Addana Magazine 15

Coppier Plus

Outboards Innovative & Reliable

Now Available Through Shari’ah Compliant Financing

A L I A I J A R A M O D E L Shari‘ah Compliant Financing

Sales . Service . Genuine Spare Parts & Accessories

Yamaha Showroom

Alia Building, Gan’dhakolhimagu, Malé Tel: 300 9797, Fax: 330 7828 Email: yamahasales@aliamaldives.com

‫‪utcsiruhif‬‬ ‫ނަންބަރު‪ | 15 :‬އޭޕ ް ީރލ ް ‪2014‬‬

‫ސޓޯރީ‪:‬‬ ‫ަކވަރ ް‬

‫ނ‬ ‫ނގ ެ އިޚްލާޞް ތެރި ަ‬ ‫ކ ް‬ ‫ސި ަފއި ް‬ ‫ސލާ ަމތްތ ެރި ަ‬ ‫ނ‬ ‫ަޤ ުއމު ގ ެ ަ‬ ‫ކ ް‬

‫އާ ބަ ކުރު ޭބގެ‬ ‫ތަ ރު ބަ ވ ީ ޕ ި‬ ‫ެޓ ަ‬ ‫ޝ ްނ‬

‫‪>> 46‬‬

‫‪>> 10‬‬

‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ފެށުނުތާ‬

‫‪ަ 100‬އހަރު ފުރޭއިރު‪...‬‬

‫އެމ ެރިކާއާއި‬

‫އެހެނިހެން ‪....‬‬

‫ަފ ަރންސޭ ސި‬

‫§§ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާން ކަފާސްވުން‬

‫ރ‬ ‫ލަޝް ަ‬ ‫ކ ު‬ ‫ދ ަޖއްސާ ލި‬ ‫އިނ ަ‬ ‫ޖެ ެ‬ ‫ނ ަރލ ް‬

‫‪>> 40‬‬

‫§§އިންޑިއާގައި‬

‫‪>> 06‬‬

‫ރަސްކަންކުރި‬

‫އިސްލާމީ‬

‫ލީޑަރު‬ ‫ތެރޭގައި‬

‫§§އަސްކަރިއްޔާގެ‬

‫‪>> 52‬‬

‫އުނގެނުން‬

‫ދެމެހެއްޓުން‬ ‫ހިނގާ‬

‫§§ރިސޯޓްތަކުގައި‬

‫އަލިފާނުގެ‬

‫ހާދިސާތައް މަދުކުރުން‬

‫ސިފައިންގެ ކުރިމަގަށްޓަކައި ވުޖޫދަށް ގެނައި ރަށް‬

‫§§އިއްޔެއާއި މިއަދުގެ ވިސްނުން‬

‫‪>> 16‬‬

‫‪>> 42‬‬

‫§§ތަރުބިއްޔަތާއި ބައްޕައިންގެ ވަގުތު‬ ‫§§‪ 2014‬ވަނަ އަހަރުގެ އުފެއްދުންތަކުން‬

‫ނޑުދަށު ވިޔ ަނުދެމާތޯއެވެ‪".‬‬ ‫"މުގުރި ރޅު ާގެ ބ ަ‬

‫‪ukAlah IhIh‬‬

‫‪>> 18‬‬

‫§§އިސްލާމީ‬

‫އަސްކަރިއްޔަތުގެ‬

‫ޚާއްޞަ‬

‫ބޭނުންކުރުމުގެ‬

‫އަޚްލާޤީ‬

‫މިންގަނޑު‬

‫‪>> 44‬‬

‫§§ސިފައިންގެ ތެރެއަށް ވަނުން‪ ،‬އަހަރެންގެ‬ ‫ތަޖްރިބާ‬ ‫§§ކަނޑުދަތުރުފަތުރު‬

‫ުއ ަރ ަމތ ެީކ ްނ ަ‬ ‫ސ ުރ‬

‫‪>> 50‬‬

‫ކ ް‬ ‫ށ‬ ‫ތ ަ‬ ‫ބވަނަ ވެރި ަރއްޔި ަ‬ ‫ނ ަ‬ ‫ރއި ް‬ ‫ައމި އްލަ ަ‬ ‫ބ ުހގ ެ ތ ެ ެ‬

‫މަލަތައް‬ ‫§§އިންޓަނެޓް‬

‫‪>> 57‬‬

‫ސި ަފ ަވރު‪:‬‬

‫ކުރާ‬

‫ފަރާތްތައް‬

‫ހޭލުންތެރި ކުރުވުން‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ އަށް ޞުކޫކް‬ ‫މާރކެޓެއްގެ މުހިންމުކަން‬

‫§§އިމޯޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސް މުހިންމީ‬ ‫ކީއްވެ؟‬

‫‪>> 34‬‬

‫‪qDOb qlawirOTiDew‬‬ ‫އެޑިޓަރ‬ ‫މޭޖަރ ޙުސައިން ޢަލީ‬ ‫ޑެޕިއުޓީ އެޑިޓަރ‬ ‫ފަސްޓް ލެފްޓިނަންޓް ޢަބްދުއްލަޠީފް ޢަލީ‬ ‫ސާރޖަންޓް މޭޖަރ ޢަބްދުﷲ ސަޢީދު‬ ‫ނޖިންގ ެއ ިޑޓަރ‬ ‫މެ ޭ‬ ‫ލެފްޓިނަންޓް ޢަބްދުއްސަލާމް ޙަފީޒް‬ ‫ސސިއޭޓް އެޑިޓަރ‬ ‫އެ ޯ‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް ޙުސައިން ޞަލާޙް ޔޫސުފް‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް މުޙައްމަދު ސަޢީދު‬ ‫ނ މެނޭޖަރ‬ ‫ރޑަކްޝަ ް‬ ‫ޕް ޮ‬ ‫މދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬ ‫ކޯޕްރަލް މުޙައް ަ‬ ‫އެސިސްޓެންޓް އެޑިޓަރ‬ ‫ލާންސް ކޯޕްރަލް ޙަސަން އަކްރަމް‬ ‫އެޑި ޯޓރިއަލް އެސިސްޓެން ްޓ‬ ‫ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ‪ 3‬އިބްރާހީމް ޢުމަރު‬ ‫ވޮރަންޓް އޮފިސަރ ‪ 1‬ޢަބްދުﷲ ފިރާޤު‬ ‫ކޯޕްރަލް ޢަލީ ނިފާޢު‬ ‫އެޑްވަޓައިސިންގ މެނޭޖަރ‬ ‫ސްޓާފް ސާރޖަންޓް ނަޞްރުﷲ ނަޢީމް‬ ‫ސާރޖަންޓް މޫސާ ފުއާދު‬

‫އެޑިޓަރުގެ ބަސް‬

‫ނގެ ުދ ަވސް‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ރ ި‬ ‫ރވެ ި‬ ‫ފަ ުޚ ު‬ ‫ކޮންމެ އަހަރެއްގެ އޭޕްރީލް އެކާވީސް ވަނަ ދުވަހަކީ ދިވެހި ސިފައިންގެ ދުވަހެވެ‪.‬‬

‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ފަޚުރުވެރި ދުވަހެވެ‪ .‬މިފަހަރުގެ އައްޑަނަ މަޖައްލާ ތިޔަ އަރިސްތަކާ ހަމައަށް‬ ‫މި ގެނެސްދެނީ ސިފައިންގެ ދުވަހާ ގުޅުވައިގެންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ސިފައިންގެ ދުވަހުގެ‬

‫ހެޔޮއެދުމާއި ތަހުނިޔާ އައްޑަނަ މަޖައްލާގެ އެންމެހާ ކިޔުންތެރިންނަށް އަރިސް ކުރާޙާލު‪،‬‬

‫މިދުވަހުގެ ތަހުނިޔާއާއި މުބާރިކްބާދީ ހުރިހާ ސިފައިންނާއި ސިފައިންގެ ލޮބުވެތި ޢާއިލާތަކަށް‬ ‫އަރިސްކުރަމެވެ‪.‬‬

‫ސިފައިންގެ މުއައްސަސާ އަކީ ގަރުނަކަށް ވުރެ ގިނަ ދުވަސް ވެފައިވާ މުއައްސަސާ‬

‫އެކެވެ‪ .‬މިއަހަރު އަޅުގަނޑުމެން ފާހަގަ މި ކުރަނީ ‪ 122‬ވަނަ އަހަރީ މުނާސަބާ އެވެ‪ .‬މި ދިގު‬ ‫ތާރީޚުގައި ސިފައިން ވަނީ ގިނަގުނަ ކުރިއެރުން ތަކެއް ހޯދާފައެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ މުއައްސަސާ‬

‫ވަނީ އެތައް ގޮތަކުން ތަރައްޤީ ވެފައެވެ‪ .‬މިކަންކަން ކުރެވިފައި ވަނީ ގިނަ ބައެއްގެ އިޚްލާޞްތެރި‬ ‫މަސައްކަތްތަކުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ސިފައިންގެ ކުރިއެރުމާއި ތަރައްޤީއަށްޓަކައި މަސައްކަތް‬ ‫ކޮށްދެއްވާފައިވާ ހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު ޝުކުރު ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬

‫މިހާރު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރަކީ ކުރިއަރާފައިވާ ދުނިޔޭގެ އެހެން ޤައުމު‬

‫ތަކުގެ އަސްކަރިއްޔާތަކާ އެއްގޮތަށް ބައްޓަން ކުރެވިފައިވާ ޝަރަފުވެރި މުއައްސަސާ އެކެވެ‪.‬‬

‫ސަފުތައް ތަރުތީބު ކުރެވިފައި ވަނީ ޒަމާނަށް ފެތޭ ގޮތަށެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު ސިފައިންނަށް‬ ‫ދެވެމުންދާ ތަޢުލީމާއި ތަމްރީނަކީ ޒަމާނީ ތަޢުލީމާއި ތަމްރީނެވެ‪ .‬ތަމްރީނު ދިނުމުގައި‬ ‫ހަރަކާތްތެރި ވަނީ ކަމުގެ ފަންނުވެރި މުދައްރިބުންނެވެ‪.‬‬

‫ސިފައިންނަކީ ޤައުމީ ވަރަށް މަތިވެރި ވާޖިބެއް އަދާކުރަމުން ދާ ބައެކެވެ‪ .‬މިކަން‬

‫ސިފައިންގެ ހިތްތަކުގައި އަބަދުވެސް އޮވެއެވެ‪ .‬ތެދުވެރި ކަމާއެކު ޤައުމަށް ޚިދުމަތް ކުރުމަކީ‬ ‫ވާޖިބެއް ކަމުގައި ކޮންމެ ސިފައިންގެ މީހަކުވެސް ދެކެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ ކޮނޑުގައި‬

‫ހަރުކޮށްފައިވާ ބެޖުގައި ޖަހާފައިވާ‪" ،‬ޤައުމު"‪" ،‬ތެދުވެރި"‪" ،‬ވާޖިބު"‪ ،‬މިލަފުޒުތަކުންވެސް‬ ‫ވަރަށް ރަނގަޅަށް މިކަން ދޭހަ ވެއެވެ‪ .‬އަދި އަޅުގަނޑުމެންގެ މޮޓޯ ކަމުގައި ދެކެމުން މިދަނީ‬

‫ޤައުމީ ޚިދުމަތެވެ‪ .‬ކަން މިހެން ހުރުމާއެކު‪ ،‬ޤައުމިއްޔަތަށް ލޯބިކުރުމާއި ޤައުމީ ރޫޙާއި ޤައުމީ‬

‫ލޯބި ނަފުސުގައި އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގައި އަބަދުވެސް ހަރުލައްވާފައި ބެހެއްޓުމަށްޓަކައި ޚާއްޞަ‬ ‫މަސައްކަތްތަކެއް ޚިދުމަތުގެ އެކި މަރުޙަލާތަކުގައި ކުރެވެމުން ދެއެވެ‪ .‬އަސްކަރީ ފިލާވަޅުތަކުގެ‬

‫ތެރެއިންނެވެ‪ .‬އިހުގެ ބަޠަލުންގެ އިބްރަތްތެރި ހާދިސާ ތަކުންނެވެ‪ .‬ޤައުމީ ބޮޑެތި މަސައްކަތް‬ ‫ތަކުންނެވެ‪ .‬ނަތީޖާއަކީތޯއެވެ‪ .‬ނަފުސަށްވުރެ ޤައުމީ ވާޖިބު އަބަދުވެސް އިސް ކުރުމެވެ‪ .‬‬

‫އައްޑަނައިގެ މިފަހަރުގެ މަޖައްލާއަކީ ވެސް މުހިންމު ބޭފުޅުންތަކެއްގެ ޢިލްމީ‬

‫މުއްސަނދިކަން އެކުލެވިގެންވާ ފުރިހަމަ ލިޔުންތަކެއް ހިމެނިގެންދާ މަޖައްލާ އެކެވެ‪ .‬އަދި މި‬

‫މަޖައްލާ ކިޔުންތެރިންގެ އަރިހަށް މި ގެނެސްދެވެނީ ހެޔޮއެދިވަޑައިގަންނަވާ ގިނަ ފަރާތްތަކެއްގެ‬ ‫ދީލަތިކަމާއެކު އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މިހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް ވަރަށް އިޚްލާޞްތެރި ޝުކުރެއް‬

‫ލޭއައުޓް އަ ިދ ޑިޒައިންގ‬ ‫މދު ޔަޒީދު ސަޢީދު‬ ‫ކޯޕްރަލް މުޙައް ަ‬

‫ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬

‫އަޅުގަނޑުމެން މިކުރާ މަސައްކަތުގައި ސާބިތުވެ ތިބުމުގެ ހެޔޮ ތައުފީޤް ކީރިތި ﷲ‬

‫މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ‪ .‬ހަހަރުވެތި މި ދިވެހި ޤައުމުގެ ޚިދުމަތުގައި ސާބިތުވެ ތިބޭނެ ކަމުގެ‬ ‫ފުރިހަމަ ޔަޤީންކަން ތިޔަ ލޮބުވެތި އަރިސްތަކަށް އަރުވަމެވެ‪.‬‬

‫މޭޖަރ ޙުސައިން ޢަލީ‬ ‫އެޑިޓަރ‬

‫މީޑިއާ އެންޑް ޕަބްލިޝިންގ ސާރވިސް ‪ /‬އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬ ‫ފޯން‪ | 3322607 :‬ފެކްސް‪ | 3312840 :‬އީ މެއިލް‪addana@mndf.gov.mv :‬‬

www.mndf.gov.mv

‫ދިވެހީންގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާން ކަފާސްވުން‬

‫ޒަމާނުއްސުރެ‪ ،‬ބޭރު ބިދޭސީ ބާރުތައް‬ ‫ކަޅިއަޅަމުންދާ‪ ،‬ދުނިޔޭގެ ބައްރުގެ މުހިއްމު‬ ‫ހިސާބެއްގައި އޮތް އަޅުގަނޑުމެންގެ މި ލޮބުވެތި‬ ‫ފަސްގަނޑު‪ ،‬މިނިވަން މުސްތަޤިއްލު އަދި‬ ‫އެކުވެރިކަމާ އެއްބަނޑު އެއްބަފާކަމާ މެހުމާންދާރީ‬ ‫އަދާކުރުމުގެ ނަމޫނާ ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި ‪21‬‬ ‫ވަނަ ޤަރުނުގެ ތެރެއަށް ފޯރުކޮށްދެއްވި މިރާއްޖޭގެ‬ ‫ރެދަލިކުރެއްވި‬ ‫ކޮއިލުތެރޭގައި‬ ‫ވެރިކަމުގެ‬ ‫ރަހުންނާއި ރަނިންނާއި ރައީސުންނަކީ މިދެންނެވި‬ ‫ވިސްނުންފުޅާއި‬ ‫އެބޭފުޅުންގެ‬ ‫ކަންކަން‬ ‫އެބޭބޭފުޅުންގެ ސިޔާސަތުގެ އެންމެ މުހިއްމު‬ ‫އެއްބައިގެގޮތުގައި ހިމަނުއްވައިގެން‪ ،‬ގައުމުގެ‬ ‫އިސްލާމްދީނަށް‬ ‫މާތްވެގެންވާ‬ ‫ދަރީންގައި‬ ‫ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުމާއި ގައުމީލޯބި އާލާކޮށް‪،‬‬ ‫ގައުމު ދިފާޢުކުރާނޭ ހިތްވަރުގަދަ ދަރީންތަކެއް‬ ‫އުފެއްދުމުގައި ޚާއްޞަ އިސްކަމެއް ދެއްވައިގެން‬ ‫މަސައްކަތްކުރެއްވި ބޭފުޅުންކަން އެއީ މިއަދު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ ޙަޤީޤަތެކެވެ‪.‬‬ ‫ ވުމާއެކު ޒަމާންތައް ފާއިތުވަމުންގޮސް‬ ‫މިރާއްޖޭގެ‬ ‫ފަހަކާޖެހެންދެންވެސް‬ ‫ދާދި‬ ‫ރައްޔިތުންނަކީ ތިމާގެކަމުގެ ގުޅުން ދަމަހައްޓާ‪،‬‬ ‫އެކުވެރިކަމާ ރަޙުމަތްތެރިކަމުގެ ގުޅުން ބަދަހި‪،‬‬ ‫މުސްކުޅީންނާ ހަރުމީހުންނަށް އިޙުތިރާމްކުރާ‪،‬‬ ‫ލާމަސީލު‬ ‫ކިޔަމަންގަތުމުގައި‬ ‫ވެރީންނަށް‬ ‫މުޖުތަމަޢެއްގެ ވެރި ބައެކެވެ‪ .‬އަދި އޭގެ‬ ‫އިތުރުން ރާއްޖެއަށް ޒިޔާރަތްކުރާ މެހުމާނުންނަށް‬ ‫ކަމޭހިތުމުގައި ލާމަސީލު ބައެއްމެއެވެ‪.‬‬ ‫އިޖުތިމާޢީ‬ ‫ރާއްޖޭގެ‬ ‫ ސުވާލަކީ‬ ‫ފޭރާން ކުއްލިއަކަށް ކަފާސްވެ ވީދެން މިފެށީ‬ ‫ކޮން ސަބަބެއް މެދުވެރިވެގެންބާވައެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ޔަޤީނުންވެސް މީގެ ހައެއްކަ އަހަރުކުރީން‬ ‫ދިމިޤްރާތީ‬ ‫ތަޢާރަފުކުރެވުނު‬ ‫ރާއްޖެއަށް‬ ‫ޤާނޫނުއަސާސީއަކީ‪ ،‬މިރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުން‬ ‫ކުރީގައި އުޅުނު ގޮތަށްވުރެ ހުރިހާގޮތަކުން‬ ‫"މާ ފުރިހަމަކޮށް" އުޅުމަށް އެކުލަވާލެވުނު‬ ‫އަސާސީ‬ ‫މިޤާނޫނު‬ ‫ޤާނޫނުއަސާސީއެކެވެ‪.‬‬ ‫އެކުލަވާލެވިފައިވަނީ އޭރުއޮތް ޤާނޫނުއަސާސީގެ‬ ‫ދަށުން އެކުލަވާލެވުނު‪ ،‬ރައްޔިތުންގެ ޚާއްޞަ‬ ‫މަޖިލީހުން ‪ 4‬އަހަރެއްހައި ދުވަހުގެ ވަރަށް ބުރަ‬ ‫މަސައްކަތަށް ފަހުގައެވެ‪ .‬އައުޤާނޫނުއަސާސީން‬ ‫ރައްޔިތުންނާ ގުޅުންހުރި މުހިއްމު ކޮންމެ‬ ‫ކަމަކަށް ވަކިވަކީން މިނިވަން މުއައްސަސާތައް‬ ‫އުފައްދައި‪ ،‬އެމުއައްސަސާއަކާ ގުޅޭ ކަންކަން‬ ‫ހިނގަނީ ޤާނޫނުއަސާސީގައި ވާ ގޮތުގެ މަތީންތޯ‬ ‫ބަލައި ކަށަވަރުކުރުމަށް އަމުރުކޮށްފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޤާނޫނުއަސާސީ ބުނާ މިނިވަން މުއައްސަސާތަކާއި‪،‬‬ ‫ޤާނޫނުތަކާއި އެޤާނޫނުތަކުން ބާރުލިބިގެން‬ ‫ބޯޑުތައްވެސް‬ ‫ކޮމިޝަންތަކާއި‬ ‫ހެދިފައިވާ‬ ‫މީގެތެރޭގައި‬ ‫އެކުލަވާލެވިފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ މަޥްޟޫޢާގުޅޭ ކިތަންމެ ކިތަންމެ‬ ‫މުއައްސަސާތަކެއް ޤާއިމްކުރެވި‪ ،‬ރައްޔިތުންނަށް‬ ‫ލާބައާ މަންފާހުރި ގޮތުގައި މިތަންތާގެ‬ ‫މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް ގެންދިއުމަށް ދައުލަތުގެ‬ ‫ބަޖެޓުން އިންތިހާދަރަޖައިގެ ބޮޑު ހޭދަ ކުރަމުން‬ ‫ގެންދެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ އިސްވެދެންނެވިހެން އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫އިހުނަށްވުރެ‬ ‫ކަންކަމެއް‬ ‫އެންމެހައި‬ ‫ދުނިޔޭގެ‬ ‫ބޭނުމުގައި‪،‬‬ ‫ރަނގަޅުކުރުމުގެ‬ ‫ކުރިއަރާފައިވާ ގައުމުތަކުގައި ބޭނުންކުރެވޭ‬ ‫ދުސްތޫރީ އެންމެހައި ކަންކަމެއް މިރާއްޖޭގައި‬

‫ނ ްލ (ރޓ)‬ ‫ނޓް ކާ ަ‬ ‫ލެ ްފޓިނެ ް‬ ‫ޝ ޫކރު ަޢ ްބދުﷲ‬ ‫ަޢ ުބ ުދ ްއ ު‬

‫އަލަށް އުފެދުނު ދިމިޤްރާތީ ނިޒާމުގަ ި‬ ‫އ‬ ‫މިދަނީ‬ ‫ފެނިގެން‬ ‫ފުރިހަމަކުރެވުމަށްފަހު‪،‬‬ ‫އަޑުއަހާލަން ފަސޭހަ އަދިހަމަ އެހައިމެ ރީތި‬ ‫ޢިބާރާތެއް ކަމަށްވާ‪" ،‬ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމުގެ‬ ‫މިނިވަންކަމު"ގެ ނަމުގައި ހިންގޭ ތަފާތު‬ ‫ޙަރަކާތްތަކުގެ ތެރެއިން އަޅުގަނޑުމެން އުއްމީދުކުރި‬ ‫މަޤްޞަދު ޙާޞިލްކުރުމަށް ހުރަސް އެޅެމުންދާ‬ ‫ތަނެވެ‪ .‬މިދެންނެވި ޙަރަކާތްތަކުގެތެރޭގައި‪،‬‬ ‫ގައުމެއްގެ ޅަދަރީންނާ ޒުވާނުންގެ އަޚުލާޤާ‬ ‫ސުލޫކު ވިއްސިވިހާލިވެގޮސް‪ ،‬ޢާއްމުކޮށް މުޅި‬ ‫މުޖުތަމަޢުގެ އެންމެހައި އަފުރާދުންގެ މެދުގައި‬ ‫ނަފުރަތާ ރުޅިވެރިކަން އުފެދި‪ ،‬ދޭދޭދެމަފިރިންނާ‬ ‫ޢާއިލާތަކުގެ މެދުގައި މައްސަލާތައް އުފެދި‪ ،‬އަދި‬ ‫މިނޫނަސް ގައުމެއްގެ އިޖުތިމާޢީ ފޭރާން ވީދިގެން‬ ‫ދިއުމަށް މަގުފަހިވާނޭ ކިތަންމެ ކިތަންމެ ކަމެއް‬ ‫ކެނޑިނޭޅި ތަކުރާރުވަމުން ދާތަން އެބަ ފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ޙައިރާންވާ ކަމަކީ މިދެންނެވި‬ ‫އެންމެހައި ޙަރަކާތްތަކެއް ހިނގަމުން މިދަނީ‬ ‫މިނިވަން‬ ‫ދެންނެވި‬ ‫ކުރީން‬ ‫އަޅުގަނޑު‬ ‫މުއައްސަސާތަކާ‪ ،‬ކޮމިޝަންތަކާ ބޯޑުތަކުގެ‬ ‫ކުރިމަތީގައި ކަމަށްވެފައި‪ ،‬މިކަންކަމާބެހޭގޮތުން‬ ‫ހެދިފައިވާ ޤާނޫނުތަކާ ޤަވާއިދުތައް ހަމަ އެ‬ ‫އޮތްތާކު އޮވެމެ‪ ،‬އެ މިނިވަން މުއައްސަސާ‬ ‫ތަކާ‪ ،‬އެކޮމިޝަންތަކާ އެބޯޑުތަކުގެ މޭންޑޭޓްގައި‬ ‫އެކަންކަން އިޞްލާޙުކުރުމުގެ ހުރިހާ ބާރެއް‬ ‫އޮއްވައި ކަމަށް ވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ މިހާހިސާބުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ބަލާލައި‪،‬‬ ‫ފަސްއެނބުރި‬ ‫މުޖުތަމަޢުގައި އިހުއޮތް އެކަކު އަނެކަކަށް‬ ‫އިޙުތިރާމް ކުރުމާއި އިޙުތިރާމް ލިބިގަތުމުގެ‬ ‫ރިވެތި ސިފަ ގެއްލިގެންދިޔަ ދިއުމާމެދު ފުންކޮށް‬ ‫ވިސްނާލަން ޖެހިއްޖެކަމަށް ފެނެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ހަމައެހެންމެ‪ ،‬އިހާއި މިހާރާ ދެމެދު މިކަމުގައި‬ ‫އޮތް ފަރަގު ވަޒަންކޮށް‪ ،‬މިރާއްޖެއަށް ރަނގަޅީ‬ ‫ކޮންގޮތެއްތޯ ވިސްނާލައި‪ ،‬ހިތާހިތާ ނަމަވެސް‬ ‫ސުވާލުކޮށްލާ ހަދަން މަޖުބޫރު ވެއްޖެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫މިކަން އިޞްލާޙްކުރަން ބޭނުންނަމަ‪ ،‬އަޅާނުލައި‬ ‫ނުތިބެ‪،‬‬ ‫ދޫކޮށްލައިގެން‬ ‫ވާނެގޮތެއްވާން‬ ‫އިޞްލާޙުކުރުމަށް އެޅޭންހުރި ކޮންމެ ފިޔަވަޅެއް‬ ‫އެޅުން ވާޖިބުވެއްޖެއެވެ‪ .‬އެއީ މިރާއްޖެއަކީ ހަމަ‬ ‫އަހަރެމެން އެންމެހައި ދިވެހީންގެވެސް ރާއްޖެ‬ ‫ކަމަށްވާތީއެވެ‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫ރ‬ ‫ޝ ަ‬ ‫އެމ ެރިކާއާއި ަފ ަރންސޭ ސި ލަ ް‬ ‫ކ ު‬ ‫އިނ ަ‬ ‫ސލި ޖ ެ ެ‬ ‫ދ ަޖއް ާ‬ ‫ނ ަރލ ް‬ ‫ފަރަންސޭސިންގެ އިސްތިއުމާރީ ލަޝްކަރު‬

‫ވިއެޓްނާމުން ފައްސާލުމަށްފަހު އެމެރިކާގެ ގުޅިފައިވާ‬

‫ބޮޑު‬

‫ފައުޖުތައް‬

‫އިނދަޖައްސާލި‬

‫ހިތިގޮތަކަށް‬

‫ވިއެޓްނާމް ހަނގުރާމައިގެ މޭސްތެރިއަކީ ޖެނެރަލް‬ ‫ޖިއަޕްއެވެ‪.‬‬

‫އަސްކަރީ‬

‫ފުރިހަމަކޮށްފައިނުވާ‬

‫އެއްވެސް‬

‫ޖިއަޕްއަކީ‬

‫ތަމްރީނެއް‬

‫ދުނިޔެ‬

‫ދުށް‬

‫ގެރިއްލާ‬

‫މަދު‬

‫އެންމެ ވަރުގަދަ އަސްކަރީ ޖެނެރަލުން ތެރެއިން‬

‫ޖާގަ‬

‫ހޯދާފައިވާ‬

‫މީހެކެވެ‪.‬‬

‫ހަނގުރާމަވެރިން ކޮޅަކުން ބޮޑު އަސްކަރިއްޔާއެއް‬ ‫އުފަންކުރުވި ޖެނެރަލެކެވެ‪.‬‬

‫‪ 1911‬ވަނަ އަހަރުގެ އޯގަސްޓް މަހުގެ‬

‫‪ 25‬ވަނަ ދުވަހު ދަނޑުވެރި ޢާއިލާއަކަށް އުފަންވި‪،‬‬ ‫އިސްކޮޅާއި ޖާނުން ކުޑަ ޖިއަޕް ފާހަގަކުރެވެނީ‬ ‫ދަރިވަރުންނަށްވުރެ‬

‫އެހެން‬

‫ވިސްނުން‬

‫ތޫނު‬

‫ދަރިވަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬ޖިއަޕަށް ޔުނިވަރސިޓީ‬

‫ސ ްއ ަކތް‬ ‫ނ ޯހ ުދ ުމގެ ަމ ަ‬ ‫ނކަ ް‬ ‫ނވަ ް‬ ‫މި ި‬

‫ނ ާވސް ަފ ުތޙީ‬ ‫ރ ީހމް ަ‬ ‫ނޓް ިއ ްބ ާ‬ ‫ެލ ްފޓިނަ ް‬

‫ގޮތެއް ނިންމުމަށް އޭރުގެ ދުނިޔޭގެ ތިބި އެންމެ‬

‫ނުފޫޒުގަދަ ތިން ވެރިން ކަމަށްވާ ފްރޭންކްލިންގ‬

‫އިސްތިއުމާރީ ސަރުކާރާ ދެކޮޅު ފިކުރު‬

‫ޑީ ރޫސްވެލްޓް އާއި ވިސްޓަން ޗާޗިލް އަދި ޖޯސެފް‬

‫ޗައިނާއަށް‬

‫އޮންނަންޖެހެނީ‬

‫ގެންގުޅުމުގެ ކުށުގައި ޖިއަޕް ޖަލަށް ލިއެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް‬

‫ޖަލުން‬

‫ފިލައިގެން‬

‫ބާނީއަކަށް‬

‫ފަހުން‬

‫ވެވަޑައިގެންނެވި‬

‫ހިޖުރަކުރުމަށްފަހު‬

‫ވިއެޓްނާމުގެ‬

‫މިނިވަންކަމުގެ‬

‫ސްޓާލިންގ‬

‫ދުނިޔޭގެ‬

‫ކިހިނެއްކަމާއި‬

‫ތަޢުލީމު‬

‫ތިމާމެންކަމަށް އަމިއްލައަށް ޤަބޫލުކުރާ ހުޅަނގުން‬ ‫ނިންމީ‬

‫ރަޙުމްކުޑަގޮތަކަށް މަރާލިކަމުގެ ހިތާމަވެރި ޚަބަރު‬

‫ސިއްކަޖެހިއެވެ‪ .‬ނަތީޖާއަކީ އަމިއްލަ ޤައުމާމެދު‬

‫އަދި‬

‫އަނބިމީހާ‬

‫ޖަލުގައި‬

‫އަނިޔާކުރުމަށްފަހު‬

‫ލިބިވަޑައިގަތެވެ‪.‬‬

‫ވިއެޓްނާމް އިނގިރޭސީންނަށް ދިނުމަށް ނިންމައި‬ ‫ގޮތެއް ނިންމުމުގެ ޙައްޤުން ވިއެޓްނާމް ރައްޔިތުން‬

‫ދެވަނަ ބޮޑު ހަނގުރާމައިގައި ޖަޕާނުން‬

‫މަހުރޫމް ވުމެވެ‪.‬‬

‫އަމާންދީ‪ ،‬ޖަޕާނުގެ ލަޝްކަރުތައް ވިއެޓްނާމުން‬

‫ސ ިތ ުއ ާމރު‬ ‫ނގެ ިއ ް‬ ‫ސސީ ް‬ ‫ނ ޭ‬ ‫ފަރަ ް‬ ‫ދެވަނަ‬

‫ޗައިނާގެ‬

‫ބިންތަކުގައި‬

‫ފަރަންސޭސިން‬ ‫ވިއެޓްނާމުގައި‬

‫މަގުފައިވެގެންދިޔައީ ސިޔާސީ ދާއިރާއާއި ގުޅުނު‬

‫އަލަށް‬

‫މުދައްރިސެއްގެ‬

‫އުފެއްދިކަން‬

‫ގޮތުގައި ކިޔަވައިދިނެވެ‪ .‬ކޮމިއުނިސްޓް ޕާޓީގައި‬

‫އިޢުލާންކުރިއެވެ‪.‬‬

‫މިދުވަސްވަރު‬

‫‪6‬‬

‫އަވަދިނެތި‬

‫ފޭބުމުން ‪ 1945‬ވަނަ އަހަރު "ޑިމޮކްރަޓިކް‬

‫އުޅުނެވެ‪ .‬ދުވާލުގެ ވަގުތުތަކުގައި މަތީ ސާނަވީ‬ ‫ސުކޫލެއްގެ‬

‫ކުރި‬

‫މަސައްކަތް‬

‫ވެގެންދިޔައީ‬

‫އަޅުވެތިވެފައިވާ ވިއެޓްނާމުގެ ރައްޔިތުންގެ އަޑު‬ ‫ދުނިޔެއަށް ފެތުރުމަށް އެޅުނު ފުރަތަމަ ބިންގަލެވެ‪.‬‬

‫ފަރަންސޭސި‬

‫ވިއެޓްނާމަށް‬

‫އުފެއްދި‬

‫އަލަށް‬

‫ފޭބުމަށްފަހު‬

‫"ޑިމޮކްރެޓިކް‬

‫ގާއިމުކުރި‬

‫ޖިއަޕްގެ‬

‫މަދަދުދިނީ‬ ‫މާއޯގެ‬

‫ގެރިއްލާ‬

‫ޗައިނާގައި‬

‫ކޮމިޔުނިސްޓް‬

‫ސަރުކާރުންނެވެ‪ .‬ކޮންމެއަކަސް ޖެނެރަލް ޖިއަޕްގެ‬

‫ރިޕަބްލިކް އޮފް ވިއެޓްނާމް" ނަމުގައި ވިއެޓްނާމް‬

‫ތާރީޚު‬

‫ގާއިމުވެތިބި‬

‫ހަނގުރާމަވެރިންނަށް‬

‫ސިޔާސީ މަސްރަހާއި ތާރީޚު ދިރާސާ ކުރުމާއި‬

‫މާއްދާގެ‬

‫ހަދިޔާކުރީ‬

‫މިދަނޑިވަޅުގައި‬

‫ރޭގަނޑުގެ އަނދިރި ވަގުތުގައި ސިއްރިޔާތުގައި‬ ‫ލިޔުންތައް‬

‫ޗައިނާގެ‬

‫ދައުލަތެއް ނޫންކަމަށް އިޢުލާންކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ސިޔާސީ ދާއިރާއިން ޖާގަހޯދީ ކޮމިއުނިސްޓް ޕާޓީގެ‬

‫ތައްޔާރުކުރުމުގައި‬

‫ދަށުގައިވާ‬

‫ރިޕަބްލިކް އޮފް ވިއެޓްނާމް" އަކީ ޤަބޫލުކުރެވޭ‬

‫ހިސާބުންނެވެ‪.‬‬

‫އަންޑަރގްރައުންޑް‬

‫ބާކީއޮތްބައި‬

‫ލަޝްކަރުތައް ފައިބާނެކަމަށް އެއްބަސްވުމުންނެވެ‪.‬‬

‫ދިޔައެވެ‪ .‬މިފަދަ ޚިޔާލުތައް ޙަޤީޤަތަކަށް ވުމަށް‬

‫ނޫސްވެރިއެއްގެ‬

‫ކޮންޓްރޯލް‬

‫ފަރަންސޭސިންނަށް‬

‫އެނބުރެމުން‬

‫ގޮތުގައެވެ‪.‬‬

‫ބޮޑު‬

‫ވިއެޓްނާމް ހިބައިން އިނގިރޭސިން ހަދިޔާކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ތާރީޚީ ބައެއް ހަނގުރާމަތަކުގެ ރޭވުންތެރިކަމާއި‬

‫‪1930‬ގެ‬

‫ހަނގުރާމައަށްފަހު‬

‫ވިއެޓްނާމަށް ލޯއަޅަމުންދިޔަ ފަރަންސޭސިންނަށް‬

‫ގެނބިފައިވާ ދަރިވަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬

‫އަހަރުތަކުގައި‬

‫ވިއެޓްނާމު‬

‫މިގޮތުން އުތުރު ވިއެޓްނާމް ޗައިނާއަށް އަދި ދެކުނު‬

‫ސިފަކޮށްފައިވަނީ އަސްކަރީ ޚިޔާލުތަކަށް ވިސްނުން‬

‫ޖިއަޕްގެ‬

‫ދެބަޔަކަށް‬

‫ކޮއްކޮއެއް ފްރާންސްގެ ސިފައިން މަރާލިކަމަށާއި‬

‫ޖިއެޕްއާ އެއް ކުލާހެއްގައި ކިޔެވި ދަރިވަރުން އޭނާ‬

‫އުކުޅުތައް‬

‫ވެރިކަންކުރަންޖެހެނީ‬

‫ބަހާލުމަށެވެ‪.‬‬

‫ލިބުނެވެ‪ .‬ޑްކޮޓްރޭޓް ޑިގްރީއެއް ހާސިލުކޮށްފައިވާ‬

‫ޖިއަޕް‬

‫ކާކުކަން‬

‫ނަމަވެސް ވިއެޓްނާމުގައި ބައްޕާއާއި އަންހެން‬

‫މިންއާއެކު‬

‫ފެއްޓެވިއެވެ‪.‬‬

‫ސްކޮލަރޝިޕެއް‬

‫ސިކުނޑީގައި‬

‫ޤައުމުތައް‬

‫ބުނެދިނުމަށް އެންމެ ފަހު ބަސް އިއްވަންޖެހެނީ‬

‫އޮފް ހޮނޮލުލޫއިން އިޤްތިޞާދީ ދާއިރާއިން މަތީ‬ ‫ހާސިލުކުރުމަށް‬

‫އެހެން‬

‫ނިންމުމުންނެވެ‪.‬‬

‫ޗީ‬

‫މަސައްކަތްކުރައްވަން‬

‫ހޯ‬

‫ގެ‬

‫އަބަދުވެސް‬

‫ފަސްގަނޑުގައި‬

‫ދައުލަތެއް‬

‫ނަމަވެސް ޖިއަޕްއާއި އޭނަގެ ބައިވެރިން‬

‫‪ 1942‬ވަނަ އަހަރުން ‪ 1945‬ވަނަ އަހަރާއި ހަމައަށް‬ ‫ކުރި މަސައްކަތް ފަނުފުލުންދިޔައީ ވިއެޓްނާމާ މެދު‬

‫ގެރިއްލާ ލަޝްކަރުން ފެށި ހަނގުރާމައާއިއެކު‬ ‫ފަރަންސޭސިންނަށް ވިއެޓްނާމުގެ ފަސްގަނޑުގައި‬

‫ނުތިބެވޭނެކަން ކަށަވަރުވިއެވެ‪ .‬އަދި ހަމައެއާއެކު‬ ‫ވިއެޓްނާމުގައި އާ ސަރުކާރެއް ގާއިމުކޮށްދޭނެކަމަށާއި‬

‫މިނިވަންކަން ހޯދައިދޭނެކަމަށް ބުނެ ފަރަންސޭސިން‬ ‫އަވާމެންދުރު ދައްކަން ފެށިއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ހޯ‬ ‫ޗިން މިން އާއި ޖެނެރަލް ޖިއަޕް މިހުށަހެޅުންތަކަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ބީރު ކަންފަތެއްދިނުމަށްފަހު ހަނގުރާމަ ކުރުމުގައި‬

‫ދެމިތިބިއެވެ‪.‬‬

‫ޖިއަޕްގެ ގެރިއްލާ ހަނގުރާމަވެރިންނަށް‬

‫އެންމެ ބޮޑު އެހީތެރިވެފައިވަނީ ކާބޯތަކެއްޗާއި‬

‫ހަނގުރާމައަށް ބޭނުންވާ އާލާތްތައް އުފުލުމުގައި‬

‫ހަރަކާތްތެރިވި‬ ‫މިގޮތުން‬

‫ދަނޑުވެރިންނެވެ‪.‬‬

‫ވިއެޓްނާމުގެ‬

‫ބައިސްކަލްތަކުގައި‬

‫ދަނޑުވެރިންވަނީ‬

‫‪ 56‬ދުވަހަށް ދެމިގެންދިޔަ މިހަނގުރާމައިގައި‬

‫ފަރަންސޭސިން‬

‫ޖައްސާލުމުގައި‬

‫ފަހަތަށް‬

‫އިސްރޯލެއް އަދާކޮށްފައެވެ‪ .‬މިއީވެސް ޖިއަޕްގެ‬ ‫ހިކުމަތު އަމަލީ މިސާލެކެވެ‪.‬‬

‫ވިއެޓްނާމުން ފަރަންސޭސި އިސްތިއުމާރު‬

‫ލަޝްކަރު‬

‫ފައްސާލި‬

‫ފައިވާން‬

‫ތައްޔާރުކޮށްގެން‬

‫ނެތި‬

‫މިންވަރުވެސް‬

‫ސިފައިންނަކީ‬

‫ބޫޓެއްހާ‬

‫އުޅުނު‬

‫ގެރިއްލާ‬

‫ކާރުގެ‬

‫‪1954‬‬

‫ހަނގުރާމަވެރިންތަކެކެވެ‪.‬‬

‫ޓަޔަރުން‬ ‫ވަނަ‬

‫އަހަރު ޑައެން ބިއެން ފޫ ގެ ފަރުބަދަތަކުގެ‬ ‫ސަރަހައްދުތަކުގައި‬

‫މައްޗަށް‬

‫ސިފައިންގެ‬ ‫ލަޝްކަރު‬

‫ޤާއިމުވެތިބި‬

‫ވަށާލައި‪،‬‬

‫އެކުލެވެ‬

‫ހޯދި‬

‫‪15000‬‬

‫ފަރެންސޭސި‬

‫ހައިރާންކުރުވަނިވި‬

‫ކާމިޔާބަކީއަކީ މިއަދު އަސްކަރީ ސުކޫލުތަކުގައި‬ ‫ކިޔަވައިދެމުން އަންނަ ފިލާވަޅު ތަކެކެވެ‪.‬‬

‫¿ ¿ޖެނެރަލް ޖިއަޕް ނިޔާވި ދުވަހު ވިއެޓްނާމް ހަނގުރާމައިގައި ޖިއަޕް ލަޝްކަރު ހައްޔަރުކުރި އެމެރިކާ ސިފައިންގެ‬ ‫މީހެއްކަމަށް ޖޯން މެކެއިން ޖެނެރަލް ޖިއަޕްއާއި ބެހޭގޮތުން ކުރި ޓްވީޓް‪.‬‬

‫ކެތްކުރެވޭވަރުގެ‬

‫ހަނގުރާމައަށްފަހު‬

‫ދެކުނު ވިއެޓްނާމާ އެމެރިކާގެ ގުޅިފައިވާ ލަޝްކަރު‬

‫އުމުރުގެ‬

‫މަންޒަރަކީ‬

‫އެމެރިކާއަށް‬

‫ކަމަކަށްނުވާތީއެވެ‪ .‬ކޮމިޔުނިސްޓް ވިއެޓްނާމުން‬

‫ބަލިކޮށްލީ ‪ 20‬އަހަރުގެ ދިގު ހަނގުރާމައަކަށް‬ ‫ފަހުގައެވެ‪ .‬ވިއެޓްނާމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ބާނީއަކީ‬

‫އެއްވެސް ޝައްކައްނެތް ގޮތުގައި ޖިއަޕްއާއެކު‬

‫އެއްހަމައެއްގައި‬

‫މަސައްކަތްކުރެއްވި‬

‫ހޯ‬

‫ޗިން‬

‫މިންއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ވިއެޓްނާމަކީ މިނިވަންކަމަށް‬

‫ފެންބޮވައިގަނެފައިވާ ޤައުމެއްކަމަށް ރައްޔިތުންނަށް‬

‫ފަހުމްކޮށްދިނުމުގެ އެންމެ ބޮޑު މަސައްކަތްތަކެއް‬

‫ފަހުކޮޅުގައި‬

‫އެމެރިކާއާ ދެމެދު ގުޅުން ބަދަހިކުރުމަށް ވަރަށް‬ ‫ބާރުއަޅާފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ބޮޑަށް‬

‫އަހަރު‬

‫ވަނަ‬

‫މިގޮތުން‬

‫އެސޯސިއޭޓެޑް‬

‫‪2000‬‬

‫ޕްރެސްއަށް‬

‫ދިން ބަސްދީގަތުމެއްގައި ޖިއަޕް ބުނެފައިވަނީ‬

‫"އަހަރެމެންނަށް‬

‫އެއްފަރާތެއްގައި‬

‫މާޒީ‬

‫ބޭއްވިދާނެ‪ ،‬އެހެނަސް މާޒީ ހަނދާން ނައްތާލުމަކީ‬ ‫ކުރެވޭނެކަމެއް ނޫން" ކަމަށެވެ‪.‬‬

‫ކޮށްދެއްވީ ޖެނެރަލް ޖިއަޕްކަމަށް ވިއެޓްނާމުގެ‬ ‫އެއްވެސް ރައްޔިތަކު ދެބަހެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ގިނަ‬

‫ވިއެޓްނާމާއި‬

‫ޖިއަޕްއަކީ‬

‫ހައިރާންކުރުވަނިވި‬

‫ދުނިޔޭގެ‬

‫އަސްކަރީ‬

‫އުފެދުނު‬

‫ކޮމާންޑަރެކެވެ‪.‬‬

‫ނަމަވެސް ހުޅަނގު ޤައުމުތަކުން އެހާ‬

‫މިކާމިޔާބީގެ ސަބަބުން އިސްތިއުމާރީ ބާރުތަކުގެ‬

‫ބަލައިގަނެފައިވާ‬

‫ވަކިތަކުން މިންޖުވުމަށް ޤައުމުތަކުން ފެށި‬

‫ބޭފުޅެއް‬

‫ނޫނެވެ‪.‬‬

‫ލަދުން ‬

‫އެމެރިކާ‬

‫މިގޮތުން މުޅި ދުނިޔޭގެ ކުރިމަތީގައި‬

‫ހަނގުރާމަ އިނޑޯ ޗައިނާ ފަހަނައަޅައި މުޅި‬

‫ބެދިފައިވާ‬

‫ދުނިޔެއަށް ފެތުރިގެނދިޔައެވެ‪.‬‬

‫ސަލާމަތްވުމަށް ފަރުދާއެއްގެ ގޮތުގައި‬

‫ރ ްއޔާ‬ ‫ސ ަކ ި‬ ‫ރ ާކގެ ައ ް‬ ‫ެއ ެމ ި‬

‫ބޭނުންކުރީ ކޮމިޔުނިސްޓް ލަޝްކަރުގެ‬

‫ވަރުގަދަކަމާއި ވަސީލަތްތައް ގިނަކަމުގެ‬

‫އަށް އަހަރުގެ ހަނގުރާމައަށްފަހު‬

‫ވާހަކަތަކެވެ‪ .‬އަދި ހަމަމިއާއެކު ޖިއަޕްގެ‬

‫ވިއެޓްނާމަކަށް‬

‫ހުޅަނގުގެ މީޑިއާތަކުން ދާދި ފަހަކާ‬

‫ދެބައިވެ ދާޚިލީ ހަނގުރާމައެއްގެ ތެރެއަށް‬

‫ނޫނެވެ‪ .‬އެއީ ހުޅަނގާއި ކޮމިޔުނިޒަމާ‬

‫ކޮމިޔުނިސްޓް ވެރިކަމެއް ޤާއިމުކުރެވި ދެކުނު‬

‫އަދި‬

‫އެމެރިކާގެ‬

‫ލިބިފައިވާ ސަރުކާރެއް އުފެދިގެންދިޔައެވެ‪.‬‬

‫އަސްކަރީ‬

‫ވިއެޓްނާމުން‬

‫ކެރުމާއި ޖެހިލުންކުޑަކަމުގެ ވާހަކައަކީ‬

‫އިސްތިއުމާރީ‬

‫ހިންދަމާލެވޭވަރެއް ނުވިއެވެ‪ .‬މުޅި ޤައުމު‬

‫ޖެހެންދެންވެސް އެހާ ގަޔާވާ ވާހަކަތަކެއް‬

‫ވެއްޓިގެންދިޔައެވެ‪ .‬އުތުރު ވިއެޓްނާމްގައި‬

‫ބީރައްޓެހިކަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ފައްސާލި‬

‫ސިފައިން‬

‫ނަމަވެސް‬

‫ވިއެޓްނާމުގައި‬ ‫ދެ‬

‫އެމެރިކާގެ‬

‫ވިއެޓްނާމުގެ‬

‫ދޭތެރޭ‬

‫ބާރުވެރިކަން‬

‫ފަޤީރުކަމާއި ތަދުމަޑުކަން އިންތިހާ ދަރަޖައަކަށް‬ ‫އާންމުވެގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔޭގެ‬

‫ހުރިހާ‬

‫އެމެރިކާ‬

‫އިން‬

‫އެމެރިކާ‬

‫ސިފައިން‬

‫ދެމުންދިޔައީ‬

‫ކޮމިޔުނިސްޓް‬

‫މުޅި‬

‫ކަމަކާ‬

‫އުޅޭ‬

‫ދުނިޔެއަށް‬

‫ވިސްނައި‬

‫ވިއެޓްނާމަށް‬

‫އަރައިގަތީ‬

‫ކޮމިޔުނިޒަމްގެ‬

‫ބިރުވެރިކަމެވެ‪.‬‬

‫ދައުލަތްތަކުގެ‬

‫ބާރުގަދަވެގެންދާ‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ފަރަންސޭސިންނާއި‬

‫އަސްކަރިއްޔާ ގުޑުވާލުމަށްފަހު އެމީހުންގެ‬

‫ކުރިމަތިލުންތަކުގައި‬

‫ބެހި‬

‫އޮތް‬

‫ސ ފާހަގަ‬ ‫ނ ދުވަ ް‬ ‫¿ ¿ޖެނެރަލް ޖިއަޕް ‪ 100‬ވަނަ އުފަ ް‬ ‫ވސް ޖިއަޕް‬ ‫ކުރިއިރުވެސް އޮންނެވީ ހޮސްޕިޓަލުގައި‪ .‬އޭރު ެ‬ ‫އޮންނެވީ އަސްކަރީ ޔުނީފޯމްގައި‪.‬‬

‫އަހަރުތަކަކަށް‬

‫ދެމިގެންދިޔަ‬

‫ތަފާތު‬

‫އެތައް‬

‫ހަނގުރާމަ ތަކަކަށްފަހު ‪ 1973‬ގައި ވިއެޓްނާމަށް‬ ‫މިނިވަންކަން ލިބި ދެބައިވެފައިވާ ޤައުމު‪ ،‬އެއް‬

‫ޤައުމަކަށް ވެގެންދިޔައީ ‪ 3‬މިލިއަން މީހުން ފުރާނަ‬

‫ޤުރުބާންވުމަށްފަހުއެވެ‪.‬‬

‫ޤާބިލުކަމާމެދު‬

‫ސުވާލު‬

‫އުފެއްދި ޖެނެރަލަށް ޖިއަޕްވެގެންދިޔަކަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ޖެނެރަލް‬

‫ޖިއަޕް‬

‫އަވަހާރަވެފައިވަނީ‬

‫‪2013‬‬

‫ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ ‪ 4‬ވަނަ ދުވަހު‬

‫އުމުރުފުޅުން ‪ 102‬ވަނަ އަހަރުގައެވެ‪ .‬‬

‫‪g g‬ރިފަރެންސް‪ :‬ޖޭމްސް އޭ ވޮރެންގެ "ޖިއަޕް‪ :‬ދަ ޖެނެރަލް‬ ‫ހޫ ޑިފީޓެޑް އެމެރިކާ އިން ވިއެޓްނާމް"‬

‫‪7‬‬

‫ރ‬ ‫ނޑިއާ ަގ އި ރަސް ަ‬ ‫ނކުރި އިސް ލާމީ ލީ ޑަ ު‬ ‫ކ ް‬ ‫އި ް‬

‫ޯއ ަރ ް‬ ‫ނގްޒެބް‬

‫ޖަހާނަށް‬

‫އަހަރު‬

‫ދޮށީ ދަރިކަލުން ޝުޖާވެސް ފިލައިގެން ބަރުމާއަށް‬

‫ދިޔައެވެ‪ .‬އެތަނުގައި އޭނާ ދިރިއުޅެމުން ދަނިކޮށް‬ ‫ޤަތުލުކޮށްލެވުނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު އޯރަންޒެބް ތަޚުތަށް‬

‫އިސްވެ ވަޑައިގަތެވެ‪ .‬އޯރަންޒެބާއި އެއްބައިވެގެން‬

‫ސ ީޢދު‬ ‫ރލް ުމ ަޙ ްއ ަމދު ަޔ ީޒދު ަ‬ ‫ޯކޕް ަ‬

‫ޖަހާންގެ‬

‫ޝާހް‬

‫އަނބިކަނބަލުން މުމްތާޒް އަވަހާރަވުމުން ލިބުނު‬ ‫ފުންހިތާމައާއެކު ޝާހް ޖަހާންގެ އާލާސްކަފުޅު‬ ‫އިތުރަށް ގޯސްވިއެވެ‪.‬‬

‫ޝާހް ޖަހާން ބޮޑަށް ބޭނުންފުޅުވީ އޭނާގެ‬

‫އެންމެ ދޮށީ ދަރިފުޅު ޑާރާ ތަޚުތަށް އިސްކުރުމަށެވެ‪.‬‬

‫ޑާރާއަކީ ދުނިޔެވީ އުފާތަކަށް ވަރަށް ލޯބި ކުރައްވާ‬

‫ބޭފުޅެކެވެ‪ .‬ޝުޖާއަކީ ދެވަނައަށް އެންމެ ދޮށީ‬ ‫ދަރިކަލުންނެވެ‪ .‬އޯރަންޒެބަކީ މުމްތާޒްގެ ތިންވަނަ‬

‫ދަރިކަލުންނެވެ‪ .‬އޯރަންޒެބަކީ އޭނާގެ ދޮށީ ބޭބެ‬ ‫ޑާރާއާއި ވަރަށް ތަފާތު ބޭފުޅެކެވެ‪ .‬އޯރަންޒެބް‬

‫މަސައްކަތްކުރަމުން ދިޔައީ އެންމެ ހަގު ދަރިކަލުން‬

‫މުރާދު ވެރިކަމަށް ގެނައުމަށެވެ‪ .‬މިކަން ކުރުމަށް‬

‫‪8‬‬

‫ އިންޑިއާއަކީ އިސްލާމީ ބާރުގަދަ‬ ‫ވެރިކަމެއް ކޮށްފައިވާ ޤައުމެކެވެ‪ .‬އިންޑިއާގައި‬ ‫ވެރިކަންކުރި އިސްލާމީ ވެރިންނާއި ބެހޭގޮތުން‬ ‫ތާރީޚް ދިރާސާކޮށް ލިޔުއްވާފައިވާ ބައެއް‬ ‫ލިޔުއްވާފައިވަނީ ‬ ‫އެތާރީޚް‬ ‫ފަރާތްތަކުން‬ ‫އެބޭފުޅެއްގެ ވިސްނުމާއި ފިކުރުވެސް އޭގެ ތެރޭގައި‬ ‫ވަރަށް ބޮޑަށް ހިމަނައިގެންކަން އަޅުގަނޑުކުރި‬ ‫ދިރާސާއިން ފާހަގަ ކުރެވުނެވެ‪ .‬އަދި އެކި‬ ‫ފަރާތްތަކުން ކޮށްފައިވާ ދިރާސާތަކުގައި ކުދިކުދި‬ ‫ތަފާތުތަކެއް ހުރިކަންވެސް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫އިންޑިއާގައި ރަސްކަންކުރި އިސްލާމީ ވެރިންގެ‬ ‫ތެރެއިން އިސްލާމީ ރަސްކަލެއް ކަމުގައިވާ "އަބުލް‬ ‫މުޒައްފަރު މުހިޔުއްދީން މުޙައްމަދު އޯރަންގްޒެބް" ‬ ‫އަކީ ތާރީޚް ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫ބަހުސްކުރެވުނު ރަސްކަލެކެވެ‪.‬‬ ‫އޯރަންގްޒެބަކީ މުގަލްގެ ދަރިކޮޅުން‬ ‫ވަޑައިގެންނެވި ‪ 6‬ވަނަ ރަސްގެފާނެވެ‪ .‬މީލާދީން‬ ‫‪ 1657‬ވަނަ އަހަރު ފަހުކޮޅުގައި މުގަލްގެ‬ ‫ދަރިކޮޅުން އިންޑިއާގައި ވެރިކަން ކުރަމުންދިޔަ‬ ‫އިސްލާމީ ރަސްކަލެއްކަމުގައިވާ ޝާހް ޖަހާންގެ‬ ‫ސިއްޙީ ހާލަތު ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށަށް ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫މި އާލާސްކަންފުޅާ އުޅުއްވަނިކޮށް ޝާހް ޖަހާން‬ ‫އެންމެ ލޯބިވާ އަނބިކަނބަލުން މުމްތާޒް‬

‫އޯރަންޒެބް ތަފާތު ޕްލޭންތައް ރޭވިއެވެ‪.‬‬

‫ޖަހާންގެ‬

‫މީލާދީން ‪ 1658‬ވަނަ އަހަރު ޝާހް‬ ‫ހަގު‬

‫އެންމެ‬

‫މުރާދާއި‬

‫ދަރިކަލުން‬

‫އޯރަންޒެބް ލަޝްކަރު އެކުއެކީގައި ވެރިކަންކުރާ‬

‫ރަށް ކަމުގައިވާ އާގަރާއަށް އައެވެ‪ .‬އެ ދުވަސްވަރަކީ‬

‫ޝާހް ޖަހާންގެ ޞިއްޙީ ހާލަތުވެސް ރަނގަޅުވަމުން‬

‫އައި ދުވަސްވަރެވެ‪ .‬އޭރު ވަގުތީ ގޮތުން ތަޚުތުގައި‬

‫އިންނެވީ އެންމެ ދޮށީ ދަރިކަލުން ޑާރާއެވެ‪ .‬ޝާހް ‬ ‫ޖަހާންގެ‬

‫ހާލުކޮޅު‬

‫ރަނގަޅުވަމުން‬

‫އަންނަން‬

‫ފެށުމުން ވެރިކަން އަނބުރާ ޝާހް ޖަހާނާއި ހަވާލު‬

‫ކުރުމަށް ޑާރާ ދެކޮޅު ހެދިއެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުން‬

‫އޯރަންޒެބްއާއި މުރާދުގެ ލަޝްކަރާއި އަދި ޝުޖާގެ‬ ‫ލަޝްކަރު‬

‫އެއްބައިވެގެން‬

‫ހަނގުރާމަފެށިއެވެ‪.‬‬

‫ޑާރާއާއި‬

‫މިހަނގުރާމައިގައި‬

‫ދެކޮޅަށް‬ ‫ޑާރާގެ‬

‫މައްޗަށް އޭނާގެ އަނެއް ތިން އަޚުން ކާމިޔާބު‬

‫ހޯދިއެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުން ޑާރާ އާގަރާގެ އުތުރަށް‬ ‫ގޮސް ފިލިއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެން‬

‫ނަމަވެސް‬

‫އެރުވިއެވެ‪.‬‬

‫ބަލާފައި ޝާހް ޖަހާންގެ ދެވަނައަށް އެންމެ‬

‫މަހަލް "ގަނޑުވަރުގެ ޖަވާހިރު" ‪ 1631‬ވަނަ‬ ‫އަވަހާރަފުޅުވިއެވެ‪.‬‬

‫ވެދުމަށް‬

‫ދަނޑިވަޅު‬

‫ޑާރާ‬

‫ފިލުމަށްޓަކާ‬

‫ހިމާޔަތް ހޯދި‪ ،‬ބަލޫޗީ ކިޔާ ލީޑަރެއްގެ ދޯކާއެއްގެ‬

‫ސބަބުން ޑާރާ ހިފާ ހައްޔަރުކޮށް ‪ 1659‬ވަނަ‬ ‫ަ‬ ‫އަހަރު އަނބުރާ އާގަރާއަށް ގެނެވުނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު‬

‫ޑާރާ އިސްލާމް ދީނުން ބޭރުވެ މުރުތައްދުވުމުގެ‬

‫ތުހުމަތުގައި އޭނާގެ އަޚް އޯރަންޒެބް‪ ،‬ޑާރާގެ‬

‫ބޯ ބުރިކޮށްލުމަށްފަހު އެ ދެބެންގެ ބައްޕަ ޝާޙް‬

‫އުޅުނު ޝާހް ޖަހާންގެ އެންމެ ހަގު ދަރިކަލުން‬ ‫މުރާދުވެސް ގަތުލުކޮށްލެވުނެވެ‪ .‬އޯރަންޒެބް މުރާދު‬ ‫ގަތުލުކޮށްލާފައިވަނީ އޮޅުވާލުމާއި މަކަރާއި ހީލަތް‬

‫ހެދުމުގެ އިތުރުން މީހުން މެރިކަމަށް ތުހުމަތުކޮށް‬

‫މަރުގެ ޙުކުމް ތަންފީޒުކޮށްގެނެވެ‪ .‬އެއީ ‪1661‬‬ ‫ވަނަ އަހަރުގައެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުން ރަސްގެފާނު‬ ‫ޖަހާންވެސް‬

‫ޝާހް‬

‫ބެހެއްޓިއެވެ‪.‬‬

‫ބަންދުގައި‬

‫އޯރަންޒެބްގެ ބައްޕަ ދުނިޔެ ދޫކުރަންދެން ބަންދުގައި‬ ‫ބެހެއްޓިއެވެ‪ .‬ޝާހް ޖަހާން އަވަހާރަފުޅުވީ‬ ‫ހައްޔަރު ކުރިތާ ‪ 8‬އަހަރު ފަހުން މީލާދީން ‪1666‬‬

‫ވަނަ އަހަރުގައެވެ‪ .‬ޝާހް ޖަހާން ބަލިހާލުގައި ގިނަ‬ ‫ވަގުތު އެނދުދާންކޮޅުގައި އޮންނެވިއިރު ލޯފުޅު‬

‫މުޅިންވެސް ހުއްޓިވަޑައިގެންފައިވަނީ ކުޑަދޮރުން‬ ‫ފެނިވަޑައިގަންނަވާ ތާޖްމަހަލްއަށެވެ‪.‬‬

‫އޯރަންޒެބްގެ ރަސްކަން‬ ‫އޯރަންޒެބް‬

‫ރަސްކަމުގެ‬

‫އިންޑިއާގެ‬

‫ތަޚްތުގައި ‪ 48‬އަހަރު ވަންދެން ދެމިހުންނެވިއެވެ‪.‬‬

‫އޯރަންޒެބްގެ‬

‫ލޭއޮހޮރުވުމާއި‬

‫އާންމުވެ‬

‫ވެރިކަމުގެ‬

‫ދެކޮޅުވެރިކަމުގެ‬

‫ފެތުރިގެން‬

‫ދުވަސްވަރުގައި‬ ‫މައްސަލަތައް‬ ‫އޯރަންޒެބްގެ‬

‫ދިޔައެވެ‪.‬‬

‫ވެރިކަމުގައި ދީނީ ހުކުމްތައް ވަރަށް ހަރުކަށިކަމާއެކު‬ ‫ތަންފީޒުކުރިއެވެ‪ .‬ޙުކުމް ކުރުމުގައި އެއްވެސް‬

‫ވަރަކަށް ދޫ ދެއްވާފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އޯރަންޒެބަކީ‬

‫ދީނީ ކަންތައްތަކަށް އިސްކަންދެއްވާ ރަސްކަލެއް‬

‫ކަމުން‪،‬‬

‫މިއުޒިކާއި‬

‫މަނާކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ލަވަވެސް‬

‫މިޤާނޫނު ތަންފީޒު ކުރުމުގެ ގޮތުން ‪ 1688‬ވަނަ‬ ‫ހިންދޫންނާއި‬

‫އަހަރު‬

‫މުސްލިމުންގެ‬

‫އިތުރުން‬

‫އިންޑިއާގެ އެހެން ރައްޔިތުންނަށްވެސް ލަވަކިޔުމާއި‬ ‫މިއުޒިކް ކުޅޭ ސާމާނު ގެންގުޅުން މަނާކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ނަމަވެސް މި ދެ ކަމަކީވެސް އިންޑިއާގެ ޡަޤާފަތާއި‬

‫ވަރަށްބޮޑަށް ގުޅި ލާމެހިފައިވާ ދެ ކަމެވެ‪ .‬އަދި‬

‫އޯރަންޒެބްގެ އަމުރުގެ ދަށުން އިންޑިއާގައިހުރި‬ ‫ހިންދީން އަޅުކަންކުރާ ވަރަށްގިނަ ފައްޅިތަކެއް‬ ‫ތަޅާ‬

‫ސުންނާފަތި‬

‫ކުރިއެވެ‪.‬‬

‫މީގެ‬

‫އިތުރުން‬

‫އިންޑިއާގައި ކްރިސްޓިއަން ދީން ފަތުރާ ކޮންމެ‬ ‫މީހަކު އަޅަކަށް ހެދުމުގެ އަމުރުވެސް ނެރުނެވެ‪.‬‬ ‫މުގަލްގެ‬

‫އޯރަންޒެބްގެ‬ ‫ބާރު‬

‫މަސައްކަތްތަކެއް‬

‫ރަސްކަމުގެ‬

‫ފެތުރުމަށްޓަކާ‬

‫ކޮށްފައިވެއެވެ‪.‬‬

‫ދުވަސްވަރު‬

‫ގިނަގުނަ‬ ‫މިގޮތުން‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އުތުރާއި‬

‫އިންޑިއާގެ‬

‫ދެކުނުގައި‬

‫އޯރަންޒެބްގެ‬

‫ބާރު އެތައް ސަރަހައްދަކަށް ފެތުރިގެންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އޯރަންޒެބްގެ‬ ‫ދީނީ‬

‫ބާރު‬

‫ފެތުރުމުގައި‬

‫ސިޔާސަތުގެ‬

‫ގެންގުޅޭ‬

‫ކޮންމެވެސް‬

‫ސަބަބުން‬

‫ވަރެއްގެ އުނދަގޫތަކާއި ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމަތަކުގައި ޤަތުލު ކުރުމާއި އަސީރުކުރެވޭ‬ ‫މުސްލިމުންނަށް‬

‫ޣައިރު‬

‫އަނިޔާ‬

‫ވޭންދެނިވި‬

‫ކުރުމުގައި އޯރަންޒެބް ފަހަތަކަށް ނުޖެހެއެވެ‪ .‬ހަމަ‬

‫އެހެންމެ ހަނގުރާމަތަކަށް ޚަރަދު ކުރުމަށްޓަކާ‬

‫އާންމުންގެ އަތުން ނަގަމުން އައި ޓެކްސް އެތައް‬ ‫ގުނައެއް ބޮޑުކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫ހިންދޫ‬

‫އިންޑިއާގައި‬

‫ދީިން‬

‫ފެތުރުން‬

‫ހުއްޓުވުމަށް މަސައްކަތްކުރިއެވެ‪ .‬ހިންދޫ ދީން‬ ‫މަނާކުރުމަށް‬

‫ކުރި‬

‫އޯރަންޒެބް‬

‫މަސައްކަތުގެ‬

‫ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އޭނާގެ ރަސްކަމާއި ދެކޮޅަށް‬ ‫އުތުރު ޕަންޖާބުގައި އުޅުނު ސިކުން‪ ،‬އެތައް‬ ‫ފަހަރަކު‬

‫ރަސްކަމަށް‬

‫ހަޅުތާލު‬

‫އެންމެ‬

‫ކުރިއެވެ‪.‬‬

‫ބޮޑަށް‬

‫އޯރަންޒެބްގެ‬

‫ވާގިވެރިވެ‬

‫އެހީތެރިވެދިނީ ރާޖްޕުޓް ކިޔާ ހަނގުރާމަވެރިންނެވެ‪.‬‬ ‫އިންޑިއާގެ ދެކުނު ލަޝްކަރުގެ މައިބަދަކަމުގައި‬ ‫ވެފައިވަނީ‬

‫މި‬

‫ރާޖްޕުޓްގެ‬

‫ލަޝްކަރެވެ‪.‬‬

‫މި‬

‫ލަޝްކަރަކީ އޯރަންޒެބްގެ އިސްލާމީ ފިކުރުތަކާއި‬ ‫ސިޔާސަތުތަކަށް ހިތުގެ އެންމެ އަޑިން ދެކޮޅުހަދާ‬

‫ބައެކެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ދުވަހަކުވެސް އޯރަންޒެބްގެ‬ ‫އަމުރުތަކާއި‬

‫ޚިލާފުވެފައެއް‬

‫ޚިޔާނާތްތެރިވެފައެއްވެސް‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫ނުވެއެވެ‪.‬‬

‫އަދި‬

‫ނަމަވެސް‬

‫އޯރަންޒެބް އަވަހާރަވުމުން މުގަލްގެ ރަސްކަމާއި‬

‫ދެކޮޅަށް އަޑުއުފުލިއެވެ‪.‬‬

‫މީގެ އިތުރުން އޯރަންޒެބްގެ ވެރިކަމުގައި‬

‫އެންމެ މުސީބާތްތަކާއި ގެއްލުންތައް ކުރިމަތިވީ‬ ‫ޕަޝްތުން ކިޔާ ދަރިކޮޅެއްގެ ބަޔަކު އޯރަންޒެބްގެ‬

‫ވެރިކަމާއި ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރު އުފުލުމުންނެވެ‪.‬‬

‫އޯރަންޒެބްގެ ވެރިކަމާއި ދެކޮޅަށް އެމީހުން ތެދުވީ‬ ‫އޯރަންޒެބްގެ ގަވަރުނަރަކު ޕަޝްތުން އާއިލާގެ‬ ‫އަންހެނަކަށް ގޯސް ނަޒަރަކުން ބަލާ އަނިޔާ ކުރުމުގެ‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ތުހުމަތާއި‬

‫ގުޅިގެންނެވެ‪.‬‬

‫މިކަމުގެ‬

‫ސަބަބުން‬

‫މުގަލްގެ ވެރިކަމާއި ދެކޮޅު ބޮޑު އަލިފާންގަނޑެއް‬ ‫ރޯވެގެން‬

‫ވެރިކަމަށް‬ ‫ދަރިކޮޅުގެ‬

‫ޒަމާނުއްސުރެ‬

‫ދިޔައެވެ‪.‬‬

‫އެހީތެރިވެދިން‬

‫އެންމެ‬

‫އޯރަންޒެބް‬

‫މީހުން‬

‫މުގަލްގެ‬

‫ޕަޝްތުމް‬

‫ރަސްކަމާއި‬

‫ދެކޮޅަށް ނުކުތުމުގެ ނަތީޖާއަކަށް ވެގެންދިޔައީ‬ ‫ކުރިން ޕުޝްތުމް ދަރިކޮޅުން ބަލަހައްޓަމުންދިޔަ‬

‫އިންޑިއާގެ‬

‫އުތުރު‬

‫ބޯޑަރުތައް‬

‫ރައްކާތެރިކޮށް‬

‫ބެލެހެއްޓުމަށް ޕާކިސްތާނާއި ހާވާލު ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ޕުޝްތުމް‬

‫މިހަޅުތާލާ‬

‫ދަރިކޮޅުގެ‬

‫ގުޅިގެން‬

‫އިންޑިއާގެ އުތުރުގައި އޯރަންޒެބްގެ ވެރިކަމުގެ ބާރު‬ ‫ވަރަށްބޮޑަށް ދަށްވެ އެސަރަހައްދުގައި ވިޔަފާރީގެ‬ ‫ހުރިހާ މުޢާމަލާތެއްވެސް ކެނޑިގެން ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އޯރަންޒެބްގެ ދީނީ ސިޔާސަތާއި އަދި ވެރިކަން‬ ‫ހިންގަން ގެންގުޅުއްވި ބައެއް ސިޔާސަތުގެ ސަބުން‬ ‫ވެރިކަމުގައި‬

‫މިފަދަ‬

‫ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ‪.‬‬ ‫ތެރެއިން‬

‫އެތައް‬

‫ގޮންޖެހުންތަކާއި‬

‫މުގަލް ދަރިފަސްކޮޅުގެ ރަސްރަސްކަލުންގެ‬ ‫ފާހަގަކުރެވޭ‬

‫އެންމެ‬

‫ފަހުގެ‬

‫ޝަޙްސިއްޔަތަކީ އޯރަންޒެބެވެ‪ .‬އެހެން ނަމަވެސް‬

‫އެދަރިކޮޅުގެ ބާރު ކެނޑި އިސްލާމީ ރަސްކަން ނެތި‬

‫ދިއުމަށް މެދުވެރިވި މައިގަނޑު ސަބަބެއް ކަމުގައި‬ ‫ތާރީޚް ދިރާސާ ކުރައްވާ ޢިލްމުވެރިން ބުރަވެވެނީ‬

‫އޯރަންޒެބް ވެރިކަން ހިންގެވުމުގައި ގެންގުޅުއްވި‬

‫ހަރުކަށި ގަވާއިދުތަކާއި ރަޙުމްކުޑަ އުސޫލުތައް‬ ‫ކަމުގައެވެ‪.‬‬

‫ފާހަގަކޮށްލެވެނީ‬

‫އެހެން‬

‫ގޮތުގައެވެ‪.‬‬

‫ނަމަވެސް‬

‫ބިރުކުޑަ‬

‫އޯރަންޒެބް‬

‫ޝަޙްސިއްޔަތެއްގެ‬

‫އަވަހާރަވުން‬ ‫އޯރަންޒެބް އަވަހާރަވެފައިވަނީ މީލާދީން‬

‫‪ 1707‬ވަނަ އަހަރު ފެބްރުއަރީ މަހުގެ ‪20‬‬

‫ވަނަ ދުވަހު އުމުރުފުޅުން ‪ 88‬އަހަރުގައެވެ‪.‬‬ ‫އޯރަންޒެބަށްފަހު‬

‫ދަރިފަސްކޮޅުން‬

‫މުގަލް‬

‫ދެން ރަސްކަމަށް އިސްކުރެވުނީ އޯރަންޒެބްގެ‬ ‫ދަރިކަލުން ބަހާދުރު ޝާހް ‪ 1‬އެވެ‪ .‬ބަހާދުރު‬

‫ޝާހް ގެ ވެރިކަމުގައި މުގަލް ދަރިފަސްކޮޅުގެ ބާރު‬ ‫ފަނޑުވާން ފެށިއެވެ‪ .‬އޭގެ ސަބަބެއް ކަމުގައިވީ‬

‫ބަހާދުރު ޝާހް ގެ ބައްޕަ އޯރަންޒެބްގެ ވެރިކަމުގައި‬

‫އުފެދުނު ގުނާ އަދަދު ނުކުރެވޭ ދުޝްމަނުންނެވެ‪.‬‬ ‫އިންޑިއާގައި ރަސްކަން ކުރަމުންދިޔަ މުސްލިމް‬ ‫ދަރިފަސްކޮޅެއްކަމުގައިވާ‬ ‫ނެތެން‬

‫ދިމާވި‬

‫ސަބަބަކީ‬

‫މުގަލް‬

‫ދަރިފަސްކޮޅު‬

‫އިނގިރޭސީންނެވެ‪.‬‬

‫އިނގިރޭސީންގެ ބާރުގެ ދަށަށް މީލާދީން ‪1858‬‬

‫ވަނަ އަހަރު އިންޑިއާ ގެނައުމަށްފަހު މުގަލްގެ‬ ‫ދަރިފަސްކޮޅު އިންޑިއާއިން ބޭރު ކުރެވުނެވެ‪.‬‬

‫ަމ ުޢ ޫލމާތު‪http://www.aurangzeb.info :‬‬ ‫ނޓް ިއ ުތރު ސައިޓްތަކުން‬ ‫ނޓަ ެ‬ ‫ައދި އި ް‬

‫ނ‬ ‫ޞތެރި ަ‬ ‫ނގ ެ އިޚްލާ ް‬ ‫ކ ް‬ ‫ސި ަފއި ް‬ ‫ސލާ ަމތްތ ެރި ަ‬ ‫ނ‬ ‫ަޤ ުއމު ގ ެ ަ‬ ‫ކ ް‬

‫ ‬

‫ސ ީޢދު‬ ‫ނޓް ޭމޖަރ ަޢ ްބދުﷲ ަ‬ ‫ސޖަ ް‬ ‫ާ‬

‫ނވެ‪.‬‬ ‫ނކީ ސި ަފއިން ެ‬ ‫ރށް ިތބޭ ީމހުން ަ‬ ‫ރ ަމށް ަތ ްއ ާޔ ަ‬ ‫ރމަ ުކ ު‬ ‫ށ ަޓ ަކއި ހަނ ުގ ާ‬ ‫ރ ަމ ް‬ ‫ަޤ ުއމު ދި ާފ ުޢ ުކ ު‬

‫ނއި‬ ‫ނ ެޖހެނީ ދީ ާ‬ ‫ސ ަފއިން ވާ ް‬ ‫ރވެ‪ި .‬‬ ‫ޝ ަކ ެ‬ ‫ޗށް ެއ ުކ ެލވޭ ަޤ ުއ ުމގެ ަލ ް‬ ‫ނގެ ަމ ްއ ަ‬ ‫ރމަ ެވރި ް‬ ‫ެއއީ ހަނގު ާ‬

‫ށވެ‪.‬‬ ‫ނދޭ ަބ ަޔ ަކ ެ‬ ‫ސކަ ް‬ ‫ށ ުވރެ ަޤ ުއމީ ާވ ިޖ ަބށް ިއ ް‬ ‫ސ ް‬ ‫ނ ުފ ަ‬ ‫ށވެ‪ަ .‬‬ ‫ޞ ެތރި ަބ ަޔ ަކ ެ‬ ‫ަޤ ުއ ަމށް ވަ ާފ ެތރި‪ ،‬އި ްޚ ާލ ް‬ ‫ސ ުކރާ ަބ ަޔ ަކށެވެ‪ު .‬މޖް ަތ ަމ ުޢ ާއއި ަޤ ުއ ުމގެ‬ ‫ރ ަމ ީތ ަގއި ަޤ ުއމީ ިޚ ުދ ަމތް ިއ ް‬ ‫ނ ަތ ުކގެ ުކ ި‬ ‫ައ ިމ ްއލަ ެއދު ް‬

