20 112 al2 01  s pe ci1  2 tw er pe n 01on tru 98ct-2ief urns19 erteco ovac dred oflad va hokb
Cees, bedankt voor 14 mooie jaren en 115 prachtige edities van Cement!
Afscheid Cees Kleinman
inhoud
special 2012
4-22
24-31
32-47
Cees volgens (oud-) redactiegenoten
Interview Cees Kleinman
De Ceeslezing
Dat Cees Kleinman een grote invloed
Aan de vooravond van zijn afscheid als
De ontwikkelingen die Cement van 1998
heeft gehad op Cement is wel duidelijk.
hoogleraar in Eindhoven én als
tot 2012 doormaakte onder het
Maar welke persoonlijke ervaringen
hoofdredacteur van Cement, blikt Cees
hoofdredacteurschap van Cees Kleinman
hebben de (oud)redactiegenoten eigen-
Kleinman tevreden, maar toch ook met
worden nog eens per jaar gememoreerd
lijk van hem?
enige weemoed terug op een leven in de
in de Ceeslezing. Deze is tevens
bouw.
uitgesproken op 2 februari 2012 in het Auditorium van de TU Eindhoven.
4 Een kerel als hoofdredacteur
10 Chilopoda cesius clainmanius
Pieter Spits
Wil Roelofsen
5 Moordgozer
11 Vermiste Nederlandse hoogleraar na uren teruggevonden
Werner Dees
André Burger
6 Construeren in kleur 12 Kleurrijke bruggenbouwer
Henk Dielesen
Cees, bedankt voor 14 mooie jaren en 115 prachtige edities van Cement!
Namens Cement
2
Jacqueline van Rijn
7 De klokkenluider van klimmen 13 Naast al dat betonwerk
Henk Wapperom
Anja van den Bogaart
8 “Dat gaat ze geen fok aan!” Ron Kerp
14 Richtlijnen voor de samenstelling en productie van Cement
9 Vernieuwend, nieuwsgierig en redelijk assertief
Martin van der Vliet
Jan Vollebregt
16 “Jags, dat is mijn maat” Hans Köhne
2012
Cees
Voorwoord Cees, bedank wah keël! Na veertien jaar neemt prof.ir. Cees Kleinman afscheid als hoofdredacteur van Cement, hét vakblad van en voor constructeurs. Onder zijn leiding zijn 115 prachtige edities van Cement verschenen, met zeer uiteenlopende thema’s. Eén, voor het constructievak zeer bepalend, thema ontbrak echter nog: Cees zelf. Met het verschijnen van deze Cees is het plaatje compleet. Cees startte als hoofdredacteur in februari 1998. Op dat moment was hij nog directeur-grootaandeelhouder van de Holding Grabowsky & Poort. Ook was hij sinds 1993 hoogleraar Constructief Ontwerpen aan de faculteit Bouwkunde van de TU Eindhoven. Hij was daarmee de ideale kandidaat om de zittende hoofdredacteur Toon Glerum op te volgen. Cement was net begonnen aan zijn 50e jaargang en eigenlijk wel toe aan een grondige opknapbeurt. Het oude, zwartwitte vak-
17 De prettige scepticus
blad, werd onder Cees’ leiding in verscheidene stappen omge-
Fred van Geest
vormd tot een full color, bijna glossy magazine. De inhoud bleef tegelijk ijzersterk.
18 Een filosofisch moment tussen een kleine 100 pagina’s techniek
Cement werd tevens hét platform waarop constructeurs met
Paul Lagendijk
technische onderwerpen die de gemoederen bezighielden,
elkaar konden discussiëren. Daarbij waren het niet zozeer de maar veel meer de gevolgen van de moeilijke marktpositie van
19 Een zware taak
de beroepsgroep. Door de stelselmatige onderwaardering van
René Braam
het werk van de constructeur, kwam de constructieve veiligheid meer dan eens in de knel. Cees deinsde er niet voor terug de rol
20 Geen beroerd persoon
van klokkenluider op zich te nemen. Bekend is de discussie over
René Sterken
tandopleggingen die hij aanzwengelde. Daarbij kon hij rijkelijk putten uit eigen ervaringen, omdat hij als deskundige vaak hulp
21 Een vakblad zonder papier is als bouwen zonder cement
moest bieden bij bouwtechnische problemen.
Æbele Kluwer
nummer geeft immers een omvangrijke impressie van ‘veertien
Uiteraard komt ook deze ‘tandpijn’ aan bod in deze Cees. Het jaar Cees’, met onder meer persoonlijke bijdragen van redactie-
22 “Geestelijk gestoord”
genoten en een weergave van de Ceeslezing. Een duidelijke rode
Jacques Linssen
draad daarbij is zijn vakkundige en enthousiaste invulling aan het hoofdredacteurschap. Cees laat een florerend vakblad achter. Net als wij heeft ook hij
Ceesonline Wilt u meer lezen over en van Cees Kleinman, ga dan naar www.ceesonline.nl
Cees
er alle vertrouwen in dat Cement een mooie toekomst tegemoet gaat, onder leiding van zijn opvolger Dick Hordijk. Cees, veel leesplezier!
Cement
2012
3
Pieter Spits
1 Cees Kleinman in gesprek met Jo Eyck bij het Hedge House te Wijlre in december 2001
Een kerel als hoofdredacteur
1
Hoe kom je als tijdschrift Cement aan
gebeld en gevraagd of hij met
ding worden met meer abonnees.
ervaren als een enthousiasmerend
een nieuwe hoofdredacteur? Dat is
ingang van 1998 hoofdredacteur van
Full color moest haalbaar zijn en die
man, vol ideeën, altijd op zoek naar
een kwestie van zoeken naar iemand
Cement wilde worden. Het was even
nietjes in de rug, dat ging niet langer.
nieuwe zaken. Dat hij ook aan de
die affiniteit heeft met beton, gevoel
stil, waarna zijn antwoord begon
Cement kreeg een nieuwe opzet met
Technische Universiteit Eindhoven
voor het blad en iemand met gezag
met een stevige vloek, gevolgd door
de driedeling ontwerp, constructie
zo lang is doorgegaan, tekent hem.
in de betonwereld. Verder moet hij
“daar vraag je me wat”. Doorpratend
en onderzoek en de thematische
Zijn kundigheid is groot: een con-
– tot nu toe waren het altijd mannen
hoorde ik dat hij er wel voor voelde.
benadering werd verder uitgediept.
structeur met inzicht. Maar, het
– niet te oud zijn en als het even kan
Hij vroeg bedenktijd om te zien of hij
Het eerste blad in deze stijl werd
belangrijkste, een sympathiek man
een onafhankelijke positie hebben.
er voldoende tijd voor kon vrijma-
gepresenteerd op het 50-jarige jubi-
met wie je goed kunt samenwerken
Dus werkzaam bij de overheid of in
ken, want zei Cees: “Als ik het doe, wil
leumfeest in Utrecht in 1998. Het
en die voor Cement van grote waar-
het onderwijs. Begin 1997 begon het
ik het goed doen”. Eind mei kwam
was een switch waar wij als redactie
de is geweest.
zoeken naar een nieuwe hoofdre-
zijn positieve beslissing. Vanaf sep-
voor gingen. Onder leiding van Cees
dacteur en al snel kwam Cees Klein-
tember bezocht hij de redactieverga-
gebeurde er veel. Het was hard wer-
man in beeld. Hij werd lid van de
deringen.
ken. Redactievergaderingen waren pittig en prettig. Steevast zei Cees
redactieraad en we betrokken hem onder meer bij een rondetafelge-
Toen Cees eenmaal het heft in han-
aan het eind: “het was mij weer zeer
sprek over de toekomst van Cement.
den had, veranderde er veel. In zijn
aangenaam”.
Het tijdschrift sprak hem als trouwe
beleving moest Cement worden
lezer aan. We kregen vaker contact
opgestuwd in de vaart der volkeren
Cees is veertien jaar hoofdredacteur
en op zeker moment heb ik Cees
en een aantrekkelijk blad van stan-
gebleven, tot eind 2011. Ik heb hem
4
☒
2012
Cees
Werner Dees
Moordgozer Onze kennismaking was in septem-
– reeds in gebruik toen ik in Maas-
zelfs, alarmerend was. Je weet wat
ber 1997 op de eerste redactieverga-
tricht kwam, maar pas in 1981 gepu-
construeren is!
dering die jij meemaakte, hoewel wij
bliceerd - en het Arabisch wiel boven
al vanaf 1979 van elkaars bestaan in
de statenzaal in het gouvernement
Ook de hoofdconstructeur en vooral
Maastricht afwisten. Jij was directeur
– door zijn vele dakvormen overigens
de door zijn afwezigheid optredende
van Grabowsky & Poort, ik hoofd
meer bekend als het spoorwegonge-
schadegevallen konden op jouw
Bouw- en Woningtoezicht. Doordat
val. Het knappe bij de Maasparking
warme belangstelling rekenen.
ik alleen bij ernstige constructieve
is de wijze waarop je de oude
Publiceren van bouwschade zal altijd
problemen, waarbij doorgaans het
stadsmuur hebt geconserveerd,
moeilijk blijven. Uit mijn SBR-tijd
werk was stilgelegd, werd betrokken,
alsmede de omgekeerde bouw-
dateert nog een schadeformulier dat
en dergelijke incidenten bij jouw
volgorde. Overigens zijn de Maas-
uiteindelijk is meegestuurd met
bureau niet voorkwamen, hebben
parking en het kantorencomplex in
Cement 1982/12. Of er ooit veel zijn
wij elkaar in Maastricht nooit ont-
Essen jouw enige publicaties in
teruggestuurd is mij niet bekend.
moet. Ook was je niet in de gelegen-
Cement voordat je hoofdredacteur
Voor Kring Zuid heeft Peter de Jong
heid de lezingen bij te wonen die
werd. Het online archief levert
een avond verzorgd over een aantal
door Kring Zuid van de Betonvereni-
daarna 71 resultaten, waarbij de
door Bureau Hageman behandelde
ging werden georganiseerd.
verkregen kennis uit eigen onder-
bouwschaden, die in 1992 in vier
zoek over tandconstructies, kanaal-
afleveringen in Cement zijn gepubli-
Uit die periode zijn mij twee werken
platen en staalvezelwapening
ceerd. Met ‘De tikkende tijdbom
Sagel in drie afleveringen van
van jou bijgebleven: de Maasparking
indrukwekkend en, voor een deel
onder de bouw’ van Vambersky en
Cement in 1997 hebben we het dan wel gehad met gepubliceerde schadegevallen die niet direct de dagbladpers haalden. Er moet toch meer mogelijk zijn? Dat is echt iets voor jou om daar straks in te duiken! Maar nu eerst het feessie voor Ceessie. A propos, Cees, waar ging jouw intreerede ook al weer over? Jammer dat je de column van Bertus Steigerpijp voor het bekistingsnummer (2002/3) niet hebt doorgezet. Dan had ik nu een requiem voor hem kunnen schrijven. Cees, het ga je goed. Je noemde mij bij mijn afscheid als eindredacteur van Cement een moordgozer. Dat is wederzijds!
Cees
2012
☒
5
Henk Dielesen
Construeren in kleur In 1949 besloot de Nederlandse
den zijn. Een deel van de redactie en
Cementindustrie een tijdschrift uit te
vooral de hoofdredacteur kwam uit
geven waarin de rol van beton als
de constructieve omgeving. Ter
constructief en esthetisch bouwma-
ondersteuning kreeg de redactie een
teriaal de plaats kreeg die het ver-
redactieraad, met vertegenwoordi-
diende. Het was kort na de Tweede
gers uit de gehele branche.
Wereldoorlog, er moest gebouwd worden en er was een grote behoef-
De hoofdredacteur zette de koers
te aan kennis. Het blad kreeg de
uit. In de eerste decennia veel reken-
inspirerende titel Cement. Een beetje
werk, de sigma’s en delta’s waren
grijs misschien, maar het maakte wel
niet te tellen. Geen kleinigheid voor
direct duidelijk welk van de samen-
de zetter in het precomputertijd-
stellende onderdelen van beton voor
perk. Maar rekenwerk was belangrijk,
samenhang zorgde. De Nederlandse
daar was veel vraag naar. Deze
materiaal was voor spectaculaire
een beroepsuitgever. Tot die tijd was
Cementindustrie nam direct een wijs
inhoud bepaalde ook het uiterlijk
bouwwerken. De komst van Cees
het uitgeven een van de taken bin-
besluit. De redactie van het blad
van het blad, veel tekst, veel tabellen
Kleinman bracht verandering. Een
nen de communicatieactiviteiten
diende te worden gevormd door
en grafieken, goed verzorgd alle-
hoofdredacteur voor wie inhoud én
van de industrie. In dat proces heb-
specialisten, waarvan er slechts een
maal, maar geen visueel spannend
vorm belangrijk waren.
ben Cees Kleinman en uitgeverij
paar in dienst van de industrie zou-
tijdschrift. Terwijl beton toch het
Æneas het tijdschrift van grijs rekenKleinman gaf de vormenwereld van
blad gebracht tot een inspirerend
beton een plaats in het tijdschrift.
analoog en digitaal vakblad dat op
Sprak met vertegenwoordigers uit
kleurrijke wijze het hele palet van
aanpalende vakgebieden en pro-
het materiaal beton, van constructief
beerde hun belevingswereld Cement
tot vormgeving, tot zijn recht doet
binnen te trekken. De vormgeving
komen.
