Stad van de Zon by Aeneas Media

PREFACE ‘Stad van de Zon’: the largest CO2-neutral residential

A project like this requires a long-term vision and a

project in the world has now become reality.

creative collaboration with the many partners involved. We would like to thank urban planner, Ashok

The municipality of Heerhugowaard now has an ad-

Bhalotra, the council committee, the European Com-

ditional 1,600 homes to its name, all of which are

mission, the Province of North Holland, Hoogheem-

energy-eﬃcient and most are ﬁtted with solar panels.

raadschap Hollands Noorderkwartier, Bouwfonds

The homes in this residential area accommodate

Ontwikkeling, energy provider Nuon, VBM Ont-

the young and old, rich and poor, able and less able-

wikkeling, Hallokaties CV and Woonwaard housing

bodied. Three wind turbines ensure that the area is

corporation. Various experts, including those from

CO2-neutral. A 70 hectare lake oﬀers a natural and

ECN, TNO, Koppen Vast Goed, New-Energy-Works

recreational environment as well as providing a wa-

and SenterNovem contributed valuable know-how.

ter storage facility. A labyrinth of ﬂowing water cre-

Last, but not least, we would like to thank the build-

ates a natural puriﬁcation system.

ing contractors, all of whom showed considerable courage, creativity and determination.

Stad van de Zon is all about the future. The area is lifetime and climate-proof, incorporating a wonder-

Now the baton is passed to the residents, through a

ful green infrastructure. Following the working visit

very active local committee.

by Prince Willem Alexander in 2006, this project is also ‘PWA-proof’.

We are very proud that Stad van de Zon has become an icon and a shining example of sustainability, both

All this is the result of the forward-looking vision of

within the Netherlands and far beyond its borders.

the administrators of the time and the determination

Its fame extends worldwide.

and input of the many people who followed them. Heerhugowaard has always been a town of ‘doers’,

We congratulate everyone involved and wish the

but we became more of a Town with Opportunities,

residents a very sunny future.

with an ‘I dare’ attitude. This created the right climate

for the development of Stad van de Zon, which, in

Jan Willem de Boer and Robbert Jan Piet

turn, also generated new opportunities.

Project councillors, Stad van de Zon

VOORWOORD

Stad van de Zon: de grootste CO2-emissieneutrale wijk ter wereld is een feit. Heerhugowaard heeft er met Stad van de Zon 1.600 woningen bij. De woningen in deze wijk zijn energiezuinig en verreweg de meeste hebben zonnepanelen. Er is gebouwd voor iedereen: jong, oud, arm, rijk, gezond en minder gezond. Drie windturbines zorgen ervoor dat de wijk CO2-neutraal is. Een groot meer van 70 hectare biedt natuur en recreatiegebied en bergt water. Een stromingslabyrint zorgt voor natuurlijke waterzuivering. Stad van de Zon is toekomstgericht gebouwd. Het is levensloop- en klimaatbestendig, met een mooie groenstructuur in de wijk. Wij noemen het sinds het werkbezoek van Zijne Koninklijke Hoogheid prins WillemAlexander in 2006 ‘PWA-proof’. De totstandkoming van Stad van de Zon is te danken aan de vooruitziende blik van de bestuurders van toen en de vasthoudende inzet van velen daarna. Heerhugowaard was al een stad van doeners. We werden steeds meer Stad van Kansen met een ‘IK DURF’-mentaliteit. Dat vormde het juiste klimaat waarin Stad van de Zon kon ontstaan. Stad van de Zon werd op haar beurt weer een kans, en zo versterkten beide elkaar.

Een project zoals dit vereist een lange adem en een creatieve samenwerking van de vele partners. Wij danken stedenbouwkundige Ashok Bhalotra, het gemeentebestuur, de Europese Commissie, de provincie NoordHolland, het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Bouwfonds Ontwikkeling, Nuon, VBM Ontwikkeling, Hallokaties CV en Woningcorporatie Woonwaard. Diverse adviseurs als ECN, TNO, Koppen Vast Goed, New-Energy-Works BV en SenterNovem brachten waardevolle kennis in. En last but not least danken wij de bouwers. Allen hebben veel durf, creativiteit en doorzettingsvermogen ingebracht. Nu wordt het stokje overgenomen door de bewoners, met een zeer actief wijkpanel. Wij zijn er trots op dat Stad van de Zon inmiddels een icoon en lichtend voorbeeld voor duurzaamheid is geworden in binnen- en buitenland. Dat het zelfs wereldwijd wordt geroemd. Wij feliciteren een ieder en wensen de bewoners een zonnige toekomst. Jan Willem de Boer en Robbert Jan Piet Projectwethouders Stad van de Zon