‫ނ ެމވެ‪.‬‬ ‫ރށް ުމހި ް‬ ‫ރކަން ަވ ަ‬ ‫ޞތެ ި‬ ‫ނގެ އި ްޚ ާލ ް‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ސ ާލ ަމ ާތއި ަހ ަމ ެޖހުން ެދ ެމ ެހ ްއ ުޓ ަމށް ި‬ ‫ސ ަލ ަހ ާތއި ަ‬ ‫ަމ ް‬ ‫ނ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނ ެދވޭ ެ‬ ‫ށއް ު‬ ‫ރ ޮކ ެ‬ ‫ށވަ ު‬ ‫ރކަން ަކ ަ‬ ‫ސ ާލމަ ްތ ެތ ި‬ ‫ނ ަލއި‪ަ ،‬ޤ ުއ ުމގެ ަ‬ ‫ރކާ ު‬ ‫ޝ ަކ ަ‬ ‫ޞތެރި ިދ ާފޢީ ަލ ް‬ ‫އި ްޚ ާލ ް‬

‫‪10‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އިޚްލާޞްތެރިކަމަކީ‬

‫ވާޖިބުތައް‬

‫އެކަމެއް‬

‫ފުރިހަމައަކަށް‬

‫ކުރަން‬

‫އަދާކުރުމެވެ‪.‬‬

‫މަސްއޫލިއްޔަތާއި‬ ‫އޮންނަ‬

‫އެންމެ‬

‫ހަވާލުކޮށްފައިވާ‬

‫ކޮންމެ ވާޖިބެއްވެސް ފަރުވާތެރިކަމާއެކު ކަމަށްކަމޭ‬

‫ހިތައިގެން އެންމެ ރަނގަޅަކަށް އަދާކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ‬

‫އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު‬

‫ޚިދުމަތުގައި‬

‫ސާބިތުވެ ހުރެވޭނީ‪ ،‬ސިފައިންގެ މީހެއްގެ ގޮތުގައި‬

‫ޤައުމީ ޚިދުމަތާ ކުރިމަތިލާއިރު މާތްﷲ ގަންދީ‬

‫ކުރާ ހުވާގެ މަތީގައި ސާބިތުވެ ހުރެވިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ޤާނޫނު އަސާސީ އާއި‬

‫ދިވެހި ދައުލަތާއި އިސްލާމްދީން ދިފާޢުކުރުމުގައި‬ ‫އަމާނާތްތެރިކަމުގައި‬

‫ތެދުވެރިކަމާއި‬

‫ދުޝްމަނުންނާއި‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ‬ ‫ފުރާނައިން‬

‫ބަޣާވާތްތެރިންގެ‬

‫ސަލާމަތްކުރުމުގައި‪،‬‬ ‫ޤުރުބާންވުމަށް‬

‫ދެމިތިބެ‪،‬‬ ‫ކިބައިން‬

‫ހަށިގަނޑާއި‬ ‫އަބަދުވެސް‬

‫ތައްޔާރަށް ހުރެގެންނެވެ‪ .‬އަމިއްލަ މަސްލަހަތުގެ‬ ‫ކުރިއަށް ހުރިހާ ހާލަތެއްގައިވެސް ދީނާއި ޤައުމު‬

‫އިސްކޮށްގެންނެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ އިޚްލާޞްތެރިކަން‬

‫ހުންނަންވާނީ އޭގެ އެންމެ މަތީ ދަރަޖައިގައެވެ‪.‬‬

‫އެއީ ހާލަތާއި ވަގުތުގެ ފައިދާނެގުމަށްޓަކައި އަމިއްލަ‬ ‫މަސްލަހަތުގެ ކުރިމަތީގައި ފުނޑުފުނޑުކޮށްލެވޭ‬ ‫ސިފަ އަކަށްވެގެން ނުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ‬

‫ހުންނަންޖެހޭ‬

‫މީހެއްގެ‬

‫އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ‬

‫ކިބައިގައި‬ ‫އެންމެ‬

‫އަސާސީ އެއް ސިފައަކީ ފަސްނުޖެހި އޯޑަރަށް‬ ‫ކިޔަމަންތެރިވުމުގެ‬

‫ވެރިންނަށް‬

‫ސިފައެވެ‪.‬‬

‫ފަސްނުޖެހި ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމެވެ‪ .‬ސިޔާސީ‬ ‫ލީޑަރޝިޕަށާއި‬

‫އަސްކަރީ‬

‫ކޮމާންޑަރުންނަށް‬

‫ވަފާތެރި ބައެއްގެ ގޮތުގައި ތިބުމާއެކު ޤާނޫނީ‬

‫އޯޑަރުތައް ވަގުތުން ވަގުތަށް ތަންފީޒު ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންނަށް‬

‫ބޭނުންވާ‬

‫ތަޢުލީމާއި‬

‫ތަމްރީނު‬

‫ސިފައިންގެ ކޮންމެ މީހަކުވެސް ހިތުން ރުހުމުން‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ނ ެޖހޭ‬ ‫ނގެ ީމ ެހ ްއގެ ިކ ަބ ިއ ަގއި ހުންނަ ް‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ި‬ ‫އިޚްލާޞްތެރިކަމުގެ އެންމެ އަސާސީ‬ ‫އެއް ސިފައަކީ ފަސްނުޖެހި އޯޑަރަށް‬ ‫ނށް‬ ‫ރ ުވ ުމގެ ސި ަފއެވެ‪ެ .‬ވރިން ަ‬ ‫ިކ ަޔމަން ެތ ި‬ ‫ރ ެމވެ‪.‬‬ ‫ރކަން ައ ާދ ުކ ު‬ ‫ނ ެތ ި‬ ‫ނ ެޖހި ިކ ަޔމަ ް‬ ‫ަފސް ު‬ ‫ސ ަކރީ‬ ‫ައ ް‬ ‫ށއި‬ ‫ޝ ަޕ ާ‬ ‫ީލޑަރ ި‬ ‫ސ ާޔސީ‬ ‫ި‬ ‫ކޮމާންޑަރުންނަށް ވަފާތެރި ބައެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ތިބުމާއެކު ޤާނޫނީ އޯޑަރުތައް ވަގުތުން‬ ‫ރ ެމވެ‪.‬‬ ‫ނ ީފޒު ުކ ު‬ ‫ަވ ުގ ަތށް ތަ ް‬

‫އަދާކުރަނީ ސިފައިންނެވެ‪ .‬މި މަތިވެރި ވާޖިބުތަށް‬ ‫އުފުލާއިރު‬

‫ސިފައިން‬

‫ވާންޖެހެނީ‬

‫ސިފައިން‬

‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޤާނޫނު އަސާސީއާއި ޤާނޫނުތަކާއި‬ ‫ޤަވާޢިދުތަކަށް‬

‫ބަޔަކަށެވެ‪.‬‬

‫އުސޫލުތަކަށް‬

‫ފުރިހަމައަށް‬

‫ސިފައިންގެ‬

‫ފުރިހަމައަށް‬

‫ސިފައިންގެ‬

‫ކިޔަމަންތެރިވާ‬

‫ޤަވާޢިދުތަކަށާއި‬ ‫ބަޔަކަށެވެ‪.‬‬

‫ތަބާވާ‬

‫ގުޅިފައިވަނީ‬

‫އިޚްލާޞްތެރިކަން‬

‫އަސްކަރިއްޔާގެ ޢިއްޒަތާއި ކަރާމާތަށެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ‬ ‫ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ‬

‫ކަރާމާތް‬

‫ޢިއްޒަތާއި‬

‫ހިފެހެއްޓުމުގެ ގޮތުން ގެންގުޅޭ އެންމެހާ ރިވެތި‬ ‫އާދަކާދަތަކާއި އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުތައް‬

‫ހޯދައި‪ ،‬ޤާބިލު ހުޝިޔާރު ބައެއްގެ ގޮތުގައި ފިސާރި‬ ‫ކެރިގެން ތިބުމެވެ‪.‬‬ ‫ޤައުމީ‬

‫ޚިދުމަތަށް‬

‫އިޚްލާޞްތެރިވުމަކީ‬

‫ތަމްރީނުދީ‬

‫ފަންނުވެރިކަމާއި‬

‫ޚިދުމަތް ދިނުމަށް ނަފްސަށާއި ޖިސްމަށް ބޭނުންވާ‬ ‫ތަރުބިއްޔަތާއި‬

‫ހުނަރުވެރިކަން‬

‫ތަރައްޤީކޮށް‬

‫އެންމެ‬

‫މަތީ‬

‫ދަރަޖައިގައި ބެހެއްޓުމެވެ‪ .‬ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް‬

‫އިސްނަގައި‪ ،‬ދެކިފެނިގެން މަސައްކަތް ކުރުމެވެ‪.‬‬

‫ޤައުމު ގޮވާލައި ކޮންމެ ގޮވާލުމަކަށް އަބަދުވެސް‬ ‫ތައްޔާރަށް ހުރެ އިޖާބަ ދިނުމެވެ‪ .‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ‬

‫ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރަކީ ޤައުމުގެ ޤާނޫނު އަސާސީއާއި‬ ‫ދައުލަތް‬

‫ހިމާޔަތްކޮށް‬

‫ބެލެހެއްޓުގެ‬

‫ޒިންމާ‬

‫އުފުލަންޖެހޭ ބާރެވެ‪ .‬ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި‬ ‫އިސްތިޤްލާލާއި ސިޔާސަތު ހިމާޔަތްކޮށް ދިފާޢުކުރަނީ‬

‫ސިފައިންނެވެ‪ .‬ޤާނޫނީ ވެރިކަމަށް އުނިކަމެއް‬

‫އަތުވެދާނެ‪ ،‬ޤާނޫނާ ޚިލާފު ކޮންމެ ކަމަކުން‬ ‫ޤާނޫނީ ވެރިކަން ހިމާޔަތްކުރަނީ ސިފައިންނެވެ‪.‬‬

‫ދައުލަތަށް ދިމާވާ ކުއްލި ހާލަތްކުގައި އަވަސް އަދި‬ ‫ކުއްލި ޚިދުމަތް ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ މަސްއޫލިއްޔަތު‬

‫ބެހެއްޓުން‬

‫މައްޗަށްވެސް‬ ‫ރަސްމީ‬

‫ކޮންމެ‬

‫ލާޒިމެވެ‪.‬‬

‫ސިފައިންގެ‬

‫ހަވާލުކުރެވޭ‬

‫މަސައްކަތެއްވެސް‬

‫މީހެއްގެ‬

‫ކޮންމެ‬

‫ފަރުވާތެރިކަމާއި‬

‫ރައްކާތެރިކަމާއި އިޚްލާޞްތެރިކަމާއެކު އަދާކުރުމުގެ‬

‫ރޫޙު ސިފައިންގެ ކޮންމެ މީހެއްގެ ކިބައިގައިވެސް‬ ‫ހުންނަން ޖެހެއެވެ‪ .‬ކަނޑައެޅި ވަކި އަމުރެއް‬

‫ނައިކަމުގައިވީ ނަމަވެސް ސިފައިންގެ މީހަކަށްވީތީ‬ ‫އަދާކުރަންޖެހޭ ކޮންމެ ވާޖިބެއްވެސް އެމީހަކަށް‬ ‫އެންމެ‬

‫އަދާކުރެވުނު‬

‫އަދާކުރަން‬

‫ރަނގަޅަކަށް‬

‫ޖެހެއެވެ‪ .‬މި ޤައުމުގެ މިނިވަންކަމާއި ހަމަޖެހުމާއި‬

‫ސަލާމަތްތެރިކަން‬

‫ވާސިލުވީ‬ ‫އަދާކުރި‬

‫ދިވެހި‬

‫މުހިންމު‬

‫މިއަދުގެ‬

‫ޖީލާ‬

‫އަސްކަރިއްޔާއިން‬ ‫ދައުރުގެ‬

‫ހަމައަށް‬

‫މާޒީގައި‬

‫ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހި ސިފައިން‪ ،‬ފުރާނައިން ޤުރުބާންވެގެން‬ ‫ދައްކުވައިދިން‬

‫ލާމަސީލު‬

‫މިސާލުތަކުގެ‬

‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ އިޚްލާޞްތެރިކަމަކީ‬

‫ޤައުމުގެ ސަލާމަތްތެރިކަން ކަމުގައި އެބޭފުޅުން‬ ‫ހިތުގެ އަޑިން ޤަބޫލުކުރައްވައި‪ ،‬ވެވެޑައިގެންނެވި‬

‫މަތިވެރި ޤުރުބާނީގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫ރާމިޒް ޢަލީ‬

‫މަންމަގެ އުނގުން ފެށިގެން ކަށްވަޅަށް‬ ‫ދާންދެން އުނގެނޭ ވާހަކަ އަކީ އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އަޑު އަހާ ވާހަކައެވެ‪ .‬މާނަ އަކީ ތިމާ ދުނިޔެއަށް‬ ‫އުފަންވީއްސުރެ‪ ،‬ދުނިޔެއާ ވަކިވެ ދަންދެން‬ ‫ހުރިހާ އުމުރެއްގައިވެސް‪ ،‬އުނގެނުމެވެ‪ .‬ކަންކަން‬ ‫މަސައްކަތް‬ ‫ދަސްކުރުމަށް‬ ‫ދަސްކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬މީގެތެރޭގައި ދިރިއުޅުމުގެ އިޖުތިމާއީ‬ ‫މާހައުލުގެ ތެރެއިން ދަސްކުރާ ކަންކަމާއި އިލްމު‬ ‫އުނގަންނައިދޭ މަރުކަޒަކަށް ގޮސްގެން އުނގެނޭ‬ ‫އުނގެނުން ހިމެނެއެވެ‪ .‬މިއީ ޒަމާނުއްސުރެ‬ ‫ދިވެހިން ވެސް ބޭނުންކުރަމުން އައި މަފްހޫމެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ އަޅުގަނޑުމެން މިކިޔާ‪ ،‬މުޅި އުމުރުގައި‬ ‫އުނގެނޭ އުނގެނުމެވެ‪ .‬މިޒަމާނުގެ ތައުލީމީ‬ ‫ބަހުން ނަމަ‪" ،‬ލައިފްލޯންގް ލަރނިންގ" އެވެ‪.‬‬ ‫އުނގެނޭ‬ ‫އުމުރުގައި‬ ‫މުޅި‬ ‫އުނގެނުން ނުވަތަ ލައިފްލޯންގް ލަރނިންގ‬ ‫އަކީ މީހަކު އޭނާގެ ފަރުދީ ނުވަތަ ފަންނީ‬ ‫ކުރިއެރުމަކަށްޓަކައި‪ ،‬އަމިއްލައަށް ބޭނުންވެގެން‪،‬‬ ‫އެކަމަށް އިސްނަގައިގެން‪ ،‬އުމުރަށް ނުވަތަ‬ ‫އުމުރުގެ ދިގުމުއްދަތަކަށް ދެމިގެންދާގޮތަށް‬ ‫"ލައިފްލޯންގް‬ ‫އުނގެނުމެވެ‪.‬‬ ‫އުނގެނޭ‬ ‫ލަރނިންގ"އަކީ އައު މަފްހޫމެއް ނޫނެވެ‪ .‬ގަދީމީ‬ ‫ގުރީކުގެ މަޝްހޫރު ފިލޯސަފަރުން ކަމުގައިވާ‬ ‫އެރިސްޓޯޓްލް އާއި ޕްލޭޓޯގެ ލިޔުންތަކުގައިވެސް‬ ‫ފާޅުކުރެވިފައިވާ ޚިޔާލެކެވެ‪ .‬ގަދީމީ ގުރީކުބަހުގެ‬ ‫"ޕައިޑީއާ" (‪ )paideia‬މި މަފްހޫމުގެ ތެރޭގައި‬ ‫މަރުހަލާތަކުގައި‬ ‫ހަޔާތުގެ‬ ‫ވަކިފަރުދެއްގެ‬ ‫އުނގެނުމުގެ ޚިޔާލާއި ޝައުގުވެރިކަން ހަޔާތުގެ‬ ‫އެކި މަރުހާތަކުގައި ދެމެހެއްޓުން ހިމެނިގެން‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬ޕްލޭޓޯ ގަބޫލުކުރެއްވި ގޮތުގައި އިންސާނާ‬ ‫ހަރުމީހަކަށްވެ‪ ،‬އޭނާގެ ވިސްނުން "ފިލޯސަފީ"ގެ‬ ‫އެންމެ ރަނގަޅު މިންގަޑުގައި ހުންނާނީ އޭނާގެ‬ ‫އުމުރުން ‪ 50‬އަހަރުގައެވެ‪ .‬އެހެންވުމުން‬ ‫ދަސްކުރުމަށް‪،‬‬ ‫ވިސްނަން‬ ‫ތޫނުފިލިކޮށް‬ ‫ބޮޑެތި މީހުން‪ ،‬ހިސާބު އިލްމު އުނގެނުން‬ ‫ދެމެހެއްޓުމަށް އޭނާ ބާރު އަޅުއްވާފައި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިޒަމާނުގެ ތާރީޚަށް ބަލާއިރު މިމަފްހޫމް ފާޅުވެ‪،‬‬ ‫ވައިގައި ހިފަންފެށީ ‪ 1960‬ގެ އަހަރުތަކުން‬ ‫ފެށިގެންނެވެ‪.‬‬

‫‪12‬‬

‫އ މަސައްކަތް ކުރާ‬ ‫އަސްކަރިއްޔާގަ ި‬ ‫އ އުނގެނޭ އުނގެނުން‬ ‫މީހުން‪ ،‬މުޅި އުމުރުގަ ި‬

‫ދެމެހެއްޓުމަކީ ނުހަނު މުހިއްމު ކަމެކެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ދުނިޔޭގެ ކުރިއަރާފައިވާ ގައުމު ތަކުގައި މިހާރު‬ ‫ވަރަށް ބޮޑަށް ބާރުއަޅާ ކަމެކެވެ‪ .‬މިފަދަ އެއް‬ ‫ގައުމަކީ އެމެރިކާ އެވެ‪ .‬އެއީ ފަހަކަށް އައިސް‬ ‫އެކި ސަބަބުތަކާ ހެދި ގައުމުން ބޭރުގައި ދިގު‬ ‫މުއްދަތުތަކަށް ސިފައިން ބައިތިއްބަން ޖެހިފައި‬ ‫ވުމާއެކު‪ ،‬އާއިލީ އަދި އިޖުތިމާއީ ގުޅުންތައް‬ ‫ދަމަހައްޓާނެ ގޮތުގެ އިތުރުން އެމީހުންނަށް‬ ‫ފޯރުކޮށްދޭން ޖެހޭ އިތުރު މައުލޫމާތާއި‬ ‫ތަމްރީނު ފޯރުކޮށްދީ‪ ،‬ތާޒާކުރަން ޖެހިފައި‬ ‫ވާތީއެވެ‪ .‬މިގޮތުން "ލައިފްލޯންގް ލަރނިންގ‬ ‫ސެންޓަރސް"ގެ ނަމުގައި ‪ 2006‬ވަނަ‬ ‫އަހަރުން ފެށިގެން ސިފައިންނަށް ޚާއްޞަ‬

‫ތަމްރީނު މަރުކަޒުތައް އަންނަނީ ހިންގަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިސެންޓަރުގެ ސަބަބުން އެމެރިކާގެ ސިފައިން‬ ‫ކޮންމެ ގައުމެއްގައި‪ ،‬ކޮންމެ ތަނެއްގައި‬ ‫ތިބިނަމަވެސް އެމީހުންނަށް ބޭނުންވާ ތަމްރީނުގެ‬ ‫ވަގުތެއްގައިވެސް‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫ފުރުސަތުތައް‬ ‫އޮންލައިންކޮށް ވަނީ ހުޅުވިފައެވެ‪.‬‬ ‫އިސްވެ ބަޔާންކުރެވުނު ސެންޓަރުތަކުގެ‬ ‫ފައިދާ އާއި ބޭނުންކުރެވޭ މިންވަރު ދެނެގަތުމަށް‬ ‫‪ 2007‬އަދި ‪ 2008‬ވަނަ އަހަރު ކުރެވުނު‬ ‫ދިރާސާތަކުން އެނގޭގޮތުގައި މިޕްރޮގްރާމުތަކުގައި‬ ‫ބައިވެރިވި ‪ 91%‬ސިފައިންނަށް މިޕްރޮގްރާމް‬ ‫ފެންވަރުގެ‬ ‫ޝައުގުވެރިއެވެ‪.‬‬ ‫ކަމުދެއެވެ‪.‬‬ ‫ފާހަގަކުރެވޭ ތަފާތެއް ނެތެވެ‪ .‬އޮންލައިން‬

‫މެދުވެރިކޮށް ހިންގޭ މިޕްރޮގްރާމުގައި ބައިވެރިވި‬ ‫މީހުންގެ ‪ 88%‬ބުނެފައިވަނީ މިއީ މަސައްކަތުގެ‬ ‫ޕްރޮގްރާމެއް‬ ‫އިތުރުކޮށްދޭ‬ ‫ހުނަރުވެރިކަން‬ ‫މިޕްރޮގްރާމުގެ‬ ‫ހަމައެހެންމެ‬ ‫ކަމުގައެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ބޮޑު އެއް ފައިދާ އަކީ ކްލާހަށް‬ ‫ހާޒިރުވެ ކިޔަވާގޮތަށް މިޕްރޮގުރާމް ހިންގުމަށް‬ ‫ހިނގާނެ ޚަރަދަށްވުރެ ‪ 93%‬އިންސައްތަ‬ ‫ޚަރަދު ކުޑަވުމެވެ‪ .‬އެހެންވުމުން ހުރިހާ‬ ‫ގޮތަކުން ބަލާއިރުވެސް މިއީ ޚިދުމަތުގައި‬ ‫ތިބޭ ސިފައިންގެ މައުލޫމާތާއި ހުނަރުވެރިކަން‬ ‫ތާޒާކޮށް‪ ،‬ކުރިއެރުވުމަށް ނުހަނު ބޭނުންތެރި‬ ‫ގޮތެއް ކަމުގައި އެމެރިކާގެ އަސްކަރިއްޔާއަށް‬ ‫ވަނީ ފާހަގަ ކުރެވިފައެވެ‪.‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ ވެސް އަސްކަރިއްޔާގެ‬ ‫މީހުންނަށް މިފަދަ ތަމްރީނު ޕްރޮގްރާމު‬ ‫ހިންގަން ވަރަށް އެކަށީގެންވާ ގައުމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ ރާއްޖެ އުފެދިފައި ވަނީ ކުދި ޖަޒީރާ‬ ‫ތަކެއްގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬ހިކިފަސްތަނަށްވުރެ ބޮޑީ‬ ‫ކަނޑުގެ ސަރަހައްދެވެ‪ .‬ވަކިވަކި އަތޮޅުތަކާއި‬ ‫ރަށްރަށުގެ މެދުގައި އަގުހެޔޮ‪ ،‬އިތުބާރު ކުރެވޭ‬ ‫ދަތުރުފަތުރުގެ ނިޒާމެއް ނެތެވެ‪ .‬މާލޭގެ އިތުރުން‬ ‫ރާއްޖޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ސިފައިން ގާއިމުވެ‬ ‫ތިބެން ޖެހެއެވެ‪ .‬ކަނޑުމަތީގައި ވެސް މެއެވެ‪.‬‬ ‫މިހެންވުމުން މިފަދަ ސިފައިންނަށް ތާޒާކުރުމުގެ‬ ‫ޕްރޮފެޝަނަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް ޕްރޮގްރާމްތައް‬ ‫ހިންގުމުގެ‬ ‫ގޮތެއްގައި‬ ‫ދެމެހެއްޓެނިވި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ބޭނުންތެރިކަން ނުހަނު ބޮޑެވެ‪ .‬އެހެނަސް މި ތަމްރީނު ޕްރޮގުރާމްތައް‪،‬‬ ‫ވަކި ސެންޓަރަކަށް ނުވަތަ ތަނަކަށް ހުރިހާ އެންމެން ގެނެސްގެން‬ ‫ހިންގުމަކީ ޚަރަދުގެ ގޮތުންނާއި‪ ،‬އެހެނިހެން ގޮތްގޮތުންވެސް ވަރަށް ގިނަ‬ ‫ގޮންޖެހުން ތަކަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހޭނެ ކަމެކެވެ‪ .‬މިހެންވުމުން މިކަމުގެ‬ ‫އެންމެ ރަނގަޅު ހައްލަކީ އޮންލައިންކޮށް‪ ،‬ދުރުންދޭ ތައުލީމުގެ ނިޒާމުގެ‬ ‫ތެރެއިން މިކަން ހަމަޖެއްސޭތޯ ބެލުމެވެ‪.‬‬ ‫މިޒަމާނުގެ އިންޓަރނެޓާއި‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖީގެ ފަސޭހަތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫ތަމްރީނު ޕްރޮގުރާމުތައް ހިންގުމަކީ ނުހަނު ފަސޭހަ ކަމެކެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ޕްރޮގުރާމު ހިންގޭނެ އެއްގޮތަކީ ޚިދުމަތުގައި ތިބޭ ސިފައިންނަށް‬ ‫ބޭނުންވާ އެކި މައުލޫމާތާއި ހުނަރުތަކަށް ޚާއްޞަ‪ ،‬ކުރު ޕްރޮގްރާމްތައް‪،‬‬ ‫އަސްކަރިއްޔާއިން އިސްނަގައިގެން ހިންގުމެވެ‪ .‬ކޮންމެ ޕްރޮގުރާމެއްވެސް‬ ‫ފަރުމާކުރެވިފައި ވާންވާނީ‪ ،‬ލިބޭ ހުސްވަގުތުގައި އަމިއްލައަށް ކިޔެވޭގޮތަށް‬ ‫މެޓީރިއަލް ތައްޔާރު ކުރެވި‪ ،‬އޮންލައިން ޕްލެޓްފޯމެއްގައި ކިޔެވޭ ގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫މިޕްލެޓްފޯމުގައި‪ ،‬ކިޔަވާ އެކިއެކި މައުޟޫއުތަކާ ގުޅޭގޮތުން ބައިވެރިންގެ‬ ‫ފޯރަމްތަކާއި ޑިސްކަޝަންތައް ހިނގަންވާނެ އެވެ‪ .‬މިޑިސްކަޝަންތައް‬ ‫މޮޑަރޭޓްކޮށް ކޮންޓްރޯލް ކުރާނީ ޕްރޮގުރާމުގެ އިންސްޓްރަކްޓަރެވެ‪.‬‬ ‫މީގެއިތުރުން ކުދި ކުއިޒުތަކާއި ބައިވެރިންގެ ފެންވަރު ވަޒަންކުރެވޭނެ‬ ‫ނިޒާމެއް އޮންނަންވާނެއެވެ‪ .‬ޕްރޮގުރާމަށް ލިބޭ ތަރުހީބު ބޮޑުކޮށް‪،‬‬ ‫ބައިވެރިންގެ ޝައުގުވެރިކަން ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި ކާމިޔާބު ކަމާއެކު‬ ‫ޕްރޮގުރާމް ނިންމާ ސިފައިންނަށް ހަނދާނީ ލިޔުމެއް ދޭގޮތަށް ހެދިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި މަގާމުގެ ކުރިއެރުން ދިނުން ފަދަ ކަންކަމުގައި ބޯނަސް ޕޮއިންޓް‬ ‫ލިބޭގޮތަށް ހެދިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ދެވަނަ ގޮތަކީ‪ ،‬ރާއްޖެ ނުވަތަ އެހެން ގައުމެއްގެ މަތީ ތައުލީމުގެ‬ ‫ތަމްރީނު ހިންގާ މަރުކަޒުތަކުން ހިންގާ އިތުބާރު ހިފޭ އޮންލައިން ޕްރޮގުރާމް‬ ‫ތަކުގައި ސިފައިން ބައިވެރިވުމަށް ހިތްވަރު ދިނުމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިފަދަ‬ ‫ޕްރޮގުރާމްތައް ވާންވާނީ އަސްކަރިއްޔާގެ އެކިއެކި ޑިޕާޓްމެންޓްތަކުން ކުރާ‬ ‫ޚާއްޞަ މަސައްކަތްތަކާ ގުޅުންހުރި ތަމްރީނު ޕްރޮގުރާމް ތަކަށެވެ‪ .‬މިފަދަ‬ ‫ޕްރޮގުރާމް ތަކުގެ ތެރޭގައި އެޑްވާންސްޑް ސެޓްފިކެޓް އިން ފެށިގެން‬ ‫ފުރަތަމަ ޑިގްރީ އާ ހަމައަށް ހުންނަ ޕްރޮގުރާމްތައް ހިމެނިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ބައެއް ކޯސްތައް‪ ،‬ޒަމާނީ ޓެކްނޮލޮޖީގެ އެހީތެރިކަމާއެކު‪ ،‬ދުރުންދޭ‬ ‫ތައުލީމުގެ ނިޒާމު މެދުވެރިކޮށް‪ ،‬ދިވެހިރާއްޖޭގެ ގައުމީ ޔުނިވަރސިޓީގައި‬ ‫ވެސް ހިންގައެވެ‪ .‬މިފަދަ ބައެއް ކޯސްތަކުގައި މިހާރުވެސް ސިފައިންނާއި‬ ‫ފުލުހުންގެ ބައެއް މީހުން ބައިވެރިވެ ކިޔަވަމުން ގެންދެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެއަކަސް‪ ،‬އަސްކަރީ ޚިދުމަތުގައި ތިބޭ މީހުންނަށް މުޅި‬ ‫އުމުރުގައި އުނގެނޭ އުނގެނުން ނުވަތަ ލައިފްލޯންގް ލަރނިންގ އަށް‬ ‫ހިތްވަރު ދިނުމަކީ ނުހަނު ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެނީ އަސްކަރީ‬ ‫މައުލޫމާތަށާއި އެކިއެކި ސްޓްރެޓެޖީޒްތަކަށް‪ ،‬ޒަމާނާއެކު އަންނަނީ އަވަސް‬ ‫ބަދަލުތަކެކެވެ‪ .‬މިބަދަލުތަކަށް ސިފައިން ލޯހުޅުވި ހޭނޭނީ އެމައުލޫމާތު‬ ‫ފަސޭހައިން ލިބިގަނެވޭނެ ގޮތެއް އޮވެގެންނެވެ‪ .‬މިކަމަށް އޮތް އެންމެ‬ ‫ފަސޭހަ އަދި ޚަރަދު ކުޑަގޮތަކީ އަސްކަރިއްޔާގެ ވަކި ޑިޕާޓްމެންޓަކުން‬ ‫ބަލަހައްޓާ‪ ،‬އޮންލައިން ޕްލެޓްފޯމެއް މިކަމަށްޓަކައި ޚާއްޞަ ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ އުނގެނުމަކީ ނިމުމެއް އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬މަންމަގެ އުނގުން‬ ‫ފެށިގެން ކަށްވަޅަށް ދާންދެން ޢިލްމު އުނގެނޭށޭ މުސްކުޅިން ބުނަނީ‬ ‫މިސަބަބަށްޓަކައެވެ‪.‬‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ރިސޯޓްތަކުގައި ހިނގާ އަލިފާނުގެ‬ ‫ހާދިސާތައް މަދު ކުރުން‬ ‫"ވަން‬ ‫ރިސޯޓްތަކަކީ‬ ‫ރާއްޖޭގެ‬ ‫އައިލެންޓް ވަން ރިސޯޓް" ކަމަށް ބުނުމުން‪،‬‬ ‫ފަތުރުވެރިންނަށް އިތުބާރާއި ޔަގީންކަން ހުރިހާ‬ ‫ފެންވަރެއްގައި ފޯރުކޮށްދީ ރިސޯޓްގެ އަގުބޮޑު‬ ‫އިންވެސްޓްމެންޓާއި‪ ،‬މީހުންގެ ފުރާނައާއި މުދާ‬ ‫ރައްކާތެރިކޮށްދިނުމަށް ވަރަށް ބޮޑު އިސްކަމެއް‬ ‫ދޭންޖެހެއެވެ‪ .‬އަލިފާނުގެ ނުރައްކާތެރި ހާދިސާއެއް‬ ‫ދިމާވުން އެއިގެ އިނިޝިއަލް ސްޓޭޖްގައި‬ ‫ހަރަކާތްތެރި ނުވެވިއްޖެނަމަ ދެންވެގެންދާނެ‬ ‫ގޮތް ހިތަށްވެސް ގެންނަށް އުދަގޫވެއެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމަށްއޮތް ހައްލެއްކަމަށް ދެކެނީ ރާއްޖޭގައި‬ ‫އޮޕަރޭޓްކުރާ ރިސޯޓްތަކުގައި އަލިފާންނިވާ‬ ‫ނިޒާމްތައް ޤާއިމްކޮށް ރިސޯޓްތަކުގެ މުވައްޒަފުން‬ ‫ހޭލުންތެރި ކުރުން ކަން ޤަބޫލް ކުރެވެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫މިމަސައްކަތް ކުރާއިރު ހުއްދަ އޮންނަ ފަރާތްތައް‬ ‫މެދުވެރިކޮށް ކުރުމާއި ބޭނުންކުރާ ތަކެއްޗަކީ‬ ‫ކަމާއިބެހޭ ފަރާތްތަކުން ޤަބޫލުކުރާ ތަކެއްޗަށް‬ ‫ވާންޖެހެއެވެ‪ .‬‬

‫‪14‬‬

‫ދެތިން‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫އަހަރެއްގެ‬ ‫ރިސޯޓްގައި އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއް ހިނގައި‬ ‫ބޮޑުގެއްލުމެއްވެއްޖެކަމަށް އެއްބަޔަށް ބުނާއިރު‬ ‫މިކަމުގައި މުޅި އިންޑަސްޓްރީއަށް ނުސީދާ‬ ‫ގޮތުގައި ލިބޭ ގެއްލުން މާބޮޑެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ކޮންމެ ރިޒޯޓެއްގައިވެސް އަލިފާން ރޯވާ‬ ‫ފުރަތަމަ ސްޓޭޖުގައި އެހާދިސާ ކޮންޓްރޯލްކޮށް‬ ‫އަލިފާންނިވާބަޔަކު‬ ‫އަލިފާންނިއްވުމަށްޓަކައި‪،‬‬ ‫ތިބެންޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި ހާއްސަކޮށް ރިސޯޓް‬ ‫މާހައުލަކީ އަލިފާނުން ރައްކާތެރި ތަނަކަށް‬ ‫ހެދުމުގައި މުވައްޒަފުން އަހުލުވެރި ކުރުވަން‬

‫ސ ްޓ ަގއި‬ ‫ރ ޯ‬ ‫ި‬

‫ނގެ‬ ‫ައ ިލފާ ު‬

‫ހިނ ާގފާނެ‬

‫ހާދިސާއެއް‬

‫ކޮންޓްރޯލް‬

‫ޕޯރ ަޓ ަބލް‬

‫ަފޔަރ ަފ ިއޓިންގ‬

‫ެބ ެހ ްއ ުޓ ަމކީ‬

‫ރށް‬ ‫ަވ ަ‬

‫ކުރުމަށްޓަކައި‬ ‫ަޕ ްމޕް‬

‫ރ ަކ ެމ ެކވެ‪.‬‬ ‫ނތެ ި‬ ‫ބޭނު ް‬

‫އެހެނީ ރަށުގެ ކޮންމެ ތަނެއްގައި ހާދިސާއެއް‬ ‫ސ ަހ ަކ ާމ ެއކު‬ ‫ހިނގި ަކ ުމ ަގއި ިވ ަޔސް ަފ ޭ‬ ‫އެތަނަކަށް ޕަންޕް ގެނެސް އަލިފާންނިއްވުމަށް‬ ‫ނ ީތ ެއވެ‪.‬‬ ‫ނދާ ެ‬ ‫ސހަ ެވގެ ް‬ ‫ަފ ޭ‬

‫ޖެހެއެވެ‪ .‬އެގޮތުން ފަޔަރ އެވެއާރނަސް‬ ‫އަލިފާންނިވުމަށް‬ ‫ހިންގުމާއި‬ ‫ޕްރޮގްރާމް‬ ‫ޤާއިމްކޮށްފައިވާ ސާމާނު ދޭތެރެދޭތެރެއިން‬ ‫ޓެސްޓްކޮށް ހާލަތު ދެނެގަތުންވަރަށް މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫އެހެނީ ކޮންމެ ރިޒޯޓެއްގައިވެސް އަލިފާނުގެ‬ ‫ދިމާވާ‬ ‫ޤުދުރަތީގޮތުން‬ ‫ހާދިސާތަކުންނާއި‪،‬‬ ‫ނުރައްކާތެރި ކަންކަމުގައި ރައްޔިތުންގެ ފުރާނައާއި‬ ‫މުދާ ސަލާމަތްކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި އެންމެ‬ ‫އިސްރޯލެއް އަދާކުރަންޖެހޭނީ އެރިޒޯޓެއްގައި‬ ‫ތިބޭ އަލިފާންނިވުމުގެ ޒިންމާއަދާކުރާބައެކެވެ‪.‬‬

‫ނޓް ައ ްޙ ަމދު‬ ‫ސޓް ލެ ްފޓިނަ ް‬ ‫ަފ ް‬ ‫ފާއިޒް ރަޝާދު‬

‫ނުވަތަ އެކަމަށް މަތިކޮށްފައިވާ ކޮންމެވެސް‬ ‫ބަޔެކެވެ‪ .‬މިކަމުގައި ވަކި ޤާނޫނެއް ނެތުމަކީ‬ ‫އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅު ނާޅައި ދޫކޮށްލުންކަމަށް‬ ‫ބަލައިގެން ތިބެވޭކަން ނެތެވެ‪ .‬‬ ‫ރިސޯޓްތަކުގައި އާންމުކޮށް ބޭނުންކުރާ‬ ‫އަލިފާނުން ރައްކާތެރިކޮށްދޭ ނިޒާމްތަކަކީ‪،‬‬ ‫އަލިފާނުގެ‬ ‫މިއީ‪،‬‬ ‫އަލިފާންނިވިއެވެ‪.‬‬ ‫ކުރުމަށްޓަކައި‬ ‫ކޮންޓްރޯލް‬ ‫ހާދިސާއެއް‬ ‫އަލިފާންނިއްވެއް ހޯދުމަށް ‪ 30‬މީޓަރަށްވުރެ‬ ‫ބަހައްޓާފައި‬ ‫ދާންނުޖެހޭގޮތަށް‬ ‫ދުރަށް‬ ‫ހުންނަންޖެހޭ އެއްޗެކެވެ‪ .‬މިގޮތުން އާންމުކޮށް‬

‫ބޭނުންކުރެވެނީ ވޯޓަރ އެކްސްޓިންގުއިޝަރ‪،‬‬ ‫ޑްރައި ކެމިކަލް ޕައުޑަރ އެކްސްޓިންގުއިޝަރ‪،‬‬ ‫ސީ‪.‬އޯ‪.‬ޓޫ އެކްސްޓިންގުއިޝަރ އަދި ފޯމް‬ ‫އެކްސްޓިންގުއިޝަރއެވެ‪ .‬ބަދިގެ ފަދަ އަލިފާން‬ ‫ގެންގުޅޭ ތަންތަނުގައި‪ ،‬އަލިފާންނިވީގެ އިތުރުން‬ ‫އަލިފާންނިވާ ރަޖާ ބަހައްޓާފައި ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ރިސޯޓްގައި ހިނގާފާނެ އަލިފާނުގެ‬ ‫ހާދިސާއެއް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމަށްޓަކައި ހޯސްރީލް‬ ‫ސިސްޓަމް ބޭނުންކުރެއެވެ‪ .‬މިހޯސްރީލް ބަހައްޓާ‬ ‫ޢިމާރާތުގެ ފްލޯރ އޭރިއާގެ ކޮންމެ ‪800‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އަކަމީޓަރަކަށް ހޯސްރީލްއެއް ހުންނަން ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ރިސޯޓްގައި ހިނގާފާނެ އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއް ކޮންޓްރޯލް‬ ‫ކުރުމަށްޓަކައި ޕްރެޝަރައިޒްޑް ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ސިސްޓަމެއް‬ ‫ގާއިމްކުރެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން ރިޒޯރޓްގައި އަންޑަރ ގްރައުންޑް ނުވަތަ ޕިލަރ‬ ‫ފަޔަރ ހައިޑްރަންޓް ބެހެއްޓިދާނެއެވެ‪ .‬އެއީ ދެހައިޑްރަންޓް ދެމެދުގައި‬ ‫‪ 150‬މީޓަރަށްވުރެ ދިގުނުވާގޮތަށެވެ‪ .‬މިހައިޑްރަންޓްއަކުން މަދުވެގެން ‪4‬‬ ‫ ‪ 5‬ބާރ އާއި ދެމެދުގެ ޕްރެޝަރގައި ފެން ބޭރުވާން ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އަދި‬‫މިއާއި ގުޅާނެ ޑެލިވަރީ ހޮޅިތަކާއި ބްރާންޗް ފަދަތަކެތި ފަސޭހަކަމާއެކު‬ ‫އަތުޖެހޭ ހިސާބުގައި ހުރުން ވަރަށް މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫ރިސޯޓްގައި ހިނގާފާނެ އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއް ކޮންޓްރޯލް‬ ‫ކުރުމަށްޓަކައި ޕޯރޓަބަލް ފަޔަރފައިޓިންގ ޕަމްޕް ބެހެއްޓުމަކީ ވަރަށް‬ ‫ބޭނުންތެރިކަމެކެވެ‪ .‬އެހެނީ ރަށުގެ ކޮންމެ ތަނެއްގައި ހާދިސާއެއް‬ ‫ހިނގި ކަމުގައި ވިޔަސް ފަސޭހަކަމާއެކު އެތަނަކަށް ޕަންޕް ގެނެސް‬ ‫އަލިފާންނިއްވުމަށް ފަސޭހަވެގެންދާނެތީއެވެ‪ .‬މިޕަންޕަކީ އެކަށީގެންވާ‬ ‫ކެޕޭސިޓީއެއް ހުންނައެއްޗަކަށް ވާންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އަލިފާނުގެ ހާދިސާއެއް ހިނގައިފިނަމަ އެކަން ވަގުތުން‬ ‫ދެނެގަތުމަށްޓަކައި އޮޓަމެޓިކް ފަޔަރ ޑިޓެކްޝަން އެންޑް އެލާރމް‬ ‫ސިސްޓަމެއް ޤާއިމްކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން ރިސޯޓްގެ ކޮންމެ‬ ‫އިމާރާތެއްގައި ނުވަތަ ޢިމާރާތުގެ އެތެރޭގައި ބައިކޮށްފައިވާ ކޮންމެ‬ ‫ބައެއްގައި ފަޔަރ އެލާމް ސިސްޓަމްގެ ޑިޓެކްޓަރ ހަރުކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬‬ ‫ ‬ ‫ރިސޯޓްތަކުގައި ވަރަށް އިފެކްޓިވްކޮށް ފަޔަރ އިވެކުއޭޝަން‬ ‫ޑްރިލް އަދި އަލިފާންރޯވުމުން މީހުން ފަސޭހަކަމާއެކު އެއްވާނެތަންތަން‬ ‫ދުރާލާ ފާހަގަކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬އަދި ކޮންމެ ރިޒޯޓެއްގައިވެސް ޕެޓްރޯލް‬ ‫ވިއްކާ ތަނުގައި ޤާއިމްކުރަންޖެހޭ އަލިފާންނިވާ ނިޒާމްތަކާއި ނިޝާން‬ ‫ތަކަކީވެސް ވަރަށް މުހިންމު އަދި ދުރާލާ ހަރުކުރެވިފައި ހުންނަށްޖެހޭ‬ ‫ތަކެއްޗެވެ‪ .‬މިއީވެސް ރައްކާތެރިކަމުގެ ގޮތުން އަޅާ ފިޔަވަޅުތަކެކެވެ‪.‬‬

‫ކޮންމެ ޚިދުމަތެއް ދިނުމުގައިވެސް އަބަދުވެސް ބަލަން ޖެހޭ ީ‬ ‫ނ‬ ‫އެޚިދުމަތް އިތުރަށް ތަރައްގީ ކުރެވިދާނެ ގޮތަކީ ކޮބާއިކަމާއި އަދި‬ ‫އެކަމެއް ކުރުމުގައި ދިމާވެދާނެ ދަތިތަކާއި އެކަމުގެ ހައްލު ފަސޭހައިން‬ ‫ހޯދިދާނެ ގޮތްތަކުގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬މިފަދަ ޚިދުމަތެއް ދިނުމުގައި ފަރުވާ‬ ‫ކުޑަކުރެވިއްޖެނަމަ މިޤައުމުގެ "ރަންބިސް" އަޅާ ކުކުޅުގެ ފަރާތުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ނިކަމެތިކަމެއް ލިބިގެން ހިގައިދާނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މިކަމުގައި ހުރި ގޮންޖެހުންތައް ދެނެގަނެ އަވަސް ހައްލެއް ހޯދުމަކީ‬ ‫މިކަމުން ހުރިހާ ފަރާތްތަކަށް ނަފާލިބިގެން ދާނެކަމެއްކަން ގަބޫލުކުރަމެވެ‪ .‬‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ށ ބިނާވެފައިވާ އިސްލާމިކް އިންޝުއަރަންސް‪،‬‬ ‫ޝަރީޢާގެ އުސޫލްތަކުގެ މައްޗަ ް‬ ‫ޅން އިތުބާރުކުރާ އިންޝުއަރަންސް ދޭ ފަރާތް‪،‬‬ ‫ތަކާފުލްގެ ޙިދުމަތް ތިޔަބޭފު ު‬ ‫އޑް އިންޝުއަރަންސުން!‬ ‫އެލަ ި‬

‫”އަޔާދީ ތަކާފުލް“ އަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެންމެ ފުރަތަމަ އިސްލާމިކް‬ ‫ލައިސަންސް ކުރެވިފައިވާ ވިންޑޯ‬

‫ތަކާފުލް އަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢާގެ އަސާސްތަކާއި އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތިން އާންމު‬ ‫ފަރާތްތަކަށާއި ކުންފުނިތަކަށް ދިމާވެދާނެ ނުރައްކަލަކުން ނުވަތަ ގެއްލުމަކުން ބަދަލު‬ ‫ހޯދައިދޭ ޙާއްސަ އިންޝުއަރަންސް ނިޒާމެއް‪.‬‬ ‫މިނިޒާމުގައި ގެއްލުންލިބޭ ފަރާތްތަކަށް ބަދަލުދޭނީ މީގައި ބައިވެރިވާ ފަރާތްތަކުންދޭ‬ ‫ފައިސާއިން ޤާއިމްކުރެވޭ ފަންޑަކުން‪.‬‬ ‫އ އަޔާދީ ތަކާފުލްގެ ރޯލަކީ ސްކީމްގެ ބައިވެރިންދޭ ފައިސާ އޭޖެންޓެއްގެ‬ ‫މިމުޢާމަލާތުގަ ި‬ ‫ނ ބެލެހެއްޓުން‪.‬‬ ‫ހައިސިއްޔަތު ް‬ ‫ބައިވެރިންދޭ ފައިސާގެ ވަކިވަރެއް އިންވެސްޓްކޮށްގެން ލިބޭ ފައިދާ‬ ‫ބަހާލެވޭ‪.‬‬

‫އެންމެންގެ މެދުގައ‬

‫ކާގޯ ތަކާފުލް‬

‫މޮޓޯ ތަކާފުލް‬

‫ޓްރެވަލް ތަކާފުލް‬

‫ކޮންޓްރެކްޓަރސް އޯލް ރިސްކް‬

‫ފަޔަރ ތަކާފުލް‬

‫މަނީ ތަކާފުލް‬

‫ތަކާފުލް‬

‫ކޮންސީކުއެންޝަލް ލޮސް‬ ‫ތަކާފުލް‬

‫ހޯމް ތަކާފުލް‬

‫ހަލް ތަކާފުލް‬

‫‪www.ayady.mv‬‬ ‫‪Fen Building, 2nd Floor, Ameenee Magu Male', 20375, Tel: +960 301 8000‬‬

‫ޙަޤީޤީ ހާދިސާ ‪....‬‬ ‫ނޓް‬ ‫ސޓާ ްފ ސަރޖަ ް‬ ‫ޮޕ ިލސް ް‬ ‫އަޙްމަދު ނާފިޢު‬

‫އެއް ދުވަހަކު ވަރަށް ގާތް ރައްޓެއްސަކު‬ ‫ކޮފީއަކަށް ގޮސް މުޖުތަމަޢުގައި ހިނގާފައިވާ‬ ‫އިޖްތިމާޢީ ހާދިސާތަކެއްގެ ވާހަކަ ކިޔައިދެމުން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬އެ ވާހަކަތަކުގެ ތެރެއިން ވާހަކައެއް‬ ‫ކިޔައިދޭން ފެށުމުން އުފެދުނު ޝައުޤުވެރިކަމެއްގެ‬ ‫ސަބަބުން އިތުރަށް އޮޅުން ފިލުވާލީމެވެ‪.‬‬ ‫ތެރެއިން‬ ‫އެވާހަކަތަކުގެ‬ ‫ތިރީގައިމިވަނީ‬ ‫އަޅުގަނޑާއި ހިއްސާކުރި އެއް ވާހަކައެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ‪ 2000‬ވަނަ އަހަރެވެ‪ .‬އޭ ު‬ ‫ރ‬ ‫އަހަރެން ތަޢުލީމް ޙާޞިލު ކުރަމުން ދިޔައީ‬ ‫ގްރޭޑް ‪ 10‬ގައެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު މި ކިޔާދެނީ‬ ‫ކިޔަވަން އުޅުނު ދުވަސްވަރު އަޅުގަނޑު އުޅުނު‬ ‫ގޭގެ ކުލީ ކޮޓަރިއަކަށް އައި ދެބެންގެ ވާހަކައެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ދެބަނޑު‪ ،‬އެއް ބަފާ ދެބެންނެވެ‪ .‬އެގެއަކީ‬ ‫އެޒަމާނުގައި ރާއްޖެ ތެރޭ ރަށެއްގައި އާދައިގެ‬ ‫ގެއެއް ހުންނަ ގޮތަށް ހަދާފައިވާ ގެއެކެވެ‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫އެއް ދުވަހަކު އަހަރެން ގޭގައި އުޅެނިކޮށް‬ ‫ކުއްޔަށް ދޫކުރާ ހުސް ކޮޓަރިއެއް ހުރިތޯ ބަލަން‬ ‫މީހަކު އައެވެ‪ .‬އެގޭގައި ކޮޓަރިއެއް ހުސްވެފައި‬ ‫ހުރުމުން އަޅުގަނޑު ގޭގެ ވެރިމީހާއަށް ގޮވާލީމެވެ‪.‬‬ ‫ގޭގެ ވެރިމީހާ އައިސް ކޮޓަރި ދެއްކުމަށްފަހު‬ ‫ކޮޓަރީގައި އުޅޭނީ ކޮންބައެއްތޯ އެމީހާ ކައިރީ‬ ‫އަހާލިއެވެ‪" .‬އަޅުގަނޑާއި އަޅުގަނޑުގެ ކޮއްކޮއާ‬ ‫ދެމީހުން އެކަނި" ވަރަށް ކުރުކޮށް އެމީހާ ޖަވާބު‬ ‫ދިނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ކޮޓަރި ހިފުމާއި ގުޅޭ ހުރިހާ‬

‫ހ ގެންގުޅޭ ލަގެޖްތަ ް‬ ‫އ‬ ‫މުޢާމަލާތެއް ނިންމާލުމަށްފަ ު‬ ‫މހާ ގެއިން ނުކުމެގެން‬ ‫ގެނައުމަށް އެ ފިރިހެން ީ‬ ‫ހިގައްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ އިރުކޮޅެއްނުވަނީސް ސަލާމް ގޮވާލާފައި‬ ‫ގެއަށްވަނީ އުމުރުން ދުވަސްވީ މުސްކުޅި‬ ‫އަންހެނެކެވެ‪ .‬ގޭގެ ވެރިމީހާއާއި ކޮންމެވެސް‬ ‫ވަރެއްގެ ރައްޓެހިކަމެއް އޮންނަ އަންހެނެކެވެ‪.‬‬ ‫އޭނާ ގޭގެ ވެރިމީހާއަށް ގޮވާލާފައި "ދެންމެ‬ ‫ނުކުމެގެން އެދިޔަ މީހާއަށް ކޮޓަރި ދޫކުރީތަ؟" ‬ ‫މިހެން އަހާލީއެވެ‪ .‬ޖަވާބުގައި "އާނ" ގޭގެ‬ ‫ވެރިމީހާ ބުނެފިއެވެ‪ .‬ގޭގެ ވެރިމީހާ އިތުރު‬ ‫އެއްޗެކޭ ބުނުމުގެ ކުރިން "އެދެމީހުން އުޅޭގޮތް‬ ‫ރަނގަޅަށް ބަލައްޗޭ" ބުނެފައި އެމީހާ ނުކުމެގެން‬ ‫ހިގައްޖެއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑަށް ލިބުނީ ހައިރާން‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އެބުނި އެއްޗެއްގެ މާނަ ފުންކަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެން ގޭގެ ވެރިމީހާ ކައިރީގައި އެބުނީ ކީކޭހޭ‬ ‫އަހާލުމުން މީހުން އެކަހަލަ ވާހަކަ ދައްކާނޭ‪...‬‬ ‫އަޅާ ނުލާށޭ ބުނެފައި ކޮޓަރިއަށް ވަނެވެ‪.‬‬ ‫ކުއްޔަށް އައި ދެމީހުންގެ ތެރެއިން‬ ‫ފިރިހެން މީހާއަކީ ވަރަށް ދޮން މީހެކެވެ‪ .‬އަންހެން‬ ‫ކުއްޖާއަކީވެސް ވަރަށް ރީތި އަންހެން ކުއްޖެކެވެ‪.‬‬ ‫ގޭގެ ވެރިމީހާއަކީ އުމުރުން ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫‪ 55‬އަހަރުވެފައިވާ އަދި މީހަކާއި އިނދެ‪،‬‬ ‫ވަރިކޮށްފައިވާ ދަރިއަކު ނެތް އަންހެނެކެވެ‪.‬‬ ‫ކޮޓަރި ހިފައިގެން އަޅުގަނޑުމެން ގެއަށް‬

‫އައި ދެމީހުން އުޅުން ހުންނަ ގޮތުން އާދަޔާ ޚިލާފު‬ ‫ކަންތައްތަކެއް ފާހަގަ ކުރެވުނެވެ‪ .‬އެއީ މޯބައިލް‬ ‫ފޯން އާންމު ޒަމާނެއް ނޫނެވެ‪ .‬ކޮޓަރީގައި އުޅޭ‬ ‫ދެބެންގެ ތެރެއިން ފިރިހެން މީހާއަކީ ކޮންމެ‬ ‫ދުވަހަކު ހެދުނު ‪ 7‬ޖަހާއިރު މާލެއާ ކައިރީގައި‬ ‫އޮންނަ ރިސޯޓަކަށް ވަޒީފާއަށް ދާ މީހެކެވެ‪ .‬އޭނާ‬ ‫އެނބުރި ގެއަށް އަންނަނީ ކޮންމެ ދުވަހެއްގެވެސް‬ ‫ހަވީރު ‪ 4‬ނޫނީ ‪ 5‬ޖަހާއިރުގައެވެ‪ .‬އަދި ހުކުރު‬ ‫ދުވަހަކީ އޭނާގެ އޮފް ދުވަހެކެވެ‪ .‬އެދުވަހު އެއްކޮށް‬ ‫އޭނާ ހޭދަކުރަނީ ގޭގައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ކޮންމެ‬ ‫ދުވަހަކުވެސް އެ ފިރިހެން މީހާ ގެއަށް ފޯނުކޮށްގެން‬ ‫އޭނާގެ އަންހެން ކޮއްކޮއާ ވާހަކަދައްކަން އެއް‬ ‫ގަޑިއިރު ދެ ގަޑިއިރުވެސް ހޭދަކުރެއެވެ‪ .‬މީއީ‬ ‫ފުރަތަމަ ފާހަގަ ކުރެވުނު ކަންތަކެވެ‪ .‬އެގޭގައި‬ ‫އަޅުގަނޑާއެކު އިތުރު ތިން ކޮޓަރީގައި ތިން ރަށުގެ‬ ‫މީހުން އުޅޭއިރުވެސް ހެދުން ބަދަލު ކުރުމާއި ނިދާ‬ ‫ގަޑީގައި ފިޔަވާ އިތުރު ގަޑިތަކުގައި ކޮޓަރީގެ‬ ‫ދޮރެއް ނުލައްޕަމެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ގެ ތިރިވުމާއި‬ ‫ކޮޓަރިތައް ސީލިންގ ނުކޮށް ހުރުމުގެ ސަބަބުން‬ ‫ހޫނު ގަދަކަމުންނެވެ‪ .‬ދޮރު ލެއްޕި ނަމަވެސް‬ ‫އެއްވެސް ކޮޓަރިއަކު ރޭގަނޑު ނިދާގަޑީގައި ނޫނީ‬ ‫ތަޅެއް ނުލައެވެ‪ .‬ހުރިހާ މީހުންވެސް އުޅުނީ އެހާ‬ ‫ގާތްކޮށެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އެ ފިރިހެން މީހާ ގެއަށް‬ ‫އައުމާއެކު އެދެމީހުން ކޮޓަރިއަށްވަދެ ތަޅުލައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ފިރިހެން މީހާ ގެއަށް އަންނައިރު ކޮޓަރި‬ ‫ހުޅުވާފަ ހުރެއްޖެ ނަމަ އެ އަންހެން ކުއްޖާއަށް‬ ‫ދިމާލަށް ހަޅޭލަވާ ތަޅުލައެވެ‪ .‬މިއީ ދެވަނަ‬ ‫ކަންތަކެވެ‪ .‬ތިންވަނަ ކަމަކީ ގޭގައި އުޅޭ‬ ‫ޓެކްސީ ޑްރައިވަރަށް އެ ދެބެން އާޓްފިޝަލް‬ ‫ބީޗު ސަރަހައްދުންނާއި މާލޭގެ އެކި ހިސާބުތަކުން‬ ‫"ދެލޯބިވެރިން"ގެ ގޮތުގައި ތަކުރާރުކޮށް ފެނުމެވެ‪.‬‬ ‫ހަތަރުވަނަ ކަމަކީ އެ ދެބެން މަގުމަތިން‬ ‫ތަންތަނަށް ދާއިރު އަތްގުޅާލައިގެން ދިއުމާއި‬ ‫ގެއާއި ކައިރި ސަރަހައްދަށް އައިސް ދެމީހުން ‬ ‫ނުދަންނަ ދެމީހުން ފަދައިން މަގުގެ ދެފަރާތުން‬ ‫އައިސް ގެއަށް ވަންނަ ތަން އަވަށްޓެރިންނަށާއި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އުޅޭ ގޭގެ މީހުންނަށް ފެނުމެވެ‪.‬‬ ‫ކަންތައްތައް މިހެން ހުރުމާއެކުވެސް‬ ‫އެއީ އާއިލީ ގޮތުން ވަރަށް ގާތް ދެބެން ކަމުން‬ ‫ގޭގެ އެއްވެސް މީހަކު މި ފާހަގަ ކުރެވޭ‬ ‫ކަންތައްތަކާއިމެދު އެކަކު އަނެކާއި ޚިޔާލު ބަދަލުކޮށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނަހަދައެވެ‪ .‬ކޮންމެ މީހަކުވެސް ހިތުގައި އެކަ ް‬ ‫ނ‬ ‫ބާއްވަނީއެވެ‪ .‬ކަންތައްތައް ތިލަވެ‪ ،‬އެދެމީހުންގެ‬ ‫ވާހަކަ އެކަކު އަނެކަކާއި ހިއްސާކުރަން ފެށީ‬ ‫އެގޭގެ ކޮޓަރިއެއްގައި ކުއްޔަށް އުޅޭ ޓެކްސީ‬ ‫ޑްރައިވަރެއްގެ ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ޓެކްސީ ޑްރައިވަރު‬ ‫ކޮންމެ ރެއަކު އަންނަނީ ދަންވަރު ބާރަ ނޫނީ‬ ‫އެކެއް ޖަހާކަންހާއިރުއެވެ‪ .‬މިދެބެންގެ ހަރަކާތް‬ ‫މަގުމަތިންނާއި ތަންތަނުން އެތައް ފަހަރަކު‬ ‫ތަކުރާރުކޮށް ފެނިފައިވުމާއެކު އެއް ރެއަކު‬ ‫އެދެމީހުން ނިދާ ކޮޓަރީގެ ކުޑަދޮރުގައި ޖަހާފައިވާ‬ ‫ލޫވަރގެ ތިރިން އިންނަ ހުސްތަންކޮޅުން އެ‬ ‫ކޮޓަރި ބަލާލިއެވެ‪ .‬ކުޑަދޮރުގައި ދޮރުފޮތިގަނޑެއް‬ ‫ނުހުރެއެވެ‪ .‬ޓެކްސީ ޑްރައިވަރަށް ކޮޓަރިތެރެ‬ ‫ފެނުމުން އޭނާއަށް ބޭއިޚްތިޔާރުގައި ހަޅޭލަވައި‬ ‫ނުގަނެވުނީ ކިރިޔާއެވެ‪ .‬ޓެކްސީ ޑްރައިވަރަށް އެ‬ ‫ދެމީހުން ފެނުނީ "ދެމަފިރިންގެ" ގޮތުގައެވެ‪ .‬އެރޭ‬ ‫އެފެނުނު މަންޒަރުގެ ވާހަކަތައް ޓެކްސީ ޑްރައިވަރު‬ ‫އަޅުގަނޑާއި އަދި ގޭގެ އެހެން މީހުންނާއިވެސް‬ ‫ހިއްސާކުރިއެވެ‪ .‬އެހެން މީހުންވެސް އެ ދެބެންނާއި‬ ‫ބެހޭގޮތުން އެމީހަކަށް ފާހަގަވި ކަންތައްތައް އެކަކު‬ ‫އަނެކަކަށް ހިއްސާކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫ޓެކްސީ ޑްރައިވަރާއި އަޅުގަނޑުމެންނާ ި‬ ‫އ‬ ‫ދެކެވުނު ވާހަކަތަކަށްފަހު ގޭގެ ވެރިމީހާއާއި މިވާހަކަ‬ ‫ހިއްސާ ކުރުމަށް ނިންމައިފީމެވެ‪ .‬ގޭގެ ވެރިމީހާއަކީ‬ ‫ފަތިސް ނަމާދަށް ފަތިހު ތެދުވާ މީހެއްކަމުން‬ ‫އޭނާ އެންމެ ލަސްވެގެން ރޭގަނޑު ‪ 9‬ޖާހާއިރު‬ ‫ކޮންމެ ރެއަކުވެސް ނިދައެވެ‪ .‬ގޭގެ ވެރިމީހާއާއި‬ ‫ދެކެވުނު ވާހަކަތަކަށްފަހު އެކަންތައްތައް "އަތުން‬ ‫ހިފުމަށް" ހޭލަ ހުރެފާނެ ކަމަށް ބުނެފިއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެން ނަމަވެސް ގޭގެ ވެރިމީހާއަށް ކެތްކޮށްލެވުނީ‬ ‫އެރޭ ‪ 10:30‬ހާއިރުވަންދެނެވެ‪ .‬ގޭގެ ވެރިމީހާގެ‬ ‫އިތުރުން އަޅުގަނޑާއެކު ދެތިން މީހުން ހޭލާ‬ ‫އުޅޭކަން އެދެމީހުނަށް އެނގުމުން ފިރިހެން‬ ‫މީހާ އިރުއިރުކޮޅާ ކޮޓަރީގެ ދޮރު ހުޅުވާ ބޯ‬ ‫ދިގުކޮށްލާފައި ނިދާކަށް ނުވޭހޭ އަހާލައެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ގޭގެ ވެރިމީހާ ދިޔަ ފަހުންވެސް އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އެގޭ ބަދިގެ ކައިރީގައި ހުރި ޖޯލިފަތީގައި ތިއްބާ‬ ‫ނިދާކަށް ނުވޭހޭ ދެތިން ފަހަރަކު އެހިއެވެ‪.‬‬ ‫އެހިސާބުން މިޝަން ކާމިޔާބު ނުވާނެކަން އެގުމުން‬ ‫ހުރިހާ މީހުން ދިޔައީ ނިދާށެވެ‪ .‬ޖެހިގެން އައިރޭ‬ ‫އަޅުގަނޑާއި ގޭގައިއުޅޭ އެހެން މީހަކާ ދެމީހުން އެ‬ ‫ހުތުރު މަންޒަރު ދެކުނީމެވެ‪ .‬ޓެކްސީ ޑްރައިވަރު‬ ‫ބުނީ ހަމަ ތެދެކެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެހެން ވާހަކައެކެވެ‪ .‬އަޅުގަނ ު‬ ‫ޑ‬ ‫އިންތިހާއަށް ދެރަވި ހާދިސާއެކެވެ‪ .‬އެ ފިރިހެން‬ ‫މީހާގެ މުސްކުޅި މަންމައާއި އަދި އޭނާގެ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫އެއްބަނޑު އެއްބަފާ ބޭބެއަކާއި އެ ބޭބެގެ ‪12‬‬ ‫ވަރަކަށް އަހަރުގެ ދަރިފުޅާއެކު ބޭސްފަރުވާއަށް‬ ‫މާލެ އައެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރެއިން ބޭސް ފަރުވާއަށް‬ ‫މާލެ އައީ އެ ފިރިހެން މީހާގެ މަންމައެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ފައިލޭރިއާ ޖެހިފައިވާ މުސްކުޅި ވަރުދެރަ‬ ‫އަންހެނެކެވެ‪ .‬އެ ދެބެން ތިބޭ ކޮޓަރި އަކީ‬ ‫އެގޭގައިހުރި އެންމެ ބޮޑު ކޮަޓަރިވެސްމެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮޓަރީގެ ދެކޮޅުގައި ދެ ސިންގަލް އެނދު ހުންނައިރު‬ ‫ކޮޓަރީގެ މެދަށްވާގޮތަށް އަރިމަތީގައި އަލަމާރިއެއް‬ ‫ހުރެއެވެ‪ .‬ބޭސްފަރުވާއަށް އައި ފިރިހެން މީހާގެ‬ ‫މަންމައާއި އޭނާގެ ބޭބެގެ އަންހެން ކޮއްކޮވެސް‬ ‫ނިދަނީ އެކޮޓަރީގައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އޭނާގެ ބޭބެ‬ ‫ނިދަނީ ފަޅުގައި އޮތް ދޯންޏެއްގައެވެ‪.‬‬ ‫ޓެކްސީ ޑްރައިވަރު އަނެއްކާވެސް އެހެން‬ ‫ވާހަކައެއް ހިއްސާކުރިއެވެ‪ .‬އެއީ ކޮޓަރީގައިހުރި‬ ‫ސިންގަލް ދެ އެނދުގެ ތެރެއިން އެއް އެނދުގައި‬ ‫އެ ފިރިހެން މީހާގެ މަންމަ އޮންނައިރު‬ ‫ކޮޓަރީގެ އަނެއް ފަރާތުގައިހުރި އެނދުގައި‬ ‫އޮންނަނީ އެއްކަލަ ދެބެންނެވެ‪( .‬އެ ދެއެނދުގެ‬ ‫ދެމެދުގެ ދުރުމިން ‪ 7‬ފޫޓްވަރު ވާނެވެ‪ ).‬އަދި‬ ‫ތަރުފާލުގަނޑުގެ މަތީގައި ކުނާ އަޅައިގެން އެ‬ ‫ފިރިހެންމީހާގެ ބޭބެގެ ދަރިފުޅު އޮވެއެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫އިތުރުން އެ ދެބެންގެ ތެރެއިން ފިރިހެން މީހާ‬ ‫އޭނާގެ މަންމަ ކޮޓަރީގެ އަނެއް ފަރާތުގަހުރި‬ ‫އެނދުގައި އޮންނައިރުވެސް އެ ޢަމަލު ހިންގުމަށް‬ ‫މަސައްކަތްކުރާ ވާހަކައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަންހެން‬ ‫ކުއްޖާ ލަދުން އެކަން ނުކުރަންވެގެން ގަދަހަދާ‬ ‫ވާހަކައެވެ‪ .‬މިވާހަކައިގެ ޙަޤީޤަތް ހޯދުމަށް‬ ‫އެދެބެން ގޭގައި ނެތް ވަގުތެއްގައި އެ ފިރިހެން‬ ‫މީހާގެ ބޭބެގެ ދަރިފުޅާއި ޓެކްސީ ޑްރައިވަރާއި‬ ‫އަޅުގަނޑާއި އިތުރު މީހަކު ވެގެން އެއްދުވަހެއްގައި ‬ ‫ވާހަކަ ދެއްކީމެވެ‪ .‬ޓެކްސީ ޑްރައިވަރު ބުނިގޮތަށް‬ ‫ވާހަކަ ދެއްކުމަށްފަހު އެއީ ތެދެއްތޯ އަހާލުމުން‬ ‫އެވާހަކަތައް އޭނާގެ ކައިރީގައި ނޭހުމަށާއި އަދި‬ ‫އެވާހަކަތައް ނުދެއްކުމަށް ތަކުރާރުކޮށް އެދުނެވެ‪.‬‬ ‫އާދޭސްކުރިއެވެ‪ .‬ޖަވާބުގައި އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އެވާހަކަތައް ހުއްޓާލާނީ އެއްވެސް ދޮގަކާއި‬ ‫ނުލާ އެއީ "ތެދެއް" ނޫނީ "ދޮގެކޭ" ބުނެ‬ ‫ތެދުވެރިކަމާއެކު ކޮންމެވެސް ޖަވާބެއް ދިނުމުން‬ ‫ކަމަށް ބުނީމެވެ‪ .‬އެންމެ ފަހުން އެ އަންހެން‬ ‫ކުއްޖާ ޓެކްސީ ޑްރައިވަރު އެބުނީ "ތެދެކޭ"‬ ‫އަހުރެމެން އެންމެން ކައިރީ އިއުތިރާފް ވިއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭސް ފަރުވާއަށް އައި މުސްކުޅި އަންހެން‬ ‫މީހާ ޑޮކްޓަރަށް ދެއްކުމަށް މުޅިންވެސް ދަނީ‬ ‫އަންހެން ކުއްޖާއެވެ‪ .‬އެ މުސްކުޅި އަންހެނާގެ‬ ‫އުފަން ދަރިފުޅު ގޭގައި ހުރި ނަމަވެސްމެއެވެ‪.‬‬

‫އެންމެ ފަހުން އެމައިމީހާއަށް ކެތް ނުކުރެވިގެ ް‬ ‫ނ‬ ‫"ކަލޭ އަހަރެން ގޮވައިގެން ތިހިރަ ހޮސްޕިޓަލާއި‬ ‫ހިސާބަށްވެސް ދާން ނުކުރިގެން ތިޔައުޅެނީ‬ ‫އަހަރެން ފައި ފަލަ ވެފަ‪ ،‬ހުތުރު ވީމާހޭ؟"‬ ‫އޭނާގެ ދަރިފުޅާއި ދިމާލަށް ބުނެފިއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ބުނުމާއެކު ފިރިހެންމީހާގެ ރުޅިގަނޑު ދިޔައީ‬ ‫ފަޅައިގެންނެވެ‪ .‬ދުލަށް އައިހާ އެއްޗެއް އޭނާގެ‬ ‫މަންމައާއި ދިމާލަށް ގޮވާ ހެދިއެވެ‪ .‬އަންހެން މީހާ‬ ‫ރުޔެއެވެ‪ .‬އަދި އޭނާ މާލޭގައި ގިނަ ދުވަސްވާތީ‬ ‫ފިރިހެން މީހާ ކަންބޮޑުވެގެން އަވަހަށް ރަށަށް‬ ‫ދާށޭ ބުނެ ކޮންމެ ދުވަހަކު އެއްޗެހި ކިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ފަހުން އެ މުސްކުޅި މަންމަ‪ ،‬ބޭސް ފަރުވާ‬ ‫ފުރިހަމަނުކޮށް ފުރައިގެން ދިޔައީ އޭނާގެ އުފަން‬ ‫ދަރިފުޅުގެ ފަރާތުން އިވުނު ވިހަގަދަ ބަސްތަކާއެކު‬ ‫ހިތާމަކުރާ ހާލުގައެވެ‪.‬‬ ‫އޯލެވެލް އިމްތިހާން ކައިރިވެފައި އޮއްވާ‬ ‫އަޅުގަނޑު އެ ގެއިން އެހެން ގެއަކަށް ބަދަލުވާން‬ ‫ޖެހުނެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު އެ ގެއިން ނުކުތް ދުވަހު‬ ‫އަޅުގަނޑު ދެކެ ރުޅިއައިސްގެން އެއްކަލަ‬ ‫ދެބެންނާއި ބެހޭގޮތުން ދެއްކި ވާހަކަތައް އަޅުގަނޑު‬ ‫އެދެމީހުންގެކައިރީގައި‬ ‫ކިޔައިގެން‬ ‫ބުންޏޭ‬ ‫ގޭގެ ވެރިމީހާ ދެއްކިކަން އަހަންނަށް އެނގުނީ‬ ‫އެގެއިން ނުކުމެގެން އެހެން ގެއަކަށް ބަދަލުވިތާ‬ ‫ހަފުތާއެއް ފަހުންނެވެ‪ .‬އަދި އެ ދެބެންވެސް އެ‬ ‫ދެބެންގެ ސިއްރު އެޖެންޑާގެ ކަންތައްތައް ގޭގެ‬ ‫ހުރިހާ މީހުންނަށް އެގޭކަން ކަށަވަރުވުމުން އެހެން‬ ‫ގެއަކަށް ބަދަލުވިއެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެ ދޮޅު އަހަރެއްހާ ދުވަސް ފަހު ް‬ ‫ނ‬ ‫އެއްކަލަ ދެބެންގެ ކައިރިއަށް އަންނަ އެމީހުންގެ‬ ‫ތިމާގެ އަންހެން ކުއްޖަކާ ދިމާވިއެވެ‪ .‬އެއަންހެން‬ ‫ކުއްޖާއާއި އަޅުގަނޑާ ދެމީހުން ދެއްކި ވާހަކަތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން އެއްކަލަ ދެބެންގެ ހާލު ކިހިނެއްހޭ‬ ‫އަހާލުމުން އޭނާ ވަރަށް ރުޅި އައިސްފައި ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫"އެ އަންހެނާ އެންމެ ފަހުން ބޮނޑިބޮައިފި‪ .‬އޭނާގެ‬ ‫ބޭބެގެ ދަރިއަކަށް ބަނޑު ބޮޑުވެ‪ ،‬އޭނާގެ މަންމަ‬ ‫ކައިރިއަށް އައްޑޫއަށް ހިގައްޖެ" މިއީ އެދެމީހުންނާ‬ ‫ބެހޭގޮތުން އަހަންނަށް އެންމެ ފަހުން ލިބުނު‬ ‫މަޢުލޫމާތެވެ‪ .‬އަދި މިހާތަނަށްވެސް އެދެމީހުންކުރެ‬ ‫މީހަކު ލޮލުންވެސް ނުދެކެމެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ މިއަދުވެސް އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫މުޖްތަމަޢުން އިވޭ އަޑުތަކެވެ‪ .‬މިކަމާމެދު‬ ‫ހޭލުންތެރިވާންޖެހޭ މައްސަލަތަކެވެ‪ .‬އަމިއްލައަށް‬ ‫މައްސަލަތައް ބަލައި ތަޙްޤީޤުކޮށް ހެދުމުގެ‬ ‫ބަދަލުގައި ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކަށް ހުށަހަޅަން ޖެހޭ‬ ‫ބޮޑެތި ކަންތައްތަކެވެ‪ .‬މުޖްތަމަޢު އިސްލާހު‬ ‫ކުރުމުގައި ފަރުދީ ޒިންމާ އަދާކުރުމަކީ އެއީއެވެ‪.‬‬

‫‪17‬‬

‫ރޚާއި ޘަޤާފަތު‬ ‫ދިވެހީންގެ ބަހާއި‪ ،‬ދިވެހީންގެ ތާ ީ‬

‫ޤައުމިއްޔަތުގެ އެއް ރުކުން‬

‫ޝ ިކރު‬ ‫ށމާ ައ ުޙ ަމ ުދ ާ‬ ‫ަކ ި‬

‫ނޑުދަށު ވިޔ ަނުދެމާތޯއެވެ‪".‬‬ ‫"މުގުރި ރޅު ާގެ ބ ަ‬ ‫ޤައުމެއް ދިރިދެމި އޮތުމަށް ރުކުން‬ ‫ތަކެއް ބޭނުން ވެއެވެ‪ .‬އެއިން ހަމަ އެންމެ‬ ‫ރުކުނެއްވެސް މަދުވެއްޖެނަމަ އެ އުނިވީ ވަރަށް‬ ‫ބޮޑު ބައެކެވެ‪ .‬އެ އުނިކަން ފޫބެއްދޭނީ ވަރަށް‬ ‫ގިނަ ދުވަހުން‪ ،‬ވަރަށް ބުރަ މަސައްކަތުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ކަންދިމާވާ ގޮތަކުން އެއީ ފޫނުބެއްދޭ ވަރުގެ‬ ‫ކަމަކަށްވެސް ވެދާނެއެވެ‪ .‬ދުވަހަކަށްފަހު ދުވަހެއް‬ ‫ގުނަމުން‪ ،‬ކަލަންޑަރުގެ ގަނޑުތައް ކެނޑެމުން‬ ‫ދަނީއެވެ‪ .‬ޒަމާންތައް ފަސްދެމުން ހަނދާންތަކަށް‬ ‫ފަސްއަޅަމުން ދަނީއެވެ‪ .‬އެކަމަކު " އެއަޑު" ހަމަ‬ ‫އެގޮތަށް އިވެމުން އެބަދެއެވެ‪ .‬ކޮން އަޑެއްތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ބަސްދެކެ ފޫހިވާ ވާހަކައިގެ އަޑެވެ‪.‬‬ ‫އެބަހުގެ ނިކަމެތި ކަމުގެ ވާހަކައިގެ އަޑެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހީންގެ ތާރީޚްގެ މައްޗަށް ލިޔެފައި ހުރި ފޮތް‬ ‫އަމުދުން ލިބެން ނެތް ވާހަކައެވެ‪ .‬ދެން ދެކެވެނީ‬ ‫ސަގާފަތާއި އާދަކާދަ ގެއްލެމުން ނެތެމުން ދާ‬

