަމަށް ވެރިވެގަ ީތއެއްނޫން‪ .‬ރައްޔިތުން ލޮލުން ބޮލުން ރުހި ޤަބޫލުވީ‬ ‫ނ ާވސް ަފ ުތޙީ‬ ‫ރ ީހމް ަ‬ ‫ނޓް ިއ ްބ ާ‬ ‫ެލ ްފޓިނަ ް‬

‫ދުނިޔޭގައި ކޮންމެ ޙަޟާރަތެއްގެ ތާރިޚަށް‬

‫ވަނީ މީލާދީން ‪ 1753‬އިން ‪ 1761‬އާ ހަމައަށް‬

‫ޞަފުޙާތަކެއް ނެތް ހަމަ އެއްވެސް ޙަޟާރަތެއް ނެތޭ‬

‫ދެކޮޅަށް މާލޭގެ ބަނދަރުން ފެށިގެން ތިދުންމަތީ‬

‫ރަދުންނާއި ވަލީ އަޙުދު މުޙައްމަދު މަނިކުފާނު‬

‫ހަނގުރާމަ ކުރައްވައި މަލާބާރީންގެ ލަޝްކަރުތައް‬

‫ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬ދޮންބަނޑާރައިން އެންމެ ފަހުން ދިވެހި‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ‬

‫ވަނަ އަހަރު އައްސުލްޠާން މުކައްރަމު މުޙައްމަދު‬

‫ނަޒަރު ހިންގާލިއަސް ކަޅާއި ހުދު ކުލައިން ފޭދިފައިވާ‬

‫ދެންނެވުމަކީ ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ ޙަޟާރަތެއްގެ‬ ‫ތެރޭގައި ފޯކްލޯރާއި‪ ،‬އޮޅުންބޮޅުމާއި‪ ،‬ލާއިންސާނީ‬

‫ހަޑިމުޑުދާރު ޢަމަލުތަކާއި‪ ،‬ޣައްދާރުވުމާއި އަދި ހަމަ‬

‫އަލީރާޖާ ރާއްޖެ އަބުރާ ހިފުމަށް ފޮނުވި ގުރާބުތަކާ‬

‫ދޮނަކުޅިއާ ދެމެދު ހިނގި ކޮންމެ ހަނގުރާމައެއްގައި‬ ‫ބަލިކުރައްވާފައެވެ‪( .‬ނަސީމާ މުޙައްމަދު ‪.)2016‬‬

‫ރަސްކަން ޤަބޫލުފުޅު ކުރެއްވީ މީލާދީން ‪1757‬‬

‫އެހެންމެ ޤައުމިއްޔަތަށްޓަކައި ޤުރުބާންވި ފަޚުރުވެރި‬

‫ބާރާއި ވެރިކަން އެއްކިބާ ކުރުމަށްފަހު އަންނަން އޮތް‬

‫ވުމާއެކު ދިވެހި ރައްޔިތުން‬

‫ޖީލުތަކަށް ދެއްކެވި އަގުހުރި މިސާލުތައް މި ދިވެހި‬

‫ޤަޢުމު ދެކެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ސަލާމަތް ކުރައްވަން ދެފަހަރެއްގެ މަތިން މަސައްކަތް‬

‫މަލާބާރީން‬

‫މިސާލުތައް ވާނެއެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ ލައްޒަތާއި‪ ،‬އާރާއި‬

‫ކީއްތޯއެވެ!‬

‫ރަހީނުކޮށްފައިހުރި‬

‫މިނިވަންވިއިރު‬ ‫ތަޚުތަށް‬

‫ކިބައިން‬

‫ރާއްޖޭގެ‬

‫އިސްވުމަށް‬

‫ތަޚުތު‬

‫ދޮން‬

‫ހުސްވެފައި‬

‫އިމާދުއްދީން މަލިކުގައި އަވަހާރަވުމުންނެވެ‪.‬‬

‫ވިހިހާސްލާރިއާއިއެކު‬ ‫ބަންޑާރައިންނަށް‬

‫ރައްޔިތުންގެ‬

‫ލޯތްބާއެކު‬

‫ރުހުމާއި‬

‫ރަސްކަމަށް އިސްވެވަޑައިގެންނެވުމަށްފަހު ވަރުގަދަ‬

‫ވަޞިއްޔަތެއް ދޮންބަންޑާރައިން ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އެމަނިކުފާނަށްފަހު އަވަހާރަވި ރަދުންގެ ދަރިކަލުން‬

‫މާއްދިއްޔަތަށްވުރެ ޙައްޤުގެ މަގު ޚިޔާރު‬ ‫ކުރެއްވުމުން ވެސް އެތައް ޖީލަކަށްފަހު މިއަދު‬ ‫މިކަހަލަ އަޑުއަޑު އިވުމުން ކަންބޮޑުވާންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫މުޙައްމަދު‬

‫މަނިކުފާނަށް‬

‫(ފަހުން‬

‫ޣިޔާސުއްދީނު‬

‫ރަދުން) އަށް ރަސްކަން ޙަވާލުކުރެއްވުމަށް ކުރެއްވި‬ ‫ވަޞިއްޔަތެވެ‪ .‬ދޮން ބަނޑާރައިން ދެކެވަޑައިގެންނެވި‬ ‫ގޮތުގައި ރަސްކަމުގެ ޙައްޤު ފަރާތަކީ ދިޔަމިގިލީ‬

‫ދަރިކޮޅެވެ‪ .‬ޒަމާނުއްސުރެ ރަސްކަމަކީ އެއިރެއްގެ‬ ‫ވެރިކަން ކުރާ ރަސްކަމެއްގެ ޚާންދާނީ ތަރިކައެއްކަމަށް‬

‫ދެކޭ ޒަމާނެއްގައި މިފަދަ ޙިކުމަތްތެރި ނިންމުމެއް‬ ‫ނިންމި ބޭކަލަކަށް ކުޑައިމީސްބަހެއް ރައްދުކުރުމަކީ‬

‫ތާރީޚަކީ‬

‫އޮޅުންބޮޅުންވެފައިވާ‬

‫ކަންހިނގިގޮތުގެ ޙަޤީޤަތާ ހަމައަށް ވާސިލުވުމަށް‬

‫ކިލަބު‬

‫ދެންނެވިއެވެ‪ .‬ދިވެހި ރައްޔިތުން ތިބީ އެކަމަށް‬

‫އޮތް ރަނގަޅު އެއްޗެއް ގޯސް އެއްޗެއް ނުފެނި‪،‬‬

‫އެކަމަށް އިންކާރު ކުރައްވައި ލާރިތައް ހަވަރަށް‬

‫މާއްދިއްޔަތަށްވުރެ ޙައްޤުގެ މަގު ޚިޔާރު‬

‫ކައިރިކަމެކެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ ހާލަތު ހުރީ އެވަނިމިވެނި‬

‫ދޮން‬

‫މިކަހަލަ އަޑުއަޑު އިވުމުން ކަންބޮޑުވާންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫ދުނިޔޭގެ ހުންނެވިހާ ދުވަހަކު ރަސްކަލަކީ އެ‬

‫ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮތްހާ ހިނދަކު ހަނދާން‬

‫ސާބިތުވަނީ‪ ،‬މަލާބާރީންގެ ކިބައިން ދިވެހި އުއްމަތް‬

‫ނުބަލައި ތުންތުންމަތިން ގޮވާ ގޮވެލިފަތިތަކަށް މީހާ‬

‫އިވުނެވެ‪ .‬ދޮންބަންޑާރައިން‪ ،‬ހޮޅިން އަތްދަށުން‬

‫ރަސްކަން ޙައްޤުވަނީ އެ މަނިކުފާނަށް ކަމަށް‬

‫ނުދެވި އަމިއްލައަށް ޙަޤީޤަތް ހޯދުމުގެ ޤާބިލުކަމާއި‬

‫ކަމުގައެވެ‪ .‬އެ ބޭކަލަކަށް މުޅި ޤައުމު ފަޚުރުވެރިވާ‬

‫ވެސް‬

‫ސަފުހާ ތަކެކޭ ބުނެ ފުއްދާލައިގެން ތިބެއްޖެނަމަ އޭގެ‬ ‫ޤައުމިއްޔަތަށް‬ ‫ގޮތަކަށޭ‬

‫ކަނޑާލައި‬

‫ކުލުނު‬

‫ބުނެކިޔާފައި‬

‫ކާބަފައިން‬

‫“އަހަރެން‬

‫މި‬

‫ނެތް‬

‫އުފެދުމަކީ‬

‫ބެހުމަށް އެދިވަޑައިގެން ރަހީނުކޮށްފައިވާ ރަދުންގެ‬

‫އުއްމީދު‬

‫ބަންޑާރައިން ދެކެވަޑައިގެންނެވި ގޮތުގައި ރަދުން‬

‫ދޮންބަންޑާރައިން‬

‫މިޤައުމު‪،‬‬

‫ޤުރުބާނީގައި‬

‫ރަދުންކަމުގައެވެ‪ .‬މިކަމުން ދުވާލުގެ އިރު ފަދައިން‬

‫ނުނެތޭނެ މިސާލެކެވެ‪ .‬މިއީ‪ ،‬ކަމުގެ ތަންދޮރު‬

‫އިހަށްދުވަހު ބުނި އަޑު‬

‫އުފުއްލެވުމާއެކު‬

‫ހުސްވެ އަމިއްލަ ތާރީޚަށް ދޭންޖެހޭ އަހަމިއްޔަތު‬

‫ވާ‬

‫ވަޠަނަށްޓަކައި‬

‫ދޭތެރޭ‬

‫ސަލާމޭ”‬ ‫ވީ‬

‫ބުނުމަކީ‬

‫ކޮޅުފައިންޖެހުން ނޫން ކޮންކަމެއްބާވައެވެ‪.‬‬ ‫ޅަފުރާގެ ޒުވާނަކު‬

‫ލޮލުން ބޮލުން ރުހި ޤަބޫލުވެއެވެ‪.‬‬

‫ހާލު‬

‫އަހުވާލު‬

‫ޤައުމު ސަލާމަތް ކުރެއްވީ ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތި‬ ‫ދިވެހިން އެބޭކަލަކަށް ޣާޒީއެއްގެ ލަޤަބު އަރުވާފައިވާ‬

‫ނެތްކަމެވެ‪.‬‬

‫ޝަޚުސިއްޔަތަކާ‬

‫އެފަދަ‬

‫ބަހެއް‬

‫ބުނުމުން‬

‫ބެލުމަށް‬

‫ސަލާމަތްކުރެއްވުމުގެ‬ ‫ރައްޔިތުން‬

‫މެދު‬

‫ވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ކުރެއްވުމުން ވެސް އެތައް ޖީލަކަށްފަހު މިއަދު‬

‫ޤައުމާ‬

‫ޖީލެއް‬

‫ނަމަވެސް‬

‫ނުކުޅެދިފައިވާ‬

‫މީހަކު‬

‫ދައްކަން‬

‫ހެޔޮވާވަރުގެ‬

‫ދަހިވެތިކަމުގެ‬

‫އެންގެވިއެވެ‪.‬‬

‫ބުރަ‬

‫ދުށްކަމުގައި‬

‫ޒައްރެއްގެ‬

‫މިންވަރު‬

‫ޝަޢުޤުވެރިކަން ކުޑަވުމުން ދިމާވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއް‬

‫މީހުންގެ‬

‫ނަޒަރުގައި‬

‫ތާރީޚު‬

‫ދިރާސާކޮށް‪ ،‬ހޯދައި ދަސްކުރުމަކީ ބޭކާރު ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ހަނގުރާމަތަކުގައި‬

‫މިފިކުރުގެ މީހުން ގިނަ ވެއްޖެނަމަ ވަޠަނުގައި‬

‫މީލާދީ ސަނަތުން ‪ 1752‬ޑިސެންބަރު ‪20‬‬

‫ދިވެހިންގެ މުދަލަށް ދިން ގެއްލުމުގެ ސަބަބުން‬

‫ހާސިލުކުރަންވީ ފިލާވަޅެއް ނުފެނި ކަނު މުޖުތަމަޢު‬

‫ގެދޮރު ރޯކޮށް ވެރިކަން ފޭރިގަނެ އޭރު ތަޚުތުގައި‬

‫ދުވަސްތަކުގައި ޤައުމުގެ ހުންގާނުގައި އިސްވެ‬

‫ރަހީނުކޮށްގެން‬

‫ކަންނަންނޫރަށް‬

‫ގޮތުން އެޒިންމާތައް އުފުއްލެވި ނަމަވެސް ދިވެހި‬

‫ކޮށްދެއްވުމަށްފަހު‪،‬‬

‫ދޮންބަންޑާރައިން‬

‫އަންތަރީސްވިއެވެ‪.‬‬

‫އިސްކޮށް‬

‫ދިގުލައިގެންދިޔަ‬

‫ވިޔަސް‬

‫ރަސްކަމުގެ‬

‫ދެއްކެވި‬

‫މިސާލަކީ‬

‫ހަރަކާތްތެރިވުމާއި‪،‬‬

‫މަލާބާރީން‬

‫ވަނަ ދުވަހު މަލާބާރީން މާލެއަށް އަރައި ދިވެހިންގެ‬

‫ރައްޔިތުން އާންމު ހާލަތަކަށް ރުޖޫޢަވުމަށް ހޭދަވި‬

‫މުޙައްމަދު‬

‫ހުންނެވީ ދޮންބަންޑާރައިންނެވެ‪ .‬ހާލަތު ނިޔާކުރި‬

‫ގެންދިޔައެވެ‪ .‬މަލާބާރީންގެ ކިބައިން ދިވެހިރާއްޖެ‬

‫ރަސްކަން ހިންގަމުންދިޔައީ ރަދުންގެ ޢާއިލާގެ‬

‫އިންނެވި‬

‫އިމާދުއްދީން‬ ‫ސަލާމަތް‬

‫އައްސުލްޠާން‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މުކައްރަމު‬

‫ދެބޭފުޅެއްގެ ނަންފުޅުގައެވެ‪.‬‬

‫ފަޚުރުވެރިވާންޖެހޭ ތަރިކައެއް ނުފެނި‪ ،‬އިބުރަތް‬

‫އަކަށް ވެދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ރިފަރެންސް‪:‬‬

‫ނަސީމާ މުޙައްމަދު (‪)2016‬‬

‫ރަނިން‪.‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަހުންނާއި‬

‫‪13‬‬

‫ޮކމާންޑް ސާޖަންޓް މޭޖަރ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު‬

‫ ‬

‫ނ ޭޔގެ‬ ‫ޞ ޮކށް ދު ި‬ ‫ނވެ‪ާ .‬ޚ ްއ ަ‬ ‫ނމުން ެ‬ ‫ނ ެޔ ައށް ދަނީ ައ ަވސް ަބ ަދލު ަތ ެކއް އަން ަ‬ ‫ދު ި‬ ‫ނދާ ަބ ަދ ުލ ަތ ުކގެ‬ ‫ނމު ް‬ ‫ރއިން އަން ަ‬ ‫ނގާ‪ި ،‬ހރަ ުފ ުހގެ ެތ ެ‬ ‫ރޙުން ަ‬ ‫ރޖީ ަމސް ަ‬ ‫ސ ިތ ާ‬ ‫ިއ ް‬

‫ރ ަކ ުމގެ‬ ‫ރ ްއ ާކތެ ި‬ ‫ސ ާލ ަމ ާތއި ަ‬ ‫ނ ޭޔގެ ަ‬ ‫ނވެ‪ .‬ދު ި‬ ‫ސ ެފއް ނޫ ެ‬ ‫ނ ެލއް ެއހާ ާ‬ ‫ކަން ަތއް ަތއް ފެން ަ‬ ‫ރ ެވ ަފ ިއވާ‬ ‫ށވަ ު‬ ‫ރކަން ަކ ަ‬ ‫ރ ްއ ާކ ެތ ި‬ ‫ެވށި ިކލަނބު ެވ ަފއި ާވ ެލއް ޮބ ުޑ ަކމުން ެއ ްއ ެވސް ަޤ ުއ ަމކީ ަ‬ ‫ރ ްއ ެޖ ަފދަ ުކދި‬ ‫ރ ަތ ާކއި ދި ެވހި ާ‬ ‫ސ ަކރީ ބާ ު‬ ‫ނމެ ޮބ ެޑތި ައ ް‬ ‫ނ ޭޔގެ އެ ް‬ ‫ނވެ‪ .‬ދު ި‬ ‫ަޤ ުއ ެމއް ނޫ ެ‬ ‫ނ ެޖހުން ެއ ަބއޮ ެތވެ‪.‬‬ ‫ަޤ ުއ ުމ ަތ ަކށް ެވސް މި ގޮ ް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެ ހިމެނޭ ދެކުނު އޭޝިޔާއާއަށް ނަޒަރެއްދޭއިރު މި ސަރައްހައްދު ޤައުމުތަކުގެ ދީނީ‪ ،‬ސަޤާފީ‪ ،‬އިޤްތިޞާދީ‪،‬‬ ‫އިޖްތިމާޢީ އަދި ސިޔާސީ މަސްރަޙަށް އަންނަމުންދާ ބޮޑެތި ބަދަލުތަކާއި އަރާ ލޮޅުންތައް ގިނައެވެ‪ .‬ސަރަޙައްދުގެ ހާލަތާއި‬ ‫ރައްކާތެރިކަމާމެދު ކަންބޮޑުވުންތަކެއް ހުރިއިރު‪ ،‬ދުނިޔެއަށް އަންނަމުންދާ ބަދަލުތަކުގެ އޮއިވަރުތައް ރާއްޖޭގެ ކަނޑުތަކުގައިވެސް‬ ‫ދަނީ އަޅަމުންނެވެ‪ .‬މިއަދުގެ ދިވެހިން ދީނީ ކަންކަމުގަޔާއި ޤައުމީ ކަންކަމުގައި ގެންގުޅޭ ވިސްނުމާއި ފިކުރު އިއްޔެއާ ތަފާތެވެ‪.‬‬ ‫ކަންތައްތައް ހާސިލުކުރުމަށް ހިނގަން ބޭނުންވާ މަގުތައް ތަފާތެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގައި ހިނގާފާނެ‬ ‫ކަމަށް ކުރި ހީވެސް ނުކުރާފަދަ އެތައްކަމެއް މިއަދު ހިނގަމުން އެބަދެއެވެ‪ .‬ކުދިކުދި‬ ‫ކަންތައްތަކުގެ ގޮތުގައި އުފެދިގެން އައި އެތައްކަމެއް ބޮޑެތި‬ ‫ޤައުމީ މައްސަލަތަކަށް ބަދަލުވަމުން ދަނީއެވެ‪ .‬ޤައުމީ‬ ‫ކޮންމެ މައްސަލައެއް އާޚިރުގައި އައިސް ލައިގަންނާނެ‬ ‫އިމަކީ ޤައުމީ ސަލާމަތެވެ‪.‬‬

‫ރ ަޙ ްއދު‬ ‫ސ ަ‬ ‫ރ ްއ ެޖ ޮއތް ަ‬ ‫ާ‬ ‫‪14‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ ހިމެނޭ ދެކުނު އޭޝިޔާއަކީ ދީނީގޮތުން ހައްދު ފަހަނައަ ާ‬ ‫ޅ‬ ‫ދިއުމާއި‪ ،‬ދޭދޭ އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކުގެ ދެމެދުގައި ފަރުވާއެއް ނުލިބިފައި އޮންނަ ޒަމާންވީ‬ ‫ނުތަނަވަސްކަމާއި‪ ،‬ވަކިވެގަތުމަށް މަސައްކަތްކުރާ ހަނގުރާމަވެރިންގެ މައްސަލަތައް‬ ‫ގިނަ ސަރަޙައްދެކެވެ‪ .‬އަދި މި ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން ޓެރަރިޒަމްގެ ނުރައްކާތެރި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ގިނަ ހާދިސާތަކެއް މި ސަރަޙައްދުގައި‬ ‫ތަރުކާރުވަމުން އެބަދެއެވެ‪ .‬ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން‬ ‫ބައެއް ދޭދޭ ޤައުމުތަކުގެ މެދުގައި ރޯވެފައިވާ‬ ‫އަލިފާންގަނޑުން ހުޅުފަޅައިގެން ދެއެވެ‪ .‬ވަގު‬ ‫މަސްތުވާތަކެތީގެ‬ ‫ވިޔަފާރިއާއި‬ ‫ހަތިޔާރުގެ‬ ‫މި‬ ‫ވަގުފާރި‬ ‫އިންސާނީ‬ ‫ވިޔަފާރިއާއި‬ ‫މިކަންކަމަކީ‬ ‫ހިނގައެވެ‪.‬‬ ‫ސަރަޙައްދުގައި‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއާއި މިސަރަޙައްދުގައި ހިމެނޭ‬ ‫އެހެން ޤައުމުތަކުގެ ޤައުމީ ސަލާމަތާ ވެސް‬ ‫ޚާއްޞަކޮށް‬ ‫ކަންތައްތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫ގުޅުންހުރި‬ ‫މީގެތެރެއިން ބައެއް ކަންތައްތަކަކީ ދިވެހިރާއްޖެ‬ ‫ފަދަ ކުޑަ އަދި ވަސީލަތްތައް މަދު ޤައުމަކަށް‬ ‫އިސްތިޤްލާލު‬ ‫ސިޔާދަތާއި‬ ‫މިނިވަންކަމާއި‬ ‫ހިމާޔަތްކޮށް ދިފާޢުކުރުމަށް އޮތް ވަރަށް ބޮޑު‬ ‫ގޮންޖެހުމެކެވެ‪.‬‬

‫ރ ްއކާ‬ ‫ނ ަ‬ ‫ށ ުހރި ު‬ ‫ސ ާލ ަމ ަތ ް‬ ‫ަޤ ުއމީ ަ‬ ‫ޤައުމީ ސަލާމަތަށް ނުރައްކާވަނީ‪،‬‬ ‫ޤައުމުގެ ސިޔާދަތަށް ނުވަތަ އިސްތިޤްލާލަށް ނުވަތަ‬ ‫މީހުންގެ ޖިސްމާއި ފުރާނައަށް ނުވަތަ މުދަލަށް‬ ‫ބޮޑެތި ގެއްލުންތައް ކުރިމަތިވާ ކަންކަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ ތެރޭގައި ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާތަކާއި ހަތިޔާރު‬

‫ބޭނުންކޮށްގެން ހިންގާ ޢުދުވާނީ ޙަރަކާތްތައް‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪ .‬މިކަންކަމުން ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބާރު‬ ‫ގަދަ ޤައުމުތައްވެސް ސަލާމަތްވެފައި ނުވުމަކީ‬ ‫މިކަމުގެ ނުރައްކާތެރިކަން ތަސައްވުރު ކޮށްދޭ‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ‪ 99‬އިންސަތައަކީ‬ ‫ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދެވެ‪ .‬ރާއްޖެއަށް މިހާތަނަށް‬ ‫އައި ބޭރުގެ ކޮންމެ ޢުދުވާނެއް އައީ‬ ‫ކަނޑުމަގުންނެވެ‪ .‬ފަހުގެ ތާރީޚަށް ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހަމަލާއެވެ‪ 2007 .‬ވަނަ އަހަރުގެ މެއިމަހު‬ ‫ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދަށް ޤަވާޢިދާ‬ ‫ޚިލާފަށް ވަދެގެން އުޅުނު ހައިޖެކް ކޮށްފައިއޮތް‬ ‫ހަތިޔާރު ބޯޓުގެ މައްސަލައެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ‬ ‫ސަރަޙައްދުން ފެނިފައިވާ "ހާލުގައި ޖެހިފައިވާ"‬ ‫ކަނޑުފޭރޭ މީހުންނެވެ‪ .‬މިއިން ކޮންމެ ކަމަކުން‬ ‫ރާއްޖޭގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބެލެހެއްޓުމަށް‬ ‫ކުރަންޖެހޭ ހޭދައާއި އެކަމުގެ މުހިންމުކަމާއި‪،‬‬ ‫ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތްތަކުގެ ބޮޑުކަމާއި ބުރަކަން‬ ‫ބުނެދެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ބޭރުގެ ނުރައްކާތައް‬ ‫އަންނަ ހަމައެކަނި ގޮތަކީ ކަނޑުމަގެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގައި އިސްލާމީ ޝަރީޢަތާ‬ ‫އެއްގޮތަށް ޤާނޫނުތައް ތަންފީޒުކުރުމަށް މުސްލިމް‬ ‫ދިވެހިރައްޔިތުން ބޭނުންވެއެވެ‪ .‬ޤާނޫނުގެ ވެރިކަން‬ ‫ހިންގައި‪ ،‬ޤާނޫނު ނަގަހައްޓައި ދަމަހައްޓަން‬ ‫ބޭނުންވެއެވެ‪ .‬ވަކި މީހަކު އިސްތިސްނާ ނުކޮށް‪،‬‬ ‫ޤާނޫނުގެ ކުރިމަތީގައި އެންމެންނަކީވެސް ހަމަހަމަ‬ ‫ބައެއްކަމުގައި ވާން އެދެއެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖެއަކީ‬ ‫މިނިވަންކަމުގެ ބައިގަރުނަށްވުރެ ދިގު ތާރީޚެއް‬ ‫އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ޤައުމެކެވެ‪.‬‬ ‫ލިބިފައިވާ‬ ‫ދިވެހިންނަށް ދިވެހިންގެ ކަންތައްތައް ދިވެހިން‬ ‫ބޭނުންވާ ގޮތްގޮތަށް ޑިމޮކްރެޓިކް ނިޒާމުގެ‬

‫ތެރެއިން ނިންމުމަށް ދުނިޔޭގެ ނުފޫޒުގަދަ‬ ‫ބައެއް ފަރާތްތަކުން ތިބީ ރުހިގެންނެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ސައްތައިން‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ‬ ‫ޚާއްޞަކޮށް‬ ‫ސައްތަ އިސްލާމީ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮންނަ‬ ‫އޮތުން ނިމުމަކަށް ގެންނަން ބޭނުންވާ ބޭރުގެ‬ ‫ފަރާތްތަކުން މި ރާއްޖެއަށް ބަލަނީ ސާފު‬ ‫ލޮލަކުން ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ތަކާއި‬ ‫އިދާރާ‬ ‫ބައިނަލްއަޤްވާމީ‬ ‫ޖަމާޢަތްތައް މެދުވެރިކޮށް ރާއްޖެއާމެދު ހަރުކަށި‬ ‫ފިޔަވަޅު އެޅުމަށް އެދޭ ބޭރުގެ ޖަމާޢަތްތައް ތިބި‬

‫ފަދައިން އެކަމަށް އެދިއެދި ތިބި ދިވެހިންވެސް‬ ‫މިއަދު އެބަ އުޅެއެވެ‪ .‬ހަމަހަމަ ކަމާއި އިންސާފުން‬ ‫ބޭރުން ބައިނަލް އަޤްވަމީ ޖަމާޢަތްތައް މެދުވެރިކޮށް‬ ‫ރާއްޖެއާމެދު ފިޔަވަޅު އަޅައި ރާއްޖޭގެ ދާޚިލީ‬ ‫ސިޔާސަތަށް ބާރު ފޯރުވުމަށް ބޭނުންވާ ބޭރުގެ‬ ‫ޙަޤީޤަތެކެވެ‪.‬‬ ‫އުޅެމުންދާކަމީ‬ ‫ފަރާތްތަކެއް‬ ‫އިސްލާމީ ޝަރީޢަތާއި ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުތަކާ‬ ‫ޚިލާފަށް ދިވެހިން ލައްވައި ކަންތައްތައް ކުރުވަން‬ ‫އެފަދަ ފަރާތްތަކުން ބާރުއަޅައެވެ‪ .‬ޙައްދެއްނެތް‬ ‫މިނިވަންކަމަށާއި ދީނީ މިނިވަންކަމަށް ގޮވާލާ‬ ‫ގޮވުންތަކަށް ހިތްވަރު ދެއެވެ‪ .‬އަދި އެފަދަ‬ ‫ބައެއް އެއްވުންތަކުން ބޭރުގެ މިފަދަ ބައެއް‬ ‫ފަރާތްތައް ފެނިގެން ގޮސްފައިވެސް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިއިން ކޮންމެ ކަމަކީ ވެސް ޤައުމީ ސަލާމަތަށް‬ ‫ހުރި ނުރައްކަލެވެ‪.‬‬

‫ރ ެގ ާޙ ަލތު‬ ‫ެއ ެތ ޭ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ދާޚިލީ ވެށިން ފެންނަ‬ ‫މަންޒަރުތަކަކީ ވެސް ޤައުމީ ސަލާމަތަށް‬ ‫ރައްކާތެރި މަންޒަރުތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ‬ ‫ޤާނޫނީ ވެރިކަން ބަދަލުކުރުމަށް ސިޔާސީ ބައެއް‬ ‫ފަރާތްތަކުން ޤާނޫނީ އިމުން ބޭރުން ކުރަމުންދާ‬

‫ކަންތައްތަކުގެ ނޭދެވޭ އަސަރުތައް ރާއްޖެއަށާއި‬ ‫ދިވެހިރައްޔިތުންނަށް ސީދާކޮށާއި ނުސީދާކޮށް‬ ‫ދަނީ ކުރަމުންނެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލް‬ ‫ޤައްޔޫމް ދަތުރުކުރެއްވި "ފިނިފެންމާ" ލޯންޗްކޮޅު‬ ‫ގޮއްވާލައިގެން އެމަނިކުފާނު އަވަހާރަކޮށްލުމަށް‬ ‫‪ 2015‬ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު ‪ 28‬ވަނަ‬ ‫ދުވަހު ދިން ނުރައްކާތެރި ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާ‬ ‫ސިޔާސީ ލަނޑުދަނޑިއެއް ހާސިލުކުރުމަށް‬ ‫ދީފައިވާ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއެކެވެ‪ .‬އެ ހަމަލާއާއި‬

‫‪15‬‬

‫އެ ހަމަލާއާ ގުޅުންހުރި އިތުރު ޓެރަރިސްޓް‬ ‫ޙަރަކާތްތައް ރާވައި ހިންގާފައިވާ ގޮތުން ޤައުމީ‬ ‫ސަލާމަތަށް އޮތް ނުރައްކާ ސިފަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫ވަރުގަދަ ކުރިމަތިލުމެއް ހިނގިއެވެ‪ .‬ކުށެއްނެތް‬ ‫‪ 19‬ދިވެހިން ޝަހީދުކޮށްލާފައިވާ ‪1988‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާ ރާވައި ހިންގި‬ ‫އިސް ލީޑަރު ހެންވޭރު ހާޖަރާގޭ ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީ‬ ‫އުޅެނީ ދިވެހި ދައުލަތަށް ފިލައިގެންނެވެ‪ .‬އޭނާ‬ ‫ހޯދުމަށް އިންޓަރޕޯލް މެދުވެރިކޮށް ރެޑްނޯޓިސް‬ ‫ނެރެފައިވާއިރު‪ ،‬އެ ހަމަލާގައި ބައިވެރިވި‬ ‫އެހެން ހުރިހާ ދިވެހިންވަނީ ޤާނޫނީ ހަމަތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން މިނިވަން ވެފައެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ސިޔާސީ‬ ‫މަސްރަހަށް ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ހިމޭންކަމެއް‬

‫ގުޅުންހުރި ނުރައްކާތެރި މައްސަލަތައްވެސް ދަނީ‬ ‫އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި‬ ‫ނަސްލީ އަދި ދީނީ ތަފާތު ފިކުރުތަކުގެ މެދުގައި‬ ‫ހިނގަމުންދާ ހަނގުރާމަތަކުގައި ބައިވެރިވުމަށް‬ ‫ގޮސްފައިވާ ދިވެހިންގެ އަދަދު ފަސްސާހާ‬ ‫ވަނީ ގާތްކޮށްފައެވެ‪ 2007 .‬ވަނަ އަހަރުގެ‬ ‫ސެޕްޓެންބަރުމަހުގެ ‪ 29‬ވަނަ ދުވަހު ސަލްޓަން‬ ‫އަމާޒުކޮށް‬ ‫ފަތުރުވެރިންތަކަކަށް‬ ‫ޕާކުގައި‬ ‫އަމިއްލައަށް ތައްޔާރުކުރި ބޮމަކުން ހަމަލާ‬ ‫ދީފައިވެއެވެ‪ .‬ހަމަ އެއަހަރުގެ ޑިސެންބަރުމަހުގެ‬ ‫‪ 27‬ވަނަ ދުވަހު އއ‪ .‬ހިމަންދޫގައި ރާއްޖޭގެ‬ ‫ސަލާމަތީ ބާރުތަކާއި އެރަށުގައި ވަކިން ޖަމާޢަތް‬ ‫ހަދައިގެން ނަމާދުކޮށް އުޅުނު ބަޔަކާ ދެމެދު‬

‫އަޔަސް ސިޔާސީ މަސްރަހު އަބަދުވެސް ކެކިކެކި‬ ‫އޮންނަން ބޭނުންވާ ބަޔަކުވެސް އެބަތިއްބެވެ‪.‬‬ ‫އެފަދަ ފަރާތްތަކުން ހީކުރަނީ އެބައެއްގެ‬ ‫މަޤްޞަދަށް އެންމެ ފަސޭހައިން ވާސިލު ވެވޭނީ‬ ‫އެ މަގުން ކަމަށެވެ‪.‬‬

‫ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން މާލެއާއި ރާއްޖޭގެ‬ ‫އެކިއެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ތޫނު އެއްޗެހިން ހަމަލާދީ‬ ‫މީހުން މެރުމާއި މީހުންގެ އަގުބޮޑެތި މުދަލަށް‬ ‫ގެއްލުންދިނުމާއި އަލިފާން ޖެހުމުގެ ހާދިސާތައް‬ ‫ދަނީ ހިނގަމުންނެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ އާބާދީގެ‬ ‫ތިންބައިކުޅަ އެއްބަޔާ ގާތަށް ރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅޭ‬ ‫ބިދޭސީންގެ އަދަދު މަތިވެފައިވާއިރު އެމީހުންނާ‬

‫‪16‬‬

‫“‬

‫“‬

‫ސިފައިންގެ ކުރިމަގު ބައްޓަންކޮށް ތަރައްޤީ ކުރަމުންދަ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ޤައުމީ ސަލާމަތް އެއީ އެންމެ އިސް ކަންތައް ކަމުގައި‬ ‫ރގެ‬ ‫ރ ްއ ޭޖގެ ަޤ ުއމީ ދި ާފޢީ ބާ ު‬ ‫ަބ ަލ ިއގެންނެވެ‪ި .‬މ ޮގތުން ދި ެވހި ާ‬ ‫ސ ްޓ ާގ ަޑށް ަޒމާނީ ުއޅަނދު‬ ‫ކަނ ުޑގެ ާބރު ަކ ުމ ަގއިވާ ޯކ ް‬ ‫ފަހަރު ހޯދައި ކޯސްޓްގާޑުގެ ފްލީޓް ވަރުގަދަ ކުރަމުންދާ‬ ‫ިދއުން ާފ ަހގަ ުކރެ ެވ ެއވެ‪.‬‬

‫ސ ާލމަތީ ިޚ ުދ ަމ ްތ ަތއް‬ ‫ަ‬ ‫ޤައުމީ ސަލާމަތީ ބާރުތަކަށް ޤާނޫނު‬ ‫އަސާސީއާއި ޤާނޫނުތަކުން ވަނީ ވަރުގަދަ‬ ‫ވާޖިބެއް‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތަކާއި‬ ‫ޒިންމާއަކާއި‬ ‫އިންތިޚާބު‬ ‫ރައްޔިތުން‬ ‫މަތިކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ކޮށްފައިވާ ޤާނޫނީ ސަރުކާރާއި ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬

‫ޤާނޫނު އަސާސީއާއި މުޅި ދިވެހި ދައުލަތުގެ‬ ‫ބެލެހެއްޓުން‬ ‫ރައްކާތެރިކަން‬ ‫ސަލާމަތާއި‬ ‫އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ‪ .‬ސިފައިންނާއި‬ ‫ފުލުހުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ސަލާމަތީ‬ ‫ޚިދުމަތްތަކެއް ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޤާއިމުކޮށްފައި‬ ‫އޮންނަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި އުޅޭ އެންމެހައި‬ ‫މީހުންނަށް ޞުލްޙަވެރިކަމާއި އަމާންކަމާއި‬ ‫މަގުތައް‬ ‫އުޅެވޭނޭ‬ ‫މިނިވަންކަމައެކު‬ ‫ފަހިކޮށްދިނުމަށްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫ތަނަވަސްކޮށް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ޚިދުމަތްތަކުން‪،‬‬ ‫ސަލާމަތީ‬ ‫އަމިއްލަ ވެރިކަން ރައްކާތެރިކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ސަރަޙައްދުގެ ރައްކާތެރިކަން ދަމަހައްޓަން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬ޤާނޫނު އަސާސީ އާއި ޑިމޮކްރެޓިކް‬ ‫މުއައްސަސާތައް ޙިމާޔަތް ކުރަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ޤާނޫނު ދަމަހައްޓައި ތަންފީޒު ކުރަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އަމަންއަމާންކަން ދަމަހައްޓަން ޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ކުއްލި ޙާލަތުގައި ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން‬ ‫އެހީތެރިކަން ދޭން ޖެހެއެވެ‪ .‬މި ޒިންމާތަކާއި‬ ‫މި މަސްއޫލިއްޔަތު ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުން‬ ‫ޤާނޫނު‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫އަދާކުރަންޖެހެނީ‬ ‫އަސާސީ އާއި ޤާނޫނާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން‬ ‫ޖަވާބުދާރީވަނިވި ގޮތެއްގައެވެ‪.‬‬

‫ސ ަފއިން‬ ‫ިދ ެވހި ި‬

‫ސަލާމަތީ ޚިދުމަތްތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ހިމެނޭ ދިވެހި ސިފައިންގެ ޚިދުމަތުގެ މައިގަނޑު‬ ‫މަޤްޞަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާއާއި‪،‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަރަޙައްދާއި‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ޚާއްޞަ އިޤްތިޞާދީ ސަރަޙައްދާއި ރައްޔިތުން‬ ‫ރައްކާތެރިކޮށް ޙިމާޔަތް ކުރުމެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ހަނގުރާމަ ކުރުމަށް ނުވަތަ‬ ‫ބައިނަލް އަޤްވާމީ ލަޝްކަރެއްގައި ސިފައިން‬ ‫ޙަރަކާތްތެރިވުމަށް ސިފައިންގެ އެންމެމަތީވެރިޔާގެ‬ ‫ހައިސިއްޔަތުން ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހުއްދަ‬ ‫ދެއްވައިފިނަމަ ނުވަތަ ޢަމުރެއް ކުރައްވައިފިނަމަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫(ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހުން ނިންމަވާ ގޮތެއްގެމަތިން) އެ ހުއްދައެއް ނުވަތަ އެ‬ ‫ޢަމުރެއް ލަސްނުކޮށް ތަންފީޒު ކުރުމެވެ‪ .‬މިއިން ކޮންމެ ކަމަކަށްވެސް އެކަށީގެން ާ‬ ‫ވ‬ ‫ވަސީލަތްތައް ހޯދައި‪ ،‬އަސްކަރީ ޤާބިލުކަމާއި އިންސާނީ ވަސީލަތްތައް ތަރައްޤީކޮށް‬ ‫ދަމަހައްޓަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންނާ ޤާނޫނީ ގޮތުން ޙަވާލުކޮށްފައިވާ މަތިވެތި ޒިންމާ އާއި‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަށް އަބަދުވެސް ސިފައިން ތިބެނީ ތައްޔާރަށެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ ކުރިމަގު ބައްޓަންކޮށް ތަރައްޤީ ކުރަމުންދަނީ ޤައުމީ ސަލާމަތް އެއީ‬ ‫އެންމެ އިސް ކަންތައް ކަމުގައި ބަލައިގެންނެވެ‪ .‬މިގޮތުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ‬ ‫ދިފާޢީ ބާރުގެ ކަނޑުގެ ބާރު ކަމުގައިވާ ކޯސްޓްގާޑަށް ޒަމާނީ އުޅަނދު ފަހަރު‬ ‫ހޯދައި ކޯސްޓްގާޑުގެ ފްލީޓް ވަރުގަދަ ކުރަމުންދާ ދިއުން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ވައިގެ ޚިދުމަތް ފުޅާކޮށް‪ ،‬އެއްގަމު ސިފައިންގެ ޤާބިލުކަން އިތުރުކުރުމަށް ކުރެވޭ‬ ‫މަސައްކަތްތައްވެސް ކުރިއަށްވުރެ އެތައް ތަނެއްވަނީ ފުޅާކޮށްފައެވެ‪ .‬މިއަދު‬ ‫ސިފައިންގޭގައި އޮޕަރޭޝަންތައް ހިންގަނީ ޖޮއިންޓް ކޮންސެޕްޓަށެވެ‪ .‬މިހާރު‬ ‫އޮޕަރޭޝަންތައް ސިފައިން ހިންގަނީ ކޯސްޓްގާޑުގެ އިތުރުން މެރިންކޯ އާއި ސްޕެޝަލް‬ ‫ފޯސަސް އާއި ސަޕޯޓް ސާރވިސް ( ލޮޖިސްޓިކް ކޮމްޕޯނަންޓް) އޮވެގެންނެވެ‪.‬‬

‫ނޓް‬ ‫ނގަނީ ޮޖއި ް‬ ‫ރޝަން ަތއް ހި ް‬ ‫ނ ޭގ ަގއި ޮއޕަ ޭ‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ިމ ައދު ި‬ ‫ނގަނީ‬ ‫ސ ަފއިން ހި ް‬ ‫ރޝަން ަތއް ި‬ ‫ށވެ‪ި .‬މ ާހރު ޮއޕަ ޭ‬ ‫ސ ްޕ ަޓ ެ‬ ‫ނ ެ‬ ‫ކޮ ް‬ ‫ކޯސްޓްގާޑުގެ އިތުރުން މެރިންކޯ އާއި ސްޕެޝަލް ފޯސަސް‬ ‫ނޓް)‬ ‫ސ ިޓކް ޮކ ްމޕޯނަ ް‬ ‫ސ ޯޕޓް ސާރ ިވސް ( ޮލ ިޖ ް‬ ‫ަ‬ ‫ާއއި‬ ‫ނޑް ޮއ ްތ ިއރު ފެންނަނީ‬ ‫ރއާ ޮކމާ ް‬ ‫ނވެ‪ަ .‬ހ ަތރު ޭއ ި‬ ‫ޮއ ެވގެން ެ‬ ‫ކޮމާންޑްތަކަށް ސިފައިން ޑިޕްލޮއި ކޮށްގެން ޖޮއިންޓް‬ ‫ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ޔުނިފައިޑް އެކްޝަން ފަލްސަފާއެއްގައި‬ ‫ނކީ‬ ‫ސ ަފއިން ަ‬ ‫ި‬ ‫ނދާތަނެވެ‪ި .‬މ ައ ުދގެ‬ ‫ރމު ް‬ ‫ސ ްއ ަކތް ުކ ަ‬ ‫ަމ ަ‬ ‫ނ ުމގެ ާޤ ިބ ުލކަން‬ ‫ެއ ްއ ަގ ާމއި ކަނ ާޑއި ަވ ިއ ަގއި ިޚ ުދ ަމތް ދި ު‬ ‫ރ ެކވެ‪.‬‬ ‫ޝ ަކ ެ‬ ‫ިލބި ަފއިވާ ާޤ ިބލު ުޒވާން ަލ ް‬ ‫ހަތަރު އޭރިއާ ކޮމާންޑް އޮތްއިރު ފެންނަނީ ކޮމާންޑްތަކަށް ސިފައިން ޑިޕްލޮއި‬ ‫ކޮށްގެން ޖޮއިންޓް ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ޔުނިފައިޑް އެކްޝަން ފަލްސަފާއެއްގައި‬ ‫މަސައްކަތް ކުރަމުންދާތަނެވެ‪ .‬މިއަދުގެ ސިފައިންނަކީ އެއްގަމާއި ކަނޑާއި ވައިގައި‬ ‫ޚިދުމަތް ދިނުމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބިފައިވާ ޤާބިލު ޒުވާން ލަޝްކަރެކެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ‬ ‫ދިފާޢީ ސިޔާސަތާ އެއްގޮތަށް ސިފައިންގެ ޤާބިލުކަން އިތުރުކުރުމަށް ކުރެވޭ‬ ‫މަސައްކަތްތައް މިއަދު ނުހަނު ގިނައެވެ‪ .‬ތަޢުލީމާއި ތަމްރީނުގެ ތެރެއިންނާއި‬ ‫ވަސީލަތްތަކާއި އާލާތްތަކުގެ ގޮތުންނެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިންނަކީ ދީނަށް ލޯބިކުރާ‪،‬‬ ‫ޤައުމާމެދު ފަޚުރުވެރިވާ އަސްކަރީ ހުނަރުވެރިކަމުގެ ގޮތުން ޤާބިލު ޕްރޮފެޝަނަލް‬ ‫ބައެއްގެ ގޮތުގައި ދެމި ތިބުމަށް ކުރަމުންދާ އިޚްލާޞްތެރި މަސައްކަތަކީ ޤައުމީ‬ ‫ސަލާމަތަށް މިއަދު އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހިތްހަމަ ޖެހުމެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪17‬‬

‫ ‬

‫ނ ީޑ ެއފް‬ ‫ނދަނީ ެއ ްމއެ ް‬ ‫ރ ްއ ޭޖ ަގއި ެދމު ް‬ ‫ނ ްއ ުވ ުމގެ ިޚ ުދ ަމތް ާ‬ ‫ައ ިލފާން ި‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ސ ިކޔު ސާރ ިވސް އިން ެ‬ ‫ރ ް‬ ‫ނޑް ެ‬ ‫ަފޔަރ އެ ް‬

‫‪ 1990‬ވަނަ‬

‫އަހަރު މި ޔުނިޓް އުފެއްދެވި އިރުވެސް މާލެސިޓީގައި ސިފައިން‬ ‫ނ ިދ ަޔ ެއވެ‪ .‬އެ ުދ ަވސް ަވރު‬ ‫ނއް ުވ ުމގެ ިޚ ުދ ަމތް ެދމުން ގެ ް‬ ‫ައލިފާން ި‬ ‫ރ ަވ ިއގެން‬ ‫ައލިފާން ރޯ ުވމުން ަފޔަރ ަޕ ްމޕު ަތއް ެވ ިހ ަކ ަލ ަކށް އަ ު‬ ‫ނއި‬ ‫ށ ަފހު ޫމދުން ާ‬ ‫ރ ަޙ ްއ ަދ ަކށް ެދއެވެ‪ެ .‬އ ައ ް‬ ‫ރވެ ަފއިވާ ސަ ަ‬ ‫ައލިފާން ޯ‬ ‫ރ ެއވެ‪.‬‬ ‫ސ ްއކަ ްތ ުކ ެ‬ ‫ނ ްއ ުވ ުމގެ ަމ ަ‬ ‫ނ ަގ ިއގެން ައ ިލފާން ި‬ ‫ނފެން ަ‬ ‫ޭގ ޭގގެ ަވޅު ް‬ ‫ނއި‪،‬‬ ‫ށ ޮއތް ޮގތުން ާ‬ ‫ށށް ެވ ަފއި‪ ،‬ބިނާ ެވ ި‬ ‫ރ ަ‬ ‫ރ ަ‬ ‫ރ ްއ ޭޖގެ ެވ ި‬ ‫ސޓީ ައކީ ާ‬ ‫ާމ ެލ ި‬ ‫ރ ުއ ުޅ ުމގެ ަވ ްއ ަޓ ާފޅި ާއއި‬ ‫ނގެ ދި ި‬ ‫ނ ަކ ާމއި‪ީ ،‬މހު ް‬ ‫ނގެ ގި ަ‬ ‫ރ ުއޅޭ ީމހު ް‬ ‫ިދ ި‬ ‫ނމެ‬ ‫ނމެ ގިނަ ައދި އެ ް‬ ‫ސ ަބތުން އެ ް‬ ‫ނ ް‬ ‫ރ ޮގތުން ި‬ ‫ރކަން ުހ ި‬ ‫ޭހލުން ެތ ި‬ ‫ނދަނީ ާމ ޭލ ަގއި ަކ ަމށް‬ ‫ނގެ ާހ ިދސާ ަތއް ހިނ ަގމު ް‬ ‫ރ ްއކާ ެތރި ައ ިލފާ ު‬ ‫ނ ަ‬ ‫ު‬ ‫ނމަ ެވސް‬ ‫ސ ަތކުން ަމދުން ަ‬ ‫ރ ޯކޑް ަތކުން ަދ ްއ ަކ ެއވެ‪ .‬މި ަފދަ ާހ ިދ ާ‬ ‫ި‬ ‫ރށް ޮބޑެތި ެގ ްއލުން ަތއް ިލ ެބމުން‬ ‫ނ ެގ ްއލި‪ު ،‬މ ަދ ަލށް ަވ ަ‬ ‫ނގެ ފުރާ ަ‬ ‫ީމހު ް‬ ‫ށ ަޓށް‬ ‫ނ ެވ ް‬ ‫ސ ީޓގެ ބި ާ‬ ‫ރ ުއ ުޅ ާމއި‪ާ ،‬މ ެލ ި‬ ‫ނގެ ިދ ި‬ ‫ރދު ް‬ ‫ނ ުމ ަފ ު‬ ‫ެދ ެއވެ‪ .‬އާ ް‬ ‫އަންނަމުންދާ ތަރައްޤީގެ އަވަސް ބަދަލުތަކާ އެއް ހަމައެއްގައި އަލިފާން‬ ‫ނ ެޖހުން ަތ ެކއް ެއ ަބ ުހ ްއ ެޓވެ‪.‬‬ ‫ނ ަމށް ޮބ ެޑތި ގޮ ް‬ ‫ށދި ު‬ ‫ރ ޮކ ް‬ ‫ނ ްއ ުވ ުމގެ ިޚ ުދ ަމތް ޯފ ު‬ ‫ި‬ ‫އެހެންނަމަވެސް އެކަމަށް ޙައްލެއް ގެނެސްދެއްވުމުގެ މަސައްކަތް މިހާރު‬ ‫ށ ަޓ ާވ ަފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ރ ާކރުން މިވަނީ ަފ ް‬ ‫‪ 18‬ސަ ު‬

‫ކެޕްޓަން އަޙްމަދު ފާއިޒް ރަޝާދު‬ ‫މިހާރުން މިހާރަށް‪ ،‬ރޯވާ އަލިފާން ނިއްވާލުމަށް‬ ‫ހުރި އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީ ފަސޭހައިން އަލިފާން‬ ‫ނިއްވުމަށް ބޭނުންވާ ފެންލިބެން ނެތުމޭ ދެންނެވުމަކީ‬ ‫ދުނިޔޭގައި‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ދޮގަކަށް‬ ‫ކުރިއަރާފައިވާ ޤައުމުތަކުގައި އަލިފާންނިއްވުމުގެ ޚިދުމަތް‬ ‫ފޯރުކޮށްދޭގޮތާއި‪ ،‬ވަސީލަތްތަކާއި އަދި ޚިދުމަތް ދިނުމަށް‬ ‫މިހާރުން މިހާރަށް ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ކަންތައްތައް‬ ‫ޤާއިމު ކުރުމަކީ މިފަދަ ނުރައްކަލަކުން ސަލާމަތް‬ ‫ވުމަށް އޮތް އަވަސް ހައްލަކަށް ވެގެން ދެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ކުރިމަގުގައި އިތުރަށް މި ޚިދުމަތް ފުޅާކުރުމަށް މިހާރުން‬ ‫މިހާރަށް ސަރުކާރުން މިކަމުގެ އަވަސް ހައްލެއް ހޯދުމަށް‬ ‫މާލެސިޓީގެ މަޖީދީމަގުގައި އަލިފާންނިއްވުމަށް ޚާއްޞަ‬ ‫ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމެއް ޤާއިމު ކުރުމަށް‬ ‫ނިންމެވުމަކީ މިކަމަށް ދެއްވި ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ރ ެގ ާޙ ަލތު‬ ‫ިމ ާހ ު‬ ‫މީހުން‬ ‫ގޮތުން‬ ‫އާބާދީގެ‬ ‫މާލެސިޓީއަކީ‬ ‫ގިނަ‪ ،‬ކާރޫބާރޫ ބޮޑު‪ ،‬އުސް ޢިމާރާތްތަކާއި‪ ،‬ތަފާތު‬ ‫މަސައްކަތްކުރާ ވޯރކްޝޮޕްތަކާއި‪ ،‬ތެލާއި‪ ،‬ގޭސް‬ ‫ގުދަންތަކާއި‪،‬‬ ‫ލަކުޑި‬ ‫ތަންތަނާއި‪،‬‬ ‫ރައްކާކުރާ‬ ‫ގިނައަދަދެއްގެ މީހުންއެއްވެއުޅޭ ތަންތަނާއި‪ ،‬ތަފާތު‬ ‫ބާވަތްތަކުގެ މުދާ ރައްކާކުރާ ގުދަންތައް ގިނަ‪ ،‬ދުވަސްވެ‬ ‫ބައުވެފައިވާ އިމާރާތްތައްހުރި ނުރައްކާތެރިކަން ބޮޑު‬ ‫ކޮންގުރީޓް ޖަންގައްޔެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވިފައި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކުރައްވާފައެވެ‪ .‬އަދި އެފަދަ ހާދިސާތަކުން‬ ‫އަރައިގަތުމަށް ‪ 2015‬ވަނަ އަހަރު އެކަނިވެސް‬ ‫‪ 24‬މިލިއަން ރުފިޔާ ޚަރަދު ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން އަލިފާނުގެ ކާރިސާތަކުން ލިބޭ‬ ‫ގެއްލުން ކުޑަކުރުމަށް އަވަހަށް ފެން ލިބޭނެ‬ ‫ގެންނެވުމަށް‪،‬‬ ‫ޙައްލެއް‬ ‫ޒަމާނީ‬ ‫ފަސޭހަ‬ ‫އަދި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ‪،‬‬ ‫ޢިއްޒަތްތެރި‬ ‫ޢަބްދުﷲ‬ ‫އެންމެމަތީވެރިޔާ‬ ‫ސިފައިންގެ‬ ‫ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް ވަނީ ނިންމަވާފައެވެ‪.‬‬ ‫އިއްޒަތްތެރި ދިފާޢީ ވަޒީރުގެ ލަފާ ފުޅާއެކު ޗީފް‬ ‫އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް ވަނީ‪ ،‬މަޖީދީ މަގުގައި‪،‬‬ ‫ޕްރެޝަރައިޒްޑް ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމެއް‬ ‫ތަނެކެވެ‪ .‬އަދި މިތަންތާނގައި ރައްކާތެރިކަމުގެ‬ ‫ގޮތުން އެކަށީގެންވާ ފިޔަވަޅުތައް އަޅާފައިނުވާތީ‪،‬‬ ‫މާލެސިޓީއަކީ ތަފާތު އެތައްވައްތަރެއްގެ ނުރައްކާ‬ ‫ގޮތުގައިވެސް‬ ‫ތަނެއްގެ‬ ‫އެކުލެވިގެންވާ‪،‬‬ ‫ފާހަގަކުރެވެއެވެ‪ .‬ދުއްވާ އެއްޗެހިން ތޮއްޖެހި‪،‬‬ ‫މަގުގެ ދެފަރާތުގައި އެއްވެސް އުސޫލެއް‬ ‫ނެތި ޕާކުކުރުން މިއަދު ވަނީ އާންމުވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ބޭނުންކުރަމުންދާ‬ ‫މިހާރު‬ ‫މިސަބަބުތަކާހުރެ‬ ‫އަލިފާން ނިއްވުމުގެ ޚިދުމަތްދޭ ބައެއް މުހިއްމު‬ ‫އުޅަނދުތަކަށް ފަސޭހައިން ހާދިސާ ހިނގައިގެން‬ ‫އުޅޭތަނަށް ދިއުމަށް ހުރަސްތައް އަންނަނީ‬ ‫ދިމާވަމުންނެވެ‪ .‬އަލިފާންރޯވުމުން ހަރަކާތްތެރިވާ‬ ‫އުޅަނދުތައް ސައިޓަށް ދިޔުމަށް ލަސްވާ ކޮންމެ‬ ‫ސިކުންތަކީ އެ އަލިފާނުން އަރާ ދުމުންނާއި‬ ‫ގިނީގެ ސަބަބުން އިތުރަށް އަލިފާން ފެތުރި‬ ‫ނުރައްކާތެރި ކާރިސާއަކަށް ބަދަލުވުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫އޮތްކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫މާލޭގެ ވަށައިގެންވާ މޫދުން‪ ،‬ފަޔަރ‬ ‫ޕަންޕު ބޭނުންކޮށްގެން‪ ،‬ބައެއް ސަރަޙައްދުތަކުން‬ ‫ފަސޭހަކަމާއެކު ފެން ނެގެންއޮތަސް‪ ،‬އަލިފާން‬ ‫ނިއްވުމަށްޓަކައި ބޭނުންކުރާ ބޮޑެތި ޕަންޕުތައް‬ ‫ވެހިކަލުތަކުގައި ޓޯކޮށްގެން‪ ،‬މިހާރު މާލޭގެ‬ ‫މަގުތަކުން ފެން ނެގެންހުރި ސަރަޙައްދުތަކަށް‬ ‫ގެންދިއުމަށް‪ ،‬ވަރަށް ގިނަ ވަގުތު ހޭދަވެއެވެ‪.‬‬ ‫މާލެ ވަށައިގެން ރީތިކޮށް ތޮށިގަނޑުލައިގެން‬ ‫ހަދައިފައިވާއިރު ފަސޭހައިން މޫދުން ފެންނެގެން‬ ‫ހުރީ މަދު ސަރަޙައްދަކުން ކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫މާލެސިޓީގައި އަލިފާން ނިއްވުމަށް‬ ‫ފަސޭހައިން ފެން ލިބޭނެ މަގު ތަނަވަސްކޮށް ދިނުމަށް‬ ‫މިހާރުވެސް ‪ 29‬ސަރަޙައްދެއްގައި ހައިޑްރަންޓް‬ ‫ޤާއިމު ކޮށްފައިވެއެވެ‪ .‬މި ހައިޑްރަންޓް ތަކަކީ‬ ‫އެމްޑަބްލިޔުއެސްސީ މިހާރު އާންމުކޮށް ގެތަކަށް‬ ‫ދޫކޮށްފައިވާ ފެން ހޮޅިތަކާ ގުޅައިގެން ހަދާއިފައިވާ‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫ސިސްޓަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ހައިޑްރަންޓް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ސހަ‬ ‫ރ ަމށް އަ ަވ ަހށް ފެން ިލބޭނެ ަފ ޭ‬ ‫ސ ަތކުން ިލބޭ ެގ ްއލުން ުކ ަޑކު ު‬ ‫ރ ާ‬ ‫ނގެ ާކ ި‬ ‫ައ ިލފާ ު‬ ‫ނގެ‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ި‬ ‫ރ ްއޔާ‪ަ ،‬އދި‬ ‫ސ ްލ ުޖ ްމހޫ ި‬ ‫ރ ީއ ު‬ ‫ަޒމާނީ ަޙ ްއ ެލއް ގެންނެ ުވ ަމށް‪ި ،‬ޢ ްއ ަޒތް ެތރި ަ‬ ‫ނ ަމ ާވ ަފ ެއވެ‪ި .‬އ ްއޒަ ްތ ެތރި‬ ‫ރޔާ‪ަ ،‬ޢ ްބދުﷲ ާޔމީން ަޢ ްބ ުދ ްލ ަޤ ްއ ޫޔމް ވަނީ ނި ް‬ ‫ނ ެމ ަމ ީތވެ ި‬ ‫އެ ް‬ ‫ނސް ޯފސް ވަނީ‪ަ ،‬މ ީޖދީ ަމ ުގ ަގއި‪،‬‬ ‫ޗފް ޮއފް ިޑފެ ް‬ ‫ރގެ ަލފާ ުފ ާޅ ެއކު ީ‬ ‫ދި ާފއީ ަވޒީ ު‬ ‫ރ ާމއި ެބ ޭހގޮތުން‪ެ ،‬އމް‪.‬އެން‪.‬‬ ‫ސ ަޓ ެމއް ާޤ ިއ ްމކު ު‬ ‫ސ ް‬ ‫ނޓް ި‬ ‫ރ ިއ ްޒޑް ަފޔަރ ަހ ިއ ްޑރަ ް‬ ‫ޝ ަ‬ ‫ރ ަ‬ ‫ްޕ ެ‬ ‫ޝ ާޕ ިއ ެއކު‪ަ ،‬މޝް ަވރާ‬ ‫ނއަރ ީލޑަރ ި‬ ‫ސގެ‪ ،‬ސީ ި‬ ‫ސ ިކޔު ސާރ ިވ ް‬ ‫ރ ް‬ ‫ނޑް ެ‬ ‫ޑީ‪.‬އެފް ަފޔަރ އެ ް‬ ‫ޝދު ެދއް ާވ ަފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ރ ާ‬ ‫ރ ްއވާ‪ި ،‬ޢ ު‬ ‫ުކ ަ‬

‫ސީދާ އަލިފާންނިއްވުމަށް ފެންޖެހުމަށް ބޭނުންވާ‬ ‫ޕްރެޝަރ އެ ހައިޑްރަންޓް ތަކަކުން ނުލިބެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެން ކަމުން އަލިފާން ނިއްވުމަށް ބޭނުންވާ‬ ‫ޕްރެޝަރުގައި ބޭނުންވާ ވަރަށް ފެން ލިބޭނެ‬ ‫ހަރުދަނާ ނިޒާމަކަށް ވަނީ ބޭނުންވެފައެވެ‪.‬‬

‫ފަޔަރ ހައިޑްރަން ްޓ‬ ‫ގާއިމްކުރަން ނިންމުން‬ ‫މާލޭގައި ފަހަކަށް އައިސް ހިނގައިފައިވާ‬ ‫ބޮޑެތި އަލިފާނުގެ ހާދިސާތަކުން އާންމުހާލަތަށް‬ ‫އައުމަށް ސަރުކާރުންވަނީ ބޮޑެތި ހޭދަތަކެއް‬

‫ޤާއިމްކުރުމާއި ބެހޭގޮތުން‪ ،‬އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬ ‫ފަޔަރ އެންޑް ރެސްކިޔު ސާރވިސްގެ‪ ،‬ސީނިއަރ‬ ‫ލީޑަރޝިޕާއެކު‪ ،‬މަޝްވަރާ ކުރައްވާ‪ ،‬ޢިރުޝާދު‬ ‫ދެއްވާފައެވެ‪ .‬އަދި އެއަށްފަހު މަޖީދީ މަގުގައި‪،‬‬ ‫ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމް ޤާއިމްކުރުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތް ކުރާނެ ގޮތުގެ ޑީޓެއިލް ޑިޒައިން‬ ‫އެކުލަވާލެވުނެވެ‪ .‬މާލޭ ވޯޓަރ އެންޑް ސުވަރޭޖް‬ ‫ކޮމްޕެނީ ޕްރައިވެޓް ލިމިޓެޑާއި‪ ،‬އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬ ‫ފަޔަރ އެންޑް ރެސްކިޔު ސާރވިސްގެ ބޭފުޅުން‬ ‫ހިމެނޭ‪ ،‬ޓެކްނިކަލް ކޮމިޓީއެއް އެކުލަވާލުމަށްފަހު‬ ‫މި ކޮމިޓީއިން ތައްޔާރުކުރި ޑިޒައިނާއި އެއްގޮތަށް‪،‬‬ ‫ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމްގެ މަސައްކަތް‬

‫‪19‬‬

‫ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށްޓަކައި‪ ،‬މިނިސްޓްރީ އޮފް‬ ‫ޑިފެންސް އެންޑް ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީ އާއި‪،‬‬ ‫އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފްގެ ‪ 8‬ބޭފުޅުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ‬ ‫ޓާސްކްފޯސް އެއް‪ ،‬ވަނީ އެކުލަވާލައްވާފައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ޢަމަލީ ގޮތުން މިމަސައްކަތް ކުރުމަށް‪ ،‬މާލޭ‬ ‫ވޯޓަރ އެންޑް ސުވަރޭޖް ކޮމްޕެނީ ޕްރައިވެޓް‬ ‫ލިމިޓެޑާއި‪ ،‬މޯލްޑިވްސް ރޯޑް ޑިވަލޮޕްމަންޓް‬ ‫ކޯޕަރޭޝަން ލިމިޓެޑާއެކު ‪ 2016‬އޮކްޓޯބަރު ‪13‬‬ ‫ވަނަ ދުވަހުވަނީ އެއްބަސްވުމެއްގައި ސޮއިކުރެވި‬ ‫މަސައްކަތް ހަވާލުކުރެވިފައެވެ‪ .‬އަދި މާލެސިޓީގެ‬ ‫ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމް ޤާއިމްކުރެއްވުމުގެ‬ ‫މަޝްރޫޢު ‪ 2016‬އޮކްޓޯބަރު ‪ 16‬ވަނަ ދުވަހު‬ ‫ޢަމަލީގޮތުން ފަށްޓަވައި ދެއްވީ ދިފާޢީ ވަޒީރެވެ‪.‬‬

‫ހައިޑްރަންޓް ހަރުކޮށް‪ ،‬ޖުމްލަ ‪ 12‬ފަޔަރ‬ ‫ހައިޑްރަންޓް‪ ،‬ފަސޭހަކަމާއެކު ފެން ނެގޭނެ‬ ‫ގޮތަށް މަޖީދީމަގުގައި ބެހެއްޓޭނެއެވެ‪ .‬އަދި މި‬ ‫މަޝްރޫޢުގެ ދެވަނަ ފިޔަވަހީގައި‪ ،‬މިހައިޑްރަންޓް‬ ‫ތަކަށް ބޭނުންވާ ފެން ފޯރުކޮށް ދިނުމަށްޓަކައި‪،‬‬ ‫ދެ ޕަމްޕް ސިސްޓަމް ޤާއިމްކޮށް‪ ،‬ފަޔަރ‬ ‫ހައިޑްރަންޓްތަކަށް ބޭނުންވާ ފެން‪ ،‬ޕްރެޝަރގައި‬ ‫ލިބޭނެ ގޮތް ހަމަޖެއްސޭނެއެވެ‪ 2016 .‬އޮކްޓޯބަރު‬ ‫‪ 01‬އިން ‪ 2017‬ފެބްރުއަރީ ‪ 04‬އަށް‪ ،‬މި‬ ‫މަޝްރޫޢުގެ ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގެ މަސައްކަތް‬ ‫ކުރިއަށްދާނީ‪ ،‬ހައުސިންގ މިނިސްޓްރީ އިން‬ ‫‪ 09‬ސެގްމަންޓަކަށް ބަހާލައިގެން‪ ،‬ކުރިއަށް‬ ‫ރީ‪-‬ޑިވަލޮޕްމަންޓް‬ ‫"މަޖީދީމަގު‬ ‫ގެންދަވާ‬

‫ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ފެން ހޯދުމުގައި‪،‬‬ ‫ކުރިމަތިވެފައިވާ ގޮންޖެހުންތަކަށް‪ ،‬އެދެވޭ ޙައްލެއް‬ ‫ލިބިގެންދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މާލެސިޓީގައި އަލިފާން ނިއްވުމަށްޓަކައި‬ ‫ބޭނުން ކުރަމުން އަންނަ ބައެއް ވެހިކަލްތަކަކީ‬ ‫މާލެސިޓީގައި ބޭނުންކުރުމަށް އެންމެ އެކަށޭނަ‬ ‫ވެހިކަލްތަކެއް ނޫންކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހޯދުމުގެ‬ ‫ވެހިކަލް‬ ‫އިތުރު‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫މަސައްކަތްވެސް މިހާރުދަނީ ކުރެވެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫މާލެސިޓީއަށް އެކަށީގެންވާ ފަޔަރ ވެހިކަލް‬ ‫ފްލީޓެއް ވީއެންމެ އަވަހަކަށް ހޯދައި‪ ،‬މާލެސިޓީގެ‬ ‫ވަށައިގެން ލެވިފައިވާ ތޮށިގަޑާއި ފަސޭހައިން‬ ‫ކައިރިކުރެވޭނެ ގޮތަކަށް ފަޔަރ ފައިޓިންގ ޕަންޕު‬ ‫ސްޓޭޝަންތަކެއް ހަދައި‪ ،‬އުސް އިމާރާތްތަކުގެ‬ ‫ކައިރީގައި ފެންލިބޭނެފަދަ ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓެއް‬ ‫ބެހެއްޓުމާއި ފަސޭހައިން ފެން ސަޕްލައިކުރުމަށް‬ ‫ވޯޓަރ ބައުޒަރު ހޯދުމަށްފަހު ވޯޓަރ ރިލޭ ކުރެވޭނެ‬ ‫ނިޒާމެއް ހަމަޖެއްސުމާއި އަދި މާލެސިޓީގެ‬ ‫ޕާރކްތަކާއި ހުސްޖާގައިގެ ގޮތުގައި ފާހަގަ ކުރެވޭ‬ ‫ސަރަޙައްދު ތަކުގައި ފެންލިބޭގޮތަށް ވަޅުތަކެއް‬ ‫ކާރިސާއަކުން‬ ‫އަލިފާނުގެ‬ ‫ބެހެއްޓުމަކީވެސް‬ ‫ރައްޔިތުންގެ ފުރާނަ އާއި މުދާ ރައްކާތެރިކޮށް‬ ‫ސަލާމަތްކުރުމަށް‪ ،‬ކުރެވިދާނެ އިތުރުކަންތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫އަދި މިކަމުގެ ސަބަބުން‪ ،‬މާލޭގައި ހިނގާ‬ ‫އަލިފާނުގެ ހާދިސާތަކުން‪ ،‬ލިބޭ ގެއްލުން ކުޑަކޮށް‪،‬‬ ‫މިހާރަށްވުރެ އަވަހަށް‪ ،‬އަލިފާން ކޮންޓްރޯލްކޮށް‬ ‫ނިއްވާލުމަށް ފަސޭހަވެގެންދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލިފާން‬

‫މަސައްކަތް ރޭވިފައިވާ ގޮތް‬

‫‪20‬‬

‫މާލޭގެ މަގުތައް ރަނގަޅު ފެންވަރަކަށް‪،‬‬ ‫އަލުން ހަދާ ތަރައްޤީކުރުމަށް‪ ،‬ސަރުކާރުން‬ ‫ކުރިއަށް ގެންދަވާ‪ ،‬މަޝްރޫޢުގެ ތެރެއިން‪ ،‬ފަޔަރ‬ ‫ހައިޑްރަންޓް ޤާއިމްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރެވޭނެ‬ ‫ގޮތް ވަނީ‪ ،‬ފަހިކޮށްދެއްވާފައެވެ‪ .‬މި މަޝްރޫޢު‬ ‫ކުރިއަށް ގެންދެވޭނީ‪ 02 ،‬ފިޔަވައްސަކަށް‪،‬‬ ‫ބަހާލެވިގެންނެވެ‪ .‬މިގޮތުން ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގައި‬ ‫ކުރިއަށް ދާނީ‪ ،‬ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމްގެ‬ ‫މެއިންލައިން އަދި ކްރޮސް ލައިން ވަޅުލައި‪ ،‬ފަޔަރ‬ ‫ހައިޑްރަންޓް ތައް ހަރުކުރުމުގެ މަސައްކަތެވެ‪ .‬މި‬ ‫ގޮތުން މަޖީދީމަގުގެ އެއްކޮޅުން އަނެއް ކޮޅަށް‪،‬‬ ‫ދެ ކިލޯމީޓަރުގެ ދިގު ސަރަހައްދެއްގައި ހޮޅި‬ ‫ވަޅުލައި‪ ،‬މިހޮޅިލައިން ދެބަޔަކަށް ބައިކޮށް‪،‬‬ ‫ކޮންމެ ބައެއްގައި‪ 150 ،‬މީޓަރުން ‪ 6‬ފަޔަރ‬

‫ނިއްވުމުގެ‬

‫ޚިދުމަތް‬

‫އަލިފާނުގެ ކާރިސާތަކަށް ތައްޔާރުވުމުގެ ގޮތުން މާލެސިޓީގައި އަލިފާން ނިއްވުމަށްޓަކައި‬ ‫ނމެ ެއ ަކށޭނަ‬ ‫ރ ަމށް އެ ް‬ ‫ނ ުކ ު‬ ‫ސ ީޓ ަގއި ބޭނު ް‬ ‫ރމުން އަންނަ ަބ ެއއް ެވ ިހ ަކ ްލ ަތ ަކކީ ާމ ެލ ި‬ ‫ނކު ަ‬ ‫ބޭނު ް‬ ‫ނ ަކމުން ިއތުރު ަފޔަރ ެވ ިހ ަކލް ޯހ ުދ ުމގެ‬ ‫ރ ެވ ެއވެ‪ެ .‬އހެ ް‬ ‫ނކަން ާފ ަހގަ ުކ ެ‬ ‫ެވ ިހ ަކ ްލ ަތ ެކއް ނޫ ް‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ރ ެވމުން ެ‬ ‫ސ ްއ ަކ ްތ ެވސް ިމ ާހރު ދަނީ ުކ ެ‬ ‫ަމ ަ‬ ‫ޕްރޮޖެކްޓް"ގެ މަސައްކަތުގެ ތެރެއިންނެވެ‪ .‬މި‬ ‫ގޮތުން ފުރަތަމަ ސެގްމަންޓްގައި ކުރިއަށްގެންދާ‪،‬‬ ‫ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓްގެ މެއިންލައިން ވަޅުލުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތް‪ 2016 ،‬އޮކްޓޯބަރު ‪ 05‬ވަނަ ދުވަހު‬ ‫ވަނީ ފެށިފައެވެ‪.‬‬

‫ނިންމުން‬

‫މި މަޝްރޫޢު ނިމުމުން‪ ،‬މާލޭގައި ހިނގާ‬ ‫އަލިފާނުގެ ހާދިސާތައް‪ ،‬ބޮޑުވަރުވެ ފެތުރުމުގެކުރިން‬

‫މާލެސިޓީއާއި އަދި އަތޮޅު ތެރޭގައި ދިނުމަށްޓަކައި‪،‬‬ ‫ކާރިސާތަކުން ގެއްލުން ކުޑަކުރަން ޤައުމީ‬ ‫ފެންވަރުގައި ވިސްނަންޖެހޭކަން ‪ 2015‬ވަނަ‬ ‫އަހަރުގެ ޑިޒާސްޓަރ ދުވަސް ފާހަގަކުރުމުގެ‬ ‫ވަޒީރުވަނީ‬ ‫ދިފާއީ‬ ‫ރަސްމިއްޔާތުގައި‬ ‫ވިދާޅުވެފައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޤައުމީ ފެންވަރުގައި‬ ‫މަސައްކަތް ކުރެވިއްޖެނަމަ‪ ،‬މިޚިދުމަތް ވަރަށް‬ ‫އެދެވޭ ގޮތުގައި ފޯރުކޮށް ދެވޭނެ ކަމަށް ޤަބޫލު‬ ‫ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ބ ުހ ެގ‬ ‫ނ ެ‬ ‫ނ ެ‬ ‫ނ ވާ ޮގ ެތ ްއ ޫ‬ ‫ސނދި ަކ ް‬ ‫ނ ުތމު ް‬ ‫ބ ުހ ަގއި މު ްއ ަ‬ ‫ަ‬ ‫ނ ެވ‪ަ .‬‬ ‫ބއި ަގ ި‬ ‫ނ ވާ ޮގ ެތ ެކ ެވ‪.‬‬ ‫އ ެ‬ ‫ސނދި ަކ ް‬ ‫ނ ުތމު ް‬ ‫މު ްއ ަ‬ ‫ނ ތިމާ ެގ ކި ަ‬ ‫ސްޓާފް ސާޖަންޓް ޙުސައިން ޞަލާޙް ޔޫސުފް‬ ‫ލިއުންތެރިކަމަކީ ދިވެހިބަހުގެ ވަރަށް‬ ‫ޚާއްޞަ ފަންނެކެވެ‪ .‬މިފަންނު ޚާއްޞަވާ‬ ‫އެއްސަބަބަކީ ދިވެހިބަހުގެ ހުރި މުއްސަނދިކަމާއި‬ ‫އެހެން‬ ‫ބަލާޣާތްތެރިކަން‬ ‫ކަމާއި‬ ‫ފަށުވި‬ ‫ފަރާތްތަކަށް ހާމަކޮށްދޭ އެކައްޗަކީ ދިވެހިބަހުން‬ ‫ލިޔެވިފައި ހުންނަ ލިއުންތައް ކަމަށްވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ރަނގަޅު ފެންވަރުގެ ލިއުމެއްނަމަ މި ދެންނެވި‬ ‫ސިފަތައް ހުންނާނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ހިތާމައަކީ‬ ‫މިފަހަކަށް އައިސް ނޫސްތަކުގަ އާއި އަދި‬ ‫އެނޫން ވެސް އެފަދަ ވަޞީލަތްތައް މެދުވެރިގެން‬ ‫ކިޔުންތެރިންނާއި ހަމައަށް ވާޞިލްވަމުން އަންނަ‬ ‫ބައެއް ލިއުންތަކަކީ ދިވެހި ބަހުގެ ފެންވަރު‬

‫ރަނގަޅުކަން ހާމަވުމުގެ ބަދަލުގައި ދިވެހި ބަހަކީ‬ ‫ފަޤީރު ބަހެއްކަން ހާމަވާފަދަ ގޮތަކަށް ލިޔެވިފައި‬ ‫ހުންނަ ލިޔުންތަކެވެ‪ .‬ކަނޑައެޅިގެން ރީތި ދިވެހި‬ ‫ލަފުޒު ބޭނުންކުރެވެން އޮންނަ ތަންތާނގައި‬ ‫ވެސް އިނގިރޭސި ނުވަތަ ޢަރަބި ލަފުޒުތައް‬ ‫ބޭނުންކޮށްފައި ހުންނަތަން ފެންނަނީ މަދެއްކޮށެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬މިއީ ވަރަށް ހިތާމަހުރިކަމެކެވެ‪ .‬މިހާރުގެ‬ ‫ބައެއް ތަޢުލީމީ މީހުން ވާހަކަދައްކާއިރުވެސް‬ ‫ދިވެހިބަހުގައި ބޭނުންކުރަން އޮންނަ ލަފުޒު‬ ‫ނޭނގުމުގެ ސަބަބުން ކޮންމެވެސް އިނގިރޭސި‬ ‫ލަފުޒެއް ޖުމްލައިގެ ދެމެދަށް ފައްތައިގެން‬ ‫ވާހަކަދެއްކުން ވަނީ ޢާންމުކަމަކަށް ވެފައެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ބައެއް ފަރާތްތަކުން އެވާހަކަ ދައްކަނީ‬ ‫އިނގިރޭސިން ކަމެއް ނުވަތަ ދިވެހިން ކަމެއް‬ ‫ބުނާކަށް ނޭނގޭހައި ވަރުވެއެވެ‪ .‬އެފަދަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދިވެހިބަހުގައި މިހާ ގިނަ ބަސްތަ ްއ‬ ‫އެބަސްތަކުގެ‬ ‫އެކުލެވިފައިވާއިރު‬ ‫ޮގތުން‬ ‫ަބ ުހގެ‬ ‫ށގެން‬ ‫ނ ޮކ ް‬ ‫ބޭނު ް‬ ‫ފެން ަވރު ރަނ ަގޅު ައދި ަމ ުޢ ޫލމާ ުތގެ‬ ‫ނ ަތއް‬ ‫ިލއު ް‬ ‫ުމ ްއސަނދި‬ ‫ގޮތުން‬ ‫އެ ަފދަ‬ ‫ނ ެއވެ‪.‬‬ ‫ެޖހޭ ެ‬ ‫ިލޔެވެން‬ ‫ިލޔުން ަތއް ދި ެވ ިހ ަބހުން ިލޔެ ޭވ ަކށް‬ ‫ރވޭނެ ަކ ެމއް‬ ‫ނ ަމކީ ަޤ ޫބ ުލ ުކ ެ‬ ‫ނޯ ެވއޭ ބު ު‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ނޫ ެ‬

‫ގޮތަކަށް ވާހަކަދައްކާމީހެއްގެ ވާހަކަ ދޭހަވާނީ‬ ‫އިނގިރޭސިއާއި ދިވެހިބަސް ވެސް ދަންނަ‬ ‫މީހަކަށެވެ‪ .‬މިދެބަހުންކުރެ އެއްބަސް އެނގޭ‬ ‫މީހަކަށް އެކިޔާ އެއްޗެއް ދޭހައެއް ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއްމީހުން ދައްކާ ވާހަކަ ތަރުޖަމާކުރަން އެހެން‬ ‫މީހަކު ހުންނަހެން އެފަދަ "ތަރުޖަމާނެއް" ގެ އެހީ‬ ‫ޖެހޭނީ ހޯދާށެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖޭގައި ދިވެހިބަހުގެ ލަފުޒުތައް‬ ‫އެކުލަވާލެވުނު‬ ‫ފެންނަގޮތަށް‬ ‫އެއްފޮތަކުން‬ ‫ދިވެހި‬ ‫ކަމުގައިވާ‬ ‫ރަދީފު‬ ‫ދިވެހިބަހުގެ‬ ‫ބަސްފޮތުގައިވެއެވެ‪" .‬ބަސްފޮތުގައި ހިމެނޭ‬ ‫ބަސްތަކުގެ ޖުމްލަ ޢަދަދަކީ ‪ 35،117‬އެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިބަހުގައި ކޮންމެ ބަހެއް ބޭނުންކުރާ‬ ‫ގޮތެއްގެ ސަބަބުން ފުރޮޅިގެންދާ ގޮތްތަކެއް‬ ‫ހުރެއެވެ‪ .‬އިނގިރޭސި ބަހުގައި މިގޮތަށް‬

‫ފުރޮޅިގެން އުފެދޭ ބަސްތަކަކީ ވަކި ބަސްތަކެއް‬ ‫ފުރޮޅިގެންދާ‬ ‫މިގޮތަށް‬ ‫ބަލައެވެ‪.‬‬ ‫ކަމަށް‬ ‫ބަސްތަކާއި އަދި ހޯދިފައިވާ‪ ،‬އެކަމަކު މިފަހަރު‬ ‫ނުހިމަނާ ހުރި ބަސްތައް ޖުމްލަކޮށްފިނަމަ‬ ‫ދިވެހިބަހުގެ ބަސްތަކުގެ ޖުމުލަ ދެލައްކައާއި‬ ‫ގާތްކުރާނެއެވެ‪ ".‬މިއިންވެސް މިދައްކައިދެނީ‬ ‫ބަހުގެ މުއްސަނދިކަމެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުގައި މިހާ‬ ‫ގިނަ ލަފުޒުތައް އެކުލެވިފައިވާއިރު ލަފްޒުތައް‬ ‫ފެންވަރު‬ ‫ގޮތުން‬ ‫އަދަބީ‬ ‫ބޭނުންކޮށްގެން‬ ‫ރަނގަޅު އަދި މަޢުލޫމާތުގެ ގޮތުން މުއްސަނދި‬ ‫ލިއުންތައް ލިޔެވެންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެފަދަ ލިޔުންތައް‬ ‫ދިވެހިބަހުން ލިޔެވޭކަށް ނޯވެއޭ ބުނުމަކީ‬ ‫ޤަބޫލުކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެފަދަ ބުނުންތައް‬ ‫ބުނެހާމަކުރާ ފަރާތްތަކަށް ދޭން އޮތް ރައްދަކީ‬ ‫އެއީ ބަހުގައި މުއްސަނދިކަން ނެތުމުން ވާގޮތެއް‬ ‫ނޫންކަމެވެ‪ .‬އެއީ ތިމާގެ ކިބައިގައި ދިވެހި ބަހުގެ‬ ‫މުއްސަނދިކަން ނެތުމުން ވާގޮތެއްކަމުގައެވެ‪.‬‬ ‫‪8‬‬ ‫އެކުލެވިގެންވަނީ‬ ‫ދިވެހިބަސް‬ ‫ބައެއްގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬ބަސްތައް ބައިބަޔަށް ބެހެނީ‬ ‫ޖުމްލައިގައި އެލަފުޒެއް ކޮށްދޭ މަސައްކަތްތަކާ‬ ‫ގުޅޭ ގޮތުންނެވެ‪ .‬އެބައިތަކަކީ‪ :‬ނަން‪ ،‬ކަން‪،‬‬ ‫ނަންއިތުރު‪ ،‬ކަންއިތުރު‪ ،‬މަސްދަރު‪ ،‬ނަންއިތުރުގެ‬ ‫ނަން‪ ،‬އިތުރު‪ ،‬އަކުރު‪ ،‬މިއެވެ‪ .‬ފެންވަރު‬ ‫ރަނގަޅު ލިއުމެއް ލިޔެވޭނީ ބަހުގެ މިދެންނެވި‬ ‫ބައިތައް ރަނގަޅަށް އުނގެނިގެންނެވެ‪ .‬އެބައިތައް‬ ‫ހިމަނައިގެން ފެންވަރު ރަނގަޅު ޖުމްލަތަކެއް‬ ‫އަތުރާލަން އެނގިގެންނެވެ‪ .‬ހަމަ އެއާއެކު ދިވެހި‬ ‫ބަހުގެ މުހިންމު ބައިތަކެއް ކަމުގައިވާ ހަރުބަހާއި‬ ‫މިސާލުބަސް އަދި މަޖާޒީ ބަސްތަކާއި އެފަދަ‬ ‫ބަސްބަހުން ދޭހަވާ މާނަ ދަސްކޮށް ގެންނެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ އިތުރުން ދިވެހިބަހުގައި ހިމެނޭ ލަފުޒުތަކެވެ‪.‬‬ ‫ވީހާވެސް ގިނައިން ދަސްކޮށް ގެންނެވެ‪ .‬ޢާންމު‬ ‫ވާހަކަ ދެއްކުމުގައި ބޭނުންކޮށް އުޅޭ ލަފުޒުތަކުގެ‬ ‫މާނަ މަތިމަތިން އެނގުނަކަސް ދިވެހިބަހުން‬ ‫ރަނގަޅު ލިއުމެއް‪ ،‬އަދި ކީއްކުރަން‪ ،‬ބަޔަކާއި‬ ‫މުޚާތަބުކޮށް ވާހަކަވެސް ދައްކާނުލެވޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ އެތައް ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ދިވެހިބަހުގެ‬ ‫މުއްސަނދިކަން ލިބިގެންވާ މީހަކަށް ތިމާވުމަށް‬ ‫މަސައްކަތް ކުރަންޖެހެއެވެ‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫އުޙުދު ހަނގުރާމައިގެ ތައްޔާރީތައް‬

‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް ޢަބްދުއްސަލާމް ޙަފީޒް‬

‫ނއި‬ ‫ރކުން ާ‬ ‫ރ ަމ ައކީ ުމޝް ި‬ ‫ހިޖުރައިން ‪ 2‬ވަނަ ައހަރު ުކރެވުނު ަބ ުދރު ހަނ ުގ ާ‬

‫ނ ަކ ެމއް‬ ‫ރ ަގދަ ީއމާ ް‬ ‫ރ ަމއެވެ‪ަ .‬ވ ު‬ ‫ރ ަތމަ ހަނ ުގ ާ‬ ‫ރވުނު ުފ ަ‬ ‫ސ ިލމުންނާ ެދ ެމދު ކު ެ‬ ‫ުމ ް‬

‫ހިތުގައި ބިންވަޅު ނެގިފައިވާ ‪ 313‬ޞަޙާބީންގެ ކުޑަކުޑަ ލަޝްކަރާއި މުޝްރިކުންގެ‬

‫ސ ާލމީ ާތރީ ުޚ ަގއި‬ ‫ރ ަމ ައކީ ިއ ް‬ ‫ރ ަމ ެވރީންނާ ުކރެވުނު މި ހަނ ުގ ާ‬ ‫‪ 1000‬ހަނ ުގ ާ‬

‫ރ ަމ ިއ ަގއި‬ ‫ރމަ ެއކެވެ‪ .‬މި ހަނ ުގ ާ‬ ‫ރގެންވާ ހަނ ުގ ާ‬ ‫ރތުން ުފ ި‬ ‫ށ ެލވޭ ިޢބު ަ‬ ‫ާފ ަހ ަގ ޮކ ް‬

‫މުޝްރިކުންގެ ‪ 70‬މީހުން ޤަތުލުވެގެން ދިޔައިރު މުސްލިމުންގެ ލަޝްކަރުން‬

‫ރއިން‬ ‫ނގެ ެތ ެ‬ ‫ޝަހީދުވީ ‪ޭ 14‬ބ ަކލުނެވެ‪ާ .‬ޚ ިލދު ބިން ަވ ީލ ުދގެ ިތ ާމގެ ޭބ ަކލު ް‬ ‫ސ ަފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނ ޮގ ް‬ ‫ރ ާމ ަގއި ޤަ ުތ ުލ ެވގެ ް‬ ‫ރ ހަނ ުގ ާ‬ ‫‪ޭ 17‬ބ ަކލުން ވަނީ ަބ ުދ ު‬

‫އެންމެ‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި‬ ‫މި‬ ‫ެ‬ ‫ދ‬ ‫މުސްލިމް‬ ‫ދިޔަ‬ ‫ފާހަގަކޮށްލެވިގެން‬ ‫ފަހުލަވާނުންނަކީ ޢަލީގެފާނާއި ޙަމްޒަތުގެފާނެވެ‪.‬‬ ‫ޢަލީގެފާނު ވަނީ ބަދުރުހަނގުރާމައިގައި ‪18‬‬ ‫މުޝްރިކުން ޤަތުލުކޮށް އިތުރު ‪ 4‬މުޝްރިކުން‬ ‫އަދި‬ ‫ބައިވެރިވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ޤަތުލުކޮށްލުމުގައި‬ ‫ޙަމްޒަތުގެފާނު ވަނީ މުޝްރިކުންގެ ‪ 4‬މީހުން‬ ‫ޤަތުލުކޮށްލާ އިތުރު ‪ 4‬މީހުން ޤަތުލުކުރުމުގައި‬ ‫ޢަލީގެފާނާއިއެކު ބައިވެރިވެފައެވެ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫ މި މަޝްހޫރު ހަނގުރާމަ ހިނގިތާ‬ ‫ދެ ދުވަސް ފަހުން އޭރު މުޝްރިކެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ހުރި އަބޫސުފްޔާން ޤުރައިޝުންގެ އިސް‬ ‫ލީޑަރުންނާއެކު ބޮޑު ބައްދަލުވުމެއް ބޭއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫މި ލީޑަރުންގެ ތެރޭގައި އެމީހުންގެ ގާތް އަޚެއް‬

‫މަރުނުވާ ހަމަ އެކަކުވެސް ނެތެވެ‪ .‬ބައެއްމީހުންގެ‬ ‫ބައްޕަ ނުވަތަ ދަރިފުޅު ހަނގުރާމައިގައި‬ ‫ޤަތުލުވިއިރު އަނެއްބައިމީހުންގެ ބޭބެ ނުވަތަ‬ ‫ބޮޑުބޭބެ ވަނީ ޤަތުލުވެގެން ގޮސްފައެވެ‪.‬‬ ‫ޤުރައިޝުންގެ ލީޑަރުންގެ މިބައްދަލުވުމުގައި‬ ‫އެންމެ ނަގާ ކިޔާ ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި އަބޫޖަހުލުގެ‬ ‫ދަރިކަލުން އިކްރިމާ އާއި ޞަފްވާން ބިން‬ ‫އުމައްޔާ ހިމެނެއެވެ‪ .‬އިކްރިމާގެ ބަފާކަލުންވެސް‬ ‫ބަދުރު ހަނގުރާމައިގައި ވަނީ ޤަތުލުވެފައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އަބޫސުފްޔާންގެ ދަރިކަލުންވެސް މި‬ ‫ހަނގުރާމާގައި ޤަތުލުކުރެވުނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މުސްލިމުންގެ ކިބައިން ބަދަލުހިފުމުގެ ރޫޙު‬ ‫އިންތިހާ‬ ‫އޮތީ‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫ޤުރައިޝުންގެ‬ ‫ދަރަޖައަކަށެވެ‪ .‬އަދި މުސްލިމުންގެ ކިބައިން‬

‫ބަދަލުހިފުމަށް މި ބައްދަލުވުމުގައި ބައިޢަތު‬ ‫ހިފިއެވެ‪ .‬މިކަމަށްޓަކައި މީގެކުރިން ދުވަހަކުވެސް‬ ‫ވަރުގަދަ‬ ‫ނުވާވަރުގެ‬ ‫އެކުލަވައިލައިފައި‬ ‫ލަޝްކަރެއް އެކުލަވައިލުމަށްޓަކައި އެހެނިހެން‬ ‫ޤަބީލާތަކަށްވެސް ހަނގުރާމައިގައި ބައިވެރިވުމަށް‬ ‫ދަޢުވަތުދޭން ފާސްކުރިއެވެ‪ .‬އަދި އަބޫސުފްޔާނަކީ‬ ‫ޤުރައިޝުންގެ ލަޝްކަރުގެ ކޮމާންޑަރ ކަމުގައި‬ ‫ހަމަޖެއްސިއެވެ‪ .‬ހަނގުރާމައަށް ދިއުމުގެ ކުރިން‬ ‫އަބޫސުފްޔާން ދެ ޚިޔާލެއް ހުށަހެޅުއްވިއެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ‬ ‫ޚިޔާލަކީ‪ ،‬އެއްވެސް މީހަކު ބަދުރުގެ މައިދާނުގައި‬ ‫ޤަތުލުވީ އެމީހުންގެ އަޚުންނަށްޓަކައި ހިތާމަކޮށް‬ ‫ރޮއެހަދައިގެން ނުވާނެއެވެ‪ .‬އަބޫސުފްޔާނުގެ މި‬ ‫ޚިޔާލުގެ ފަހަތުގައިވާ ފަލްސަފާއަކީ‪ ،‬ހިތާމަކޮށް‬

‫ރޮއެ ހެދުމުން އެމީހުންގެ ހިތްތަކުގައިވާ‬ ‫ހިތްދަތިކަން‬ ‫ރުޅިވެރިކަމާއި‬ ‫ނަފްރަތާއި‬ ‫ބަލިކަށިވެގެން‬ ‫ނަފްސު‬ ‫ފަނޑުވެގެންގޮސް‬ ‫ހިނގައިދާނެއެވެ‪ .‬އަބޫސުފްޔާންގެ ވިސްނުމަކީ‪،‬‬ ‫ހިތާމަޔާއި ހިތްދަތިކަމުގެ ހިތިރަހައާއި ހިތް‬ ‫ތަކުގައިވާ ނަފްރަތު ހަނގުރާމައަށް ދާއިރު ވެސް‬ ‫ފިލައިނުދިއުމާއި‪ ،‬ބަދަލުހިފުމުގެ ރޫޙު އޭގެ‬ ‫އެންމެ އުހުގައި ހުރުމެވެ‪ .‬މި ޚިޔާލަށް ގިނަބަޔަކު‬ ‫ތާޢީދުކުރިއެވެ‪ .‬އަބޫސުފްޔާނުގެ ދެވަނަ ޚިޔާލަކީ‪،‬‬ ‫ބަދުރު ހަނގުރާމައިގައި ރަހީނުވި އެ މީހުންގެ‬ ‫ގާތް މީހުން ފިދްޔަ ދިނުމަށްފަހު ސަލާމަތްކުރަން‬ ‫މަސައްކަތް ނުކުރުމެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ‪ ،‬އެހާ އަވަހަށް‬ ‫އެކަމާއުޅެފިނަމަ މުސްލިމުން ފިދްޔައިގެ އަގު‬ ‫މަތިކޮށްފާނެތީއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މި ނިންމުމަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ގިނަބަޔަކު ތިބީ ޢަމަލުކުރާ ގޮތަކަށްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން‪ ،‬މުޝްރިކުން އެމީހުންގެ ގާތް‬ ‫އަޚުން ފިދްޔަ ދިނުމަށްފަހު ސަލާމަތްކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫އޭރު ފިދްޔައިގެ ގޮތުގައި ހުށަހެޅީ ‪4000‬‬ ‫ދިރުހަމް އާއި ‪ 1000‬ދިރުހަމާ ދެމެދުގެ އެގެކެވެ‪.‬‬ ‫ފިދްޔާގެ ދަށްމިންވަރު ވެސް ދެވެންނެތްވަރުގެ‬ ‫އޮތް‬ ‫މިނިވަންވުމަށްޓަކައި‬ ‫ނިކަމެތީންނަށް‬ ‫ފިދްޔައަކީ މުސްލިމުންގެ ކުޑަކުދީންގެ ތެރެއިން‬ ‫ކަނޑައެޅޭ ޢަދަދެއްގެ ބަޔަކަށް ލިޔަންކިޔަން‬ ‫ދަސްކޮށްދިނުމެވެ‪ .‬ބައެއް އަސީރުން‪ ،‬އެއްވެސް‬ ‫ނަމަވެސް‬ ‫ދިނުމަކާއިނުލައި‪،‬‬ ‫ފިދްޔައެއް‬ ‫ދުވަހަކުވެސް މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރު‬ ‫ނުއުފުލުމަށް ޝަރުތު ކުރުމަށްފަހު ދޫކޮށްލިއެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ އަސީރުން މިނިވަންކުރުމަށް‬ ‫މަޝްވަރާކުރުމަށް ދިޔައީ އިކްރިމާ ބިން އަބޫޖަހުލު‪،‬‬ ‫ޚާލިދު ބިން ވަލީދު އަދި ޚާލިދުގެފާނުގެ ބޭބޭފުޅު‬ ‫ހިޝާމްއެވެ‪ .‬ޚާލިދުގެފާނުގެ ބޭބޭފުޅު ވަލީދު‬ ‫މިނިވަން ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ޚާލިދުގެފާނާއި‬ ‫ހިޝާމް އެދުމުން ފިދްޔައެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫‪ 4000‬ދިރުހަމް ހުށަހެޅުމުން ހިޝާމް އެ‬

‫ދާން އޮންނަ ވިޔަފާރި ދަތުރުތަކުގެ މައި މަގު‬ ‫ބަދުރު ހަނގުރާމައަށްފަހު އޮތީ މުސްލިމުންގެ‬ ‫ބާރުގެ ދަށުގައިކަމުން އެމަގު ޤުރައިޝުންނަށް‬ ‫ހުޅުވާލުމަކީ ވެސް ހަނގުރާމައިގެ މަޤުޞަދެކެވެ‪.‬‬ ‫މިމަގު މުސްލިމުންގެ ބާރުގެ ދަށުގައި އޮތުމުން‪،‬‬ ‫ދަތިތަކާއި‬ ‫ވަރަށްބޮޑު‬ ‫އިޤްތިޞާދީގޮތުން‬ ‫މުޝްރިކުން ކުރިމަތިލާންޖެހުނެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬ ‫ސޮފްވާން ބިން އުމައްޔާގެ ވިޔަފާރި ޤާފިލާވެސް‬ ‫އެހެންކަމުން‪،‬‬ ‫އަތުލައިގަތެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމުން‬ ‫ފާގަތިކަން‬ ‫އިޤްތިޞާދީ‬ ‫ޤުރައިޝުންގެ‬ ‫ބިނާވެގެންވަނީ ސީރިއާއާއިއެކު ބާއްވާ ވިޔަފާރީގެ‬ ‫ހަތިޔާރުތައް‬ ‫އަސްތަކާއި‬ ‫ގުޅުމަށްކަމުން‪،‬‬ ‫ތައްޔާރުކޮށް ވަރަށް ފުރިހަމައަށް މިހަނގުރާމައަށް‬ ‫މުޝްރިކުން ތައްޔާރުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ މީލާދީން ‪ 625‬ވަނައަހަރުގެ މާޗު‬ ‫މަހުގެ ކުރީކޮޅު‪ ،‬މުޝްރިކުންގެ ލަޝްކަރު‬ ‫މައްކާއަށް ޖަމާވާންފެށިއެވެ‪ .‬މި ޚަބަރު އިބްނި‬ ‫އައްބާސް‪ ،‬ރަސޫލާ صلى هللا عليه وسلم‬ ‫އަށް ދެއްވިއެވެ‪ .‬މާޗު މަހުގެ ދެވަނަ ހަފުތާގައި‬ ‫‪ 3000‬މީހުންގެ ލަޝްކަރަކާއެކު މުޝްރިކުން‬

‫ރ ުމގެ‬ ‫ރމަ ުކ ު‬ ‫ނގެ ަބ ްއ ަދލު ުވ ުމ ަގއި ުއ ުޙދު ހަނ ުގ ާ‬ ‫ނގެ ޮބޑު ް‬ ‫ރ ިއޝު ް‬ ‫ުޤ ަ‬

‫ޞދީ‬ ‫ނ ަމ ެވސް‪ި ،‬އ ްޤ ިތ ާ‬ ‫ސ ަބ ެބ ްއ ަކ ުމ ަގއި ަބ ަދ ުލ ިހފުންވީ ަ‬ ‫ނމު ަ‬ ‫ނމެ ުމހި ް‬ ‫އެ ް‬

‫ސ ަބބު ަތ ެކ ްއ ެވސް‬ ‫ަ‬

‫ިމ ަކ ުމ ަގއި‬

‫ނ ެވ ެއވެ‪.‬‬ ‫ެއ ުކލެ ިވގެ ް‬

‫ރ ާޔ ާއއި‬ ‫ސ ި‬ ‫ީ‬

‫ފަލަސްޠީނަށް ދާން އޮންނަ ވިޔަފާރި ދަތުރުތަކުގެ މައި މަގު ބަދުރު‬

‫ށ ަގ ިއ ަކމުން ެއ ަމގު‬ ‫ރގެ ަދ ު‬ ‫ނގެ ބާ ު‬ ‫ސ ިލމު ް‬ ‫ރ ަމ ައށް ަފހު ޮއތީ ުމ ް‬ ‫ހަނގު ާ‬

‫ޞ ެދ ެކވެ‪.‬‬ ‫ރ ަމ ިއގެ ަމ ުޤ ަ‬ ‫ސ ހަނގު ާ‬ ‫ށ ުހޅު ާވ ުލ ަމކީ ެވ ް‬ ‫ނ ް‬ ‫ރ ިއޝުން ަ‬ ‫ުޤ ަ‬ ‫ޢަދަދު ކުޑަކޮށްދިނުމަށް އެދުމުން ޚާލިދުގެފާނު‬ ‫އެކަމާއި ދެކޮޅުހައްދަވައި ‪ 4000‬ދިރުހަމް‬ ‫ހަމައަށް ދެއްވައި ވަލީދު މިނިވަން ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެއަށްފަހު ވަލީދު މައްކާއަށް ދިއުމުގެދަތުރުގެ‬ ‫ތެރެއިން ފިއްލަވައިގެން ވަޑައިގެން މުޙައްމަދު‬ ‫صلى هللا عليه وسلم އާ ބައްދަލުކުރައްވައި‬ ‫އިސްލާމްދީނަށް ވެންނެވިއެވެ‪ .‬އިސްލާމްދީނަށް‬ ‫ވެންނެވިނަމަވެސް ޚާލިދުގެފާނާ ދެމެދު އޮންނަ‬ ‫ލޯތްބާއި ގުޅުމަކަށް ބަދަލެއްނާދެއެވެ‪.‬‬

‫މައްކާއިން ދަތުރުފެށިއެވެ‪ .‬މި ލަޝްކަރާއެކު‪،‬‬ ‫އިތުރުކޮށް‬ ‫ޖޯޝް‬ ‫ހަނގުރާމަވެރީންގެ‬ ‫ނަފްރަތުގެ ޝުޢޫރުތަކާއި ބަދަލުހިފުމުގެ ރޫޙު‬ ‫އާލާކުރުމުގެ ގޮތުން ލަވައާއި ޅެން ކިޔާނެ ‪15‬‬ ‫އަންހެންކަނބަލުން ވެސް ދިޔައެވެ‪ .‬މި ގުރޫޕްގެ‬ ‫ލީޑަރަކަށް ހުރީ ހިންދެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން‬ ‫އިކްރިމާގެ އަނބިކަނބަލުންނާއި‪ ،‬އަމްރު ބުނުލް‬ ‫ޢާސް ގެ އަނބިކަނބަލުންނާއި‪ ،‬ޚާލިދުގެފާނުގެ‬ ‫ކޮއްކޯފުޅުވެސް ހުންނެވިއެވެ‪.‬‬

‫ ޤުރައިޝުންގެ ބޮޑުންގެ ބައްދަލުވުމުގައި‬ ‫އުޙުދު ހަނގުރާމަ ކުރުމުގެ އެންމެ މުހިންމު‬ ‫ސަބަބެއްކަމުގައި ބަދަލުހިފުން ވީނަމަވެސް‪،‬‬ ‫އިޤްތިޞާދީ ސަބަބުތަކެއް ވެސް މިކަމުގައި‬ ‫އެކުލެވިގެންވެއެވެ‪ .‬ސީރިޔާއާއި ފަލަސްޠީނަށް‬

‫ މަދީނާއާއި ދިމާލަށް ދަތުރުކުރަމުން‬ ‫ޖުބައިރު ބިން މުތުޢިމް އޭނާގެ އަޅަކާއި ދިމާލަށް‬ ‫ބުންޏެވެ‪" .‬ބަދުރުގެ މައިދާނުގައި ޤަތުލުކުރެވުނު‬ ‫އަހަރެންގެ ބޮޑުބޭބެގެ މަރުގެ ބަދަލުގެ ގޮތުގައި‬ ‫ޙަމްޒަތުގެފާނު މަރާލައިފިނަމަ އަހަރެން ކަލޭ‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މި‬ ‫ހަބުޝްކަރައިގެ‬ ‫މިނިވަންކުރާހުށީމެވެ‪".‬‬ ‫އަޅު މީހާއަކީ ހަށިގަނޑުން ބިޔަ ކުޅަދާ ަ‬ ‫ނ‬ ‫ހަނގުރާމަވެރިއެކެވެ‪ .‬އަދި ހިންދުވެސް މި‬ ‫އަޅުމީހާ އެކަމަނާގެ ބައްޕަގެ މަރުގެ ބަދަލެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ޙަމްޒަތުގެފާނު މަރާލައިފިނަމަ އެކަމަނާ‬ ‫އަޅައިގެންހުރި ހުރިހާ ގަހަނާތަކެއް އޭނާއަށް ހަދިޔާ‬ ‫ކުރާނެ ކަމުގައި ބުންޏެވެ‪ .‬ވުމާއެކު‪ ،‬މިއަޅުމީހާ‬ ‫އެ ތަކެއްޗަށް ނުހަނު ދަހިވެތިވެހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫ ޤުރައިޝުން ހަނގުރާމައަށް ދަތުރަށް‬ ‫ފުރުމުގެ ކުރީއްސުރެ އޭރު މައްކާގައި ހުންނެވި‬ ‫ޢައްބާސްގެފާނުންގެ ފަރާތްޕުޅުން މުޝްރިކުންގެ‬ ‫ލަޝްކަރުގެ މަޢުލޫމާތު ރަސޫލާ صلى هللا عليه‬ ‫وسلم އަށް ދިޔައީ ލިބިވަޑައިގަންނަވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެކުވެރި ޤަބީލާތަކުންވެސް މަޢުލޫމާތު‬ ‫ލިބިވަޑައިގަންނަވަމުން ދިޔައެވެ‪ .‬މާޗު ‪20‬‬ ‫ވަނަދުވަހު މުޝްރިކުންގެ ލަޝްކަރު މަދީނާގެ‬ ‫ރަށްބޭރުގައި އުޙުދު ފަރުބަދައިގެ ހުޅަނގުގައި‬ ‫ފޭލިގެޖެހިއެވެ‪ .‬މުސްލިމުން ‪ 1000‬މީހުންގެ‬ ‫ލަޝްކަރަކައިގެން މާޗު ‪ 21‬ވަނަދުވަހު މަދީނާއިން‬ ‫ނުކުތެވެ‪ .‬އަނެއްދުވަހު ހެނދުނު ޢަބްދުﷲ ބުނު‬ ‫އުބައްޔުގެ ލީޑަރޝިޕްގެ ދަށުން ‪ 300‬މުނާފިޤުން‬ ‫ފާޅުވެ މަދީނާގެ ބޭރުގައި ހަނގުރާމަކޮށް‬ ‫ކާމިޔާބުވުމުގެ އެއްވެސް ފުރުޞަތެއް ނެތޭ ބުނެ‬ ‫އެނބުރި މަދީނާއަށް ދިޔައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މުސްލިމުންގެ ލަޝްކަރުގެ ޢަދަދު ‪ 700‬އަށް‬ ‫ތިރިވިއެވެ‪ .‬ރަސޫލާ صلى هللا عليه وسلم‬ ‫ގެ ވެސް ވިސްނުންފުޅު ހުރީ މަދީނާގައި‬ ‫ތިއްބަވައިގެން މުޝްރިކުންނާ ކުރިމަތިލެއްވުމަވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް‪ ،‬ގިނަ މުސްލިމުންގެ ޚިޔާލަށް‬ ‫ތަބަޢަވުމުގެ ގޮތުން އެގޮތަށް ނިންމެވީއެވެ‪.‬‬ ‫ އެކަލޭގެފާނު ލަޝްކަރާއިގެން އުޙުދު‬ ‫ފަރުބަދައިގެ ކައިރިއަށް ވަޑައިގެން ލަޝްކަރު‬ ‫ތަރުތީބުކުރައްވައި ރުކުރުވާލެއްވިއެވެ‪ .‬އުޙުދު‬ ‫ފަރުބަދައަކީ މަދީނާގެ ރަށްބޭރުން ‪ 4‬މޭލު‬ ‫އުތުރުގައި އޮންނަ ‪ 1000‬ފޫޓް އުސް‪ 5 ،‬މޭލު‬ ‫ފުޅާ ފަރުބަދައެކެވެ‪ .‬މުސްލިމުންގެ ލަޝްކަރު‬ ‫‪ 3000‬ޔާޑުގެ ފުޅާމިނުގައި ރުކުރުވައިލީ‬ ‫މަތިންތިރިޔަށް އޮތް ކަތި ބިމުގައެވެ‪ .‬ކަތިބިމުގެ‬ ‫ނިމޭހިސާބަށް ލަޝްކަރު ރުކުރުވާލުމަށްފަހު‬ ‫ލަޝްކަރުގެ ވާތުފިޔަ ‪ 500‬ފޫޓް ދިގުމިނުގައި‬ ‫ފަރުބަދައިގެ އައިނައިންއޭ ކިޔުނު ތިރި ބިމުގައި‬ ‫ރުކުރުވާލިއެވެ (އަކްރަމް‪.)2009 ،‬‬

‫ބަދުރު ހަނގުރާމައިންނާއި އުޙު ުދ ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ތައްޔާރީތަކުން ލިބިދޭ ފިލާވަޅުތައް‬

‫• ހިތާމަކޮށް ރޮއެ ހެދުމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ބަލިކަށިވެގެން‬ ‫މީހާ‬ ‫ނަފްސާނީގޮތުން‬ ‫ހިނގައިދާނެކަމަށްޓަކައި‪ ،‬އުޙުދު ހަނގުރާމައިގެ‬

‫‪23‬‬

‫މުޝްރިކުންގެ ކޮމާންޑަރ އަބޫސުފްޔާން އޭނާގެ‬ ‫ލަޝްކަރަށް ބާރުއެޅުއްވީ ބަދުރު ހަނގުރާމައިން‬ ‫ލިބުނު ނާކާމިޔާބީގެ ހިތިރަހަ ކަރުތެރޭގައި‬ ‫ނުފިލާ ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި އެއްވެސް މީހަކު‬ ‫ބަދުރުގެ މައިދާނުގައި ޤަތުލުވެދިޔަ އެމީހުންގެ‬ ‫ގާތްތިމާގެ މީހުންނާއި އަޚުންނަށްޓަކައި ރޮއި‬ ‫ނުހެދުމަށެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ބޭނުމަކީ‪ ،‬އެމީހުންގެ‬ ‫އަޚުންގެ ވަކިވެދިއުމުގެ ބަދަލު ހިފުމަށްޓަކައި‬ ‫ހަނގުރާމައާއި ކުރިމަތިލާއިރު ލަޝްކަރު ޖޯޝާއި‬ ‫ރޫޙު އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގައި ދެމެހެއްޓުމެވެ‪.‬‬ ‫ފިދްޔަ ދިނުމުގައި ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު‬ ‫صلى هللا عليه وسلم މުޝްރިކުންނަށް‬ ‫ދެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ލުއިފަސޭހަތައް‬ ‫ވަރަށްބޮޑެތި‬ ‫އަސީރުންގެ ފިދްޔައެއްގެ ގޮތުގައި މުސްލިމް‬ ‫ކުޑަކުދީންނަށް ލިޔަންކިޔަން ދަސްކޮށްދިނުން‬ ‫ޝަރުތުކުރެއްވުމުން އެނގިގެންދަނީ އިސްލާމީ‬ ‫ދައުލަތުގެ ބިންގާ އެޅިގެންދިޔަ ދުވަސްވަރު‪،‬‬ ‫އުނގެނުމަށް ނުހަނު ބޮޑު އަހަންމިއްޔަތެއް‬ ‫ދެއްވާފައިވާކަމެވެ‪ .‬އަދި‪ ،‬ދައުލަތެއް ވިޔަސް‪،‬‬ ‫ޖަމާޢަތެއް ވިޔަސް ބިންގާ އެޅިގެންދާންޖެހޭނީ‬ ‫ޢިލްމުގެ މަތީގައިކަން މިކަމުން ދޭހަކޮށްދެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި މަޢާފު ދިނުމުގެ ރިވެތި އުޞޫލު މާތް‬ ‫އެހެންކަމުން‪،‬‬ ‫ގެންގުޅުއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަބިއްޔާ‬ ‫މަޢާފު ދިނުމަކީ އިސްލާމީ ރިވެތި އުޞޫލުތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެއްދެވިފައިވާ‬ ‫ކަމެއްކަން ހާމަވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބަދުރު ހަނގުރާމައިން ލިއްބައިދޭ‬ ‫އަނެއް ފިލާވަޅަކީ‪ ،‬ވަރުގަދަ އީމާނަކާއި‬ ‫ސާބިތުކަމަކާއިއެކުގައި ތިބޭނަމަ މާތް ﷲ‬ ‫ގެ ނަޞްރު ލިބުން ޔަޤީންވެގެންދާނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫މާތް ﷲ މަލާއިކަތްބޭކަލުންގެ ލަޝްކަރެއް‬ ‫ބައިމަދު‬ ‫މުސްލިމުންގެ‬ ‫ފޮނުއްވައި‬ ‫ލަޝްކަރަށް މަދަދު ދެއްވިނަމަވެސް ނަޞްރު‬ ‫ޢަމަލީގޮތުން‬ ‫މުސްލިމުން‬ ‫ލިބިގެންދިޔައީ‬ ‫ހަނގުރާމަކޮށްގެންނެވެ‪ .‬މިކަމުން ދޭހަވަނީ‪ ،‬މާތް‬ ‫ﷲ މުސްލިމުން ހަނގުރާމައިގައި ބައިވެރިނުވެ‬ ‫ނަޞްރު ދެއްވުމަށް ކުޅަދުންވަންތަވެ ވޮޑިގެންވީ‬ ‫ހިނދުވެސް‪ ،‬ސަބަބު ތަކުގައި ހިފުމުންނޫނީ‬ ‫ނަޞްރު ނުލިބޭނެކަމެވެ‪ .‬އަދި މާތް ﷲ‬ ‫އަށް ވަކީލުކުރުމުގެ މުހިންމުކަންވެސް މި‬ ‫ހަނގުރާމައިން އެނގިގެންދެއެވެ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫ޚާލިދުގެފާނުން ކަންކަން ނިންމުމަށް‬ ‫ފިޔަވަޅުއެޅުއްވުމުގައި ގެންގުޅުއްވި އަވަސް‬ ‫ސިޔާސަތު ހާމަވެގެންދާ ކަމަކީ އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ބޭބެ ވަލީދު މިނިވަންކުރެއްވުމުގެ ހާދިސާއެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމުގައި‪ ،‬ފިދްޔަ ކުޑަކުރެއްވުމަށް ދެންނެވުމަށް‬ ‫ދެކޮޅުހައްދަވައި ހަމައަގުދެއްވައި ވަގުތުން‬

‫އެކަން ނިންމެވީއެވެ‪ .‬އަދި ދުޝްމަނުން‬ ‫ސިއްސުވާލުމުގައި ހުނަރުވެރި މި ހަނގުރާމާގެ‬ ‫ކޮމާންޑަރ އޭރުވެސް ހުންނެވި ސާބިތުކަން މި‬ ‫ޙާދިސާއިން ހާމަވެގެންދެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައަކީ‪ ،‬ނަފުސާނީގޮތުންނާއި‬ ‫ޖިސްމާނީގޮތުންވެސް އިންސާނާ ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ތައްޔާރުވާންޖެހޭ‬ ‫އަބޫސުފްޔާންގެ ލަޝްކަރުގެ މޮރާލް އަދި‬ ‫މޯޓިވޭޝަން އިތުރުކޮށް ޖޯޝް އުފެއްދުމަށްޓަކައި‬ ‫އަންހެން ކަނބަލުން ލައްވައި ހިތްވަރުދިނުމަށާއި‬ ‫ދިރުވަން‬ ‫އާލާކޮށް‬ ‫ރޫޙު‬ ‫ބަދަލުހިފުމުގެ‬ ‫ޅެންތަކާއި ލަވަތައް ކިޔާގޮތަށް ހަމަޖެއްސިއެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ ބޭނުމަކީ‪ ،‬ހަނގުރާމަވެރީންގެ އެތެރެހަށި‬ ‫ރުޅިއާއި ނަފްރަތުގެ ޖޯޝުން ކައްކުވައިލުމެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެކަމުން ހިތްވަރުލިބި‪ ،‬ހަނގުރާމަ‬ ‫މިއީ‪،‬‬ ‫މަގުފަހިކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ކާމިޔާބުކުރުމަށް‬ ‫އޭރުވެސް ހަނގުރާމާގައި ގެންގުޅުނު ވަރަށް‬

‫ފިދްޔައެއްގެ‬

‫އަސީރުންގެ‬

‫ގޮތުގައި‬

‫މުސްލިމް ކުޑަކުދީންނަށް ލިޔަންކިޔަން‬

‫ދަސްކޮށްދިނުން‬

‫އެނގިގެންދަނީ‬

‫ބިންގާ‬

‫ޝަރުތުކުރެއްވުމުން‬

‫އިސްލާމީ‬

‫އެޅިގެންދިޔަ‬

‫ދައުލަތުގެ‬

‫ދުވަސްވަރު‪،‬‬

‫އުނގެނުމަށް ނުހަނު ބޮޑު އަހަންމިއްޔަތެއް‬

‫ދެއްވާފައިވާކަމެވެ‪.‬‬

‫މުހިންމު އުކުޅެއްކަން ހާމަވެއެވެ‪.‬‬ ‫އުޙުދު ހަނގުރާމަ ފެށުމުގެ ކުރިން‪،‬‬ ‫އަޅުމީހާއަށް‬ ‫މުތުޢިމްގެ‬ ‫ބުނު‬ ‫ޖުބައިރު‬ ‫ޙަމްޒަތުގެފާނުންގެ ބޮލަށް ދެ ހުށަހެޅުމެއް‬ ‫އެކަލޭގެފާނު‬ ‫އެއީ‪،‬‬ ‫ހުށަހެޅުނެވެ‪.‬‬ ‫ޝަހީދުކޮށްލައިފިނަމަ އޭނާ މިނިވަން ކުރުމާއި‪،‬‬ ‫ހިންދު ހުށަހެޅުއްވި ގަހަނާތަކެވެ‪ .‬މިއީވެސް‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ޝައުޤާއި ޖޯޝް އުފެއްދުމުގެ‬ ‫ގޮތުން ބޭނުންކޮށްފައިވާ އުކުޅެއްކަން ހާމަވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޙަމްޒަތުގެފާނުން‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި‬ ‫އުޙުދު‬ ‫ޝަހީދުކޮށްލުމުގައި އޭނާއަށް ހިތްވަރުލިބިގެންދިޔަ‬ ‫މައިގަނޑު ސަބަބުތަކަކީ މިއެވެ‪.‬‬ ‫ރަސޫލާ صلى هللا عليه وسلم‬ ‫ހާލަތެއްގައިވެސް‬ ‫ހުރިހާ‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ދުޝްމަނުންގެ މަޢުލޫމާތު އެއްކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ލިބެންހުރި ހުރިހާ ވަޞީލަތެއް މިކަމުގައި‬ ‫ބޭނުންކުރެއްވިކަން ހާމަވެއެވެ‪ .‬އަދި އެ‬

‫އެއްގޮތަށް‬ ‫މަޢުލޫމާތާ ި‬ ‫އ‬ ‫އިންޓެލިޖެންސް‬ ‫ނ ގެންދެވިކަން‬ ‫ލަޝަކަރު ތައްޔާރުކުރައްވަމު ް‬ ‫އެނގިގެންދެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައަށް ދިއުމުގެ ކުރިން ރަސޫލާ‬ ‫صلى هللا عليه وسلم މުސްލިމުންގެ ފަރާތުން‬ ‫މަޝްވަރާ އެއްސެވިއެވެ‪ .‬ހަނގުރާމަ ކުރާނީ‬ ‫މަދީނާގައި ތިބެގެންތޯ ނުވަތަ މަދީނާއިން‬ ‫ބޭރަށް ނިކުމެތޯއެވެ‪ .‬މިކަމުގައި‪ ،‬އެކަލޭގެފާނު‬ ‫ޚިޔާރުކުރެއްވީ ގިނަބަޔަކަށް ފެނިލެއްވި ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫އެކަލޭގެފާނު ބޮޑަށް ބޭނުންފުޅުވީ‪ ،‬މަދީނާގައި‬ ‫ތިބެގެން ހަނގުރާމަކުރައްވާށެވެ‪ .‬މިކަމުންވެސް‬ ‫ހާމަވެގެންދަނީ‪ ،‬އެކަލޭގެފާނު ގެންގުޅުއްވި‬ ‫އުޞޫލެވެ‪.‬‬ ‫ޝޫރާގެ‬ ‫ރިވެތި‬ ‫އިސްލާމީ‬ ‫މަޝްވަރާއިން‬ ‫އެ‬ ‫މަޝްވަރާކުރެއްވުމާއި‪،‬‬ ‫ނުކުންނަ ނަތީޖާއަށް ޢަމަލުކުރެއްވުމުގައި ފަސް‬ ‫ޖެހިވަޑައިނުގަންނަވާކަމެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ކުރިން މުނާފިގުންގެ‬ ‫‪ 300‬މީހުން ފާޅުވެގެންދިޔައެވެ‪ .‬މިކަމުން‬ ‫ވެސް‬ ‫ތަނެއްގައި‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫ދޭހަވަނީ‪،‬‬ ‫އަޣުލަބިއްޔަތަށް ތަބާނުވާ‪ ،‬ދެކޮޅުވެރިވާނެ‬ ‫މީހުން އުޅުމުގެ ފުރުޞަތު އޮންނާނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫މިކަންކަމާއިމެދު މާޔޫސްނުވެ‪ ،‬ކެތްތެރިކަމާއެކު‬ ‫ކަންކަމާއި ކުރިމަތިލުމުގެ ފިލާވަޅު މިޙާދިސާއިން‬ ‫ލިއްބައިދެއެވެ‪.‬‬ ‫ކީރިތި ރަސޫލާ صلى هللا عليه‬ ‫وسلم ގެ ކޮމާންޑަރ ކަމުގެ ދަށުން އުޙުދު‬ ‫ހަނގުރާމައަށް ލަޝްކަރު ރުކުރުވާލުމުގައި‬ ‫ވަރަށް ވިސްނުންތެރިކަމާއެކު ޢަމަލުކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ހޯދުމަށްޓަކައި‬ ‫ކާމިޔާބު‬ ‫މިކަމުންދޭހަވަނީ‪،‬‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ފެށޭ މަރުޙަލާގެ ތައްޔާރީތައް‬ ‫ވަރަށް ރަނގަޅު ވާންޖެހޭނެކަމެވެ‪ .‬ލަޝްކަރު‬ ‫ރުކުރުވާލުމުގައި އެންމެ ފައިދާހުރި ގޮތަކަށް‬ ‫އެކަން ކުރަންޖެހޭނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫މައިދާނުގައި‬ ‫އުޙުދުގެ‬ ‫މީހުންގެ މުޝްރިކުންގެ ލަޝްކަރާއި ކުރިމަތިލީ‬ ‫އެންމެ ‪ 700‬މުސްލިމުންނެވެ‪ .‬މިކަމުން‬ ‫ލިއްބައިދޭ ފިލާވަޅަކީ‪ ،‬ވަރުގަދަ އީމާނަކާއި‬ ‫ސާބިތުކަމާއެކު މާތް ﷲ އަށް ވަކީލުކޮށް‬ ‫ސަބަބުތަކުގައި ހިފައިގެން ކުރިއަށްދާނަމަ ﷲ‬ ‫ނަޞްރުދެއްވާނެކަމެވެ‪ .‬ބަދުރު ހަނގުރާމައިން‬ ‫ވެސް ލިއްބައިދިން ފިލާވަޅަކީ މިއެވެ‪.‬‬ ‫ހަވާލާ‪:‬‬

‫« «އަކްރަމް‪ ،‬އެލް‪.‬ޖީ‪.‬އޭ‪.‬‬ ‫ސްވޯޑް އޮފް ﷲ‪:‬‬

‫(‪.)2009‬‬

‫« «ޚާލިދް ބިން ވަލީދް ހިޒް ލައިފް އެންޑް‬ ‫ކެމްޕެއިންސް‪ .‬އެޑަމް ޕަބްލިޝާސް‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އެންމެ ރީތި‬ ‫އެ އް މި ސް ކި ތް‬

‫ސ ީޢދު‬ ‫ނޓް ުމ ަޙ ްއ ަމދު ަ‬ ‫ސ ާޓފް ސާރޖަ ް‬ ‫ް‬

‫ސިފައި ްނ ގޭގައި!‬

‫ ‬

‫ސިފައިންނަކީ ޒަމާނު އްސުރެވެސް ދީނީ ކަން ތައްތަކަށް އަހަން މިއްޔަތުކަމެއް ދެމުން ދިޔަ‬

‫ބައެކެވެ‪ .‬ސިފައިން ގެ ކޮން މެ މަރުކަޒެ އްގައި މިސްކިތެއް ނު ވަތަ ނަ މާދު ކުރުމަށް ޚާ އްޞަ‬ ‫ވަކި ތަނެ އް ހުރެއެވެ‪ .‬އެހެންނަ މަވެސް މިހާތަނަށް ސިފައިން ގެ މަރުކަޒެ އްގައި މިހާ ރީތި‬ ‫އަދި މިހާ ފުރިހަމަ މިސްކިތެއް ޢިމާރާތް ކުރެވިފައެއް ނު ވެއެވެ‪ .‬މިއީ ރާއްޖޭގެ މިސްކިތްތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން ވެސް ފާހަގަކޮށްލެވޭހާ ރީތި ފުރިހަމަ މިސްކިތެކެވެ‪ .‬މިއީ ސިފައިން ގެ މަރުކަޒު‪،‬‬ ‫‪26‬‬

‫ކަޅުތުއްކަލާކޮށީގައި ޢިމާރާތްކޮށް މިއަހަރު ހުޅުވި "މަސްޖިދިލް ވަފާއު" އެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މި މިސްކިތުގެ ބިންގާ ‪ 2013‬އެޕްރީލް‬ ‫‪ 21‬ވަނަ އެޅުނު އިރުވެސް ކަޅުތުއްކަލާކޮށީގައި‬ ‫"މަސްޖިދިލް ވަފާއު"ގެ ނަމުގައި ވަގުތީ މިސްކިތެއް‬ ‫ބޭނުން ކުރަމުން ދިޔައެވެ‪ .‬ކަޅުތުއްކަލާކޮށީ އުތުރުފަރާތު‬ ‫ފަސްބުރި ޢިމާރާތުގެ އިރުމަތީ ކޮޅުގެ ގުރައުންޑް‬ ‫ފްލޯ ގައި ހަދާފައިހުރި އެ މިސްކިތް ޖާގައިގެ‬ ‫ގޮތުން ކުޑަވަމުންދާތީ އާ މިސްކިތެއް ބިނާ ކުރުމަށް‬ ‫ސިފައިންގެ ލީޑަރޝިޕުން ނިންމެވިއެވެ‪ .‬ޗީފް އޮފް‬ ‫ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމްގެ‬ ‫ދުރުވިސްނުންފުޅާއި އައު ޚިޔާލުފުޅުގެ ތެރެއިން‬ ‫ކަޅުތުއްކަލާކޮށީގެ ލޭންޑް ޔޫސް ޕްލޭނަށް ގެންނަވަމުން‬ ‫ގެންދެވި ބަދަލުތަކާއެކު ކަޅުތުއްކަލާކޮށީގައި ބިނާކުރަން‬ ‫ހަމަޖެހުނު އައު މިސްކިތް ފަރުމާ ކުރެވިފައި ވަނީ ޗީފް‬ ‫އޮފް ޑިފެންސް ފޯސްގެ ކޮންސެޕްޓަކަށެވެ‪.‬‬

‫ތ ކުރެއްވީ‬ ‫ސިވިލް އިންޖިނިއަރުން މަސައްކަ ް‬ ‫ދގެ ދަށުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެމަނިކުފާނުގެ ސީދާ ލަފާފުޅާ އިރުޝާ ު‬ ‫މި މިސްކިތް ވަށައިގެންވާ ބޭރަށް‬ ‫ފެންނަންހުރި ތަނބުތަކާއި ވަށައިގެން ޖަހާފައިވާ‬ ‫ރަންކުލައިގެ ބިއްލޫރިން ރަމްޒުކޮށްދެނީ އަނގޮޓިއެއްގައި‬ ‫ހަރުކޮށްފައިވާ ޖަވާހިރެކެވެ‪ .‬މި މިސްކިތް ފަރުމާ‬ ‫ކުރެވިފައިވަނީ މިސްކިތުގެ އެތެރޭގައި އެއްވެސް‬ ‫ތަނބެއް ނުހުންނާނެ ގޮތަށެވެ‪ .‬މިސްކިތަށް ވަންނައިރު‬ ‫ޝަހާދަތުގެ ދެކަލިމަ ލިޔެފައިވާ ބޯޑެއް ރޭގަނޑަށް‬ ‫ނޫކުލައިން ދިއްލޭގޮތަށް ހަރުކުރެވިފައިވާއިރު‪ ،‬މިސްކިތުގެ‬ ‫އެންމެ މަތީގައި ބޭރަށް ފެންނާނެހެން ރަންކުލައިން‬ ‫ބަންދެއްގެ ސިފައިގައި ވަށައިގެން ލިޔެފައިވަނީ‬

‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬މި ޗަންދަލިޔާ ރޭގަނޑަށް ދިއްލާލުމުން‬ ‫އޭގެވަށައިގެންވާ ސްލެބްގައި މާތްﷲ ސުބުހާނަހޫ‬ ‫ވަތަޢާލާގެ ‪ 99‬އިސްމުފުޅު ފެންނަން ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ސުބުޙާނަﷲ‪ .‬މިސްކިތުގެ އެތެރޭގައިވާ ހުރިހާ‬ ‫ޢަރަބި ލިޔުންތަކަކީ ވެސް ސިފައިންގެ ހުނަރުވެރިކަން‬ ‫ފެންނަ ލިޔުންތަކެކެވެ‪ .‬މި ނޫނަސް މި މިސްކިތުގެ‬ ‫އެތެރެ އާއި ބޭރުން ސިފައިންގެ ފަންނުވެރިކަމާއި‬ ‫ހުނަރުވެރިކަން ދައްކުވައިދޭ އެތައް މަސައްކަތްތަކެއް‬ ‫ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬މިސްކިތުގެ ގޯތިތެރޭގެ‬ ‫ލޭންޑްސްކޭޕަށާއި މިސްކިތުގެ ނަން ފެންނަން ހުންނަ‬ ‫ފައްވާރަށް ބަލާލުމުން ހިތަށް ލިބޭ ހިތްހަމަޖެހުން ވަރަށް‬ ‫ބޮޑެވެ‪.‬‬

‫އަލިފުޅު ތުއްތު ފައުންޑޭޝަންގެ ދީލަތި‬ ‫އެހީއާއެކު ބިނާކުރެވުނު މި މިސްކިތުގެ ޢަމަލީ‬ ‫މަސައްކަތް އެމްއެންޑީއެފް މިލިޓަރީ އިންޖިނިއާރސް‬ ‫(އެމްއީ) ގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން ފެށިގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫މިސްކިތް ފަރުމާކުރަން ފެށިއިރުވެސް މި‬ ‫މިސްކިތަކީ ރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް ޢިމާރާތްކުރެވޭ އެންމެ‬ ‫ރީތި އެއް މިސްކިތަށް ހެއްދެވުމުގެ ވިސްނުންފުޅު ޗީފް‬ ‫އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް ގެންގުޅުއްވި އެވެ‪ .‬ޚާއްޞަކޮށް‬ ‫މިސްކިތުގެ އެތެރޭގައި ތަނބު ހުރުމުން ސަފުތައް‬ ‫ހެދުމަށް ދިމާވާ މައްސަލަ ދިމާނުވާނެ ގޮތަށް އެއްވެސް‬ ‫ތަނބެއްނެތި މި މިސްކިތް ޢިމާރާތް ކުރުމަކީ އެ‬ ‫މަނިކުފާނު ބޭނުންފުޅުވެ ވަޑައިގެންނެވި ގޮތެވެ‪ .‬އެ‬ ‫މަނިކުފާނުގެ ކޮންސެޕްޓަށް އެމްއީގެ އިންޖިނިއަރުން‬ ‫މިސްކިތް ކުރަހާ ކުލަޖައްސަމުން ދިޔައީ ވަރަށް‬ ‫ފަރުވާތެރި ކަމާއެކުގައެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިންގެ‬ ‫މަސައްކަތްތެރިކަމާއި ހުނަރުވެރިކަން މިސްކިތުން‬ ‫ފެންނާނެ ގޮތަށެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގައި އަދި މިހާތަނަށް މިފަދަ‬ ‫ޒަމާނީ ފަރުމާއަކަށް މިސްކިތެއް ޢިމާރާތްކޮށްފައެއް‬ ‫ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިސްކިތުގެ ކުރެހުންތައް ކުރެހުމާއި ޢިމާރާތް‬ ‫ކުރެވެމުންދިޔައިރު ވެސް ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް‬ ‫މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙުމަދު ޝިޔާމް ގެންދެވީ މަސައްކަތް‬ ‫ވަރަށް ގާތުން ބައްލަވަމުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މިލިޓަރީ‬ ‫އިންޖިނިއަރސްގެ ހުނަރުވެރި އާރކިޓެކްޓުންނާއި‪،‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އާޔަތުލް ކުރުސިއެވެ‪.‬‬ ‫މިސްކިތް ތިން ބުރިއަށް ޢިމާރާތް‬ ‫ކުރެވިފައިވާއިރު އެންމެ ތިރީގައި ހެދިފައިވަނީ‬ ‫ވުޟޫކުރުމަށް ޚާއްޞަބަޔަކާއި‪ ،‬ފާޚާނާ އަދި‬ ‫ލައިބްރަރީއެކެވެ‪ .‬މިސްކިތުގެ މަތީ ދެ ފަންގިފިލާ ނަމާދު‬ ‫ކުރުމަށް ޚާއްޞަ ކުރެވިފައިވާއިރު‪ ،‬އެތަނުގައި އެއްފަހަރާ‬ ‫‪ 300‬މީހުންނަށް ނަމާދު ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬މިސްކިތުގެ‬ ‫އެތެރޭގައި އެލުވާފައިވާ ހިތްގައިމު ޗަންދަލިޔާއަކީ ޗީފް‬ ‫އޮފް ޑިފެންސް ފޯސްގެ ލަފާފުޅާއެކު އެމްއެންޑީއެފް‬ ‫އިލެކްޓްރިކަލް އެންޑް މެކޭނިކަލް އިންޖިނިއަރސް‬ ‫(އީއެމްއީ) ގެ ފަންނުވެރި އިންޖިނިއަރުން ހަދާފައިވާ‬ ‫ވަރަށް ފުރިހަމަ ހިތްގައިމު ރީތިކަމެއް ދައްކުވައިދޭ‬

‫އަލަށް ޢިމާރާތް ކުރެވުނު މަސްޖިދިލް‬ ‫ވަފާޢުގައި ނަމާދު ކުރަން ފެށީ ‪ 2016‬އެޕްރީލް ‪22‬‬ ‫ވީ ހުކުރު ދުވަހުއެވެ‪ .‬އެ ދުވަހު މި މިސްކިތުގައި‬ ‫ކުރެވުނު ހުކުރު ނަމާދުގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި‬ ‫ސިފައިންގެ އެންމެ މަތީ ވެރިޔާ އަލްފާޟިލް ޢަބްދުﷲ‬ ‫ޔާމީން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމް ބައިވެރިވެ ވަޑައިގެންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫މި މިސްކިތް ރަސްމީކޮށް ހުޅުވުނީ ‪ 2016‬އެޕްރީލް‬ ‫‪ 27‬ވަނަ ދުވަހުގެރެ އެވެ‪ .‬މިސްކިތް ހުޅުވައިދެއްވީ‬ ‫ޔުނިވާސިޓީގެ‬ ‫އިސްލާމިކް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ސެންޓަރ ފޮރ ގްރެޖުއޭޓް ސްޓަޑީޒްގެ ހެޑް‪،‬‬ ‫ޑޮކްޓަރ އިބްރާހިމް ޒަކަރިއްޔާ މޫސާއެވެ‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫ސ ީޢދު‬ ‫ނޓް ޭމޖަރ ަޢ ްބދުﷲ ަ‬ ‫ސޖަ ް‬ ‫ނ ްޑ ާ‬ ‫ޮކމާ ް‬

‫ލިޔުންތެރިޔާ ބިންމާ އިބްރާހީމް ވަޙީދު ސިފައިންނަށް ލިޔެ‬ ‫ދެއްވި ވާހަކައެއްގެ މައްޗަށް ކުޅެފައިވާ ފިލްމެކެވެ‪ .‬ފިލްމު‬ ‫ޑައިރެކްޓް ކޮށްދެއްވާފައިވަނީ ޓެލެޑްރާމާ މުބާރާތްތަކުން‬ ‫ސިފައިންނަށް ރަން ވަނަތަކެއް ހޯއްދަވައިދެއްވި ޑައިރެކްޓަރ‬ ‫އަޝްހަރު ވަޙީދެވެ‪ .‬އެސިސްޓެންޑް ޑައިރެކްޓަރަކީ ސްޓާފް‬ ‫ސާރޖަންޓް ނަޞްރުﷲ ނަޢީމެވެ‪ .‬މި ފިލްމު ޕްރޮޑިއުސް‬ ‫ކޮށްފައިވަނީ ސިފައިންގެ ކޯޕަރޭޓިވް (ސިފްކޯ) އިންނެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ ބަޖެޓުން އެއްވެސް ހޭދައެއް ނުކޮށް‪ ،‬ސިފްކޯ‬ ‫އިން މި ފިލްމު އުފެއްދީ ފިލްމުގެ ސްޕޮންސަރުން ކަމުގައިވާ‬ ‫އެސްޓީއޯ އާއި އެލައިޑް އިންޝުއަރެންސް އަދި އުރީދޫއާއި‬ ‫ހެޔޮއެދޭ ގިނަ ފަރާތްތަކެއްގެ އެހީތެރިކަން ލިބިގެންނެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ހާދަރު ގެ މާނަ އަކީ "އަހަރެން" އެވެ‪ .‬މި ފިލްމަށް މި ނަން‬

‫ނވެންބަރުގެ ހަމަލާއަކީ ފަހުގެ ތާރީޚުގައި ދިވެހި ޤައުމަށް ކުރިމަތިވި‬ ‫ތިނެއް ޮ‬

‫ދީފައި ވަނީ ޤައުމުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރި ކަމަކީ ހަމަ‬

‫އެންމެ ބިރުވެރި‪ ،‬އެންމެ ނާމާން އަދި ދިވެހިންގެ ތެރެއިން އެންމެ ގިނަ ބަޔަކު ޝަހީދުވެގެން‬

‫ކޮންމެ ދިވެހި ފަރުދެއްގެ ޒިންމާ އަކަށް ވާތީއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ‬

‫ދިޔަ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއެވެ‪ .‬އެދުވަސް ދެކި ތަޖުރިބާ ކުރި ފަރާތްތަކަށް އެއީ ހަނދާން‬

‫އެދުމާއި އަމިއްލަ މަސްލަހަތުގެ ކުރިއަށް މި ލޮބުވެތި ޤައުމު‬

‫ނަމަވެސް އޭގެފަހުން އުފަންވެ އެ ދުވަހުގެ‬

‫އިސްކުރަން ޖެހޭތީއެވެ‪ .‬މިއީ ސައްތައިން ސައްތަ ދިވެހި‬

‫ނައްތާލަން ފަސޭހަ ދުވަހެއް ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ސިފައިންގެ‪ ،‬ދިވެހި އުފެއްދުމެކެވެ‪.‬‬

‫އެތަޖުރިބާ ކުރެވިފައިނުވާ މިއަދުގެ ޒުވާން ޖީލަށް އެ ހާދިސާ ކިޔައިދޭން ޖެހެއެވެ‪ .‬ދީނާއި‬ ‫ޤައުމަށްޓަކައި ފުރާނައިން ޤުރުބާންވި ދިވެހި ސިފައިންގެ މަތިވެރި ޤުރުބާނީ ބުނެދޭން ޖެހެވެ‪.‬‬

‫ހާދަރު ފިލްމު ލޯންޗް ކުރީ ‪ 122‬ވަނަ ސިފައިންގެ‬

‫ޖަހަމުންދިޔަ ވަޒަންތަކާ އެމީހުން ކުރިމަތިލީ ކީއްވެގެންކަން ޮއޅުންފިލުވައި ދޭން ޖެހެވެ‪.‬‬

‫ދުވަހާ ގުޅިގެން ‪ 2014‬ސެޕްޓެމްބަރު ‪ 06‬ދުވަހުގެ ރޭ‬

‫ރަޙުމެއްނެތް ލާއިންސާނީ ޓެރަރިސްޓް އުދުވާނެއްގެ ޝިކާރައަކަށްވެ ދިވެހިންގެ ތެރެއިން‬

‫ބޭއްވި “ސިފަ އުފާ” ޝޯ ގައެވެ‪ .‬މި ފިލްމުގެ ޝޫޓިންގ‬ ‫ފަށާފައި ވަނީ ‪ 2015‬ސެޕްޓެމްބަރު ‪ 16‬ވަނަ ދުވަހު އެވެ‪.‬‬

‫އެތައް ބަޔަކު ޝަހީދުވެ ދިޔައީ ކީއްވެގެންކަން ކިޔައިދޭން ޖެހެވެ‪ .‬މި ވާހަކަތައް އަދުގެ‬

‫ދިވެހި ސިފައިން އުފެއްދި ފުރަތަމަ ފީޗާ ފިލުމް ޕްރިމިއާ‬

‫ޖީލަށް ކިޔައިދެވޭނެ‪ ،‬ވިސްނައިދެވޭނެ އަދި މިއަދުގެ ޖީލުން ބަލައިގަންނާނެ އެންމެ ރަނގަޅު‬

‫ކޮށްދެއްވީ ‪ 2016‬ޖުލައި ‪ 16‬ވަނަ ދުވަހުގެރޭ އޮލިމްޕަސް‬

‫އެއް ވަސީލަތެއްކަމުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރުގެ ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް‬

‫ސިނަމާގައި އެކަމަށް ބޭއްވި ޚާއްޞަ ރަސްމިއްޔާތުގައި‬

‫މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމް ޤަބޫލުފުޅު ކުރެއްވި ވަސީލަތަކީ ދިވެހި ފިލްމެއްގެ ގޮތުގައި‬

‫ރާއްޖޭގެ ޢިއްޒަތްތެރި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަދި ސިފައިންގެ‬

‫އަދުގެ ޖީލަށް މި މެސެޖްތައް ފޯރުކޮށް ދެއްވުމެވެ‪ .‬ދިވެހި ފިލްމު ހާދަރަކީ‪1988 ،‬‬

‫އެންމެމަތީވެރިޔާ ޢަބްދުﷲ ޔާމީން ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމެވެ‪.‬‬

‫ނވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާ އަސްލަކަށް ބަލައިގެން‪ ،‬އެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާގައި‬ ‫ޮ‬

‫"ހާދަރު" ފެށިގެން ދަނީ ހދ‪ .‬ކުޅުދުއްފުށީގެ‬

‫އެކުލެވިގެންވާ އަސަރާއި ބިރުވެރިކަން އަދި ދިވެހި ސިފައިން އެދުވަހު ދެއްކި ޖެހިލުން‬

‫ވަރަށް އާދައިގެ ދެމަފިރިއަކަށް ލިބިފައިވާ ދެ ފިރިހެން‬

‫ކުޑަކަމާއި ޤައުމީ ވާޖިބު އަދާކުރުމުގައި ދިވެހި ސިފައިން ދައްކުވައިދިން ތެދުވެރި ޤުރުބާނީގެ‬

‫ކުދިންގެ ކުޑައިރުގެ ދުވަސްތައް ދައްކައިދެމުންނެވެ‪ .‬އެއީ‬

‫މައްޗަށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރުން އުފެއްދި ފިލްމެކެވެ‪.‬‬

‫އެއްބަޑު އެއްބަފާ ދެކުދިންކަމަށް ވިޔަސް އެ ދެކުދިންނަކީ‬

‫އެމްއެންޑީއެފްގެ ލީޑަރޝިޕުން "ހާދަރު" އުފެއްދުމަށް ނިންމެވުމާއެކު މި ފިލްމަކީ‬ ‫ބޭނުންވާ މަޤްޞަދު ހާސިލުކުރެވޭނެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ފިލްމަކަށް ހެދުމަށް ސިފައިންވަނީ‬ ‫ވަރަށް ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއް ކޮށްފައެވެ‪ .‬ރަސްމީ ޑިއުޓީތައް އަދާކުރަމުން ކޮންމެ‬ ‫ސިފައިންގެ މީހަކުވެސް އެމީހަކާ ހަވާލުކުރި މި ފިލްމުގެ ކޮންމެ މަސައްކަތެއް ވެސް‬

‫‪28‬‬

‫ކޮށްފައިވަނީ ޤައުމަށް ކޮށްދެވޭ ޚިދުމަތެއް ކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ‪.‬‬

‫މި ފިލްމަކީ‬

‫ޗީފް‬

‫އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު ޝިޔާމުގެ ޚިޔާލުފުޅަކަށް މަޝްހޫރު ވާހަކަ‬

‫ކަންތައްތަކާމެދު‬

‫ވިސްނާ‬

‫އުންމީދުތައް‬

‫ގޮތާއި‬

‫ވަރަށް‬

‫ތަފާތު ދެކުދިންނެވެ‪ .‬އެ ދެކުދިންގެ މައިންބަފައިންގެ ރޯލް‬ ‫ކުޅެފައިވަނީ ކުރިން ސިފައިން ކުޅެފައިވާ ޓެލެޑްރާމާތަކާއި‬ ‫ރޭޑިއޯ‬

‫ޑްރާމާތަކުން‬

‫ސިފައިންގެއަށް‬

‫ރަން‬

‫ވަނަތަކެއް‬

‫ހޯދައިދީފައިވާ ސްޓާފް ސާރޖަންޓް މުޙައްމަދު ސަޢީދު‬ ‫(ސނ‪)2132:‬‬

‫އާއި‬

‫ސާރޖަންޓް‬

‫އީނާސް‬

‫ޙުސައިން‬

‫(ސނ‪ )1721 :‬އެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ފިލްމުގައި ޙުސައިން އަކީ ތެދުވެރި‪ ،‬ދީނީ‬ ‫ކަންތައްތަކަށް ސަމާލުކަންދޭ‪ ،‬އޭނާގެ ކާފަ ފަދައިން‬

‫ހާދަރު ފިލްމުގެ ބައެއް ތަރިން‬

‫މަންޒަރު ބަލަންއިންއިރު‪ ،‬ސިފަވަމުންދަނީ ތިނެއް‬ ‫ނޮވެންބަރުގެ‬

‫ހަމަލާގައި‬

‫ޢުދުވާނީ‬

‫ޝަހީދު‬

‫ސިފައިންގެ މީހަކަށްވުމުގެ ހުވަފެން ދެކެމުންދިޔަ‬

‫ޙުސައިން އާދަމް ޝަހީދުވެގެން ދިޔަ ގޮތެވެ‪.‬‬

‫ކުއްޖެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާގެ ދޮންބެ‪ ،‬ރަޝީދަކީ‬

‫ފިލްމުގައި ޙުސައިން ޝަހީދުވިޔަސް‪ ،‬ނަޞްރާއި‬

‫އަބަދުވެސް ބޮޑު މުއްސަންޖަކަށް ވުމުގެ ހުވަފެން‬

‫ފަތަޙަ ލިބެނީ ސިފައިންނަށެވެ‪ .‬ފިލްމުގައި ޒަމާނީ‬

‫ދެކެމުންދިޔަ ކުއްޖެކެވެ‪ .‬ފިލްމުގައި ޙުސައިން‬

‫ޓެކްނޮލޮޖީއާއެކު ޕްރޮފެޝަނަލް ކަމާއެކު ސިފައިން‬

‫ބޭނުންވިގޮތަށް އޭނާ ސިފައިންގެ މީހަކަށްވެއެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެފަހުން ޒަވާޖީ ޙަޔާތެއް ފަށައި އޭނާއަށް‬

‫ސާޖަންޓް ފަސްޓް ކްލާސް މުޙައްމަދު‬

‫ސްޓާފް ސާޖަންޓް ނަޞްރުﷲ ނަޢީމް‬

‫ސަޢީދު ( ސ‪.‬ނ ‪)2045‬‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)4870‬‬

‫އަސްކަރީ އޮޕަރޭޝަން ހިންގާ މަންޒަރު ވަރަށް‬ ‫ރަނގަޅަށް ދައްކައިދީފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ކުއްޖަކު ލިބެއެވެ‪ .‬ހާދަރުގެ ބަޠަލް‪ ،‬ޙުސައިންގެ‬

‫ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން ރަސްމީ‬

‫ބައި ކުޅެފައިވަނީ ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޝަހުމެވެ‪.‬‬

‫ޢިއްޒަތުގައި ފަސްދާނުލާތަން ފެންނަނީ އޭނާގެ‬

‫އޭނާގެ ޙަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާގެ ގޮތުގައި ފިލުމުން‬

‫އުފަންރަށް‬

‫ފެނިގެންދަނީ ޕްރައިވެޓް ޝާއިޤާ ޙުސައިނެވެ‪.‬‬

‫ކޯޕްރަލް‬

‫ރަޝީދުގެ ބައި ކުޅެފައިވަނީ ލާންސް ކޯޕްރަލް‬ ‫ފަސީޙް މުޙައްމަދެވެ‪ .‬ޙުސައިންގެ ކުޑައިރުގެ‬ ‫ކުޅެފައިވަނީ‬

‫މަންޒަރުތައް‬

‫އަޙްމަދު‬

‫އަނޫފް‬

‫ކޯޕްރަލް މުޙައްމަދު ޝަހުމް‬

‫ކޯޕްރަލް ޝަބާނާ މުޙައްމަދު‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)6605‬‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)5031‬‬

‫ސަލީމެވެ‪ .‬ރަޝީދުގެ ކުޑައިރުގެ މަންޒަރުތައް‬

‫ކުޅުދުއްފުށީގައެވެ‪.‬‬ ‫ޙުސައިން‬

‫އާއި‬

‫އަދި‬ ‫އެ‬

‫ޝަހީދު‬

‫ޢުދުވާނުގައި‬

‫ޝަހީދުވި ޝަހީދުންގެ ޚިދުމަތުގެ އަގު ވަޒަން‬ ‫ކުރުމަށް ބޭއްވި ރަސްމީ ޖަލްސާގައި ޚިދުމަތުގެ‬ ‫ޝަރަފާއި ޝަރަފުގެ ނިޝާންތަކާ ޙަވާލުވާތަން‬ ‫ފެންނަނީ‪ ،‬ޖަނާޒާގައި ޙުސައިންގެ ސަންދޯކުގެ‬

‫ކުޅެފައިވަނީ މާތިޙް މުޙައްމަދު ޝަކީބެވެ‪.‬‬

‫މަތީގައި އަޅާފައި އޮތް ޤައުމީ ދިދަ އާ ވެސް‬

‫މަސާޖްޕާލާތަކާއި ޑްރަގުގެ ވިޔަފާރި ފުޅާ‬

‫ޙަވާލުވި އޭނާގެ ތުއްތު ދަރިފުޅެވެ‪ .‬ބައްޕައަށް‬

‫ވިޔަފާރިވެރިއެއް‬

‫ލިބުނު ޝަރަފުގެ ނިޝާންތަކުގެ ތެރެއިން ޖިހާދުގެ‬

‫ދާއިރާއެއްގައި‬ ‫ކަމަށްވާ‬

‫ހިންގަމުންދާ‬

‫ނިޔާޒު (ނިޔައްޓޭ) އާއި އޭނާގެ‬

‫ގްރޫޕުން ބޭނުންވާ މަޤްޞަދުތަކެއް ހާސިލުކުރުމަށް‬

‫ލާންސް ކޯޕްރަލް ޢަބްދުލް ޙަމީދު‬

‫ލާންސް ކޯޕްރަލް އަނަސް ޒަކީ‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)5252‬‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)5286‬‬

‫ރަން މެޑެލް އެ ތުއްތު ދަރިފުޅު މުށަށްލައި ލައްޕާ‬ ‫އަސަރުގަދަ މަންޒަރާއެކު ފިލްމު ނިމިގެންދެއެވެ‪.‬‬

‫ފައިސާގެ ދަޅަ ދައްކައި އޮޅުވާލައިގެން އެމީހުންގެ‬

‫މި ފިލްމު ދިވެހި ސިފައިން އުފެއްދީ‪،‬‬

‫މީހަކަށް ރަޝީދު ހަދައެވެ‪ .‬އަދި އޭނާގެ ކޮއްކޮ‬

‫ޤައުމީ‬

‫ޙުސައިން ހައްލާލުމަށް ރަޝީދު މެދުވެރިކޮށް‪،‬‬

‫ސިޔާދަތު‬

‫ދުރާލައި ރާވައިގެން މަސައްކަތްތަކެއް ކުރެއެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހުންނަށް‬

‫އެކަމަކު‬

‫އެކަމެއް‬

‫ނުކުރެވެއެވެ‪.‬‬

‫ފިލްމުގެ‬

‫ވިލަންއެއްގެ‬

‫ކުޅެފައިވަނީ‬

‫ސާރޖަންޓް‬

‫ފަސްޓް‬

‫ކްލާސް‬

‫މުޙައްމަދު ސަޢީދެވެ‪ .‬އޭނާގެ އެންމެގާތް އަދި‬ ‫ވިޔަފާރީގެ‬

‫ބައިވެރިއެއްގެ‬

‫ބައި‬

‫ކުޅެފައިވަނީ‬

‫ލާންސް ކޯޕްރަލް ޢަބްދުލް ޙަމީދެވެ‪.‬‬ ‫ޑިއުޓީ ޓާމެއްގައި ކޯޕްރަލް ޙުސައިން‬ ‫ތުލުސްދޫ ޕޯސްޓަށް ދެއެވެ‪ .‬އެރަށަށް ދާތަނުން‬ ‫އެރަށު ހޮސްޕިޓަލުގެ ނަރުހެއްކަމަށްވާ ސަދާއާ‬ ‫ޙުސައިންނާ ދެމެދު ގާތް ގުޅުމެއް އުފެދެއެވެ‪.‬‬ ‫ފިލްމުގައި ސަދާގެ ރޯލް ކުޅެފައިވަނީ ކޯޕްރަލް‬ ‫ޝަބާނާ މުޙައްމަދެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ޙުސައިން‬ ‫ފެންނަނީ އޭނާގެ ޙަޔާތުގެ ބައިވެރިޔާއަށް ވަފާތެރި‬ ‫ފިރިއެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬

‫ޤާނޫނީ‬

‫ސަރުކާރު‬

‫ވައްޓާލައި‪ ،‬ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ހޯދުމަށް ނިޔައްޓޭގެ‬ ‫ގްރޫޕުން ބޭރުގެ ހަތިޔާރުއެޅި ޖަމާޢަތާ ގުޅިގެން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހިމާޔަތްކޮށް‬

‫ދިފާޢުކުރުމުގައި‬

‫ކާމިޔާބެއް‬ ‫ރޯލް‬

‫ސަލާމަތާއި‬

‫ލާންސް ކޯޕްރަލް ފަސީޙް މުޙައްމަދު‬

‫ޕްރައިވެޓް ޝާއިޤާ ޙުސައިން‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)5631‬‬

‫( ސ‪.‬ނ ‪)4707‬‬

‫ރާއްޖެއަށްދޭ ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާގައި ފުރަތަމަ‬ ‫ހަމަލާދޭތަން ފެންނަނީ އެމްއެންޑީއެފް ތުލުސްދޫ‬ ‫ޕޯސްޓަށެވެ‪ .‬ބޭރުން ގެންނަ ޓެރަރިސްޓުންގެ‬ ‫އިސް މީހެއްގެ ރޯލް ކުޅެފައިވަނީ ލާންސް ކޯޕްރަލް‬ ‫އަނަސް ޒަކީއެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުންނާއި ސިފައިންނާ‬ ‫ދެމެދު ހިނގާ ކުރިމަތިލުންތަކުގައި ޤާނޫނީ ވާޖިބު‬ ‫އިސްކޮށް‪ ،‬އޭނާ ނުހަނު ލޯބިވާ ދޮންބެގެ ގަޔަށް‬ ‫ޙުސައިން ފިސްތޯލަ ޖަހާ މަރާލާތީ ފެނެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ދފާޢުގައި އާދަޔާ ޚިލާފު ހިތްވަރަކާއި‬ ‫ޤައުމުގެ ި‬ ‫ޢަޒުމެއް އޭނާ ސާބިތުކޮށްދެއެވެ‪ .‬ޙުސައިންގެ‬ ‫ހިތްވަރުގަދަ އަދި ޖެހިލުންކުޑަ ޤައުމީ ޚިދުމަތާއި‬ ‫ޤުރުބާނީގެ ސަބަބުން ސިފައިންގެ އިތުރު ބާރުތަކަށް‬ ‫ތުލުސްދޫ ހެޑްކްއޯޓާރޒް ދިފާޢު ކުރުމަށް އަންނާނެ‬ ‫ފުރުސަތު ހޯދައިދެއެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުންގެ ހަމަލާތަކުން‬ ‫ވަޒަން އަރައި ކޯޕްރަލް ޙުސައިން‪ ،‬ޝަހީދުވެގެންދާ‬

‫ޤައުމުގެ‬

‫ކޮންމެ‬

‫ދިވެހި‬

‫އިސްތިޤުލާލާއި‬ ‫މިނިވަންކަން‬ ‫ރައްޔިތެއްގެ‬

‫ވެސް ފަރުދީ ޒިންމާއެއް އޮތްކަން ހަދާންކޮށްދީ‬ ‫ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމުގެ މަޤްޞަދު ގައެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމަށް ދެރައެއް ނުވަތަ ގެއްލުމެއް ވާނެ އެއްވެސް‬ ‫ކަމެއް އެއްވެސް ދިވެހި ދަރިއަކު ނުކުރުމަށާއި‬ ‫އެފަދަ‬

‫ކަންތައްތަކުން‬

‫ލިބިގެންދަނީ‬

‫ޚުދު‬

‫ހުރިހާ‬

‫ނިކަމެތިކަމެއް‬

‫އަޅުގަނޑުމެން‬

‫ދިވެހި‬

‫ރައްޔިތުންނަށް ކަން ހަނދާންކޮށްދީ ވިސްނައި‬ ‫ދިނުމަށެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި ދިވެހި ސިފައިން‬ ‫އަބަދުވެސް ކެރިގެން ނިކުންނާނެ ކަމާއި‪ ،‬ދިވެހި‬ ‫ސިފައިންނަކީ އެ ހިތްވަރާއި އެ ޢަޒުމް ހުރި‬ ‫ބައެއްކަން ބަޔާންކޮށްދިނުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ތިން ގަޑިއިރެއްހާއިރުގެ މި ފިލްމު ނިމުމުން‬ ‫މި ފިލްމުން ސިފައިން މިއަދުގެ މުޖުތަމަޢަށް ދޭން‬ ‫ބޭނުންވި މެސެޖް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ޑައިރެކްޓަރ‬ ‫އަޝްހަރު ވަޙީދާއި ޕްރޮޑަކްޝަން ޓީމުން މިވަނީ‬ ‫ދެއްވާފައޭ އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް އެރިއެވެ‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫ޞލިޙް އަޅުވެރިޔާ‬ ‫“ރާބޮއި ޒިނޭކުރާ” ާ‬ ‫ކޯ ްޕ ރަ ލް މު ޙަ އް މަ ދު ޔަ ޒީ ދު ސަ ޢީ ދު‬

‫މީލާދީ ސަނަތުން ‪ 1623‬އާއި‬ ‫އުސްމާނީ‬ ‫ތަކުގައި‪،‬‬ ‫އަހަރު‬ ‫‪1640‬ގެ‬ ‫ޚިލާފަތުގެ ޚަލީފާއަކަށް ހުންނެވީ ސުލްޠާން‬ ‫މުރާދު ރާބިޢު (ހަތަރުވަނަ) އެވެ‪ .‬އުސްމާނީ‬ ‫ޚިލާފަތުގެ ވެރިކަން ކުރަމުން އޭރު ދިޔައީ‬ ‫ތުރުކީ ވިލާތުގައެވެ‪ .‬ސިފަބަދަލު ކުރައްވައިގެން‬ ‫އާންމުންގެ ތެރެއަށް ނިކުމެވަޑައިގެން އުޅުއްވައި‬ ‫އެމީހުންގެ ހާލު އަހުވާލު ބެއްލެވުމަކީ ސުލްޠާން‬ ‫މުރާދު އާދަވެގެން ކޮށްއުޅުއްވި ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެއްދުވަހެއްގެ ހަވީރުގެ ވަގުތެވެ‪.‬‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދަށް އާދަޔާ ޚިލާފު އިޙްސާސްތަކެއް‬ ‫ތަޖުރިބާ ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ފޫހިފުޅުވެ‪ ،‬ހިތްޕުޅު ނުތަނަވަސް ވާކަހަލަ‬ ‫ބޭރަށް‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫އިޙްސާސްތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫ބައްލަވާލައްވާ‬ ‫ރަށުތެރެ‬ ‫ނިކުމެވަޑައިގެން‬ ‫ހިތްޕުޅު ވިއެވެ‪ .‬މި އުނދަގޫ ފުޅަކީ އޭގެ‬ ‫ކުރިން ދުވަހަކުވެސް ކުރިމަތިވެ ލެއްވި ކަމަކަށް‬ ‫ނުވާތީ ސުލްޠާން މުރާދު ހުންނެވީ ފިކުރުފުޅު‬ ‫ބޮޑުވެފައެވެ‪ .‬ދެން ސުލްޠާން މުރާދުގެ ސަލާމަތީ‬ ‫ކަންކަމުގައި އެންމެ އިސްކޮށްއުޅުއްވާ ބޭފުޅާއަށް‬ ‫އެ މަނިކުފާނު ބޭރަށް ވަޑައިގަންނަވާ ވާހަކަ‬ ‫އަންގަވައި‪ ،‬އޭގެ ދެބޭފުޅުން ސިފަ ބަދަލު‬ ‫ކުރައްވައިގެން އެކުގައި ބޭރަށް ނިކުމެވަޑައި‬ ‫ގެންނެވިއެވެ‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫އެ ދެ ބޭފުޅުންނަށް މަގުމަތީގައި‬ ‫ކާރޫބާރު ވަރަށް ބޮޑު ހަލަބޮލި ހިސާބަކަށް‬ ‫ވަޑައިގެންނެވުނެވެ‪ .‬އެ ހިސާބުގެ މަގު މަތީގައި‬ ‫މީހަކު ބިންމައްޗަށް ވެއްޓިފައި އޮތް ތަން‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދަށް ފެނިވަޑައިގެންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެއްވެސް މީހަކު އެމީހާއާއި އަޅައެއް ނުލައެވެ‪.‬‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދު ބިންމަތީގައި އޮތް މީހާގެ‬ ‫ކައިރިއަށް ވަޑައިގެން އެމީހާގެ ގައިގައި އަތްޕުޅު‬ ‫ލައްވައި ބައްލަވާ ލެއްވިއެވެ‪ .‬އެ ހިނދު އެމީހާ‬ ‫އޮތީ މަރުވެފައިކަން އެނގިވަޑައިގެންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ހިނދު ސުލްޠާން މުރާދު ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫ހައިރާންފުޅު ވިއެވެ‪ .‬މަރުވެފައިއޮތް މީހާއާމެދު‬ ‫އެއްވެސް ފަރުވާލެއް ނުބަހައްޓައި މަގުމަތީގައި‬ ‫އުޅޭ މީހުން އެމީހެއްގެ މަސައްކަތުގައި‬ ‫މަސްއޫލުވެ އުޅެމުން ގެންދާތީއެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދު ޒާތެއްގެ އަޑުފުޅަކުން‬

‫މި އީ އި ސް ލާ މީ ތާ ރީ ޚް ގަ އި ހިނ ގާ ފަ އި ވާ‬ ‫ޙަ ޤީ ޤީ ހާ ދި ސާ އެ އް ގެ މަ އް ޗަ ށް ލި ޔެ ފަ އި ވާ‬ ‫ޢި ބް ރަ ތް ތެ ރި ވާ ހަ ކަ އެ ކެ ވެ‪.‬‬ ‫މީހެއްކަމަށާއި އެކަން ނޭނގޭ މީހަކު މި‬ ‫އަވަށުގައި ނޫޅެނެކަމަށް ބުނަމުން ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދު ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬މައްސަލައެއް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬މިއީވެސް އަހަރެމެންގެ އުންމަތުގެ‬ ‫މީހެއް ނޫން ހެއްޔެވެ؟ މި މީހާގެ ގެއަށް މީނާ‬ ‫ގެންދިއުމުގައި އަހަރެންނަށް އެހީތެރިވެ ދޭށެވެ‪.‬‬

‫§ §އުސްމާނީ ޚިލާފަތުގެ ޚަލީފާއަކަށް ހުންނެވީ ސުލްޠާން މުރާދު ރާބިޢުގެ‬ ‫ކުރެހުމެއް‪( .‬ފޮޓޯ‪) https://galeri.uludagsozluk.com/ :‬‬

‫ހަޅޭއްފުޅު ލައްވަން ފެއްޓެވުމުން އެތަނަށް މީހުން‬ ‫ޖަމާވެ ސުވާލު ކުރަން ފެށިއެވެ‪ .‬ތިބާގެ ބޭނުމަކީ‬ ‫ކޮބައިހެއްޔެވެ؟ ސިފަ ބަދަލު ކުރައްވާފައިވާތީ‬ ‫އެއީ ކޮންބޭފުޅެއް ކަމެއް އެބައި މީހުންނަކަށް‬ ‫ނޭނގެއެވެ‪ .‬ސުލްޠާން މުރާދު އެމީހުންނާ‬ ‫މުޚާތަބު ކުރައްވައި ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬މި މީހާ މިތާ‬

‫ސުލްޠާން މުރާދު އާދޭހާއެކު އެދުނު‬ ‫އެދުމުގެ މަތިން އެތަނުގައި ތިބި މީހުންގެ‬ ‫ތެރެއިން ބަޔަކު މަރުވެފައި އޮތްމީހާ އޭނާގެ‬ ‫ގެއާ ހަމައަށް ގެންދިޔުމުގައި ސުލްޠާން މުރާދަށް‬ ‫އެހީތެރިވިއެވެ‪ .‬މަރުވެފައި އޮތް މީހާ އެގެއަށް‬ ‫ވެއްދުމަށްފަހު އެމީހުން އެނބުރި ހިގައްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ގޭތެރެއިން މީހަކު ނިކުންނަންދެން ސުލްޠާން‬ ‫މުރާދާއި އެމަނިކުފާނުގެ އެހީތެރިޔާ މަޑުކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫އިރުކޮޅަކުން އެގެއިން އަންހެނަކު ނިކުމެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މަރުވެފައިއޮތް މީހާ ފެނުމުން އަޑުން އަޑުނަގައި‬ ‫ރޯން ފެށިއެވެ‪ .‬އަދި މަރުވެފައި އޮތް މީހާގެ‬

‫ތިބާގެ ޞާލިޙު ފިރިމީހާ އެ ބުނީ ތެދެކެވެ‪ .‬އޭނާ ﷲ‬ ‫ގެ ޙަޟްރަތުން އު ން މީ ދު ކު ރި ގޮތަށް އެކަން މެދުވެރި‬ ‫ކޮށްދެ ްއވައިފިއެވެ‪ .‬އަހަރެންނަކީ ސު ްލޠާން މުރާދެވެ‪.‬‬ ‫ބިންމަތީގައި މަރުވެފައި އޮތްއިރު އެއްވެސް‬ ‫މީހަކު އަޅާނުލަނީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ އޭނާގެ‬ ‫ޢާއިލާ ކޮބާ ހެއްޔެވެ؟‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދުގެ ސުވާލުތަކަށް‬ ‫އެމީހުން ޖަވާބު ދެމުން ގެންދިޔައެވެ‪ .‬މަރުވެފައި‬ ‫އޮތް މީހަކީ ރާބޮއި‪ ،‬ޒިނޭކޮށް އުޅެމުންދިޔަ‬