CONTENTS Introduction

INSPIRATION

Heading into the wind Councillor – Jan Willem de Boer

From zero to inﬁnity Urban planner – Ashok Bhalotra

CONFIDENCE

Admiration and amazement Project oﬃcer – Pietro Menna

Shortfalls are short-lived 22

A sustainable lifestyle

Former project manager for solar energy – Christian Verberne

Resident/entrepreneur – Margreet Baas

VISIBLE

Aiming high Solar energy advisor –

Former project manager for energy – Cees Bakker

TOTALLY NATURAL

Harnessing experience Project manager – Erik Rijsenbrij

Former Provincial Executive – Albert Moens 43

Solar energy taken for granted

Interweaving form and function

Location manager – Paul de Bruijn 46

Open view 51

COOPERATION

Developer – Willem Koppen

Teamwork and innovation Solar energy supplier – Kie Tan

Bridges at skating height Overall project manager – Joost Bruijn

It takes two to tango Marketing and sales – Kjartan Skaugvoll

Low energy bills Resident – Rik van der Zwart

99 102

An icon Councillor – Robbert Jan Piet

Resident – Bob de Boer

Managed to perfection

Resident – Rienk Hamer

Fostering sustainability

Architect – Neelu Boparai

Going all the way Project developer – Ben Vos

Leendert Verhoef Making economies

Solar panels, our trump card

108

RESOURCES

110

Everyone else involved

112

Terminology

116

Timeline

118

Map of Heerhugowaard South

120

Map of Stad van de Zon

121

Details and designs

122

The European SunCities project

132

134

INHOUD

Inleiding

BEZIELING

Vol in de wind Wethouder – Jan Willem de Boer Van nul tot oneindig Stedenbouwkundige – Ashok Bhalotra Bewust leven Bewoner/ondernemer – Margreet Baas

ZICHTBAAR Zonnepanelen zijn het uithangbord Ex-projectleider Energie – Cees Bakker Alles uit de kast gehaald Projectontwikkelaar – Ben Vos Hier ontluikt duurzaamheid Ex-gedeputeerde – Albert Moens Weven met vorm en functie Architect – Neelu Boparai Vrij uitzicht Bewoner – Bob de Boer

VERTROUWEN

Bewondering en verwondering Projectmanager – Pietro Menna Tekorten zijn tijdelijk Ex-projectleider Zonne-energie – Christian Verberne Kunst- en vliegwerk Adviseur Zonne-energie – Leendert Verhoef Op besparingsjacht Bewoner – Rienk Hamer

VANZELFSPREKEND

Meeliften op ervaring Projectleider – Erik Rijsenbrij Zonne-energie is vanzelfsprekend Locatiemanager – Paul de Bruijn Het werd een icoon Wethouder – Robbert Jan Piet

15 18 25

41 45

Volledig in regie Ontwikkelaar – Willem Koppen Teamwork en innovatie Zonne-energieleverancier – Kie Tan Bruggen op doorschaatshoogte Overall Projectleider – Joost Bruijn It takes two to tango Marketing & Sales – Kjartan Skaugvoll Lage energielasten Bewoner – Rik van der Zwart

82 86 91

96 100 104

HULPBRONNEN SAMENWERKING

110

55 60 65

Al die andere betrokkenen Verklarende begrippenlijst Tijdbalk Plattegrond Heerhugowaard-Zuid Plattegrond Stad van de Zon Details deelprojecten Het Europese project SunCities Register

112 114 118 120 121 122 133 135

68 73

INTRODUCTION Everyone is familiar with Stad van de Zon. It is a

talked openly about their experiences, their suc-

household name, almost a trademark. Stad van de

cesses and their pride. But they also put things into

Zon is known far outside our Dutch borders. It is the

perspective and expressed their doubts or frustra-

world’s largest CO2-neutral residential area, with 2.45

tions. These are their reﬂections.

megawatt peak (MWp) of solar energy and wind turbines, together supplying 6.9 MW of power. The area

However, these are just the ﬁrst stories to come out

produces zero net CO2 emissions.

of Stad van de Zon. There are many others and many more will be created, because towns create stories.