‫ވާހަކަ ދަންނަ މީހުން ދަނީ ގިނަވެސް ވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ޤައުމަށް އަންނަ "މެހެމާނުން"‬ ‫އެނބުރި އެބައިމީހުންގެ ޤައުމަށް އެދަނީ ދިވެހި‬ ‫ބަސް ދަސްކޮށްގެންނެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ ކުރަންވީ ކޮން‬ ‫ފިކުރެއް ހެއްޔެވެ‪ .‬އެކަމަކު އެމީހުން އެ ދަސްކުރާ‬ ‫ދިވެހި ބަހަކީ ހުރިހައި ގަވާޢިދު ތަކަކަށާއި‪،‬‬ ‫ހަމަތަކަށް ފެތިފައިވާ ދިވެހި ބަސްތޯއެއް ބަލައެއް‬ ‫ނުލެވެއެވެ‪.‬‬ ‫" އަހަރެން އަޑުއަހަނީނު‪ ،‬ކަލޭ‬ ‫ބުނަނީނު އެހެންވީމާ އަހަރެން އެއްވެސް‬ ‫މައްސަލަ ނުތިބެނީނު" މިއީ މިއަދު ބައެއް‬ ‫މީހުންނަށް ދަސްވަމުންދާ ދިވެހި ބަހުގެ ބަސްމަގު‬ ‫ހުންނަ ގޮތެވެ‪ .‬އެކަމަކު ބައެއް މީހުން ބުނަނީ‬ ‫އެގޮތްވެސް ކަމުދާ ކަމަށެވެ‪ .‬އެއީ ބުނަން‬ ‫އުޅޭ އެއްޗެއް ފަހުމް ވާތީއެވެ‪ .‬ކޮންމެއަކަސް‬ ‫މިއަދަކު އަޅުގަނޑުމެންނަކަށް އިނގިރޭސިބަސް‬

‫އއް‪( .‬ފޮޓޯ‪ :‬ވޮރަންޓް އޮފިސަރ‪ 1‬މުޙައްމަދު ޔާމީން)‬ ‫ނ ާގ ަފ ިއވާ ޮފ ޯޓ ެ‬ ‫ށގެން ަ‬ ‫ނ ޮކ ް‬ ‫ރ ުއޅުން ަދ ްއ ުކ ަވ ިއ ޭދ ޮގ ަތށް ުކ ަޑ ުކދިން ބޭނު ް‬ ‫ނގެ ިދ ި‬ ‫‪ާ a a‬ކ ަބ ަފއި ް‬

‫‪18‬‬

‫ވާހަކައެވެ‪ .‬އެކަން އާލާކޮށް ދަމަހައްޓާނެ ބަޔަކު‬ ‫ނެތް ވާހަކައެވެ‪ .‬މިއަޑު އިވެނީ ހަމައެކަނި ބޮލުގެ‬ ‫ކުލަ ހުދުކުލައަށް ބަދަލުވެފައިވާ މީހުންނަށް‬ ‫ކަހަލައެވެ‪ .‬އެހެން މީހަކު އަހާކަށްވެސް ބޭނުމެއް‬ ‫ނެތްކަހަލައެވެ‪ .‬ކާޅެއްގޮވާހެން‪ ،‬ވާލެއް ގޮވާހެން‬ ‫ގޮވަމުން ނުދިޔައެއް ކަމަކު މިއަޑު މިހާރު‬ ‫އެންމެންވެސް އަހައިލަން ވެއްޖެ ކަމަށް ފެނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ކިހައިވަރެއްގެ ޙަގީގަތެއްތޯވެސް‬

‫އަޅުގަނޑު ހިތުން ބަސްވާރުންނާއި‪ ،‬ތާރީޚް‬ ‫ޢިލްމަށް ލޯބި ކުރާ މީހުން ބަލައިލަންވެސް‬ ‫ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެމީހުން އެއަޑު ނާހާ ކަމަށް ވަންޏާ‬ ‫ދެން އަޑުއަހާނީ ކާކުތޯއެވެ‪ .‬ބައެއް މީހުން‬ ‫(ހުރިހައި ޢުމުރެއްގެ މީހުން) ދެކޭގޮތުގައި ބަވަނަ‬ ‫ވަމުންދާ ދުނިޔެއެއްގައި ބައިނަލްއަގްވާމީ ބަސް‬ ‫އެނގުނީމާ އެނިމުނީއެވެ‪ .‬ދިވެހީންނަށް ދިވެހި‬ ‫ބަހުން ވާހަކަ ދައްކަން އެނގޭނެއެވެ‪ .‬އެ ބަހުން‬

‫ދޫކޮށްލެވޭކަށް ނެތެވެ‪ .‬އެބަހުން ވާހަކަ ދައްކައިގެން‬ ‫ހުރިހައި ކަމެއް އެބަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬މުސްތަޤްބަލްގެ‬ ‫އަލިކަން ދުރުދުރުން އެދަނީ ފެންނަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެއައްޔާ ދިމާއަށް އަޅުގަނޑުމެން ހިނގަންވީ މަގު‬ ‫ކޮށައިދެނީ އިނގިރޭސި ބަހުންނެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުވެސް އެކަމާ އެއްބަހެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު އުފެދޭ ސުވާލެއް އެބައޮތެވެ‪ .‬އަހަރެމެން‬ ‫އެގޮތުގައި ކުރިއަށް ދާނީ އަހަރެމެންނަށް‬ ‫ލިބިފައިމިވާ ރީތި ނަމާއި‪ ،‬ޝަރަފުވެސް ވެއްޔާ‬ ‫މޮޑެލައިފައި ހެއްޔެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ އެ ޝަރަފްގެ‬ ‫މެޑެލްވެސް ޖަހައިގެން ތިބެހެއްޔެވެ‪ .‬ދެގޮތުންކުރެ‬ ‫ގޮތެއް ކަނޑައެޅުން މިއަދު އޮތީވެސް ހަމަ‬ ‫އަހަރެމެންގެ އަތްމަތީގައެވެ‪.‬‬ ‫ ދިވެހި ޤައުމަކީވެސް މުސްތަޤިއްލު‬ ‫މިނިވަން ޤައުމެކެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ބަހެއް އޮތުމުގެ‬ ‫ޝަރަފް ވަނީ ލިބިފައެވެ‪ .‬އަމިއްލަ އަކުރެއްގެ‬ ‫ފަޚުރުވެރި ބަޔަކީމުއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ޡަޤާފަތެއްގެ‬ ‫އަހުލުވެރިންނީމުއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް އަހަރެމެންގެ‬ ‫އަމިއްލަ ބަސް މިވަނީ ބައިނަލް އަޤްވާމީ‬ ‫ކަނޑުތަކުން އުފުލެމުން އަންނަ ބިޔަރާޅުތަކެއްގެ‬ ‫ބަނޑުދަށު ވެފައެވެ‪ .‬ބިންދަމުން އަންނަ ރާޅެއްގެ‬ ‫ބަނޑުދަށު ވެއްޖެނަމަ އެއީ ކޮންމެފަދަ އެއްޗެއް‬ ‫ކަމުގައި ވިޔަސް‪ ،‬ތޮށިމަތީގައި ހުންނަ ގަލާއި‬ ‫މުރަކައިގައި ކޭތި އޭގެ ދުވަސް ދާކަށް ގިނަ‬ ‫އިރުތަކެއް ނުނަގާނެއެވެ‪ .‬އިސާހިތަކު އެއެއްޗެއް‬ ‫ހަލާކުވެ ނެތިގެން ހިނގައިދާނެއެވެ‪ .‬ބޮޑެތި‬ ‫ބޯޓުފަހަރު ތޮއްޓަކަށް އެރީމާ ވާގޮތް އެބަ ފެނޭ‬ ‫ދޮގެއްތޯއެވެ‪ .‬ވަގުތުން ފުންކޮށް ނުލެވިއްޖެނަމަ‬ ‫ބަނޑުފިލަޔާއި‪ ،‬ފަށަނާ ވަކިވެގެން ހިނގައިދެއެވެ‪.‬‬ ‫ އެއްބަޔަކު ބުނާގޮތުގައި އަހަރެމެންގެ‬ ‫ބަހަކީ ވަރަށް ފަގީރު ބަހެކެވެ‪ .‬ބޭނުން ވާހަކައެއް‬ ‫ބޭނުން ގޮތަކަށް ބުނެލާނެ ފަށުވި ޢިބާރާތް‬ ‫ތަކެއް ނެތެވެ‪ .‬އަނެއް ބަޔަކު ދެކޭ ގޮތުގައި‬ ‫އަކުރު ތަކެއްގައި ތިކިޖަހައިގެން ލިޔެއުޅޭ ބަޔަކު‬ ‫އަހަރެމެން ނޫނީ މުޅިދުނެޔޭގައިވެސް ނެތެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫މާ މުސްކުޅި ގޮތެކެވެ‪ .‬ދެން ތިބި މީހުން ބުނަނީ‬ ‫މާގިނަ ދަރަޖަތަކެއް ބޭނުން ނޫން ކަމުގައެވެ‪ .‬ކަލޭ‬ ‫ކިޔައިފައި ހުރިހައި ވާހަކައެއް ދައްކައި ނިންމީމައި‬ ‫ނިމުނީއެވެ‪ .‬އަދި އަނެއް ބަޔަކު ޝަރަފްވެރި‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކަމާއެކު ބުނަނީ އިނގްލިޝް އޮތީމާ ދެން އޯކޭ‬ ‫އެވެ‪ .‬ދިވެހި އިޒް ނޮޓް ނެސަސަރީއެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ހަމަ ރަނގަޅު ވާހަކައެއް ބާވައެވެ‪.‬‬ ‫އެއްގޮތަކަށްވެސް އެއީ ރަނގަޅުވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ސަބަބަކީ އަހަރެމެންނަކީވެސް މިނިވަން ޤައުމަކަށް‬ ‫ނިސްބަތްވާ ބަޔަކަށް ވެފައި‪ ،‬މިނިވަން ބަހެއްގެ‬ ‫އަހުލުވެރި ބަޔަކަށް ވާތީއެވެ‪ .‬ތިމާމެންނަކީ‬ ‫ކޮންބައެއްކަން އަންގައިދޭ އެކައްޗަކީ ތިމާމެންގެ‬ ‫މާދަރީ ބަހެވެ‪ .‬އެބަހުން ރީތިކޮށް ގަވާއިދުތަކާއި‬ ‫ހަމަތަކާ އެއްގޮތަށް ވާހަކަ ދައްކަން ނޭނގޭނަމަ‬ ‫އޭނާއަކީ‪ ،‬ދިވެއްސަކަށް ވުމުގެ ޝަރުޠު ތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން ބައެއް އުނިވާކަމަށް ގަބޫލު ކުރަނީ ކިތައް‬ ‫މީހުން ބާވައެވެ‪ .‬ކިތަންމެ މޮޅަށް ކިޔެވިޔަސް‪،‬‬ ‫އަދި ކިތަންމެ މަތީ ތައުލީމީ ފާހެއް ނަގައިގެން‬ ‫ހުރި މީހެއް ކަމުގައި ވިޔަސް‪ ،‬ދިވެހި ވަންތަ‬ ‫ކަމުގެ ސަޓިފިކެޓް ނެތްނަމަ ގައުމުގައި އޭނާގެ‬ ‫ގައުމު ވަންތަ ކަމުގެ އޮތީ ކޮން ހައިސިއްޔަތެއް‬ ‫ތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެމެންގެ ތާރީޚާއި އަހަރެމެންގެ‬ ‫ޘަޤާފަތަކީ ހަމަ ކޮންމެ ދިވެއްސަކުވެސް‬ ‫މަސައްކަތް‬ ‫ދިރުވަން‬ ‫ކުރަން ވާނެ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ ވަކި ބައެއްގެ ކަމެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ޘަޤާފަތުގެ މަތިން‬ ‫ފޭއްޔަކަށް‬ ‫ހަނދާންވާންވީ‬ ‫ރުމާފަޅިއަކަށް‬ ‫ނޫންނަމަ‬ ‫ބޭނުންވާ ދުވަހަކު އެކަންޏެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬މިނިވަން ދުވަހާއި‪،‬‬ ‫އައިމާ‬ ‫ދުވަސް‬ ‫ޤައުމީ‬ ‫އެކަންޏެއް ނޫނެވެ‪ .‬ޘަޤާފަތަކީ‬ ‫އަބަދުވެސް އިތުރުވަމުން ދާނޭ ކަމެކެވެ‪ .‬މިއަދު‬ ‫ދުނިޔޭގައި އުޅޭ ބަޔަކު ކުރާ ކަންތައްތަކާ ގެންގުޅޭ‬ ‫ތަކެއްޗަކީ މާދަމާ އަންނަ ބަޔަކު ބަލަން ހުންނާނޭ‬ ‫ޘަޤާފީ ތަކެއްޗެވެ‪ .‬އެއިން އެދައްކައި ދެނީ މާޒީގައި‬ ‫އުޅުނު ބަޔަކު ދިރިއުޅުނު ގޮތެވެ‪ .‬ހިފާގެންގުޅުނު‬ ‫އެއްޗިއްސެވެ‪ .‬މަސައްކަތްތެރި ކަންހުރި ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫ފަންނުވެރިކަމާއި ހުނަރުވެރިކަން ހުރި މިންވަރެވެ‪.‬‬ ‫ ބައިނަލް އަޤްވާމީ ޤައުމު ތަކުގައި‬ ‫އެމީހުންގެ ބަހާއި‪ ،‬އާދަކާދަ ޒަމާނަށް ދިރިދެމި‬ ‫ހުންނާނޭ ގޮތެއް ހެދޭތޯ ކުރާ މަސައްކަތްވެސް‬ ‫ފެންނާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ގައިމު‬ ‫އެމީހުންގެ ބަސް ޙިމާޔަތް ކުރުމަށްޓަކައި‬ ‫ޗައިނާއާއި‪ ،‬ފަރަންސޭސިވިލާތް ޖަޕާނު ފަދަ ޤައުމު‬ ‫ތަކުގައި އެމީހުން އަޅަމުން ގެންދާ ފިޔަވަޅުތައް‬ ‫ގައިމުވެސް އަހަރެމެން މިދަނީ ރެޔާއި ދުވާލު‬ ‫ބަލަމުންނެވެ‪ .‬އެކަންކަމަށް ބާރުލައި ކިޔަމުން‬ ‫ގެންދާ ޚަބަރުތައް މިދަނީ އަޑު އަހަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެމީހުންގެ ކާބަފައިންގެ ފަރާތުން ވާރުތަވެފައި‬ ‫ހުރި ރީތި އާދަކާދަތަކާއި‪ ،‬ގޮތްތައް އުވިގެންދިޔަ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ނުދިނުމަށް އަޅަމުންދާ ފިޔަވަޅުތައް ފެންނަ ހިސާބު‬ ‫އަތިރިމައްޗަށް މިއަދު އަޅުގަނޑުމެންނަށްވެސް‬ ‫މިތިބީ ނުކުމެވެވިފައެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ އެހުރިހައި‬ ‫މަންޒަރެއް ބަލައިގެން‪ ،‬އެހުރިހައި ވާހަކަ ތަކެއް‬ ‫އަޑު އަހައިގެން‪ ،‬އަހަރެމެންގެ ބަހަށާއި‪ ،‬ތާރީޚާ‬ ‫ޘަޤާފަތަށް ފަރުވާ ކުރަންވެއްޖެ ނޫންބާވައެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދުގެ ބައެއް ޒުވާނުން ކަންބޮޑު ވަނީ‬ ‫އަބަދުވެސް މީޑިއާ ތަކުން ވަކިބަޔަކު ފެންނާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އާމޫނުތައް ނުފެންނާތީއެވެ‪ .‬ނޫންނަމަ އެކުދީންނަށް‬ ‫ފުރުސަތު ނުލިބޭތީއެވެ‪ .‬އެދޮރު އެކުދީންނަށްވެސް‬ ‫އޮތީ ހުޅުވިފައެވެ‪ .‬ފުރުސަތުގެ ބޭނުން ހިފައި‬ ‫ކަންކަމުގައި އިސްނަގައިގެން އުޅެންވީއެވެ‪.‬‬ ‫އަނެކުންނަށް އިޙުތިރާމް ކުރުމާއެކު ތިމާއަށް‬ ‫ނޭނގި އޮތް އެއްޗެއްނަމަ ދަސްކުރަންވީއެވެ‪" .‬‬ ‫މިރިނުވެ ގޮބޮޅި ކާށި ނުވާންވީއެވެ‪ ".‬ހުރިހައިވެސް‬ ‫މީހަކީ ތިމާ މީހާ ކަމުގައި ނުދެކި‪ ،‬އިޙުތިރާމްގެ‬ ‫ސަލާމަށް އަތް ދިއްކޮށްލަންވީއެވެ‪ .‬ހަމައެއާއެކު‬ ‫ތިމާގެ ޒުވާން ޚިޔާލާއެކު ދިވެހިއްޔަތާއެކު ކުރިއަށް‬ ‫ދާންވީއެވެ‪.‬‬ ‫ބަހުގެ ވާހަކަ ދައްކާއިރު އެންމެ‬

‫ކޮށްލައްވާފައި ތަންކޮޅެއް އަވަސް ކޮށްލަދެއްވެން‬ ‫އޮތްތޯ ވެސް ދަންނަވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ބައްދަލު ވެވުނީ ވަރަށް ހިތްހެޔޮ‬ ‫ރަނގަޅު ކުއްޖަކާއެވެ‪ .‬އޯގާތެރިކަމާއެކު އޭނާ‬ ‫ބުންޏެވެ‪ " .‬ދުރުވާށެވެ‪ .‬އިރުކޮޅަކުން އަޅުގަނޑު‬ ‫ފޯނުކޮށްލާނަމެވެ‪ .‬ވަޑައިގަންނަވާ އިރަށް‬ ‫އަޅުގަނޑު ނަގާލައިފައި ބާއްވާނަމެވެ‪" .‬‬ ‫ކީކޭތޯ‬ ‫އެބުނުއްވަނީ‬ ‫ދެފަހަރަކަށް‬ ‫އެބޭފުޅަކު އައްސަވައި ލެއްވި ކަމަށްވެސް‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬ދެންވެސް އޭނާ ބުނަނީ ހަމަ އެހެންނެވެ‪.‬‬ ‫މިހިސާބުން އަޅުގަނޑުގެ ރަޙުމަތްތެރިޔާ ހިތާހިތާ‬ ‫ކިޔައި ލެވުނު ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫"މިވީ ކިހައި ދެރަކަމެއް ހެއްޔެވެ‪.‬‬ ‫އެއޮތްވަރުން ހޯދަން އުޅުނު ލިޔުން އޭނާ އެބުނަނީ‬ ‫ނަގައިލާނެ ވާހަކައެވެ‪ .‬އެގޮތަށް ގަސްދުގައި‬ ‫މީހަކު އެއްޗެއް ނަގައިލައިފިނަމަ ދެން ނުވެސް‬ ‫ފެންނާނެތާއެވެ‪ ".‬މިވާހަކަ ބުނި ކުއްޖާގެ‬ ‫މަގްސަދަށް ބަލައިލާއިރު އޭނާ ބުނަން އެ އުޅުނީ‬ ‫އެބުނާ ލިޔުމެއް ތިމަން ނަގާފައި ބާއްވާނެ‬ ‫ވާހަކައެވެ‪ .‬ނަގާލާނެ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬

‫ފުރަތަމަވެސް ބުނެލަން ޖެހޭ ވާހަކައަކީ ގިނަ‬ ‫ބައަކަށް ވާހަކަ ދެއްކުމުގައި ހެދޭ ބޮޑެތި ގޯސްތަކުގެ‬ ‫ވާހަކައެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް ބައެއް މީސްމީހުން‬ ‫އިނގިރޭސި ބަހުން ވާހަކަ ދައްކަން އުޅޭއިރު‬ ‫ކުށް ކިޔުނީމާ އިނގިރޭސިބަސް ދަންނަކުދިން‬ ‫ހިސާބަކަށް މަލާމާތުގެ ހިނިތުންވުމެއް ގެންގުޅޭތީ‬ ‫ފެނެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު ހަމަ އެކުއްޖާ ދިވެހި ބަހުން‬ ‫ވާހަކަ ދައްކަން އުޅޭއިރު ބަހުގެ ހުރިހައި ހަމައެއް‬ ‫އޮޅިގެން ދާއިރުވެސް އޭނާ ލަދެއް ނުގަނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު އެއަޑުއަހާ މީހުންގެ ތެރެއިން ބަހުގެ‬ ‫އަހުލުވެރިން ހާދަހާ ހިންޏެއް އަންނާނެތާއެވެ‪.‬‬ ‫ވިދާޅުވި‬ ‫ބޭފުޅަކު‬ ‫ދާދިފަހުން‬ ‫ވާހަކައެކެވެ‪ .‬ދުވަސްވީ ހަރު ބޭފުޅަކު ދާދިފަހުން ‬ ‫މާލޭގައި ހުރި ކޮންމެވެސް މުވައްސަސާއަކަސް‬ ‫ޚިދުމަތެއް ހޯއްދަވަން ވަޑައިގަތެވެ‪ .‬އޭނާ އުޅުއްވި‬ ‫ކަމަށްވަނީ ލިޔުމެއް ހޯއްދަވާށެވެ‪ .‬އިރުކޮޅަކު‬ ‫މަޑުކޮށްލައިގެން ނޫނީ އެ ޚިދުމަތް ނިންމައިލެވޭ‬ ‫ކަންބޮޑުވެގެން‬ ‫އެކަމާ‬ ‫ނުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ގޮތެއް‬ ‫އެބޭފުޅަކު‪ ،‬އެ މުވައްސަސާ ގެ ސްޓާފަކާ ބައްދަލު‬

‫އޭނާއަށް ބަސް ބޭނުން ކުރެވުނު ގޮތަކުން މިއޮތް‬ ‫ނުކުތް މާނަ ނިކަން ދެކިބަލާށެވެ‪ .‬މި ދަންނަވައި‬ ‫ލެވުނީ ކުޑަކުޑަ މިސާލެކެވެ‪.‬‬ ‫މިބިންމަތީގައި‬ ‫ކޮބައިތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި‬ ‫ދިވެހީންގެ ލޭކޯރުތައް ހެދި‪ ،‬އަންހެންދަރީންގެ‬ ‫ޢިއްފަތްތެރިކަން ވެއްޔާ މޮޑެވި‪ ،‬ދިވެހި ދިދައިގެ‬ ‫ޙުރުމަތް ކެނޑި އަޅުވެތި ކަމުގެ ކަސްތޮޅުތައް‬ ‫އެޅިފައި ވަނިކޮށް ﷲ ގެ ރަޙުމަތްފުޅާއި‬ ‫އިރާދަފުޅުން ދިވެހި އުންމަތް އެތައް ފަހަރަކު‬ ‫މިނިވަން ކޮށް ދެއްވި ޤައުމީ ބަޠަލުންނަކީ ކޮބައިކަން‬ ‫ބުނެދޭން އެނގޭ ޒުވާނުން ދަނީ މަދުވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ޢަލީރަސްގެފާނަކީ ކޮންބޭފުޅެއް ކަމެއް‪ ،‬އުތީމު‬ ‫އަސްލު‬ ‫ދޮންބަންޑަރައިންގެ‬ ‫މަހާރަދުންނާއި‬ ‫ނަމަކީ ކޮބައިކަމެއް ނޭނގެއެވެ‪ .‬ދުވަސްކޮޅަކުން‬ ‫ފަހަކަށް އައިސް އަޅުގަނޑުމެންދުށް ޤައުމީ ބަޠަލް‬ ‫ޙުސައިން އާދަމަށްވެސް ޖެހޭނީ ހަމަ އެދަތުރު‬ ‫ކަންނޭނގެއެވެ‪ .‬ވީމާ މިކަންކަމާމެދު އަހަރެމެން‬ ‫ހޭއަރައި ވިސްނާން ވެއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫އިއްޔެއާއި މިއަދުގެ ވިސްނުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ މަދަރުސީ ދައުރުގެ‬ ‫ކުރީކޮޅެވެ‪ .‬ނަވާރަސަތޭކަ ފަންސާހުގެ އަހަރުތައް‬ ‫ނިމެމުންއައި ހިސާބެވެ‪ .‬އެދުވަސްވަރު ރާއްޖޭގެ‬ ‫ތަޢުލީމީ ނިޒާމަށް ވަރަށް ބޮޑު އިންޤިލާބެއް‬ ‫ގެނެވޭ ކަމުގެ ނިޝާންތައް ފެންނަމުން އައެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެކަން ފަހުން ހަމަޖެހިގެންެ އައިވެސްމެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކަން އެ ގޮތަށް ހިނގީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި‬ ‫އެކަންޏެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެކަން ހިނގި ދުނިޔޭގެ‬ ‫ކުދި ޤައުމުތާކާއި މެދުފަންތީގެ ޤައުމުތަކުގެ‬ ‫ވިސްނުމަކަށް އޭރުވެފައި އޮތީ ޅަފަތުއްސުރެ‬ ‫ކުދިންނަށް ބައިނަލްއަޤްވާމީ ގޮތުން ބާރުގަދަ‬ ‫ބަހެއް ކިޔަވައިދިނުމަށް ބާރުއަޅާ ގޮތަށް ތަޢުލީމީ‬ ‫ނިޒާމް ބައްޓަން ކުރުމެވެ‪ .‬އޭރުގެ ވިސްނުންހުރި‬ ‫ގޮތަކީ ކުއްޖާއަށް ހޭލެވިގެން އަންނަ އުމުރާ‬ ‫ހަމައިން ބައިނަލް އަޤްވާމީ ގޮތުން ބާރުގަދަ‬ ‫ބަހެއް ކިޔަވައި ދެވޭނަމަ އެއްކުއްޖަކު ބޮޑުވެ‬ ‫ތަންދޮރު ފިލާއިރު އެކުއްޖަކު ބައިނަލްއަޤްވާމީ‬ ‫މައިދާނަށް ބޮޑަށް އަހުލުވެރިވާނޭ ކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫އޭނާގެ ވިސްނުން ތަނަވަސްވެ ޢިލްމީ ގޮތުން މޮޅު‬ ‫ކުއްޖަކަށްވުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވާނޭ ކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެގޮތަށް ބޮޑުކުރެވޭ ޖީލުތަކެއްގެ ސަބަބުން‬ ‫ޤައުމަށް ކުރާ ފައިދާ ބޮޑުވާނޭ ކަމަށެވެ‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫މިކަން އެކަންޏެއް ނޫނެވެ‪ .‬ދަރިންނަށް‬ ‫ޅަފަތުއްސުރެ ބޭރުބަހަކުން ކިޔަވައި ދިނުމުގެ‬ ‫އިތުރުން‪ ،‬ތިމާމެންގެ މާދަރީ ބަސް ލިޔެއުޅުނު‬ ‫އަކުރު ދޫކޮށް އޭގެ ބަދަލުގައި ތިމާމެންގެ‬ ‫މާދަރީ ބަސް ލިޔާނީ ދުނިޔޭގެ ބާރުގަދަ ބަހެއްގެ‬ ‫އަކުރުން ކަމަށް ހަމަޖެއްސި ޤައުމުތަކެއްވެސް‬ ‫(އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫ދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫ފެނިގެން‬ ‫އެކަން ދިމާވި ގޮތުގެ ވާހަކަ އަޅުގަނޑެއް‬ ‫ނުދައްކާނަމެވެ‪ .‬ލިޔުން މާ ދިގުވެދާނެތީއެވެ‪ ).‬‬ ‫އޭގެ ސަބަބުން ތިމާމެންގެ ބަހުގެ އަކުރު ކިޔުމަށް‬ ‫އައި ނޭދެވޭ ބަދަލާއި ލިޔުމަށް ކުރި ނޭދެވޭ‬ ‫އަސަރު އިޙްސާސްކޮށް ކަރުނައަޅާ ޤައުމުތައް‬ ‫މިއަދު އެހެރީ ފެންނާށެވެ‪ .‬ކޮންމެއަކަސް އޭރު‬ ‫ޤަބޫލުކުރެވުނީ ކުއްޖާ ބޮޑުވެގެން މީހަކަށްވާނީ‬ ‫ޅަފަތުއްސުރެ ބައިނަލް އަޤްވާމީ ބާރުގަދަ ބަހަކަށް‬ ‫ކުއްޖާގެ ސިކުނޑި ހޭނުވިގެން ކަމަށެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެގޮތަށް މުޅި މުޖުތަމަޢު ބައްޓަން ކުރެވިގެން‬ ‫ކަމަށެވެ‪.‬‬

‫އެގޮތަށް ދެތިން ޖީލު މާޒީވެގެންދިޔައިރު‬ ‫މިއަދު‬ ‫އަލީގައި‬ ‫ތަޖްރިބާގެ‬ ‫ކުރެވުނު‬ ‫ޢިލްމުވެރިންގެ ރައުޔު މިވަނީ އޭރުގެ ވިސްނުމާ‬ ‫ދިމާ އިދިކޮޅަށް ބަދަލުވެފައެވެ‪ .‬އާދޭހެވެ‪ .‬‬ ‫އިއްޔެ އަޅުގަނޑުމެން ދަތުރުކުރީ ޅަފަތުއްސުރެ‬ ‫ބޭރުބަހަކާ ކުދިން ކައިރި ކުރުމުގެ މުހިއްމުކަމަށް‬ ‫އިސްކަން ދިނުމުގެ ވިސްނުމުގައެވެ‪ .‬މިއަދުގެ‬ ‫އެދުރުން ވިދާޅުވަނީ ކުއްޖާ ބޮޑުކުރަން ވާނީ‬ ‫އޭނާގެ މާދަރީގެ ބަހަށް އިސްކަންދޭ މާހައުލެއްގައި‬ ‫ކަމަށެވެ‪ .‬މިކަމަކީ ބަސް ދިރާސާ ކުރައްވާ‬ ‫ޢިލްމު ވެރިންގެ މެދުގައި މިއަދު ގާތްގަނޑަކަށް‬ ‫އިއްތިފާޤު ވެވިފައިވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ޢަބްދުއްރަޝީދު ޙުސައިން‬

‫އޭނާއަކީ ކާކުކަން އަންގައިދޭ ފާހަގައަށެވެ‪.‬‬ ‫އާދޭހެވެ‪ .‬އޭނާގެ އައިޑެންޓިޓީއަށެވެ‪ .‬އޭނާއަކީ‬ ‫ދިވެއްސެއްކަން ތަމަޅައެއްކަން އަރަތްބެއްކަން‬ ‫އެންމެ ފަސޭހައިން ދެނެގަނެވޭނީ އޭނާގެ‬ ‫ބަސްމަގުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ޅަފަތުއްސުރެ‬ ‫އަމިއްލަ ބަހުގެ ބިންގާ ކުއްޖާގެ ކިބައިގައި‬ ‫އަޅައިދިނުމަކީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ގޮތުގައި އޭނާ‬ ‫ބޮޑުކުރުމަށް ކުރަންޖެހޭ އެންމެ ފުރަތަމަ‬ ‫ކަންތަކެވެ‪.‬‬ ‫ތުއްތުއިރުއްސުރެ ކުއްޖާ އާންމުކޮށް‬ ‫ވާހަކަދައްކާ ބަހަކީ އޭނާގެ މާދަރީ ބަސްކަމުގައި‬ ‫ހަދަންޖެހޭ ދެވަނަ ސަބަބަކީ އެއިން ފުދޭ‬

‫‪a a‬ކުރެހުން‪ :‬އީގާން މުޙައްމަދު ބަދީޢު‬

‫ޅަފަތުއްސުރެ މާދަރީ ބަހަށް ކުއްޖާ‬ ‫ހާނުވައި އެބަހުން ކުއްޖާގެ ތަޢުލީމުގެ ބިންގާ‬ ‫އަޅައިދިނުގެ މުހިއްމު ކަމުގެ މައްޗަށް ވަކާލާތު‬ ‫ކުރައްވާ ޢިލްމުވެރިން އެކަން ސާބިތުކުރެއްވުމަށް‬ ‫މައިގަނޑު ނުކުތާތަކެއް ހާމަކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫އޭގެތެރެއިން ހަތަރު ކަމަކަށް ބަލާލެވޭތޯ‬ ‫އަޅުގަނޑު ބަލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ނުކުތާއަކަށް ފާހަގަކުރެވޭ ޯ‬ ‫ތ‬ ‫އަޅުގަނޑު މިބަލަނީ މީހެއްގެ އަމިއްލަވަންތަ‬ ‫ޝަޚުޞިއްޔަތު ބިނާކުރުމަށް މާދަރީ ބަސް ކުޅޭ‬ ‫ރޯލުގެ މުހިއްމު ކަމުގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬ޙަޤީޤަތުގައި‬ ‫ތިމާއަކީ ކާކުކަން އަންގައިދޭ އެންމެ ފާޅުކަންބޮޑު‬ ‫ފާހަގައަކީ އޭނާ ވާހަކަދައްކާ ބަހެވެ‪ .‬އޭނާ‬ ‫އެބަހަކަށް ލޯބި ޖެހިފައިވާ ‪،‬އެބަހަކަށް އޭނާގެ‬ ‫ދޫ ހޭނިފައިވާ‪ ،‬ކުޑައިރުއްސުރެ އެބަހަކުން‬ ‫ވާހަކަ ދައްކަން އޭނާއަށް އާދަވެފައިވާ ބަހެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ބަސް ވެގެންދަނީ ކުއްޖާއަށް‬

‫އިޖްތިމާޢީ ގުޅުމެވެ‪ .‬ވިސްނާވަޑައިގަންނަވާށެވެ‪.‬‬ ‫މާދަރީ ބަހެއް އޮތް ތަނެއްގައި އާންމުކޮށް މީހުން‬ ‫ވާހަކަދައްކާނީ މާދަރީ ބަހުންނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ކުއްޖާ ބޮޑުވަމުން އަންނައިރު އޭނާއަށް އޭނާގެ‬ ‫މާދަރީބަސްނޭނގޭނަމަ އޭނާ އޭނާގެ މުޖުތަމަޢުން‬ ‫ބާކީވާނެއެވެ‪ .‬އޭނާގެ އާއިލާގައިވެސް ފަހަރުގައި‬ ‫އޭނާގެ ބައްޕަ ނުވަތަ މަންމައާވެސް އޭނާއާއަށް‬ ‫މުޢާމަލާތު ކުރަން ދަތިވެދާނެވެ‪ .‬އަދި މުޖުތަމަޢު‬ ‫ކޮބައިތޯއެވެ؟ އެހައި ހިސާބުން އޭނާ އެބާކީވީއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭރުބަސްބަހަށް ޅަފަތުއްސުރެ ދަރިން ހޭނުވުމުން‬ ‫މިކަމަކީ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ދިމާވާ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ތިމާއަކީ ތިމާގެ މުޖުތަމަޢުގެ‬ ‫މީހަކަށްވުމަށް ތިމާގެ ޢާއިލާގެ މެމްބަރަކަށް‬ ‫ވުމަށް ތިމާ އުޅޭ މާހައުލުގައި ތިމާ ބާކީނުވެ‬ ‫އުޅުމަށް ތިމާގެ މާދަރީ ބަހަށް ޅަފަތުއްސުރެ ދޫ‬ ‫ހޭނުމަކީ ކޮންމެހެން މުހިންމު ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ތިންވަނަ‬

‫ނުކުތާއަށް‬

‫ދަމާތޯއެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހޯދި ހޯދުންތަކުން ފެންނަނީ ކުރިއްސުރެ ޤަބޫލު ކުރެވިފައިވާ ޤައުމިއްޔަތު ެގ‬ ‫ނގެ ައ ިމ ްއލަ ަބ ުހގެ ުމ ިހ ްއ ުމ ަކ ުމގެ ޮބ ުޑ ަކ ެމވެ‪.‬‬ ‫ަބ ާހ ެއއް ަކ ުމ ަގއިވާ ިތ ާމމެ ް‬ ‫އަމިއްލަ ބަސް ހަލާކުވިޔަ ނުދީ ގެއްލިގެންދިޔަ ނުދީ ހިފެހެއްޓުމުގެ‬ ‫ުމ ިހ ްއ ުމ ަކ ުމގެ ޮބ ުޑ ަކ ެމވެ‪.‬‬ ‫ދިރާސާތަކުގެ‬ ‫ޢިލްމީ‬ ‫މިފުރުޞަތުގައި‬ ‫އަލީގައި އަޅުގަނޑު ބަލައިލާނީ އިންސާނާގެ‬ ‫ވިސްނުމަށެވެ‪ .‬ސިކުނޑި މަސައްކަތް ކުރާ‬ ‫ގޮތަށެވެ‪ .‬އާދޭހެވެ‪ .‬ވާހަކަ ދެއްކުމުގައި‬ ‫ބުނަން އުޅޭ އެއްޗެއް ފުރަތަމަ ސިފަކުރެވޭނީ‬ ‫އެއެއްޗެއް‬ ‫އެއަށްފަހު‬ ‫ސިކުނޑީގައެވެ‪.‬‬ ‫ދުލުން ހާމަކުރަނީއެވެ‪ .‬ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވާ‬ ‫ގޮތުގައި އިންސާނެއްގެ ސިކުނޑިއަށް އެންމެ‬ ‫ފުރަތަމަ ކަމެއް ސިފަވާނީ އޭނާ އެންމެ ފަރިތަ‬ ‫ބަހަކުންނެވެ‪ .‬އޭނާ ދެވަނަ ބަހެއް ދަންނަ ނަމަ‬ ‫އަދި ދެވަނަ ބަހަކުން އެވާހަކައެއް ބުނަން‬ ‫ބޭނުންވާނަމަ ވާގޮތަކީ އޭނާގެ ސިކުނޑިއަށް‬ ‫ގެނެވުނު ބަހުން ސިފަކުރުމަށްފަހު ދެވަނަ‬ ‫ބަހަށް ތަރުޖަމާ ކުރުމަށްފަހު ދެވަނަ ބަހުން‬ ‫ދުލުން ނެރެ ހާމަކުރަނީއެވެ‪ .‬ކިތަންމެ ކުޅަދާނަ‬ ‫ވާހަކަދެއްކުންތެރިއަކަސް ބޭރު ބަހަކަށް ތިމާ‬ ‫ކިތަންމެ މޮޅަސް‪ ،‬ތިމާއަކީ ތިމާގެ މާދަރީ‬ ‫ބަހަށް ސިކުނޑި ހޭނިފައިވާ މީހެއްނަމަ އޭނާ‬ ‫އެކުރާކަމަކީ އޭނާގެ މާދަރީ ބަހުން އެބުނަންއުޅޭ‬ ‫އެއްޗެއް ސިކުނޑިއަށް ގެނެސް ކުޑަދާނަ ކަމާއެކު‬ ‫ހަމަވަގުތުން ދެވަނަ ބަހަށް ތަރުޖަމާކޮށްލަނީއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހި ބަހަށް ތޫނު ބޭރު ބަސްބަހުން‬ ‫މާސްޓަރސް ނަންގަވައިގެން ތިއްބެވި ބޭފުޅުން‬ ‫އަޅުގަނޑު މިދެންނެވި އެއްޗަކަށް ވިސްނާ‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާނެކަމަށް ހީކުރަމެވެ‪ .‬އޭރުން‬ ‫ބަހުގެ ޢިލްމުވެރިން އެ ވިދާޅުވާ އެއްޗެއްގެ‬ ‫ޙަޤީޤަތް އެނގިވަޑައިގަންނަވާނެވެ‪ .‬އާދޭހެވެ‪.‬‬ ‫ވަރަށް ދޫފުޅު ފަސޭހަކޮށް ޢަރަބި ބަހުން‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ނުވަތަ އިނގިރޭސި ބަހުން ތަޤްރީރު ކުރައް ާ‬ ‫ވ‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫މުޤައްރިރުން‬ ‫އެބަތިއްބެވިއެވެ‪ .‬އެބޭފުޅުންގެ ކުޅަދާނަފުޅުކަމުގެ‬ ‫ބިންގަލަކީ އެބޭފުޅުންގެ ކިބައިގައި އަމިއްލަފުޅު‬ ‫ބަހަށް ހުރި ކުޅަދާނަފުޅު ކަމެވެ‪ .‬މިހެން‬ ‫ކަންހުރުމާއެކު ޅަފަތުއްސުރެ މާދަރީ ބަސް‬ ‫ކުއްޖާގެ އެންމެ އިސްބަސް ކަމުގައި ހަދަން‬ ‫ޖެހެނީއެވެ‪ .‬މިކަމުން މާދަރީ ބަހަށް އިސްކަން‬ ‫ދިނުމުގެ މުހިއްމުކަން ހާމަވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަތަރުވަނަ އަދި އެންމެ ފަހު ނުކުތާއަކަ ް‬ ‫ށ‬ ‫އަޅުގަނޑު ބަލައިލާ ހިތް އޮތީ މިއަދުގެ‬ ‫މާހައުލުގައި އަޅުގަނޑުމެން އެކަމަކާމެދު އެންމެ‬ ‫ބޮޑަށް ޚިޔާލު ބަހައްޓާ މުސާރައާއި އިނާޔަތްތަކާ‬ ‫މެދުގައެވެ‪ .‬ގިނަ މީހުން އަދިވެސް ދެކެނީ ބޮޑު‬ ‫މުސާރަ ލިބެނީ ބޭރު ބަހަކަށް ކުއްޖާ ކުޅަދާނަވީމާ‬ ‫ކަމުގައެވެ‪ .‬ނަމަވެސް މިއަދުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ‬ ‫ޚިޔާލު މިއާ ތަފާތެވެ‪ .‬އެބޭފުޅުންގެ ދިރާސާތަކުން‬ ‫ދައްކާގޮތުން މަތީ މަޤާމުތަކަށް ދާން ބޭނުމިއްޔާ‬ ‫އަދި ބޮޑު މުސާރައެއް ހޯދަން ބޭނުމިއްޔާ‬ ‫އަމިއްލަ ބަހަށް މޮޅު މީހަކަށް ވެވޭތޯ ބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫ސަރުކާރުގެ އިސް މަޤާމުތަކުގައި‬ ‫ތިބޭ މީހުންނަކީ މާދަރީ ބަހަށް ކޮށި މީހުން‬ ‫އެކަންޏެއް‬ ‫އެމީހުންނަށް‬ ‫ކަމުގައިވާނަމަ‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އެމުޅި މުޢައްސަސާއަށްވެސް ދެރަ‬ ‫ލިބޭނެއެވެ‪ .‬މަލާމާތް ލިބޭނެއެވެ‪ .‬ހަމައެފަދައިން‬ ‫ލިޔުންތެރިކަމުގެ އިސް ގޮޅިތައް ފުރުއްވާ‬ ‫ކުރިމަތިލާން‬ ‫އާންމުންނާއި‬ ‫ފަރާތްތަކާއި‬

‫ޖެހޭ މީޑިއާގެ ވަސީލަތްތަކުގެ ވެރިންނަކީ‬ ‫ތިމާމެންގެ އަމިއްލަ ބަހަށް ފަރުވާ ނުބަހައްޓާ‬ ‫ބައެއްނަމަ ތިމާމެންގެ މާދަރީ ބަހަށް ވެގެންދާނީ‬ ‫ކިހިނެއްތޯއެވެ؟ މިއީ ސުވާލު އުފައްދާ‬ ‫ވަރަށްވުރެ ހާމަޔަށް ފެންނަން އޮތް ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކަން މިހެން ހުރުމާއެކު ޤައުމުގެ މަސްލަހަތު‬ ‫ހިފަހައްޓާ މުޖުތަމަޢުތަކުގައި މިދެންނެވިފަދަ‬ ‫ކޮންމެ ތަނެއްގައި އެންމެ އިސްކޮށްތިބޭ ތަން‬ ‫މިހާރު ފެންނަނީ ތިމާމެންގެ އަމިއްލަ ބަހަށް މޮޅު‬ ‫މީހުންނެވެ‪ .‬މާނައަކީ ޤައުމުގައި ތިބޭ އެންމެ‬ ‫މުސާރަބޮޑު މީހުންނަކީ އެމީހުންގެ އަމިއްލަ‬ ‫ބަހުގެވެސް އެދުރުންނެވެ‪ .‬މާދަރީ ބަހަށް ދޫ‬ ‫ފަރިތަ މީހުންނެނެވެ‪ .‬ވީމާ‪ ،‬މިއަދުގެ ތަހްޒީބު‬ ‫މުޖުތަމަޢު ތަކުގައި އެންމެ ބޮޑު މުސާރައާއި‬ ‫އިނާޔަތްތައް ލިބެނީވެސް އެމީހުންގެ އަމިއްލަ‬ ‫މާދަރީ ބަހަށް މޮޅު މީހުންނަށެވެ‪.‬‬ ‫ޖެހޭއިރު‬ ‫ވަށައި‬ ‫ވާހަކައައިސް‬ ‫މިއާދެވެނީ ފެށިތަނަށެވެ‪ .‬މާދަރީ ބަހުގެ‬ ‫މުހިއްމު ކަމަށެވެ‪ .‬ހޯދި ހޯދުންތަކުން ފެންނަނީ‬ ‫ކުރިއްސުރެ ޤަބޫލު ކުރެވިފައިވާ ޤައުމިއްޔަތުގެ‬ ‫ބަހާއެއް ކަމުގައިވާ ތިމާމެންގެ އަމިއްލަ‬ ‫ބަހުގެ މުހިއްމުކަމުގެ ބޮޑުކަމެވެ‪ .‬އަމިއްލަ‬ ‫ބަސް ހަލާކުވިޔަ ނުދީ ގެއްލިގެންދިޔަ ނުދީ‬ ‫ބޮޑުކަމެވެ‪.‬‬ ‫މުހިއްމުކަމުގެ‬ ‫ހިފެހެއްޓުމުގެ‬ ‫އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ލިބިފައިވާ‬ ‫މުއްސަނދިކަމާއެކު‬ ‫ބަހުރުވައެއްގެ‬ ‫އެތައް‬ ‫އެއް ބަހަކުން ވާހަކަދެއްކުމުގެ ބޮޑު ޝަރަފު‬ ‫ދެމެހެއްޓުމަށް ވީހާވެސް ބޮޑަކަށް މަސައްކަތް‬ ‫ކުރުމުގެ ޢަޒުމް އާ ކުރަމާތޯއެވެ‪ .‬މިއަދު މުޅި‬ ‫ދުނިޔޭގެ ވިސްނުމަކީވެސް މިއެވެ‪ .‬ތިމާގެ‬ ‫ދަރިފުޅަކީ ރަނގަޅު ތަޢުލީމަކާއި ތަރުބިއްޔަތެއް‬ ‫ލިބި‪ ،‬ޤައުދެކެ ލޯބިވާ ދަރިއަކަށް ހަދަން‬ ‫ބޭނުމިއްޔާ އެދަރިފުޅުގެ ދޫ ޅަފަތުއްސުރެ އޭނާގެ‬ ‫މާދަރީ ބަހަށް ހާނުވާށެވެ‪.‬‬

‫ަ‬ ‫ނގ ެ ަވގުތު‬ ‫ބއް ަޕއި ް‬ ‫ތ ުރބިއްޔަ ތާއި ަ‬ ‫ ‬

‫ނށް ޮބ ަޑށް‬ ‫ރ ާމ ަތ ުކ ަގއި ަދރިން ަ‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑމެން ަބ ަލއި ިފ ްލމު ަތ ާކއި ްޑ ާ‬

‫ރށް‬ ‫ނ ަފ ަހ ަ‬ ‫ނދާ ާވ ަހކަ ަތ ުކ ަގއި ެވސް ގި ަ‬ ‫ނ ަމއިންނެވެ‪ި .‬ކ ަޔމު ް‬ ‫ައ ާޅ ާލތަން ފެންނަނީ މަ ް‬

‫ރ ިބ ްއ ަޔ ާތއި ލޯ ްތބެވެ‪ި .‬މއީ ަޙ ީގގަ ެތވެ‪.‬‬ ‫ނގެ ަތ ު‬ ‫ނ ަމއި ް‬ ‫ށ ަފއި ހުންނަނީ މަ ް‬ ‫ސ ަފ ޮކ ް‬ ‫ި‬ ‫ނަމަވެސް ބައްޕައިންގެ އެއްވެސް ދައުރެއް ނެތްކަމަށް ނުވަތަ ނޯންނާނެކަމަށް‬

‫ށވެ‪.‬‬ ‫ރ ަމކީ ެއ ައށް ުވރެ ޮބޑު ުކ ެ‬ ‫ށކެވެ‪ެ .‬އ ޮގ ަތށް ަގ ޫބ ުލ ުކ ު‬ ‫ހީ ުވ ަމކީ ުކ ެ‬ ‫ކޮންމެ ކުއްޖަކު ދުނިޔެއަށް އަންނަ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ބައްޕައަކާއި މަންމައެއްގެ ފުށުންނެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ކުއްޖާއަށް ގުދުރަތުން ވާރުތަވާ ކޮންމެ‬ ‫ކަމެއް ވާރުތަވަނީ އެ ދެމީހުންގެ ފުށުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން އެންމެ ފުރަތަމަ ލާ ނޭވާއިން‬ ‫ވިންދު‬ ‫ބައްޕަގެ‬ ‫މަންމައާއި‬ ‫ފެށިންގެ‬ ‫ތުއްތު ކުއްޖާގެ ހިތުގައި ޖަހަމުންދެއެވެ‪.‬‬ ‫ގަބޫލުކުރަންޖެހެނީ ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގެ ކޮންމެ‬ ‫ބައްޕަގެ‬ ‫މަންމައާއި‬ ‫މަރުޙަލާއެއްގައިވެސް‬ ‫ފުރިހަމަ އެއްބާރުލުން މުހިންމު ވާނެކަމެވެ‪.‬‬ ‫މަންމައާއި ބައްޕަވެސް އެކަށީގެންވާ ވަރަށް‬ ‫ދަރިފުޅަށް ވަގުތު ދޭންޖެހޭކަމެވެ‪ .‬ބައްޕަގެ‬ ‫ހިއްސާއާ ނުލައި ފުރިހަމަ ތަރުބިއްޔަތެއް‬ ‫ދަރިންނަށް ދިނުމަކީ ފަސޭހަކަމެއް ނޫންކަމެވެ‪.‬‬ ‫ދަރިން ތަރުބިއްޔަތުކުރުމުގައި‬ ‫ކުއްޖާގެ ވިސްނުން‬

‫ފުޅާކޮށް ކަންކަމާމެދު ލޯހުޅުވުމަކީ އެންމެ‬ ‫މުހިންމު އެއް މަސައްކަތެވެ‪ .‬މިކަންކުރުމުގައި‬ ‫ބައްޕައިންގެ ދައުރުވެސް ވަރަށް ބޮޑެވެ‪.‬‬ ‫އެންޑަރސަން (‪ )1996‬ހާމަކުރައްވާގޮތުގައި‬ ‫ބައްޕައާއެކު ގިނަވަގުތު އުޅޭ ‪ 1‬އަހަރަށްދާ‬ ‫އުމުރުގެ ކުދިން‪ ،‬ބައްޕައާއެކު ވަގުތު ހޭދަ‬ ‫ނުކުރާ އެ އުމުރުގެ ކުދިންނަށްވުރެ ވިސްނުން‬ ‫މާބޮޑުތަންވެސް ރަނގަޅެވެ‪ .‬އަދި ބައްޕައާއެކު‬ ‫ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރާ ކުދިންގެ އުމުރުން‬ ‫‪ 3‬އަހަރަށް ދާއިރު‪ ،‬ވިސްނުން ފުޅާވެ‪،‬‬ ‫މައްސަލަތައް ފަސޭހައިން ހައްލުކޮށް‪ ،‬އައިކިއު‬

‫އަންވަރު އިބްރާހީމް‬

‫(ވިސްނުންދެނެގަތުމުގެ ޓެސްޓު) އިން މަތީ‬ ‫ފާހަގަކުރެވޭކަމަށްވެސް‬ ‫ހޯދާކަން‬ ‫މާކުސް‬ ‫އެންޑަރސަން (‪ )1996‬ހާމަކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ޅައުމުރުގެ ކުދިންނަށް‪ ،‬ބައްޕައިންގެ‬ ‫ބުރަ ތާވަލުން ވަގުތުކޮޅެއް ހުސްކޮށްދިނުމަކީ‬ ‫މުހިންމެވެ‪ .‬ދަރިންނަށް ވަގުތުދީ އެކުދިންގެ‬ ‫ވިސްނުން ފުރިހަމަކުރުމުގައި އެހީތެރިވުމަކީ‬ ‫ކޮންމެހެންވެސް ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ހިމެނޭ‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫ތަރުބިއްޔަތުގެ‬ ‫ދެވަނަ ކަމަކީ ކުއްޖާގެ ޖިސްމާނީ އަދި‬ ‫ނަފުސާނީ ދުޅަހެޔޮކަން އިތުރުކުރުމެވެ‪ .‬މިކަން‬ ‫ކުރުމަށް ބޭނުންވަނީ ހަމައެކަނި ފައިސާއެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ބައްޕައިންގެ އެހީތެރިކަން ޢަމަލީ‬ ‫ދިރާސާތަކުން‬ ‫ބޭނުންވާކަން‬ ‫ގޮތުންވެސް‬ ‫(‪)1994‬‬ ‫މެކްލެނަހެން‬ ‫ދައްކައެވެ‪.‬‬ ‫ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ބައްޕައާއެކު ގިނަ‬ ‫ވަގުތު ހޭދަކުރާކުދިން ސްކޫލަށް ދާހިތްވާލެއް‬ ‫ބޮޑުވެ‪ ،‬އިތުރު ޙަރަކާތްތަކުގައި ބައިވެރިވާލެއް‬ ‫އިތުރުވެ‪ ،‬ސްކޫލަށް ގަވައިދުން ހާޒިރުވާކަން‬ ‫ސަބަބުން‬ ‫މިކަންކަމުގެ‬ ‫ފާހަގަކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫ކުއްޖާގެ ޢިލްމީފެންވަރު ރަނގަޅުވެ ނަފުސަށް‬ ‫އިތުބާރު އުފެދި އިޖުތިމާޢީ ކަންކަމުގައި ބައިވެރި‬ ‫ވުމުގެ ފުރުޞަތު ހުޅުވިގެން ދެއެވެ‪ .‬ޖިސްމާނީ‬ ‫ގޮތުންނާއި ނަފުސާނީގޮތުން ދަރިންނަށް ފަހާދެވޭ‬ ‫ހެދުން އެކުދިންނަށް ހެޔޮވަރުވުމުގެ ފުރުޞަތު‬ ‫ބޮޑުވެގެން ދެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން ދަރިންގެ‬ ‫ބައްޕައިން‬ ‫ކަންކަމުގައިވެސް‬ ‫ކިޔެވުމުގެ‬ ‫ބައިވެރިވުމަކީ މުހިންމުކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކުދިން ތަރުބިއްޔަތުކުރަނީ އުންމީދަކާއި‬ ‫ޢަޒުމެއް އޮވެގެންނެވެ‪ .‬އެކުދިންގެ މުސްތަގުބަލް‬

‫‪22‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ރާވާލާނެ މަގެއް ދައްކައިދެމުންނެވެ‪ .‬ބޮޑުވެގެން‬ ‫އެކުދިން ދާން ބޭނުންވާ މަގުން ދިމާވާނެ‬ ‫ހުރަސްތައް އެކުދިންނަށް ބުނެދެމުންނެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް ކަންކުރާނަމަ އެކުދިންގެ ކެރިޔަރު‬ ‫އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް ފަސޭހަވާނެއެވެ‪ .‬ސްކޫލު‬ ‫ނިންމާ ދަރިވަރަށް ކުރަންވީ ކޮންކަމެއްކަން‪،‬‬ ‫ދާއިރާއަކުންކަން‬ ‫ކޮން‬ ‫ދާނީ‬ ‫ކުރިއަށް‬ ‫ސުވާލު‬ ‫މުސްތަގުބަލާމެދު‬ ‫ނޭނގި‬ ‫އުފައްދާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެމާޓޯ (‪)1994‬‬ ‫ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ބައްޕައާއެކު ގިނަވަގުތު‬ ‫ހޭދަކުރާކުދިންނަށް ކެރިއަރ އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް‬ ‫ފަސޭހަވެއެވެ‪ .‬އަދި އިގުތިޞާދީ ކަންކަމަށް‬ ‫ދަރިން ލޯހުޅުވޭލެއް ބޮޑުވެ‪ ،‬ވަޒީފާ އަދާކުރުމުގެ‬ ‫ރޫޙު އެ ކުދިންގެ ހިތުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫އުފެދޭކަމަށް ފަރސްޓަންބަރގް އަދި ޗަރލިންގ‬ ‫މިކަންކަމަކީ‬ ‫ހާމަކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫(‪)1991‬‬ ‫ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރަމުންދާ ދުވަސްވަރު‬ ‫ދަސްކޮށްދޭން ޖެހޭ ކަންކަމެވެ‪ .‬މިކަން ކުރުމުގައި‬ ‫ބައްޕަގެ ދައުރު މުހިންމުވާތީ ދަރިންނަށް ވަގުތު‬ ‫ދިނުން ވަރަށް މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫ތަރުބިއްޔަތުގެ މަރުޙަލާގައި ދަރިފުޅަށް‬ ‫ލިބޭނެ‬ ‫އުފާވެރިކަން‬ ‫ނަމޫނާއާއި‬ ‫ރީތި‬ ‫ފުރުޞަތުތައް ތަނަވަސްކޮށްދިނުން މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫ބައްޕައާއެކު ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރުމަކީ ބައެއް‬ ‫ކުދިންނަށް ވަރަށް ބޮޑު އުފަލެއް ލިބޭ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އާއިލީ ގުޅުން އިތުރަށް ބަދަހިވާނަ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬ކުކް (‪ )1994‬ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި‬ ‫ދަރިންނަށް ގިނަ ވަގުތު‪ ،‬ބައްޕަމެން ދޭނަމަ‬ ‫މައިންބަފައިންނާ ދަރިން އޮންނަ ގުޅުން ވަރަށް‬ ‫ބޮޑުތަން ރަނގަޅުވެއެވެ‪ .‬އެކަމުގެ ސަބަބުން‪،‬‬ ‫ދިމާވާ ކުއްލިކަންކަމުގައި އަޅާނެ ރަނގަޅު‬ ‫ފިޔަވަޅު ދަރިންނަށް ދަސްވުމާއި‪ ،‬ހިތާމަވެރިކަން‬ ‫އިހުސާސްކުރަންޖެހޭ ހާލަތްތަކުގައި ކެތްކުރުމާއި‬ ‫ތިމާ އުޅޭ މާހައުލަށް ލޯހުޅުވޭލެއް އިތުރުކަން‬ ‫ދިރާސާތަކުން ދައްކާކަމަށްވެސް ކުކް (‪)1994‬‬ ‫ސަބަބުން‬ ‫މިކަންކަމުގެ‬ ‫ހާމަކުރައްވައެވެ‪.‬‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫އުފާވެރި އިހުސާސްތައް އުފެދި ރަނގަޅު‬ ‫ނޫން އިހުސާސްތަކުން ދަރިން ދުރުކޮށްދެއެވެ‪.‬‬ ‫އީސްޓަރ ބްރޫކްސް އަދި ގޯލްޑްބަރގް (‪)1984‬‬ ‫ހާމަކުރައްވާ ގޮތުގައި ދަރިންނާއެކު ބައްޕަ‪،‬‬ ‫ގިނަ ވަގުތު ހޭދަކުރުމަކީ ރަނގަޅު ނޫން‬ ‫އިހުސާސްތަކުން ދަރިން ދުރުކޮށްދޭ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި މިފަދަ ގޯސް‬ ‫އުފާވެރިކަމާއި‬ ‫ދުރުވެ‪،‬‬ ‫އިހުސާސްތަކުން‬ ‫ހިތްހަމަޖެހުން ދަރިންނަށް ލިބިގެން ދިއުމަކީ‬ ‫އެ ދެވޭ ތަރުބިއްޔަތުގެ ފައިދާ ހުރިހާ‬ ‫މާނައެއްގައިވެސް ދަރިންނަށް ކުރާނެ ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ބައްޕަމެން ދަރިންނާއެކު ވަގުތު ހޭދަ‬ ‫ނުކުރުމަކީ މުޖުތަމަޢުގެ ގޯސް އާދަތަކާއި‬ ‫ގޯސްކަންކަމަށް ދަރިން ހުށަހެޅިގެން ހިނގައިދާނެ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬ދިމާވާ ގޯސްކަންކަމުން ރައްކާތެރިވާނެ‬ ‫ގޮތްތަކާއި އެކަންކަމުގެ ތަޖުރިބާ ބައްޕަމެންނަށް‬ ‫ދަރިންނަށް‬ ‫ލިބިފައިވާނެކަމަށް‬ ‫ބޮޑަށް‬ ‫ގަބޫލުކުރެވޭއިރު އެ ބައްޕަމެންގެ ތަޖުރިބާ‬ ‫ދަރިންނަށް ހިއްސާކުރުން ވަރަށް މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ އިތުރުން އިރުޝާދު ދޭނެ ބައްޕައެއް ނެތްނަމަ‬ ‫ބައެއް ފަހަރު މަކަރުހެދުމާއި ދޮގުހެދުންފަދަ ގޯސް‬ ‫ސިފަތަކަށް ކުދިން ހޭނެއެވެ‪ .‬ޕާރކް (‪)1996‬‬ ‫ފާހަގަކުރައްވާ ގޮތުގައި ބައްޕައާ ނުލާ އުޅެމުންދާ‬ ‫އަންހެންކުދިން މަކަރުހެދުމާއި ދޮގުހެދުން‪،‬‬ ‫ބައްޕައާއެކު އުޅެމުންދާ އަންހެން ކުދިންނަށްވުރެ‬ ‫ދެ ގުނަ އިތުރެވެ‪ .‬އަދި އެފަދަ ކުދިން ކުރާ‬ ‫ކުށްތަކަށް މައާފަށް އެދުމަށް ދެކޮޅުހަދާކަން‬ ‫ފާހަގަކުރެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން ބައްޕައާ ނުލާ‬ ‫އުޅޭކުދިންނަށް ޖިސްމާނީ އަނިޔާ ލިބޭ މިންވަރު‬ ‫ބައްޕައާއެކު އުޅޭކުދިންނަށްވުރެ އިތުރުކަމަށް‬ ‫ބިލަރ (‪ )1981‬ހާމަކުރައްވާއިރު ބައްޕައާ‬ ‫ނުލާ އުޅޭ ކުދިންގެތެރޭން ފުރާވަރަށް އަރަމުންދާ‬ ‫ކުދިން ޖިންސީކަންކަމުގައި ހަރަކާތްތެރިވާލެއް‬ ‫އަވަސްކަމަށް އީސްޓަރ ބްރޫކްސް އަދި‬ ‫ހާމަކުރައްވައެވެ‪.‬‬ ‫(‪)1984‬‬ ‫ގޯލްޑްބަރގް‬ ‫އެހެންކަމުން ބައްޕައިންގެ ވަގުތު ދަރިންގެ‬

‫ތަރުބިއްޔަތަށް ވަރަށް މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫ބައްޕައިންގެ ވަގުތަކީ ތަރުބިއްޔަތުގެ‬ ‫"ބައްޔަށް" ކޮންމެހެން ބޭނުންވާ ވެކްސިނެކެވެ‪.‬‬ ‫އެ ވެކްސިނާ ނުލައި ކުއްޖާގެ ވިސްނުން‬ ‫ފުޅާނުވާނެތީއެވެ‪ .‬ޖިސްމާނީ އަދި ނަފުސާނީ‬ ‫އެޅޭތީ‬ ‫ހުރަސް‬ ‫ލިބުމަށް‬ ‫ދުޅަހެޔޮކަން‬ ‫އެވެ‪ .‬ކުދިންގެ މުސްތަގުބަލާމެދު ސުވާލު‬ ‫އުފައްދާތީއެވެ‪ .‬އާއިލީ ގުޅުން ބަދަހިވުމަށް‬ ‫ހުރަސްއަޅާތީއެވެ‪ .‬ގޯސްއާދަތަކުން ދަރިން‬ ‫ދުރުވެގަތުމަށް ފަސޭހަނުވާތީއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ކޮންމެ ބައްޕައަކުވެސް ދަރިންނަށް ވަގުތު ދިނުން‬ ‫މުހިންމެވެ‪ .‬ބޭނުންތެރިއެވެ‪.‬‬

‫ސޓް‪:‬‬ ‫ނސް ިލ ް‬ ‫ރ ަފރެ ް‬ ‫ި‬ ‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬

‫‪g‬ބިލަރ‪ .)1981( .‬ފާދަރ އެބްޒެންސް‪ ،‬ޑިވޯސް‪ ،‬އެންޑް‬ ‫ޕަރސަނަލް ޑިވެލޮޕްމަންޓް‪ .‬ނިއުޔޯކް‪ :‬ވިލޭ‬ ‫‪g‬ކުކް‪ ،‬އެމް‪ .)1994( .‬ފާދަރސް އެންޑް ޑޯޓަރސް‪ :‬އިން‬ ‫ދެއަރ އޯން ވަރޑްސް‪ .‬ނިއުޔޯކް‪ :‬ކްރޯނިކަލް ބުކްސް‪.‬‬ ‫‪g‬އީސްޓަރ ބްރޫކްސް އަދި ގޯލްޑްބަރގް‪.)1984( .‬‬ ‫ޓޮޑްލަރ ޑިވެލޮޕްމަންޓް އިންދަ ފެމިލީ‪ :‬އިމްޕެކްޓް އޮފް‬ ‫ފާދަރ އިންވޯލްމަންޓް އެންޑް‬ ‫‪g‬ޕޭރެންޓިންގ ކެރެސްޓެރިސްޓިކް‪ .‬ޗައިލްޑް ޑިވެލޮޕްމަންޓް‪،‬‬ ‫‪.740-752 ،55‬‬ ‫‪g‬އެންޑަރސަން‪ .)1996( .‬ފެކްޓަރސް އިންފްލުއެންސިންގ‬ ‫ރލޭޝަންޝިޕް‪ .‬ޖަރނަލް އޮފް‬ ‫ދަ ފާދަރ – އިންފެންޓް ި‬ ‫ފެމިލީ ނާރސިނގް‪،‬‬ ‫‪.306-324 ،2g‬‬ ‫‪g‬އެމާޓޯ ޕީ އާރް‪ .)1994( .‬ފާދަރ ޗައިލްޑް ރިލޭޝަން‪،‬‬ ‫މަދަރ ޗައިލްޑް ރިލޭޝަންސް އެންޑް އޮފްސްޕްރިންގް‬ ‫ސައިކޮލޮޖިކަލް ވެލްބީންގ‬ ‫‪g‬އެންޑް އާރލީ އެޑަލްޓްހުޑް‪ .‬ޖަރނަލް އޮފް މެރިޖް އެންޑް‬ ‫ފެމިލީ‪.1031-1042 :)4(56 .‬‬ ‫‪g‬މެކްލެނަހެން‪ .)1994( .‬ގްރވިންގ އަޕް ވިތް އަ‬ ‫ސިންގަލް ޕޭރަންޓް‪ :‬ވަޓް ހަރޓްސް‪ ،‬ވަޓް ހެލްޕް‪.‬‬ ‫ކޭމްބްރިޖް‪ ،‬އެމްއޭ‪:‬‬ ‫‪g‬ހަވާރޑް ޔުނިވަރސިޓީ ޕްރެސް‪.‬‬ ‫‪g‬ފަރސްޓަންބަރގް‪ ،‬އެފް‪ .‬އަދި ޗަރލިންގ‪ ،‬އޭ‪.‬‬ ‫(‪ .)1991‬ޑިވައިޑެޑް ފެމެލީސް‪ .‬ކޭމްބްރިޖް‪ :‬ހަވަރޑް‬ ‫ޔުނިވަރސިޓީ‪.‬‬ ‫‪g‬ޕާރކް އާރް ޑީ‪ .)1996( .‬ފާދަރހުޑް‪ .‬ކޭމްބްރިޖް‪،‬‬ ‫އެމްއޭ‪ :‬ހަވަރޑް ޔުނިވަރސިޓީ ޕްރެސް‪.‬‬ ‫‪ 27g‬ފެބްރުވަރީ ‪( 2014‬ބުރާސްފަތި)‬

‫‪ 2014‬ވަނަ އަހަރުގެ އުފެއްދުންތަކުން‪....‬‬

‫ވއ‪ .1‬ޢަބްދުﷲ ފިރާޤް‬

‫ ‬

‫ކޮންމެ ުދވަހަކީ ދުނިޔެއަށް އައު އީޖާދު ަތކެއް އުފަންކުރާދުވަހެކެވެ‪ .‬އައު އުފެއްދުން ތަކެއްގެ‬

‫އިންތިޒާރުގައި ތިބޭ ދުވަހެކެވެ‪ .‬ހާއްސަކޮށް ފޯނާއި ޓެބްލެޓާއި ގޭމިންގ ކޮންސޯލްސް ފަދަ ތަކެތި‬ ‫ސތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ބާޒާރަށް ނެރޭދުވަހަކީ ދިގު ކިއު ތަކުން ނޫނީ ޖާގަ ލިބޭނެ ުދވަ ް‬ ‫މި ލިއުން ހާއްސަ މިކޮށްލަނީ ‪ 2014‬ވަނަ އަހަރު އަލަށް އުފައްދާ އަދި އެހާމެ މަޤްބޫލުކަން‬ ‫ހޯދާފައިވާ ‪ 03‬އުފެއްދު ަމކާއިބެހޭ މައުލޫމާ ުތކޮޅެއް ހިއްސާކޮށްލުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ރއާ ެޒޑް‪ 2‬ޓެބްލެޓް‬ ‫ސ ީޕ ި‬ ‫ސޮނީ ެއ ްކ ް‬

‫ލުމިނަސް ‪ IPS‬ޑިސްޕްލޭ" ކަމަށްވާއިރު‪ ،‬ސޮނީ އިން ދީފައިވާ ނަމަކީ‬ ‫"ލައިވް ކަލަރ ލެޑް ޑިސްޕްލޭ" އެވެ‪ .‬މި ޓެކްނޮލޮޖީގައި ގުދުރަތީ ކުލަތައް‬ ‫ފުރިހަމަކަމާއި އެކު މޯބައިލް ޓެކްނޮލޮޖީއަށް ގެނެސްދޭނެކަމަށް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ ސޮނީ އިން ބުނާގޮތުންނަމަ މިޓެބްލެޓްގެ ‪ 6000‬މިލިއެމްޕެއަރ‬ ‫ބެޓެރިން ‪ 10‬ގަޑިއިރު މަލްޓިމީޑިއާގެ އެކިއެކި ކަންކަމުގައި ބޭނުން‬ ‫ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ލަވަޖަހާލަން ބޭނުންކުރާނަމަ އެންމެ ފުލް ޗާރޖަކުން‬ ‫‪ 100‬ގަޑިއިރު ބޭނުންކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬މި ޑިވައިސް އަކީ ‪ 2.5‬ގިގަރހާރޓްސް‬ ‫ގެ ޕްރޮސެޗަރ ސްޕީޑަކާއި ‪ 3‬ޖީބީގެ ރެމް ހިމެނޭ ޑިވައިސް އެކެވެ‪8.1 .‬‬ ‫މެގަޕިކްސެލް ގެ ކެމެރާއެއް ހިމެނެނީ ‪ 16X‬ޒޫމް އާއި އެކުއެވެ‪ .‬އަދި ‪2.2‬‬ ‫މެގަޕިކްސެލްގެ ވެބްކެމް ފްރަންޓް ކެމެރާއެއްވެސް ހިމަނާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ މި ޓެބްލެޓަކީ ‪ 3‬ޖީ ‪ 4 /‬ޖީ އަދި ވައިފައި ކަނެކްޝަންވެސް‬ ‫ހިމެނޭ ޓެބްލެޓެކެވެ‪.‬‬

‫ސޮނީ އިން ބުނާގޮތުން އެމީހުންގެ އެންމެފަހުގެ އުފެއްދުން ކަމަށް ާ‬ ‫ވ‬ ‫ސޮނީ އެކްސްޕީރިއާ ޒެޑް‪ 2‬ޓެބްލެޓަކީ މިހާތަނަށްއުފެއްދި އެންމެ ތުނި އަދި‬ ‫އެންމެ ލުއި‪ ،‬ހަމައެއާއި އެކު ވޯޓަރ ޕްރޫފް ޓެބްލެޓެވެ‪ .‬މިހުރިހާ ސިފައަކާއި‬ ‫އެކު މި ޓެބްލެޓަކީ ބޭނުންތެރި އެއްޗަކަށް ވާނެކަމަށް ޤަބޫލުކުރެވެއެވެ‪.‬‬ ‫‪ 10.1‬އިންޗި ހުންނަ މި ޓެބްލެޓް އޮޕްރޭޓް ކުރުމަށް ބޭނުންކުރަނީ އެންމެ‬ ‫ފަހުގެ އެންޑްރޮއިޑް ‪ 4.4‬ކިޓްކެޓް އެވެ‪.‬‬ ‫ މިޓެބްލެޓްގެ ބޯމިނުގައި އެންމެ ‪ 6.4‬މިލިމީޓަރ ހުންނައި ު‬ ‫ރ‬ ‫ބަރުދަނަކީ ‪ 626‬ގްރާމެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ‪ 3‬ޖީ ‪ 4 /‬ޖީ ވާޝަންގެ ބަރުމިނުގައި‬ ‫‪ 639‬ގްރާމް ހުންނާނެއެވެ‪ .‬މި ޓެބްލެޓަކީ ‪ IP55 / IP58‬ގެ މިންގަނޑަށް‬ ‫ރޭޓްކުރެވިފައިވާ ޓެބްލެޓެކެވެ‪ .‬މާނައަކީ ގާތްގަނޑަކަށް ބައިގަޑިއެއްހާއިރު‬ ‫ފެނުގެ އަޑީގައި ގެންގުޅެވޭނެއެވެ‪ .‬އަދި ފެނުގެ ‪ 5‬ފޫޓް އަޑީގައިވެސް ބޭނުން‬ ‫ކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫ ‪ 10.1‬އިންޗި ސްކްރީނެއް ހުންނަ މިޓެބްލެޓްގެ ޑިސްޕްލޭއަކީވެ ް‬ ‫ސ‬ ‫އައު ޓެކްނޮލޮޖީއެއް ކަމަށް ސޮނީއިން ބުނެއެވެ‪ .‬މިޓެކްނޮލޮޖީއަކީ "ޓްރައި‬

‫ނގް ެގ ެލ ްކސީ ެއސް‪5-‬‬ ‫ސ ްމސަ ް‬ ‫ެ‬ ‫ ‬

‫އ ނޫނެވެ‪ .‬އަދި ގެލެކް ީ‬ ‫ސ‬ ‫ސެމްސަންގް ބްރޭންޑަކީ އާ ބްރޭންޑެ ް‬ ‫އެސް ސީރީޒަކީވެސް އާ ސީރީޒެއް ނޫނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ސެމްސަންގް‬ ‫ހރު ސެމްސަންގުން ނެރުނު‬ ‫ގެލެކްސީ އެސް‪ 5‬އަކީ ‪ 2014‬ވަނަ އަ ަ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ފުރަތަމަ ހިޓެވެ‪ .‬މިފޯނުގެ ސްކްރީން ސައިޒް ގެލެކްސީ އެސް‪ 4‬އަށް ވުރެ‬ ‫ބޮޑީ ހަމަ ކުޑަ ތަންކޮޅެކެވެ‪ .‬އެސް‪ 4‬ގައި ‪ 5‬އިންޗި ހުންނައިރު އެސް‪5‬‬ ‫ގައި ހުރީ ‪ 5.1‬އިންޗި އެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެސް‪ 4‬އަށްވުރެ އެސް‪15 5‬‬ ‫ގްރާމް ބަރުވާނެއެވެ‪ .‬އެންޑްރޮއިޑް ‪ 4.4‬ކިޓްކެޓް އޯ‪.‬އެސް އެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ބޭނުންކޮށްފައިވާއިރު ‪ 2.5‬ގިގަރހާރޓްސް ކްއަޑްކޯރ ޕްރޮސެސަރެއް‬ ‫ބޭނުންކޮށްފައިވުމަކީ މި ފޯނުގެ ސްޕީޑް ހަލުވިވެގެންދާނެ ކަމެކެވެ‪ .‬މި‬ ‫ހަލުވިކަމަށް މަގުފަހިކުރުމުގެ ގޮތުން މި ފޯނުގެ ބެޓެރި ކެޕޭސިޓީ ވަނީ‬ ‫‪ 2800‬މިލި އެމްޕެއަރަށް މަތިކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ މި ފޯނުގައި ‪ 16‬މެގަރޕިކްސެލްގެ ކެމެރާއެއް ހުރުމަކީ‬ ‫ފޮޓޯނެގުމަށް ޝައުޤުވެރިވާ ފަރާތްތަކަށް ލިބުނު އުފަލަކަށްވާނެއެވެ‪ .‬އެންމެ‬ ‫ހާއްސަ އެއްކަމަކީ މިފޯނުގައި ހިމަނާފައިވާ ފިންގަރ ޕްރިންޓް ސެކިއުރިޓީ‬ ‫ފީޗާރސް އެވެ‪ .‬މިގޮތުން ފިންގަޕްރިންޓް ސްކޭނަރގެ އެހީގައި ފޯނު އަންލޮކް‬ ‫ކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ އައު ޓެކްނޮލޮޖީ އިތުރުކޮށްގެން ފޯނު ނެރުމަކީ ސެމްސަން ެ‬ ‫ގ‬ ‫އާދައެކެވެ‪ .‬މިގޮތުން މިފޯނުގައި އަލަށްވަނީ ހާރޓް ރޭޓް މޮނިޓަރ ކުރެވޭނެ‬ ‫ސެންސަރެއް ހިމަނާފައެވެ‪ .‬މި ސެންސަރ ހަރުކުރެވިފައިވަނީ ފަހަތު‬ ‫ކެމެރާގެ ތިރީ ކައިރީގައެވެ‪.‬‬ ‫ މި ފޯނަކީ ވޯޓަރ ރެސިސްޓެންޓް އަދި ޑަސްޓް ޕްރޫފް ފޯނެކެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން ‪ IP67‬ސްޓޭންޑެޑްގައި މި ފޯނު މަސައްކަތް ކުރާނެއެވެ‪ .‬އައި‪.‬‬ ‫ޕީ ގެ މާނައަކީ " އިންގްރެސް ޕްރޮޓެކްޝަން" އެވެ‪ .‬ނަމްބަރ ‪ 6‬ކުން‬ ‫އަންގައިދެނީ މި ފޯނަކީ ޓޯޓަލީ ޑަސްޓުން ރައްކާތެރިކަން ލިބިފައިވާ‬ ‫ފޯނެއްކަމެވެ‪ .‬އަދި ނަމްބަރ ‪ 7‬ކުން އަންގައިދެނީ ފެނުއަޑީގައި ‪ 1‬މީޓަރ‬ ‫އާއި ހަމައަށް ފޯނު ބޭނުން ކުރެވިދާނެކަމެވެ‪.‬‬