‫ކައިރީގައި‬ ‫ފެށިއެވެ‪.‬‬

‫އިށީންދެ‬

‫ރޮމުން‬

‫ދުޢާ‬

‫ކުރަން‬

‫މާތް ﷲ މިއަޅާގެ ފިރިމީހާގެ މައްޗަށް‬ ‫ރަޙްމަތް ލައްވާށިއެވެ‪ .‬މިއަޅާގެ ފިރިމީހާއަކީ‬ ‫ޞާލިޙު ހެޔޮލަފާ އަޅުތަކުންގެ ތެރެއިންވާ މީހެއް‬ ‫ކަމަށް މިއަޅާ ހެކިވަމެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މި މަންޒަރު ފެނިފައި ސުލްޠާން‬ ‫މުރާދަށް ލިބިވަޑައިގެންނެވި ހައިރާންފުޅު ކަމުގެ‬ ‫ބޮޑުކަމުން އަވަސް އަވަހަށް އެ ކަނބުލޭގެއާއި‬ ‫ސުވާލު ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬މީނާ ޞާލިޙު އަޅަކަށްވީ‬ ‫ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ މި އަވަށުގެ ތެރެއިން‬ ‫އަހަރެންނަށް އިވުނު އަޑުތަކާއި ތިޔަ ވާހަކަތަކާއި‬ ‫ދިމައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މީނާގެ ކަންތައްތައް ހުރި‬ ‫ގޮތުން މަރުވެގެން މަގުމައްޗަށް ވެއްޓިފައި‬ ‫އޮތް އިރުވެސް އަޅާލާނެ މީހަކުވެސް ނުވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ކަނބުލޭގެ ބުންޏެވެ‪ .‬މިކަންމިވީ ގޮތުން‬ ‫އެއީ‬ ‫ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހައިރާނެއް‬ ‫އަޅުގަނޑު‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ ފިރިމީހާއާއި ބެހޭގޮތުން އަވަށު‬ ‫ތެރޭގައި ފެތުރިފައިވާ ވާހަކަތައް އަޅުގަނޑަށް‬ ‫އެނގޭތީއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުގެ ފިރިމީހާ ކޮންމެ‬ ‫ރެއަކުވެސް މި ޝަހަރުގެ ތެރެއަށް ނުކުމެ‬ ‫ސިއްރުން ރަލުގެ ވިޔަފާރި ކުރާ މީހުންގެ‬ ‫ކައިރިއަށްގޮސް ގަނެވެންހުރިއްޔާ ހުރި‪ ،‬ހުރިހާ‬ ‫ރާފުޅިއެއް ގަނެގެން ސިއްރިޔާތުގައި ގެއަށް‬ ‫ގެނެއެވެ‪ .‬އަދި އެ ރާފުޅިތައް ހުސްކޮށް‬ ‫އުކާލަމުން ގެންދިޔައެވެ‪ .‬މިކަން ކުރުމަށްފަހު‬

‫އޭނާ ބުނެއެވެ‪ .‬މިއަދު އަހަރެންނަށް މުސްލިމް‬ ‫އުންމަތް ސަލާމަތް ކުރުމަށް ކުޑަ ނަމަވެސް‬ ‫ކަމެއް ކުރެވިއްޖެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުގެ ފިރިމީހާއަކީ‬ ‫ސިއްރުން ހަށިވިއްކުމުގެ ވިޔަފާރިކުރާ މީހުންގެ‬ ‫ކައިރިއަށް ވެސް ދާ މީހެކެވެ‪ .‬އެ މީހުންގެ‬ ‫ކައިރިއަށްދާ ރޭރޭ‪ ،‬އެ މީހުން އެކަމަށް‬ ‫ރެއަކަށް ނަގާ އަދަދަކަށް ފައިސާ ދީފައި‬ ‫އެރޭ އެ ގެތަކުގެ ދޮރު ލައްޕުވައެވެ‪ .‬އެރޭރޭ‬ ‫ގެއަށް އައިސް ބުނެއެވެ‪ .‬މިރޭ އަހަރެންނަށް‬ ‫ޒުވާން އަންހެން ކުއްޖަކާއި‪ ،‬މި އުންމަތުގެ‬ ‫ބައެއް ޒުވާން ފިރިހެން ކުދިން ބޮޑުވެގެންވާ‬ ‫ފިތުނަ ފަސާދައަކުން ސަލާމަތް ކުރެވިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވީމާ‪ ،‬މި އަވަށުގެ މީހުންނަށް އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ފިރިމީހާ ފެންނާނީ ރާބޮއި ޒިނޭކުރާ މީހެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ނޫންތޯއެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ އަޅުގަނޑު‪،‬‬ ‫ފިރިމީހާގެ ގާތުގައި ދިޔައީ ބުނަމުންނެވެ‪ .‬ތިބާ‬ ‫މަރުވުމުން ހިނަވާނެ މީހަކު‪ ،‬ތިބާގެ މައްޗަށް‬ ‫ކަށު ނަމާދުކުރާނެ މީހަކު އަދި ވަޅުލާނެ މީހަކު‬ ‫މި އަވަށަކުން ނުވާނެއެވެ‪ .‬މިހެން އަޅުގަނޑު‬ ‫ބުނާ ކޮންމެ ފަހަރަކު ފިރިމީހާ ހިނިތުންވެފައި‬

‫‪:qwenit urabqnevon‬‬

‫އި ރު އަ ރަ މު ން އަ އި ވަ ގު ތު‬

‫ބުނެއެވެ‪ .‬ކަންބޮޑު ނުވާށެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ‬ ‫ހިތް ނިޔަތް ﷲ ދެނެވޮޑިގަންނަވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެމެންގެ ޚަލީފާއާއި މިއުންމަތުގެ ޞާލިޙު‬ ‫އަޅުން އަހަރެންނަށްޓަކައި ނަމާދު ކުރާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އައްސަވާފައި‬ ‫އަޑު‬ ‫މިވާހަކަތައް‬ ‫ސުލްޠާން މުރާދަށް ކީރިތި ކުރެއްވުނެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬ތިބާގެ ޞާލިޙު ފިރިމީހާ އެ ބުނީ‬ ‫ތެދެކެވެ‪ .‬އޭނާ ﷲގެ ޙަޟްރަތުން އުންމީދުކުރި‬ ‫ގޮތަށް އެކަން މެދުވެރި ކޮށްދެއްވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންނަކީ ސުލްޠާން މުރާދެވެ‪ .‬މާދަމާ‬ ‫އަހަރެމެން މި ޞާލިޙް އަޅާ ހިނަވައި‪ ،‬ކަފުންކޮށް‪،‬‬ ‫މީނާގެ މައްޗަށް ކަށުނަމާދުކޮށް ވަޅުލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫އާޚިރުގައި ކަންދިމާކުރިގޮތުން މުސްލިމުންގެ‬ ‫ޚަލީފާއާއި‪ ،‬އެތައް ބައިވަރު ޢިލްމުވެރިންނަކާއި‪،‬‬ ‫ޞާލިޙު މުސްލިމްތަކުންގެ‬ ‫އެތައް ބައިވަރު‬ ‫ކަށުކަމާކެމީގެ‬ ‫އޭނާގެ‬ ‫ބައިވެރިވުމާއިއެކު‬ ‫ކަންތައްތައް ނިންމަވައި‪ ،‬ސުލްޠާން މުރާދުގެ‬ ‫ސީދާ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން އޭނާ ވަޅުލައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫*********‬

‫| ޅެ ން‪ :‬ކޮ މާ ން ޑް ސާ ޖަ ން ްޓ މޭ ޖަރ ޢަ ބް ދުﷲ ސަ ޢީ ދު‬

‫އ ޓެރަރިޒަމްގެ ބިރުގައި މުޅި ޤައުމު އޮތް ދުވަ ް‬ ‫ސ‬ ‫ޭ‬ ‫އޭ ޚާއިނުން މި ޤައުމަށް ޣައްދާރުވީ ދުވަސް‬ ‫ ‬

‫* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *‬ ‫ބަޑިއާ ބޮމުގެ އަޑާއެކު އިރު އުދަވަމުން އައީ‬ ‫އޮޑި ދޯނިފަހަރު މީހުން އައްޑަނަ ތަކަށް ހެދީ‬ ‫ ‬ ‫އަޑިނޭނގުމުގެ ތެރޭގައި ކަންބޮޑުވެ ހާސްވަނީ‬ ‫ ‬ ‫ބަޑިތައް ހިފާ އަރައިގެން މަރަމުންނެ ގެންދަނީ‬ ‫ ‬ ‫އަތުލަން ވެގެން ރަޙީނުން މާލޭތެރޭ ހިނގާ‬ ‫އަތުޖެހުނު ކޮންމެ މީހެއް ގެންދަންފެށީ ދަމާ‬ ‫ ‬ ‫އަތުޖެހުނުހާ ތަނެއްވެސް ފަޅަމުންނެ ލޫޓުވާ‬ ‫ ‬ ‫ފަތުރަންފެށީ ޚަބަރުތައް ބުހުތާން ދޮގާ ހަދާ‬ ‫ ‬ ‫ލޭ ކޯރުތައް ދެމޭތަން ފެނުނޭ މި ބިންމަތީ‬ ‫ލޭ އޮހޮރުވާލި ދިވެހިން ވާތީ މި ފަސް މަތީ‬ ‫ ‬ ‫ލޭ ކަރުނައާ އެކީގާ އުފުލާތި ކޮނޑުމަތީ‬ ‫ ‬ ‫ހޭހަން ކުރާތި ފެނުނޭ ފަރުވާގެ ތަންމަތީ‬ ‫ ‬ ‫ފެނެޔޭ ކުރާތި ހިތްވަރު ޤައުމަށްޓަކާ ދަރީން‬ ‫އިވެޔޭ ސިފައިންގެ ހަމަލާ ރައްދުގަ ދެމުންދަނީ ‬ ‫ ‬ ‫އެގެޔޭ ޝަހީދުވާކަން އެތަކެއް ދިވެހި ދަރީން‬ ‫ ‬ ‫ކުރެޔޭ ދުޢާ އިލާހީ ނަޞްރަށް ހިތުގެ އަޑީން‬ ‫ ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪31‬‬

‫އެމްއެންޑީއެފް ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ‬

‫އާދަޔާޚިލާފު މަސައްކަތެއް!‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ފަޚުރުވެރި‬ ‫މިނިވަން ރަންޔޫބީލްގެ ހެވިކަމާއި‬ ‫ކުޅިވަރުތަކުގެ ކުލަގަދަ ހަފުލާގެ‬ ‫މަންޒަރުތައް ދުށީމެއް ނޫންތޯއެވެ! އަދި ހަނދާން‬ ‫ނެތޭހާ ދުވަހެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ޔަޤީނުންވެސް އެ‬ ‫ހަފުލާގެ ތެރެއިން ދިވެހި ސިފައިން ދައްކާލި‬ ‫"މިޔުޒިކަލް ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ" ގެ ހަރަކާތްތައް‬ ‫ގިނަ ދިވެހިންގެ ހިތުގައި އަދިވެސް ބިންވަޅު‬ ‫ނެގިފައި ވާނެއެވެ‪ .‬އެއީ ދިވެހިން ހައިރާންކޮށްލި‬ ‫އުފާވެރިކަން‬ ‫މޫނުމައްޗަށް‬ ‫ހަރަކާތެކެވެ‪.‬‬ ‫ގެނެސްދިން ހަރަކާތެކެވެ‪ .‬އެރޭ ކުޅިބަލަން‬ ‫ރަސްމީ ދަނޑަށް ވަދެ ތިބި އެތަކެއް ހާސް‬

‫މީހުންގެ ތަރުހީބުގެ ހަޅޭކުން އެކަން އެނގިގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬ދުރާއި ގާތުން އެމަންޒަރުތައް ބެލި‬ ‫ފަރާތްތަކުން ސޯޝަލް މީޑިއާގައި ހާމަކުރަމުންދިޔަ‬ ‫ޚިޔާލުތައްވެސް މިކަމުގެ ހެއްކަކަށް ފުދުނެވެ‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫އެމްއެންޑީއެފް ބޭންޑުގައި ކުޅެމުންދިޔަ‬ ‫މިއުޒިކަށް ފައިހަމަކުރަމުން ސިފައިން އެކި‬ ‫ގޮތްގޮތަށް ބަޑި ގެންގުޅުނު ޑިސްޕްލޭގެ އެންމެ‬ ‫ޚާއްޞަކަމަކީ ހަރަކާތްތަކުގެ އެއްވަރުކަމެވެ‪.‬‬

‫ގެނައި ކޮންމެ ބަދަލެއް ގަތާލެވިގެން ދިޔަލެއް‬ ‫ފުރިހަމަކަމެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުން‪ ،‬މިނިވަން ‪50‬‬ ‫ރަމްޒުކޮށްދިނުމުގެ ގޮތުން ފަހަކާއި ސުމެއްގެ‬ ‫ބައްޓަމަށް އެތުރިލި ގޮތަކީވެސް ސަޕްރައިޒެކެވެ‪.‬‬ ‫ނިންމާލުމުގެ ގޮތުން މައްޗަށް ބަޑިޖެހި އަޑާއެކު‬ ‫އެންމެން ސިއްސައިގެންދިޔައެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫އިސާހިތަކު ތަރުހީބުގެ އަތްތިލަބަޑިން ދަނޑު‬ ‫ގުގުމާލި އެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ކޮންމެއަކަސް‪،‬‬ ‫އެރޭ ފެނުނީ ވަރަށް ފަސޭހަކަމާއެކު‪ ،‬ވަކި‬ ‫ސިފައިން‬ ‫އެއްހަމައެއްގައި‬ ‫ތަރުތީބަކުން‪،‬‬ ‫ޑްރިލް ހުށަހަޅައިދިން މަންޒަރެކެވެ‪ .‬އެހެނަސް‪،‬‬

‫ދަންނަވަންޖެހެނީ‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންނަށް އެރޭ‬ ‫ނުފެންނަ ކިތަންމެ ކަމެއް ފޮރުވިފައި ހުރި‬ ‫ކަމެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬އެ ފެންވަރަށް ޑްރިލް ސްކޮޑް‬ ‫ތައްޔާރުވުމަށް ކުރި ބުރަ މަސައްކަތެވެ‪ .‬އުފުލި‬ ‫ތަކުލީފެކެވެ‪ .‬ހޭދަކުރި ވަގުތެވެ‪ .‬ކުރިމަތިވި‬ ‫އެތައް ގޮންޖެހުންތަކެވެ‪.‬‬ ‫އާދެ‪ ،‬ސިފައިންގެ ‪ 48‬މީހަކު ބައިވެރިވި‬ ‫ސޕްލޭ އެ ފެންވަރަށް‬ ‫ފ މި ޑި ް‬ ‫އާދަޔާޚިލާ ު‬

‫ޯކޕްރަލް އިބްރާހީމް އަޙްމަދު‬ ‫ގެންދިޔައީ ވަރަށް ބޮޑަށް ފަރިތަކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ވަރަށް ގިނަ ދާ އޮހޮރުވައިގެންނެވެ‪ .‬ޢާއިލާ‬ ‫އާ ދުރުގައި އެތައް ދުވަސްތަކެއް‪ ،‬އެތައް‬ ‫ވަގުތުތަކެއް އެކަމަށް ހޭދަކޮށްގެންނެވެ‪.‬‬ ‫މިނިވަން‬ ‫ގޮތުން‪،‬‬ ‫ކަންދިމާކުރި‬ ‫ފން ތައްޔާރުކުރި‬ ‫ރަންޔޫބީލްއަށް އެމްއެންޑީއެ ު‬ ‫އށް ސިފައިންނަށް‬ ‫މިޔުޒިކަލް ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ ަ‬

‫ތައްޔާރުވުމަށް ލިބުނީ މަދު ދުވަސްކޮޅެކެވެ‪.‬‬ ‫އޭރު މިނިވަން ‪50‬ގެ ހަރަކާތްތައް ފެށެން‬ ‫އޮތީ ވަރަށް ކުޑަ ދުވަސްކޮޅަކަށް ވެފައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އަމުދުން ފަރިތަކުރުންތައް ފަށަން ޖެހުނީ‬ ‫ރޯދަމަހުގައި ކަމަށްވުމާއެކު ގިނަ ގޮންޖެހުންތަކަކާ‬ ‫ކުރިމަތިލާން ވެސް ޖެހުނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މި‬ ‫ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ ފުރިހަމަ އެއްޗަކަށް ހެދުމަށް‬ ‫ޕްލޭންއަކާއެކު ވަކި ޓާގެޓަކަށް ވާސިލުވުމަށް‬

‫ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭގެ މުދައްރިބުންގެ ޓީމުން ބުރަ‬ ‫މަސައްކަތްތަކެއް ކުރިއެވެ‪ .‬އަދި މިޕްލޭންގެ‬ ‫ދަށުން ޔުނިޓްތަކުން މީހުން ނަގައި ސިލެކްޝަން‬ ‫ހެދުމުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރިއެވެ‪ .‬މި ޓީމުން‬ ‫އެންމެ ބޮޑަށް މީހުން ހޮވުމުގައި އިސްކަން ދިނީ‬ ‫ހަށިގަނޑާއި އިސްކޮޅު ވަކި މިންގަނޑެއްގައި‬ ‫ތިބި ޚާއްޞަ ބަޔަކު ނެގުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ހެވިކަމަކީ ކުރަން ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އަމުދުން ޚާއްޞަ ރަސްމިއްޔާތަކަށް ހަދަންޖެހޭ‬ ‫ހެވިކަމުގެ ހަރަކާތެއް އެންމެ ފުރިހަމަ‪" ،‬ޕާފެކްޓް"‬ ‫އެއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ދައްކައިދެވެނީ ކުރެވޭ ވަރަށް‬ ‫ބުރަ މަސައްކަތްތަކަކާ އެކުގައިކަން ޤަބޫލުކުރަން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬މިފަދަ ޚާއްޞަ ހެވިކަމުގެ ސްކޮޑަކަށް‬ ‫އެރޭނީ ވަރަށް ސްމާޓް މީހުންނަކަށް ނޫންތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހުންގެ ރަނގަޅު "ހަމަ" ހުންނަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑީ ޕޯސްޗަރ ރަނގަޅު ވާންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ޔުނިޓްތަކާއި އޭރިއާތަކުން ފުރަތަމަ‬ ‫ނެގި މީހުން ގޮވައިގެން ގުރައުންޑަށް ދިޔައިރު‪،‬‬ ‫އޭގެ ތެރޭގައި ހަށިގަނޑާއި އިސްކޮޅު އެކިވަރުގެ‬ ‫މީހުން ތިއްބެވެ‪ .‬އަމުދުން‪ ،‬އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ‬ ‫ސިފައިންނަކީ އެކަހަލަ ހަރަކާތެއްގައި މުޅިން‬ ‫އާ ތަޖުރިބާތަކެއް ކުރަންޖެހުނު ބައެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން‪ ،‬ސުމަކުން މަސައްކަތް ފަށައި‪،‬‬ ‫"ސްމާޓް" ކުރުމަށް ދުވާލާއި ރޭގަނޑުގެ‬ ‫ބޮޑުބައެއް ފަރިތަކުރުންތައް ކުރިއަށްގެންދާން‬ ‫ޖެހުނެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މިކަމަށްވެސް ދިމާވި‬ ‫ގޮންޖެހުމަކީ‪ ،‬މިނިވަން ‪50‬ގެ ކުޅިވަރުތަކަށާއި‬ ‫ޝަރަފުގެ ހިނގާލުމުގެ ފަރިތަކުރުންތަކުގައި‬ ‫ގިނަ އަދަދެއްގެ ސިފައިން ޝާމިލްވެ‪ ،‬އޭރު‬ ‫ފަރިތަކުރުންތައް ކުރިއަށްގެންދާތީ‪ ،‬އެދެވޭވަރަށް‬ ‫ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ ފަރިތަކުރުމަށް ވަގުތު‬ ‫ނުލިބުމެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް ވަގުތު ލިބުނު‬ ‫ވަރަކުން ފަރިތަކުރުންތައް ކުރިއަށް ގެންދަމުން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬ބައެއް ރޭރޭ ދަންވަރު ‪ 12‬ގެ ފަހުން‬ ‫ވެސް ފަރިތަކުރުންތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެފަހުން ފަރިތަކުރުންތަކަށް އެދެވޭގޮތަކަށް‬

‫މާލޭގައި ތިބެގެން ވަގުތު ލިބެން ނެތުމުން ކަނޑު‬ ‫ހުރަސްކޮށް ކޮންމެ ދުވަހަކު އެމްއެންޑީއެފް ހުޅުލޭ‬ ‫ޕޯސްޓަށްގޮސް އެތަނުގައި ފަރިތަކުރުންތައް‬ ‫ކުރިއަށް ގެންދާން ފެށީއެވެ‪ .‬މިގޮތުން ކޮންމެ‬ ‫ދުވަހަކު ގާތްގަނޑަކަށް ނުވަ ވަރަކަށް ގަޑިއިރު‬ ‫ވާންދެން ފަރިތަކުރުންތައް ހުޅުލޭގައި ބާއްވަމުން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬މި ފަރިތަކުރުންތަކުގައި ވަކިވަކި‬ ‫މީހުން ރަނގަޅު ކުރުމުގެ މަސައްކަތާއި‬ ‫ސީކުއެންސްތައް އެކުލަވާލުމުގެ މަސައްކަތް‬ ‫ދިޔައީ ކުރެވެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ފަރިތަކުރަމުންދިޔައިރު‬ ‫ހުޅުލޭގައި‬ ‫ދިމާވި އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކަށްވީ ކޮންމެ‬ ‫އުނދަގޫވުމާއި‪،‬‬ ‫ދަތުރުކުރަން‬ ‫ދުވަހަކު‬ ‫އެއަރޕޯޓެއް އޮންނަ ސަރަޙައްދެއްކަމުގައިވާތީ‬ ‫"ބައެއް ކަންކަން" ނުކުރެވުމެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް ފޯސްގެ އިރުޝާދާއެކު‬ ‫ދެން ނިންމީ ގިރިފުށީގައި ކޭންޕު ޖެހުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭގެ ފަރިތަކުންތައް ރަނގަޅަށް‬ ‫އިފެކްޓިވްކޮށް ކުރެވެން ފެށުނީ އެހިސާބުންނެވެ‪.‬‬ ‫ގިރިފުށީގައި ފަރިތަކުރުންތައް ފެށުނު ފަހުން‬ ‫ސިފައިންވެސް‬ ‫ހަރަކާތްތެރިވި‬ ‫އެކަމުގައި‬ ‫ވަރަށްބޮޑަށް މޯޓިވޭޓްވެގެން ދިޔަކަން ފާހަގަވެގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬އޭގެފަހުން މުޅި ޑިސްޕްލޭ ވުޖޫދަށް‬ ‫ގެނައުމަށްޓަކައި ރޭވިފައިވާ ޕްލޭނާ އެއްގޮތަށް‬ ‫ހަފުތާއަކަށް ފަހު ހަފުތާއެއް ނިމިގެންއައިސް‪،‬‬ ‫އެންމެ ފަހު މަރުޙަލާ ނިމުނުއިރު އޮތީ‬ ‫ފޯމޭޝަން އެކުލަވާލެވި‪ ،‬ހަތިޔާރު ހަރަކާތްތައް‬ ‫ރީތިކޮށް ތޫނުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފެށިފައެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން މިފަރިތަކުރުންތައް ގިރިފުށީގައި ކޮންމެ‬ ‫ރެއަކު ދަންވަރު ‪ 3‬ޖަހަންދެން ބާއްވަމުން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬ރަނގަޅު ނަތީޖާ ފެންނާން ފެށީ އޭގެ‬ ‫ފަހުންނެވެ‪ .‬އެފަދަ ސްކޮޑެއް ތައްޔާރުކުރުމަކީ‪،‬‬ ‫އަލަށް ސިފައިން ކުރި ކަމެއްކަމަށް ވުމުން‬ ‫ވަރަށް ގިނަ ވަގުތާއި ދަލާއި ހަކަތަ އެކަމަށް‬ ‫ހޭދަކުރިއެވެ‪ .‬އެކަމުގައި އެންމެ ބޮޑު ކާމިޔާބެއް‬ ‫ލިބެން ފެށީ‪ ،‬މިއުޒިކަލް ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭއަށް‬

‫ނ ހުރިހާ ސިފައިންގެ ފަރާތުން ވެސް‬ ‫ހޮވު ު‬ ‫އޞަ ޝައުޤުވެރިކަމެއް ފެނިގެން ދިޔުމެވެ‪.‬‬ ‫ޚާ ް‬ ‫މި ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ ދައްކާލުމަށް‬ ‫އާ ޔުނިފޯމެއް ބޭނުންކުރިއެވެ‪ .‬އެ ޔުނިފޯމް‬ ‫ވެގެންދިޔައީ ޑްރިލް ސްކޮޑުގެ ފަޚުރަށެވެ‪ .‬މި‬ ‫ޔުނިފޯމަކީ ސިފައިންގެ ކޮންމެ ކޮންމެ މީހަކަށް‬ ‫ލެވޭނެ ޔުނިފޯމަކަށް ނުވިއެވެ‪ .‬ޙަޤީޤަތަކީ‪،‬‬ ‫މިއަދު މި ޔުނިފޯމް ވެފައިވަނީ‪ ،‬ވަރަށް ބޮޑު‬ ‫ލޯތްބަކާއި ފަޚުރެއް އެޔުނިފޯމަކަށް ދެވިފައިވާ‬ ‫ޔުނިފޯމަކަށެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬މިޔުނިފޯމް‬ ‫ލުމަށްޓަކައި‪ ،‬އެތައް ދުވަހެއްގެ ބުރަ މަސައްކަތާއި‬ ‫ވޭނާއި ތަދު އެ ސްކޮޑުގައި ހިމެނޭ ކޮންމެ‬ ‫ސިފައިންގެ ބޭކަލަކުވެސް އިހްސާސްކުރިއެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ޔުނިފޯމް އަޅާލުމަކީ ފަޚުރެއް ކަމުގައި ދެކުނެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ‪ ،‬ހުޝިޔާރު‪ ،‬ކެރޭ އަދި ކިޔަމަންތެރި‬ ‫މީހަކަށް ނޫނީ ލެވޭނެ ޔުނިފޯމެއް ނޫނެވެ‪ .‬ޗީފް‬ ‫އޮފް ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު‬ ‫ޝިޔާމް ދެއްވި ޚިޔާލުފުޅާ އެއްގޮތަށް ފަރުމާކުރި‬ ‫މި ޔުނިފޯމް ޑިޒައިން ކުރުމުގައި އަސްލަކަށް‬ ‫ބަލާފައިވަނީ އައްސުލްޠާން މުޙައްމަދު ފަރީދު‬ ‫ތުރުކުރެއްވި ހެދުން ކޮޅެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހީންގެ ތަޢުރީފު އާދަޔާ ޚިލާފަށް‬ ‫ލިބިގެންދިޔަ މި ޑްރިލް ޑިސްޕްލޭ ހުށަހަޅައި‬ ‫ދެމުން ދިޔައިރު‪ ،‬މުޅި ގަލޮޅު ދަނޑު ދިޔައީ‬ ‫ތަރުހީބުގެ އަޑުން ކެކި އަރަމުންނެވެ‪ .‬ކުޅިބަލަން‬ ‫ގަލޮޅު ދަނޑަށްވަދެ ތިބި މީހުންގެ ގައިން ހީބިހި‬ ‫ނަގައިގެންދިޔަ ޑިސްޕްލޭއަކަށް ވެގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އެރޭގެ ރަސްމިއްޔާތަށް ފަހު ވެސް އެވާހަކަ‬ ‫ދިވެހިންގެ ދުލުން ކެނޑޭގޮނެތެއް ނުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ސޯޝަލް މީޑިއާގައާއި ނޫސް މަޖައްލާތަކުގައި‬ ‫އަދި ޓީވީ‪ ،‬ރޭޑިއޯތަކުން ވެސް އެވާހަކަ‬ ‫ދިޔައީ ދެކެވެމުންނެވެ‪ .‬ގިނަ ފަރާތްތަކަކުން‬ ‫ފާހަގަކޮށްފައިވަނީ މި ޑިސްޕްލޭއަކީ ސިފައިން‬ ‫ކޮށްފައިވާ "އާދަޔާޚިލާފު" މަސައްކަތެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައެވެ‪.‬‬

‫‪33‬‬

‫ހީލާ! ހީލާ! ހުނުމަކީ ފަރުވާއެއް‬ ‫އަވަދިނެތި ބުރަ ތާވަލަކަށް މަސައްކަތް‬ ‫ކުރުމުގައި ކޮންމެ ދުވަހެއް ހޭދަކުރަމުން‬ ‫ދިއުމީ މިއަދުގެ އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދައްކުވައިދޭ މަންޒަރެވެ‪.‬‬ ‫ފަތިހާ ތެދުވެ ކިޔެވުމަށާއި މަސައްކަތަށް ދިއުމަށް‬ ‫އަވަސްވެގަތުމާއި މަސައްކަތުގެ މައިދާނުގައި‬ ‫ގޮނޑިއަށް ފޫހަރައިލައިގެން ކޮމްޕިއުޓަރތަކަށް‬ ‫ލޯހަރައިގެން ތިބޭ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޒުވާނުންނަށް‬ ‫ވަގުތު ހިނގާ މިންވަރު ވެސް އިހުސާސްނުވެ‪،‬‬ ‫އޮއްސެންދެން‬ ‫އިރު‬ ‫އެރީއްސުރެ‬ ‫އިރު‬ ‫މުޖުތަމަޢުއިން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ތިބުމީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފެންނަ ޙަޤީޤަތެވެ‪ .‬އޮފީސް‬ ‫ވިޔާފާރި ބަންދު ކުރާ ވަގުތު ޖެހުމުން ގެއަށް‬ ‫އައިސް ބަނޑުފުރާނަ މުއްތިކުރުމާއެކު އެނދު‬ ‫ފެންނަ މީހުން އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި‬ ‫ގިނައެވެ‪ .‬ކުރު ގޮތަކަށް ދަންނަވަނީ ނަމަ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މުޖުތަމަޢުގައި އުޅެނީ އޮޓޯއަށް‬ ‫ލާފަހުންނަ ބުދު ތަކެކެވެ‪ .‬މިފަދަ ތާވަލަކަށް‬ ‫މީހާގެ ދުވަސް ބައްޓަން ކުރުމަކީ ޞިއްޙީ‬ ‫ގޮތުންނާއި‪ ،‬ނަފުސާނީ ގޮތުން އަދި އިޖުތިމާޢީ‬ ‫ގޮތުން ވެސް ފައިދާ ހުރި ކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އުފަލާ މަޖާ ކުރުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޙަޔާތަށް‬ ‫ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬ފައިދާ ހުރި ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ރަނގަޅަށް ހުނުމާއި ރަނގަޅަށް ރޮވުމީ ބައެއް‬ ‫ހާލަތްތަކެއްގައި އެންމެ ރަނގަޅު ފަރުވާކަން‬ ‫ދިރާސާތަކުން ދައްކައެވެ‪ .‬ހުނުމަކީ އޭގައި‬

‫ވަރަށް ގިނަ ފަރުވާތަކެއް ލިބިގެންދާ ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ޕްރައިވެޓް މަރްޔަމް އާސިމާ‬

‫ސިއްޙީ ފައިދާތައް‪:‬‬ ‫ހުނުމަކީ ޞިއްޙީ ގޮތުން ވަރަށް‬ ‫ފައިދާހުރި ކަމެކެވެ‪ .‬އެގޮތުން ހުނުމީ (ރިލޭކްސް)‬ ‫ހަށިހިމޭންކަން ގެނެސްދޭ ކަމެކެވެ‪ .‬ރަނގަޅަށް‬ ‫ހުނުމުން ހާސްކަމާއި ކަންބޮޑުވުން ލުއިކޮށްދީ‪،‬‬ ‫‪ 45‬މިނިޓު ވަންދެން ހަށިގަނޑުގެ މަސްތައް‬ ‫ހަށިހިމޭންވެގެން ދެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ތެރެއިން ބުރަ ތާވަލަކަށް މަސައްކަތްކުރާ ގިނަ‬ ‫މީހުން‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް ފައިދާހުރި ރަނގަޅު‬ ‫ކާނާ ކެއުމާދުރުވެ ޖަންކް ފުޑަށް މީހާގޮސް‬ ‫ހުސްވާތަން އާދެއެވެ‪ .‬ފަސޭހައިން‬ ‫އަވަހަށް ކެވޭނެ އެއްޗެއް ހޯދާ‪،‬‬ ‫ވަގުތު ސަލާމަތް ކުރުމަގެ‬ ‫އަދި‬ ‫ނިޔަތުގައެވެ‪.‬‬ ‫ގިނައިން ފެން ބުއިމާއި‬ ‫ހަމަކުރުން‬ ‫ނިދި‬ ‫ފަދަ ކަންކަމަށް ފަރުވާ‬ ‫ކުޑަކުރެވޭތަން އާދެއެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ސަބަބުން‬ ‫މީހާ ޞިއްޙީ ގޮތުން ބަލިކަށިވެއެވެ‪ .‬ދިފާޢީ‬ ‫ނިޒާމް ބަލިކަށިވެއެވެ‪ .‬މިފަދަ މީހުނަށް އެންމެ‬ ‫މުހިންމު އެއް ކަމަކަށް ވާނީ ހުނުންކަން‬ ‫ކަށަވަރެވެ‪ .‬ސަބަބެއްނެތިއެއް ނޫނެވެ‪ .‬ހުނުމުން‬ ‫(އިމިއުން ސިސްޓަމް) ދިފާޢީ ނިޒާމް ވަރުގަދަ‬ ‫ކޮށްދޭތީ އެވެ‪ .‬ހުނުމީ ސްޓްރެސް ހޯމޯންސް‬

‫މަދުކޮށް ދިފާޢީ ސެލްތައް ނުވަތަ އިމިއުން‬ ‫ސެލްތައް އިތުރުކޮށްދީ‪ ،‬ބަލިތަކުން ދުރުހެލި‬ ‫ކޮށްދޭ ކަމަކަށް ވާތީއެވެ‪ .‬އަދި އެއާއެކު‬ ‫ހުނުމަކީ ހިތަށް ޖެހޭ ނުރައްކާތެރި ބަލިތަކުން‬ ‫ހިތް ރައްކާތެރިކޮށްދޭ ކަމެއްވެސް މެއެވެ‪.‬‬ ‫ހުނުމުން ހިތުގެ ލޭހޮޅިތަކުގައި ލޭ ދައުރުވުން‬ ‫އިތުރުކޮށްދެއެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ސަބަބުން ހިތް‬ ‫ހުއްޓުންފަދަ ހިތުގެ ބަލިތަކާއި މީހާ ދުރުހެލިކޮށް‬ ‫ދެއެވެ‪.‬‬

‫ނަފްސާނީ ފައިދާތައް‪:‬‬

‫‪34‬‬

‫ދޭދޭ ފަރުދުންގެ މެދުގައި ވާހަކަދައްކާ‬ ‫ހީ ސަމާސާކޮށް އުޅުމީ ނަފްސާނީ ގޮތުން ވެސް‬ ‫ފަރުވާއެކެވެ‪ .‬އެގޮތުން ވަޒީފާގެ މާހައުލު ފަދަ‬ ‫އަވަދިނެތި ކަންކަމާއި ބޯގާނާ ޚިޔާލު ތަފާތުވެ‬ ‫ދެބަސްވެ އުޅެންޖެހޭ ހާލަތްތައް ވެސް އާދެއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ހާލަތެއްގެ ސަބަބުން އެކަމާއި ދެރަވެ‬ ‫ނުވަތަ ރުޅިއައިސް ނުވަތަ ނުތަނަވަސް ވެފައިވާ‬ ‫ހާލަތެއްގައި ވެސް ހީ ސަމާސާކޮށް އުޅެން‬ ‫ފެއްޓުމުން އެމީހެއްގެ މޫޑު ރަނގަޅުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހުނުމުގެ ސަބަބުން ނުތަނަވަސްކަން ފިލާ‬ ‫ނަފުސު ހަމަޖެހުމަށް އެހީތެރިވެއެވެ‪ .‬އަދި އެފަދަ‬ ‫ހާލަތެއްގައި ތިމާއަށް ކުރެވުނު ކަމަކާ ނުވަތަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ވަޒީފާގެ މާޙައުލު ފަދަ މީހުން އެއްވެ އެކުގައި މަސައްކަތްކުރާ މާޙައުލުތަކުގައި‬

‫ސ ްއކަ ުތގެ ަބ ިއގަނ ެޑ ްއގެ ުގޅުން ަބ ަދ ިހވެ‬ ‫ސ ޮކށް ުއ ުޅމުން ަމ ަ‬ ‫ސ ާމ ާ‬ ‫ހީ ަ‬ ‫ރޙު‬ ‫ސ ްއ ަކތް ަތ ުކ ަގއި ޫ‬ ‫ސ ަބބުން ކުރާ ަމ ަ‬ ‫ނ ެއވެ‪ި .‬މ ަކ ުމގެ ަ‬ ‫ރކަން ާއ ާލވާ ެ‬ ‫ެއ ުކވެ ި‬ ‫ސ ްއކަ ުތގެ‬ ‫ނ ަކމުން ަމ ަ‬ ‫ނއެވެ‪ެ .‬އހެ ް‬ ‫ރވޭ ެ‬ ‫ސ ްއ ަކތް ކު ެ‬ ‫ރ ާއ ެއކު ަމ ަ‬ ‫ާއލާވެ‪ޯ ،‬ޖޝާ ޯފ ީ‬ ‫އެކުވެރިކަމާއި‬

‫މާޙައުލުގައި‬

‫އެއްބައިވަންތަކަމާއި‬

‫އެއްބައެއްވަންތަކަން‬

‫މިފަދަ ހާލަތްތަކުގައި ހުނުމަށް ފުރުސަތު‬ ‫ހުޅުވާނެ ގޮތްތަކެއް އެނގުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ނަފުސަށް ކުރެވޭކަމަކުން‬ ‫ވެސް ހީލުމަށް ފުރުސަތު ހުޅުވިދާނެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ރައްޓެހިންތަކަކާއެކު ކުރެވޭ ކަމަކުން ވެސް‬ ‫ހީލުމަށް ފުރުސަތު ހޯދިދާނެއެވެ‪ .‬ހުނުމަށް‬ ‫ފުރުސަތު ހުޅުވާނެ ގޮތްތަކެއް ތިރީގައި‬ ‫އެވަނީއެވެ‪.‬‬

‫ސ ޮކށް ުއ ުޅ ަމކީ‬ ‫ސ ާމ ާ‬ ‫ރ ަގދަ ެވ ެއވެ‪ަ .‬އދި ހީ ަ‬ ‫ާއލާ ެވއެވެ‪ީ .‬ޓމް ޯވކް ަވ ު‬

‫ނގެ ެދ ެމ ުދ ަގއި ެޖހޭ‬ ‫ރދު ް‬ ‫ސ ްއ ަކ ުތގެ ާމ ަހ ުއ ުލ ަގއި ޭދދޭ ފަ ު‬ ‫ަހ ަލ ޮބލި ަމ ަ‬ ‫ނ ްއ ަތ ިއ ުލ ަމށް ެވސް ެއހީ ެވދޭ ަކ ެމ ެކވެ‪.‬‬ ‫ނ ަތއް ަ‬ ‫ނ ަތ ާކއި ިޚ ާޔލު ަތ ާފތުވު ް‬ ‫ކު ި‬

‫ނ ހާސްވުމުން ވެސް‬ ‫ބުނެވުނު ބަހަކާމެދު ބިރުގަ ެ‬ ‫ނ ހުނުމުން ޙަޔާތަށް‬ ‫ދުރުކޮށްދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމު ް‬ ‫ހން ގެނެސްދެއެވެ‪.‬‬ ‫އުފާވެރިކަމާއި ހިތްހަމަޖެ ު‬

‫ިއ ްޖ ިތ ާމޢީ ަފ ިއ ާދ ަތއް‪:‬‬ ‫ހުނުމުން ޖިސްމާނީ އަދި ނަފުސާނީ‬ ‫ފައިދާތައް ލިބުމުގެ އިތުރުން މި ކަމަކީ އިޖުތިމާޢީ‬ ‫ފައިދާތަކެއް ވެސް ހުރި ކަމެކެވެ‪ .‬އެގޮތުން‬ ‫ވަޒީފާގެ މާހައުލު ފަދަ މީހުން އެއްވެ އެކުގައި‬ ‫މަސައްކަތްކުރާ މާހައުލުތަކުގައި ހީ ސަމާސާކޮށް‬ ‫ބައިގަނޑެއްގެ‬ ‫މަސައްކަތުގެ‬ ‫އުޅުމުން‬ ‫ގުޅުން ބަދަހިވެ އެކުވެރިކަން އާލާވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމުގެ ސަބަބުން ކުރާ މަސައްކަތްތަކުގައި‬

‫ރޫޙު އާލާވެ‪ ،‬ޖޯޝާ ފޯރީއާއެކު މަސައްކަތް‬ ‫މަސައްކަތުގެ‬ ‫އެހެންކަމުން‬ ‫ކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫މާޙައުލުގައި އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމާއި‬ ‫އެއްބައެއްވަންތަކަން އާލާވެއެވެ‪ .‬ޓީމް ވޯކް‬ ‫ވަރުގަދަ ވެއެވެ‪ .‬އަދި ހީ ސަމާސާކޮށް އުޅުމަކީ‬ ‫ހަލަބޮލި މަސައްކަތުގެ މާހައުލުގައި ދޭދޭ‬ ‫ފަރުދުންގެ ދެމެދުގައި ޖެހޭ ކުނިތަކާއި ޚިޔާލު‬ ‫ތަފާތުވުންތައް ނައްތައިލުމަށް ވެސް އެހީވެދޭ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އިޖުތިމާޢީ ގުޅުން‬ ‫ބަދަހިވެގެން ދެއެވެ‪.‬‬

‫ހުނުމަށް ފުރުސަތު ހުޅުވާނެ ގޮތްތައް‪:‬‬ ‫ހާސްވެ ކަންބޮޑުވެ ރުޅިގަދަވެފައިވާ‬ ‫ހާލަތެއްގައި ހުނުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ހުނުމަށް ފުރުސަތު ހުޅުވާނެ ގޮތްތައް‪:‬‬ ‫½½މަޖާ ފިލްމެއް ނުވަތަ ޓީވީ ޝޯއެއް ބެލުން‬ ‫½½ކޮމެޑީ ކްލަބަކަށް ދިއުން‬ ‫½½މަޖާ ޕޭޖެސް ކިޔުން‬ ‫½½މަޖާކޮށް އުޅޭ މީހުން ހޯދުން‬ ‫½½ރައްޓެހިންނާއެކު ހީ ސަކަރާތް ޖެހުން ‬ ‫½½މަޖާ ވާހަކައެއް ނުވަތަ ރަނގަޅު ޖޯކެއް‬ ‫ހިއްސާކުރުން‬ ‫½½ރައްޓެހިންނާއެކު ކުޅިވަރުކުޅޭ ދުވަހެއް‬ ‫ފާހަގަކުރުން‬ ‫½½އޮޅުކޮށްގެން ގެންގުޅޭ ބުޅާ ދޫނި ފަދަ‬ ‫އެއްޗިއްސާއެކު ކުޅެއުޅުން‬ ‫½½"ޔޯގާ" ކްލާހެއްގައި ބައިވެރިވުން‬ ‫½½ކުޑަކުދިންނާއި ތޮޅެލުން‬ ‫½½މޮޔަ ކަމެއް ކޮށްލުން‬ ‫½½މަޖާ ކަންތައް ކުރުމަށް ވަގުތު ހޯދުން‬

‫އަސްކަރީ ތާރީޚްގެ ެތރެއިން ‪...‬‬ ‫ ‪ 06‬ޖޫން ‪ :1947‬ސިފައިންގެ ފުރަތަމަ ދިދަ‬ ‫ސިފައިންނަށް‬

‫ދެއްވި‪.‬‬

‫ދުވަހު އެމްއެންޑީއެފް ގެ އައު ބެޖާއި ދިދަ ވެސް‬

‫ ‪ 06‬އޯގަސްޓް ‪ :1948‬ސިފައިންގެ ފުރަތަމަ ބެޖް‬ ‫ސިފައިންނަށް ދިނުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު ބޭއްވެވި‪.‬‬ ‫ ‪ 10‬ޖެނުއަރީ ‪ :1979‬ސިފައިންގެނަން "ނޭޝަނަލް‬ ‫ސެކިއުރިޓީ‬

‫ގާޑްސް"‬

‫ގެނަމުން‬

‫"ނޭޝަނަލް‬

‫ސެކިއުރިޓީ ސާރވިސް" ގެ ނަމަށް ބަދަލު ކުރެއްވި‪.‬‬ ‫ ‪06‬‬

‫ޖޫން‬

‫‪:1979‬‬

‫"ނޭޝަނަލް‬

‫ސެކިއުރިޓީ‬

‫ސާރވިސް" ގެ އާބެޖާއި ދިދަ އިފްތިތާޙްކުރެއްވި‪.‬‬ ‫ ‪ 21‬އޭޕްރީލް ‪ :2006‬ސިފައިންގެ ނަން "މޯލްޑިވްސް‬ ‫ނޭޝަނަލް ޑިފެންސް ފޯސް" އަދި "ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރު" މި ނަމަށް ބަދަލު ކުރެއްވި‪ .‬މި‬ ‫ބަދަލުކުރެއްވި‪.‬‬ ‫ ‪ 04‬ފެބްރުއަރީ ‪ :1986‬ބަނޑޭރިކޮށި (ޑިފެންސް‬ ‫ކޮށީގެ ނަމުގައި) ސިފައިންނަށް ދެއްވި‬ ‫ ‪ 01‬ސެޕްޓެމްބަރު ‪ :1999‬އެމްއެންޑީއެފް ގެ ފުރަތަމަ‬ ‫ވިލިނގިލީ ފުލެޓް ހުޅުއްވި‪.‬‬ ‫ ‪ 17‬އޮކްޓޯބަރު ‪ :1999‬ވިލިނގިލީގެ ދެވަނަ ފުލެޓުގެ‬ ‫ބިންގާ އެޅުއްވި‬ ‫ ‪ 20‬މެއި ‪ :2001‬ވިލިނގިލީގެ ދެވަނަ ފުލެޓްބަރިން‬ ‫ސިފައިންނަށް ފުލެޓް ދޫކުރެއްވި‪.‬‬

‫ ‪ 12‬މެއި ‪ :1979‬މާލޭ ބިން ކިއްކުމުގެ މަޝްރޫޢަށް‬ ‫ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ސިފައިން ވެލި ހަދިޔާކުރި‪.‬‬ ‫ ‪ 13‬މެއި ‪ :1979‬ބަނޑު އަޑިއަށްދިޔަ ހާދިސާގައި‬ ‫ސިފައިންގެ ‪ 6‬ބޭކަލުން މަރުވި‪.‬‬ ‫ ‪ 04‬އޯގަސްޓް ‪ :1988‬މާލޭ‬ ‫ސިފައިން‬

‫އަކިރި‬

‫ހަދިޔާކުރަން‬

‫މަގު ހެދުމަށް‬ ‫ނިންމި‪.‬‬

‫ ‪ 02‬ސެޕްޓެމްބަރު ‪ :1995‬ބޮސްނިޔާ ފަންޑަށް‬ ‫އެއްލައްކަ ފަންސާސްހާސް އެއް ރުފިޔާ ދިހަ ލާރި‬ ‫ސިފައިން ހަދިޔާކުރި‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫ދެކެމުން އަންނަ ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ހަދަން ޢަޒު ްމ‬ ‫ ‬ ‫ނވާ ަވގު ެތވެ‪.‬‬ ‫ށގެ ް‬ ‫ނމެ ެއ ަކ ި‬ ‫ށވެ‪ .‬މި ދަނ ިޑ ަވ ަޅކީ ިމ ަކ ަމށް އެ ް‬ ‫ކަނ ަޑ ައ ާޅ ެ‬ ‫ށވެ‪.‬‬ ‫ށ ެ‬ ‫ސ ްއކަތް ަފ ާ‬ ‫ސލު ުވ ަމށް ަމ ަ‬ ‫ސ ަބށް ާވ ި‬ ‫ކަނ ަޑ ައޅާ ަފއިވާ ިހ ާ‬ ‫ނ ިއރު‬ ‫ށ ިއގަން ަ‬ ‫ށވެ‪ަ .‬ފ ަ‬ ‫ށ ެ‬ ‫ށދާނެ ަމގު ޮކށަން ަފ ާ‬ ‫ރ ަޔ ް‬ ‫ރ ަކ ާމ ެއކު ުކ ި‬ ‫ރޭވުން ެތ ި‬ ‫ނ ުހރި ިފ ަޔ ަވ ުޅ ަތއް‬ ‫ނމެ ުފރަ ަތމަ ެއ ަކ ަމ ަކށް ެއޅެ ް‬ ‫ސ ަހވާނީ އެ ް‬ ‫ނމެ ަފ ޭ‬ ‫އެ ް‬ ‫ސ ިހ ަތކު‬ ‫ނވެ‪ .‬އޭރުން ިއ ާ‬ ‫ށ ިއގަ ުތމުން ެ‬ ‫ސ ެޓ ްޕސް" އިން ަފ ަ‬ ‫" ޭބބީ ް‬ ‫ނ ެއވެ‪.‬‬ ‫ާކ ިމ ާޔ ުބވާނެ ަކ ުމގެ ުކ ަލވަރު ފެންނަން ަފށާ ެ‬ ‫މި ގޮތުގެމަތިން ކަންކަން ކުރި ކަމުގައި‬ ‫ވީ ނަމަވެސް އުނދަގޫތަކާއި އަޑިގުޑަންތަކާ‬ ‫ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާނެއެވެ‪ .‬އާދޭހެވެ‪ .‬ކަމަކާ‬ ‫ވަކިކަހަލަ‬ ‫ކުރިމަތިވާނީ‬ ‫ކުރިމަތިލާއިރު‬ ‫ކަންކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬ބައެއް ފަހަރު ފަސޭހައިން‬ ‫ކަންކަން ވާނެއެވެ‪ .‬އަނެއްބައިފަހަރު އެހާމެ‬ ‫އުނދަގޫތަކާ ކުރިމަތިލާން ވެސް ޖެހިދެއެވެ‪.‬‬ ‫ދަސްކުރަންވީ ކަމަކީ ދިމާވާ އަޑިގުޑަންތައް‬ ‫ހުރަސްކުރާށެވެ‪ .‬ހިތްވަރު އެލުވާ ނުލުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ގޮތްހުސްވެގެން އަތް އުރާލައިގެން ފަހަތަށް‬ ‫އެނބުރި ނުދިޔުމަށެވެ‪ .‬މިހެން ހިތްވަރާއެކު‬ ‫ﷲގެ‬ ‫ކަމުގައިވާނަމަ‪،‬‬ ‫މަސައްކަތްކޮށްފި‬ ‫އިރާދަފުޅާއެކު އެ މަސައްކަތެއްގެ ފޮނިރަހަ‬ ‫އެމީހާގެ ކަރުތެރޭގައި ތާ އަބަދަށްމެ ހަރުލެވިގެން‬ ‫ދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އ ޙަޤީޤަތަކަށް ހަދާނެގޮތް‬ ‫ހުވަފެނެ ް‬ ‫ނ ހެއްޔެވެ؟ އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫އެނގެން ބޭނު ް‬ ‫ލމާ ހެއްޔެވެ‪.‬‬ ‫ފިޔަވަޅަށް ޖެހި ަ‬

‫‪36‬‬

‫ކުރިޔަށް ދާނެގޮތް ރާވާލާށެވެ‪ .‬ދެކެމުން‬ ‫އަންނަ ހުވަފެނަކީ ކޮބައިކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް‬

‫ދެނެގަންނާށެވެ‪ .‬އޭރުން އެ ހުވަފެނަކާއި‬ ‫ހަމައަށް ވާސިލުވުމަށް ފަސޭހަވެގެން ދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް މިކަން ކުރުމަށް އެންމެ ފަސޭހަވާނީ‬ ‫ފޮތެއްގައި ނުވަތަ އަބަދުމެ ފެންނަން ހުންނަ‬ ‫ހިސާބެއްގައި‪ ،‬އެހުވަފެނަކީ ކޮބައިކަން ލިޔެފައި‬ ‫ބެހެއްޓުމުންނެވެ‪ .‬ބޭނުންވާ ހިސާބު ކަނޑައަޅަން‬ ‫ނޭނގޭނަމަ‪ ،‬އެ ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ހެދުމަކީ‬ ‫ވާނެ ކަމެއް ކަމަށް ޤަބޫލުކުރަން ހެއްޔެވެ؟‬ ‫ނޫނެކެވެ‪ .‬ކޮންމެ މީހަކުވެސް އެމީހަކު‬ ‫ދާންބޭނުންވާ ހިސާބު ކަނޑަ އެޅުމުން‪،‬‬ ‫ކިތަންމެ ދުރު ހިސާބެއްވެސް ހުވަފެނާ ކައިރި‬ ‫ކުރެވި ދާނެއެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް ބުނާނަމަ‪ ،‬ތިބާ‬ ‫އަބަދުވެސް ލިޔުންތެރިކަމަށް ލޯބިކޮށް‪ ،‬ތިބާ‬ ‫ބޭނުންވަނީ ލިޔުންތެރިޔަކަށް ވާށެވެ‪ .‬ތިބާއަށް‬ ‫ތިބާވާނީ ވާހަކަ ލިޔުންތެރިޔަކަށް ނުވަތަ‬ ‫ނޫސްވެރިޔަކަށް ކަން ކަނޑައަޅާ އެ ދާއިރާއަށް‬ ‫އަމާޒު ހިފައި‪ ،‬ސީދާ އެދިމާއަށް ދަތުރު ފެށުމަކީ‬ ‫އޭގެ އެންމެ ރަނގަޅު ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއް ހާލަތުގައި ސީދާ ބޭނުންވާ‬ ‫ގ މާނައަކީ‪ ،‬ތިބާ‬ ‫ހިސާބު ނޭނގޭނަމަ އޭ ެ‬

‫ޕްރައިވެޓް ފަސީޙަތު އުމައްޔާ‬ ‫ބޭނުންވަނީ އަދާކުރާނެ ރަނގަޅު ވަޒީފާއެއް‬ ‫ހޯދުމެވެ‪ .‬އެހާލަތުގައި އެއީ ކޮންމެ ދާއިރާއަކުން‬ ‫ކަމުގައި ވީނަމަވެސް ވަޒީފާ އަކާއި ހަމައަށް‬ ‫ފޯރުން އެއީ ތިބާގެ ހުވަފެން ކަމުގައި ނިންމި‬ ‫ދާނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމަށްވާނަމަ‪ ،‬އެހިސާބަށް ދާން‬ ‫މަސައްކަތް ކުރުމުން ކާމިޔާބަށް ވާސިލުވުމަށް‬ ‫ފަސޭހަވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ދެކެމުން އަންނަ ހުވަފެނަކީ ހިތުތެރޭގައި‬ ‫އަބަދުމެ ހިނގަހިނގާ ހުންނަ އެދުމެއް ކަމުގައި‬ ‫ހަދާށެވެ‪ .‬މުޅި ހިތާއި ހަށިގަނޑުން އެކަމަށް‬ ‫ބޭނުން ވާފަދަ ކަމަކަށް އެ ހުވަފެން ހަދާށެވެ‪.‬‬ ‫ވަރުގަދަ އަޒުމެއް‪ ،‬ހިތްވަރެއް އަމިއްލަ‬ ‫ނަފުސުގައި ބިނާކުރާށެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ނަފުސަށް‬ ‫އިތުބާރުކޮށް ހާސިލު ކުރާން ބޭނުންވާ ހިސާބަށް‬ ‫ވާސިލު ވުމަށް ހިތުގެ އެންމެ އަޑިން ޢަޒުމް‬ ‫ކަނޑައަޅާށެވެ‪ .‬ދިމާވާ ދަތި އުނދަގޫތައް‬ ‫ފަހަނަޅައި ދިޔުމަށް ހިތްވަރު ލިބޭނީ އޭރުންނެވެ‪.‬‬ ‫ހިތުތެރޭގައި މިކަން ބިންވަޅުނެގުމަށް ހެދޭނެ‬ ‫ގޮތަކީ އެކަމަކީ ކުރެވޭނެ ކަމެއްކަން އަދި‬ ‫ކުރެވޭނެކަން‬ ‫ހާސިލު‬ ‫އެކަން‬ ‫ތިބާއަށް‬ ‫ޤަބޫލުކުރުމެވެ‪ .‬އާންމު ދިރިއުޅުމުގައި ކަންކަން‬ ‫ކުރަން ވިސްނާ ފަދައިން އެހާ ސީރިއަސް ނުވެ‬ ‫އެކަމަކާމެދު ވިސްނައިގެން އެކަމެއް ހާސިލު‬ ‫ކުރުމަށް އުނދަގޫ ވާނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ހިތުގެ އަޑިން ބޭނުންވާ ބޭނުންވުމަކަށް އެކަން‬ ‫ހެދުމުން‪ ،‬އެ ހުވަފެން ބަދަލުވެގެންދަނީ‬ ‫ޙަޤީޤަތުގައި ބޭނުންވާ ކަމަކަށެވެ‪ .‬ހުވަފެނަކީ‬ ‫އެހާ ޙަޤީޤީ އެއްޗެއް ކަމުގައި ނުބެލެވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން މިހާހިސާބުން ހުވަފެން ވެގެން‬ ‫މިދަނީ ހުވަފެނަކަށްވުރެ ބޮޑަށް ބޭނުންވާ ބޭނުން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ވުމަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ކަނޑައަޅާފައިވާ‬ ‫ހިތުތެރޭގައި‬ ‫ހުވަފެން‪ ،‬މިހާހިސާބުން ލަނޑުދަނޑިއަކަށް‬ ‫ބަދަލުކޮށްލާށެވެ‪ .‬ކުރިން މި ބަދަލުކުރީ ދެކެމުން‬ ‫އައި ހުވަފެނެއް ހިތުތެރޭގައި ބިންވަޅުނެގިފައިވާ‬ ‫ސަބަބަކީ އެކަމަކީ ތިބާއަށް‬ ‫ކަމަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ކުރެވޭނެ ކަމެއް ކަމަށް ޤަބޫލުކުރުމެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެކަން ތިބާއަށް ކުރެވޭނެ ކަމުގެ ޔަގީންކަން‬ ‫އަމިއްލަ ނަފުސަށް އޮތުމެވެ‪ .‬މިހާހިސާބަށް‬ ‫އާދެވުމުން މި ނިންމަނީ ނިންމުމެކެވެ‪ .‬އެކަމަކީ‬ ‫ކުރެވޭ ވަރުގެ ކަމެއް ކަމުގައި ވާނަމަ‪ ،‬މިހާރު‬ ‫އެކަން ވާނެކަން ޔަޤީނެވެ‪ .‬ދެކެމުން އައި‬ ‫ހުވަފެން ލަނޑުދަނޑިއަކަށް ބަދަލުކުރުމަށްފަހު‬ ‫އެ ލަނޑުދަނޑިއާ ހަމައަށް ވާސިލުވެވޭނެ‬ ‫ވަގުތެއް ކަނޑައެޅުން މުހިންމެވެ‪ .‬އޭރުން‬ ‫އެކަން ފުރިހަމަކުރަން ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކަށް‬ ‫ބާރު ލިބޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭނުންވާ‬ ‫ވާސިލުވާން‬ ‫އެއަށްފަހު‬ ‫ހިސާބަށް ވާސިލުވުމަށް "އިސްތިރާޖީ ޕްލޭން"‬ ‫ތަރުތީބުން‬ ‫މަގެއް‬ ‫ކުރިޔަށްދާނޭ‬ ‫އެއް‪،‬‬ ‫ރާވާލާށެވެ‪ .‬މިއަށް މި ކިޔަނީ "އެކްޝަން‬ ‫ޕްލޭން" އެވެ‪ .‬މިހާހިސާބުން ރަސްމީކޮށް މިއަށް‬ ‫ޢަމަލު ކުރެވެން ފަށާނެއެވެ‪ .‬ވަކިގޮތަކަށް ވަކި‬ ‫ކަންތައްތަކެއް ހިމަނައިގެން މި ޕްލޭން ހަދާކަށް‬ ‫ނުޖެހެއެވެ‪ .‬ބޭނުންވަނީ ތިބާ ކުރިމަތިލާ ކަމަކާއި‬ ‫ގުޅޭގޮތުން ކުރިޔަށް ދެވޭނެ ގޮތްތައް ހޯދައި‪،‬‬ ‫އެންމެ ފުރަތަމަ ކުރާނެ ކަންތަކުން ފެށިގެން‪،‬‬ ‫ދެން ކުރާނެ ކަންކަން ރާވާލާށެވެ‪ .‬މި ހުރިހާ‬ ‫ކަމެއްގެ ތަރުތީބަކީ ތިބާގެ އަތްމަތީގައިވާ‬ ‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ވަކިވަކިން ކުރާނެ‬ ‫ކަންކަން ތަރުތީބުން ލިޔާށެވެ‪ .‬ހަނދާން‬ ‫ބަހައްޓަންވީ ކަމަކީ ފާހަގަކުރާ ކޮންމެ ކަމަކީ‬ ‫ލިޔެފައިވާ ގޮތަށް ނުވެދާނެ ކަންކަން ކަމެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެތުރިފައިވާ ތަރުތީބަށް ބަދަލު އައިސް‬ ‫އިސްފަސްވެގެން ހިނގައިދާނެކަމެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ގޮތަކަށް ކަންތައް ދިމާވެއްޖެނަމަ‪ ،‬އަލުން‬ ‫ޕްލޭނަށް ބަދަލުގެނެސް އަތުރާލެވިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ތަރުތީބަށް ބަދަލު ގެނައި ނަމަވެސް ވާސިލުވާން‬ ‫ބޭނުންވާ ކަމަކީ ހަމަ އެއްކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ތައްޔާރުކުރެވިފައިވާ ޕްލޭނަށް ޢަމަލު‬ ‫ކުރަން ފަށާށެވެ‪ .‬ލަނޑުދަނޑިއަށް ވާސިލުވުމަށް‬ ‫ތައްޔާރުކުރެވިފައިވާ އެކްޝަން ޕްލޭނުގައިވާ‬ ‫ކަންކަން ހާސިލުކުރުމަށް ކުރެވެން އޮތް ހުރިހާ‬ ‫މަސައްކަތެއް ކުރާށެވެ‪ .‬އޭރުން އިތުރު ފުރުސަތު‬ ‫ތަކާއި ފަސޭހަ މަގުތައްވެސް ތަނަވަސްވެގެން‬ ‫އަންނާނެއެވެ‪ .‬މިހާހިސާބުން އެއްވެސް ކަމަކަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އުޒުރު ނުދައްކާށެވެ‪ .‬ކަމަކީ ތިބާގެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ވާސިލުވާން ބޭނުންވަނީ ތިމާގެ ހުވަފެންތަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ހާސިލުކުރަން ބޭނުންވަނީ ހަޔާތުގައި ތިމާ އެންމެ‬ ‫ބޭނުންވާ ކަންކަމެވެ‪ .‬ކާމިޔާބީ އަކީ ތިމާއަށް‬ ‫ލިބޭނެ ކާމިޔާބީއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މާދަމާ އަށް‬ ‫ކުރަން އެއްވެސް ކަމެއް ނުބަހައްޓާށެވެ‪.‬‬ ‫ތައްޔާރު ކުރެވިފައިވާ އެކްޝަން ޕްލޭނުގެ‬ ‫ތެރެއިން ބަހާލައިގެން ވަކި ދުވަސްތަކަކަށް ވަކި‬ ‫ކަންތައްތަކެއް ހާސިލު ކުރުމަށް މަސައްކަތް‬ ‫ފަށާށެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް ތިބާ ވާން ބޭނުންވަނީ‬ ‫ވާހަކަ ލިޔުންތެރިޔަކަށް ކަމުގައި ވާނަމަ‪ ،‬އެންމެ‬ ‫ފުރަތަމަ އެކަމާ ގުޅޭ މަޢުލޫމާތުތައް ހޯދިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ވާހަކަ ލިޔަން ދަސްކޮށްދޭ ކުލާހެއްގައި ބައިވެރި‬ ‫ވެވިދާނެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ ކުރުވާހަކަތައް ލިޔަން‬ ‫ފެށިދާނެއެވެ‪ .‬ތިބާ ފުރަތަމަވެސް އަރާ‬ ‫ބޮންތީގައި ހިފައި ދިގުވާހަކަތައް ލިޔަންފަށައިފި‬ ‫ކަމުގައިވާނަމަ‪ ،‬ވާސިލުވާން ބޭނުންވާ ހިސާބަށް‬ ‫ވާސިލުވުމަކީ އުނދަގޫ ކަމަކަށް ވެދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ފުރަތަމަ ދާންބޭނުންވާ ހިސާބަށް‬ ‫ވާސިލުވުމަށްޓަކައި ހަރުދަނާ ބިންގަލެއްގެ‬ ‫މަތީގައި ޢިމާރާތް ކުރަން ފަށާށެވެ‪.‬‬

‫ހާސިލުވާ މިންވަރު ކޮންމެ ދުވަހަކު‬ ‫ވެސް ބަލާށެވެ‪ .‬ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ހަދަން‬ ‫މަސައްކަތް ކުރަމުން ދާއިރު އެ ހުވަފެނާއި‬ ‫ހަމައަށް ވާސިލުވާން ކުރެވުނު މަސައްކަތްތައް‬ ‫އަބަދުވެސް ބަލައި ހަނދާނުގައި ބެހެއްޓުމަކީ‬ ‫މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬އަދި ކުރެވެން ހުރި ކަންކަން‬ ‫ވެސް އަބަދުވެ ސިކުނޑީގައި ހަރުލައްވާފައި‬ ‫ބެހެއްޓުން މުހިންމެވެ‪ .‬އިމާރާތެއްގެ ބިންގާ‬ ‫އެޅުމަށް ވެސް ނުވަތަ އެ އިމާރާތް އެއްކޮށް‬ ‫ނިންމާލުމަށް ވެސް މަދު ދުވަސްތަކެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ތިމާ ދާން ބެނުންވާ ބާރުމިނުގައި‬ ‫ހިނގައިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހާސިލުނުވެ‬ ‫ކަންކަން‬

‫އެހެން ނަމަވެސް އެކަމައިގެން ކުރިޔަށް‬ ‫ދިޔުމުގައި ހިތްވަރާއިއެކު ދެމިހުންނާށެވެ‪.‬‬ ‫ކުރެވިފައިވާ ކަންކަމާއި ހާސިލުވެފައިވާ މިންވަރު‬ ‫ދެނެގަންނާށެވެ‪ .‬އަދި ހާސިލުކުރެވެންހުރި‬ ‫ކަންކަންވެސް ބަލަމުން ދާށެވެ‪.‬‬ ‫ތިބާއަށް ހިތްހަމަ ޖެހުން ލިބޭނީ ތިބާ‬ ‫ވާސިލުވާން ބޭނުންވާ ހިސާބަށް ވާސިލު ވުމުން‬ ‫ކަމުގައި ދެކޭށެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް އޭގެ‬ ‫މާނައަކީ ހުރިހާ އުފާތަކުން މަހުރޫމު ވެގެން‬ ‫ލަނޑުދަނޑި ހާސިލު ކުރުމަށް މަސައްކަތް‬ ‫ކުރާވާހަކަ އެއް ނޫނެވެ‪ .‬ތިބާ ހާސިލުކުރަން‬ ‫ބޭނުންވާ ލަނޑުދަނޑިއާއި ހަމައަށް ވާސިލު‬ ‫ވުމުން ތިބާގެ ދިރިއުޅުން ހަމައަކަށް އެޅި އާދައިގެ‬ ‫ދިރިއުޅުމަކަށް ވެއްޓޭނެއެވެ‪ .‬މިހާހިސާބުން‬ ‫އަނެއްކާ އެހެން އުންމީދުތަކަކާއި ހުވަފެންތަކެއް‬ ‫ހިތުތެރޭގައި ހިނގަން ފަށާނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫އަނެއްކާވެސް މި ބަޔާންކުރެވުނު ހުރިހާކަމެއް‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި ތަޖުރިބާ ކުރަމުން ގެންދާށެވެ‪.‬‬ ‫ހަދަން‬ ‫ޙަޤީޤަތަކަށް‬ ‫ހުވަފެނެއް‬ ‫މަސައްކަތް ކުރަމުންދާއިރު‪ ،‬އަންނަ ކޮންމެ‬ ‫ކަމެއް ވެސް އުފަލާއިއެކު ބަލައިގަންނާށެވެ‪.‬‬ ‫ހިތްވަރު އެލުވާ ނުލައި ކުރިޔަށްދާށެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އަމިއްލަ ނަފުސަށް ލިބެންޖެހޭ ހުސްވަގުތު‬ ‫ދީގެން މަސައްކަތްކުރާށެވެ‪ .‬އަރާމުކުރަން ޖެހޭ‬ ‫ވަގުތުތަކުގައި އަރާމުކުރާށެވެ‪ .‬އެވަގުތު ތަކުގައި‬ ‫މަސައްކަތް ނުކުރާށެވެ‪ .‬ދިމާވާ ކޮންމެ ދަތި‬ ‫އުނދަގޫތައް ކަޑައްތު ކުރުމަށްފަހު އެއިން‬ ‫އިބުރަތް ލިބިގަނެ އެފަދަ ކަމެއް ތަކުރާރު‬ ‫ވިޔަ ނުދިނުމަށް މަސައްކަތް ކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިޔަށް ކޮށަމުންދާ މަގުގައި ތަފާތު ގަސްތައް‬ ‫ހުންނާނެކަން ހަނދާން ބަހައްޓާށެވެ‪ .‬ތިމާގެ‬ ‫ހުވަފެނަކީ ކޮބައިކަން އެނގޭ މީހަކު ހުރިކަމުގައި‬ ‫ވީނަމަވެސް އެމީހަކީ އަބަދުމެ އެކަމަށް ހިތްވަރުދީ‬ ‫ކައިރީގައި ހުންނާނެ މީހެއް ކަމުގައި ނުދެކޭށެވެ‪.‬‬ ‫ހާސިލުކުރަން ބޭނުން ލަނޑުދަނޑިއާ ހަމައަށް‬ ‫ވާސިލުވުމަށް ވާންޖެހުނު ކޮންމެ ޤުރުބާނީއެއް‬ ‫ވާށެވެ‪ .‬ކުރިމަތިވާ ހުރިހާ ހުރަސްތަކަކާއި‬ ‫ހުވަފެނާ‬ ‫ހިތްވަރާއިއެކު ކުރިމަތިލާށެވެ‪.‬‬ ‫ހަމައަށް ވާސިލުވުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތުގައި‬ ‫އުޒުރުވެރި ނުވާށެވެ‪ .‬ލަނޑުދަނޑިއާ ހަމައަށް‬ ‫ވާސިލުވުމަށް ކުރެވުނު މަސައްކަތްތައް އަބަދުމެ‬ ‫ބަލަމުން ގެންދާށެވެ‪ .‬ހުވަފެން ޙަޤީޤަތަކަށް‬ ‫ހެދޭނީ އޭރުންނެވެ‪" .‬ޙަޤީޤަތުގައި ހުވަފެނާއި‬ ‫ހަމައަށް ވާސިލުވުމަށް ހިތްވަރާއިއެކު މަސައްކަތް‬ ‫ކުރެވިއްޖެނަމަ ﷲގެ އިރާދަފުޅާއެކު‪ ،‬އެ‬ ‫ހުވަފެނެއް ޙަޤީޤަތަކަށް ހެދޭނެއެވެ‪".‬‬

‫‪37‬‬

‫އާދަމް ނަޞީރު އިބްރާހީމް‬

‫ޢަސްކަރީ ދާއިރާއަކީ‪ ،‬ކޮންމެ ޤައުމެއްގައި ވެސް‪ ،‬އެ ދާއިރާއަށް‬ ‫ޚާއްޞަ ތަފާތު ވަކި އުސޫލުތަކެއް ހަމަޖެހިފައި އޮންނަ ދާއިރާއެކެވެ‪.‬‬ ‫މި ދެންނެވި އުސޫލުތަކުގެ ތެރޭގައި‪ ،‬ސިފައިންގެ އެކި މަޤާމުތަކުގެ‬ ‫''އުސްތިރިމިނަށް'' ރިޢާޔަތްކޮށް ދެވޭ އިމްތިޔާޒުތައް ފަރަގުވުން ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކި މަޤާމުތަކުގެ ޢިއްޒަތާއި ހައިބަތު އެ ނިސްބަތުން ތަފާތުވުން ވެސް‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪ .‬މި ގޮތުން ދިވެހި ސިފައިންގެ ތެރޭގައި ހިފެހެއްޓެމުން‬ ‫އައި އެއް އުސޫލެއްކަމަށް ފެންނަނީ‪ ،‬މުޚާޠަބުކުރުމުގައި މަޤާމުގެ އެކި‬ ‫ދަރަޖަތަކަށް ނިސްބަތްވާއިރު ހުންނަ ފަރަގެވެ‪ .‬ސީނިޔަރ އޮފިސަރަކާ ނަމަ‬ ‫ވާހަކަ ދެކެވޭތަން ފެންނަނީ އެންމެ މާތް ދަރަޖައިންނެވެ‪ .‬އޮފިސަރުންނާ‬ ‫ވާހަކަދައްކައި އުޅެނީ ލައްބަ ދުރުވުމުގެ ދަރަޖައިންނެވެ‪ .‬ޕްރައިވެޓުންނާ‬ ‫ވާހަކަ ދައްކައި އުޅެނީ ސާދާ‪ ،‬ދޭދޭ އެކުވެރިކަމުގެ ދަރަޖައިންނެވެ‪ .‬މާނައަކީ‬ ‫މަޤާމުގެ ކުރިއެރުމާއެކު އެހެނިހެން ކަންކަން މަތިވެ ބަދަލުވެގެންދާ ގޮތަށް‪،‬‬ ‫އޭނާގެ ހައިބަތު ހިތްތަކުގައި އުފުލިގެން ދިޔުމަށް‪ ،‬ބަހުގެ ދައުރެއް ވެސް‬ ‫ސިފައިންގޭގައި ފަހިވެފައި އެބަ އޮވެއެވެ‪.‬‬ ‫މި މަޒުމޫނުގައި އަޅުގަނޑު މަސައްކަތްކުރާނީ މި ތިން ދަރަޖައިން‬ ‫ވާހަކަދައްކާއިރު‪ ،‬ބަހުގެ ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް އެ ވާހަކަތައް ގެނައުމަށް‬ ‫ފަސޭހަވާނެ ކޮންމެވެސް އެހީތެރިކަމެއް ފޯރުކޮށްދެވޭތޯއެވެ‪ .‬މި މަޒުމޫނުގެ‬ ‫މައުޟޫއަކަށް 'ސިފަ ދިވެހި' އަޅުގަނޑު އިޚްތިޔާރުކުރީ މިހާރު މި ތިން‬ ‫ދަރަޖައަށް އިސްކަންދެއްވާ ހަމައެކަނި މުއައްސަސާއަކީ ދިވެހި ޤައުމީ ދިފާޢީ‬ ‫ބާރުކަމަށް ވެފައި‪ ،‬ސިފައިންގެ ބައެއް ބޭފުޅުންނަށް މިއީ‪ ،‬ބޭނުމެއް‬ ‫ހިއްޕެވިދާނެ މަޢުލޫމާތުކޮޅަކަށް ވެދާނެކަމަށް ފެންނާތީއެވެ‪.‬‬

‫ރ ަޖ ާއ ިއ ސި ަފއިން‬ ‫ަބ ުހގެ ަދ ަ‬ ‫ ވާހަކަދެއްކުމުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިން ސިފައިންގެ ކޮންމެ‬ ‫ވެރިޔަކާ ވާހަކަދައްކާން ފެށުނީ ސިޔާސީ ބަދަލަކާގުޅިގެންނެވެ‪ .‬މި ދެންނެވި‬ ‫އެއްޗެއްގެ އިތުރު ތަފުޞީލު މި ދަންނަވައިލަނީއެވެ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫ ދިވެހީންގެ އެވޭލާ ހަމަތައް ނިޔާކުރާ ގޮތުން‪ ،‬ބޭފުޅުންގެ ދަރަޖައިން‬ ‫މީހަކާ މުޚާޠަބުކުރެވޭނީ އެ މީހެއްގެ މަތިފުށް ރަސްމަތިފުށާގުޅިފައި ވާ‬ ‫ނަމައެވެ‪ .‬މި ގޮތުން ގުޅިފައި ވާ ކަމުގެ އެއް ފާހަގައަކީ‪ ،‬އެ މީހެއްގެ ނަމުގެ‬ ‫ފަހަތަށް 'ދީދީ' މި ލަފުޒުއައުމެވެ‪ .‬ދީދީއެއް ވިއްޔާ ވަޑައިގަންނަވާނީއެވެ‪.‬‬ ‫'މަނިކެއް' ކަމަށް ވަންޏާ‪ ،‬ދުރުވާނީއެވެ‪ .‬ޙަބީބާ ޙުސައިން ޙަބީބު (‪)2015‬‬ ‫ކިޔައިދެއްވި ގޮތުގައި ބަހުގެ ދަރަޖަ ދިނުމުގެ އެވޭލާ އުސޫލުގައި ވާ‬ ‫ގޮތުން ނަމަ‪ ،‬މުޙަންމަދު ދީދީ ވަޑައިގަންނަވާނީއެވެ‪ .‬މުޙަންމަދު މަނިކު‬ ‫ދުރުވާނީއެވެ‪ .‬މި ފަދަ ބައެއް ގޮތްތައް ދަރަޖަ ދިނުމުގެ އެވޭލާ އުސޫލުގައި‬ ‫އޮތީތީ‪ ،‬ޢަބްދުލްޙަކީމު ޙުސައިން މަނިކު (‪ )1998‬ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ‪،‬‬

‫ބަހުގެ ދަރަޖައިގެ ފެށުމާއި ނަސްލީ ތަފާތުކުރުމާ ވަރަށް ބޮޑަށް ގުޅުން އެބަ‬ ‫ހުރިކަމަށެވެ‪ .‬މި ކަމަށް ދަލީލު ލިބޭ އިތުރު މިސާލަކީ ފަޟީލަތުއްޝައިޚު‬ ‫ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީނުގެ އަންނަނިވި ލިޔުންކޮޅެވެ‪.‬‬ ‫މިތަކުރުފާނުންގެ " ޮދންބެއްޔާގެ" ކެއިންބެއްލެވުން ހުންނަމަގަކީ‪ ،‬އެ ގޭގައި އެ ވަގުތަކަށް‬ ‫ތައްޔާރުވީ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ތިމަންނާޔަށް މިވެނި އެއްޗެއް ތައްޔާރުކުރާކަށް ނުބުނުއްވާނެތެވެ‪.‬‬ ‫‪ ...‬ދުވަސްކޮޅަކުން ޮދންބެއްޔާގެ އަޙްމަދުދީދީ ވެސް ވަޑައިގެން‪ ،‬މީނާ ވެސް ދެ އަހަރެއް‬ ‫ވާންދެން ކިޔަވައި ވިދާޅުވާން މާލޭގައި ހުންނެވިއެވެ‪( .‬ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީން‪.)2011 ،‬‬

‫ގޮޅީގައި އެ ވަނީ‪ ،‬ޞަލާޙުއްދީނުގެ އިސް އެދުރު‪،‬‬ ‫އައްޑޫ ދޮންބެއްޔާއާއި އޭނާގެ ދަރިކަލުންގެ ވާހަކައެވެ‪ .‬ޞަލާޙުއްދީނު‬ ‫ދޮންބެއްޔާގެ ވާހަކަ ގެންނަވަނީ ލައްބަދުރުވުމުގެ ދަރަޖައިންނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ދޮންބެއްޔާ ދީދީއަކާ ކާވަނިބައްލަވައިގެން ލިބިވަޑައިގަތް އަޙްމަދުދީދީގެ ވާހަކަ‬ ‫ގެންނަވަނީ އެންމެ މާތް ދަރަޖައިންނެވެ‪ .‬އާދެ! ބައްޕައަށް ވުރެ މާތްކޮށް‬ ‫އެ ބައްޕަގެ ދަރިޔާ އެބަ މުޚާޠަބުކުރެވެއެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ދަރިފުޅު ބަލިކަށި‬ ‫ގޮތަކަށް ނަމަވެސް ރަސްމަތިފުށާ ގުޅުމެވެ‪ .‬ދީދީއަކަށްވުމެވެ‪.‬‬ ‫އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ ފަދައިން‪ ،‬މީލާދުން ‪1892‬ވަނަ‬ ‫އަހަރުގެ އެޕުރީލު މަހު ‪21‬ވަނަ ދުވަހު‪ ،‬ދިވެހި ސިފައިން އުފެދުން‬ ‫ގުޅިފައިވަނީ‪ ،‬މާލޭގެ ‪ 8‬ދީދީއަކު ގަނޑުވަރުތެރޭގައި ކުޅިވަރަކަށް ކުރެއްވި‬ ‫ރޫޓުމާޗަކާވެ‪ .‬މި އުފެދުނު ލަޝްކަރުގައި އެ ބޭފުޅުންނަށް މުޚާޠަބުކުރެވެނީ‬ ‫ހަމަ‪ ،‬އާދެވަޑައިގަންނަވާން ކިޔޭ ބޭފުޅުންގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެ‬ ‫ލަޝްކަރަށް އިތުރަށް ވެއްދި މީހުންގެ ތެރޭން ސަރުދާރުންނާ ވެސް‪،‬‬ ‫މުޚާޠާބުކުރެވިފައި ވަނީ ލައްބަދުރުވުމުގެ ދަރަޖައިންނެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ‪ ،‬އެއިން‬ ‫ކޮންމެ ސަރުދާރަކީ ސިފައިންގެ ބޭކަލެކެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ކޮންމެ މީހަކަށް‬ ‫އަދި އަދަށް ދާންދެން ވެސް‪ ،‬ސިފައިންގެ ބޭކަލެކޭ ބައެއް މީހުން ކިޔަމުން‬ ‫މި އަންނަނީ އެހެންވެގެންނެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ތެރޭގައި މަޤާމުގެ ގޮތުން‬ ‫ކިތަންމެ މައްޗަށް އެ މީހަކު ދިޔަކަމުގައި ވިޔަސް‪ ،‬އިސްވެ ދެންނެވުނު‬ ‫ނަސްލީ ސަބަބު އެމީހަކާ ގުޅިފައި ނުވަންޏާ‪ ،‬އޭރު ބޭފުޅެކޭ ނުކިޔުނީތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ފަހުން އައި ބަދަލު ބައެއް މީހުންނަށް ފާހަގަ ނުކުރެވުނީތީ ކަމަށް‬ ‫ވެސް ވެދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭކަލެއް ‪ /‬ބޭކަނބަލެއް މިއީ ދިވެހީންގެ ނިސްބަތުގައި ލައްބަ ދުރުވުމުގެ‬ ‫ދަރަޖައަށް ޚާއްޞަ ދެ ލަފުޒެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެންމެ މާތް ދަރަޖަ ނުވަތަ އާދެ!‬ ‫ވަޑައިގަތުމުގެ ދަރަޖައިގައި ވާހަކަ ދެއްކޭ އިރު‪ ،‬ބޭކަލެކޭ‬

‫ނުވަތަ ބޭކަނބަލެކޭ‬

‫ބުނެ މުޚާޠަބުކުރުން ރަނގަޅެއް ނޫނެވެ‪ .‬ވީމާ‪ ،‬އެންމެ މާތް ދަރަޖައިގައި‬ ‫މުޚާޠަބުކުރެވޭ ސިފައިންގެ އިސް ޮއފިސަރުންނަށް ކިޔުން ރަނގަޅަކީ‬

‫ސިފައިންގެ‬

‫ބޭފުޅުންނެވެ‪ .‬އަންހެން ވިޔަސް ފިރިހެން ވިޔަސް މެއެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޒަމާނާއެކު އެތައް ކަމެއް ބަދަލުވެގެން ދިޔަ ގޮތަށް މި ދެންނެވި‬ ‫އުސޫލު މިހާރު ވަނީ ބަދަލުވެފައެވެ‪ .‬މިހާރު ކޮންމެ މީހާކާ ވެސް އެންމެ މާތް‬ ‫ދަރަޖައިން ވާހަކަ ދެއްކެއެވެ‪ .‬އެކަމުގައި މި އަދު މިންގަނޑެއް ބެލޭ ނަމަ‪،‬‬ ‫ބެލޭ މިންގަނޑަކީ އިޖުތިމާޢީ‪ ،‬ތަޢުލީމީ‪ ،‬ސިޔާސީ ހަރުފަތުން އެމީހަކު އަރައި‬ ‫ހުރި ހިސާބެކެވެ‪ .‬މަޑުލު މުޙަންމަދު ވަޙީދު (‪ )2015‬ވިދާޅުވި ގޮތުގައި‬ ‫މި ބަދަލު މި ގޮތަށް ގެންނެވީ‪1978 ،‬ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގެ ވެރިކަމާ‬ ‫ޙަވާލުވެވަޑައިގަތް ރައީސް‪ ،‬އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމެވެ‪.‬‬ ‫އެމަނިކުފާނު ރާއްޖެތެރޭގެ ރަށްރަށަށް ވަޑައިގެން ރަށްރަށުގެ ރައްޔިތުންނާ‬ ‫ވާހަކަ ދައްކަވާން ފެށްޓެވީ ތިޔަބޭފުޅުންނޭ ވިދާޅުވެގެންނެވެ‪ .‬އަދި ސަރުކާރުގެ‬ ‫މުއައްސަސާތަކަށް ވެސް އެ ގޮތަށް އެ ބަދަލު ގެންނެވުމަށް އެންގެވިއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބަދަލާއެކު ބަހުގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖަ‪ ،‬ނަސްލީ ފަރަގުގެ މައްޗަށް ޚާއްޞަވެ‬ ‫އޮތް އޮތުމަށް ނިމުމެއް އައިސް‪ ،‬ސިފައިންގޭގައި ވެސް‪ ،‬ވެރީންނާ އެންމެ‬ ‫މަތީ ދަރަޖައިން މުޚާޠަބުކުރެވުން އާންމުވީއެވެ‪ .‬ހަމަ އެހެންމެ މީހުންނަށް‬ ‫ތަޢުލީމު ލިބި ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުވުމަކީ މި ބަދަލު އާންމު ވުމަށް ކޮށުނު‬ ‫އިތުރު މަގުތައްކަމަށް ފެނެއެވެ‪.‬‬