‘How could a small town as Heerhugowaard accom-

Stad van de Zon does this too. Some stories are

modate a project of this size?’ This was the diﬃcult

long-lived, like Grimm’s fairy tales. Others are short-

question asked by Pietro Menna (European Com-

lived, like a bedtime story. It is always the people

mission) in 2008. An interesting question, all the

themselves who bring these stories to life with their

same, because the answer can teach other local au-

human characteristics and insights: wisdom, integ-

thorities how to do the same, or even more. And we

rity, determination, belief, modesty, hope, trust and

do not conﬁne ourselves to wind and solar energy

love, but sometimes also their jealousy and fear.

here. ‘Human’ energy also plays a key role: human energy generated with foresight and passion to cre-

The photos in this book reﬂect these experiences,

ate something magniﬁcent. Heerhugowaard had

but also give a unique perspective of the district. We

that foresight and passion.

hope you will be inspired by these experiences and will add your own story.

In the process of writing this book, we interviewed

20 people who contributed their courage, insight

Leendert Verhoef and Ageeth Hollenberg

and passion to ensure the project’s success. They

New-Energy-Works BV / Gemeente Heerhugowaard

INLEIDING

Wie kent Stad van de Zon niet? Het is een begrip, bijna een merk. Stad van de Zon is tot ver buiten Nederland bekend, onder de naam SunCities. Het is ’s werelds grootste CO2-neutrale woonwijk met 2,45 megawattpiek (MWp) aan zonne-energie en windturbines die samen 6,9 megawatt (MW) leveren. De wijk stoot netto geen CO2 uit. ‘Hoe kon een kleine gemeente als Heerhugowaard dit project in vredesnaam voor elkaar krijgen?’ Die moeilijke vraag stelde Pietro Menna van de Europese Commissie in 2008. Een boeiende vraag, want met het antwoord kunnen andere gemeenten dit misschien ook. Wij denken dat niet windenergie of zonne-energie maar menselijke energie de essentie is. Menselijke energie die met durf en passie wordt opgekweekt en dan tot grote bloei komt. Hier in Heerhugowaard was die durf er en ontstond die passie. In dit boek zijn twintig mensen geïnterviewd die dit project hebben meegemaakt. Zij hebben hun durf, passie, ziel en zaligheid ingebracht. Zij vertelden openhartig over hun belevenissen, hun successen en hun trots. Maar ze relativeerden ook en toonden hun twijfels en soms hun

frustraties. Wat u hier kunt lezen zijn hun herinneringen. Het zijn hun bespiegelingen. Dit zijn pas de eerste verhalen van Stad van de Zon. Er zijn nog veel andere verhalen, er zullen veel nieuwe ontstaan, want steden brengen verhalen voort. Stad van de Zon ook. Sommige verhalen leven lang, zoals de sprookjes van Grimm. Andere leven kort, zoals een verhaaltje voor het slapengaan. Het zijn altijd de mensen die de verhalen tot leven brengen. Met menselijke eigenschappen en inzichten: wijsheid, rechtschapenheid, vasthoudendheid, geloof, bescheidenheid, hoop, vertrouwen en liefde, maar soms ook jaloezie en angst. De foto’s in dit boek verbeelden die belevenissen, maar geven ook een geheel eigen perspectief op de wijk. Wij hopen dat u geïnspireerd raakt en uw eigen verhaal toevoegt. Leendert Verhoef en Ageeth Hollenberg New-Energy-Works BV / Gemeente Heerhugowaard