☒
van het blad kreeg zijn warme belangstelling. Ondanks enige bezwaren van diehards uit de rekenwereld kreeg Cement een moderner gezicht waarin beton zijn kleurenpracht volop kon tonen. Echter zonder dat de constructieve aspecten van het materiaal ondergesneeuwd raakten. Rekenen kon met de computer, de constructeur moest echter wel in staat zijn om berekeningen te doorzien. Niet alles hoefde meer te worden voorgerekend. Een aantal jaren geleden herschikte de Nederlandse Cementindustrie haar werkterreinen en werd het uitgeven van Cement ondergebracht bij
6
2012
Cees
Henk Wapperom
De klokkenluider van Klimmen Veertien jaren was jij hoofdredacteur
waren de uitingsvormen. Inhoudelijk
Als redactie combineerden we een
tanden’. Mijn actie om het chapeau-
van Cement en ik heb je al die jaren
zouden we thematisch gaan werken.
vergadering bij Grabowsky & Poort
tje ‘Proevenserie legt fout in voor-
met genoegen én van zeer nabij
50 jaar Cement in het Educatorium in
in Scheveningen met een bezoekje
schriften bloot’ boven het tweede
meegemaakt. Onze eerste kennisma-
Utrecht eind dat jaar werd een
aan het museum Beelden aan Zee en
artikel te zetten, leidde tot wat
king dateert van een rondetafel met
memorabel feestje.
een excursie naar de bouwplaats van
onenigheid met VC20. Het was de
het TGV-station in Luik met een
eerste keer dat ik je zag als een klok-
stakeholders in juni 1997 over de toekomst van het blad. En vanaf
Ter voorbereiding op een thema-
bespreking in Klimmen. Na een bij-
kenluider die de wereld voor allerlei
februari 1998 was je onze hoofdre-
nummer over ‘meervoudig ruimtege-
eenkomst met adverteerders bij
misstanden wilde behoeden. Het
dacteur. Met een etentje in Wasse-
bruik’ klommen we met betrokkenen
ENCI leidde je ons rond door jouw
Cementrum was vervolgens voor jou
naar namen we afscheid van je voor-
naar de bovenste etage van het
Maastricht. Korter geleden herinner
neutraal terrein en perfect geschikt
ganger, Toon Glerum. En toen aan de
ministerie van VROM. En om de ban-
ik me een bezoek aan een tentoon-
voor een interview over ‘Bos en Lom-
slag! We zaten in het 50e levensjaar
den met de Belgische contactgroep
stelling van Oscar Niemeyer in het
mer’ met Zembla. De laatste jaren
van Cement en er moest hoognodig
aan te halen gingen we naar Leuven
Glaspaleis in Heerlen. Na afloop gaf
bracht het onderwerp ‘brandwe-
iets gebeuren. Ik herinner me een
voor een gezamenlijk overleg. Hila-
je een privé-rondleiding door jouw
rendheid van kanaalplaten’ de ton-
dagje brainstormen met construc-
risch was jouw bekentenis dat je
huis aan de Schutteheiweg.
gen menigmaal los. Het duurde tot
teurs en architecten in Oisterwijk.
thuis in Klimmen bij het achteruitrij-
Het resultaat was de veelbesproken
den te laat doorkreeg dat je koffertje
Heel intensief hebben we samenge-
elkaar in de ogen durfden te kijken.
driedeling. Full color en rechte rug
nog achter je auto op straat stond!
werkt aan de serie ‘Nokken met die
Wij besloten tot publicatie.
de Betondag 2011 eer alle actoren
Veel ups en ook enkele downs hebben we samen meegemaakt. Toen jouw Conny ernstig ziek werd en nadien ook kwam te overlijden, was je zichtbaar aangedaan. Bijzonder was haar afscheidsdienst in het kerkje aan het Vrijthof. Het was er afgeladen vol en jij stond heel trots naast haar kist. Nu nemen wíj afscheid van elkaar, wat mij betreft enkel in professionele zin. Als ik binnenkort op mijn racefiets weer door het Zuid-Limburgse landschap toer, bel ik zeker nog eens aan!
Cees
2012
☒
7
Ron Kerp
“Dat gaat ze geen fok aan!” Je leidde de redactievergaderingen
Cees, het ga je goed. Mocht je een
van Cement op ongedwongen en
keer in Den Haag zijn, schroom dan
relaxte wijze en gaf iedereen vol-
niet me te bellen. Met veel plezier wil
doende ruimte zijn of haar zegje te
ik je kennis laten maken met de
doen over de nieuwe thema’s voor
Indonesische restaurants waar Den
de uitgaven, de conceptartikelen,
Haag zo beroemd om is.
☒
het aangeleverde fotomateriaal enz. Daarna vatte je het bondig samen en
Hartelijke groet,
gaf je mening over het te volgen tra-
Ron
ject. Menigmaal na een rommelige, stroef lopende vergadering (waarbij je je na afloop afvraagt wat er nu is besproken en besloten) denk ik terug aan jouw heldere manier van vergaderingen leiden.
Na een periode van ruim veertien
op je werkzaamheden als prof en
jaar neem jij als hoofdredacteur van
vooral gelet op de serie ‘Nokken met
Cement afscheid. Tja, waar denk ik
die tanden!’ en jouw ideeën over
aan bij het horen van de naam ‘Cees-
kanaalplaatvloeren en brand heb je
sie’ Kleinman? Als eerste mijn peri-
ze toch ‘een poepie’ laten ruiken. Een
ode als coördinator bij de CUR te
opmerking die je regelmatig maakte
Gouda. Medio jaren ‘90 expandeerde
in het gesprek was: “Dat gaat ze geen
CUR nogal met het opstarten en uit-
fok aan!”, met klemtoon op ‘fok’ en
voeren van niet-betongebonden
dat met dat ‘Limburgse’ accent van
programma’s. Als coördinator kregen
je. Wat hadden Marco en ik hierover
we van ‘betonmensen’ meerdere
een lol in de auto op de terugreis
keren de opmerking dat zij zich niet
naar Gouda!
meer zo konden vinden in het reilen en zeilen van de CUR. Gevolg hier-
Het tweede dat te binnen schiet is
van was dat CUR-Beton werd opge-
jouw voorliefde voor het koken en
start. Coördinatoren gingen toon-
zeker ook het nuttigen van lekker
aangevende personen interviewen,
eten. Een hobby die ik met je deel.
waarin mede aan ze werd gevraagd
Alleen jij bent daar veel verder in dan
welke koers CUR-Beton zou moeten
ik. In jullie kookclub koken jij en je
inslaan. Jouw naam stond op mijn
kennissen tot in de kleine uurtjes en
lijstje. In die periode was je net aan-
genieten jullie van zelfgemaakte
gesteld als de nieuwe professor op
gerechten. Naar zo’n clubje ben ik
de TU Eindhoven. Samen met collega
nog op zoek. Ik heb nog een recept
Marco Ywema togen we richting
voor een overheerlijke appeltaart,
Eindhoven. Ik kan me van dat inter-
waarmee ik al bijna 40 jaar de sier
view nog herinneren dat je je irri-
maak bij vrienden, maar zeker ook
teerde aan de personen die kantte-
vriendinnen. Dus als je geïnteres-
keningen plaatsten bij jouw benoe-
seerd bent, stuur ik hem graag naar
ming als nieuwe prof. Terugkijkend
je toe!
8
2012
Cees
Jan Vollebregt
Vernieuwend, nieuwsgierig en redelijk assertief monumentaal pandje aan het dorpsplein. Vol trots toonde jij de vondst in de fundering, die voor de zichtbaarheid met een glasplaat was afgedekt. De tweede maal was minder gelukkig vanwege het overlijden van jouw vrouw. De kerk was stampvol. Wij stonden aan de zijkant. Toen jij met je familie binnenkwam, zagen wij ondanks het verdriet toch een glimlach van herkenning op jouw gezicht toen jij onze aanwezigheid opmerkte en dit bevestigde met een armzwaai. Jij bent nieuwsgierig als een wetenschapper. Toen ik eens in de redactievergadering vertelde over de drie beroemde problemen, die lange tijd een belangrijke rol in de Griekse meetkunde hebben gespeeld - te Toen jij indertijd bij de eerste redac-
ander aan het blad Cement gaan ver-
Jij bent de Hollander die zich in
weten: de kwadratuur van de cirkel,
tievergaderingen kwam was het wel
anderen. Het vakblad moest ook
Limburg vestigde. Zoals jij zelf zei
het in drieën verdelen van een hoek
even wennen. Ik had toch al enige
door architecten worden gelezen.
wist je letterlijk van toeten noch
en de verdubbeling van de kubus -
ervaring, maar jouw manier van
Daarom meer kleur, een rechte rug
blazen. Door je vrouw kwam jij in
wilde jij het boekje lenen, waarin ik
optreden was nogal anders dan die
met tekst en een speciaal kader voor
aanraking met de Limburgse
dat gelezen had. De eerstvolgende
van je bedachtzame voorgangers.
architecten. Jij had een dummy met
gewoonten. En weldra blies jij je
vergadering kwam je met de bena-
Iedere vergadering begon jij met een
knipsels uit architectenbladen in
deuntje mee in de plaatselijke fan-
derde oplossing van het tweede pro-
grap. Jij kon er zelf om bulderen van
elkaar geknutseld en toonde dat aan
fare. Ik meen dat het de grote
bleem. De eis was echter de oplos-
het lachen. Jij bracht vlaaien of koe-
de redactie. Na enige tijd bezinken
hoorn was. Op een van de redactie-
sing alleen met passer en lineaal te
ken mee uit Limburg. Ook bracht jij
ontstond er toch een blad voor con-
vergaderingen liet je een pamflet
bewerkstelligen…
eens rond de Kersttijd stenen
structeurs waar meerdere aspecten,
zien van een door jou georgani-
sneeuwpopjes mee. Een ervan staat
die invloed hebben op het construc-
seerd fanfareconcours.
nog steeds bij mij in de kast en mijn
tieve ontwerpproces, werden belicht.
kleinkinderen spelen er mee.
Van het ontwerp van de architect tot
Wij hebben tweemaal een bezoek
“Help jezelf, want een ander doet het
en met de uitvoering door de aan-
gebracht aan jouw woonplaats Klim-
niet.”
Jij bent vernieuwend. Na enige ver-
nemer. Een paar jaar geleden is zelfs
men. De eerste keer was dat voor
gaderingen kwam jij met nieuwe
het tot dan toe geliefde A4-formaat
een redactievergadering in jouw
Hartelijke groet en nog een plezie-
suggesties. Je wilde het een en
veranderd in een ‘designformaat’.
kantoor aldaar. Een gerestaureerd
rige tijd toegewenst.
Cees
Jij bent ook redelijk assertief. Een gevleugelde uitspraak van jou was:
2012
☒
9
Wil Roelofsen
Chilopoda cesius clainmanius
Duizendpoten (Chilopoda) zijn een
er aan de Amsterdam University of
deelhouder van een groot gerenom-
te de Chilopoda cesius clainmanus
klasse van geleedpotigen behorende
Applied Sciences een diepteonder-
meerd ingenieursbureau, werkte op
vooral uit als hoofdredacteur van het
tot de duizendpotigen of veelpoti-
zoek gaande naar een onlangs bij de
kantoren in Europa, Afrika, Azië en
constructeurvakblad Cement.
gen (Myriapoda), waartoe ook de
TU Eindhoven aangetroffen zeld-
de Caraïben, is voorstander van de
miljoenpoten behoren. Er zijn onge-
zaam flexibel en energiek exemplaar,
Education permanente, hield zich op
Het meest gedenkwaardige wat de
veer 3000 soorten, waarvan er in
waarvan de wetenschap dacht dat
met Computerkunde, Elementenme-
Chilopoda cesius clainmanus in deze
Nederland 44 verschillende zijn
dit soort enige eeuwen geleden was
thode, Earthquake Engineering, als-
laatste genoemde functie op zijn
waargenomen (37 daarvan
uitgestorven, namelijk de Chilopoda
mede Financial Accounting en Stra-
conto heeft staan, moet het optre-
inheems), waaronder de bekende
cesius clainmanus.
tegic Management. Hij doceerde aan
den zijn geweest als het hoofd van
de Academie van Bouwkunst, was
de cementrele minstrelen.
Roodbruin gekleurde gewone duizendpoot (Lithobius forficatus).
Het betreffende exemplaar studeer-
hoogleraar Constructief Ontwerpen
de civiele techniek aan de TU Delft,
aan de TU/e en startte een adviesbu-
Cees, ouwe rrrrrrrrrrakker, het ga je
Naast de hierboven beschreven in
was assistent hoogleraar Betoncon-
reau inzake projectinitialisatie en
goed!
Nederland voorkomende soorten is
structies, was directeur, grootaan-
bouwproblematiek. Daarnaast munt-
10
2012
☒
Cees
André Burger
Vermiste Nederlandse hoogleraar na uren teruggevonden gesteld dat hij geen geld, geen papieren, geen telefoon en geen creditcard had en tevens geen idee had in welk hotel er op hem werd gewacht. Wat te doen? Hij besloot een taxi te nemen naar het duurste hotel van de stad, het Intercontinental aan het welbekende Taximplein. Hij liet de portier de taxi betalen. Hij besloot op kosten van het hotel het thuisfront te bellen, die hem na enig speurwerk konden vertellen in welk hotel hij zou overnachten en hij nam contact op met het betreffende hotel. De rest van het gezelschap was echter net met de bus vertrokken naar de haven. Het hotel belde de reisgids in de bus met de boodschap dat er ene Professor Kleinman wachtte om opgehaald te worden in het Intercontinental. En juist op dat moment Op 1 oktober 2003 is in de loop van
te brengen aan het oude stadsdeel
veiligheid, in de bus waren achterge-
reed de bus het Taximplein op. Min-
de middag een reisgezelschap van
met de Aya Sophia en de Blauwe
bleven: zijn reisbagage, zijn porte-
der dan een minuut na zijn telefoon-
de Cement & Beton Stichting,
Moskee. De club viel daar uiteen en
feuille met reispapieren, zijn porte-
tje werd een verbaasde, maar verder
bestaande uit ongeveer 25 hoge
in kleine groepjes of individueel wer-
monnee (je weet immers maar nooit
ongedeerde Cees Kleinman door de
vertegenwoordigers vanuit de
den de hoogtepunten van de Byzan-
met die zakkenrollers) en zijn mobie-
uitgelaten groep begroet. Na het
betontechnische wetenschap en het
tijnse cultuur bezocht. Na een uurtje
le telefoon. Het tijdschema werd
voldoen van de door het hotel
Nederlands betonbouwbedrijfsleven,
zou per touringcar verder gereisd
krap, dus de bus vertrok zonder Cees
gemaakte kosten kon de gelukkige
na een voorspoedige vlucht geland
worden naar het hotel, waar men
Kleinman. Helemaal gerust was men
Kleinman zich weer aansluiten bij
op het vliegveld van Istanbul. Doel
zich kon prepareren voor het diner.
niet, want ‘Hoe zou hij ooit nog kun-
zijn reisgezelschap.
nen aansluiten bij de rest?’. De stem-
van de missie was een bezoek aan het GAP project in het verre Anatolië,
De meute was al gauw weer com-
ming was een beetje gelaten. De ver-
Zo doet een verstrooide Professor
met als gepland hoogtepunt een
pleet, met uitzondering van de zeer-
miste wist niet eens in welk hotel de
dat dus als hij verloren is geraakt in
bezoek aan de enorme Atatürkdam
geleerde heer Professor Cees Klein-
club zou overnachten, want daar let
een wereldstad: hij gaat gewoon
in de bovenloop van de Eufraat.
man. Er werd een kwartiertje
je niet op als je georganiseerd reist.
naar het meest luxueuze hotel en regelt zijn zaakjes. Dus mocht je Cees
gewacht… Dat werd een halfuurtje, Aangezien het gezelschap ruim op
maar zelfs daarna nog altijd geen
De vermiste Cees had ondertussen
ooit kwijt zijn: zoek hem niet in een
tijd was voor het diner ’s avonds op
spoor van Professor Kleinman.
zijn toeristische bezoek afgesloten
stal in Bethlehem, maar zoek op de
een eilandje in de Bosporus werd
Ondertussen was door enig speur-
en tot zijn verbazing ontdekt dat de
meest comfortabele plaats in de
besloten een kort toeristisch bezoek
werk gebleken dat, uit oogpunt van
bus vertrokken was. Hij had ook vast-
buurt en gij zult hem vinden.