‫ނގަނޑު‬ ‫ރ ަޖ ިއގެ އޮ ި‬ ‫ނމެ ާމތް ދަ ަ‬ ‫އެ ް‬ ‫ދިވެހިބަހުގެ އިތުބާރު ހުރި އުސްތާޛުންގެ ލިޔުއްވުންތަކަށް ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫މީހަކަށް އެންމެ މާތް ދަރަޖައިން މުޚާޠަބުކުރުމުގައި މާތްކުރެވެނީ އެ‬ ‫މީހާއެވެ‪ .‬އެ މީހާއަށް މާތްކޮށް ވާހަކަ ދެއްކުމަށްޓަކައި ޖުމުލަތައް އެކަށައަޅާ‬ ‫މައިގަނޑު ދެ ގޮތެއް އޮވެއެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ގޮތަކީ އެ ޙާލަތަކާގުޅޭ ވަކި‬ ‫އަކުރުތަކެއް ނުވަތަ ލަފުޒުތަކެއް ޖުމުލައިގެ ވަކި ތަނެއްގައި ހިމެނުމެވެ‪.‬‬ ‫މި ގޮތަށް އާންމުކޮށް ހިމެނޭ ބައެއް އަކުރުތަކާއި ލަފުޒުތަކަކީ‪ ،‬ފުޅު‪ ،‬ކޮޅު‪،‬‬ ‫ފޮދު‪ ،‬ކަލުން‪ ،‬ކަނބަލުން‪ ،‬އާލާސްކަންފުޅު މި ލަފުޒުތަކެވެ‪ .‬މި ލަފުޒުތައް‬ ‫ޖުމުލައިގައި ހިމެނެނީ‪ ،‬މީހާ ނުވަތަ ޝަޚުޞަށް ނިސްބަތްވާ އެއްޗެއް ނުވަތަ‬ ‫މީހެއް ނުވަތަ ކަމެއްގެ ފަހަތަށެވެ‪ .‬ތިރީގައިވާ މިސާލުތަކަށް ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫މި އަކުރުތައް ނުވަތަ ލަފުޒުތައް ބޭނުންކޮށްގެން ޖުމުލަ ތަރުތީބުކުރެވޭއިރު‬ ‫އޭގެ ޤާޢިދާއަކީ ތިރީގައި މިވަނީއެވެ‪.‬‬

‫ދަރަޖަ އުފެއްދުމަށް ޖުމުލައަށް ގެންނަ މައިގަނޑު އަނެއް ބަދަލަކީ‬ ‫އެ ޝަޚުޞަކަށް ނިސްބަތްވާ ކޮންމެ ކަމަކަށް ގެނެވޭ ބަދަލެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް‬ ‫ބުނުމުގެ ބަދަލުގައި ވިދާޅުވުމެވެ‪ .‬އައުމުގެ ބަދަލުގައި ވަޑައިގަތުމެވެ‪.‬‬ ‫ކުރުމުގެ ބަދަލުގައި ކުރެއްވުމެވެ‪ .‬މިއީ ވަރަށް ތަފުޞީލުބޮޑު ބަޔަކަށް ވާތީ‬ ‫މި މަޒުމޫނުގައި މި ބައިގެ ތަފުޞީލެއް ނުހިމަނަމެވެ‪.‬‬ ‫ތިން ދަރަޖައިގައި ބައެއް ލަފުޒަށް އަންނަ ބަދަލު‬ ‫އާންމު ދަރަޖަ‬

‫ލައްބަ ދުރުވުމުގެ ދަރަޖަ‬

‫އެންމެ މާތް ދަރަޖަ‬

‫ޙަސަން އަތުވެއްޖެ ‪ /‬ހިނގައްޖެ‬

‫ޙަސަން ދުރުވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން ސަރ ވަޑައިގެންފި‬

‫ޙަސަން ބުނީ‬

‫ޙަސަން ބުނުއްވީ‬

‫ޙަސަން ސަރ ވިދާޅުވީ‬

‫ޙަސަން ހިތްހަމައެއް ނުޖެހުނު‬

‫ޙަސަން ހިތްހަމަޖެހިއެއް ނުލެއްވި‬

‫ޙަސަން އެދުނީ‬

‫ޙަސަން އެދިލެއްވީ‬

‫ޙަސަން ސަރ އެދިވަޑައިގަތީ‬

‫ޙަސަން ވަރުބަލިވީ‬

‫ޙަސަން ވަރުބަލިވެލެއްވީ‬

‫ޙަސަން ސަރ ވަރުފުޅު ބަލިވީ‬

‫ޙަސަނަށް ފެންތަށްޓެއް ދީ‬

‫ޙަސަނަށް ފެންތަށްޓެއް ދީ‬

‫ހ‪ .‬އެ މައްސަލައިގައި އެކަމަނާގެ ހިތާމަފުޅު ހައްތާވީ ބޮޑެވެ‪.‬‬

‫ޙަސަން ފެން ބޮނީ‬

‫ޙަސަން ފެން ބައްލަވަނީ‬

‫ށ‪ .‬ޗީފުގެ ކާރުކޮޅު ބޮޑުތަކުރުފާނު މަގުން އެބަ އާދެއެވެ‪.‬‬

‫ޙަސަން ބަނޑުހައިވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން ބަނޑުހައިވެލައްވައިފި‬

‫ނ‪ .‬ފުށެތިކާލުންނަކީ އަލިރަސްގެފާނުގެ ލޭފޮދަށް ފެންބޮވައިގެންފައި‬ ‫ތިބި ބައެކެވެ‪.‬‬

‫ޙަސަން ކަނީ‬

‫ޙަސަން ކޭންބައްލަވަނީ‬

‫ޙަސަން ބޯކޮށަނީ‬

‫ޙަސަން ބޯ ކޮށްޓަވަނީ‬

‫ރ‪ .‬އިބްރާހީމް ޝިހާބަކީ ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީނުގެ ދަރިކަލެކެވެ‪.‬‬

‫ޙަސަން ފެންވަރަނީ‬

‫ޙަސަން ފެންވަރުއްވަނީ‬

‫ބ‪ .‬މަރިޔަމް ސަޢީދަކީ އިބްރާހީމް ނާޞިރުގެ އަނބިކަނބަލުންނެވެ‪.‬‬

‫ޙަސަން ކަސްރަތުކުރަނީ‬

‫ޙަސަން ކަސްރަތުކުރައްވަނީ‬

‫ޙަސަން އިނީ ހިނި އައިސްފައި‬

‫ޙަސަން އިންނެވީ ހިނިއައިސްފައި‬

‫ޙަސަން ހެނީ‬

‫ޙަސަން ހީނލައްވަނީ‬

‫ޙަސަނުގެ ހުން ވަރަށް ގަދަ‬

‫ޙަސަނުގެ ހުން ވަރަށް ގަދަ‬

‫ޙަސަން ބޮލުގައި ރިހި ކެއްސަނީ‬

‫ޙަސަން ބޮލުގައި ރިހި ކެއްސަނީ‬

‫ޙަސަން ދުވަނީ‬

‫ޙަސަން ދުވެލައްވަނީ‬

‫އެއްކަލަ ވާހަކަ ޙަސަން ގާތުގައި‬

‫އެއްކަލަ ވާހަކަ ޙަސަނަށް‬

‫އެއްކަލަ ވާހަކަ ޙަސަން ސަރ‬

‫ބުނޭ‬

‫ނަންގަނޭ‬

‫އަރިހުގައި ދަންނަވާ‬

‫ޙަސަން ރުޅިއަތުވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން ރުޅިދުރުވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން ސަރ ކޯފާވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން މަރުވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން ނިޔާވެއްޖެ‬

‫ޙަސަން ސަރ އަވަހާރަވެއްޖެ‬

‫ޅ‪ .‬އުރުދުންގެ ޙުސައިން ރަސްގެފާނު އަވަހާރަވީ ކެންސަރުގެ‬ ‫އާލާސްކަންފުޅުގައެވެ‪.‬‬ ‫މި މިސާލުތަކުން ކަމެއް ފާހަގަ ކުރެއްވޭނެއެވެ‪ .‬ހިތާމަފުޅު ބޮޑުފުޅެއް‬ ‫ނުވެއެވެ‪ .‬ކާރުކޮޅު ވަޑައެއްނުގަނެއެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ އެހެން ކިޔަން ޖެހޭނީ އެ‬ ‫ތަކެތި މާތް ކުރެވޭ ނަމަ ތާ އެވެ‪ .‬ކުރިން ވެސް ދެންނެވިހެން މި ތާނގައި‬ ‫މާތްކޮށް ވާހަކަ މި ދެކެވެނީ މީހުންނާއެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ ފުޅު‪ ،‬ކޮޅު ނުވަތަ‬ ‫އެ ނޫން ވެސް ދަރަޖަ އުފައްދާ ލަފުޒު ޖުމުލައިގައި ހިމަނައިގެން މި ކުރެވޭ‬ ‫ކަމަކީ އެ މީހާއަށް މާތްކޮށް ވާހަކަ ދެއްކުމެވެ‪ .‬މާތްކުރެވެނީ މީހާއެކެވެ‪.‬‬ ‫އޭނާއަށް ނިސްބަތްވާ ތަކެއްޗާއި ކަންކަމާއި މީހުނެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޙަސަން ސަރ ހިތްޕުޅު ހަމައެއް‬ ‫ނުޖެހުނު‬

‫ޙަސަން ސަރ އަށް‬ ‫ފެންތަށިކޮޅެއް އަރުވާ‬ ‫ޙަސަން ސަރ ފެންފޮދު‬ ‫ހިއްޕަވަނީ‬ ‫ޙަސަން ސަރ ބަނޑުފުޅު‬ ‫ހައިވެއްޖެ‬ ‫ޙަސަން ސަރ ފަރީއްކުޅުއްވަނީ‬ ‫ޙަސަން ސަރ‬ ‫އިސްތަށިފުޅުތުރުކުރައްވަނީ‬ ‫ޙަސަން ސަރ‬ ‫ނައިނެއިފިއްލަވަނީ‬ ‫ޙަސަން ކަސްރަތުކުރައްވަނީ‬ ‫ޙަސަން ސަރ އިންނެވީ ހިނިފުޅު‬ ‫އައިސްފައި‬ ‫ޙަސަން ސަރ ހިނިފުޅުވަޑުވަނީ‬ ‫ޙަސަން ސަރގެ ހުންފުޅު‬ ‫ވަރަށް ގަދަ‬ ‫ޙަސަން ސަރ އިސްތަށިފުޅުގައި‬ ‫ރިހި‪ ،‬ކެއްސައިވަޑައިގަންނަވަނީ‬ ‫ޙަސަން ސަރ‬ ‫ދުވެވަޑައިގަންނަވަނީ‬

‫‪39‬‬

‫އެންމެ މާތް ދަރަޖައިގައި އޮޅޭ ބައެއް ލަފުޒު‬ ‫ދެންނެވުން‪ ،‬ވިދާޅުވުން‪ ،‬އެރުވުން‪ ،‬ދެއްވުން މި‬ ‫ލަފުޒުތަކަކީ ވެސް ވަރަށް ގިނައިން ބޭނުންކުރާން ޖެހޭ ބައެއް‬ ‫މީހުންނަށް އޭގެ ހަމަ ސާފު ނޫން ލަފުޒުތައް ކަމަށް ފާހަގަ‬ ‫ކުރެވިފައިވެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މީގައި ވެސް ފަސޭހަ ފާހަގައެއް‬ ‫ހިތްޕުޅަށް ގެންނަވާށެވެ‪ .‬އެ ވާހަކައަކީ އަބަދުވެސް ވާހަކަ‬ ‫ދައްކާ މީހާއަކީ 'ތިރި' ކަމަށް ހިތްތަވާށެވެ‪ .‬ވާހަކަ ދެކެވޭ‬ ‫މީހާއަކީ 'މަތި' ކަމަށް ހިތްތަވާށެވެ‪ .‬ތިރިން މައްޗަށް އަބަދުވެސް‬ ‫ދަންނަވާނީއެވެ‪ .‬މަތިން ތިރިއަށް އަބަދުވެސް ވިދާޅުވާނީއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީއެވެ‪ .‬ތިބާ ވިދާޅުވާނީއެވެ‪' .‬މި ވާހަކަ ޗީފު‬ ‫އަރިހުގައި ދަންނަވައިދެއްވުން އެދެމެވެ‪ .‬އަދި ޗީފު ވިދާޅުވިއެއްޗެއް‬ ‫އަޅުގަނޑުގާތު ވިދާޅުވުން އެދެމެވެ‪ .‬އޭރުން އެ ވާހަކަ ޙަސަން‬ ‫ސަރ އަރިހުގައި ދަންނަވައިލަން ކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫އެރުވުން މިއީ ދިނުން މި ލަފުޒު މާތްކުރާ ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫މި ފަހަރުވެސް ކުރީގެ ފާހަގަ ހިތްޕުޅަށް ގެންނަވާށެވެ‪ .‬ތިރިން‬ ‫މައްޗަށް އަބަދުވެސް އަރުވާނީއެވެ‪ .‬މަތިން ތިރިއަށް އަބަދުވެސް‬ ‫ދެއްވާނީއެވެ‪ .‬މި ފަހަރުގެ އަށްޑަނައިގެ ފުރަތަމަ ކޮޕީ މާދަމާ‬ ‫ޗީފުއަތްޕުޅަށް އަރުވަން ޖެހެއެވެ‪ .‬ބައްލަވައިލައްވައިފައި އަލުން‬ ‫ދެއްވާނަމޭ ވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬

‫ބަ ދު ނަ ސީ ބު މީ ހާ‬

‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް ޢަބްދުއްސަލާމް ޙަފީޒް‬

‫އެއްދުވަހަކު މީހަކު އޭނާގެ ސައިކަލު ސާފުކޮށްލުމަށްޓަކައި ގެނެސް‬

‫ ‬

‫ގޭތެރެއަށް ވެއްދިއެވެ‪ .‬އަދި ބޯތަށްޓަކަށް ޕެޓްރޯލް އަޅައިގެން ފޮތިގަނޑަކުން‬ ‫ސައިކަލު ސާފުކުރަންފެށިއެވެ‪ .‬ސާފުކޮށް ނިމުމުން‪ ،‬ސައިކަލު ކުޑަކޮށް ޓެސްޓް‬ ‫ކޮށްލަންވެގެން ސައިކަލަށް އަރައި ސްޓާރޓް ކޮށްލުމަށްފަހު ސައިކަލުގެ ހޭންޑް‬ ‫ގްރިޕްގައި ހިފައި އަނބުރައިލިއެވެ‪ .‬އެވަގުތު ރާސްލާފައި ސައިކަލު ގޮސް‬ ‫ސިޓިންގރޫމްގައި ބޭރުފެންނަގޮތަށް ޖަހައިފައިހުރި ބިއްލޫރިގަނޑު ފޫއަޅުވާލައިފައި‬ ‫ގޮސް މީހާއާއިއެކު ބޭރަށް ގުޅައަށް ޖެހުނެވެ‪ .‬މިއަޑު ބަދިގޭގައި އުޅުން އޭނަގެ‬ ‫އަންހެނުންނަށް އިވުމުން ދުވެފައި އައިސް ބަލައިލިއިރު ފިރިމީހާ އޮތީ ވެއްޓި‬

‫‪40‬‬

‫ނިންމާލުން‪:‬‬

‫ތަންތަން މަށައިގެން ގޮސްފައެވެ‪ .‬ވަގުތުން އިމަރޖެންސީ ޕެރަމެޑިކުންގެ އެހީގައި‬

‫މިޒަމާނުގައި އަޅުގަނޑުމެން މާތްބަހުން މި ދައްކާ‬ ‫ވާހަކައިގައި އާންމު ގޮތެއްގައި މާތްކަން ދެވެނީ އެ ވާހަކަ‬ ‫ނިސްބަތްވާ މީހާއަށެވެ‪ .‬އެ މާތްކަން ދިނުމަށް ޓަކައި އެންމެ މާތް‬ ‫ދަރަޖައިގައި ތަބާވާ ހަމައަކީ‪ ،‬އޭނާއަށް ނިސްބަތްވާ އެއްޗެއް ނުވަތަ‬ ‫ކަމެއް ނުވަތަ މީހެއް ނުވަތަ ތަނެއްގެ ފަހަތަށް ދަރަޖަ ދިނުމުގެ‬ ‫އަކުރުގެންނަނީއެވެ‪ .‬ހައިރާން ނުވާށޭ ދަންނަވަން ވެއްޖެއްޔާ‬ ‫ބުނަނީ ހައިރާންފުޅު ނުވާށޭއެވެ‪ .‬މި ފުޅު‪ ،‬ކޮޅު‪ ،‬ފޮދު މިއިން‬ ‫އެއްވެސް އަކުރަކީ ލައްބަ ދުރުވުމުގެ ދަރަޖައިގައި މާތްކުރުމުގެ‬ ‫ގޮތުން އެއްވެސް ޙާލަތެއްގައި ބޭނުންކުރެވޭ ލަފުޒުލަފުޒެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ބޭފުޅެކޭ ބުނަނީ އެންމެ މާތް ދަރަޖައިން މުޚާޠަބުކުރެވޭ ހިނދު‬ ‫އެ ކުރެވޭ ކޮންމެ މީހަކަށެވެ‪ .‬އަންހެނަކަސް ފިރިހެނަކަސް‬ ‫ކުޑަކުއްޖަކަސް ވެހެވެ‪ .‬ބޭކަލަކީ ބޭކަނބަލަކީ ލައްބަދުރުވުމުގެ‬ ‫ދަރަޖައިން މުޚާޠަބުކުރެވޭ ފިރިހެނާއާއި އަންހެނާއެވެ‪ .‬ހީވާ ގޮތުން‬ ‫މިހާރު ތިބާގެ ހިތްޕުޅަށް އެބަ އަރައެވެ‪ .‬މި މަޒުމޫނު ކީ ވާހަކަ‬ ‫އެކުވެރި ޕްރައިވެޓެއް ގާތުގައި ބުނާނަމެވެ‪ .‬އޮފިސަރަކަށް ވެސް‬ ‫ނަންގަންނާނަމެވެ‪ .‬އަދި ސީނިޔަރ އޮފިސަރެއްގެ އަރިހުގައި‬ ‫ދަންނަވާނަމެވެ‪.‬‬

‫ފަރުވާދިނުމަށް ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދިޔައެވެ‪ .‬ފަރުވާދިނުމަށްފަހު ގެއަށް އައިސް ފިރިމީހާ‬ ‫އަރާމުކޮށްލަން ބާއްވާފައި އަންހެންމީހާ ގޮސް ގޭތެރެ ސާފުކުރަންފެށިއެވެ‪ .‬ސާފުކޮށް‬ ‫ނިމުމުން ބަހައްޓާފައިހުރި ޕެޓްރޯލް ބޯތަށި ގެންގޮސް ފާޚާނާއަށް އަޅާލުމަށްފަހު‬ ‫ކޮޓަރިއަށް ދިޔައެވެ‪ .‬އިރުކޮޅަކުން‪ ،‬ފިރިހެންމީހާ ސިނގިރޭޓެއް ރޯކޮށްލައިގެން‬ ‫ފާޚާނާއަށް ވަނެވެ‪ .‬ފާޚާނާކުރަމުން ސިނގިރޭޓް ބަޓު ތަށިތެރެއަށް ވައްޓާލިއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ވަގުތު ބޫންކިޔާފައި ހުޅުގަނޑު ރޯވެ މީހާގެ ފުރަގަހުން މުޅިން ފިހިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ދޮރުހުޅުވާލާފައި ފާޚާނާއިން ބޭރަށް ފުންމާލި އަޑަށް އަންހެނުން ދުވެފައި އައި އިރު‬ ‫މީހާ އޮތީ މުޅިން ފިހިފައެވެ‪ .‬ހަމަ ކުރިންވެސް ގުޅި ޕެރަމެޑިކުންނާ ގުޅުމުން ވަގުތުން‬ ‫އައިސް އޭނާ ސްޓްރެޗަރ އަކަށް ލައިގެން މަގުމައްޗަށް ނުކުތުމަށްފަހު އަންހެންމީހާ‬ ‫ކައިރީ ވީކީއްތޯ ސުވާލުކުރުމުން އެވާހަކަ ކިޔައިދިނެވެ‪ .‬ޕެރަމެޑިކުން ހިނިގަނޑު‬ ‫ފަޅައިގެންގޮސް ހިނިގަނޑު ކޮންޓްރޯލް ނުވެގެން އެންމެފަހުން ސްޓްރެޗަރގައި އޮތް‬ ‫ބަލިމީހާ ވެއްޓި އޭނާގެ ކޮނޑުކަށިގަނޑު ބިންދައިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬ހާދަހާ ނަސީބު‬ ‫ދެރައެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އަމާން ވެއްޓަކަށް ތިމާގެ ވެށި‬ ‫ހެދުމުގައި ފަރުދީ ޒިންމާ‬

‫ސާރޖަންޓް އަޙްމަދު ނިޒާރު‬

‫އަރާފާނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ދަންނަވާނީ މިސުވާލުގެ‬ ‫ޖަވާބު ވަރަށް ސާފު ކަމުގަ އެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ކަމަކަށް ތިމާގެ އަތްފަޔާއި‬ ‫ދޫ އަދި ބެލުންތައް މިފަދަ ނޭއްގާނީ‬ ‫ރައްކާތެރި‬ ‫ޢަމަލުތަކުން ދުރުހެލިކޮށް‬ ‫ކުރާށެވެ‪ .‬ތިމާއީ ދިވެއްސަކަށް ވީތީ ތިމާ‬ ‫އަށް ލިބިފައިވާ ނިޢުމަތްތަކަށް ވިސްނާ‬ ‫ފިކުރުކޮށްލާށެވެ‪ .‬އެއަށްފަހުގައި ދިވެއްސަކަށް‬ ‫ވީތީ ފަޚުރުވެރިވާށެވެ‪ .‬ޤައުމުގައި ސުލްޙަ‬ ‫މަސްލަހަތު ގާއިމު ކުރުމާއި އަމަންއަމާންކަން‬ ‫ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކުން‬ ‫ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި‬ ‫ކުރާ މަސައްކަތްތަކަށް ތިމާއަށްވީ މިންވަރަކުން‬ ‫އެއްބާރުން ދޭށެވެ‪.‬‬ ‫ވިލާތު ޤައުމުތަކުގައި ވެސް އަދި ބޭރުގެ‬ ‫އެހެނިހެން ކަރަތަކުގައި ވެސް ދިވެހިރާއްޖެ‬ ‫މަޝްހޫރުވެފައި ވަނީ ޤުދުރަތީ ގޮތުން ރީތި‪،‬‬ ‫އަމާން ސުލްޙަމަސަލަސް އޮތް‪ ،‬ތަނެއްގެ‬ ‫ގޮތުގަ އެވެ‪ .‬އަދި މިރާއްޖޭގެ އަހުލުވެރިންނަކީ‬ ‫މެހެމާންދާރީ އަދާކުރުމުގައި އެފަދަ ދެވަނައެއްނުވާ‬ ‫ރިވެތި ނަމޫނާތަކެއް ލިބިގެންވާ ހެޔޮލަފާ ބަޔަކު‬ ‫ދިރިއުޅޭ ސުވަރުގެއެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ފަހަރު‬ ‫ބައެއް‬ ‫ބަސްމަގު ހުންނަގޮތަކުން ޤައުމު ފަޟީހަތް‬ ‫ވެގެންދާއިރު މާރާމާރީއާއި ބޮޑެތި ޖަރީމާތަށް‬ ‫ހިންގާ ނުރައްކާތެރި ނުބައި ނުލަފާ ބައެއްގެ‬ ‫ތޫނު ޚަންޖަރު ތަކުން މި ޤައުމުގެ އިޖުތިމާއި‬ ‫ފޭރާން މިދަނީ ވީދާ ކޮށާ ކުދި ކުރަމުންނެވެ‪ .‬މި‬ ‫ދީބުގެ ލޮބުވެތި ފަރުދުންގެ ބުރަ މަސައްކަތުން‬ ‫ބަރުކުރާ ޖީބުތައް ވަގުންގެ ދިގު އަތްތަކުން‬ ‫ބުރިކޮށް ފޭރެމުން ދަނީ ވެސް މަދެއްކޮށެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ނުރައްކާތެރި ބައެއްގެ ރަޙުމެއް ނެތް‬ ‫ހަމަލަތަކުގެ ސަބަބުން ކަފުނުގެ ހުދު ހެދުމުގައި‬ ‫ފަސްލެވި ދިޔައީ މި ޤައުމުގެ ކިތަށް ފުރާނަތޯ‬ ‫އެވެ‪ .‬މިކަމުގެ ސަބަބުން އެއްވެސް ކުށެއްނެތް‬

‫ޟަޢީފު އެތަށް ބައެއްގެ ދިރި އުޅުން ދަނީ‬ ‫ބިކަވެ‪ ،‬ބީވެ ބެހެމުންނެވެ‪ .‬މީގެ ސަބަބުން‬ ‫މުޅި އިޖުތިމާއީ ފޭރާމުގައި އެޅޭ ބާގަނޑުތައް‬ ‫ފޮތި އަޅައި ފަހައިގެން ވެސް ނިވާނުކުރެވި‬ ‫ޤައުމު މިވާނީ އެއިގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާން ނެތި‬ ‫ބަރަހަނާ ވާން ކައިރިވެފަ އެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިންގެ ދިރިއުޅުން މިހާ ދެރަވަރު ދަށު‬ ‫ދަރަޖައަށް ދޫވެ ވީއްލެމުން ދިޔަ ނުދެމާތޯ އެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން އިޖުތިމާޢީ ސުލްޙަ‬ ‫މަސަލަސްކަން ގެއްލި ދިޔަކަ ނުދެއްވާށެވެ‪.‬‬ ‫ޖިންސީ އަދި ޖިސްމާނީ ޖެއްސުންތަކަށް‬ ‫ޖާގަ ލިބިގެން ދިޔަ ނުދެމާ ހިނގާށެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ކާބަފައިން ގެނެސްދެއްވި‬ ‫ކަންކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެއީ އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫އާދަކާދައިގައި ހިމެނޭ ކަންކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ނުދަންނަ ބީރަށްޓެހި ކަންކަމެވެ‪.‬‬ ‫މި ރާއްޖޭގެ މުޅި ވެށި ކުށުގެ‬ ‫ވެއްޓަށް ވެގެންދިޔަ ނުދެއްވުމަށް ދިވެހި ކޮންމެ‬ ‫ފަރުދެއްގެ ބައިވެރިވުން މުހިންމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފަރުދީގޮތުން މިކަންކަމާއި‬ ‫އިދިކޮޅަށް ތެދުވެ ކުރެވޭނީ ކޮންކަމެއްބާއޭ ހިތައް‬

‫"އިލާހީ މި ބިން ކުރައްވާށޭ އަމާން މިއަޅާގެ އުފަން ދިވެހީންގެ މިބިން‬ ‫ ތިބާ ޙަޟްރަތުން އޮހޭ މަދަދުން ފިލާ ނުމެދާ ދިވެހީންގެ މިބިން"‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ރާއްޖެއަށް‬ ‫ތާރިޚުގައި‬ ‫މިރާއްޖޭގެ‬ ‫އަދި‬ ‫ދަތުރުވެރިއެއްކަމަށްވާ‬ ‫ދަތުރުކުރި‬ ‫ދީނީ ޢިލްމު އުނގެނިވަޑައިގެން ހުންނަވައި‬ ‫މިރާއްޖޭގައި މުހިންމު މަގާމެއް ފުރުއްވި‬ ‫އިބުނުބަޠޫތާ ދިވެހިރާއްޖެއާ ބެހޭ ގޮތުން‬ ‫ބުނުއްވާފައިވާ ބަސްކޮޅު ހަނދުމަކޮށްލައްވާށެވެ‪.‬‬ ‫އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވަނީ ދިވެހިންގެ ހުރިހާވެސް‬ ‫ހަތިޔާރަކީ ދުޢާ ކަމުގައެވެ‪ .‬އަދި ދިވެހިންނަކީ‬ ‫ދުޢާ އިޖާބަކުރޭވެ ބައެއްކަމުގައި އޭނައަށް ފާހަގަ‬ ‫ކުރެވޭ ކަމުގައެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ އަންޒަމާނުއްސުރެ އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ލިބިފައި މިވާ ބާރުގަދަ ހަތިޔާރުގެ ބޭނުންހިފައި‪،‬‬ ‫އެވޭލާ ޒަމާނުއްސުރެ އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައިވާ‬ ‫ސުލްޙަ މަސަލަސްކަން ދިފާޢުކޮށް ދަމަހައްޓައި‬ ‫ނެގެހެއްޓުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން ކޮންމެ ދިވެހި‬ ‫ފަރުދެއްގެ ބޮލުގައި އެޅިފައިވާ ޒިންމާއެކެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިފައިވާ މި ބާރުގަދަ‬ ‫ހަތިޔާރުގެ ބޭނުންހިފާ މި ލޮބުވެތި ވަޠަން‪،‬‬ ‫ސުލްޙަވެރި އަމާން ބަދަރަކަށް ގެންދެވޭތޯ ދެއަތް‬ ‫މައްޗަށްނަގާ ދުޢާ ނުކުރަންވީ ކީއްވެގެންހެއްޔެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް އުފާ ފާގާތިކަމާއި‬ ‫ސުލްޙަ މަސަލަސްކަން ތާއަބަދުމެ ދެއްވުންއެދި‬ ‫މާތްﷲގެ ޙަޟްރަތުން ދުޢާ ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬

‫‪41‬‬

‫ދިފާޢުވުމާއި ސަލާމަތްވުމުގެ ޙަރަކާތް‬ ‫ވޭތުވެގެން ގޮސްފައިވާ ޤަރުނުތަކުގައި‬ ‫ކުއްލިފަރުވާއެއްގެ ގޮތުން ބޭސް ގިނައަދަދަކަށް‬ ‫ބޭނުންކުރުން އާދަކުރެވިފައި ވެއެވެ‪ .‬ގިނަފަހަރަށް‬ ‫ބޭސް ބޭނުންކުރެވެނީ ޖެހޭބައްޔަކުން ނުވަތަ‬ ‫ހަށިގަނޑަށް ވާއުނދަގުލަކުން ސަލާމަތްވުމަށް‬ ‫އަވަސް ޝިފާއެއް އޯދުމަށެވެ‪ .‬އިސްކަންދެވެނީ‬ ‫އެކަމެއް މުޅިން ފަސޭހަކުރުމަކަށް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެރަނގަޅު ގޮތަކީ‪ ،‬ކުޑަކޮށްކެތްކޮށްލުމެވެ‪.‬‬ ‫އަމިއްލައަށް ކޮންޓްރޯލް ކޮށްލެވޭތޯ ބެލުމެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ބޭހަކާ ނުލައި ފަސޭހަވޭތޯ ބެލުމެވެ‪.‬‬ ‫ހިތްހަމަޖައްސަން ދަސްކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ބަލިބައްޔަށް ފަރުވާހޯދުމަށް ވިސްނުމުން‬ ‫ގެ‬ ‫"ސްޓްރެސް"‬ ‫މީހުންނަށް‬ ‫ބައެއް‬ ‫ނުތަނަވަސްކަން އިހްސާސްވެއެވެ‪ .‬ދިރިއުޅުމުގައި‬ ‫ސްޓްރެސް އަކީ އެއްކިބާ ނުވެވޭނެ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ޙަޤީޤަތަކީ‪ ،‬ދިރިއުޅުމުގައި އުފާ އެކުލެވިފައިވާ‬ ‫ފަދައިން ހިތާމަވެސް އެކުލެވިފައި ވާކަމެވެ‪.‬‬ ‫މިހެންވެ‪ ،‬ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވުމާއި ދިފާޢުވުން‬ ‫އެއްކިބާނުކޮށް ދިރިއުޅެން ދަސްކުރަން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއް‬ ‫ހަށިގަނޑުގެ‬ ‫މިހިސާބުން‬ ‫ނިޒާމްތައް ކުއްލި ޙަރަކާތާ ގުޅިގެން މަސައްކަތް‬ ‫އަލިއަޅުވާލަމެވެ‪.‬‬ ‫ދެނެގަތުމަށް‬ ‫ކުރާގޮތް‬ ‫އެކިބަލިތަކުން‬ ‫ހަށިގަނޑަށް‬ ‫އިންސާނާގެ‬ ‫ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވުމާއެކު ހަށިގަނޑުގެ‬ ‫މަސްތަކުގެ ނިޒާމް ދިފާޢުވުމަށް ތައްޔާރުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ސިގްނަލްއެއް‬ ‫ތައްޔާރުވުމަށް‬ ‫ކަމަކަށް‬ ‫ލިބޭފަދަގޮތަށެވެ‪ .‬މިއީ‪ ،‬ސިކުނޑިން ފޮނުވާ‬ ‫މެސެޖްތަކުން ލިބޭ ކުއްލި އިޙްސާސް އެކެވެ‪.‬‬ ‫މެސެޖް‬ ‫ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވާ ހިނދު‬ ‫ކިޔާބަޔަކުން‬ ‫"ހައިޕޮތަލާމަސް"‬ ‫ލިބުމުން‬ ‫ހަރަކާތައް ތައްޔާރުވުމަށް ބާރުފޮނުވައެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބަޔަކީ‪ ،‬ހަށިގަނޑުގެ އެކިބައިތަކުން ހިނގާ‬ ‫ކަންތައް ކޯޑިނޭޓް ކޮށްދޭ ބައެވެ‪ .‬މިހެންވެ‪،‬‬ ‫އަމިއްލަ އަށް އިޙްސާސް ނުވާގޮތުގެމަތިން‬ ‫ޙަރަކާތްތައް ހަމަޖައްސައެވެ‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫ހަށިގަނޑުގައި‪" ،‬ހައިޕޮތަލާމަސް" ވަނީ‬

‫ހަށިގަނޑުގެ "ހޯމޯން" އުފައްދާ ލިންފްނޯޑްސްގެ‬ ‫މަސައްކަތް‬ ‫މިދެބައިގެ‬ ‫މަތީކައިރީގައެވެ‪.‬‬ ‫އެއްވުމުގެ ސަބަބުން ހަށިގަނޑަށް ބާރުކުރާ‬ ‫އަދި‪،‬‬ ‫ތައްޔާރުކޮށްދެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކިޙަރަކާތަށް‬ ‫ޙަރަކާތްތައް ކޮންޓްރޯލް ކޮށްދެނީ ޙިއްސުތަކާބެހޭ‬ ‫ނިޒާމެވެ‪ .‬ދިފާޢުވުމުގެ ޙަރަކާތުގައި މަސައްކަތް‬ ‫ކުރަނީ މަސްތަކާއި‪ ،‬ހިތާއި‪ ،‬ފުއްޕާމޭ‪ ،‬ސިކުނޑި‬ ‫އަދި އެހެންގުނަވަންތަކެވެ‪.‬‬

‫ދިފާޢުވުމަށާއި ސަލާމަތް ވުމުގެ‬ ‫ޙަރަކާތަށް ހަށިގަނޑު ތައްޔާރުވާގޮތް‪:‬‬ ‫ނިޒާމް‬ ‫މަސްތަކުގެ‬ ‫ހަށިގަނޑުގެ‬ ‫ކާނާއަކަށް‬ ‫ކުރުމަށްޓަކައި‬ ‫މަސައްކަތް‬ ‫މިކަމަށްޓަކައި‬ ‫ބޭނުންވަނީ ގުލްކޯޒް އެވެ‪.‬‬ ‫"މޭ" ގައިހުންނަ ބްލަޑްޝުގަރ މަސްތަކުގެ‬ ‫ތެރޭގައި ހިމެނޭ ނާރުތަކަށް ފޮނުވައެވެ‪.‬‬ ‫ގުލްކޯޒުން ބާރު ހޯދުމަށްޓަކައި އޮކްސިޖެން‬ ‫ވެސް ބޭނުންވެއެވެ‪ .‬ވީމާ‪ ،‬އޮކްސިޖެން ވެސް‬ ‫ލޭހޮޅިތަކަށް ފޮނުވާދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ހިތުން‬ ‫ލޭ ފޮނުވުމަށްޓަކައި ޙަރަކާތް އަވަސްވެއެވެ‪.‬‬ ‫ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ލޭ ގެ ޕްރެޝަރ ވެސް‬ ‫މައްޗަށްދެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަށިގަނޑުގައި ލޭ ހިމެނޭނީ ވަކި‬ ‫މިންވަރަކަށެވެ‪ .‬ވުމާއެކު‪ ،‬އެއްބައިން އަނެއްބަޔަށް‬ ‫ދައުރު ކުރެވޭނީވެސް ވަކި މިންވަރަކަށެވެ‪ .‬ލޭ‬ ‫އެއްބައިން އަނެއްބަޔަށް ދައުރު ކުރާއިރު ހަޖަމުގެ‬ ‫ޙަރަކާތްވެސް ލަސްވެގެންދެއެވެ‪ .‬ބަނޑުގެ‬ ‫ބައިތަކާއި ގޮހޮރުގެ ބައިތަކުގެ މަސައްކަތް‬ ‫ހުއްޓުން އަރައެވެ‪" .‬ސްފިންކްޓަރ މަސްލް" ގެ‬ ‫މަސައްކަތް ހުއްޓުމާއެކު ނަޖިސް އުފެއްދުމާއި‬ ‫ކުޑަކަމުދިއުމުގެ ބާރު ބަންދުވެގެން ދެއެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއްފަހަރަށް ހިއްސުތަކާބެހޭ ނިޒާމު މާބޮޑަށް‬ ‫ކުޑަކަމުދެވި‪،‬‬ ‫ސަބަބުން‬ ‫ޙަރަކާތްކުރުމުގެ‬ ‫ބޭރަށްހިންގާ ގޮތް ވެސް ވެއެވެ‪ .‬ކިޑްނީގައި‬ ‫ހުންނަ ލޭހޮޅިތައް ހިމަވެގެން ދެއެވެ‪ .‬އެއީ‪،‬‬ ‫ފުއްޕާމެއަށް ގިނައިން އޮކްސިޖެން ދޫކުރުމަށްޓަކައި‬

‫ޑރ‪ު .‬މ ަޙ ްއ ަމދު ައ ްޙ ަމދު‬

‫ކާބަންޑައިއޮކްސައިޑް ބޭނުންކުރުމަށް އިތުރަށް‬ ‫ވައި ބޭނުންވާތީއެވެ‪ .‬މިހެންވެ‪ ،‬ނޭވާލުމަށް‬ ‫ބަދަލުއައިސް‪ ،‬ނޭވާއަވަސްވެ ހާސްވާގޮތްވެސް‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬މިފަދަގޮތެއް މެދުވެރިވާއިރު އެއްވެސް‬ ‫ބާވަތެއްގެ ޖަރާސީމެއްގެ ސަބަބުން ބައްޔެއް‬ ‫ޖެހިފައިވާނަމަ‪ ،‬އެބައްޔެއް ބޮޑުވެދެއެވެ‪.‬‬ ‫ބާރުކުރުމުގެ ސަބަބުން ވާގޮތްތަކުގެ‬ ‫ގެތެރޭގައި ހަމަށް ބަދަލުއައުމާއި‪ ،‬ލޮލުގެ‬ ‫ހަރަކާތައް ވެސް ބަދަލުއާދެއެވެ‪ .‬ލޭ ގައި‬ ‫ހިމެނޭ ބައިތަކަށް ވެސް ބަދަލު އާދެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ލޮނުގެބައި ގިނަވެފައި ޕޮޓޭސިއަމް މަދުވެއެވެ‪.‬‬ ‫މީހާގެ ޙަރަކާތައް ބަލާއިރު‪ ،‬އެފަދަ ވަޤުތުގައި‬ ‫ލޯ ބޮޑުވެ‪ ،‬ކަޅިއަރާގޮތްވެސް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫މަތީގައި ބުނެވިފައިވާ ކަންތައްތަކަކީ‪،‬‬ ‫ހަމަ ދެތިން ސިކުންތެއްގެ ތެރޭގައި ހިނގާފާނެ‬ ‫ކަންތަކެވެ‪ .‬ލިބޭ ބާރު ބޭނުންކުރެވުމަށްފަހު‬ ‫ނުވަތަ ނުރައްކަލަކުން ސަލާމަތް ވުމަށްފަހު‪،‬‬ ‫ބާރުލިބުމަށް ބޭނުންކުރާ "ބައޯކެމިކަލް" ތައް‬ ‫ހަމަހިމޭންވެ‪ ،‬ހަމަޖެހުމުން އާދައިގެ ޙަރަކާތައް‬ ‫ބަދަލުވެއެވެ‪ .‬ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ހަމަޖެހުން‬ ‫ލިބި‪ ،‬އިޙްސާސްކުރެވުނު ހިތްހަމަނުޖެހުން‬ ‫ވެސް މައިތިރިވެއެވެ‪ .‬ހަށިގަނޑަށް ލުއިކަމެއް‬ ‫ލިބުނަސް ކުޑަ ނަމަވެސް ވަރުބަލިކަމެއް ލިބެއެވެ‪.‬‬ ‫ގިނަފަހަރަށް މި ވަރުބަލިކަން އިޙްސާސް ނުވާ‬ ‫މިންވަރަށް މީހާއަށް ހަމަޖެހުން ލިބެއެވެ‪.‬‬

‫ހަށިގަނޑަށްކުރާ ބާރު ދިގުދެމިގެން‬ ‫ދިއުމުގެ ނަތީޖާ‪:‬‬ ‫ހަށިގަނޑަށް‬ ‫ގޮތެއްގައި‬ ‫އާއްމު‬ ‫ދިގުދެމިގެން‬ ‫ޙަރަކާތްތައް‬ ‫ބާރުކުރާފަދަ‬ ‫ދިއުމުގެ ސަބަބުން އެކިއުނދަގޫ އިޙްސާސް‬ ‫ވާގޮތްވެއެވެ‪ .‬އަބަދު ވެސް ދިފާޢު ވުމުގެބާރު‬ ‫ޖަނަވާރަކަށް ނަމަ ބޭނުންވަނީ ގަދަފަދަ‬ ‫މިއާއި‬ ‫ހަމަލާ އަކަށް ތައްޔާރުވުމަށެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޚިލާފަށް އިންސާނަކަށް މިބާރު ބޭނުންވަނީ‪،‬‬ ‫ގަދަފަދަބާރު ކުރާ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރުމަކަށް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް‪ ،‬މަންމަ އަކު ކުދިންގެ‬ ‫ކަންތަކާ ފިކުރުބޮޑުވުން‪ ،‬ބޯހަލާކުވިސްނުން‬ ‫ވިސްނަންޖެހުން‪ ،‬އެޕޮއިންޓްމަންޓަކަށް ލަހުން‬ ‫ދެވޭގޮތް މެދުވެރިވެގެން ހިތްހަމަނުޖެހުން‪،‬‬ ‫ވެރިޔަކާއި ދެބަސްވުން‪ ،‬މިފަދަ ކަންކަންކަމާ‬ ‫މިކަންތަކަކީ‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް‬ ‫ހެދިއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެވެސް ސިފައެއްގައި ބާރުކުރާ ކަންކަމެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ވަޤުތެއްގައި ހަށިގަނޑަށް އަންނަ‬ ‫ބަދަލު ރެކޯޑް ކޮށްފިނަމަ‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް ކުރާ‬ ‫އަސަރު އެނގޭނެއެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް‪ ،‬ގަދަފަދަ‬ ‫މަސައްކަތެއްގައި ހުރި މީހެއްގެ ވިންދު‬ ‫‪ 145‬ކަމުގައިވާއިރު‪ ،‬ތަރުޖަމާނަކު ތަރުޖަމާ‬ ‫ކުރަމުންދާއިރު ވިންދު މަތިވެގެންގޮސް ‪160‬‬ ‫އަށް އަރައެވެ‪ .‬ހިސާބު އަދަދު އެއްކުރަމުންދާ‬ ‫މީހެއްގެ "އެޑްރީނަލިން " ވަގުތުން ޑަބަލް‬ ‫ގިނަވެއެވެ‪ .‬މޭޒެއްގެ ދޮށުގައި ތިބިނަމަ ވެސް‬ ‫މިފަދަ މީހުންގެ ޙަރަކާތްތައް ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫އުޅޭބައެކޭ އެއްފަދައިން‬ ‫މައިދާނެއްގައި‬ ‫އެތެރެހައްޓަށް ބާރުކުރާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ސިކުނޑި‬ ‫އިންސާނުންގެ‬ ‫އުފައްދަވާފައިވާ ފުރިހަމަ ކަމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ފާއިތުވެ ގޮސްފައިވާ ކަންތައް ހަނދާނަށް އަންނަ‬ ‫ފަދައިން ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ދައުރުކުރާ‬ ‫ބައޯކެމިކަލްތައް އެއްގޮތެއްގައި އޭގެ އެކުލެވުން‬ ‫އެހެންކަމުން‪ ،‬ކުއްލި‬ ‫ދަމަހައްޓައެވެ‪.‬‬ ‫ޙަރަކާތްތަށްވެސް ދިގުމުއްދަތަކަށް ދެމެހެއްޓެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކި ލިޔުންތަކުން ފެންނަގޮތުގައި‪ ،‬އެއްވެސް‬ ‫ބާވަތެއްގެ ހިތް ނުތަނަވަސްވާ ހާދިސާއެއް‬ ‫ދެމިހުންނަގޮތް މެދުވެރިވެއްޖެ ނަމަ‪ ،‬ފަހަރުގައި‬ ‫ހަށިގަނޑުގެ ބައިތައް ގެއްލުން ވެދާނެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ބަލިކަށި ބައެއް ބައިތައް ޖަރާސީމު އަށަގަތުމުގެ‬ ‫ސަބަބުންހަލާކުވާ ގޮތް މެދުވެރިވެދާނެއެވެ‪.‬‬

‫ހަށިގަނޑަށް ބާރުކުރުމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ލިބޭ އުނދަގޫތައް‪:‬‬ ‫ކުރީގައި ދެންނެވުނު ކަންތައްތަކާމެދު‬ ‫ޚިޔާލުކޮށްފިނަމަ‪ ،‬ހަށިގަނޑުގެ އެކިބައިތަކަށް‬ ‫ކުރާ ބާރުގެ ސަބަބުން މެދުވެރިވާ ކަންތައްތައް‬ ‫ދިގު ދެމުމުގެ ސަބަބުން ވަމުންދާގޮތް އެނގިވަޑައި‬ ‫ނުގަތުމަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ‪ .‬އެކިކަހަލަ‬ ‫ބާރުކުރުމުގެ‬ ‫ހަށިގަނޑަށް‬ ‫ސަބަބުތަކާހުރެ‬ ‫ސަބަބުން ދިމާވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި‪،‬‬ ‫ލޭ މައްޗަށް ދާމީހެއްގެ ޙާލަތު އެގޮތުގައި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނޫނެވެ‪ .‬ކަންބޮޑުވުމާއެކު‪ ،‬ހަށިގަނޑަށް ބާރުކުރާ‬ ‫އެހެނިހެން ސަބަބުވެސް މެދުވެރިވާތީއެވެ‪.‬‬

‫ހިތްހަމަޖެއްސުމަށް ކުރާނީ ކީއްތޯ؟‬

‫ދެމިހުރެއްޖެނަމަ "ކާޑިއޯ ވެސްކިއުލަރ" (ހިތުގެ)‬ ‫ބައްޔަކަށް ވެދެއެވެ‪ .‬ހާޓް އެޓޭކް‪ ،‬ސްޓްރޯކް‬ ‫ފަދަ ކަންތައްތައް މެދުވެރިވެއެވެ‪ .‬ބަނޑުގައި‬ ‫ލޭމަދުވެ ހޮޅިތަކުގައި ހުންނަ ދުލިފަށް (މިއުކަސް‬ ‫މެމްބްރޭން) ތައް ހަލާކުވާގޮތް ދިމާވުމުން ގޮހޮރު‬ ‫ފާރުވުން (ސްޓޮމަކް އަލްސަރ) މިއުކަސް‬ ‫ކޮލީޓަސް‪ ،‬ބަނޑުހިކުން‪ ،‬ބޭރަށްހިންގުން ފަދަ‬ ‫ކަންތައްތައް ޖެހެއެވެ‪ .‬ފުއްޕާމެއަށް އަބަދު ވައި‬ ‫ބޭނުންވެފައި ހުންނަގޮތް މެދުވެރިވެއްޖެނަމަ‪ ،‬މަތި‬ ‫ނޭވާލެވި‪ ،‬ނޭވާ ކުރުވާގޮތްވެ‪ ،‬ނޭވާ ހިއްލާގޮތް‬ ‫މޫނުމައްޗަށް އަނދިރިވެ‪،‬‬ ‫ވެސް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަށް އަންނަ‬ ‫ޚަބަރު ހުސްވާގޮތް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބަދަލުގެތެރޭގައި (އެލަރޖީ) ނުގުޅޭ ކޮންމެ ވެސް‬ ‫އެއްޗަކުން ރިއެކްޝަން އައުން ފަދަކަންކަން‬ ‫އަދި ބައެއް މީހުންގެ‬ ‫މެދުވެރި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ގައިގައި ފަސޭހައިން ބިހި ނަގާގޮތްވެ ފާރު ވެސް‬ ‫ވާގޮތް ވެއެވެ‪ .‬މަސްގުޅަ ކެއުމާއެކު‪ ،‬ގައިގައި‬ ‫ރިހުން‪ ،‬ނާރުއެރުން‪ ،‬ބޮލުގައި ރިހުން‪ ،‬އަދި‬ ‫ކަނދުރާގެ ނާރުގައި ރިހުން ފަދަ ކަންތައްތައް‬ ‫ގިނަފަހަރަށް ދިމާވަނީ ހަށިގަނޑަށް ކުރާ‬ ‫ބާރެއްގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ގިނަފަހަރަށް ބައްޔެއްގެ‬ ‫ޢަލާމާތެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬މީގެ ނަތީޖާއަކީ‪ ،‬ހިތް‬ ‫ނުތަނަވަސްވުން ނުވަތަ ޓެންޝަން އެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއް ސްޓަޑީތަކުން ދައްކާގޮތުގައި‬ ‫ފަސޭހައިން‬ ‫ހާސްވާމީހުންނަށް‬ ‫ކަންބޮޑުވެ‬ ‫މެދުވެރިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ރޯގާޖެހެން‬ ‫އަރިދަފުސް‬ ‫ކަންބޮޑުވެ ހަށިގަނޑަށް ބާރުކުރާކަހަލަ ފިކުރުތައް‬ ‫ގިނަވާދުވަސްވަރު އެކިފާޑުގެ ބަލި ބޮޑުވާކަން‬ ‫މީގެތެރޭގައި ހޯމޯން‬ ‫ފާހަގަކުރެވިފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަށް ބަދަލު އައުން ވެސް ހިމެނެއެވެ‪ .‬މާ ދިގު‬ ‫މުއްދަތަކަށް ކަންބޮޑުވުން ދެމިހުރެއްޖެނަމަ‪،‬‬ ‫ހިތްބިރުގަތުން ވެސް އަށަގަނެއެވެ‪ .‬މި ބަލިބަލި‬ ‫ޖެހެނީ ހަމައެކަނި ކަންބޮޑުވުމުގެ ސަބަބަކުން‬

‫ހަށިގަނޑަށް ކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރުން‬ ‫ގިނަކަންތައްތައް‬ ‫މެދުވެރިވާއިރު‬ ‫ބަލިވާން‬ ‫ގުޅިފައިވަނީ ހިތް ނުތަނަވަސްވުމާއެވެ‪ .‬ވުމާއެކު‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި ސަމާލުކަންދޭންވާ ކަންތައްތަކުގެ‬ ‫ތެރެގައި ހިތްހަމަޖެއްސުން ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހިތްހަމަޖެއްސުމަށްޓަކައި އެތައް ގޮތެއް‬ ‫އަދި ބޭސްކެއުމުގެ ބަދަލުގައި‬ ‫ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަށިގަނޑަށް ކުރާބާރު ކުޑަކުރެވޭނެ ކަސްރަތު‬ ‫ވެސް ހުރެއެވެ‪ .‬އަވަސް ޝިފާއެއް ހޯދުމަށް‬ ‫ކުރެވިދާނެ ބައެއް ކަންތައްތައް ތިރީގައި‬ ‫ބަޔާންކޮށްލަމެވެ‪.‬‬ ‫‪1.1‬ތިމާގެ ޙާލު އަމިއްލައަށް ވިސްނާލާށެވެ‪.‬‬ ‫ކަންކަމުން އެއްކިބާވާން ދަސްކުރުން‬ ‫ވަރުބަލި ކަމާއި ހިތް‬ ‫މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫އެކަން‬ ‫ބޮޑުނަމަ‪،‬‬ ‫ނުތަނަވަސްވުން‬ ‫ކުޑަކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫‪2.2‬އުނދަގޫވާ ކަމަކުން ނުވަތަ ޙަރަކާތަކުން‬ ‫"ދުރުހެލި" ވާށެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކަށް‬ ‫ވާކަމެއްނަމަ‪،‬‬ ‫‪3.3‬އާދަވެގެން‬ ‫"އެއްގޯސްވެ" ހޭނޭތޯބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫‪4.4‬މަސައްކަތުން ދުރުވެ ހުސްވަޤުތު ހޯދާ‬ ‫އެ ވަގުތުގައި "ހޮބީއެއް" އެކަށައެޅުން‬ ‫ރަނގަޅު ވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪5.5‬އެކަށީގެންވާ މިންވަރަކަށް "ނިދުން" ވަރަށް‬ ‫މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫އެވާ‬ ‫ބާރުކުރުމުން‬ ‫‪6.6‬ހަށިގަނޑަށް‬ ‫ވިސްނައިގެން‬ ‫މެދު‬ ‫އިޙްސާސްތަކާ‬ ‫"ބިރުގަތުން" އާދަ ނުކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫‪"7.7‬ހާސްވުން" އިޙްސާސް ކުރެވޭ މިންވަރު‬ ‫ކުޑަ ކުރެވޭތޯ ބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫މަތީގައި ބަޔާންކުރެވިފައި އެވަނީ‬ ‫ހަށިގަނޑަށް ކުރާ ބާރު އިޙްސާސް ވުމުން‬ ‫އިންސާނާ ބަލި ވުމަށް މެދުވެރިވާ ބައެއް‬ ‫ޙާލަތެވެ‪ .‬މިފުރުޞަތުގައި ބަޔާން ކުރެވިފައިވާ‬ ‫މިންވަރުން އާއްމު މަޢުލޫމާތެއް ކަމުގައި‬ ‫ފުދޭނެ ކަމުގައި އުންމީދު ކުރަމުން‪ ،‬މިފަދަ‬ ‫އެހެން ފުރުޞަތެއް ލިބިއްޖެނަމަ‪ ،‬ހަށިގަނޑުގެ‬ ‫މަސްކިއުލަރ ސިސްޓަމް އާއި ހަށިގަނޑަށް‬ ‫ކުރާބާރު ދެނެގަންނާނެ ގޮތުގެ މަޢުލޫމާތު‬ ‫ފޯރުކޮށްދެވެތޯ ބަލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫ތަރުޖަމާ‪ :‬ޑރ‪ .‬މުޙައްމަދު އަޙްމަދު‬

‫‪43‬‬

‫‪3 urabqnevon 1988‬‬

‫އަޅުގަނޑަށް ފެނުނު ގޮތް‬

‫ތައްޔާރުވަނީ‬ ‫މި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޛު މައުމޫން‬ ‫ޢަބްދުލް ޤައްޔޫމް ރިޔާސީ ‪ 3‬ވަނަ ދައުރާ‬ ‫ޙަވާލުވެވަޑައިގަތުމުގެ ދުވަހަށެވެ‪ .‬އާދޭހެވެ‪.‬‬ ‫ހުރިހައި ތައްޔާރީތަކެއް ކުރެވެނީ ‪ 11‬ނޮވެންބަރު‬ ‫‪ 1988‬ދުވަހު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ‪ 3‬ވަނަ‬ ‫ހަވާލުވެވަޑައިގަތުމުގެ‬ ‫ދައުރަކަށް‬ ‫ރިޔާސީ‬ ‫ގޮތުން ހުވާކުރެއްވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތަށެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން މިދުވަސްކޮޅަކީ އޮފީހުގައި ވެސް‬ ‫ވަރަށް މަސައްކަތް ބޮޑު ދުވަސްކޮޅެކެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ދުވަހަކުހެން ހަވީރު ވެސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ‬ ‫އޮފީހަށް ވަޑައިގަންނަވައެވެ‪.‬‬

‫‪44‬‬

‫ އަދަކީ ‪ 2‬ނޮވެންބަރު ‪1988‬‬ ‫ވީ ބުދަ ދުވަހެވެ‪ .‬މިއަދު ހަވީރު ވެސް‬ ‫އެހައިކަންހާއިރު‬ ‫‪5:30‬‬ ‫ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫ރައީސް އޮފީހަށް ވަޑައިގެން ވަރަށް ގިނައިރު‬ ‫މަސައްކަތްޕުޅުގައި އޮފީހުގައި އިންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫އޮނަރަބަލް ޢައްބާސް އިބްރާހީމްއާއި އަޅުގަނޑު‬ ‫ރައީސް އަރިހަށް ގެންދަވައި ‪ 11‬ނޮވެންބަރު‬ ‫‪ 1988‬ދުވަހު ރައީސް ދެއްވާ ތަޤްރީރާ‬ ‫ބެހޭގޮތުން ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވިއެވެ‪ .‬އޮނަރަބަލް‬

‫ޢައްބާސް އިބްރާހީމަކީ މިނިސްޓަރ އޮފް ސްޓޭޓް‬ ‫ފޯ ޕްރެޒިޑެންޝަލް އެފެއަރޒެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑަކީ‬ ‫އެގްޒެކެޓިވް‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ‬ ‫އޭރު‬ ‫ސެކްރެޓަރީއެވެ‪ .‬އެރޭ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ‬ ‫އަރިހަށް އަޅުގަނޑުމެން ގެންދެވިއިރު ވެސް‬ ‫ޢައްބާސް އުޅުއްވަނީ އެތަޤްރީރު ލިޔުއްވުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތްޕުޅުގައެވެ‪ .‬ވޭތުވެގެން މިދާ ‪5‬‬ ‫އަހަރަކީ ވަރަށް އޮމާންކަމާއެކު ވޭތުވަމުންދާ‬ ‫‪ 5‬އަހަރުކަމަށާއި އެހެން ކަމުން ރައީސްގެ‬ ‫ތަޤްރީރުގައި މިކަން ފާހަގަ ކުރުމަށް ރައީސް‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬މާދަމާ ހެނދުނު އޮފީހަށް‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާއިރަށް އެ ޢިބާރާތްކޮޅުގެ ފުރަތަމަ‬

‫ޑްރާފްޓް ހައްދަވައި ލެއްވުމަށް ވެސް ޢައްބާހަށް‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬ރައީސް އެރޭ އޮފީހުން ވަޑައިގަތީ‬ ‫‪ 10‬ޖަހައި ބޮޑުވި ފަހުންނެވެ‪ .‬ރައީސް އޮފީހުން‬ ‫ވަޑައިގަތުމުން ކުޑަ އިރުކޮޅަކު މަޑުކޮށްލުމަށް‬ ‫ފަހު އަޅުގަނޑުމެން ވެސް ދިޔައީ ގެއަށެވެ‪.‬‬ ‫ނިދާފައި އޮއްވައި އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ ‬ ‫އަންހެނުން އަޅުގަނޑަށް ގޮވައި ހޭލައްވައިފައި‬ ‫ބުނީ މާގަދަ އަޑުފަށްގަނޑެއް އިވޭކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫އެވަގުތު މަޖީދީމަގުގެ އުތުރުން ކަހަލަ ގޮތަކަށް‬

‫ޢަބްދުއްރަޝީދު ޙުސައިން‬

‫އަޅުގަނޑަށް ވެސް އެއަޑު އިވުނެވެ‪ .‬އޭރު ގަޑިން‬ ‫ފަތިހު ‪ 4:25‬ހާއިރެވެ‪ .‬އިވެނީ ބަޑީގެ އަޑެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އިވޭ ގޮތުން ދެތިން ގޮތަކަށް އެއަޑު ކަންފަތާ‬ ‫ހަމައަށް ފޯރިއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުގެ އަންހެނުން‬ ‫އެއީ ކޮން އަޑެއްތޯ އެހުމުން އެވާނީ ސިފައިން‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪ 11‬އަށް ވާ ތަމްރީންގެ އަޑުކަމުގައި‬ ‫އަޅުގަނޑު ބުނީމެވެ‪ .‬އަދި ސިފައިން މިހާ ފަތިހު‬ ‫މާލޭގެ އެންމެން ނިދާފައި ތިއްބާ އެފަދަ ކަމެއް‬ ‫ކުރަނީ ކީއްވެބާއޭ އަޅުގަނޑު ހިތަށް އެރިއެވެ‪.‬‬ ‫ރަނގަޅަށް ވިސްނައިލީއިރު އަދި ސިފައިންގެއާ‬ ‫ދިމާއިން އާދަޔާ ޚިލާފަށް ބަޑީގެ އަޑު އިވުމާއި‪،‬‬ ‫މަޖީދީމަގާވީ ފަރާތުން ގިނަ ގިނައިން އެއަޑު‬ ‫އިވޭތީ އަޅުގަނޑުމެންނަށްވެސް އެއީ ކޮންމެ‬ ‫ވެސް އާދަޔާ ޚިލާފު ކަމެކޭ ހީވެ ދޮރާށި ދޮށަށް‬ ‫ވެސް ނުނިކުމެ ތިބީއެވެ‪.‬‬ ‫ މިވާހަކަ ދައްކަން ތިބޭތާ އިރުކޮޅެއް‬ ‫ވެސް ނުވަނީސް ފޯނުގެ ރަނގަބީލުވާން‬ ‫މ‪.‬‬ ‫އެއީ‬ ‫ފޯނުނެގިއިރު‬ ‫ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ބިލާލުގެއިން ޢަބްދުﷲ ޝަރީފެވެ‪ .‬ޢަބްދުﷲ‬ ‫ޝަރީފަކީ ރައީސް އޮފީހުގެ ސެކެރެޓަރީއެކެވެ‪.‬‬ ‫ޢަބްދުﷲ ޝަރީފުވެސް މިއިވޭ އަޑާބެހޭ ގޮތުން‬ ‫ސުވާލުކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑަށް އެކަމާބެހޭ‬ ‫މަޢުލޫމާތެއް ލިބިފައި ނެތްކަމަށާއި‪ ،‬ހީވަނީ‬ ‫ސިފައިން ކުރާ ކަމެއް ކަމުގައޭ ދެންނެވުމުން‪،‬‬ ‫މި ކަމަކީ އެއަށްވުރެ ސީރިއަސް ކަމެއް‬ ‫ކަމުގައި ހީފުޅުވާ ކަމުގައި ޢަބްދުﷲ ޝަރީފް‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬އެހާ ހިސާބުން މިއީ އަޅުގަނޑަށް‬ ‫ކުރިން ހީކުރެވުނު ފަދަ ކަމެއް ކަމުގައި ނުވެވެސް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހިނގައިދާނެ ކަމަށް ވިސްނުނެވެ‪ .‬އެކަމަކު ބޭރު‬ ‫ބަޔަކު ރާއްޖެއަށް އަރައިގެން މިފަދަ ޢަމަލެއް‬ ‫ހިންގައިފާނެ ކަމަކަށް ކުޑަކޮށް ވެސް އޭރަކު‬ ‫ހިތަކަށް ނުގެނެވުނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންނަކީ‬ ‫ނުހަނު އަމާން ދިރިއުޅުމެއް ވޭތުކުރަމުން އަންނަ‬ ‫ބަޔަކަށްވާތީ‪ ،‬މިފަދަ ކަމެއް ހިނގައިފާނެ ކަމުގެ‬ ‫ޝައްކެއް ވެސް އަޅުގަނޑުގެ ހިތުގައި އުފެދިފައި‬ ‫ނުވަނީއެވެ‪.‬‬

‫ މީގެފަހުގައި އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ‬ ‫ކަމާލުއްދީން އަދި އަލްފާޟިލް މުޙައްމަދު ޝިހާބު‬ ‫ވެސް އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވިއެވެ‪ .‬އަދި ބައެއް‬ ‫އެހެން ބޭފުޅުން ވެސް އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވަމުން‬ ‫އަލްފާޟިލް‬ ‫މީގެތެރޭގައި‬ ‫ގެންދެވިއެވެ‪.‬‬ ‫މުޙައްމަދު ޞާދިޤު ހިމެނިވަޑައިގަންނަވައެވެ‪.‬‬ ‫ޞާދިޤު ވަރަށް ގިނަ މަޢުލޫމާތު އަޅުގަނޑަށް‬ ‫ދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑާ އޮނަރަބަލް‬ ‫ޢަބްދުﷲ ޖަމީލާއި‪ ،‬އޮނަރަބްލް ޢައްބާސް‬ ‫އިބްރާހީމާއި‪ ،‬އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީން‬ ‫ކެނޑިނޭޅި ފޯނުން ގުޅަމުން ގެންދިޔައީމުއެވެ‪.‬‬

‫ޕޯސްޓަލް ޢިމާރާތަށް ހަމަލާދިންކަން‬ ‫އެނގުމުން އަޅުގަނޑުމެން ފޯނުން ވާހަކަ ދައްކަމުން‬ ‫ގެންދިޔައީ ވަރަށް ރައްކާތެރިވެގެންނެވެ‪ .‬ވާހައި‬ ‫ކުރުކޮށެވެ‪ .‬ނަމާއި ހުރިތަން ނުބުނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް އަޅުގަނޑުމެން އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ‬ ‫ޖަމީލާއި‪ ،‬އޮނަރަބަލް ޢައްބާސް އިބްރާހީމްއާއި‪،‬‬ ‫އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީނާއި އަޅުގަނޑު‬ ‫ހަމަޖެއްސީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޯލްތައް މޮނިޓަރ‬ ‫ކޮށްފާނެ ކަމުގެ ބިރަށެވެ‪ .‬ޕޯސްޓަލް ޢިމާރާތަށް‬ ‫ވަދެ އެ ތާނގައި ބަޔަކު ތިބިކަމެއް ނުވަތަ‬ ‫ނޫން ކަމެއްވެސް އޭރަކު އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް‬ ‫ނޭނގެއެވެ‪ .‬އިވެމުން ދިޔަ ޚަބަރުތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫އިސްލާމީ މަރުކަޒުދޮށު ޕާކަށާއި ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅު‬ ‫ޕާކަށް މީހުން އެއްކުރާ ޚަބަރު އިވުނެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެތަންތަނަށް މީހުން އެއްވަނީއޭ ވެސް ކިޔެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑަށް އެއީ ނުރައްކާތެރިކަމެއް‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ވިސްނިގެން‬ ‫ކަމަށް‬ ‫ކޮއްކޮ ޢަބްދުއްސައްތާރަށް ފޯނުކޮށްފައި‬ ‫އެތަނަށް ނުދިއުމަށް ބުނީމެވެ‪.‬‬

‫ޝަރީފް‬ ‫ޢަބްދުﷲ‬ ‫ ނަމަވެސް‬ ‫މިހެން ވިދާޅުވުމުން އަޅުގަނޑުގެ ހިތަށް ވެސް‬ ‫ނުތަނަވަސްކަން ލިބިއްޖެއެވެ‪ .‬ދެން އަޅުގަނޑު‬ ‫އަވަސްވެގަތީ މިކަމުގެ ޙަޤީޤަތް އޮޅުން‬ ‫ ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން ގެއަށް އަންނަ‬ ‫ފިލުވޭތޯއެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ އަޅުގަނޑު ފޯނުން ގުޅީ‬ ‫މީހުންގެ ކިބައިންނާއި ފޯނު ކުރައްވާ ފަރާތްތަކުން‬ ‫އޮނަރަބަލް އަލްފާޟިލް ޢައްބާސް އިބްރާހީމާއެވެ‪.‬‬ ‫އޮޅުންފިލައެވެ‪.‬‬ ‫ޚަބަރުތައް‬ ‫ވަރަށްގިނަ‬ ‫ޢައްބާސް ވިދާޅުވީ ވެގެން އުޅޭ ގޮތް އަދި‬ ‫ސާފުވެވަޑައި ނުގަންނަވާ ކަމަށާއި‪،‬‬ ‫ނަމަވެސް މިކަމަކީ ކޮންމެވެސް‬ ‫ނުރައްކާތެރި ކަމެއް ކަމަށެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫ޕޯސްޓަލް ޢިމާރާތަށް ހަމަލާދިންކަން އެނގުމުން‬ ‫ ‬ ‫އަޅުގަނޑު ގުޅީ އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ‬ ‫ށ‬ ‫ް‬ ‫ރ‬ ‫ަ‬ ‫ވ‬ ‫ަ‬ ‫އ‬ ‫ީ‬ ‫ޔ‬ ‫ަ‬ ‫ދ‬ ‫ި‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫ގ‬ ‫ެ‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫މ‬ ‫ު‬ ‫ކ‬ ‫ަ‬ ‫އ‬ ‫ް‬ ‫ދ‬ ‫ަ‬ ‫ކ‬ ‫ަ‬ ‫ހ‬ ‫ަ‬ ‫ވ‬ ‫ާ‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫ނ‬ ‫ު‬ ‫ފ‬ ‫ޯ‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫މ‬ ‫ެ‬ ‫ޑ‬ ‫ު‬ ‫ަނ‬ ‫ގ‬ ‫ޅ‬ ‫ު‬ ‫އ‬ ‫ަ‬ ‫ޖަމީލާއެވެ‪ .‬ޢަބްދުﷲ ޖަމީލުވެސް‬ ‫މި ހިސާބުން މާލެއަށް‬ ‫ ‬ ‫އަރައިގެން އުޅޭ މީހުންގެ ތެރޭގައި‬ ‫އެހެން ބޭފުޅުން ވިދާޅުވި ގޮތަށް ރައްކާތެރިވެގެންނެވެ‪ .‬ވާހައި ކުރުކޮށެވެ‪ .‬ނަމާއި ހުރިތަން ނުބުނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ އާދައިގެ ކަމެއް ނޫން ކަމުގައި‬ ‫ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީ‪ ،‬ނާޞިރު އަދި‬ ‫މިގޮތަށް އަޅުގަނ ުޑމެން އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ ޖަމީލާއި‪ ،‬އޮނަރަބަލް‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ‬ ‫ފާރޫޤެއް ހިމެނޭ ކަން އެނގުނެވެ‪.‬‬ ‫ޢައްބާސް އިބްރާހީމާއި‪ ،‬އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީނާއި‬ ‫ޙަމީދަށް ފޯނުކުރުމުން‪ ،‬ޢަބްދުﷲ‬ ‫ލިބުނު ޚަބަރުތަކުން އަޅުގަނޑަށް އޭރު‬ ‫ޙަމީދަށް ވެސް ވެގެން އުޅޭ ގޮތެއް‬ ‫ހީކުރެވުނީ އެއީ ހުޅަނގުގޭ ފާރޫޤު‬ ‫އަޅުގަނޑު ހަމަޖެއްސީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޯލްތައް މޮނިޓަރ ކޮށްފާނެ‬ ‫ސާފުކޮށް އޮޅުންފިލާ ވަޑައިގެންފައެއް‬ ‫އިސްމާޢީލް ކަމަށެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ފަހުން‬ ‫ކަމުގެ ބިރަށެވެ‪.‬‬ ‫ޙަމީދުގެ‬ ‫ޢަބްދުﷲ‬ ‫ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެނގުނު ގޮތުގައި އެއީ ތަމަޅަ މީހެއް‬ ‫އެދިވަޑައިގަތުމުގެ މަތިން‪ ،‬މުލީއާގޭގައި‬ ‫ކަމުގައިވާ ތިންނަތަންބީ ގަނޭޝް އެވެ‪.‬‬ ‫ހުންނަ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޕީ‪.‬އޭ‪.‬‬ ‫އޭނައަށް ވަނަމެއްގެ ގޮތުން ކިޔަނީ‬ ‫ބީ‪.‬އެކްސްގެ ފޯނުނަންބަރު ޢަބްދުﷲ‬ ‫ފާރޫޤުކަން އަޅުގަނޑަށް އެނގުނީ‬ ‫ޙަމީދަށް އެރުވީމެވެ‪ .‬މި ހިސާބުން‬ ‫މައްސަލައިގެ‬ ‫އާދެ‬ ‫ވަރަށްފަހުން‬ ‫މިގޮތުން ‪ 3‬ނޮވެންބަރު ވީ ބުރާސްފަތި‬ ‫އަޅުގަނޑަށް ވިސްނުނީ މިކަމުގެ ޙަޤީޤަތް‬ ‫ތަޙްޤީޤުގެ ދުވަސްވަރުއެވެ‪.‬‬ ‫ދުވަހަށް އިރުއަރައި އިރުކޮޅެއްވިތަނާ މއ‪.‬‬ ‫ރަނގަޅަށް އޮޅުން ފިލާނީ އޮނަރަބްލް އިލްޔާސް‬ ‫ލިލީގެއިން ފޯނުކޮށްފައި ވިދާޅުވީ އޮނަރަބަލް‬ ‫ ދެފަހަރެއްގެ މަތިން އޮނަރަބަލް‬ ‫އިބްރާހީމާ ގުޅުމުން ކަމުގައެވެ‪ .‬އޮނަރަބަލް‬ ‫އިލްޔާސް މއ‪ .‬ޝާދީވިލާގައި ހުންނެވި‬ ‫ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީން އަޅުގަނޑުމެންގެ ގެއަށް‬ ‫އިލްޔާހާ ގުޅުމުން ވަރަށް ހާސްވެވަޑައިގެން‬ ‫ވާހަކަ އާއި އިލްޔާހަށް ހިސާބަކަށް ހާނީއްކަވެ‬ ‫ހަމަޖެއްސީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ވަޑައިގަތެވެ‪.‬‬ ‫ހުންނަވާ ވިދާޅުވީ "މިހާރު އެމީހުން މިގެއަށް‬ ‫ވަޑައިގެން ފައިވާ ވާހަކައެވެ‪ .‬ހަމަ މިގޮތުން‬ ‫ޑްރައިވަރުންނާއި‪،‬‬ ‫ވާރކްސްގެ‬ ‫ޕަބްލިކް‬ ‫އެބަ ވަދޭ" މިހެންނެވެ‪ .‬މިހެން ވިދާޅުވެ އިތުރު‬ ‫ލިބުނު ޚަބަރުގެ ތެރޭގައި އޮނަރަބަލް ޙަމީދު‬ ‫ލޮރީތައް މޮބަލައިޒް ކުރެވޭނެ ގޮތެއްގެ މަތިން‬ ‫އެއްޗެއް ވިދާޅުނުވެ ފޯނު ކަނޑުއްވައިލެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ހޯދުމަށް އެގެއަށްވެސް ޓެރަރިސްޓުންގެ މީހުން‬ ‫ބެހެއްޓުމަށެވެ‪ .‬އެކަން އެގޮތަށް ހަމަޖެއްސުނެވެ‪.‬‬ ‫އެން‪.‬އެސް‪.‬އެސް ގެ ހެޑްކުއާޓަރޒްއާ ގުޅުމުން‬ ‫ދިޔަކަމަށާއި އަދި ޕޯސްޓަލް ޢިމާރާތަށްވެސް‬ ‫ނަމަވެސް އެއްވެސް ޢަމަލީ ފިޔަވަޅެއް ނޭޅީ‬ ‫އެތަނުން ވާހަކަ ދެއްކެވީ ހުޅުލޭ މޫސައެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަލާ ދިން ކަން އެނގުނެވެ‪ .‬ހެނދުނު ‪8:30‬‬ ‫ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން އެއްވެސް އިޝާރާތަކާނުލައި‬ ‫އޭނާ ބުނުއްވީ ބޭރުބަޔަކު ރާއްޖެއަށް ހަމަލާ‬ ‫ހާއިރު ސިފައިންގެ ޓާސްކް ފޯހެއް ނުކުތް‬ ‫އެފަދަ ކަމެއް ނުކުރަންވެގެންނެވެ‪ .‬ޢަބްދުލް‬ ‫ދެނީ ކަމަށާއި‪ ،‬އެން‪.‬އެސް‪.‬އެސްގެ ފަރާތުން އެ‬ ‫ކަމާއި ސަރުކާރުގެ ބައެއް ޢިއްޒަތްތެރިން‬ ‫މަޖީދު މާހިރު ވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ގެއަށް‬ ‫ވަގުތު އެއްވެސް ކަހަލަ ސެކިއުރިޓީއެއް ދެވެން‬ ‫ރަހީނުކޮށްގެން ގެންދާކަމާއި އިންޑިއާ ސިފައިން‬ ‫ތައްޔާރުވުމުގެ‬ ‫ހަމަލައަކަށް‬ ‫ވަޑައިގަތެވެ‪.‬‬ ‫ނެތުމާއެކު‪ ،‬އެބޭފުޅަކަށް ރައްކާތެރި ވެވުނު‬ ‫އައިކަމާއި ޕްރޮގްރެސް ލައިޓުގައި ޓެރަރިސްޓުން‬ ‫ވާހަކަފުޅު ދެއްކެވިއެވެ‪ .‬އޭރު މައްޗަންގޮޅީގައި‬ ‫ގޮތަކަށް ރައްކާތެރިވުމަށެވެ‪ .‬ފަހުން ވެސް‬ ‫ފުރިކަމާއި މިކަހަލަ ކިތަންމެ ޚަބަރުތަކެއް‬ ‫ޒުވާނުން މިފަދަ ޙަރަކާތަކަށް ތައްޔާރުވެފައިވާ‬ ‫ޢަބްދުﷲ ޝަރީފު އަޅުގަނޑާ ގުޅުއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިލިބި ހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫ކަމުގެ ޚަބަރު ވެސް އަޅުގަނޑަށް ލިބެއެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪45‬‬

‫ނަމަވެސް އަޅުގަނޑު ބުނަމުން ދިޔައީ‬ ‫ވެރިކަން އޮތީ ސަލާމަތުން ކަމާއި ވެރިއެއްގެ‬ ‫އިޝާރާތަކާނުލައި އެފަދަ ގޮތަކަށް ނޫޅެ ހިމޭނުން‬ ‫ތައްޔާރަށް ތިބުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ މެންދުރު ވެގެން އައިއިރު ވަރަށް ގިނަ‬ ‫ކަންތައްތައް އޮޅުންފިލަމުން އައެވެ‪ .‬ސަރުކާރުގެ‬ ‫އިސްބައެއް ބޭފުޅުން ހޯދުމަށް މިބައިމީހުން އުޅޭ‬ ‫ޚަބަރު ލިބުނެވެ‪ .‬މިގޮތުން އޮނަރަބަލް އަޙްމަދު‬ ‫މުޖުތަބާ އާއި އިސްމާޢީލް ނަޞީރު ގެންދިޔަ‬ ‫ޚަބަރު ލިބުނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންނަށް ވެސް ވަރަށް‬ ‫ބޮޑަށް ނުރައްކާވީކަން އިޙްސާސް ކުރެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް ފުރީ އެބޭފުޅުންނާއި‬ ‫އެނޫން ވެސް އެތައް ބަޔަކު ރަހީނު ކޮށްގެން‬ ‫ކަމަށްވެއެވެ‪.‬‬ ‫ އަޅުގަނޑުގެ ކުދިންގެ ހާލު ވަރަށް‬ ‫ބޮޑެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުގެ ދޮށީ ދަރިފުޅު ބިރުން‬ ‫ހޮޑުލަނީއެވެ‪ .‬ބައްޕަ ގެންގޮސްފާނެއޭ‪ ،‬މި ގެއަށް‬ ‫ވަދެގެންފާނެއޭ‪ ،‬ބަޑިޖަހާފާނެއޭ ކިޔައިގެން ހުރިހާ‬ ‫ކުދިން ރޮނީއެވެ‪ .‬އެއްވެސް އެއްޗެއް ނުކައެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ އަންހެނުން ފަތިސް ނަމާދަށް ފަހު‬ ‫އަބަދު ކިޔަވަނީއެވެ‪.‬‬

‫‪46‬‬

‫ އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިސާބުގަނޑުގައި‬ ‫އުޅޭ "ކްލަބް ލެގޫންސް" ގެ ދެތިން ޒުވާނުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ގެއަށް އައެވެ‪ .‬އެމީހުން‬ ‫އަޅުގަނޑު ގާތު ބުނީ އޮނަރަބަލް މުޖުތަބާ‬ ‫ރަހީނެއްގެ ގޮތުގައި ގެންދިޔަ ވާހަކައާއި‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑު އެއްގޮތަކަށް ވެސް ގޭގައި ހުންނަން‬ ‫އެމީހުން ހިތްހަމަ ނުޖެހޭ ވާހަކައެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫މިހާރުވަނީ އަޅުގަނޑު ދާނެ ގޭގެ ވެސް ހޯދާފައި‬

‫ކަމުގައި އެމީހުން ބުންޏެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑަށް‬ ‫ވެސް ވިސްނުނީ އަޅުގަނޑު ގޭގައި ހުރުމުން‬ ‫ގޯހެއް ވެދާނެ ކަމުގައެވެ‪ .‬އެހެނީ އަޅުގަނޑަކީ‬ ‫ރައީސްގެ ވަރަށް އަރިހުގައި އުޅޭ މީހެއްކަމާއި‬ ‫އަޅުގަނޑު ފެނުނީމައި ނޭނގޭނެ މީހަކު ވެސް‪،‬‬ ‫ކުޑަކުއްޖަކު ވެސް މާލޭގައި މަދުވާނެތީއެވެ‪.‬‬ ‫ނާޞިރާއި‬ ‫ސަގަރު‬ ‫ދޭތެރެއިން‬ ‫ދޭތެރެ‬ ‫ތަމަޅައިންގެ މީހުން އަޅުގަނޑުމެންގޭ މަގުން‬ ‫ހިނގައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑަށް ގެއިން‬ ‫ނުކުތުން ވެސް ވީ ވަރަށް އުނދަގޫ ކަމަކަށެވެ‪.‬‬

‫ކޮންތާކުކަމެއް އަޅުގަނޑަކަށް ނޭނގެއެވެ‪.‬‬ ‫ނުކުތީ‬ ‫ގެއިން‬ ‫ އަޅުގަނޑު‬ ‫މަޖީދީމަގުންނާއި އަދި އަޅުގަނޑުމެންގޭ މަގުން‬ ‫ޓެރަރިސްޓުން މެދުނުކެނޑި ހިނގަމުންދާތީ ދޭތެރެ‬ ‫ބަލާފައެވެ‪ .‬ނުކުންނާނެ ރަނގަޅު ދަނޑިވަޅެއް‬ ‫ލިބުމުން ލެގޫންސްގެ ޒުވާނުންނާއެކު އަޅުގަނޑު‬ ‫ދިޔައީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މަގުގައި ހުރި ގެއަކަށެވެ‪.‬‬ ‫މިމަގު ރައްކާތެރި ނޫންކަމަށް އަޅުގަނޑާއެކުގައި‬ ‫އުޅުނު ޒުވާނުންނަށް ފެނިގެން އަދި އެހެން‬

‫ނއި އެ‬ ‫ޟލް ަޢ ްބދުﷲ ާޔމީ ާ‬ ‫ރ ާއ ެއކު ައ ްލ ާފ ި‬ ‫ސގަތް އަނދި ި‬ ‫ރ ޮއ ްއ ި‬ ‫ިއ ު‬

‫ރ ީބ ުޢ ެގ ައށް ިދ ަޔ ީއ ުމ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނގެ ާޢ ިއ ާލއާ ައ ުޅގަނޑު މއ‪ަ .‬‬ ‫ނ ުކފާ ު‬ ‫މަ ި‬ ‫އެއީ އެއްތަނެއްގައި މާގިނައިރު ތިބުން ރައްކާތެރިކަމަށް ޔާމީނަށް‬

‫ނވެ‪ާ .‬ޔމީނާ ައ ުޅގަނޑު ަމ ުގމަ ީތ ަގއި‬ ‫ނގަންނަ ަވ ިއގެން ެ‬ ‫ނ ަވ ަޑއި ު‬ ‫ފެ ި‬

‫ނށް‬ ‫ސ ީލމް ައ ުޅގަނ ުޑމެން ެދ ީމހުން ަ‬ ‫ހިނ ާގ ަފއި ިދ ަޔއީ ޮފރި ަ‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ނޑު އަނ ެދގެން ެ‬ ‫ެދއްވި ދެ މު ް‬

‫އަޅުގަނޑު ނުކުތުމުގެ ކުރިން އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫އަންހެނުންނާއި ކުދިން ގެއާ އެއްފާރު ވެފައިހުރި‬ ‫ސެކަންޑްޕްލޭސް އަށް ފާރުމަތީން ފޮނުވީއެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ މެންދުރު ‪ 2‬ޖަހައި އެހައިކަންހާއިރުއެވެ‪.‬‬