15 Vol in de wind Heading into the wind 18 Van nul tot oneindig From zero to inďŹ nity

AT I

25 Bewust leven A sustainable lifestyle

WETHOUDER Jan Willem de Boer

VOL IN DE WIND

‘In 1992 hebben wij een studie laten verrichten naar het energiegebruik in nieuwbouwwijken. Hoe zouden we zo veel mogelijk energie kunnen besparen? Hoe zouden we zo veel mogelijk energie kunnen opwekken met duurzame bronnen (wind, zon, biomassa), zodat we alleen de resterende behoefte met fossiele brandstoﬀen hoefden in te vullen? CO2-neutraal was toen nog bijna scienceﬁction. Het voelde zoals in de boeken van Jules Verne: vertrekken en niet weten wat je tegenkomt. Dat fascineerde mensen en we werden erom bewonderd. In de ontwikkeling en de bouw van Stad van de Zon kwamen we enorm veel hobbels tegen, dat is haast niet te geloven. Er zijn natuurlijk concessies gedaan. Maar ik kijk naar wat er wel is gerealiseerd: een grote CO2neutrale woonwijk. Soms kwam er zelfs meer dan gepland, zoals die fantastische Waerdse Tempel; een multifunctioneel concertpodium hier aan het strand. Het ontwerp van de wijk is heel eenvoudig begonnen met drie krijtstrepen: een rode voor de infrastructuur, een blauwe voor het water, en een groene voor de ecologie. Dat was heel abstract. Drie uitgangspunten, een masterplan en dan een aantal te realiseren woningen. Ik vraag me nog wel eens af hoe we dat nou allemaal voor elkaar hebben gebokst. Heel belangrijk was de inbreng van stedenbouwkundige Ashok Bhalotra, wat een inspirerende man. Hij kon het zo goed verwoorden: “Denk in cycli en niet lineair”, “Zet je eerste stap, anders kun je de tweede niet nemen”, enzovoorts. Die eerste krijtstrepen, dat is zijn verhaal.

Duurzaamheid is voor ons breder dan energie en milieu. Het is ook de sociale samenhang van een wijk, het respect voor het verleden, en de wateropvang. Op al die gebieden zaten in ons plan innovatieve zaken met allemaal hoge aanloopkosten. Hoe hebben we dat nu voor elkaar gekregen? We bleven vastberaden ons verhaal vertellen, samen met het Waterschap, Nuon en de provincie. We vertelden het aan de gemeenteraad en aan de buitenwacht. We gingen naar Haarlem, naar Den Haag en naar Brussel. Het is vaak spannend geweest om alles goedgekeurd en geﬁnancierd te krijgen. We hebben er hard voor moeten lopen, maar als je dat samen doet kom je een heel eind. Je moet duurzaam bouwen, maar vooral zo dat de bewoners zich er thuis voelen. Dat hebben we hier voor elkaar gekregen. De buitenschoolse kinderopvang is op loopafstand. Er zijn 24-uurs zorgwoningen in de Mediaan aan het Brandpunt. Daar wonen iets minder gezonde mensen die daar ook kunnen werken. Ik ben toch wel trots dat dat gelukt is. Stad van de Zon werkt als een vliegwiel voor duurzaamheid in Heerhugowaard en daarbuiten. We spreken nu met ProRail over het duurzaamste station van Europa. Woonwijk De Draai en bedrijventerrein De Vork ontwikkelen we energieneutraal. Als het hier in Heerhugowaard kan, kan het in heel Nederland, kan het in heel Europa en kan het in de hele wereld. Doe het nu en de ﬁlm van Al Gore wordt achterhaald.’ ȹ Jan Willem de Boer, Gemeente Heerhugowaard

COUNCILLOR Jan Willem de Boer

The design of the area started very simply with three

often intense, trying to get everything approved

HEADING INTO THE WIND

chalk lines: a red line for the infrastructure, a blue line

and ﬁnanced. It was hard work but if you all pull to-

for the water and a green line for the ecology. This was

gether, you generally get there in the end.

‘In 1992, we commissioned a study into energy con-

very abstract. Three starting points, one master plan

sumption in new residential areas. How could we

and then a number of houses to be built. I still wonder

You need to build sustainably, but primarily in such

achieve maximum energy-savings? How could we

how on earth we managed to do it. Ashok Bhalotra,

a way that the residents feel at home. This is what

generate as much energy as possible from sustain-

our urban planner, was an important and inspiring in-

we achieved here. After-school care is within walk-

able sources (wind, sun, biomass), so that we only

ﬂuence. He had such a way with words: “Think in cy-

ing distance. There are 24 hour homes in the Medi-

needed to meet the remaining demand via fossil

cles, not in straight lines” he would say, or “take the ﬁrst

aan where people with a range of disabilities live

fuels? Back then, the term CO2-neutral was almost in

step, otherwise you won’t be able to take the second”

and work. I am proud that we have succeeded.

