Buiksloterham

Alternatieven voor salderen SLIMMER OMGAAN MET DUURZAME ZONNESTROOM

Vanaf 2023 gaat de salderingsregeling op de schop. Over een periode van zeven jaar bouwt de overheid deze terugleversubsidie voor duurzaam opgewekte stroom af. Dan blijft enkel de vergoeding van de energieleverancier over. Natuurlijk zal dit voor veel mensen een extra drempel zijn voor het aanschaffen van zonnepanelen. Maar er zijn andere mogelijkheden om de zelf opgewekte zonne-energie kosten efficiënt in te zetten.

Tekst Daniël Wijers

Het afbouwen van de salderingsregeling kan op veel kritiek rekenen. De energietransitie wordt daarmee vertraagd, zo is de gedachte. Maar zijn we wel duurzaam bezig als we ’s middags, op een zonnige dag, met z’n allen energie het net in pompen, terwijl we juist buiten deze zonuren veel energie blijven verbruiken? De focus zou in eerste instantie moeten liggen op het minimaliseren van het energieverbruik buiten de zonuren. Niet op het volleggen van het dak voor een lagere energierekening. Iemand vertelde mij een keer dat je een woning moet zien als een weegschaal. In één schaal het energieverbruik, in de andere de productie. Hierbij is het de kunst om de weegschaal met zo weinig mogelijk stenen in balans te brengen. Dat is de uitdaging.

Om dit te bereiken is isolatie het meest effectief. Jammer genoeg is dit tevens de minst populaire maatregel bij bestaande woningen. Daarbij is het zo dat de ene bestaande woning gemakkelijker te isoleren is, dan de andere. Een andere mogelijkheid is om een deel van het energieverbruik te ‘verplaatsen’ naar momenten dat de zon schijnt. Door energie te bufferen kan de bewoner zijn zelfconsumptie van duurzame opgewekte energie maximaliseren en de installatie sneller terugverdienen. Een thuisaccu lijkt hiervoor de meest logische oplossing, maar hier is wel een grote investering en een lange terugverdientijd aan verbonden. Ook zit je aan het einde van de levensduur met een slecht recyclebaar product. Bij de toepassing van een warmtepomp is er echter nog een andere optie.

De warmtecapaciteit van het huis zelf, zeker met goede isolatie en vloerverwarming, is in wezen ook een energiebuffer. Door een warmtepomp slim aan te sturen kan deze buffer worden ingezet om de elektrische energievraag van een warmtepomp te verplaatsen in de tijd, naar een moment dat er veel zonproductie is. Voeg een buffervat toe aan je warmtepompinstallatie en de grootte van de buffer, en daarmee de mate van flexibiliteit, wordt nog verder verhoogd. In hoeverre zou je dit kunnen gebruiken om je zelf

Om van theorie praktijk te maken, moet nog een slimme aansturing worden ontwikkeld

DANIËL WIJERS

consumptie te verhogen? En wat levert dit op? In samenwerking met ECN en Resourcefully heb ik daar onderzoek naar gedaan.

Meer zelfconsumptie Met de hulp van ECN is een parametrisch model opgezet waarmee de verhoogde zelfconsumptie van zonne-energie door een flexibele aansturing van de warmtepomp kon worden berekend.

Zoals verwacht is de mogelijkheid om extra energie te bufferen én deze vervolgens nuttig te gebruiken niet het hele jaar door aanwezig. In de zomer verbruikt de warmtepomp

Verkleinde mismatch tussen productie en consumptie (afgebeeld met vehicle-to-grid-technologie). BRON RESOURCEFULLY

nou eenmaal geen energie om het huis te verwarmen, terwijl er in de winter over het algemeen geen productieoverschotten zijn. Warm tapwater wordt wel het hele jaar door verbruikt, maar dit verbruik is lastig te voorspellen en hangt sterk samen met het wooncomfort. Sturing hierin zorgt op bepaalde momenten voor een kleinere tapwatervoorraad. De focus bij het sturen ligt daardoor op ruimteverwarming.

Wanneer we kijken naar het voor- en najaar ontstaat er een interessante situatie. Dit komt door de aanwezigheid van zon in combinatie met een redelijke verwarmingsvraag. Zo is het op een koude zonnige dag in maart mogelijk om met tien zonnepanelen een BENG-geïsoleerde woning volledig op zonne-energie te verwarmen. Op jaarbasis kan je bijna tien procent van je totale energieverbruik méér uit je zonnepanelen halen. Bij een huis met label B, wat typisch is voor een na-geïsoleerde woning, is hier zelfs meer zelfconsumptie te winnen omdat de warmtepomp meer energie verbruikt buiten de zonuren.

Om van theorie praktijk te maken, moet nog een slimme aansturing worden ontwikkeld die productieoverschotten kan voorspellen en op basis hiervan ruimte creëert in de thermische buffer. En dit alles moet natuurlijk betaalbaar blijven voor de bewoner.

De beste strategie Wat doe je de rest van het jaar met die slimme aansturing? Als we naar een koude winterdag kijken zitten we met een heel andere kwestie. Zeker wanneer een bestaande wijk overgaat op relatief goedkope lucht-warmtepompen zonder het volledige isolatiepakket aan te schaffen, ontstaan er enorme vraagpieken op het elektriciteitsnet. Als een paar buurtbewoners dan net thuiskomen van hun werk en tegelijk hun Tesla aan de 11 kW snellader hangen, dan zitten we met een probleem. Ons wijknet is berekend op een gelijktijdige belasting van 1,1 kW per woning. Zowel warmtepompen als slim elektrisch laden kunnen worden gebruikt om deze vraagpiek uit te smeren over de tijd.

Voordat we ons elektriciteitsnet dimensioneren op stroompieken is het eerst belangrijk om een totaalplaatje te hebben van al deze energiestromen. Op woning- en wijkniveau, voor zowel nieuwbouw als de bestaande woningbouw. Zo kan de impact van keuzes met betrekking tot de oplaadinfrastructuur, hoeveelheid panelen en warmtepompen beter inzichtelijk worden gemaakt.

Resourcefully heeft de afgelopen twee jaar gewerkt aan de ontwikkeling van het EV-NRG dashboard, een tool die deze energiestromen inzichtelijk maakt. Zo kan aan gemeenten, netbeheerders, ontwikkelaars, maar zeker ook aan de bewoner zelf, de noodzaak van flexibiliteit worden aangetoond.

Terugverdientijd Als de salderingsregeling is afgebouwd, hangt de terugverdientijd van zonnepanelen af van de momenten waarop bewoners energie verbruiken en de (flexibele) prijs die zij voor stroom betalen. Reageert je warmtepomp slim op overproductie? Heb je een elektrische auto die je overdag kan opladen? En zou je zelfs met deze rijdende accu elektriciteit terug kunnen leveren aan jezelf, of je buurman? Door opslagmogelijkheden te benutten en steeds goedkoper wordende, beter presterende panelen is je installatie in de toekomst zo terugverdiend.