‫ސ ްލސް‬ ‫ނ ޯ‬ ‫ނސަރ އި ް‬ ‫ސެ ް‬ ‫"މޮޓިކޮން" ކިޔާ ކުންފުންޏަކުން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ފުލީ‬ ‫އިންޓަރގްރޭޓެޑް އިންސޯލެއް އުފެއްދި ވާހަކައަކީ ދުވުމާއި ކުޅުމަށް‬ ‫ޝައުގުވެރިވާ ފަރާތްތަކަށް ވަރަށް ހާއްސަ ހަބަރަކަށް ވާނެއެވެ‪ .‬މި‬ ‫އިންސޯލަކީ ވަޔަލެސްކޮށް މޮނިޓަރ ކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ލިބިފައިވާ‬ ‫އެއްޗެއްކަމަށް ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ސ ސެންސަރ ޕްކޭޖްގައި ‪ 13‬ޕްރެޝަރ‬ ‫މޮޓިކޮން އިންސޯލް ް‬ ‫ގ ‪ 13‬ދިމާލަކަށް‬ ‫ސެންސަރު ހުރެއެވެ‪ .‬މި ‪ 13‬ސެންސަރު ފައި ތިލައި ެ‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ބަހާލައިގެން މޮނިޓަރ ކުރަމުންގެންދެއެވެ‪ .‬އަދި ވަޔަރލެސް ކަނެކްޝަން‬ ‫ހިމަނާފައިވާއިރު އިންޓާރނަލް ރެކޯޑް ކުރުމުގެ ނިޒާމުވެސް މިއިންސޯލްގައި‬ ‫ހިމަނާފައިވެއެވެ‪ .‬މި އިންސޯލް އަށް ޕަވަރ ދިނުމަށް ބޭނުން ކޮށްފައިވަނީ‬ ‫ބެޓެރި އެކެވެ‪ .‬މި ބެޓެރިއަކީ ފަސޭހަކަމާއިއެކު ބަދަލުކުރެވޭނެ ބެޓެރިއެކެވެ‪.‬‬ ‫މި އިންސޯލްސް އުފެއްދުމުގެ މައިގަނޑު ވިސްނުމަކީ ފުޓް ޕްރެޝަރ‬ ‫ޓްރެކް ކުރުމާއި‪ ،‬މޫވްމެންޓް އަދި އެކްސަލަރޭޝަން ޕެޓާންސް ތައް ޗެކް‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬އަދި މި މަޢުލޫމާތުތައް ރެކޯޑް ކުރުމާއި ބެލެހެއްޓުމަކީ ވެސް މި‬ ‫އިންސޯލްސްގެ މުހިންމު ބޭނުންތަކެވެ‪ .‬މި މައުލޫމާތުތައް ސޮޕްޓްވެއަރގެ‬ ‫އެހީގައި ނޯމަލް ކޮމްޕިއުޓަރ ސިސްޓަމްތަކާއި ގުޅާލެވޭނެއެވެ‪ .‬އަދި މި‬ ‫ޑާޓާތަކުން ބޭނުން މަޢުލޫމާތުތައް އެކިއެކި ފޯމެޓްތަކަށް ބަދަލުކޮށް ގްރާފް ފަދަ‬ ‫ތަކެތިވެސް ތައްޔާރު ކޮށް އެނަލައިޒް ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬އަދި ބޭނުންވެއްޖެނަމަ‬ ‫ވީޑިއޯ މެދުވެރިކޮށް ޓްރެއިނިންގ ސެޝަންތައް ބަލާލެވޭނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫އެއްވެސް އިންޖަރީއެއް ދިމާވާނަމަ ދެނެގަންނަން ފަސޭހަވާނެއެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫އިތުރުން ހުރިހާ ޑާޓާއެއް ‪ 4‬ދުވަހަށް ރެކޯޑް ކުރެވޭވަރުގެ ކެޕޭސިޓީއެއްވެސް‬ ‫މި އިންސޯލްސް ގައި ހިމަނާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޑ ވެލްނެސް ކެޓެގަރީން‬ ‫ މި އިންސޯލަކީ ހެލްތު ކެއަރ އެން ް‬ ‫ތރި އުފެއްދުމެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއަހަރު އެވޯޑް ހާސިލްކޮށްފައިވާ ވަރަށް ބޭނުން ެ‬

‫އިސްލާމީ ޢަސްކަރިއްޔަތުގެ‬

‫ޚާއް ަ‬ ‫ޞ ަމ ަލ ަ‬ ‫ތއް‬

‫މައްކާގައި އިސްލާމްދީން ފާޅުވުމާ‬ ‫ވިދިގެން އެ ދީނަށް ވަންނަމުން ދިޔަ މީހުންނަށް‪،‬‬ ‫މުޝްރިކުން ތަފާތު ބާވަތްބާވަތުގެ ގޯނާތައް‬ ‫ކުރަމުން ދިޔައެވެ‪ .‬އިސްލާމްދީނުގެ ފުރަތަމަ‬ ‫ވެށި ކަމުގައިވި މައްކާގައި މުސްލިމުންނަށް‬ ‫އެ މީހުންގެ ދީނާއިގެން އުޅެން ދަތިވާ‬ ‫މިންވަރަށް މުޝްރިކުންގެ ފުށުން ތުރާތަކާއި‬ ‫‪ ،‬ކެކުޅުންތަކާއި‪ ،‬ވޭންތައް މުސްލިމުންނަށް‬ ‫ބަރުދާސްތު ކުރަން ޖެހުނެވެ‪ .‬މައްކާގެ ވެށިން ‬ ‫މި ދީނަށް އިތުރު ފުރްޞަތު ނުލިބުމާ ވިދިގެން‬ ‫މާތްﷲ މުސްލިމުންނަށް މައްކާ ދޫކޮށް މަދީނާއަށް‬ ‫ހިޖްރަ ކުރުމުގެ ހުއްދަ ދެއްވިއެވެ‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫މައްކާ ދޫކޮށް މަދީނާއަށް ހިޖްރަ ކުރުމުން‬ ‫ވެސް މުޝްރިކުންގެ އުދަނގޫތަކާއި ޢުދްވާނުން‬ ‫މުސްލިމުންނަށް ރައްކައުތެރިކަމެއް ނުލިބުނެވެ‪.‬‬

‫މިކަމާ ވިދިގެން މާތްﷲ މުސްލިމުންނަށް އެ‬ ‫މީހުންގެ އަމިއްލަ ނަފްސުގެ ދިފާޢުގައި ‪،‬‬ ‫އެމީހުންގެ ޢަޤީދާގެ ދިފާޢުގައި‪ ،‬ތެދުވުމު ެ‬ ‫ގ‬ ‫ހުއްދަ ދެއްވިއެވެ‪ .‬މުޝްރިކުންގެ ޢުދްވާނީ‬ ‫ޙަމަލާތައް ދިފާޢު ކުރުމަށްޓަކައެވެ‪ .‬އިސްލާމީ‬ ‫ޢަސްކަރިއްޔަތު ފެށުނީ މި ހިސާބުންނެވެ‪.‬‬ ‫އިސްލާމީ ޢަސްކަރިއްޔަތުގެ ބައެއް‬ ‫މަލަތަކަށް ބަލައިލުމުގެ ކުރިން އިސްލާމްދީނުގައި‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ މަފްހޫމަށް ކުރު ގޮތަކަށް ނަމަވެސް‬ ‫ބަލައިލުން ރަނގަޅުވާނެ ކަމަށް ދެކެމެވެ‪.‬‬ ‫އިސްލާމްދީނަކީ ޞުލްޙަ މަސަލަސްކަމު ެ‬ ‫ގ‬ ‫ދީނެވެ‪ .‬އެ ދީން އަބަދު ވެސް ގޮވައިލަނީ‬ ‫ޞުލްހައަށެވެ‪ .‬އަމާން ކަމަށާއި އަމްނަށެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމަޔާމެދު އިސްލާމްދީން ދެކޭގޮތާ މެދު‬ ‫ކުޑަކުޑަ އެއްޗެއް ދަންނަވާނަމެވެ‪.‬‬

‫ޝދު ޫމސާ‬ ‫ރ ީ‬ ‫ރ ީހމް ަ‬ ‫ައ ްލ ުއސް ާތޛު ިއ ްބ ާ‬

‫ރ ަމ ިއގެ ަމ ްފ ޫހމު‬ ‫ހަނ ުގ ާ‬ ‫އިސްލާމްދީނުގެ އަމާޒަކީ އަ ި‬ ‫ދ‬ ‫ލަނޑުދަނޑިއަކީ ޞުލްޙައެވެ‪ .‬ހަނގުރާމައަކީ‬ ‫ޞުލްޙަ ޤާއިމު ކުރުމަށްޓަކައި ލިބިފައިވާ‬ ‫ވަސީލަތަކެވެ‪.‬‬ ‫ތެރެއިން‬ ‫ވަސީލަތްތަކުގެ‬ ‫ٱ‬ ‫َّ‬ ‫ٱމާތްﷲ ވަޙީ ٱކުރައްވަނީ " ي َ ٰـٓ�أيُّ َا � ِل َين َءا َمنُو ۟ا‬ ‫ل َكآف َّ ًة ‪ -‬މާނައަކީ ‪ :‬އޭ‬ ‫� ْد ُخلُو ۟ا ِف � ِ ّلس ْ ِ‬ ‫އީމާންވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ! ތިޔަބައިމީހުން‬ ‫އެންމެން ޞުލްޙައިގެ ހިޔާވަހިކަމުގެ ތެރެއަށް‬ ‫ވަންނާށެވެ‪ ].‬އެހެން އާޔަތެއްގައި އަންގަވަނީ‬ ‫" و�ن جنحو ۟ا ِللس ْ ٱ‬ ‫ل فَ� ْجن َ ْح لَهَا – މާނައަކީ‪:‬‬ ‫َ َ َ ُ َّ ِ‬ ‫ފަހެ إ އެބައިމީހުން ޞުލްޙައިގެ ފިޔަފަތް‬ ‫ތިރިކޮށްލައިފިނަމަ ކަލޭގެފާނުވެސް ޞުލްޙައިގެ‬ ‫ފިޔަފަތް ތިރިކޮށްލައްވާށެވެ‪].‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މުސްލިމުން ކޮށްފައިވާ ހަނގުރާމަތަކަށް‬ ‫ބަލާއިރު އެމީހުން ހަނގުރާމަ ކޮށްފައިވަނީ‬ ‫އަމިއްލަ ނަފްސުގެ ދިފާޢުގައި އަޅަންޖެހުނު‬ ‫ފިޔަވަޅުތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬މި ހަނގުރާމަތަކުގެ‬ ‫ބޭނުމަކީ މުސްލިމުންގެ ބިންތަކާއި ޢަޤީދާ‬ ‫މިކަމާ‬ ‫ރައްކައުތެރިކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ޙިމާޔަތްކޮށް‬

‫ބެހޭގޮތުން މާތްﷲ ވަޙީކުރައްވަނީ " فَ َم ِن‬ ‫�ٱ ْع َتدَ ٰى عَلَ ْي ُ ْك فَ� ٱ ْع َتدُ و ۟ا عَلَ ْي ِه ِب ِمثْلِ َما‬ ‫�ٱ ْع َتدَ ٰى عَلَ ْي ُ ْ‬ ‫ك ‪ -‬މާނައީ‪ :‬ފަހެ ބަޔަކުމީހުން‬

‫ގ މައްޗަށް ދެކޮޅުވެރިވެ ޙަމަ ާ‬ ‫ލ‬ ‫ތިޔަބައިމީހުން ެ‬ ‫ދިން ނަމަ ‪ ،‬އެ ބަޔަކު ދެކޮޅުވެރިވެ ޙަމަލާ ދިން‬

‫ފަދަޔަކުން ތިޔަބައިމީހުން ދެކޮޅުވެރިވެ ޙަމަލާ‬ ‫ދޭށެވެ! " އަދިވެސް އަންގަވަނީ‬

‫" أ� ِذ َن ِل َّ ِل َين‬

‫ون ِب�أنَّ ُ ْم ُظ ِل ُموا – މާނައަކީ ‪ :‬ހަނގުރާ ަ‬ ‫މ‬ ‫يُ َق ٰـ َتلُ َ‬ ‫ވެވެމުންދާ މީހުންނަށް ހަނގުރާމަ ކުރުމުގެ‬ ‫ހުއްދަ ދެވިއްޖެއެވެ‪ .‬ފަހެ ‪،‬ހަމަކަށަވަރުން ‬ ‫އެބައިމީހުންނަކީ އަނިޔާ ލިބިފައިވާ ބަޔެކެވެ‪" .‬‬

‫ރ ްއޔަ ުތގެ ާޚ ްއޞަ ަމ ަލ ަތއް‬ ‫ސ ަކ ި‬ ‫ސ ާލމީ ަޢ ް‬ ‫ިއ ް‬ ‫އިސްލާމީ ޢަސްކަރިއްޔަތަށް ޚާއްޞަ‬ ‫މީޒާތަކެއް‬ ‫ސިފަތަކަކާއި‬ ‫މަލަތަކަކާއި‬ ‫ލިބިގެންވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ‪ .‬އެއީ‪،‬‬ ‫އިސްލާމްދީނުގެ ކުރިން ދުނިޔެ ދެކެފައިވާ‬ ‫ފަހު‬ ‫އިސްލާމްދީނަށް‬ ‫ޙަޟާރަތްތަކާއި‪،‬‬ ‫އުފެދިފައިވާ ޙަޟާރަތްތަކުން ފެނިފައި ނުވާ‬ ‫ފަދަ މަލަތަކަކާއި‪ ،‬ސިފަތަކެކެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި‬ ‫ފާހަގަކޮށްލަން ޖެހޭ މުހިއްމު ނުކުތާތަކަށް އަލި‬ ‫އެޅުވައިލެވޭތޯ ބަލައިލާނަމެވެ‪.‬‬ ‫‪1.1‬އިސްލާމީ ކޮމާންޑަރުން ނުވަތަ ޢަސްކަރިއްޔާގެ‬ ‫ވެރިން ޤަބޫލުކުރާ ލަނޑުދަނޑިތަކެއް‬ ‫ލަނޑުދަނޑިތަކާ‬ ‫މި‬ ‫ހުރުމާއި‪،‬‬ ‫ހަމައަށް ވާޞިލު ވުމަށްޓަކައި ޢަޒްމު‬ ‫ކަނޑައަޅައިގެން ކުރިއަށް ދިޔުން‪ :‬މި‬ ‫ކަމުގައި ކީރިތި ރަސޫލާ ވަނީ‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ ޝަޚްޞިއްޔަތުން ނަމޫނާއާއި‬ ‫މިސާލު މުސްލިމުންނަށް ސާބިތުކަމާ އެކު‬ ‫ދައްކަވައިފައެވެ‪ .‬މާތްﷲ‪ ،‬ކީރިތިރަސޫލާ ‬ ‫ރަސޫލުކަމާއިގެން ފޮނުއްވުމާ ވިދިގެން‪،‬‬ ‫މައްކާގެ މުޝްރިކުން ރެއާއި ދުވާލު ތަފާތު‬ ‫ކުރަމުން‬ ‫މަސައްކަތް‬ ‫ވަސީލަތްތަކުން‬ ‫ގޮސްފައިވަނީ އެކަލޭގެފާނު ހައްލާލައިގެން‪،‬‬ ‫ގޮވައިލެއްވުން‬ ‫އިސްލާމްދީނަށް‬ ‫ކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫އެ‬ ‫ހުށްޓުވާލެވޭތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ބަލަދުވެރިއެއްކަމުގައި ހުންނެވި ބޮޑުބޭބޭފުޅު‬ ‫އަބޫ ޠާލިބުގެފާނުގެ އަރިހަށް ގޮސް ތަފާތު‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫ކަންތައްތައް ހުށަހަޅައިގެންނެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‬ ‫ރަސޫލުﷲ ސާބިތުކަމާ އެކު ވިދާޅުވީ‬

‫އ ޢަޤީދާއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ރ ޝިޢާރާ ި‬ ‫ބަޔާންކު ި‬ ‫ކ ﷲ ވަޙީކުރެއްވި‬ ‫ގ އަޞްލަ ީ‬ ‫ޝިޢާރު ެ‬

‫" َي َ ِّع‪َ ،‬و ِ‬ ‫هللا! لَ ْو َوضَ ُعوا الشَّ ْم َس ِف‬ ‫ي َ ِم ِين َوالْ َق َم َر ِف ي َ​َس ِاري عَ َل أ� ْن أ� ْت ُركَ‬ ‫هللا َو أ�ه َ َ‬ ‫ْل ِفي ِه‬ ‫ه َ​َذا ا َأل ْم َر َح َّت يُ ْظه َِر ُه ُ‬ ‫ބޑުބޭބޭފުޅާއެވެ! ﷲ‬ ‫َما تَ َر ْك ُته ‪ -‬އޭ ޮ‬

‫ص �الَّ ِم ْن ِع ْن ِد ِ‬ ‫هللا‬ ‫ބަސްފުޅު " َو َما النَّ ْ ُ‬ ‫إ‬ ‫الْ َع ِزي ِز الْـ َح ِكمي ‪ -‬މާނައަކީ‪ :‬عزيز ވަންތަ‪،‬‬ ‫الل ގެ حرضة ން މެނުވީ‪،‬‬ ‫حكمي ވަންތަ‪َّ ،‬‬ ‫نرص ލިބުމެއް ނުވެއެވެ‪".‬‬

‫ގަންދެއްވާ ވިދާޅުވަމެވެ‪ .‬އެބައިމީހުން‬ ‫ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ކަނާތްޕުޅަށް އިރު‪،‬‬ ‫އަދި ވާތްޕުޅަށް ހަނދު ލައިދީފައި‪ ،‬މި‬ ‫ކަންތައް ދޫކޮށްލެއްވުމަށް‪ ،‬އެބައިމީހުން‬ ‫އެދުނު ކަމުގައި ވިޔަސް ‪ ،‬ﷲ މި‬ ‫ކަންތައް ފާޅުކުރައްވައިފުމަށް ދާންދެން‬ ‫ނުވަތަ މި ކަމުގައި ތިމަންކަލޭގެފާނު‬ ‫‪،‬‬ ‫ދާންދެން‬ ‫ހަލާކުވެވަޑައިގެންފުމަށް‬ ‫ތިމަންކަލޭގެފާނު މި ކަންތައް ދޫކޮށް‬ ‫ނުލައްވާ ހުށީމެވެ‪".‬‬

‫ކީރިތި ރަސޫލާ އަށް ފަހު‪ ،‬އިސްލާ ީ‬ ‫މ‬ ‫ދައުލަތުގެ ފުރަތަމަ ޚަލީފާ އަބޫބަކްރުގެފާނު‬ ‫ވެސް ޢަމަލު ކުރައްވާފައިވަނީ ރަސޫލުﷲ‬ ‫ގެފާނު މި ދެއްކެވި ނަމޫނާއާ އެއްގޮތަށެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމުންގެ ތެރެއިން ބަޔަކު މީހުން ޒަކާތް‬ ‫ދިނުމާ ދެކޮޅު ހެދުމުން އަބޫބަކްރުގެފާނު‬ ‫އެ މީހުންނާ ދެކޮޅަށް ތެދުވެވަޑައިގެން‬ ‫އަޅުއްވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވި ފިޔަވަޅު‬ ‫ސާބިތުކަމާ އެކު އެޅުއްވިއެވެ‪ .‬ބައެއް‬ ‫ޞަޙާބީން އަބޫބަކްރުގެފާނާ މި ކަމުގައި‬ ‫ދެކޮޅު ހެއްދެވި ހެއްދެވުމަށް އިޖާބައެއް‬ ‫ނުދައްވައެވެ‪ .‬އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅަކަށް‬ ‫ވެފައިވަނީ " ހަމަކަށަވަރުން ޒަކާތަކީ‬ ‫މުދަލުން އަދާކުރަން ޖެހޭ ޙައްޤެކެވެ‪ .‬ﷲ‬ ‫ގަންދެއްވާ ވިދާޅުވަމެވެ‪ .‬ނަމާދާ ޒަކާތް‬ ‫ތަފާތު ކުރި ބަޔަކާ ދެކޮޅަށް‪ ،‬ތިމަން‬ ‫ކަލޭގެފާނު ހަނގުރާމަ ކުރައްވާހުށީމެވެ‪".‬‬ ‫‪2.2‬އިސްލާމްދީން ފެތުރުމަށްޓަކައި ދުނިޔޭގައި‬ ‫ދިރި ހުރުމަށްވުރެ އެ ދީން ފެތުރުމަށްޓަކައި‬ ‫ﷲގެ މަގުގައި ޝަހީދުވުމަށް ލޯބި ކުރުން‪:‬‬ ‫އިސްލާމީ ޢަސްކަރިއްޔާއާއި ލަޝްކަރުތަކުގެ‬ ‫ވެރިން ‪،‬ޖިހާދުގެ މައިދާނުގައި ކުރިއަށް‬ ‫ވަޑައިގެންފައިވަނީ މަތީގައި ބަޔާން ކުރި‬ ‫ފަދަ ވަރުގަދަ ޢަޒްމަކާއި ‪ ،‬ހިތްވަރަކާއި‬ ‫އިސްލާމީ‬ ‫އެކުގައެވެ‪.‬‬ ‫‪،‬ޢަޤީދާއަކާ‬ ‫ޢަސްކަރިއްޔާގެ ވެރިން ‪ ،‬އެމީހުންގެ‬ ‫ޢަސްކަރީ ރޭވުންތައް ކާމިޔާބު ކުރުމުގައި‬ ‫ބޭނުން ކުރި ތަޅުދަނޑިތަކުގެ ތެރެއިން‬ ‫އެންމެ ފުރަތަމަ ތަޅުދަނޑިއަކީ މި‬

‫‪3.3‬މާތްﷲގެ މަގުގައި ޖިހާދުކުރާ މީހާއަށް‬ ‫ދެހެޔޮކަމުން ކުރެ އެއް ހެޔޮކަމެއް އަބަދު‬ ‫ވެސް ޙާޞިލުވާނެކަން ޤަބޫލުކުރުން ‪:‬‬ ‫އޭނާއަށް ދެއަތް ހުސްކޮށް ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫މައިދާނުން ނުކުންނާކަށް ނުޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔެމަތީގައި ކާމިޔާބާއި ޢިއްޒަތެވެ‪.‬‬ ‫ނުވަތަ ޝަހީދުވެ އާޚިރަތުގައި ސުވަރުގޭގެ‬ ‫އިސްލާމްދީން‬ ‫ނިޢުމަތެވެ‪.‬‬ ‫މަތިވެރި‬ ‫ނުޖެހުމަށާއި‬ ‫ފަހަތަށް‬ ‫މުޖާހިދުންނަށް‬ ‫ބަލިވެދާނެކަމަށް ހީނުކުރުމަށް އަންގަވައެވެ‪.‬‬ ‫މާތްﷲގެ މަގުގައި މަރުވުމަކީ ފައިދާހުރި‪،‬‬ ‫ވިސްނާދެއެވެ‪.‬‬ ‫ކަން‬ ‫ރަނގަޅުކަމެއް‬ ‫މިޙަޔާތަށްވުރެ މަތިވެރި ޙަޔާތެއް އާޚިރަތް‬ ‫ދުވަހު އެމީހުންނަށް ލިބޭނެކަމުގެ ޔަޤީންކަން‬ ‫ދެއެވެ‪.‬‬ ‫‪4.4‬އިސްލާމްދީނުގައި ހަނގުރާމައަކީ ޢުދްވާ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ޢަމަލެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަދި އެއީ ފޭރުމާއި ‪ ،‬ކުށެއް‬ ‫ނެތް ބަޔަކު ބިރުގެންނެވުމުގެ ކަމެއް ވެސް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އެއީ ދުންޔަވީ ވަގުތީ މަންފާއެއް‬ ‫ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި ހިންގޭ ކަމެއް ވެސް‬ ‫އިސްލާމްދީނުގައި‬ ‫އެކަމަކު‬ ‫ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ލަނޑުދަނޑިއަކީ ﷲގެ‬ ‫ބަސްފުޅު (ނުވަތަ ދީން) މަތިވެރި ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔޭގައި ޞުލްޙަމަސަލަސްކަން ފެތުރުމާއި‬ ‫ޙައްޤާއި އިންޞާފު ޤާއިމު ކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫މުސްލިމު މުޖާހިދުންގެ ކުރިތިމަތީގައި‬ ‫ކުނޑިކުނޑިވެގެން‬ ‫ފަރުބަދަތައް‬ ‫ގޮސްފައިވަނީ މިހެންވެގެންނެވެ‪ .‬އެމީހުންގެ‬ ‫މާނަވީ ރޫޙާއި‪ ،‬ހިތްވަރާއި‪ ،‬ޖޯޝުގެ‬ ‫ސަބަބުން‪ ،‬މާ ސިންގާ ކަނޑުތައް‬ ‫ވެސް ހުރަހަކަށް ނުވިއެވެ‪ .‬އިސްލާމީ‬ ‫ޢަސްކަރިއްޔަތު ކާމިޔާބު ވުމުގެ ބަހާތަކުގެ‬ ‫ތެރޭގައި މި މާނަވީ ރޫޙު ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިޞްރުގެ އޭރުގެ ވެރިޔާ އަލްމުޤައުޤިސާ‬ ‫މުޚާޠަބު ކުރައްވާ މާތްﷲ ރުއްސުންލެއްވި‬ ‫ޢުބާދަތު ބުނުއް ޞާމިތު ވިދާޅުވަނީ‬ ‫"އަހުރެމެންގެ ހުރިހާ ވެސް އެދުމަކީ ﷲ‬ ‫ގެ މަގުގައި ޖިހާދު ކުރުމެވެ‪ .‬އެކަލާނގެ‬ ‫ރުއްސެވުމުގެ މަގަށް ތަބާވުމެވެ‪ .‬ﷲއާ‬

‫‪27‬‬

‫ދެކޮޅުވެރި ބަޔަކާ އަހުރެމެން ހަނގުރާމަ‬ ‫ކުރަނީ ދުނިޔެއަށްޓަކައެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެ ދުނިޔެއިން އެއްޗެއް ހޯދާކަށް ވެސް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ﷲ އަހުރެމެންނަށް ޣަނީމަ މުދާ‬ ‫ހުއްދަކޮށް ދެއްވާފައި ވިޔަސް‪ ،‬އަހުރެމެންގެ‬ ‫ތެރެއިން އެކަކު ވެސް އޭނާއަށް ލިބޭނީ ކޮން‬ ‫އެއްޗެއްތޯއެއް ނުބަލާނެއެވެ‪ .‬އޭނާއަށް ރަން‬ ‫ހަންދަރެއް ލިބުނަސް‪ ،‬އެންމެ ދިރްހަމު‬ ‫ފޮތްޗެއް ލިބުނަސް‪ ،‬އަދި އެއްވެސް އެއްޗެއް‬ ‫ނުލިބުނަސް‪ ،‬އޭނާ އެކަމާ މެދު ޝަކްވާއެއް‬ ‫ނުކުރާނެތެވެ‪ .‬އަހުރެމެން މި ދުނިޔެއިން‬ ‫ބޭނުންވަނީ ބަނޑުފުރާނަ މުއްތި ކޮށްދޭނެ‬ ‫ސުވައަކަށާއި އުނުއޮރިޔާން ނިވާކޮށްލަދޭނެ‬ ‫ފޮށައަކަށެވެ‪ .‬އެއަށް ވުރެ އިތުރު އެއްޗެއް‬ ‫ނުލިބުނަސް އަހުރެމެންނަށް ފުދެއެވެ‪ .‬ފަހެ‪،‬‬ ‫ހަމަކަށަވަރުން ދުނިޔޭގެ އަރާމަކީ އަރާމެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ ތަނަވަސް ކަމަކީ ތަނަވަސް‬ ‫ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަރާމާއި ތަނަވަސް ކަމަކީ‬ ‫އާޚިރަތުގެ އަރާމާއި ތަނަވަސް ކަމެވެ‪.‬‬ ‫އަހުރެމެންގެ ތެރެއިން ކޮންމެ މީހަކު ވެސް‬ ‫ހެނދުނާއި ހަވީރު ދުޢާ ކުރަނީ‪ ،‬ﷲގެ‬ ‫މަގުގައި ޝަހީދުވުމުގެ ނިޢުމަތް އޭނާއަށް ‬ ‫ދެއްވާތޯއެވެ‪ .‬ރަށަށް އަނބުރާ ނުދެވޭތޯއެވެ‪.‬‬ ‫އަހުރެމެންގެ ތެރެއިން ހަމަ އެކަކު ވެސް‬ ‫އޭނާގެ އަހްލުންގެ ގާތަށް އެނބުރިދާކަށް‬ ‫ނުމެއެދޭމެއެވެ‪ .‬އެ އެންމެން ވެސް ޖިހާދަށް‬ ‫ނުކުތީ އޭނާގެ އަހްލުންނަށް އަލްވަދާޢު‬ ‫ކިޔައިފައެވެ‪ ".‬‬ ‫‪5.5‬ޖަމާޢީ ރޫޙާއި މަސްއޫލިއްޔަތު ‪ :‬އިސްލާމީ‬ ‫ތެރޭގައި‬ ‫މަލަތަކުގެ‬ ‫ޢަސްކަރިއްޔާގެ‬ ‫ޖިހާދަކީ އެންމެންގެ މަސްއޫލިއްޔަތެއް‬ ‫ކަމަށް ‪ ،‬އިސްލާމީ މުޖްތަމަޢުގެ ކޮންމެ‬ ‫ބަލައިގަތުން‬ ‫ބަލައިގަންނަ‬ ‫ފަރްދަކު‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪ .‬މާތްﷲ ވަޙީ ކުރައްވަނީ‬

‫َ"وا ْع َت ِص ُموا ِ َب ْبلِ ِ‬ ‫هللا َ ِجي ًعا َو َال تَ َف َّر ُقوا‬

‫ ތިޔަބައިމީހުން އެންމެން اللَّه ެ‬‫ގ‬ ‫دين ގައި ހިފަހައްޓާށެވެ! އަދި‪ ،‬ވަކިވަކިވެ‬ ‫ނުގަންނާށެވެ! "ކީރިތި ރަސޫލާ ޙަދީޘް‬

‫" يَدُ ِ‬ ‫هللا َم َع الْـ َج َماعَ ِة‪-‬‬

‫‪28‬‬

‫ކުރައްވަނީ‬ ‫މާނައަކީ ‪ :‬ﷲ ވޮޑިގެންވަނީ ޖަމާޢަތާ‬ ‫އެކުގައެވެ‪ ".‬ބަދްރު ހަނގުރާމައިގެ ދުވަހު‬ ‫މުސްލިމުންގެ ލަޝްކަރު މަޑުކުރި ހިސާބާ‬ ‫ބެހޭގޮތުން އަލްޙައްބާބު ބުނުލް މުންޛިރު‬ ‫ކީރިތިރަސޫލާ އަށް ދެންނެވިއެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫މާތް ﷲ ކަލޭގެފާނަށް އަންގަވައިގެން‬

‫މަންޒިލެއްތޯއެވެ؟‬ ‫ފައިބައިވަޑައިގެން‬ ‫އެކަމުގައި‬ ‫ހަނގުރާމައަކީ‬ ‫ނުވަތަ‬ ‫ޚިޔާލު ފާޅުކުރުމާއި‪ ،‬ދުޝްމަނުންނަށް ‬ ‫އޮޅުވައިލުން އޮތްކަމެއްތޯއެވެ؟ ރަސޫލާ‬ ‫ބަދްރުގެ‬ ‫ޙަދީޘްކުރެއްވުމުން‬ ‫އާއެކޭ‬ ‫ހިސާބަށް‬ ‫ކައިރި‬ ‫އެންމެ‬ ‫ފެންވަޅާ‬ ‫ފައިބައިވަޑައިގަތުމަށް ޙައްބާބު ދެންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ކަމުގެ ސަބަބުން މުސްލިމުންނަށް ފެން‬ ‫ލިބިފައި މުޝްރިކުންނަށް ފެން ލިބުން‬ ‫މަނާ ކުރެވޭނެތީއެވެ‪ .‬ރަސޫލުﷲގެފާނު‬ ‫ޙައްބާބު އެރުއްވި މި ރައުޔަށް ތާއީދު‬ ‫ކުރައްވާ އެ ގޮތަށް ޢަމަލު ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬‬ ‫ޙައްބާބުގެފާނު މި ފަދަ ރައުޔެއް އެރުއްވީ‬ ‫ސަބަބުން‬ ‫މަސްއޫލިއްޔަތުގެ‬ ‫ޖަމާޢީ‬ ‫އަދާކުރައްވަން ޖެހޭ ވާޖިބެއް އޮތް ކަމަށް‬ ‫ދެކެވަޑައިގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ތަބޫކު ހަނގުރާމައަށްޓަކައި ލަޝްކަ ު‬ ‫ރ‬ ‫ތައްޔާރު ކުރެއްވި އިރު މުސްލިމުން‬ ‫ތެދުވެފައިވަނީ މި ޖަމާޢީ ރޫޙުގެ އިޙްސާސުގެ‬ ‫ދަށުންނެވެ‪ .‬އިސްލާމީ ލަޝްކަރުތަކުގެ‬ ‫ވެރިން ޖިހާދަށްޓަކައި ހޭދަ ކުރުމަށް‬ ‫ގޮވައިލުމުން އިސްލާމީ މުޖްތަމަޢުގެ ފަރްދުން‬ ‫ތެދުވެފައިވާ ގޮތަށް އެއްވެސް ޙަޟާރަތެއްގެ‬ ‫ތެދުވެފައެއް‬ ‫ދުވަހަކުވެސް‬ ‫ބަޔަކު‬ ‫ހަނގުރާމައަށްޓަކައި‬ ‫ތަބޫކު‬ ‫ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ލަޝްކަރު ތައްޔާރު ކުރައްވަން ރަސޫލުﷲ‬ ‫ގެފާނު ފެށްޓެވުމުން ‪ ،‬ޢުޘްމާނުގެފާނު‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ މުދާތަކުން ‪ 900‬ޖަމަލާއި‪،‬‬ ‫‪ 100‬އަހާއި‪ 1000 ،‬ދީނާރު ރަސޫލާގެ‬ ‫އަތްޕުޅަށް އެރުއްވިއެވެ‪ .‬ޢަބްދުއްރަޙްމާނު‬ ‫ބުނު ޢައުފު ‪ 200‬އައުންސުގެ ރިހި‬ ‫ދެއްވިއެވެ‪ .‬އަބޫބަކްރުގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫ރހަމު) މި‬ ‫ހުރިހާ މުދަލެއް (‪ 4000‬ދި ް‬ ‫ލަޝްކަރަށް ހޭދަކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫އަހްލުންނަށް ބެހެއްޓެވީ ކޮން އެއްޗެއްތޯ‪،‬‬ ‫އަބޫބަކްރުގެފާނާ ‬ ‫ރަސޫލުﷲގެފާނު‪،‬‬ ‫އަބޫބަކްރުގެފާނު‬ ‫ސުވާލުކުރެއްވުމުން‬ ‫ދެންނެވީ ކީކޭތޯއެވެ‪ .‬އާދެ! ވިދާޅުވީ ﷲއާއި‬ ‫ރަސޫލާއެވެ‪ .‬ޢުމަރުގެފާނު އެކަލޭގެފާނުގެ‬ ‫މުދާތަކުގެ ދެ ބައި ކުޅަ އެއްބައި މި‬ ‫ހަނގުރާމައަށް ހޭދަކުރެއްވިއެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ޞަޙާބިއަކު ވެސް އަދި ޞަޙާބިއްޔާއަކު‬ ‫ވެސް އެބޭކަލަކަށް ދެއްވެން އޮތް އެއްޗެއް‬ ‫އެއްވެސް ހިފެހެއްޓުމެއް ނެތި ދެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ބައެއް އަންހެން ބޭކަނބަލުން ދެއްވީ އެ‬ ‫ގަހަނާތަކެވެ‪.‬އަނގޮޓިއާއި‪،‬‬ ‫ކަނބަލުންގެ‬ ‫އުޅަލާއި‪،‬‬ ‫ތަކަހޮޅިއާއި‪،‬‬ ‫ހާރާއި‪،‬‬

‫ފަށްޓަރުބަޔާއި‪ ،‬މުންޖެވެ‪ .‬އަދި ބައެއް‬ ‫ބޭކަލުން ކާބޯތަކެތި ވެސް ހަދިޔާކުރެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫މިސާލަކަށް‪ ،‬ޢާޞިމު ބުނު ޢަދިއްޔު ހަދިޔާ‬ ‫ކުރެއްވީ ‪ 90‬ވަސަޤު ގެ ކަދުރެވެ‪ .‬‬ ‫‪6.6‬އިސްލާމީ ޢަސްކަރިއްޔާގެ މަލަތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ފާހަގަކުރަން ޖެހޭ އެންމެ މުހިއްމު އެއް‬ ‫މަލައަކީ ލަޝްކަރުގެ ވެރިއާއާއި ޢާއްމު‬ ‫ހަނގުރާމަވެރިންނާ (ނުވަތަ ސިފައިންނާ)‬ ‫ދެމެދުގައިވާ ގުޅުމެވެ‪ .‬ކީރިތި ރަސޫލާ ‪،‬‬ ‫އެކަލޭގެފާނުގެ ލަޝްކަރުގައި ހަނގުރާމަކުރާ‬ ‫މީހުންނާ އެކަލޭގެފާނާ ދެމެދުގައި ލޯތްބާއި‪،‬‬ ‫އިޙްތިރާމާއި‪ ،‬އިތުބާރުގެ ވަރުގަދަ ފާލަމެއް‬ ‫ބިނާކުރެއްވިއެވެ‪ .‬ކޮންމެ މީހަކާ މުޚާޠަބު‬ ‫ކުރައްވާ އިރު އެ މީހެއްގެ ލޯބި ނަމުން ‬ ‫މުޚާޠަބު ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އަދި ކޮންމެ‬ ‫މީހަކަށް ދެއްވަންޖެހޭ ޤަދަރު ދެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަބޫ ޢުބައިދަތުގެފާނާ ބެހޭ ގޮތުން ޙަދީޘް‬

‫ކުރެއްވީ ُ ِّ‬ ‫"لك أ� َّم ٍة أ� ِم ٌني َو أ� ِم ُني َه ِذ ِه‬ ‫ا ُأ‬ ‫ل َّم ِة أ�بُو ُع َب ْيدَ َة ْب ُن الْـ َج َّراح މާނައަކީ ‪:‬‬

‫ކޮންމެ އުއްމަތަކަށް ވެސް އަމާނަތްތެރިއަކު‬ ‫ވެއެވެ‪ .‬މި އުއްމަތުގެ އަމާނަތްތެރިއަކީ‬ ‫(ނުވަތަ އަމީނަކީ) އަބޫ ޢުބައިދަތު ޢާމިރު‬ ‫ބުނުލް ޖައްރާޙެވެ‪ " .‬އައްޒުބައިރު ބުނުލް‬ ‫ޢައްވާމާ ބެހޭ ގޮތުން ޙަދީޘްކުރެއްވީ ‬

‫" ِل ُ ِّ‬ ‫ك ن ِ ٍَّب َح َو ِار ِ ّيي‪َ ،‬و َح َو ِار َّي ُّالزب َ ْ ُي‬

‫މާނައަކީ‪ :‬ކޮންމެ ނަބީބޭކަލަކަށް ޙަވާރީ‬ ‫ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭކަލަކު ލިބިވަޑައިގެން‬ ‫ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ޙަވާރީއަކީ އައްޒުބައިރު‬ ‫ބުނުލް ޢައްވާމެވެ‪" .‬ޚާލިދު ބުނުލް ވަލީދާ‬ ‫މުޚާޠަބު ކުރައްވާ ޙަދީޘް ކުރެއްވީ‪ ،‬އެއީ ﷲ‬ ‫ގެ ކަނޑިކޮޅެވެ‪" .‬އިސްލާމީ ލަޝްކަރުގެ‬ ‫އާދައިގެ ސިފައިންގެ މީހާއާ އެއްގޮތަށް‬ ‫ހަނގުރާމަތަކުގައި‬ ‫ރަސޫލުﷲގެފާނުވެސް‬ ‫އުޙުދު‬ ‫ހަނގުރާމަކުރައްވާފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަނގުރާމައަކީ މި ކަމުގެ މިސާލެކެވެ‪.‬‬ ‫އެ ކަލޭގެފާނަކީ ލަޝްކަރުގެ ވެރިއާއޭ‬ ‫ވިދާޅުވެފައި ފަހަތުގައި ހުންނެވި ނަމަ‬ ‫މި ހަނގުރާމާގައި‪ ،‬އެކަލޭގެފާނު ޒަޚަމުވެ‬ ‫އަޙްޒާބު‬ ‫ނުގަންނަވާނެތެވެ‪.‬‬ ‫ވަޑައެއް‬ ‫ހަނގުރާމައަކީ ވެސް މިކަމުގެ ވަރަށް‬ ‫ރީތި މިސާލެކެވެ‪ .‬މި ހަނގުރާމައަށްޓަކައި‬ ‫ޚަންދަޤު ކޮނުމުގެ މަސައްކަތް ކުރެވުނު‬ ‫އިރު މަސައްކަތްތައް ތަފާތު މީހުންނަށް‬ ‫ރަސޫލުﷲ‬ ‫އެހިނދު‬ ‫ބަހައިލެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ގެފާނު ވިދާޅުވީ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ވެސް‬ ‫މަސައްކަތެއް ދޭށެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

29 www.addana.mv

‫އިންޓަނެޓް ބޭނުންކުރުމުގެ އަޚްލާޤީ މިންގަނޑު‬ ‫މިޒަމާނުގައި އިންޓަނެޓަކީ މުހިންމު‬ ‫ވަޞީލަތެކެވެ‪ .‬އިންޓަނެޓާ ނުލައި ދިރިއުޅުމަކީ‬ ‫މިހާރު ވަރަށް އުނދަގޫ ކަމަކަށް ވަނީ ވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ދުނިޔޭގައި‬ ‫އިންޓަނެޓް ބޭނުން ކުރާމީހުން ދަނީ އެއް ދުވަހުން‬ ‫އަނެއް ދުވަހަށް އިތުރުވަމުންނެވެ‪ .‬މިއީ މި ކުޑަކުޑަ‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގައިވެސް ކަންއޮތް ގޮތެވެ‪.‬‬ ‫އިންޓަނެޓްގެ މެދުވެރިކޮށް ވަރަށް ގިނަ‬ ‫މަޢުލޫމާތުތައް ލިބެން ހުރުމާއެކު ކުޑަކުދިންނާއި‬ ‫ބޮޑެތި މީހުން ވަރަށް ގިނައިން އިންޓަނެޓް ބޭނުން‬ ‫ކުރެއެވެ‪ .‬ތަފާތު އެކިއެކި ވަސީލަތްތަކުގެ އެހީގައެވެ‪.‬‬ ‫ޒަމާނަށް އަންނަމުންދިޔަ ބަދަލާއި ގުޅިގެން ދުނިޔޭގެ‬ ‫ކޮންމެ ހިސާބެއްގައި ހުއްޓަސް އިންޓަނެޓް މިހާރު‬ ‫ވަނީ އަތް ފޯރާ ހިސާބަށް ތިރިވެފައެވެ‪ .‬ދިވެހިންގެ‬ ‫ތެރޭގައި ކޮމްޕިއުޓަރ ސިސްޓަމްގެ އިތުރުން އެންމެ‬ ‫ގިނައިން އިންޓަނެޓަށް ވަންނަން ބޭނުންކުރަނީ‬ ‫ސްމާޓް މޯބައިލް ފޯނާއި ޓެބްލެޓެވެ‪ .‬ޒަމާނީ‬ ‫އާލާތްތަކުގެ އެހީގައި އިންޓަނެޓް ބޭނުން‬ ‫ކުރަމުންދާއިރު‪ ،‬ސަމާލުކަން ދޭންޖެހޭނެ‬ ‫ކަންތައްތަކެއް ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނާ‬ ‫އިންޓަނެޓަކީ‬ ‫ނުގުޅޭ މަންޒަރާއި އަޑު ސުމާރެއް‬ ‫ނެތް ވަރަށް އޭގައި އެކުލެވިގެންވާ‬ ‫އެނގެން‬ ‫އެއްޗެއްކަން‬ ‫ޖާދުވީ‬ ‫ޖެހެއެވެ‪ .‬ހަމަމިގޮތަށް‪ ،‬ތެދު މަޢުލޫމާތާއި‬ ‫ދޮގު މަޢުލޫމާތުގެ އިތުރުން‪ ،‬އިސްލާމީ އަޤީދާއާ‬ ‫ފުށު އަރާގޮތަށް ހަދާފައި ހުންނަ ވެބްސައިޓްތަކާއި‬ ‫އަޚްލާޤީ ގޮތުން ދަށްފެންވަރުގެ ވެބްސައިޓްތައް ވެސް‬ ‫އޭގެތެރޭގައި ހިމެނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‪ ،‬އިންޓަނެޓް‬ ‫ބަޔާންވެގެންދިޔަ‬ ‫މަތީގައި‬ ‫ބޭނުންކުރުމުގައި‬ ‫ކަންތައްތަކަށް ސަމާލުކަން ދިނުމަކީ ވަރަށް‬ ‫ބޭނުންތެރި ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫ދީނާ ފުށުއަރާ ގޮތަށް ބައްޓަން ކޮށްފައި‬ ‫ހުންނަ ވެބްސައިޓްތައް ދިވެހިންނަށް އަމާޒުކޮށް‬ ‫ސާފު ދިވެހި ބަހުން އިންޓަނެޓްގައި ފެންނަން‬ ‫ހުންނަކަމީ ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫މާތްވެގެންވާ އިސްލާމްދީނާ އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ޢަޤީދާ ފުނޑުފުނޑުކޮށްލަން ބަޔަކު ގަސްދުގައި‬ ‫ރާވައިގެން ހިންގަމުންދާ މިފަދަ ޖަރީމާތަކުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ތިބެންވާނީ ސަލާމަތްވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނުގުޑާފަދަ ޢަޒުމެއްގައި ސާބިތުކަމާއެކުގައެވެ‪.‬‬

‫ސަބަބުން‬ ‫މިކަމުގެ‬ ‫އިންސާނުންނަށްވީތީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ކޮންމެވެސް ބައެއްގެ‬ ‫ޢަޤީދާއަށް ނޭދެވޭ އަސަރު ނުކޮށް ނުހުންނާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން ކުރުވާ އެންމެ ބޮޑު އަސަރަކީ ދީނީގޮތުން‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން އަދާކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް އޮންނަ‬ ‫ރަނގަޅުގޮތް އޮޅިގެން ދިއުމެވެ‪ .‬އެކަމުގެ ހެކިތައް‬

‫ސ ީޢދު‬ ‫ނޓް ުމ ަޙ ްއ ަމދު ަ‬ ‫ސޖަ ް‬ ‫ސޓާ ްފ ާ‬ ‫ް‬

‫ނ ފެންނަމުންދާކަމީ ޤަބޫލުކުރަންޖެހޭ‬ ‫މި މުޖުތަމަޢު ް‬ ‫ޙަޤީޤަތެކެވެ‪ .‬‬ ‫އިންޓަނެޓްގެ ބައެއް ވެބްސައިޓްތަކުގެ‬ ‫ތެރެއިން އަޚްލާޤީ ގޮތުން ދަށް ފެންވަރުގެ‬ ‫ވެބްސައިޓްތަކުގެ ބޭނުންހިފާ މީހުންގެ މިންވަރު‬ ‫ގިނަކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ‪ .‬ޚާއްޞަކޮށް މައިން‬ ‫ބަފައިންގެ ފަރާތުން މިދެންނެވި ސިފަތައް ފެންނަން‬ ‫ފަށައިފިނަމަ‪ ،‬އޭގެ ސަބަބުން ދަރިންނަށްވެސް‬ ‫އެކަމުގެ ނޭދެވޭ އަސަރު ކުރާނެއެވެ‪ .‬އިންޓަނެޓްގައި‬ ‫ހުންނަ މިދެންނެވި ބައެއް ވެބްސައިޓްތަކުގެ ޖާދޫގައި‬ ‫ޖެހި‪ ،‬ސިއްރުން ވިޔަސް ނުވަތަ ފާޅުގައި ވިޔަސް‬ ‫އެތަކެއްޗަށް ދޯޅުވާނަމަ އެއީ ހިތާމަހުރި ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމުން އެ ދައްކައިދެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ އަޚްލާޤީ‬ ‫މިންވަރެވެ‪ .‬‬ ‫އިންޓަނެޓްގައި އާންމުކޮށްފައި ހުންނަ‬ ‫ކޮންމެ މަޢުލޫމާތަކީ ތެދު މަޢުލޫމާތު ނޫންކަން‬ ‫އިންޓަނެޓް ބޭނުން ކުރައްވާ ހުރިހާ އެންމެންވެސް‬ ‫ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬މިހެން ދަންނަވަން ޖެހެނީ‬ ‫މިގޮތަށް ލިޔެފައި ހުންނަ މަޢުލޫމާތު ޙަޤީޤަތް‬ ‫ނުބަލާ ބޭނުން ކުރެވިއްޖެނަމަ ގިނަފަހަރަށް ހީވެސް‬ ‫ނުކުރާފަދަ ގެއްލުމަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާނެތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަޚްލާޤީ‬ ‫ކަމެއްގައިވެސް‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫މިންގަނޑެއް‪ ،‬ނުވަތަ އަޚްލާޤީ ގޮތުން މުޖްތަމަޢު‬ ‫ޤަބޫލުކުރާ ހަމަތަކެއް ހުންނާނެއެވެ‪ .‬އިންޓަނެޓް‬ ‫ބޭނުން ކުރުމުގައިވެސް ތަބާވާންޖެހޭ އަޚްލާޤީ‬ ‫މިންގަނޑެއް އޮންނާނެއެވެ‪ .‬އެ މިންގަނޑަކީ‬ ‫ކޮންމެހެން ލިޔެވިފައި އޮންނަ ކަންތައްތަކަކަށް‬ ‫ވާކަށް ނުޖެހެއެވެ‪ .‬މުޖްތަމަޢު ޤަބޫލު ކުރާ‬ ‫އިންޓަނެޓް‬ ‫ހިފަހައްޓައިގެން‬ ‫ހަމަތަކުގައި‬ ‫ބޭނުންކުރާނަމަ އެއީ އިންޓަނެޓް ބޭނުން ކުރުމުގެ‬ ‫އަޚްލާޤީ މިންގަނޑެވެ‪.‬‬

‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ދިވެހި ރަސްކަމުގެ ގަނޑުވަރު ެގ‬ ‫ރައްކާތެރިކަމާއި އާދަކާދަ ހިފެހެއްޓުމުގައި‬ ‫ދިވެހި ލަޝްކަރުގެ ޙިއްޞާ‬ ‫ޖަޢުފަރު ޢަބްދުއްރަޙުމާން‬

‫ތަޚުތު‬ ‫ރަސްކަމުގެ‬ ‫ ދިވެހި‬ ‫ފަޅުފިލުވި‬ ‫އަހަރަކަށް‬ ‫ސަތޭކަ‬ ‫އެތައް‬ ‫ރަސްރަސްކަލުންނާއި ރަނިރަނި ކަނބަލުންގެ‬ ‫ޢަދަދު‪ ،‬އައްޑިހަ އަށްވުރެ މަތިކަމަށް ތާރީޚީ‬ ‫ފަތްފުށްތަކުން އެނގެއެވެ‪ .‬ރަސްކަމުގެ މިދިގު‬ ‫މާޒީގައި ރަސްކަމުގެ އާދަކާދަ ތަކާއި އެންމެހާ‬ ‫އުސޫލުތައް ދެމެހެއްޓުމުގައި އެންމެ އިސް‬ ‫ދައުރެއް އަދާކުރި ފަރާތްތަކެއް ވާނެކަމީ‪،‬‬ ‫ޝައްކެއް އޮތް ކަމެއް ނޫނެވެ‪ .‬ރަސްކަމުގެ‬ ‫ފަރާތުން ނެރުއްވާ އަމުރު މަޢްރޫފު ހިންގައި‬ ‫އެންމެހައިކަންތައް‬ ‫ކުރަންޖެހޭ‬ ‫ތަންފީޒު‬ ‫ތަންފީޒުކުރުމުގައި އެންމެ ޚާއްޞަ އެއްދައުރެއް‬ ‫އަދާކުރި އެއްބަޔަކީ ދިވެހި ލަޝްކަރުގެ‬ ‫ހަނގުންނާއި ވަރުހަނގުން‪ ،‬އަސްކަރުންނާ‬ ‫އައްތާރަފަނިން‪ ،‬ދެގެދޭތެރޭމީހުންނާއި އަސްކަރީ‬ ‫އެކިއެކި މަޤާމްތައް ފުރުއްވި ބޭބޭފުޅުންނެވެ‪.‬‬ ‫ތާރީޚީ ބައެއް ލިޔުންތަކުގައި ދިވެހި‬ ‫ލަޝްކަރުގެ ވާހަކަ ލިޔެފައި ވަނީ ރަސްގެފާނުގެ‬ ‫ލަޝްކަރު ކަމުގައެވެ‪ .‬އަދި ގުނާޢަދަދު ނުކުރެވޭ‬ ‫ވަރުގެ ބޮޑު ލަޝްކަރެއް ރަސްކަމުގެ ބާރުގެ‬ ‫ތެރޭގައި ހިމެނޭކަމަށް ލިޔެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ދިގު‬ ‫ރަސްކަމުގެ‬ ‫ ދިވެހި‬ ‫މާޒީއަށް ބަލާއިރު ހިތްދަތި މަދު ފަހަރުތައް‬ ‫ކުރިމަތިވިކަމުގައި ވިޔަސް ޤައުމުދެކެލޯބިވާ‪،‬‬ ‫ޤައުމައްޓަކާ އެއްޖީލުން އަނެއްޖީލަށް ދިވެހިންގެ‬ ‫ވެރިކަމާއި ދިވެހިންގެ އަމިއްލަވަންތަކަމާއި‬ ‫ދިވެހިންގެ ދީނާއި‪ ،‬ދިވެހިންގެބަސް ފަހުގެ‬ ‫ޖީލުތަކާ ހަމައަށް ވާރުތަކޮށްދިނީ ދިވެހި‬ ‫ލަޝްކަރުގެ ވަރަށްބޮޑު ޙިއްޞާއެއް އޮވެގެން‬ ‫ކަމުގައި ޤަބޫލުކުރަން ޖެހެއެވެ‪ .‬ރަސްކަމުގެ‬ ‫އާރާއިބާރު‪ ،‬ޝާނާ ޝައުކަތު ދެމެހެއްޓެވީ‬ ‫ނިންޖެއް އަރާމެއްނެތި ފާރައަށްތިބެ‪ ،‬ރަސްކަމުގެ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ދިފާޢުގައި އޮތް ވަރުގަދަ ފާރުތަކެއް‪ ،‬ސަފުތަކެއް‬ ‫ހިމެނޭ ލަޝްކަރެއް އޮވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ކީރިތި‬ ‫ދަރުބާރަކީ‬ ‫ ރަސްކަމުގެ‬ ‫މަހާރަދުނާއި އިސްވަޒީރުންނާއި އަމީރުންނާއި‬ ‫ރަސްކަމުގެ ބޮޑުންގެ މެދުގައި މަޝްވަރާ‬ ‫ކުރުމަށް ބާއްވާ ރަސްމީ ދަރުބާރެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ރަސްކަމުގެ ފަރާތުން ބޭއްވޭ އެންމެ ޝަރަފުވެރި‬ ‫ރަސްމީޢިއްޒަތުގައި‬ ‫ރަދުންގެ‬ ‫މަޖިލީހެވެ‪.‬‬ ‫ހަށިފާރަވެރިންގެ‬ ‫އިންނަވާއިރު‬ ‫ތަޚްތުގައި‬ ‫ގޮތުގައި ރޫފަހެޔޮ ހެވިކަމަށް ކުޅަދާނަ ލޯހުޅުވޭ‬

‫ރަސްކަމުގެ އަމުރުތައް ނެރެވޭ މަތިވެރި މަޖިލިސް‬ ‫ހިންގަމުންދާންފެށިއިރު‪ ،‬މަތިގެއާއި މާދުރުނޫން‬ ‫ހިސާބެއްގައި ބަޑިރައްކާކުރާ ގުދަނާއި ބަޑިބޭސް‬ ‫ރައްކާކުރާ ގުދަން ހުރީ މިދެންނެވި ވާހަކަ އެއީ‬ ‫ޙަޤީޤަތަކަށް ވާތީއެވެ‪ .‬ސިފައިން އުފެދުނު ފަހުން‬ ‫ސިފައިންގެ ހަތިޔާރުތައް މަތިގެ ތަންދޮށުގައި‬ ‫ހުރި ގުދަނެއްގައި ރައްކާކޮށް‪ ،‬އެތަނުގައި‬ ‫އަބަދާއަބަދު ޑިއުޓީމަރަމުން ގެންދިޔައީވެސް‬ ‫މިދެންނެވި ސަބަބާ އެކުގައެވެ‪.‬‬ ‫މުޙައްމަދު‬ ‫އައްސުލްޠާނު‬

‫ހުޝިޔާރު އަސްކަރީން ތިބެނީ ވަރަށް ބޮޑަށް‬ ‫ތައްޔާރު ވެގެންނެވެ‪ .‬ހިޖުރައިން ‪ 1213‬ވަނަ‬ ‫އަހަރާ ހިސާބުންފެށިގެން މިފަދަ މަޖިލިސްތައް‬ ‫އޮންނަނީ ގަނޑުވަރުގެ ތެރޭގައި ދެބުރިއަށް‬ ‫ލަކުޑިން ޑެގު އަޅައިގެން‪ ،‬ލަކުޑިން ބިތްތައް‬ ‫ހަދައި ރަތުލޮއިގެ ޝީޓުތަކުން ފުރާޅު ހަދާފައިވާ‬ ‫މަތިގޭގެ މަތީ ބުރީގައެވެ‪ .‬މަތިގޭގެ ދިގު‬ ‫މިނަކީ ‪ 60‬ފޫޓެވެ‪ .‬ފުޅާ މިނަކީ ‪ 30‬ފޫޓެވެ‪.‬‬ ‫އުސްމިނުގައި ހުންނަނީ ‪ 25‬ފޫޓެވެ‪ .‬މަތިގޭގައި‬

‫ޝަމްސުއްދީނުގެ ރަސްކަމުގައި މަތިގޭ ބޮޑު‬ ‫ކޮޓަރިކޮޅުގައި މަޖިލިސް ކުރައްވާއިރު ރަދުން‬ ‫އިންނަވަނީ "ބުދުހާ ގޮނޑިކޮޅު" ގައެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ތަޚްތެވެ‪ .‬ރަދުންގެ ފައިންޕުޅު ހިއްޕެވުމަށް‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާ ބޭފުޅުން އިށީނދެ ވަޑައިގަތުމަށް‬ ‫ހުންނަނީ "ލާޖެހި ހަތަރުފައި ގޮނޑިކޮޅު" މިހެން‬ ‫ކިޔާ ފޫޓެއްހާ އުސްމިނުގެ ގޮނޑިކޮޅުތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއިން ގޮނޑިކޮޅެއްގައި އިށީދެ ވަޑައިގަނެވޭނީ‬ ‫އަމީރުން‪ ،‬ފަންސަފުރަދާއިން‪ ،‬މަނިއްޕުޅުންނާއި‬

‫‪31‬‬

‫‪32‬‬

‫ގޮމައިންނާއި ވަޒީރުންނަށެވެ‪ .‬ރަސްކަމުގެ މަޖިލިސް‬ ‫ފުރިހަމަ ވާއިރު ފަންސަ ފުރަދާނައިންގެ ތެރޭގައި‬ ‫ލަޝްކަރުގެ ވަރުތަކުގެ ވެރިން ހިމެނޭކަން ފާހަގަ ކުރެވެ‬ ‫އެވެ‪.‬‬ ‫ޝާހީ ގަނޑުވަރުގެ ރައްކައުތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތައް‬ ‫އެންމެ ކުރިން ފެށިގެންވެސް އެޅިފައިވެއެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުގެ‬ ‫ހިތްތަން ދޮރޯށީގައި އަބަދުވެސް ފޯރިއަށް ހަނގުބޭކަލުން‬ ‫ތިބެއެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުގެ ދެކުނު ފަރާތުން ބޮޑު ދޮރޯށީގައި‬ ‫ފޯރިއަށް ހަނގުބޭކަލުން ތިބެއެވެ‪ .‬ބައެއް ލިޔުންތަކުން‬ ‫އެނގޭ ގޮތުގައި ‪ 1909‬އިން ފެށިގެން މިދޮރޯއްޓާ‬ ‫ސިފައިންގެއާ ހުންނަނީ ތެލިގިރާފުން ގުޅާލެވިފައެވެ‪.‬‬ ‫ހުޅަނގު ފަރާތާއި އިރުމަތި ފަރާތު ގަނޑުވަރުގެފާރުން‬ ‫ބޭރުގައި ފުންކޮށް ފަސޭހައިން މީހަކަށް ނޭރޭވަރަށް‬ ‫ކަންޒު ކޮނެފައި އޮވެއެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުގެ އުތުރުން‬ ‫ގުޅަކުޅޭފަސްގަނޑު އޮންނައިރު ގުޅަކުޅޭ ފަސްގަނޑުން‬ ‫އިރަށް މެދުޒިޔާރަތްމަގަށް ނުކުމެވެނީ މެދުމާ ދޮރޯށިން‬ ‫(ވެދުމާދޮރޯށިން) ނެވެ‪ .‬މިއީވެސް ރައްކާތެރިކަމުގެ‬ ‫ފިޔަވަޅު އެޅިފައިވާ ދޮރޯއްޓެކެވެ‪ .‬ގުޅަކުޅޭފަސްގަނޑުގެ‬ ‫އުތުރުން ހުންނަނީ ސައްކަރަންޏާ ދޮރޯއްޓެވެ‪ .‬ގުޅަކުޅޭ‬ ‫ފަސްގަނޑަކީވެސް ޢަސްކަރީ ތާރީޚުގެ ވަރަށް މުހިންމު‬ ‫ކަންތައްތަކެއް ހިނގާދިޔަ ސަރަޙައްދެކެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުގެ‬ ‫އިސްވަރު އައްޓާއި އެކު ހަނގުބޭކަލުން ދަމަށްދާ‬ ‫ފަސްއަށި ގަނޑުވަރުގައި ހުރެއެވެ‪ .‬އެއީ ފުޅިދޮށުއަށި‪،‬‬ ‫އިސްވަރުއަށި‪ ،‬ވެލާނާވަރުއަށި‪ ،‬ހަކުރާވަރުއަށި‪ ،‬ބޭރު‬ ‫ބޮޑުއައްޓެވެ‪ .‬މިފަސް އަށީގައި ޤަވާޢިދުން ކޮންމެ‬ ‫ރެއަކު އިރު އޮއްސުނީއްސުރެ ފަތިހު ‪ 5‬ޖަހާންދެން‬ ‫ހަނގުބޭކަލުން ޑިއުޓީއަށް ތިބެއެވެ‪ .‬ހަނގުބޭކަލުންގެ‬ ‫ރަސްމީ ހެދުމުގައި ތިބޭނީ‪ ،‬ކަކޫފޮރުވޭ ވަރުގެ ހަރުވާޅެއް‬ ‫ލާފައި ފޭލި އަނދެ‪ ،‬އުނަގަނޑުގައި ރުމާލެއް ނުވަތަ‬ ‫މަތިންބަންނަ ފޮތިގަނޑެއް ބަނދެ‪ ،‬ބޮލުގައި ކަޗޭ އަޅައި‪،‬‬ ‫ފުށުނގުގައި މަސްދަތް ފިޔޮހި ޖަހާފައި ހުސްގަޔާއެވެ‪.‬‬ ‫މާބަނޑޭރި ބޭކަލެއްގެ ދަށުން ގަނޑުވަރުގެ‬ ‫ކަންތައްތައް ބެލެހެއްޓުމަށް އެހީތެރިއަކު ހުރެއެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫ބޮޑު ބޭކަލެކެވެ‪ .‬އޭގެ ދަށުން ވެސް އެކި ދަރަޖައިގެ‬ ‫ބޭފުޅުން ތިއްބަވައެވެ‪ .‬ރަދުންނާބެހޭ ހުރިހާކަމެއްގައި‬ ‫އެންމެ އަރިހުގައި އުޅެނީ ދެގެދޭތެރޭ މީހުންނެވެ‪.‬‬ ‫ލަޝްކަރުގެ ފަރާތުން އެމީހުންނަށް އަމުރު ކުރާ ވެރިޔަކީ‬ ‫ފާމްދޭރިވަރުގެ ވެރިޔާއެވެ‪ .‬ދެގެ ދޭތެރޭ މީހުންގެ ރަސްމީ‬ ‫ޑިއުޓީއަކީ ރަދުން ރަސްމީ ޢިއްޒަތުގައި ތަންތަނަށް‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާއިރު އަރިހުގައި ބަޑި ހިފައިގެން ތިބުމެވެ‪.‬‬ ‫‪ 1892‬ގައި ސިފައިން އުފެދުމާ ގުޅިގެން ދެގެތޭތެރޭ‬ ‫މީހުންނަށް ވުރެ ރަދުންގެ އަރިހުގައި ބަޑި ހިފައިގެން‬ ‫ތިބޭ ބަޔަކީ ސިފައިން ކަމުގައި ހަމަޖެހުނެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫އިތުރުން އަބުޠާލުން (ވަކިދަރަޖައެއްގެ ބަޔަކު) ތިބެއެވެ‪ .‬‬ ‫ރަދުންނަށް ޚާއްޞަ ބަޑިކޮޅާއި އޮގަރުކަނޑި އައްޑަނަ‬ ‫ހިފާ ބަޔަކު ކަނޑައެޅިފައި ތިބެއެވެ‪ .‬މިއީ ބާރުގަދަ‬ ‫އިސްކޮޅުން ބޮޑު ކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވޭ ޢަސްކަރުންގެ‬

‫އިބްރާހީމް ނޫރައްދީން‬

‫ުމ ަޙ ްއ ަމދު ިއ ާމ ުދ ްއދީން ‪5‬‬

‫ސ ްއދީން ‪3‬‬ ‫ޝ ްމ ު‬ ‫ުމ ަޙ ްއ ަމ ުދ ަ‬

‫ުމ ަޙ ްއ ަމދު ިއ ާމ ުދ ްއދީން ‪6‬‬

‫ރ ްއދީން ‪2‬‬ ‫ނ ަ‬ ‫ަޙސަން ޫ‬

‫ރދު ީދދީ‬ ‫ުމ ަޙ ްއ ަމދު ަފ ީ‬

‫ބަޔެކެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުގެ މަސައްކަތަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ މީހުން ެ‬ ‫ގ‬ ‫އިތުރުން ބޮޑު ބޭކަލެއްގެ ދަށުން ދޮރުފާރަ ވެރިންނާއި‪،‬‬ ‫ދަމުއަށީ ބޭކަލުންނާއި ކުދި ބޭކަލުން (ބަނޑުހަނޑޫ ލިބިފައިވާ‬ ‫ކުދިހަނގުބޭކަލުން) ނާއި ކުދި ބޭކަނބަލުންނާއި އަތަރުގޭ‬ ‫މީހުންނާއި ވަޑިހަނގުބޭކަލުންނާއި ފަހާ ބޭކަލުންނާއި ފަހާ‬ ‫ބޭކަނބަލުންނާއި ކުރަހަނީން (ކާތިބުން) ނާއި ކުދިމީހުން‬ ‫ތިބެއެވެ‪.‬‬ ‫ގަނޑުވަރުން އިޢުލާންކުރާ ހުރިހާ ރަސްމީ ބެރުތަކެއް‬ ‫ޖަހާ ބަޔަކީވެސް ލަޝްކަރުގައި ހިމެނޭ ބައެކެވެ‪ .‬އެކަން‬ ‫ކުރަނީ ބެރު ދުންމާރި ތާޅަފިލި ވެރިންނެވެ‪ .‬ބެރު އެދުރު‬ ‫ކަލޭފާނާއި ދުންމާރި އެދުރުކަލޭފާނު އެއީ މިބައިގެ އިސް ދެ‬ ‫އެދުރުންނެވެ‪ .‬މިމީހުން ޖަހާ ބެރުތަކުގެ ތެރޭގައި އާދަކާދައިގެ‬ ‫ގޮތުން ކަނޑައެޅިފައިވާ ވަގުތުތަކެއްގައި ޖަހަންޖެހޭ ބެރުތަކެއް‬ ‫ހުރެއެވެ‪ .‬އަދި ސީދާ ރަދުންގެ އަމުރުފުޅަށް ޖަހަންޖެހޭ‬ ‫ހަވަރުބެރާއި‬ ‫އޭގެތެރޭގައި‬ ‫ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ބެރުތަކެއްވެސް‬ ‫ހަނގުރާމަބެރު ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ގަނޑުވަރުގެ ގެކޮޅުތަކާއި‪ ،‬ކޮޓަރިކޮޅުތަކާއި‪ ،‬މަތިގޭ‬ ‫ވޮއްކޮޅު ދިއްލުމަކީވެސް ވަކިވަކި ބޭބޭފުޅުންނަށް ޚާއްޞަ‬ ‫ކުރެވިފައިވާ ކަންތައް ތަކެވެ‪ .‬މެންދުރުން އަނބުރާ ދެފުޅީގެ‬ ‫ވަގުތުގެ ތެރޭގައި ވޮއްކޮޅުތައް ސާފުކޮށް ފުއްލައްވައި‬ ‫ތެޔޮއަޅައި ތައްޔާރު ކުރެއެވެ‪ .‬މިމަސައްކަތް ކުރާނީ‬ ‫އަތަރުގޭ ސަރުދާރުންގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުންނެވެ‪ .‬އަތަރުގޭ‬ ‫މީހުންނަކީ އަތަރުގެއަށް ދައުލަތުން ލައްވާފައިތިބޭ މަސައްކަތު‬ ‫މީހުންނެވެ‪ .‬މިމީހުން މަތިގެ ފޮޅައި ދުވާލަކު އެއްފަހަރު‬ ‫ފެންފޮތިލައި މީރުވަސްދުއްވައި އަހަރަކު އެއްފަހަރު ދޮވެ‬ ‫ސާފުކޮށް ހަދަންޖެހެއެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުތެރެޔާ ބެހޭ ސަރަޙައްދުގެ‬ ‫ލަންޓަންތަކާއި ގަނޑުވަރުގެ ވޮއްތައް ބަލަހައްޓަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫މިމީހުންގެ ސަރުދާރުންގެ ގޮތުގައި ކަމުވޮށިންކުރެ ދެބޭކަލަކު‬ ‫އިސްކުރައްވާފައި ތިބެއެވެ‪.‬‬ ‫ މާލޭގައި ގަޑިއެއް ނެތް ދުވަސްވަރު ދަންފުޅީގެ‬ ‫ބޭނުންކޮށް އުޅުނެވެ‪ .‬ގަނޑުވަރުގައި ދަމަށް ތިބޭ‬ ‫ހަނގުބޭކަލުން ރޭގަނޑު ‪ 7‬އިން ފެށިގެން ކޮންމެ ގަޑިއަކު‬ ‫އެއްފަހަރު ފުޅިއަށް ޖަހާނެއެވެ‪ .‬މިހާރު ވަގުތު ބަލަމުންދާ‬ ‫ގޮތާ ޚިލާފަށް ކުރިން ރޭގަނޑު ‪ 7‬ޖަހާއިރު އެއީ އެއް ފުޅީގެ‬ ‫ވަގުތު ކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ‪ .‬އެގޮތަށްގޮސް ހެނދުނު ‪ 6‬އެއީ‬ ‫‪ 12‬ފުޅިކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ‪ .‬އެގޮތަށް ބަލައިގެން ފުޅިދޮށު‬ ‫އަށީގައި ހުރި ލޯގަނޑުގައި އެޢަދަދަށް ޖަހާނެއެވެ‪ .‬ފުޅިއަށް‬ ‫ޖެހުން އެކި ޑިއުޓީތަކުގައި އެކިއަށިން ވެސް ބެލެހެއްޓި‬ ‫ދުވަސްވަރެއް އައެވެ‪ .‬ފަހުން‪ ،‬އެމަސައްކަތަކީ ވެލާނާވަރު‬ ‫އަށިން ބަލަހައްޓަން ޖެހޭ ކަމެއްކަމުގައި ހަމަޖެހުމާގުޅިގެން‪،‬‬ ‫ފުޅިއަށް ޖަހަމުން ދިޔައީ ވެލާނާވަރު އަށިންނެވެ‪ .‬އެންމެ‬ ‫ފަހުން ފުޅިއަށްޖެހީ ‪ 16‬މާރޗް ‪ 1963‬ގައެވެ‪ .‬އެދުވަހަށް‬ ‫ފަހު އެކަން ހުއްޓުނީއެވެ‪ .‬އާދައިގެމަތިން ރަމަޟާން މަހަށް‬ ‫ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތަކާއި‪ ،‬މުޙައްރަމްމަހަށް ކުރަންޖެހޭ‪،‬‬ ‫ރަބީޢުލްއައްވަލްމަހަށް‪ ،‬ޝަޢުބާންމަހަށް ކަނޑައެޅިފައި ހުންނަ‬ ‫ދީނީ ކަންތައް ތައްވެސް ހުރެއެވެ‪ .‬އޭގެތެރެއިން ފާހަގަ ކުރެވޭ‬ ‫އެންމެ ޚާއްޞަ އެއްކަމަކީ ރަޖަބުމަހަށް ހަނދުބެލީއްސުރެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ރަދުން ރަސްމީ ޢިއްޒަތުގައި ވަޑައިގަންނަވަން ތައްޔާރު‬

‫ވާނަމަ އެކަމެއްގައި ބައިވެރިވާ އަމީރުން ފުރަދާނައިންނާއި‬

‫ރ ަގ ެއވެ‪.‬‬ ‫ސ ަކރުން ިތ ްއބަވާނީ ެދ ެގ ޭދ ެތ ޭ‬ ‫ނއި ަޢ ް‬ ‫ަވ ީޒރުން ާ‬

‫ރ ުހ ަގއި ިތ ްއބަވާނީ ާމބަނ ޭޑރި‬ ‫ނގެ ައ ި‬ ‫ރދު ް‬ ‫އު ުތރު ެގ ޮކ ުޅ ަގއި ަ‬

‫ނ ުކރެ ީމ ެހ ެކވެ‪.‬‬ ‫ޭބ ަކ ަލ ާކއި ާޚ ްއޞަ ަޚ ްއ ާދމް ައދި ުކދި ޭބ ަކލު ް‬ ‫ނ ކިޔެވެނި ބޭކަލުންގެ‬ ‫ރަމަޟާންމަސް ނިމެންދެ ް‬ ‫އން ކިޔެވުމާއި ވަޢުޡު‬ ‫އަށީގައި އޮންނަ ޤުރު ާ‬ ‫ބުނުމެވެ‪.‬‬ ‫ޢިއްޒަތުގައި‬ ‫ރަސްމީ‬ ‫ރަދުން‬ ‫ވަޑައިގަންނަވަން ތައްޔާރު ވާނަމަ އެކަމެއްގައި‬ ‫ފުރަދާނައިންނާއި‬ ‫އަމީރުން‬ ‫ބައިވެރިވާ‬ ‫ތިއްބަވާނީ‬ ‫ޢަސްކަރުން‬ ‫ވަޒީރުންނާއި‬ ‫ދެގެދޭތެރޭގައެވެ‪ .‬އުތުރު ގެކޮޅުގައި ރަދުންގެ‬ ‫އަރިހުގައި ތިއްބަވާނީ މާބަނޑޭރި ބޭކަލަކާއި‬ ‫ޚާއްޞަ ޚައްދާމް އަދި ކުދި ބޭކަލުންކުރެ މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫ހެދުންކޮޅު ތުރުކުރައްވައި ނިމުމުން އަރިހުގައި‬ ‫ހުރި ދެގެދޭތެރޭ މީހާ ދެއަތަށް ރަދުންގެ ފައިވާން‬ ‫ޖޯޑުކޮޅު މަހާލައިގެން އަރިހަށް އައިސް ރަދުންގެ‬ ‫ކުރިފުޅުމައްޗަށް ގުދުވެފައި ދެކިބަ ދެކިބައަށް‬ ‫ބާރަށް ޖަހާލާ ރަދުން ތައްޔާރުވެވަޑައިގެންފިކަން‬ ‫އަންގާލަން ޖެހޭނެއެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ފައިވާން‬ ‫ޖޯޑުކޮޅު ރަދުންގެ ފައިންޕުޅަށް ލައްވާނީއެވެ‪ .‬‬ ‫މިއިޝާރާތަށް ދެގެދޭތެރޭގައި ތިއްބެވި ބޭފުޅުން‬ ‫ސަފުތަކަށް ތަރުތީބު ވާނެއެވެ‪ .‬ހަނގުބޭކަލުންނާ‬ ‫ހަތްކޮޅު ހިފާ މީހުން ތިބޭނީ ހަތްބަހައްޓާ‬ ‫ދޮރޯއްޓާ ހަމައިގައެވެ‪ .‬އެމީހުންވެސް ބޮޑު‬ ‫ބޭކަލުންގެ މިއިޝާރާތަށް ސަމާލްވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ރަދުން ނުކުމެވަޑައިގެން ހަތްބަހައްޓާ ދޮރޯޓާއި‬