the realms of science ﬁction. It felt like one of Jules

etc. Those first chalk lines form the basis of his story. Stad van de Zon has a flywheel effect, both in Heer-

Verne’s books: setting oﬀ into the unknown, not knowing what you will discover. People were fasci-

Sustainability is more than just energy and the envi-

hugowaard and beyond. We are now in discussion

nated and admired us for our sense of adventure.

ronment. It is also about the social cohesion of an

with ProRail about building the most sustainable

area, respect for the past and water storage. On all

railway station in Europe. We are also building a resi-

During the development of Stad van de Zon, we

these planes, our plan incorporated innovative as-

dential suburb (De Draai) and a business park (De

came up against an incredible number of obstacles.

pects with high start-up costs. How did we manage

Vork), which will also be energy neutral. If Heer-

Concessions naturally had to be made. But I look at

to do it? We were determined to tell our story, to-

hugowaard can do it, so can the country, so can Eu-

what we have achieved: a huge CO2-neutral resi-

gether with the Water Authority, Nuon and the pro-

rope and so can the world. Do it now and Al Gore’s

dential area. Sometimes we got more than we

vincial government. We told it to the municipal

ﬁlm will soon be outdated.’

planned for, like the fantastic Waerdse Tempel, a

council and the public. We went to Haarlem (the

multifunctional concert podium here on the beach.

provincial capital), The Hague and Brussels. It was

Jan Willem de Boer, Municipality of Heerhugowaard

ONTWIKKELAAR Willem Koppen

VOLLEDIG IN REGIE

‘Ik zie mijn toenmalige baas Vos sr. nog staan, onder aan de trap. “Willem, we hebben straks een project waar heel veel zonnepanelen op moeten. Ga je erin verdiepen.” Dat heb ik gedaan. Onze twee motto’s waren “We doen het goed of niet” en “Absolute helderheid voor de start van de bouw”. Ik heb sindsdien de begeleiding voor de realisatie van de meeste zonne-energieprojecten in Stad van de Zon op me genomen. Eerst alleen voor bouwer/ontwikkelaar VBM/Hallokaties. Later ook voor de ontwikkelaars Bouwfonds Ontwikkeling en Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland. Al deze ontwikkelaars wilden uit morele motieven geen cent aan de PV verdienen. Inmiddels is onder mijn begeleiding circa 2,5 MWp gerealiseerd. Onze voorbereidingen begonnen in 1999, na het ondertekenen van de “Intentieverklaring financiering 5 MWp zonnecellen in HAL-gebied”. In die tijd was het in nieuwbouwprojecten gebruikelijk dat het energiebedrijf zorgdroeg voor de realisatie en exploitatie van de zonne-energie-installaties. De kostprijs voor de koper lag destijds op ongeveer 5,80 euro per wattpiek (exclusief btw). Wij kozen voor een grondige ketenaanpak tot op detailniveau. Wij hebben alles uitgezocht: elektrotechniek, bouwkunde, bouwfysica, juridisch, belastingen, financieringen en zelfs eventuele verstoring van het elektriciteitsnet. Zo konden we overtollige kostenposten vermijden en de verantwoordelijkheden op de juiste plaats leggen. Daarmee kwam de kostprijs onder de magische grens van 4,50 euro per wattpiek (exclusief btw). Dat was inclusief een tienjarige opbrengstgarantie van de zonnestroom. Deze prijs bleek een doorbraak te zijn. Hierdoor werd het financieel mogelijk dat de zonne-energie-installatie in eigendom kon komen van de woningeigenaar. Vanaf dat moment zijn wij leidend geworden in de realisatie van de zonne-energiesystemen. Een van de ontbrekende schakels was een universeel bevestigingssysteem voor zonnepanelen. Ik had wel ideeën voor een oplossing voor dat probleem. Hans Korbee van SenterNovem stimuleerde me dat te gaan ontwikkelen. Hij heeft er ook voor gezorgd dat enkele onderzoeksprojecten werden gesubsidieerd. Daarmee konden we ook Axys Innovations inschakelen. Alle partijen die ik erbij betrok, TNO, Alcoa, Houtkonstruktie Vuren, Witteveen, PHOENIX en later ook BP Solar, hielden hun eigen broek op. Om mogelijke prijsopdrijving of afhankelijkheid te voorkomen, heb ik ervoor gezorgd dat niemand een octrooi of alleenrecht kon verwerven. We hadden niets van elkaar te vrezen. Dat was cruciaal. Achteraf bleek dat vrij nieuw. Iedereen had er schik in. Dat was nog in Alkmaar, in de wijk Vroonermeer. Zo ontstond de universele clip. Daarmee monteer je in een handomdraai panelen op het dak.