Cees
2012
☒
11
1 De cover van Cement 1999/1, maar dan zonder koffievlek
Jacqueline van Rijn
Kleurrijke bruggenbouwer 1
De tijd dat Cement voor mij een
nummer ben ik verschillende keren
dagelijkse bezigheid was, ligt al weer
bij de nieuwe drukker in Eindhoven
ruim elf jaar achter me. In de vijf jaar
op bezoek geweest om de puntjes
dat ik deel uitmaakte van de redactie
op de i te krijgen. Het was voor
voelde ik mij met mijn landbouw-
iedereen wennen, maar het num-
achtergrond vaak als Alice in Won-
mer mocht gezien worden. Ik heb
derland. Toch heb ik van de ervarin-
het altijd bewaard, compleet met de
gen met de voor mij vreemde bouw-
koffievlek, die er waarschijnlijk bij
wereld veel opgestoken: ik heb er tot
de eerstvolgende redactievergade-
op de dag van vandaag profijt van!
ring op gekomen is. Want op de redactievergaderingen in het
Cees Kleinman heb ik zo’n tweeën-
Cementrum was altijd koffie in over-
half jaar meegemaakt als hoofdre-
vloede aanwezig. Als Cees na een
dacteur. Ik heb hem zien komen en
lange rit in zijn Jaguar arriveerde,
dat bracht de nodige verandering.
lustte hij wel een bak met “veel melk
“Kan het zonder aan de inhoud te
graag”. Omdat we alleen poedermelk
tornen niet kleuriger en aantrekkelij-
hadden, liet ik altijd een flink ‘slag-
ker?”, vroeg Cees zich af. Na enkele
schip’ afzinken in zijn kopje. Op de
gesprekken met de uitgever had hij
redactievergaderingen bedachten
het voor elkaar. Het blad voor en
we de thema’s voor de volgende
door constructeurs zou na 50 jaar in
nummers.
kleur verschijnen. Ook de redactieformule ging op de schop. In elk
Cees zat altijd vol ideeën. Een kleur-
nummer kwam een thema centraal
rijk mens, die ook graag mensen met
te staan en de artikelen werden
elkaar in contact bracht. Zo bracht
ondergebracht in drie vaste rubrie-
hij me op een van de vergaderingen
ken: Architectuur & Ontwerp, Con-
via zijn mobieltje in contact met
structie & Uitvoering en Onderzoek
Euromastdirecteur Jacqueline van
& Technologie.
Rijn, een naamgenote van mij. Kleurrijk Cement, Cees Kleinman legde er de
In januari 1999 verscheen het eerste
basis voor. Maar deze twee woorden
nummer met als thema ‘Grote
typeren ook de mens Cees Kleinman,
woongebouwen’. Als ‘trekker’ van dit
een kleurrijke bruggenbouwer.
12
☒
2012
Cees
Anja van den Bogaart
Naast al dat betonwerk Zomaar ineens zat ik daar tussen de redactieleden van het vakblad Cement. De een wist nog meer van cement en beton dan de ander en zeker meer dan ik. Gelukkig ging het niet altijd alleen maar over de inhoud. Qua bureauredactie en vormgeving lag er voldoende werk om actief mee te kunnen werken aan het mooie, hooggewaardeerde vakblad Cement. Dat het niet alleen maar technisch was, bleek wel uit een van de vergaderingen waarin je uitgebreid verslag deed van je wekelijkse trip naar de bakker: elke zaterdagmorgen wandelde je naar de bakker, waar je vers brood kocht. Daarnaast kocht je elke week een exemplaar van de Story en de Privé. Verbaasde blikken alom, maar je uitleg verklaarde alles: “Ik moet toch weten wat mijn studenten bezighoudt, zo naast hun studie en al dat betonwerk. Door deze andere vakbladen te lezen, blijf ik op de hoogte van wat er allemaal speelt tussen tvfilm- en sporthelden.“ Logisch toch…? In het kort geven deze twee beschrijMaar niet alleen studenten wisten je
vingen een duidelijk beeld van wie je
te vinden. Toen alle paniek rond Bos
bent: een professional die hoog aan-
en Lommer uitbrak, richtten de
geschreven staat in bouwend Neder-
media zich al snel op jou. Een came-
land en tegelijkertijd een professor
raploeg van het programma Zembla
die hoog aangeschreven staat bij zijn
kwam zelfs in het Cementrum langs
studenten. Hoeveel mensen kunnen
om jou op beeld vast te leggen,
je dat nazeggen?
zodat je via de televisie heel Nederland kon laten weten hoe jij erover
Voor nu en in de toekomst wens ik je
dacht.
heel veel geluk en gezondheid.
Cees
☒
2012
13
C U R B o uw & I nfra
Aa nb eve ling
Aanbeveling Richtlijnen voor de samenstelling en productie van Cement
1
Beschrijving De samenstelling en productie van Cement is een veelomvattend, tijdrovend en complex proces. De praktijk leert dat de rol van de hoofdredacteur in dit proces van doorslaggevende invloed is. Om de kwaliteit van Cement duurzaam te borgen heeft het bestuur van CUR Bouw & Infra daarom besloten aanbevelingen op te stellen voor de hoofdredactie. De grondslag voor deze aanbevelingen wordt gevormd door de wijze waarop prof.ir. C.S. Kleinman het hoofdredacteurschap van Cement de afgelopen 14 jaar heeft ingevuld.
2
Onderwerp en toepassingsgebied Deze CUR-Aanbeveling bevat richtlijnen voor de samenstelling en productie van Cement en is van toepassing op het vakblad zoals dit is te vinden op www.cementonline.nl.
3
Krachttermen Tijdens de redactievergaderingen is het gebruik van krachttermen toegestaan, in het bijzonder indien dit het werk betreft van architecten die er blijk van hebben gegeven niets (maar dan ook niets) te hebben begrepen van een constructief verantwoorde toepassing van beton.
Toelichting: In de afgelopen 14 jaar is wetenschappelijk aangetoond dat het gebruik van krachttermen een stimulerende werking heeft op de inzet van redactieleden en auteurs. Hierdoor worden de artikelen niet alleen krachtiger, maar ook constructiever.
4
Eigenschappen Kenmerkende eigenschappen van een goede hoofdredacteur zijn integriteit en zelfspot. Deze eigenschappen maken de maandelijkse redactievergaderingen tot een welkome afwisseling van het reguliere vergaderwerk.
5
Grondstofkeuze Artikelen waarin het materiaal cement als hoofdgrondstof ontbreekt zijn niet toegestaan, met dien verstande dat hiervan mag worden afgeweken indien de hoofdredacteur de mening is toegedaan dat de cementindustrie in het betreffende geval oogkleppen op heeft.
6
Dimensionering en toetsing Het is de taak van de hoofdredacteur om rekening te houden met de psychische, fysieke en emotionele draagkracht van de lezer. Indien hierover geen nadere gegevens bekend zijn mag de omvang van
Cement worden afgeleid uit:
14
2012
Cees
C U R B o uw & I nfra
Aa nb eve ling
pcem = ∑ [ qd · 0,5 µl / µa ] + N€ waarin:
pcem
is het totaal aantal pagina’s;
qd
is de diepgang van het betreffende artikel, op een schaal van 1 tot 10;
µl
is het gemiddelde IQ van de lezer van het betreffende artikel;
µa
is het geschatte IQ van de auteur van het betreffende artikel;
N€
is het aantal advertentiepagina’s.
De definitieve toetsing van zowel omvang als diepgang van Cement vindt plaats door de hoofdredacteur, die daarvan kort verslag doet in een bemoedigend, inspirerend en voor ieder begrijpelijk voorwoord aan het begin van elke uitgave.
7
Vakmanschap
7.1
Auteurs De inhoudelijke artikelen mogen slechts worden geschreven door auteurs, waarvan de deskundigheid voldoende is aangetoond. Indien hierover ook maar enige twijfel bestaat, dient onmiddellijk, in ieder geval voorafgaand aan definitieve publicatie, het oordeel te worden ingewonnen van de hoofdredacteur. Dit oordeel dient onverwijld te worden opgevolgd. Lezers
7.2
Naast technisch-inhoudelijke artikelen dient Cement regelmatig artikelen te bevatten van opvoedkundige aard. Hierin dient de lezer op vaderlijke, doch krachtige toon te worden aangesproken op zijn of haar professionaliteit en gedrag.
Toelichting: Voorbeelden van bedoelde oproepen zijn: • Een pleidooi voor de invoering van het rode boekje voor constructies: Berekeningen en schema’s aller constructeurs, verenigt u! [1] • Absolute voorwaarden voor de profilering van de constructeur zijn lef, inventiviteit en de wil om grenzen te verleggen. [2] • Voor schadegevallen, constructiefouten, instortingen en zettingsschades geldt dat alle betrokkenen volkomen openheid van zaken dienen te geven, opdat de lezers tijdig kennis kunnen nemen van de gemaakte fouten en hiermee verdere instortingen kunnen voorkomen.1) [3]
8
Literatuur
1. Kleinman, C.S., Het rode boekje voor constructies. Cement 2007/4.
2. Kleinman, C.S., Constructeur: word wakker! Cement 2004/1.
3. Wapperom, H., interview in Cement 2011/8.
Martin van der Vliet Gouda, januari 2012
Cees
2012
15
“Jags, dat is mijn maat”
oef staalvezelbeton B TUe, met Hans Köhne, Cement&BetonCentrum Denken doe je in termen van groot en
bouwen en betonkernactivering voor
Wat wij delen is dat we niet afhanke-
Wat dat betreft, Cees, waardeer ik je
breed, ruimtelijk en concreet. In het
thermisch actieve gebouwen. De
lijk willen zijn van protocollen. We
bijzonder. Je geeft niet gauw op,
doen ben je doortastend, daadkrach-
Cementedities met deze thema’s zijn
hebben een idee, een visioen, gelo-
maar als het nodig is ben je flexibel
tig en royaal. Leven doe je met gevoel,
overigens in bredere kring verspreid,
ven daarin en willen dat bereiken.
genoeg om het op één na beste te
vanuit een groot hart en met warme
ten gunste van de merkbekendheid
Dat doel is niet gericht op persoon-
bereiken. Jouw gevoel voor humor
belangstelling. Leren wil je blijven
van het blad. Ondanks mijn beperkte
lijk voordeel, het goede doel is
is daarbij van grote waarde. Het
doen, lerend leven. In geen enkel
bijdrage aan de redactie, hebben we
gericht op vooruitgang van techniek
geluid van je gulle lach gemengd
opzicht klein of benepen. Cees, je bent
elkaar persoonlijk goed aangevoeld
ten dienste van mens en maatschap-
met enige zelfspot is ongelooflijk
een groot man.
en aangevuld en zijn bondgenoten
pij. Formaliteiten, financiën of per-
stimulerend. Onvergetelijk voor mij
geworden. Op een bijna samenzweer-
soonlijke belangen van anderen kun-
blijft de bezwijkproef voor publiek,
Onder jouw hoofdredacteurschap heb
derige manier zijn we begonnen aan
nen soms hinderlijk in de weg zitten.
als onderdeel van het proefproject
ik, in vergelijking met de jaren daar-
het proefproject staalvezelbeton, met
Dan verzinnen we een list om toch
staalvezelbeton in juni 2010. Het
voor, weinig bijgedragen aan het
de TU Eindhoven en vele partners uit
het doel te bereiken. Zo gemotiveerd
was een geweldige show, jij als
redactionele werk. Mijn rol was voor-
het bedrijfsleven. Jij was daarin de
de realisatie van een doel nastreven
spreekstalmeester die de verbluf-
namelijk een ander geluid te laten
wetenschappelijk verantwoordelijke
is niet zonder risico. Daar mag je niet
fende prestaties van het staalvezel-
horen, soms een dwarse koers op de
bij de TU/e en ik de initiator en coördi-
blind of doof voor zijn. En daar zit
beton verduidelijkte met de uit-
constructeursvisie voor te stellen. Met
nator aan de bouwindustriezijde. Jij
nou dat heerlijke spanningsveld om
drukking: “Deze belasting is dus ver-
als doel Cement in te bedden in de
deed wat ik vroeg en ik deed wat jij
enerzijds zo ver mogelijk te willen
gelijkbaar met vijf Jaguars. Sommi-
bredere marketingcommunicatie van
zei, zo ongeveer was de verhouding.
komen en anderzijds de risico’s te
gen meten in kN, ik in Jaguars, dat is
het Cement&BetonCentrum. Enkele
Dat was op intuïtie, zonder formele
beperken. Je moet toch altijd oog
mijn maat.” Cees, je bent een groot
thema’s die niet jouw eerste belang-
afspraak en het werkte fantastisch.
houden voor alternatieven. Gedre-
man.
stelling hadden zijn er zodoende toch
Zo’n perfecte match zal er niet snel
venheid mag niet ontaarden in hals-
in gekomen. Bijvoorbeeld duurzaam
nog eens zijn.
starrigheid.