‫ހަމައަށް ވަޑައިގަތުމާއެކު ހަތްކޮޅު ނިއުޅާލެވޭނެ‬ ‫ހަރުބީ‬ ‫ނިއުޅާލުމާއެކު‬ ‫ހަތްކޮޅު‬ ‫އެވެ‪.‬‬ ‫ފަށާނެއެވެ‪ .‬އެއާއެކު ދެބައިލަޝްކަރީން ހަރުބީއާ‬ ‫އެއްވަރަށް ހިނގަން ފަށާނެ އެވެ‪ .‬މިބީދައިން‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާ ހިސާބަކަށް ވަޑައިގެންނެވުމާއެކު‬ ‫ހަތްކޮޅު މޯޅިކޮށްލުމާއެކު ހަރުބީ ހުއްޓާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަރުބީ ހުއްޓޭއިރު ދެބައިލަޝްކަރީން ތިބޭނީ‬ ‫ހުއްޓިފައެވެ‪.‬‬ ‫ ރަސްކަމުގެ ފަރާތުން ދެވޭ ދަރަޖަ‬ ‫ދިނުމުގައިވެސް އާދަތަކެއް ހުރެއެވެ‪ .‬ރަސްކަމުގެ‬ ‫ކޮލިފިޔަވައި ދެން ލެވޭ ކޮލިތައް ލުމުގެ‬ ‫ކުރިން އެކޮލި ލެވޭ ބޭފުޅަކު ނުވަތަ ބޭފުޅުން‬ ‫ގަނޑުވަރަށް ވަޑައިގަތުމަށް ދަންނަވަން ދާނީ‬ ‫އެކޮލިލެވޭ ދަރަޖައެއްގެ ބޭފުޅުންނަށް ދަންނަވަން‬ ‫ކަނޑައެޅިފައިވާ ދަރަޖައެއްގެ ބޭފުޅެކެވެ‪ .‬މިގޮތަށް‬ ‫ދަންނަވައިގެން ގަނޑުވަރަށް ވަޑައިގަންނަވާ‬ ‫ބޭފުޅުން ތިއްބަވަނީ ދެގެދޭތެރޭގައި ހުންނަ‬ ‫އަށިކޮޅުގެ ސަރަޙައްދުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ‬ ‫ދަރަޖައިގެ ގޮނޑި ކޮޅެއްގައެވެ‪ .‬މިކަންކަން ރާވާ‬ ‫ހިންގާނީ މާބަނޑޭރި ބޭކަލެއްގެ އަމުރުފުޅަށް‬ ‫މީހުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދެގެދޭތެރޭ‬ ‫ކުދިބޭކަލުންނާ‬ ‫ގަނޑުވަރަށް އެބޭފުޅުން ވަޑައިގަތުމުން އެވާހަކަ‬ ‫ރަދުންނަށް ދެނެވުމުން ރަދުން ވަޑައިގެން އިށީދެ‬

‫‪Kitchen and Bath products‬‬ ‫‪to enhance gracious living‬‬ ‫‪SOLE DISTRIBUTOR‬‬

‫‪KOHLER SHOWROOM www.addana.mv‬‬

‫‪Boduthakurufaanu Magu, 2050 - Male', Rep. of. Maldives,‬‬ ‫‪Tel : (960)301-6655, Fax : (960) 301-6611, Email: kohler@aliamaldives.com‬‬

‫ވަޑައިގަންނަވާނީ ދެގެދޭތެރޭ އަށިކޮޅުގައެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ރަދުންނަށް ޚާއްޞަ އަށިކޮޅެކެވެ‪ .‬އެއަށިކޮޅުގައި‬ ‫އިށީނދެ ވަޑައިގެން‪ ،‬އެލެވޭ ކޮއްޔަކާ ގުޅޭ ގޮތުން‬ ‫ދެވޭ އެއްޗެއް (އެއީ އަސާއެއް ކަމުގައިވިޔަސް‬ ‫ބޮންތިއެއް ކަމުގައިވިޔަސް އަދި ދަނޑިއެއް‬ ‫ކަމުގައިވިޔަސް) އެމީހަކަށް ދޭނީއެވެ‪ .‬މިތަކެތި‬ ‫ވަޑިހަނގުބޭކަލުންނެވެ‪.‬‬ ‫ކުރާނީ‬ ‫ތައްޔާރު‬ ‫އޭގެފަހުން ކޮލިކަލޭގެ ގެނެސް އެތަނުގައި‬ ‫ހެދުން އަޅުވާނީ އެވެ‪ .‬ދެން ރަދުންގެ ހުއްދަ‬ ‫އެއަށްފަހު‬ ‫އިއްވާނީއެވެ‪.‬‬ ‫ވިދާޅުބަސްފުޅު‬ ‫ކޮލިކަލޭގެ ނުކުމެ ކޮލި ލާނީއެވެ‪ .‬މިދާދިއުމުގައި‬ ‫އަވަށްއަވަށުގެ މައިޒާންދޮށަށް މަޑު ކުރާނެއެވެ‪ .‬‬ ‫ކޮލިކަލޭގެ އާއެކު އެކަމަށް ކަނޑައެޅޭ ވަފުދެއް‬ ‫ނުކުންނާނެއެވެ‪ .‬އެވަފުދުގައި އެންމެ އިސްކޮށް‬ ‫ހުންނާނީ އަބޫނާއެވެ‪ .‬އޭގެ އިތުރުން ބޮޑު‬ ‫ބޭކަލުންނާއި ކިލެގެ ބޭފުޅުންނާއި ވަޒީރުން‬ ‫ކުރިޔަށް ތިބޭނެއެވެ‪ .‬ޖަޑިބު ކުރީގައި އަމާންދިދަ‬ ‫މިކަމުގައިވެސް‬ ‫ހުންނާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހިފައިގެން‬ ‫ތާޅަފިލި‬ ‫ބެރުދުންމާރި‬ ‫ހަނގުބޭކަލުންނާއި‬ ‫ވެރިންވާނެއެވެ‪ .‬ބެރު ދުންމާރީގައި ކުޅޭ‬ ‫ވަކި ރާގުތަކެއް ޚާއްޞަ ކުރެވިފައި ހުރެއެވެ‪.‬‬ ‫ގަނޑުވަރުގެ މިފަދަ ހުރިހާ ކަމެއް ފުރިހަމަ‬ ‫ކުރުމުގައި ލަޝްކަރުގެ ދައުރު ވަރަށް ބޮޑެވެ‪.‬‬

‫ހަވާލާދިނުން‪:‬‬ ‫‪g g‬އައްސުލްޠާނު މުޙައްމަދު ޝަމްސުއްދީން ‪ 3‬ގެ ރަސްކަން‪:‬‬ ‫ހ ޝަފީޤުގެ އަޙުމަދު ޝަފީޤް ‪2002‬‬ ‫‪g g‬ގަނޑުވަރު ފޮތް‪ :‬ދިވެހިބަހާ ތާރީޚަށް ޚިދުމަތް ކުރާ‬ ‫ޤައުމީ މަރުކަޒު ‪1982‬‬ ‫‪g g‬ދިވެހި ރާއްޖޭގެ ތާރީޚަށް އައު އަލިކަމެއް‪ :‬ދިވެހިބަހާ‬ ‫ތާރީޚަށް ޚިދުމަތް ކުރާ ޤައުމީމަރުކަޒު ‪1990‬‬ ‫‪g g‬ދިވެހި ތާރީޚް‪ :‬ދިވެހިބަހާ ތާރީޚަށް ޚިދުމަތް ކުރާ ޤައުމީ‬ ‫މަރުކަޒު ‪1981‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ އަށް ޞުކޫކް‬ ‫މާރކެޓެއްގެ މުހިންމުކަން‬

‫‪34‬‬

‫ދިވެހިރާއްޖެ އަކީ ސައްތައިން ސައްތަ‬ ‫މުސްލިމް ޤައުމަކަށް ވީހިނދު‪ ،‬މުޢާމަލާތުގެ‬ ‫އުޞޫލުތަކާ‬ ‫އިސްލާމީ‬ ‫ކަންކަމުގައިވެސް‬ ‫ބޭނުންކުރުމަކީ‬ ‫ގޮތްތައް‬ ‫ތަޢާރުޟުނުވާ‬ ‫މުހިއްމުކަމެކެވެ‪ .‬އިސްލާމިކް ފައިނޭންސްގެ‬ ‫ބާވަތްތަކުގެ ތެރެއިން އިސްލާމިކް ކެޕިޓަލް‬ ‫މާރކެޓްގައި ހިމެނޭ އެއް ވައްތަރަކީ ޞުކޫކްއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޞުކޫކް މާރކެޓެއް ފެށުމުގެ‬ ‫ބިންގާ އެޅޭ މިވަގުތުގައި ޞުކޫކް ނުވަތަ‬ ‫އިސްލާމިކް ބޮންޑާއި ބެހޭ ގޮތުން އާއްމުން‬ ‫ހޭލުންތެރިކުރުމަކީ ބޭނުންތެރިކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖެއަށް އިސްލާމިކް ފައިނޭންސް‬ ‫ތަޢާރަފުވީ ދާދި ފަހުން ނަމަވެސް‪ ،‬އިސްލާމިކް‬ ‫ފައިނޭންސަށް މިއަދު މިވަނީ ދިވެހިންގެ އިތުބާރު‬ ‫ލިބިފައެވެ‪ 2003 .‬ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގައި‬ ‫އަމާނާ ތަކާފުލް މޯލްޑިވްސް ހުޅުވުމަށްފަހު‪،‬‬ ‫ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އިސްލާމިކް‬ ‫އިންޝުއަރެންސް ނުވަތަ ތަކާފުލް ގެ ޚިދުމަތް‬ ‫ދެވެން ފެށުނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު ‪ 2011‬ވަނަ އަހަރު‬ ‫ފުރަތަމަ ފަހަރަށް އިސްލާމިކް ބޭންކިންގް އާ ބެހޭ‬ ‫ޤަވާއިދެއް އެކުލަވާލައި‪ ،‬ރާއްޖޭގެ ހަމައެކަނި‬ ‫އިސްލާމިކް ބޭންކް‪ ،‬މޯލްޑިވްސް އިސްލާމިކް‬ ‫ބޭންކް ހުޅުވުނެވެ‪ .‬ހަމަ އެއަހަރު ރާއްޖޭގައި‬ ‫އިސްލާމިކް ކެޕިޓަލް މާރކެޓެއް ތަޢާރަފްކުރުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތް ކެޕިޓަލް މާރކެޓް ޑިވެލޮޕްމަންޓް‬ ‫އޮތޯރިޓީން ފަށައި‪ ،‬އިސްލާމިކް އިކުއިޓީ‬ ‫އެއްގެ ގޮތަށް އަމާނާ ތަކާފުލް މޯލްޑިވްސް ގެ‬ ‫ހިއްސާ ރާއްޖޭގެ ސްޓޮކް އެކްސްޗޭންޖުގައި‬ ‫ލިސްޓުކޮށް‪ ،‬ޞުކޫކް މާރކެޓެއް ތަޢާރަފުކުރުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތް ފެށުނެވެ‪ .‬ނަތީޖާއަކަށް ވެގެން‬ ‫ދިޔައީ‪ ،‬ރާއްޖޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ޞުކޫކްއެއް‬ ‫ރާއްޖޭގެ ކާމިޔާބު މޯގޭޖް ހޯމް ފައިނޭންސިންގް‬

‫ޞުކޫކް އަކީ މިއަދު ހަމައެކަނި މުސްލިމުން‬ ‫ސލަތެއް ނޫނެވެ‪ .‬މީގެ‬ ‫ސޓުކުރާ ާމލީ ވަ ީ‬ ‫ނވެ ް‬ ‫އި ް‬ ‫ސަބަބަކީ ޙަޤީޤީ ވިޔަފާރީއެއް ނުވަތަ ޙަޤީޤީ‬ ‫މު ަދލެއްގެ‬

‫މަ ްއޗަށް‬

‫މުޢާ ަމލާތެއްކަމުގައި‬

‫ބަރޯސާވެގެން‬ ‫ޞުކޫކް‬

‫ކުރެވޭ‬

‫ވެފައިވާތީއެވެ‪.‬‬

‫އަދި ޞުކޫކް އަކީ‪ ،‬އެ ދޫކުރާ ފަރާތެއްގެ‬ ‫ނކުރެވޭ‪،‬‬ ‫ބޭނުމަށް ފަސޭހަކަމާއި އެކު ބައްޓަ ް‬ ‫އިންވެސްޓަރުންގެ‬

‫އިތުބާރު‬

‫ލިބިފައިވާ‬

‫ޕްރޮޑަކްޓަކަށް ވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ކުންފުންޏެއްކަމުގައިވާ ހައުސިންގް ޑިވެލޮޕްމަންޓް‬ ‫ފައިނޭންސިންގް ކޯޕަރޭޝަނުން ދޫކުރާނެ ކަމަށް‬ ‫‪ 2012‬ވަނަ އަހަރު އިޢުލާނުކޮށް‪ ،‬އެޗްޑީއެފްސީ‬ ‫މުޟާރަބާ ޞުކޫކް ‪ 2013‬ވަނައަހަރު މާރކެޓަށް‬ ‫އައުމެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން ‪ 2013‬ވަނަ އަހަރު ގެ‬ ‫ފެބްރުއަރީ މަހު ދިވެހި ސަރުކާރުން ވަނީ ފުރަތަމަ‬ ‫ފަހަރަށް އިސްލާމިކް ލިކުއިޑިޓީ މެނޭޖްމަންޓް‬ ‫އިންސްޓްރޫމަންޓެއް ދޫކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކް އަކީ އަރަބި ބަހުން ސެޓިފިކެޓަށް‬ ‫ޞުކޫކް‬ ‫މިޒަމާނުގައި‬ ‫ނަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކިޔާ‬ ‫ފައިނޭންޝަލް‬ ‫އިސްލާމިކް‬ ‫ބޭނުންކުރެވެނީ‬ ‫އިންސްޓްރޫމަންޓެއް ނުވަތަ މާލީ ކަރުދާހެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައެވެ‪ .‬ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓް ދޫކުރާ ފަރާތަށް‬ ‫ކިޔަނީ ޞުކޫކް އިޝުއަރ ނުވަތަ ޞުކޫކް ދޫކުރާ‬ ‫ފަރާތެވެ‪ .‬އަދި ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓް ގަންނަ‬ ‫ފަރާތްތަކަށް ނުވަތަ ޞުކޫކް އަށް އިންވެސްޓުކުރާ‬ ‫ފަރާތްތަކަށް ކިޔަނީ ޞުކޫކް ހޯލްޑަރުން ނުވަތަ‬

‫ނޒާ‬ ‫ޝތު މު ީ‬ ‫ޑރ‪ާ .‬ޢ ިއ ަ‬

‫ޞުކޫކް ގެ ވެރިފަރާތެވެ‪.‬‬ ‫އިންވެސްޓްމަންޓް‬ ‫އަކީ‬ ‫ޞުކޫކް‬ ‫ސެޓިފިކެޓެކެވެ‪ .‬ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓެއް ގަތުމުން‪،‬‬ ‫އެ ކުރެވެނީ އިންވެސްޓުމަންޓެކެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ‬ ‫ކޮންމެ ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓަކުންވެސް އެ ގަންނަ‬ ‫ފަރާތަށް ފައިދާ ލިބޭތީއެވެ‪ .‬ޞުކޫކް މުދަލުގައި‬ ‫ބައިވެރިވެގެން ފައިދާގައި ހިއްސާވާ ފަރާތަކަށް‬ ‫ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓް ގަންނަ ފަރާތްވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެ ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓެއް ވެސް‬ ‫ރަމްޒުކޮށްދޭނީ ޞުކޫކް ހޯލްޑަރުން ގަންނަ‬ ‫ސެޓިފިކެޓަކުން‪ ،‬ޞުކޫކް ދޫކުރާ ފަރާތުން ކުރަން‬ ‫ކަނޑައަޅާފައިވާ ވިޔަފާރީ ނުވަތަ ގަންނަން‬ ‫ކަނޑައަޅާފައިވާ މުދާ ނުވަތަ ކުއްޔަށް ދޭ މުދަލުގައި‬ ‫ޞުކޫކް ހޯލްޑަރުން ބައިވެރިވާކަމެވެ‪ .‬ޞުކޫކް‬ ‫ހޯލްޑަރުންނަށް ޞުކޫކް ސެޓިފިކެޓެއް ގަނެގެން‬ ‫ލިބޭ ފައިދާ ލިބެން ޖެހޭނީ ޙަޤީޤީ ވިޔަފާރީ އަކުން‬ ‫ނުވަތަ ޙަޤީޤީ މުދަލެއްގައި ބައިވެރިވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ފައިސާއިން ފައިސާ ހެދުން ނުވަތަ ޙަޤީޤީ‬ ‫މުޢާމަލާތެއްގައި‬ ‫އެއްވެސް‬ ‫ގަނެވިއްކުމުގެ‬ ‫ބައިވެރިނުވެ ފައިސާއިން ލޯނު ދީގެން‪ ،‬ލޯނަށް‬ ‫ދިން މިންވަރު އަނބުރާ ރައްދުކުރާއިރު ވަކި‬ ‫މިންވަރެއް އިތުރަށް ދިނުމަށް ޝަރުތުކޮށް ކުރާ‬ ‫ކޮންވެންޝަނަލް ބޮންޑުގެ މުޢާމަލާތަކީ އިސްލާމީ‬ ‫ޝަރީޢަތުގައި ޙަރާމް މުޢާމަލާތެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކްއާ ކޮންވެންޝަނަލް ބޮންޑާއި‬ ‫ހުރި ގުޅުމަކީ ދެވައްތަރަކީ ވެސް މާލީ‬ ‫ކަރުދާހުގެ ގޮތުގައި ބޭނުންކުރެވޭ އެއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ދެވައްތަރުގެ މާލީ ކަރުދާހަކީވެސް ދަރަނީގެ‬ ‫މައްޗަށް ބަރޯސާވެގެން ކުރެވޭ މުޢާމަލާތެކެވެ‪.‬‬ ‫މި ދެވައްތަރުގެ މުޢާމަލާތުގައިވެސް‪ ،‬ފައިސާ‬ ‫ހޯދޭނީ ވަކި ކަނޑައެޅޭ ވަރެއް‪ ،‬ވަކި ކަނޑައެޅޭ‬ ‫މުއްދަތަކަށެވެ‪ .‬ހިއްސާފަދައިން މުޅި އުމުރަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫މިފަދަ މާލީ ކަރުދާހެއް ނުވިއްކާނެއެވެ‪ .‬ޞުކޫކް އަކީ ޝަރީއާ ހުއްދަކުރާ‬ ‫ގޮތުގެ މަތިން ކުރެވޭ މުޢާމަލާތެކެވެ‪ .‬ކޮންވެންޝަނަލް ބޮންޑުގެ މުޢާމަލާތް‬ ‫އިސްލާމީ ގިއުގަނޑަށް ފެއްތުމަށްފަހު‪ ،‬އެ މުޢާމަލާތް ކުރެވޭ ގޮތަށް ޞުކޫކް‬ ‫ވިއްކުމޭ ކިޔެއެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކްއާ ކޮންވެންޝަނަލް ބޮންޑާއި ހުރި މައިގަނޑު ތަފާތަކީ‬ ‫ކޮންވެންޝަނަލް ބޮންޑަކީ އަރަނިވެރިޔަކާއި ދަރަނިވެރިޔަކާއި މެދު އުފެދޭ‬ ‫ގުޅުމަކަށް އިންޓަރެސްޓުގެ ނަމުގައި ރިބާގެ ބާވަތެއް ނަގައިގެން ކުރެވޭ‬ ‫މުޢާމަލާތަކަށްވާއިރު‪ ،‬ޞުކޫކް އަކީ އިސްލާމީ އުޞޫލުތަކާއި ހަމަތަކުގެ‬ ‫މަތިން ގަނެވިއްކުމުގެ މުޢާމަލާތަކަށް ބަރޯސާވެގެން ކުރެވޭ ޝަރީއާ ހުއްދަ‬ ‫މުޢާމަލާތެކެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކް އަކީ މަނީ މާރކެޓާއި އަދި ކެޕިޓަލް މާރކެޓުގައި ވެސް‬ ‫މުޢާމަލާތްކުރެވޭ މާލީ ވަސީލަތެކެވެ‪ .‬މަނީ މާރކެޓުގައި އާއްމުގޮތެއްގައި‬ ‫ކުރެވެނީ ކުރު މުއްދަތަށް ދޫކުރެވޭ ޞުކޫކްއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް ކެޕިޓަލް‬ ‫މާރކެޓުގައި ދޫކުރެވެނީ މެދު ނުވަތަ ދިގު މުއްދަތަކަށް ދޫކުރެވޭ ޞުކޫކްއެވެ‪.‬‬ ‫ޕްރައިމަރީ މާރކެޓް އަދި ސެކަންޑަރީ މާރކެޓް ގައިވެސް ޞުކޫކް ގެ‬ ‫މުޢާމަލާތްކުރެވެއެވެ‪ .‬‬ ‫މަނީ މާރކެޓްގައިވެސް އަދި ކެޕިޓަލް މާރކެޓްގައިވެސް ޕްރައިމަރީ‬ ‫މާރކެޓާއި ސެކަންޑަރީ މާރކެޓް އޮވެއެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގައި‬ ‫މަނީ މާރކެޓް ރެގިއުލޭޓް ކުރަނީ މޯލްޑިވްސް‬ ‫މަނިޓަރީ އޮތޯރިޓީންނެވެ‪ .‬ކެޕިޓަލް‬ ‫ކުރަނީ‬ ‫ރެގިއުލޭޓް‬ ‫މާރކެޓް‬ ‫ކެޕިޓަލް މާރކެޓް ޑިވެލޮޕްމެންޓް‬ ‫އޮތޯރިޓީންނެވެ‪ .‬ރާއްޖޭގެ ހިއްސާގެ‬ ‫ބާޒާރު ނުވަތަ ސްޓޮކް އެގްސްޗޭންޖަކީ‬ ‫މޯލްޑިވްސް ސްޓޮކް އެކްސްޗޭންޖެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކް ގެ ބާވަތްތައް‬

‫ގެ ބާވަތް‬ ‫ވަރަށް ގިނައެވެ‪ .‬ޞުކޫކް‬ ‫އާއްމުކޮށް ކަނޑައަޅަނީ ޞުކޫކް އެކުލަވާލުމުގައި ބޭނުންކުރާ އިސްލާމީ‬ ‫މުޢާމަލާތުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަށް ޞުކޫކް އަކީ އައު މާލީ ކަރުދާހެއް ނަމަވެސް‪،‬‬ ‫ދުނިޔޭގައި ޞުކޫކް އަކީ މަޤްބޫލުކަން ހޯދާފައިވާ މާލީ ކަރުދާހެކެވެ‪2012 .‬‬ ‫ވަނަ އަހަރު ސްޓޭންޑަރޑް އެންޑް ޕުއަރޒް އިން ހާމަކޮށްފައިވާ ގޮތުގައި‬ ‫‪ 1996‬ވަނަ އަހަރާއި ‪ 2012‬ވަނަ އަހަރުގެ މެދާ ހަމައަށް ޞުކޫކް‬ ‫ދޫކުރުންވަނީ ސުމަކުން ތިންސަތޭކަ ފަންސާސް ބިލިޔަން ޑޮލަރަށްވުރެ‬ ‫މަތިވެފައެވެ‪ .‬އެންމެ ފުރަތަމަ ކުންފުންޏަކުން ޞުކޫކްއެއް ދޫކުރީ ‪ 1990‬ވަނަ‬ ‫އަހަރު ކޮންވެންޝަނަލް ކުންފުންޏެއްކަމުގައިވާ ޝެލް އިންނެވެ‪ .‬އެއީ ތިރީސް‬ ‫މިލިޔަން ޑޮލަރު ހޯދުމަށް ދޫކުރެވުނު ޞުކޫކްއެކެވެ‪ .‬މުސްލިމްނޫން ޤައުމަކުން‬ ‫ޞުކޫކް ބޭނުންކޮށް ފުރަތަމަ ފައިސާ ހޯދި ޞުކޫކްއަކީ ޖާރމަން‪ -‬ސެކްސޮނީ‬ ‫އަންހަލްޓް ޞުކޫކްއެވެ‪ .‬އެއީ ‪ 2004‬ވަނައަހަރު ސަތޭކަ މިލިޔަން ޔޫރޯ‬ ‫ހޯދުމަށް ޖަރުމަނުވިލާތުގެ ސްޓޭޓަކުން ދޫކުރި ޞުކޫކްއެކެވެ‪ .‬ބައިނަލްއަޤްވާމީ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫މާލީ އިދާރާއަކުން ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ޞުކޫކްއެއް ދޫކުރީ ‪ 2005‬ވަ ަ‬ ‫ނ‬ ‫އަހަރު‪ ،‬ހަތްސަތޭކަ ފަސްދޮޅަސް މިލިޔަން މެލޭޝިޔަން ރިންގިޓް ހޯދުމަށެވެ‪.‬‬ ‫މި ޞުކޫކް ދޫކުރީ ވާލްޑް ބޭންކުންނެވެ‪ .‬އަދި ހަމަ ‪ 2005‬ވަނަ އަހަރު‬ ‫ވާލްޑް ބޭންކުގެ ޕްރައިވެޓް އާރމް ކަމުގައިވާ އިންޓަރނޭޝަނަލް ފައިނޭންސް‬ ‫ކޯޕަރޭޝަން އިން ވަނީ ފަސް ސަތޭކަ މިލިޔަން މެލޭޝިޔަން ރިންގިޓް‬ ‫ޞުކޫކްއެއް ދޫކޮށްފައެވެ‪ .‬އަދި ‪ 2009‬ވަނަ އަހަރު އިންޓަރނޭޝަނަލް‬ ‫ފައިނޭންސް ކޯޕަރޭޝަން އިން ވަނީ ސަތޭކަ މިލިޔަން ޑޮލަރުގެ ޞުކޫކްއެއް‬ ‫ދޫކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑެތި މަޝަރޫއުތަކަށް ފައިސާ ހޯދުމުގައި ޞުކޫކް އަކީ މުހިއްމު‬ ‫މާލީ ވަސީލަތެއްގެ ގޮތުގައި މިއަދު މުޅި ދުނިޔެވެސް ބަލައިގަންފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކް އަކީ މިއަދު ހަމައެކަނި މުސްލިމުން އިންވެސްޓުކުރާ މާލީ ވަސީލަތެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬މީގެ ސަބަބަކީ ޙަޤީޤީ ވިޔަފާރީއެއް ނުވަތަ ޙަޤީޤީ މުދަލެއްގެ‬ ‫މައްޗަށް ބަރޯސާވެގެން ކުރެވޭ މުޢާމަލާތެއްކަމުގައި ޞުކޫކް ވެފައިވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ޞުކޫކް އަކީ‪ ،‬އެ ދޫކުރާ ފަރާތެއްގެ ބޭނުމަށް ފަސޭހަކަމާއި އެކު‬ ‫ބައްޓަންކުރެވޭ‪ ،‬އިންވެސްޓަރުންގެ އިތުބާރު ލިބިފައިވާ ޕްރޮޑަކްޓަކަށް‬ ‫ވާތީއެވެ‪ .‬މިގޮތުން މެލޭޝިޔާ‪ ،‬ބަހްރައިން އަދި ޤަތަރުގެ ސަރުކާރުން ދަނީ‬ ‫ކުރު މުއްދަތުގެ ޞުކޫކް ޤައުމީ މަޝްރޫޢުތަކަށް ފައިސާ ހޯދުމަށްޓަކައި‬ ‫ދޫކުރަމުންނެވެ‪ .‬މިގޮތުން‪ ،‬ބަހްރައިންގެ މަރުކަޒީ ބޭންކުން ދަނީ ބަހްރައިން‬ ‫ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ސަރުކާރުގެ ޕްރޮޖެކްޓުތަކަށް ފައިސާ ހޯދުމަށް ޞުކޫކް‬ ‫އިޖާރާ އަދި ޞުކޫކް ސަލަމް ދޫކުރަމުންނެވެ‪ .‬މެލޭޝިޔާ ގެ ގްލޯބަލް‬ ‫ޞުކޫކް އިންކް މެދުވެރިކޮށް މެލޭޝިޔާ ސަރުކާރުގެ ބިމެއް މުދަލެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ބޭނުންކޮށްގެން ޞުކޫކް އިޖާރާ މިވަނީ ‪ 2002‬ވަނަ އަހަރުގެ ޖޫން‬ ‫މަހުން ފަށައިގެން ދޫކުރަންފަށައިފައެވެ‪ .‬ޤަތަރު ގްލޯބަލް ޞުކޫކް ދޫކޮށްގެން‬ ‫ހޯދި ހަތްސަތޭކަ މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ބައެއް ޤަތަރުގެ ހަމާދު މެޑިކަލް ސިޓީ‬ ‫އެޅުމަށް ހޭދަކުރެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ޞުކޫކް އަކީ އިސްލާމިކް ފައިނޭންސްގެ ބާވަތެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެ ފަދަ ސައްތައިން ސައްތަ މުސްލިމް‬ ‫އިސްލާމިކް‬ ‫ޤައުމެއްގައި‬ ‫ބޭނުންކޮށްގެން‬ ‫ފައިނޭންސް‬ ‫ޤައުމީ އަދި ފަރުދީ މަޝްރޫޢުތަކަށް‬ ‫ފައިސާ ހޯދުމަކީ މުހިއްމުކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ޟަރޫރީ ކަމެކެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫މާލެ‪-‬ހުޅުމާލެ ބްރިޖް އެޅުމަށާއި‪ ،‬އިބްރާހިމް ނާސިރު‬ ‫އިންޓަރނޭޝަނަލް އެއަރޕޯޓު ތަރައްޤީކުރުމަށާއި‪ ،‬ރަށްރަށުގެ މަގުތައް‬ ‫ހެދުމަށާއި‪ ،‬ބޮޑެތި އިމާރާތްތައް އެޅުމަށާއި އަދި ރަށްތައް ތަރައްޤީކުރުމަށް‬ ‫ޞުކޫކް މެދުވެރިކޮށް ފައިސާ ހޯދިދާނެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން އެކުލަވާލެވޭ ޞުކޫކް‬ ‫މެދުވެރިކޮށް ފައިސާ ހޯދޭނީ ހަމައެކަނި ދިވެހިރާއްޖެއަކުން ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ޑޮލަރުންވެސް ޞުކޫކް މެދުވެރިކޮށް ފައިސާ ހޯދި ދާނެއެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން‬ ‫ބޭންކުން ލިބޭ ލޯނާއި ބޭރު ޤައުމުތަކުން ލިބޭ ފައިސާ ގެ އެހީތަކުގެ އިތުރަށް‪،‬‬ ‫ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ބަޖެޓުގައި ހިމެނޭ ބޮޑެތި މަޝްރޫޢުތަކަށް ފައިސާ ޞުކޫކް‬ ‫މެދުވެރިކޮށް ހޯދިދާނެއެވެ‪ .‬ހަމައެހެންމެ ވަކި ވަކި ކުންފުނިތަކަށްވެސް‪،‬‬ ‫ވިޔަފާރީ ފުޅާކުރުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ޞުކޫކް ދޫކޮށްގެން ހޯދުމުގެ ފުރުޞަތު‬ ‫މިއަދު މިވަނީ ރާއްޖޭގައި ތަނަވަސްވެފައެވެ‪ .‬އެކަމަށް ބޭނުންވާ އަސާސީ‬ ‫ޤާނޫނީ އޮނިގަނޑު އެވަނީ ކެޕިޓަލް މާރކެޓް ޑިވެލޮޕްމެންޓް އޮތޯރިޓީން‬ ‫އެކުލަވާލާފައެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުގެ އުއްމީދަކީ ފުރިހަމަ ޞުކޫކް މާރކެޓެއް‬ ‫ރާއްޖޭގައި ތަޢާރަފުވެ‪ ،‬އިސްލާމިކް ފައިނޭންސަކީ ދިވެހިން ހަމައެކަނި‬ ‫ބޭނުންކުރާ މާލީ ނިޒާމަށް ވެގެންދިޔުމެވެ‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫ސފައިންގެތެރެއަށް ވަނުން‪،‬‬ ‫ި‬

‫ައ ަހ ެރ ްނގ ެ ަތޖުރިބާ‬

‫މީގެ ބައި ގަރުނެއް ހާދުވަސް ކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫އޭރު އަހަރެންނަކީ މަޖީދިއްޔާ ސްކޫލްގައި‬ ‫ކިޔަވަންއުޅޭ ކުއްޖެކެވެ‪ .‬އެއީ ނަވާރަސަތޭކަ‬ ‫ބޮޑު‬ ‫އަހަރުގެ‬ ‫ތިންވަނަ‬ ‫ފަސްދޮޅަސް‬ ‫ޗުއްޓީގެ ދުވަސްވަރެވެ‪ .‬ދިރާސީ އަހަރެއްނިމި‬ ‫ދިރާސީ އަހަރެއް ފެށުމަށް ތައްޔާރުވަމުން‬ ‫އައިދުވަސްވަރެވެ‪ .‬ސްކޫލު ބަންދުނަމަވެސް‬ ‫އެއީވެސް‬ ‫އޮވެއެވެ‪.‬‬ ‫ބަރާބަރަށް‬ ‫ކެޑޭޓް‬ ‫އެހެންދުވަސްތަކެކޭވެސް އެއްކަހަލަ ދުވަހެކެވެ‪.‬‬ ‫މިއަދުވެސް ހެނދުނު ކެޑޭޓް ޕްރެކްޓިސް ހެންވޭރު‬

‫ބޯޅަދަނޑުގައި އޮތެވެ‪ .‬ކެޑޭޓް ޕްރެކްޓިސް‬ ‫ނިމިގެން ދޫކޮށްލުމުން ގެއަށް ދެވުނުއިރު‬ ‫ނުވަގަޑި ބައި ނޫނީ ދިހައެއް ޖަހާފާނެއެވެ‪.‬‬

‫‪36‬‬

‫އައު އަހަރުގެ ކިޔެވުން ފެށުމަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ކުޑަދުވަސްކޮޅަކަށް‬ ‫ވަރަށް‬ ‫އޮތީ‬ ‫އޭރު‬ ‫ވެފައެވެ‪ .‬ސްކޫލުފެށުމުން ދެން އަހަރެން‬ ‫ކަންތައްކުރަންޖެހޭނީ ކިހިނެއްތޯ ހިތާހިތާކުރެވޭ‬ ‫ސުވާލުތައް އޮތީފުނިޖެހިފައެވެ‪ .‬ވަގުތުނުޖެހޭތީ‬ ‫ކިޔަވަން‬ ‫ސްކޫލުގައި‬ ‫ހާމަނުކުރެވިފައެވެ‪.‬‬ ‫ހުރުމަށް ފުރުޞަތުލިބުމުގެ އުންމީދުވަނީ ވަރަށް‬

‫ކުޑަވެފައެވެ‪.‬‬

‫އަހަރެންނަކީ އުމުރުގެ ވަރަށް ޅަފަތުގަ ި‬ ‫އ‬ ‫ޔަތީމުވެފައިވާ މީހަކީމެވެ‪ .‬ހަނދާން ހުންނަން‬ ‫ފެށިއިރު‪ ،‬ސަހަރޯވެރިންގެ ސަހަރޯވެރިކަމާއި‬ ‫ހަންހާރަވެތިކަމާއި ލޯތްބާއި ކުލުނުވެރިކަމުގެ‬ ‫ހިޔާލިބިގެން ދިރިއުޅެމުން އައިމީހެކެވެ‪ .‬އެއީ‪،‬‬ ‫ﷲ ގެ ނިޢުމަތެވެ‪ .‬ޙަމްދުހުރީ ނިއުމަތްތަކުގެ‬ ‫ވެރިﷲ އަށެވެ‪.‬‬ ‫ސްކޫލުގެ ކިޔެވުމާއިމެދު ސުވާލުތައް‬

‫އުފެދުނީ ކިޔަވާހިތްނުވާތީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬އެހެނަސް‬ ‫އޭރު އަހަރެންގެ ބަލަދުވެރިކަން ބަލަހައްޓާދެމުން‬ ‫ދިޔަފަރާތަށް ފިޠުރަތުން ގޮވާލެވުނު ގޮވާލުމަށް‬ ‫"ލައްބައެކަ" ބުނެ ޖަވާބުދީ އެއަމުރަށް‬ ‫ބޯލަބާލާ ނަފުސު ތަސްލީމްކުރަން ޖެހުމުން‬ ‫ނެވެ‪ .‬އެއީ ކޮންމެ ނަފުސަކަށްވެސް ގޮވާލެވޭނެ‬ ‫ޔަގީން ގޮވާލުމެކެވެ‪ .‬އެގޮވާލުމާއެކު މުޅިގެއަށް‬ ‫ވެރިވި ކަޅުއަނދިރި ކަމާއި ހިތާމައެވެ‪ .‬އޭރު‬ ‫އެއީ‪ ،‬އަހަރެންގެ އަމިއްލަ ގެކަމަށާއި މުޅި‬ ‫ޚާންދާނުކަމުގައި ދެކެމުން އައި އާޢިލާއަށް‬

‫ޝ ިކރު‬ ‫ނ ާ‬ ‫ސއި ް‬ ‫ޭމޖަރ (ރޓ) ުޙ ަ‬

‫ލިބިލިބިހުރި މަޢީޝަތާއި އަދި އެވަގުތައް ފެނިހުރި‬ ‫މަގުވެސް އޭގެފަހުން ދާދި ކުޑަދުވަސްކޮޅެއްތެރޭ‬ ‫ބަންދުވެއްޖެއެވެ‪ .‬ގޭގެ މުޅި މަސްއޫލިއްޔަތު‬ ‫އުފުލަމުން އައިފަރާތުގެ ވަޡީފާ ކުއްލިއަކަށް‬ ‫ގެއްލިއްޖެއެވެ‪ .‬ގެއަށް ވެރިވީ އިތުރުހިތްދަތިކަމާއި‬ ‫އަނދިރިކަމެވެ‪ .‬ހިތާމައިގެ ތެރެއަށް ހިތާމައެވެ‪.‬‬

‫އިރަކު‬ ‫އެއްވެސް‬ ‫އަހަރެންނަކީ‬ ‫މާފަސޭހައިން އެއްޗެތި ދަސްވާ މޭދާ ގަދަ‬ ‫ތޫނުފިލި މީހެއްނޫނެވެ‪ .‬ސްކޫލުގައި ކިޔެވުމަށް‬ ‫މޮޅު ނުވިތާގައި އިތުރު ޙަރަކާތްތަކުގައިވެސް‬

‫ވިދި މީހެއްނޫނެވެ‪ .‬ބައެއްމީހުނަށް ކަންކަ ް‬ ‫ނ‬ ‫ޙާޞިލްކުރުމަކީ ވަރަށް ފަސޭހަކަމެކެވެ‪ .‬އެއާ‬ ‫ޚިލާފަށް އަހަންނަށް އެއަކީ މާފަސޭހަކަމެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެ ް‬ ‫އ‬ ‫އަބަދުވެސް‬ ‫އަހަރެންނަކީ‬ ‫ކުދިންނަށްވުރެ‬ ‫އެވްރެޖް‬ ‫ޢުމުރުފުރާވަރުގެ‬ ‫އިސްކޮޅުން ދިގު ހަށިގަނޑު ޟަޢީފް‪ ،‬ބަލިކަށި‬ ‫މީހެކެވެ‪ .‬އެހެނަސް ‪ ،...‬ރަޙުމަތުގެ އެއްދޮރު‬ ‫ބަންދުވާއިރު އިތުރު އެތައް ދޮރެއް ﷲ ހުޅުއްވާ‬ ‫ދެއްވައެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑަށް ސިފައިންގެ މީހެއްގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ވަޒީފާ ލިބުމަކީ ﷲގެ ދަރުމަވަންތަވެރިކަމެވެ‪.‬‬ ‫އުމުރުގެ ވަރަށް ޅަފަތުން ފެށިގެން‬ ‫ދިރިއުޅެމުން އައީ ބޭރު ޢާއިލާއެއްގެތެރޭ ނުހަނު‬ ‫މަތިވެރި ދަރަޖައަކަށް އެފަރާތުގެ ލޯބިލިބިގެން‬ ‫ހ‪.‬ޗަބޭލީގޭގައެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންގެ ޙަޔާތް ބަދަލުކޮށްލި ދުވަހަ ީ‬ ‫ކ‬ ‫‪ 1964‬ވަނަ އަހަރުގެ ޖަނަވަރީ މަހުގެ ‪14‬‬ ‫ވަނަ ދުވަހެވެ‪ .‬ހެނދުނު ކެޑޭޓް ޕްރެކްޓިސް‬ ‫ނިމިގެން ގެއަށް ދިއަތާ މާގިނައިރެއް ނުވަނީސް‬ ‫ސްކޫލު ޕިޔޯނު އައިސް އެގާރަ ޖަހާއިރަށް‬ ‫ސްކޫލަށް ދިއުމަށް ހެޑްމާސްޓަރ ޢުމަރު ޒާހިރު‬ ‫ވިދާޅުވިކަމަށް އެންގިއެވެ‪.‬‬ ‫ދިއައިރު‪،‬‬ ‫ސްކޫލަށް‬ ‫އަހަރެން‬ ‫ސީނިއަރ ކެޑޭޓްގެ ބައެއް ކުދިން ގެންގޮސްފައި‬ ‫ތިއްބެވެ‪ .‬ހުރިހާ ކުދިން އެއްފަހަރާ އޮފީހަށް‬ ‫ވެއްދެވުމަށްފަހު ޢުމަރު ޒާހިރު އެންގެވީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ގެނައީ ސަރުކާރުން ކެޑޭޓުން‬ ‫ބޭނުންވެ‬ ‫ވައްދަން‬ ‫ސިފައިންތެރެއަށް‬ ‫ވަޑައިގަންނަވާތީ އެކަންއަންގަވަން ކަމަށެވެ‪.‬‬ ‫ވީމާ‪ ،‬ސިފައިންތެރެއަށް ވަންނަން ބޭނުންކުދިން‬ ‫އެއްފަރާތައް ޖެހުމަށެވެ‪ .‬ސްކޫލު އިދާރާއަށް‬ ‫ޙާޒިރުކުރި ކުދިންތެރެއިން ވަރަށް މަދުކުއްޖެއް‬ ‫ފިޔަވައި ގިނަކުދިން ސިފައިންތެރެއަށް ވަނުމަށް‬ ‫އެއްބަސްވިއެވެ‪ .‬ސިފައިންތެރެއަށް ވަނުމަށް‬ ‫އެއްބަސްވި ކުދިންނަށް އެންގެވީ ގެއަށް ގޮސް‬ ‫ބެލެނިވެރިންގެ ކައިރީ ބުނެ ހުއްދަ ހޯދައިގެން‬ ‫ސްކޫލު ޔްނީފޯމުގައި ރީތިކޮށް ތައްޔާރުވެގެން‬ ‫އެކެއް ޖަހާއިރު ސްކޫލަށް އައުމަށެވެ‪.‬‬ ‫އެކެއް ޖެހިއިރު ސްކޫލަށް ދިޔުމުން‬ ‫ސްކޫލު ޕިޔޯނުލާފައި ހުރިހާކުދިން ފޮނުއްވެވީ‬ ‫މަޙުކަމަތުލް އަމަން ޢާންމަށެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ގޮވައިގެން ޕިޔޯނު އައިސް ބަނޑޭރިގޭ އާއިމާރާތުން‬ ‫ވަނުމުން މަޙުކަމަތުލް އަމަން ޢާންމުގެ ޕިޔޯނެއް‬ ‫އައިސް އަޅުގަނޑުމެންނާއި ޙަވާލުވެގެންގޮސް‬ ‫ބޭތިއްބީ ބަނޑޭރިގޭ ބައު ޢިމާރާތުގެ ފެންޑާމަތީ‬ ‫ހުރި ދިގުގޮޑިއެއްގައެވެ‪ .‬މިއީ އެދުވަސްވަރު‬ ‫ޢިމާރާތެވެ‪.‬‬ ‫ހިންގި‬ ‫މަޙުކަމަތުލްމާލިއްޔާ‬ ‫އޭރު ބަނޑޭރިގޭ ގޯތިތެރޭ ހުޅަނގުކޮޅުގައި‬ ‫ގިނައަދަދެއްގެ މީހުން ތިއްބެވެ‪ .‬މަޙުކަމަތުލް‬ ‫އަމަން ޢާންމު ފެންޑާއިން ތަޅުންގަނޑުން ބޭރަށް‬ ‫ފައިބާ ހަރުފަތްތަކާއި ހަމައިގައި ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް‬ ‫އިބުރާހީމް ނާޞިރާއި ސިފައިންގެ ވެރިޔާގެ‬ ‫ނާއިބު ޢަބުދުލްޙަންނާނު ޙަލީމް ހުންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫އެބޭފުޅުންނަށްވުރެ ތިރީ ހަރުފަތް ގަނޑެއްގައި‬ ‫މަޙުކަމަތުލް އަމަން ޢާންމުގެ ތިންހަތަރު‬ ‫މުވައްޒިފަކު ތިއްބެވިއެވެ‪ .‬އޭގެ ތެރޭގައި ބުޗާ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ދޮންމަނިކާ ި‬ ‫އ‬ ‫ހުންނެވިއެވެ‪.‬‬

‫އިބުރާހީމް‬

‫މުޙަންމަދު‬

‫މަނިކު‬

‫ނަން‬ ‫ބައްލަވައިގެން‬ ‫ލިސްޓެއް‬ ‫ވިދާޅުވެގެން ފަހަރަކު މީހަކު އެބޭފުޅުން‬ ‫ކުރިމައްޗަށް ގެންދަވާ ބައްލަވާ ބެއްލެވުންތަކެއް‬ ‫ބެއްލެވުމަށްފަހު ފޮނުވާލެއްވުމުން ޕިޔޯނެއްގެ‬ ‫ބެލުމުގެ ދަށުން ގެންގޮސް ބަނޑޭރިގެއިން‬ ‫ނެރެފޮނުވާލައެވެ‪ .‬އެބެއްލެވި ބެއްލެވުމެއް‬ ‫ފޮނުވާލެއްވުމަށްފަހު‬ ‫އެންމެން‬ ‫ބައްލަވައި‬ ‫ދެންގެންދެވީ އަޅުގަނޑުމެން ހުރިހާކުދިން‬ ‫ލައިނަކަށް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އެކުގައެވެ‪.‬‬ ‫ނާޞިރާއި‬ ‫އިބުރާހީމް‬ ‫ހިނގާފައިގޮސް‬ ‫ޢަބުދުލްޙަންނާނު ޙަލީމުގެ ކުރިފުޅުމަތީގައި‬ ‫ސަފަކަށް ހުއްޓުމުން އެދެބޭފުޅުން ނިކަން‬ ‫ދިމާއަށް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެނާއި‬ ‫ރަނގަޅަށް‬ ‫އެބޭފުޅުންގެ‬ ‫އެކު‬ ‫ބައްލަވާލެއްވުމާއި‬ ‫އަނބުރާ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އިޝާރާތަކަށް‬ ‫ގެންދިއުމަށް ޕިޔޯނަށް އިޝާރަތްކުރައްވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫އަނެއްކާވެސް‬ ‫ގެންގޮސް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ބޭތިއްބީ ކުރިންވެސް ތިބިތާގެއެވެ‪ .‬މާގިނައިރެއް‬ ‫ނުވަނީސް މަޙުކަމަތުލް އަމަން ޢާންމުގެ ޕިޔޯނަކު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ގޮވައިގެން ގޮސް ސްކޫލު އިދާރާއާ‬ ‫ހަވާލުކޮށްފިއެވެ‪.‬‬ ‫ދެންވެސް އަޅުގަނޑުމެނާއި ބައްދަލު‬ ‫ކުރެއްވީ ޢުމަރު ޒާހިރެވެ‪ .‬އެންގެވީ ގެއަށްގޮސް‬ ‫ރީތިކޮށް ތައްޔާރުވެގެން ހަވީރު ހަތަރުގަޑި ބަޔަށް‬ ‫ސްކޫލަށް ދިއުމަށެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑު ސިފައިންގެއަށް‬ ‫ވަދެވެން އުޅޭތީ އުފަލުން ގެ (ހ‪.‬ޗަބޭލީގެ) އަށް‬ ‫ގޮސް ކަންހިނގި ހުރިހާގޮތެއް ކިޔާދިނުމަށްފަހު‬ ‫އެންގެވި ގަނޑިއަށް ރީތިކޮށް ތައްޔާރުވެގެން‬ ‫ސްކޫލަށް ހިގައްޖައީމެވެ‪ .‬ކުޑަ ހިނދުކޮޅެއްތެރޭ‬ ‫ޢުމަރު ޒާހިރު ސްކޫލަށް ވަޑައިގެންފިއެވެ‪.‬‬ ‫އެއްބަސްވި‬ ‫ވަނުމަށް‬ ‫ސިފައިންތެރެއަށް‬ ‫ހުރިހާ ކުދިންވެސް އައިސް ހަމަވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މިފަހަރު ޢުމަރު ޒާހިރު އަޅުގަނޑުމެންނާ‬ ‫ބައްދަލުކުރެއްވުމަށް ހުރިހާ ކުދިން އިދާރާއަށް‬ ‫ވެއްދެވި އިރު ފެނިގެން ދިޔައީ އަޅުގަނޑު‬ ‫ކަށަވަރުންވެސް ކުރިން ދެކެމުން ދިއަ‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ ލޮބުވެތި ހެޑް މާސްޓަރގެ‬ ‫ކުރީގެ މޫނެއްނޫނެވެ‪ .‬މިހެން މިދަންނަވަނީ‬ ‫އަޅުގަނޑު އަމިއްލަ ނަފުސައް ތެދުވެރިވެހުރެ‬ ‫އަމާނާތް ތެރިކަމާއެކު ގައެވެ‪ .‬އުމަރު ޒާހިރުގެ‬ ‫މޫނުފުޅުގެ ކުލަވަނީ ފަނޑުވެފައެވެ‪ .‬މޫނުފުޅުން‬ ‫ފާޅުވަނީ ދެރަވުމާއި ހިތާމައިގެ އަސަރެވެ‪.‬‬ ‫ލޮލުގައިވަނީ ކަރުނައިގެ އަސަރެވެ‪" .‬މިއަދު‬ ‫މިހާރު ކަލޭމެން ހުރިހާކުދިން ސްކޫލުން‬ ‫ވަކިކުރީއެވެ‪ ".‬ވިދާޅުވެވުނީ ގަދަކަމުންނެވެ‪.‬‬

‫ކަރުތެރޭގައި އަޑުވަނީ ބެދިފައެވެ‪ .‬ލޯފުލުން‬ ‫ނީރަމުން އައި ކަރުނަފޮދު އޮބިނޯވެގެން‬ ‫ކޯތާފަތަށް ބަންޑުންވެގެން ދިޔައެވެ‪ .‬އެކުޑަ‬ ‫ވަގުތުކޮޅުތެރޭ އެދެއްވި އަގުހުރި ނަޞޭހަތްޕުޅު‬ ‫‪ .......‬އާހު! ލިޔެވި ރެކޯރޑް ކުރެވިފައި‬ ‫އޮތްނަމަ މިއަދު ‪ !.....‬އާދެ‪ ،‬ނަމައިގަ ކުރާނެ‬ ‫ކަމެއްނެތެވެ‪ .‬އެ އަގު ހުރި ނަޞޭހަތްޕުޅުން‬ ‫ހަރުލެއްވުނު‬ ‫ހަނދާނުގައި‬ ‫ކުޑަމިންވަރެއް‬ ‫ކުއްޖަކު ހުރިނަމަވެސް ‪ !...‬މިއަދު އެކުއްޖަކު‬ ‫ޙަޔާތް ކަމިޔާބުކުރާނެކަން ކަށަވަރެވެ‪.‬‬ ‫ދެންނެވި‪ ،‬އަގުހުރި ނަޞޭހަތްޕުޅުން‬ ‫އަހަރުތެރޭ‪،‬‬ ‫ފަންސާހަކަށް‬ ‫މިހިނގާދިއަ‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ ހިތުން ފިލާނުދިޔަ އެއް ވާހަކަފުޅެއް‬ ‫ނަކަލުކޮށްލަން‬ ‫މިތަނުގައި‬ ‫ރެކޯޑަށްޓަކައި‬ ‫ބޭނުމެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬އާދެ! އެއީ‪" ،‬ކަލޭމެން‬ ‫އެއްވެސް ކުއްޖަކު ސިނގިރޭޓް ނުބޮއްޗެވެ"‪.‬‬ ‫ވިދާޅުވި ވިދާޅުވުމެވެ‪ .‬އެހެން ވިދާޅުވިއިރު‬ ‫ޢުމަރު ޒާހިރުގެ މޫނުފުޅުން ފާޅުވި އިޚުލާޞްތެރި‬ ‫ސިފައެވެ‪ .‬އަޑުފުޅުގައި ހުރި އިޚުލާޞްތެރިކަމެވެ‪.‬‬ ‫ކޮންމެއަކަސް މާގިނައިރުތަކެއް ނުވެ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ޕިޔޯނެއްލާފައި‬ ‫ސްކޫލުގެ‬ ‫މަޢާރިފަށް‬ ‫ވުޒާރަތުލް‬ ‫ހުރިހާކުދިން‬ ‫ފޮނުއްވައިފިއެވެ‪ .‬މަޢާރިފު ހުންނަނީ ބަނޑޭރިގޭ‬ ‫އާއިމާރާތު ހުޅަނގު ފަޅީގައި މަތީބުރީގައެވެ‪.‬‬ ‫ސިޑިކޮޓަރީގައި މާކަގިނައިރު ތަކަކު ތިބޭކަށް‬ ‫ނުޖެހެއެވެ‪ .‬ކުޑަ ހިނދުކޮޅެއްތެރޭ އެތެރެއަށް‬ ‫ވައްދައިފިއެވެ‪ .‬އެތަނުން ބައްދަލުކުރެއްވީ‬ ‫ވަޒީރުލްމަޢާރިފުގެ ނާއިބު ޞާޙިބުއްސަޢާދާ‬ ‫އެމަނިކުފާނުވެސް‬ ‫ރަޝީދެވެ‪.‬‬ ‫އިބުރާހީމް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ނަޞޭހަތް‬ ‫އަގުނުކުރެވޭނެ‬ ‫ހުރިހާ ކުދިންނަށް ދެއްވިއެވެ‪ .‬ސްކޫލުގެ ރީތި‬ ‫ނަން ދެމެހެއްޓުމަށާއި އަޅުގަނޑުމެންނަކީ‪،‬‬ ‫ދައުލަތުގެ ވަރަށް މުހިންމު ބޭނުންފުޅަކަށް‬ ‫ސިފައިން ތެރެއަށް ވައްދަވާބައެއްކަން ހަނދާން‬ ‫ކޮށްދެއްވިއެވެ‪ .‬ޞ‪.‬ސ‪ .‬އިބުރާހީމް ރަޝީދު‬ ‫ބައްދަލުކުރައްވުމަށްފަހު‪،‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެނާއި‬ ‫ޕިޔޯނުލާފައި ފޮނުއްވެވީ މަޙުކަމަތުލްއަމަން‬ ‫ޢާންމުއަށެވެ‪ .‬މަޙުކަމަތުލްއަމަން ޢާންމުހުރީ‬ ‫ބަނޑޭރިގޭ އާއިމާރާތުގެ ހުޅަނގު ފަޅީގެ‬ ‫ތިރީބައިގައެވެ‪ .‬އަމަންޢާންމުގެ ދިގު ފެންޑާގެ‬ ‫ދިގުގޮނޑިއެއްގައި‬ ‫ހުރި‬ ‫އިރުމަތީކޮޅުގައި‬ ‫ހުރިހާކުދިން ބައިތިއްބުމަށްފަހު ހަގަޑިބައި‬ ‫އެހާކަންހާއިރު އަމަން ޢާންމުގެ ޕިޔޯނަކުލާފައި‬ ‫ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް‬ ‫ފޮނުއްވީ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އޮފީހަށެވެ‪ .‬އޭރު ވަޒީރުލް އަޢުޡަމް އޮފީސް‬ ‫ހުންނަނީ އަތިރީ މާފަންނުގެ އާއިމަރާތުގައެވެ‪.‬‬ ‫މި އިމަރާތްހުރީ އަތިރީ މާފަންނުގެ ގޯތީގެ‬

‫‪37‬‬

‫ދެކުނު ހުޅަނގުގައެވެ‪ .‬މިއީ‪ ،‬ފެންޑާއެއްގޮތަށް‬ ‫ކޮޓަރިބަރިއެކެވެ‪.‬‬ ‫އޮފީސް‬ ‫ހަދާފައިހުރި‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ފެންޑާގެ އުތުރުކޮޅުން މެދު‬ ‫ގޯތިތެރޭ ސަފަކަށް ބައިތިއްބާފައި ތިއްބެވެ‪.‬‬ ‫ކުޑަ އިރުކޮޅެއްފަހުން ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް އޮފީހުގެ‬ ‫ހިންގާ ސެކެއްޓަރީ ފިހާރަ ދޮންކަލޭފާނު ކުރިމަތީ‬ ‫ހުރިކޮޓަރިން (އެންމެ އުތުރަށްހުރި ކޮޓަރިން)‬ ‫ފެންޑާ މައްޗަށް ނުކުންނަވާ ފަހަރުކުއްޖެއްގެ‬ ‫ނަމުން ވިދާޅުވެ ފަހަރަކު ކުއްޖެއް ކޮޓަރިއަށް‬ ‫ނިމުމުން‬ ‫އެއްކުއްޖަކު‬ ‫ގެންދަވައެވެ‪.‬‬ ‫އަތުރާފައިތިބީ‬ ‫ކުދިން‬ ‫އަނެއްކުއްޖައެވެ‪.‬‬ ‫ދޮންކަލޭފާނު އަތުގައި އޮތްލިސްޓްގައި ނަންތައް‬ ‫ތަރުތީބު ކުރެވިފައިވާ ތަރުތީބުން ނެވެ‪.‬‬ ‫ކުއްޖަކަށްފަހު ކުއްޖެއް ވަދެނުކުމެވަމުންގޮސް‬ ‫އަޅުގަނޑާ ޖެހިއްޖެއެވެ‪ .‬ދޮން ކަލޭފާނު‬ ‫އަޅުގަނޑުގެ ނަމުން ވިދާޅުވުމުން އަޅުގަނޑުގޮސް‬ ‫އަޅުގަނޑުގެންދަވާ‬ ‫އެރުމުން‬ ‫ފެންޑާއަށް‬ ‫އޭރު‬ ‫ވައްދަވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ކޮޓަރިތެރެއަށް‬ ‫ވަޒީރުލް‬ ‫އެއްފަރާތެއްގައި‬ ‫ކޮޓަރީގެ‬ ‫އަޢުޒަމް އިބުރާހީމް ނާޞިރު ހުންނެވިއެވެ‪.‬‬ ‫ކަނާތްޕުޅުފަރާތުގައި‬ ‫ވަޒީރުލްއަޢުޡަމްގެ‬ ‫ފަޟީލަތުއްޝައިޚު މޫސާ ފަތުޙީ އަލްއަޒުހަރީ‬ ‫ހުންނެވިއެވެ‪ .‬ވާތްޕުޅުފަރާތުގައި ސިފައިންގެ‬ ‫ވެރިޔާގެ ނާއިބު ޢަބުދުލްޙަންނާނު ޙަލީމު‬ ‫ހުންނެވިއެވެ‪ .‬އަޅުގަނޑުގޮސް އެބޭފުޅުންގެ‬ ‫ކުރިފުލުމަތީ ތިންފޫޓެއްހާ ހިސާބު ދުރުގައި‬ ‫މޫސާ‬ ‫ފަޟީލަތުއްޝައިޚު‬ ‫ހުއްޓުމުން‬ ‫ފަތުޙީ ސިފައިންގެ ހުވާލައިދެއްވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު ފަޟީލަތުއްޝައިޚުގެ އަޑުފުޅުދަށުން‬ ‫ބަސްތައް‬ ‫ފަޟީލަތުއްޝައިޚުވިދާޅުވި‬ ‫ކިޔާނިންމާލުމަށްފަހު‪ ،‬އެއްފިޔަވަޅު ކުރިއަށްޖެހި‬ ‫ފަހަރަކު ބޭފުޅަކާއި އަތާއި އަތްޖޯޑްކޮށް‬ ‫ސަލާމްކުރީމެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ސަލާމްކުރީ‬ ‫ނާޞިރާއެވެ‪.‬‬ ‫އިބްރާހީމް‬ ‫ވަޒީރުލްއަޢުޡަމް‬ ‫ދެން ފަޟީލަތުއްޝައިޚް މޫސާ ފަތުޙީ އާއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އެއަށްފަހު ސިފައިންގެ ވެރިޔާގެ ނާއިބު‬ ‫ޢަބުދުލްހަންނާނު ޙަލީމާއި އެވެ‪ .‬ތިންބޭފުޅުންނާއި‬ ‫ސަލާމްކޮށް ނިމުމަށްފަހު އެއްފިޔަވަޅު ފަހަތަށްޖެހި‬ ‫އެނބުރި ކޮޓަރިން ބޭރަށް ނުކުތީއެވެ‪ .‬ކޮޓަރިއަށް‬ ‫ވެއްދުމުގެކުރިން ކޮޓަރީގައި ކަންތައްކުރަންވީގޮތް‬ ‫ދޮންކަލޭފާނު ބުނެދެއްވައެވެ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫ހުރިހާ ކުދިން ސިފައިންގެހުވާކޮށް‬ ‫ނިމުމުން އަމަން ޢާންމުން އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ގޮވައިގެންދިއަ ޕިއޯން އަޅުގަނޑުމެން ގޮވައިގެން‬ ‫އެނބުރި އައިސް ކުރިން ބައިތިއްބާފައި ތިބި‬ ‫ދިގު ގޮޑީގައި ބައިތިއްބާފައި އެތެރެއަށް‬ ‫ވަންނަވައިފިއެވެ‪ .‬ދެން ފެނުނީ ފަހަރަކު‬

‫މީހަކު އެތެރެއިން ނުކުމެ އަޅުގަނޑުމެނާއި‬ ‫އެތެރެއަށް‬ ‫ބައްލަވާލައްވާފައި‬ ‫ދިމާއަށް‬ ‫ފެނުނީ‬ ‫އިރުކޮޅެއްފަހުން‬ ‫ވަންނަވާތަނެވެ‪.‬‬ ‫އެތާހުރި ބޮޑުދޮރެއް ހުވާލައްވާފައި ސިފައިންގެ‬ ‫ބޭފުޅަކު (ކ‪.‬ދ‪.‬އަޙުމަދު މަނިކު) ނުކުންނަވައި‬ ‫އަބުއި ހިންގެވުމެއްގައި ވަޑައިގެން އަމަން‬ ‫އާންމުފެންޑާ ހުރަސްކޮށް ދުރުވެ މެދުގައި ހުރި‬ ‫ކޮޓަރިއަކަށް ވެންނެވި ތަނެވެ‪ .‬ދާދި ކުޑަހިނދު‬ ‫ކޮޅެއްތެރޭ އެބޭފުޅާއާއެކު އިސްތަފާ އިބުރާހީމް‬ ‫މަނިކު ނުކުންނަވާ އަޅުގަނޑުމެން އެބޭފުޅާއާ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫އެބޭފުޅާ‬ ‫ޙަވާލުކުރުމުން‪،‬‬ ‫ގޮވައިގެން ދުރުވެ‪ ،‬ނުކުންނެވި ދޮރުން އެތެރެއަށް‬ ‫ވަންނަވައިގެން ދުރުވެ އަނބުގަހެއްގެ ދަށުގައި‬ ‫ބައިތިއްބަވާފަ ދުރުވެއްޖެއެވެ‪ .‬ހަމަ މިސާހިތަކު‬ ‫އޭނާ‪ ،‬މަޚުމާ އަރާފަހުރި ބޭފުޅަކާ (ސިފައިންގެ‬

‫ރ ަޔކީ‪ަ ،‬އ ުޅގަނ ުޑގެ ުކ ަޑ ުކ ްއ ެޖ ްއގެ‬ ‫ިމތާރީޚީ ެ‬ ‫ރ ެއވެ‪ާ .‬ތރީ ަޚކީ‬ ‫ށލި ތާރީޚީ ެ‬ ‫ަޙ ާޔ ްތ ަބ ަދ ުލ ޮކ ް‬ ‫ރއެވެ‪ޭ .‬އރު‬ ‫‪ 1964‬ޖަނަވަރީ ‪ު 14‬ދ ަވ ުހގެ ެ‬ ‫ޝކިރު ުއ ުޅ ްއވަނީ‬ ‫ރ ީހމް ާ‬ ‫ައ ުޅގަނ ުޑގެ ޭބބެ ިއބް ާ‬ ‫ރ ަގ ެއވެ‪ެ .‬އ ަވ ުގތު ިދ ާމވީ ޭބބެ‬ ‫ނ ެތ ޭ‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ި‬ ‫ރވި ަވ ުގ ާތ ެއވެ‪ޭ .‬ބ ެބ ައށް‬ ‫ރ ަބ ަދ ުލ ެވގެން ުދ ު‬ ‫ޯފ ި‬ ‫ނމުން ިލބުނު‬ ‫ރއިން ައ ުޅގަނޑު ފެ ު‬ ‫ނ ެތ ެ‬ ‫ސ ަފއި ް‬ ‫ި‬ ‫ށލާ ޭބ ެބގެ‬ ‫ރ ޮކ ް‬ ‫ނކަން ެއ ަކހަ ި‬ ‫ުކ ްއލި ަހ ިއރާ ް‬ ‫ސ ިހ ަތކު ައ ުޅގަނޑު‬ ‫ށށް ިއ ާ‬ ‫ރގެ ަދ ަ‬ ‫ައ ުމ ު‬ ‫ށ ުތ ަމށް‬ ‫ނދަން ޮއ ޯ‬ ‫ނ ޭގ ަގއި ި‬ ‫ނދަވާ ސި ަފއި ް‬ ‫ގެ ް‬ ‫ނ ްއ ަވ ިއ ިފ ެއވެ‪.‬‬ ‫ބު ު‬ ‫ސަރުދާރު ކަރޯޅަތުއްތު) އެކު އަޅުގަނޑުމެންގާތަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ދުރުވެއްޖެއެވެ‪ .‬އަދި ސިފައިންގެ ގަވާއިދު‬ ‫ވިދާޅުވެ ދެއްވާ ނަސޭހަތް ދެއްވިއެވެ‪ .‬ގަވާއިދު‬ ‫ވިދާޅުވެ ދެއްވީ ލިޔުމެއް ބައްލަވައިގެންނޫނެވެ‪.‬‬ ‫އެބޭފުޅާ‪ ،‬ކ‪.‬ދ‪.‬އަހުމަދު މަނިކުގެ ހިތްޕުޅުން‬ ‫ނެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ވާހަކަފުޅަކީ ސިފައިންގޭގައި‬ ‫ކާގަޑިތަކުގެ‬ ‫ވާހަކައާއި‬ ‫ކާންހުންނާނެ‬ ‫ވާހަކައެވެ‪ .‬އަދި ސިފައިންގޭގައި ކާއެއްޗެއްގެ‬ ‫ވާހަކަވެސް ގެއަށްގޮސް ގޭގެމީހެއްގާތުގަވެސް‬ ‫ބުނެގެން ނުވާނެކަމަށާއި އެއީ މަނާކަމެއްކަމަށާއި‬ ‫ސިފައިންގެއާ ބެހޭ އެއްވެސް ވާހަކައެއް ބޭރުގައި‬ ‫ދެއްކުމަކީ މަނާކަމެއް ކަމެއްކަން އެންގެވިއެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންނަކީ ވަރަށް ބުރަކޮށް މަސައްކަތްކުރާ‬ ‫ބައެއްކަމަށާއި ކަމަކަށް ދާން ގޮވާލުމުން‬ ‫އަދި މިހިރީ ނުކައޭ ބުނެގެންނުވާނެކަމަށާއި‬ ‫ކާންވީ‬ ‫އަވަހަށްގޮސް‬ ‫ކާގަޑިޖެހުމުން‬

‫އެއްފަރާތެއްގައި‬ ‫އަދި‬ ‫ކަމަށްވިދާޅުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ފާރުގައި ލައްކޮށްފައިހުރި ކުލަވެއްޓިފައިވާ ބްލެކް‬ ‫ބޯޑަކަށް އިޝާރަތްކުރައްވާ އާންމުކޮށް އަންގާ‬ ‫އެންގުންތައް އެބޯޑުގައި ނުކުންނާނެކަމަށާއި‬ ‫ގަވާއިދުކޮށް ބޯޑުބަލަންވާނެކަމަށާއި އެހެނިހެން‬ ‫އާންމުގަވާއިދުތައް ތަނުގައި ތިބި ގިނަދުވަސްވީ‬ ‫މީހުންގާތު އަހައިގެން އޮޅުން ފިލުވުމަށް‬ ‫ވިދާޅުވިއެވެ‪ .‬އަދި މިހާރު މީ ކާގަޑިކަމަށާއި‬ ‫ވިދާޅުވެ‪،‬‬ ‫ދާންވީކަމަށް‬ ‫ކާން‬ ‫މިހާރު‬ ‫އަޅުގަނޑުމެން ހުރިހާ ކުދިން ކާފެންޑާއަށް‬ ‫ގެންދަވާ ކާން ދެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑު ެ‬ ‫ގ‬ ‫ރެޔަކީ‪،‬‬ ‫މިތާރީޚީ‬ ‫ކުޑަކުއްޖެއްގެ ޙަޔާތްބަދަލުކޮށްލި ތާރީޚީ ރެއެވެ‪.‬‬ ‫ތާރީޚަކީ ‪ 1964‬ޖަނަވަރީ ‪ 14‬ދުވަހުގެ ރެއެވެ‪.‬‬ ‫އޭރު އަޅުގަނޑުގެ ބޭބެ އިބްރާހީމް ޝާކިރު‬ ‫އެވަގުތު‬ ‫ސިފައިންތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫އުޅުއްވަނީ‬ ‫ދިމާވީ ބޭބެ ފޯރިބަދަލުވެގެން ދުރުވި ވަގުތާއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭބެއަށް ސިފައިންތެރެއިން އަޅުގަނޑު ފެނުމުން‬ ‫ލިބުނު ކުއްލި ހައިރާންކަން އެކަހަރިކޮށްލާ‬ ‫ބޭބެގެ އަމުރުގެ ދަށަށް އިސާހިތަކު އަޅުގަނޑު‬ ‫ގެންދަވާ ސިފައިންގޭގައި ނިދަން އޮށޯތުމަށް‬ ‫ބުނުއްވައިފިއެވެ‪.‬‬ ‫ދުވަސްތަކާއި ރޭތައް ދައުރުވަމުން‬ ‫ގޮސް ‪ 1965‬އަހަރު މެދަކާއި ހިސާބުގައި‬ ‫ދޫނިދޫގައި‪ ،‬އަޅުގަނޑު ފޯރިމަރަން ހުއްޓާ‬ ‫‪ 1964‬ވަނަ އަހަރު ސިފައިން ތެރެއަށް‬ ‫ވަންނަން ސިޓީލައިގެން އަޅުގަނޑުމެނާއެކު‬ ‫މަޙުކަމަތުލް އަމަން އާންމުއަށް ބައްލަވަން‬ ‫ގެންދެވި މީހުންތެރެއިން ސިފައިންތެރެއަށް‬ ‫ވެއްދެވުމަށް ހޮވުނު ސާޅީހަކަށް މީހުންތެރެއިން‬ ‫ބައެއް މީހުން ސިފައިންގެ ‪ 3‬ނަންބަރު‬ ‫ސަރުދާރު އިނގިރޭސި އުމަރުމަނިކު ބެއްލެވުމުގެ‬ ‫ދަށުން ދޫނިދޫއަށް މަސައްކަތު ދިޔައެވެ‪ .‬އޭރު‬ ‫އަދި އެއީ ސިފައިންނެއް ނޫނެވެ‪ .‬ސިފައިން‬ ‫މަސައްކަތްދަސްކުރާ‪،‬‬ ‫ވަންނަން‬ ‫ތެރެއަށް‬ ‫މަސައްކަތްކުރާމީހުންނެވެ‪ .‬އެމީހުން ދޫނިދޫގައި‬ ‫ކުރިމަސައްކަތަކީ ދޫނިދޫ ތޮށިން ގައު ނެގުމެވެ‪.‬‬ ‫މިގައު ގެންގޮސް ފުނިޖެހީ މާލޭގެ އިރުމަތިފަރާތު‪،‬‬ ‫އައިފާނުމަގާ ދިމާ އަތިރިމަތީ ހުރި ރީތިގަސް‬ ‫ދަށަށެވެ‪ .‬މިގައު ތަޅައިގެން އެތަނުގައި ރޭނީ‬ ‫ސަރުކާރު ސޯމިލުގެ ބޭރު ފާރާއި އެތެރޭގެ‬ ‫ރޭނުންތަކެވެ‪ .‬މިމަސައްކަތްކުރީވެސް މިދެންނެވި‬ ‫ސިފައިންތެރެއަށް ވަނުމަށް ‪ 1964‬ވަނަ އަހަރު‬ ‫މަސައްކަތް ދަސްކުރަން ފެށި މީހުންނެވެ‪.‬‬ ‫ސަރުކާރު ސޯމިލް ހުރިތާގައި މިހާރު ހިނގަނީ‬ ‫އެމް‪.‬ޓީ‪.‬ޓީ‪.‬ސީ‪ .‬އެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނ‬ ‫ރތ ް ަ‬ ‫ރ ަފ ާ‬ ‫ކަނޑު ަ‬ ‫ރ ުވ ް‬ ‫ނތެރި ކު ު‬ ‫ތ އް ހޭލު ް‬ ‫ރކު ާ‬ ‫ރ ަފތު ު‬ ‫ދތު ު‬ ‫ނޓް‬ ‫ސޓް ެލ ްފޓިނަ ް‬ ‫ަފ ް‬ ‫ޢަބްދުއްލަޠީފް ޢަލީ‬