‫ގެއަކަށް ބަދަލުކުރީއެވެ‪ .‬އެގޭގައި އަޅުގަނޑަށް‬ ‫ރަނގަޅު ކޮޓަރިއެއް ތައްޔާރުކޮށްފައި ހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އަޅުގަނޑު ބޭނުން ކުރުމަށްޓަކައި ފޯނެއް‬ ‫ވެސް ކޮޓަރިއަށް ގެނެސްފައި ހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫ޢައްބާހަކާ‬ ‫ މެންދުރުއްސުރެ‬ ‫ނުގުޅެއެވެ‪ .‬ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީނާ ގުޅެނީވެސް‬ ‫ތަފާތު ނަންބަރަކުންނެވެ‪ .‬ޢަލީ ޚާލިދުގެ‬ ‫ނަމުގައެވެ‪ .‬އޭރުވެސް ޢައްބާސް ހުންނެވީ‬

‫ހުއްޓައި‬ ‫މިގޭގައި‬ ‫ އަޅުގަނޑު‬ ‫އަލްފާޟިލް ޢަބްދުﷲ ޔާމީން މިގެއަށް‬ ‫ވަޑައިގަތެވެ‪ .‬ވަޑައިގެން ވިދާޅުވީ އޭނާގެ‬ ‫އަނބިކަނބަލުންނާއި އަދި ދަރިކަލުން މިހާރު‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ތިއްބެވީ މައްޗަންގޮޅީގައި ހުންނަ ފޮރި ޝަރީފް‬ ‫ގެގޭގައި ކަމުގައެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު އެކަނި މިގޭގައި‬ ‫ހުރުމަށްވުރެ ޔާމީނަށް ފެނިވަޑައިގަތީ އަޅުގަނޑު‬ ‫އެ ބޭފުޅުން އަރިހަށް އެ ގެއަށް ދިއުން‬ ‫ރަނގަޅުވާނެ ކަމަށެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑަށް ވެސް އެގޮތް‬ ‫ރަނގަޅު ވާނެ ކަމަށް ފެނިގެން ޔާމީން އަރިހުގައި‬ ‫އެ ގެއަށް ދިޔައީމެވެ‪ .‬އެގޭގައި އަޅުގަނޑު‬ ‫ހުރީ މަތީ ބުރީގައެވެ‪ .‬މަގުމަތިން ހިނގާ‬ ‫މީހުންނަށް ފެނިދާނެތީ ރައްކާތެރިކަމުގެ ގޮތުން‬ ‫ޔާމީންމެން ތިއްބެވީ އެނދުގައި ހުރި ގޮދަޑިތައް‬ ‫ތިރިކުރައްވައިގެންނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން އޭރު‬ ‫ބީބީސީންނާއި އެހެނިހެން ރޭޑިޔޯތަކުން ފޮނުވާ‬ ‫ޚަބަރުތައް އަހަމުން އައީމެވެ‪.‬‬ ‫ މި ގޭގައި އަޅުގަނޑުމެން ތިއްބައި‬ ‫މަސްޖިދުއްޒިކުރާއަށް ސަގަރު ނާޞިރު އައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އޭނާއާއެކު ތަމަޅައިންގެ ‪ 2‬މީހުން އައިކަން‬ ‫ވެސް އެނގުނެވެ‪ .‬އެއީ މަޣްރިބް ނަމާދު‬ ‫ނިމުނު ވަގުތު ކަމުގައި ވާތީ މިސްކިތުގައި ގިނަ‬ ‫ޢަދަދަކަށް މީހުން ތިއްބެވެ‪ .‬އެތަނަށް ސަގަރު‬ ‫ނާސިރު ގޮސް މައިކް އަތުލައިގެން ވާހަކަ‬ ‫ދެއްކިއަޑު އަޅުގަނޑުމެން އެހީމުއެވެ‪.‬‬ ‫އަނދިރިއާއެކު‬ ‫ އިރުއޮއްސިގަތް‬ ‫އަލްފާޟިލް ޢަބްދުﷲ ޔާމީނާއި އެ މަނިކުފާގެ‬ ‫ޢާއިލާއާ އަޅުގަނޑު މއ‪ .‬ރަބީޢުގެއަށް‬ ‫ދިޔައީމުއެވެ‪ .‬އެއީ އެއްތަނެއްގައި މާގިނައިރު‬ ‫ތިބުން ރައްކާތެރިކަމަށް ޔާމީނަށް ފެނިވަޑައި‬ ‫ނުގަންނަވައިގެންނެވެ‪ .‬ޔާމީނާއި އަޅުގަނޑު‬ ‫މަގުމަތީގައި ހިނގާފައި ދިޔައީ ފޮރި ސަލީމް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ދެމީހުންނަށް ދެއްވި ދެ މުންޑު‬ ‫އަނދެގެންނެވެ‪ .‬އެހެން ހެދީ ސަރުކާރުގެ‬ ‫އެއްވެސް މީހަކު އެގޭގައި ހުރިތޯ އެގެއަށް‬ ‫ފޯނެއްވެސް އައުމާ ގުޅިގެންނެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫މއ‪ .‬ރިހިތަރިއަށް ސަގަރު ނާޞިރު ގޮސް‬ ‫ޢަބްދުއްރަޝީދު ޙުސައިން އެގޭގައި ހުރިތޯ‬ ‫ސުވާލުކޮށް އެ ގެ ބަލައި ހެދިކަން އެނގުމާ‬ ‫ގުޅިގެންނެވެ‪ .‬ރަބީޢުގެ ވެސް އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ތިބުމަށް ވަރަށް ރަނގަޅަށް ތައްޔާރު ކޮށްފައި‬ ‫ހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫އާއި‬ ‫އަނބިމީހާ‬ ‫ އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫ކުދިންކޮޅުގެ ޚަބަރެއް އަޅުގަނޑަށް ފުރަތަމަ ވެސް‬ ‫ލިބުނީ އެރޭ ‪ 8‬ޖެހި ފަހުންނެވެ‪ .‬އޭރު އަޅުގަނޑު‬ ‫ހުރީ ރަބީޢުގޭގައެވެ‪ .‬އެމީހުން އަޅުގަނޑާ‬ ‫ގުޅީ އަޅުގަނޑުގެ ކޮއްކޮ ޢަބްދުއްސައްތާރުގެ‬ ‫ގެއިންނެވެ‪ .‬އެވަގުތު އަޅުގަނޑަށް އެނގުނު‬ ‫ސެކަންޑްޕްލޭސްއަށް‬ ‫ފާރުމަތިން‬ ‫ގޮތުގައި‬ ‫ދިޔައިއްސުރެ އަޅުގަނޑުގެ އެއް ކުއްޖަކު‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހަމަ ރޮނީއެވެ‪ .‬އޭނާ ރޯވަރުން ކަންތައް‬ ‫ބޮޑުވެގެން އެރޭ ހަތެއް ޖަހާ އެހައިކަންހާއިރު‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ އަނބިމީހާ ކުދިންކޮޅު ގޮވައިގެން‬ ‫ޢަބްދުއްސައްތާރުގެ ގެއަށް ދިޔައީއެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ގެއަށްދާން ޚިޔާލުކުރީ އެގެ ހުންނަ ހިސާބުގެ‬ ‫ގޮތުން މިހިނގާ ކަންތައް ގަނޑުގެ އަސަރު‬ ‫ކުޑަވާނެ ކަމަށް ފެންނާތީ ކަމުގައި އަޅުގަނޑުގެ‬ ‫އަންހެނުން އަޅުގަނޑު ގާތުގައި ބުންޏެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ގެއަށް ދެވުމުން އަޅުގަނޑުގެ ދަރިފުޅު ވެސް‬ ‫މަޑުމަޑުން ހަމަޖެހުނެވެ‪ .‬އެރޭ އެ މީހުން ތިބީ‬ ‫އެގޭގައެވެ‪.‬‬ ‫ ‪ 4‬ނޮވެންބަރު ‪ 1988‬ހުކުރު ދުވަހު‬ ‫ފަތިހު ‪ 5:30‬ހާއިރު ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީން‬ ‫ފޮނުއްވީމައި އަޅުގަނޑު ބަލައި ނަޞްރުﷲ‬ ‫ވަޑައިގަތެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު އެގެއަށް ގޮސް‬ ‫ކާރުގައި ނުކުތީއެވެ‪ .‬އޭރު ރަށުތެރޭގައި ވަރަށް‬ ‫ގިނަ ޢަދަދަކަށް އިންޑިއާ ސިފައިން އުޅެއެވެ‪.‬‬ ‫އޮންރަބަލް ޢުމަރު ޒާހިރާއި އޮނަރަބަލް ޢަބްދުﷲ‬ ‫ކަމާލުއްދީނާ އަޅުގަނޑު އެކާރުގައި ‪ 6:10‬ގައި‬ ‫ހޮސްޕިޓަލަށް ދިޔައީމެވެ‪ .‬އޭރު މަރުވެގެންނާއި‬

‫ޒަޚަމްވެގެން މަގުމައްޗަށާއި އެކި ތަންތަނަށް‬ ‫ވެއްޓިފައިވާ މީހުން ލޮރީގައި ހޮސްޕިޓަލަށް‬ ‫ގެނެވެނީއެވެ‪ .‬ފެންނަމުން ދިޔަ މަންޒަރުން‬ ‫އަޅުގަނޑަށް ވަރަށް އަސަރުކުރިއެވެ‪ .‬ހޮސްޕިޓަލުން‬ ‫ނުކުމެގެން ދެން ދިޔައީ ރަށުތެރެ ބަލައިލުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ރައީސް އޮފީހަށް ލިބިފައިވާ ގެއްލުން ތަކާއި‬ ‫ސިފައިންގެ މައި ދޮރާއްޓަށާއި ޢިމާރާތަށް ވެފައި‬ ‫ހުރި ގެއްލުންތައް އަޅުގަނޑުމެން ބެލީމުއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި މި ހާދިސާގައި ޝަހީދުވި މީހުން ވެއްޓިފައި‬ ‫ހުރި ތަންތަނަށް ފައިބައިފައި ހުރި ލޭތަކުން އޭރު‬ ‫އަދި އެ ތަންތަން ރީތިކޮށް އެނގެން ހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫ރަށުތެރޭގައި އެގޮތަށް އުޅެލުމަށް ފަހު ‪7:10‬‬

‫ގައި ދެވަނަ ފަހަރަށް ހޮސްޕިޓލަށް ދިޔައިރު‬ ‫އަނބިކަނބަލުން‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ‬ ‫އަލްފާޟިލާ ނަޞްރީނާ އިބްރާހީމް ޒަޚަމް ވެފައި‬ ‫ތިބި މީހުންގެ ގާތަށް ވަޑައިގެން އުޅުއްވާތީ‬ ‫އަޅުގަނޑު ދުށީމެވެ‪.‬‬ ‫ހޮސްޕިޓަލް‬ ‫ތަންތަނާ‬ ‫ މާލޭގެ‬ ‫ބަލައިލުމަށްފަހު އަޅުގަނޑު ދެން އައީ ގެއަށެވެ‪.‬‬ ‫އެ ދުވަހު ރޭޑިއޯ މެދުވެރި ކުރައްވައި ޤައުމާ‬ ‫މުޚާޠަބު ކުރެއްވުމުގެ ކުރިން ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫އެހައިކަންހާއިރު‬ ‫ޖަހައި‬ ‫‪8‬‬ ‫ހެނދުނު‬ ‫ފޯނުން‬ ‫އަޅުގަނޑާ‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ‬ ‫ގުޅުއްވިއެވެ‪ .‬އަދި އެ މަނިކުފާނާއި ޢާއިލާގެ‬ ‫ހުރިހާ ބޭފުޅުންގެ ޙާލުކޮޅު ވެސް ރަނގަޅުކަމަށް‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬ރައީސްގެ އަޑުފުޅު އިވުމުން‬ ‫އަޅުގަނޑަށް ކުރި އަސަރުން ވާހަކައެއް‬ ‫ނުދެއްކުނެވެ‪ .‬ރައީސް އަޅުގަނޑު ގާތު ވިދާޅުވީ‬ ‫އިސްލާމީ މަރުކަޒުގައި ހުކުރު ނަމާދު ކުރެވޭ‬ ‫ގޮތަށް އެ ތަން ސާފުކުރުމުގެ މަސައްކަތް އަވަހަށް‬ ‫ކުރުމަށެވެ‪ 3 .‬ނޮވެންބަރު ‪ 1988‬ދުވަހުގެ‬ ‫ފަތިސް ނަމާދުގެ ފަހުން އިސްލާމީ މަރުކަޒުގައި‬

‫ބަންގި ގޮވައި ނަމާދުކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ތަންވަނީ ބިއްލޫރިތައް ތަޅައި ކުނި އަޅަ ި‬ ‫އ‬ ‫ހަޑިކޮށްފައެވެ‪ .‬ރައީސް މިހެން ވިދާޅުވުމުން‬ ‫އަޅުގަނޑު ޢަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީނާ ގުޅައިގެން‬ ‫އެ މަސައްކަތް ފެއްޓީއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ހަމަ‬ ‫އެ ވަގުތު އެތަނަށް ގޮސް އިސްލާމީ މަރުކަޒު‬ ‫ބެލީމެވެ‪ .‬އެ ތަނުގެ ބިއްލޫރިތައް ތެޅި ތަނަށް‬ ‫ވަނީ ވަރަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތައް ލިބިފައެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ކުޑަގޮތަކަށް ތަން ސާފުކޮށްލައިގެން‬ ‫އިސްލާމީ މަރުކަޒުގައި އެދުވަހު ހުކުރު ނަމާދުން‬ ‫ފެށިގެން ނަމާދު ކުރެވެން ފަށައިފިއެވެ‪.‬‬

‫‪47‬‬

‫ރައިވަރު އުވިގެން ހިނގައިދާނެ ހެއްޔެވެ؟‬ ‫"ރައިވަރުގެ "ފޮނި މާމެލާމެލި"‬ ‫މި ފަހަކަށް އައިސް ޒުވާން ޖީލުތަކުން ރައިވަރާމެދު ދެކޭގޮތް‬ ‫ބަދަލުވަމުން އަންނަކަން ފާހަގަ ކުރެވެ އެވެ‪ .‬އެހެން އެވީ ރައިވަރާ‬ ‫ދޭތެރޭގައި އަޅުގަނޑުމެންނަށް އިހުމާލު ވެވުނީމައެވެ‪ .‬އިހުޒަމާނުގެ‬ ‫ކަމެއްކަމުގައި ދެކެ‪ ،‬އެއާދުރަށް ދެވުނީމަ އެވެ‪ .‬ލިބެމުންދިޔަ ޒަމާނީ ތަޢުލީމާ‬ ‫އެއްވަރަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ދިވެހި ބަހަށް ސަމާލުކަން ނުދެވުނީ މައެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ފަހަރެއްގައި ވެދާނޭ ގޮތެކެވެ‪ .‬ކުރީގެ ބައެއް ކަންކަމަކީ މާ މުހިންމު‬ ‫ކަންކަމުގައި ނުވެ ހިނގައިދާނެ އެވެ‪ .‬ބައެއް ކަހަލަ އާދަކާދަ ތަކަށް‬ ‫ވެސް އަދި ބައެއް ކަހަލަ ކުޅިވަރުތަކަށް ވެސް އެހެން ވަމުން ގޮސްފައި‬

‫ރ ިއ ަވރުން‬ ‫ަ‬

‫ށދެނީ‬ ‫ޮކ ް‬

‫ީކ ްއތޯ‬

‫ަބ ާލ ިއރު‪،‬‬

‫ރައިވަރުން ކޮށްދެނީ ކީއްތޯ އެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ކަމަކަށް އަޅުގަނޑަށް ފާހަގަ ކުރެވުނީ ރައިވަރަކީ މިޔުޒިކީ‬ ‫ރާގުތައް ރާއްޖޭގައި ކިޔަމުން ނުދާ ޒަމާނެއްގައި‪ ،‬އަދި މުނިފޫހި ފިލުވޭނޭ‬ ‫މާގިނަ ކަންތައްތަކެއް ވެސް ރާއްޖޭގައި ކުރެވެން ނެތް ޒަމާނެއްގައި މީހުން‬ ‫ފޫހި ފިލުވައިލަން ވެސް‪ ،‬މަޖާކޮށްލަން ވެސް‪ ،‬ވައްބަހުން ވާހަކަވާހަކަ‬ ‫ބުނެލަން ވެސް ރައިވަރު ކިޔައިފައި އެބަހުރި ކަމެވެ‪.‬‬ ‫ރައިވަރު ކިޔައިއުޅުނު ރާގުތަކުގެ ތެރޭގައި އިރުވައިތޮށީގެ‬ ‫ރާގު‪ ،‬އަވަށުރާގު‪ ،‬އުނދޯލީ ރާގު ކަހަލަ ރާގުރާގަށް ވެސް‬ ‫ކިޔައި އުޅުނެވެ‪.‬‬

‫ިދ ެވ ިހ ަބ ުހގެ‬

‫ރ ިއ ަވރޭ ެވސް ބުނެ ިވދާނެ ެއވެ‪.‬‬ ‫ސ ުކރަނ ިޑ ައކީ ަ‬ ‫ޭމ ިބ ް‬ ‫ނ ަކ ެމވެ‪.‬‬ ‫ނ ުހރި ާބ ަވތް ަތ ުކގެ ގި ަ‬ ‫ސ ަބ ަބކީ ެއއިން ިލބެ ް‬ ‫ަ‬ ‫އެހެންކަމުން ދިވެހި އަދަބިއްޔާތުގެ އެންމެ މުހިންމު އެކައްޗަކީ‬ ‫ޝ ްއ ެކ ްއ ެވސް ނެ ެތވެ‪.‬‬ ‫ރ ަކ ާމ ެމ ަދ ުކ ަ‬ ‫ރ ިއވަ ު‬ ‫ަ‬ ‫އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬އެކަމަކު މިއަދު ވެސް އުފެދޭ ސުވާލަކީ ރައިވަރަކީ އެގޮތަށް‬ ‫ދޫކޮށްލަން ވާނެ އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟ ރައިވަރު އުވި ހިނގައްޖެނަމަ‪ ،‬ނުވަތަ‬ ‫އެއަށް އިޙުމާލު ވެވިއްޖެނަމަ އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ރީތި ދިވެހި ބަހަށް ވާނީ‬ ‫ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ‪ .‬މި ކަމާ ބެހޭގޮތުން މުޙައްމަދު އަމީން ދީދީ ވިދާޅުވެފައިވާ‬ ‫ބަސްފުޅެއް ޅެންބައިތަކުން އެކުލަވައި ލައްވައިފައި ވެސް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫"ރައިވަރުގެ ފޮނި މާމެލާމެލި ނެތި ހެދޭ ގުލްޒާރަކަށް‬ ‫ގައިމުވެސް ނުކިޔޭނެއޭ ޅެންވެރި ކަމުގެ ގުލްޒާރެކޭ‪".‬‬

‫‪48‬‬

‫ރައިވަރަކީ އޭގެ ފެށުމެއް އެނގިފައި ނެތް ނަމަވެސް ވަރަށް‬ ‫ކުރީއްސުރެ ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައި ވަރަށް ބޮޑު މަޤުބޫލު ކަމެއް ދެވިފައި‬ ‫އޮންނަ އެއްޗެކެވެ‪ .‬އެ ޤަދަރާއި އެ އިޙުތިރާމް ރައިވަރަށް ކުރަންޖެހުނީ‬ ‫ކީއްވެގެން ބާވައެވެ‪ .‬އަދި ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައި ރައިވަރަށް އެހައިބޮޑު‬ ‫ސަމާލުކަމެއް ދެވުނީ ކީއްވެގެންތޯ ބަލައިލަންވެސް ޖެހެއެވެ‪ .‬އޭގެ ސަބަބުތައް‬ ‫ގިނައެވެ‪ .‬އެ ސަބަބުތައް ކަނޑައެޅުމުގައި ފުރަތަމަ ބަލައިލަން ޖެހެނީ‬

‫ކަ ށި މާ އަ ޙް މަ ދު ޝާ ކި ރު‬

‫ރައިވަރުގެ ތެރޭގައި އުނދޯލީ ރައިވަރާއި‪،‬‬ ‫ގޭދޮށުރައިވަރާއި‪ ،‬މަސްވެރިކަމުގެ ރައިވަރާއި‪ ،‬ބޭސް‬ ‫ފަންޑިތަވެރިކަމުގެ ރައިވަރާއި‪ ،‬ބެރެކި ރައިވަރާ މިހެން‬ ‫ގޮސް ވަރަށް ގިނަ ވައްތަރުތައް ހުރެއެވެ‪ .‬އަދި ރައިވަރުގެ‬ ‫ތެރެއިން ވާދަރައިވަރަކީ ވެސް ދެމީހުންގެ ދެމެދުގައި‬ ‫ފޫހި ފިލުވައިލުމުގެ ގޮތުން ނޫންނަމަ އެކަކު އަނެކަކަށް‬ ‫ދިމާކުރުމުގެ ގޮތުން ކިޔައިއުޅޭ ވަރަށް ޝައުޤުވެރިވާ‬ ‫ވައްތަރެކެވެ‪ .‬މިއިން ކޮންމެ ވައްތަރަކީ ވެސް ތަފާތު‬ ‫މަޤާމުތަކުގައި ކިޔައި އުޅުނު ވައްތަރު ތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫ރައިވަރުގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ލޯބީގެ ރައިވަރުތަކަކީ ވެސް‬ ‫ވަކިން ސަހަލު ވައްތަރެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫ކީއްތޯ‬ ‫ކޮށްދެނީ‬ ‫ރައިވަރުން‬ ‫ދިވެހި ބަހުގެ މޭބިސްކުރަނޑިއަކީ ރައިވަރޭ ވެސް‬ ‫ބުނެވިދާނެއެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ އެއިން ލިބެންހުރި ބާވަތްތަކުގެ‬

‫ގިނަކަމެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދިވެހި އަދަބިއްޔާތުގެ އެންމެ މުހިންމު އެކައްޗަކީ‬ ‫ރައިވަރުކަމާމެދަކު ޝައްކެއް ވެސް ނެތެވެ‪ .‬ރައިވަރުން އަޅުގަނޑު ފާހަގަކުރާ‬ ‫ދެތިން ކަމެއް ދަންނަވައިލާނަމެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ކަމަކީ އަޅުގަނޑުމެން ނުލާހިކު‬ ‫ދިގުކޮށް ބުނެގެން ނޫނީ ނުބުނެވޭ ވާހަކަ ރައިވަރުން ވަރަށް ކުރުކޮށް އެ‬ ‫ވާހަކަ ބުނެދެއެވެ‪ .‬އެއީ ތިން ބަހުންނާއި ހަ ބަހުންނެވެ‪ .‬ހަމަ މިވާހަކަ‬ ‫ޅެމަކުން ބުނަން ބޭނުންވިޔަސް ބުނެވޭނީ ވަރަށް ދިގުކޮށެވެ‪ .‬ގިނަ ޅެންބައިތު‬ ‫ތަކަކުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދެވަނަ ކަމަކަށް ދިވެހި ބަހުގެ ބަސްކޮށާރު އޮތީ ރައިވަރުގެ ތެރޭގަ‬ ‫އެވެ‪ .‬މި ވާހަކައާ ދެކޮޅު ހައްދަވާނޭ އެއްވެސް ބަސްވާރެއް ހުންނަވާނެއެކޭ‬ ‫ހީއެއް ނުވެ އެވެ‪ .‬ދިވެހި ބަހުގައި އަޅުގަނޑުމެން މި ބޭނުންކުރާ ބަސްކޮށާރު‬ ‫މުއްސަނދިކަމާއެކު ރައިވަރުން އެ އޮތީ ލިބޭށެވެ‪ .‬ދިވެހީންގެ އާދަކާއާ‬ ‫ކުޅެއުޅުނު ކުޅިވެރުތަކަށް ދާންދެން ރައިވަރުގެ ތެރެއިން ފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ތިންވަނަ‬

‫ކަމަކަށް‬

‫އަޅުގަނޑު‬

‫ފާހަގަ‬

‫ކޮށްލާނީ‬

‫ރައިވަރުން‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދީފައިހުންނަ މެސެޖް ތަކެވެ‪ .‬އިންސާނެއްގެ ޙަޔާތުގައި ދިމާވާ ހުރިހައި‬ ‫ކަމަކަށް ވެސް ރައިވަރުގައި ހުރީ އަލިއަޅުވައިލާފައެވެ‪ .‬ނަސޭޙަތާއި އިރުޝާދު‬ ‫ދެއެވެ‪ .‬އިންޒާރާއި‪ ،‬އަމުރު އޭގެ ތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ‪ .‬ލޯތްބާއި ޖަޒުބާތުން‬ ‫އިންސާނާގެ ހިތްތަކާ ކުޅެލައެވެ‪ .‬މަލާމާތާއި‪ ،‬ހަޖުލުން މީހާގެ މުޅި މިޒާޖު‬ ‫ބަދަލު ކޮށްލުވަ އެވެ‪ .‬އެއިން މަސްވެރިކަމުގެ ވާހަކަ ދައްކައިދެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭސްވެރިކަން ބުނެދެއެވެ‪ .‬މިހެންގޮސް ރައިވަރުގައި ނެތީ މިވެނި ކަމެކޭ‬ ‫ދެންނެވޭކަށް ނެތެވެ‪ .‬ހުރިހައި ވައްތަރެއް‪ ،‬އަދި ހުރިހައި ރަހައެއް ވެސް‬ ‫އޭގައި އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫ނ ޮގތް‬ ‫ށ ަފ ިއ ހުން ަ‬ ‫ރ ަގއި ިދ ުގ ަމގު ުކރު ޮކ ް‬ ‫ރ ިއވަ ު‬ ‫ަ‬ ‫މި މަޒުމޫނު ފަށައިގެންއިރު‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެން ވަރަށް ދިގުކޮށް‬ ‫ބުނާވާހަކަ ރައިވަރުގައި ވަރަށް ކުރުކޮށް ބުނެފައި ހުންނަ ވާހަކަ ލިޔެލީމެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެ ބައެއް މިސާލު މިތާނގައި އަޅުގަނޑު ދަންނަވައިލާނަމެވެ‪ .‬މިއިން ކޮންމެ‬ ‫ރައިވަރެއްގައި އެ ބުނާ ވާހަކައެއްގެ ކުރު ޚުލާސާއެއް ވެސް ލިޔެލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫އޭރުން މަޒުމޫނު ވިދާޅުވާ ބޭފުޅުންނަށް މީގެ ތެރެއަށް ވެދެވަދައިގަންނަވަން‬ ‫ތަންކޮޅެއް ފަސޭހަފުޅު ވާނެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ މިދަންނަވާއެއްޗެއް ފަހުމުވެލައްވާލެއް‬ ‫ބޮޑުވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ރަ އި ވަ ރު ގެ‬ ‫ތެރޭގައި އުނދޯލީ ރައިވަރާއި‪،‬‬ ‫ގޭދޮށުރައިވަރާއި‪ ،‬މަސްވެރިކަމުގެ ރައިވަރާއި‪،‬‬ ‫ބޭސް ފަންޑިތަވެރިކަމުގެ ރައިވަރާއި‪ ،‬ބެރެކި ރައިވަރާ‬ ‫މިހެން ގޮސް ވަރަށް ގިނަ ވައްތަރުތައް ހުރެ އެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ރައިވަރުގެ ތެރެއިން ވާދަރައިވަރަކީ ވެސް ދެމީހުންގެ‬ ‫ދެމެދުގައި ފޫހި ފިލުވައިލުމުގެ ގޮތުން ނޫންނަމަ އެކަކު‬ ‫އަނެކަކަށް ދިމާކުރުމުގެ ގޮތުން ކިޔައިއުޅޭ ވަރަށް‬ ‫ޝައުޤުވެރިވާ ވައްތަރެކެވެ‪.‬‬

‫ ‬ ‫ނޭންގިއަކަސް ގޮވާ‬ ‫ ‬ ‫ގޭން އަވަދިވެ ހުރިއްޔާ‬ ‫ ‬ ‫ރޭންވެސް އަދި މާދަމާ‬ ‫ ‬ ‫ދޭން އެދެމެ އައިސްލާ‬ ‫ވޭން އުފަ ނެތްކަމަކު ލެއްދެ‬ ‫ ‬ ‫ކޭން މިއުޅޭ ހާލެއްދެ‬

‫(ގޮވައި ނޭންގިއަކަސް)‬ ‫(ގޭން އަވަދިވެގެން ހުރިއްޔާ)‬ ‫(އަދި މާދަމާ ރޭންވެސް)‬ ‫(އައިސްދިނުން އެދެމޭ)‬ ‫(އުފަލެއް ދެވޭން ނެތެއް ކަމަކު)‬ ‫(މިއުޅޭ ހާލެއް ދެކޭން)‬

‫މި ރައިވަރުގެ ވަކި ބަސްބަހުގެ މާނަ އެ އޮތީ ލިޔެފަ އެވެ‪.‬‬ ‫ބަލައިލީމާ މި ބުނަނީ ކީކޭކަމާއި‪ ،‬އެއްކުއްޖަކަށް ޓަކައި އަނެއް ކުއްޖެއްގެ‬ ‫ހިތުގައި އުފެދިފައިވާ ލޯބީގެ މަތިވެރިކަން ކިތަންމެހައި ވެސް ރަނގަޅަކަށް‬ ‫ހާމަ ކޮށްދެއެވެ‪ " .‬އަހަރެން ބުނެ އާދޭސް ނުކުރިއެއް ކަމަކު‪ ،‬ގޭގެ‬ ‫މަސައްކަތުން އަވަދިވެގެން އަހަންނާ ހަމައަށް އައިސްލާނެ ފުރުސަތެއް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ލިބިއްޖެނަމަ މާދަމާރޭން ވެސް އައިސްދިނުމަކީ އަހަރެންގެ އެދުމެކެވެ‪".‬‬ ‫މިވާހަކަ މިގޮތަށް ބުނަމުން ދެން ބުނަނީ ކީކޭތޯއެވެ‪ " .‬އަހަރެންގެ ހާލަތު‬ ‫މިހާރު ހުރިގޮތުން ތިބާއަށް އުފަލެއް ދެވޭކަށް މިހާރަކު ނުމެނެތްމެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު ވެސް އަހަރެން މިއުޅޭ ހާލެއް ދެކެލަން އަހަންނާހަމައަށް އައިސް‬ ‫ދިނުމަކީ އަހަރެންގެ ވަރަށް ބޮޑު އެދުމެކެވެ‪ ".‬މި ވާހަކަ އަސަރާއެކު‬ ‫ބުނަންވެއްޖެނަމަ އަދިވެސް އިތުރު ޖުމުލަ ތަކަކަށް ބޭނުންވެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫ހަމަ މިވާހަކަ އެންމެ ‪ 6‬ބަސް ރައިވަރަކުން އެއޮތީ ހަމަ އެ އަސަރު‬ ‫ނެރެދީފަ އެވެ‪ .‬ދެން މި ލިޔެލަނީ ‪ 3‬ބަސް ރައިވަރެކެވެ‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ޅަސާހިބަ ލާހަދާ ތިޔަ‬ ‫ކަކާ ބަދަނާ ލިބާހުދެނ ް‬ ‫ބަތާނައީ މަނަމަ ދެން ‬ ‫ރަނގަޅުވީސް ހެއްޔެވެ‪).‬‬

‫(ތިޔަ ޅަ ސާހިބާ ލާހަދާ)‬ ‫(ލިބާހުގެ ކަކާއި ބަދަނާ)‬ ‫އަހަރެންނަމަ‬ ‫(ބަތާނައަކީ‬

‫ކިހައި‬

‫މިއީ ތިން ބަސް ރައިވަރެކެވެ‪ .‬އެކަމަކު އެ ދައްކައިލި ދިގު ވާހަކައާމެދު‬ ‫ނިކަން ވިސްނާވަޑައިގެން ބައްލަވާށެވެ‪ .‬އެ ޅަ އަންހެން ސާހިބާ ލާހަދާ‬ ‫ލިބާހުގެ ބަތާނައާ ކަކަކީ ތިމަންކަމުގައި ވީނަމަ ކިހައި ރަނގަޅުވީސްހޭ އެ‬ ‫ބުނާބުނުމަކީ ކޮބައިތޯ އެވެ‪ .‬އެހާ މާނަފުން ގޮތެއްގައި އެބުނަނީ ކީކޭތޯ އެވެ‪.‬‬ ‫ވަރަށް ރީތި ބަހުން އެންމެންގެ ތެރޭގައިވެސް ބުނެލަން ދުލަށް އައިބުނުވާ‬ ‫ގޮތަކަށް އެ ބުނަނީ ހާދަހައި ބޮޑު ވާހަކައެކެވެ‪ .‬ލޯބީގެ ޖަޒުބާތުން ފުރިފައިވާ‬ ‫ވާހަކައެކެވެ‪ .‬ރައިވަރާމެދު ދެން ވިސްނާވަޑައިގެންފައި ފުރިހަމަ މާނައެއް‬ ‫އަމިއްލަފުޅަށް ކުރައްވަބައްލަވާށެވެ‪.‬‬

‫ރައިވަރުގެ ބަސްކޮށާރު އެނގެނީ ކިހައިވަރަކަށް‬ ‫ހެއްޔެވެ؟‬ ‫ރައިވަރުގައި ހުރި ދިވެހި ބަސްކޮށާރުގެ މުއްސަނދިކަމުގެ ވާހަކަ‬ ‫ހުރިހައި ބަސްވާރުން ވެސް ވިދާޅުވެ އެވެ‪ .‬އެއީ ތެދުފުޅެކެވެ‪ .‬އިހުގެ‬ ‫ރައިވަރުތަކަށް ބަލައިލުމުން މިކަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެނގެއެވެ‪ .‬އެންމެ‬ ‫ރައިވަރަކުން ވެސް އެތައް ލަފުޒުތަކެއް ނެގޭ ރައިވަރު އެބަހުއްޓެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫މިސާލުތައް ބައިވަރެވެ‪ .‬އެއް މިސާލެއް ދަންނަވައިލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫ހަރުތެރޭ ތިބޭވެ ް‬ ‫ނ‬ ‫ބަރުޚަވެ ނުކުމެދާނެ ދެން‬ ‫ކަރުތާފެނަށް އެރި ތިހެން‬ ‫ކަރުގޮހޮރު ނުއުކަނިގަ ދެން‬ ‫މަރުވެދާނެ ކަމެއް ނަމަކަ‬ ‫ވަރުއާލާތް ނެތްމަނަކަ‬

‫(ވެން‪ .‬ހޮރު)‬ ‫(ޚަބަރު ވެގެން (އެނގިގެން)‬ ‫(ކަރުތާފެން )‬ ‫(ކަރުގޮހޮރު‪ ،‬ނުއުކުން)‬ ‫(ކަވަރު )‬ ‫(އާލާތް)‬

‫މި ރައިވަރަށް ބަލައިލާއިރު ލިބެންހުރި ލަފުޒުތަކަށް ބައްލަވާށެވެ‪.‬‬ ‫މިސާލަކަށް ފުރަތަމަ ބަހުގައި މޫދުގައި އުޅޭ ވެނުގެ ވާހަކައާއި‪ ،‬އެ ސޮރުމެން‬ ‫ފިލާތިބޭ ހޮރުގެ ވާހަކައެވެ‪ .‬ދެވަނަ ބަހުގައި އެއޮންނަ "ޚަބަރުވެގެން" މި‬ ‫ބުނަނީ ވެންތަކަށް އެކަން އެނގިގެން ނުކުމެދާނެ ވާހަކައެވެ‪ 4 .‬ވަނަ‬ ‫ބަހުގައި އެބުނެދެނީ މީހާ މޫދަށް އެރިހުރި ހިސާބެވެ‪ .‬މިއިން އެ ބުނެދެނީ‬ ‫އޭނާހުރީ ކަރުތާފެނަށް އެރި މޫދުގައި ކަމެވެ‪ .‬އަނެއް ބަހުގައި އެ އޮންނަ‬ ‫ކަރުގޮހޮރަކީ މޫދަށް އެރި މަސްބާނަން ހުރި މީހާ ގެންގުޅު އެންމަހުގެ‬ ‫ވާހަކައެވެ‪ .‬ކަރުގޮހޮރަކީ މަސްކަނޑާފައި އުކާލަން އެ ހުންނަ ތާފަތްގަނޑާއި‬

‫ޗިސްމެޔާ މިކަހަލަ އެއްޗިއްސެވެ‪ .‬ދެން އޮތީ ކަވަރު މިލަފުޒެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫މަސްހިފަން ދަގަނޑުން ހަދައިގެން ގެންގުޅޭ ކަންގިލި ފާޑު އެއްޗިއްސެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ފަހުބަހުގައި ދެން އޮތީ އާލާތް މިލަފުޒެވެ‪ .‬އެއީ މޫދުގައި އުޅޭ ދިރޭ‬ ‫ތަކެއްޗަށް ހަމަލާ ދެވިދާނޭ ފަދަ އެއްޗިއްސެވެ‪.‬‬ ‫މިވާހަކައަށް ބަލާއިރު‪ ،‬ރައިވަރުގެ ބޭރުފުށުން ފެންނަ މާނައާ‬ ‫އެތެރެފުށުން ފެންނަ މާނަ ވަރަށް ތަފާތެވެ‪ .‬ޙަޤީޤަތުގައި މިއީ އަންހެން‬ ‫ކުއްޖަކަށް ދީފައި އޮތް ނަސޭހަތެކެވެ‪ .‬އަންހެން ކުއްޖަކަށް ދިމާވެދާނެ‬ ‫ނުރައްކާތެރި ކަމަކަށް ދުރާލާ ވިސްނައިދީފައިވާ ރައިވަރެކެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ‬ ‫އިންޒާރެކެވެ‪ .‬މިކަން އެނގެނީ ރައިވަރުގެ ފަހުބަހާ ހިސާބުންނެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ބަހުގެ އެންމެ ފަހު ލަފުޒަކަށް އޮތީ " ނަމަކަ" މި ލަފުޒެވެ‪ .‬މިއޮތީ ބަސް‬ ‫އޮޅުވައިފައެވެ‪ .‬ރަނގަޅު ގޮތަކީ "ކަމަނަ" އެވެ‪.‬‬

‫ތައިވަރު‬ ‫ރައިވަރާ ތައިވަރާ މިއީ ތަފާތު ދޭއްޗަކީތޯއެވެ‪ .‬ރައިވަރާ ބެހޭގޮތުން‬ ‫ލިޔުއްވައިފައިވާ ބޭބޭފުޅުން ވިދާޅުވަނީ ތައިވަރަކީ ވެސް ހަމަ ރައިވަރު‬ ‫ކަމުގައެވެ‪ .‬އޭގެ ތަފާތެއް ކަމުގައި ވިދާޅުވަނީ ތައިވަރަކީ އޭގެ ފުންމާނައަށް‬ ‫ބަލާއިރު ތަންކޮޅެއް އަހައިލަން ފަސޭހަ ނޫން ގޮތްގޮތަށް ހެދިފައި ހުންނަ‬ ‫ރައިވަރެވެ‪ .‬ތައިވަރު ވެސް ހުންނަނީ ހަމަ ތިންބަހުންނާއި ހަ ބަހުންނެވެ‪.‬‬ ‫ވަޒަންތަކާއި ފިލިކޯޅި ހަމަ ކުރުމުގައި ވެސް ތަފާތެއް ނެތެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫މިސާލެއްގެ ގޮތުން މި ރައިވަރު ވިދާޅުވެލައްވާށެވެ‪ .‬މި ދެންނެވި ވާހަކަ‬ ‫އޭރުން އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫ޅަސާހިބަ ލާހަދާ ތިޔަ ‬ ‫ކަކާ ބަދަނާ ލިބާހުދެން ‬ ‫ބަތާނައީ މަނަމަ ދެން ‬ ‫ރަނގަޅުވީސް ހެއްޔެވެ‪).‬‬

‫(ތިޔަ ޅަ ސާހިބާ ލާހަދާ)‬ ‫(ލިބާހުގެ ކަކާއި ބަދަނާ)‬ ‫އަހަރެންނަމަ‬ ‫(ބަތާނައަކީ‬

‫ކިހައި‬

‫މިރައިވަރުގެ ފުންމާނައަށް ބަލާއިރު ނުވަތަ ފޮރުވިފައި އޮތް‬ ‫މާނައަށް ބަލާއިރު އެ ބުނަނީ ވަރަށް "ލާނެއް" ވާހަކައެކެވެ‪ .‬ތައިވަރު‬ ‫ހުންނާނީ މިހެންކަމަށް މިކަމުގެ އުސްތާޛުން ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬ރައިވަރަކީ‬ ‫ކޮބައިކަން ވަރަށް ސާފުކޮށް ބޮޑުފެންވަޅުގޭ ސީދީ "ރަންތަރާދު" މިފޮތުގައި‬ ‫ވިދާޅުވެދެއްވައިފައި ވެއެވެ‪ .‬ރައިވަރާމެދު އެމަނިކުފާނު ވިދާޅުވެފައިވަނީ‬ ‫މިދަންނަވާ ހެންނެވެ‪.‬‬

‫ އިނގިރޭސި ލަފުޒުގެ ތެރެއިން އެއްވެސް އަކުރެއް ތަކުރާރުނުވާ‬ ‫‪ 15‬އަކުރުގެ ހަމައެކަނި ބަހަކީ ‪ uncopyrightable‬އެވެ‪.‬‬

‫‪50‬‬

‫ ޕެންސިލްވީނިއާގެ‬ ‫ތިރިތަނަށްވުރެ‬

‫އެން ެ‬ ‫މ‬ ‫ތިރިއެވެ‪.‬‬

‫މި ދެ ބޭފުޅުންގެ ވާހަކަފުޅުތަކަށް ބަލާއިރު ވެސް ދިވެހީންގެ‬ ‫ރައިވަރަށް ލިބިފައިވާ ޚާއްސިއްޔަތު ވަރަށް ރަނގަޅަށް އެނގެއެވެ‪.‬‬ ‫ވުމާއެކު ރައިވަރަށް ވާގޮތެއް ވެގެންދާން ދޫކޮށްލާނީތޯ ނުވަތަ ނޫންތޯ މިއީ‬ ‫މިއަދުގެ މުދައްރިސުންނާއި‪ ،‬އެދުރުންގެ ނިންމެވުމަކަށް ވާން އެބަޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ރައިވަރުގެ މުހިންމުކަން ދަރިވަރުންނަށް އަންގައިދީ‪ ،‬ރައިވަރު‬ ‫ހަދަން ދަސްކޮށްދޭނޭ ކޯސްތަކެއް ވެސް ހިންގަން ޖެހޭ ކަމަށް ދެކެމެވެ‪.‬‬ ‫ކުރީޒަމާނުއްސުރެ އަޅުގަނޑުމެންނާ ހަމައަށް އައިސްފައި ހުރި ރައިވަރުތައް‬ ‫މާނަކޮށް‪ ،‬އޭގައި ފޮރުވިފައިވާ އަދަބީ ޚަޒާނާތައް ނެރެ ހާމަ ކޮށްދެވޭތޯ‬ ‫މަސައްކަތް ކުރަން ވެސް ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ރެފަރެންސް‬

‫(ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީން)‬ ‫‪1 .1‬ޝައިޚް ޒުބައިރު‪1999 .‬‬ ‫(ބޮޑުފެންވަޅުގޭ ސީދި)‬ ‫‪2 .2‬ކަންޒުލް އަދަބު‪1992 .‬‬ ‫(ބޮޑުފެންވަޅުގޭ ސީދި)‬ ‫‪3 .3‬ރަންތަރާދު ‪1999‬‬ ‫ދމުގެ ހުނަރު‪( 2010 .‬ޢަބްދުﷲ ޞާދިޤް)‬ ‫‪4 .4‬ރައިވަރު ހެ ު‬

‫ މެކް ޑޮނަލްޑް ބިގް ބަންއެއްގައި އެވްރެޖްކޮށް ‪ 178‬އޮށް ވެއެވެ‪.‬‬

‫މ ހޮސްޕިޓަލެއްގައި އުފަންވެފައިވާ އެމެރިކާގެ‬ ‫ އެންމެ ފުރަތަ ަ‬ ‫މ ކާރޓާއެވެ‪.‬‬ ‫ރައީސަކީ ޖި ީ‬

‫އުސްތަން‬

‫ރައިވަރުގައި ބަސް އޮޅުވައިފައި ހުންނަ ހުރުމާ ބެހޭގޮތުން‬ ‫ފަޟީލަތުއްޝައިޚް ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީން ވިދާޅުވަނީ އެއީ ޅެމުގެ ވަޒަނުގެ‬ ‫ޟަރޫރަތަށްޓަކައި އެހެނިހެން ބޮޑެތި ބަސްބަހުން ޅެން ހަދާ މީހުން ވެސް‬ ‫ގެންގުޅެފައި ހުރި ގޮތް ކަމުގައެވެ‪ .‬އެކަމަކު ހަމަ އެއާއެކު އޭނާ ވިދާޅުވަނީ‬ ‫އެކިއެކި ލަފުޒުތަކުގެ އަކުރުތައް އެކިތަނަށް ގެންގޮސް ލުމަކީ ގިނަ ހަރުދަނާ‬ ‫ބަސްބަހުގައި ޅެން ހެދުމުގައިވެސް ގެންގުޅޭ ގޮތެއް ނޫންކަމުގައެވެ‪( .‬ޝައިޚް‬ ‫ޒުބައިރު‪ .1999 .‬ޞ‪)16 .‬‬

‫ކޮންމެ ދެބިލިޔަނަކުން އެކެކެވެ‪.‬‬

‫‪?atEverukulUbaQ‬‬ ‫ކޮލަރާޑޯގެ‬

‫"ރައިވަރަކީ ދިވެހީންގެ ތެރޭގައި ކޮން ޒަމާނަކުއްސުރެން‪،‬‬ ‫އުފެދިގެން އައި އެއްޗެއްކަން އެނގޭން ނެތަސް‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ގުލްޒާރުގެ މުޝްތަޝާރު އައްޝައިޚް ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީން ވިދާޅުވި‬ ‫ފަދައިން އެތައް ޒަމާނަކުއްސުރެ ދިވެހީންގެ ހިތަށް އަރާ އެއްޗެހިތަކާއި‬ ‫އެގޮތް މިގޮތަށް ފާޅުކުރާން ޖެހޭ މަޤުޞަދު ތަކާއި‪ ،‬ޚިޔާލަށް އައިސް ވަންނަ‬ ‫ބާވަތްތަކުގެ ޝުޢޫރުތައް‪ ،‬އެ މީހުން އެރާގުތައް ހޯދީ ކޮންތާކުންކަން ވެސް‬ ‫ނޭނގޭ‪ ،‬ޚާއްޞަ އެމީހުންގެ ހިތަށް އަސަރު ކުރާ ރާގަކަށް‪ ،‬ހަރުއަޑުން‬ ‫ކިޔައި ފާޅުކުރުމަށް ގެންގުޅެމުން އައި ވަކި ޚާއްޞަ ވަޒަނެއްގެ ޅެން‬ ‫ބަހުރުވައެއްކަމީ‪ ،‬ހަމަ އެއްވެސް މީހަކަށް ވަންހަނާ ވާންވީ ކަމެއް ނޫނެވެ‪".‬‬ ‫(ރަންތަރާދު‪)1989 .‬‬

‫އެންމެ‬

‫ ‪ 116‬އަހަރު ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ގިނަދުވަހު ދުނިޔޭގައި ހުންނަނީ‬

‫ ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ކަތުރުފަންޏެއްގެ ބަރުދަން‪ ،‬ހުރިހާ އިންސާނުންގެ‬ ‫ބަރުދަނަށްވުރެ ‪ 10‬ގުނަ އިތުރެވެ‪.‬‬ ‫ ދުނިޔޭގެ އެންމެ މަޝްހޫރު ބްރޭންޑްގެ ދެ ބްރޭންޑަކީ އެޕަލް އާއި‬ ‫ސެމްސަންގް އެވެ‪.‬‬ ‫އ ސިޑިއަކުން މައްޗަށް އެރުމަށް ކުޅަދާނަވިޔަސް ސިޑިން‬ ‫ ގެރިއެ ް‬ ‫ށ ފޭބުމަށް ކުޅަދާނަ ވެގެނެއް ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ތިރިއަ ް‬ ‫ނ އެމެރިކާ މީހުންނަކީ އެންމެ ގިނައިން ޖަންކް‬ ‫ ދުނިޔޭގެ ނިސްބަތު ް‬ ‫ހދާ މީހުންނެވެ‪.‬‬ ‫ފުޑްސް ކައިބޮއި ަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އަމާންކަން‬ ‫ހިތްހަމަޖެހުން ލިބިފައިވާ‪،‬‬ ‫ޝާމިލު‪ ،‬ބާއްޖަވެރި މުޖްތަމަޢެއް ޤާއިމު‬ ‫ކުރެއްވުމުގައި ކީރިތި رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ َعلَْي ِه‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬ ‫ޢަބްޤަރިއްޔަތަކީ‬ ‫َو َسلَّ َم ގެ ރޭވުންތެރިކަމާއި‪،‬‬ ‫މުފައްކިރުންގެ ޚިޔާލުގައި‬ ‫ލިޔުންތެރީންނާއި‪،‬‬ ‫މެނުވީ ތަޞައްވުރު ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ َعلَْي ِه َو َسلَّ َم ވަނީ‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬

‫އެއްކައުވަންތަ‬ ‫ދުޝްމަނުންނެވެ‪.‬‬ ‫ތިބީ‬ ‫ރިސާލަތަކާއިގެން ވަޑައިގެން ރަސޫލަކަށް ވާތީ‬ ‫އެވެ‪ .‬އެ ވަގުތު މުޅި ދުނިޔެއަށް ވެރިވެފައިވާ‬ ‫ފަސާދައާއި އަނިޔާއާ ދެކޮޅު ހައްދަވައި‪،‬‬ ‫ކަރާމަތާއި‬ ‫އެމީހުންގެ‬ ‫އިންސާނުންނަށް‬ ‫ޙައްޤުތައް ހޯއްދަވާ ދެއްވަން ގޮވައިލައްވާތީ‬ ‫އެވެ‪ .‬އެބައިމީހުން ވެފައިވަނީ މައްސަލަތައް‬

‫އެތައް ހަނގުރާމަތަކެއް ދެކެވަޑައިގެންފަ އެވެ‪.‬‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ ޤައުމުގެ މީހުންނާއި ޤަބީލާގެ‬ ‫މީހުންނާއެކުގަ އެވެ‪ .‬އެއަށް ފަހު މަދީނާއާއި‬ ‫ސަރަޙައްދުތަކުގައި‬ ‫ވަށައިގެންވާ‬ ‫މަދީނާގެ‬ ‫ޔަހޫދީންނާ‬ ‫އުޅޭ މީހުންނާއި‪ ،‬އަވަށްޓެރި‬ ‫އެކުގައި ވެސް މެއެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ބީޒެންޓައިން‬ ‫އެމްޕަޔަރާއެކުގައެވެ‪ .‬އެކަލޭގެފާނުގެ ވަށައިގެން‬

‫އުފައްދާ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެކަލޭގެފާނު‬ ‫އެބައިމީހުންގެ ނުބައި ރޭވުންތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫ބޭރަށް ނުކުމެވަޑައިގެންފައިވަނީ އިލާހީ ޢިނާޔަތާއި‬ ‫ރިޢާޔަތާއެކު އެކަލޭގެފާނުގެ ދުރު ވިސްނުންފުޅުގެ‬ ‫ތެރެއިންނެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މި ލިޔުމުގައި ބަލައިލާނީ އުޙުދު‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ ޤިޔާދަތާއި‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި‬

‫ޝދު ޫމސާ‬ ‫ރ ީ‬ ‫ރ ީހމް ަ‬ ‫ިއ ްބ ާ‬

‫ސިޔާސީ ޢަބްޤަރިއްޔަތާ ބެހޭ ގޮތުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިތާނގައި ބަދްރު ހަނގުރާމައިގައި ލިބިވަޑައިގެން‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި‬ ‫ޚަންދަޤު‬ ‫ނަޞްރަކަށް‪،‬‬ ‫ގެންގުޅުއްވި ހުނަރުތަކަކަށް‪ ،‬އަދި މުއުތާ‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި މުސްލިމު ފަހުލަވާނުން ދެއްކެވި‬ ‫ހުޝިޔާރުކަމުގެ ލާމަސީލު ނަމޫނާތަކަކަށް އަދި‬ ‫ޔަރްމޫކު ހަނގުރާމައިގައި‪ ،‬މުސްލިމު މުޖާހިދުންގެ‬ ‫ނާދިރު ބުޠޫލަތްތަކަކަށް ބަލައެއް ނުލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫ހަމައެކަނި ބަލައިލާނީ އުޙުދު ހަނގުރާމައަށެވެ‪ .‬މި‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ބައެއްގައި މުސްލިމުންނަށް ވަނީ‬ ‫ނާކަމިޔާބާ ކުރިމަތިވެފަ އެވެ‪ .‬މި ނާކާމިޔާބު‪،‬‬ ‫ކާމިޔާބަކަށް ބަދަލުވެގެން ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އުޙުދު ހަނގުރާމައަކީ އެ ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ކުރީ ކޮޅުގައި މުސްލިމުންގެ ސަފުތަކަށް‬ ‫ނާކާމިޔާބުގެ ރަހަ ފެނުނު ހަނގުރާމައެކެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ َعلَْي ِه َو َسلَّ َم ގެ ޤިޔާދަތުގެ‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬ ‫ދަށުގައި ހިނގި ބޮޑު ދެވަނަ ހަނގުރާމައެވެ‪.‬‬ ‫މި ހަނގުރާމައިގައި މުސްލިމުންނާ އިދިކޮޅު‬ ‫ތިއްބެވި ފަހުލަވާނުންގެ‬ ‫ސަފުތަކުގެ ކުރީގައި‬ ‫ތެރޭގައި ޚާލިދު ބުނުލް ވަލީދާއި ޢަމްރު‬ ‫ބުނުލް ޢާޞު ފަދަ ޢަސްކަރީ ސިޔާސީ ބޮޑެތި‬ ‫ޒަޢީމުންތަކެއް ވިއެވެ‪ .‬އެބޭކަލުންގެ ނަޞީބުފުޅު‬ ‫ދެރަކަމުން އެ ވަގުތު ތިއްބެވީ މުޝްރިކުންގެ‬ ‫ލަޝްކަރުގަ އެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެބޭކަލުން ވެ‬

‫‪51‬‬

‫ނމަ‬ ‫ނ ިލބުނު ަ‬ ‫ރކަން ު‬ ‫ރ ްއ ަކއު ެތ ި‬ ‫ރ ަބ ަދ ިއގެ ަ‬ ‫ރ ްޙމަ ާތއި ުއ ުޙދު ަފ ު‬ ‫ނށް ﷲގެ ަ‬ ‫ސ ިލމުން ަ‬ ‫ުމ ް‬ ‫ނށް‬ ‫ރކުން ަ‬ ‫ޝ ި‬ ‫ުމ ް‬

‫ެއ ައށް ުވރެ ޮބޑު ބޮނ ިޑ ެއއް‬

‫ނގެ ަގ ިއ ަގއި ައ ަޅއި‬ ‫ސ ިލމު ް‬ ‫ުމ ް‬

‫ރ ަގދަ‬ ‫ސ ިލމުން ެދ ްއކެވީ ައ ިދ ެވސް ަވ ު‬ ‫ނށް ުމ ް‬ ‫ރކުން ަ‬ ‫ޝ ި‬ ‫ނ ެހވެ‪ާ .‬މތް ﷲ ުމ ް‬ ‫ިވ ެހ ެލވު ީ‬

‫ރ ުހރި‪ެ ،‬ކރޭ ަބ ެއ ްއގެ‬ ‫ިހތް ަވ ު‬

‫ނށް ިއ ުތރު‬ ‫ރކުން ަ‬ ‫ޮގ ުތގަ ެއވެ‪ި .‬މހެންވެ‪ު ،‬މޝް ި‬

‫ނވެ‪ި .‬ލބުނު ުކ ަޑ ާކ ިމ ާޔ ީބ ޮކޅާ ެމދު އު ާފ ޮކށް‬ ‫ނ ެކރު ެ‬ ‫ނ ަކށް ު‬ ‫ރ ައށް ވަން ާ‬ ‫ސ ްއގެ ެތ ެ‬ ‫ރ ެ‬ ‫ިހ ާ‬ ‫ރށް ިދޔަ ެއވެ‪.‬‬ ‫ިބރުން ިތބެ ަމ ިއދާން ޫދ ޮކށް ުދ ަ‬

‫ވަޑައިގެންފައިވަނީ ކުރިމަގުގެ ޞަޙާބީންނަށެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމުންގެ ލަޝްކަރުތަކުގައި ޖިހާދު ކުރެއްވި‬ ‫ފަޚްރުވެރި ބަޠަލުންނަށެވެ‪.‬‬ ‫އާދެ! ކުރިމަގުގެ ޞަޙާބީން ވަނީ މިއަދުގެ‬ ‫ޞަޙާބީންގެ މައްޗަށް ކާމިޔާބު ހޯއްދަވައިފަ އެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް އެއީ ހަނގުރާމައިގެ ކުރީކޮޅުގަ އެވެ‪.‬‬ ‫ދެވަނަ މައްސަލައަކީ ދުނިދަނޑީގެ‬ ‫ވެރިން ޢަމަލު ކުރެއްވި ގޮތެވެ‪ .‬رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬ ‫َعلَْي ِه َو َسلَّ َم އެބޭކަލުންނަށް ތިއްބެވުމަށް ވަކި ތަނެއް‬ ‫ޢައްޔަންކޮށް ދެއްވި އެވެ‪ .‬އެބޭކަލުންނަށް ޚާއްޞަ‬ ‫އިރްޝާދުތަކެއް ދެއްވި އެވެ‪ .‬އެބޭކަލުންނަށް މި‬ ‫އިރްޝާދުތަކާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލު ނުކުރެއްވުނީ‬ ‫އެވެ‪ .‬ޣަނީމާތައް އެއްކުރެއްވުމަށް އަވަސްވެ‬ ‫ވަޑައިގެންނެވުނީއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެބޭކަލުންނަށް‬ ‫ވަޑައެއް‬ ‫ވާޞިލުވެ‬ ‫ހަމަޔަށް‬ ‫އުއްމީދާ‬ ‫ނުގެންނެވުނެވެ‪ .‬އެބޭކަލުންގެ މި ޢަމަލުފުޅުތަކާ‬ ‫ދެކޮޅަށް ފާޑުކިޔުމުގެ ޙައްޤު އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ލިބިގެނެއް ނުވެ އެވެ‪ .‬އެބޭކަލުންނަށް ވަނީ‬ ‫ﷲގެ ދަރުބާރުގައި ކުއްތަން ކުރެއްވިގެންވާ‬ ‫މީހުންގެ ޝަރަފު ލިބިވަޑައިގެންފަ އެވެ‪.‬‬ ‫ކުއްތަންކުރައްވާފައިވާ މީހުންނާމެދު މުޢާމަލާތު‬ ‫ކުރައްވާގޮތް ތަފާތުވާނެ އެވެ‪ .‬އެއީ މަލާއިކަތުން‬ ‫ފަދަ ބަޔެކެވެ‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫އިޖްތިހާދު ކުރުމުގެ ދޮރަކީ ހުރިހާ‬ ‫ޒަމާނެއްގައި ވެސް ހުޅުވިފައިވާ ދޮރެކެވެ‪.‬‬ ‫އިޖްތިހާދު ކުރުމުން ސަވާބު ލިބޭނެކަން‬ ‫އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކުން އެނގެ އެވެ‪.‬‬ ‫އެބޭކަލުންނަށް ބަލާއިރު އެއީ އިޚްލާޞްތެރި‬ ‫ބޭކަލުންތަކެކެވެ‪ .‬رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ َعلَْي ِه َو َسلَّ َم ގެ‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬ ‫އަތްޕުޅުގައި އެބޭކަލުންގެ އަތްޕުޅުތައް ބީއްސަވާ‬ ‫ސަލާމްކުރައްވާފައިވާ ބޭކަލުންތަކެކެވެ‪ .‬އާޚިރަތް‬ ‫ދުވަހަށް ދުނިޔޭގެ އަރާމާއި އުފާތައް ދޫކޮށްލެއްވި‬ ‫ވަފާތެރި ޞަޙާބީންތަކެކެވެ‪ .‬ﷲގެ ޙަޟްރަތާ‬

‫ކުއްތަން ވެގެންވާ މަލާއިކަތުންނަށް ވުރެ ކުރި‬ ‫ހޯއްދަވާފައިވާ ބޭކަލުންތަކެކެވެ‪ .‬އެބޭކަލުން‬ ‫ދުނިޔެ މަތީގައި ފެނިފައި ވަނީ " ބަލިވެފައިވާ"‬ ‫ބައެއް ކަމުގައެވެ‪ .‬ކަންތައް ހިނގާފައިވާ ގޮތުން‬ ‫ފެންނަނީ ‪ 70‬ބޭކަލަކު ޝަހީދުވިތަނެވެ‪ .‬އެފަދަ‬ ‫ޢަދަދެއްގެ ބޭކަލުންތަކެއް ޒަޚަމުވެ ވަޑއިގެން‬ ‫ތަނެވެ‪ .‬މުސްލިމުންނަށް ﷲގެ ރަޙްމަތާއި އުޙުދު‬ ‫ފަރުބަދައިގެ ރައްކައުތެރިކަން ނުލިބުނުނަމަ‬ ‫މުޝްރިކުންނަށް އެއަށް ވުރެ ބޮޑު ބޮނޑިއެއް‬ ‫މުސްލިމުންގެ ގައިގައި އަޅައި ވިހެލެވުނީހެވެ‪.‬‬ ‫މާތް ﷲ މުޝްރިކުންނަށް‪ ،‬މުސްލިމުން ދެއްކެވީ‬ ‫އަދިވެސް ވަރުގަދަ ހިތްވަރުހުރި‪ ،‬ކެރޭ ބައެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައެވެ‪ .‬މިހެންވެ‪ ،‬މުޝްރިކުންނަށް އިތުރު‬ ‫ހިރާސެއްގެ ތެރެއަށް ވަންނާކަށް ނުކެރުނެވެ‪.‬‬ ‫ލިބުނު ކުޑަ ކާމިޔާބީއާ މެދު އުފާކޮށް ބިރުން‬ ‫މައިދާން ދޫކޮށް ދުރަށް ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ތިބެ‬

‫‪ii‬އުޙުދު ހަނގުރާމަ ހިނގި ހިސާބުގެ ތާރީޚީ ކުރެހުމެއް‬ ‫‪ -‬އިބްނު ކަޘީރުގެ " އަލްބިދާޔަތު ވައްނިހާޔަތުގެ ‪ 4/56‬ބައްލަވާ!‬

‫އެކަމަކު ޝައިޠާނާ މުޝްރިކުންނަށް މަދީނާއަށް‬ ‫އެރުމަށް ހިތްވަރުދިނެވެ‪ .‬ބޭނުމަކީ މުޅި‬ ‫މަދީނާ ނައްތައިލުމެވެ‪ .‬رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬ ‫َعلَْي ِه َو َسلَّ َم އަށް މި އަޑު އިވިވަޑައިގަތުމުން‬ ‫ދުޝްމަނުންނާ ކުރިމަތިލެއްވުމަށް އެކަލޭގެފާނު‬ ‫ނުކުމެ ވަޑައިގަންނަވާނެ ކަމަށާއި‪ ،‬އުޙުދުގެ‬ ‫ދުވަހުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ތިބި‬ ‫އެންމެން ބަލިމީހުން ވެސް ހިމެނޭ ގޮތަށް‬ ‫ވަކި ތަނަކަށް އެއްވުމަށް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އުޙުދު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހުގައި ޒަޚަމުވެ‬ ‫ވަޑައިގަނެ ޢުޙުދު ފަރުބަދައިގެ ރައްކައުތެރިކަން‬ ‫ހޯއްދެވި ބޭކަލުން އިތުރު ހަމަލާއަކަށް ތައްޔާރުވެ‬ ‫ވަޑައިގަތީ އެވެ‪ .‬އެއީ މުސްލިމުންނާ ކުރިމަތިވި‬ ‫ނާއުއްމީދުގެ އަސަރުތައް ފުހެލައި އެމީހުންގެ‬ ‫ޖޯޝާއި ހިތްވަރު މޯޅިވެގެން އަދިވެސް ނުދާކަން‬ ‫ދެއްކުމަށް ޓަކައެވެ‪.‬‬

‫ކުރިމަތިވި‬ ‫މުސްލިމުންނާ‬ ‫ފެނުނު‬ ‫ރިވެލިތަކުން‬ ‫ނާއުއްމީދުގެ‬ ‫މުސްލިމުންގެ‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫ކަންތައްތަކުގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މާނަވީ ބާރު ބަލިކަށިވެގެންދިޔުމާއި‪ ،‬ކާފިރުން‬ ‫މުސްލިމުންނަށް އިތުރު ހަމަލާތައް ދިނުމަށް‬ ‫ހިތްކިޔުމާއި‪ ،‬މުނާފިޤުން މުސްލިމުން ހިތުގައި‬ ‫ޖެއްސުމަށް ޓަކައި އެރުވި އަޑުތައް ހިމެނެ އެވެ‪.‬‬ ‫މި ސަބަބުތަކާ ހުރެ މުޝްރިކަކު މަދިނާއަށް‬ ‫ހަމަލާ ދިނުމަށް ގޮވި ގޮވުން ވަރަށް ބާރަށް‬ ‫މަދީނާގެ ތެރެއަށް ފެތުރިގެން ދިޔަ އެވެ‪ .‬ކީރިތި‬ ‫ރަސޫލާގެ ދުރު ވިސްނުންފުޅާއި ޙިކްމަތުޢަމަލީގެ‬ ‫އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކުގެ ސަބަބުން މުޝްރިކުންގެ‬ ‫މި ރޭވުން ނާކާމިޔާބުވެގެން ދިޔަ އެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމުންނަށް‬ ‫ރަސޫލާ‬ ‫ކީރިތި‬ ‫ގޮވައިލެއްވުމުން‬ ‫އެއްވުމަށް‬ ‫ތައްޔާރުވެ‬ ‫ހަނގުރާމައަށް‬ ‫ތައްޔާރުވެ‬ ‫މުސްލިމުން‬ ‫އަލުން ތައްޔާރުވި އެވެ‪ .‬އޭރު މުސްލިމުންގެ‬

‫ލޫދިފައި ދިޔަ އެވެ‪ .‬ބަލި ޙާލުގައި ވިޔަސް ހަމަ‬ ‫އެކަކުވެސް ގޭގައި އޮންނާކަށް ބޭނުމެއް ނުވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެން ޖަމާވީ ޙަމްރާއުލް އަސަދި ނަމަކަށް‬ ‫ކިޔާ ވާދީއަށެވެ‪ .‬އެއީ މުސްލިމުންގެ ގޭގޭގެ‬ ‫އުނދުންތަކުން އަރާ ދުން މުޝްރިކުންނަށް‬ ‫ފެންނާނެ ހިސާބެކެވެ‪ .‬މުސްލިމުން އެ‬ ‫ހިސާބަށް ހަމަ ޖަމާވުމާއެކު މުޝްރިކުންނަށް‬ ‫ވަރުގަދަ ސިހުމެއް ލިބި އެމީހުންގެ ހިތްތަކަށް‬ ‫ބިރުވެރިކަން ވަނެވެ‪ .‬އެހިނދު އަބޫ ސުފްޔާނު‬ ‫ގަދަ އަޑުން «الرحيل! الرحيل! އަވަހަށް ފުރާ!‬ ‫އަވަހަށް ފުރާ!" މިހެން ވިދާޅުވަން ފަށްޓަވައިފި‬ ‫އެވެ‪ .‬މުޝްރިކުންގެ ހަމައެކަނި ވިސްނުމަކަށް‬ ‫ވީ އަވަހަށް ޖެހުނު ގޮތަކަށް މައްކާއަށް އެނބުރި‬ ‫ދިޔުމެވެ‪ .‬މަދީނާއަށް ހަމަލަ ދޭން އުޅެފިނަމަ‬

‫ބައެއް ތާރީޚީ ފޮތްފޮތުގައި އުޙުދު‬ ‫ހަނގުރާމައަކީ މުސްލިމުންނަށް ނާކާމިޔާބު ލިބުނު‬ ‫ހަނގުރާމައެއް ކަމަށް ސިފަކޮށްފައިވެއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ބައެއްގައި ނާކާމިޔާބާ ކުރިމަތިލާން‬ ‫ޖެހުނެވެ‪ .‬އެއީ ލަޝްކަރުގެ ވެރިޔާގެ އަމުރުފުޅާ‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬އެބޭކަލުން މި‬ ‫ޚިލާފުވުމުގެ‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި ޝަހީދުވެގެން މި ދުނިޔެ‬ ‫ޙާލުކޮޅުގައެވެ‪.‬‬ ‫ދޫކުރައްވާފައިވަނީ ޠާހިރު‬

‫‪ -‬މުސްލިމުން ހަނގުރާމަކުރާ މަންޒަރު ދައްކުވައިދޭ ކުރެހުމެއް‪.‬‬

‫ބައެއް މީހުންގެ އަތް ވަނީ ޒަޚަމުވެފަ އެވެ‪.‬‬ ‫އަނެއްބައެއްގެ ފައި ވަނީ ޒަޚަމުވެފަ އެވެ‪ .‬ބައެއް‬ ‫މީހުންނަށް ހިނގެނީ ކޮރުޖަހަމުންނެވެ‪ .‬ނުވަތަ‬ ‫އެހެން މީހެއްގެ އެހީގައެވެ‪ .‬މި ޙާލަތުގައި ވެސް‬ ‫އެބައިމީހުންނަށް ރަސޫލާގެ އަޑުފުޅު އިވުމުން‬ ‫އެމީހުންގެ ޢަޒުމު އައުވެ މާނަވީ ބާރު ކެކި‬ ‫އުތުރިއެރި އެވެ‪ .‬އެބައިމީހުން ރަސޫލާއަށް‬ ‫އިޖާބަ ދިނުމަށް ދުއްވައިގަތެވެ‪ .‬މައިދާނުގައި‬ ‫ވާދަ ޖެއްސެވެ‪ .‬ބޫޞީރީ ވިދާޅުވެފައިވާ ފަދައިން‬ ‫އުޙުދުގެ‬ ‫ގޮވައިލެއްވުމަށް‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫އެންމެތަކުން އިޖާބަ ދިނެވެ‪.‬‬ ‫އެވެ‪.‬‬ ‫ވިދާޅުވި‬ ‫ ޞަޙާބީއަކު‬ ‫"އަހުރެންގެ އެކުވެރިޔާއަށް ނުހިނގޭ އިރުގައި‬ ‫ވެސް އަހުރެމެންގެ ކޮނޑުތައް މަތީގައި ގެންގޮސް‬ ‫ދިނުމަށް އެދުނެވެ‪ .‬އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ނުވިޔަސް‬ ‫އެއްލޭވަރު‬ ‫ދުންޏެއް‬ ‫މަށަށް‬ ‫ލޮންސިއެއް އެއްލިދާނެ އެވެ‪ .‬އަހުރެމެން‬ ‫ކޮންމެ މީހަކު ރަސޫލާ އެންގެވި ތަނަށް ދިޔައީ‬ ‫އެކަކު އަނެކަކު އުފުލަމުންނެވެ‪ .‬ބައެއް މީހުން‬ ‫އަނބުރައިގަނެގެން ވެއްޓުނެވެ‪ .‬އަނެއް ބަޔަކު‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ال َلُم الن ِ‬ ‫اخ َش ْوُه ْم فـَ​َز َاد ُه ْم‬ ‫َّاس قَ ْد َجَعُوا لَ ُكم فَ ْ‬ ‫َّاس إ َّن الن َ‬ ‫قَ َ ُ ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫يل ‪ -‬މާނައީ ‪ :‬އެއީ‪،‬‬ ‫إميَانًا َوقَالُواْ َح ْسبـُنَا اهللُ َون ْع َم الْ َوك ُ‬ ‫އެއުރެންނަށް މީސްތަކުން ބުނި މީހުންނެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަކަށަވަރުން‪ ،‬ތިޔަބައިމީހުންނާ ދެކޮޅަށް‬ ‫މީސްތަކުން ލަޝްކަރު އެއްކޮށްފިއެވެ‪ .‬ފަހެ‪،‬‬ ‫ތިޔަބައިމީހުން‪ ،‬އެއުރެންދެކެ ބިރުގަންނާށެވެ!‬ ‫ފަހެ‪ ،‬އެ ބަސް އެއުރެންނަށް إميان ކަން‬ ‫އިތުރުކުރިއެވެ‪ .‬އަދި‪ ،‬އެއުރެން ބުނޫއެވެ‪.‬‬ ‫ތިމަންމެންނަށް‪ ،‬اللَّه ފުދެއެވެ‪ .‬އަދި‪ ،‬وكيل‬ ‫ކުރެވޭ ފަރާތުގެ މޮޅުކަމާއެވެ! "‬ ‫ِ‬ ‫އާދެ ! رس ُ ِ‬ ‫صلَّى اللَّهُ َعلَْيه َو َسلَّ َم މި‬ ‫ول اللَّه َ‬ ‫َُ‬ ‫އެޅުއްވި ޢަސްކަރީ އަވަސް ފިޔަވަޅުފުޅުގެ‬ ‫ސަބަބުން ޤުރައިޝުން އެމީހުން ގެނައި އެންމެހާ‬ ‫ތަކެތި ދޫކޮށްލާފައި ދިޔައީ ފިލައިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމުންނަށް ލިބުނު ސިހުމުން ހަށި‬ ‫ފޮޅާލައި ތެދުވެ ވަގުތީ ނާކާމިޔާބު ކާމިޔާބަކަށް‬ ‫ބަދަލުކޮށްލައިފައި އެނބުރި ދިޔައީ އެމީހުންގެ‬ ‫ސަހަރަށް މަދީނާއަށެވެ‪.‬‬

‫ނ ްއ ަބ ެއ ްއގެ‬ ‫ނގެ އަތް ވަނީ ޒަ ަޚމު ެވފަ ެއވެ‪ .‬އަ ެ‬ ‫ނގެ ަބ ެއއް ީމހު ް‬ ‫ސ ިލމު ް‬ ‫ުމ ް‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ރ ަޖ ަހމުން ެ‬ ‫ނށް ހިނގެނީ ޮކ ު‬ ‫ަފއި ވަނީ ޒަ ަޚމު ެވފަ ެއވެ‪ަ .‬ބ ެއއް ީމހުން ަ‬ ‫ނށް‬ ‫ނު ަވތަ ެއހެން ީމ ެހ ްއގެ ެއ ީހ ަގއެވެ‪ .‬މި ާޙ ަލ ުތ ަގއި ެވސް ެއ ަބ ިއ ީމހުން ަ‬ ‫ރަސޫލާގެ އަޑުފުޅު އިވުމުން އެމީހުންގެ ޢަޒުމު އައުވެ މާނަވީ ބާރު ކެކި‬ ‫ނ ަމށް ުދ ްއ ަވ ިއގަ ެތވެ‪.‬‬ ‫ސ ާލ ައށް ިއ ާޖބަ ދި ު‬ ‫ރ ޫ‬ ‫ރ ެއރި ެއވެ‪ެ .‬އ ަބ ިއ ީމހުން ަ‬ ‫ުއ ުތ ި‬ ‫އެމީހުންގެ މައްޗަށް ބަދްރުގެ ނާކާމިޔާބު އަލުން‬ ‫ވެރިވެގެންފާނެ ކަމުގެ ބިރުގައެވެ‪" .‬‬ ‫ރަސޫލާ صلى اهلل عليه وسلم އިސްލާމީ‬ ‫އުއްމަތާ ކުރިމަތިވި ހަނގުރާމައިގެ މައްސަލަތައް‬ ‫އެންމެ ބަސްފުޅަކުން ޙައްލުކުރެއްވި ގޮތާމެދު‬ ‫ނިކަން ވިސްނަވާލައްވަ ބައްލަވާށެވެ! ކީރިތި‬ ‫މި ނާޒުކު ޙާލަތު‬ ‫ޤުރްއާނުގައި މާތް ﷲ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫ين‬ ‫ބަޔާންކޮށް ދެއްވަމުން ވަޙީ ކުރައްވަނީ " الذ َ‬

‫ވ ޙާލުކޮޅުގަ‬ ‫ﷲﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދިރިތިއްބަ ާ‬ ‫ޚރު ނަތީޖާއަކީ‬ ‫އެވެ‪ .‬އެކަމަކު ހަނގުރާމައިގެ އާ ި‬ ‫ނ މައިދާނުން‬ ‫ކާމިޔާބެވެ‪ .‬މުޝްރިކުން ބިރު ް‬ ‫ފިލުމެވެ‪.‬‬ ‫« «‪ -2‬ބުޚާރީގެ ‪ ،‬املغازي‪ ،25 ،‬އިބްނު ހިޝާމުގެ‬

‫السرية‬

‫النبوية‪ ,111-99/3 ،‬އިބްނު ސަޢުދުގެ الطبقات الكربى‪،‬‬ ‫‪ 49-42/2‬ބައްލަވާ!‬ ‫« « ‪ -3‬آل عمران‪173 :‬‬

‫‪53‬‬

‫ރަނގަޅު ހިންގުމުގެ ނިޒާމަކުން ފެންނާނެ ސިފަތައް‬ ‫ދިވެހިބަހުގައި "ހިންގުން" ވަރަށް ގިނަ‬ ‫މާނައިގައި ބޭނުން ކުރެވެއެވެ‪ .‬އެ ލަފުޒުގެ މާނަ‬ ‫އެހާވެސް ފުޅަލެވެ‪ .‬ރަދީފު ބުނާ ގޮތުން " ކަމެއް‪.‬‬ ‫ނުވަތަ އެއްޗެއް ހުއްޓުނަނުދީ ގެންދިއުން"‬ ‫(މިސާލު‪ :‬އިންޖީނުގެ ސޯބުތައް އެނބުރުވުން)‬ ‫"ކަމެއްކުރުވުން"‪" ،‬ތަނެއްގެ ކަންތައްތައް‬ ‫އިންތިޒާމުކޮށް ބެލެހެއްޓުވުން"‪" ،‬ހިންގުވުން"‬ ‫މިއީ ހައްތާ ވެސް ހިންގުމުގެ މާނައިގެ ތެރޭގައި‬ ‫ހިމެނޭ ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬މި ޒަމާނުގެ ބޭފުޅުންނަށް‬ ‫ބޮޑަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނީ މި ލަފުޒާ ގުޅޭ‬ ‫އިނގިރޭސި ލަފުޒެއް ބޭނުންކުރިއްޔާއެވެ‪.‬‬

‫ނިންމުންތައް ނިންމުމާއި ނިންމާ ނިންމުންތައް‬ ‫ތަންފީޒުކުރުމުގެ ނިޒާމުކަމަށް ވާހިނދު‪ ،‬މި‬ ‫ދެންނެވި ހިންގުމުގެ ޙަރަކާތްތައް ދިރާސާ ކުރާ‬ ‫ފަރާތްކުގެ ނަޒަރު ސީދާވާނީ ނިންމުންތައް‬ ‫ނިންމުންތައް‬ ‫ނިންމާ‬ ‫ނިންމުމުގައާއި‬ ‫ތަންފީޒުކުރުމުގައި ރަސްމީ ގޮތުންނާއި ނުރަސްމީ‬ ‫ގޮތުން ނުވަތަ ސީދާ ގޮތުންނާއި ނުސީދާ‬ ‫ގޮތުން ޙަރަކާތްތެރިވާ ފަރާތްތަކުގެ މައްޗަށެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ނިންމުންތައް ތަންފީޒުކުރުމުގައި ރަސްމީ‬ ‫ގޮތުންނާއި ނުރަސްމީ ގޮތުން ހަމަޖެހި‬ ‫ޤާއިމުކުރެވިފައިވާ އޮނިގަނޑުގެ މައްޗަށެވެ‪.‬‬

‫އިނގިރޭސި ބަހުގައި ބޭނުންކުރެވޭ‬ ‫މެނޭޖްމަންޓް އާއި‪ ،‬އެޑްމިނިސްޓްރޭޝަނާއި‬ ‫ގަވަރނަސް ވެސް ހިމެނޭނީ އަޅުގަނޑު މި‬ ‫ބަޔާންކުރާ ހިންގުމުގެ މާނައިގެ ތެރޭގަ އެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ މިއިން ކޮންމެ ކަމެއްގައި ވެސް މި ކުރާ‬ ‫ކަމަކީ "ތަނެއްގެ ކަންތައްތައް އިންތިޒާމުކޮށް‬

‫ސަރުކާރަކީ ހިންގުމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ‬ ‫(ނުވަތަ‬ ‫ހިންގުމުގެ‬ ‫ފަރާތެވެ‪.‬‬ ‫އެއް‬ ‫ގަވަރނަންސްގެ) އެހެން ބައިވެރިންގެ މިންވަރާއި‬ ‫ފެންވަރާއި ނިސްބަތަކީ މަޝްވަރާގެ މަތީން‬ ‫ސަރުކާރުގެ ފެންވަރުން ތަފާތުވާނެ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ސަރަޙައްދުގައި‬ ‫ރަށްފުށުގެ‬ ‫މިސާލަކަށް‪،‬‬

‫ޢަބްދުލް ޢަޒީޒް ޖަމާލު އަބޫބަކުރު‬ ‫ނިޒާމެއްގައި‬ ‫ގަވަރނަންސް‬ ‫ފުރިހަމަ‬ ‫އެންމެ މުހިއްމު އެއް ރުކުނެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބައިވެރިވުމަކީ ސީދާގޮތުން ނުވަތަ ޤާނޫނީ‬ ‫މުވައްސަސާއެއްގެ ތެރެއިން ނުވަތަ މަންދޫބުން‬ ‫މެދުވެރިކޮށްބައިވެރިވާ ބައިވެރިވުމަކަށް ވެސް‬ ‫ވެދާނެ އެވެ‪ .‬އަދި މި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު‬ ‫މުޖްތަމަޢުގެ އެންމެ ނިކަމެތި މީހާއަށް ވެސް‬ ‫އޮންނަންވާނެ އެވެ‪ .‬މިފަދަ ބައިވެރިވުން‬ ‫ވާންޖެހޭނީ ރޭވި އިންތިޒާމުކުރެވިގެން އަދި‬

‫ސ ޫއ ިލ ްއޔަ ުތގެ‬ ‫ނމެން ަމ ް‬ ‫ރ ެއވެ‪ .‬އެ ް‬ ‫ނމެ ފަނ ުޑ ޮކށް ޮއތީ ިމ ާދ ިއ ާ‬ ‫ނގެ ަޤ ުއ ުމ ަގއި ައ ިދ ެވސް އެ ް‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑމެ ް‬ ‫ނ ައކީ‬ ‫ރ ުވ ުމގެ މާ ަ‬ ‫ނ ާމ ާދ ު‬ ‫ނ ްއ ަތ ިއ ަލއި ަހމަ ެއކަނި ަޙ ްއޤު ަތ ާކ ިއގެން ުއ ެޅ ޭވ ީތއެވެ‪ .‬ޒި ް‬ ‫ަމތީން ހަނދާން ަ‬ ‫ރކަން‬ ‫ސ ޫއ ިލ ްއތު ަތ ެކއް ުހ ި‬ ‫ނ ާމ ަތ ަކ ާކއި ާވ ިޖބު ަތ ަކ ާކއި ަމ ް‬ ‫ރއި ެއކު‪ ،‬ޒި ް‬ ‫ރއި ާބ ާ‬ ‫ަޙ ްއ ާޤއި އި ުޚ ިތޔާ ާ‬ ‫ސ ާމ ުލކަން ދޭން ަކ ެމ ެކވެ‪.‬‬ ‫ސ ަ‬ ‫ނމެން ެވ ް‬ ‫ރ ަމކީ އެ ް‬ ‫ސ ޫއ ިލ ްއ ަޔތު ައ ާދ ުކ ު‬ ‫ނ ޮކށް ަމ ް‬ ‫ހަނދާ ް‬ ‫ބެލެހެއްޓުވުން" ކަމަށް ވާތީ އެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު‬ ‫މބަލައިލަނީ މި ދެންނެވި ވައްތަރުގެ ހިންގުމުގައި‬ ‫ހުންނަން ޖެހޭ ސިފަތަކުގެ މައްޗަށެވެ‪.‬‬ ‫ޙަޤީޤަތުގައި "ހިންގުން" (ނުވަތަ‬ ‫ގަވަރނަންސް)މި ލަފުޒަކީ އާ މަފްހޫމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ހިންގުމުގެ ނިޒާމަކީ އިންސާނީ ޙަޟާރަތުހާ ޤަދީމީ‬ ‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬ޙަޤީޤަތުގައި "ތަނެއްގެ ކަންތައްތައް‬ ‫(ނުވަތަ‬ ‫ބެލެހެއްޓުވުމަކީ"‬ ‫އިންތިޒާމުކޮށް‬ ‫ގަވަރނަންސަކީ) އެއީ ނިންމުންތައް ނިންމާ‬ ‫އުޞޫލާއި އެ ނިންމުންތައް ތަންފީޒުކުރާ (ނުވަތަ‬ ‫ތަންފީޒު ނުވާ) ގޮތެވެ‪ .‬ތަފާތު ނަން އިތުރުތަކާ‬ ‫ގުޅުވައިގެން "ގަވަރނަންސް" ބޭނުންކުރެވެ‬ ‫އެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް‪ :‬ކޯރޕަރޭޓް ގަވަރނަންސް‪،‬‬ ‫އިންޓަރނޭޝަނަލް ގަވަރނަންސް‪ ،‬ނޭޝަނަލް‬ ‫ގަވަރނަންސް‪ ،‬އަދި ލޯކަލް ގަވަރނަންސް ފަދަ‬ ‫ނަންތަކަކީ ޢާއްމުކޮށް އިވޭ އެކުވި ލަފުޒުތަކެވެ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫ހިނގުމަކީ (ނުވަތަ ގަވަރނަންސް އަކީ)‬