16
2012
☒
Hans Köhne
Cees
Fred van Geest
Cees Kleinman, de prettige scepticus! Wanneer afscheid nemen aan de orde is, komt bij mij altijd de vraag naar boven: Hoe zal ik me iemand herinneren? En dat is nu ook bij jou aan de orde. Om je gerust te stellen, dat zijn geen vervelende herinneringen. Kritisch, analytisch, humoristisch en de zaken lekker relativeren. Ik herinner me uitspraken als: “Het managen van een bureau deed je er vroeger toch even bij?”. Dus helemaal geen managementlaag of bureaucratie! Ook het open staan voor andere constructiematerialen, dus niet de enge hokjesgeest van weleer, is verfrissend en soms ook wel lekker recalcitrant. Als ontwerper heb je een open oog voor vormgeving. Of het nu hoogbouw of metrostations betreft, beide uitersten hebben je belangsteling. Kortom, het was bijzonder prettig samenwerken, waarbij jouw eigenschappen als het scherp van geest blijven en het kritisch beschouwen van zaken mij tot voorbeeld hebben gediend, evenals de manier waarop je voor de waarheid kiest in zaken waar grote belangen spelen. Ik wens jou en diegenen die je dierbaar zijn, alle goeds en gezondheid toe in de komende fase.
Cees
☒
2012
17
Paul Lagendijk
Een filosofisch moment tussen een kleine 100 pagina’s techniek
Ik werd gevraagd of ik in circa 400
ook daarbuiten) zorgen voor nieu-
te analyseren en de resultaten daar-
woorden mijn beeld van Cees Klein-
we ideeën die het beeld van
van het liefst direct met de buiten-
man wilde schetsen in zijn rol als
Cement hebben bepaald: geen ver-
wereld wil delen in Cement, ook als
hoofdredacteur van Cement. Zowaar
nieuwing om de vernieuwing zelf,
die resultaten niet iedereen vrolijk
geen eenvoudige opgave. Ik lees
maar er een duidelijke visie bij heb-
stemmen. Ik herinner me nog dat ik
altijd met veel plezier en bewonde-
ben. In de periode die ik heb mee-
Cees toevallig tegenkwam op 31
ring Cees’ redactionele inleiding in
gemaakt werd Cement gedragen
december 2010 in Valkenburg. In de
Cement, die ongeveer dezelfde
door de driehoek Cees Kleinman,
winterse kou vertelde hij zeker een
omvang heeft. Vaak dacht ik bij het
Henk Wapperom en Jacques Lins-
half uur lang over zijn worsteling
lezen met enige jaloezie: “Ik wou dat
sen. De goede interactie tussen die
hoe met zijn inmiddels vergaarde
ik zo kon schrijven”. Een filosofisch
drie mannen vond ik goed om te
kennis over het voortijdige bezwij-
moment tussen een kleine 100
zien. Maar zijn inbreng werkte ook
ken van kanaalplaatvloeren bij
pagina’s techniek, met een gezonde
voor de andere redactieleden sti-
brand om te gaan. Met veel moeite
dosis cynisme. Dit beeld heb ik van
mulerend. Er was in die redactiever-
wist hij zich echter te beheersen om
zowel zijn teksten als zijn persoon.
gaderingen veel ruimte om te
zijn bevindingen niet eerder dan in
brainstormen waarbij de inbreng
Cement 2011/5 te publiceren.
Als lid van de redactie heb ik Cees
van iedereen als belangrijk werd
Zodoende kon de prefab-industrie in
ook van dichterbij mee mogen
gezien. Het creëren van een derge-
dezelfde editie tenminste ook haar
maken. Ik ken hem niet door en
lijke sfeer is een compliment aan de
kijk op de zaak geven. Ik hoop dat
door en misschien zit ik er wel hele-
redactie, maar zeker ook aan de
Cees bij het verder ontwikkelen van
maal naast. Maar de redactieverga-
voorzitter.
het inzicht in de brandwerendheid van kanaalplaatvloeren ook na zijn
deringen met Cees als voorzitter
18
waren in elk geval nooit saai. Inte-
Cees is iemand die op basis van
afscheid op de hem kenmerkende
gendeel! Zijn creatieve geest en zijn
gezond verstand en eenvoudige
kritische wijze blijft mee discussië-
kennis van zijn vakgebied (maar
rekenmodellen een probleem weet
ren.
2012
☒
Cees
René Braam
Een zware taak
Terugkijken op veertien jaar hoofdre-
sche noten gekraakt. Streng maar
werp van discussie geweest en zal
toch goed tot uitdrukking komen in
dacteurschap van Cees is lastig als je
rechtvaardig. In verscheidene interes-
dat ook blijven. De omslag van
de gedrukte versie. Online moet ook
zelf pas vanaf februari 2008 zitting
sante thema’s was Cees spraakma-
gedrukte naar digitale informatie is
niet leiden tot haastwerk. Er moet
hebt in de redactie. Dat betekent ech-
kend. Denk maar terug aan de tanden
niet aan de redactie voorbijgegaan.
ruimte blijven voor voldoende toet-
ter niet dat vier jaren niet representa-
en nokken, of de kanaalplaatvloeren
De lezer heeft kennis kunnen maken
sing en overpeinzing. Kortom, de
tief kunnen zijn. Als ik kijk naar hoofd-
bij brand. Hij beschouwde het doel
met grote stappen, zoals het digitaal
artikelen worden gewaardeerd en
redacteurschap dan heb ik de volgen-
van Cement om de lezer tijdig en com-
archief en de artikelen die alleen nog
dat moet zo blijven. De lezer staat
de indruk gekregen: de hoofdredac-
pleet te informeren. De ervaringen
online aangeboden worden. Dat
centraal.
teur stuurt op hoofdzaken, zet de lij-
van Cees uit de praktijk, het onderwijs
laatste is mede een gevolg van de
nen uit en verzand niet in details, heeft
en het onderzoek maakten dat de
populariteit van het tijdschrift. Het
Terugkijkend op vier jaar redactie-
een vooruitziende blik en een gevoel
lezer een compleet overzicht kreeg
aanbod aan artikelen is te groot en
vergaderingen met Cees heb ik
voor wat leeft in de bouwwereld. De
aangereikt. Die aanpak kenmerkt de
te divers om allemaal in de gedrukte
geleerd dat de hoofdredacteur de
verdere technische invulling en con-
persoon Cees, die als onderzoeker
uitgave mee te nemen. Het bedrijfs-
spin in het web is. Lijnen naar de toe-
trole van de artikelen zelf, dat is aan de
sprak van ‘meten is weten’, maar die
leven publiceert, zo blijkt, graag in
komst uitzetten, clustering rond the-
auteurs en de eindredactie. Die opzet
zeker ook de uitkomsten uit de prak-
Cement. Dat mag de hoofdredacteur
ma’s en flexibiliteit. Want niets is
is de voorbije jaren aangehouden en
tijk en het onderwijs vertaalde naar
als een compliment beschouwen.
zeker en veranderingen volgen
naar bleek was er altijd een ruime
bruikbare informatie voor de lezer of
Maar, wordt straks alles alleen nog
elkaar snel op. Een zware taak voor
voorraad aan thema’s.
toehoorder.
maar digitaal? Cees heeft daar zijn
een hoofdredacteur. Een hele presta-
bedenkingen over. Het tijdschrift
tie om veertien jaar die strijd met
Flexibiliteit van de redactie werd wel
De vorm waarin informatie wordt
moet aansprekend en mooi zijn, met
volle overgave en toewijding aan te
eens gevraagd. Soms werden kriti-
aangeboden is regelmatig onder-
veel zorg aan illustraties, die vooral
zijn gegaan.
Cees
2012
☒
19
René Sterken
Geen beroerd persoon Na veertien jaren hoofdredacteur te zijn geweest van het fantastische vakblad Cement ga je ons verlaten en de voorzittershamer overgeven aan Dick Hordijk. Hoewel ik uiteraard blij ben met jouw opvolger Dick, blijf ik toch met een fikse kater zitten door het feit dat jij ons vaarwel gaat zeggen. Ik zal je uitleggen waarom. Toen ik zes jaar geleden voor het eerst een oriënterende redactievergadering bij mocht wonen, waarbij de toenmalige redactie en ikzelf aan elkaar konden ruiken, was jouw nuchtere en ontwapenende eindconclusie: geen beroerd persoon, valt niet tegen, laten we het maar proberen. In het begin dacht ik wel eens, heeft hij die vergadering wel onder controle. Regelmatig zwabberde het alle kanten op. Later realiseerde ik me dat die ruimte nodig was om voor bepaalde onderwerpen tot goed afgewogen conclusies te komen. En wat in de ene vergadering niet aan de orde kwam, was de volgende keer wel aan de beurt.
maar ook vastberaden en standvas-
leiding hebben we toch maar mooi
tig je onderzoeken uitvoert en je
een fiks aantal prachtnummers afge-
Belangrijker vind ik het dat ik altijd
mening ventileert. Eigenwijze men-
leverd. Je bleef altijd jezelf en dat is
met veel plezier heb deelgenomen
sen zijn óf geniaal, óf ze zijn oerstom.
maar goed ook, er zijn al anderen
aan de redactievergaderingen. Niet
Helaas behoren de meeste tot de
genoeg.
in de laatste plaats door jouw bezie-
tweede categorie. Maar Cees, ik kan
Cees, bedankt voor de fijne en inspi-
lende, enthousiaste en inspirerende
je geruststellen, jij behoort tot de
rerende samenwerking en ik wens je
leiding. Met name jouw gevoel voor
eerste categorie.
het allerbeste voor de toekomst.
zelfspot, vind ik bijzonder. Bij jou
Ook bij het zoeken naar de juiste
Hartelijke groet,
geldt het motto: ‘Een dag niet gela-
balans tussen techniek en commer-
René
chen is een dag niet geleefd’ en als er
cie voor ons vakblad wist jij altijd de
geen tijd en ruimte is voor de nar
juiste koers te varen. Door jouw gro-
dan gaat het niet goed in het leven.
te netwerk hadden we veel ingan-
Daar staat tegenover dat je op je
gen voor informatie of auteurs voor
vakgebied zeer deskundig, serieus
onze artikelen. Onder jouw bevlogen
☒
humor, doorspekt met cynisme en
20
2012
Cees
Æbele Kluwer
Een vakblad zonder papier is als bouwen zonder cement Ik maakte pas vrij kort geleden
mij als nieuwe uitgever gekeken.
ziet Cees nieuwe dingen vaker als
En belangrijker misschien nog wel
kennis met Cees. Begin 2007 om
‘Was ik niet te commercieel, zou ik
een kans. Daarmee was het ijs snel
zijn de eerste stapjes richting een
precies te zijn. Ik was de nieuwe
‘hun’ blad niet verkwanselen voor
gebroken. In de afgelopen jaren heb-
multimediaal kennisplatform door
‘commerciële’ uitgever van het blad
eigen gewin?’ en meer van dat soort
ben we samen met Cees en het
het uitbouwen van de website en
waar hij hoofdredacteur van was.
overwegingen hoorden daarbij.
Cement&BetonCentrum een groot
het aanbieden van het online archief.
aantal veranderingen bij het vakblad
Hoewel Cees nog wel eens iets heeft
Het uitgeven van een blad als Cement is een hele eer. Het is een
Maar niet bij Cees, die heb ik leren
doorgevoerd. Zo hebben we bij het
geroepen over een cd-rommetje,
degelijke titel, met een uitstekende
kennen als degelijk maar zeker niet
60-jarig jubileum het blad eens gere-
volgt hij de ontwikkelingen online
reputatie. Het was ook een zeer
traditioneel. Hij zag de komst van
styled en de redactionele formule
met grote belangstelling. “Mag ik
traditionele titel. Door sommigen
een commerciële uitgever als een
aangepast.
niet nog wat langer blijven?”, was
werd er met de nodige argwaan naar
kans. Zoals ik al snel kon vaststellen,
zijn reactie bij een presentatie over te toekomst van digitale kennisproducten. Dat had wat mij betreft gerust gemogen. Eén wens van Cees is helaas nooit in vervulling gegaan. Een nummer van het vakblad Cement met als thema ‘Bouwen zonder cement’. Misschien kunnen we daar online nog wat mee!
Cees
2012
☒
21
Jacques Linssen
“Geestelijk gestoord”
Het bleek onvermijdelijk: Cees Klein-
interessant en belangrijk. Maar ook
heid nam, als ze op de TU weer eens
lijk, beetje saai vakblad naar een
man stopt als hoofdredacteur van
geanimeerd en plezierig. Dankzij Cees.
het belang van het constructievak niet
eigentijds, haast glossy magazine met
Cement. Aan dit gegeven hebben we
Altijd in voor een grap of een leuke
onderkenden, of als iedereen BIM de
commerciële levensvatbaarheid. Cees
al geruime tijd kunnen wennen, want
kwinkslag. Altijd creatieve ideeën ook.
hemel inprees. “Geestelijk gestoord”,
had als geen ander door dat commer-
al in 2009 kondigde dit afscheid zich
Hoewel die niet altijd zijn verwezen-
noemde Cees het. Per vergadering wel
cie en nieuwe media in deze tijd zo
aan. Maar dat bleek te vroeg. Onder
lijkt. Een nummer over metro’s over de
een paar keer.
enorm belangrijk zijn. Het waren juist
meer omdat er niet snel een geschikte
hele wereld, een nummer over bou-
opvolger beschikbaar was. Maar was
wen zonder cement. Ze zijn het sta-
Uiteraard heeft Cees inhoudelijk
in het hoofdredacteurschap. Eigenlijk
dat wel de echte reden? Was het niet
dium van idee nooit gepasseerd. Dat
behoorlijk zijn stempel weten te druk-
wilde hij dan ook helemaal niet stop-
veel bepalender dat Cees zelf hele-
geldt ook voor misschien wel zijn
ken op het vakblad met kwesties als
pen.
maal niet wilde stoppen? En dat
grootste wens: een fusie tussen
nokken, staalvezelbeton en kanaal-
bovendien de uitgever en de redactie
Bouwen met Staal en Cement tot één
plaatvloeren. Maar ook de creatieve en
Maar helaas is zijn afscheid onvermij-
ook helemaal niet wilden dat hij zou
gezaghebbend blad voor de construc-
commerciële kant van de zaak verloor
delijk. Om nog maar eens een cliché
stoppen? Want bij het opstellen van
teur.
hij nooit uit het oog. Integendeel.
aan te halen: je moet stoppen op het
Altijd meedenkend over nieuwe vor-
hoogtepunt. Cees wilde voorkomen
een profiel voor nieuwe hoofdredac-
deze aspecten die Cees zo aantrokken
teur bleek er eigenlijk maar één
Als Cees het ergens niet mee eens was
men van kennisoverdracht, nieuwe
dat er ook maar enige indruk zou ont-
geschikte kandidaat: Cees Kleinman.
liet hij het weten ook. Als bouwers niet
manieren van geld verdienen, nieuwe
staan dat hij te lang is doorgegaan. En dat siert hem.
bereid waren geld te steken in onder-
media. Niet voor niets heeft het vak-
Redactievergaderingen onder zijn lei-
zoek bijvoorbeeld. Of als de prefab-
blad zich onder zijn leiding weten om
ding waren groots. Inhoudelijk zeer
industrie te weinig verantwoordelijk-
te vormen van een degelijk, inhoude-
22
2012
Cees bedankt!