‫އަންގައިދޭ ބިލްޖް އެލާމް ސިސްޓަމާ ި‬ ‫އ‬ ‫އަލިފާނުގެ ޙާދިސާއެއް އުޅަނދުގެ އެއްވެސް‬ ‫ހިސާބެއްގައި ހިނގައިފިނަމަ އެކަން ވަގުތުން‬ ‫އެނގޭނެ އެލާމް ސިސްޓަމް ހުރުން ވަރަށް‬ ‫މުހިންމެވެ‪ .‬މިފަދަ ނިޒާމްތައް ހުރުން‬ ‫ކޮންމެހެން މުހިންމުވަނީ އުޅަނދުގެ ސައިޒަކުން‬ ‫ނުވަތަ ކުރާ މަސައްކަތެއްގެ ބާވަތަކުންނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖޭގެ ކަނޑުދަތުރުކުރާ ފަރާތްތައް‬ ‫ޚާއްސަކޮށް މަސްވެރިން ކަނޑުދަތުރު ފަތުރު‬ ‫ކަންކަމާމެދު‬ ‫ހޭލުންތެރިވާންވީ‬ ‫ކުރުމުގައި‬ ‫ހޭލުންތެރި ކުރުވުމުގެ މަސައްކަތް އެމް‪.‬‬ ‫ފަރާތުން‬ ‫ކޯސްޓްގާޑުގެ‬ ‫އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬ ‫ގިނަ‬ ‫ކުރައްވަމުންދާތާ‬ ‫މެދުކެނޑުމެއްނެތި‬ ‫އެމަސައްކަތަކީ‬ ‫ދުވަސްތަކެއްވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫ކޯސްޓްގާޑުން ކުރައްވަމުންދާ އަގުހުރި ޤައުމީ ‬ ‫ހިންގަވާ‬ ‫ކޯސްޓްގާޑުން‬ ‫މަސައްކަތަކެވެ‪.‬‬ ‫ހޭލުންތެރި ކުރުވުމެގެ ޕްރޮގްރާމްގައި މައިގަނޑު‬ ‫ގޮތެއްގައި ހިމެނެނީ ކަނޑުގެ ޢާންމު ޤާނޫނާއި‪،‬‬ ‫ޤަވާޢިދުތަކާއި‪،‬‬ ‫ޤާނޫނާއި‬ ‫މަސްވެރިކަމުގެ‬ ‫ކަނޑުމަތީގައި އުޅޭއިރު ޢާންމުކޮށް ދިމާވާ‬ ‫ޙާދިސާތަކާއި އެފަދަ ޙާދިސާތައް މެދުވެރިވުމުން‬ ‫ޢަމަލު ކުރަންވީގޮތެވެ‪ .‬މިނޫންވެސް އިތުރު‬ ‫ބައިތައް އެޕްރޮގްރާމްގެ ދަށުން މަސްވެރިންނަށާއި‬ ‫ޢާންމު ރައްޔިތުންނަށް ދަނީ ދެއްވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އުޅަނދުފަހަރަށް‬ ‫ކަނޑުދަތުރުކުރާ‬ ‫ޢާންމުކޮށް ދިމާވާ ޙާދިސާތަކަށް ބަލާލާއިރު‬ ‫އިންޖީން ފެއިލްވުން‪ ،‬މެނޫވަރިންގ ފެއިލްވުމުގެ‬ ‫އިތުރުން އުޅަނދުގެ އެހެނިހެން ސިސްޓަމްތައް‬ ‫އެމް‪.‬އެން‪.‬ޑީ‪.‬އެފް‬ ‫ހިމެނޭކަން‬ ‫ފެއިލްވުން‬ ‫ކޯސްޓްގާޑުގެ މެރިޓައިމް ރެސްކިޔު ކޯޑިނޭޝަން‬ ‫ސެންޓަރުގެ ތަފާސް ހިސާބުތަކުން ދައްކައެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ކަނޑުމަތީ އުޅަނދުފަހަރު ދުއްވާ ބަލަހައްޓަވާ‬ ‫ފަރާތްތައް އިތުރަށް ހޭލުންތެރިކުރުމަށް ޚާއްސަ‬ ‫ސަމާލުކަމެއް ދޭންޖެހޭ ދާއިރާއެކެވެ‪ .‬މިދާއިރާއަށް‬ ‫މީހުން ހޭލުންތެރި ކުރުވުމުގެ މަސައްކަތް‬ ‫ސަރުކާރުގެ ކަމާބެހޭ އިދާރާތަކުގެ އިތުރުން‬ ‫އޮޑިވެރިންނާއި އެނޫން ފަރާތްތައް ގުޅިގެން‬ ‫ކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬މިމަސައްކަތް އެކަށީގެންވާ‬ ‫ގޮތެއްގައި ކުރެވިއްޖެނަމަ މިހާރު ރާއްޖޭގެ‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދުގައި ދިމާވަމުންދާ ހިތާމަވެރި‬ ‫ޙާދިސާތައް ހިނގުން މަދުކުރެވިދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ރާއްޖޭގެ މަސްވެރި އުޅަނދުފަހަރާއި‬ ‫ބޭނުންތަކަށް‬ ‫އެހެނިހެން‬ ‫ފެރީތަކާއި‬ ‫ކަނޑުދަތުރުކުރާ އުޅަނދުފަހަރުގެ މިހާރުގެ‬ ‫ޙާލަތައް ބަލާއިރު ދަންނަވަންޖެހެނީ‬ ‫ވަރަށް ގިނަ އުޅަނދުފަހަރުގައި‬ ‫އެއުޅަނދެއްގައި ހުންނަ އިންޖީނާއި‬ ‫އެހެނިހެން އާލާތްތަކަށް ޢާއްމުކޮށް‬ ‫ދެނެގަނެ‬ ‫މައްސަލަތައް‬ ‫ދިމާވާ‬ ‫އެމައްސަލަތައް ޙައްލު ކުރެވޭފަދަ‬ ‫މީހުން ގިނަ އުޅަނދުފަހަރުގައި‬ ‫ނުތިބެއެވެ‪ .‬އެފަދަ މަސައްކަތަކަށް‬ ‫ގިނަ‬ ‫ޓޫލްސްވެސް‬ ‫ބޭނުންވާނެ‬ ‫ފަހަރަށް ނުހުރުމުގެ ނަތީޖާއަކަށް‬ ‫ވަނީ ދެވަނަ ފަރާތެއްގެ މަދަދައް‬ ‫އެދެންޖެހުމެވެ‪ .‬މިއީ އެފަދަ އެހީއެއް‬ ‫ލިބުމަށް ގިނަ ވަގުތު ނަގާފާނެ‬ ‫އަދި އެކަމުގެ ސަބަބުން އިތުރު‬ ‫ނުތަނަވަސްކަމެއް ގެނުވަފާނެކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކަނޑުދަތުރުކުރާ އުޅަނދު ފަހަރު ދުއްވާ‬ ‫ބަލަހައްޓާ ފަރާތްތަކަށް އިންޖީނާއި މެނޫވަރިންގ‬ ‫ސިސްޓަމް‪ ،‬އަލިފާން ނިވުމާއި ފެން ހިއްކުމަށް‬ ‫ބޭނުންކުރާ އާލާތާއި ނިޔަމިކަމަށް ބޭނުންކުރާ‬ ‫އާލާތްފަދަ މުހިންމު ތަކެތި ބޭނުންކުރާނެ ގޮތް‬ ‫ފުރިހަމައަށް އެނގެންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬މިތަކެތި‬ ‫ބެލެހެއްޓުމުގައި ދުވަހުން ދުވަހަށް ކުރަންޖެހޭ‬ ‫ކަންތަކާއި އެކަންކަން ފުރިހަމަ ނުކޮށްފިނަމަ‬ ‫ނުރައްކާތެރިކަން‬ ‫ގެއްލުންތަކުގެ‬ ‫ލިބިދާނެ‬ ‫ބުނެދެވި އަންގައިދެވެންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އުޅަނދުގައި‬

‫ފެންބޮޑުވުމުން‬

‫އެކަން‬

‫ކޮން ެ‬ ‫މ‬ ‫އަދި‬ ‫ކަހަލަ‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫ސައިޒެއްގެ އުޅަނދަކަށްވިއަސް ކުރިމަތިވާ‬ ‫ކުޑަ މައްސަލައަކުން އުޅަނދުގެ އިންޖީން‬ ‫ނުވަތަ އެހެންވެސް މެޝިނަރީޒްއެއް ހުއްޓުމަކީ‬ ‫ވުންކައިރި ކަމެކެވެ‪ .‬އެކަމަށް އެކަށީގެންވާ‬ ‫ފިޔަވަޅެއް އެޅުމަށް ނުކުޅެދިއްޖެނަމަ އުޅަނދާއި‬

‫މީހުން ނުރައްކަލުގެ ތެރެއަށް ދިޔުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދު ބޮޑު މިޖަޒީރާ ޤައުމުގައި‬ ‫ވަރަށް ބޮޑެވެ‪ .‬ކަނޑުމަތީގެ ހިތާމަވެރި‬ ‫ޙާދިސާތަކާއި ކުރިމަތިވާ އުޅަނދު ފަހަރު ހޯދައި‬ ‫އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށް ދިނުމަށް ދައުލަތުން‬ ‫ގިނަ ހޭދައެއް މިހާރުވެސް ކުރައްވަމުންދާއިރު‬ ‫އުޅަނދުގެ އޮޑިވެރިންނަށާއި އުޅަނދުގައި ތިބި‬ ‫ފަޅުވެރިންގެ ޢާއިލާތަކަށް އެތައް މާޔޫސްކަމަކާއި‬ ‫ހިއްދަތިކަމެއް މިފަދަ ޙާދިސާތަކުގެ ސަބަބުން‬ ‫ގެނުވައެވެ‪ .‬މިއީ ގުޅިގެން މަސައްކަތްކޮށް‬ ‫ޙައްލުކުރަންޖެހިފައިވާ ޤައުމީ މައްސަލައެކެވެ‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ފެށުނުތާ‬

‫‪ަ 100‬އހަރު ފުރޭއިރު‪...‬‬

‫‪40‬‬

‫މީގެ ސަތޭކަ އަހަރު ކުރިން ‪ 1914‬ވަނަ‬ ‫އަހަރަކީ‪ ،‬ދުނިޔޭގެ ތާރީޚް އެފުށްމިފުށަށް ޖަހާ ި‬ ‫ލ‬ ‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ފެށުނު އަހަރެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ‬ ‫ބޮޑު ހަނގުރާމައަކީ އިންސާނުންގެ ހަނދާނުން‬ ‫ދުވަހަކުވެސް ފޮހެވިގެންދާނެ ހަނގުރާމައެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އެހަނގުރާމައިން އިންސާނިއްޔަތަށް ލިބުނު‬ ‫ގެއްލުން އެއަށްވުރެ ބޮޑެވެ‪ .‬އެހަނގުރާމައިގައި‬ ‫ދިހަ މިލިއަނަށްވުރެ ގިނަ ޢަސްކަރީން މަރުވެ‪،‬‬ ‫އެއަށްވުރެ ގިނަ މީހުންނަށް އެކި ވަރުގެ އަނިޔާތައް‬ ‫ލިބުނެވެ‪ .‬ސީދާ ޢަސްކަރީ ޙަރަކާތްތައް އަދި‬ ‫ބަނޑުހައިހޫނުކަމާއި ބަލިމަޑުކަން ޢާއްމުވުމުގެ‬ ‫ސބަބުން‪ ،‬ހަނގުރާމައިގެ ދުވަސްވަރު ދުނިޔެއާއި‬ ‫ަ‬ ‫ވަކިވެގެންދިޔަ ޢާއްމުންގެ އަދަދު މިހާތަނަށް‬ ‫އައިއިރުވެސް ޔަޤީންކުރެވިފައެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ސބަބުން ހަލާކުވެ ނެތިގެން ދިޔަ‬ ‫ހަނގުރާމައިގެ ަ‬ ‫ޤައުމުތަކާއި‪ ،‬ބިމާ ހަމަވި ސަހަރުތަކާއި‪ ،‬ރޫޅި‬ ‫ވިއްސިވިހާލިވެގެންދިޔަ މުޖްތަމަޢުތަކުގެ އަސަރު‬ ‫އަދިއަދަށްދާންދެންވެސް ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ އިންސާނުންގެ‬ ‫މައިގަނޑު‬ ‫ފޮހެވިގެންނުދާނެ‬ ‫ހަނދާނުން‬ ‫އެހެން ސަބަބެއްވެސް އެބައޮތެވެ‪ .‬އެއީ‪،‬‬ ‫އެހަނގުރާމަ ހިނގުމަށް މެދުވެރިވި ސަބަބާމެދު‬ ‫މިއަދާއި ހަމައަށްވެސް ތާރީޚް ޢިލްމުވެރިންނަށް‬ ‫އެއްބަސްވެވިފައި ނެތުމެވެ‪ .‬ތާރީޚް ދިރާސާކުރާ‬ ‫ބައެއް ފަރާތްތަކުން ދެކޭގޮތުގައި‪ ،‬ފުރަތަމަ‬ ‫ބޮޑު ހަނގުރާމައިގެ އަސްލަކީ‪ ،‬އެދުވަސްވަރު‬ ‫ވެރިން‪،‬‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ‬ ‫ބާރުގަދަ‬ ‫ޔޫރަޕްގެ‬ ‫އެމީހުންގެ އާރާއި ބާރު އިތުރަށް ފުޅާކުރުމަށް‬ ‫ފެންބޮވައިގެންފައިވާލެއް ބޮޑުކަމެވެ‪ .‬މިސާލަކަށް‬ ‫އޭރުގެ ޖަރުމަންވިލާތުގެ ކައިޒަރ (އެމްޕެރަރ)‬

‫ވިލްހެލްމް (‪ 2‬ވަނަ) ގެންދިޔައީ އިނގިރޭސިންގެ‬ ‫ކަނޑުގެ ބާރާއި ވާދަކުރެވޭވަރަށް‪ ،‬ދުނިޔޭގައި‬ ‫ގަދަކުރުމަށް‬ ‫ނުފޫޒު‬ ‫ބާރާއި‬ ‫ޖަރުމަނުގެ‬ ‫ހަމައެއާއެކު‬ ‫މަސައްކަތްކުރަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫އެދުވަސްވަރަކީ ވެރިކަންކުރުމާއި އިޤްތިޞާދު‬ ‫ބިނާކުރުމުގެ ތަފާތު ފަލްސަފާތައް‪ ،‬ޔޫރަޕްގެ‬ ‫ޤައުމުތަކުގައި ކުރިހޯދުމަށް ވާދަކުރަމުން ގެންދިޔަ‬ ‫ދުވަސްވަރެކެވެ‪ .‬ޤައުމިއްޔަތުގެ ރޫޙު އަލުން ދިރި‪،‬‬ ‫ޢަސްކަރީ ޖެނެރަލުންނާއި އެޑްމިރަލުންގެ ބާރު‬ ‫އިންތިހާއަށް ގަދަވެ‪ ،‬މުޅި ޔޫރަޕްގައި ހަތިޔާރުގެ‬ ‫ރޭހެއް ކުރިއަށް ދިޔަ ދުވަސްވަރުވެސްމެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންކަމުން ހަނގުރާމައިގެ ހުޅުކޮޅު ކޮންމެ‬ ‫ހިނދެއްގައިވެސް ރޯވެގެން ހިނގައިދާނެކަމަށް‬ ‫އޭރު ދިޔައީ ބެލެވެމުންނެވެ‪ .‬މިއާއި ޚިލާފަށް‪،‬‬ ‫ތާރީޚް ދިރާސާކުރާ އެހެން ބައެއް ޢިލްމުވެރިން‬ ‫ވަލީއަޙުދު‬ ‫އޮސްޓްރިއާގެ‬ ‫ދެކޭގޮތުގައި‪،‬‬ ‫ބޮސްނިއާގެ‬ ‫ފަރޑިނެންޑް‪،‬‬ ‫އާރޗްޑިއުކް‬ ‫ސަރަޔެވޯގައި އަވަހާރަކޮށްނުލެވުނުނަމަ ފުރަތަމަ‬ ‫ބޮޑު ހަނގުރާމައެއް ނުހިނގީހެވެ‪ .‬އަދި ‪ 20‬ވަނަ‬ ‫ޤަރުނުގެ ދުނިޔޭގެ ތާރީޚް ލިޔެވިގެން ދިޔައީހީ‬ ‫ވަރަށް ތަފާތު ގޮތަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ފެށުނުތާ‬ ‫‪ 2014‬ވަނަ އަހަރަށް ‪ 100‬އަހަރު ފުރޭއިރު‪،‬‬ ‫އެހާ ގެއްލުންދެނިވި ހަނގުރާމައެއް ހިނގުމަށް‬ ‫މެދުވެރިވި އަސްލު ސަބަބުތައް އެނގެން‬ ‫އޮތުމަކީ ވަރަށް މުހިއްމުކަމެކެވެ‪ .‬މާޒީން‬ ‫ޢިބުރަތް ޙާޞިލްކޮށް‪ ،‬އެފަދަ ނުރައްކާތެރި‬ ‫ޙާލަތަކުން ދުނިޔެ ސަލާމަތްކުރެވޭނީ އެސަބަބުތައް‬ ‫އެނގިގެންކަމަށްވާތީއެވެ‪ .‬މިއަދުގެ ދުނިޔެ އޮތީ‬ ‫ބޮޑު ހަނގުރާމައެއްގެ ތުންފަތް މަތީގައި ކަމަށް‬

‫ނޓް ައ ްޙ ަމދު ޫމމިން‬ ‫ސޓް ެލ ްފޓިނަ ް‬ ‫ަފ ް‬

‫ނުވިޔަސް‪ 1914 ،‬ވަނަ އަހަރުގެ ދުނިޔޭގެ‬ ‫ޙާލަތާއި މިއަދުގެ ޙާލަތު އަޅާކިޔާލުމުން‬ ‫އެއްގޮތް ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތައް ފެންނަން‬ ‫ކުރިއަށްދާ‬ ‫މެދުއިރުމަތީގައި‬ ‫އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫ޒަމާންވީ ހަމަނުޖެހުންތަކަށް އަވަސް އަދި‬ ‫ދެމެހެއްޓެނިވި ޙައްލެއް ފެންނާކަށް ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ސީރިއާގައި ކުރިއަށްދާ ދާޚިލީ ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫ތެރެއަށް އެހެން ޤައުމުތައް (ޙާއްޞަކޮށް ސައޫދީ‬ ‫ސބަބުން‬ ‫ަ‬ ‫ޢަރަބިއާއާއި އިރާން) ވަނުމުގެ‬ ‫ހަނގުރާމައަކަށް‬ ‫ސަރަޙައްދީ‬ ‫އެހަނގުރާމަ‬ ‫ބަދަލުވުމުގެ ބިރުވަނީ އިންތިހާއަށް ބޮޑުވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ބައްޝާރުލް އަސަދުގެ ސަރުކާރުން‪ ،‬އެޤައުމުގެ‬ ‫ޢާއްމުންނާއި ދެކޮޅަށް ހަތިޔާރެއްގެ ގޮތުގައި ވިހަ‬ ‫ގޭސް ބޭނުންކުރުމުން‪ ،‬އަސަދުގެ ބާރުތަކާއި‬ ‫ދެކޮޅަށް ވައިގެ ޙަމަލާ ދިނުމަށް އެމެރިކާއިން‬ ‫ޙަމަލާނުދީ‪،‬‬ ‫ސީރިޔާއަށް‬ ‫ތައްޔާރުވިއެވެ‪.‬‬ ‫ޑިޕްލޮމަސީގެ މަގު ޚިޔާރުކުރަން އެންމެ ފަހުން‬ ‫އެމެރިކާއަށް މަޖުބޫރުވީ އެފަދަ ޙަމަލާއެއްގެ‬ ‫އާޚިރު ނަތީޖާ އެހާ ރަނގަޅު ނުވާނެކަމަށް‬ ‫އަންދާޒާކުރެވުމުންނެވެ‪ .‬އެހެން ކަމުން ސީރިޔާގެ‬ ‫ދާޚިލީ ހަނގުރާމަ ވެފައިމިވަނީ ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި‬ ‫ބާރުތަކުގެ ޑިޕްލޮމަސީގެ ހުނަރުތައް ޓެސްޓްކުރާނެ‬ ‫ހަނގުރާމައަކަށެވެ‪.‬‬ ‫މެދުއިރުމަތި ފިޔަވައި ދުނިޔޭގެ އެހެން‬ ‫ހިސާބުތަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލާއިރު‪ ،‬އެމެރިކާއާއި‬ ‫ޔޫރަޕްގެ ގިނަ ޤައުމުތަކުން ފެންނަމުންދަނީ‬ ‫އެކްސްޓްރީމް ކަނާތު ފިޔައިގެ ޖަމާޢަތްތަކުގެ‬ ‫(މިސާލަކަށް ބްރިޓިޝް ނެޝަނަލް ޕާޓީ‬ ‫އަދި އެމެރިކާގެ ޓީ ޕާޓީ) މަޤްބޫލުކަން‬ ‫އިތުރުވަމުންދާތަނެވެ‪ .‬މުވާޞަލާތާއި ދަތުރުފަތުރު‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކުރުމަށް އައިސްފައިވާ އިންޤިލާބުގެ ސަބަބުން‪،‬‬ ‫ދުނިޔެ ހުޅުވާލެވުމުގެ އެއް ނަތީޖާއަކީ‪ ،‬އެކަމުގެ‬ ‫ނުރައްކާ އިޙްސާސް ކުރެވޭ މުޖްތަމަޢުތަކުގެ‬ ‫ތެރޭގައި ވަޠަނީ އަދި ޤައުމިއްޔަތުގެ ރޫޙު‬ ‫އިންތިހާއަށް އިތުރުވެ‪ ،‬އެހެން މުޖުތަމަޢުތަކާއި‬ ‫ޤައުމުތަކާއި ދޭތެރޭ ޝައްކުގެ ނަޒަރަކުން‬ ‫ބަލަން ފެށުމެވެ‪ .‬ޓެކްނޮލޮޖީއަށް އައިސްފައިވާ‬ ‫ކުރިއެރުންތަކުގެ ސަބަބުން‪ ،‬ހައްދުފަހަނަޅާފައިވާ‬ ‫ފަލްސަފާތަކުގެ އަހުލުވެރިންނަށް‪ ،‬އެމީހުންގެ‬ ‫ފިކުރު ދުނިޔޭގެ އެކިކަންކޮޅުތަކަށް ފަތުރާލުމަކީ‬ ‫ނަމުގައި‬ ‫ދީނުގެ‬ ‫ފަސޭހަކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ދާދި‬ ‫ހިންގާ ލޭއޮހޮރުވުންތައް އިތުރުވެފައިވާއިރު‪،‬‬ ‫ދުނިޔޭގެ ބޮޑެތި ދީންތައް ކަމަށްވާ އިސްލާމް‪،‬‬ ‫ކްރިސްޓިއަނިޓީ‪ ،‬ޖުޑެއިޒަމް‪ ،‬ހިންދުއިޒަމް އަދި‬ ‫ބުޑިޒަމްގެ ނަމުގައި ޙަރަކާތްތެރިވާ ޓެރަރިސްޓް‬ ‫އަންނަނީ‬ ‫ނުރައްކާތެރިކަން‬ ‫ޖަމާޢަތްތަކުގެ‬ ‫ބޮޑުވަމުންނެވެ‪ .‬މުސްލިމުންނަށް ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫ސުންނީންނާއި ޝިޔަޢީންގެ މެދުގައި ހުރި‬ ‫ތަފާތުތައް އަންނަނީ ބޮޑުވެ ހަމަނުޖެހުންތަކަށް‬ ‫ބަދަލުވަމުންނެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ އެކިކަންކޮޅުތަކުގެ‬ ‫ސުންނީ ޤައުމުތަކަށާއި ޖަމާޢަތްތަކަށް ސައޫދީ‬ ‫ޢަރަބިޔާއިން ފައިސާއާއި އެނޫން ގޮތްގޮތުން‬ ‫ގެންދަނީ‬ ‫އިރާނުން‬ ‫އެހީތެރިވަމުންދާއިރު‪،‬‬ ‫ޝިޔަޢީންނަށް އެހީތެރިވަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔޭގެ ބާރުގަދަ ޤައުމުތަކުގެ ގުޅުންތަކަށް‬ ‫ބަލާއިރު‪ ،‬އެމެރިކާއާއި ޗައިނާއާއި ދެމެދު ކުރެވޭ‬ ‫ވިޔަފާރި‪ 1980 ،‬ގެ އަހަރުތަކުން ފެށިގެން‬ ‫އިތުރުވެފައިވީނަމަވެސް‪،‬‬ ‫އާދަޔާއިޚިލާފަށް‬ ‫ދެޤައުމު އެއްޤައުމު އަނެއްޤައުމާއި ދޭތެރޭ‬ ‫އަދިވެސް ދެކެމުން އަންނަނީ ޝައްކުގެ‬ ‫ނަޒަރަކުންނެވެ‪ .‬އެމެރިކާގެ ގިނަ ރައްޔިތުން‬ ‫ދެކޭގޮތުގައި‪ ،‬ޗައިނާއިން އެމެރިކާގެ މުހިއްމު‬ ‫ސިނާޢަތްތައް ކަމަށްވާ އިލެކްޓްރޯނިކްސް އަދި‬ ‫ބައޯޓެކްނޮލޮޖީ ފަދަ ދާއިރާތަކުގައި ގިނަ އަދަދަކަށް‬ ‫އިންވެސްޓްކުރަމުން ގެންދަނީ‪ ،‬އެޤައުމާއި ދެކޮޅަށް‬ ‫ކޮށްފާނެ ހަނގުރާމައަކަށް ބޭނުންވާނެ މަޢުލޫމާތު‬ ‫އެއްކުރުމަށެވެ‪ .‬އޭގެ އަނެއް ކޮޅަށް ބަލާއިރު‪،‬‬ ‫ޗައިނާ މީހުން ޤަބޫލުކުރާގޮތުގައި‪ ،‬ވިޔަފާރީގެ‬ ‫ހަމަހަމަ ބައިވެރިއެއްގެ ގޮތުގެ ބަދަލުގައި‬ ‫އެމެރިކާއިން ޗައިނާއާއިމެދު ޢަމަލުކުރަނީ ދެވަނަ‬ ‫ދަރަޖައިގެ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬ޓައިވާން‬ ‫ޗައިނާއިން މިނިވަންވުމަށް ކުރަމުންދާ މަސައްކަތަށް‬ ‫އެމެރިކާ ތާއީދުކުރުމާއި‪ ،‬އުތުރު ކޮރެއާއާއިއެކު‬ ‫ޗައިނާއިން ބާއްވަމުން ގެންދާ ގާތް ގުޅުމަކީވެސް‪،‬‬ ‫ދެޤައުމުގެ މެދުގައި ނުތަނަވަސްކަން އިތުރުވުމަށް‬ ‫މެދުވެރިވެފައިވާ ސަބަބުތަކެވެ‪ .‬މިފަދަ ޙާލަތެއްގައި‬ ‫ދެޤައުމުގެ ގުޅުން އޮއްވައި‪ ،‬ޗައިނާއިން މިހާރު‬ ‫ވަނީ އެޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދީ ފުދުންތެރިކަން‬ ‫ބޭނުންކޮށްގެން‪ ،‬ޢަސްކަރީ ބާރު ވަރުގަދަ ކުރަން‬ ‫ސްޓެރެޓެޖިސްޓުން‬ ‫އެމެރިކާގެ‬ ‫ފަށާފައެވެ‪.‬‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫މިކަން ސިފަކުރަނީ‪ ،‬ޗައިނާއިން ޕެސިފިކް‬ ‫ކަނޑުގައި އެމެރިކާގެ މައްޗަށް އަތްގަދަކުރުމަށް‬ ‫ކުރާ މަސައްކަތެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪ .‬އެހެން ކަމުން‬ ‫އެސަރަޙައްދުގައި މިހާރު ވަނީ ދެޤައުމުގެ މެދުގައި‬ ‫ހަތިޔާރުގެ ވާދަވެރި ރޭހެއް ފެށިފައެވެ‪.‬‬ ‫‪ 1979‬ވަނަ އަހަރު އިރާންގައި ގެނެވުނު‬ ‫އިރާންގެ‬ ‫އެމެރިކާއާއި‬ ‫އިންޤިލާބަށްފަހު‪،‬‬ ‫ގުޅުންވެސް ވަނީ ނުރައްކާތެރި މިންވަރަކަށް‬ ‫ހީނަރުވެފައެވެ‪ .‬ތެހެރާންގައި ހުރި އެމެރިކާގެ‬ ‫އެމްބަސީގައި ތިބި އެމެރިކާގެ ރައްޔިތުންތަކެއް‬ ‫މަތިންދާބޯޓެއް‬ ‫އިރާންގެ‬ ‫ރަހީނުކުރުމާއި‪،‬‬ ‫އެމެރިކާއިން ވައްޓާލުމާއި‪ ،‬އިރާނުން ނިއުކްލިއަރ‬ ‫ހަތިޔާރު އުފެއްދުމުގެ ޤާބިލްކަން ހޯދުމަށް‬ ‫ކުރަމުންދާ މަސައްކަތްތަކާއި އެމަސައްކަތްތައް‬ ‫ހުއްޓުވުމަށް އެމެރިކާއިން އެޤައުމާއި ދެކޮޅަށް‬ ‫ދަތިކުރުމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުމާއި ޢަސްކަރީ ބާރު‬ ‫ބޭނުންކުރާނެކަމުގެ ބިރު ދައްކަމުން ދިއުމުގެ‬ ‫ސަބަބުން ދެޤައުމުގެ މެދުގައި އިތުބާރު އުފައްދަން‬ ‫ވަނީ ދަތިވެފައެވެ‪.‬‬ ‫ގުޅުންތައް‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ‬ ‫ވަކިވަކި‬ ‫މިފަދަ ޙާލަތެއްގައި އޮތް އިރު‪ ،‬ދުނިޔޭގައި‬ ‫ސުލްހަ ދެމެހެއްޓުމަށް ބައިނަލް އަޤްވާމީ‬ ‫މުޖުތަމަޢުން އަދާކުރަންޖެހޭ ދައުރު މިވަނީ‬ ‫އެތައް ގުނައެއް ފުޅާވެގެންގޮސްފައެވެ‪ .‬ދެވަނަ‬ ‫އެހެން‬ ‫އެފަދަ‬ ‫ހަނގުރާމައަށްފަހު‪،‬‬ ‫ބޮޑު‬ ‫ހަނގުރާމައެއް ހިނގިޔަނުދިނުމަށް އުފެއްދި‬ ‫އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުން ވަނީ މާޒީގައި މިދައުރު‬ ‫ކާމިޔާބުކަމާއެކު އަދާކޮށްފައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‬ ‫އ‪.‬ދ‪ .‬ގެ ބޭނުންތެރިކަމާމެދު މިއަދު ގިނަ‬ ‫ބަޔަކު ގެންދަނީ ސުވާލު އުފައްދަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫ސަލާމަތީ މަޖިލީހުގެ މެމްބަރުންނަށް ލިބިފައިވާ‬ ‫ސބަބުން‪ ،‬އެމަޖިލިސް‬ ‫ަ‬ ‫'ވީޓޯ' ކުރުމުގެ ބާރުގެ‬ ‫ގިނަ ފަހަރަށް ވެފައިވަނީ އެއްވެސް ބާރެއް ނެތް‬ ‫މަޖިލިހަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރުގެ ނުރައްކާތެރިކަމާއި‬ ‫ސބަބުން ތިންވަނަ ބޮޑު‬ ‫ަ‬ ‫ބިރުވެރިކަމުގެ‬ ‫ނާދިރުކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ހިނގުމަކީ‬ ‫ހަނގުރާމައެއް‬ ‫އެހެން ނަމަވެސް ދުނިޔޭގައި ހަނގުރާމައާއި‬ ‫ހަމަނުޖެހުންތަކަށް އަވަސް ނިމުމެއް ފެންނާކަށް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އަދި ކުރެވޭ ހަނގުރާމަތައް 'ކާމިޔާބު'‬ ‫ކުރުން މިއަދު މިވަނީ އިހުނަށްވުރެ ދަތި އުނދަގޫ‬ ‫ކަމަކަށް ވެފައެވެ‪ .‬ދުނިޔޭގެ އެންމެ ބާރުގަދަ‬ ‫ޢަސްކަރިއްޔާއިން އަފްޣާނިސްތާން އަދި އިރާޤްގައި‬ ‫ކުރި އަދި ކުރަމުންދާ ތަޖުރިބާތައް މިކަމުގެ‬ ‫ހެއްކަކަށް ފުދެއެވެ‪ .‬މިއަދުގެ ހަނގުރާމައިގެ‬ ‫މައިދާނުން ފެންނަމުންދަނީ‪ ،‬ޓެކްނޮލޮޖީގެ ގޮތުން‬ ‫ކުރިއަރާފައިވާ ބޮޑެތި ޢަސްކަރިއްޔާތައް ކުދިކުދި‬ ‫'އިންސަރޖެންސީ' ތަކުގެ ކުރިމަތީގައި ގޮތް‬ ‫ހުސްވަމުންދާތަނެވެ‪ .‬މިއަދުގެ ހަނގުރާމަތަކަކީ‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ ސަރަޙައްދީ އިންތަކަށް އިޙުތިރާމްކުރާ‬

‫ހަނގުރާމަތަކެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަފްޣާނިސްތާނުގައި‬ ‫ޕާކިސްތާން‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި‬ ‫ކުރެވެމުންދާ‬ ‫އަދި ސެންޓްރަލް އޭޝިއާގެ ޤައުމުތަކުގެ‬ ‫ބައިވެރިވުން ކުޑައެއް ނޫނެވެ‪ .‬ސީރިއާގެ ދާޚިލީ‬ ‫ހަނގުރާމައިގައި އެސަރަޙައްދުގެ ހުރހާ ޤައުމަކުން‬ ‫ބައިވެރިވަމުންދާއިރު‪ ،‬ދުނިޔޭގެ އެކިކަންކޮޅުތަކުން‬ ‫ސީރިއާއަށް‬ ‫ގެންދަނީ‬ ‫ހަނގުރާމަވެރިން‬ ‫ޖަމާވަމުންނެވެ‪ .‬މިއަދުގެ ހަނގުރާމަތަކުގައި‬ ‫ދުޝްމަނުންނަކީ ކޮބައިކަން ސާފުކޮށް އެނގޭކަށް‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އެހެން ކަމުން ހަނގުރާމަ ކާމިޔާބުތޯ‬ ‫ނޫންތޯ ކަނޑައެޅުން މިއަދު މިވަނީ ދަތިކަމަކަށް‬ ‫ވެފައެވެ‪ .‬އެމެރިކާއިން އިރާޤުގައި ފެށި ހަނގުރާމަ‬ ‫ކާމިޔާބުވެ 'މިޝަން އެކޮމްޕްލިޝް' ވެއްޖެކަމަށް‬ ‫‪ 2003‬ވަނަ އަހަރު މޭ މަހު އެޤައުމުގެ އޭރުގެ‬ ‫ރައީސް ޖޯޖް ޑަބްލިއު ބުޝް މުޅި ދުނިޔެއަށް‬ ‫އިޢުލާންކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އެކަމަކު އެހަނގުރާމައިގައި‬ ‫އެމެރިކާގެ ސިފައިން އެންމެ ގިނަ ޢަދަދަކަށް‬ ‫މަރުވީ ‪ 2005‬ވަނަ އަހަރާއި ‪ 2009‬ވަނަ‬ ‫އަހަރާއި ދެމެދުއެވެ‪.‬‬ ‫ފުރަތަމަ ބޮޑު ހަނގުރާމަ ފެށުނުތާ ‪100‬‬ ‫އަހަރު ފުރޭއިރު‪ ،‬ދުނިޔޭގެ ސުލްޙަ ބަލަހައްޓާނެ‬ ‫ފުލުހަކަށް މިވަނީ ބޭނުންވެފައެވެ‪ .‬އެންމެ‬ ‫އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި އެރޯލް ކުޅުމަށް އެކުވެރި‬ ‫ދައުލަތްތައް ނުކުޅެދިފައިވާއިރު‪ ،‬އަފްޣާނިސްތާނާއި‬ ‫އިރާޤްގައި ކުރެވުނު ހަނގުރާމަތަކަށްފަހު އެމެރިކާ‬ ‫ވަނީ ޢަސްކަރީ ގޮތުން ވަރުބަލިވެފައެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫އިތުރުން އެފަދަ އިސް ރޯލެއް އެޤައުމުން‬ ‫ދުނިޔޭގައި ކުޅުމަށް މިހާރު އެޤައުމުގެ ގިނަ‬ ‫ރައްޔިތުން ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ޗައިނާގެ ބާރު‬ ‫އެޤައުމުން‬ ‫ގަދަވަމުންދިޔަކަމުގައިވިޔަސް‪،‬‬ ‫އަދިވެސް އެންމެ ބޮޑު ސަމާލުކަމެއް ދެނީ‬ ‫އެޤައުމުގެ ބޮޑު އިޤްތިޞާދަށް ބޭނުންވާ‬ ‫ވަޞީލަތްތައް ހޯދުމަށެވެ‪ .‬ސޯވިއެޓް ޔޫނިއަންގެ‬ ‫ދުނިޔޭގައި‬ ‫އެޤައުމުން‬ ‫ޒަމާނުގައި‬ ‫ރަން‬ ‫އަދާކުރިފަދަ ދައުރެއް އަދާކުރުމަށް ބޭނުންވާ‬ ‫އިޤްތިޞާދީ ފުދުންތެރިކަމެއް ރަޝިޔާގައި މިހާރު‬ ‫ނެތެވެ‪ .‬އެފަދަ ދައުރަކަށް ބޭނުންވާ ޢަސްކަރީ‬ ‫ބާރު ތަރައްޤީ ކުރަން ޔޫރަޕްގެ އިއްތިޙާދުން‬ ‫ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ތަރައްޤީވަމުން އަންނަ‬ ‫ޤައުމުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އިންޑިއާ‪ ،‬ބްރެޒިލް‬ ‫އަދި ސައުތް އެފްރިކާ ފަދަ ޤައުމުތައް އެފަދަ‬ ‫ރޯލަކަށް އަދި ތައްޔާރެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އެހެން‬ ‫ކަމުން ދުނިޔޭގެ ނިޒާމް މިއަދު މިއޮތީ ވަރަށް‬ ‫ބޮޑު ނުތަނަވަސްކަމެއްގެ ތެރޭގައެވެ‪.‬‬ ‫ނޯޓް‪ :‬މިއީ އޮކްސްފަރޑް ޔުނިވަރސިޓީގެ‬ ‫ޕްރޮފެސަރ‬ ‫ހިސްޓްރީ‬ ‫އިންޓަރނޭޝަނަލް‬ ‫މާރގަރެޓް މެކްމިލަން ލިޔުއްވާފައިވާ 'ދަ ރައިމް‬ ‫އޮފް ހިސްޓްރީ‪ :‬ލެސަންސް އޮފް ދަ ގްރޭޓް ވޯރ'‬ ‫އަސްލަކަށް ބަލައިގެން ލިޔެފައިވާ ލިޔުމެކެވެ‪ .‬‬

‫‪41‬‬

‫ރ‪:‬‬ ‫ސި ަފ ަވ ު‬

‫ސިފައިންގެ ކުރިމަގަށްޓަކައި ވުޖޫދަށް ގެނައި ރަށް‬ ‫ އެއީ އެއްވެސް ހިކި ތަންކޮޅެއްނެތް‬ ‫ތިލަ އެކެވެ‪ .‬މާލެއާއި ‪ 8.5‬ނޯޓިކަލް މޭލް‬ ‫ދުރުގައި އޮތް އެފަޅަށް ސްޕީޑް ލޯންޗެއްގައި‬ ‫މާލެއިން ފުރައިގެން ދެވެނީ ވިއްސަކަށް‬ ‫މިނިޓުންނެވެ‪ .‬އޭރު އެ ތިލައަށް ކިޔަނީ އުތުރު‬ ‫ތިލަފަޅެވެ‪ .‬އެތަނުގައި ރަށެއް ބިނާކޮށް ތަރައްޤީ‬ ‫ކުރުމުގެ މަސައްކަތް ސިފައިން ކުރަންފެށީ‬ ‫ކޯސްޓްގާޑް އުޅަނދު ފަހަރަށް ރައްކާތެރި‬ ‫ބަނދަރެއް ހޯދުމަށް ޒަމާނުއްސުރެ ކުރަމުންދިޔަ‬

‫‪ު 17‬ޖ ަލއި ‪2013‬‬ ‫އުންމީދު ތަކާ ގުޅިގެންނެވެ‪.‬‬

‫‪42‬‬

‫‪ 1980‬ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގައި‬ ‫ކޯސްޓްގާޑްގެ ޚިދުމަތްފަށައި‪ ،‬ކޯސްޓްގާޑުގެ‬ ‫އުޅަނދުތައް އިތުރުވެ‪ ،‬ޝިޕް ކްލާހުގެ ބޮޑެތި‬ ‫އުޅަނދު ތައް ބޭނުންކުރަން ފެށިއިރުވެސް‬ ‫އެ އުޅަނދު ފަހަރުތައް ބާއްވާނެ ރައްކާތެރި‬ ‫ބަނދަރެއްނެތެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން އެ އުޅަނދު‬ ‫ބާއްވައިގެން‬ ‫އަޅާފައި‬ ‫ބޮއިގައި‬ ‫ފަހަރު‬ ‫ފަދަ‬ ‫ފެންޕްލާންޓްތައް‬ ‫ޖަނަރޭޓަރުތަކާއި‬ ‫މެޝިނަރީޒާއި އިކްއިޕްމަންޓްތައް ހުއްޓުމެއްނެތި‬ ‫ބޭނުންކުރަން އޮތީ މަޖުބޫރުވެފައެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދު‬ ‫ބޮޑުވެ‪ ،‬އެތަކެތީގެ އުމުރު ކުރުވެ‪ ،‬އަވަސް‬

‫އަވަހަށް މައްސަލަޖެހި ބޮޑެތި މަރާމާތުތަ ް‬ ‫އ‬ ‫ކުރަންއޮތީ ޖެހިފައެވެ‪ .‬އެހެންކަމުން މާލެ‬ ‫ކައިރީގައި ކޯސްޓްގާޑަށް ރައްކާތެރި ބަނދަރެއް‬ ‫ހެދުމަށްޓަކައި ކޯސްޓްގާޑުގެ ސިފައިން‪ ،‬ތަފާތު‬ ‫ސަރަޙައްދުތައް ބަލައި ޕްރޮޕޯޒަލްތައް ހައްދަމުން‬ ‫ދިޔައެވެ‪ .‬މިގޮތުން ‪ 2000‬ވަނަ އަހަރުން‬ ‫ފެށިގެން ‪ 2009‬ވަނަ އަހަރާ ދެމެދުވެސް ‬ ‫މާލެ އަތޮޅު ކުޑަވިލިނގިއްޔާއި‪ ،‬މާލޭ ކޮމާޝަލް‬ ‫ހާބަރ ސަރަޙައްދާއި‪ ،‬މާލެއަތޮޅު ގަލުފަޅާއި‪،‬‬

‫ސ ީޢދު‬ ‫ނޓް ޭމޖަރ ަޢ ްބދުﷲ ަ‬ ‫ސޖަ ް‬ ‫ާ‬

‫ފ ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް މޫސާ‬ ‫އޮ ް‬ ‫ޢލީ ޖަލީލެވެ‪.‬‬ ‫ަ‬ ‫ކޯސްގާޑް‬ ‫ތިލަފަޅުގައި‬ ‫ އުތުރު‬ ‫ބަނދަރެއް ހަދައި ތަރައްޤީ ކުރެވިދާނެ ގޮތުގެ‬ ‫ކޮންސެޕްޓްތަކެއް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު‬ ‫ޝިޔާމް އަމިއްލަފުޅަށް އެކުލަވާލެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫ތަފާތު ކުރެހުންތަކާއި އެނިމޭޝަންތައް ތައްޔާރު‬ ‫ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬އެ މަސައްކަތުގެ އެންމެ ބޮޑު‬ ‫އިތުބާރާއި‬ ‫އިންވެސްޓަރުންގެ‬ ‫މަޤްޞަދަކީ‬

‫‪ު 23‬ޖ ަލއި ‪2013‬‬ ‫މާލެއަތޮޅު ފޭދޫ ފިނޮޅާއި‪ ،‬ހުޅުމާލެ ބަލައި‬ ‫ޕްރޮޕޯޒަލްތައް ހެދިއެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް މި‬ ‫އުންމީދުތަކުގައި އޮތީ ޙަޤީޤީ ކުލަ ނުޖެހިފައެވެ‪.‬‬

‫ޑ ނަމަވެސް‬ ‫ނ ހޯއްދަވައި ކިތަންމެ ކު ަ‬ ‫ޔަޤީންކަ ް‬ ‫އ ހިއްކޭނީ‬ ‫އ އުތުރު ތިލަފަޅުގަ ި‬ ‫ބިންކޮޅެ ް‬ ‫އތޯ ބެއްލެވުމެވެ‪.‬‬ ‫ކިހިނެ ް‬

‫ސިފައިންގެ ކޯސްޓްގާޑް އުޅަނދު‬ ‫ފަހަރަށް ރައްކާތެރި ބަނދަރެއް އުތުރު‬ ‫ތިލަފަޅުގައި ހެދުމުގެ ޚިޔާލަކީ ޗީފް އޮފް‬ ‫ޑިފެންސް ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް އަޙްމަދު‬ ‫ޝިޔާމް ‪ 2006‬ވަނަ އަހަރު ފާޅުކުރެއްވި‬ ‫ޚިޔާލެކެވެ‪ .‬މިކަމަށް އޭރުގެ ޗީފް އޮފް ޑިފެންސް‬ ‫ފޯސް މޭޖަރ ޖެނެރަލް މުޙައްމަދު ޒާހިރު ވަރަށް‬ ‫ބޮޑަށް ތާޢީދުކުރައްވައި އެއްބާރުލުން ދެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި އޭގެފަހުން އުތުރު ތިލަފަޅު ސިފައިންނަށް‬ ‫ހޯއްދަވައި ދެއްވުމަށް މަސައްކަތް ކުރެއްވީ ޗީފް‬

‫ އުތުރު ތިލަފަޅުގެ މަޝްރޫޢުގައި‬ ‫ޙަޤީޤީ ކުލަ ޖެހިގެންދާންފެށީ މިނިސްޓަރ އޮފް‬ ‫ޑިފެންސް އެންޑް ނޭޝަނަލް ސެކިއުރިޓީ ކާނަލް‬ ‫(ރިޓަޔަރޑް) މުޙައްމަދު ނާޒިމު ޑިފެންސް‬ ‫މި‬ ‫ޙަވާލުވެވަޑައިގެން‪،‬‬ ‫މިނިސްޓަރުކަމާ‬ ‫މަޝްރޫޢަށް ދެއްވި އިސްކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ‪.‬‬ ‫‪ 2011‬ވަނަ އަހަރު އުފައްދާފައިވާ ސިފައިންގެ‬ ‫ވެލްފެއަރ ކޮމްޕެނީ‪ ،‬ސިވެކަށް ދިރުން ގެންނަވައި‪،‬‬ ‫އެމްއެންޑީއެފް މެގަ ޕްރޮޖެކްޓެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫"ޔޫޓީއެފް ޕްރޮޖެކްޓް" ކުރިއަށް ގެންދެވޭނެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ގޮތް އެމަނިކުފާނު ފަހިކޮށްދެއްވިއެވެ‪ .‬އުތު ު‬ ‫ރ‬ ‫ތިލަފަޅު ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫޢު ފިޔަވަހި ތަކަކަށް‬ ‫ބަހާލައި‪ ،‬ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގެ މަސައްކަތް ބިޑަށް‬ ‫ހުޅުވާލައިގެން ސިވެކުން ހަވާލުކުރީ ސީޕީއެސް‬ ‫މޯލްޑިވްސް އާއެވެ‪ .‬އުތުރު ތިލަފަޅުން‬ ‫އެއް ހެކްޓަރުގެ ބިން ހިއްކުމުގެ އިތުރުން‬ ‫މަގަތު ފާލަމެއް ހެދުމަށް އެކުންފުންޏާއެކު‬ ‫ސިވެކުން އެއްބަސްވެ ސޮއިކުރީ ‪ 17‬ޖުލައި‬ ‫‪ 2013‬ގައެވެ‪ .‬އުތުރު ތިލަފަޅުޕްރޮޖެކްޓްގައި‬ ‫އެމްއެންޑީއެފްގެ ކޮންސަލްޓަންޓެއްގެ ގޮތުންހިލޭ‬

‫ތިލަފަޅުގެ މަޝްރޫޢު ފައްޓަވައިދެއްވީ ‪2013‬‬ ‫އޯގަސްޓް ‪ 14‬ވަނަ ދުވަހު ޑިފެންސް މިނިސްޓަރ‬ ‫ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) މުޙައްމަދު ނާޒިމެވެ‪.‬‬

‫ނަމަކީ މިރަށަށް އަޅުގަނޑު ހުށަހެޅި ނަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ސިފައިންގެ ރަށެއްގެ މާނައިގައެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ‬ ‫ލަސްކަރުގެ ސަހަރެއްގެ ގޮތުގައެވެ‪.‬‬

‫މަޝްރޫޢުގެ‬ ‫ތިލަފަޅު‬ ‫އުތުރު‬ ‫ފުރަތަމަ ފިޔަވަހީގައި އެއް ހެކްޓަރުގެ ބިން‬ ‫ހިއްކައި އެރަށަށް "ސިފަވަރު"ގެ ނަން‬ ‫ދެއްވައި އެރަށުގައި ހެދި "ކަލާސީ ބަނދަރު"‬ ‫ސިފައިންގެ‬ ‫އަދި‬ ‫ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ‬ ‫އެންމެމަތީ ވެރިޔާ ހުޅުވައިދެއްވީ ‪ 2014‬މާޗް‬ ‫‪ 21‬ވަނަ ދުވަހުއެވެ‪ .‬އެރަށުގައި ފުރަތަމަ‬

‫ތަރައްޤީވެގެން‬ ‫ތިލަފަޅު‬ ‫އުތުރު‬ ‫ނިމުމުންގާތްގަޑަކަށް ‪ 680‬ހެކްޓަރުގެ ބިން‬ ‫ހިއްކާ‪ ،‬ސްޕޯޓްސް ކޮމްޕްލެކްސް އަކާއި‬ ‫އެމްއެންޑީއެފްގެ ފެމިލީ ކްއާޓަރޒްއަކާއިމެރިޓައިމް‬ ‫ޓްރޭނިންގ ސްކޫލެއް ގާއިމު ކުރެވޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ތަމްރީން ކޭމްޕަކާއި ޑޮކްޔާޑަކާއި‬ ‫ޝިޕްޔާޑެއް ހެދިގެންދާނެއެވެ‪ .‬އެމްއެންޑީއެފް‬

‫ސޓް ‪2013‬‬ ‫‪ޯ 14‬އ ަގ ް‬ ‫ސާބަހަށް މަސައްކަތް ކޮށްދެއްވަމުން ގެންދަވާނީ‬ ‫ޚިދުމަތް‬ ‫އަހަރު‬ ‫‪33‬‬ ‫ކޯސްޓްގާޑުގައި‬ ‫ކުރައްވާފައިވާ މޭޖަރ (ރިޓަޔަރޑް) އަޙްމަދު‬ ‫ނަޢީމެވެ‪.‬‬ ‫ސިވެކުގެ ޗެއަރމަން ބްރިގޭޑއަރ‬ ‫ސިވެކުގެ‬ ‫ޒުހައިރާއި‬ ‫ޢަލީ‬ ‫ޖެނެރަލް‬ ‫މެމްބަރުންނާއި‬ ‫ބޯޑުގެ‬ ‫ޑައިރެކްޓަރުންގެ‬ ‫އެއްބާރުލުމާއެކު‬ ‫މޯލްޑިވްސްގެ‬ ‫ސީޕީއެސް‬ ‫ޔޫޓީއެފުގެ ޢަމަލީ މަސައްކަތް ‪ 2013‬ޖުލައި‬ ‫‪ 23‬ވަނަ ދުވަހުފެށިއެވެ‪ .‬ރަސްމީކޮށް އުތުރު‬

‫‪ާ 21‬މޗް ‪2014‬‬ ‫ކުރެވުނު ބިނާކަމުގައިވާ މިސްކިތް "މަސްޖިދުލް‬ ‫ޔަރްމޫކް" ހުޅުވައި ދެއްވީ ޑިފެންސް މިނިސްޓަރ‬ ‫ކާނަލް (ރިޓަޔަރޑް) މުޙައްމަދު ނާޒިމެވެ‪ .‬‬ ‫‪ 100‬މީޓަރު ފުޅާ ‪ 100‬މީޓަރު ދިގު އަދި‬ ‫ފުންމިނުގައި ‪ 6‬މީޓަރު ހުންނަ ކަލާސީ ބަނދަރު‬ ‫"ފުރާދުއްވާ‬ ‫ކަލާސީނުންނަކީ‬ ‫ނިސްބަތްވާ‬ ‫އެއްޗެތީގެ ފަޅުވެރިން" ނެވެ‪ .‬ސިފަވަރުގައި‬ ‫ބިނާކުރި މިސްކިތަކީ ޗަމްޕާ މުޙައްމަދު މޫސާ‬ ‫ސިފައިންނަށް ހަދިޔާކުރެއްވި ‪ 100‬މީހުންގެ‬ ‫ޖާގައިގެ މިސްކިތެކެވެ‪" .‬ސިފަވަރު" މި‬

‫‪Now Available from Alia Through‬‬ ‫‪Shari’ah Compliant Financing‬‬

‫‪M O D E L‬‬

‫‪I J A R A‬‬

‫‪A L I A‬‬

‫‪Shari‘ah Compliant Financing‬‬

‫‪Alia Showroom‬‬

‫‪Alia Building, Gan’dhakolhimagu, Malé‬‬ ‫‪Tel: 300 9797, Fax: 330 7828‬‬ ‫‪E: yamahasales@aliamaldives.com‬‬

‫މެގަ ޕްރޮޖެކްޓުގެ ގޮތުގައި ހިންގާ މި ޕްރޮޖެކްޓް‬ ‫ނިމިގެންދާއިރު ޔޮޓް މެރީނާއަކާއި ސިފައިންނަށް‬ ‫ޚާއްޞަކޮށްގެން ޕިކްނިކްއައިލެންޑަކާއި ފިއުލް‬ ‫ފާމަކާއި ޓޫރިޒަމް ބޭސްޑް ރިސޯޓްތަކެއްޤާއިމު‬ ‫ކުރެވޭނެއެވެ‪ .‬ސިފަވަރު ވެގެންދާނީ ސިފައިންގެ‬ ‫ވެލްފެއަރ ކަންތައްތަކާއި ސިފައިންގެ ޤައުމީ‬ ‫ޚިދުމަތް ތަރައްޤީކޮށް ކުރިއެރުވުމަށް ސިފައިން‬ ‫ހިންގާ އެންމެ ބިޔަބޮޑު މަޝްރޫޢު ހިންގާ‬ ‫ރަށަށެވެ‪ .‬‬

‫ކ ް‬ ‫ށ‬ ‫ތ ަ‬ ‫ބވަނަ ވެރި ަރއްޔި ަ‬ ‫ނ ަ‬ ‫ރއި ް‬ ‫ައމި އްލަ ަ‬ ‫ބ ުހގ ެ ތ ެ ެ‬ ‫އަޝްރަފް ޢަލީ‬

‫‪44‬‬

‫ބަހަކީ ފިޠުރީ އެއްޗެކެވެ‪ .‬އޭގައި‬ ‫ދިރުމެއްވެއެވެ‪ .‬ޤުދުރަތީ ކޮންމެ އެއްޗެއްގައިމެ‬ ‫ހުންނަ ސިފައަކީ ބަދަލުވުމުގެ ސިފައެވެ‪ .‬އެއީ‬ ‫އެއެއްޗެއްގައި ފުރާނަހުންނަކަމުގެ ދަލީލެކެވެ‪.‬‬ ‫ބަސްވެސް މިފަދައެވެ‪ .‬އޭގެ ފިޠުރަތާއެކު‬ ‫އެހިނދަކަށް އެއަށް އަންނަ ބަދަލުތަކާއެކު‬ ‫ބަދަލުވޭވޭ އޮންނަ އެއްޗެކެވެ‪ .‬ކޮންމެ ބަހަކީ‬ ‫ޤުދުރަތީ ނިޒާމުގެ މައްޗަށް ބިނާވެގެން އުފެދި‬ ‫ކުރިއަރައި ތަރައްޤީވާ އެއްޗެކޭ ބަހުގެ ޢިލްމުވެރީން‬ ‫ވިދާޅުވަނީ އެހެންވެގެންނެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ‪،‬‬ ‫ކުދިޖަމާޢަތްތަކުގަޔާއި‬ ‫ޤަބީލާޤަބީލާގައްޔާއި‬ ‫ބޮޑެތި ޖަމާޢަތްތަކުގަޔާއި ކުދިކުދި ރަށްރަށުގަޔާއި‬ ‫ބޮޑެތި ރަށްރަށުގައި ވާހަކަދައްކާ ބަސްބަސްބަސް‬ ‫ބިނާވެފައި އޮންނާނީ އެ ބައެއްގެ މާހައުލާ ވަރަށް‬ ‫ބޮޑަށް ގުޅިލައިމެހިފައެވެ‪ .‬އެ މާހައުލުގައި ވާނަމަ‬ ‫ވާހައި އެއްޗަކަށް ކިޔާނެ ނަންނަން އެބަހުގައި‬ ‫ހުންނާނެއެވެ‪ .‬އެހެންވަނީ ބަހުގެ ޠަބީޢަތުގެ‬ ‫ސަބަބުންނެވެ‪ .‬ބަވަނަވެރި ރައްޔިތުކަން ހޯދުމަށް‬ ‫އަމިއްލަވަންތަ ބަހުގެ ދައުރު މުހިންމުވެފައި‬ ‫ބޮޑެވެ‪.‬‬ ‫ނެލްސަން މަންޑޭލާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫"މީހަކު ދަންނަ ބަހަކުން އެ މީހަކާ ވާހަކަ‬ ‫ދައްކައިފިނަމަ‪ ،‬އެ އެއްޗެއް ދެނެގަންނާނީ‬ ‫އޭނާގެ ސިކުނޑިއެވެ‪ .‬ނަމަވެސް‪ ،‬އެމީހެއްގެ‬ ‫އަމިއްލަ ބަހުން ވާހަކަދައްކައިފި ނަމަ‪ ،‬އެ‬ ‫ބުނާ އެއްޗެއް ބަލައިގަންނާނީ އޭނާގެ ހިތެވެ‪".‬‬

‫މިއީ ވަރަށް ބޮޑު ޙަޤީޤަތެކެވެ‪ .‬މާދަރީބަހުން‬ ‫އެއްޗެއް ބުނުމުން ކުރާ އަސަރެއް ތިމާ ދަންނަ‬ ‫އެހެންބަހަކުން ބުނުމަކުން ނުކުރެއެވެ‪ .‬މިހާރަކަށް‬ ‫އައިސް "ކަލޭ" މިލަފުޒު ބައެއް ޙާލަތުތަކުގައި‬ ‫ބޭނުންކުރުމަށް އަޅުގަނޑުމެން ބޭނުން ނުވަނީ‬ ‫މިހެންވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ޝައްކެއްވެސް‬ ‫އެންމެ‬ ‫ދެއްވި‬ ‫ﷲ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް‬ ‫އަގުހުރި ފައިދާވަނިވި އެއްޗަކީ‪ ،‬ޚިޔާލުތަކާއި‬ ‫އިޙުސާސްތައް އަޅުގަނޑުމެން ސިފަކޮށްދޭ‬ ‫ތަޢުލީމް‬ ‫ރަނގަޅު‬ ‫ފެންވަރު‬ ‫ބަހެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެންނަށް ހޯދައިދިނުމުގަޔާއި‪ ،‬ޝާމިލްކުރި‬ ‫ތަޢުލީމް ކުރިއެރުވުމަށާއި‪ ،‬ތަފާތުކުރުންތަކާ‬ ‫ދެކޮޅުހެދުމުގައި އަޅުގަނޑުމެންގެ އެހީތެރިއަކަށް‬ ‫ވަނީ އެއްބަހަށް ވުރެ ގިނަ ބަސް އެނގުން ކަމުގައި‬ ‫ޔުނެސްކޯގެ ޑިރެކްޓަރ ޖެނެރަލް އައިރީނާ‬ ‫ބޮކާވޯ (‪ )2012‬ބަޔާންކުރައްވައިފައިވެއެވެ‪ .‬‬ ‫ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު ރަނގަޅު ކުރުމާ ގުޅޭ‬ ‫ކޮންމެ ހުށަހެޅުމަކާއި ތަރައްޤީގެ ކޮންމެ‬ ‫ސިފަކުރެވޭ‬ ‫ބަހަކުން‬ ‫ލަނޑުދަނޑިއަކީ‬ ‫އެއްޗެކެވެ‪ .‬އެކަމަކަށް ދިރުން ގެނައުމަށާއި‬ ‫އެކަމަކާ ބެހޭ ގޮތުން މުޢާމަލާތު ކުރުމަށް ވަކި‬ ‫ޚާއްޞަ ލަފުޒުތަކެއް ހުރެއެވެ‪ .‬ބަސްބަހުން‬ ‫ދައްކަނީ އަޅުގަނޑުމެންނަކީ ކޮން ބައެއް‬ ‫ރައްކާތެރިކުރުމުން‪،‬‬ ‫ބަސްބަސް‬ ‫ކަމެވެ‪.‬‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހޯދެނީ އަޅުގަނޑުމެންގެ‬

‫އަމިއްލަ ރައްކާތެރިކަމެވެ‪.‬‬ ‫ފަރާތްތަކުގެ‬ ‫ދިރާސާކުރާ‬ ‫މަސައްކަތުންނާއި‪ ،‬ގިނަ ބަސްބޭނުންކުރުމުގެ‬ ‫އަސަރުކުރުމާއެކު‪،‬‬ ‫ސިޔާސަތުތަކުގެ‬ ‫ގޮތުގައި‪،‬‬ ‫އިޙްސާސްކުރެވޭ‬ ‫މީހުންނަށް‬ ‫މިސާސްކަފުގެ ތަރައްޤީގެ ލަނޑުދަނޑިތަކާއި‪،‬‬ ‫ވަކީން ޚާއްޞަކޮށް ތަޢުލީމު އެންމެންނަށް‬ ‫ފޯރުކޮށްދިނުމުގެ ސިޔާސަތުގެ ލަނޑުދަނޑިތައް‬ ‫ޙާޞިލް ކުރުމުގައި‪ ،‬ބަސްބަހުގައި ހުންނަ‬ ‫ލިންގުއިސްޓިކް ޑައިވަރސިޓީ ނުވަތަ ބަހަވީ‬ ‫އެކިވައްތަރުކަމުގެ ސަބަބުން‪ ،‬މަސައްކަތުގެ‬ ‫ދުވެލި އަވަސްވަމުންދެއެވެ‪ .‬ސްކޫލްތަކުގައި‬ ‫މާދަރީބަސް ބޭނުންކުރުމަކީ‪ ،‬ލިޔަންކިޔަން‬ ‫ނުދަތުމުގެ ބައްޔާ ދެކޮޅަށް ބޭނުންކުރެވޭ ބާރުގަދަ‬ ‫ފަރުވާއެއްގެ ގޮތުގައި އައިރީނާ ބޮކާވޯ (‪)2012‬‬ ‫ސިފަކުރައްވައިފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫"އަމިއްލަބަހުގެ ތެރެއިން ބަވަނަވެރި‬ ‫ސައިންސަށް"‬ ‫ސަމާލުކަން‬ ‫ރައްޔިތަކަށް‪:‬‬ ‫މިއީ ‪ 2014‬ވަނަ އަހަރުގެ ބައިނަލްއަޤުވާމީ‬ ‫ޔުނެސްކޯއިން‬ ‫ދުވަހަށް‬ ‫މާދަރީބަހުގެ‬ ‫ކަނޑައެޅުއްވި ޝިޢާރެވެ‪ .‬މިއީ ދުނިޔޭގެ‬ ‫އެކިއެކި ބައްރުބައްރުގައި ވާހަކަދައްކާ ބަސްބަސް‬ ‫ޙިމާޔަތްކޮށް ދެމެހެއްޓުމުށް ވަރަށް ބޮޑަށް ހިތްވަރު‬ ‫ލިބޭ ޝިޢާރެކެވެ‪ .‬މި ޝިޢާރުން ދައްކައިދެނީ‪،‬‬ ‫ބަސްބަހުގެ ސަބަބުން ޢިލްމު ޙާޞިލްކުރުމުގެ‬ ‫ޔަޤީންކަން ކަށަވަރުވާ ކަމެވެ‪ .‬އެއް ބަޔެއްގެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ކިބައިން އަނެއް ބަޔަކަށް އެ ބަސްބަސް‬ ‫ނަގުލު ކުރެވޭ ކަމެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ބަސްބަސް‬ ‫ބޭނުންކޮށްގެން އެންމެ މިޒަމާނުގެ ޢިލްމު ވަރަށް‬ ‫ފުރިހަމައަށް ޙާޞިލްކުރެވޭނޭ ކަންވެސް މެއެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ މައިގަނޑު ސަބަބެއް ކަމުގައި އަޅުގަނޑު‬ ‫ދެކެނީ ކުރީންވެސް ބަޔާންކުރި ހެން އެބަސް‬ ‫އުފެދިފައިވާ މާހައުލެވެ‪ .‬އެމާހައުލުގެ ޠާބީޢީ‬ ‫މޫސުމާއި އެތަނެއްގެ ވެށީގައި ހުންނަ ޤުދުރަތީ‬ ‫ވަސީލަތްތަކާއި އެންމެހައި ތަންތަނާއި އެންމެހައި‬ ‫ކަންކަމެވެ‪.‬‬ ‫މިފަދަ ކޮންމެ ޝިޢާރަކުން ކޮންމެ‬ ‫ފަލްސަފާއަކުން ބާރުއަޅަނީ ބަސްބަސް ޙިމާޔަތްކޮށް‬ ‫ދެމެހެއްޓުމަށެވެ‪ .‬އެކަމަށްޓަކައި ޤައުމުތަކުން‬ ‫ކުރަން ޖެހޭ މަސައްކަތްތައް އިތުރުކުރުމަށެވެ‪.‬‬ ‫އެބައެއްގެ‬ ‫ދުނިޔޭގައި‬ ‫ބަވަނަވަމުންދާ‬ ‫ރައްކައުތެރިކުރުމަށެވެ‪ .‬‬ ‫އަމިއްލަވަންތަކަން‬ ‫އަމިއްލަވަންތަ ސަގާފަތާއި އަމިއްލަވަންތަ‬ ‫އާސާރުތައް ޙިމާޔަތްކުރުމަށެވެ‪ .‬މާދަރީ ބަސްތައް‬ ‫ރައްކާތެރިކުރުމާއި ކުރިއެރުވުމަކީ ބަވަނަވެރި‬ ‫ރައްޔިތަކަށް ވުމަށާއި ދޭދޭ ފަރާތްތަކުގެ މެދުގައި‬ ‫ފުރިހަމަ ދެނެގަތުމެއް އޮތުމަށް ބޭނުންވާ‬ ‫މުހިންމު އަސާސެކެވެ‪ .‬އެއްބަހަށްވުރެ‬ ‫ގިނަބަހުން މުޢާމަލާތް ކުރަން އެނގުމަކީ މުޅި‬ ‫ދުނިޔެ ދަނެގަތުމަށް ހުޅުވޭ ދޮރާށްޓެކެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހީންނަކީ ޒަމާނުއްސުރެ ކަނޑުން‬ ‫ކައިބޮއި އުޅޭ ދިރިއުޅުމުގެ ޒަރޫރަތްތައް ފުއްދާ‬ ‫ބައެކެވެ‪ .‬އެހެންވީމާ ދިވެހީންގެ މުހާވިރާތަކާއި‬ ‫ދިވެހީންގެ ދިރިއުޅުމުގެ ޚާއްޞަ ކަންކަމާ ކަނޑާއި‬ ‫ކަނޑުގެ މާހައުލުގައި އުޅޭ މަސްމަހާމެއްސާ ވާނީ‬ ‫ގުޅިލައިމެހިފައެވެ‪ .‬އެތަކެއްޗާއި ތަންތަނަށް ކިޔާ‬ ‫ޚާއްޞަ ނަންނަން ދިވެހިބަހުގައި ހުންނާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންވީމާ ތަޢުލީމު ދިނުމުގައި އެ ނަންނަން‬ ‫ބޭނުންކޮށް އެ އިސްތިލާޙުތައް ބޭނުންކޮށްގެން‬ ‫ކިޔަވައިދެވިއްޖެނަމަ ކުދީންނަށް އެ ތަކެތި‬ ‫ފުރިހަމައަށް ފަހުމްވާނެއެވެ‪ .‬ދަނޑުވެރިކަމުގެ‬

‫‪RS‬‬

‫‪BA‬‬

‫ދާއިރާވެސް ހަމަ މިފަދައެވެ‪ .‬އަދި ކީއްހެއްޔެވެ!‬ ‫ދިވެހި ކޮންމެ ރަށަކަށް ކޮންމެ އަތޮޅަކަށް‬ ‫ޚާއްޞަ ބަހަވީ ސަގާފީ ސިފަތަކެއް އެބަހުއްޓެވެ‪.‬‬ ‫މިއިން ކޮންމެ ސިފައަކުން ވައްތަރަކުން ދައްކަނީ‬ ‫ހަމަ އެތަނެއްގެ އެބައެއްގެ އަމިއްލަވަންތަ‬ ‫ގޮތެވެ‪ .‬އަމިއްލަވަންތަ އަޑެވެ‪ .‬އެކަންކަމާއި‬ ‫ގޮތްތައް ހިމެނޭ ގޮތުން އުނގަންނައިދެވޭނަމަ‬ ‫ދަރިވަރުން މާ ތޫނުވާނެއެވެ‪ .‬ސިކުނޑި‬ ‫މާބޮޑަށް ހުޅުވޭނެއެވެ‪ .‬ބަވަނަވެރި ރައްޔިތަކަށް‬

‫ފުރިހަމައަށް ހިފުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން ހަމަ‬ ‫ކޮންމެ މީހެއްގެ މައްޗަށް ލާޒިމްވެފައިވާ‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ‬ ‫ދިވެހިބަހަކީ‬ ‫ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫މާދަރީބަހެވެ‪ .‬ދިވެހިބަހުގެ ތެރެއިން ލިބެންހުރި‬ ‫ދިވެހިބަހުގެ‬ ‫ހޯދައިގެން‬ ‫ފޮނިމީރުކަން‬ ‫ބަހުރުވަތަކުގެ ފުރިހަމަ ބޭނުން ހިފައިގެން‬ ‫މި ދެންނެވި ލަނޑުދަނޑިތައް އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫ދިވެހީންނަށް ޙާޞިލްކުރެވިދާނެއެވެ‪ .‬ބަވަނަވެރި‬ ‫ރައްޔިތުންނަށް ވުމުގައި އަޅުގަނޑުމެންނަކީ‬

‫ވުމަށް އެހެން ބަސްބަސް އުނގެނުމަށް‬ ‫ފަސޭހަވާނެއެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ބަހުގެ ތެރެއިން‬ ‫ޢިލްމު ޙާޞިލްކުރެވުމުން އެ އުނގެނޭ އެއްޗެއްގެ‬ ‫އަސަރު ހިތާއި ސިކުނޑިއަށް ކުރެއެވެ‪ .‬ޙަޤީޤީ‬ ‫ފަހުމްވުމަކަށް ވާނީ އޭރުންކަމާމެދު ޝައްކެއް‬ ‫ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ހުންނަ‬ ‫ބަސްބަހުގައި‬ ‫އާދޭހެވެ‪.‬‬ ‫ޞުލްޙަވެރިކަމަށާއި‬ ‫ބޭނުން‪،‬‬ ‫ތަފާތުކަމުގެ‬ ‫ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީ ޙާޞިލްކުރުމުގައި‬

‫އަޅުގަނޑުމެންގެ އަމިއްލަ މާދަރީބަހުގެ ތެރެއިން‬ ‫އެ ފަޚުރުވެރި ތައްގަނޑު ޖަހާ ބަޔަކަށް‬ ‫ވަމާތޯއެވެ‪ .‬ކުރިއެރުމަކީ އެއީއެވެ‪ .‬ތަހުޒީބު‬ ‫ގޮތަކީ ވެސް އެއީއެވެ‪ .‬ތިމާމެން ތިމާމެންގެ ގޮތާއި‬ ‫ފޮތުން އެއްކިބާނުވެ އެގޮތްތައްމަތީ ތަރައްޤީވެ‬ ‫ކުރިއަރައިދިޔުމެވެ‪ .‬ﷲ ބަރަކާތްލައްވާށިއެވެ‪.‬‬ ‫ކާމިޔާބާއި ހެޔޮ ނަޞީބު މިންވަރުކުރައްވާށިއެވެ‪.‬‬

‫‪Hardware Equipments‬‬ ‫‪Construction Materials‬‬ ‫&‬ ‫‪Many More‬‬ ‫‪ED‬‬

‫‪M‬‬ ‫‪OR‬‬

‫‪Alia Store‬‬

‫‪Best Price in Maldives‬‬ ‫‪BoduthakuruFaanu Magu Phone: 332 2835‬‬

‫‪MS Angle Bars‬‬

‫‪F‬‬

‫‪DE‬‬

‫‪MALAYSIAN PLYWOOD‬‬

‫އާ ަބ ކުރު ޭބގެ‬ ‫ތަ ރު ަބވ ީ ޕ ި‬ ‫ެޓ ަ‬ ‫ޝ ްނ‬

‫‪46‬‬

‫ޢިޝާނަމާދުން ފައިބައިގެން ގެޔަށް ދިޔަ ގޮތަށް އަބޫ ބަކުރު އިށީ ީ‬ ‫ނ‬ ‫ބޮޑުކޮޓަރީގައި ހުރި ސޯފާ ގޮނޑީގައެވެ‪ .‬މަޑު މަޑުން ލެނގިލި އިރު‬ ‫މޫނުމަތީގައި ޅިޔަޖެހިލައިފައި އެހެރީ ހަމަ އެކަނި މުސްކުޅިކަމުގެ ރުލެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ނިތްކުރިމަތީގައި އުފުލިފައި އެ ހެރީ ނުތަވަސްކަމުގެ ރާޅުތަކެކެވެ‪.‬‬ ‫ބަކުރުގެ ފަހަތުން އައިސް އެ ގެއަށް ވަދެ އަދަރާދަ ގޮނޑިއެއްގައި އެ‬ ‫ފޫ ޖައްސައިލީ އަވަށްޓެރިއެކެވެ‪ .‬ކުރީގައި ސިފައިންގެ އިސް މަޤާމުތައް‬ ‫ފުރުއްވައިފައި ވާ‪ ،‬ނަމަވެސް މިހާރު ޤައުމުގެ އިސް ރަށްވެއްސެއްގެ ގޮތުގައި‬ ‫ހުންނެވި ޢަބްދުއްރައްޒާޤެވެ‪ .‬އޭނާ މި ވަޑައިގަތް ވަޑައިގަތުމާއި ބަކުރުގެ‬ ‫މިޒާޖުން މި ރޭ މި ފެންނަ ފެނުމާ ގުޅުމެއް އޮތް ކަމަށް ވެދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫މިސްކިތުންފެށިގެން މިހައިތަނަށް އާދެވުނު އިރު ވެސް ބަކުރުގެ ކިބައިން‬ ‫ފެންނަނީ ހިމޭންކަން ވިއްޔާއެވެ! ބަސްމަދުކަން ވިއްޔާއެވެ! ކަންބޮޑުވުމާއި‬ ‫ހާސްވުމާއި ފިކުރުބޮޑުވުން ވެސް މެވެ‪.‬‬ ‫[އާ ބަކުރާ! މިރޭ ހާދަ ރަނގަޅު ނޫންހެން ހީވެޔޭ‪ .‬ކިހިނެއް‬ ‫ވެގެން ތިޔަ އުޅެނީ؟ ކަމެއް ގޯސް ވީ ތަ؟] އާ ބަކުރަކީ‪ ،‬އަބޫ ބަކުރު މި‬ ‫ނަން ދުލަށް ފަސޭހަޔަށް ރައްޓެހީން ކިޔައި އުޅޭ ގޮތެވެ‪ .‬ރައްޒާޤު ސުވާލު‬ ‫ކޮށްލެއްވީ އެ ނަމުންނެވެ‪.‬‬ ‫[ކޮން ކަމެއް ރަނގަޅީ؟ ދުނިޔެ އުޅެ މުސްކުޅިވެއްޖެ‪ .‬ލިބުނު ހަ‬ ‫ދަރީން އެތިބީ ތިބި ހާލު‪ .‬ދޮށްޓަށް ހުރި މުވާތިނު ނޫނީ މީހެއް ކަހަލަ މީހަކު‬ ‫ނެތް‪ .‬އެ ސޮރު ވާ ދެން ރަނގަޅު‪ .‬އެކަމަކު ދެން ތިބި ކޮންމެ ދަރިއެއްގެ‬ ‫ފުށުން މި ވަނީ އުނދަގޫ‪ .‬ގެއްލުން‪ .‬އެއީ ހަމަ ބަލިމާނުންތަކެއް‪ ].‬ޝަކުވާގެ‬ ‫ރާގެއްގައި ބަކުރު އުދާސްތައް އޮއްސައިގަތެވެ‪.‬‬ ‫[މީހެއް ކަހަލަ މީހަކު ނެތޭ؟ އެ ކިހިނެއް ދަރީން ތަރުބިއްޔަތު‬ ‫ކުރެވިގެން؟ ދޮށީ ކުއްޖާ ބަކުރުގެ ދިރިއުޅުމަށް ހެޔޮ ފޯރުވާ މީހަކަށް‬ ‫ވެފައި‪ .‬އަނެއް ކޮންމެ ކުއްޖަކު ދިރިއުޅުން ހަލާކު ކުރާ މީހަކަށް ވީ ސަބަބު‬ ‫އޮންނާނެތާ! ތިޔަ ދެ މަފިރީންގެ ކާވަނީގެ ގުޅުން ވެސް ރަނގަޅު‪ .‬ބަކުރު‬ ‫ކުރީން އެހެން މީހަކާ އިނދެފައި ވިޔަސް‪ ،‬އެހެން ބަނޑަކަށް ބަފަޔަކަށް‬ ‫ދެމީހުންނަށް ވެސް ލިބުނު ކުއްޖަކު ހުރީއެއް ނޫން‪ ].‬ގިނަ ތަފުސީލުތަކެއް‬ ‫ބޭނުން ވެގެން ސުވާލު ކުރާ ޒާތަށް‪ ،‬ވަރަށް ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު ރައްޒާޤު‬ ‫ސުވާލުތައް ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬‬ ‫[ކޮބައިތަ އެހެން ކުދީންގެ މައްސަލައަކީ؟ ބައްޔަކީ؟ ނޫނީ ދޮށީ‬ ‫ދަރިފުޅު މާ ރަނގަޅު ވީ ސަބަބަކީ؟]‬ ‫އާ ބަކުރަށް އެރީ ކުއްލި ހުއްޓުމެކެވެ‪ .‬އޭނާ އިސްދަށަށް ޖަހައިލިއެވެ‪.‬‬ ‫އެ ސުވާލު ކުރި މީހާގެ ގޮތުން ކަމަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ‪ .‬ހިނދުކޮޅަކަށް ފަހު‬ ‫އަންހެނުންނަށް ގޮވައި ގެނެސް މި ތާނގައި ބޭނދިއެވެ‪ .‬ދަރީންގެ ބަލިހާލި‬ ‫ނިއުޅައިގަތީ ދެނެވެ‪ .‬‬ ‫އެ ދެމަފިރީންގެ ދަރީން ކުރެ މުވާޠިނު ފިޔަވައި ދެން ތިބި ހުރިހައި‬