‫ވެރިކަން ހިންގުމުގެ އެހެން ބައިވެރީންނަށް‬ ‫ވާނީ ނުފޫޒުގަދަ މުދާވެރީންނާއި އަމިއްލަ‬ ‫ކޯޕަރޭޓިވްސްތަކާއި‬ ‫ޖަމްޢިއްޔާ‪/‬ޖަމާޢަތްތަކާއި‬ ‫ޢިލްމީ އިދާރާތަކާއި ހަރު މީހުންނާއި ދީނީ‬ ‫ޢިލްމުވެރިންނާއި މާލީ އިދާރާތަކާއި‪ ،‬ސިޔާސީ‬ ‫ޕާޓީތަކާއި ޤައުމީ ސަލާމަތީ ބާރުތައް ކަމުގައި‬ ‫ވެދާނެއެވެ‪ .‬ތަރައްޤީ ވެފައިވާ ޝަހަރު (އަރބަން‬ ‫އޭރިޔާ)ތަކުގައި މިޙާލަތު މާ އޮޅުންބޮޅުން‬ ‫ވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިހުރިހައި ވާހަކަތަކެއް އަޅުގަނޑު‬ ‫ދެންނެވި ކަމުގައި ވިޔަސް ހިންގުމުގެ ރަނގަޅު‬ ‫ނިޒާމެއްގައި (ގުޑް ގަވަރނަންސް) މައިގަނޑު‬ ‫‪ 8‬ސިފައެއް ވާންޖެހޭ ކަމަށް މިކަމާ ބެހޭ‬ ‫ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެއެވެ‪ .‬މި ‪ 8‬ސިފައަކީ‪:‬‬

‫ރވުން‪:‬‬ ‫ނ ެގ ަބ ިއވެ ި‬ ‫ނމެ ް‬ ‫‪1.1‬އެ ް‬ ‫އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުންގެ ބައިވެރިވުމަކީ‬

‫މަޢުލޫމާތު ދެވިގެން ބައިވެރިވާ ބައިވެރިވުމެއް‬ ‫ކަމުގަ އެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް‬ ‫ވޯޓު ދިނުމުގެ ޙާއްޤު އެކި ފެންވަރުގައި އޮންނަ‬ ‫ނަމަ އެއީ އެ ސިފަ ފުރިހަމަވެފައި އޮތީ އެވެ‪.‬‬ ‫ރަށު ކައުންސިލްތައް އިންތިޚާބު ކުރާއިރު އެ‬ ‫ރަށެއްގެ ރަށްވެހީންނަށް ވޯޓު ދިނުމުގެ ޙައް ު‬ ‫ޤ‬ ‫އޮވެއެވެ‪ .‬ކައުންސިލަށް ހޮވޭނީ ގިނަ މީހުން‬ ‫ވޯޓު ދިން ބަޔެކެވެ‪ .‬ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހާއި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ހޮވުމުގައި ވެސް މި‬ ‫ހޮވަނީ އެ ދާއިރާއެއްގެ ގިނަ ބަޔަކަށް ފެންނަ‬ ‫މީހެކެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ އެއީ ފުރަތަމަ ސިފަ‬ ‫ފުރިހަމަވީކަމަށް ބެލެވޭނެ އެވެ‪.‬‬

‫ޞ ުލ ަތއް‪:‬‬ ‫ރދަނާ ޤާނޫނީ ުއ ޫ‬ ‫‪ަ 2.2‬ހ ު‬ ‫އޮނިގަނޑަކީ‬ ‫ޤާނޫނީ‬ ‫އިންސާފުވެރި‬ ‫ހަރުދަނާ ގަވަރނަންސަކަށް ކޮންމެހެން‬ ‫ބޭނުން އެއްޗެކެވެ‪ .‬އަދި ޤާނޫނާ ޤަވާޢިދު‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އިންސާފުވެރިކަމާއި ހަމަހަމަކަމާއެކު ތަންފީޒު‬ ‫ކުރެވެންވާނެ އެވެ‪ .‬މި ގޮތަށް ޤާނޫނާއި‬ ‫ޤަވާޢިދު ތަންފީޒުކުރެވޭނީ ޢަދުލުއިންސާފުގެ‬ ‫މިނިވަން ނިޒާމަކާއި ފަސާދަ ނުވާނެ‬ ‫ފުލުހުންގެ ޢަދުލުވެރި ބާރެއް އޮވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނިޒާމެއްގައި‬ ‫ވަކިވެފައިވާ‬ ‫ތިންބާރު‬ ‫މިނިވަންކަމާއި މުސްތަޤިއްލު ކަމާއެކު ޙުކުމް‬ ‫ކުރެވޭނެ މާޙައުލެއް ޤާއިމުކޮށް ޤާނޫނީ‬ ‫އިމުގެ ތެރެއިން ކަން ކުރާނެ އުޞޫލެއް ރޭވި‬ ‫ޤާނޫނުތައް ނުވަތަ ޤަވާޢިދުތައް ހެދިފައިވާނަމަ‬ ‫އެ ކުންފުންޏެއް ނުވަތަ އެތަނެއްގައި މި ސިފަ‬ ‫ފުރިހަމަވީ ކަމަށް ބެލިދާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪3.3‬ހާމަކަން‪:‬‬ ‫މިތާނގައި އަޅުގަނޑު "ހާމަކަން" މި‬ ‫މާނަކުރަނީ ނިންމުންތައް ނިންމުމުގައި ެ‬ ‫އ‬ ‫ނިންމުމަކުން އަސަރު ފޯރާނެ އެންމެންނަށް‬ ‫އެނގޭ ފަދަ ގޮތަކަށް ހަމަޖެހިފައިވާ‬ ‫އުޞޫލުތަކާއި ޤަވާޢިދުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ‬ ‫މަތީން ޢަމަލުކުރުމަށެވެ‪ .‬އަދި މިފަދަ‬ ‫ނިންމުންތަކުގެ މަޢުލޫމާތު އެންމެ ދެރަ‬ ‫ނިކަމެތި މީހާއަށް ވެސް ދޭހަވާފަދަ ގޮތެއްގައި‬ ‫ހިލޭ ލިބޭން ހުންނާނޭ ފަދަ އިންތިޒާމެއް‬ ‫ހަމަޖެހިފައި އޮތުމަށެވެ‪ .‬ދެފުށްފެންނަ ގޮތަށް‬ ‫މިއީ މި މާނަކަމަށް ހަދައިގެން ބައެއް މީހުން‬ ‫ބޭނުންކުރާ ލަފުޒެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ހަމައެކަނި‬ ‫ދެފުށް ފެނުމަކީ ހާމަކޮށް ކަމެއް ވީ ކަމަކަށް‬ ‫ނުވާނެ އެވެ‪ .‬ހަ ފަރާތްވެސް ފެންނަން ވާނެ‬ ‫އެވެ‪ .‬އެތެރެވެސް ފެންނަން ވާނެ އެވެ‪.‬‬ ‫އެ ތަނަކުން އުފައްދައި ގެންގުޅެ ބަލަހައްޓާ‬ ‫މަޢުލޫމާތު އެ ކުންފުންޏެއްގެ މެންބަރުންނަށް‬ ‫ލިބެންހުންނަން ވާނެއެވެ‪ .‬އެއީ ޤައުމެއް ނަމަ‬ ‫ރައްޔިތުންނަށް ލިބެން ވާނެ އެވެ‪ .‬ރައްޔަތުން‬ ‫ނޭދުނަސް އެ ތަނެއްގެ އަމިއްލަ އިސްނެގުމުގެ‬ ‫މަތީން މަޢުލޫމާތު ހާމަކުރެވެން ވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މ މި‬ ‫މިކަމަށް ޤާނޫނީ ބާރެއް ލިބިފައިވާނަ ަ‬ ‫ސިފަ ލިބިފައި ވާކަމަށް ބުނެވިދާނެ އެވެ‪.‬‬

‫‪ަ 4.4‬އ ަވ ަހށް ިއ ާޖ ަބދިނުން‪:‬‬ ‫ހަރުދަނާ ހިންގުމުގެ ނިޒާމެއްގައި ނަމަ‬ ‫އެކަށީގެންވާ‬ ‫ފަރާތްތަކަށް‬ ‫ޚިދުމަތްދޭ‬ ‫ކުރުމުއްދަތެއްގައި ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދޭން‪،‬‬ ‫ނުވަތަ ނިންމާ ނިންމުންތައް ތަންފީޒުކުރާން‪،‬‬ ‫ހުރިހާ މުވައްޒިފުން އަދި ހުރިހާ ނިޒާމަކުން‬ ‫މަސައްކަތްކުރަންޖެހޭނެ އެވެ‪.‬‬ ‫ރަނގަޅު މިސާލެއް ދަންނަވާ ނަމަ‪ ،‬ބޭންކް އޮފް‬ ‫މޯލްޑިވްސްގައި ބައެއް ދުވަސް ދުވަހު ނަންބަރު‬ ‫ނަގައިގެން މަޑުކުރަންޖެހޭ މަޑުކުރަންޖެހުމަކީ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޚިދުމަތުގެ ލަސްވުމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އޭނާއަށް‬ ‫ޚިދުމަތް ލިބޭނެ އިރު އޭނާއަށް އެނގެ އެވެ‪.‬‬ ‫އޭނާގެ ކުރީން އަދި ‪ 100‬މީހުން ޚިދުމަތަށް‬ ‫އެދިފައި އެބަ ތިބި ކަމާއި އެހެންކަމުން‬ ‫އޭނާއަށް ޚިދުމަތް ލިބޭނީ ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫ގަޑިއެއްހާ އިރު ފަހުންކަން އެނގޭނެ އެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން މިއީ މައްސަލައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ކަމެއްގެ އިޖުރާއާތާއި ހަމަހަމަކަން ޚިދުމަތް‬ ‫ލިބިގަންނަ ފަރާތްތަކަށް ޤަބޫލުކުރެވޭ ނަމަ‬ ‫ސުވާލެއް ނޫފައްދާނެ އެވެ‪.‬‬

‫ރ ުކރުން‪:‬‬ ‫‪ަ 5.5‬ހ ަމ ަހ ަމ ަކ ާމއި ަބ ިއ ެވ ި‬ ‫ބިނާވެފައި‬ ‫ހިތްހަމަޖެހުން‬ ‫މުޖްތަމަޢުގެ‬ ‫އޮންނާނީ މުޖްތަމަޢުގެ ކޮންމެ ފަރުދަކަށްވެސް‬ ‫އެމީހެއްގެ ޙިއްޞާ މުޖްތަމަޢުގައި އޮތްކަން‬ ‫އިޙްސާސްކުރެވިގެންނެވެ‪ .‬އަދި އެމީހެއްގެ‬ ‫ޙިއްޞާ ނުވަތަ ޙައްޤު އިހުމާލުކޮށްނުލެވޭނެ‬ ‫ކަމުގެ ޔަޤީންކަން ހުރިހާ ގިންތިއެއްގެ ހުރިހާ‬ ‫ފަންތިއެއްގެ ރައްޔިތުންނަށް ލިބިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމުން މުޖްތަމަޢުގެ ހުރިހާ ފަރުދުންނަށް‪،‬‬ ‫ޙާއްޞަކޮށް އެންމެ ނިކަމެތި މީހާއަށް ވެސް‬ ‫އެ މީހެއްގެ ދިރިއުޅުން ތަރައްޤީ ކުރުމުގެ‬ ‫ފުރުޞަތު ފަހިވެފައި އޮންނަންވާނެ އެވެ‪.‬‬

‫ނ ަމށް‬ ‫‪ު 6.6‬މޖް ަތ ަމ ުޢގެ ިވސް ު‬ ‫ރިޢާޔަތްކުރުން‪:‬‬ ‫މުޖްތަމަޢެއްގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ވަރަށް ގިނަ‬ ‫ޙަރަކާތްތެރީންނާއި ތަފާތު ގިނަ ޚިޔާލުތަކެއް‬ ‫ހިމެނޭނެކަމީ ޝައްކެއް އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ތަފާތުތަކުގެ މައްޗަށާއި މުޅި ޖަމާޢަތުގެ‬ ‫ބޭނުމާއި ޝައުޤްގެ މައްޗަށް ރިޢާޔަތްކޮށްގެން‬ ‫ދެމެހެއްޓެނިވި އިންސާނީ ވަސީލަތްތައް‬ ‫ތަރައްޤީ ކުރެވޭނެ މެދުމިނުގެ ޙައްލެއް ހޯދުމަކީ‬ ‫އެކުލެވޭ‬ ‫ގަވަރނަންސެއްގައި‬ ‫ހަރުދަނާ‬ ‫ސިފައެކެވެ‪ .‬މިކަންކަމުން ފުރިހަމައެއް‬ ‫ޙާޞިލުކުރެވޭނީ އެ މުޖްތަމަޢެއްގެ ތާރީޚީ‪،‬‬ ‫ސަގާފީ އަދި އިޖްތިމާޢީ ފަސްމަގާއި ވިންދު‬ ‫ރަނގަޅަށް އެނގިގެންނެވެ‪.‬‬

‫ނ ީތޖާ ފެނުން‪:‬‬ ‫‪ާ 7.7‬ޤ ިބ ިލ ްއ ަޔ ާތއި ަ‬ ‫ހަރުދަނާ "ހިންގުމުގެ ނިޒާމެއް"ގެ ބޭނުމަކީ‬ ‫ނުވަތަ މާނައަކީ‪( ،‬އެއީ ޤައުމެއް ނަމަ)‬ ‫ޤައުމީ ވަސީލަތްތަކުގެ ބޭނުން ހެޔޮ ގޮތުގައި‬ ‫ހިފައިގެން މުޖްތަމު ބޭނުންވާ ފަދަ ހެޔޮ‬ ‫ނަތީޖާއެއް ނެރުމެވެ‪ .‬ފަސާދައަށް ފުރުޞަތު‬ ‫ނުދީ ވަގުތުގެ ބޭނުން ހެޔޮ ގޮތުގައި ހިފައިގެން‬ ‫ނިޒާމެއްގެ‬ ‫ހަރުދަނާ‬ ‫ކަންކަންކުރެވޭނެ‬ ‫ދަށުންނެވެ‪ .‬މިތާނގައި "ޤާބިލިއްޔަތު"ގެ‬

‫ވަސީލަތްތައް‬ ‫ޤުދުރަތީ‬ ‫މަފްހޫމުގައި‬ ‫ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ހިފުމާއި ތިމާވެށި‬ ‫ޙިމާޔަތް ކުރެވޭފަދަ ގޮތަކަށް މަސައްކަތްކުރުން‬ ‫ވެސް ހިމެނެއެވެ‪.‬‬

‫‪8.8‬ޒިންމާދާރުވުން‪:‬‬ ‫ހިންގުމުގެ‬ ‫ހަރުދަނާ‬ ‫ޒިންމާދާރުވުމަކީ‬ ‫ނިޒާމަކަށް ބޭނުންވާ މައިގަނޑު އަސާސެވެ‪.‬‬ ‫ސަރުކާރުގެ މުއައްސަސާތަކުގެ އިތުރުން‬ ‫އަމިއްލަ ފަރާތްތަކާއި މަދަނީ ޖަމާޢަތްތަކުން‬ ‫ވެސް އެބަޔަކު ކުރާކަމެއްގެ ޒިންމާ އުފުލައި‪،‬‬ ‫ޢާއްމު ރައްޔިތުންނަށް ޖަވާބުދާރީވާން ޖެހޭނެ‬ ‫އެވެ‪ .‬ޖަވާބުދާރީވެ ޒިންމާ އުފުއްލަން ޖެހެނީ‬ ‫އެ ނިންމުމަކުން ނުވަތަ އެ ޢަމަލަކުން‬ ‫އަސަރުފޯރާނެ ހުރިހައި ފަރާތްތަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ޙުރުމަތްތެރިކޮށް‬ ‫ޤާނޫނަށް‬ ‫ޤަވާޢިދާއި‬ ‫ނުހިތޭނަމަ ނުވަތަ ހާމަކަން ނެތް ގޮތެއްގައި‬ ‫ކަންތައް ކުރެވޭނަމަ ޖަވާބުދާރީއެއް ނުވެވޭނެ‬ ‫އެވެ‪ .‬ޒިންމާދާރެއް ނުވެވޭނެ އެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމުގައި އަދިވެސް‬ ‫އެންމެ ފަނޑުކޮށް އޮތީ މި ދާއިރާއެވެ‪ .‬އެންމެން‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތުގެ މަތީން ހަނދާން ނައްތައިލައި‬ ‫ހަމަ އެކަނި ޙައްޤުތަކާއިގެން އުޅެވޭތީ އެވެ‪.‬‬ ‫ޒިންމާދާރުވުމުގެ މާނައަކީ ޙައްޤާއި އިޚުތިޔާރާއި‬ ‫ބާރާއި އެކު‪ ،‬ޒިންމާތަކަކާއި ވާޖިބުތަކަކާއި‬ ‫މަސްއޫލިއްތުތަކެއް ހުރިކަން ހަނދާންކޮށް‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތު އަދާކުރުމަކީ އެންމެން ވެސް‬ ‫ސަމާލުކަން ދޭން ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އިސްވެ ދެންނެވުނު ކަންތައްތަކަށް‬ ‫ނަޒަރެއް ހިންގަވައިފިނަމަ އެއްވެސް ނިޒާމެއްގައި‬ ‫އެ ހުރިހައި ސިފަތަކެއް (ސައްތައިން ސައްތަ)‬ ‫ޙާޞިލުކުރެވޭނެ އެއްޗެއް ނޫންކަން ވަރަށް‬ ‫ސާފުކޮށް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެ އެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބަޔާންކުރި ކަންކަމާ ކައިރި މިންވަރަކަށް ވެސް‬ ‫އެ ސިފަތައް ޙާޞިލުކުރެވިފައި ވަނީ މަދު‬ ‫ކުންފުންޏަކަށެވެ‪ .‬ޤައުމެއްގެ ނަޒަރުން ބަލާއިރު‬ ‫މަދު ޤައުމަކަށެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ދެމެހެއްޓެނިވި‬ ‫އިންސާނީ ތަރައްޤީއެއްގެ ޔަޤީންކަން ހޯދަން‬ ‫އެދެނީނަމަ‪ ،‬ކޮންމެ ޖަމާޢަތަކުން ވެސް ކޮންމެ‬ ‫ޤައުމަކުން ވެސް މަސައްކަތް ކުރަންވާނީ މި‬ ‫ޚިޔާލުތައް ޙަޤީޤަތަކަށް ހެދުމުގެ ގަސްތު‬ ‫އޮވެގެންނެވެ‪ .‬ތެދުވެރިކަމާއި އިޚުލާޞްތެރިކަމާ‬ ‫އެކީގައެވެ‪ .‬އަދި ޤައުމީ ކޮންމެ ފިޔަވަޅެއް ވެސް‬ ‫އަޅަންވާނީ މި ޚިޔާލުގެ އިމުގެ ތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫މި އަމާޒަށް ވާޞިލުވުމަށް ޓަކައެވެ‪ .‬އޭރުން‬ ‫އެ ކުންފުންޏެއް ނުވަތަ އެ ޤައުމަކީ އެންމެ‬ ‫ރަނގަޅަށް ހިނގާ ތަނަކަށް ނުވަތަ ޤައުމެއް‬ ‫ކަމަށް ބެލިދާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪55‬‬

‫ޙަޔާތު ެގ‬ ‫އެންމެ ފަހު‬ ‫މަންޒިލަށް‬ ‫ކުރި ދަތުރު‬

‫ތަނބުރުމާގޭ‬ ‫ދިއްފުށީ‬ ‫މާލެއަތޮޅު‬ ‫ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން ޢަބްދުއްރަޙުމާނު‬ ‫(ޢާންމު ނަމުން ނަމަ ދޮންމަނިކުބެ) އަކީ‬ ‫ހެޔޮލަފާ މަޑުމައިތިރި ބޭކަލެކެވެ‪ .‬ދިއްފުށީ‬ ‫އެ އުމުރުގެ ކޮންމެ މީހަކުވެސް‪ ،‬ޝަހީދު‬ ‫އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން ޢަބްދުއްރަޙުމާނު ފާހަގަ‬ ‫ކުރަނީ‪ ،‬އެންމެންނާ ގުޅޭ‪ ،‬ހިތްހެޔޮ‪ ،‬ރާވެރިއެއް‪،‬‬ ‫އަދި މަސްވެރިއެއްގެ ގޮތުގަ އެވެ‪ .‬އޭނާގެ‬

‫‪56‬‬

‫ނ ވެސް އޭނާއާ‬ ‫އެކުވެރިންނާ ގާތްތިމާގެ މީހު ް‬ ‫މުޚާޠަބު ކުރަނީ "ދޮންމަނިކުބޭ"ގެ ނަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ޙުސައިން‬ ‫އަލްމަރުޙޫމް‬ ‫ޝަހީދު‬ ‫ރާވެރިއެކެވެ‪.‬‬ ‫މޮޅު‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނަކީ‬ ‫މޮޅު ރޭނުންތެރިއެކެވެ‪ .‬އަދި ވަރަށް މޮޅު‬ ‫އެންކެޔޮޅެކެވެ‪ .‬އެންމެ ޒުވާން އުމުރުގައި‬ ‫ކުރި މަސައްކަތަކީ ރުއްއެރުމެވެ‪ .‬މާލެއަތޮޅު‬ ‫ހުރާގައި ރުއް އަރަން ހުރި ދުވަސްވަރު‪،‬‬

‫ޝަ ހީ ދު ޙު ސަ އި ން ޢަ ބް ދު އް ރަ ޙު މާ ނު ގެ ހު ވަ ފަ ތް އަނ ބި ކަނ ބަ ލު ން މު އު މި ނާ ޢަ ބް ދުﷲ އާ އި ދޯ ނީ ގެ ކެ ޔޮ ޅު ޢަ ބް ދުﷲ ރަ ޝީ ދު‬

‫ޖައުފަރު ޢަބްދުއްރަޙްމާނު‬ ‫އެރަށުގެ ބޭކަނބަލަކާ ކައިވެނި ކުރައްވައިގެން‬ ‫ދޮށީ ދަރިފުޅު (ޢަލީ ވަޙީދު) ލިބިލެއްވި އެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެ ފަހުން އެ ކައިވެނި ރޫޅުމުން‪ ،‬ގާފަރުގައި‬ ‫ރޭނުމުގެ މަސައްކަތުގައި އުޅުއްވަމުން އެރަށުގައި‬ ‫އުޅުނު ހދ‪ .‬ކުމުންދޫ އައިމިނަ ނަމަކަށް ކިޔާ‬ ‫ބޭކަނބަލަކާ ކައިވެނި ކުރައްވައިގެން ދެވަނަ‬ ‫ދަރިފުޅު (އިބްރާހީމް ޙުސައިން) ލިބިލެއްވި‬ ‫އެވެ‪ .‬އެކައިވެނި ވެސް ރޫޅިގެން ދިއުމުން‬ ‫އުފަން ރަށް ކަމުގައިވާ ދިއްފުށްޓަށް ދުރުވެ‬ ‫ދިއްފުށީ ކާނިގަސްދޮށުގޭ މުއުމިނާ ޢަބްދުﷲ އާ‬ ‫ކައިވެނި ކުރައްވައިގެން ދިރިއުޅުން ކުރިޔަށް‬ ‫ގެންދެވި އެވެ‪ .‬މި ބަނޑަށް ފުރަތަމަ ލިބިލެއްވީ‬ ‫މުޙައްމަދު ވަޙީދެވެ‪ .‬މުޙައްމަދު ވަޙީދުގެ އުމުރުން‬ ‫ހަތަރު އަހަރުގައި ދެވަނަ ކުއްޖަކަށް ބަލިވެ‬ ‫އިން އިރު‪ ،‬ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނު ވަނީ އަމިއްލަ ގޯއްޗެއް ނަގާ‬ ‫ގޯތީގައި ގެ އެޅުމުގެ މަސައްކަތް ފަށްޓަވާފަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އެވެ‪ .‬ދިރިއުޅުމުގައި ދިމާވި އެކިއެކި ހުރަސްތައް‬ ‫ކަޑައްތު ކުރައްވައި އަމިއްލަ ފައިމައްޗަށް‬ ‫ތެދުވުމުގެ ޢަޒުމުގައި ކުރެއްވި މަސައްކަތުން‪،‬‬ ‫ދާދި އަވަހަށް ގެއަޅައި‪ ،‬އަންހެނުންނާ ކުދިން‬ ‫ގޮވައިގެން ގެއަށް ބަދަލުވިއިރު ދޮށީ ދެކުދިންގެ‬ ‫ތެރެއިން ޢަލީ ވަޙީދު ހުރީ ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް‬ ‫ޙުސައިން ޢަބްދުއްރަޙުމާނު ކައިރީގަ އެވެ‪.‬‬ ‫ޙުސައިން‬ ‫އަލްމަރުޙޫމް‬ ‫ޝަހީދު‬ ‫ވަކި‬ ‫ދިރިއުޅުމުގައި‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނަކީ‬ ‫ހަމަތަކެއް ހިފެހެއްޓެވި ބޭކަލެކެވެ‪ .‬މާބޮޑު ދީނި‬ ‫ހޭލުންތެރިކަމެއް ނެތް އެޒަމާނުގައި ވެސް‪ ،‬މަހަށް‬ ‫ފުރުމުގެ ކުރިން ފަތިސްނަމާދު ކުރުމަކީ ޚާއްޞަ‬ ‫އިސްކަމެއް ދީގެން ކުރައްވާ ކަމެކެވެ‪ .‬މަހަށް‬ ‫ނުގޮސް ރަށުގައި ހުންނަވާ ދުވަހެއްނަމަ ފަތިސް‬ ‫ނަމާދުން އައިސް ފަތިހު ކަޅުއޮށް ބާނަން ދިއުން‬ ‫އެއީ ދޮންމަނިކުބެގެ އާދައެވެ‪ .‬މަސައްކަތެއްގައި‬ ‫އުޅޭނަމަ ކުދިން ކައިރިކޮށްގެން ގެންގުޅުއްވުމަށް‬ ‫އިސްކަން ދެއެވެ‪ .‬ވަރަށް ގިނައިން‪ ،‬ދަރިންނަށް‬ ‫ބެލުމަށާއި ދަރިންނަށް އޯގާވެރިކަމާއެކު ކަންތައް‬ ‫ނަޞޭޙަތް‬ ‫އަންހެނުންނަށް‬ ‫ކޮށްދިނުމަށް‬ ‫ދެއްވައެވެ‪.‬‬ ‫"އަބަދުވެސް ބުނާނެ ދަރިން ރަނގަޅަށް‬ ‫ބަލާށާ އޯގާތެރިވުމަށް‪ .‬އަޅުގަނޑު ދެވަނަ‬ ‫ދަރިފުޅަށް ބަލިވެ އިނދެ ހަތް މަހަށް އަޅައިގަތް‬ ‫އިރު ގެ ހުރީ އުޅެވޭ ވަރަށް ހެދިފަ‪ .‬ދިރިއުޅުން‬ ‫ތަރައްޤީ ކުރުމަށްޓަކައި ގޯތީގެ މަގާވީފަރާތުގައި‬ ‫ފިހާރައެއް ހަދައިގެން ވިޔަފާރި ކުރުމަކީ އޭރު‬ ‫ދޮންމަނިކުގެ ހުވަފެނެއް" ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް‬ ‫ޝަހީދުވިއިރު‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނު‬ ‫ޙުސައިން‬ ‫އިންނެވި އަނބިކަނބަލުން‪ ،‬މުއުމިނާ ޢަބްދުﷲ‬ ‫ކިޔައިދެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫[‪ 1988‬ނޮވެންބަރު މަސް އައި އިރު‬ ‫އަޅުގަނޑާއި ކުދިން ތަނބުރުމާގެއަށް ބަދަލު‬ ‫ކޮށްފި‪ .‬ނޮވެންބަރު މަހުގެ ދޭއްވީ ބުދަ ދުވަހު‬ ‫ފަތިސްނަމާދު ކޮށްގެން އައުމުން‪ ،‬މަހަށް ދާން‬ ‫ބަތްތަށި އަޅައި ދިނީ އަޅުގަނޑު‪ .‬ޢާންމުކޮށް‬ ‫ބަތްތަށި ގެންދާގޮތަށް ބަތާ‪ ،‬ހަކުރާ‪ ،‬ދޮންކޭލާ‪،‬‬ ‫ވަޅޯ ބަނޑައިދޫ އެދުވަހުވެސް ބަތްތަށީގައި‬

‫ޙ ސަ އި ން ޢަ ބް ދު އް ރަ ޙު މާ ނު ގެ ދެ ވަ ނަ ދަ ރި ފު ޅު އި ބް ރާ ހީ މް‬ ‫ޝަ ހީ ދު ު‬ ‫ޙު ސަ އި ނާ އި ތި ން ވަ ނަ ދަ ރި ފު ޅު މު ޙަ އް މަ ދު ވަ ޙީ ދު‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޝަ ހީ ދު ޙު ސަ އި ން ޢަ ބް ދު އް ރަ ޙު މާ ނު ގެ ދޮ ށީ ދަ ރި ފު ޅު‬ ‫ޢަ ލީ ވަ ޙީ ދު‬

‫ހުންނާނެ‪ .‬މަހަށްދާން ނުކުންނަމުން އަޅުގަނޑު‬ ‫ކައިރި ބުނި ވާހަކަ މިހާރުވެސް ހަނދާން‬ ‫އެބަހުރި‪ .‬މިގެއިންނުގޮސް ކުދިން ގޮވައިގެން‬ ‫އުޅޭށޭ‪ .‬ރަށަށް އަންނައިރު ބާލީހާ ބެޑްޝީޓާއި‬ ‫ތެލި ތަށި (ގޭގައި ނެތް ތަކެތި) ގެނެސް ދޭނަމޭ‪.‬‬ ‫އެންމެ ފަހުން ދެއްކި ވާހަކަ އަކީ މިއީ‪ ".‬މުއުމިނާ‬ ‫ކިޔައިދިން ގޮތުގައި މިހެން ބުނުއްވާފައި ދޮށީ‬ ‫ދަރިފުޅު‪ ،‬ޢަލީ ވަޙީދު ގޮވައިގެން ނިކުންނެވީ‬ ‫މަހަށް ދާށެވެ‪ .‬އޭރު އެރަށު މީހުން މަހަށް ގޮސް‬ ‫މާލޭގައި މަޑުކުރުމަކީ ޢާންމު ކަމެކެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬ ‫ބުދަ ދުވަހު މަހަށް ދިޔަ ގޮތަށް ޖެހިގެން އައިރޭ‬ ‫ރަށަށް ނައިސް މަޑުކުރީ މާލޭގަ އެވެ‪.‬‬ ‫ތިނެއްވީ‬ ‫ނޮވެންބަރު‬ ‫‪1988‬‬ ‫ބުރާސްފަތި ދުވަހު މާލެއަށް ބޭރު ބަޔަކުއަރާ‬ ‫ހަނގުރާމަކޮށް ގިނަ ބަޔަކު ޝަހީދު ކުރަމުންދާ‬ ‫ވާހަކަ ރަށުތެރޭގައި ދައްކާ އަޑު މުއުމިނާއަށް‬ ‫އިވުނެވެ‪ .‬އެކަމާ ވަރަށް ބޮޑަށް ބިރުގަނެފައި‬ ‫ހުއްޓާ ދެން އިވުނީ އެ ރަށު މީހެއްގެ ގަޔަށް‬ ‫ވަޒަން އެރި ވާހަކަ ރަށުތެރޭގައި ދައްކާ އަޑެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު އެންމެ ފުރަތަމަ ވަޒަން އަރައިގެން‬ ‫އުޅެނީ ކާކުގެ ގަޔަށްކަމެއް އޭރަކު ނޭނގެއެވެ‪.‬‬ ‫ނުވައެއް‬ ‫ހެދުނު‬ ‫"އެދުވަހުގެ‬ ‫ޖަހާކަންހާއިރު ގޭގައި ހުއްޓާ މީހަކު އައިސް‬ ‫ބުނީ ދޮންމަނިކުބޭ ގަޔަށް ވަޒަން އަރައިގެން‬ ‫ގެންގޮސް އޮތީ ހޮސްޕިޓަލް ގައޭ‪ .‬އެހެން ބުނި‬ ‫ވަގުތު ވީގޮތެއް ބުނެދޭކަށްވެސް ނޭނގެ‪ .‬ވަރަށް‬ ‫ދެރަވި‪ .‬އޭރު އަޅުގަނޑުގެ ދެކުދިން (އެހެން‬ ‫މީހަކާ އިނދެގެން ލިބިފައިވާ އަންހެން ކުއްޖަކާއި‬ ‫މުޙައްމަދު ވަޙީދާ ދެ ކުދިން) ވަރަށް ކުޑަ‪.‬‬ ‫ދޮންމަނިކުގެ ދެވަނަ ދަރިފުޅަށް ބަލިވެ އިނދެ‬ ‫ބަނޑަށް ހަތް މަސް‪ .‬އެޙާލުގައި އަޅުގަނޑު‬ ‫އިންދާ ދޮންމަނިކުގެ ގަޔަށް ވަޒަން އެރި ވާހަކަ‬ ‫އިވުމުން އެ ދުވަހު އެވީދެރަ ބަޔާންކޮށްދިނުމަކީ‬ ‫ދަތި ކަމެއް" މުއުމިނާ ކިޔައިދިނެވެ‪.‬‬ ‫އެ‬

‫ހިތްދަތި‬

‫ވަގުތު‬

‫ދޮންމަނިކުބޭގެ‬

‫ގާތް މީހުންގެ ފަރާތުން މުއުމިނާއަށް ވަރަށް‬ ‫ބޮޑު އެހީތެރިކަމަކާއި ވަރަށް ބޮޑު ހިތްވަރެއް‬ ‫ލިބިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬މުއުމިނާގެ ޙަޔާތުގެ އެ‬ ‫ހިތްދަތި ދުވަހުގެ ވާހަކަ ވަރަށް އަސަރާއެކު‬ ‫މުއުމިނާ ކިޔައިދެމުން ދިޔައިރު‪ ،‬އޭނާގެ ހުރި‬ ‫ކެތްތެރިކަމާ ނުގުޑާ ގަދަފަދަ ޢަޒުމާ ވަރުގަދަ‬ ‫އީމާންތެރިކަން ހާމަވަމުން ދިޔައެވެ‪ .‬އެފަދަ‬ ‫ނާޒުކު ފައްތަރެއްގައި އަނތްބެއްގެ ހިތަށް‬ ‫ނުކޮށް ނުދާނޭ ހުރިހާ އިޙްސާސްތަކެއް ކުރެވޭނެ‬ ‫ކަމާމެދަކު ޝައްކެއް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން ޢަބްދުއްރަޙުމާނު‬ ‫ޝަހީދުވި ޙާދިސާ‪،‬‬

‫ޯދނީގެ ކެޔޮޅު ދިއްފުށީ‬

‫ޕެންޓްލޭންޑް ޢަބްދުﷲ ރަޝީދުގެ ދުލުން‬

‫ބ ދުﷲ ރަ ޝީ ދު ‪ /‬ޕެ ން ޓް ލޭ ން ޑް‪ ،‬ކ‪ .‬ދި އް ފު ށި‬ ‫ޢަ ް‬

‫ޙުސައިން‬ ‫އަލްމަރުޙޫމް‬ ‫ޝަހީދު‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނަކީ ދޯނިމަތީގައި މީހުންނާ ވަރަށް‬ ‫ގުޅޭ ބޭކަލެކެވެ‪ .‬މަހަށް ދުރުވާއިރު ގެންދަވާ‬ ‫ބަތްތަށީގެ ބަތް ސުވަލަކުން ނަމަވެސް ވީހާ ގިނަ‬ ‫ބަޔަކު އެ ކެއުމުގައި ބައިވެރި ކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫ބަނދަރަކުން ދޯނި ނަގިލި ނެގުމާއެކު ވާތައް‬ ‫ކަހާ ދެން ނަގިލިލާ ތަނަކަށް ނަގިލި ލެވޭގޮތަށް‬ ‫ތަރުތީބު ކުރުމަކީ މީހަކު ބުންޏަސް ނުބުންޏަސް‬ ‫އާދަވެގެން ކުރައްވާކަމެވެ‪ .‬މަސްއޮޑިމަތީގައި‬ ‫ރައިވަރު ކިޔާ ހައްދަވައެވެ‪.‬‬ ‫"ދޮންމަނިކުބޭ އެންމެ ގިނައިން ކިޔުއްވާ‬ ‫އެއް ރައިވަރަކީ ހައްސަ ބެޔަކަސް ތިޔާ‪،‬‬ ‫ގަސްކަރަ އޮބާ ބުންހިސާ‪ .‬ކިހިލިފަތްދޮށަށް‬ ‫ނަށާލާފައި‪،‬‬ ‫ލައްވައިގެން‬ ‫ފޯއްކިބައެއް‬ ‫ހޯއްގޮވާލާފައި‪ ،‬އެންއުކާލެއް ވަރަށް ރީތިވާނެ‪.‬‬ ‫ދޯނިމަތީގައި އެންމެ މީރުވެގެން ތައްޔާރުކުރާ‬ ‫އެއްޗަކީ އެއްލާ ބޯހުނި‪ .‬އެއީ ގަބުޅި ހުންޏާ‬

‫‪57‬‬

‫ހަކުރު ކައްކާ ހަކުރުގަނޑު ރަނގަޅަށް ވަރުވީމާ‬ ‫އޭގެ ތެރެއަށް ގޮދަންފުށް އަޅައިގެން ގުޅައަކަށް‬ ‫ދޭފަތަށް އަރަންދެން ހިލައިގެން ހަދާއެއްޗެއް‪".‬‬ ‫ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން ޢަބްދުއްރަޙުމާނު‬ ‫މަހަށްދިޔަ‪ ،‬ދިއްފުށީ މާތިލަ ޢަބްދުރަޙީމް‬ ‫ޙުސައިންގެ [ކޮއި] ދޯނީގެ ކެޔޮޅު‪ ،‬ދިއްފުށީ‬ ‫ޕެންޓްލޭންޑް ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު ކިޔައިދިނެވެ‪.‬‬ ‫މިވާހަކަތައް އިއްޔެ ވީކަމެއްހެން ވަރަށް‬ ‫ތަފުސީލްކޮށް އެހާމެ އަސަރާއެކު ޢަބްދުﷲ‬ ‫ރަޝީދު ޙިއްސާ ކޮށްދެއްވިއެވެ‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫[‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ‪ 2‬ވީ ބުދަ ވިލޭރޭ‬ ‫ފަތިހު މަހަށްދާން ގޮވީ ވެސް ދޮންމަނިކުބޭ‪.‬‬ ‫އެދުވަހު މަހަށް ދިޔައީ އަޅުގަނޑާއި އެންކެޔޮޅު‬ ‫ދޮންމަނިކުބޭގެ އިތުރުން އޭނާގެ ދަރިފުޅު ޢަލީ‬ ‫ވަޙީދު‪ ،‬ސަމީރު ޢަބްދުﷲ‪ ،‬ޢަބްދުލްޙަކީމް‪،‬‬ ‫އަޙްމަދު ޝިޔާރު‪ ،‬ރަމީޒު‪ ،‬ސަޢުދުބެ‪ ،‬ކޮއްކޮބެ‪،‬‬ ‫ޢީސަބެ‪ ،‬އަދި އިނގުރައިދޫ މުޙައްމަދު ޖަލީލު‪.‬‬ ‫ފަތިހު ރަށުން ފުރައިގެން ގޮސް އެންދަމަން‬ ‫އެޅީ ދިއްފުށީ ކައިރީ އޮންނަ ދޮން ހަލުގައި‪.‬‬ ‫އެމަކަށް ދެމީ ރެއްސާއި ބޯއްޖާ‪ .‬ދޯނި ހާސްކޮށް‬ ‫އެންދަމައިގެން ނުކުމެ ދިއްފުށީ މުއްޔާދިމާ ‪12‬‬ ‫މޭލު ބޭރުން އޮއި އަސްދަޑި އަކުން ފޫފަލަ މަސް‬ ‫ކިޔާ ވަރުގެ‪ ،‬ގޮދަޔަށްވުރެ ކުދި ‪ 530‬މަސް‬ ‫ބައިގެން ފުލް ސްޕީޑުގައި ދުއްވާފައި މާލެ ވަނީ‬ ‫ބުދަ ދުވަހުގެ ހަވީރު ހަތަރެއް ޖެހިއިރު‪ .‬އެ‬ ‫ދުވަހު މާލެއައި އިރު މަސްބަތް ކައްކަން މަހާ‬ ‫ފިޔަޔާ މިރުސް ފަދަ ހުރިހާ އެއްޗެއް ކޮށައި‬ ‫ދިނީ ދޮންމަނިކުބޭ‪ .‬ވަތުގައި މަސް ހުރީމާ‬ ‫އަޑީގައި ހުންނަ މަސް ހަލާކުވާތީ އެދުވަސްވަރު‬ ‫ދޮށިތައްމަތީ މަސްޖަހާފައި މަސްތައްމަތީ އެންދާ‬ ‫ފަތުރަނީ‪ .‬އެދުވަހު މަސްޖަހަން އުޅުނު އިރު‬ ‫އެކަމުގައިވެސް ދޮންމަނިކުބެ ބައިވެރިވި‪ .‬މާލެ‬ ‫ލެފި އިރު މާރުކޭޓުގައި މަސްވަރަށް މަދު‪.‬‬ ‫މަސް ވިއްކީ ‪50/-‬ރ އަށް‪40/- ،‬ރ އަށް‪،‬‬ ‫‪35/‬ރ އަށް‪ .‬މަސްވިއްކައިގެން ވަރަށް ގިނަ‬‫ލާރި ލިބުނު‪ .‬މަސްވިއްކާ ނިމުނުއިރު އިރު‬ ‫އޮއްސިއްޖެ‪ .‬މާލޭގައި އެރޭ މަޑުކުރީ ފަތިހު‬ ‫ފުރައިގެން އެހެން ދޯނި ފަހަރަށްވުރެ ކުރިން‬ ‫ދޮންހަލަށް ގޮސް އެންދަމައިގެން‪ ،‬އެދުވަހު‬ ‫މަސްބޭނި އޮއި އަސްދަނޑިއާ ދިމާވޭތޯ މަހަށް‬ ‫ނުކުތުމަށް މަޝްވަރާ ކޮށްފައި‪ .‬ދެން ހުރިހާ‬ ‫ކުދިންވެސް ފެންވަރާ ކައި ހަދައިގެން ދިޔައީ‬ ‫ސިނަމާއަށް‪ .‬ދޮންމަނިކުބޭގެ ދަރިފުޅު ޢަލީ‬ ‫ވަޙީދާއި ޝިޔާރުއާއި ރަމީޒު އާ ތިންމީހުން‬ ‫ގޮވައިގެން އެކުދިން އިނގިރޭސި ފިލްމު‬ ‫ބަލަން ބޭނުންވާތީ ދޮންމަނިކުބޭ ދިޔައީ ބުޚާރީ‬ ‫ސިނަމާއަށް‪ .‬ސަޢުދުބެއާއި ކޮއްކޮބެ އާއި ޢީސަބެ‬

‫ފިޔަވާ ދޯނީގެ ދެންތިބި މީހުން ދިޔައީ ސްޓާރ‬ ‫ސިނަމާއަށް‪ .‬ސްޓާރ ސިނަމާގައި އަޅުފައި އޮތީ‬ ‫ދަރަމްވީރު‪ .‬ފިލްމުން އައިސް ދެ ބައިމީހުން‬ ‫ފިލްމުގެ މޮޅުވާހަކަ ދައްކަން ތިބެފައި ނިދީ‪.‬‬ ‫ދޯނި އަޅާފައި އޮތީ މިހާރުގެ ކަރާ މާރުކޭޓު‬ ‫ކުރިމަތީ ނެރު ކޮނެފައި ކަނޑިންމަ ހުރަހަށް‬ ‫މާލޭ ފަސްގަނޑާ ގުޅިގެން ނެރެފައި އޮތް‬

‫އެވަގުތު އެންމެން ކަންބޮޑުވެގެން އުޅެން ފެށީމާ‬ ‫ދޯނީ ކުދިންގާތު އަޅުގަނޑު ބުނެފިން ސިފައިން‬ ‫އަތުން ވީކަމެއްގައި ސަރުކާރުން ޒިންމާ ވާނެޔޭ‪.‬‬ ‫ކަލޭމެން ކަންބޮޑު ނުވާށޭ‪ .‬އެހެން ކިޔާފައި‬ ‫އަނބުރާލާފައި ވަދެ ދޯނި އޮތްތަނުގައި ދޯނި‬ ‫އެޅީ‪ .‬އޭރަކު އަދި މިވަނީ ކީއްކަމެއް ނޭނގެ]‬ ‫ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު ބުނިގޮތުގައި ސަމީރު‬

‫ރ ޫޙމް‬ ‫ޝ ީހދު ައ ްލމަ ު‬ ‫ަ‬ ‫ރ ުޙމާނު‬ ‫ސއިން ަޢ ްބ ުދ ްއ ަ‬ ‫ުޙ ަ‬ ‫ހޮސްޕިޓަލުގައި‬ ‫އޮންނެވިއިރު‬

‫ފަސްގަނޑުގެ އިރުމަތީގައި" ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު‬ ‫މި ވާހަކަތައް ކިޔައިދެމުން ދިޔައީ އޭނާގެ‬ ‫ހިތުގައި ކުރެހިފައިވާ ތަސްވީރެއް ސިފަ ކޮށްދޭ‬ ‫ފަދައިންނެވެ‪.‬‬ ‫"ފަތިހު ނިދާފައި ތިއްބާ ހޭލެވުނީ‬ ‫ގާތްގަނޑަކަށް ހަތަރުގަޑިބައިހާއިރު ވިޔަފާރި‬ ‫ބަނދަރާ ދިމާއިން ބަޑިޖަހަމުން އައިބަޔެއްގެ‬ ‫ބަޑީގެ އަޑަށް‪ .‬ދޯނީގެ އެންމެވެސް ހީކުރީ‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪ 11‬އަށް ސިފައިން ފަރިތަ ކުރަނީ‬ ‫ކަމަށް‪ .‬ހޭލައިގެން ދޯނީގެ ވާތައް ނަގައިގެން‬ ‫ފަސްގަނޑާ ބޭރު ތޮށްޓާ ދޭތެރެއިން ހުޅަނގަށް‬ ‫ގޮސް ކަނޑިންމަ އިން ބޭރަށް ފަނަރަ ނުވަތަ‬ ‫ވިއްސަކަށް ފޫޓަށް ނުކުމެވުނު ތަނާ މިހާރުގެ‬ ‫އިރަށް‬ ‫ދަތުރުވެރިންގެ މާރުކޭޓުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ހުރި ހިތިގަސްދޮށުގައި ބަޑިހިފައިގެން ތިބި ތިން‬ ‫މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކު އެފަސްގަނޑުމަތިން‬ ‫ދުވެފައި ފަސްގަނޑުގެ ބޭރުކޮޅަށް ގޮސް‬ ‫ދޯންޏާ ދިމާއަށް ބަޑި ޖަހަށް ފެށީ‪ .‬އޭރު‬ ‫ދޮންމަނިކުބެ އޮތީ އާދައިގެ މަތިން ކޮޅުފަހަށް‬ ‫ގުދުވެ‪.‬‬ ‫ކުރިމަތި ވާގޮތަށް ވާތައް ކަހަން‬ ‫އެވަގުތު ދޯންޏާ ދިމާއަށް ޖެހި ވަޒަން ތަކުން‬ ‫ވަޒަނެއް ދޮންމަނިކުބޭގެ ގަޔަށްއެރީ‪ .‬ވަޒަން‬ ‫އަރާފައިހުރީ ކަރުގެ ވާތް ފަރާތު އަޑިވަޅުން‪.‬‬ ‫އެވަޒަން ނުކުމެފައި ހުރީ ކަނދުރާގެ މައިބަދަ‬ ‫ތަކުގެ ތެރެއިން‪ .‬އެވަގުތު އޭނަ ކައިރީ ތިބި‬ ‫ކުޑަހުއްތު އާއި ޢަލީ ވަޙީދާ ޝިޔާރުއާ ތިން‬ ‫މީހުންވެގެން ދިރުބާ މަޅުމަތީގައި ދޮންމަނިކުބެ‬ ‫ބޭއްވީ‪ .‬އޭރު އެތަނުން ބޮކި ޖަހާފައި ލޭ އާދޭ‪.‬‬

‫ޢަބްދުﷲ ގޮވައިގެން އޭނާ ސިފައިންގެއަށް‬ ‫އެ ޚަބަރުދޭން ދޯނިން ފޭބިއިރުހުރީ ވަރަށް‬ ‫ބޮޑަށް ރުޅި އައިސްފައެވެ‪ .‬ސިފައިން އެވަރުގެ‬ ‫ގޯސްކަމެއް ކުރީމައެވެ‪ .‬އެކަމުގައި ސިފައިން‬ ‫ޒިންމާވާން ޖެހޭނެތީ އެކަން ހުށަހަޅައި‪،‬‬ ‫ސިފައިންގެއިން ދުއްވާއެއްޗެއްގައި ދޮންމަނިކުބެ‬ ‫ވީހާވެސް އަވަހަކަށް ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންދަން‬ ‫އޭނާ ބޭނުންވިއެވެ‪ .‬އެ ދެމީހުންގެ ހަލުވި‬ ‫ފިޔަވަޅުތަކަށް ހުއްޓުމެއް ގެނުވީ ޤައުމީ ހޮޓާ‬ ‫ފުރަގަހުން ދިމާވި ދެ ދިވެއްސެކެވެ‪.‬‬ ‫ބާރަށް‬ ‫ވަރަށް‬ ‫"އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ހިނގާފައި ޤައުމީ ހޮޓަލުގެ ހުޅަނގު އުތުރު‬ ‫ކަނާހަމައަށް ދެވުނު ތަނާ އެތަނުން ދިމާވި‬ ‫ދެ މީހަކު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ގޮވާފަ އަހައިފި‬ ‫ކޮންތާކަށްހޭ ތިޔަދަނީ‪ .‬އަޅުގަނޑު ބުނެފިން‬ ‫ސިފައިންޖެހި ވަޒަނެއް މީހެއްގެ ގަޔަށް‬ ‫އަރައިގެން އެކަން އަންގަން ސިފައިންގެ ދޮށަށޭ‬ ‫މިދަނީ‪ .‬އެހެން ބުނުމުން އެމީހުން ބުނެފި‬ ‫ކަލޭމެން ސިފައިންގެއާ ދިމާއަށް ނުދާށޭ‪.‬‬ ‫އަވަހަށް އެނބުރި ދާށޭ‪ .‬ބޭރު ބަޔަކު މާލެއަރާ‬ ‫ސިފައިންގެއާ ހަމަލާ ދެނިއްޔޭ​ޭ‪ .‬އެވަގުތު ގަތް‬ ‫ބިރުން އެނބުރި ބަނޑާރަ މިސްކިތާ ވީކޮޅަށް‬ ‫ދުއްވައިގަނެވުނީ‪ .‬ފާމްދޭރިމަގުން ދެކުނަށް‬ ‫އޯކިޑުމަގު ހުރަސްކޮށް ގޮސް ވަދެވުނީ‬ ‫ދަނބުމާ ހޮޓަލަށް‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ދެމީހުން‬ ‫ދަނބުމާހޮޓަލަށް ދިޔަ އިރު‪ ،‬އޭރަކު ބަންޑާރަ‬ ‫މިސްކިތް ކައިރީ ތަމަޅައިންނެއް ނެތް‪ .‬ދަނބުމާ‬ ‫ހޮޓަލަށް ވަން އިރު އެ ހޮޓާ ތެރޭގައި މީހުންތައް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އޮތީ ފުރިފައި‪ .‬ހޮޓަލުން ސައިތައްޓެއް ދިނީމާ‬ ‫ބޮއިގެން އަވަހަށް ދޯންޏަށް ދާން ސަމީރުއާ‬ ‫ދެމީހުން ނުކުންނަށް އުޅުމުން އެތެރޭގައި ތިބި‬ ‫މީހުން އަޅުގަނޑުމެންގާތު ބޭރަށް ނުދިއުމަށާއި‬ ‫މަގުމަތި ވަރަށް ނުރައްކާ ކަމަށްބުނެ ނުކުތަ‬ ‫ނުދީ ހުރަސް އެޅި‪ .‬ނަމަވެސް ދޮންމަނިކުބެއަށް‬ ‫ވެފައި އޮތް ވަރުން އަވަހަށް ނުކުމެގެން ދޯނި‬ ‫ކައިރިއަށް ދިޔައިރު ދޯނި އެތާކު ނެތް"‬ ‫ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު ބުނިގޮތުގައި ދޯނި‬ ‫ނެތުމުން ދެންދާނޭ ތަނެއް ނޭގިފައި ދޯނި‬ ‫އޮތްތާ ކައިރީ އޮތް ކާށިދޫ ކުޑަ ޢަބްދުއްރަހީމުގެ‬ ‫ބައްތެއްޔަށް އަރައި ތިބީއެވެ‪.‬‬ ‫"ބައްތެލީގައި އަޅުގަނޑުމެން ތިއްބާ‬ ‫ވަރަށް ހެނދުނުގެ ވަގުތެއްގައި ތަމަޅައިންނާއެކު‬ ‫ސަގަރު އަޙުމަދު ނާޞިރު އައިސް ފަޅު އޮޑިފަހަރުން‬ ‫މީހުން ބާލައިގެން ޖުމްހުރީ މައިދާނަށް ގެންދިޔަ‬ ‫އިރު އެބައްތެލީ މީހުންނާއެކު އަޅުގަނޑާއި‬ ‫ސަމީރު ޢަބްދުﷲ ވެސް ގެންގޮސް މިހާރުގެ‬ ‫ބޮޑުފާލަމާ ވީފަރާތުގައި ބައިތިއްބީ‪ .‬އެއަށްފަހު‬ ‫އައްޑަނައަކަށް‬ ‫އިންސާނީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ހަދައިގެން އަޅުގަނޑުމެންގެ ފަހަތުގައި ތިބެގެން‬ ‫ތަމަޅައިން ސިފައިންގެ މަރުކަޒަށް ހަމަލާ‬ ‫ދެމުން ދިޔައީ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ގެންދިޔައިރު‬

‫ކަލޭމެން މިގެންދަނީ ވަރަށް ކުޑަ ހިނދުކޮޅަކަށޭ‪.‬‬ ‫ވަރަށް އަވަހަށް މިކަން ނިންމާލާފައި‪ ،‬ކަލޭމެން‬ ‫ދޫކޮށްލާނަމޭ ސަގަރު އަޙުމަދު ނާޞިރު ބުނި‪.‬‬ ‫އެތަނުގައި ބައި ތިއްބާފައި ތިބިއިރު‪ ،‬އެތާތިބި‬ ‫މީހުންނަށް ކާތަކެތި ބެހުމަށް އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ސަގަރު އަޙުމަދު ނާޞިރު އަންގަމުން ދިޔަ‪ .‬އެ‬ ‫ތަކެއްޗަކީ މާރުކޭޓާއި ފިހާރަ ތަކުން ލޫޓުވައިގެން‬ ‫ގެނައި ތަކެތި‪ .‬ނަމަވެސް މަރާލިޔަސް ނުދާނަމޭ‬ ‫ބުނެ އަޅުގަނޑުމެން ދެ މީހުން އެކަންކުރާކަށް‬ ‫ނުދަން‪ .‬އެތާ ތިބި އިރު ބޯން ޖެހުނީ ޖުމްހުރީ‬ ‫މައިދާން ހަދަމުންދިޔައިރު އެތަނުގެ އުތުރު‬ ‫ފަރާތުގައި‪ ،‬މަސައްކަތްކުރި މީހުން ފެންއަޅައި‬ ‫ހުރި ފީފާ ބުރިއެއްގައި ހުރި ކުނި ފެން‪ .‬އިރު‬ ‫އޮއްސުނު ތަނާ އެފީފާ ބުރިކައިރިއަށް ފެންބޯށޭ‬ ‫ކިޔާފައި ސަމީރު ޢަބްދުﷲ ގޮސް މޫދަށް‬ ‫ފައިބައިގެން ކަނޑިންމައިން ބޭރަށް ނުކުމެގެން‬ ‫ފިލަން ދިޔަ ބަޔަކާއެކު އޭނާ ދިޔައީ"‬ ‫ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު ބުނިގޮތުގައި އެދުވަހުގެ‬ ‫އިރު އޮއްސުނު ފަހުން ބަޑީގެ އަޑު މަޑުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ބަޑީގެ އަޑު ކެނޑި ޖުމްހޫރީ މައިދާނުގައި ތިބި‬ ‫މީހުންތައް މަޑުމަޑުން ފިލައިގެން ދާންފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫" އަޅުގަނޑުވެސް ސަލާމަތްވެގެން ދިޔައީ‬ ‫ދޮންމަނިކުބޭގެ ޚަބަރެއް ވޭތޯ ހެންވޭރު ކޮޅަށް‪.‬‬

‫ފަހުން އެނގުނު ގޮތުގައި ދޮންމަނިކުބެގެ‬ ‫ދޯނީގައި އޮއްވައި ޙާލު މާބޮޑަށް ސީރިއަސް‬ ‫ވާންފެށުމުން ދޮންމަނިކުބޭގެ ދަރިފުޅު ޢަލީ ވަޙީދު‬ ‫އިސްވެ ހުރެގެން ދޯނިގައި ދެން ތިބި މީހުންގެ‬ ‫އެހީތެރިކަމާއެކު ދޯނި އެތަނުން ނަގައިގެން‬ ‫ގޮސް ވަނީ ހެންވޭރު ކުއީން އޮފް ދަ ނައިޓް‬ ‫ކައިރިއަށް‪ .‬ދޯނި ތޮށިގަނޑާ ކައިރިވީ ވަގުތު‬ ‫އެތަނަށް އެއްވި ހެންވޭރު މަސްވެރިންގެ ބަޔަކު‬ ‫ދޮންމަނިކުބެ ނަގާ ފަތްޖެހިއެނދަކަށް ލައިގެން‬ ‫ހޮސްޕިޓަލަށް ގެންގޮސްދިނީ‪ .‬ދޮންމަނިކުބޭގެ‬ ‫ޙާލު ބަލަން ޢަލީ ވަޙީދު ހޮސްޕިޓަލުގައި ބެހެއްޓީ‬ ‫ފަޅުވެރިޔެކޭ އެއްފަދައިން ދޯނިން ބައިދީފައި"‬ ‫ޢަބްދުﷲ ރަޝީދު ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނަށް ފަރުވާ ދެމުން ދިޔައިރު‬ ‫ލިބިފައިވާ ޒަޚަމްތަކުގެ ސަބަބުން ޑޮކްޓަރަކާ‬ ‫ނަރުހަކާއެކު ބޭރަށް ފޮނުވަން ހަމަޖެހިފައި‬ ‫ވަނިކޮށް ޝަހީދު އަލްމަރުޙޫމް ޙުސައިން‬ ‫ޢަބްދުއްރަޙުމާނު ދެމިއޮތުމުގެ ޢާލަމަށް ދަތުރު‬ ‫ކުރެއްވީ ‪ 22‬ޑިސެންބަރު ‪ 1988‬ގައެވެ‪.‬‬ ‫މާތްﷲ އެ މަރުޙޫމަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ‬ ‫ނިޢުމަތް މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ‪ .‬އާމީން‬

‫ޙަ ާޔތުގެ އެންމެ ފަހު ދަތުރަށް ފުރީ‪!...‬‬

‫‪ ‬ޖައުފަރު ޢަބްދުއްރަޙްމާނު‬

‫ނ ހެވި ާ‬ ‫ފ‬ ‫ނ ނުހަ ު‬ ‫ރ އުފަލު ް‬ ‫ޙަޔާތުގެ އެންމެ ފަހު ދަތުރަށް ފު ީ‬ ‫ރ އޮޑިޔަށް ވަރަށް ރުހިފާ‬ ‫ށ އެ ީ‬ ‫އ ދުށުމަ ް‬ ‫ޙަޔާތަށް ފަހިމަގެ ް‬ ‫ ‬ ‫ށ ގެއަ ާ‬ ‫ޅ‬ ‫ނ ރީތިކޮ ް‬ ‫އަނބިދަރިން ހިތްއުފާކުރުމަށް ދަނޑިފަނު ް‬ ‫ނ ހުވަފެން ތަކެއް ދެކެފާ‬ ‫ލން އުޅެ ް‬ ‫އަނބިދަރިންނާއެކީ އުފަ ު‬ ‫ ‬ ‫ޙަޔާތުގެ ކުރިމަގަށް ކުރަހާލި ތަސްވީރެއް އެހާމަތިވެ ި‬ ‫ރ‬ ‫އޮޔާ ވައި ދައުރު ކުރަންމުން އައި ގޮތަށް ވިސްނާ ބަލަން ހުރެފާ‬ ‫ ‬ ‫ނ އެޅުމާއެކީ ގެއަ ާ‬ ‫ޅ‬ ‫ގ އިރުވަރު ް‬ ‫ތަނބުރުމާ ގޭގެ ބިން ާ‬ ‫ށ މަސްލަހަތު ހެދި‪ ،‬ހެޔޮ ބުއްދިއެއް ކޮށްފާ‬ ‫ވރި އުޅުމަކަ ް‬ ‫އަބުރު ެ‬ ‫ ‬ ‫ގެވެހިކަންވާރު ހޯދަން ދިޔަ ދަތުރު ފުރުމުގެ ކުރިން ހޭލާ‬ ‫އެދެއްވި ނަސޭހަތުން ޢިބުރަތްތަކެއް ދިޔައީ‬ ‫ ‬

‫އެ‬

‫ދޫކޮށްފާ‬

‫ބ ހޯއްދެވި ދޮންމަނިކު ނަންވާ‬ ‫ރަށުގެ އެންމެންގެ ރުހުމާ ލޯ ި‬ ‫ށ އެޝަހީދުކުރީ ޣަދަރުވެރި ތަމަޅައިން ނުލަފާ‬ ‫ރަހުމު ކުޑަކޮ ް‬ ‫ ‬ ‫ތ ދަރިކޮޅެއް އަބަދަށް ޔަތީމުވެފާ‬ ‫ކުށެއްނެތް ތުއްތު ތުއް ު‬ ‫ތ އަނތްބެކޭ ހުވަފަތް އެވީ ކަރުނުން ދެލޯ ފުރިފާ‬ ‫ކުށެއްނެ ް‬ ‫ ‬

‫‪59‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބުނު އައްސުލްޠާން‬ ‫އަބޫބަކުރު އިބުނު އައްސުލްޠާން ޙަސަން ހިލާލީ‬ ‫އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބްނު‬

‫އައްޑު އަތޮޅަކީ ދިވެހިންގެ ތަކްޝަލާ‬

‫އަބޫބަކުރު‬

‫އާދެ! އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބްނު‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބްނު ޙަސަން ހިލާލީ‬ ‫އަކީ‪،‬‬

‫(ތިންވަނަ)‬

‫އައްސުލްޠާން‬

‫(އެއްވަނަ) ސިރީ ބޮވަނަ ސުންދުރަ މަހާރަދުންނާއި‬ ‫ބުޅައުމާވާކިލެގެ (ހިއްރަތުމާވާކިލެގެ)ގެ ދަރިކަލުން‬ ‫ނެވެ‪ .‬އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބްނު‬ ‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބްނު ޙަސަން ހިލާލީ‬

‫(ތިންވަނަ)ގެ ކޮލީ ނަންފުޅުގަ މުވައްރިޚުންގެ‬ ‫މެދުގައި ތަފާތު ވެއެވެ‪" .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚަށް‬

‫ޔުނިވަރސިޓީ އެވެ‪ .‬މިހެންވުމުން އެ މަނިއްޕުޅަކީ‬

‫(‪ 1467‬އިން ‪ 1481‬އަށް) ނުހަނު ލޯބިކުރެއްވި‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބްނު ޙަސަން ހިލާލީ‬

‫އުތީމު ބޮޑުތަކުރުފާނު ވާހަކަ ދޫދޫމަތިން‬

‫ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ‪ .‬އަލްފަޤީހު ޞަލާޙުއްދީން‬

‫ޙަސަން އިބުނު އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބުނު‬

‫ޙުސައިން‬

‫ނެރުއްވުމަށް‬

‫އޯގާވެރި ބައްޕައެކެވެ‪.‬‬

‫(ތިންވަނަ) އަކީ‪ ،‬ޢިލްމުވެރި ބޭފުޅެއް ކަމަށް‬

‫ކިޔެމުން އަންނަގޮތުން އައްސުލްޠާނު އަލްޙާއްޖަ‬

‫އާދެ!‬

‫ދަރިކަލުން‬

‫ޙުސައިން‬

‫ބިން‬

‫ފަޟީލަތުއްޝައިޚު‬ ‫ޞަލާޙުއްދީންގެ‬

‫މޫސާ‬

‫އަލްމަޙައްލީ‬

‫އަލްޙާއްޖަ‬

‫ޢިލްމީ‬

‫މަސައްކަތްޕުޅުތަކަށް‬

‫އައްސުލްޠާން‬

‫ރަސްކަމުގެ‬

‫ޙަސަން‬

‫އަމުރު‬

‫ހިލާލީގެ‬

‫މަޢުރޫފަށް‬

‫ހިތްކޮޅުމަތީ ލައްވައި ދެބައިލަޝްކަރީންގެ ތެރެއަށް‬

‫ބަލާލުމުންވެސް އައްޑޫ އަތޮޅުގެ ޢިލްމުވެރިކަން‬

‫އެމަނިއްޕުޅު ނެރުއްވިކަމަށާއި އެރަދުން ޙައްޖަށް‬

‫އަނެއްތަނެއްގައިވަނީ‬

‫އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ހަސަން އިބްނު‬

‫އެކު ތުއްޕުޅު އަމީރަށް ފަހުން އައްސުލްޠާން‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގެ ތަންތަންކޮޅު" ގަ އާއި‬

‫(ތިންވަނަ) ވަނަ ސިރީ ރާދަ ވީރު މަހާރަދުން‬

‫އަބާރަނަ މަހާރަދުންނަށް ރަސްކަން ޙަވާލުކުރެއްވި‬

‫ވަނީ އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އަލްހިލާލީ‬

‫ފުރަތަމަ ފަހަރު ކުރެއްވީ ‪ 1442‬އިން ‪1467‬‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބުނު އައްސުލްޠާން‬

‫އައު އަލިކަމެއް" ގައި އެއްތަނެއްގައިވަނީ އެ‬ ‫ރަދުންގެ ކޮލީ ނަންފުޅަކީ ސިރީ ދާދަ ވީރު‬

‫މަހާރަދުން‬ ‫ރާދަ‬

‫ކަމުގައެވެ‪.‬‬

‫ވީރަ‬

‫"ތަންޤީޙު‬

‫ކަމުގައެވެ‪.‬‬

‫ހާމަވެގެން ދާނެ އެވެ‪.‬‬

‫ފުރާވަޑައިގަތުމުގައި ދެބައި ލަޝްކަރީންގެ ރުހުމާއި‬

‫ކުރެވުނު‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބްނު ޙަސަން ހިލާލީ‬

‫މުޙަންމަދު (‪ 1467‬ން ‪ 1481‬ށް) ސިރީ ބަވަނަ‬

‫"ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަހުންނާއި ރަނިން" މި ދެފޮތުގައި‬

‫އެވެ‪.‬‬

‫އެވެ‪ .‬އަދި އައްސުލްޠާނު އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބުނު‬

‫(ތިންވަނަ)ގެ ކޮލީ ނަންފުޅަކީ ސިރީ ރާދަ ވީރު‬

‫މަހާރަދުން ކަމުގައެވެ‪.‬‬

‫އައްސުލްޠާން ޙަސަން ހިލާލީ (ތިންވަނަ)‬

‫ރަސްކަމަށް‬

‫އިސްވެ‬

‫އައްސުލްޠާން މުޙަންމަދު‬

‫ކުރިން‬

‫ވަޑައިގަތުމުގެ‬

‫ސިރީ ރާދަ ބަވަނަ‬

‫މަހާރަދުން (ދަންނަ މުޙަންމަދު ރަސްގެފާނު)‬ ‫ގެ ރަސްކަމުގައި ފަޑިޔާރުކަން ކުރެއްވިކަމަށް‬

‫ބުނެވެއެވެ‪ .‬މި މަނިއްޕުޅު ދީނީ ތަޢުލީމު ހޯއްދެވީ‬

‫އައްޑު އަތޮޅުންކަމަށް ‪ 1991‬ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި‬ ‫މަހުގެ ފަތްތޫރައިގައި‪ ،‬އަލްއުސްތާޛު މުޙަންމަދު‬

‫އިބުރާހީމް ލުޠުފީ ލިޔުއްވާފައިވާ މަޒުމޫނެއްގައި‬ ‫ވާކަމަށް‬

‫ނަސީމާ‬

‫އަންނަބީލާ‬

‫މުހަންމަދު‬

‫"ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަހުންނާއި ރަނިން" މި ފޮތުގައި‬

‫ލިޔުއްވާފައި ވެއެވެ‪ .‬އައްސުލްޠާން މުޙަންމަދު‬ ‫ސިރީ ރާދަ ބަވަނަ މަހާރަދުންނާއި އައްސުލްޠާނު‬

‫އަލްޙާއްޖަ‬

‫ޙަސަން‬

‫(ތިންވަނަ)‬

‫ސިރީ‬

‫ރާދަ‬

‫ވީރު މަހާރަދުން ޢިލްމު ޙާޞިލްކުރެއްވީ އައްޑު‬ ‫އަތޮޅުންނެވެ‪ .‬އައްސުލްޠާން މުޙަންމަދު ސިރީ‬ ‫ރާދަ ބަވަނަ މަހާރަދުން އައްސުލްޠާން ޙުސައިން‬

‫(އެއްވަނަ)‬

‫ސިރީ‬

‫ލޯކަ‬

‫ވީރު‬

‫މަހާރަދުންގެ‬

‫ރަސްކަމުގައި ފަޑިޔާރުކަމަށް އިސްކުރެވުނުކަމަށް‬

‫‪60‬‬

‫ޝ ިކރު‬ ‫ނ ާ‬ ‫ސއި ް‬ ‫ރ ަޓޔަރ ްޑ ުޙ ަ‬ ‫ޭމޖަރ ި‬

‫ބުނެވެ އެވެ‪.‬‬

‫ރާއްޖޭގެ‬

‫ދެފަހަރު‬

‫ރަސްކަންކުރެއްވި‬

‫ނ ުގ ުޅ ްއވާ ައޅު‬ ‫ސގެފާނު ގެ ް‬ ‫ރ ް‬ ‫ނ ާގޅު ޮއޑި ޭބލި ދު ަވހު ަ‬ ‫ބަ ް‬ ‫ބަބުރުންނާދިމާއަށް ދެބައި ލަޝްކަރީން ތެރެއިން މީހަކު ކުޑައިމީސް‬

‫ނ ަކ ުމ ަގ ިއ ެވގެން‪ޮ ،‬އ ިޑ ާބލަން ިހފި ަވ ުގތު ޮއ ިޑ ަފ ިއ ަބ ިއގެން‬ ‫ަބ ެހއް ބު ި‬

‫ގޮސްގޮސް ހުއްޓާ އެހެން ބުނިމީހާ ނަގައިގެންފައި ކަޗޯރުމައްޗަށް‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ެޖ ުހމުން ޮއ ިޑ ޮކޅު ަފ ިއ ަބ ިއގެން ިދ ަޔއީ ެއ ީމ ާހ ެގ ަގ ިއ ަމތިން ެ‬

‫އަށެވެ‪ .‬ދެވަނަފަހަރު ރަސްކަންކުރެއްވީ ‪1467‬‬

‫އިން ‪ 1468‬އަށެވެ‪ .‬މި ރަދުން ‪ 27‬އަހަރު‬ ‫ރަސްކަން‬

‫ކުރެއްވި‬

‫އެވެ‪.‬‬

‫މި‬

‫މުއްދަތުގައި‬

‫ވެސް ތާރީޚު ފޮތްތަކުގައި ތަފާތު އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫ތާރީޚު ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާގޮތުގައި މި ރަދުން‬

‫ދެފަހަރަށް ޙައްޖަށް ވަޑައިގަތެވެ‪.‬‬

‫އައްސުލްޠާނު އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބުނު‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބުނު އައްސުލްޠާން‬ ‫ޙަސަން ހިލާލީ އަކީ އެ ރަދުންގެ ދަރިކަލުން‬

‫އަމީރު މުޙައްމަދަށް އާދެ‪ ،‬ފަހުން އައްސުލްޠާން‬ ‫މުޙަންމަދު ސިރީ ބަވަނަ އަބާރަނަ މަހާރަދުން‬

‫ޙަސަން ހިލާލީ ޢަރަބިކަރަޔަށް ވަޑައިގަތުމަށްފަހު‬

‫ޝަރީފުގެ ރަސްކަން އޭނާގެ ދަރިކަލުންނަށް އަތުލާ‬

‫ދެއްވާނަމޭ ހިތްކޮޅުމަތީ ޖެހިވަޑައިގެން ގެންދެވި‬ ‫ގިނަ މުދަލުން ގަދަމީހުނަށް ހޭދަކުރެއްވިކަމަށް‬

‫ކިޔެމުން އާދެއެވެ‪ .‬މިފަދަ ވާހަކަތަކެއް މިހާޒަމާން‬

‫ވަންދެން ކިޔެމުން އައުމުގައި ކޮންމެވެސް ޙަޤީޤީ‬

‫ސިއްރެއް ވާނެ އެވެ‪.‬‬

‫އުތީމު ބޮޑުތަކުރުފާނު ވާހަކަ ދޫދޫމަތިން‬

‫ކިޔެމުން އަންނަގޮތުން އައްސުލްޠާނު އަލްޙާއްޖަ‬ ‫ޙަސަން‬

‫އިބުނު‬

‫އައްސުލްޠާން‬

‫އަބޫބަކުރު‬

‫އިބުނު އައްސުލްޠާން ޙަސަން ހިލާލީ ޙައްޖުން‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އެނބުރި ރާއްޖެ ވަޑައިގެންނެވި އިރު ގެންނެވި‬

‫އެމީހާވަނީ މަރުވެފައެވެ‪ .‬މިކަން ހިނގާދިޔަގޮތް‬

‫ފަސްދާނުލެވިފައިވަނީ ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅުގައި އޮންނަ‬

‫ހަމަނުޖެހުމާއި ގުޅިގެން ހިނގާދިއަ ކަންތައްތަކުގައި‬

‫ޝަރީޢަތުގައިވާ މަގުން ޙާޖީ ޙަސަން ރަސްގެފާނަށް‬

‫(ތިންވަނަ)ގެ ސަންދޯއްޕުޅުކަމުގައި ވުންގާތެވެ‪.‬‬

‫ހަތްދިހަ އަޅުންނާއި ދިވެހިންނާ ދެމެދު ހިނގި‬ ‫އައްސުލްޠާން ޙަސަން ވިދާޅުވި ބަސްފުޅަކާއި‬

‫ވިދިގެން‬

‫ގަދަވޭންދެނިވި‬

‫ލިބިވަޑައިގެން‬

‫އާލާސްކަންފުޅުގައި ބައްލަވައިގެން ނަދުރުފުޅެއް‬ ‫ރަސްކަމުން‬

‫ފުރިހަމަކުރެއްވުމަށްޓަކައި‬

‫ފައިބައިވަޑައިގެން އޭނާގެ ދަރިކަލުން ވަލީޢަހުދު‬

‫އަމީރު މުޙައްމަދު ރަސްކަމަށް އިސްކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬

‫އެއް ހުކުރު ދުވަހަކު‪ ،‬އައްސުލްޠާން‬

‫ޙަސަން (ތިންވަނަ) ގެ ދަރިކަލުން ހުކުރަށް‬ ‫ޙަސަން‬

‫ރަސްގެފާނު‬

‫ވަޑައިގަންނެވިއިރު‬

‫ދަރިކަލުން‬

‫އައްސުލްޠާން‬

‫ފައިބައިވަޑައިގެން‬

‫ގަނޑުވަރަށް‬

‫އަރާވަޑައިގެން ހުންނެވީ ބޮޑުވަޒީރު ގޮވައިގެން‬

‫ކުޅިބަލާގޭގައެވެ‪.‬‬

‫މުޙައްމަދު ސިރީ ބަވަނަ އަބާރަނަ މަހާރަދުން‬ ‫ހުކުރުން‬

‫ދެކެވަޑައިގެންނަވާފައި‬

‫ވަޑައިގަންނަވާތަން‬

‫ޙާޖީ ޙަސަން ރަސްގެފާނު އަރާހުރި ބޮޑުވަޒީރާ‬

‫ދިމާއަށްވިދާޅުވިއެވެ‪" .‬ދޮއްތަ! ވަޒީރާވޭ ތިމާގެ‬ ‫ދަރިކަލަކަށް ކަމަކު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރަސްކަމަކީ‬ ‫ދީފައި ހުންނަވަރުގެ ކަމެއް ނޫން ދޮއްތަޔޭ"‪ ،‬އެހެން‬ ‫ހިތްކޮޅުމަތީ ލައްވާފާ ދުލުން އިގުރާރު ކުރެއްވުމާއެކު‬

‫އިހު ލިބިވަޑައިގެން ވޭން ލިބިވަޑައިގެން އިންނަން‬ ‫އޮންނަން ލިބިވަޑައިނުގެން ކުރާ ފަރުވާއަކުން ވަށާ‬

‫ކެލައަކުން ޖަހާ އާހައްޖަކުން ކިޔަވާ ކިޔެވެއްޔަކުން‬

‫ލުޔެއް‬

‫އެއާލާސްކަންފުޅުގައި‬

‫ލިބިވަޑައިނުގެން‬

‫އަވަހާރަ ވީއެވެ‪.‬‬ ‫ފުޅު‬

‫ބޮޑުތަކުރުފާނު ވާހަކަ ބުރާރަ މުހައްމަދު‬

‫ކިޔާގޮތަށް‬

‫އިސްމާޢީލް‬

‫އަލްޙާއްޖަ‬

‫ފީބޯ‬

‫އިބްރާހީމް‬

‫ލިޔުއްވާފަވަނީ‪،‬‬

‫ގައު‬

‫ފަސްދާނުލެވުނީ‬

‫ބިން‬

‫އެރަދުން‬

‫ސަންދޯއްޕުޅެއްގައި‬

‫އެހެން ރަސްރަސްކަލުންނާއި ދުރުގައި ރަށުގެ‬

‫ޣުއްރިއްޔާތުން ބޭރުގައެވެ‪.‬‬

‫އައްސުލްޠާން ޙަސަން (ތިންވަނަ) ހިލާލީ‬

‫ސިރީ ރާދަ ވީރު މަހާރަދުންނަށް ލިބިވަޑައިގެން‬

‫އާލާސްކަންފުޅު‬

‫ގޮތްކަމުގައި‬

‫ލިބިވަޑައިގެން‬

‫"ބޮޑުތަކުރުފާނު ވާހަކަ ބުރާރަ މުޙައްމަދު ފުޅު‬ ‫ކިޔާގޮތަށް" ފޮތުގައިލިޔެފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ބަންގާޅު އޮޑި ބޭލި ދުވަހު ރަސްގެފާނު‬

‫ގެންގުޅުއްވާ‬ ‫ލަޝްކަރީން‬

‫ބަހެއް‬

‫ވަގުތު‬

‫އަޅު‬

‫ބަބުރުންނާދިމާއަށް‬

‫ތެރެއިން‬

‫ބުނިކަމުގައިވެގެން‪،‬‬ ‫އޮޑިފައިބައިގެން‬

‫މީހަކު‬

‫ދެބައި‬

‫ކުޑައިމީސް‬

‫އޮޑިބާލަން‬

‫ގޮސްގޮސް‬

‫އެހެންބުނިމީހާ‬

‫ނަގައިގެންފައި‬

‫ގައިމަތިންނެވެ‪.‬‬

‫އޮޑިކޮޅުފައިބައިގެން‬

‫ހިފި‬

‫ހުއްޓާ‬

‫ކަޗޯރުމައްޗަށް‬

‫ޖެހުމުން އޮޑިކޮޅު ފައިބައިގެން ދިޔައީ އެމީހާގެ‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދިޔައިރު‬

‫ޝީރާޒީ ފަޑިޔާރު މަނިކުފާނު ބައްލަވައި އިސްލާމީ‬ ‫މަޝްވަރާ ދެންނެވުމުން އެކަމާއި ހިތްޕުޅާނުވެ‬ ‫ފަޑިޔާރުގައިގައި‬

‫ޝީރާޒީ‬

‫ތެޔޮޖަހާ‬

‫ކަފަބަދެ‬

‫ގާސަންދޯކުގައެވެ"‪ .‬މިއީ އަލްސުލްޠާނު ޙަސަން‬

‫ނާޞިރު‬

‫ޞާޙިބުއްދައުލާ އަލްފާޟިލް އިބްރާހީމް‬ ‫ހިންގެވި‬

‫ދުވަސްވަރު‬

‫ސަރުކާރު‬

‫ޙަބްޝީގެފާނުގެ‬

‫މަޤާމުފުޅާއި‬

‫ރޯކޮށްލުމަށް އަމުރުކުރައްވައި ފަޑިޔާރުމަނިކުފާނު‬

‫މާލޭގެ‬

‫ހެޔޮ ނަޞޭހަތްޕުޅު އެރުވުމަށް ވަޑައިގެންނެވި‬

‫ދެން ވެސް ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅުން ދެންނެވި ތަންތަން‬

‫ހަމައެގޮތަށް ޢަމަލުކުރައްވައިފި އެވެ‪ .‬ދެންވެސް‬

‫ޒިޔާރަތްތަކާއި‬

‫އިރުމަތިފާރާތުން‬

‫ބިންބޮޑުކުރެއްވުމަށް‬

‫އަންދަވާލައްވައިފި އެވެ‪ .‬އެކަމާ ރަސްގެފާނަށް‬

‫ބިންހިއްކެވިއިރު‪،‬‬

‫ފަގީޙު ސުލައިމާން އަލްމަދަނީ އާ މެދު ވެސް‬

‫ނަންގަވާ ބިންއެއްވަރުކުރައްވިއިރު ލޮނުޒިޔާރަތާއި‬

‫ނަސޭހަތްޕުޅު‬

‫ބިސްތާނަތަކާއި ވަކިވަކިން ހުރިމަހާނަތައް އޭރު‬

‫ތިއްބެވި‪ ،‬ގުރުއާން ޙިފުޘު ކުރައްވައިގެން ތިއްބެވި‬

‫އަޑުޕާކްތެރެއަށް ވަދެގެން ދިއައީ އެވެ‪ .‬އޭރު‬

‫އަމުރުކުރެއްވުމާއެކު އެބޭފުޅުން ފަހާދުވެ އަތުލާގަނެ‬

‫ވަށައި ތިރިފާރު ބުރިއެއް ރާނާ ވަކިކޮށްފައި‬

‫ގޮސް‬

‫ދެކުނު‬

‫ހަމަ‬

‫މިކަމުގައި‬

‫އެރުވުމަށް‬

‫ރަދުންނަށް‬

‫ވަޑައިގެންނެވި‬

‫ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅުގައި‬

‫ވަޑައިގެން‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑުގެ ކުރިމަތީ އޮތް ބިމަށް‪،‬‬

‫ހަތް ބޭފުޅުން ޤަތުލުކުރުމަށް އަޅުންގެ މައްޗަށް‬

‫ލޮނުޒިޔާރަތާއި އަދިވެސް އެހެން ދެ ބިސްތާނެއް‬

‫ކޯފާމަޑުވުމުން‬

‫ހުއްޓެވެ‪ .‬މީހުންބުނެއުޅޭ ގޮތުގައި ގައުސަންދޯއް‬

‫ރަދުންނަށް ނަޞޭޙަތްޕުޅު އަރުއްވާ އެކުރެވުނު‬

‫ހުޅަގުކަނުގައެވެ‪.‬‬

‫ގައުސަންދޯއް‬

‫އާޚިރަތްދުވަހުން ލިބިދާނެ ގަދަފަދަވޭން ދެނިވި‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫އެވެ‪.‬‬

‫ޝަހީދުކޮށްފި‬

‫ދަންނަބޭކަލުންގެ‬

‫ފަގިން‬

‫އެހެންހުރި‬

‫ރަދުންގެ‬

‫ޖަމާޢަތެއްގެ‬

‫ބަޔަކު‬

‫ކަންތައްތަކުގެ ގޯސްކަމުގެ ވާހަކަ ދަންނަވައި‬

‫ޢަޛާބުގެ ވާހަކައިން ދެންނެވުމުން ކަނބުރުވެރިން‬ ‫ގެންނަވައި ބަރޯސީއެއް ދޮންކުރައްވާ އެބަރޯސީ‬