☒
Cees
Binnenkort verkrijgbaar… NUMM MMER NU ER 86 86 EBRUA FFEBR UARI RI201 20122
Dick Hordijk
“Je weet ook vaak op een heel bijzondere wijze zak en duidelijk te maken. Zo is er het verhaal dat jij, toen er nog het systeem van tijds chrijven was, had bedach t om zwangerschapsverlof in te vullen.” Frans Luijten
“Wat hij ook doet hij doe t het op zijn ‘Kleinmans’. Hij weet er altijd een bep aalde draai aan te geven, zodanig dat het absoluu t afwijkt van de standaa rd of van wat je zou verwach ten.” Siebe de Boer
“Toen Dick Hordijk vertelde dat ik hem kwam assisteren met prefab beto n liep Cees op me af en drukte vrijwel te pletter tege n zijn borst onder het roepen van welkom, wel kom, welkom. ”
Meer informatie en gratis
De nieuwe KOersief van studievereniging KOers TU/e). (Constructief Ontwerpen, In dit themanummer ‘De eciale constructieve campus’ sp id van aandacht aan het afsche j was prof.ir. Cees Kleinman. Hi raar van 1993 tot 2012 hoogle aan de Constructief Ontwerpen TU Eindhoven.
bestellen: www.KOersT
Ue.nl
De constructieve campus
interview
Eeuwig jong, ĂŠn eigenwijs
Cees Kleinman 24
2012
Cees
1
1 Cees Kleinman in het Van Musschenbroeck Laboratorium foto: Peter de Koning / PDK Foto
Zijn allervroegste herinneringen ademen “die heerlijke geur van cement”. Op de bouwplaats met een pet op achter de steenwagen lopen, sjouwen, opperen, specie maken: dat oerbeeld van bouwen zal hem altijd bijblijven. Aan de vooravond van zijn afscheid als hoogleraar in Eindhoven én als hoofdredacteur van Cement, blikt Cees Kleinman tevreden, maar toch ook met enige weemoed terug op een leven in de bouw.
Op de middelbare school gaan alle vakken goed, maar de meeste aanleg heeft Kleinman voor de exacte richting. Omdat zijn vader een aannemingsbedrijf heeft, ligt een vervolgstudie in de bouwtechniek voor de hand. Even twijfelt hij over een carrière als chirurg, maar na het zien van een nogal bloederige film van een hartoperatie is hij in elk geval genezen. Eenmaal in Delft moet hij nog kiezen tussen Bouwkunde en Civiele techniek. “Ik heb even bij Bouwkunde gekeken, maar vond het daar maar een archaïsch zooitje: een beetje knutselen en gelul over kleuren, de spanning van een lijn,… Ik dacht: ‘Ik wil een vak leren, inhoudelijk bezig zijn’. Civiele techniek was daarom voor mij een perfecte opleiding, het paste bij me en ik kon er alle kanten mee op: de ontwerpkant, maar ook de theoretische kant, zowel theoretisch/experimenteel als theoretisch/ constructief.” Hij studeert uiteindelijk af in de richting theoretisch/constructief. “Dat waren heel veel kromme d’s, Fourieranalyse, mathematische methode, trillingen. Het accent lag vooral op mechanica en wiskunde en de toepassing daarvan.”
CV an naam prof.ir. Cees Kleinm leeftijd 66 jaar techniek opleiding TU Delft, Civiele sky en werkgevers AIA, Grabow an inm Kle , ven Poort, TU Eindho Holding
Foto foto: Peter de Koning / PDK
interview
“ Het werk dat je maakt en goed vakmanschap daarbij, zijn de allerbeste acquisiteurs” Assistent van Haas ‘Jong’ en ‘eigenwijs’ zijn twee kwaliteiten die maken dat hij opvalt. Docenten valt hij in de rede als hij vindt dat ze het fout doen. Regelmatig moet hij van een hoogleraar “dan maar naar voren komen als je het zo goed weet!” Dat laat hij zich geen twee keer zeggen! “De laatste bij wie ik dat flikte, was professor Haas, de hoogleraar Beton. Hij stond op een gegeven ogenblik verschrikkelijk te haspelen, waarop ik zijn schrijfsels op het bord verbeterde. Na afloop van het college vroeg hij me naar zijn ‘kabinet’ te komen. Ik dacht: ‘Nu krijg ik wat te horen!’ Hij wilde me echter als zijn assistent hebben. Ik was zeer verrast, maar hapte gretig toe. Ik was net 21 geworden en mijn vader had zijn belofte gestand gedaan mijn studie slechts tot die leeftijd te betalen. Ik kon het geld dus goed gebruiken en had nu ineens een royaal inkomen tijdens de rest van mijn studie.” Haas heeft een zwak voor Kleinman en regelt de nodige tijdelijke werkplekken voor hem. Tijdens de eerstvolgende zomervakantie komt hij zo voor een klus van twee maanden in ZuidLimburg terecht, waar hij en passant zijn latere vrouw ontmoet. Haas heeft nog meer, wat kleinere klussen voor hem in het zuiden. Kleinman klaart ze vaak in een weekend, voordat hij weer naar Delft terugkeert. Een zomer later doet
2
26
2012
hij als 22-jarige een opdracht van twee maanden in Heerlen bij AIA, architecten-/ingenieursassociatie A.W. Groenendijk. “Ik had een prima relatie met Haas, die tot zijn dood in stand is gebleven. Hij heeft me een enorme liefde voor het vak bijgebracht. Het gaat niet alleen om het vergaren van kennis om het vak uit te oefenen, maar ook om het genieten van de schoonheid van wat je met dat vak kunt doen.” Als assistent schrijft hij voor Haas enkele collegedictaten. Ook komen er nu en dan mensen uit het buitenland, die hij helpt met bijvoorbeeld hyparschalen. Verder bezoekt hij af en toe een congres. “Daar zat ik dan met mijn 22 jaar, aan tafel tussen, in mijn ogen, de groten der aarde. Ik keek aanvankelijk enorm op tegen al die intelligentsia, maar ze waren natuurlijk ook maar gewoon mensen. Bij hen vergeleken was ik nog een ‘pikkie’. Sociaal-maatschappelijk was ik een ei van wat heb ik jou daar, die van de hele wereld nog niets snapte, maar wel van het vak.”
Directeur Het contract met AIA voorziet erin dat hij na zijn studie bij het bureau mag terugkeren. Als het in 1968 zover is, werkt hij er ook korte tijd als constructeur. Tevens treedt hij vrijwel direct in het huwelijk. Een jaar later moet hij bij de SRO-A in Breda de officiersopleiding volgen. Nadat hij weer is afgezwaaid, wordt hij bij AIA meteen directeur van de constructieafdeling en adjunct-directeur van de holding. “Ik heb er nooit bij stilgestaan dat een directeursfunctie op zo’n jonge leeftijd iets bijzonders was. Ja, ik was verantwoordelijk voor het ontwerp, maar ik rekende en tekende het ook zelf. De tekenkamer maakte er vervolgens wel weer iets fatsoenlijks van. Ook kwam ik op de bouw; leiding geven was eigenlijk hetzelfde als wat een projectmanager deed.” Kleinman ontwerpt onder meer het staaloverslagbedrijf Lommaert in Born en ondergrondse parkeergarages in Heerlen en onder het Vrijthof te Maastricht. Dan wordt AIA in 1971 overgenomen door de Heidemij. “Het salaris dat ik bij AIA als directeur én 26-jarige inmiddels verdiende, paste niet in de salarisschalen van de Heidemij. De directeur Personeelszaken vertelde me daarom dat hij noodgedwongen mijn salaris minimaal een jaar of tien moest bevriezen!” Dan polst professor Haas hem voor een directeursfunctie bij het vermaarde ingenieursbureau Grabowsky en Poort. “Dat bureau was in het vakgebied toch wel een van de allerbeste van Neder-
Cees
2 Het Pieter van Musschenbroeck Labo ratorium waar Kleinman menig onderzoek uit voert en begeleidt 3 Statenzaal in het Provinciehuis in Maastricht met Arabisch wiel als plafond foto: Loraine Bodewes / Novum
3
land. Haas was er commissaris en had me aanbevolen bij Harold Grabowsky. Ik was amper 27, maar had toch al de nodige jaren werkervaring. Ik hoefde al met al niet lang te twijfelen.”
Grabowsky en Poort Zes vestigingen en ruim 100 personeelsleden heeft Grabowsky en Poort in 1972, wanneer Kleinman directeur wordt van de vestiging Maastricht. “Het was feitelijk een opvolgingskwestie. De drie eigenaren – Harold Grabowsky, Johan Poort en Jan van den Berg – hadden ieder een derde van de aandelen, maar waren vijftigers. Voor de continuïteit van het bedrijf zochten ze jonge, enthousiaste mensen. Mensen die hen later konden opvolgen.” Er is in het zuiden veel werk voor de industrie, onder meer Melchior, DSM, ENCI en de papierfabriek van KNP. “Werken voor de industrie ging heel veel op urenbasis. De prijs voor een
Cees
2012
adviseur is dan helemaal niet zo belangrijk. Kennis, kunde en op tijd klaar, zijn veel belangrijker dan welk honorarium dan ook.” Vanuit Maastricht stuurt hij tevens een bureau in Düsseldorf aan, met uitsluitend projecten voor de Duitse markt. “We hebben bijvoorbeeld het hoofdkantoor van de Rheinisch/Westfälische Elektrizitätswerke (RWE) in Essen ontworpen (foto 2). Verder deden we samen met de beroemde professor Zerna, die onze partner was, allerlei projecten.” ‘Thuis’ in Maastricht werkt hij aan het Boschstraatplan: grootschalige binnenstedelijke woningbouw. Voor de Europese woningbouwmarkt transformeert hij samen met architect Rinus Goud en Gerd Cleuren, een collega-architect uit Aken, het Finse Dominosysteem tot het CS-systeem: een demontabel systeem van stalen dragers en prefab betonnen platen in cassettevorm. CS staat daarbij voor Cornelis Sacharias, zijn voornamen.
27
interview 4 Artist Imprtession van de Nieuwe Euromast 5 Uitvoering van het hoofdkantoor van de Rheinisch/ Westfälische Elektrizitätswerke (RWE) in Essen 6 De ‘nokkenkwestie’ zorgt voor veel opschudding in de constructeurswereld
Directeur-eigenaar In 1975 wordt Kleinman directeur van de holding Grabowsky en Poort. Twee jaar later krijgt hij de kans zich in de holding in te kopen. Hij is dan 32 jaar oud. “Ik kreeg na wat onderhandelen een kwart van het bedrijf aangeboden. Hugo Snoek, een andere jonge directeur, kreeg ook een kwart en het aandeel van Johan Poort werd vergroot tot de helft.” Veel geld om de aandelen te kunnen kopen, hebben ze echter niet. “Een vriend van mij kon gelukkig een financiering regelen, maar vervolgens was het wel hard werken! Het duurde wel een jaar of tien voordat we van die financiering verlost waren. We waren nu wel directeur-eigenaar, maar moesten ons he-le-maal uit de naad werken om het hoofd boven water te kunnen houden. Ik deed alles zelf: mensen aannemen, projecten verwerven, constructeur én projectleider spelen, soms zelfs lichtdrukker zijn.” Technici aansturen vindt hij overigens helemaal niet moeilijk. “Technici houden allemaal van hun vak. Een beton- of staaltekenaar of- constructeur: ze zijn zelf zó bevlogen. Als je maar een goede praatpaal voor ze bent of waardering voor ze hebt, dan gaan ze voor je door het vuur.” Ook het projecten verwerven valt mee. “Als je goed werk aflevert, krijg je vanzelf een goede relatie met ontwikkelaars, architecten en aannemers, met opdrachtgevers. Het werk dat je maakt en goed vakmanschap daarbij, zijn de allerbeste acquisiteurs.” Binnen de holding krijgt hij Zuid-Nederland als aandachtsgebied. Daar komen al gauw Duitsland en later ook België bij. Eens per maand vergaderen de directieleden plenair. “Management vergde maar een klein deel van onze aandacht; we waren eigenlijk altijd technisch-inhoudelijk bezig.” Om zich financieel-economisch staande te kunnen houden, volgt hij de nodige studies en opleidingen in dat vakgebied. Het maakt hem sterker in de onderhandelingen met banken, zeker op de momenten als het economisch wat minder voor de wind gaat. Toch zijn dit de periodes waarin hij zich het minst op zijn
4
28
5
gemak voelt. “Elke keer als er een crisis was, dan kwam dat in de bouw dubbel zo hard aan. Dan was ik gedwongen om van mensen in de organisatie afscheid te nemen. Ik liep dan met maagpijn rond en kon nauwelijks de slaap vatten. Wel sprak ik altijd met de betrokkenen af dat ik hen als eerste weer in dienst zou nemen, zodra de bouw zou aantrekken.”
Multidisciplinair Industriebouw, infrabouw, woningbouw en utiliteitsbouw: Grabowsky en Poort werkt voor alle sectoren in de markt. “In de infrasector werden aanvankelijk vrijwel alle grote kunstwerken door Rijkswaterstaat of de provinciale waterstaten ontworpen. Als particulier bureau kwam je daar niet tussen. In Duitsland mochten we gelukkig wel een paar voorgespannen bruggen doen en vanuit die expertise zijn we ook in de bruggenwereld in Nederland terechtgekomen. En spoorweginfrastructuur werd aanvankelijk uitsluitend door NS zelf gedaan. Toen dit bureau werd opgesplitst, hebben wij het vrijgekomen deel (Articon, red.) gekocht en zaten we opeens ook daar middenin.” Eind jaren tachtig krijgt hij de verantwoordelijkheid voor een groot spoorwegproject in Indonesië. “Het was een opdracht voor de Nederlandse overheid. Op Sumatra en Java moesten we 1000 km railinfra, met daarin zo’n 600 bruggen en viaducten, geschikt maken voor de toekomst. De infrastructuur moest zowel worden verbouwd en versterkt als nieuw gebouwd. De opdracht omvatte grondmechanisch, hydrologisch en constructief onderzoek. Voor het nemen van bodemmonsters hadden we een trein ingericht als sondeerwagen.” Van alle disciplines voelt Kleinman zich echter het meest aangetrokken tot de utiliteitsbouw. “Het mooie in de utiliteitsbouw is de samenwerking en de integratie met een heleboel andere disciplines. In de utiliteitsbouw wordt er veel meer van je ontwerpkennis geëist. Het is niet zo dat je exact ontwerpt wat er later zal worden gebouwd; nee, je ontwikkelt een stel varianten en kijkt vervolgens welke variant het beste bij de visie en de filosofie past van wat de architect wil uitstralen.