‫ރ ީހމް ‬ ‫ޞރު ިއބް ާ‬ ‫ނ ީ‬ ‫ާއ ަދމް ަ‬

‫ކުދީންތިބީ‪ ،‬ބަކުރު ބުނާ ގޮތުގައި ބޮޑު ބަލިމަޑު ކަމެއްގެ ތެރޭގައެވެ‪ .‬އެކި‬ ‫ކުދީންގައި އެކި ބަލި އެކި ވަރަށް އެބަ ހުއްޓެވެ‪ .‬ހިތާމަޔަކީ ބޭސްފަރުވާ ކުރި‬ ‫އަރައިފައި ވާ މި އޮތް ފަދަ ޒަމާނުގައި އެއިން ބައްޔަކަށް ފަރުވާ ލިބޭނެ‬ ‫ހަސްފަތާލެއް އަދި ދުނިޔޭގައި އަޅައިފައި ވެސް ނެތް ކަމެވެ‪.‬‬ ‫އާބަކުރުގެ ދަރީންނަށް ޖެހިފައި ވާ އެއް ބައްޔަކީ ލޮލަށް ޖެހިފައި‬ ‫ހުންނަ ބައްޔެކެވެ‪ .‬މި ބަލި ޖެހުމުން ނިދި ފިޔައެއް ޖަހައިލެވެނީ މެންދަމުން‬ ‫އަލިވެ ދޭއް ތިނެއް ޖަހާ ފަހުންނެވެ‪ .‬ޅިނދުމަތީގައި ވެސް މައްސަލައެއް‬ ‫ނެތް ކަމެއް ނޭނގެއެވެ‪ .‬ލައިގެން އުޅޭ ފަޓުލޫނެއް ޖީންސެއް ޅިނދުގައި‬ ‫ހަރުނުލާތާނގައި އެނދެއްގައި އޮށޯވެވެނީ އެހައި ދަން ވާ ފަހުންކަމަށް‬ ‫ވާތީއެވެ‪ .‬އޮށޯވެ ނިދިއްޖެ ނަމަ އެއީ މަރު ނިންޖެވެ‪ .‬ދެން ހޭވެރިކަމެއް‬ ‫ވަނީ‪ ،‬މެންދުރު އެގާރަ ބާރަ ޖަހާފަހުންނެވެ‪ .‬އިރުގެ ހޫނު ދޯދިތައް އައިސް‬ ‫ގައިހަމުން ތެޔޮ ހިލުވައި ލީމައެވެ‪ .‬މި ކަން ހައްލު ކުރެވޭނެ ހަމަ އެއް މަގެއް‬ ‫ވެސް އާ ބަކުރުގެ ދެމަފިރީންނަކަށް ނުހޯދުނެވެ‪.‬‬ ‫ގަޑި ނޭނގުމުގެ ނުކުޅެދުންތެރިކަމަކީ އަނެއް މުސީބާތެވެ‪ .‬އަތުގައި‬ ‫އަގު ބޮޑު ފޯނުތައް ހުރެއެވެ‪ .‬އެ ފޯނުތަކުގައި ވަގުތު ބެލޭނެ ގޮތާއި ވަގުތު‬ ‫ރާވާނެ ގޮތުގެ ޕުރޮގުރާމުތައް ހުރެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ މީހެއްގެ އަތުކުރީގައި ވެސް‬ ‫މޮޅު ގަޑިއެއް އޮވެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރަށް ސައިކަލެއް ދީފައި ހުރެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު‬ ‫ގަޑިޔަކަށް ތަނަކަށް ދާން ވެއްޖެ ނަމަ‪ ،‬ބައިގަޑި އިރު ފަހުން ނޫނީ ފޯރާ‬ ‫ކަމަކަށް ނުވެއެވެ‪ .‬ގަޑި ނުބަލާތީއެއް ނޫނެވެ‪ .‬ވީމާ މީވެސް ތަހުލީލު ކުރާން‬ ‫ވެފައި ވާ ބައްޔެކެވެ‪.‬‬ ‫ތިންވަނަ ބައްޔަކީ މަސައްކަތަށް އެލާޖިކު ވުމެވެ‪ .‬މިއީ ވެސް މި‬ ‫ފަސްކުދީންގައި ވެސް ހުރި މައްސަލައެކެވެ‪ .‬އަތުން ފައިން ކަމެއް ކޮށް ބުރައެއް‬ ‫އުފުލުމަކީ ދިރިއުޅުމުގައި ނެތް ކަމެކެވެ‪ .‬މި ބަލި ޖެހުމުން ކަންކަމަށް ހުންނަ‬ ‫ޝައުޤުވެރިކަން މަރުވެދެއެވެ‪ .‬މަސްއޫލިއްޔަތު އުފުލުން ހުއްޓިދެއެވެ‪ .‬ކޮންމެ‬ ‫ގޮތެއް ވަރިހަމަވެދެއެވެ‪ .‬އެހެން މީހުން ކެއްކީމާ ހިހޫތަނުން ކައިލައިގެން‬ ‫އުޅެ އުޅެ އެ ތިބެނީ ފުރާނަ ހިއްޕަވާން މަލަކުލްމައުތު ވަޑައިގަންނަވާންދެން‬ ‫ތޯއްޗެކެވެ‪.‬‬ ‫ހަތަރުވަނަ ބައްޔަކީ މީރު ކެއުންތަކާ ދުނިޔެވީ ޝަހުވަތްތަކަށް‬ ‫ހެސްގަތުމެވެ‪ .‬މި ކަމުގައި މި ކުދީން ވަނީ ހައްދުފަހަނައަޅައިފައެވެ‪.‬‬ ‫ކެއުމަކަށް މިނެއް އިމެއް އިރެއް ބިރެއް ނެތެވެ‪ .‬ކަނީ ކާނެ އެއްޗެކެވެ‪ .‬ބޮނީ‬ ‫ބޯނެ އެއްޗެކެވެ‪ .‬ބޭނުން ވަރަކަށެވެ‪ .‬ހަށިގަނޑުގެ އެ ނޫން ގޮވައިލުންތަކަށް‬ ‫އިޖާބަ ދިނުމުގެ ހަމަ އެކަނި މިންގަނޑަކީ ހަވާ ނަފުސު އެއީ އަރާމެކޭ ބުނެ‬ ‫އިޢުލާނު ކުރުމެވެ‪ .‬ހަރާން‪ ،‬މަނާ‪ ،‬ގަވާއިދު‪ ،‬ޤާނޫނު‪ ،‬މި ފަދަ ލަފުޒުލަފުޒަކީ‬ ‫އެ ކުދީންގެ ބަސްފޮތުގައި ހުންނަ ލަފުޒުލަފުޒެއް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ފަސްވަނަކަމަކީ އަތުގެ ހުދުހަމަށް ޖެހިފައި ވާ ބައްޔެއް ކަމަށް‬ ‫ފެނެއެވެ‪ .‬މި ބަލީގައި ވާ ގޮތަކީ މުށުތެރޭގައި ފައިސާ ހަރު ނުލަނީއެވެ‪.‬‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ލާރިއެއް މުށަށް ލައިފި ނަމަ ޒާތެއްގެ ކަރަންޓެއް އަންނަ ކަހަލައެވެ‪.‬‬ ‫އަބަދު ވެސް ބަލަނީ ކޮންމެ ވެސް ގޮތަކުން އެ ދުއްވައި ލެވޭތޯއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ސަބަބަށްޓަކައި އެހެން އެތައް ބަޔަކަށް ދަރައި ވިކިފައި ވެއެވެ‪.‬‬ ‫ހަވަނަ ބައްޔަށް ބަކުރުބޭ ކިޔައި އުޅެނީ ތުންގަނޑު ހިބަރު ބައްޔެވެ‪.‬‬ ‫ހިބަރަކީ ފަސްރޮނގުމަސްހެން އައިން ހަދައިގެން ބައިބަޔަށް އުޅެވޭ އެއްޗަކަށް‬ ‫ނުވެފައި‪ ،‬އެއީ އައިނުގެ ތެރެއަށް ވަދެގަންނަ ނުރައްކަލަކަށް ވާތީއެވެ‪ .‬އެހެނީ‬ ‫މީގެ ތެރޭގައި މީހަކާ ގުޅިގެން އުޅެވޭ‪ ،‬އުޅޭން ދަންނަ ހަމަ އެކަކު ނެތެވެ‪.‬‬ ‫މިއިން ކުއްޖަކު ތަނަކަށް ހިނގައްޖެއްޔާ އަރާރުމެއް ޒުވާބެއް ތަޅައި ފޮޅުމެއް‬ ‫ނޫނީ އުފަންވެފައެއް ނެތެވެ‪ .‬ހަވާލުވެވިއްޖެ ކަމެއް ބޮއްސުންލުން ފިޔަވައި‬ ‫ތަޖުރިބާ ކުރެވިފައެއް ނެތެވެ‪ .‬ރީތިކޮށް ވާހަކަ ދައްކާކަށް ނުދަނެތެވެ‪.‬‬ ‫ވިސްނައިގެން މައްސަލައެއް ހައްލުކުރުމުގެ ކެތްތެރިކަން އަމުދުން ނެތެވެ‪.‬‬ ‫ނަތީޖާއަކީ މި ފަސްކުދީންނަކީ މުޖުތަމަޢަށް ހުރި ބިރަކަށް ބުރަޔަކަށް‬ ‫ވުމެވެ‪ .‬އެއީ މޭވާ ނާޅާ އާރުނުލާ‪ ،‬ހަމަ އެކަނި ފަތްވެރޭން ހުރި‪ ،‬އޭގެ‬ ‫ބާވަތް ނޭނގޭ ކަށި ގަސްތަކެކެވެ‪ .‬އޭގައި ކާޅު ހާލި ހެދުމަށްޓަކައެވެ‪ .‬ހުވަނި‬ ‫އެޅުމަށްޓަކައެވެ‪ .‬ވިއްސާރައެއްގައި މަޑު ރޯޅިއެއް އަޔަސް‪ ،‬އެއްމެ ފުރަތަމަ‬ ‫ފުރާޅުމައްޗަށް ބިނދިގެން ވެއްޓޭނީ އޭގެ ގޮފިގަނޑުގަނޑެވެ‪.‬‬ ‫މި ހުރިހައި ރިހުމެއް މިހާރު ޖަމާވެފައި ހުރީ މުސްކުޅިވެ ސެލްތައް‬ ‫މަރުވަމުން ދާތީ ބޯ ނުރަވެ ތަލަވަމުން ދާ އާ ބަކުރުބޭގެ ދެމަފިރީންގެ‬ ‫ބޮލުގައެވެ‪ .‬އެމީހުންނަށް ނުނިދިގެން‪ ،‬މީހަކާ ރަނގަޅަށް ވާހަކަ ދައްކައި‬ ‫ނުލެވިގެން އެ އުޅެނީ މި ކަންކަމާ ހުރެއެވެ‪ .‬‬ ‫[ފަސްކުދީންގެ ބަލިތަކާއި މައްސަލަ އެނގިއްޖެ‪ .‬އެކަމަކު މަ ކުރި‬ ‫ސުވާލުގެ އަނެއް ބައި ކޮބައި؟ މަ މި އަހަނީ ދޮށީ ކުއްޖާ އެހައި ތަފާތު ވީ‪،‬‬ ‫އޭނާ އެވަރުގެ ރަނގަޅެއް ވީ ކިޔެއްވެ ހޭ؟] ބަކުރުބޭގެ ދެމަފިރީން ދެއްކި‬ ‫ވާހަކަތައް އަޑު އައްސަވައިފައި ރައްޒާޤު އަނެއްކާ ވެސް ކުރެއްވީ ހަމަ ކުރިން‬ ‫އޭނާ ކުރެއްވި ސުވާލެވެ‪ .‬އޭނާގެ ސަމާލުކަން އޮތީ މުވާޠިނާ މެދުގައެވެ‪.‬‬ ‫ހީވަނީ ގަދަކަމުން ބަކުރުބޭ ލައްވައި ވަކި ވާހަކައެއް ބުނުއްވާން އުޅުއްވާ‬ ‫ހެނެވެ‪ .‬މާޒީގެ ތެރެއިން ކޮންމެވެސް ކަމެއް ހަނދުމަފުޅަށް އައިސްފައި ވާ‬ ‫ފާޑު ރައްޒާޤުގެ މޫނުފުޅުމަތިން އެބަ ޖަހައެވެ‪.‬‬ ‫[ތިޔަ ކަމުގައި އަހަންނަށް މިހާރު ވިސްނޭ އެއްޗެއް ރައްޒާގު‬ ‫ގާތުގައި ހަމަ ބުނާން ވީ ތަ؟] ހުއްޓުން އަރާ ޒާތަކަށް ލަދުވެތި މޫނެއް‬ ‫ދައްކަމުން ބަކުރުބޭ މަޑުމަޑުން ބުނެލިއެވެ‪.‬‬ ‫[އަޖާބު! ބުނީމައިތާ އެނގޭނީ! މަށަށް އެނގޭ ސުވާލު މި ކުރެވެނީ‬ ‫ނިއުކުލިއަރު ބޮމެއް ހަދާން ދަސް ކުރާކަށް ނޫން‪ .‬އެހެން ނަމަތާ ދުނިޔޭގެ‬ ‫ބާރުތަކަށް އެނގިގެން އަހަރެމެން ހައްޔަރުކޮށް‪ ،‬ބުރީ ހަން ނަގައި‪،‬‬ ‫ދަންޖައްސައިފާނެތީ ޖެހިލުން ވާންވީ‪ .‬މަ ބޭނުން ވަނީ ވެގެން އުޅޭ ގޮތެއް‬ ‫ސާފު ވާން] ތަންކޮޅެއް ނުރުހުމުގެ ރާގަކަށް އަޑަށް ބާރު ލައްވައިފައި‬ ‫ރައްޒާޤު ސުވާލު ކޮށްލެއްވިއެވެ‪.‬‬ ‫[މި ވާހަކަ ރައްޒާގާ ދައްކާނެ ގޮތެއް ވެސް އަހަންނަކަށް‬ ‫ ‬ ‫ނޭނގެ‪ .‬އަހަރެންގެ ހަނދާނަށް އެބަ އާދޭ‪ .‬އެ ސޮރު ގުރޭޑު ‪ 12‬ނިންމި‬ ‫އަހަރު ސިފައިންގެޔަށް ވެއްދިޔަ ނުދޭން މަ ކުރި މަސައްކަތް‪ .‬އެކަމުގައި އެ‬ ‫ދުވަހު ރައްޒާގު ދެއްކި ވާހަކަ‪ .‬އޭރު އެއީ މަޖުބޫރުކަމެއް‪ .‬ފަހުން މަ ކަހަލަ‬ ‫ދަރީން ދެކެ ކަނު ލޯބި ވީ އެތައް މައިން ބަފައިންނެއްގެ އުނދަގުލާ ހުރެ‬ ‫ކަމަށް ވެސް ވެދާނެ‪ .‬ސަރުކާރުން އެކަން ހުއްޓަވައިލައްވައިފި‪ .‬އެހެން ވީމާ‬ ‫މަގޭ ދޮށީ ސޮރު ފިޔަވައި ދެން ތިބި ފަސް ކުދީން އެ ތިބީ މިނިވަންކަމުގެ‬ ‫ޖަންގައްޔެއްގައި ބޮޑު ވާ މަޚުލޫޤުންނާ އެއް ގޮތެއްގައި ބޮޑުވެފާ] ބަކުރު‬ ‫ވަރަށް ފުން އަސަރާއެކު ހާމަ ކުރީ އޭނާގެ ފުރަތަމަ ދަރިފުޅުގެ ދިރިއުޅުމުގެ‬ ‫ކާމިޔާބީގެ ސިއްރެވެ‪ .‬އަނެއް ފަސްކުދީން ހަލާކުވި ކަމަށް އޭނާއަށް މިހާރު‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ވިސްނޭ އެއް ސަބަބެވެ‪.‬‬ ‫ [މަ އޭރު ވެސް ބުނީމެއްނު‪ .‬އެ ތަނުގައި ދުވަސްކޮޅަކު ތަޅުވައިލީމާ‬ ‫ހުންނާނީ މީހަކަށް ވެފަޔޭ‪ .‬ތުއްތުކަމާއި ޅަކަން ކެނޑި އަމިއްލަ މައިކަށީގެ‬ ‫ބާރުގައި އަމިއްލަ ފައިމައްޗަށް ތެދުވެ ހިނގައި ބިނގައި‪ ،‬ބޭނުން ނަމަ‬ ‫ދުވެވޭ ވަރު ވެސް ވެފައި ހުންނާނީ‪ ..‬ކޮބާ އެހެން ވީމާ މިހާރު އާބުކުރުގެ‬ ‫ވިސްނުމަކީ] ރައްޒާޤު މި ފަހަރު ކުރެއްވީ ފިސާރި ވަރު ހުރި ސުވާލެކެވެ‪ .‬‬ ‫ [މަގޭ ފަސް ދަރީން މި އުޅޭ ހާލުގައި މި ގައުމުގައި އުޅެނީ އެ‬ ‫ފަސް ކުދީން އެކަންޏެއް ނޫން ދޯ! އެތައް އާއިލާއެއް މި ވަނީ މި ހަލާކުގެ‬ ‫ތެރޭގައި‪ .‬ނަތީޖާއަކީ މުޅި މުޖުތަމަޢު 'ހުސް ކުނިން ފުރުން'‪ .‬އެހެން ވީމާ‬ ‫އަހަންނަށް ކުއްލިއަކަށް މި އައި ޚިޔާލަކީ‪ ،‬ކުރިން ވެސް އޮތް ގޮތަށް‪ ،‬ނޫނީ‬ ‫އެއަށް ވުރެ ވެސް ހަރުދަނާ އުސޫލަކުން މި ކަން އޮންނާނެ ގޮތެއް ހެދުން‪.‬‬ ‫އެ ގޮތަކީ ކިޔަވާ ކުދީން ސިފައިންގެ ޚިދުމަތަށް ނެރުމަށް ބާރު އަޅާ ގާނޫނެއް‬ ‫ފާސް ކުރުން‪ .‬ބޭނުން ވަނީ އެ ތަނުން އެ ދޭ ތަމްރީނުތައް‪ .‬އެކަމަށްޓަކައި‬ ‫ޕެޓިޝަނެއް ހުށަހަޅަން ފެނޭ‪ .‬މި ކަން ކުރެވޭނީ ވެސް ހަމަ ރައްޒާގަށް] ‬ ‫ބަކުރު ހުށައެޅީ ވަރަށް ޒަމާނީ ޚިޔާލެކެވެ‪.‬‬ ‫ދެ ރައްޓެހީންގެ ވާހަކައިން ނިންމުނީ އާ ބަކުރުބޭގެ‬ ‫ ‬ ‫ނަމުގައި މި މައްސަލައިގައި ޕެޓިޝަނެއް ލިޔާށެވެ‪ .‬ބަކުރު ބުނެއެވެ‪ .‬މި ލިޔާން‬ ‫ވާނީ ރައްޒާގެވެ‪ .‬ސިފައިންގެއިން އެ ކުދީންނަށް ދެވޭ ތަމްރީނާއި ލިބިދޭ‬ ‫ހުނަރުތަކުގެ މަޢުލޫމާތު ބޮޑަށް އެނގޭނީ ރައްޒާގަށެވެ‪ .‬މި ޕެޓިޝަނުގައި‬ ‫ދިވެހި ކޮންމެ ބެލެނިވެރިޔަކު ސޮއި ކުރާން ވާނެއެވެ‪ .‬ޒިންމާދާރު ގުޅުންތެރި‬ ‫އުޅުންހުރި މުޖުތަމަޢެއް ބިނާ ކުރުމަށްޓަކައެވެ‪ .‬އެ ފަދަ މަސްއޫލުވެރި ޖީލަކާ‬ ‫ނޫނީ މި ދިވެހި ޤައުމު މާދަމާ ހަވާލު ނުކުރުމަށްޓަކައެވެ‪.‬‬ ‫ ވިދިގެން އައިރޭ ޢިޝާ ނަމާދަށް ރައްޒާޤު ވަޑައިގަތީ އެ ޕެޓިޝަން‬ ‫ހިއްޕަވައިގެނެވެ‪ .‬ނަމާދަށް ފަހު ހަލުއި ހިންގެވުމެއްގައި އެ ވަޑައިގަތީ‬ ‫ބަކުރުބޭމެން ގެޔަށެވެ‪ .‬ބަކުރާ ވެސް އެކީގައެވެ‪.‬‬ ‫ [މަ އިނގޭ ފުރަތަމަ ވެސް ސޮއި ކުރާނީ‪ .‬މަގޭ ނަމުގައި ތިޔަ‬ ‫އޮންނާން ވާނީ ވެސް‪ .‬ކޮންމެހެން ވެސް‪ ،‬މި ކަން ކުރާން ޖެހޭ ސަބަބު‬ ‫ވަރަށް ރަނގަޅަށް ލިޔެވިފައި އޮންނާން ވާނެ އިނގޭ!] ބަކުރު ވަހާކަ‬ ‫ދައްކަނީ ވަރަށް ފޯރީގައެވެ‪ .‬މި ކަމާ ރައްޒާޤު ހުންނެވީ ހައިރާންފުޅުވެފައެވެ‪.‬‬ ‫މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރީން ހަމަ މި ބަކުރުގެ ދޮށީ ދަރިފުޅު ސިފައިންގެއަށް‬ ‫ވައްދާން ޖެހިގެން އެކަން ނުކުރާން އެހައި ގަދަފައި ވިއްދި ބަކުރެއް މި އަދު‬ ‫މިހަރަ އުޅޭ ގޮތެއް ނިކަން ދެކި ބަލާށެވެ!‬ ‫ ރަނގަޅަށް ގޮނޑީގައި ހަމަ ޖެހިލެވުމާއެކު ރައްޒާޤު ހުދު ކުލައިގެ‬ ‫ސިޓީ އުރައެއްގެ ތެރޭން‪ ،‬ފަށްޖަހައިލައިފައި ވާ ކަރުދާސްގަނޑެއް ނަންގަވައި‬ ‫ދިއްކޮށް ލެއްވިއެވެ‪ .‬އާ ބަކުރު އޭގައި ހިފައި ދަމައިގަތް އިރު ހީވީ ހައިވެފައި‬ ‫ވާ ވެނެއް އިން ހަރެއްގެ އަނގަމަތިން އޮޔާ ދިޔަ މަސްފޮއްޗެއް އެ ވެން‬ ‫ނިކުމެ ކުއްލިއަކަށް ދަމައިގަތް ހެނެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު އަންހެނުން ލައްވައި‪،‬‬ ‫ފޮތް ބަލާ އައިނު ގެނެސްގެން‪ ،‬ލޮލުގައި އައިނު އަޅައިލުމާއެކު އެ ގަނޑު‬ ‫ނިއުޅައިލިއެވެ‪ .‬ފުރަތަމަ ވެސް ލޮލުގައި އަޅައިގަތީ‪ ،‬ޕެޓިޝަން ހުށަހަޅާނެ‬ ‫ސަރުކާރުގެ ރަސްމީ ވަކި އިދާރާއެއް ކަނޑައެޅުމުގައި ބަކުރުގެ ލަފާ‬ ‫ބޭނުންފުޅު ވާތީ‪ ،‬ފެށޭ ފޮޅުވަތުގައި ފަންސުރަކުން ރައްޒާޤު ލިޔުއްވައިފައި‬ ‫އޮތް [ކަމާ ބެހޭ ފަރާތަށް] މި ޖުމުލައެވެ‪ .‬ދެން ފުންކޮށް ވިސްނައިލީ‬ ‫ޕެޓިޝަނަށް ދެވިފައި ވާ ނަމަށެވެ‪ .‬އެ ނަމުގައި ހިމެނޭ މާނަތަކަށެވެ‪.‬‬ ‫[‪.....‬ތަރުބަވީ ޕެޓިޝަން]‪ .‬އިރުކޮޅަކު ކަޅި ހުއްޓައިލައިގެން ވިސްނައިލާން‬ ‫އިނުމަށްފަހު‪ ،‬ޒާތަކަށް ދެ ފަހަރަކު ހިކި ކެއްސުމެއް ކެއްސައިލައި ކަރު‬ ‫ކެހިލައިފައި ހަރު އަޑުން އެއްކަލަ ޕެޓިޝަން އެބަހަރަ ކިޔާން ފެށިއެވެ‪ .‬‬ ‫ނަސީބަކުން މާލޫދުބުރިއެއް ބުނާ ރާގަކަށް ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫‪47‬‬

‫‪48‬‬

‫ ވެދުން ސަލާމަށް ފަހު ދަންނަވަމެވެ‪.‬‬ ‫ މިއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ މުސްތަޤުބަލު ބިނާ ކުރުމުގެ ޕެޓިޝަނެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުރިމަގު ސަލާމަތް ކުރުމުގެ ޕެޓިޝަނެވެ‪ .‬ދިވެހީންގެ އަންނާން‬ ‫އޮތް ޖީލުތައް މި ގައުމަށް ލާބަހުރި ބަޔަކަށް ހެދުމުގެ ޕެޓިޝަނެވެ‪ .‬މި‬ ‫ބިމުގައި އެ މީހުންގެ ޙަޤީޤީ ވަޒީފާ އަދާކުރާނެ ބަޔަކަށް އެ ޖީލުތައް‬ ‫ހެދުމަށްޓަކައި ކޮށައިލެވޭ ކާމިޔާބުގެ މަގެވެ‪ .‬މި ކަމުގައި ދިވެހި އެންމެހައި‬ ‫ބެލެނިވެރީން ހިތާއި ރޫޙުން ބައިވެރިވަމުއެވެ‪.‬‬ ‫ދިވެހިރާއްޖެއަކީ މިނިވަން ރާއްޖެއެކެވެ‪ .‬ދިވެހި ކާބަފައިންނަކީ‬ ‫މިނިވަންކަމަށް ލޯބި ކުރި‪ ،‬އެ މިނިވަންކަން ދެމެހެއްޓި ފަޚުރުވެރި‬ ‫ބަޠަލުންނެވެ‪ .‬މިނިވަންކަމުގެ ޙަޤީޤީ މާނަ ދެނެ ތިބެގެން މެއެވެ‪ .‬ހިމުން‬ ‫ދޮންވެލީގެ ފިނޮޅުތަކަކުން އުފެދުނު މި ޖަޒީރާތައް އެ ކާބަފައިން ބިނާ‬ ‫ކުރީ އަގު ނުކުރެވޭނެ ހިއްމަތުންނެވެ‪ .‬ވަޒަން ނުކުރެވޭނެ ޤުރުބާނީންނެވެ‪.‬‬ ‫ދުނިޔެއާއި ދުނިޔޭގެ ތާރީޚު ހައިރާން ކުރި ޙިކްމަތެރިކަމުންނެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ޢިއްޒަތްތެރި ކާބަފައިންގެ ވިސްނުން ތޫނެވެ‪ .‬އަތްތައް އުފެއްދުންތެރިއެވެ‪.‬‬ ‫މަސައްކަތުގައި މުރާއްޔެވެ‪ .‬ހިތްވަރާއި ޢަޒުމު ވަރުގަދައެވެ‪ .‬ރަނގަޅު‬ ‫ހެޔޮ އަމަލެއް ކުރުމުގައި ޖެހިލުންވުމެއް ސިހުމެއް ނެތެވެ‪ .‬ހީވާގިކަމާއި‬ ‫ހުނަރުވެރިކަމުގައި ލާމަސީލު ނަމޫނާތަކެކެވެ‪ .‬ދީންވެރިކަމާއި ކުލުނުވެރިކަމާއި‬ ‫ދޭދޭ އަޚުވަންތަކަމަކީ އެ އައުދާނަ އަޖުދާދުންގެ އިޖުތިމާޢީ ޙަޔާތުގެ ފޭރާމެވެ‪.‬‬ ‫އިންސާނީވަންތަކަމުގެ ޒީނަތްތެރިކަމެވެ‪ .‬އަދާ ހަމައަށް މި ޤައުމު ދުށް އަމަން‬ ‫އަމާންކަމާއި ފާގަތިކަމާއި ބާއްޖަވެރިކަމުގެ އަސްލަކީ މިއެވެ‪.‬‬ ‫ މި އަދު ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބެލެނިވެރީން ޤައުމީ ތަރުބަވީ ޕެޓީޝަނެއް‬ ‫ހުށަހެޅުމުގެ ބޭނުމަކީ‪ ،‬އަޅުގަނޑުމެންގެ ޝަރަފުވެރި ކާބަފައިން ފަދައިން‬ ‫ލޯ ހުޅުވިފައި ވާ‪ ،‬އުޅުން ހުރި ގޮތް ހުރި ޖީލުތަކެއް މި ބިމުގައި ބިނާ‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬ދިވެހި އުއްމަތުގެ މުސްތަޤުބަލު އެ ކުދީންގެ އަތްމަތީގައި އާރާސްތު‬ ‫ކުރުމަށެވެ‪ .‬މި ޕެޓިޝަން ގޮވައިލަނީ‪ ،‬ނިޒާމީ ތަޢުލީމު ފުރިހަމަ ކުރާ ކޮންމެ‬ ‫ދަރިވަރަކު ދިވެހި ޤައުމީ ދިފާޢީ ބާރުގައި ދެ އަހަރު ދުވަހުގެ މުއްދަތަށް‬ ‫ޚިދުމަތް ކުރުމަށެވެ‪ .‬އެކަން އެ ކުދީންގެ މައްޗަށް ލާޒިމު ކުރާ‪ ،‬ނުވަތަ‬ ‫އެކަމަށް ބާރު އަޅައި މަގުފަހި ކުރާ ނިޒާމެއް ނުވަތަ އުސޫލެއް ޤާއިމު ކޮށް‬ ‫ދިނުމަށެވެ‪ .‬މަޤުޞަދަކީ‪ ،‬އެ ދެ އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި އޭނާ ފުރިހަމަ‬ ‫ކުރާ އަސާސީ ތަމްރީނުތަކަކީ މިހާރު މި ޤައުމުގެ ޒުވާނުންނަށް ދިމާވެފައި ވާ‬ ‫ހުރިހައި ބާވަތެއްގެ އިޖުތިމާޢީ ބަލިމަޑުކަމެއްގެ ފަރުވާ ކަމަށް ވުމެވެ‪.‬‬ ‫ ސިފައިންގެ އަސާސީ ތަމްރީނުތައް އެ ތަމްރީނުތައް ފުރިހަމަ ކުރާ‬ ‫މީހާ ވަގުތަށް ފަރުވާތެރި ކުރުވައެވެ‪ .‬ކަންކަން ރާވައި ހިންގާން އަހުލުވެރި‬ ‫ކުރުވައެވެ‪ .‬މީހުންނާ ގުޅިގެން މައްސަލަތައް ހައްލު ކުރުމުގެ ހުނަރުވެރިއަކަށް‬ ‫ހަދައިދެއެވެ‪ .‬ބުއްދީގެ ބޭނުން ހެޔޮ ގޮތުގައި ހިފައި‪ ،‬ވިސްނައި ފިކުރު ކުރުމުގެ‬ ‫ހަމަތައް އޭނާގައި އަށަގަންނަވައެވެ‪ .‬ދޮވެ އިސްތިރި ކުރުމުން ފެށިގެން‬ ‫އަމިއްލައަށް ހެދުން އެޅުމާއި‪ ،‬ކާން ބޯން ތަށީގައި‪ ،‬އޫ ސަމުސަލުގައި ހިފާނެ‬ ‫ގޮތަށް ދާންދެން މި ތަމްރީނުތަކުގައި ދަސްކޮށް ދެވެއެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރަށް‬ ‫އަމުރަށް ކިޔަމަން ގަތުމާއި ޤާނޫނާއި ގަވާއިދުތަކަށް އުފަލުގައި ރުހުމުގައި ބޯ‬ ‫ލެނބުމަކީ މި ތަމްރީނު ދަސްކޮށް ދޭ އެއްމެ މުހިންމު އެއް ފިލާވަޅެވެ‪ .‬ދީނީ‬ ‫ހަރާން ހަލާލާއި އާއްމު އަދަބު ސަދަބު ހިމެނޭ ގޮތުގައެވެ‪ .‬‬ ‫ ޤައުމުގެ ކޮންމެ ޒުވާނަކު ޢަސްކަރީ ދާއިރާގައި ޚިދުމަތް ކުރުން‬ ‫ލާޒިމުވާ އުސޫލެއް ހަމަ ޖެހިފައި އޮތުމަކީ އަޅުގަނޑުމެން އަލަށް ކުރާ ކަމެއް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬ޕޮލެންޑްގައި މި އުސޫލުތައް އޮވެއެވެ‪ .‬ޖަރުމަނާއި އޮސްޓްރޭލިޔާގެ‬ ‫ތަޖުރިބާއަށް ބައްލަވާށެވެ‪ .‬ތަހުޒީބުގެ ނަމޫނާގެ ގޮތުގައި އެއްމެން ބަލާ‬ ‫މަޝްހޫރު ސިންގަޕޫރުގައި ވެސް މި އަދު ވެސް މިކަމަށް ޤާނޫނުތައް ހެދިފައި‬ ‫އެހެރީއެވެ‪ .‬ބޭނުމަކީ ކުޑަ ކުއްޖާ މަންމަގެ ރަޙިމުތެރެއިން ގޭތެރެއިން‬

‫ރަށުތެރެއިން ޤައުމުތެރެއިން ދުނިޔެތެރެއަށް ނިކުންނަ އިރު އޭނާއަށް‬ ‫މި ތަންތާނގެ ތަފާތު އަންގައި ދެވިފައި އޮތުމެވެ‪ .‬އެ ތަފާތާ އެކީގައި‬ ‫އޭނާގެ އުޅުމަށް ގެންނާން ވީ ތަފާތު ދަސްކޮށް ދެވިފައި އޮތުމެވެ‪ .‬ހުރިހައި‬ ‫ތަނެއްގައި ހުރިހައި ހިނދެއްގައި ފެނަށް ދިރޭ ގޮތް ހަދައިދިނުމެވެ‪ .‬އޭގެ‬ ‫މަންފާ ކުރަނީ‪ ،‬ކުރާނީ ހަމަ އޭނާއަށެވެ‪ .‬އޭނާގެ އާއިލާއާއި މުޖުތަމަޢާއި‬ ‫ޤައުމަށް ވެސް މެއެވެ‪.‬‬ ‫ [މީ ވަރަށް ބޮޑު ތެދެއް ރައްޒާގާ! މަގޭ މުވާތިނު ނުދަންނަ‬ ‫މަސައްކަތެއް ވެސް ނޯވޭ‪ .‬ކައްކަން ދަނޭ‪ .‬ކަރަންޓު މައްސަލައެއް ދިމާ‬ ‫ވިޔަސް އޭނަ އެކަމެއްގައި އުޅޭނެ‪ .‬އެހައި ސާފު ތާހިރު ވެސް ވާނެ‪] .‬‬ ‫ބަކުރަށް ވަރަށް ބޮޑަށް މި ވާހަކަތަކާ އެއްބަސް ވެވި ބައިވެރި ވެވިއްޖެއެވެ‪ .‬‬ ‫ސިފައިންގެ ތަމްރީނަކީ ހަމަ އެކަނި ވާލަށް ބަޑި ޖެހުމާއި މީދަލަށް ކޮކަޑިލާން‬ ‫ދަސްކޮށް ދިނުން ކަމަށް ކުރީގައި އޭނާއަށް ހީވެފައިއޮތް އޮތުމަކީ ކިހައިވަރެއްގެ‬ ‫ބޮޑު ކުށް ހީއެއްކަން މިހާރު އޭނާއަށް އިޙްސާސް ކުރެވިއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ‪ .‬‬ ‫ބުމައިގެ އިޝާރާތަކުން ރައްޒާޤު އަނެއްކާ ވެސް އެންގީ ދެން އޮތް ޕެރެގުރާފު ‬ ‫ފެށުމަށެވެ‪.‬‬ ‫ އަސްކަރީ އަސާސީ ތަމްރީނު ނިންމުމުން ދެން ފުރުޞަތު ލިބެނީ‬ ‫ސްޕެޝަލް ޓާސްކްފޯސްގެ ތަމްރީނުތަކަށެވެ‪ .‬އެއަށްފަހު‪ ،‬ސްޕެޝަލްފޯސަސްގެ‬ ‫ތަމްރީނުތަކެވެ‪ .‬ދެން އެން‪.‬ސީ‪.‬އޯ ކޭޑާއެވެ‪ .‬އޭރު އެނާ ހުންނާނީ ޕްރައިވެޓް‬ ‫ރޭންކުން ނަން ކޮމިޝަންޑް އޮފިރަސަކަށް މަގާމު އުފުލިގެންދާ ފެންވަރުގައެވެ‪.‬‬ ‫މިހައި ހިސާބުން އަމިއްލަ ޒިންމާއާ ބެލެހެއްޓުންތެރިކަމުގެ ދަށުން އެތައް‬ ‫ބަޔަކު ބަލަހައްޓައި ގެންގުޅެވޭނެ ހުނަރުތައް ދަސްކޮށް ދެވެއެވެ‪ .‬މި‬ ‫ކަމަށްޓަކައި އިތުރު ތަމްރީނުތައް ދެވެއެވެ‪ .‬ޑްރިލިންގ އިންސްޓްރަކްޓަރ‬ ‫ކޯހެވެ‪ .‬ސްވިމިންގ އިންސްޓްރަކްޓަރ ކޯހެވެ‪ .‬ޕީޓީ އިންސްޓްރަކްޓަރ ކޯހެވެ‪.‬‬ ‫ވެޕަން އިންސްޓްރަކްޓަރ ކޯހެވެ‪ .‬އަދި ޓެކްޓިކްސް އިންސްޓްރަކްޓަރ ކޯހެވެ‪.‬‬ ‫މި ފަދަ އެތައް ތަމްރީނެއް ލިބި ނިމޭ އިރު އޭނާ ހުންނާނީ އެތައް ބަޔަކު‬ ‫ގޮވައިގެން އުޅޭން‪ ،‬ކަންކަން ރަވައިގެން ކުރާން ފިސާރި ރަނގަޅަށް ދަންނަ‬ ‫މީހަކަށްވެފައެވެ‪ .‬އަމިއްލަ ނަފުސުގެމައްޗަށް އިތުބާރު އުފެދި ހަޔާތުގެ‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކާ ކުރިމަތިލުމުގެ ފުރިހަމަ ޤާބިލުކަން ލިބިފައެވެ‪.‬‬ ‫ [އޭ ރައްޒާގާ! މިވަރު ކަމެއްކަން އެނގުނު ނަމަ މަވެސް މި‬ ‫ކޯސްތައް ހެދީމުސް‪ .‬އޭރުން އަރާރުން ވިޔަ ނުދީ ހަތަރު އަނބިން‬ ‫ގެންގުޅުމުގެ ހުނަރު ވެސް ހުންނާނެ ދޯ!] ހިތް ހަމަ ޖެހުނުލެއް ބޮޑުކަމުން‬ ‫ކަންނޭނގެއެވެ‪ .‬މިހައި ހިސާބަށް ކިޔައިފައި އާ ބަކުރު ފެށީ ސަމާސާ‬ ‫ކުރާށެވެ‪ .‬‬ ‫[ހެހެހެހެ! އެހެން ދޯ! ހަގީގަތުގައި ކޮންމެ މީހަކު ސިފައިންގެ‬ ‫އޮފިސަރަކަށް ވާށެކޭ ނޫން މި ބުނަނީ އިނގޭ! މިހާރު ‪ 19‬އަހަރުގައި ސްކޫލު‬ ‫ނިންމައިފައި ސިފައިންގޭގައި ދެ އަހަރު ވެފައި ބޭނުން ދާއިރާއެއް އިޚްތިޔާރު‬ ‫ކުރެވިދާނެ‪ .‬ދެން ތިން އަހަރުން ފުރަތަމަ ޑިގުރީ ނެގޭ އިރު ހުންނާނީ ‪24‬‬ ‫އަހަރު ވެފައި‪ .‬އެ ވީ މީހަކާ އިންނަން‪ .‬މާސްޓަރ ޑިގުރީ ނެގޭ އިރު ‪26‬‬ ‫ނޫނީ ‪ 27‬ކަމަށް ބަލަމާ! ދެން ‪ 30‬އަހަރު ވާ އިރު ހުންނާނީ ޕީ‪.‬އެޗް‪.‬ޑީ‬ ‫ހޯލްޑަރަކަށް ވެފާ‪ .‬އުޅެން ދަސްވެފައި‪ .‬މޮޅެއް ނޫންތަ މި ގޮތް] ރައްޒާޤު‬ ‫އޭނަގެ ވިސްނުން ހިއްސާ ކޮށްލިއެވެ‪ .‬އަދި ކުރިޔަށް ގެންދާން އިޝާތްރާތް‬ ‫ކުރިއެވެ‪.‬‬ ‫ ވީމާ ދަންނަވަމެވެ‪ .‬ދަރިވަރުންގެ މައްޗަށް ޢަސްކަރީ ޚިދުމަތާއި‬ ‫އެ ތަމްރީނު ލާޒިމު ކުރުމަކީ‪ ،‬ނުވަތަ އެ ފަދަ މަގެއް ތަނަވަސް ކޮށް‬ ‫ދިނުމަކީ‪ ،‬އެ ކުދީން ގާނައިލުމެއް ނޫނެވެ‪ .‬އަދި ކިޔެއްތަ؟ އެއީ އެކުދީން‬ ‫ހާނައިލުމެވެ‪ .‬އެހެނީ އިސްވެ ދަންނަވައިލި ތަމްރީނުތައް ފުރިހަމަ ކޮށްފައި‬ ‫ވާ މީހެއްގައި ތިރީގައި މި ދަންނަވާ ސިފަތައް ފުރިހަމައަށް އަށަގަނެ‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ހަރުލައިފައި ވާނެތީއެވެ‪ .‬އެ ސިފަތަކަކީ؛‬ ‫‪1 .1‬އަމިއްލަ ނަފުސުގެ މައްޗަށް ފުރިހަމައަށް‬ ‫އިތުބާރު ލިބިފައިވުމެވެ‪)Confidence( .‬‬ ‫‪2 .2‬ދީނާއި ޤައުމު ދެކެ ލޯބިވުމެވެ‪.‬‬

‫ތާރީޚުގެ ތެރެއިން ‪...‬‬

‫(‪)Religion & Patriotism‬‬

‫‪3 .3‬އަދަބު‬

‫އަޚުލާޤާއި‬

‫ގޮތް‬

‫ހުރުމެވެ‪.‬‬

‫ސިފައިންނަށް ދެވޭ‬ ‫ޝަރަފުގެ ނިޝާން‬

‫(‪)Manner‬‬

‫‪4 .4‬ކަންކަމާ މެދު ދެކޭ ގޮތް ރަނގަޅުވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫(‪ )Attitude‬‬ ‫‪5 .5‬ގަޔާވެގެން ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު ކަންކަން‬ ‫ކުރުމެވެ‪)Enthusiasm( .‬‬ ‫މި ފަސް ސިފަ ހުރެއްޖެ ކޮންމެ‬ ‫ދަރިޔަކީ ދިވެހި ޤައުމަށް ފައިދާ ހުރި އަގުހުރި‬ ‫މުވާޠިނަކަށް ވާނެއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ހަކަތަ މި‬ ‫ޤައުމަށްޓަކައި ހޭދަ ކުރާނެއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ފުރާނަ‬ ‫މި ދީނަށްޓަކައި ހިބަ ކުރާނެއެވެ‪ .‬އޭނާގެ ފިކުރު‬ ‫މި އުއްމަތުގެ ބާއްޖަވެރި މުސްތަޤުބަލަށްޓަކައި‬ ‫ދަމަހައްޓާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އެކީ‬ ‫އިޚުލާޞްތެރިކަމާ‬ ‫އާއިލާގައި ލޮބުވެތި‪ ،‬މުޖުތަމަޢުގައި ނިޔަނެތި‪،‬‬ ‫ޤައުމުގައި ވިޔަވެތި ދަރިޔަކަށް އެ ޒުވާނާ‬ ‫ވާނެއެވެ‪ .‬މި ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ނިޒާމީ ތަޢުލީމު‬ ‫ފުރިހަމަ ކުރާ ކޮންމެ ދަރިވަރަކު އަސްކަރިއްޔާގައި‬ ‫ދެ އަހަރު ޚިދުމަތް ކުރުން ލާޒިމު ކުރާ ނުވަތަ‬ ‫އެކަމަށް ބާރުއަޅައި މަގުފަހިކުރާ ބިލެއް ހުށަހަޅައި‬ ‫ދެއްވުން އެދި މި ޕެޓިޝަނުގައި އަޅުގަނޑުމެން‬ ‫މި ލިޔުން ކީ ކޮންމެ ބެލެނިވެރިޔަކު ސޮއިކޮށް‬ ‫ހުށަހެޅީމުއެވެ‪.‬‬ ‫ސޮއި ‪...................‬‬ ‫އަބޫބަކުރު އިބުރާހީމް ‪.........‬‬

‫އިޚްލާޞްތެރި އަގުހުރި ޤައުމީ ޚިދުމަތެވެ‪ .‬ދީނާއި ޤައުމަށްޓަކައި‬

‫ަހ ާވލާ‪:‬‬

‫މަތިވެރި ކާމިޔާބީއާއި ދައްކުވައިދީފައިވާ ކުޅަދާނަކަމާއި ހުނަރެވެ‪.‬‬

‫ ‬

‫ޝަރަފުގެ ނިޝާނެކެވެ‪ .‬ޝަރަފުގެ ނިޝާން ރަމްޒުކޮށްދެނީ އެމީހެއްގެ‬

‫ވެފައިވާ ވަފާތެރި ޤުރުބާނީއެވެ‪ .‬ޚިދުމަތުގައި ހާސިލުކޮށްފައިވާ‬ ‫ތަމްސީލުކޮށްދީފައިވާ‬

‫ހާސިލުކުރާ‬

‫އިން ސިންގަޕޯރ‪ .‬ވޯޑް ޕްރެސް‪( .‬ނެގީ‪ 16 ،‬މާރިޗު‬ ‫‪.)2014‬‬

‫‪cannot-be-shortened /‬‬

‫އާރމީ ކޮންސް ކްރިޕްޝަން‪ .‬ދަ ޓެލެގްރާފު (ނެގީ؛ ‪16‬‬ ‫މާރިޗު ‪.)2014‬‬ ‫‪http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/‬‬ ‫‪europe/poland/2505447/Poland-ends-army‬‬‫‪conscription.html‬‬

‫ބަސްދީގަތުން‪:‬‬ ‫‪g g‬އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު މާޖިދު‬

‫ޝަރަފުގެ‬

‫ރިވެތި‬

‫އަޚްލާޤެވެ‪.‬‬

‫ނިޝާނަކީ‪،‬‬

‫އެ‬

‫ސިފައިންގެ‬

‫ޝަރަފުގެ‬

‫މީހުން‬

‫ނިޝާނެއް‬

‫ހާސިލުކުރުމަށްފަހު އެމީހެއްގެ ކިބައިން ނިގުޅައި ގަނެވޭ އެއްޗެއް‬

‫‪http://rsismilitarystudies.wordpress.com /‬‬

‫‪g g‬މެތިޔު ޑޭ އިން ވާސަރ‪ .)2008( .‬ޕޮލެންޑް އެންޑް‬

‫ކުލަޔާއި‬

‫ޚިދުމަތް ފާހަގަކޮށް އެ ޚިދުމަތުގެ އަގުވަޒަން ކުރުމުގެ ގޮތުން ދެވޭ‬

‫‪g g‬ބާނާރޑް އެފް‪.‬ޑަބްލިޔު‪.‬ލޫ‪ .)2013( .‬ކޮންސްކްރިޕްޝަން‬

‫‪2013/06/18/ conscription-in-singapore-and-why-it-‬‬

‫ސިފައިންނަށްދެވޭ‬

‫މެޑެއްޔަކީ‬

‫އެމީހެއްގެ‬

‫ނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ ‬

‫ސިފައިންގެ ޔުނީފޯމުގައި ޝަރަފުގެ ނިޝާން އެންމެ ފުރަތަމަ‬

‫ބޭނުންކުރެއްވި ބޭފުޅަކީ ސިފައިންގެ ކޮމާންޑަރުކަން ‪ 18‬ޖެނުއަރީ‬

‫‪ 1921‬ހުން ‪ 22‬ޑިސެމްބަރު ‪ 1932‬އަށް ކުރެއްވި ސުމުއްވުލް‬

‫އަމީރު މުޙައްމަދު ފަރީދު ދީދީއެވެ‪ .‬އެމަނިކުފާނު ޔުނިފޯމުގައި ތިން‬

‫މެޑެއްޔެއް ބޭނުން ކުރެއްވިއެވެ‪ .‬ސިފައިންގެ ޔުނީފޯމްގައި މެޑެލް‬

‫ބޭނުންކުރައްވަން ފެއްޓެވުމުގެ އިތުރުން ސިފައިންގެ އޮފިސަރުންގެ‬

‫ޔުނިފޯމެއް އުފައްދަވައި ބޭނުންކުރައްވަން ފެއްޓެވީވެސް މުޙައްމަދު‬

‫ފަރީދު ދީދީއެވެ‪.‬‬

‫‪g g‬ސިނިއަރ ޑްރިލް އިންސްޓްރަކްޓަރ މުޙަންމަދު ޝާން‬

‫‪49‬‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫ުއ ަރ ަމ ީ‬ ‫ތ‬ ‫ެކ ްނ ަ‬ ‫ސ ުރ‬ ‫ސ ިއޓީ ފޮރ ެހ ްލތު ެއ ިޑ ުއ ޭކޝަން (ޝީ)‬ ‫ސ ަ‬ ‫ސ ަޓ ަކށް ޮ‬ ‫ރ ުކ ެއ ް‬ ‫§ § ިމއީ ައ ްއޑަނަ ަމ ަޖ ްއ ާލއިން ުކރި ި‬ ‫ނ ެކވެ‪.‬‬ ‫ނވާ ަފއިވާ ަމ ްޒމޫ ެ‬ ‫ރ ަމށް ފޮ ު‬ ‫ޝ ިއޢު ުކ ު‬ ‫އިން ައ ްއޑަނަ ަމ ަޖ ްއ ާލ ަގ ިއ ާ‬

‫އުރަމަތީ ކެންސަރު ފެށެނީ އުރަމަތީގެ ޓިޝޫއިންނެވެ‪ .‬މިކެންސަރުގެ‬ ‫ދެބާވަތެއްވެއެވެ‪ .‬އެއީ ލޮބިއުލާ ކާސިނޯމާ އާއި‪ ،‬ޑަކްޓަލް ކާސިނޯމާ އެވެ‪.‬‬ ‫ކިރު އުފައްދައިދޭ ހިސާބަށް (ލޮބިއުލްސް) އަށް ޖެހޭ ކެންސަރަކީ ލޮބިއުލާ‬ ‫ކާސިނޯމާއެވެ‪ .‬ވަށްގަޑަށް ކިރު ފޮނުވައިދޭ ހޮޅި (ޑަކްޓް)އަށް ޖެހޭ ކެންސަރ‬ ‫އަކީ ޑަކްޓަލް ކާސިނޯމާއެވެ‪ .‬ގިނަ މީހުންނަށް ޖެހެނީ މިވަށްތަރެވެ‪.‬‬

‫ސ ަބ ުބ ަތއް‪:‬‬ ‫ނސަރ ެޖހެން ެމ ުދ ެވރި ާވ ަ‬ ‫ކެ ް‬ ‫ދ ހޯދިފައެއް ނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫ކެންސަރ ޖެހެން މެދުވެރިވާ ސީދާސަބަބު އަ ި‬ ‫ނދާ ސަބަބުތަކެއް ވަނީ‬ ‫ނަމަވެސް ކެންސަރ ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު ބޮޑުވެގެ ް‬ ‫ހޯދިފައެވެ‪.‬‬

‫އަންހެނުންނަށް‬ ‫ގ މީހަކަށް އުރަމަތީގެ ކެންސަރ ޖެހިފައިވާނަމަ އާއިލާގެ އެހެން‬ ‫~ ~އާއިލާ ެ‬ ‫މީހުނަށް‪.‬‬ ‫~ ~‪ 20%‬އާއި ‪ 30%‬އަންހެނުންނަށް ކެންސަރު ޖެހެނީ އާއިލާގެފަރާތުން‬ ‫ވާރުތަވެގެންނެވެ‪.‬‬

‫ރ ޮކ ުޅ ަގއި‬ ‫ރކަން ަބ ީލގެ ުކ ީ‬ ‫ނސަރ ުހ ި‬ ‫ކެ ް‬ ‫އެނގުން‬

‫ސ ަބ ަބކީ‬ ‫ަ‬

‫ަބ ީލގެ‬

‫ނމަ ަބލި ެއ ްއ ޮކށް‬ ‫ރ ޮކ ުޅ ަގއި އެނ ިގ ްއޖެ ަ‬ ‫ުކ ީ‬ ‫ރސަ ުތ ޮބޑު ާވ ީތ ެއވެ‪.‬‬ ‫ރ ުމގެ ފު ު‬ ‫ސ ަހ ުކ ު‬ ‫ަފ ޭ‬ ‫‪50‬‬

‫~ ~‪ 50‬އަހަރުން މަށްޗަށް ދިއުމުން ކެންސަރ ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫އިތުރެވެ‪.‬‬ ‫~ ~އުރަމަތީގެ ކެންސަރ ޖެހިފައި ހުރި މީހެއްނަމަ އޯވޭރިއަންއަށް‬ ‫(ބިސް އުފައްދައިދޭ ގުނަވަނަށް) ކެންސަރ ޖެހުމުގެ ފުރުސަތު‬ ‫އިތުރެވެ‪ .‬‬

‫ރސަތު ިއތުރީ‪:‬‬ ‫ނސަރ ެޖ ުހ ުމގެ ފު ު‬ ‫ރ ަމތީ ކެ ް‬ ‫ުއ ަ‬

‫ނ ެމވެ‪.‬‬ ‫ުމހި ް‬

‫އުމުރުން ދުވަސްވުމުން‬

‫އަލާމާތްތައް‬ ‫~ ~އުރަމަތީގައި ނުވަތަ ކިހިލިފަތީގައި ހަރު އަދި ރާޅުކަމެއް ހުރި‬ ‫ގޮށެއް ފާހަގަވުން‪.‬‬ ‫ބަދަލުއައުން‪.‬‬ ‫~ ~ވަށްގަނޑަށް‬ ‫ވަޅުވަދެފައިހުރުން)‬

‫(ރަތްވުން‪،‬‬

‫ރާޅުވުން‪،‬‬

‫~ ~ވަށްގަނޑުން ދޮސް ނުވަތަ ލޭ އައުން‪.‬‬ ‫ކެންސަރ ހުރިކަން ބަލީގެ ކުރީކޮޅުގައި އެނގުން‬ ‫މުހިންމެވެ‪ .‬ސަބަބަކީ ބަލީގެ ކުރީކޮޅުގައި އެނގިއްޖެނަމަ ބަލި‬ ‫އެއްކޮށް ފަސޭހަކުރުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑުވާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ފިރިހެނުންނަށްވެސް އުރަމަތީގެ ކެންސަރ ޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ފިރިހެނުންގެ މިހިސާބަށް ކެންސަރ ޖެހެނީ ނިސްބަތުން‬ ‫ވަރަށް މަދުންނެވެ‪ .‬ފާހަގަވެދާނެ އަލާމާތަކީ (ލަމްޕް) ހަރުތަންކޮޅެއް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ނ ތަނެއްގަ ި‬ ‫އ‬ ‫އުރަމަތީގެ މަސްގަނޑުގައި ނުވަތަ ކިހިލިފަތްދަށާއި އެހިސާބު ް‬ ‫ދ ތަންކޮޅެއް‬ ‫ހުރިކަން ފާހަގަވުމެވެ‪ .‬ތަދު އިހްސާސްނުވި ނަމަވެސް މިފަ ަ‬ ‫ފާހަގަވެއްޖެނަމަ ޑަކްޓަރއާއި މަޝްވަރާ ކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫ގ އެހެން‬ ‫ތ ކެންސަރ ޖެހިގެން ހަށިގަނޑު ެ‬ ‫ށ އުރަމަ ީ‬ ‫ފިރިހެނުންނަ ް‬ ‫ށ ހިނގައްޖެނަމަ ފެނިދާނެ އަލާމާތަކީ‪-:‬‬ ‫ރ ހިސާބަ ް‬ ‫ހިސާބަކަށް އަސރުކު ާ‬ ‫

ކަށިތަކުގައި ރިއްސުން‬ ‫

އުރަމަތީގައި‪ ،‬ކިހިލިފަތީގައި ރިއްސުން‬ ‫

އަތް ދުޅަވުން‬ ‫

ބަރުދަން ލުއިވުން‬ ‫ސޓް‬ ‫ރވޭ ެޓ ް‬ ‫ނގަންނަން ކު ެ‬ ‫ނސަރ ދެ ެ‬ ‫ރމަ ީތގެ ކެ ް‬ ‫އު ަ‬ ‫« «އުރަމަތީގެ ސްކޭން (މެމޯގްރާމް)‬ ‫« «އެމް އާރް އައި‬ ‫« «އުރަމަތީގެ ބައޮޕްސީ‬ ‫« «ސީޓީ ސްކޭން‬ ‫ކ ކުރުމުގެ ގޮތުން އުރަމައްޗާއި‪ ،‬ކިހިލިފައްޗާއި‪ ،‬ކަރާއި‪ ،‬މޭމަތިގައި‬ ‫ޗެ ު‬ ‫އަތްލައިގެން‪ ،‬ޑަކްޓަރ ބައްލަވާނެއެވެ‪.‬‬

‫ސ ުތ ޮބޑު‬ ‫ރ ަ‬ ‫ނސަރ ެޖ ުހ ުމގެ ފު ު‬ ‫ރ ަމ ީތގެ ކެ ް‬ ‫ުއ ަ‬ ‫ޗއި‬ ‫ށ ާ‬ ‫ރ ަމ ް‬ ‫ރއިން އު ަ‬ ‫ީމހުން ޭދތެރެ ދޭ ެތ ެ‬ ‫ރއި‪ޭ ،‬މ ަމ ީތ ަގއި ައ ިމ ްއ ަލ ައށް‬ ‫ޗއި‪ަ ،‬ކ ާ‬ ‫ިކ ިހ ިލ ަފ ްއ ާ‬ ‫އަތްލައިގެން ބަލައި އެއްވެސް މައްސަލައެއް‬ ‫ނ ެމވެ‪.‬‬ ‫ރ ޭވތޯ ެބލުން ުމހި ް‬ ‫ާފ ަހގަ ކު ެ‬ ‫ނ އެހެން ގުނަވަނަކަށް ކެންސަރުގެ އަސަރުކޮށްފައިހުރިތޯ‬ ‫މީގެ އިތުރު ް‬ ‫ހން ޓެސްޓުތައް ހަދާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ބެލުމަށް އިތުރު އެ ެ‬ ‫ފަރުވާ‬ ‫ތ މަރުހަލާ‬ ‫ނ ތަފާ ު‬ ‫އުރަމަތީގެ ކެންސަރުގެ ފަރުވާ ބިނާވެގެންވަ ީ‬ ‫ރ ކިތައްވަނަ‬ ‫ތރާއި ހު ީ‬ ‫ތަކަށެވެ‪ .‬ފަރުވާ ދިނުމުގައި ބަލާނީ ކެންސަރުގެ ވައް ަ‬ ‫ސްޓޭޖް (މަރުހަލާ) ގައިތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ރ ަތއް‬ ‫ަފރު ާވގެ ަވއް ަތ ު‬ ‫ ކީމޯތަރަޕީ‬‫ ރޭޑިއޭޝަން‬‫ އޮޕަރޭޝަން‬‫‪www.addana.mv‬‬

‫އުރަމަތީގެ ކެންސަރ ޖެހުމުގެ ފުރުސަތުބޮޑު މީހުން ދޭތެރެ‬ ‫ދޭތެރެއިން އުރަމަށްޗާއި ކިހިލިފައްޗާއި‪ ،‬ކަރާއި‪ ،‬މޭމަތީގައި އަމިއްލައަށް‬ ‫އަތްލައިގެން ބަލައި އެއްވެސް މައްސަލައެއް ފާހަގަ ކުރެވޭތޯ ބެލުން‬ ‫މުހިންމެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތަށް އޮށޯތުމަށްފަހު މެދު ތިން އިގިލިން އުރަމަތީގައި‬ ‫ވަށައިގެން އެކި ވަރަށް އޮބަމުން އިގިލިތައް މަޑުމަޑުން ގެންދާށެވެ‪.‬‬ ‫އުރަމަތީގެ ހުރިހާ ހިސާބެއްވެސް (ލަމްޕްއެއް) ހަރުތަންކޮޅެއް ފާހަގަ‬ ‫ކުރެވޭތޯއެވެ‪ .‬ކަރުކައިރިން ފެށިގެން އުރަމަތީގެ އެންމެ ދަށު ހިސާބުވެސް‬ ‫މަޑުންނާއި ބާރަށް ފިއްތައިގެން ބަލާށެވެ‪ .‬މިގޮތަށް ދެފަރާތްވެސް‬ ‫ބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫ލޯގަނޑެއްގެ ކުރިމަތީގައި މިގޮތަށް ހުރެގެން ބަލާނީ އުރަމަށްޗަށް‬ ‫ތަފާތު ބަދަލެއް އައިސްފައި ހުރިތޯއެވެ‪ .‬ފަރުވާވެ ބަލާށެވެ‪( .‬ލަމްޕެއް)‬ ‫ގޮށެއް ފާހަގަވޭތޯއެވެ‪ .‬ނުވަތަ އުރަމަތި ހުރި ސިފައާއި ސައިޒަށް‬ ‫އެއްވެސް ބަދަލެއް އައިސްފައި ވޭތޯއެވެ‪ .‬މިގޮތަށް އަތް އުފުލައިގެންހުރެ‬ ‫ކިހިލިފަތްދަށާއި އުރަމަތީގެ ހުރިހާ ހިސާބެއް ރަނގަޅަށް ބަލާށެވެ‪.‬‬ ‫(ލަމްޕެއް) ގޮށެއްފަދަ ހަރުތަންކޮޅެއް ފާހަގަ ވޭތޯއެވެ‪.‬‬ ‫ވަށްގަނޑުގެ ކޮޅު ދެއިގިލިން ފިއްތާލައިގެން ލޭ ނުވަތަ‬ ‫ދޮސްފަދަ އެއްޗެއް އާދޭތޯއެވެ‪.‬‬ ‫މިއީ ވަރަށް ފަސޭހައިން ބަލައިލެވޭނެ ގޮތެކެވެ‪ .‬އެހެންމީހެއްގެ‬ ‫އެހީތެރިކަމެއް މިކަމަކަށް ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ‪ .‬މިގޮތަށް އަމއިްލައަށް‬ ‫ބެލުމަށްފަހު އެއްވެސް ކަމެއް ފާހަގަ ކުރެވިއްޖެނަމަ ޑަކްޓަރއާ‬ ‫‪،‬މަޝްވަރާ ކުރާށެވެ‪.‬‬ ‫ނ ފެށިގެން‬ ‫ނަތީޖާ އެންމެ ރަނގަޅަށް އެގޭނީ ޕީރިއަޑްވާ ދުވަހު ް‬ ‫‪ 7-10‬ދުވަހާ ދެމެދުން ދުވަހެއްގައި ބަލައިގެންނެވެ‪ .‬މިގޮތަށް‬ ‫ވހަކާ ދިމާކޮށް‬ ‫ބެލުމުގައި އެންމެ ރަގަޅީ ކޮންމެ މަހެއްގެވެސް އެއްދު ަ‬ ‫ބެލުމެވެ‪.‬‬

‫‪51‬‬

‫ރ ީހމް ަވ ީޙދު‬ ‫ނމާ ިއ ްބ ާ‬ ‫ބި ް‬

‫ވާރޭވެހެން ފެށީ އަހަރެން މަގު‬ ‫މެދުގައި ހުއްޓައެވެ‪ .‬ވަށައިގެން ފެންނަން އޮތީ‬ ‫އަނދިރިކަމާއި ފަޅުކަމެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬ކުއްލިއަކަށް‬ ‫ބޯމަތިވި ވިލާގަނޑެއް ނޫނެވެ‪ .‬އުދަރެސް‬ ‫ބަނަވެ‪ ،‬ވައިގަދަވަމުންދާތާ ކިތަންމެ އިރެކެވެ‪.‬‬ ‫އަހަރެންގެ ދިރިއުޅުން ފަދައިންނެވެ‪ .‬ހިތާމައިގެ‬ ‫ބޯ ވާރޭ އަހަރެންގެ ހަޔާތަށް އޮހިގަތީ‪ ،‬ވަހުމުގެ‬ ‫ކަޅު ވިލާތައް އެތައް ދުވަހެއް ވަންދެން ބޯމަތީގައި‬ ‫އެނބުރުމަށް ފަހުގައެވެ‪ .‬ކުއްލިއަކަށް އަހަރެންގެ‬ ‫ހަޔާތުގެ ފީތާ ނުއަތަށް އޮޅެން ފެށިއެވެ‪ .‬މާލެއަށް‬ ‫އަންނަންޖެހުނު ހިސާބަށެވެ‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫ އަހަރެން މާލެ ފެއިބީ ބައްޕަގެ‬ ‫އުފެދުމުގައި‬ ‫ގެއަށެވެ‪.‬‬ ‫ރައްޓެއްސެއްގެ‬ ‫އަހަންނަކީ‪ ،‬ހިސާބެއްގެ އުނިކަމެއް ހުރި‬ ‫ކުއްޖެކެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ހަށިގަނޑުގެ ދެ ފަޅި‬ ‫މަސައްކަތްކުރަނީ ދެ ވަރަށެވެ‪ .‬އެއް ފަޔާއި‪،‬‬ ‫އެއް ލޮލާއި‪ ،‬އެއް އަތް ތަންކޮޅެއް ބައްޔެވެ‪.‬‬ ‫ހިނގާއިރު ކުޑަ އައިބެއް ހުރެއެވެ‪ .‬އެކަމަކު‪،‬‬ ‫އާންމުކޮށް މީހުން ކޮށްއުޅޭ ހުރިހާ މަސައްކަތެއް‬ ‫އަހަންނަށް ކުރެވެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ ހަތަރެސްފައި‬ ‫ސަލާމަތުން ހުންނަ މީސްމީހުން ކުރަން ބޭނުން‬ ‫ނުވާ ކަހަލަ މަސައްކަތް ވެސް އަހަރެން‬ ‫ކުރަމެވެ‪.‬‬

‫ އަހަރެން މާލެއައީ މީހަކާ އިންނާކަށް‬ ‫ނޫނެވެ‪ .‬އެކަމަކު‪ ،‬އާމްދަނީ ހޯދައިގެން އެ‬ ‫އިން ކޮންމެވެސް މިންވަރެއް ރަށަށް ފޮނުވުމުގެ‬ ‫ބޭނުމުގައެވެ‪ .‬އެހެންނަމަވެސް‪ ،‬ހިތަކީ ކާކަށް‬ ‫ތަބާވާ އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟ ލެނބެންވީ ދިމާއަކަށް‬ ‫ލެނބޭނެއެވެ‪ .‬އަހަރެން އުޅޭ ގޭގެ ކުރިމަތީގައި‬ ‫ހުންނަ ގޭގެ އަންހެންކުއްޖަކު އަހަރެންގެ ލޮލުގައި‬ ‫އަޅައިގަތެވެ‪ .‬ނަމަކަށް ހަމްދާ ކިޔާ އެ ކުއްޖަކީ‪،‬‬ ‫ބަސްމަދު ކުއްޖެކެވެ‪ .‬އަބަދު ވެސް ލާފައި‬ ‫ހުންނަނީ ކަޅު ހެދުމެވެ‪ .‬ފެންނަން ހުންނަނީ‬ ‫ހަމައެކަނި މޫނެވެ‪ .‬އެ މޫނުގެ ތަޢާރުފުގައި‬ ‫އެތައް ބައިތެއް ހެދިދާނެއެވެ‪ .‬އޭނަގެ މިޒާޖު‬ ‫އެކަނި ވެސް އެއީ ކުރު ވާހަކައެކެވެ‪ .‬މަގުހިނގާ‬ ‫މީހުނާ ކަޅިހަމަކޮށެއް އޭނަ ނުބަލާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޮޑާކަމެއް ނުހުންނާނެއެވެ‪ .‬އޭނަގެ ރައްޓެއްސަކާ‬ ‫ދިމާއަށް ހިނިތުންވެލިތަން ދުރުދުރުން އަހަރެން‬ ‫ދުށީމެވެ‪ .‬އަހަރެންގެ ހިތަށް ލިބުނީ‪ ،‬އަޖައިބެއް‬ ‫ކަހަލަ ފިނިކަމެކެވެ‪ .‬އެއީ އަހަރެންގެ ފެންވަރު‬ ‫ނޫންކަން އެނގިހުރެ ވެސް‪ ،‬އޭނަގެ ބޯކޮޅު‬ ‫ބެލުނެވެ‪ .‬ބެލުނު މޮޔަ ފަހުން ހިތަށްއެރިއެވެ‪.‬‬ ‫ހަމްދާ ވީ މީހެއްގެ އަންބަކަށެވެ‪.‬‬ ‫ މިސްރާބު އޮޅިފައިވާ އަހަރެންގެ‬ ‫ހަޔާތުގެ ލަގަނުގައި އަލުން ހިފީމެވެ‪ .‬އެއްފަހަރާ‬

‫އެތައް ތަނެއްގައި އަހަރެން ވަޒީފާއަދާކުރަން‬ ‫ފެށީމެވެ‪ .‬ކޮންމެ ތަނެއްގައި ވެސް ކުރަނީ އެއް‬ ‫މަސައްކަތެކެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬ތަންތަނަށް އެއްޗެހި‬ ‫ޕޯސްޓުން‬ ‫ބަތްޕާރުސަލާއި‪،‬‬ ‫ގެންދިޔުމެވެ‪.‬‬ ‫އަންނަ ތަކެއްޗާއި‪ ،‬ޕިއްޒާ ވެސް އޭގެތެރޭގައި‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪ .‬ހެނދުނު ގެއިން ނުކުންނަ‬ ‫މީހާ އެނބުރި ގެއަށް ވަންނަނީ ރޭގަނޑު‬ ‫އެގާރަޖަހާއިރެވެ‪ .‬ލިބުނު އާމްދަނީ ވަރަށް‬ ‫ރަނގަޅެވެ‪ .‬ދެފައިމައްޗަށް ތެދުވެ ހަޔާތުގެ‬ ‫ހުންގާނު އަތަށް ހެޔޮވަރުކޮށްލިތަނާ‪ ،‬އަނެއްކާ‬ ‫ވެސް އަހަރެންގެ ހިތުގައި ލޯބި ޓަކިދިނެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ގިނައިން އަހަރެން ޕިއްޒާ ގެންދާ‬ ‫އޮފީހުންނެވެ‪ .‬އޭނަގެ ނަމަކީ ނަޔާޝީނެވެ‪ .‬‬ ‫ހީކުރީ‬ ‫އަހަރެން‬ ‫ ފުރަތަމަ‬ ‫ނަޔާޝީނަށް ކަމުގޮސްގެން އުޅެނީ އަހަރެން‬ ‫ގެންނަ ޕިއްޒާކަމަށެވެ‪ .‬ޕިއްޒާ ގެންނަ މީހާޔަށް‬ ‫ނަޔާޝީންގެ މިސްރާބު ބަދަލުވިކަން އެނގުނީ މާ‬ ‫ފަހުންނެވެ‪ .‬މީހުން ވިސްނާ ގޮތެއް އަހަންނަކަށް‬ ‫ނޭނގެއެވެ‪ .‬އެނގޭ ކަމަކީ‪ ،‬އަހަންނަށް‬ ‫ނަޔާޝީން ވަރަށް ރީތިވިކަމެވެ‪ .‬ނުވެސް‬ ‫އެނގިހުއްޓާ ލޯބިވެވުނުކަމެވެ‪ .‬ތައްޔާރު ނުވެ‬ ‫ހުއްޓާ އިންނަން އެހިކަމެވެ‪ .‬އުފާތައް އަހަރެންގެ‬ ‫ހަޔާތަށް އަންނަންފެށީ‪ ،‬ރޮއްޖެއްގައި މިނާތަކެއް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫އަހަރެންގެ‬ ‫ހަލުވިކޮށެވެ‪.‬‬ ‫އެމުނެމުންދާހާ‬ ‫ރޫތައްއަރައި‪،‬‬ ‫ނިތްކުރިއަށް‬ ‫ރައްޓެހިންގެ‬ ‫ހިތުގައި ސުވާލުތައް ފުނިޖެހެމުންދިޔައެވެ‪.‬‬ ‫އެހާ ރީތި ކުއްޖަކު އަހަންނާ އިންނާތީއެވެ‪.‬‬ ‫ނަޔާޝީންގެ އެހެން ލޯބިވެރިއެއް ހުންނަ‬ ‫ކަމުގައި ވެސް އެއްބަޔަކު ބުންޏެވެ‪ .‬ނަޔާޝީނަށް‬ ‫ފެނިގެން އުޅެނީ އަހަރެން އަތުގައި ހުރި ފައިސާ‬ ‫ކަމާއި‪ ،‬ކިތަންމެ ވަރަކަށް ކައިވެނީގެ ދަޅަދެއްކި‬ ‫ނަމަވެސް ކައިވެނި ނުކުރާނެކަމުގައި ވެސް‬ ‫ބުންޏެވެ‪ .‬އަހަރެން ގަބޫލުކުރީ‪ ،‬ހަމައެކަނި‬ ‫ނަޔާޝީން ދެއްކި ވާހަކައެވެ‪.‬‬ ‫ ކައިވެނި ކުރެވުނެވެ‪ .‬ރައްޓެހިންގެ‬ ‫ދުލުގައި ތަޅު އެޅުވުނެވެ‪ .‬ނަޔާޝީންގެ އެންމެ‬ ‫ފޮނި ހުވަފެނަކީ ރާއްޖެއިން ބޭރަށް ކިޔަވަން‬ ‫ދިޔުމެވެ‪ .‬އެކަމަކު‪ ،‬އެއް ފަހަރު ވެސް‬ ‫އަހަރެން ގާތުގައި އެ ކަމަކަށް ނޭދެއެވެ‪ .‬އެ‬ ‫ހުވަފެން ހަޤީޤަތަކަށް ހަދައިދިނީ އަހަރެން‬ ‫ބޭނުންވެގެންނެވެ‪ .‬ކައިވެނި ކުރި ދުވަހުގެ ރޭ‬ ‫އޭނަ ލަންކާއަށް ފުރުވާލީމެވެ‪ .‬ނަޔާޝީން އެންމެ‬ ‫ބޭނުންވި ދާއިރާއިން ކިޔެވޭނެ ހުރިހާ މަގެއް‬ ‫އަހަރެން ތަނަވަސްކޮށްދިނީމެވެ‪ .‬ފައިސާގެ‬ ‫އެއްވެސް ދައްޗެއް އޭނައަށް ވިޔަކަނުދެމެވެ‪.‬‬ ‫އުޅެންޖެހުނުލެއް ބުރަކަމުން‪ ،‬ފޯނު ކޮށްލާކަށް‬ ‫އޭނަޔަކަށް ވަގުތެއް ނުވެއެވެ‪ .‬އަހަރެން‬ ‫ގުޅާލުމުން ވާހަކަދައްކަން އިންނާކަށް ވެސް‬ ‫ވަގުތެއް ނުވެއެވެ‪ .‬ވާނީ ވެސް އެހެންނެވެ‪.‬‬ ‫ހަދަންޖެހޭ ފިލާވަޅުތަކާއި‪ ،‬ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތް‬ ‫ބުރަވާނެއެވެ‪ .‬ރައްޓެހިންގެ ހިތުގައި ޝައްކު‬ ‫އުފެދެނީ‪ ،‬ކަން އޮންނަ ގޮތް އެ މީހުންނަށް‬ ‫ނޭނގޭތީއޭ ހިތަށްއެރިއެވެ‪.‬‬ ‫ ކިޔަވައި ނިންމާފައި ނަޔާޝީން‬ ‫މާލެއައި ރޭ‪ ،‬އޭނަ ބަލާ އަހަރެން ހުޅުލެއަށް‬ ‫ދިޔައީމެވެ‪ .‬މާލެ ދާން ދޯންޏަށް އެރީ ވެސް‬ ‫އެކީގައެވެ‪ .‬އެކަމަކު‪ ،‬ގެއަށް އައީ އަހަރެން‬ ‫އެކަންޏެވެ‪ .‬ނަޔާޝީން ދިޔައީ އެހެން މީހަކާ‬ ‫އެކުގައެވެ‪ .‬އަހަންނަކަށް ގަބޫލެއް ނުކުރެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ވިސްނާވިސްނާ ވެސް‪ ،‬އަހަންނަށް ކުރެވުނު‬ ‫ކުށެއް ނޭނގުނެވެ‪ .‬ނިދަން އުޅެ ނުނިދިގެން‪،‬‬ ‫ބައްދަލުކޮށްލުމަށް‬ ‫ގުޅާފައި‬ ‫ނަޔާޝީނަށް‬ ‫އެދުނީމެވެ‪ .‬ވަގުތުން އޭނަ އެއްބަސްވިއެވެ‪.‬‬ ‫އުޑުމަތި‬ ‫ނުކުތްއިރު‬ ‫އަހަރެން‬ ‫ގެއިން‬ ‫އޮތީ ބަނަކޮށެވެ‪ .‬މަގުމަތިން އަހަރުމެން‬ ‫ބައްދަލުކޮށްފައި‪ ،‬ވަރަށް ގިނައިރު ވާހަކަދައްކަން‬ ‫ތިބީމެވެ‪ .‬ތަންކޮޅެއް ދުރުގައި ނަޔާޝީންގެ‬ ‫"އެކުވެރިޔާ" ސައިކަލުގައި އިށީނދެލައިގެން‬ ‫އިނެވެ‪ .‬އަހަރެން ދޫކޮށްފައި ނުދިޔުމަށް‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫އެދި ނަޔާޝީން ގާތުގައި އާދޭސްކުރީމެވެ‪.‬‬ ‫އަޑެއްނޭހިއެވެ‪ .‬އަހަންނަށް ފުސްމޫނު ދައްކާފައި‬ ‫ނަޔާޝީން ދިޔަގޮތުން ހީވީ އޭނަގެ ފިރިމީހާ‬ ‫އިނީ ސައިކަލުމަތީގަހެންނެވެ‪ .‬ދުރުހިލޭ މީހަކީ‬ ‫އަހަރެންހެންނެވެ‪ .‬ކުޑަމިނުން ނަޔާޝީނަށް‬ ‫އަހަރެންގެ ކުށެއް ވެސް ނުދެއްކުނެވެ‪.‬‬ ‫ ވާރޭ ވެހެން ފެށީ އަހަރެން މަގު‬ ‫މެދުގައި ހުއްޓައެވެ‪ .‬ހަޔާތުގެ ފީތާ މިއަދާ‬ ‫ހަމައަށް ފޯރިއެވެ‪ .‬ވެފައިވާ ފޫއްސާއި‪ ،‬ހިތަށް‬ ‫ކޮށްފައިވާ އަސަރުން‪ ،‬އަހަރެން ހިނގައިގަތީ‬ ‫ގެއާ ދިމާއަށެވެ‪ .‬ރައްޓެހިންގެ މަލާމާތާ އަހަރެން‬ ‫ކުރިމަތިލާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ނަޔާޝީންގެ‬ ‫ހަނދާންތަކާ ދުރަށްދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟‬ ‫މި ދުނިޔެއިން ދެން އަހަންނަށް ހިފޭނީ ކޮން‬ ‫ބޭނުމެއް ހެއްޔެވެ؟‬ ‫ ގެއަށް ދިޔައިރު ހަމްދާގެ ގޭގެ‬ ‫ކުރިމަތީގައި އެންބިލާންސު އޮތެވެ‪ .‬ކުޑަ‬ ‫ހިފައިގެން ތިބި މަދު ބަޔަކު ވެސް މަގުމަތީގައި‬ ‫މަންޒަރު ބަލަން ތިއްބެވެ‪ .‬‬ ‫ "ކިހިނެއްވީ؟"‬ ‫އަހާލީމެވެ‪.‬‬