AMALTHEA

Type woning / gebouw Type of residence / building Ȼ

Amalthea

Straatnamen Street names Ȼ

Prisma, Zonnehof

Aantal woningen of gebouwen Number of homes or buildings Ȼ

Ontwikkelaar Developer Ȼ

Bouwfonds Ontwikkeling

Architect Architect

ET A

S N

O DE JE T C AIL TE S N

Boparai Associates

Wijze van integratie zonnepanelen Method of integrating solar panels Ȼ Ȼ

Zonnepanelen op consoles Zonnepanelen op verticale stalen frames Solar panels mounted on consoles and solar panels on vertical steel frames

Leverancier zonne-energiesysteem Supplier of solar energy system Ȼ

Ecostream

Merk en type zonnepanelen Make and type of solar panels Ȼ Glass

Solar 137Wp, Sharp 175Wp

Merk en type omvormers Make and type of inverters Ȼ 2

stuks/units Philips EVO500

Zonne-energiesysteemvermogen (Wp) Solar energy system capacity (Wp) Ȼ 2

x 822; 2 x 1050

Aantal systemen Number of systems Ȼ 4

Totale zonne-energievermogen (Wp) Total solar energy capacity (Wp) Ȼ 3744

ARCADE / KOMEET

ATALANTA

Type woning / gebouw Type of residence / building Ȼ

Arcade / Komeet

Hemelboog Binnen en Hemelboog Buiten

Aantal woningen of gebouwen Number of homes or buildings Ȼ

Ontwikkelaar Developer Ȼ

Hallokaties CV

Architect Architect Ȼ

Type of residence / building Ȼ

Wijze van integratie zonnepanelen Method of integrating solar panels Ȼ

Basisschool Atalanta Primary school Atalanta

Straatnamen Street names Ȼ

Zonnegloren

Ontwikkelaar Developer Ȼ

Gemeente Heerhugowaard Municipality of Heerhugowaard

Architect Architect Ȼ

Jim Lubach Architecten

Wijze van integratie zonnepanelen Ȼ

Universeel Dakmontagesysteem met Clip Universal roof mounting system, with clip

Leverancier zonne-energiesysteem Supplier of solar energy system

Leverancier zonne-energiesysteem

–

Supplier of solar energy system Ȼ

Besseling Installatie BV

Make and type of solar panels

Merk en type zonnepanelen

–

Make and type of solar panels Ȼ

Merk en type omvormers

Solar energy system capacity (Wp) Ȼ

2400

Aantal systemen Number of systems Ȼ

Totale zonne-energievermogen (Wp) Total solar energy capacity (Wp) Ȼ

Sharp NE80E2E, 80Wp, polykristallijn/ polycrystalline

Make and type of inverters

Zonne-energiesysteemvermogen (Wp)

216000

Straatnamen Street names Ȼ

Noorderlicht, Dampkring, Zuiderlicht

Aantal woningen of gebouwen Ȼ

Above rooﬁng tiles, on slanted roof

–

Brandaris

Number of homes or buildings

Method of integrating solar panels

Merk en type omvormers

Type of residence / building Ȼ

Number of homes or buildings

Boven dakpannen in schuin dak

Merk en type zonnepanelen

Type woning / gebouw

Aantal woningen of gebouwen

KuiperCompagnons, Stedenbouw Architectuur Landschap

Type woning / gebouw

Straatnamen Street names Ȼ

BRANDARIS

Make and type of inverters Ȼ

Mastervolt QS2000

Zonne-energiesysteemvermogen (Wp) Solar energy system capacity (Wp) Ȼ

3520

Aantal systemen Number of systems Ȼ

Ontwikkelaar Developer Ȼ

Hallokaties CV

Architect Architect Ȼ

Roy Gelders Architecten

Wijze van integratie zonnepanelen Method of integrating solar panels Ȼ

Zonnepanelen op consoles op plat dak Solar panels mounted on consoles on ﬂat roof