2012
Cees
6
Voor het provinciehuis in Maastricht zat ik samen met de architect soms zaterdagen en zondagen te schetsen, net zolang tot we zeiden: ‘Nu hebben we hem, dit is wat het zijn moet’. En dat we gelijk kregen blijkt wel uit het feit dat in het Cementrum in ’s-Hertogenbosch (hoofdkantoor ENCI en Mebin, red.) jarenlang een foto van de statenzaal van het provinciehuis als een soort blikvanger voor de mogelijkheden van beton werd tentoongesteld (foto 3). Dat Arabische wiel in zichtbeton als plafond was schitterend!”
Arcadis Het bureau intussen groeit verder. Vanuit de afdeling Planeconomie doet Milieu zijn intrede. Daarna worden enkele E+Wbedrijven gekocht en ten slotte volgt projectmanagementbureau Starke Diekstra. “We konden nu totaalprojecten aan en waren niet meer alleen afhankelijk van het spelen van constructeur. Soms waren we zelfs gedelegeerd opdrachtgever.” In 1997, een kwart eeuw nadat hij bij Grabowsky en Poort is begonnen, speelt wederom de discussie over de continuïteit. “Het bedrijf aan een aantal medewerkers verkopen was nu echter niet meer realistisch, want met inmiddels 1000 mensen waren we 10 x zo groot als 25 jaar daarvoor.” Het is de periode dat iedereen zich voorbereidt op ‘Europa’. Grote Franse aannemers tonen interesse, op zoek naar versterking van de marktpositie. Ook de Heidemij komt langs. “Bij hen hadden we het goede gevoel dat we zo ook het beste bureau van Europa konden worden. We waren wel internationaal actief, maar niet in alle disciplines in dezelfde mate. We zagen het ook als een sprong voorwaarts.” Kleinman blijft nog een jaar verbonden als adviseur van de directie – door het concurrentiebeding dat hij meekrijgt kan hij toch niet anders – en maakt de naamsverandering tot Arcadis mee. Na twee jaar is hij weer ‘vrij man’.
Cees
Cement Medio 1997 nodigt Cement-redacteur Pieter Spits hem uit voor een rondetafelbijeenkomst over de toekomst van het vakblad. Het vakblad bevindt zich dan aan de vooravond van het 50-jarig bestaan. Kleinman is bij Cement een tamelijk onbekende. “Ik lees Cement al sinds 1967. Mijn eerste publicatie dateert van 1981: de ondergrondse parkeergarage aan de OLV Wal in omgekeerde bouwvolgorde, in Maastricht. Kort daarna schreef ik over de bouw van het hoofdkantoor van RWE te Essen en in een internationaal vaktijdschrift publiceerde ik over grondparameters in Indonesië. Maar verder publiceerde ik niet zoveel; daar had ik helemaal geen tijd voor. Bovendien zat ik niet in het ‘wereldje’, omdat ik ‘helemaal in Zuid-Limburg’ woonde. Ik heb weleens deel uitgemaakt van een Stupré-commissie, maar als er een keer een vergadering was voor Betonvereniging, CUR of Stupré, dan was dat altijd in Amsterdam of Rotterdam. Nodigde ik hen vervolgens naar het zuiden, dan was Eindhoven al ver. Ik vond het verder goed zo.” Spits vraagt hem dan toch als hoofdredacteur. “Ik heb eerst even de kat uit de boom gekeken en enkele redactievergaderingen bijgewoond. Maar die term – ‘redactievergadering’ – klopte helemaal niet met de inhoud: er werd niet vooruitgeblikt naar de artikelen die moesten komen, maar slechts besproken wat er was gepubliceerd. Ik vond het desondanks een uitdaging dat Cement een beetje om te bouwen. Ik zie me nog zitten met allemaal uit elkaar gescheurde, oude Cementen om daar een dummy themanummer van te maken. Harde of slappe kaft, nietjes of rechte rug, de discussies die we hebben gehad. In het begin was het toch wel een verandering, ook voor de overige redactieleden. We hebben open en constructief het blad omgevormd tot wat het nu is. Dat is de verdienste van iedereen die aan tafel zat.” Menig actueel thema wordt behandeld, zoals de ‘nokkenkwestie’ en de brandwerendheid van kanaalplaten. Ook constructieve veiligheid ontbreekt niet op de agenda. “Ik vind het wel
2012
29
interview
“ Er zijn mensen die aan de lopende band publiceren, maar die nog geen fietsenhok hebben gebouwd” jammer dat we nooit echt in thema’s de bouwfouten aan de orde hebben kunnen stellen. We kregen nooit medewerking: het lag onder de rechter of er was nog geen uitspraak. De werkgroep ‘Leren van instortingen’ heeft alleen maar de bekende gevallen onderzocht, terwijl we juist over al die andere, onbekendere zaken zouden hebben moeten rapporteren.”
Onderwijs Al vrijwel vanaf het begin van zijn loopbaan bemoeit Cees Kleinman zich ook met het onderwijs. Vanaf 1972 doceert hij Technische Wetenschappen aan de Academie van Bouwkunst in Maastricht. Als professor Dick Dicke in 1990 afzwaait aan de TU Delft, wil Rinus Goud, de toenmalige decaan van de faculteit Bouwkunde hem als diens opvolger. Voor de tweede maal in zijn leven bezoekt hij het faculteitsgebouw, om te concluderen dat daar niets is veranderd. “Ik overlegde even met mijn partners Hugo en Johan. Omdat we nog middenin de strijd naar voren zaten, heb ik het verzoek afgeslagen.” Twee jaar later echter wordt hij benaderd voor de leerstoel Constructief Ontwerpen aan de faculteit Bouwkunde van de TU
Eindhoven, een 0,5 fte functie. Hij aarzelt opnieuw. Inmiddels zijn Dick van Dijk en Herbert de Vries als partner toegetreden en bevindt Grabowsky en Poort zich in een wat rustiger vaarwater. “We hebben wat geschoven met aandachtsgebieden. Ik zou me voor het bedrijf meer met de ontwikkeling van het vak gaan bezighouden en strategieën ontwikkelen. Voor de dagelijkse gang van zaken werden vestigingsdirecteuren aangesteld. Zo kreeg ik de handen vrij voor de leerstoel.” Voor de vorm moet hij nog wel solliciteren. “Op gesprek bij de benoemingscommissie liet ik al mijn publicaties zien: drie in totaal! Dat vond men toch wel wat weinig. Daarop zei ik: ‘Als jullie willen zien wat ik zoal kan, laten we dan maar een bus huren en op excursie gaan langs alles wat ik heb gemaakt!’ Ik vind dat er veel te veel de focus wordt gelegd op publiceren. Alsof dat gelijk staat aan kennis. Er zijn mensen die aan de lopende band publiceren, maar die nog geen fietsenhok hebben gebouwd!” Hij wordt aangesteld en tegelijk met zijn benoeming in Eindhoven neemt hij afscheid van de Academie van Bouwkunst in Maastricht. Onderwijs en onderzoek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hij geniet ervan: “Bezig zijn met studenten, dingen uitzoeken, kleine stapjes voorwaarts zetten, afstudeerders en promovendi begeleiden die een stuk van het vak leren en van wie ikzelf ook wat leer. Eigenlijk is dat de ideale mix om op hoog niveau het vak uit te oefenen! Het is fantastisch om dingen uit te zoeken, nieuwe wegen te ontdekken. Ook wegen
8
30
2012
8 Het proefproject staalvezelbeton in het buitenlaboratorium van de TU Eindhoven 9 Kleinman signaleert als eerste de proble matiek van kanaalplaatvloeren bij brand
die doodlopen. Je leert meer van doodlopende wegen dan van wegen die slagen. Met studenten kun je bovendien meer dan met werknemers. In de praktijk moet een product op een bepaald ogenblik klaar zijn en geen minuut later. In de universitaire wereld doet dat minder ter zake. Je hoeft het niet te maken en er mag ook best iets anders uitkomen dan waar je oorspronkelijk vanuit bent gegaan. De student moet eigenlijk iets uitzoeken wat je zelf nog niet weet. Studenten hebben bovendien ideeën die nog niet kapot zijn gemaakt met het stempel: ‘We doen het altijd zo’.”
Hoogbouw Speciale interesse heeft hij in hoogbouw. Daarop rust in Nederland lange tijd een taboe. Dat verandert als in 1992 in Rotterdam het gebouw de Delftse Poort wordt opgeleverd. Grabowsky en Poort tekent samen met Aronsohn voor het constructief ontwerp. Tien jaar later probeert hij, helaas zonder resultaat, in Rotterdam een superhoogbouw van maar liefst 392 m van de grond te krijgen (foto 4). “Om een hoogbouw haalbaar te maken is allereerst de verhouding brutonetto vloeroppervlak essentieel. Het tweede aspect is bezonning: wat is de invloed van de toren op zijn omgeving? Het derde facet ten slotte is de wind.” Het is de periode dat hij zich samen met collega-hoogleraar Jaap Wisse op de windtunnel stort. “We onderzochten niet alleen de invloed van de wind op het gebouw, maar ook de windhinder op maaiveld.” Hoe hoger de gebouwen, des te groter de rol van de dynamica. “Bij middelhoge bouw kun je de invloed van de wind verdisconteren door een bepaalde toeslag op te nemen. Bij superhoogbouw moet je een complete dynamische berekening maken om de eerste, tweede of derde harmonische trilling en de respons ervan op de dynamische belasting te bepalen.” Cement besteedt een speciaal themanummer aan dynamica. “Momenteel wil iedereen maar superlicht bouwen, zelfs zonder beton. Sommige architecten zeggen: ‘Beton is iets van de Romeinen’. Bouwen moet lichter dan licht, met alle gevolgen voor geluid en trillingen van dien. Allerlei trucs worden bedacht om dat alles weer te verhelpen, maar de meest eenvoudige oplossing is de keuze voor een iets zwaardere constructie! In mijn ogen is beton voor milieu, warmte, klimaatbeheersing, trillingen, comfort, hét ideale materiaal. En je kunt het ook nog eens in elke gewenste vorm gieten.”
Constructeursblad Kleinman heeft het 14 jaar uitgehouden als hoofdredacteur. “Ik heb hele goede herinneringen aan alle redactievergaderingen, aan alle strijd achter de schermen om iets gedaan te krijgen. Ik kan me niet herinneren dat we ooit woorden hebben gehad. Het is altijd in goede harmonie gegaan, terwijl
Cees
9
er bij de uitgever (cementindustrie, later Æneas, red.) toch heel wat veranderde. We hebben gedaan gekregen dat de uitgever aan tafel kwam en we een gezamenlijk beleid konden voeren, dat we in full color gingen en voorkanten hebben ontworpen, nieuwe stijlen hebben gecreëerd, en dat is allemaal in harmonie gegaan.” Dieptepunt in die periode is alleen het overlijden van zijn vrouw, nu zes jaar geleden. “Zij heeft me al die jaren uit de wind gehouden, ervoor gezorgd dat ik kon doen wat ik heb gedaan.” Tijdens de redactievergadering van 13 januari 2012 zal Cees Kleinman zijn taak als hoofdredacteur van Cement overdragen aan Dick Hordijk. “Dick moet beginnen met veel luisteren en kennis nemen van de gevoelens van de verschillende redactieleden. Als hij dat goed doet, kan hij gemakkelijker een eigen beleid formuleren en de redactie daarin meekrijgen.” Er staat veel te gebeuren. Hoe maak je evenwicht tussen een papieren vakblad met voldragen artikelen dat periodiek op de deurmat valt en een website die korter op het nieuws zit? “Die afweging vind ik heel moeilijk, want kort bij het nieuws zitten gaat volgens mij toch ook ten koste van de kwaliteit. Je schrijft een artikel namelijk niet zomaar even op basis van een gebeurtenis. Dergelijke ‘snelle’ artikelen zullen geen lang leven beschoren zijn.
“ Je leert meer van doodlopende wegen dan van wegen die slagen” Cement is geen modeblad, het is een blad waaruit je kennis kunt halen over een groot scala aan onderwerpen. We kunnen nu digitaal het hele archief raadplegen, een groot pluspunt ten opzichte van voorheen. Maar het hoeft voor mij geen Cobouw te worden. Niet de snelheid is maatgevend, maar de gedegenheid van de informatie. Dat gegeven is bij Dick absoluut in goede handen. Uiteindelijk hoop ik dat het mijn opvolger wél zal lukken mijn ultieme droom waar te maken: een echt constructeursblad voor Nederland, materiaalonafhankelijk.” ☒ Henk Wapperom
2012
31
lezing
De Ceeslezing Uitgesproken op 2 februari 2012 in het Auditorium van de Technische Universiteit Eindhoven Cees Kleinman is constructeur, in hart en nieren. Elk vraagstuk benadert hij bedachtzaam, ieders deskundigheid raadpleegt hij met open vizier en behandelt hij met respect. En de oplossingen die hij aandraagt, zijn stuk voor stuk praktisch en evenwichtig onderbouwd. Een constructeur opereert vaak in de schaduw. Het zijn de architect en de aannemer die de waardering oogsten als het goed gaat; de constructeur komt pas weer in beeld als er iets mis is. De constructeur is de spin in het web en als geen ander in het bouwproces in staat om vanuit de constructie de verbinding te leggen met en tussen de andere disciplines en partijen: de opdrachtgever, architect, aannemer, geotechnicus, toeleverancier enz. Om die constructeur ook eens in de schijnwerpers te zetten, riepen redactie en uitgever van het vakblad Cement de Cementlezing in het leven. Ooit moet Cees Kleinman de blauwdruk voor de Cementlezing hebben uitgesproken. Omdat de weergave daarvan in geen enkel archief meer was terug te vinden, wil de redactie deze op de volgende bladzijden in onze collectieve herinnering brengen.