‫ފައިންޕުޅުގެ‬

‫ޖައްސައި‬

‫މާކަޅުވާމަހުގައި‬

‫"ކަލޭމެން ތިބުނާ ދުވަހަކުން ވެސް މިވަރީވިއްޔާ‬

‫ކެތްކޮށްފާނަމޭ"‬

‫ބަސްފުޅާއެކު‬

‫ވިދާޅުވި‬

‫ލިބިވަޑައިގެންނެވި ވޭންދެނެވި އާލާސްކަންފުޅެއް‬

‫ކަމުގަ އެވެ‪.‬‬

‫މާލޭގެ އެކިހިސާބުތަކުގައި އެކަހަރިކޮށް‬

‫ހުރި ބިސްތާނަ ތަކުގެ ތެރެއިން ދެ ބިސްތާނެއް‬ ‫ވެސް‬

‫އަޅުގަނޑު‬

‫ދުށީމެވެ‪.‬‬

‫އޭރުގެ‬

‫މީހުން‬

‫ބުނެއުޅެނީ އެއީ ހަދި ޙަސަން ރަސްގެފާނުގެ‬

‫އަމުރުފުޅަށް‬

‫ޝަހީދުކުރެވުނު‬

‫މަހާނަފުޅު ކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫މާލޭ‬

‫ފަގީހުބޭފުޅުންގެ‬

‫މައިފާރުން‬

‫ވަޅުލެވިފައިވަނީ‬ ‫ހުރިތަން‬

‫މިދެންނެވި‬

‫އެސަންދޯއް‪،‬‬

‫ބިސްތާނަހަދައި‬

‫ބިމުގެ‬

‫ވަކިކުރެވިފައެއް‬

‫އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބްނު‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބްނު ޙަސަން ހިލާލީ‬

‫(ތިންވަނަ) ވަނަ ސިރީ ރާދަ ވީރު މަހާރަދުން‬

‫"ކުރެއްވި ކަންތަކާމެދު ތިބިމީހުން ނުޤަބޫލުގައި‬ ‫ހާ ކުރުކޮށްފާ ޖީމު ވީތަނަށް ދާލު ލައިގެން އޭގެ‬

‫ފަހުގައި ހަދި ޙަސަން ރަސްގެފާނޭ ކިޔައެވެ"‪.‬‬

‫އަލްޙާއްޖަ އިބުރާހީމް ބިން އިސްމާޢީލް ފީބޯ‬ ‫ލިޔުއްވި "ބޮޑުތަކުރުފާނު ވާހަކަ ބުރާރަ މުޙައްމަދު‬

‫ފުޅު ކީގޮތަށް" ފޮތުގައިވެއެވެ‪.‬‬

‫އައްސުލްޠާން އަލްޙާއްޖަ ޙަސަން އިބްނު‬

‫އައްސުލްޠާން އަބޫބަކުރު އިބްނު ޙަސަން ހިލާލީ‬

‫(ތިންވަނަ) ވަނަ ސިރީ ރާދަ ވީރު މަހާރަދުން‬ ‫ފަސްގަޑުދަށަށް‬

‫ލެވި‬

‫ހަށިކޮޅަށް‬

‫ފަސްއަޅާ‬

‫ބޭރުގައި‬

‫ފޮރުވާލެވުމުގެ ކުރިން އެރަދުން ކުރައްވާ މަތިވެރި‬

‫ދެކުނު ހުޅަނގު ގައި އޮންނަ ބޯކަށިކޭލާ ދުނގެތި‬

‫ފަސްއެޅި ފޮރުވިފައެވެ‪ .‬އެ މޮޅު ޢިލްމުވެރިޔާ‬

‫ހުރި ލޮނުޒިޔާރަތާއި އަދި އެހެން ބިސްތާނު‬

‫އޮނަތިރީހަކަށް އަހަރު ދިވެހި ތަޚުތު ފަޅުފިލުއްވި‬

‫ބައެއް ވަކިވަކިން ހާވިޔާކޮށް ހުރި ވަރަށް މަދު‬

‫ފުރިފައެވެ‪.‬‬

‫ލޮނުޒިޔާރަތްކޮޅުގައި ޙަބްޝީގެފާނުގެ މަޤާމުފުޅުގެ‬

‫ޚިދުމަތްތައްވަނީ ކުރެއްވި ޢަމަލުފުޅެއްގެ ސަބަބުން‬

‫ހެދިފައިވާ ކަޅުގާތަކޭ ކިޔާ ހިސާބުގެ އެއްގަމުން‬

‫އެ އިންޞާފުވެރި ފަޑިޔާރު ދެ ފަހަރުމަތިން‬

‫އަދިވެސް‬

‫އެ ޚިދުމަތްތެރި ރަދުންގެ ޙަޔާތްޕުޅުވަނީ ޢިބްރަތުން‬

‫ވަކިކޮށްފައި‬ ‫މަހާނަ‬

‫ހުރި‬

‫ގައުތަކަކާއި‬

‫ދެމަހާނައަކާއި‬ ‫ދުރުގައި‬

‫އެކަހަރިކޮށް‬

‫ބިސްތާނެއްގެ ގޮތަށް ހަތަރެސް ކަނަށްވުރެ ހިމަ‬

‫ދިގު ކޮށް ވަޅުލެވިފައި ގައުތަކެއް ހުއްޓެވެ‪.‬‬

‫އޭރުގެ މީހުން ބުނެއުޅެނީ އެއީ ގައު ސަންދޯއް‬

‫ކަމަށެވެ‪ .‬ސުމުއްވުލްއަމީރު މުހައްމަދު އަމީން‬ ‫"ތަންޤީޙް‬

‫ކުރެވުނު‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬

‫ތާރީޚުގެ‬

‫ތަންތަންކޮޅު" ގައި ލިޔުއްވާފައިވަނީ "މިރަދުން‬

‫މިއަދުގެ‬

‫ތާރީޚުގެ މިފަދަ‬

‫ދިވެހި‬

‫ކަޅު‬

‫ޙާޞިލްކުރަން ޖެހެ އެވެ‪.‬‬

‫ޒުވާންޖީލު‬

‫ދިވެހި‬

‫ޞަފުޙާތަކުން އިބުރަތް‬

‫ނ އެދި ތިބީވިއް ާ‬ ‫ޔ‬ ‫"ދިމާވާހާ ނުރައްކަލަކުން ސަލާމަތްވު ް‬ ‫ގ ހޭލާ ސަމާލުވެގެން ތިބޭށޭވީ"‬ ‫ނިދީން ޣާފިލުކަމު ެ‬ ‫ ‬

‫‪ -‬ޢަބުދުﷲ ރަޝީދު ހުޅުދޫ ‪-‬‬

‫‪61‬‬

‫ސ ާތ ުޛ ަޙސަން ަޒހީން‬ ‫ައ ްލ ުއ ް‬

‫ނމަ‬ ‫ނ ެއވެ‪ .‬ނޫން ަ‬ ‫ނ ަގ ުތ ަމށް އުނ ަދގޫ ާވ ަހ ަކ ައ ަކށް ެވދާ ެ‬ ‫ރ ްއ ަގއި ދެ ެ‬ ‫ިމއީ ަފ ަހ ެ‬

‫ ‬

‫ނށް‬ ‫ށވަނީ ިމއީ ުފ ަޅ ުފގެ ަޒމާ ަ‬ ‫ސ ަބ ަބ ަކ ް‬ ‫ަ‬ ‫ނއެވެ‪.‬‬ ‫ނލަން ަދ ިތ ަކ ަމ ަކށް ެވދާ ެ‬ ‫ިވސް ާ‬ ‫ނމެ ީމ ަހކު ެވސް‬ ‫ށވެ‪ .‬ކޮ ް‬ ‫ނށް ުވ ެމވެ‪ެ .‬އކަން ާބ ްއ ަވމާ ިހ ާގ ެ‬ ‫ރގެ ަޒމާ ަ‬ ‫ނ ާފ ު‬ ‫ނ ުވ ެމވެ‪ .‬އި ް‬ ‫ު‬ ‫ސ ާލ ަމތުން ެބ ެހ ްއ ުޓ ަމށް ައ ަބދު ެވސް‬ ‫ނ ެއވެ‪ި .‬ތ ާމގެ ޭގގެ " ުފ ަޅއް" ަ‬ ‫ނވާ ުވ ަމށް ެއދޭ ެ‬ ‫ި‬ ‫ނ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނވާ ެ‬ ‫ނ ެމއް ު‬ ‫ނ ޮކ ެޅއް ެވސް ޭބ ްއ ުވ ަމ ަކށް ބޭ ު‬ ‫ނމެ ތަ ް‬ ‫ނއެވެ‪ަ .‬ހ ިއ ައޅާނެ އެ ް‬ ‫ެއދޭ ެ‬ ‫ނ ޯހ ުދ ެމވެ‪.‬‬ ‫ނ ަވ ިއކަ ް‬ ‫ނ ަމކީ ެވސް ިމ ީއ ެއވެ‪ި .‬‬ ‫ނއުނު ުލ ުމ ެގ ބޭ ު‬ ‫އަން ަ‬

‫ކުޑަމިނުން ތިމާގެ ގޭގެ ކޮޓަރިތަކަށް‪ ،‬ބޭރުން‬ ‫އަންނަ ކޮންމެ މީހަކު‪ ،‬ވަދެއުޅުމަށް ތިމާގެ‬ ‫ހިތެއް ނުރުހޭނެ އެވެ‪ .‬ގެއަށް އައިސްގޮސްވާ‬ ‫މެހެމާނުންނަށް‬

‫ވެސް‬

‫ހުރިހާތަނެއް‬

‫ގޭގެ‬

‫ހާމަކުރުމަކަށް ބޭނުމެއް ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ‬

‫ފިޠުރަތުގެ‬

‫އިންސާނީ‬

‫ޤަބޫލުކުރުމެވެ‪ .‬ތިމާގެ ހުރިހާކަމެއް އަނެކުންނަށް‬ ‫ހާމަވާކަށް އެކަކު ވެސް ނޭދޭނެއެވެ‪ .‬ތިމާގެ‬ ‫ދިރިއުޅުމުގެ ފަތިފުށް އާންމުވާކަށް އެކަކު ވެސް‬ ‫ނުރުހޭނެއެވެ‪ .‬ކިތަންމެ ރަނގަޅު ޢާއިލާއެއް‬ ‫ނަމަވެސް‬

‫ކަންއޮތީ‬

‫ކިތަންމެ‬

‫މިހެންނެވެ‪.‬‬

‫ފޯރާބައެއް ނަމަވެސް ޙަޤީޤަތަކީ މިއީ އެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫ކީވެގެންތޯ އެވެ‪ .‬ތިމާގެ ނަފުސާއި ޢާއިލާއާއި‪،‬‬ ‫ގޭތެރޭގެ ސިއްރުތަކާއި‪ ،‬ހާމަކުރަން ބޭނުންނުވާ‬ ‫ގުޅުންތަކެއް‬

‫ހުރީމަ‬

‫އެވެ‪.‬‬

‫ހުރިހާކަމަކީ‬

‫އެންމެނަށް އެނގި ހާމަވާން ބޭނުންވާ ކަންކަމަށް‬ ‫ނުވާތީ އެވެ‪ .‬ދިރިއުޅުމުގެ އާރޯކަން ހޯދުމުގައި‬ ‫ކޮންމެ މީހަކީ ވެސް ކުރިއަރާ ދާން އެދޭ މީހަކަށް‬ ‫ވާތީ އެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދު ތިބާގެ "ގޭގެ" ފުޅައް ސަލާމަތުން‬ ‫އެބަހުރިތޯއެވެ؟ ފަރުދީގޮތުންނާއި ޖަމާޢީގޮތުން‬ ‫މިކަމާމެދު‬

‫ވިސްނާލުން‬

‫ކިހިނެއްތޯއެވެ‪.‬‬

‫ޙަޤީޤަތުގައި މިއީ ބޮޑު ސުވާލެކެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫މީހަކުވެސް އެމީހެއްގެ ނަފުސާ ކޮށްލަންޖެހޭ‬ ‫ޮފޓޯ‪ޯ :‬މ ްލ ިޑ ްވސް ަކ ްލޗަރ‬

‫މިއީ އިންސާނީ ޠަބީއަތެވެ‪ .‬ފިޠުރީގޮތުން‬ ‫އިންސާނާ‬

‫ޤަބޫލުކުރާ‬

‫ހަމައެވެ‪.‬‬

‫ދުނިޔޭގެ‬

‫އެންމެންގެ ހަމަޔާއި އުސޫލު ވެސް މެއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫ޤައުމެއްކަމަށް ވީނަމަވެސް ކަންއޮތީ މިގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ތަފާތަކީ އިންސާނުންނަށް ވީތީ‪،‬‬ ‫އެކަމުގައި އިސްކަންދޭ މިންވަރާ ދަރަޖަ އެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ‬

‫ދޮގެއްތޯ‬

‫އެވެ‪.‬‬

‫ތިބާ‬

‫އަޅެ‬

‫ބުނެބަލާށެވެ‪ .‬ތިބާގެ ގޭގެ ފާރުތަކުން ފޫގޮސްފައި‬

‫‪62‬‬

‫ހުރުމަށް ތިބާ ރުހޭނަން ހެއްޔެވެ‪ .‬ގޭތެރޭގައި‬ ‫ހިނގާދާ ކަންކަން އާންމުވެ ބޭޒާރުވާން ތިބާ‬

‫ސުވާލެކެވެ‪.‬‬

‫ކޮންމެ‬

‫މީހަކީވެސް‬

‫ޒިންމާ‬

‫އުފުލަންޖެހޭ ޒިންމާއެއް އޮތް މީހެކެވެ‪.‬‬

‫ހެއްޔެވެ‪.‬‬

‫ކޮޓަރީގެ‬

‫ފާރުތަކާއި‪،‬‬

‫ތިބާ އަޅެ ބުނެބަލާށެވެ‪ .‬މިއަދު ތިބާގެ‬

‫ފާރުތަކުން‬

‫ބޭރުންދާ‬

‫މީހުންނަށް‬

‫ޢާއިލާ ދިރިއުޅެމުންދާ ތިބާގެ "ގޭގެ ފުޅައް" ހުރީ‬

‫އެތެރެ ފެނުމަށް ހިތް އެދޭނެ ތޯ އެވެ‪ .‬ތިމާގެ‬

‫ސަލާމަތުންތޯއެވެ‪ .‬ތިބާ ނިސްބަތްވާ ރަށުގެ މައި‬

‫ހަށިގަނޑުގެ ނިވައިކަމާއި‪ ،‬ގޭތެރޭގެ ނިވައިކަން‬

‫ދޮރު ތަޅުލުމުގެ ބޭނުމެއް އެބައޮތްތޯ އެވެ‪ .‬ތިބާ‬

‫ބޭއްވުމަށް މިހާވަރަށް މި އެދެނީ ކީއްވެގެން‬

‫ލޯބިވާ ޤައުމުގެ މައި ދޮރުތައް އެހެންމީހުންނަށް‬

‫ތޯއެވެ؟ މިއީ ފަހަރުގައި "މަޖާ" ސުވާލަކަށް‬

‫ބަންދުކުރުމުގެ ސަބަބެއް އެބަ އޮތްތޯ އެވެ‪.‬‬

‫ވެސް ވެދާނެއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެއަށްވުރެ‬

‫ދުރުތިބީން ތިބާ ދިން ފުރުސަތުން ތިބާގެ ގޭގެ‬

‫ފުންކޮށް ވިސްނާލަބަލާށެވެ‪ .‬ތިމާގެ ގޭތެރޭގެ‬

‫ހުރިހާ ތަނެއް ބަލައި ފިއެވެ‪ .‬ސިއްރު ކޮޓަރިތަކާއި‬

‫ސިއްރުތަކާއި‪ ،‬ދިރިއުޅުމުގެ ހުރިހާކަމެއް އާންމުވެ‬

‫ހާމަނުކުރުމަށް ތިބާ ފޮރުވާފައިވާ ހުރިހާ ތަނެއް‬

‫ހާމަވުމަކަށް އެކަކު ވެސް ނުރުހޭނެ އެވެ‪ .‬އެންމެ‬

‫ބަލައި ހަދައިފި އެވެ‪ .‬އެކަންކުރީ ހަމަ ތިބާ‬

‫ބޭނުންވާނެ‬ ‫ފާޚާނާގެ‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނޫންތޯ އެވެ‪ .‬ނުވަތަ ތިބާ އިތުބާރާއެކު ބަލައި ބޮޑުކުރި‬ ‫ތިބާގެ ދަރިން ނޫންތޯ އެވެ‪ .‬ޙަޤީޤަތުގައި މިއަދު ތިބާގެ‬ ‫ފޭރާމަކުން ތިބާގެ "އައުރަ" ނިވައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ތިބާގެ‬ ‫ގޭގެ ފުޅަފަކުން ތިބާގެ ގޯތިތެރެ ނިވައެއް ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ތިބާގެ އަވަށްޓެރިންނާއި‪ ،‬ދުރުތިބީން ތިބީ އެތަން‬ ‫ބެލުމަށް ހިތް އެދިއެދި އެވެ‪ .‬މިއަދު އެ ބާތަކުން‬ ‫އެމީހުން ވަދެއްޖެ އެވެ‪ .‬އެމީހުންނަށް އެ ފުރުސަތު‬ ‫ލިބިއްޖެ އެވެ‪ .‬އެމީހުން ބޭނުންގޮތަކަށް ތިބާގެ ގޭގެ‬ ‫މެދުގެ ތެރެއާއި އެތެރެގޭތެރެ ބަލައިފި އެވެ‪ .‬ފަހަރުގައި‬ ‫މިއީ ޒަމާނީ މިނިވަންކަމުގެ އޮއިވަރާއެކު އޭގެ ބާނީގައި‬ ‫ވީކަމެއްކަމަށްވެސް ވެދާނެ އެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ ޒަމާނީ‬ ‫ޑިމޮކްރަސީގެ ހިޔަލުން ހޯދި ފިނިކަމަކަށް ވެސް ވެދާނެ‬ ‫އެވެ‪.‬‬ ‫އެކުވެރި މިތުރުންނެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ޤައުމުގައި‬ ‫މިއަދު‬

‫އިޖުތިމާޢީ‬

‫އަޚުލާޤީގޮތުން‬

‫ގޮތުން‬

‫ހެދުމެއް‬

‫ފޭރާމެއް‬ ‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫ނެތެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހިންނަށް‬

‫ނަޞްރު (ކާމިޔާބު)‬

‫| ކޮ މާ ން ޑް ސާ ޖަ ން ްޓ މޭ ޖަރ ޢަ ބް ދުﷲ ސަ ޢީ ދު‬

‫ނަޞްރަކީ ކާމިޔާބެވެ‪ .‬ހަނގުރާމައަކުން ފަތަޙަ ލިބުމާއި ކަމެއްގެ މަޤްޞަދު ހާސިލުވުމާއި‬ ‫ކަމަކުން މޮޅުވުމާއި‪ ،‬ބޭނުންވާ ބޭނުމެއް ފުދުމަކީ ވެސް ނަޞްރު ލިބުމެވެ‪ .‬ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ‪110‬‬ ‫ވަނަ ސޫރަތަށް މާތްﷲ ނަންދެއްވާފައިވަނީ "ނަޞްރު"ގެ ނަމުންނެވެ‪ .‬އެއީ އެއްކޮށް އެންމެފަހުން‬ ‫ބާވާލެއްވި ސޫރަތެވެ‪ .‬މި ސޫރަތުގައި މާތްﷲ އިޝާރާތްކުރައްވާފައި‬ ‫ވަނީ‪ ،‬ކީރިތި ރަސޫލާއާ ﷲ ތަޢާލާ ޙަވާލުކުރެއްވި މިޝަން އެންމެ‬ ‫ފުރިހަމަގޮތުގައި އަދާކުރައްވައި‪ ،‬ނިންމަވައި‪ ،‬ކާމިޔާބު ހޯއްދެވި‬ ‫ވާހަކައަށެވެ‪.‬‬ ‫ކާމިޔާބާއި‬

‫ނާކާމިޔާބަކީ‬

‫ހަމަކޮންމެ‬

‫މީހަކުވެސް‬

‫ދުނިޔެމަތީގައި ތަޖުރިބާކުރާ ކަމެކެވެ‪ .‬ކާމިޔާބާއި ނާކާމިޔާބު ވެސް‬ ‫މިންވަރު ކުރައްވަނީ ﷲ އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ކާމިޔާބުގެ ވަގުތުގައި‬ ‫އެކާމިޔާބު ދެއްވިކަމަށްޓަކައި އެކަލާނގެއަށް ޙަމްދާއި ޝުކުރު‬

‫ލިބިފައިވާ މިނިވަންކަމާއި އަމިއްލަވަންތަކަމުގެ ބާރުތައް‬

‫ކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި ނާކާމިޔާބުގެ ވަގުތުގައި އެކަމަށް‬

‫އަމިއްލައަށް ދޫކޮށްލަން ފަށައިފި އެވެ‪ .‬އެވެރިންގެ‬

‫ކެތްތެރިވެ‪ ،‬މިންވަރަށް އީމާންވާންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެކި މީހުންނަށް‬

‫އަމިއްލަ‬

‫ކާމިޔާބާއި ނާކާމިޔާބު ތަޖުރިބާކުރެވެނީ އެކި މިންވަރަށެވެ‪.‬‬

‫މަދަދާ‬

‫އެހީތެރިކަމުގެ‬

‫ތިބާގެ‬

‫ބޭނުން‬

‫އެދުމަށްޓަކައި އިސްކޮށްފީމު އެވެ‪ .‬އިޤުތިޞާދީ "ޖާދޫ"‬ ‫ފަޅާއަރައިފި އެވެ‪ .‬ދިވެހިންނަށް ލިބިފައިވާ ޙަޤީޤީ‬ ‫"ޚަޒާނާ" މަތިނަގައި އެވެސް އެވެރިންނަށް ދައްކައި‬

‫ކާމިޔާބަކީ ވަކި ބަޔަކަށް ޚާއްޞަ ކަންތައްތަކެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ކާމިޔާބު އެދޭ މީހާ ހިފަންޖެހެނީ އެކަމުގެ ސަބަބުތަކުގައެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެ ކާމިޔާބެއްގެ ފަހަތުގައި ވެސް ސަބަބުތަކެއް ވެއެވެ‪ .‬ﷲ‬

‫ހާމަކޮށްފިއެވެ‪ .‬ކާމިޔާބުގެ ސިއްރުކަމުގައި ދެމެކުންއައި‬

‫ތަޢާލާވަނީ އީމާންވެ ހެޔޮ ޢަމަލުކުރާ މީހުންނަށް ނަޞްރު ދެއްވާނެކަމަށް‬

‫ހުރިހާ ކަމެއް ތިބާގެ މަޤުޞަދު ޙާސިލުކުރުމަށްޓަކައި‬

‫ވަޢުދުވެ ވޮޑިގެންފައެވެ‪ .‬ނަޞްރު ލިބުމުގައި އެންމެ މުހިންމީ ތެދުވެރި އީމާންކަމާއި‬

‫ހާމަކޮށްފީމު އެވެ‪.‬‬

‫ހެޔޮ ޢަމަލެވެ‪ .‬ނަޞްރަށް އެދޭ މީހާ ވަކީލުކުރަންޖެހޭނީ‪ ،‬ބަރޯސާވާންޖެހެނީ އަދި ނަޞްރު ދެއްވުންއެދި‬

‫ނަތީޖާއަކީ ކޮބައިތޯއެވެ‪ .‬އެފަދަ ފުރުސަތަކަށް‬ ‫އިންތިޒާރުކޮށް‪ ،‬އެދިއެދި ތިބި ހަތުރުން މިތުރުނަށް‬ ‫ވެއްޖެއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ގޭގެ ހުރިހާކަމެއް ހިއްސާކުރާ‬ ‫ތިބާގެ މަދަދުގާރުންނަށް ވެއްޖެއެވެ‪ .‬ތިބާއާއެކު ތިބާގެ‬ ‫މަންފާއަށް "ހެޔޮއެދިގެން" ފޫގަޅާލައި އެކުވެރިންނަށް‬ ‫ވެއްޖެއެވެ‪ .‬ތިބާ އަޅެ ބުނެބަލާށެވެ‪ .‬މިއީ ދޮގެއް‬ ‫ތޯއެވެ‪ .‬ތިބާގެ ދަރިންނާއި ޢާއިލާގެ މެންބަރުންނާއި‬ ‫އެކުވެރިންނަށް‬

‫ވުރެ‬

‫މިއަދު‬

‫ތިބާއަށް‬

‫އެވެރިން‬

‫އިސްވެއްޖެ އެވެ‪ .‬މިއީ ތިބާގެ ފިރުކުރާ ވިސްނުމުން‬ ‫ޤަބޫލުކުރާ ޙަޤީޤަތް ނޫންތޯ އެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ތެދެއްބުނަން ތޯއެވެ‪ .‬މިއަދު ވެސް ތިބާގެ ކަންކަން‬ ‫އިސްލާހުކޮށް ޙައްލުކުރުމަށް އެންމެ ހެޔޮއެދޭނީ ތިބާގެ‬ ‫ޢާއިލާގެ‬

‫މެންބަރުންނެވެ‪.‬‬

‫ތިބާގެ‬

‫އަވަށްޓެރިންނާ‬

‫އެކުވެރިންނެވެ‪ .‬ތިބާގެ ގޭގެ ރައްކާތެރިކަމަށް އެންމެ‬ ‫ހެޔޮ އެދޭނީ ތިބާގެ ގޭގެ އަހުލުންނެވެ‪.‬‬

‫ދުޢާ ދަންނަވަންޖެހެނީ ހަމައެކަނި ﷲ އަށެވެ‪ .‬ނަޞްރަކީ ﷲ ތަޢާލާ ދެއްވާ އެއްޗެއްކަން ހިތުގެ‬ ‫އަޑިން ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬ﷲ ތަޢާލާގެ ދީނަށް ނަޞްރުދޭ ބަޔަކަށް އެކަލާނގެ ނަޞްރު ދެއްވައެވެ‪.‬‬ ‫ނަޞްރަކީ އަޅުގަނޑުމެން އިންސާނުންގެ މޮޅުކަމަކުން ލިބޭ އެއްޗެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަދި އެއީ އަދަދުގެ‬ ‫ގިނަ ކަމަކުން ހާސިލު ކުރެވޭ އެއްޗެއް ވެސް ނޫނެވެ‪ .‬ނަޞްރު ލިބޭނީ ސަބަބުތަކުގައި ހިފައިގެން‬ ‫ކެތްތެރިކަމާއި ސާބިތުކަމާއެކު ދެމިތިބޭ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ސަބަބުތަކުގައި ހިފުމަކީ އެބައެއްގެ ކުޅަދާނަކަންހުރި‬ ‫އެންމެ މަތީ މިންވަރަކަށް އެކަމަކަށް ތައްޔާރުވުމެވެ‪ .‬ޤާބިލުކަން އިތުރުކޮށް ތަރައްޤީ ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫އިސްލާމީ ތާރީޚަށް ބަލާލާއިރު އަދަދާއި ހަތިޔާރާއި ވަސީލަތުގެ ގޮތުން ނުހަނު ބޮޑު ތަފާތު ހުރި‬ ‫ނަމަވެސް ނަޞްރު ލިބުމުގެ ސަބަބުތަކުގައި ހިފައިގެން މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން‬ ‫މުސްލިމުންނަށްވަނީ ކާމިޔާބަށް ވާސިލު ވެވިފައެވެ‪ .‬ނަޞްރު ލިބުމުގައި އެބައެއްގެ ތެރޭގައި އޮންނަ‬ ‫އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަމާއި އަޚްވަންތަކަމަކީ ވެސް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬އެބައެއްގެ‬ ‫ތެރޭގައި ދެބަސްވެ އަރާރުންވާނަމަ އެބަޔަކުވާނީ ބާރެއްނެތް ފިނޑި ބަޔަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ކާމިޔާބުގެ ކޮންމެ ލަނޑުދަނޑިއަކީ ވެސް މާތްﷲގެ ހަޟްރަތުން ވާތްގަށް އެދިގެން‪،‬‬ ‫ވަރުގަދަ އަޒުމަކާއެކު ނިކުމެ ސަބަބުތަކުގައި ހިފަހައްޓައިގެން ހިތްވަރާއެކު މަސައްކަތް ކޮށްފިނަމަ‬ ‫ވާސިލު ވެވޭނެ ލަނޑުދަނޑިއެކެވެ‪ .‬ބައެއްފަހަރު އަޅުގަނޑުމެންނަށް ޙަޤީޤީ ކާމިޔާބީއަކީ ކޮބައިކަމެއް‬ ‫ނޭނގެއެވެ‪ .‬ޙަޤީޤީ ކާމިޔާބު އެދޭ މީހާ ޖެހޭނީ ގިނަގިނައިން ﷲ ތަޢާލާގެ މަތިން ހަނދުމަކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ކާމިޔާބުގެ ވަގުތުގައި ބޮޑާވެގަތުމާއި ކިބުރުވެރިވެގަތުމުން ދުރުވެ ހިތްތިރިކަމާއެކު އެކަލާނގެއަށް‬ ‫ޝުކުރުވެރިވާށެވެ‪ .‬ނަޞްރަށް ޝުކުރުވެރި ނުވެވޭނަމަ އެ ނަޞްރެއް ބީވެގެންދާނެ އެވެ‪ .‬ސަބަބުތައް‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދޫކޮށްލައިފިނަމަ އެއް ކާމިޔާބީ އެމީހާ ފަސްދީ ދާނެ އެވެ‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫ހަޤީޤީ ހާދިސާ‪...‬‬

‫މިއީ ހަޤީޤީ ހާދިސާއެއްގެ މައްޗަށް ބިނާ ޮކށް ލިޔެފައިވާ ހާދިސާއެކެވެ‪ .‬މިހާދިސާގައި‬ ‫ބޭނުން ޮކށްފައިވާ ތަންތަނާއި ނަންނަމަކީ އަސްލެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިއީ އަޅުގަނޑުގެ ރައްޓެއްސަކަށް‬ ‫ދިމާވި ބިރުވެރި ހާދިސާއެކެވެ‪ .‬މިހާދިސާ ކިޔައިދެމުން ދިޔައިރު އޭނާގެ އަތުގެ އިސްތަށިތައް‬ ‫ޮކޅަށް ޖެހި ހީބިހި ނަގައިގެން ދިޔަ މަންޒަރުތައް އަޅުގަނޑުގެ ޮލލުން ދުށީމެވެ‪.‬‬

‫ސ ެޕ ްކޓަރ ައ ުޙ ަމދު ނާ ިފޢު‬ ‫ނ ް‬ ‫ސ ޭޓޝަން އި ް‬ ‫ް‬ ‫ސ ސާރ ިވސް)‬ ‫( ޯމ ްލޑި ްވސް ޮޕ ިލ ް‬

‫''އަހަރެން ބިރެއް ނުގަނޭ‪ .‬ޖިންނި‬ ‫ސައިތާނުންނަކީ އަވަލާ އެއްޗެއްކަމަށްކަށް‬ ‫އަހަރެން ޤަބޫލެއް ނުކުރަން‪ .‬މީހުންވެސް ބުނޭ‬ ‫ނާމާން ރަށެކޭ މީ‪ .‬އެކަމު އަހަރެންނަކަށް‬ ‫ޤަބޫލެއް ނުކުރެވޭ‪ .‬ކިހާ ރީތި މިރަށް‪''.‬‬ ‫އެއީ ‪ 1993‬ވަނަ އަހަރުގެ މެދެއްހާ‬ ‫ހިސާބެވެ‪ .‬އޭރު އަހަރެންގެ އުމުރުން އެންމެ ‪20‬‬ ‫އަހަރެވެ‪ .‬އަހަރެންނަކީ ހެލްކަޕްޓަރުގެ ކެބިން‬ ‫ކުރޫ އެއްގެގޮތުގައި މަސައްކަތްކުރާ މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫އެއްދުވަހެއްގެ ހަވީރުގެ ވަގުތެވެ‪ .‬އަހަރެންނާއި‬ ‫ބޯޓްގެ ކެޕްޓަނާއި އިންޖިނޭރާއި ތިންމީހުން‬ ‫ފަތުރުވެރިން ގޮވައިގެން އއ‪ .‬ކަނދޮޅުދޫއަށް‬ ‫ދިއުމަށް ހުޅުލެއިން ފުރީމެވެ‪ .‬ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫‪ 30‬މިނެޓްގެ ކުރު ރާސްތާއަކަށްފަހު އެރަށަށް‬ ‫ދެވިއެްޖެއެވެ‪ .‬ރަށަށް ދެވުނީ އެދުވަހު ހަވީރު‬ ‫‪ 5:30‬ހާއިރު އެވެ‪ .‬އެރަށުގައި ކުޑަކުޑަ‬ ‫ހެލްޕޭޑެއް އޮވެއެވެ‪ .‬ރަށަށް ބޯޑު ޖެއްސުމާއިއެކު‬ ‫ކައިރި ރިސޯޓަކުން ފަތުރުވެރިން ބަލާ ލޯންޗެއް‬ ‫އައިސް އޮތެވެ‪ .‬އެ ލޯންޗަށް ފަތުރުވެރިންނާއެކު‬ ‫ކެޕްޓަނާއި އަދި އިންޖިނިއަރުވެސް އަރައިގެން‬ ‫ރިސޯޓަށް ހިނގައްޖެއެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬ހަވީރު ކުރާ‬ ‫މިފަދަ ދަތުރުތަކުގައި އެނބުރި ހުޅުލެއަށް‬ ‫ނުގޮސް ރޭގަނޑު އާއްމުކޮށް މަޑުކުރަނީ ކައިރި‬ ‫އަހަރެންނަކީ‬ ‫ނަމަވެސް‬ ‫ރިސޯޓެއްގައެވެ‪.‬‬ ‫ފަޅުރަށަކަށް ގޮސްފިނަމަ އެރަށެއްގައި އޯވަނައިޓް‬ ‫ހަދަން އަބަދުވެސް އާދަވެފައި ހުންނަ މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން އަހަރެން ބޯޓުން ފައިބައިގެން‬ ‫އެކަނިމައި އެކަނި ރަށުތެރެ ބަލާލަން ނިކުތީމެވެ‪.‬‬

‫‪64‬‬

‫ކަނދޮޅުދުއަކީ ފަޅު ރަށެކެވެ‪ .‬ކުޑަ ކުޑަ‬ ‫ރީތި ރަށެކެވެ‪ .‬މިރަށުގައި ގުދުރަތީި ރީތި ދޮންވެލި‬ ‫ތުނޑިއެއް އޮވެއެވެ‪ .‬އަރިއަތޮޅަށް ހާއްޞަކޮށް‬ ‫މިރަށުގައި ހެލްޕޭޑެއް ހަދާފައި އޮވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ މި ރަށަކީ ކޮންމެ ދުވަހެއް ކަހަލަ‬ ‫ގޮތަކަށް ފަތުރުވެރިން ގޮވައިގެން ހެލްކަޕްޓަރުގެ‬ ‫ދަތުރުތައް ކުރާ ރަށެކެވެ‪ .‬އަދި ކައިރި‬ ‫ރަށްރަށުގެ މީހުން ޕިކުނިކު އައިސް މަޖާކޮށްލާ‬ ‫ރަށެއްގެ ގޮތުގައި މިރަށް ވަނީ ހަދާފައެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން މިރަށް ބެލެހެއްޓުމަށް އުމުރުން ‪40‬‬ ‫ވަރަކަށް އަހަރުގެ ބަކުރުބެ (އަސްލުނަމެއް ނޫން)‬

‫ކިޔާ މީހަކު ހުރެއެވެ‪ .‬ބަކުރުބެ މިރަށުގައި‬ ‫ދިރިއުޅެނީ ފަނުން ގެގަނޑެއް އަޅައި ޓިނުން‬ ‫މަތި ހިޔާކޮށްގެންނެވެ‪ .‬ގޭތެރެއިން ވަދެވޭގޮތަށް‬ ‫ފަނުން ވަޅު ގިފިއްޔެއް ހަދާފައި ހުރެއެވެ‪ .‬ގޭގެ‬ ‫ބޭރުން ގާތްގަނޑަކަށް ‪ 20‬ވަރަކަށް ފޫޓު ދުރުގައި‬ ‫ހުރި ގަހެއްގައި ބޮޑު އުނދޯއްޔެއް އެލުވާފައި‬ ‫ހުރެއެވެ‪ .‬އަދި އެސަރަހައްދާއި މާދުރުނޫން‬ ‫ހިސާބެއްގައި ކުކުޅު ގެންގުޅެން ވަރަށް ބޮޑު‬ ‫ކޮށްޓެއް އަޅާފައި ވެއެވެ‪ .‬މި ކޮށީގައި ގިނަ‬ ‫އަދަދެއްގެ ކުކުޅު ގެންގުޅެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މިރަށަކީ އެދުވަސްވަރު ގިނަ އަދަދަކަށް ކުކުޅު‬ ‫އާލާކުރާ ރަށެއްކަން އެނގެއެވެ‪ .‬ބައެއް މީހުން‬ ‫މިރަށަކީ‬ ‫އެދުވަސްވަރު‬ ‫ސިފަކުރާގޮތުގައި‬ ‫ބިރުވެރި‪ ،‬ނާމާން ރަށެކެވެ‪.‬‬ ‫ނިކުމެ‬ ‫ރަށުތެރެއަށް‬ ‫އަހަރެން‬ ‫ހިނގަމުންގޮސް މިރަށުގައި ހުންނަ ފަންގެގަނޑައި‬ ‫އަރާ ހަމަވިތަނާ ބަކުރުބެ ގޭތެރެއިން ނިކުމެ‬ ‫އަހަރެންނަށް ގޮވާލިއެވެ‪ .‬އަދި ގެއަށް ވަނުމަށް‬ ‫އެދުމުން އަހަރެން ބަކުރުބެ އާއެކު އެގެއަށް‬ ‫ވަނީމެވެ‪ .‬ގެއަށްވަދެ ގޭތެރޭގައި ހުރި ބޮޑާށި‬ ‫މަތީގައި އިށީދެލާ ހަމަޖެހިލީމެވެ‪ .‬އަދި އަހަރެން‬ ‫މިކަހަލަ ރަށްރަށުގައި އޯވަނައިޓް ހަދާލަން‬ ‫ބޭނުންވާކަމަށް ބުނުމުން މިރޭ އެރަށުގައި‬ ‫މަޑުކުރުމަށް ބަކުރުބެ އެދުނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ރަށުގެ‬ ‫ހަޤީޤަތް ބަކުރުބެ އަހަރެންނަށް އަންގައިދޭން‬ ‫މަސައްކަތްކުރިއެވެ‪ .‬އަދި ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫''ކޮއްކޯ! މިރަށުގައި މިރޭ މަޑުކުރި‬ ‫ނަމަވެސް މިރަށަކީ އެހާ ރަނގަޅު ރަށެއް‬ ‫ނޫން‪ .‬މިއީ ވަރަށް ނާމާން ރަށެއް‪ .‬ބޭބެވެސް‬ ‫ވަންނަގޮތަށް‬ ‫ގެއަށް‬ ‫އިރުއޮއްސުމާއިއެކު‬ ‫އިރުއެރުމުން ނޫނީ ބޭރަކަށް ނުނިކުންނަށް‪.‬‬ ‫ވަރަށް އަޑުއަޑު އިވޭނެ‪''.‬‬ ‫ބަކުރުބެ މިހެން ބުނުމާއެކު އަހަރެން‬ ‫ބުނީމެވެ‪.‬‬

‫އަހަރެން މިހެން ބުނުމުން ޖިންނި‬ ‫ސައިތާނުންގެ ކުޅިގަނޑު މިރޭ އަހަރެންނަށް‬ ‫ފެނިދާނެކަމަށް ބަކުރުބެ ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެން ބަކުރުބެ އާއި ވާހަކަ‬ ‫ދައްކަމުންދަނިކޮށް ގޭތެރޭގައި ހުރި ރޭޑިޔޯއަކުން‬ ‫މަޤްރިބް ނަމާދު ބަންގި ގޮވާއަޑު އިވިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ގިފިއްޔަށްވަދެ ވުޟޫކޮށްލައިގެން‬ ‫އިނދެ‬ ‫ގޭތެރޭގައި‬ ‫އާއެކު‬ ‫ބަކުރުބެ‬ ‫ނަމާދުކޮށްލީމެވެ‪ .‬ނަމާދުކޮށް އަވަދިވެގެން‬ ‫ނުކުމެލާ‬ ‫ރަށުތެރެއަށް‬ ‫އަނެއެްކާވެސް‬ ‫ހިތްވިއެވެ‪ .‬އެހެންވެ ބަކުރުބެ އާއެކު ރަށުގެ‬ ‫އަތިރިމައްޗަށް ނިކުތީމެވެ‪ .‬އެރެއަކީ ކަޅުފޮއެ‬ ‫ރެއެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަހަރެމެން އަތިރިމައްޗަށް‬ ‫ނިކުތުމާއެކު މުޅިރަށް އަލިވެއެްޖެއެވެ‪ .‬ހީވަނީ‬ ‫ސާދަވިލޭރޭގެ ހަނދުވަރެއް ދޭހެނެވެ‪ .‬އެހާމެ ރީތި‬ ‫ހަނދުވަރެކެވެ‪ .‬އެކަމަކު ހަނދެއް ނުފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަތިރިމައްޗަށް ނިކުތުމާއެކު ކުއްލިއަކަށް ރަށުގެ‬ ‫ކުރިމަތިން ފެނުނީ ފުރަ މާލެ އެވެ‪ .‬ވަރަށް‬ ‫ހައިރާންކަމާއެކު ބަލަން ހުރެވުނެވެ‪ .‬އެއީ ހަމަ‬ ‫މާލެ އެވެ‪ .‬ދެވަނަ ދެތަނެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ‬ ‫ހިތުގައި އެތައް ސުވާލުތަކެއް އެއްފަހަރާ އުތިރި‬ ‫އަރަން ފެށިއެވެ‪ .‬މާލެ އަކީ މިރަށާއި ވަރަށް‬ ‫ދުރު ރަށެކެވެ‪ .‬މިއީ އެހެން އަތޮޅެކެވެ‪ .‬ދެން‬ ‫މާލެ ފެންނަންވީ ކިހިނަކުން ހެއްޔެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ‬ ‫ދެފައި ބިރުން ތެޅެން ފަށައިފިއެވެ‪ .‬މުޅި ގައިގެ‬ ‫އިސްތަށިތައް ކޮޅަށް ޖެހިއެްޖެއެވެ‪ .‬ހިތުގައި‬ ‫ބިރުވެރިކަން އުފެދި ހާސްވެ ތުރުތުރު އަޅާގޮތް‬ ‫ވެއްޖެއެވެ‪ .‬މިއީ ކިހާބޮޑު އަޖައިބެއް ހެއްޔެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ކަޅުފޮއެ ރެއެއްގައި ހަނދުވަރު ދިނުމާއި‬ ‫މާލެ ފެނުން މީ ވަރަށް ބޮޑު އަޖައިބުކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ބަކުރުބެ ބުންޏެވެ‪ .‬މިއީ މިރޭގެ އަލާމާތެވެ‪.‬‬ ‫ފަހުން ވާނެގޮތެއް ނޭގެއެވެ‪ .‬ހިނގާށެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކިޔައި ބަކުރުބެ އަހަރެންގެ އަތުގައި‬ ‫ހިފައިގެން ހަލުވި ފިޔަވަޅުތަކެއްގައި އަވަސް‬ ‫އަވަހަށް ގެއާއި ދިމާލަށް ހިނގައިގަތީމެވެ​ެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ގޭދޮށަށްގޮސް އެތާހުރި ބޮޑު އުނދޯލީގައި‬ ‫ޖައްސާލީމެވެ‪ .‬އިރުކޮޅެއްނުވެ‪ ،‬އަތިރިމަގުން‬ ‫ރަށުތެރެއަށް ބޮޑު ކަނކުނި އައިނެއް އަރައިގެން‬ ‫އަންނަތަން ފެނިއްޖެއެވެ‪ .‬މަދެކަ ބައިވަރެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ރަތްކުލައިގެ ބޮޑު ކަކުންޏެވެ‪.‬‬ ‫ކަކުނިތަކުގެ ލޯ ހީވަނީ ރަތް އަނގުރު‬ ‫އެކަކުނިތައް‬ ‫ހެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލިފާންގަނޑެއް‬ ‫އެއްގަމަށް އަރައިގެން އައިސް އަހަރެމެން ތިބި‬ ‫އުނދޯލި ވަށާލިއެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް ބިރުން‬ ‫ހަޅޭއްލަވައިގަނެވުނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ހަޅޭއްނުލަވަން‬ ‫ބަކުރުބެ އެދުމުން އަގައިން ކިޔުނު ހެޔޮ އެއްޗެއް‬ ‫ކިޔަމުން ބަކުރުބެއާއެކު ކަކުނިތައް ހުރަސްކޮށް‬ ‫މަސައްކަތްކުރީމެވެ‪.‬‬ ‫ވަންނަން‬ ‫ގެއަށް‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ގޭގެ ދޮރެއެް ނުފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ފަހުން އަހަރެމެންގެ ލޯމަތިން ގެ ގެއްލި‬ ‫އަހަރެމެންނަށް ނިކުމެވުނީ ހެލްޕޭޑު ހަދާފައި‬ ‫އޭރުވެސް މުޅި އެ‬ ‫އޮތް ސަރަހައްދަށެވެ‪.‬‬ ‫ސަރަހައްދުގައި އޮތީ ރެދަންލާ ފުރިފައެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެމެން އައި ބޯޓުގައިވެސް ހީވަނީ ނިވިދިއްލީ‬ ‫މުޅި ސަރަހައްދުގައި‬ ‫އަޅާފައި އޮތްހެނެވެ‪.‬‬ ‫ހުރި ރުއްގަސްތަކުގައިވެސް ވަނީ ރެދަން‬ ‫ލާފައެވެ‪ .‬ހީވަނީ އަލިގަދަ ވޮއްތަކެއް ދިއްލާ‬ ‫އަޅާފައި ހުރިހެނެވެ‪ .‬މުޅި ސަރަހައްދު ވަނީ‬ ‫ކާޅު ގޮވާ އަޑާއި ތުބުން ފުމޭ އަޑުފައްގަނޑުން‬ ‫ގުގުމާލާފައެވެ‪ .‬ބައެއް ފަހަރު ނުފެންނަ ބަޔަކު‬ ‫އެތާ ނާޗަރަންގީ ކުޅޭހެން ހީވެއެވެ‪ .‬ބަލާލި‬ ‫ކޮންމެ ދިމާލަކުން ފެންނަނީ ރެދަންގެ އަސަރެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ކިޔުނު ހެޔޮއެއްޗެއް‬ ‫ކިޔައިގެން މަޑުމަޑުން އަނެއްކާވެސް ގެއަށް ދެވޭތޯ‬ ‫ހިނގައިގަތީމެވެ‪ .‬ވަކި ހިސާބަކަށް ދެވުނުތަނާ‬ ‫ކުއްލިއަކަށް ކުކުޅު ކޮށިތެރެއިން ކުކުޅުހާ ގޮވާ‬ ‫އަޑު ފައްގަނޑު އިވެންފަށައިފިއެވެ‪ .‬ހީވަނީ‬ ‫އެކުކުޅުތަކަށް ބިރެއް ފެނިގެން އުޅޭ ހެންނެވެ‪.‬‬ ‫ކުކުޅު ކޮށްޓާއި ގެއާ އެހާ ދުރެއް ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވެ މަޑުނުކޮށް ދެ މީހުން ގެއަށް ވަންނަން‬ ‫ދުއްވައިގަތީމެވެ‪.‬‬ ‫ބާރެއްލާފައި‬ ‫ގައިގަހުރި‬ ‫'' އުމްބަހަހާ '' ކުއްލިއަކަށް އަހަރެމެންނަށް‬ ‫ހުއްޓުން އެރިއެވެ‪ .‬ބަކައްޓެއް ވަރަށް ބާރަށް‬ ‫ގޮވާލުމުންނެވެ‪ .‬އޭރު ގެއާއި ދިމާ ކުރިމަތީގައި‬ ‫ކަޅު ބޮޑު ބަކައްޓެއް ފެންނަން އޮތެވެ‪ .‬އޭތީގެ‬ ‫ދެލޯވެސް އެހާމެ ރަތެވެ‪ .‬އެކަމަކު އެރަށަކީ ބަކަރި‬ ‫ގެންގުޅޭ ރަށެއްވެސް ނޫނެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ދެފައި‬ ‫ތުރުތުރު އަޅަން ފެށިއެވެ‪ .‬ހީވަނީ ދެންމެ ދެންމެ‬ ‫ވެއްޓި ދާނެ ހެންނެވެ‪ .‬މިފަދަ ބިރުވެރިކަމެއް‬ ‫އިހްސާސް ކުރެވޭނީ މިކަމުގެ ތަޖުރިބާކޮށްފައި‬ ‫ހުރި މީހަކަށެވެ‪.‬‬

‫ބަކުރުބެއަކީ ބިރުކުޑަ ކެރޭ ހިތްވަރުގަދަ‬ ‫މީހެއްކަމުން ބަކުރުބެގެ ހިތްވަރުން އަހަރެމެން‬ ‫ދެމީހުން ފަހަތަށް ޖެހިލައި އައިކޮޅު ނޫން‬ ‫އަނެއްކޮޅަށް ދުވެފައިގޮސް ރަށުގެ އަތިރިމަތި‬ ‫ފަރާތު ތުނޑިއަށް ނިކުމެއްޖައީމެވެ‪ .‬އޭރު މުޅި‬ ‫އެސަރަހައްދުގައިވެސް އޮތީ ރެދަންލާ ފައެވެ‪.‬‬ ‫ބިރުން ފިއްކަނޑައިގެން ގޮސްސިއެވެ‪ .‬އެތާގައި‬ ‫މަޑުކޮށްލައިގެން ދުލުން އައި ހެޔޮ އެއްޗެއް‬ ‫ކިޔަން ތިއްބާ އިރުކޮޅެއެްނުވެ ވާރޭވެހެން‬ ‫ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ވާރޭ ވެހެން ފެށުމުން ވާރޭ‬ ‫ފެނުގެ ރަހަ ބަލައިފީމެވެ‪ .‬ފެނުގައި ލަނީ‬ ‫މޫދު ލޮނު ރަހައެވެ‪ .‬އެވަގުތު އެއީ އަސްލު‬ ‫ވާރޭ އެއް ނޫންކަން އިހްސާސް ކުރެވުނެވެ‪.‬‬ ‫މާގިނައިރުތަކެއެް ނުވެ ވާރޭ ހުއްޓިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންގެ ހިތް ބާރަށް ތެޅެން ފެށިއެވެ‪ .‬އެރޭ‬ ‫ސަލާމަތެއް ނެތްކަމަށް ވިސްނައި ކިޔުނު ހެޔޮ‬ ‫އެއްޗެއް ކިޔަމުން އެތާނގައި ތިބީއެވެ‪ .‬މިހެން‬ ‫ތިއްބާ އެރޭގެ ‪ 11‬ޖެހިފަހުން މަޑުމަޑުން‬ ‫ރެދަންގެ އަސަރު ކެނޑެމުންގޮސް އެއްކޮށް‬ ‫ކެނޑި މުޅިރަށް އަދިރިވެއްޖެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫އަނެއްކާވެސް ގެއަށް ދިއުމަށް މަޑު ހިނގުމެއްގައި‬ ‫ހިނގަމުންގޮސް މިފަހަރު ގެއަށް ވަދެވިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ގެއަށްވަނުމާއެކު ދޮރުލައްޕާ ރަނގަޅަށް‬ ‫މަކުޑި އަޅުވާލީމެވެ‪ .‬އަދި ގިފިއްޔަށްވަދެ‬ ‫ފައިދޮވެލައިގެން އައިސް އެދުގައި ޖައްސާލީމެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ބަކުރުބެއަކީ މިކަމުގެ ތަޖުރިބާހުރި‬ ‫މީހެއްކަމުން ބަކުރުބެ އެދުނީ ދެމީހުން އެރޭ‬ ‫ނުނިދައި ޤުރުވާން ޖަހައި ކިޔުނު ހެޔޮ އެއްޗެއް‬ ‫ކިޔަން ގޭތެރޭގައި ތިބުމަށެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މިގޮތުގައި އެރޭގެ ވަގުތުތައް ގުނަމުން‬ ‫ދިޔައީމެވެ‪ .‬ހެޔޮ ދުޢާ ކުރުމުގައެވެ‪ .‬މިހެން‬ ‫ތިއްބާ ކުއްލިއަކަށް ގޭގެ ބިއްގަނޑު ތެޅެން‬ ‫ފަށައިފިއެވެ‪ .‬ހީވަނީ ބާރު ވަޔާއެކު ބިއްގަނޑު‬ ‫ހަމަ އެއާއެކު‬ ‫ނައްޓާލަ ފާނެ ހެންނެވެ‪.‬‬ ‫ރަށުތެރޭން ތަފާތު އެއްޗެހި ގޮވާ އަޑާއި‪ ،‬ފުރާޅު‬ ‫މައްޗަށް ބަންލާފައި އެއްޗެއް ޖެހޭ ބިރުވެރި‬ ‫އަޑުފައްގަނޑުވެސް އިވެއެވެ‪ .‬ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން‬ ‫އަޑު މަޑުވި ނަމަވެސް ކުއްލި ކުއްލިއަށް އަޑު‬ ‫ގަދަވެ ގޭގެ ބިއްގަނޑު ތެޅެ ލައެވެ‪ .‬އަހަރެން‬ ‫އިންނަނީ ބިރުން ސިހިސިހިއެވެ‪ .‬އޭރުވެސް‬ ‫އަހަރެންގެ ގައިން ތުރުތުރު އަޅައެވެ‪ .‬މިކަމުން‬ ‫ސަލާމަތްވާނީ ކޮންއިރަކުން ބާވައޭ ހިތަށް‬ ‫އަރައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ކެތްތެރިކަމާއެކު މިގޮތުގައި‬ ‫އެރޭ ފަތިސްވަންދެން އަހަރެމެން ތިބީއެވެ‪.‬‬ ‫ފަތިސްވެ އަލިވިލުމާއެކު އެ ބިރުވެރި‬ ‫ކެނޑިއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މުޅިން‬ ‫އަޑުފައްގަނޑު‬

‫އެހެންކަމުން ނަމާދުކޮށްލައިގެން އަހަރެމެން‬ ‫ގެއިން ބޭރަށް ނިކުތީމެވެ‪ .‬އޭރު އަހަރެމެން އެރޭ‬ ‫ތިބި އުނދޯލި ކައިރިން ފެނުނު ކަކުނިތައް ރަށުން‬ ‫ފައިބައިގެން ގޮސްފައިވާ ފިޔަވަޅުތައް ފެންނަން‬ ‫ހުއްޓެވެ‪ .‬އިތުރު ނިޝާނެއް ރަށުތެރެއަކުން‬ ‫ފެންނާކަށް ނެތެވެ‪ .‬އެހެންވެ ހިނގާދިޔަ ކަންތަކާ‬ ‫ފުންކޮށް ވިސްނާލީމެވެ‪ .‬ބަކުރުބެ ބުނީ ހަމަ‬ ‫ތެދެކެވެ‪ .‬އޭނާ އަކީ ހިތްވަރުގަދަ އިންސާނެކެވެ‪.‬‬ ‫އެ ނޫން މީހަކުނަމަ ބިރުން ގޮސް އަމިއްލައަށް‬ ‫ރަށުންވެސް ފައިބައިގެން ދިޔައީހެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ދުވަހު އަހަރެން ބަކުރުބެ ބުނިބަސް ތެދުކޮށް‬ ‫ޖިންނީންނަކީ އެކި ސިފަސިފައިގައި ފެންނަ‬ ‫އެއްޗެކަމާއި އަދި އެކަން ތަޖުރިބާކުރެވިއްޖެ‬ ‫ކަމަށް އެއްބަސް ވީމެވެ‪ .‬އަދި ދުވަހަކުވެސް‬ ‫މިރަށަށް އޯވަނައިޓަކަށް ދެނެއް ނާންނާނަން‬ ‫ނަމަވެސް މި‬ ‫ކަމަށް އަހަރެން ބުނީމެވެ‪.‬‬ ‫ވަރުގެ ކަންތައްގަނޑެއް މިރަށުގައި އުޅޭއިރު‬ ‫ބަކުރުބެ އެކަނި މިރަށުގައި ހުންނަނީ ކީއްވެތޯ‬ ‫ބަކުރުބެ ގާތު އަހާލީމެވެ‪ .‬އަހާލުމައެކު ބަކުރުބެގެ‬ ‫އިހްސާސްތައް އަހަރެންނަށް ކިޔައިދޭން ފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫ބަކުރުބެ މިރަށުގައި ހުންނަނީ އިތުރު‬ ‫މީހަކު މި ވަޒީފާގައި ހުރުމަށް ޖެހިލުންވެ‬ ‫ބިރުގަންނާތީއެވެ‪ .‬ލިބުނު ވަޒީފާ ދޫކޮށްލަން‬ ‫އޭނަވެސް ބޭނުންނުވާތީއެވެ​ެ‪ .‬އެ ފަޅުރަށުގައި‬ ‫ބަކުރުބެ ހުންނަނީ ރަށް ބަލަހައްޓާށެވެ‪.‬‬ ‫ރަށް ބަލަހައްޓަމުން ކުކުޅު ގެންގުޅެނީ އެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ކަޅުފޮއެ ރެއެއް އައިސްފިނަމަ ފަތިހު‬ ‫ތެދުވެ ބަލާލާއިރު ގިނަ އަދަދެއްގެ ކުކުޅުތައް‬ ‫އޮންނަނީ ކޮށިތެރޭގައި މަރުވެފައެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ބަކުރުބެގެ ވާހަކައިން ތަންކޮޅެކެވެ‪ .‬ބަކުރުބެގެ‬ ‫މިހެން ހުރުމުން އަހަރެންގެ‬ ‫ވާހަކަތައް‬ ‫ހިތަށް އިތުރު ބިރުވެރިކަމެއް ވަދެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ހަމަ ތެދެކެވެ‪ .‬އަހަރެންނަށް ފެނުނީ‬ ‫ހުވަފެނެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިއަދު އެކަން އިހްސާސް‬ ‫ކުރެވިއްޖެއެވެ‪ .‬ޖިންނި ސައިތާނުންނަކީ އުޅޭ‬ ‫އެއްޗެއް ނަމަވެސް އެ މަހްލޫޤުންގެ ފަރާތުން‬ ‫މިކަހަލަ ކަންކަން ފެންނާނެކަމަކަށް ކުރިން‬ ‫އަހަރެން ޤަބޫލެއް ނުކުރަމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިއަދު‬ ‫އަހަރެންގެ ހަމަ ލޮލަށް މަންޒަރުތައް ފެނި އެކަން‬ ‫ޤަބޫލުކުރަން މަޖުބޫރު ވެއްޖެއެވެ‪ .‬މިހާރުވެސް‬ ‫އެރޭ އެ ފެނުނު މަންޒަރުތައް ހިތުގައި ބިންވަޅު‬ ‫ނެގި އާވެ އާވެ ހުރެއެވެ​ެ‪ .‬އެއީ ހަމަ ކަޅުފޮއި‬ ‫ރެއެއްގެ ޖިންނީންގެ ކުޅިގަނޑެވެ‪.‬‬ ‫(ނިމުނީ)‬

‫ނޮވެންބަރު ‪ - 3‬ދިވެހިން ހޭލައްވާލި ދުވަހެއް‬ ‫ހުދުކުލައިގެ މުތީތަކަކުން ޒީނަތްތެރި‬ ‫ކުޑަކުޑަ‬ ‫މި‬ ‫ފެހިކުލަގަދަ‬ ‫ކުރެވިފައިވާ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ކޮންމެ ދިވެހި ދަރިއަކު‬ ‫ފަޚުރުވެރިވުން ޙައްޤު މާޒީއެއް އެކުލެވިފައިވާ‬ ‫ގައުމެއްކަން ދިވެހި ތާރީޚުގެ ފަތްފުށްތަކުން‬ ‫ހެކިދެއެވެ‪ .‬ވޭތުވެދިޔަ ‪ 800‬އަހަރުގެ ތާރީޚަށް‬ ‫ބަލާއިރު ދިވެހިންގެ އަމިއްލަ މިނިވަން ކަމާއި‬ ‫ސިޔާދަތު‪ ،‬ދެފަހަރެއްގެ މަތިން ބީވެގެންދިޔަ‬ ‫ކަމުގައި ވިޔަސް ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އަމިއްލަ‬ ‫މިނިވަންކަމެއްގެ މަތީ ފައިތިލަ ސާބިތުކޮށްފައިވާ‬ ‫އަތްދަށުން‬ ‫އިނގިރޭސިންގެ‬ ‫ބައެކެވެ‪.‬‬ ‫މިނިވަންކަން ހޯދައި‪ ،‬އދ ގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫މިނިވަން ދިދަ ފޮޅުވާލިތާ ‪ 23‬އަހަރު ފުރިފައި‬ ‫ވަނިކޮށް‪ ،‬ދިވެހިންނަށް ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބިގެން‬

‫ބިރުވެރި އަޑުގެ ޙަޤީޤަތް އިރު‬ ‫އިވެމުންދާ‬ ‫އަރަމުން ދިޔަ ވަރަކަށް އައީ ހާސްކަމުގައި‬ ‫ތިބި މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ސާފު ވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި ދިވެހި‬ ‫ޚާއިނުންގެ ބަޔަކު ސްރީލަންކާގެ ޓެރަރިސްޓު‬ ‫ޖަމާޢަތަކާ ގުޅިގެން ދިވެހިރާއްޖެ އައިސް‬ ‫މާލެއަށް ހަމަލާ ދެމުން ގެންދަނީއެވެ‪ .‬ވެރިކަމުގެ‬ ‫ބޭނުމުގައެވެ‪ .‬މި ބިރުވެރި އަޑު މާލެއަށް‬ ‫ފެތުރިގެން ދިޔައިރު ކޮންމެ ދިވެހި ދަރިއެއްގެ‬ ‫ލޮލުން ކަރުނަ ހިލިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬މާޒީގައި‬ ‫ދިވެހިންގެ މިނިވަންކަމާއި ކުޅެލި ނުރައްކާތެރި‬ ‫ޢަދުއްވުންތައް ދިވެހިން އަޅުވެތިކޮށްލި ގޮތުގެ‬ ‫ހަނދާންތައް ހިތްތައް ހޭލައްވައިލިއެވެ‪.‬‬

‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ހާދިސާއަކީ ދިވެހިން ނަފުސާނީ ބިރުވެރި‬ ‫ނދާ‬ ‫ރ ައށް ަވ ްއ ަޓ ިއލި ދު ަވ ެހ ެކވެ‪ާ .‬މ ޭލ ަގއި ހިނ ަގމު ް‬ ‫ަކ ެމ ްއގެ ެތ ެ‬ ‫ޢުދުވާނީ ހަމަލާގެ އަޑު އެންމެ ކައިރިން އަހަމުން ގެންދިޔަ އެއްބަޔަކީ‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ރ ަގއި ިތބި ީމހުން ެ‬ ‫ނ ަފ ަހ ު‬ ‫ރ ަގއި ައ ާޅ ަފ ިއ ުހރި ދޯ ި‬ ‫ާމ ޭލގެ ަފޅު ެތ ޭ‬ ‫ދިޔައީ ‪1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ‬ ‫‪ 3‬ވަނަ ދުވަހުއެވެ‪ .‬ތެދެކެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ‪3‬‬ ‫އަކީ ދިވެހިން ހޭލައްވާލި ދުވަހެކެވެ‪.‬‬

‫‪66‬‬

‫‪1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު‬ ‫މަހުގެ ތިނެއް ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހުގެ އިރު‬ ‫ދުނިޔެއަށް އުދަވެގެން އައީ މި ޖީލުގެ ދިވެހިން‬ ‫ދެކެފައިނުވާފަދަ ނާމާން ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪.‬‬ ‫އެދުވަހުގެ ފަތިހު ހަތަރެއް ޖަހާ‪ ،‬އެހާކަންހާއިރު‬ ‫މާލޭގެ ރައްޔިތުން ނިދިން ހޭލައްވާލީ ބަޑިއާއި‬ ‫އަޑުފަށްގަނޑުންނެވެ‪.‬‬ ‫ބިރުވެރި‬ ‫ރޮކެޓުގެ‬ ‫އިވެމުން ދަނީ ކޮންފަދަ އަޑެއްކަން ދެނެގަންނަން‬ ‫ނޭނގުނު އެތައް ބަޔަކު ހައިރާންކަމާއެކު‬ ‫ވާގޮތެއް ބެލުމަށްޓަކައި އުޅެން ފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫އެދުވަސްވަރަކީ‬ ‫އެހެންތާއެވެ‪.‬‬ ‫ވާނީވެސް‬ ‫ދިވެހިންނަށް މިފަދަ ބަޑިއާއި ރޮކެޓުގެ އަޑު‬ ‫އިވިފައިވާ ދުވަސްވަރެއް ނޫނެވެ‪ .‬ހަމަ އެކަނި‬ ‫ފިލްމަކުން ނޫނީ އެފަދަ އަޑެއް އޭރަކު ނީވެއެވެ‪.‬‬

‫ފަހުގެ ތާރީޚަށް ބަލާއިރު ދިވެހިންނަށް‬ ‫ކުރިމަތިވި އެންމެ ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއަކީ މި‬ ‫އުދުވާނީ ހަމަލާއެވެ‪ .‬ދިވެހި ތާރީޚުން އެނގޭ‬ ‫ގޮތުގައި ދިވެހި ޤައުމުގެ މިނިވަންކަން ނަގާލަން‬ ‫ބޭރުގެ މީހުން މަސައްކަތްކޮށްފައިވާ ކޮންމެ‬ ‫ފަހަރަކު އެކަމުގެ އަޑީގައި ތިބެނީ ދިވެހި‬ ‫ދަރިންނެވެ‪ .‬އެގޮތުން މި ނުރައްކާތެރި އުދުވާނީ‬ ‫ހަމަލާގެ އިސްވެރިންގެ ގޮތުގައި ތިބީ ދިވެހި‬ ‫ދެ ދަރިން ކަމުގައިވާ ހ‪ .‬ހާޖަރާގޭ ޢަބުދުﷲ‬ ‫ލުޠުފީއާއި އައްޑު އަތޮޅު ހިތަދޫ ޕެރިސް ހޮލިޑޭ‬ ‫ސަގަރު އަޙުމަދު ނާޞިރެވެ‪ .‬މި ދެ ޚާއިނުން‬ ‫ސްރީލަންކާގެ ޓެރަރިސްޓް ޖަމާޢަތެއް ކަމުގައިވާ‬ ‫"ޕީޕަލްސް ލިބަރޭޝަން އޮފް ޓެމިލް އީލާމް"‬ ‫(ޕްލޯޓް) ޖަމާޢަތާ ގުޅިގެން އިތުރު ފަސް‬ ‫ދިވެއްސެއްގެ ބައިވުމާއެކު މާލެއަރައި ޕްލޯޓު‬ ‫ހަނގުރާމަވެރިން ލައްވާ މާލެއަށް ހަމަލާދޭން‬ ‫ފެށީއެވެ‪ .‬ޤައުމީ ލޯބީގެ ޒައްރެއްގެ މިންވަރުވެސް‬ ‫ނެތް މި ދިވެހި ޚާއިނުންގެ ކުރިމަތީ ދިވެހި‬

‫އަ ޙް މަ ދު ރި ފާ ން‬

‫( ސެ ން ޓަރ ފޮރ ހަ ޔަރ ސެ ކަ ން ޑަ ރީ އެ ޑި އު ކޭ ޝަ ން)‬

‫ދަރިންތަކަށް ހަމަލާދީ ލޭއޮހޮރުވަމުން ދިޔައިރު‬ ‫ކުޑަވެސް އަސަރެއް ނުކުރަނީ ބާވައެވެ؟ ޤައުމީ‬ ‫ލޯބި ހިތުގައި އުފެދިފައިވީނަމަ‪ ،‬އެދުވަހު‬ ‫އެގޮތަށް ކަންތައް ކުރުމަށް ކެރުނީސް ބާވައެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމުން ދިވެހިން ޢިބްރަތް ލިބިގަންނަން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ އެދުމުގެ ކުރިމަތީގައި‬ ‫ޤައުމީ ލޯބި އިސްކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ‬ ‫މިފަދަ ޚާއިނުންތައް ދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި‬ ‫ދާނީ އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬މިއީ ޤައުމީ ލޯތްބާއި‬ ‫ޤައުމުގެ މިނވަންކަމާއި ސިޔާދަތު ރައްކާތެރި‬ ‫ކުރުމަށް ޢަޒުމު ކަނޑައެޅުމަށްޓަކައި ދިވެހިން‬ ‫ހޭލައްވައިލި ބިރުވެރި ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫‪1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު‬ ‫މަހުގެ ‪ 3‬ވަނަ ދުވަހު ދިވެހި ސިފައިން ދެއްކީ‬ ‫ދިވެހިން ފަޚުރުވެރިވުން ޙައްޤު ލާމަސީލު‬ ‫މިސާލެކެވެ‪ .‬ޓެރަރިސްޓުންގެ ނުރައްކާތެރި‬ ‫ހަމަލާތަކުގެ ކުރިމަތީގައި އެންމެ ފިޔަވަޅެއްވެސް‬ ‫ފަހަތަށް ނުޖެހި ސާބިތުކަމާއެކު ކުރި ހިތްވަރަކީ‬ ‫ދިވެހި ތާރީޚުގައި ރަން އަކުރުން ލިޔެވުނު ވާހަކަ‬ ‫ތަކެކެވެ‪ .‬އެދުވަހަކީ ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒު‬ ‫ފިޔަވައި ސިފައިންގެ އިތުރު މަރުކަޒެއް ނެތް‬ ‫ދުވަހެވެ‪ .‬މާލެ ފިޔަވައި ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް‬ ‫ހިސާބެއްގައި ސިފައިން "ޑިޕްލޮއި" ކުރެވިފައެއް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އަސްކަރީގޮތުން ތަމްރީނު ލިބިފައި‬ ‫ނެތް‪ ،‬އަދަދުގެގޮތުން މަދުމީސްކޮޅު އެދުވަހު‬ ‫އެބޭފުޅުންގެ ހަށިކޮޅުތައް ޤުރުބާން ކުރަމުން‬ ‫ދިޔައީ "އަންނާނެ ތީރެއް‪ ،‬އުންޑައެއް ފެނިގެން‬ ‫އަމާޒުވެގެން މެޔަށް‪ ،‬ގަންނާ ކުރެއްވި ބިރުން‬ ‫ފިލަންދާ މީހަކަށް މަ ނުވާނަމޭ" ބުނަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ތެދެކެވެ‪ .‬މިބިރުވެރި ހާދިސާއިން ރަތް ސިގުނަލް‬ ‫ލިބިގެން ދިޔައީ ޤައުމުގެ ދިފާޢީ ނިޒާމު ވަރުގަދަ‬ ‫ކުރުމަށެވެ‪ .‬ނަތީޖާއެއްގެގޮތުން މިއަދު ރާއްޖޭގެ‬ ‫އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ސިފައިންގެ މަރުކަޒުތައް‬ ‫އުފައްދާ އަސްކަރީގޮތުން ތަމްރީނު ލިބިފައިވާ‬ ‫ސިފައިންތަކެއް މި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި‬ ‫މަސައްކަތް ކުރަން ފަށައިފިއެވެ‪ .‬އެދުވަހަށްފަހު‬ ‫މިއަދުގެ ދިވެހި ޖީލު ހޭލައްލައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ރ ‪3‬ގެ ހާދިސާއަކީ ދިވެހިން‬ ‫ނޮވެންބަ ު‬ ‫ރ ކަމެއްގެ ތެރެއަށް ވައްޓައިލި‬ ‫ނަފުސާނީ ބިރުވެ ި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހާދިސާއެކެވެ‪ .‬މާލޭގައި ހިނގަމުންދާ އުދުވާނީ‬ ‫ހަމަލާގެ އަޑު އެންމެ ކައިރިން އަހަމުން ގެންދިޔަ‬ ‫އެއްބަޔަކީ މާލޭގެ ފަޅުތެރޭގައި އަޅާފައިހުރި‬ ‫ދޯނިފަހަރުގައި ތިބި މީހުންނެވެ‪ .‬މިވަނީ‬ ‫ކީއްކަން ނޭނގި ހައިރާންކަމެއްގައި ތިއްބާ‬ ‫ފަޅުތެރޭގެ ދޯނިފަހަރަށް އަރާ އެދޯނިތަކުގައި ތިބި‬ ‫މީހުން ދޯނިން ބާލައި އެމީހުންގެ ބުރަކަށީގައި‬ ‫މައިދާނަށް‬ ‫ޖުމުހޫރީ‬ ‫ބަޑިޖައްސައިގެން‬ ‫ގެންގޮސް އެތަނުގައި ބަނޑުވަތަށް ވާގޮތަށް‬ ‫އެމީހުން ބައިތިއްބާފައި އެތިބި ވަގުތަކީ ދެންމެ‬ ‫ދެންމެ ފުރާނަ ދުއްވާލަފާނެކަމަށް ހީކުރެވުނު‬ ‫ބިރުވެރި ވަގުތެކެވެ‪ .‬ހަދާނެގޮތެއް ނެތިފައި‬ ‫ޓެރަރިސްޓުންގެ އަމުރަށް ބޯލަނބައިގެން އެ‬ ‫ސަރާސަރު މައިދާނުގައި ގަދަ އަވީގައި ތިބި‬ ‫ދިވެހި ދަރިންނަކީ އެއްވެސް ކުށަކާނުލައި‬ ‫މަރުގެ އިންޒާރު ދީފައިވާ އަޚުންނެވެ‪ .‬އުމުރުން‬ ‫ދުވަސްވެފައިވާ މުސްކުޅިން ބިރުން ތުރުތުރު‬ ‫އަޅާ ހާލު އެމީހުންގެ ވަކިތަކުގެ ދަށުގައި‬ ‫ތިބުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ އެދުވަހުގެ ބިރުވެރިކަމުން‬ ‫ސަލާމަތްވެ ނަޞްރު ލިބުނަސް މުޅި އުމުރު‬ ‫ނަފުސާނީ ބިރުވެރިކަމެއްގެ ތެރޭގައި ހޭދަ ކުރަން‬ ‫ޖެހުމެވެ‪ .‬މިއީ ދިވެހިން ހޭލައްވައިލި ބިރުވެރި‬ ‫ހާދިސާ އެކެވެ‪.‬‬ ‫މެންދަމެއްގެ ހަމަހިމޭންކަމުން ބިރުވެރި‬ ‫ފަތިހަކަށް ބަދަލުވި ނޮވެންބަރު ‪3‬ވަނަ ދުވަހު‬ ‫އަތޮޅުތެރޭގެ ރަށްރަށުގެ ހާލަތަކީ ކޮބައިބާވައެވެ؟‬ ‫އެދުވަސްވަރަކީ ރަށްރަށުގައި ޓީވީއާއި ޓެލެފޯނު‬ ‫އެއީ ރޭޑިއޯ‬ ‫ހުރި ދުވަސްވަރެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ޓެލެފޯނާއި ވޯކީޓޯކީގެ ޒަމާނެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގައި‬ ‫ހިނގާ ކަންކަމުގެ ޚަބަރުތައް ގިނަ ބަޔަކު‬ ‫އަހަނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަޑުން ފޮނުވަމުންދާ‬ ‫ޕްރޮގްރާމް ތަކުންނެވެ‪ .‬ވުމާއެކު ރަށްރަށުގައި‬ ‫ފަތިހު ރޭޑިއޯ ހުޅުވުމަކީ ގިނަމީހުންގެ އާދައަކަށް‬ ‫ވެފައިވާ ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް ރޭޑިއޯގެ‬ ‫ޚިދުމަތް އެދުވަހު ނުލިބޭތީ މީހުން ތިބީ‬ ‫ވާނުވާ ނޭނގިފައެވެ‪ .‬އެދުވަހު މުޅި ރާއްޖެ‬ ‫ގުޅުވައިލަދިން ހަމައެކަނި މުވާސަލާތީ ޚިދުމަތަކީ‬ ‫ރޭޑިއޯ ޓެލެފޯނާއި ވޯކީޓޯކީއެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬

‫މާލޭގައި ހިނގަމުން ދިޔަ ކަންތައްތަކުގެ ޚަބަރު‬ ‫ރާއްޖޭގެ އެކި ރަށްރަށަށް ފޯރުކޮށް ދިނުމުގައި‬ ‫އެންމެ އިސް ދައުރެއް އެދުވަހު އަދާކުރެއްވީ‬ ‫އޭރު އައިޑެންޓިޓީ ކާޑުހެދުމުގެ މަސައްކަތް‬ ‫ކުރުމަށް ނ‪ .‬އަތޮޅަށް ވަޑައިގެން އުޅުއްވި‬ ‫ޓީމުގެ އިސްވެރިޔާ އަލްމަރުޙޫމު އަލްފާޟިލް‬ ‫ސައިކުރާ އިބްރާހީމް ނަޢީމެވެ‪ .‬މާތްﷲ‬ ‫ސުވަރުގޭގެ‬ ‫ފުރާނަފުޅަށް‬ ‫އެމަނިކުފާނުގެ‬ ‫މަތިވެރި ނިޢުމަތް މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަޢީމުގެ ޓީމުން އަތޮޅުތަކުގެ އެކި ރަށްރަށަށް‬ ‫ވޯކީޓޯކީންނާއި ރޭޑިއޯ ތެލެފޯނުން ގުޅައި‬ ‫މާލޭގެ ހާލަތު ކިޔައިދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ‪.‬‬ ‫ތެދެކެވެ‪ .‬މުއާޞަލާތީ ނިޒާމު ވަރުގަދަކުރުމުގެ‬ ‫މުހިންމުކަން އަންގައިދިނީ މި ހާދިސާއިންނެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނަކުން ދިވެހިންނަށް‬ ‫އެނގިގެން ދިޔަ އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ ދިވެހި‬ ‫ސަރުކާރުގެ ސިޔާސަތުގެ ހަރުދަނާ ކަމެވެ‪ .‬އޭރު‬ ‫ހުންނެވި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލް އުސްތާޛު‬ ‫މައުމޫނު ޢަބްދުލްޤައްޔޫމުގެ ޙިކުމަތު ޢަމަލީގެ‬ ‫މަތިވެރި ކަމެވެ‪ .‬އެމަނިކުފާނުގެ ދުރުވިސްނޭ‬ ‫ވިސްނުންފުޅު ބޭނުންކުރައްވައިގެން ޤައުމުގެ‬ ‫ސަލާމަތަށްޓަކައި ކުރެއްވި ކަންތައްތަކެވެ‪.‬‬ ‫ޓެރަރިސްޓުންގެ ހަމަލާތަކުން ރާއްޖެ ސަލާމަތް‬ ‫ކުރެއްވުމަށްޓަކައި ބޭރު ޤައުމުތަކުގެ އެހީއަށް‬ ‫އެދިވަޑައިގަތެވެ‪ .‬މިގޮތުން އެންމެ އަވަހަށް އެހީ‬ ‫ލިބިގެން ދިޔައީ އިންޑިއާއިންނެވެ‪ .‬އިންޑިއާ‬ ‫ސިފައިން މާލެ އަންނަންވާއިރަށް ސިފައިންގެއިން‬ ‫އެޅެންހުރި ހުރިހައި ސަލާމަތީ ފިޔަވަޅެއްވެސް‬ ‫ދިޔައީ އަޅުއްވަމުންނެވެ‪ .‬ނަތީޖާއެއްގެގޮތުން‬ ‫ޓެރަރިސްޓުން ބޭނުންހާ ގޮތަކަށް ކަންތައްތައް‬ ‫ކުރުމުގައި އެމީހުންނަށް ކާމިޔާބު ވާގޮތެއް‬ ‫އެތައް‬ ‫ދިވެހި‬ ‫އެންމެފަހުން‬ ‫ނުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ދަރިންތަކެއް ގޮވައިގެން ފިލައިގެން ދިއުމަށް‬ ‫ކުރި މަސައްކަތްވެސް ނާކާމިޔާބު ކޮށްލުމުގައި‬ ‫ދިވެހި ސަރުކާރުން ގެންގުޅުއްވި ހަރުދަނާ‬ ‫ސިޔާސަތުގެ މަތިވެރި ކަމަށްޓަކައި އެދުވަސް‬ ‫ވެގެންދިޔައީ ސިޔާސަތުތައް ހަރުދަނާކުރުމުގައި‬ ‫ދިވެހިން ހޭލައްވައިލި ދުވަހަކަށެވެ‪.‬‬

‫‪ 1988‬ވަނައަހަރުގެ ނޮވެންބަރު‬ ‫ދޝްމަނުން ހީވެސް‬ ‫މަހުގެ ‪ 3‬ވަނަ ދުވަހަކީ ު‬ ‫ނުކުރާފަދަ ގޮތަކަށް މާތްﷲ ދިވެހިންނަށް‬ ‫ނަޞްރާއި ފަތަޙަ މިންވަރު ކުރެއްވި ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫ނުރައްކާތެރި‬ ‫އެމީހުންގެ‬ ‫ޓެރަރިސްޓުން‬ ‫ހަމަލާތައް ދިވެހިންނާ ކުރިމަތި ކުރަމުން‬ ‫ދިޔައީ ސަލާމަތްވާން މަސައްކަތްކުރާނެ އެންމެ‬ ‫ސިކުންތެއްވެސް ނުދީއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ދިވެހިން‬ ‫އީމާންތެރިކަމާއެކު ﷲގެ ޙަޟްރަތުގައި ދެންނެވި‬ ‫ދުޢާތައް މާތްﷲ އިޖާބަ ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬މަންޒަރު‬ ‫ލޮލަށް ނުފެނުނު ނަމަވެސް އަތޮޅު ތެރޭގެ‬ ‫ރަށްރަށުގައި ތިބި މީހުންނަށް ޚަބަރު ލިބުމާއެކު‬ ‫ރަށުގެ ރައްޔިތުން މިސްކިތްތަކަށް އަރައި‬ ‫އެކުރި ދުޢާތަކުގެ ނަތީޖާއަކީ ކިތަންމެ ނިކަމެތި‬ ‫ޙާލަތަކަށް ދިވެހިން އެދުވަހު ވެއްޓިފައި ވިޔަސް‬ ‫އެމީހުންގެ ހިތްވަރާއި ފަންވަރު އާލާ ވުމެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ދިވެހިން އަބަދާއި އަބަދު ﷲއަށް ޝުކުރު‬ ‫ކުރުންމަތީ ދެމި ތިބެން ޖެހޭނެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު މަހުގެ ‪ 3‬ވަނަ ދުވަހަކީ‬ ‫ހުރިހާ ގޮތަކުން ބެލިކަމުގައި ވިޔަސް ދިވެހިންނަށް‬ ‫އެކަމުގެ ސަބަބުން ވަރަށް މުހިއްމު ކަންތައްތަކެއް‬ ‫ދަސްވެ ޢިބުރަތްތަކެއް ލިބިގެންދިޔަ ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން ބަލާއިރު ބަޑިއާއި ރޮކެޓުގެ އަޑުން‬ ‫ދިވެހިންގެ ހިތަށް ވަދެގެންދިޔަ ބިރުވެރިކަމާއި‪،‬‬ ‫ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި ޤައުމީ ލޯބި ހަނދާން‬ ‫ނައްތައިލާމީހުން ޤައުމަށް ޚިޔާނަތްތެރިވުމަށް‬ ‫އަސްކަރީގޮތުން‬ ‫ނުޖެހޭނެކަމާއި‪،‬‬ ‫ފަސް‬ ‫މާމަތީ ތަމްރީނުތަކެއް ނެތި ދިވެހި ސިފައިން‬ ‫އެދެއްކި ހިތްވަރާއި ޖޯޝަކީ ދިވެހިންގެ‬ ‫ހިތުން ފޮހެވިގެންދާނޭ ކަންތައްތަކެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މީގެއިތުރުން މިފަދަ ނުރައްކާތެރި ހާދިސާތަކުގެ‬ ‫ސަބަބުން ދިވެހިންނަށް ލިބިގެންދިޔަ ނަފުސާނީ‬ ‫ބަލިމަޑުކަމާއި‪ ،‬ދިވެހި ސަރުކާރުން އެދުވަހު‬ ‫ގެންގުޅުއްވި ހަރުދަނާ އުސޫލުތަކާއި‪ ،‬އަދުއްވުންގެ‬ ‫ކިބައިން ސަލާމަތްވުމުގައި އީމާންތެރިކަމާއެކު‬ ‫ދުޢާކުރުމަކީ މުހިއްމު ކަމެއްކަން އެނގިގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬ތެދެކެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ‪ 3‬އަކީ ދިވެހިން‬ ‫ހޭލައްވައިލި ދުވަހެކެވެ‪.‬‬

‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ހާދިސާ ިއން ލިބޭ ޢިބްރަތް ަތއް‬ ‫ނގެ ުކ ަޑ ުކޑަ‬ ‫ނ ުދކަނ ުޑގެ ެމ ުދ ަގއި‪ަ ،‬ހ ާވ ުދ ަމ ުގގެ ހި ުތ ަގއިވާ ައ ުޅގަނ ުޑމެ ް‬ ‫ހި ް‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަށް ސިޔާސީ މިނިވަންކަން ލިބުނުތާ ‪ 50‬އަހަރުވީ ރަންޔޫބީލް‬ ‫ރ ްމ ެޒއް ަކ ުމ ަގ ިއވާ‬ ‫ނ ަކ ުމގެ ަ‬ ‫ނގެ މިނިވަ ް‬ ‫ާފ ަހ ަގކުރީ ާދދި ިމ ާދ ަކށް ދު ަވ ުހއެވެ‪ި .‬ދ ެވހި ް‬ ‫ނ ަކ ާމ ެއކު‬ ‫ނވަ ް‬ ‫ރ ަކ ާމއި މި ި‬ ‫ރވެ ި‬ ‫ނ ަގއި ފަ ުޚ ު‬ ‫ސމީ ޮބޑު ިދދަ‪ު ،‬ޖ ްމ ޫހރީ ަމ ިއދާ ު‬ ‫ރ ް‬ ‫ަ‬ ‫ރ ްމ ެޒ ެކވެ‪.‬‬ ‫ނ ަކ ުމގެ ެއހެން ަ‬ ‫ނ ާދ ިއރު ިދ ަދ ިއގެ ަފހަތުން ފެންނަނީ މިނިވަ ް‬ ‫ރމު ް‬ ‫ިވ ުހ ެ‬ ‫"ޝަހީދު ޙުސައިން އާދަމް ބިލްޑިންގ"‬ ‫ފެނުމުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް އާވަނީ އެހެން‬ ‫ހަނދާންތަކެކެވެ‪ .‬ހިތުން ޝުކުރާއި ތަޢުރީފުގެ‬ ‫ބަސްތައް ވެދުން ކުރެވި‪ ،‬އަލުން ޤައުމީ އަސަރު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ހިތްތަކުގައި އާލާވެގެންދެއެވެ‪.‬‬ ‫‪1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ ތިންވަނަ‬ ‫ދުވަހުގެ ބިރުވެރިކަން ހިތަށް ސިފަވެގެންދެއެވެ‪.‬‬ ‫އެދުވަހު ފެނިގެންދިޔަ މިޤައުމުގެ ޣާޒީންނާއި‬ ‫ބާޣީންގެ މަތީން ހަނދާން އާކޮށްދެއެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ފިލާވަޅުތަކާއި ޢިބުރަތްތައް‬ ‫ކިޔައިދެއެވެ‪.‬‬

‫‪68‬‬

‫‪1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ‬ ‫ތިންވަނަ ދުވަހަކީ އަމިއްލަ ނަފުސުގެ ކުރިމަތީގައި‬ ‫ދިވެހި ޤައުމާއި ދިވެހި ދަރިންގެ ލެޔަކީ އެއްވެސް‬ ‫އަގެއް ނެތް އެއްޗެއްކަން އަންގައިދޭން މި‬ ‫ޤައުމަށް ޚިޔާނާތްތެރިވި ބަޔަކު މަސައްކަތްކުރި‬ ‫ދުވަހެކެވެ‪ .‬އެދުވަހަކީ ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ‬ ‫ތެރެއިން މައުސޫމް އެތައް ކުދިންތަކެއް‬ ‫ޔަތީމްވި ދުވަހެކެވެ‪ .‬ކުށެއްނެތް އަނބިންތަކެއް‬ ‫ދުޝްމަނުންގެ‬ ‫ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫ހުވަފަތްވި‬ ‫ނުރައްކާތެރި ހަމަލާތަކުން ދިވެހިންގެ ލެއިން‬ ‫ދިވެހި ފަސްގަނޑު ރަތްވެގެންދިޔަ ނުރައްކާތެރި‬ ‫ބިރުވެރި ދުވަހެކެވެ‪ .‬މިދުވަހުގެ ވާހަކަދައްކާއިރު‬ ‫ހަނދާންކުރަންވީ އެންމެ މުހިންމު އެއް ކަމަކީ‬ ‫ޤައުމަށް ޣައްދާރުވުމަކީ އެއިން ފައިދާއެއް ކުރާނެ‬ ‫ކަމެއް ނޫންކަމެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިކަން‬ ‫ބަދަލުކުރުމަށް ދިވެހިންގެ ބަޔަކު އަޑީގައި ތިބެ‬ ‫ސްރީލަންކާގެ ޕްލޮޓް ޖަމާޢަތާ ގުޅިގެން ކުރި‬ ‫މަސައްކަތުގެ ހިތިރަހަ ދިވެހިންގެ އަރުގައި‬ ‫ރަނގަޅަށްވެސް ލައްވާލިއެވެ‪ .‬ވާނުވާއެއް ނޭނގި‬ ‫ނާމާންކަމާއި ބިރުވެރިކަމުގައި އަށާރަ ވަރަކަށް‬ ‫ގަޑިއިރު ދިވެހިން ހޭދަކުރިއިރު‪ ،‬އެދުވަހު‬ ‫މިކުޑަކުޑަ ޤައުމަށް ލިބުނު ގެއްލުން ވަރަށްވެސް‬

‫ބޮޑެވެ‪ .‬މިދުނިޔެއާ ވަކިވި ފުރާނަތައްވެސް މަދެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬މިހުރިހާ ކަމެއްގެ ތެރެއަށް ދިވެހި މި‬ ‫ފަސްގަނޑު ދާންޖެހުނީ ދިވެހި ދަރީންތަކެއް‪،‬‬ ‫މިބިމަށް ވީ ޚިޔާނާތުގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ދިވެހި‬ ‫ތާރީޚުން ސާފުކޮށް ފެންނަން އޮތް ޙަޤީޤަތަކީ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެ އަޅުވެތިކުރަން އެއްވެސް ފަހަރަކު‬ ‫ބޭރުގެ ފަރާތެއް އަމިއްލައަށް ނާންނަކަމެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ޤައުމު އަޅުވެތިވެފައިވަނީ ޚިޔާނާތްތެރި‬ ‫ސބަބުންކަމެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ‬ ‫ދިވެހިންގެ ަ‬ ‫ހާދިސާއިންވެސް ފެންނަން އޮތް ހިތި ޙަޤީޤަތަކީ‬ ‫މިއީއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ އެދުން ޤައުމުގެ އެދުމުގެ‬ ‫މައްޗަށް އިސްކޮށްފިނަމަ ކަންތައް ވެގެންދާނެ‬ ‫ގޮތުގެ އާޚިރު ނަތީޖާއެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ހާދިސާއިން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބޭ އަނެއް ފިލާވަޅަކީ‬ ‫ޤައުމީ ވާޖިބު އަދާކުރުމުގައި ސާބިތުވެ ހުރުމުގެ‬ ‫މުހިންމުކަމެވެ‪ .‬ނަވާރަ ދިވެހިންގެ އަގުހުރި‬ ‫ލެއިން މި ބިންގަނޑު ފޯކޮށްލި ހިތާމަވެރި‬ ‫ހާދިސާގައި ދިވެހި ސިފައިން ދައްކަވާފައިވަނީ‬ ‫ނަމޫނާ ހިތްވަރެކެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުންގެ ފުރަތަމަ‬ ‫ހަމަލާއާއެކު ރައްދު ހަމަލާ ދެމުން ގެންދިޔައީ‬ ‫ކުޅަދާނަކަމާއި ސާބިތުކަމާ އެކުގައެވެ‪ .‬އެގޮތުން‬ ‫ދުޝްމަނުން އެދުވަހު ރާވައިގެން އައިސް ތިން‬ ‫ދިމާއަކުން ސިފައިންގެއަށް ހަމަލާތައް ދިނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް ހިތްވަރުގަދަ ދިވެހި ސިފައިން‪،‬‬ ‫ދުޝްމަނުން ރާވައިގެން އައިސް ދޭންފެށި ކުއްލި‬ ‫ހަމަލާ ހުއްޓުވައި އެމީހުން ފަހަތަށް ޖައްސަމުން‬ ‫ގެންދިޔައެވެ‪ .‬އަދި ދީނާއި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި‬ ‫ފުރާނައިން ޤުރުބާންވުމަށް ކުރި ހުވާގެ މަތީގައި‬ ‫ސާބިތުވެ ދެމިތިއްބެވެ‪ .‬ފުރާނައިގެ ދިފާޢުގައި‬ ‫ސަލާމަތަށް އެދި ދިވެހިންގެ އަމިއްލަ ވަޠަނުގައި‬ ‫ދިވެހި ދަރީން ރޮއި އާދޭސް ކުރާ އަޑު އަހަން‬ ‫ދެއަތް އުރާލައިގެން ތިބީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬ދިވެހި‬

‫އާ އި ޝަ ތު މަ ލް ޙާ‬

‫( ސެ ން ޓަރ ފޮރ ހަ ޔަރ ސެ ކަ ން ޑަ ރީ އެ ޑި އު ކޭ ޝަ ން)‬

‫ދޮންވެލި‪ ،‬ހިމޭން ބިމުގައި ދިވެހި ތާހިރު ލޭގެ‬ ‫ރަތް ކޯރުތައް ދެމެމުންދާ ރަޙުމުކުޑަ މަންޒަރު‬ ‫ބަލަން ދިވެހި ސިފައިން މަޑުން ތިބީއެއްވެސް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ހޮނުގުގުރީގެ އަޑުހެން "އޭކޭ ‪"47‬ގެ‬ ‫ބަޑިތަކުގެ ބިރުވެރިއަޑަށް ރައްދު ހަމަލާދިނެވެ‪.‬‬ ‫އެ ދުވަހު ފެނިގެން ދިޔައީ ދިވެހި ސިފައިންގެ‬ ‫ސާބިތުކަމާއި ކެރުމާއި ހިތްވަރެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ‬ ‫ވާޖިބާއި މަސްއޫލިއްޔަތު އުފުލުމަށް ދުވަހަކުވެސް‬ ‫އިސްލާމް‬ ‫އެގޮތުގައި‬ ‫ފަސްނުޖެހޭނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫ދީނާއި ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި އިސްތިޤްލާލުގެ‬ ‫ދފާޢުގައި‪ ،‬ދިވެހިންގެ ވެރިކަމާއި އޭގެ ކީރިތި‬ ‫ި‬ ‫ނިޝާނުގެ ޙައްޤުގައި‪ ،‬މިޤައުމުގެ ޝާނާއި‬ ‫ޝައުކަތުގެ ހިމާޔަތުގައި ސިފައިން ވަނީ‬ ‫އެބޭކަލުންގެ އަގުހުރި ލޭ މިޤައުމަށްޓަކައި‬ ‫ގުރުބާންކޮށްދެއްވާފައެވެ‪ .‬ޤައުމީ ވާޖިބު އޭގެ‬ ‫އެންމެ މަތީ ދަރަޖައަށް އަދާކުރުމުގެ ލާމަސީލު‬ ‫މިސާލު އަންނަން އޮތް އެންމެހާ ޖީލުތަކަށް‬ ‫އަންގައިދެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ހާދިސާއިން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބޭ އަނެއް ފިލާވަޅަކީ‬ ‫ޤައުމަށް ޚިދުމަތްކުރުމަކީ ވަކި ގިންތިއެއް‪،‬‬ ‫ފަންތިއެއް ނުވަތަ އުމުރެއްގެ މީހަކަށް އޮތް‬ ‫ކަމެއް ނޫންކަމެވެ‪ 1968 .‬ވަނަ އަހަރު ހދ‪.‬‬ ‫ކުޅުދުއްފުށީ މާވާގެއަށް އުފަން ޙުސައިން އާދަމް‬ ‫ދައްކުވައިދިނީ އެ މިސާލެވެ‪ .‬ކުޅުދުއްފުށީގެ‬ ‫ފަޚުރެއްގެ ގޮތުގައި ޙުސައިން އާދަމް ފާހަގަވެގެން‬ ‫ސބަބުތަކެއް ނެތިއެއް ނޫނެވެ‪ .‬ފަތިހުގެ‬ ‫ަ‬ ‫ދިޔައީ‬ ‫ފިނިވައިރޯޅީގެ އެހީގައި ހާލާއި ކޮވެއްޔާ އަދި މުޅި‬ ‫ދިވެހި އުންމަތް އަރާމުގެ ތަންމަތީގައި ނިދާފައި‬ ‫އޮތަސް‪ ،‬ކަލާނގެ ރަސްކަންފުޅު ގަންދީ ކުރި ހުވާގެ‬ ‫މައްޗަށް ތެދުވެރިވެ އެ ޒުވާނާ ހޭލާ ހުއްޓެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބިރުވެރި ހާދިސާ ހިނގިއިރު އުމުރުން އެންމެ ‪20‬‬ ‫އަހަރެވެ‪ .‬ވަރަށް އާދައިގެ އާއިލާއަކަށް ނިސްބަތްވާ‬ ‫ސިފައިންގެ ޕްރައިވެޓެކެވެ‪ .‬ތުނބުޅިމަތިމަސް‬ ‫ވެސް އަދިފުރިހަމައަށް ނުފަޅާ‪ ،‬ޅަ ޒުވާނެކެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ތަފާތަކީ ޤައުމަށްޓަކައި އެހިތްވަރުގަދަ ބަޠަލުގެ‬ ‫ޒުވާންލޭ ކެކިގަތްލެއް އަވަސްކަމެވެ‪1988 .‬‬ ‫ނޮވެންބަރު މަހުގެ ދެ ވަނަ ދުވަހުގެރޭ މެންދަމުން‬ ‫އަލިވިފަހުން އޭނާ ހިފި ޑިއުޓީ ވެގެން ދިޔައީ‬ ‫ވަޒީފާގައި އެޒުވާނާގެ އެންމެ ފަހު ވަގުތުކޮޅަށެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ މައި ގޭޓުގެ ހުޅަނގު ފަރާތުގައި‬ ‫ފޯރިއަށް ހުއްޓާ ދުޝްމަނުންދިން ކުއްލި‬ ‫ހަމަލާއަށް ހުޝިޔާރުކަމާއި ޖެހިލުންކުޑަކަމާއެކު‬ ‫ފެށިއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަލާދޭން‬ ‫ރައްދު‬ ‫ވަގުތުން‬ ‫އަތުގައިހުރި ހުރި ވަޒަންތައް ހުސްވަމުން‬ ‫ދިޔައިރުވެސް ހިތްވަރަށް ބަދަލެއް ނާދެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް އިރުތަކެއްނުވެ ދުޝްމަނުންގެ‬ ‫ހަމަލާތަކުގެ ވަޒަންތަކުން އެޒުވާނާގެ މެޔާއި‬

‫އިސްވެރިންގެ ފުރިހަމަ ރޭވުމާއެކު ހިތްވަރުގަދަ‬ ‫ދިވެހި ސިފައިންގެ ބަދަހި ސަފުތައް އަތުރާލީ‬ ‫ހިނދުކޮޅެއްގެ ތެރޭގައެވެ‪ .‬ފިސާރި ހިތްވަރާއެކު‬ ‫އެފެށީ ރައްދު ހަމަލާއެވެ‪ .‬ޖިހާދީ ނަޣަރާއަށެވެ‪.‬‬ ‫އެގޮތުން ސިފައިންގެ ތެރެއިން ޤާބިލު ވެރިއަކު‬ ‫އިސްވެ ހުންނަވައިގެން ފުރިހަމަ ހަތިޔާރާއެކު‪،‬‬ ‫ސިފައިންގެ ދިހަ ބޭކަލުންނާއިގެން ބޭރަށް‬ ‫ބަޑީގެ‬ ‫ހުއްޓުމެއްނެތި‬ ‫ނިކުމެވަޑައިގަތެވެ‪.‬‬ ‫ހަމަލާތައް ދެފަރާތުން ބަދަލުކުރެވެމުން ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އެއްވެސް ޖެހިލުންވުމެއްނެތިއެވެ‪ .‬ޝަހީދުވިޔަސް‪،‬‬ ‫ފޮނި ކާމިޔާބީއަކުން ނަޞްރު ލިބުނަސް އެންމެ‬ ‫ރަނގަޅުކަމުގައި ދެކިގެންނެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫ނުކުތް ދިހަ ބޭކަލުންގެ ތެރެއިން ތިންބޭކަލުން‬

‫ނގެ‬ ‫ރ ަގއެވެ‪ެ .‬އ ީމހު ް‬ ‫ސ ަކ ުމގެ ެތ ޭ‬ ‫ނ ަވ ް‬ ‫ނތަ ަ‬ ‫ސ ަކ ާމއި ު‬ ‫ޝމަނުން ިތބީ ާހ ް‬ ‫ުދ ް‬ ‫ނ ިވ ެއވެ‪.‬‬ ‫ރ ައށް ާދ ޮގ ެތއް ު‬ ‫ރ ުވމާ ެއ ްއ ޮގ ަތށް ެއއް ެވސް ަކ ެމއް ުކ ި‬ ‫ޭ‬ ‫ރވަނީ‬ ‫ނ ަޑރު ަވސަން ީތ ެވސް ޭއ ު‬ ‫ރ ަމ ިއގެ ޮކމާ ް‬ ‫ނގެ ހަނގު ާ‬ ‫ޝމަނު ް‬ ‫ުދ ް‬ ‫ރ ެވ ަފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ށވެ މަ ު‬ ‫ރ ައ ަކ ް‬ ‫ޝކާ ަ‬ ‫ި‬ ‫ނގެ ުކ ަޅދާނަ ަހ ަމ ާލ ަތ ުކގެ‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ި‬ ‫ދި ެވހިންނާ ޮތޅެން " ާއ ަދ ިއގެ ގޮ ަތ ަކށް" ައ ިއސް ދިން ަހ ަމލާ‬ ‫ނވެ‪.‬‬ ‫ޝ ާޔރު ަކމުން ެ‬ ‫ނ ެގ ުހ ި‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ނ ާކ ިމ ާޔބު ެވގެން ިދ ަޔއީ ދި ެވ ިހ ި‬ ‫ާ‬ ‫ހަށިގަނޑު‪ ،‬އެކިދިމަދިމާއިން ފޫއަޅުވާލިއެވެ‪.‬‬ ‫އެއާއެކު ސިފައިންގެ މައިމަރުކަޒުގެ ފާރު ލެއިން‬ ‫ތެންމައި އަބަދުގެ އަބަދަށް ދިވެހި ސިފައިންނަށް‬ ‫ފަޚުރުވެރި ނަމެއް ހޯއްދަވައިދެއްވައި‪ ،‬އުމުރުން‬ ‫އެންމެ ވިހި އަހަރުގައި އެފުރާނަ މިފަނާވަނިވި‬ ‫ދުނިޔެއާއި ވަކިވެގެންދިޔައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫މަރުވިޔަސް ހިތް އޮތީ "އެކުވެރިންނޭ ހަވާލޭ‬ ‫ވަޠަން ލޯބިވާ" އޭ ކިޔާ ގޮވާލަގޮވާލައެވެ‪ .‬ދިވެހި‬ ‫އެންމެހާ ރައްޔިތުންނަށް ޖިހާދުކުރުމުގެ އެންމެ‬ ‫މަތީ ދަރަޖައިގެ މިސާލު ދައްކައިދެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ހާދިސާއަކީ‬ ‫ދިވެހިންގެ ހުޝިޔާރުކަމުގެ އެންމެ ލާމަސީލު‬ ‫އެއްމިސާލެވެ‪ .‬އެގޮތުން އެފަދަ ބިރުވެރި ޓެރަރިސްޓު‬ ‫ހަމަލާއަކަށް ދިވެހިން ތިބީ ތައްޔާރުވެގެނެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ދިވެހި ތާރީޚު ދުށް އެންމެ ބިރުވެރި‬ ‫ޓެރަރިސްޓު ހަމަލާއަކީ ދިވެހި ސިފައިންގެ‬ ‫ހުޝިޔާރުކަމާއި ކުޅަދާނަކަން ވަރަށް ފުރިހަމައަށް‬ ‫ފެނިގެންދިޔަ ހާދިސާއެކެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫ހަމަލާއާއެކު ރައްދު ހަމަލާދިނުން ވެގެންދިޔައީ‬ ‫ދިވެހި ސިފައިންގެ ސަފުތައް ރުކުރުވާލަން‬ ‫ލިބުނު ވަރަށް ބޮޑު ފުރުސަތަކަށެވެ‪ .‬ވަގުތުން‬ ‫ހުޝިޔާރުކަންމަތީ ދިފާޢުގެ ކަމަރު ބަނދެލައި‪،‬‬ ‫ހަތިޔާރާއެކު ދިވެހި ލަޝްކަރު އެތުރިލައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ޝަހީދުވުމުން ދެން ތިއްބެވި ބޭކަލުން ސިފައިންގެ‬ ‫ވެދެވަޑައިގެންނެވީ‬ ‫ތެރެއަށް‬ ‫މައިމަރުކަޒުގެ‬ ‫ދިވެހިންނަކީ އެމީހުން ޖެހިލުންވާންޖެހޭ ވަރުގެ‬ ‫ބައެއްކަން ސާބިތުކޮށްދީފައެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުން‬ ‫ތިބީ ހާސްކަމާއި ނުތަނަވަސްކަމުގެ ތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހުންގެ ރޭވުމާ އެއްގޮތަށް އެއްވެސް ކަމެއް‬ ‫ދުޝްމަނުންގެ‬ ‫ދާގޮތެއްނުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިއަށް‬ ‫އަސްކަރީ ކޮމާންޑަރު ވަސަންތީވެސް އޭރުވަނީ‬ ‫ސިފައިންގެ ކުޅަދާނަ ހަމަލާތަކުގެ ޝިކާރައަކަށްވެ‬ ‫މަރުވެފައެވެ‪ .‬ދިވެހިންނާ ތޮޅެން "އާދައިގެ‬ ‫ގޮތަކަށް" އައިސް ދިން ހަމަލާ ނާކާމިޔާބުވެގެން‬ ‫ދިޔައީ ދިވެހި ސިފައިންގެ ހުޝިޔާރު ކަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ރައްދު ހަމަލާގެ އަވަސްކަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ބަވަނަވަމުންދާ ދުނިޔެ މިއަދު މިވަނީ‬ ‫ކުޑަކުޑަ އަވަށެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވިފައެވެ‪ .‬އެއް‬ ‫ޤައުމު އަނެއް ޤައުމާ އޮންނަ ގުޅުންތައްވެސް‬ ‫މިވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ތަރައްޤީވެފައެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު‬ ‫ތިނެއްގެ ހާދިސާއިން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބޭ‬ ‫އެއް އިބުރަތަކީ އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކާ އޮންނަ‬ ‫ގުޅުންތައް ބަދަހިކުރުމުގެ ބޭނުންތެރިކަމެވެ‪.‬‬ ‫ދުޝްމަނުން ބޭނުންވި މަޤްޞަދު ހާސިލު‬ ‫ނުވުމުން އެމީހުން މާލޭގެ ބަނދަރުގައި އޮތް‬ ‫މަސައްކަތްކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫ފިލަން‬ ‫އާގުބޯޓެއްގައި‬

‫އެތައް‬ ‫މައުސޫމް‬ ‫ތެރެއިން‬ ‫ދިވެހިންގެ‬ ‫ބަޔަކާވެސް އެކުގައެވެ‪" .‬ޕްރޮގްރެސް ލައިޓް"‬ ‫ނަމަކަށް ކިޔާ ބޯޓެއްގައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އެދުމުގެ މަތިން އަވަށްޓެރި‬ ‫އިންޑިއާގެ އަސްކަރީ އެހީ ދިވެހިރާއްޖެއަށް‬ ‫ލިބިގެންދިޔައެވެ‪ .‬ދިވެހި ސިފައިންނާ ގުޅިގެން‬ ‫ވައިގެ މަގުންނާއި ކަނޑުމަގުން އިންޑިއާގެ‬ ‫ހަނގުރާމަވެރި އުޅަނދުތައް ހަރަކާތްތެރިވަމުން‬ ‫ސްރީލަންކާއަށް‬ ‫އެއާއެކު‬ ‫ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ދަތުރުކުރަމުން ދިޔަ ބޯޓު ހިފެހެއްޓިއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިންގެ ތެރެއިން ރަހީނުކުރެވިފައިވާ އެތައް‬ ‫ބަޔަކު ސަލާމަތްކުރިއެވެ‪ .‬މިގޮތަށް ދިވެހިންގެ‬ ‫ކޮންމެ އެދުމަކަށް ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެހީތެރިކަން‬ ‫ލިބިގެންދާނީ ދިވެހިންނާ އެހެނިހެން ޤައުމުތަކާ‬ ‫އޮންނަ ގުޅުންތައް ބަދަހިވެގެންނެވެ‪ .‬ތަރައްޤީއާއި‬ ‫ތަހުޒީބާއި ތަމައްދުނުގެ އުސް އަލިތަކާ ހަމައަށް‬ ‫ދުނިޔެ ދަތުރުކުރަމުންދާއިރު‪ ،‬ޤައުމުތައް އެއް‬ ‫ޤައުމު އަނެއް ޤައުމަށް ބަރޯސާވާން ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނަކުން އަންގައިދިން އެއް ފިލާވަޅަކީ‬ ‫އެއީއެވެ‪.‬‬ ‫‪ 1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ‬ ‫ތިން ވަނަދުވަހުގެ ބިރުވެރި ކަމަކަށްފަހު‪ ،‬ދިވެހިން‬ ‫ﷲގެ ވާގިފުޅާއެކު ހޯދީ ކާމިޔާބާއި ނަޞްރެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ނަޞްރަށް އެދި ފުރާނައިން ޤުރުބާންވި ދަރިންނަށް‬ ‫މިއުންމަތް އަބަދުވެސް ޝުކުރުވެރި ވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮށްފައިވާ ހުވަޔާ އެއްގޮތަށް މިޤައުމީ ޖިހާދުގައި‬ ‫ބައިވެރިވި އެންމެހާ ސިފައިންނަށް މިޤައުމު‬ ‫އަބަދުވެސް ފަޚުރުވެރިވާނެއެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬ ‫ޤައުމީ ދިދައިގެ ހިޔަލުގައި މިނިވަން އުޑެއްގެ‬ ‫ދަށުގައި ފަޚުރުވެރި ނަޞްރުގެ ދުވަހެއް‬ ‫މިފާހަގަކުރެވެނީ ކުޅަދާނަ އެތައް އަޖުދާދުންނެއް‬ ‫ކަށީގެ މަދުން ހިތްވަރުނެރެ ޖޯޝާއެކީ ކުރި‬ ‫ދިވެހިންނަށް‬ ‫މިދުވަސް‬ ‫މަސައްކަތުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަންގައިދޭ ފިލާވަޅުތައް ގިނަގުނައެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ‬ ‫ޣާޒީންނާއި ޤައުމުގެ ބާޣީންގެ ތަފާތެއް ވާކަމެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމީ ވާޖިބު‪ ،‬ކަމަށް ކަމޭހިތައިގެން އަދާކުރުމުގެ‬ ‫ބޭނުންތެރިކަމެވެ‪ .‬ހުޝިޔާރުވެ ރައްކާވެ ތިބިއްޔާ‬ ‫އުމުރެއް‬ ‫ހަނގުރާމަކުރުމަށް‬ ‫ދަތުރުކަމެވެ‪.‬‬ ‫ހައިބަތެއްގެ ފަރަގުނެތް ކަމެވެ‪ .‬ދިވެހިންނަށް‬ ‫ފަޚުރުވެރި ނަޞްރެއް ލިބިގެންދިޔައީ މިހުރިހާ‬ ‫ފިލާވަޅުތައް ދަސްކޮށް ދެމުންނެވެ‪ .‬އަމާން‪،‬‬ ‫ސުލްޙަވެރި‪ ،‬އުޖާލާ މުސްތަޤުބަލަކަށްޓަކައި‬ ‫‪ 1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ ތިންވަނަ‬ ‫ދުވަހަކީ ދިވެހިންނަށް އޮތް ޢިބްރަތުގެ ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫ދަރުސްތަކާއި ފިލާވަޅުތަކުގެ ދުވަހެކެވެ‪.‬‬

‫‪69‬‬

‫ނޮ ވެން ބަރު ތިނެ އްގެ ޢު ދުވާނީ ހަމަލާ‬ ‫އާމިނަތު އީނާސް‬

‫( ސެ ން ޓަރ ފޮރ ހަ ޔަރ ސެ ކަ ން ޑަ ރީ އެ ޑި އު ކޭ ޝަ ން)‬

‫‪ 1988‬ވަނަ އަހަރުގެ ނޮވެންބަރު މަހުގެ ތިނެއް‬ ‫ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހު އަރައިގެން އައި އިރާއެކު ދިވެހި‬ ‫ރައްޔިތުންނަށް ލިބިގެންދިޔައީ ކުއްލި ސިހުމެކެވެ‪.‬‬ ‫ބިރުވެރި ޚަބަރުތަކެކެވެ‪ .‬އެއީ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ތިބި‬ ‫ޚާއިނުންތަކެއް މި ދިވެހި ވަޠަނަށް ކުރިމަތިކުރުވި ނާމާން‬ ‫ދުވަހެކެވެ‪ .‬އެއީ އެއްވެސް ދިވެހި ރައްޔިތެއްގެ ހަނދާނުން‬ ‫ދުވަހަކުވެސް ފިލައިގެންދާނެ ދުވަހެއްނޫނެވެ‪ .‬ދިވެހި‬ ‫ތާރީޚުގައި އަބަދުގެ އަބަދަށް ކަޅުއަކުރުން ފަވާލެވިފައި‬ ‫އޮންނާނެ ދުވަހެކެވެ‪ .‬އޭގެކުރިން ފިލްމެއްގެ މަންޒަރަކުން‬ ‫ނޫނީ އާންމުންނަށް އިވިފައިނުވާފަދަ ބިރުވެރި އަޑުތަކާއެކު‬ ‫މާލެތެރެ ގުގުމާލީ ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުގައި‬ ‫ބިރުވެރިކަމުގެ ސާލެއް އޮޅާލަމުންނެވެ‪ 19 .‬ދިވެހިންގެ‬ ‫ލެއިން ދިވެހި ބިން ރަތްވެގެންދިޔަ ކަޅު ބުރާސްފައްޗަށް‬ ‫މިއަހަރު ‪ 28‬އަހަރު ފުރިގެންދާއިރު މިއަދުވެސް އެދުވަހު‬ ‫އިވެމުންދިޔަ ބަޑީގެ އަޑު ދިވެހިންގެ ކަންފަތުގައި‬ ‫ގުގުމަމުންދާ ކަމީ ކަށަވަރުކަމެކެވެ‪.‬‬

‫‪70‬‬

‫ފަހުގެ ތާރީޚެއްގައި ދިވެހި ޤައުމަށް ދެވުނު‬ ‫އެންމެ ނުރައްކާތެރި ހަމަލާކަމުގައިވާ ނޮވެންބަރު‬ ‫ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލަ ރާވައި ހިންގުމުގެ މުގުލުގައި‬ ‫ހުރީ‪ ،‬މިޤައުމަށް ޣައްދާރުވި ދިވެހި ބިމަށް އުފަން‪،‬‬ ‫ދިވެހި ރައްޔިތެކެވެ‪ .‬ހެންވޭރު ހާޖަރާގޭ ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީ‬ ‫ސްރީލަންކާގެ ކުލީ ސިފައިންގެ ބަޔަކު ގޮވައިގެން އައިސް‬ ‫ހިންގި ބަޣާވާތުގައި ކުލީ ސިފައިންނާއެކު މާލެއައިސް‬ ‫ސަގަރު އަޙްމަދު ނާޞިރު ހަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫މި ޓެރަރިސްޓް ހަމަލާގައި ދިވެހިންގެ ހަތް މީހަކު‬ ‫ޤައުމަށް ޣައްދާރުވެ‪ ،‬ޚިޔާނާތްތެރިވިއެވެ‪ .‬މި ހަމަލާ‬ ‫ރޭވުމުގައި އިސްކޮށްހުރި ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީ‪ ،‬ސްރީލަންކާގެ‬ ‫ޓެރަރިސްޓް ޖަމާޢަތެއް ކަމަށްވާ ޕީޕަލްސް ލިބަރޭޝަން‬ ‫އޯގަނައިޒޭޝަން އޮފް ޓެމިލް އީލާމް (ޕްލޯޓް) ޖަމާޢަތުގެ‬ ‫އިސްވެރިންނާ ބައްދަލުކޮށް ގުޅުން ބަދަހި ކުރިއެވެ‪ .‬ޕްލޯޓް‬ ‫ޖަމާޢަތް އިސްވެރިންނަށް ލުޠުފީއާއި ޕްލޯޓް ޖަމާޢަތުގެ‬ ‫ބޭނުންތަކެއްވެސް ފުދިގެންދާގޮތަށް ކަންކަން ރާވައި‬ ‫ރާއްޖޭގެ ވެރިކަން ފޭރިގަތުމަށް އެއްބަސްވިއެވެ‪ .‬މި‬ ‫މަސައްކަތް ކާމިޔާބުވެއްޖެނަމަ ޕްލޯޓް ޖަމާޢަތުގެ މީހުން‬ ‫ތަމްރީނުކުރުމަށް ރާއްޖޭން ފަޅުރަށެއްދީ‪ ،‬އެމީހުނަށް‬ ‫ހަތިޔާރު ހޯދައިދީ އެތެރެކުރުމުގެ އިތުރަށް ރާއްޖޭގެ‬ ‫ރިސޯޓެއް އެމީހުންނަށް ދިނުމަށް ލުޠުފީ އެއްބަސްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ވެރިކަމުގެ ދަހިވެތިކަމުގައި ލުޠުފީއާއި އޭނާގެ އެހީތެރިން‬ ‫ޤައުމަށް ވި ޚިޔާނާތުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ ރައްޔިތުންނާއި‬ ‫ދައުލަތުގެ އަގުހުރި މުދާތަކަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް‬ ‫ލިބިގެންދިއުމެވެ‪.‬‬

‫ނޮވެންބަރު ‪3‬ގެ އުދުވާނީ ހަމަލާއަކީ އެތައް‬ ‫ނުރައްކާތެރި ހަތިޔާރާއެކު ވަރަށް ދުރާލާ ރާވައިގެން‬ ‫މިހަމަލާއަށް‬ ‫އެގޮތުން‬ ‫ޢަމަލެކެވެ‪.‬‬ ‫ހިންގާފައިވާ‬ ‫ތައްޔާރުވުމުގެގޮތުން ސިފައިންގޭގެ އެތެރެ އޮންނަ ގޮތާއި‬ ‫ފޯރިއަށްތިބޭ ސިފައިންގެ އަދަދާއި ތިބޭ ތަންތަން ވަރަށް‬ ‫ރަނގަޅަށް ހޯދާފައިވެއެވެ‪ .‬އަދި މާލެއަށް އައުމަށް‬ ‫ހަމަޖެހިފައިވާ ކުލީ ސިފައިންގެ ބަޔަކަށް ސިފައިންގެ‬ ‫އެތެރެ ހުންނަގޮތްތައް ‪ 28‬އޮކްޓޯބަރު ‪1988‬ގައި‬ ‫ޕްލޯޓު ޖަމާޢަތާއެކު އޮތް ބައްދަލުވުމެއްގައި ލުޠުފީ‬ ‫ކިޔައިދީފައިވެއެވެ‪ .‬މި ބައްދަލުވުމުގައި ހަމަލާގެ އިސް‬ ‫ކޮމާންޑަރެއްގެގޮތުގައި ޕްލޯޓުގެ ކޮމާންޑަރެއް ކަމަށްވާ‬ ‫ވަސަންތީ ހަމަޖެއްސިއެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު އޭކޭ ‪47‬‬ ‫ރައިފަލް‪ ،‬ޑީ‪3‬ގެ ރައިފަލް‪ ،‬ޓީ ‪56‬ގެ ރައިފަލް‪ ،‬އާރ‪.‬‬ ‫ޕީ‪.‬ޖީ ‪ 7‬މޯޓާރޒް‪ ،‬ޑައިނަމައިޓް‪ ،‬އެލް‪.‬އެމް‪.‬ޖީ މެޝިން‬ ‫ބަޑިއާއި ވަޅި ފަދަ ހަތިޔާރުތައް މާލެއަށް ގެނައުމަށް‬ ‫ތައްޔާރު ކުރިއެވެ‪ .‬ވުމާއެކު‪ ،‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ އުދުވާނީ‬ ‫ހަމަލާގައި ޚާއިނުންނަށް ނާކާމިޔާބީއާ ކުރިމަތިވި ނަމަވެސް‬ ‫އެމީހުންވަނީ މި ހަމަލާއަށް ދުރާލާ ތައްޔާރުވެ ނުރައްކާތެރި‬ ‫ހަތިޔާރުތަކުގެ ބޭނުންކޮށްގެން މިޤައުމުގެ މިނިވަންކަން‬ ‫ފޭރިގަންނަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ތައްޔާރުވެފައިކަން‬ ‫ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބަޑިބުރާސްފަތީގެ ހަމަލާދިނުމަށް ދިވެހި ބިމަށް‬ ‫އައުމަށް ދުޝްމިނުން ކުރި ދަތުރުގައި ގޮންޖެހުންތަކަކާ‬ ‫ވަސަންތީ‬ ‫ލުޠުފީއާއި‬ ‫ޢަބްދުﷲ‬ ‫ކުރިމަތިވިއެވެ‪.‬‬ ‫ޕްލޯޓް ޖަމާޢަތުގެ ‪ 80‬ވަރަކަށް ޓެރަރިސްޓުން ހިމެނޭ‬ ‫ލަޝްކަރަކާއެކު ދިވެހިރާއްޖެއަށް އައުމަށް ދަތުރުފެށީ‬ ‫‪ 1988‬އޮކްޓޯބަރު ‪29‬ވީ ހޮނިހިރު ދުވަހުގެ ރޭގަނޑު‬ ‫‪ 8:30‬ހާއިރެވެ‪ .‬އެ މީހުން ރާއްޖެއަށް އައުމަށް މިސްރާބު‬ ‫ހިފީ "ޓީ ‪ "52‬އަދި "ސައުތު ވެސްޓު ‪ "37‬ނަމަކަށް‬ ‫ކިޔާ ދެ މަސްބޯޓެއްގައެވެ‪ .‬ޕްލޯޓް ޖަމާޢަތުގެ ލީޑަރު‬ ‫މަހޭޝްވަރަމް އެކުލަވާލައިފައި އޮތް ޗާޓާ އެއްގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް ދަތުރުކުރެވެމުންދިޔައީ ނުބައި ދިމާއަކަށްކަން‬ ‫އެނގުމުން ‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ‪ 1‬ވަނަ ދުވަހު ދަތުރުގެ‬ ‫މިސްރާބު ރަނގަޅުކޮށް ދަތުރައިގެން ކުރިއަށް ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ރޭވުންތަކާ ޚިލާފަށް ކަންތައްތައް ހިނގައިދިއުމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ޖެހިގެންއައި ދުވަހު ބޯޓުން ފެނާއި ކާއެއްޗެހި ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫ހުސްވިއެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު މަހުގެ ދެވަނަ ދުވަހުގެ އިރު‬ ‫އޮއްސުނުއިރު ހދ‪.‬އަތޮޅުގެ އިރުމަތީ ރަށްތައް ފެންނަ‬ ‫ހިސާބަށް ދުޝްމިނުންނަށް އާދެވުނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪،‬‬ ‫ހަމަލާދިނުމުގެ ތައްޔާރީތައް ފެށުމަށްޓަކައި މާލެއަށް‬ ‫ފޭބުމަށްފަހު‪ ،‬އަމަލުކުރަންވީ ގޮތްތައް ކިޔައިދިނުމުގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އިތުރަށް‪ ،‬ކަޅުފެހި ކުލައިގެ ގޮޅިޖެހި ގަމީހާއި ޖިންސު‬ ‫ޔުނިފޯމެއްގެގޮތުގައި ލެއްވިއެވެ‪ 1988 .‬ނޮވެންބަރު‬ ‫‪ 3‬ވީ ބުރާސްފަތި ދުވަހުގެ މެންދަމުގެ ވަގުތެއްގައި‬ ‫ދުޝްމިނުންގެ ލަޝްކަރު މާލެއާ ހަމައަށް ފޯރިއެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިން ވަނަ ދުވަހު ރާއްޖެއަށް‬ ‫ދިން ޢުދުވާނީ ހަމަލާ ނާކާމިޔާބުވުމުގެ ފަހަތުގައި ވަނީ‬ ‫ދިވެހި ސިފައިންގެ ހިތްވަރުކަމީ އަޅުގަނޑުމެން ހުރިހާ‬ ‫ދިވެހިންވެސް ދަންނާނެ ޙަޤީޤަތެކެވެ‪ .‬އެރޭ ފަތިހު ‪4:15‬‬ ‫ހާއިރު ދުޝްމިނުން ފޮނުވާލި ފުރަތަމަ ހަމަލައާއެކު‬ ‫ވަޠަނުގެ ދިފާޢުގައި ސިފައިންގެއިން ރައްދު ހަމަލާތައް‬ ‫ދޭން ފެށިއެވެ‪ .‬ޚާއިނުންގެ މައިގަނޑު އަމާޒަކަށް‬ ‫ވެފައިވަނީ ސިފައިންގޭގެ ކޮންޓްރޯލު އަތުލުމެވެ‪ .‬އެގޮތުން‬ ‫ސިފައިންގޭގެ ކުރިމަތީ މައިގޭޓަށާއި‪ ،‬ސިފައިންގެ އިރުއުތުރު‬ ‫ކަންމައްޗަށާއި ސިފައިންގެ ހުޅަނގުދެކުނު ކަންމައްޗަށް‬ ‫ކެނޑިނޭޅި ހަމަލާތައް ދެމުންދިޔައެވެ‪ .‬ދުޝްމިނުންގެ‬ ‫ރޭވުމާ އެއްގޮތަށް ސިފައިންގޭގެ ކޮންޓްރޯލު އަތުނުލެވުނީ‬ ‫ސިފައިންގޭގެ މައިގޭޓުގެ ހިމާޔަތުގައި ހުންނެވި ޝަހީދު‬ ‫ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމްގެ ޖެހިލުންކުޑަ ހަމަލާތަކުގެ‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬މިއީ ހަތިޔާރާއެކު ސިފައިންނަށް ދިފާޢީ‬ ‫މަގާމުތަކަށް ނިކުތުމެ ރައްދު ހަމަލާދިނުމަށް ހުޅުވިގެންދިޔަ‬ ‫ދޮރެކެވެ‪ .‬މީގެއިތުރުން ޝަހީދު ކޯޕްރަލް ޙުސައިން‬ ‫އާދަމް އެންމެ ފަހުވަގުތުވެސް ވަޒަން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް‬ ‫އެދިލެއްވި އެދިލެއްވުމަކީ ދިވެހި ތާރީޚުގައި ރަންއަކުރުން‬ ‫ފަވާލެވިފައިވާ ވާހަކަތަކެކެވެ‪ .‬އުމުރުން އެންމެ ‪20‬‬ ‫އަހަރުގައި ޙުސައިން އާދަމް ޝަހީދުވެގެން ދިޔައީ‬ ‫ޢަދުއްވުން މެދުކެނޑުމެއްނެތި ދެމުންދިޔަ ހަމަލާތަކުގެ‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬މާބޮޑު ކަވަރެއްނެތި ހުރެގެން ޝަހީދު‬ ‫ކޯޕްރަލް ޙުސައިން އާދަމް ދީނާއި ޤައުމުގެ ދިފާޢުގައި‬ ‫ކުރި ވަރުގަދަ ޖިހާދުން ފެނިގެންދިޔައީ އާދަޔާ ޚިލާފު‬ ‫ހިތްވަރަކާއި ޢަޒުމެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މިޤައުމުގެ‬ ‫މިނިވަންކަމާއި އަމިއްލަވަންތަކަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި‬ ‫ދިވެހި ސިފައިން ނޮވެންބަރު ‪3‬ގައި ދެއްކެވި ހިތްވަރާއި‬ ‫ވެދެއްވި ޤުރުބާނީއަކީ ޝުކުރާއި ތަޢުރީފު ޙައްޤު‬ ‫ކަމެއްކަން ކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ ތެރޭގައި ވަރުގަދަ ޢަޒުމަކާއެކު‬ ‫ހަރަކާތްތެރި ވަމުން‪ ،‬ރެކީ ޕެޓްރޯލަށް ސިފައިންގެ‬ ‫އެތެރެއިން ބަޔަކު މަގުމައްޗަށް ނިކުތުމަކީ ދުޝްމިނުން‬ ‫ސިއްސުވާލި ކަމެކެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުން ޖަހަމުންދިޔަ‬ ‫ވަޒަންތަކުގެ ކުރިމައްޗަށް މަރުވިޔަސް ހެޔޮކަމަށް‬ ‫އެދުވަހު އެނިކުންނެވި ހިތްވަރުގަދަ ސިފައިންގެ‬ ‫ފަރާތުން އަދުގެ ޒުވާން ޖީލުން މިސާލު ލިބިގަންނަން‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬މި ކަންތައްތަކުންވެސް ދިވެހި ސިފައިން‬ ‫ޤައުމާއި ވަޠަނަށްޓަކައި އެއްވެސް ފަސްޖެހުމެއްނެތި‬ ‫ޤުރުބާންވެލައްވަން ތައްޔާރަށް ތިއްބެވިކަން ސާބިތުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އިންޑިއާ‬ ‫އެދުވަހު‬ ‫ސަރުކާރުން‬ ‫ދިވެހި‬ ‫ސަރުކާރުގެ އަސްކަރީ އެހީއަށް އެދިވަޑައިގެންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ސަރުކާރުގެ އެ އެދިވަޑައިގަތުމަށް އިންޑިޔާގެ‬ ‫އޭރުގެ ޕްރައިމް މިނިސްޓަރު ރަޖީވް ގާނދީ ދާދި މަދު‬ ‫ވަގުތުކޮޅެއްގެތެރޭގައި އިޖާބަދެއްވިއެވެ‪ .‬އަދި ‪1600‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ސިފައިންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ލަޝްކަރެއް ރާއްޖެ ފޮނުއްވުމަށް‬ ‫ހަމަޖެއްސެވިއެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުންގެ ހުރިހާ ރޭވުމެއް ހިތްވަރުފަދަ‬ ‫ދިވެހި ސިފައިން ފޭލްކޮށްލުމުން ބަލި ވެގެން އަވަހަށް ރާއްޖެ‬ ‫ދޫކޮށް ފިލުމަށް ތައްޔާރުވާންފެށިއެވެ‪ .‬ދުޝްމަނުން ފައުޖު‬ ‫ފައުޖަށް ގޮސް މާލޭގެ ބަނދަރުގައި އޮތް "އެމް‪.‬ވީ ޕްރޮގްރެސް‬ ‫ލައިޓް" ނަމަކަށް ކިޔާ ކާގޯ ބޯޓަކަށް އަރައިގެން ފިލަން‬ ‫ތައްޔާރުވިއެވެ‪ .‬ފިލަންދިޔަ މަގުމަތީގައި ދިވެހިންގެ ތެރެއިން‬ ‫އެތައް ބަޔަކު ރަހީނުކޮށްގެން އެމީހުންނާއެކު ގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ދުޝްމަނުން ފިލާ ރައްކާވުމަށް ކުރި މަސައްކަތް ހުއްޓުވީ‬ ‫ދިވެހި ސިފައިންނާ ގުޅިގެން އިންޑިއާގެ އަސްކަރިއްޔާއިން‬ ‫ކަނޑާއި ވައިގެމަގުން ހިންގި ވަރުގަދަ އޮޕަރޭޝަނެއްގައެވެ‪.‬‬ ‫އިންޑިޔާ ސިފައިންގެ ‪ 2‬މަތިންދާބޯޓު ނޮވެންބަރު‬ ‫‪3‬ވަނަ ދުވަހުގެރޭ ‪ 9:30‬ހާއިރު ހުޅުލެއަށް ޖެއްސުމާއެކު‬ ‫އިންޑިޔާ ސިފައިންގެ މަސައްކަތް ފެށިގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫"އޮޕަރޭޝަން ކެކްޓަސް"ގެ ނަމުން ނަން ދީގެން އިންޑިއާ‬ ‫ސިފައިން ހިންގި މި އޮޕަރޭޝަންގެ ސަބަބުން ރަހީނުންގެ‬ ‫ގޮތުގައި ޚާއިނުން ގެންދިޔަ ދިވެހިންގެ ތެރެއިން ގިނަ ބަޔަކު‬ ‫ސަލާމަތްކޮށް‪ ،‬ކުށްވެރިން ހިފާ ހައްޔާރުކޮށް‪ ،‬އެމީހުން‬ ‫އިންސާފުގެ ކުރިމައްޗަށް ޙާޟިރު ކުރުމަށް ފުރުސަތު ލިބިގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬ވުމާއެކު އިންޑިޔާ ސަރުކާރުން ބަޑި ބުރާސްފަތީގައި‬ ‫ދިވެހި ޤައުމަށް ވެދެއްވި އެހީތެރިކަމަކީ ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހޭ‬ ‫އަގުހުރި ޚިދުމަތެކެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪3‬ގެ އުދުވާނީ ހަމަލާގެ ސަބަބުން ދިވެހި‬ ‫ރައްޔަތުންނަށް އަގު ނުކުރެވޭހާ ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބިގެން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬އެގޮތުން ޚާއިނުން ފިލަންދިޔަ މަގުމަތީގައި މާލޭގެ‬ ‫އެތައް ފިހާރައަކަށް ގެއްލުންދީ ލޫޓުވުމާއެކު އެތައް ހާސް‬ ‫ރުފިޔާގެ މުދާ ގެއްލިގެންދިޔައެވެ‪ .‬މީގެއިތުރުން ދިވެހިންގެ‬ ‫އިމާރާތްތަކަށާއި ދުއްވާ ތަކެއްޗަށް ވެސް ޚާއިނުންގެ ފައުޖުން‬ ‫ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއްދިނެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް‬ ‫އެދުވަހު ކުރިމަތިވި ބިރުވެރިކަމާއި ނާމާންކަމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ނަފުސާނީގޮތުން ކުރިމަތިވި ބިރުވެރިކަމާއި ލިބިފައިވާ ކުއްލި‬ ‫ސިހުމުން އަރައިގަންނަން އެތައް ދުވަހެއް ބޭނުންވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެއްވެސް ކުށެއްނެތް ‪ 19‬ދިވެހިން ޝަހީދުވެ‪ ،‬މުޅި‬ ‫ދިވެހި އުންމަތް ކަރުނުން ފޯކޮށްލި މި ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަކީ‬ ‫ހަމަގައިމުވެސް ދިވެހިންނަށް ފޫ ނުބެއްދޭވަރުގެ ބޮޑެތި‬ ‫ގެއްލުންތަކެއް ލިބިގެންދިޔަ ހަމަލާއެއްކަން ކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫ދުޝްމަނުންގެ ކިބައިން ﷲގެ ވާގިފުޅާއެކު ނަޞްރު‬ ‫ލިބުނުތާ މިއަހަރު ‪ 28‬އަހަރު ފުރިގެންދާއިރު އެދުވަހު‬ ‫މި ޤައުމުގެ ރައްޔިތުން ދެއްކި އަޚްވަންތަކަމާއި ޤައުމީ‬ ‫ލޯބިން އިބުރަތް ހާސިލު ކުރަންޖެހޭ ވަގުތު މިއަދު މިވަނީ‬ ‫އައިސްފައެވެ‪ .‬ޤައުމަށާއި ވަޠަނަށް އިޚްލާޞްތެރިވުމުގެ‬ ‫ރޫޙަށް ދިރުން ގެންނަންޖެހޭ ވަގުތު މިވަނީ އައިސްފައެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ‪ ،‬އެދުވަހު ހުރިހާ ދިވެހިން ތިބީ އެކަތިގަނޑެއްގެ‬ ‫ހުރިހާ ދިވެހިންގެ ވިސްނުމަކަށް ވެފައިއޮތީ‬ ‫ގޮތުގައެވެ‪.‬‬ ‫އެއް ވިސްނުމެކެވެ‪ .‬ހުރިހާ ދިވެހިންގެ ފިކުރަކަށްވެފައިއޮތީ‬ ‫އެއް ފިކުރެކެވެ‪ .‬އެއީ ފެއްސާއި ރަތާއި ހުދުން އެކުލެވިގެންވާ‬ ‫ދިވެހި ދިދަ މިނިވަންކަންމަތީ އަބަދުގެ އަބަދަށް ވައިގެތެރޭގައި‬ ‫ވިހުރެމުން ދިއުމެވެ‪.‬‬

‫‪71‬‬

‫‪urabqnevon qwenit‬‬

‫އޭގެކުރިން ދެކެފައިނުވާ މަންޒަރުތަކެއް‪،‬‬ ‫އަހާފައި ުނވާ އަޑުތަކެއް‪ ،‬ކުރެވިފައިނުވާ‬ ‫އިޙްސާސްތަކެއް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ދިވެހިންނަކީ ޒަމާނުއްސުރެ "ހިންދު އެމާ‬ ‫ކަނޑުތެރޭ‪ ،‬އަލި ރަން މުތް ހެން ދިރޭ‪ ،‬މީ މަގޭ އުފަން ބިމޭ‪ ،‬ދީބު‬ ‫ދިވެހި މީ" އޭ ބުނެ ފަޚުރުވެރިކަމާއެކު މިނިވަންކަން ފާހަގަ ކުރަމުން‬ ‫އައި ބަޔެކެވެ‪ .‬ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަކަން‬ ‫އިޚްތިޔާރުކުރާ ބަޔެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ދިވެހީންގެ ދިވެހިއްޔަތާއި ޤައުމިއްޔަތާއި‬ ‫މިނިވަންކަން ނިގުޅައިގަތުމަށްޓަކައި ބޭރުގެ ހަނގުރާމަވެރި ޖަމާޢަތަކާ‬ ‫ގުޅިގެން ދިވެހީންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު މަސައްކަތްކުރަމުން ދާކަމަށް ހީކުރާނީ‬ ‫ކާކުތޯއެވެ؟ އާދަވެގެންވާ ގޮތާ ޚިލާފަށް އެދުވަހު މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް‬ ‫ހޭވެރިކަންވީ ފަތިސް ނަމާދުގެ ބަންގީގެ އަޑުގެ ބަދަލުގައި ބަޑީގެ ބިރުވެރި‪،‬‬ ‫ނާމާން އަޑުފަށްގަނޑަށެވެ‪ .‬އިރުގެ އަލިކަން ދުނިޔެ މައްޗަށް ފާޅުވީއިރު‬ ‫މާލޭގެ މަގުތަކުން ފެންނަނީ ސްރީލަންކާގެ ތަމަޅަ ޓައިގަރުންގެ ބަޔަކާއި‬ ‫އެމީހުންނަށް އެހީވި މަދު ދިވެހިންގެ ބަޔަކު ހަރަކާތްތެރިވަމުން ދިޔަ‬ ‫މަންޒަރެވެ‪ .‬އެދުވަހަކީ ދިވެހި ދަރީންގެ ލޮލުން ހިތާމަވެރިކަމުގެ ކަރުނަ‬ ‫ނީރާލި ހިތާމަވެރި ދުވަހެކެވެ‪ .‬މިދުވަސް ވެގެންދިޔައީ ދިވެހީންގެ މުޅި‬ ‫ކުރިމަގު ބަދަލުކުރުވި ދުވަހަކަށެވެ‪ .‬މާޒީގައި ހިނގައިދިޔަ މިހާދިސާއިން‬ ‫ދިވެހިން ދުވަހަކުވެސް ދެކެފައި ނުވާ ފަދަ އެތައް މަންޒަރުތަކެއް‬ ‫ފެނިގެންދިޔައެވެ‪ .‬އަހާފައި ނުވާ ގިނަ އަޑުތަކެއް އިވި‪ ،‬ކުރެވިގެން ދިޔައީ‬ ‫މުޅިން އައު އިޙުސާސްތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ވަނަ ދުވަހު މުޅި ޤައުމު އޮތީ ހާސްކަންމަތީގައެވެ‪.‬‬ ‫ދުޝްމަނުންނާ ކުރިމަތިލުމަށްޓަކައި ދިވެހި ސިފައިން ނިކުތީ ހިތްވަރާއި‪،‬‬ ‫ޢަޒުމާއި‪ ،‬ޖޯޝާއެކުގައެވެ‪ .‬ދީނާއި ޤައުމު ދިފާޢު ކުރުމަށްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫އެ ދުވަސްވަރަކީ ދިވެހިރާއްޖެ އަސްކަރީގޮތުން މިހާރުހާ‬ ‫ކުރިއަރާފައިވާ ދުވަސްވަރެއް ނޫނެވެ‪ .‬މިނިވަން‪ ،‬ސުލުޙަވެރި ދިގު‬ ‫މާޒީއާއެކު ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި އޮތީ އަމަންއަމާންކަމެވެ‪ .‬އެ އަމާންކަން‬ ‫ފޫދުއްވާލި މަންޒަރުތަކާއި އަޑުތަކާއި އެ ދުވަހު ކުރެވުނު އިޙްސާސްތަކުން‬ ‫ދިވެހި އަސްކަރިއްޔާގެ ޤާބިލުކަން އިތުރު ކުރުމަށް ވަގުތުން މަސައްކަތް‬ ‫ފެށިއެވެ‪.‬‬

‫‪72‬‬

‫"ކާންދޭ އަތުގައި ދައި ނުގަންނާށޭ" ބުނާ އަޑު އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އެންމެންވެސް އަހަމުއެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ވަނަ ދުވަހު ދިވެހިރާއްޖެއަށް‬ ‫ކުރިމަތިވެގެން ދިޔައީ މިބުނުމާ އެއްގޮތް ކަމެކެވެ‪ .‬ހަށިގަނޑުގައި ދިވެހި‬

‫މަރްޔަމް މަލްސާ ލިޝާމް‬

‫( ސެ ން ޓަރ ފޮރ ހަ ޔަރ ސެ ކަ ން ޑަ ރީ އެ ޑި އު ކޭ ޝަ ން)‬

‫ލޭ ހިނގަހިނގައި ހުރި ދިވެހި ދަރީންތަކެއް‪،‬‬ ‫މިނިވަންކަމާއި‪ ،‬ހިމާޔަތްތެރިކަމާއެކު އުޅެ ބޮޑުވި‬ ‫ވަޠަން‪ ،‬އަޅުވެތިކަމާއި‪ ،‬ގެއްލުމާއި ހަލާކަށް‬ ‫ވައްޓާލުމުގައި އިސް ދައުރެއް އަދާކުރިކަމީ‬ ‫ވަރަށްވެސް ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ‪ .‬މީގެތެރޭގައި‬ ‫އިސްކޮށް ހަރަކާތްތެރިވީ ޢަބްދުﷲ ލުޠުފީ އާއި‬ ‫ސަގަރު އަޙްމަދު ނާޞިރެވެ‪ .‬މި ދެ ޚާއިނުންގެ‬ ‫އިތުރުން ސިއްކަ އަޙްމަދު އިސްމާޢީލް މަނިކާއި‪،‬‬

‫ސ އިބްރާހީމާއި‪ ،‬ޢަބްދުﷲ ޝާހިދާއި ޕައިލެޓް‬ ‫ރ ޢައްބާ ް‬ ‫ޢުމަރު ޖަމާލާއި ކަ ޯ‬ ‫ގއި ބައިވެރިވެފައިވާކަން ޝަރީޢަތަށް ސާބިތުވެ‬ ‫މ ޙަމަލާ ަ‬ ‫މުޙައްމަދު ނަޢީމް ި‬ ‫އަދަބު ލިބުނެވެ‪.‬‬ ‫ސބަބުން ބޭރުގެ ބަޔަކު‬ ‫ަ‬ ‫ރާއްޖޭގައި އޮތް އަމަންއަމާންކަމުގެ‬ ‫ގޮވައިގެން ދިވެހިންގެ ބަޔަކު ޒަމާނީ ހަތިޔާރާއެކު އައިސް ދިވެހިން މަރައި‪،‬‬ ‫ވެރިކަން ހޯދަން އުޅެފާނެ ކަމަކަށް އޭރަކު ދިވެހިން ހީކޮށްފައެއް ނެތެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ޙަޤީޤީ މަންޒަރު ދިވެހިންނަށްވީ އާ މަންޒަރަކަށެވެ‪ .‬ރަޙުމެއްނެތި ޝަހީދުކޮށްލި‬ ‫ދިވެހި ދަރިން މި ފަސްގަނޑުމަތީގައި ޝަހީދުވެފައި އޮތްވާ ފެނުނެވެ‪ .‬ޒަޚަމުވި‬ ‫އެތައް ބަޔަކަށް ފަރުވާ ދިނެވެ‪ .‬އެމީހުން ދިވެހި ރައްޔިތުންގެ ކޮޑުތައް‬ ‫މަތީގައި އުފުލިއެވެ‪ .‬ދުވަހަކުވެސް އަހާފައިނުވާ ފަދަ ބިރުވެރި އަޑުތަކެއްގެ‬ ‫ތެރޭގައި އުޅެން ޖެހުނެވެ‪ .‬ކުރެވުނު ހިތްދަތި އިޙްސާސްތަކުން މީހުންގެ‬ ‫ލޮލުން އިޚްތިޔާރެއްނެތި ކަރުނަ އޮހެރެމުން ދިޔައެވެ‪ .‬އެ މަންޒަރު ޤަބޫލު‬ ‫ނުކުރެވިގެންނެވެ‪ .‬އެ އަޑުތަކުގެ ނާމާންކަމާއި ބިރުވެރިކަމުންނެވެ‪ .‬އެއީ މި‬ ‫ޖީލުގެ ދިވެހިން ކުރި މުޅިން އާ އިޙްސާސެކެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއިން ޢިބުރަތް ހޯދައި‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މުސްތަޤްބަލު ކަމުގައިވާ އަދުގެ ޒުވާނުންނާއި ކުޑަކުދީންގެ‬ ‫ހިތުގައި ޤައުމަށްޓަކައި ލޯބި ޖެއްސުން ވަރަށް މުހިންމެވެ‪ .‬ތާރީޚީގޮތުން‬ ‫ހިނގާފައިވާ މިފަދަ މުހިންމު ހާދިސާތައް މަންހަޖުގައި ހިމަނައި‪ ،‬ޤައުމަށް‬ ‫ލޯބިކުރާ ބައެއްގެ ގޮތުގައި އެ ކުދިން ބޮޑެތިކުރުމުގެ ބޭނުން މިއަދު މިވަނީ‬ ‫ނިހާޔަތަށް ޖެހިފައެވެ‪ .‬މިކަން މިގޮތަށް ނުކުރެވޭނަމަ ނޮވެންބަރު ތިނެއްގައި‬ ‫ފެނުނު މަންޒަރު ތަކުރާރު ވުމުގެ ބިރު އޮންނާނެވެ‪.‬‬ ‫‪ 1988‬ނޮވެންބަރު ތިންވަނަ ދުވަހަކީ ދުޝްމިނުންގެ ބަޔަކު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ފެއްސާއި‪ ،‬ރަތާއި ހުދުން ޖަރީކުރެވިފައިވާ ދިދައިގެ‬ ‫ކުލަތައް ފަނޑުކޮށްލުމަށް މަސައްކަތްކުރި ދުވަހެކެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫ދުޝްމަނުންނަކަށް ކާމިޔާބެއް ނުލިބުނެވެ‪ .‬އެއަށްވުރެ ދިވެހި ސިފައިންގެ‬ ‫ޢަޒުމާއި‪ ،‬ހިތްވަރު މާގަދައެވެ‪ .‬މާތް ﷲގެ އިރާދަފުޅާއެކު ތަމަޅަ ޓައިގަރުންގެ‬ ‫ވަކިތަކުން މިބިން ސަލާމަތްވުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އ ރަހީނުންގެ ގޮތުގައި‬ ‫އެދުވަހަކީ ދިވެހިން އަމިއްލަ ބިމުގަ ި‬ ‫ނ ކަންތައްތަކާއި ފެނުނު‬ ‫އުޅެންޖެހުނު ދުވަހެކެވެ‪ .‬ތަޖުރިބާ ކުރަންޖެހު ު‬ ‫ތބީ ނަފްސާނީގޮތުން ބޮޑު‬ ‫މަންޒަރުތަކާއި އިވޭ އަޑުތަކުން ގިނަ ބަޔަކު ި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ބިރުވެރިކަމެއްގެ ތެރޭގައެވެ‪ .‬ދިވެހި ތާރީޚުގައި މިނިވަންކަން ގެއްލިގެންދިޔަ ވާހަކަ ކިތަންމެ‬ ‫ފަހަރަކު އަޑުއަހާފައި ވީ ނަމަވެސް މިހާދިސާ ފެށުނުތާ ކުޑަ ވަގުތުކޮޅުގެ ތެރޭގައި އަޅުވެތިކަމުގެ‬ ‫ހިތި އަސަރުތައް ތަޙައްމަލުކުރެވި‪ ،‬ތަޖުރިބާކުރެވިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬ޝައްކެއްނެތެވެ! މިނާމާން‬ ‫ދުވަހަކީ މިނިވަންކަމުގެ މުހިއްމުކަމަށް ދިވެހީންގެ ލޯ ހުޅުވާލި ދުވަހެކެވެ‪ .‬އެ ބިރުވެރިކަމުން‬ ‫ދިވެހިންނަށް ނަޞްރު ލިބުމާއެކު ދިވެހީންނަށް ލިބިގެންދިޔައީ ވަރަށް ބޮޑު އުފަލަކާއި‬ ‫ހިތްހަމަޖެހުމެވެ‪ .‬އެއީވެސް ބަޔާންކޮށްދޭން ނޭނގޭ ކަހަލަ އިޙްސާސްތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫ޣާޒީ ރަދުންނާއި ދޮން ބަންޑާރައިން ބޭރުގެ އެހީ ހޯއްދެވި ވާހަކަ ލިޔެވިފައިހުރީ ދިވެހި‬ ‫ތާރީޚީ ފޮތްތަކުގައެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ތިންވަނަ ދުވަހު އިންޑިއާ ސަރުކާރުން ދިވެހި ސަރުކާރަށް‬ ‫ދެއްވި އަސްކަރީ އަވަސް އެހީއަކީވެސް މި ޖީލަށް އާ ކަމެކެވެ‪ .‬ބޭރުގެ އަސްކަރިއްޔާ‬ ‫އަކުން ދިވެހި ފަސްގަނޑުގައި ހަރަކާތްތެރިވުމެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް އެއްވެސް މައްސަލައެއް‬ ‫ކުރިމަތިނުވެ ކަނޑައެޅިފައިވާ ތާރީޚުގައި އިންޑިއާ ސިފައިން ރާއްޖެއިން ފޭބިއެވެ‪ .‬ވަރަށް‬ ‫ކާމިޔާބު އޮޕަރޭޝަނެއް ހިންގައި‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ސަލާމަތްތެރިކަން ކަށަވަރު ކޮށްދީފައެވެ‪.‬‬ ‫މުއާޞަލާތީ ޚިދުމަތްތައް އޭރު އޮތީ މިއަދުހާ ކުރިއަރައިގެން ގޮސްފައެއްނޫނެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫މީހެއްގެ ޖީބަކު ފޯނެއް ނޯވެއެވެ‪ .‬ޚަބަރާއި މަޢުލޫމާތު ލިބޭނެ ވަސީލަތްތައް މަދެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ‬ ‫ގިނަ ބަޔަކު އޭރު ޚަބަރާއި މަޢުލޫމާތު ހޯދަން ބޭނުންކުރަނީ ރޭޑިއޯ އެވެ‪ .‬އަތޮޅުތަކާއި މާލެއާ‬ ‫ވާހަކަ ދައްކަނީ ރޭޑިއޯ ޓެލެފޯނު ސެޓުންނެވެ‪ .‬ރަށްރަށުން ވާހަކަ ދައްކަނީ ވޯކީޓޯކީންނެވެ‪.‬‬ ‫މި ފެންވަރުގައި އޮތް މުއާސަލާތީ ޚިދުމަތުގެ ތެރޭގައި ދިވެހިން ކުރީ ކުރިން ހީވެސް‬ ‫ކޮށްފައިނުވާ އާ ތަޖުރިބާއެކެވެ‪ .‬އޭގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ ދިވެހިރާއްޖެ މިދެކޭ މުއާސަލާތީ ރަން‬ ‫ޒަމާނެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ‪ 3‬ގައި ހިނގާދިޔަ ހާދިސާތަކުގެ ސަބަބުން އެހެން ޤައުމުތަކާ އޮންނަ‬ ‫ގުޅުން ބަދަހިކޮށް‪ ،‬މުއާސަލާތީގޮތުން ކުރިއަރައި ދިޔުމުގެ މުހިއްމުކަން މިވަނީ އެނގިގެން‬ ‫ގޮސްފައެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއް އައިއިރު‪ ،‬ދިވެހި ސިފައިންގެތެރޭގައި ވަޒީފާ އަދާކުރުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫އޮތީ ހަމައެކަނި ފިރިހެނުންނަށެވެ‪ .‬މުޖުތަމަޢުގައި ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ އަންހެނުންގެ ކިބައިގައި‬ ‫ޤާބިލުކަމާއި‪ ،‬ހުނަރުވެރިކަން އިންތިހާއަށް ހުރިކަމުގައި ވީ ނަމަވެސް‪ ،‬މުޖުތަމަޢުގެ ދެބައިކުޅަ‬ ‫އެއްބައިވަނީ ޤައުމީ މި މުހިންމު ޚިދުމަތުން މަޙްރޫމް ކުރެވިފައެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ‬ ‫ހާދިސާ ވެގެންދިޔައީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ސިފައިން އިތުރުކޮށް‪ ،‬އަންހެނުންނަށް ސިފައިންގެ‬ ‫ސަފުން ޖާގަ ހުޅުވާލަދިން ސަބަބަކަށެވެ‪ .‬މިއީވެސް ދިވެހިން ކުރި މުޅިން އާ ތަޖުރިބާއެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އާބާދީގެގޮތުންނާއި ބިމުގެގޮތުން ކުޑަ ޤައުމެކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ހަތުރުންނަށް ޤަބޫލުކުރެވިފައިވާ ގޮތުގައި ދިވެހީންނަކީ ބަލިކަށި‪ ،‬އެއްވެސް އާރެއްބާރެއްނެތް‬ ‫ބައެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ނޮވެންބަރ ‪ 3‬ވެގެންދިޔައީ އެމީހުންގެ މި ވިސްނުން މުގުރާލައި‪،‬‬ ‫ފުނޑުފުނޑުކޮށްލި ދުވަހަކަށެވެ‪ .‬ދެވަނަ ފަހަރަށް ދިވެހި ވަޠަނަށް ދަހިވެތިކަމުގެ ނަޒަރަކުން‬ ‫ބެލުމަށް ޖެހިލުންވެ‪ ،‬ފަސްޖެހުމަށް މެދުވެރިކުރުވި ދުވަހަކަށެވެ‪ .‬މި ޤައުމުން އެދުވަހު‬ ‫ދައްކުވައި ދިނީ އެއްބައިވަންތަކަމާއި އެކުވެރިކަމުގެ ލާމަސީލު މިސާލެކެވެ‪ .‬ސާބިތުވެގެން‬ ‫ދިޔައީ ދިވެހި ދަރީންގެ ތެރޭގައި އިސްލާމްދީނާއި މި ޤައުމަށްޓަކައި ފުރާނައިން ޤުރުބާންވާން‬ ‫ކެރޭ ދަރިން ތިބިކަމެވެ‪.‬‬ ‫ނޮވެންބަރު ތިނެއްގެ ޢުދުވާނީ ހަމަލާއަކީ ކުއްލި އަކަށް އެއްރެއެއްގެ ފަތިހުދިން‬ ‫ޢުދުވާނީ ހަމަލައެކެވެ‪ .‬ހީވެސް ނުކުރާފަދަ ގޮތަކަށްދިން އެ ހަމަލާ ނާކާމިޔާބުވީ އާންމު‬ ‫ރައްޔިތުންނާއި‪ ،‬ސިފައިންނާއި‪ ،‬ސަރުކާރާ އަތް ގުޅައިލައިގެން ކުރި މިންނަތް މަސައްކަތުގެ‬ ‫ސބަބުންނެވެ‪ .‬ދިވެހީންނަކީ ސުލްޙަ މަސަލަސް ކަމާއި‪ ،‬އަމަން އަމާންކަން ވެއްޔާ‬ ‫ަ‬ ‫މޮޑެވިގެންދާތަން ބަލަން ތިބޭނެ ބައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަތް އުރާލައިގެން ތިބުމުގެ ބަދަލުގައި‪ ،‬އެ‬ ‫ދުވަހު ފެނިގެން ގޮސްފައިވަނީ މިނިވަންކަމުގެ އައްސޭރިއަކަށް މި ޤައުމު ވާސިލު ކޮށްދިނުމަށް‬ ‫ކުރި މަސައްކަތެވެ‪.‬‬ ‫‪ 3‬ނޮވެންބަރު ‪ 1988‬ވެގެންދިޔައީ އެތައް ބައިވަރު ކަންތައްތަކަކަށް ދިވެހީންގެ‬ ‫ލޯ ހުޅުވާލި ހާދިސާއެއް ހިނގާދިޔަ ދުވަހަކަށެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން ވާންޖެހޭނީ ދިވެހި ދިދަ‬ ‫ހިމާޔަތްކުރަން އަތުގުޅާލައިގެން ތިބޭ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ހިނގާފާނޭ މިފަދަ ނުރައްކާތެރި ހަމަލާއަކަށް‬ ‫ކުރިއާލައި ތައްޔާރުވެގެން ތިބޭ ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ދިވެހި އުންމަތާއި ދީނަށްޓަކައި ޝަހީދުވެ ދިއުމަށް‬ ‫ތައްޔާރަށް ތިބި ބަޔަކަށެވެ‪ .‬ނޮވެންބަރު ތިނެއްގައި ފެނުނު މަންޒަރުތަކާއި އިވުނު އަޑުތަކާއި‬ ‫ކުރެވުނު އިޙްސާސްތަކުން ތަޖުރިބާއެއް ހާސިލު ކުރެވުނު ކަމަށްވާނީ އޭރުންނެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪73‬‬

Miskiy (1403), Koagannu, Hulhumeedhoo, Addu city and example of Medieval Muslim sand stone construction is found in Gen Miskiy (1300s) in Fuvahmulah city.

75

During the early colonial period, until 1835, coral stone construction became refined as a result of increased travel and exchange of ideas and skills among the region. Boat

manual carpentry tools such as chisels and axes were the only tools used for the work.

Basic three types of Hiriga; Onu Hiri (a course and grainy stone), Fuh Hiri or Oman Hiri (a smooth grain stone) and Goh Hiri (a knotty grained stone) are used to suit different purposes of construction. Examples of early colonial period coral stone construction are Male’ old Friday mosque (1658).

building skills and construction techniques of the period fused with the existing techniques of earlier periods leading to a sophisticated interlocking coral stone construction technique without mortar that has intricate carvings and moldings.

Appropriately the Dhivehi word for this type of construction technique means “coral stone carpentry”. Porite coral (Hiriga) heads were carefully chosen and crudely shaped into blocks and dried. The blocks were then transferred to the site, shaped to precision, assembled using carpentry techniques and finally decorated with carvings. Simple

During the British colonial period of late 19th century new coral stone construction techniques emerged. The earlier coral stone carpentry techniques slowly became extinct giving way to new techniques. Masonry techniques using chipped coral with lime mortar and plaster became the type of construction for most of the monumental buildings. Porite corals were mined and chipped into pieces and dried. Other corals of the stony coral family were also mined and burned to make lime. The coral pieces was set in lime mortar and finished with lime plaster, moldings and lime

wash. Examples of construction technique of this period include Bihurozukamana Miskiy (1920s) in Male’.

Cement introduced in the late twentieth century changed coral stone construction. Coral pieces set in cement and sand mortar became common and reinforced concrete using coral stone debris and coral sand became the last type of coral stone construction. Coral and sand mining declined after mining from the house reef of inhabited island was banned in 1992 and today coral stone construction is no longer possible for environmental reasons.

The traditional coral stone construction techniques and its related art is an indispensable part of the cultural history of Maldives and an important chapter of creativity of Maldivians that cannot be ignored. Many of the traditional construction techniques are extinct but they can still be observed through few mosques, unknown number of tombstones, water well and mausoleums. Many of the mosques are in a poor state of conservation while the mausoleums and tombs stones are often neglected. These surviving coral stone structures needs better protection and appreciation for the sake of future generations.

About the author Mohamed Mauroof Jameel is an architect and a specialist on the architectural heritage of Maldives. www.mndf.gov.mv

assembled shaped coral blocks with an interlocking locking system and intricate carvings called coral stone carpentry techniques.

Coral Stone Construction in Maldives Coral stone was durable materials in Maldives thus it the primary building of monumental

the most available became material buildings

until recent times. The coral stone construction techniques probably arrived from Sri Lanka and India along with the Buddhist and Hindu cultures.

The archaeological studies of Kashidhoo site completed in 1998 by Mikkelson revealed that shaped and decorated coral stone blocks set in mortar was used in the construction of the Buddhist monastery dated to be between 165-345 CE. H. C. P. Bell in his archaeological expedition of 1922, identified www.mndf.gov.mv

Coral stone construction techniques varied during different historic periods.

During the pre Islamic and medieval Muslim period until around 1528, coral stone was shaped, set in mortar and finished with a lime skim coat.

many Buddhist structures using shaped and decorated coral stone blocks set in mortar. Bell traces some of the features of these structures to Sri Lankan Buddhist origins in Toluvila monastery in Anuraadhapura.

Two types of stones, Porite coral (Hiriga) from the reef and coral sand stone (Veligaa) were used for construction in Maldives. Veligaa or coral sand stone sometimes called beach rock are coastal sedimentary formations consisting mainly

of coral sand, lithified through the precipitation of carbonate cements. They are much more coarse and not suitable for decorative work thus you would find only moldings and less intricate carvings when it was used. This type of stone was used during the early periods and in areas where the finer Porite coral stone was not available. Porite corals called Hiriga from the stony coral family Scleractima were the main type of coral stone that were used for construction. They were boulder like corals that are slow growing and often larger than one meter in diameter. Live corals were extracted manually, using rods and ropes, on to a raft or boat from the shallow parts of the reef. They were taken to land, chipped or shaped and dried before it was used.

Coral stone construction techniques varied during different historic periods. During the pre Islamic and medieval Muslim period until around 1528, coral stone was shaped, set in mortar and finished with a lime skim coat. The structures and finishes were less refined with few mouldings and decorative carvings. Both Porite coral (Hiriga) and coral sand stone (Veligaa) were used during this period. Examples of pre Islamic coral stone construction are found in archaeological sites in Kashidhoo, Kaafu Atoll and Gan, Laamu Atoll.

Examples of Medieval Muslim coral stone construction is found in structures like Boadha

76

A HISTORIC OVERVIEW OF CORAL STONE CONSTRUCTION Mohamed Mauroof Jameel OF MALDIVES Maldives has been inhabited for more than 4000 years but the first people to leave physical evidence of habitation were the early Buddhists and Hindhus when they started using coral stone structures in the 2nd Century. Coral stone construction is no longer possible due to environmental reasons and many of the traditional techniques are extinct, but the art of traditional coral stone construction is unique and an important chapter of creativity of Maldivians that cannot be ignored.

This article gives an overview of the history of coral stone construction in Maldives.

Background Corals reefs are found on the tropical belt roughly concentrating in the indo-pacific regions. There are a wide variety of corals but the most important variety that builds the reef, the stony coral family Scleractima is commonly used for construction wherever it is found in abundance. It was used in coastal settlements of Indian Ocean, Arabian/Persian gulf, the Red Sea, Pacific and even in Central American regions. Today the best examples of coral stone architecture are seen in the Maldives and East Africa.

77

The origin of coral stone construction is not clear though early use of coral in construction has been found among the Mayan island communities of the Central American region between 900-1500 BCE and

among the communities of the Red Sea between 146-323 BCE. From the Red Sea the use of coral stone spread to the East African coast of the Indian Ocean where it thrived as the primary building material of monumental buildings for a long time. Coral construction was also found in the Indian subcontinent, Sri

Kenya and Tanzania. Lamu old town, in Kenya, a World heritage site is one of the best, preserved Swahili settlements. The first stone mosques excavated in Shanga in Lamu region, built around 900 CE, were constructed of neatly shaped porite coral, bonded with mud with a white plaster face. Comparing the

The first stone mosques excavated in Shanga in Lamu region, built around 900 CE, were constructed of neatly shaped porite coral, bonded with mud with a white plaster face.

Lanka and Maldives as far back as second century.

Examples of coral stone construction in East Africa are from ancient trading towns of

construction techniques of East Africa and Maldives, while both East Africans and Maldivians had a common techniques, the Maldivians used another construction technique of www.mndf.gov.mv

more in their filed, their primary task remains and combat and they could be said to be having a career in soldiering.

Behind the forefront are those whose primary tasks is not combat but ensure combat readiness of the soldier. The importance of them are often underestimated as troops goes into battle. These are the logistics elements and support services.

Some of them are so specialized having years of training in their respective fields that it may not be possible for them to have a traditional career in soldiering. Some of them are professionals in their own right who would otherwise be having a professional career in their own had they not choose to be in the army and become a soldier. They are often referred as a soldier with a career.

While soldier in the battleground sweat out blood, the professional is often working behind the scene well protected from the battle perils. Often the fighting soldier has to go to greater length to protect bases housing the career professionals who may not be as skilled in fighting or survival skills. This resulting discrepancy sometimes creates friction not only amongst the soldiers but can go up to the command level.

And it becomes difficult for the career soldier and the solder with the career to amalgamate to make a cohesive fighting force.

Advance armies have struggled to balance these complimenting forces to their advantage while giving the individual soldier a www.mndf.gov.mv

sense of belonging. Each and every soldier needs to find a niche for himself in the order of things.

Most larger and sophisticated armies have managed to balance these careers to its advantage.

Upcoming smaller less sophisticated armies, with its pivot on modernization, recruits a large number of professional in various fields. And there is a large number of career soldiers taking professional training in other fields as the opportunity opens.

This sudden influx of soldiers with careers creates a sudden

The

soldier

with

the career need to understand his role in the background to advance the course of the army and in his potential to excel in his field with the emphasis

on

the

primary role of the army he serves. disarray which the smaller armies often finds difficult to organize. It leaves a vacuity where individual soldier has to struggle to find his place. Their pecking order is often lost in the vagaries of the battle.

The smaller army needs protocols and arrangements to absorb this sudden influx of “aliens� in to their traditional fighting force.

This involves an organizational approach where individual tasks are divided and

separated out with clear cut demarcations and individual job descriptions which take into account their respective ability and usefulness. It should also mean career and advancement opportunities which should not only be just but perceived to be just. How this would fit in to the primary responsibilities of the army is always a fine balance which should be sought out diligently.

A soldier whether his is a career soldier or a soldier with a career should be clear of his position, his responsibilities, what is required of him and also his career opportunities in the army. A career soldier needs to be clear of his place in the army as a lethal fighting force and in turn his potential to advance to become a strategic commander.

The soldier with the career need to understand his role in the background to advance the course of the army and in his potential to excel in his field with the emphasis on the primary role of the army he serves.

While one’s set of skill is different from the others, it should be realized that the proper understanding of their needs and their expectations from the army is the key to their cohesion. This cohesion remains the cornerstone of a well-organized and successful army. And the commander would do well to account for this in the planning and expansion of his army to modern day needs.

Striking this balance is one of the greatest peacetime battles the commanders have to fight.

78

A career in soldiering verses a soldier with a career A soldier is defined according to Merriam-Webster as a person in military service and especially an enlisted person who is in the army. According to Cambridge dictionary a soldier is a person who is in an army and wears its uniform, especially someone who fights when there is a war.

The word soldier derives from the Middle English word soudeour, from Anglo-French soudeer or soudeour, meaning mercenary, from soudee, meaning shilling's worth or wage, from

sou or soud, shilling. The word is also related to the Medieval Latin soldarius, meaning soldier (literally, "one having pay"). These words ultimately derive from the Late Latin word solidus, referring to an Ancient Roman coin used in the Byzantine Empire.

79

Traditionally a soldier has been referred as someone

who is a worrier and fights in an army often for his country. The best solder is often one who is brave and skilled in the art of fighting. Thus, for a soldier a lot of emphasis was given to the training on the art of warfare using weapons predominantly present at that time. These often wound include skills in close combat in medieval times. With advent of short and long range weaponry soldiers training took a different meaning with more emphasis on tactics and strategies. The best known of such manual is the Art of War by Sun Tzu. With the

success of Alexander the Great attributed to his tactics of warfare soldiering and training took a new meaning.

Today in most armed forces, use of the word 'soldier' has taken on a more general meaning due to the increasing specialization of military occupations that require different areas of knowledge and

Lieutenant Colonel Dr. Ali Shahid Mohamed

skill-sets. As a result, 'soldiers' are referred to by names or ranks which reflect an individual's military occupation specialty arm, service, or branch of military employment, their type of unit, or operational employment or technical use such as: trooper, marine, engineer, medic or an infantryman.

Today a solders skill need not be limited to fighting and involves a whole lot of aspects like logistics, communication, engineering and medicine. Due to the complexity of the armies and the state of warfare in modern times a fighting force needs to be specialized in many areas.

While the traditional fighting skills remain the heart of soldering there are many other fields and specialty needed to complete a modern army.

The traditional soldier even today remains a worrier who trains and horns his fighting skills for eventual combat. Obviously with the advent of modern weaponry this has become more complex than close combat fighting. These soldiers specialize in different fields of fighting and comes to be associated as a group like the gunners, grenadiers, marines, rangers or the infantry. While they may specialize more and www.mndf.gov.mv

We operate at 4 different locations in Sri Lanka

Colombo, Sri Lanka

Randholee Hotel @ Kandy s Amagi Resort & Spa @ Negombo s Ramada @ Colombo s Galle Face Hotel @ Colombo s

MNDF and Police personnel's can obtain an attractive discount at Sheri when showing your ID cards at the reception Ask at Sheri Salon & Spa in Male’ for special packages in Sri Lanka

Massages Hair Cutting & Styling Make up Pedicure Manicure Facial Treatments Body Scrubs & Treatments Rebonding & Perming Hair Colouring Straightening and Ironing Threading & Waxing

Sheri Pvt Limited.

G. Nanreethige, Nirolhu Magu, Male’, Maldives

For appointments Tel:3 310 310

www.sherimaldives.com