‫މީހެއް‬

‫ގާތުގައި‬

‫ "ހަމްދާގެ މަންމަ ނިޔާވީ!" އެ މީހާ‬ ‫ޖަވާބުދިނެވެ‪.‬‬ ‫ ހަމްދާއަކީ‪ ،‬އެ ޢާއިލާގައި ހުރި‬ ‫ހަމައެކަނި އަންހެންދަރިއެވެ‪ .‬އޭނަގެ މަންމަދެކެ‬ ‫އޭނަ ވަރަށް ލޯބިވާނެއެވެ‪ .‬ހަމްދާ ދެރަވާނެ‬ ‫ވަރު ހިތަށްއަރުވާލުމުން އަހަރެންގެ ހިތްދަތިކަން‬ ‫ދެ ގުނައަށް އިތުރުވި ކަހަލައެވެ‪ .‬ގޭތެރެއިން‬ ‫ހަމްދާ ނުކުތްތަން ފެނުނެވެ‪ .‬އެންބިލާންސު‬ ‫ނައްޓާލިއެވެ‪ .‬އަހަރެން ގޭގެ އަސްކެނި ދަށަށް‬ ‫ވަދެ‪ ،‬ފާރުގައި ލެނގިލީމެވެ‪ .‬ފުން ނޭވައެއް‬ ‫ބޭރުކޮށްލަމުން ލޯމަރާލީމެވެ‪.‬‬ ‫ "އައްސަލާމް‬ ‫ލއަޑު އިވުނެވެ‪.‬‬ ‫ގޮވާ ި‬

‫އަލައިކުމް!"‬

‫މީހަކު‬

‫ހުޅުވާލިއިރު‪،‬‬ ‫ލޯ‬ ‫ އަހަރެން‬ ‫ކުރިމަތީގައި ހުރީ ހަމްދާއެވެ‪ .‬އާންމުކޮށް އޭނަ‬ ‫ލާ ކަޅު ހެދުމުގައި‪ ،‬ކުޑައެއް ހިފައިގެން‪،‬‬ ‫ހިނިތުންވެލައިގެންނެވެ‪ .‬އޭނަގެ ލޮލުން ކަރުނަ‬ ‫ބަބުޅާތަން އަހަރެން ދުށީމެވެ‪ .‬‬ ‫ "ވައަލައިކުމް ސަލާމް!" އަހަންނަށް‬ ‫ބުނެވުނެވެ‪.‬‬ ‫ އެ ވަގުތު ހަމްދާގެ ފިރިމީހާ‬ ‫ސައިކަލުގައި އައިސް މަޑުކޮށްލިއެވެ‪ .‬ހަމްދާ‬ ‫ސައިކަލަށް އެރުމުން ސައިކަލު ނައްޓާލިއެވެ‪.‬‬

‫އަހަރެން އެ ދިމާއަށް ބަލަހައްޓައިގެން ހުރީމެވެ‪.‬‬ ‫ދުރުވަމުން ދުރުވަމުން ގޮސް ސައިކަލުގެ‬ ‫ރަތް އަލި އަހަރެންގެ ލޯމަތިން ގެއްލުނެވެ‪.‬‬ ‫އެހެންނަމަވެސް‪ ،‬ހަމްދާގެ މޫނުމަތިން ފެނުނު‬ ‫ހިތްވަރާއި އުންމީދު‪ ،‬އަހަރެންގެ ހިތުގައި ބިންވަޅު‬ ‫ނެގުނު ކަހަލައެވެ‪ .‬އަހަންނާ ވަކިވީ ބޭވަފާތެރި‬ ‫އަންބެކެވެ‪ .‬ހަމްދާޔާ ވަކިވީ ލޯބިވާ މަންމައެވެ‪.‬‬ ‫އެކަމަކު‪ ،‬އެ ހިތާމަޔާ ކުރިމަތިލާނެ ހިތްވަރު އޭނަ‬ ‫ހުރީ ހޯދައިގެންނެވެ‪ .‬އަހަރެން މާޔޫސްވެފައިވާ‬ ‫ތަން ހަމްދާއަށް ފެނުނީކަމަށް ވެދާނެއެވެ‪ .‬ހަމްދާ‬ ‫ދިޔައީ އަހަރެންގެ ކަނިވަމުންދިޔަ އުންމީދުގެ‬ ‫ސަލާމަތްކޮށްފައެވެ‪.‬‬ ‫ހުލިވުމުން‬ ‫ހުޅުކޮޅު‪،‬‬ ‫ބަދަލުކޮށްދީފައެވެ‪.‬‬ ‫ވިސްނުން‬ ‫އަހަރެންގެ‬ ‫ހިނިތުންވުމެއްގައި އެ ފަދަ ބާރެއް ހުންނަކަމެއް‬ ‫ކުރިން އަހަރެން ނުދެނަހުރީމެވެ‪ .‬ހަމްދާދެކެ‬ ‫ލޯބިވާ މަންމަ މަރުވެގެންދިޔުމުން ވެސް އޭނަޔަށް‬ ‫ހިނިތުންވެވެންޏާ‪ ،‬އަހަރެންދެކެ ފޫހިވާ އަންބަކު‬ ‫ވަކިވެގެންދިޔުމުން އަހަރެން ކޮން ހިތާމައެއް‬ ‫ކުރާކަށް ހެއްޔެވެ؟ ހަމްދާއަކީ އަހަރެންގެ‬ ‫ލޯބިވެރިޔަކަށް ނުވިއެވެ‪ .‬އެކަމަކު‪ ،‬އޭނައަކީ‬ ‫އަހަރެންގެ ހަޔާތުގެ މިސްރާބު ބަދަލުކޮށްލި‬ ‫ހާލަތަކަށް ޔަގީނުން ވެސް ވިއެވެ‪.‬‬ ‫ "އައްސަލާމް އަލައިކުމް!" މީހަކާ‬ ‫ހރެން ބުނަން‬ ‫ބައްދަލުވުމުން‪ ،‬ހިނިތުންވެފައި އަ ަ‬ ‫ފެށީމެވެ‪.‬‬ ‫ އެ ސަލާމުގައި ކޮންމެވެސް ބާރެއް‬ ‫ވާކަން ޔަގީނެވެ‪ .‬ބުނާ ކޮންމެ ފަހަރަކު‬ ‫އަހަރެންނަށް އިތުރު ހިތްވަރެއް ލިބެއެވެ‪.‬‬ ‫ސިކުނޑިއަށް އިތުރު ހަމަޖެހުމެއް ލިބެއެވެ‪.‬‬ ‫ބޭކާރު ހަނދާންތަކާ ދުރަށް ދެވެއެވެ‪ .‬އެ އަށް‬ ‫ވުރެ ވެސް ބޮޑަށް‪ ،‬އަހަރެންގެ ދިރިއުޅުން‬ ‫އަހަންނަށް ހިނިތުންވިއެވެ‪ .‬އެހެން މީހުންނަށް‬ ‫ހިނިތުންވާން އަހަންނަށް ދަސްވިއެވެ‪ .‬ހަމަ‬ ‫އެހެންމެ‪ ،‬ދިރިހުންނާނެ އިތުރު ފުރުޞަތެއް‬ ‫އަހަންނަށް ތަނަވަސްކޮށްދިނީ ވެސް ހަމަ އެ ދެ‬ ‫ލަފުޒެވެ‪ .‬ހަމްދާގެ ބޯކޮޅު އަހަރެން ބަލާކަމެއް‬ ‫ހަމްދާއަކަށް ނޭނގޭނެއެވެ‪ .‬ހަމަ އެ ގޮތަށް‪،‬‬ ‫އަހަރެންގެ ބޯކޮޅު ހަމްދާ ބަލާކަން އަހަންނަށް‬ ‫ވެސް ނޭނގިދާނެއެވެ‪ .‬ނުވަތަ އެ ރޭ އަހަންނަށް‬ ‫ހަމްދާ ސަލާން ގޮވާލުން އެއީ އަޖައިބެއް ކަހަލަ‬ ‫އިއްތިފާގަކަށް ވެސް ވެދާނެއެވެ‪ .‬ނަޔާޝީން‬ ‫ވަކިވެގެން ދިޔައިއްޔާ ވާނީ ކީއްހެއްޔެވެ؟‬ ‫ދިރިހުރުމުގެ އާ ހިތްވަރެއް މިއަދު އަހަންނަށް‬ ‫ލިބިއްޖެއެވެ‪ .‬ހަޔާތުގެ ހަރުދަނާ ބިންގަލެއް‬ ‫މިއަދު އަހަންނަށް ރޭނިއްޖެއެވެ‪.‬‬

‫‪53‬‬

‫އިމޯޝަނަ ްލ‬ ‫އިންޓެލިޖެންސް‬ ‫މުހިންމުވަނީ ކީއްވެ؟‬ ‫މުހިންމީ އިމޯޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސެވެ‪.‬‬

‫ހަމައަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ޤަރުނާއި‬ ‫ވަނަ‬ ‫‪20‬‬ ‫ޑިކްޝަނަރީގައި‬ ‫މިބަސް‬ ‫އިންޓެލިޖެންސް‬ ‫ހިމެނިފައެއްނުވެއެވެ‪ .‬މިބަސް އާންމުވެފައިވަނީ‬ ‫‪ 1930‬ގެ ފަހުންނެވެ‪ .‬މިއަދާއި ހަމައަށްވެސް‬ ‫"އިމޯޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސް" ޑިކްޝަނަރީގައި‬ ‫އިމޯޝަނަލް‬ ‫ހިމެނިފައެއްނުވެއެވެ‪.‬‬ ‫އިންޓެލިޖެންސް ނުވަތަ "އީ‪.‬ކިއު" ބިނާވަނީ‬ ‫އިޙުސާސްތަކާއި‪ ،‬ފަރުދީ‪ ،‬އިޖްތިމާޢީ އަދި އަދި‬ ‫ދިރިއުޅުމުގެ މައިދާނުގައި ތިމާގެ ވިސްނުން‬ ‫ގެންގުޅޭ ގޮތްތަކުގެ މައްޗަށެވެ‪ .‬މީގެ އިތުރުން‪،‬‬ ‫އަމިއްލަ ނަފްސު ދެނެގަތުމާއި‪ ،‬ވަށައިގެން‬ ‫ދިރިއުޅޭ އެހެނިހެން މީހުން ދެނެގަތުމާއި‬ ‫ދޭދޭމީހުންގެ ގުޅުންތަކާއި އެކަންކަމާއި ގުޅުންހުރި‬ ‫ކަންތައްތަކަށް ތިމާގެ ނަފްސު ހޭނުވުމާއި‬ ‫ދިރިއުޅުމުގެ މާހައުލަށް ނަފްސު ތައްޔާރު ކުރުމުގެ‬ ‫ކުޅަދާނަކަމަށްވެސް އިމޯޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސް‬ ‫މި ސިފަ ނިސްބަތްކުރެވެއެވެ‪ ( .‬ސްޕޮކް އަދި‬ ‫ޕީ‪.‬ބީ‪.‬އެސް ބްރެއިން އިންޖަރީ ކޭސް ސްޓަޑީ)‬

‫‪54‬‬

‫ގެ‬ ‫އިންޓެލިޖެންސް‬ ‫އިމޯޝަނަލް‬ ‫ފުރިހަމަ ތަޢާރަފެއް ދޭނަމަ ބުނެވޭނީ އެއީ‪،‬‬ ‫ތިމާމެންގެ އަމިއްލަ އިޙުސާސްތަކާއި އަނެކާގެ‬ ‫އިޙުސާސްތައް ދެނެގަތުމުގެ ކުޅަދާނަކަމާއި‪،‬‬ ‫ތިމާގެ ޝައުޤުވެރިކަން ތަރައްޤީ ކުރުމާއި އަދި‬ ‫އަމިއްލަ އިޙުސާސްތަކާއި ދޭދޭ ގުޅުންތަކުގެ‬

‫ސ ާލ ްމ ަޙ ީފޒް‬ ‫ނޓް ައ ްބ ުދ ްއ ަ‬ ‫ެލ ްފޓިނަ ް‬

‫އިޙްސާސްތައް ކޮންޓްރޯލްކޮށް އެ އިޙްސާސްތަކަށް‬ ‫ބާރުފޯރުވުމެވެ‪( .‬ގޯލްމަން‪)1998 ،‬‬ ‫ އީ‪.‬ކިއުއާއި އައި‪.‬ކިއުއަކީ އެއްކަހަލަ‬ ‫ދެމާއްދާ ކަމުގައި ގިނަމީހުންނަށް ހީވިނަމަވެސް‬ ‫އެއީ މުޅީން ތަފާތު ދެމާއްދާއެކެވެ‪ .‬އައި‪.‬‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫މައިގަނޑުގޮތެއްގައި‬ ‫އަކީ‬ ‫ކިއު‬ ‫މިންގަޑެކެވެ‪.‬‬ ‫ވަޒަންކުރެވޭ‬ ‫ތޫނުފިލިކަން‬ ‫ނުވަތަ އިންޓެލިޖެންސް ކޯޝަންޓް އެވެ‪.‬‬ ‫ތޫނުފިލި‬ ‫ރަނގަޅު‬ ‫ވަރަށް‬ ‫އައި‪.‬ކިއު‬ ‫މީހުންވެސް ދިރިއުޅުމާއިގެން ކުރިޔަށްނުދެވި‬ ‫ހަދާނެގޮތެއްނޭނގި ގޮތް ހުސްވެފައިވާ ޙާލަތްތައް‬ ‫އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރެއިން ވަރަށްގިނަ މީހުންނާއި‬ ‫ކުރިމަތިވެއެވެ‪ .‬އަދި ވަރަށް ވިސްނުންތޫނު‬ ‫މީހުން ދިރިއުޅުމުގެ ތަފާތު މައިދާންތަކުގައި‬ ‫ނާކާމިޔާބުވެގެންދަނީވެސް މަދެއްކޮށެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫މިކަމުން ދޭހެވެގެންދަނީ ދިރިއުޅުމުގައި ކާމިޔާބު‬ ‫މީހަކަށް ވުމަށްޓަކައި ހަމައެކަނީ ތޫނުފިލިވުމަކުން‬ ‫ނުވަތަ އައި‪.‬ކިއު ރަނގަޅުވުމަކުން ނުފުދޭކަމެވެ‪.‬‬ ‫ފަހުގެ ހޯދުންތަކުން ހާމަވާގޮތުގައި ކާމިޔާބު‬ ‫މީހަކަށް ވުމަށްޓަކައި އައި‪.‬ކިއު އަށްވުރެ‬

‫އިންޓެލިޖެންސްއަކީ‬ ‫ އިމޯޝަނަލް‬ ‫ޑާވިންގެ ޢިލްމީ ޚަޒާނާގައި ކުޑަގޮތަކަށް އިޝާރާތް‬ ‫ކުރެވިފައި ވާ ކަމެއްނަމަވެސް ޢިލްމެއްގެ ސިފާގައި‬ ‫މިކަން ބޮޑަށް ދިރާސާކުރެވިގެން ގޮސްފައިވަނީ‬ ‫‪ 1990‬ގެ އަހަރުތަކުގެ ފަހުކޮޅުގައެވެ‪.‬‬ ‫މިގޮތުން ޑެނިއަލް ގޯލްމަން ވަނީ މި ޢިލްމާއި‬ ‫ގުޅޭގޮތުން ވަރަށް ތަފްޞީލްކޮށް ލިޔެފައެވެ‪.‬‬ ‫ޑާވިން ބަޔާންކުރާގޮތުގައި އިޙުސާސްތަކަކީ‬ ‫ދިރިއުޅުމަށްޓަކައި ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ނަމަވެސް މި ޢިލްމު ބޮޑަށް ދިރާސާކުރެވިގެން‬ ‫ދިއުމާއެކު‪ ،‬ތިމާގެ އިޙްސާސްތަކާއި އަނެކުންގެ‬ ‫އިޙްސާސްތައް ދެނެގަތުމުގެ މުހިންމު ކަން‬ ‫އެނގިގެން ދިޔައެވެ‪ .‬އަދި އެ ދެނެގަތުމުގެ‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫އިޙްސާސްތަކާއި‬ ‫އެ‬ ‫އަލީގައި‬ ‫ނަފްސު ކުރިމަތިކުރާނެ ގޮތާއި ދިރިއުޅުމުގެ‬ ‫ގޮންޖެހުންތަކާއި ކުރިމަތިލާނެ ގޮތްތައް ތިމާއަށް‬ ‫ދެނެގަނެވެއެވެ‪.‬‬ ‫މީހުންނަށް‬ ‫ރަނގަޅު‬ ‫ އީ‪.‬ކިއު‬ ‫އެމީހުންގެ އިޙްސާސްތަކުގެ ސަބަބުން އެމީހުންގެ‬ ‫ހަށިގަނޑަށް މާއްދީގޮތުން ކުރާ އަސަރުތަކާއި‪،‬‬ ‫ބުއްދިއަށް ކުރާ އަސަރުތަކާއި‪ ،‬އިޖްތިމާޢީ ގޮތުން‬ ‫ކުރާ ނޭދެވޭ އަސަރުތަކާއި ދޭދޭ ގުޅުންތަކުގައި‬ ‫ކުރިމަތިވާ މައްސަލަތައް ދެނެގަންނަން އެނގި‬ ‫އެކަންކަން ހައްލުކުރާގެ ގޮތް އެނގެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އެ އިޙުސާސްތައް ކޮންޓްރޯލްކުރަން އެނގި‬ ‫ނުރަނގަޅު‬ ‫ވާޞިލުވުމުގައި‬ ‫ކާމިޔާބީއަށް‬ ‫އިޙުސާސްތައް ރަނގަޅު އިޙްސާސްތަކަކަށް‬ ‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫ބަދަލުކޮށްލަން އެމީހުންނަށް އެނގެއެވެ‪.‬‬ ‫ އަޅުގަނޑުމެންގެ ނަފްސު އެދޭކަންކަ ް‬ ‫ނ‬ ‫ނުފުދުމުން އެކަން އަންގައިދޭ އެއްޗަކީ އެ‬ ‫ނަފްސު ކުރާ އިޙްސާސްތަކެވެ‪ .‬އިޖްތިމާޢީ‬ ‫ނަފްސާނީ ނުވަތަ މާއްދީ ކަމަކާއި ގުޅިގެންވެސް‬ ‫ތަފާތު އިޙްސާސްތައް ކުރަންޖެހިދެއެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬ ‫ކުރިމަތިވާ ނެގެޓިވް އިމޯޝަންތައް ނުވަތަ‬ ‫ނުރަނގަޅު އިޙްސާސްތަކުން ދުރުވާނެ ގޮތްތައް‬ ‫ހޯދަންޖެހެއެވެ‪ .‬މިފަދަ އިޙްސާސްތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫މާޔޫސްވުންފަދަ‬ ‫ދެރަވުމާއި‬ ‫ރުޅިއައުމާއި‪،‬‬ ‫ދިރާސާތަކުން‬ ‫ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫އިޙްސާސްތައް‬ ‫ދައްކާގޮތުގައި މިފަދަ އިޙްސާސްތަކާއި ދުރުވާން‬ ‫އެނގޭ މީހުން ވަޒީފާތަކުގައި ކުރިއަރައި ދިއުމުގެ‬ ‫ފުރުޞަތު ބޮޑުވުމުގެ އިތުރުން ޞިއްޙަތުވެސް‬ ‫ރަނގަޅުވެ ދިރިއުޅުން އުފާވެރިއެވެ‪.‬‬ ‫ އިމޯޝަނަލް އިންޓެލިޖެންސް ރަނގަޅު‬ ‫މީހުން ތަޖްރިބާކުރާނެ އިޙްސާސްތަކުގެ ތެރޭގައި‬ ‫ޝައުޤުވެރިކަން‪ ،‬މީހުންނާއި ގުޅޭ ރަޙްމަތްތެރި‬ ‫މިޒާޖު‪ ،‬ސަމާލުކަން ދިނުން‪ ،‬ހިތްހަމަޖެހުން‬ ‫ނުވަތަ ސިކުނޑީގެ ހަމަޖެހުން‪ ،‬ހޭލުންތެރިވުން‪،‬‬ ‫ނަފްސުގެ ކޮންޓްރޯލް‪ ،‬މިނިވަންކަން‪ ،‬ނަފްސުގެ‬ ‫އިތުބާރު ހިމެނެއެވެ‪ .‬އަދި އިމޯޝަނަލް‬ ‫މީހުންގެ‬ ‫ރަނގަޅުނޫން‬ ‫އިންޓެލިޖެންސް‬ ‫ބިރުވެރިކަން‪،‬‬ ‫ތެރޭގައި‪،‬‬ ‫އިޙްސާސްތަކުގެ‬ ‫ހިތްނުތަނަވަސްކަން‪،‬‬ ‫އެކަނިވެރިކަން‪،‬‬ ‫ކުށްވެރިއެއްކަމުގެ އިޙްސާސް‪ ،‬ހިތްދަތިކަން‪،‬‬ ‫ދެރަވުން‪ ،‬ރުޅި‪ ،‬އެހެންމީހުންނަށް ބަރޯސާވުން‬ ‫އަދި ނާކާމިޔާބުގެ އިޙްސާސް ހިމެނެއެވެ‪.‬‬ ‫ހ ނުރަނގަޅު‬ ‫ އެހެންކަމުން‪ ،‬މިހުރި ާ‬ ‫ދިރިއުޅުން‬ ‫ދުރުހެލި ެ‬ ‫ވ‬ ‫އިޙްސާސްތަކަކުން‬ ‫ކއު ރަނގަޅުކޮށް‬ ‫ބާއްޖަވެރި ކުރުމަށްޓަކައި އީ‪ި .‬‬

‫މުއްސަނދިކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ ވަރަ ް‬ ‫ށ‬ ‫މުހިންމު ކަމެކެވެ‪ .‬މިކަމަށްޓަކައި ކުރެވިދާނެ‬ ‫ބައެއްކަންކަން ތިރީގައި މިވަނީއެވެ‪.‬‬

‫ރކަން‬ ‫ސ ެގ ޭހލުން ެތ ި‬ ‫ނ ްފ ު‬ ‫ަ‬ ‫ހޭލުންތެރިކަމަކީ‪،‬‬ ‫ ނަފްސުގެ‬ ‫ތިމާގެ އަމިއްލަ ނަފްސު ދެނެގަތުމެވެ‪ .‬ތިމާގެ‬ ‫ހުރި ޤާބިލުކަމާއި‪ ،‬ބަލިކަށިކަން އަދި ތިމާގެ‬ ‫ގުޅުންހުރި‬ ‫އެކަންކަމާއި‬ ‫އިޙުސާސްތަކާއި‬ ‫އެންމެހައި ކަންކަމަށް ތިމާގެ ސިކުނޑި‬ ‫ހުޅުވިފައިވާ މިންވަރެވެ‪.‬‬ ‫ހޭލުންތެރިކަން‬ ‫ނަފްސުގެ‬ ‫ސަމާލުކަންދޭންޖެހޭ‬ ‫އަށަގެންނެވުމަށްޓަކަ ި‬ ‫އ‬ ‫ކގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ؛‬ ‫މައިގަނޑު ދާއިރާތަ ު‬ ‫އިޙުސާސްތަކުގެ‬ ‫‪1 .1‬ނަފްސުގެ‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫މިއީ‬ ‫ހޭލުންތެރިކަން‪:‬‬ ‫އެ‬ ‫ދެނެގަތުމާއި‬ ‫އިޙުސާސްތައް‬ ‫އިޙުސާސްތަކުގެ އަސަރުތަކާއި އޭގެ‬ ‫ނަތީޖާ ދެނެގަތުމެވެ‪.‬‬ ‫ތިމާގެ ނަފްސު ކިރާލުން‪ :‬މިއީ ތިމާގެ‬ ‫‪ 2 .2‬‬ ‫ނާޤާބިލްކަން‬ ‫ކުޅަދާނަކަމާއި‬ ‫ހުރި‬ ‫ދެނެގަތުމެވެ‪ .‬‬ ‫އަމިއްލަ ނަފްސުގެ އިތުބާރު‪ :‬މިއީ ތިމާ ެ‬ ‫ގ‬ ‫‪ 3 .3‬‬ ‫ނަފްސުގެ ބުރަދަން ވަޒަންކުރުމާއި‬ ‫އެމީހެއްގެ ކުޅަދާނަކަމާމެދު ހިތުގެ އެންމެ‬ ‫ފުންމިނުގައި އަށަގަންނުވާ އިތުބާރެވެ‪.‬‬ ‫‪4 .4‬ނަފްސު ތަރުބިއްޔަތުކުރުން‬ ‫ށ މުހިންމު‬ ‫އ އީ‪.‬ކިއު ގެ ވަރަ ް‬ ‫މި ީ‬ ‫ދާއިރާއެކެވެ‪ .‬މިދާއިރާގައި ހިމެނެނީ؛‬

‫‪i.i‬އިހުސާސްތަކަށް ބާރުފޯރުވުން‪ :‬މިއީ‬ ‫ތިމާގެ އިޙުސާސްތައް ކޮންޓްރޯލް‬ ‫ކުރުމެވެ‪ .‬އަދި އެ އިޙުސާސްތަކަށް‬ ‫ސަމާލުވެ ރައްކާތެރިވެ ހުރުމެވެ‪.‬‬ ‫ރުޅިއަންނަހިނދު‬ ‫މިސާލަކަށް‬ ‫އެކަން‬ ‫ދެރަވާހިނދު‬ ‫ނުވަތަ‬ ‫ކެއްތެރިކަމާއެކު‬ ‫ދެނެގަނެ‪،‬‬ ‫މައްޗަށް‬ ‫އިޙުސާސްތަކުގެ‬ ‫އެ‬ ‫ބިރުގަންނަހިނދު‬ ‫ގަދަވެގަތުމެވެ‪.‬‬ ‫ނަފްސު ކޮންޓްރޯލްކޮށް ހަމަޔަށް‬ ‫އަޅުވަން އެނގުމެވެ‪ .‬އަދި ކަމަކަށް‬ ‫އެކަމުގެ‬ ‫ބޭނުންވާހިނދުވެސް‪،‬‬ ‫ރަނގަޅުގޮތް‬ ‫އެންމެ‬ ‫އޮންނަ‬ ‫ކެތްތެރިކަން‬ ‫އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް‬ ‫ބިނާކުރަނިވި ގޮތުގައި ބޭނުންކުރަން‬ ‫އެނގުމެވެ‪ .‬‬ ‫‪iiii‬ދެފުށްފެންނަ މީހެއްކަމުގައިވުން‪ :‬މި ީ‬ ‫އ‬ ‫ޒިންމާދާރުކަމާއެކު‬ ‫ތެދުވެރިކަމާއި‬ ‫ކަންކަން ކުރުމުން ޙާޞިލުވާނެ‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬މިފަދަ މީހަކަށް ވެވޭނީ‬ ‫ކަންކަން‬ ‫އަމާނާތްތެރިކަމާއެކު‬ ‫ކުރާމީހެއްކަމުގައި ވެގެންނެވެ‪.‬‬ ‫‪iiiii‬ބަދަލުތަކަށްހޭނުމުގެކުޅަދާނަކަން‪:‬‬ ‫ތިމާ އުޅޭ މާޙައުލަށް އަންނަ‬ ‫ބަދަލުތަކަށް ހޭނުމުގެ ޤާބިލުކަން‬ ‫ތިމާގެހުންނަންވާނެއެވެ‪ .‬ތިމާދެކޭގޮތް‬ ‫ރަނގަޅުގޮތް‬ ‫އެންމެ‬ ‫އެއީ‬ ‫ގޮތްދޫނުކޮށް‬ ‫ކަމުގައިދެކެ‬ ‫ރަނގަޅުގޮތެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ހުރުމަކީ‬ ‫ބަދަލުތަކާއެކު ކުރިއަށްދާން ނަފްސު‬ ‫ހާނުވަންޖެހޭނެއެވެ‪ .‬ޗާލިސް ޑާވިން‬ ‫"ދިރިހުންނަނީ‬ ‫ބުނެފައިވެއެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ ވަރުގަދަ އަދި އެންމެ‬ ‫ޚަލްޤެއްނޫނެވެ‪.‬‬ ‫ވިސްނުންތޫނު‬ ‫ބަދަލުތަކަށް‬ ‫މާހައުލުގެ‬ ‫އެއީ‪،‬‬ ‫ހޭނުމުގެ ކުޅަދާނަކަން އެންމެ ބޮޑަށް‬ ‫ލިބިގެންވާ ޚަލްޤެކެވެ‪".‬‬ ‫‪iviv‬ކާމިޔާބުވުމުގެ ޢަޒުމު ‪ :‬ކާމިޔާބުވުމަ ް‬ ‫ށ‬ ‫ތިމާގެ ލަނޑުދަނޑިތައް ބައްޓަންކޮށް‬ ‫ސިކުނޑިއާއި‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫އެކަމަށް‬ ‫ނަފްސު ތައްޔާރުކުރުމަކީ މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އެންމެ އާދައިގެ މީހެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައިހުރެ އެންމެ މަތީ ހަރުފަތުގައި‬ ‫ތިބި މީހުންނަކީ އެމަތީ ހަރުފަތަށް‬ ‫ޢަޒުމުގައި‬ ‫ގަދަ‬ ‫ވާޞިލުވުމުގެ‬ ‫މަސައްކަތްކުރި މީހުންނެވެ‪.‬‬

‫‪www.addana.mv‬‬

‫‪55‬‬

‫‪v.v‬އިސްނެގުން‪ :‬ފުރުޞަތުހޯދުމަށްޓަކައި‬ ‫އިސްނެގުމަކީ ވަރަށް ބޭނުންތެރި‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬އިސްނެގުމުގެ ސިފައަކީ‬ ‫ކާމިޔާބުގެ އެއް ތަޅުދަނޑިއެވެ‪.‬‬ ‫‪vivi‬ދަތިތައް ހުރަސްކުރުމުގައި ސާދާ‬ ‫ވިސްނުން ގެންގުޅުން‪ :‬ތިމާއަށް‬ ‫ދަތިކަމެއް‬ ‫ނުވަތަ‬ ‫ދެރަކަމެއް‬ ‫ކުރިމަތިވިކަމުގައި ވިޔަސް އެކަންކަމާއި‬ ‫ކުރިމަތިލާންވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫ކެރިގެން‬ ‫ސާދާ ވިސްނުން ނުވަތަ ޕޮޒިޓިވް‬ ‫ވިސްނުމުގައި ކަންކަމާއި ކުރިމަތިލާން‬ ‫ދަސްކުރަންޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬

‫ރކަން‬ ‫ނ ެތ ި‬ ‫ިއޖު ިތ ާމ ީޢ ޭހލު ް‬ ‫މިތަނުގައި މިނަންގަނެވެނީ އީ‪.‬ކިއު‬ ‫އާއި ގުޅޭ އިޖްތިމާޢީ ހޭލުންތެރިކަމެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫ޢާންމު ޙާލަތުގައި ބޭނުންކުރާ އިޖްތިމާޢީ‬ ‫ހޭލުންތެރިކަމެއްނޫނެވެ‪ .‬މިއީ ތިމާ ދިރިއުޅޭ‬ ‫މާޙައުލުގައި ހިނގާ ހަރަކާތްތަކާއި ދިރިއުޅޭ‬ ‫އެހެނިހެން މީހުން ދެނެގަތުމުގެ ދާއިރާއެވެ‪.‬‬ ‫އެހެން މީހުންގެ އިޙުސާސްތަކާއި‪ ،‬ބޭނުންތަކާއި‬ ‫ފިކުރުކުރާކަންތައްތައް ދެނެގަތުމުގެ ދާއިރާއެވެ‪.‬‬ ‫އެކަންކަމަށް ތިމާގެ ލޯހުޅުވިފައިވާ މިންވަރަކީ‬ ‫ތިމާގެ އީ‪.‬ކިއު ކިރާލުމަށް ބޭނުންކުރެވޭ‬ ‫އިޖުތިމާޢީ އަސާސްގެ މާއްދާއެކެވެ‪.‬‬ ‫ހޭލުންތެރިކަން‬ ‫އިޖުތިމާ ީ‬ ‫ޢ‬ ‫ށ ސަމާލުވާންޖެހޭ ބައިތަކުގެ‬ ‫އަށަގެންނެވުމަ ް‬ ‫ތެރޭގައި ހިމެނެނީ؛‬ ‫‪0101‬އަނެކާގެ އިޙުސާސްތަކަށް އިޙުތިރާމް‬ ‫ކުރުން‪ :‬އެއީ‪ ،‬އަނެކާގެ ޚިޔާލަށް ނުވަތަ‬ ‫އަނެކާ ދެކޭގޮތަށްވެސް އިޙުތިރާމްކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫އަނެކާގެ ވާހަކަތައްވެސް ކަނުލާ އަހާ‬ ‫އެވާހަކަތަކަށް ސަމާލުކަން ދިނުމެވެ‪.‬‬ ‫އަދި‪ ،‬އޭނާގެ ޚިޔާލުތަކަށް ތިމާގެ‬ ‫ޝައުޤުވެރިކަން ހުރިކަން ހާމަކުރުމެވެ‪.‬‬ ‫މިސާލަކަށް‪ ،‬އަނެކާގެ ހިތާމަތަކުގައާއި‬ ‫ތިމާބައިވެރިވުމަކީ‬ ‫އުފަލުގައި‬ ‫އިޙުސާސްތަކަށް އިޙުތިރާމް ކުރުމެވެ‪ .‬‬

‫‪56‬‬

‫އިޙުސާސްތައް‬ ‫‪0202‬މުއައްސަސާގެ‬ ‫ދެނެގަތުން‪:‬‬ ‫މުވައްޒަފުން‬ ‫ނުވަތަ‬ ‫މިއީ މުވައްޒަފުންގެ ބޭނުންތަކާއި‪،‬‬ ‫އިޙުސާސްތަކާއި‪،‬‬ ‫އެމީހުންގެ‬ ‫ނުކުޅެދުންތެރިކަމާއި‪،‬‬ ‫ޤާބިލުކަމާއި‪،‬‬ ‫ދެނެގަތުމެވެ‪.‬‬ ‫އާދަތައް‬ ‫އަޚުލާޤީ‬ ‫އަމިއްލަ‬ ‫މުވައްޒަފުންގެ‬ ‫މިގޮތުން‬

‫ދިރިއުޅުމުގެ ޙާލަތާއި އެމީހުންނާއިގުޅޭ‬ ‫ތިމާ‬ ‫މަޢުލޫމާތުތަކަށް‬ ‫އެހެނިހެން‬ ‫އަހުލުވެރިވާންވާނެއެވެ‪.‬‬

‫އެދާއިރާތަކުން މީހުން އިތުރަށް ތަރައްޤީ‬ ‫މިއީ‪،‬‬ ‫މުހިންމުކަމެކެވެ‪.‬‬ ‫ކުރުމަކީ‬ ‫ކުރިއެރުމަށްޓަކައި މުހިންމު ކަމެކެވެ‪.‬‬

‫‪0303‬ޚިދުމަތް ދިނުމުގެ ވިސްނުން‪ :‬ކޮންމެ‬ ‫މީހަކީވެސް މުޖުތަމަޢުގައި ކޮންމެވެސް‬ ‫ދައުރެއް އަދާކުރާނެ މީހެކެވެ‪ .‬ތިމާގެ‬ ‫ފަރާތުން އަނެކާއަށް‪ ،‬ރަށަށް ނުވަތަ‬ ‫ޤައުމަށް ޚިދުމަތް ކުރުމުގެ ވިސްނުން‬ ‫ކޮންމެ މީހެއްގެވެސް ހުންނަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ‪ ،‬ޚިދުމަތް ކުރުމުގެ ލޯތްބެވެ‪.‬‬ ‫އެންމެ‬ ‫ޚިދުމަތެއް‬ ‫ކޮންމެ‬ ‫ދޭ‬ ‫ރަނގަޅަށް ދިނުމުގެ ވިސްނުމެވެ‪.‬‬ ‫އެއީ‪ ،‬ވިޔަފާރީގައި ކަމުގައިވިޔަސް‪،‬‬ ‫އޮފީހެއްގައި ކަމުގައިވިޔަސް ނުވަތަ‬ ‫ޖަމިއްޔާ ޖަމާޢަތެއްގައި މަސައްކަތްކުރާ‬ ‫ވިޔަސްވެހެވެ‪.‬‬ ‫މީހެއްކަމުގައި‬ ‫މިސާލަކަށް‪ ،‬ވިޔަފާރީގައިނަމަ "ބައި‬ ‫ވަން ގެޓް ވަން ފްރީ" މިއީ ޚިދުމަތް‬ ‫ހޯދާފަރާތްތައް ހިތްހަމަ ޖައްސައިދިނުމުގެ‬ ‫ގޮތުން ބޭނުންކުރާ ވިޔަފާރީގެ ޚިދުމަތުގެ‬ ‫އުސޫލެކެވެ‪ .‬އެއީ‪ ،‬ރަނގަޅު ޚިދުމަތް‬ ‫ދިނުމުގެ ގޮތުންނެވެ‪ .‬ނުވަތަ‪ ،‬އަނެކާ‪،‬‬ ‫ހިތްހަމަޖެހޭފަދަ ޚިދުމަތެއް ދިނުމަށެވެ‪.‬‬

‫‪2 .2‬ނަފްސުގެ ނަމޫނާއިން ލީޑަރޝިޕް‬ ‫ތިމާގެ‬ ‫ތިމާއަކީ‪،‬‬ ‫ދެއްކުން‪:‬‬ ‫ޢަމަލުތައް ހުންނަގޮތުން އަނެކާއަށް‬ ‫ހިތްވަރުލިބޭފަދަ ނަމޫނާ ހިތްވަރުގަދަ‬ ‫މީހެއްކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫އަނެކާއަށް މަގުދައްކައިދީ ވިސްނައިދީ‬ ‫ކެތްތެރިވުމަށް ހިތްވަރުދޭ ލީޑަރުންނަކީ‬ ‫އީ‪.‬ކިއު ރަނގަޅު ކާމިޔާބު ލީޑަރުންނެވެ‪.‬‬

‫ނ ަތއް ެދ ެމ ެހ ްއޓުން‬ ‫ޭދ ޭދ ުގޅު ް‬ ‫ދޭދޭ ގުޅުންތައް ދެމެހެއްޓުން ނުވަ ަ‬ ‫ތ‬ ‫"ރިލޭޝަންޝިޕް މެނޭޖްމަންޓް" އަކީ އަނެކާގެ‬ ‫ހިތް ފަތަހަ ކުރުމުގައި ތިމާއަށް ލިބިފައިވާ‬ ‫ކުޅަދާނަކަމެވެ‪ .‬މިގޮތުން ތިމާބޭނުންވާފަދަ‬ ‫އަނެކާއަށް‬ ‫އުފެއްދުމަށް‬ ‫ގާތްކަމެއް‬ ‫ނުފޫޒުފޯރުވުމަށްޓަކައި‬ ‫ރަނގަޅުގޮތުގައި‬ ‫ހުންނަންޖެހޭ ޤާބިލްކަމާއި ސިފަތަކެވެ‪ .‬މިގޮތުން‬ ‫ރަނގަޅުގޮތުގައި މުއާމަލާތް ކުރުމައި ސާދާ‬ ‫މިޒާޖެއް ތިމާގެ ފަރާތުން ދައްކުވައިދޭންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި ތިމާ އަނެކާއަށް އަޅާލާކަމުގެ އިހުސާސް‬ ‫އޭނާއަށް ކުރެވޭނެފަދަ ގޮތަށް ތިމާގެ ޢަމަލުތައް‬ ‫ބަހައްޓަންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫ދޭދޭ ގުޅުންތައް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި‬ ‫އަންނަނިވި ކަންކަމަށް ސަމާލުކަންދޭންޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪1 .1‬މީހުން ބިނާކުރުން‪ :‬މުއައްސަސާއެއް‬ ‫ނުވަތަ ޖަމްޢިއްޔާއެއްނަމަ އެތަނެއްގައި‬ ‫އުޅޭ މީހުން ބިނާކުރުމަކީ މުހިންމުކަމެވެ‪.‬‬ ‫ކިބައިގައި‬ ‫އަނެކާގެ‬ ‫މިގޮތުން‬ ‫މުއްސަނދިކުރަންޖެހޭ‬ ‫އިތުރަށް‬ ‫ދެނެގަނެ‬ ‫ހުނަރުތައް‬ ‫ސިފަތަކާއި‬

‫‪3 .3‬ބަދަލުތަކަށް ހޭނުން‪ :‬ކުރިމަތިވާ ކުއްލި‬ ‫ބަދަލުތަކަށް ހޭނެން އެނގުމަކީ މުހިންމު‬ ‫ކަމެކެވެ‪ .‬ބަދަލުތަކާއިއެކު ކުރިޔަށްދާނެ‬ ‫ހިތްވަރު ތިމާގެ ހުންނަންވާނެއެވެ‪.‬‬ ‫އަދި‪ ،‬ކުރިއެރުމަށްޓަކައި އާބަދަލުތައް‬ ‫ގެންނަންވެސް ޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪4 .4‬ނުފޫޒުފޯރުވުން‪ :‬އަމާޒަށް ވާސިލުވުމުގަ ި‬ ‫އ‬ ‫އަނެކާއަށް ރަނގަޅުގޮތުގައި ނުފޫޒު‬ ‫ފޯރުވަން ދަސްކުރަންޖެހެއެވެ‪ .‬އަދި‬ ‫ޙާޞިލުކުރުމުގައި‬ ‫ލަނޑުދަނޑިތައް‬ ‫އަނެކާގެ ޝައުޤުވެރިކަން ދަމައިގަންނާނެ‬ ‫ގޮތްތައް ތިމާއަށް އެނގެންޖެހެއެވެ‪.‬‬ ‫‪5 .5‬މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުން‪ :‬މިއީ އައި‪.‬‬ ‫ކިއުގެ ވަރަށް މުހިންމު މާއްދާއެކެވެ‪.‬‬ ‫މީގައި ހިމެނިގެންވަނީ‪ ،‬މައްސަލަތައް‬ ‫ދެބަސްވުންތައް‬ ‫ހައްލުކުރުމާއި‬ ‫ނައްތާލުމަށްޓަކައި ތިމާ އެކަންކަމާއި‬ ‫ކުރިމަތިލާ ގޮތްތަކެވެ‪ .‬ވިސްނުންތޫނު‬ ‫ކޮންމެ މީހަކީ މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމުގެ‬ ‫ހުނަރު ހުރި މީހެއްނޫނެވެ‪ .‬މިއީ‬ ‫އިޙުސާސްތައް ރަނގަޅަށް ދެނެގަންނަން‬ ‫އެނގޭ މީހުންނަށް ލިބިފައިވާ ހުނަރެކެވެ‪.‬‬ ‫މައްސަލަ ހައްލުކުރުމުގައި ދެފަރާތުގެ‬ ‫ވާހަކަތައް ކަނުލައި އަޑުއަހައި ދެފަރާތުގެ‬ ‫ބޭނުންތައް ދެނެގަންނަންޖެހޭނެއެވެ‪.‬‬ ‫‪6 .6‬ބަދަހިކަމާއެކު ގުޅިގެން މަސައްކަތްކުރުން‪:‬‬ ‫ވާސިލުވުމުގައި‬ ‫އަމާޒަކަށް‬ ‫އެއް‬ ‫އެކުވެރިކަމާއި އެއްބައިވަންތަ ބައެއްގެ‬ ‫ގޮތުގައި ގުޅިގެން މަސައްކަތް ކުރުމުގެ‬ ‫ރޫޙޫ ހުންނަންޖެހެއެވެ‪ .‬ޝިޢާރަކަށް‬ ‫ވާންޖެހޭނީ "އެކުވުމަކީ ބާރޭ‪ ،‬ވަކިވުމަކީ‬ ‫ނެތިދިއުމެވެ‪ ".‬އެވެ‪.‬‬ ‫ ނިމުނީ ‪-‬‬‫‪www.mndf.gov.mv‬‬

‫‪Auklah IhIh‬‬

‫ރ ީހމް ުއ ަމރު‬ ‫ނޓް ޮއ ިފސަރ ‪ި 3‬އ ްބ ާ‬ ‫ވޮރަ ް‬

‫ގަސްތަކަށް ފެންދިނުން‬

‫ަޑ ހަނީމޫން‬ ‫ަޚރަ ުދ ުކ‬

‫ސާހިބު މީހާ‪:‬‬ ‫ކީއްވެ މިއަދު ގަ‬ ‫ސ‬ ‫ް‬ ‫ތ‬ ‫ަ‬ ‫ކ‬ ‫ަ‬ ‫ށ‬ ‫ް‬ ‫ފ‬ ‫ެ‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫ނ‬ ‫ު‬ ‫ީ‬ ‫ހުންނަނީ‪ .‬‬ ‫ދ ތިޔަ‬ ‫ދު ކުޑަކޮ ް‬ ‫ށ‬ ‫ފަހު ޚަރަ‬ ‫އިނުމަށް‬ ‫‪ .‬އެންމެ‬ ‫ކު މީހަކާއި‬ ‫ސްނިއެވެ‬ ‫ދަހިމީހަ‬ ‫ވަރަށް ވި‬ ‫ވަރަށް‬ ‫ޓާފައެވެ‪.‬‬ ‫ދ‬ ‫ު‬ ‫މ‬ ‫ެ‬ ‫އ‬ ‫ި‬ ‫ނެ ގޮތަކާ‬ ‫ން ބަހައް‬ ‫ހޭދަކުރާ‬ ‫އަންހެނު‬ ‫ހަނީމޫން‬ ‫ށް ދިޔައީ‬ ‫ހަނީމޫނަ‬ ‫ހުން އޭނާ‬ ‫ފަ‬

‫ކުރި‬ ‫ކ‬ ‫ެ‬ ‫ޓ‬ ‫ް‬ ‫ެ‬ ‫މ‬ ‫ޗް‬

‫ޚާ‬ ‫ދިމް‪ :‬ވާރޭ ވެހޭތީ‬ ‫ސާހިބު މީހާ‪:‬‬ ‫ކޮންމެހެން ބަހަނާ‬ ‫ދ‬ ‫ަ‬ ‫އ‬ ‫ް‬ ‫ކ‬ ‫ާ‬ ‫ނ‬ ‫ެ‬ ‫ކ‬ ‫ަ‬ ‫މ‬ ‫ެ‬ ‫އ‬ ‫ް‬ ‫ނ‬ ‫ެ‬ ‫ތް‪.‬‬ ‫ކުޑަނަގައިގެން‬ ‫ގޮސް ހަމަ މިހާރު‬ ‫ގ‬ ‫ަ‬ ‫ސ‬ ‫ް‬ ‫ތ‬ ‫ަ‬ ‫ކ‬ ‫ަ‬ ‫ށ‬ ‫ް‬ ‫ފ‬ ‫ެ‬ ‫ންދީ‪.‬‬

‫ނ ޔޫ ޔަން‬ ‫ޗި ް‬

‫މުދަ‬ ‫އްރިސް‬ ‫ގޮތު‬ ‫ކ‬ ‫ު‬ ‫ލ‬ ‫ާ‬ ‫ން މަ‬ ‫ޒ‬ ‫ު‬ ‫ހުގައި‬ ‫މ‬ ‫ޫ‬ ‫ނ‬ ‫ެ‬ ‫ކ‬ ‫ް‬ ‫ދަ‬ ‫ރިކެ‬ ‫އް ލިޔަ‬ ‫ޓް މެ‬ ‫ރިވަރުން‬ ‫ން ހަ‬ ‫އ‬ ‫ަ‬ ‫ވ‬ ‫ާ‬ ‫ވ‬ ‫ަ‬ ‫ޗަކާބެހޭ‬ ‫ލ‬ ‫ު‬ ‫ދ‬ ‫ި‬ ‫ކ‬ ‫ު‬ ‫ނެތި‬ ‫މަސަ‬ ‫ރިއެވެ‪.‬‬ ‫އްކަތްކު‬ ‫ގަޑިޖެހު‬ ‫ރ‬ ‫ަ‬ ‫މ‬ ‫ު‬ ‫މ‬ ‫ު‬ ‫ކުލާހުގެ‬ ‫ގ‬ ‫ެ‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫ދާއިރު‬ ‫އެހެން‬ ‫ކުރިން‬ ‫ކަމަކަށް‬ ‫އެއްކުއް‬ ‫ޖ‬ ‫ަ‬ ‫ނިންމޭތޯ‬ ‫ކ‬ ‫ު‬ ‫ގ‬ ‫ެ‬ ‫ހަ‬ ‫ފެނުނެ‬ ‫އްލިފައި‬ ‫މަޖެހިލަ‬ ‫ވެ‪ .‬މުދަ‬ ‫އ‬ ‫ް‬ ‫އިންދަ‬ ‫އިގެން ‬ ‫ރ‬ ‫ި‬ ‫އ‬ ‫ި‬ ‫ލިޔެ‬ ‫ސް އޭނާ‬ ‫މުދައް‬ ‫ފައިވަނީ‬ ‫ގެ ފޮތް‬ ‫ވ‬ ‫ާ‬ ‫ރިސަށް‬ ‫ބ‬ ‫ަ‬ ‫ރ‬ ‫ޭ‬ ‫ލ‬ ‫ަ‬ ‫އ‬ ‫ި‬ ‫ކެ‬ ‫ލިއިރު‬ ‫ވެހުމުގެ‬ ‫ންސަލް‬ ‫ވ‬ ‫ެ‬ ‫ސ‬ ‫ަ‬ ‫އ‬ ‫ް‬ ‫ބ‬ ‫ަ‬ ‫ޖ‬ ‫ެ‬ ‫ފޮތުގައި‬ ‫ބުން‬ ‫އެވެ‪.‬‬ ‫ކުރިކެ‬ ‫ޓް މެޗް‬

‫ކޮށްފައިވާ ީ‬ ‫ތ‬ ‫އި އެޑްމިޓް‬ ‫ހޮސްޕިޓަލްގަ‬ ‫އެބަލި މީހާ‬ ‫ރައްޓެއްސަކު‬ ‫ށް ބޮޑެވެ‪.‬‬ ‫ލީގެ ޗައިނާ‬ ‫ރ‬ ‫ަ‬ ‫ވ‬ ‫ަ‬ ‫ފައި އޮތްފަދަ‬ ‫އޭނާގެ ހާލު‬ ‫އަ‬ ‫ން ބޭނުންވެ‬ ‫ރ‬ ‫ު‬ ‫ލަން ދިޔައި‬ ‫ރ‬ ‫ާ‬ ‫ކ‬ ‫ު‬ ‫ލ‬ ‫ު‬ ‫ވ‬ ‫ާ‬ ‫ދ‬ ‫ަ‬ ‫ގ‬ ‫ޮ‬ ‫އޭނާ "ޗިން‬ ‫މެހެން ބައް‬ ‫އޭނާއަށް‬ ‫ލީއާއި ކޮން‬ ‫އިނާ ބަހުން‬ ‫ގެ ކުރިން އަ‬ ‫އްޓުމާއެކު ޗަ‬ ‫ރުވެއްޖެއެވެ‪.‬‬ ‫މަރުވުމު‬ ‫ދުކައިރީ ހު‬ ‫މަށްފަހު މަ‬ ‫މީހާގެ އެނ‬ ‫ސްވެ ތެޅިގަތު‬ ‫ލ‬ ‫ި‬ ‫ބ‬ ‫ަ‬ ‫ބަހުން ބުނި‬ ‫އެވެ‪ .‬އަލީ‬ ‫ނޭވައި ހާ‬ ‫އޭނާ ޗައިނާ‬ ‫ބުނުމަށްފަހު‬ ‫ގުޅައިގެން‬ ‫އ‬ ‫ޭ‬ ‫އޮކްސިޖަން‬ ‫ޔޫ ޔަން"‬ ‫ގެ އާއިލާއަށް‬ ‫އަހަރެންގެ‬ ‫އިނާ މީހުން‬ ‫ކަލޭތިހުރީ‬ ‫ޗ‬ ‫ަ‬ ‫ނ‬ ‫ް‬ ‫އަލީ ފަހު‬ ‫ގެ މާނައަކީ‬ ‫އިރު އެބަހު‬ ‫ގެ މާނަބެލި‬ ‫ބަހު‬ ‫ށް އަރައެވެ‪.‬‬ ‫ހޮޅި މައްޗަ‬

‫ަގ ިޑ ެޖ ިހގެން ޭ‬ ‫ރ ަލށް ައރަ ް‬ ‫ނ ިދއުން‬

‫ތިންމީހަކު‬ ‫ރެއިލްވޭ ސްޓޭޝަނަށް ދިޔައިރު‬ ‫ރޭލު ސްޓާޓްކޮށް ނައްޓާލަނީއެވެ‪.‬‬ ‫ބަލާކަށް ނުތިބެ ތިން‬ ‫މީހުން ބާރަށް ދުއްވައިގަތެވެ‪ .‬ތިން‬ ‫މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކީ ތަންކޮޅެއް‬ ‫ބަރުހެލި މީހެކެވެ‪.‬‬ ‫ރޭލު ފުލް ސްޕީޑް ނެގުމުގެ ކު‬ ‫ރިން އަނެއް ދެމީހުންނަށް ރޭލަށް‬ ‫އެރުނީ ހަމަކިރިޔާއެ‬ ‫ވެ‪ .‬ބަރުހެލިމީހާއަށް ރޭލު އަތުވާ‬ ‫ވަރެއް ނުވިއެވެ‪ .‬ބަރުހެލި މީހާ‬ ‫ދެކަކުލުގައި އަތްއަޅަ‬ ‫އި ބާރަށް ހެމުން ދިޔައެވެ‪ .‬މަން‬ ‫ޒަރު ބަލަން ހުރި މީހަކު އައިސް‬ ‫ރޭލަށް ނޭރުނީމާވެސް‬ ‫ތިހާވަރަށް ތިޔަހެނީ ކީއްވެތޯ އެ‬ ‫ހިއެވެ‪ .‬ޖަވާބުގައި އޭނާ ބުންޏެވެ‪.‬‬ ‫"ހިންޏެއް ނާންނާނެ‬ ‫ހެއްޔެވެ‪ .‬އަހަރެން ފުރުވަން އަ‬ ‫އި ދެމީހުން އަހަރެން ބަހައްޓާފައި‬ ‫އެދިޔައީއެވެ‪".‬‬ ‫‪www.addana.mv‬‬

‫‪57‬‬

www.mndf.gov.mv

www.mndf.gov.mv

VERY IMPORTANT PEOPLE SYNDROME

59

Today I was requested to see a patient who had uncontrolled blood sugar. I knew that I had the knowledge and resources to control the blood sugar. But the patient had another ailment which was difficult to treat: Very Important Person Syndrome (VIPS). This is one of the common causes of poor clinical outcomes and increased cost of medical care.

In VIPS the patient or a close relative is perceived to be a VIP by others or by himself. They are very busy and cannot be bothered to adjust their timing to the doctor’s consultation timing. They would need to do their consultations by phone at their convenience even at odd hours. The doctor should feel privileged that they consulted him for their treatment.

Most of the consultations are done by house visits. On the rare occasion they decide to grace your clinic they would insist on being seen out of queue without appointments. This is often followed by refusal to do routine investigations while insisting on rare extraordinary investigations which are unlikely to affect the treatment. They need an explanation as to why they were unfortunate enough to get the disease rather than symptoms and treatment. There is a feeling that consultation fees are not applicable and that even a tablet of Paracetamol should be taken after at least five different second opinions, not necessarily from other doctors but other VIP’s and people who have been treated for remotely similar symptoms.

LTC Dr Ali Shahid Mohamed.MD

VIPS suffers believe that random blood sugars are as good as HbA1c and fasting blood sugars and lipid profiles are not required since they can’t be bothered to fast overnight and report to laboratory in the morning. For them no blood glucose monitoring is indicated since all glucometers in the world are wrong and it is not worth their time. All bleeding for investigation needs to be done at home, after all who has the time to go to laborato-

(preferably Singapore or Bangkok).

They would insist that the doctor give them a certificate that common diseases like diabetes cannot be treated in Maldives so that they can ask the Government to sponsor their fancy flight. Once out of the country they would insist on been seen by the head of department.

The trust in the doctor is directionally proportional to the difficulty in getting appointment and the consultation fees. They are prone to

ries and wait in queues? Most people with VIPS take their first ECG after the first heart attack and have a strong say in the type of stent that should be used because they have many anecdotal stories about who did well with which stent.

VIPS patients insist on new experimental and unapproved treatments that have nevertheless showed on their Google search. If they do not like the look of the doctor or what the doctor said, they would fly off to another country

over investigations when admitted with any corporate hospitals and highly prone to poor clinical outcomes.

If you happen to be suffering from this syndrome, please be known that your physician would like you to behave like a normal patient and not act like a VIP. This would ensure that you will be given the best of care with better clinical outcome. If not, your ego will be stroked, and your medical problems would not have been attended to! www.addana.mv

too fast for anyone to get a clear shot on him.

After dodging his pursuers again, Luttrel was drinking water from a small waterfall when he met three Afghans from a nearby Pashtun village. Despite the initial confrontation and threats from both parties, the villagers helped Luttrel.

The village doctor treated Luttrel’s wounds and the Village Elder vouched for the SEAL when Shah’s men cornered Luttrel at the village and threatened to take him away for execution. In fact, the Elder risked the lives of every villager with his defiance to Shah’s men. Even some of the villagers were opposed to the idea of harboring a man wanted by the militants, much less an American. However, the Village Elder’s declaration of Luttrel as his guest gave him protection in the village, a promise to protect their guest until death. Pashtunwali, it was called: “a legal and moral code that determines social order and responsibilities. It contains sets of values pertaining to honor (namuz), solidarity (nang), hospitality, mutual support, shame and revenge which determines social order and individual responsibility. The defence of namuz, even unto death, is obligatory for every Pushtun.”

Mohammad Gulab, the Village Elder’s son, ‘babysat’ Luttrel, often times moving him from house to house and even a cave to evade the militants tracking him. One day, one of the children in the village brought him a radio and some rations that a passing U.S. military flight airdropped near the village. Luttrel set up the radio to send a distress signal and placed it at the window of Gulab’s house, hoping for the slimmest chance of someone picking up the signal.

Eventually, Luttrel and Gulab came www.mndf.gov.mv

face to face with Shah, his militants scouring the village for the stranded American. Shah spoke with Gulab for sometime before handing him a piece of paper. It read, “Either you hand over the American - or every member of your family will be killed.” Akin to his father, Gulab dismissed Shah, upholding the Pashtun’s ancient code of honor.

U.S. Army Special Operations Forces operatives stumbled upon Gulab and Luttrel shortly afterwards. The U.S. Army Rangers informed Luttrel that a U.S. military flight caught Luttrel’s emergency beacon from the radio and had been searching for his team the whole time. The Rangers evacuated Luttrel to Bagram Air Base. Over the next few days, American and Afghan security forces secured the bodies of Luttrel’s deceased teammates and flew the bodies back home. Gulab returned to his village life, but it was never the same ever since.

Shah’s men and other militants in the region hunted Gulab and his family members, killing some of his relatives and burning his home retribution for aiding the Americans.

During their parting, Luttrel tried to give his watch to Gulab, for the fourth time, in appreciation of everything he has risked to help Luttrel survive. For the fourth time, Gulab declined, accepting nothing in return except a hug from Luttrel for upholding an ancient way of life, a selfless duty to honor a lifelong tradition. Likewise, Luttrel and his fallen comrades, along with the 16 other U.S. soldiers (8 Navy SEALs and 8 U.S. Army Special Operations Aviators) who lost their lives on the ill-fated helicopter, displayed the utmost courage and sacrifice to honor the ethos of the U.S. Navy SEALs: “I will never quit. I persevere

and thrive on adversity. My Nation expects me to be physically harder and mentally stronger than my enemies. If knocked down, I will get back up, every time. I will draw on every remaining ounce of strength to protect my teammates and to accomplish our mission. I am never out of the fight.” Gulab and Luttrel, both from worlds apart met under unimaginable circumstances - and through them, you see their honor and sacrifice to their allegiance.

And you discover in them, the strength of a creed.

The only easy day was yesterday Operation Red Wings is arguably the biggest loss in the history of the U.S. Special Operations Command. However, the memoirs of Marcus Luttrel and the accounts of the events that transpired illustrate a few positive aspects. It teaches you that you will find honor and commitment where you go regardless of where you are from. Your faith - faith in your beliefs and faith in your people will always help you survive. Last but not least, it’s proof that you could face overwhelming odds, suffer severe bodily injuries, and still endure through sheer will because, as the title says, nothing is impossible with hard work.References: 1. Luttrel, Marcus, Patrick Robinson (coauthor), Lone Survivor: The Eyewitness Account of Operation Redwing and the Lost Heroes of Seal Team 10. New York: Little, Brown and Company, 2007.

2. History vs. Hollywood: Love Survivor, accessed at http://www. historyvshollywood.com/reelfaces/ lone-survivor.php.

3. Library of Congress Country Studies: Afghanistan, accessed at http://lcweb2. loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@ field(DOCID+af0037) 4. Summary of Action: Operation Red Wings, accessed at http://www.navy. mil/moh/mpmurphy/soa.html

60

succumbed to death. Still unable to establish communication with headquarters and upon infliction of further injuries to his team, Lt. Murphy started the perilous climb to reach high ground with little regard for his own life. As Luttrel and a very injured Axelson provided covering fire and away from any protection and an easy target for enemy fire, Lt. Murphy managed to contact Bagram Air Base and give the unit’s location. While on the phone, an enemy gunman shot Lt. Murphy in the back. He staggered and dropped the phone but picked it right back up and said to the person

with valor to protect each other and were ready to die doing so.

And you learn about leadership and camaraderie. You learn about sacrifice.

Pashtunwali Once they killed Lt. Murphy, the militants attacked Luttrel and Axelson. A well-aimed grenade nearly blew up the pair. Luttrel regained consciousness, dazed and confused, down in a hole some odd yards below his previous position. Axelson was nowhere in sight, probably dead. All his

SEAL Team 10, flew with members of U.S. Army Special Operations Forces to rescue the stricken team.

The terrain up in these mountains forbade an air insertion as it had few flat areas up there. Once the helicopter reached the hostile area, the pilot was surveying the area for a possible area for insertion when an enemy fired a rocket and blew up the helicopter killing everyone onboard.

Oblivious to the disaster on the other side of the mountain, Luttrel sought to eliminate his pursuers with the remaining

Left to Right: Lt. Michael Murphy, Danny Dietz, Matthew Axelson, Marcus Luttrell, and Mohammad Gulab

61

on the other end of the call, “Roger that, sir. Thank you.”

Despite suffering from mortal wounds, Lt. Murphy got back into his position and restarted engaging the enemy. Thirty yards below, a helpless Luttrel watched Axelson walking in a daze, half his face almost blown off. Luttrel was as helpless to keep his buddy Axelson alive as his team leader few yards above him. Lt. Murphy’s scream for help as the enemy closed in on him was the last Luttrel heard from him.

“Help me, Marcus! Please help me!”

A cry for help Luttrel hears even today. Lt. Murphy sacrificed himself to give his team, his brothers, a chance at survival. Axelson, Dietz, Luttrel, and Murphy: they fought

teammates dead, Luttrel found himself in far worse position than he thought. He had no feeling in his thigh even though it was full of shrapnel and bleeding profusely.

Both of his legs paralyzed, Luttrel crawled three miles on his belly to a small cave to evade his pursuers.

Meanwhile, miles away from the firefight, the Quick Reaction Force (QRF) at Bagram was monitoring all means possible to locate Lt. Murphy’s team since the moment they disappeared from the communication grid. The QRF was responsible to reinforce the team if they ran into any trouble. Once Lt. Murphy called and relayed his position, the QRF, led by Lieutenant Commander Eric Kristensen from

rounds in his rifle. However, the incident with the helicopter drew his pursuers away for the time being as they went to witness the incident.

Luttrel regained movement in his legs during the night. Feeling thirsty and lightheaded from the loss of blood, Luttrel moved cautiously under the cover of the night to find water, ignoring the cuts and bruises on his body. By the next morning, Luttrel succeeded in spotting a stream. Unfortunately, while he was searching for a way to reach the stream, an enemy sniper spotted him and shot him in the thigh and Luttrel fell down the mountain for the umpteenth time. His pursuers opened fire as Luttrel rolled and slid down the mountain once again, but www.addana.mv

in their scouting positions, three unsuspecting Afghan goatherds (2 men and a child) stumbled upon their position and compromised the mission. Unable to contact higher headquarters for guidance, Lt. Murphy decided to put the fate of the locals to a vote. One of the choices was to let them go and abandon the mission. Another choice was to kill them, throw the bodies down the mountain, and continue with the mission. The final choice was to tie them and continue with the mission even though the team was not equipped to detain prisoners. Except the first choice, the other two posed a big drawback: the goats! Even if the SEALs detained or killed the locals, there was no plausible way to get rid of all the goats. In the end, every choice meant one possible outcome: abandoning the mission.

“We’re not murderers. And we would not have been murderers, whatever we’d done,” Axelson said to Lt. Murphy regarding the affair. Lt. Murphy decided to let the

from the region. Luck was not with them. Unable to communicate with their headquarters and nowhere safe to go within the mountains, Lt. Murphy ordered his SEALs to prepare for an imminent attack.

Within a short span of time, Shah’s men, likely alerted by the goatherds, ambushed the team with AK47 rifles, RPK light machine guns, hand grenades, and RPG-7 rocket propelled grenades. Unable to repel the onslaught and incapable of attaining higher ground in order to gain any tactical advantage, Lt. Murphy decided to retreat and they did so in a very Hollywood-esque fashion: by jumping off the cliff! And the team’s fight for survival had begun.

The more you sweat in training - the less you bleed in war In truth, the SEALs’ fight for survival actually began on the day they enrolled in training to become a U.S. Navy SEAL. Luttrel devotes a good part of his memoir to outline

Drownproofing trainees in a pool (image: http://imgs.sfgate.com/inline/c/ pxs/2006/05/14/mn_sealfit_06_0219.jpg)

goatherds go unscathed based on Luttrel’s assessment of the situation. The SEALs then sought to establish communication with their headquarters to request extraction www.mndf.gov.mv

the rigorous training regime to become a U.S. Navy SEAL. He writes about the countless days at the Naval Amphibious Base at Coronado, California. Luttrel recalls

the countless pushups and endless runs to forge these warriors, able to withstand the harshest of punishments one threw at them.

Sleepless nights and endless fatigue summarizes the ‘Hell’ candidates go through to become a SEAL. A casual reader might not be able to fathom the gravity of the hardship these candidates went through. From the one mile run to and back from the mess hall every meal, to jumping in the sea and rolling in the sand every time someone got in trouble. From tying one’s hands and legs to ‘drown proof’ them, to rowing a raft against the merciless waves of the Pacific, these peculiar activities have a vital purpose: to instill perseverance in the face of adversity and learning to work as a cohesive team.

Mission first - people always Back on the mountains, the plethora of training came to fruition with the SEALs taking leaps of twenty to thirty feet off the cliffs.

They tumbled down the cliffs; losing their gear, their bodies battered and bruised, but alive. Lt. Murphy was shot in the stomach but kept engaging the enemy. Next to him, Luttrel was feeling the effects of three broken discs and Dietz got his thumb blown off. Upon hearing Dietz tell Luttrel about being shot, Lt. Murphy replied, blood pouring out of his stomach, “We’ve all been shot. Can you fight?” Just like that, Lt. Murphy pulled his men together and continued to fight the enemy in spite of their injuries.

Dietz was the first to die.

After suffering multiple gunshot wounds and unable to stand, Luttrel had to drag Dietz to safety. Dietz continued to engage the enemy with his pistol throughout until he finally

62

The Lone Survivor

F.LT Ibrahim Thaufeeq

Nihil labore difficile

63

Can a person survive getting shot?

Probably.

How about severe shrapnel wounds to the legs?

How about three broken vertebrae, a torn shoulder, and being paralyzed from the waist-down? What would be the chances of a person surviving all these? All this while being chased by more than a dozen hardened militants over some of the most forbidding terrain on Earth? What are the odds that a person can survive all these traumatic ordeals and live to tell the tale? Almost nil, right? Even the most optimistic amongst us would cringe at the thought of betting on it. However, a man did survive. In his memoirs, the ‘Lone Survivor’, of the failed Operation Red Wings, Hospital Corpsman 2nd Class (SEAL) Marcus Luttrel from U.S. Navy SEAL Team 10 recalls the stunning account of the courage displayed and valiant sacrifices made by his team in the face of grave danger. This is the story of Marcus Luttrel and a look at one of the most harrowing survival stories

Map of Hindu Kush region in Afghanistan showing Mount Sawtalo Sar where the events took place (image: http://www.darack.com/sawtalosar/)

in the history of modern warfare.

On 27 June 2005, a fourman U.S. Navy SEAL team led by Lieutenant Michael Murphy landed on top of the mountains in the Hindu Kush region in Afghanistan, more than 10,000 feet above sea level. Their mission was to gather

intelligence on Ahmed Shah, a militant leader operating in the region. In addition to Lt. Murphy and Luttrel, the team consisted of Gunner’s Mate 2nd Class (SEAL) Danny Dietz and Sonar Technician 2nd Class (SEAL) Matthew Axelson. While the team was set www.addana.mv

has not given up its political roles and still extrude significant amounts of influence into the realm of civilian politics in many countries. Particularly the study of recently formed Latin American democracies provided significant evidence that current militaries do not refrain from actively engaging in political activities. They have merely changed the forms and instruments by which they exert their influence and will on the civilian rulers.

To this end, it has been argued that the typical patterns of military political activity in the new Latin American democracies are that of perverse institutionalization of reserved domains and discretionary power by the armed forces over their civilian superiors. The armed forces in today’s Latin America are not as focused on overturning the governments as in carving out

respected political niches within the democratic system. And even when military revolts occurred, their main aims were to maintain military prerogatives and professional integrity rather than to seek political domination.

These trends of clandestine military political power are also found in South and South East www.mndf.gov.mv

The institutionalization of stable and full-fledged civilian control requires more than the transition from open military rule to an elected government.

It demands the complete elimination of existing military prerogatives and the neutralization of the military’s potential for contestation of civilian authority and decisions.

Asian Democracies, with at least four countries in these regions (Pakistan, Bangladesh, Philippines, Thailand) displaying political systems that are under de facto military control or are so fragile and “incomplete” that the democratic systems are subject to a level of military control.

In order to capture these

instances of military political power, the conceptualization of civilian control must go beyond the coup/ no-coup dichotomy. Thus civilian control can be conceptualized as a certain distribution of decision making power between civilians and the military. Civilian control is that state in the civil-military power relationship in which civilians alone have the power to decide

on national politics. Under civilian control, civilians can freely choose to delegate decision-making power and the implementation of certain policies to the military. Therefore the military has no autonomous decision making power other than those areas that were specifically defined and dictated by the civilian authorities.

Furthermore, when civilian control is in force, it is civilians alone who determine which particular policies, or aspects of policies, the military implements, and the civilians alone define the boundaries between policymaking and policy-implementation.

The institutionalization of stable and full-fledged civilian control requires more than the transition from open military rule to an elected government. It demands the complete elimination of existing military prerogatives and the neutralization of the military’s potential for contestation of civilian authority and decisions.

This, however, also requires a consensus among the civilian elite not to rely on the military to protect their interests against other political and social groups or elite.

For a democracy to curb military influence over the civilian political leadership, its institutions must be strong and should function relatively well. Elected civilian leaders should be the ones making the decisions and dictating policy at all levels rather than the military doing it for them. This must be true even in the military’s domain of national security. Weak institutions and distribution of political decision making power that includes the military would lead to situations where the military is primed to take over at any given time.

64

Civil Military Relations and Democracy: A Theoretical Perspective A trend of democratization was observed over the final quarter of the 20th century, with 119 nations out of 193 having introduced by that time, the minimum procedural standards for democracy; secret, free general elections (Source: Freedom house institute (2008)). However, current analysis indicates that this wave of democratization has ground to a standstill.

While civilian governments in some countries in South (i.e., India, Sri Lanka) and Southeast Asia (for example Singapore, Malaysia, Brunei) have, managed to keep their militaries at bay, others appear to be subjugating to the influence of their armed forces in the political arena. By far most countries that were considered to be ‘transitioning’ to democracy in recent years have not achieved well-functioning democracy or do not seem to be making any significant gains on whatever democratic progress they have made. There is mounting evidence to suggest that many new democracies are in serious trouble, through being paralyzed by inconclusive and disputed electoral outcomes, incessant political strife and partisan gridlock. In addition to this, in almost every one of these states there are recurring political scandals and corruption is rampant.

65

The frequency of military coups has steadily declined since the mid-1970s. There are sufficient signs that suggest that the military,

in addition to the stated role of ensuring national security is still a crucial actor in domestic politics in many countries, often playing key roles in state and nationbuilding, political decision making

and maintaining internal order.

Depoliticizing political armies, preventing soldiers from staging coup d’états and institutionalizing civilian control over the military remain as central tasks for democratic consolidation in many newly democratized nations.

Apart from Turkey (1997),

Lieutenant Ahmed Nazwan

Europe saw its last coup attempt in 1981, when segments of the Spanish Army (unsuccessfully) rebelled against the newly institutionalized democracy. The latest coup attempt in the Middle East happened in Libya in October 2013, with the latest successful coup was staged in Egypt in July 2013. Meanwhile, in Latin America, military interventions have declined significantly. At present, there are no open military regimes in Europe or Latin America. Only in parts of Africa and Asia does military intervention remain a realistic threat for civilian rule, as the recent coups

in Pakistan (1999), Thailand (2006), Fiji (2006), Mauritania (2005, 2008), Guinea (2008), Honduras (2009), Guinea Bissau (2012) and Egypt (2013) demonstrate.

However, a large number of studies suggest that the military www.addana.mv

charge at a general court-martial, and was demoted five ranks below.

The officers sitting at the courtmartial had the full authority to dismiss him and throw him out of the Marine Corps but they gave him an opportunity to succeed. He later became the Commandant of US Marine Corps and proved to be one of the most able military leaders of the modern era. This leader was A.A. Vandegrift. Had the leaders who evaluated his case and set in his court-martial decided to kick him out of the service, US Marine Corps would have had lost a great future leader and General Vandegrift would never have had a chance to prove himself.

Most of us leaders have got a second chance. But how many of us did value it and passed it on? Several years ago, a US Army Specialist Terrance Jones tripped

during a live fire exercise at Fort Campbell, KY, and accidentally discharged his weapon. The stray bullet hit a colonel, traveling in to his chest and out his back, nearly killing him. Jones’ commander was CPT Fred Johnson, and the critically injured colonel was CPT Johnson’s boss. Normally it would be expected that both CPT Johnson www.mndf.gov.mv

and Specialist Jones receive huge reprimands and face possible expulsion from the Army for this colossal mistake. But the colonel who had been shot showed the kind of humane leadership that was described earlier and sent specialist Jones to Ranger School for further and more elite infantry training. CPT Johnson also received a second chance, and was later promoted meritoriously to Major.

The compassionate colonel went on to become a four star general who commanded US Central command and later on became the director of CIA. He is none but General David H. Petraeus. This General knew the importance of humane leadership and was compassionate towards both his subordinates despite the incident almost taking his life.

He could have easily put the two soldiers in Jail for a long time, but instead he chose to be the Humane Leader.

In 1958 Germany, a young Army lieutenant lost his .45 pistol while guarding a 280mm nuclear cannon. His superior officer found the weapon and merely returned it along with a warning. This lieutenant could have been fired from army and sentenced to jail during those times. Instead his superior gave him a second chance. This lieutenant later noted that humane leadership does not always go by the book and it definitely helped him out. He said the humane leaders should pick their subordinate up if they fall down, dust them off, pat them on the back, and move them on. This officer also lost train tickets to Munich for his entire platoon, stranding the soldiers at Frankfurt, but later wrote about it to help other leaders in future. This officer later on would rise to become the Chairman of Joint Chiefs of Staff

and later as Secretary of State of the United States. This leader is General Colin L. Powell. He noted that nobody ever made it to the top by never getting into trouble. It is those who get in trouble but have perseverance to push through that make to top. Had the leaders of Lieutenant Colin Powell not showing him the humane leadership he deserved, we would not have seen one of the greatest American War time generals or Diplomats.

Humane Leadership is normally the source from which a deliberate second chance might be bestowed, but it is the perseverance of the person shown mercy that ultimately determines what he does with that second chance. What we as leaders can do is utilize our empathy and apply that humane leadership and give our subordinates and followers that second opportunity to prove themselves. I urge all the leaders within our ranks as well as all the leaders who read this article to show empathy and utilize humane leadership whenever possible to help out and make a better person out of your subordinates who might slip the track once or twice.

66

HUMANE LEADERSHIP The source of second chance to Succeed Leadership, by nature is a custom made quality or competency in ourselves. How we practice it depends solely on our education, experience, society, situation and arguably emotions aswell. Military leadership is one of the toughest and challenging types of leadership that anyone could possibly experience. When we consider military leadership, the impact of the situation and

Captain Ali Ihusaan

according to those leaders might establish them as people of “by the book” or people of harsh standards.

While this might be the best action in some instances, we have to apply humane leadership at times where the subordinate could prevail and pursue his dreams to his destination.

Leaders should be quick and unfailing to distinguish error from malice, thoughtlessness from incompetence, and well-meant shortcoming from heedless or stupid blunder. A very good example of this

emotions is significant on decision making process of leaders

67

Hence some philosophers and writers believe that the notion of “humane leadership” is significant for us military leaders. By definition, humane leadership is being kind, gentle and compassionate in exercising leadership. A key trait of humane leaders is empathy. Hence in the United States Marine Corps’ Doctrinal Publication 1 (Warfighting) they have mentioned “the Marine Corps’ style of warfare requires intelligent leaders with penchant for boldness and initiative down to the lowest levels… we must realize that errors by juniors stemming from over boldness are a necessary part of learning. We should deal with such errors leniently; there must be no ‘zero defects’ mentality…. Not

only must we not stifle boldness or initiative, but we must continue to encourage both traits in site of mistakes.” I would argue that this concept is needed and should be applied in exercising leadership regardless of the type of work we do.

As people in positions of responsibility, leaders have to allow juniors to make mistakes in appropriate measures and offer those mistakes as opportunities to succeed. Some leaders believe that empathy or humane leadership is a sign of weakness and often tend to ‘destroy’ the subordinates when they are in trouble. Others believe that they have to make an example of every subordinate who breaks the law or who slips from track. This

is in 1909 a second lieutenant went to the School of Application (now The Basic School) of US Marine Corps. One evening, and owing to a complete misunderstanding, this officer returned late from liberty from nearby town. He was charged with “absence over leave and with making a dishonest statement”.

He was found guilty of the first www.addana.mv

www.mndf.gov.mv