Pieter Spits Hans Köhne Henk Wapperom René Sterken Dirk Martens Æbele Kluwer René Braam Paul Lagendijk Jacques Linssen
32
2012
Cees
Pieter Spits
1998
en ik kan hem het nodige docu-
keert. De omvorming tot Arcadis is
mentatiemateriaal leveren, dankzij
actueel. Eind mei 1997, komt het
mijn eerdere kennismaking met de
voor ons verlossende telefoontje. Ik
gebouwen van Perret. Nog altijd
ben niet op kantoor, waarop Cees
denk ik dat Auguste Perret een
tegen de secretaresse zegt: “Zeg
katalyserende factor is geweest om
maar tegen die jongen van Spits
Cees en Cement bij elkaar te bren-
dat ik het doe”.
gen. Cees komt en met hem waait een In 1997 zoekt Cement een nieuwe
siteit Eindhoven. We hebben het
Het verzoek om hoofdredacteur te
nieuwe wind door het Cementhuis.
hoofdredacteur. Al snel hebben we
over tal van zaken omtrent Cement,
worden houdt hij in beraad, omdat
We houden lezersraadplegingen
Cees Kleinman op het oog. Ons
maar ook over de betonarchitect/
in die tijd het ingenieursbureau
over een nieuwe koers. Cees komt
kennismakingsgesprek heeft plaats
aannemer Auguste Perret. Cees
Grabowsky & Poort, waarvan hij
tot de slotsom: “Het moet anders”.
in zijn kamer in het oude faculteits-
organiseert die zomer een excursie
directeur en grootaandeelhouder
Cement krijgt een rechte rug (niet
gebouw van de Technische Univer-
naar onder meer werken van Perret
was, in een veranderingsproces ver-
langer nietjes) en gaat in full color, maar natuurlijk blijft de kwaliteit van de inhoud gewaarborgd. En bij het 50-jarig bestaan van Cement eind 1998 ligt er een blauwdruk voor een ander blad. Alle begrotingsperikelen en andere zorgen van de uitgever ten spijt, het nieuwe Cement is geboren. De driedeling qua inhoud is doorgevoerd: Architectuur & Vormgeving, Constructie & Uitvoering en Onderzoek & Technologie. We zijn zeer trots. Cees blijkt een inspirerende en vernieuwende hoofdredacteur te zijn.
Cees
2012
☒
33
lezing
Hans Köhne
1999 Het eerste themanummer nieuwe stijl, ‘Grote woongebouwen’, staat meteen als een huis en binnen no time zijn redactie en vormgever aan elkaar gewend. De redactie bedenkt alvast een flinke lijst met thema’s en die lijst wordt met de jaren alleen maar langer. De meest actuele thema’s krijgen uiteraard voorrang. Zo is kort daarvoor het nieuwe materiaal zelfverdichtend beton op de Nederlandse markt geïntroduceerd. De eerste grootschalige toepassing van ZVB - de renovatie van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag - vormt de hoofdmoot van een themanummer over ‘Schoon beton’. Een andere mijlpaal dat jaar is het
huiskamer van de lezers binnenrijdt,
eerste themanummer met de HSL
is in de ogen van Cees Kleinman de
tussen Amsterdam en Brussel als
mooiste foto die ooit de cover van
onderwerp. Het is een onderwerp
Cement heeft gesierd. En vele lezers
waaraan ook de Belgen driftig mee-
zijn het met hem eens.
schrijven. De coverfoto, een Thalys die schijnbaar met hoge snelheid de
Een nieuw fenomeen is verder ‘Renovatie en herbestemming’, een thema dat vandaag de dag algemeen wordt gezien als de belangrijkste bouwopgave voor de toekomst. En ook ‘Meervoudig ruimtegebruik’, het thema waarmee het eerste jaar in full color wordt afgesloten, is actueler dan ooit. Om het thema voor te bereiden, organiseren we op de bovenste verdieping van het Ministerie van VROM op een zwoele septemberavond onder leiding van Cees een rondetafeldiscussie.
34
☒
2012
Cees
Henk Wapperom
2000
Het jaar 2000 is een bijzonder jaar.
gen het Europees Kampioenschap
als Arcadis de verworven ontwerp-
jaar langer aan het afstuderen te
Cement luidt het nieuwe millen-
Voetbal. En we bouwen die stadi-
kennis van de Amsterdam Arena in
houden met een stadion voor de
nium in met een special waarin
ons niet alleen in eigen land, nee,
het Olympisch stadion van Tunesië.
superboeren van De Graafschap.
diverse kopstukken uit de ontwerp-
we bouwen ze over de gehele
en uitvoeringswereld hun visie
wereld!
Zelf is Cees in zijn eigen achtertuin
Bij ENCI gebruiken we dit thema-
in Zuid-Limburg een soort van
nummer om in de eigen cementor-
voor de 21e eeuw met betrekking tot beton mogen uitdragen. Verder
Collega-redactielid Jan Vollebregt
gedelegeerd opdrachtgever voor
ganisatie promotie voor onszelf te
schrijven we over hybride con-
exporteert met de HBG bijvoor-
het nieuwe Parkstadion van Roda
maken. Vele collega’s vragen een
structies en (on)gewoon schoon
beeld de kennis die hij had opge-
JC. En natuurlijk doet zijn vestiging
gratis exemplaar van Cement aan in
prefab-beton. Maar de topper dat
daan bij het Gelredome (het
van Arcadis in Maastricht hiervoor
de hoop daarbij een kans te maken
jaar is natuurlijk de special over
‘schuifveld’) naar de Arena auf
het nodige advieswerk. Verder weet
op een vrijkaartje voor een van de
‘Multifunctionele stadions’. Want
Schalke en Cees’ voormalige werk-
Cees een van zijn studenten aan de
wedstrijden van Oranje. Daarin moe-
we organiseren samen met de Bel-
gever Grabowsky & Poort verwerkt
TU Eindhoven, Ronald Wenting, een
ten we hen helaas teleurstellen.
Cees
2012
☒
35
lezing
René Sterken
2001 In nummer Cement 2001/2 beste-
Een multidisciplinaire aanpak is
den we aandacht aan superhoog-
onontbeerlijk bij het ontwerp van
bouw met prachtige projecten in
hoogbouw en dat komt ook tot uit-
binnen- en buitenland. Nu is super-
drukking in dit nummer. Er zijn arti-
hoogbouw betrekkelijk: van hoog-
kelen over trends, architectuur, con-
ten van 400 tot 800 m in het buiten-
structie, materiaalkeuze, funderin-
land zakken we af naar 100 tot 150
gen, bouwfysica, trillingen, windkli-
m in Nederland en komen we ver-
maat en uitvoering. Kortom een
volgens weer met beide benen op
supernummer over hoogbouw.
☒
de grond. Ondanks dat Cees gekscherend opmerkt: “Dit nummer heeft wel een hoog ‘wie-heeft-de-hoogstegehalte’!”, is hij zeer content met dit nummer. Cees heeft een zwak voor hoogbouw. Hier krijgt de constructeur de hoofdrol die hij verdient. De toren moet namelijk wel overeind blijven en, ook al gaan de architecten op hun hoofd staan, de constructie is primair aanwezig.
36
2012
Cees
Pieter Spits
2002
ring voor het werk van de studenten en hun begeleiders/docenten. Zoveel moois mogen we niet links laten liggen. We maken het dikste nummer van Cement onder leiding van Cees Kleinman ooit! Als het nummer verschijnt, komt André Burger naar me toe en zegt: “Dit is een collector’s item”. Hij heeft groot gelijk en nog altijd koester ik warme gevoelens voor de special over musea. Voor dat nummer gingen Cees en ik samen naar het Hedge House in Wijlre, een prachtig betonnen gebouw van architect Wiel Arets, gebouwd voor een particuliere verzamelaar. Zelfs het kippenhok is van beton! Warm aanbevolen daar heen
Cees
In 2002 schrijven we geschiedenis.
te beleven. Studenten van de TU/e
te gaan. Ik help u graag op weg en
‘Musea’ blijkt een grenzeloos
hebben ontwerpen moeten maken
dat geldt ook voor het museum
onderwerp, niet alleen in de secto-
voor een museum op het Java-
Oranjewoud bij Heerenveen en het
ren Ontwerp & Constructie met tal
eiland in Amsterdam. En ook in
Museum aan de Stroom in Antwer-
van nieuwe musea, waarvoor con-
Delft speelt een dergelijke opgave:
pen.
structieve hoogstandjes waren
het ontwerp van een museum in
Geniet van zoveel schoonheid.
bedacht, maar ook in de hoek
de duinen van Scheveningen. Ik
Beton biedt zoveel meer! Vraag dat
Onderzoek & Technologie valt veel
krijg gaandeweg grote bewonde-
maar aan Cees Kleinman.
2012
☒
37
lezing
Henk Wapperom
2003
Het jaar 2003 begint met het thema ‘Overbruggen’. Was dit een verwijzing naar de vroegpensionering van collega Pieter Spits later dat jaar? De onderwerpen ‘HSL’ en ‘Betuweroute’ komen voorbij, beide zeer grote werken en halverwege in uitvoering. We bouwen in het water en aan waterbouw. Er is ‘vermaak in beton’. Kortom: we produceren volop. Ogenschijnlijk is er dus niets aan de hand. Maar om nu te zeggen dat het bouwen allemaal vlekkeloos gaat? Al in 1997 was in Cement de alarmerende artikelenserie ‘De tikkende tijdbom in de bouw’ verschenen. Daarmee (al) hadden we de maatschappij wakker willen schudden, maar dat was (nog) niet gelukt. Er waren incidenten voor nodig. En die kwamen. In korte tijd worden we geconfronteerd met
laten. Patio Sevilla is de druppel die
weer op te eisen: de constructeur
instortingen; we kunnen het rijtje
de emmer deed overlopen.
moet wakker worden! We organiseren een rondetafeldis-
inmiddels moeiteloos opdreunen: het parkeerdek van Van der Valk in
De beroepsgroep heeft al die tijd
cussie met publiek en tot in Turkije
Tiel, de toneeltoren van de
lijdzaam toegezien hoe dit alles
aan toe heb ik met Cees voorover-
Schouwburg in Hoorn, beide
gebeurde. Onder invloed van de
leg hierover. Aansluitend publice-
gelukkig nog zonder slachtoffers.
marktwerking was de constructeur
ren we een verslag in Cement en er
Dan komen er in Maastricht echter
de regie over het bouwproces
zullen nog vele publicaties over dit
enkele balkons naar beneden,
kwijtgeraakt. Met alle gevolgen van
onderwerp volgen.
waarbij twee mensen het leven
dien. Hoog tijd om die hoofdrol
38
2012
☒
Cees
Dirk Martens
2004 Dat ‘Stapelbouw’ het thema vormde
2004 was deze techniek voldoende
van Cement 2004/5 is heel bijzonder
volwassen geworden om te worden
en dat is helemaal te danken aan het
toegepast in tal van vernieuwende
ruimdenkend vermogen van Cees
concepten. Bakstenen konden wor-
Kleinman. In deze periode was ik lid
den opgehangen. Maar ja, hiervoor
van de redactieraad van Cement en
was toch nog wat beton nodig. Een
meermaals heb ik discussies meege-
symbiose van metselwerk en beton
maakt over of het al dan niet verant-
was en is geen bedreiging, maar wel
woord was om artikelen over metsel-
een kans voor beide materialen. En
werk toe te laten in een vakblad dat
dat had de visionair Cees Kleinman
toch uitsluitend beton moest pro-
reeds in 2004 in de gaten.
☒
moten. Cees zag dit evenwel anders en vond (en vindt nog steeds) dat Cement een vakblad is voor de ontwerpende constructeur, waarbij het over de grenzen heen kijken heel leerrijk kan zijn en als katalysator kan fungeren voor creativiteit. 2004 was trouwens het jaar waarin we in Amsterdam de 13e IB2MaC mochten organiseren, de wereldconferentie voor metselwerk. Deze gelegenheid bood ons de kans aan de wereld te laten zien dat Nederland een voorloper is voor de ontwikkeling van nieuwe metselwerktechnieken. Prefabricage van geveldelen en creatief omgaan met metselwerkpatronen en kleuren waren de thema’s die een nieuwe wind lieten waaien in de baksteenarchitectuur, waarmee een opwaardering van de oude binnensteden werd gerealiseerd. Deze tendens is sindsdien overgewaaid naar de utiliteitsbouw, waar de duurzaamheidaspecten en esthetische kwaliteiten van metselwerk ook worden gewaardeerd. Lijmwerk is een techniek die in Nederland is ontwikkeld en die een langzame groei heeft gekend. In
Cees
2012
39
lezing
Henk Wapperom
2005 Cement was en is hét vakblad voor
de constructie een brug te slaan naar
en door de constructeur. Die con-
de andere belangrijke disciplines in
structeur was evenwel de eerste vijf-
het bouwproces. ‘Zekerheid, bestaat
tig jaren – geheel conform zijn ima-
dat wel?’, is de titel van Robs lezing.
go – nooit zichtbaar in het blad. De
Tegen de achtergrond van alle
Delftse hoogleraar en waterbouw-
‘Einstürzende Neubauten’ een tref-
kundig constructeur Charles Vos, die
fende titel! We leggen met dit initia-
maar liefst 50 keer een column
tief een verbinding tussen onderwijs
schrijft, gebruikt hiervoor zelfs een
en beroepspraktijk; tussen stude-
pseudoniem: de Verdichter.
rende en praktiserende constructeurs.
Zijn opvolger als columnist is Rob Nijsse, en het past in het tijdsbeeld
Een traditie is geboren: voortaan
om hem wél zichtbaar te maken. Als
hebben we elk jaar een nieuwe
hij na 25 bijdragen aangeeft te willen
columnist en deze besluit zijn tijde-
stoppen, willen we dat momentum
lijke betrekking telkens met een
benutten om mét Rob de hele
lezing. Na Rob Nijsse komen achter-
beroepsgroep in het zonnetje te zet-
eenvolgens Joop Paul (‘Beleving!’),
ten.
Jan Versteegen (‘Interactie gevraagd’), Remko Wiltjer (‘Slim en
De TU Eindhoven vormt in maart
simpel’) en Hans Ramler (‘Communi-
2005 het decor voor de eerste
ceren is ook een vak’). Hun columns
Cementlezing uit de geschiedenis.
worden zeer gewaardeerd en de ver-
Cees Kleinman introduceert Rob
slaglegging in Cement van hun
Nijsse als de constructief ontwerper
lezing is in de beginjaren van inter-
die als geen ander in staat is vanuit
net een topper qua downloads.