Leverancier zonne-energiesysteem Supplier of solar energy system Ȼ

Besseling Installatie BV

Merk en type zonnepanelen Make and type of solar panels Ȼ

Ubbink Solar 167, Solarword SW 200

Merk en type omvormers Make and type of inverters Ȼ

Mastervolt Soladin 600

Zonne-energiesysteemvermogen (Wp) Solar energy system capacity (Wp) Ȼ

24 x 501; 6 x 600

Aantal systemen Number of systems Ȼ

Totale zonne-energievermogen (Wp) Total solar energy capacity (Wp) Ȼ

15624

Totale zonne-energievermogen (Wp) Total solar energy capacity (Wp) Ȼ

3520

123

FOCUSSED

FOUNDERS WITH VISION AND PASSION

Heading into the wind Councillor – Jan-Willem de Boer

Bridges at skating height 17

From zero to inﬁnity Urban planner – Ashok Bhalotra

Overall project manager – Joost Bruin

Former project manager for solar energy –

Solar panels, our trump card

Christian Verberne

Former project manager for energy –

Aiming high

Cees Bakker

Shortfalls are short-lived

Solar energy advisor – Leendert Verhoef

85 88

An icon Councillor – Robbert Jan Piet

CREATIVE DEVELOPERS

108

Going all the way Project developer – Ben Vos

Interweaving form and function Architect – Neelu Boparai

Managed to perfection Developer – Willem Koppen

Resident – Bob de Boer

Low energy bills 62

Harnessing experience Project manager – Erik Rijsenbrij

Resident/entrepreneur – Margreet Baas Open view

Teamwork and innovation Solar energy supplier – Kie Tan

ENERGETIC RESIDENTS

A sustainable lifestyle

Resident – Rik van der Zwart

Making economies 99

Resident – Rienk Hamer

Solar energy taken for granted Location manager – Paul de Bruijn

FINANCIERS WITH CONFIDENCE

Fostering sustainability Former Provincial Executive – Albert Moens 43 It takes two to tango Marketing and Sales – Kjartan Skaugvoll

Admiration and amazement Project oﬃcer – Pietro Menna

134

102

VERHALEN VAN GRONDLEGGER TOT BEWONER

GRONDLEGGERS MET VISIE EN PASSIE

VASTHOUDENDE PROJECTLEIDERS

Vol in de wind Wethouder – Jan Willem de Boer Van nul tot oneindig Stedenbouwkundige – Ashok Bhalotra Zonnepanelen zijn het uithangbord Ex-projectleider Energie – Cees Bakker

Bruggen op doorschaatshoogte Overall Projectleider – Joost Bruijn Tekorten zijn tijdelijk Ex-projectleider Zonne-energie – Christian Verberne Kunst- en vliegwerk Adviseur Zonne-energie – Leendert Verhoef Het werd een icoon Wethouder – Robbert Jan Piet

15 18 30

CREATIEVE ONTWIKKELAARS Alles uit de kast gehaald Projectontwikkelaar – Ben Vos Weven met vorm en functie Architect – Neelu Boparai Volledig in regie Ontwikkelaar – Willem Koppen Teamwork en innovatie Zonne-energieleverancier – Kie Tan Meeliften op ervaring Projectleider – Erik Rijsenbrij

ENERGIEKE BEWONERS

Bewust leven Bewoner/ondernemer – Margreet Baas Vrij uitzicht Bewoner – Bob de Boer Lage energielasten Bewoner – Rik van der Zwart Op besparingsjacht Bewoner – Rienk Hamer Zonne-energie is vanzelfsprekend Locatiemanager – Paul de Bruijn

55 60 96

FINANCIERS VOL VERTROUWEN Hier ontluikt duurzaamheid Ex-gedeputeerde – Albert Moens It takes two to tango Marketing & Sales – Kjartan Skaugvoll Bewondering en verwondering Projectmanager – Pietro Menna

82 86 104

25 48 73 91 100

41 68 79

135