40
☒
2012
Cees
Æbele Kluwer
2006
Medio 2006 stelt Henk Dielesen aan mij de vraag of Æneas geïnteresseerd is in het verzorgen van de uitgaven van wat dan nog ENCI Media heet. Dat zijn wij zeker, dus samen met Henk werk ik vervolgens hard aan een uitgeefovereenkomst. Hierbij wordt de uitgave van Cement een gezamenlijke onderneming van het nog op te richten Cement&BetonCentrum en uitgeverij Æneas. Vanaf 2007 moet de externe hoofdredacteur dus met twee partijen rekening houden. Het Cement&BetonCentrum is eigenaar en bewaakt in die hoedanigheid de kwaliteit van de inhoud. Æneas is de uitgever en krijgt de opdracht op het marketingbudget van ENCI was geweest, om te turnen naar een rendabele uitgave. Daarnaast moet hoognodig de formule worden vernieuwd, om zo ook jongere lezers
Bob de Ruiter
Cement, dat 58 jaar een kostenpost
aan ons te binden. Gelukkig krijgen we van zowel het
goed aangeschreven vakblad
Gelukkig zijn Cees en ik het meestal
de historie het boekjaar met winst
Cement&BetonCentrum als van de
Cement niet verkwanselen voor
eens en juicht Cees modernisering
heeft afgesloten. We werden daarbij
hoofdredacteur het vertrouwen om
financieel gewin op de korte ter-
en verandering van harte toe. Mits
natuurlijk wel geholpen door de
een aantal noodzakelijke verande-
mijn? Hoe wordt de redactionele
er maar geen concessies worden
conjunctuur, maar het kon toch
ringen door te voeren. Op de eerste
onafhankelijkheid gewaarborgd? En
gedaan aan de kwaliteit of aan rare
maar gezegd zijn.
redactieraadsvergadering waarbij ik
als er in vredesnaam toch maar
fratsen zoals BIM. Bij de eerstvol-
aanwezig ben, word ik wel enigszins
nooit advertorials in het blad zullen
gende redactieraadsvergadering
met argusogen aangekeken. Zal ik,
worden opgenomen!
meldt de hoofdredacteur met trots
de commerciële uitgever, het zo
Cees
☒
dat Cement in 2007 voor het eerst in
2012
41
lezing
René Sterken
2007 In 2007 maakt de redactie de balans
Cees is altijd een hoeder geweest van
op van hoe het staat met de construc-
de constructieve veiligheid, niet in de
tieve veiligheid tien jaar na de artike-
laatste plaats door zijn vele uitgevoer-
lenserie ‘De tikkende tijdbom onder
de schade-expertises en second opini-
de bouw’. Het resultaat stemt ons niet
ons. Zijn conclusies zijn vaak eenvou-
vrolijk, maar Cement 2007/4 heeft
dig en helder: er lopen nog teveel
teur bij de dokter’. Deze film loopt
volg op ‘The Untouchables’. Hierin
zeker bijgedragen tot verdere bewust-
prutsers rond die hun verantwoorde-
echter slecht af met een eindscene bij
speelt federal agent Cees de bescher-
wording en aanzet tot actie. Zo pleit
lijkheid niet nemen.
een grafsteen met het opschrift: ‘Hier
mer van de constructieve veiligheid
rust in onvrede een ingenieur die
die het opneemt tegen onnozele
boekje’, waarin de constructie door
Misschien is het een goed idee als
kwaliteit wilde leveren en aan alle
opdrachtgevers, nietsnutten van pro-
het hele bouwproces vanaf de ont-
Cees zijn loopbaan voortzet als filmac-
kanten werd tegengewerkt’. Nee, dan
jectmanagers, laffe adviseurs en onbe-
werpfase duidelijk en toegankelijk
teur. Hij kan dan de hoofdrol vervullen
past toch beter de hoofdrol in de
trouwbare aannemers. In deze rol zien
wordt gedocumenteerd.
in het drama ‘Er komt een construc-
actiefilm ‘The Constructables’, als ver-
wij Cees schitteren en triomferen.
Cees voor de invoering van een ‘Rood
42
2012
☒
Cees
Hans Köhne
2008
In de zestigste jaargang wordt
Opvallend in dit jubileumjaar is ver-
nen gebouw dat nochtans binnen
Amalgama een pleidooi om de con-
gebroken met de traditie van
der het themanummer ‘Glascon-
een halve dag bezwijkt omdat de
structeur een sexier imago te bezor-
bescheidenheid die techneuten zo
structies’, in maart 2008. Het ijzer-
brandweer het gebouw niet durft
gen. Allerlei ludieke acties moeten
kenmerkt. Voor het eerst wordt er in
sterke auteursnetwerk, dat ons door-
binnengaan.
elk nummer namelijk ook aandacht
gaans goede betongerelateerde arti-
besteed aan de, nog in leven zijnde,
kelen schenkt, staat ditmaal garant
De aanstaande verjaardag wordt
gedenkwaardige bijeenkomst met
mensen die het vakblad in al die
voor een zeer hoogwaardig en trans-
aangegrepen om het blad ingrijpend
een unieke ode aan het beton.
jaren hebben gemaakt tot wat het
parant product. Slechts een enkeling
te restylen. Door het formaat iets
vandaag is. In de artikelenserie ‘60
fronst de wenkbrauwen bij zoveel
groter te maken komt er meer ruimte
jaar Cement: mensenwerk’ komen
aandacht voor dit verder toch bran-
voor beeld. Ook krijgt het digitale
coryfeeën uit de betonwereld langs
chevreemde materiaal, al bestaat
smaldeel meer gewicht. Het jaar ein-
als Bruggeling, Scherpbier, Van Loe-
glas in essentie voornamelijk uit sili-
digt op 17 december met een bij-
nen, Veraart en Blaauwendraad. De
caten die ook onmisbaar zijn in de
zonder evenement: de viering van 60
serie vormt de opmaat tot de hui-
cementmineralen.
jaar Cement in het voormalige zend-
☒
station Radio Kootwijk, een monu-
dige, veelgelezen en hooggewaardeerde, op zwarte bladzijden vorm-
Evenzo opvallend feit was de brand
ment van gewapend beton. Met
gegeven interviewserie.
op 13 mei bij de faculteit Bouwkun-
Cees Kleinman als ceremoniemees-
de van de TU Delft, een echt beton-
ter houdt ‘mistery guest’ professor
Cees
daarvoor zorgen. Dichter des vaderlands, Driek van Wissen, besluit de
2012
43
lezing
René Braam
2009 In 2009 verschijnt het themanum-
Cees pakt de uitdaging aan en blijft
mer ‘Tandconstructies’. Het is de apo-
in 2007 met vervolgartikelen de
theose van een spraakmakende arti-
trom roeren. In 2008 komt de discus-
kelenserie die zijn oorsprong vindt in
sie met de praktijk goed op gang.
2006. Cees heeft in de praktijk scha-
Constructeurs en onderzoekers
des waargenomen en wil er het fijne
komen met eigen analyses en alter-
van weten.
natieven. Het is een vruchtbare interactie die het inzicht in het gedrag
Het gaat om het detailleren van
van de tanden, neuzen en nokken
wapening in de tand van een ligger.
vergroot.
Eind 2006, in Cement 2009/7, publiceert Cees de resultaten van proeven
Het onderwerp wordt afgesloten
uitgevoerd aan de TU/e, op nokken
met het eerder genoemde thema-
en neuzen van liggers. Dat waren
nummer ‘Tandconstructies’. In vijf
proeven op ware grootte, schaal 1:1.
bijdragen van verschillende auteurs
De geometrie van de wapening is
krijgt de lezer artikelen uit de prak-
ontleend aan de vormen die Cees in
tijk, het onderzoekslaboratorium en
de constructiepraktijk is tegengeko-
de voorschriftenwereld aangereikt.
men. En die in een aantal gevallen
In een uitgebreid rekenvoorbeeld
hebben geleid tot schades. De proef-
wordt precies aangegeven hoe het
resultaten zijn soms dan ook alarme-
moet. De taak van Cees zit er op; de
rend. Een aantal constructies voldoet
artikelen zijn verschenen, het
duidelijk niet. Hier blijkt dat in de
inzicht is verkregen en het is nu ver-
praktijk niet alle neuzen één kant op
der aan de praktijk om er naar te
staan als het gaat om het gezond
handelen.
☒
wapenen van tanden. Maar, waarom voldoet de ene wapeningsvorm wel en de andere niet? Dat is de grote vraag. En kunnen we met eenvoudige modellen aangeven hoe het moet? Dat alles als handreiking naar de praktijk.
44
2012
Cees
Hans Köhne
2010
Het Cement&BetonCentrum ziet in
In feite wordt hier de kiem gelegd
Kleinman wordt aangezocht als
waarmee aanvankelijk was gerekend.
staalvezelbeton mogelijkheden voor
voor het innovatieproject ‘Staalvezel-
wetenschappelijk coördinator en in
De verzamelde bouwpers bericht
nieuwe marktposities van beton. Om
beton’, dat de betonbranche vervol-
Cement wordt regelmatig over de
uitvoerig over de bevindingen. In
de markt te benaderen ‘benut’ het
gens enkele jaren zal bezighouden.
vele proefnemingen op het casco
Cement 2010/6 worden alvast de eer-
C&BC uiteraard het vakblad Cement.
Uiteindelijk resulteert het initiatief
gepubliceerd.
ste resultaten gepubliceerd. Een
In april 2007 al wordt samen met de
zelfs in een heus demonstratiepro-
Betonvereniging een studiedag
ject op ware grootte, waaraan vele
Op 18 juni 2010 wordt misschien wel
en een themanummer doen uitvoe-
georganiseerd over vezelbeton,
marktpartijen met gesloten beurs
voor het eerst in de wereldgeschie-
rig verslag.
waarvan alle lezingen in Cement ver-
deelnemen. Op het terrein van de
denis een uitsluitend met staalvezels
schijnen. Bij die gelegenheid wordt
TU/e wordt een driebeukig woning-
gewapende, zelfdragende betonnen
ook de nieuwe CUR-Aanbeveling 111
bouwcasco gerealiseerd van ter
verdiepingsvloer tot bezwijken
‘Staalvezelbeton bedrijfsvloeren op
plaatse gestort staalvezelbeton,
gebracht. De vloer blijkt veel meer
palen’ ten doop gehouden.
inclusief de nodige balkons. Cees
belasting te kunnen dragen dan
Cees
nieuwe studiedag op 19 april 2011
2012
☒
45
lezing
Paul Lagendijk
2011 Ook in 2011 komen weer diverse
In de tweede helft van 2010 had
Al direct wordt het de constructieve
nummer een antwoord. Er wordt
theoretische thema’s voorbij, zoals
Cees aan de TU/e al zijn conclusies
wereld duidelijk dat, met het ver-
vervolgonderzoek aangekondigd en
het hiervoor genoemde onderzoek
getrokken over het achterliggende
schijnen van Cement 2010/5, het ver-
er worden rondetafelgesprekken
naar de toepassing van staalvezelbe-
mechanisme hiervan en deze
eiste definitieve inzicht in het gedrag
gepland, met als uiteindelijke doel te
ton en diverse grote projecten, zoals
gedeeld met de prefab-industrie.
van deze vloer bij brand er nog niet
komen tot door alle partijen gedra-
de Westrandweg bij Amsterdam en
Zodoende gaf hij de sector de gele-
is. Voor de dagelijkse ontwerpprak-
gen ontwerpmaatregelen.
JuBi in Den Haag. Toch is er maar één
genheid hierop te reageren en te
tijk roepen de publicaties te veel vra-
thema dat bij werkelijk alle redactie-
anticiperen. Na lang aandringen
gen op, zoals ook blijkt uit de inge-
Ik heb zo’n vermoeden dat Cees, ook
vergaderingen op de agenda staat
kunnen in Cement 2010/5 niet alleen
zonden brief die in Cement 2011/8
na zijn afscheid als hoofdredacteur
en de gemoederen doet verhitten:
de bevindingen van Cees, maar ook
wordt geplaatst. Als reactie op de
van Cement, zal blijven stimuleren in
het gedrag van kanaalplaatvloeren
de reacties van de prefab-industrie
ingezonden brief publiceert de pre-
de zoektocht naar dat inzicht!
bij brand.
worden geplaatst.
fab-industrie in hetzelfde Cement-
46
2012
☒
Cees
Jacques Linssen
2012 Al in 2009 doet de vraag zich voor:
op. Een greep uit de eisen: onafhan-
daging, maar bedankt voor de eer.
‘Wat doen we ná het tijdperk Cees?’.
kelijk, actief in praktijk en onderwijs,
Reden: tijdgebrek. Het blijkt niet
Want dat Cees een keer gaat stop-
ervaring, kennis, netwerk, een
eenvoudig een goed alternatief te
pen is duidelijk. Begin 2010 wordt hij
gezicht voor de markt, gevoel voor
vinden en we besluiten wat meer tijd
65 en zal ook zijn betrekking aan de
commercie, gezaghebbend, creatief,
te nemen. Gelukkig is Cees bereid
TU/e eindigen, zo is de verwachting.
affiniteit met moderne media. Wel-
langer aan te blijven. Niets liever, zo
We staan dus voor de niet eenvou-
licht een haast onmogelijke combi-
lijkt het haast. Ook zijn verbintenis
dige taak een geschikte opvolger te
natie.
aan de TU/e wordt verlengd.
vinden. Als eerste wordt Dick Hordijk
Het feit dat verschillende hooglera-
Uiteraard stel je bij het zoeken naar
gepolst, een goede bekende van
ren op het punt staan afscheid te
een nieuwe hoofdredacteur criteria
Cees. Dick ziet het als een leuke uit-
nemen vereenvoudigt de zoektocht niet. Er worden gesprekken gevoerd met de vakgroepvoorzitters van Constructief Ontwerpen van Civiele Techniek van de TU Delft en Bouwkunde van de TU/e. Zij staan er positief tegenover om een mogelijk hoofdredacteurschap mee te nemen als criterium bij de werving van een nieuwe hoogleraar. Maar nog voordat er nieuwe hoogleraren bekend zijn, wordt Dick Hordijk nog één keer benaderd. Na enige bedenktijd zegt Dick toe, mede dankzij de overtuigingskracht van Cees. In Dick hebben we een uitstekende opvolger gevonden. Ook Cees is zeer gelukkig met zijn toezegging.
Cees
2012
☒
47
20 112 al2 01  s pe ci1  2 tw er pe n 01on tru 98ct-2ief urns19 erteco ovac dred oflad va hokb
Cees, bedankt voor 14 mooie jaren en 115 prachtige edities van Cement!
Afscheid Cees Kleinman