Juweeltjes

Van uitstel geen afstel: de kennistafel Energietransitie in de Wijk is ondanks de pandemie van start gegaan en levert juwelen van intensieve denksessies op.

Zeven mensen die elkaar niet kenden. Zeven mensen die zich in januari direct aanmeldden voor het nieuwe initiatief van Aeneas Media om dwars door de diverse kennisnetwerken heen (Renda, Ener gie+ en Ruimte en Wonen) professionals met elkaar in contact te brengen op een urgent thema: de energietransitie in de wijk. Van onze kennispartners schoven aan: woningbouwcorporatie Tiwos, gemeente T ilburg, Fontys Hogeschool, Greenchoice, bouwer Giesbers en groot onderhoudsspecialist KnaapenGroep. Opmerkelijk en heel illustratief voor de praktijk is dat sommigen die in dezelfde stad werken aan de energietransitie elkaar niet kennen. De zevende persoon aan de ken nistafel heb ik zelf uitgenodigd. Een jonge vrouw, een struikrover. Deze vrouw uit Eindhoven, Bernice Kamphuis, had ik ontmoet op de Dag van de Bewoner 2019, een groot jaarlijks event voor professionals over en met bewoners van sociale huurwoningen. Het thema was: Dubbele Duurzaamheid. Daarmee bedoelden we dat de energietransitie in wij ken, die nauwelijks van de grond komt, gekoppeld zou moeten worden a an kansen voor kwetsbare buurten en haar bewoners. We wilden een zoektocht initiëren naar het perspectief voor bewoners op andere vlak ken van hun leven. Die van werkgelegenheid, gezondheid, mooie groene s traten, sociale cohesie en ga zo maar door. Om eerlijk te zijn, kwam het thema niet helemaal uit de verf. Het was te vroeg. Ons publiek, allemaal professionals in de bouw en werkzaam bij woningbouwcorporaties snapte eigenlijk niet waar we naar toe wilden. Iedereen schakelden weer naar de bekende en ook wel een beetje wanhopige vraag: hoe krijg ik 70% draagvlak voor mijn energiebesparende maatregelen? Terug naar de struikrover, de jonge vrouw uit Eindhoven, de opbouwwerker Bernice. Ik schetste haar bovenstaande en vroeg hoe zij hiernaar keek. Haar conclusie was dat de energietransitie pas slaagt als d e doeners uit het ruimtelijke domein gaan praten en samenwerken

met hulpverleners die in het sociale domein werken. Interessant! Toen ik begin dit jaar programmadirecteur Aardgasvrije Wijken Jos van Dalen (BZK) interviewde voor de eerste editie van het vakblad Ruimte en Wonen bevestigde hij deze analyse. Verantwoordelijk voor de eer ste ronde proeftuinen zegt hij: “Een van de aanscherpingen in de t weede ronde (proeftuinen-red.) gaat over de zogenoemde koppelkansen. Feitelijk gaat het over het verbinden van het fysieke en sociale d omein. Dat gaat veel verder dan een paar kansen die je kunt grijpen. Het gaat echt over het verbinden van de energietransitie aan de grote maatschappelijke opgaven van een wijk. Zodat een aardgasvrije wijk ook een betere wijk is”. Bernice Kamphuis vertegenwoordigt aan onze kennistafel het sociale domein en de dynamiek met de anderen is fas cinerend. De honger naar elkaars denkkader, kijk op- en kennis van h et energievraagstuk, is enorm. De kennistafel wordt tot slot verrijkt door designthinker Otto Kokke, ooit opgeleid tot psycholoog begeleidt hij innovatieprocessen. Centrale vraag in zijn vak is steeds: hoe ziet de realiteit eruit waarop wij willen aansluiten en andersom? En Otto is ook onze bewoner aan tafel: zijn wijk Bottendaal is door de gemeente aangewezen om van het gas af te gaan. We zagen elkaar voor het eerst op 21 april, uiteraard online: Els, Jeske, Ruud, Andre, Janneke, Nicolaas, Bernice, Otto en ik. We hebben de eerste ontmoeting helemaal ingevuld met elkaar leren kennen. Met welke waarden ben je grootgebracht die nu nog belangrijk voor je zijn? We bleken aan tafel te zitten met mensen die enerzijds de normen “niet lullen maar poetsen” en “hard werken” hadden meegekregen in hun opvoeding en daar nog altijd waardering voor hadden. En anderzijds met mensen die vooral rechtvaardigheid, luisteren, openstaan voor andere meningen en mensen hadden meegekregen. Deze twee gecom bineerd is een mooie basis voor ideeën over hoe de aanpak eruit moet z ien van de energietransitie in de wijk. Slechts een persoon had van huis uit meegekregen: “buiten de lijntjes kleuren”. Hoe triviaal dat ook mag klinken, het illustreert wat we moeilijk vinden: anders kijken, anders denken, nieuwe inzichten verwerven om een nieuwe toekom stige werkelijkheid te bevatten en te begrijpen welke weg we nu m oeten bewandelen om straks een duurzaam leven te leiden. Binnen, ieder aan zijn keukentafel was het veilig; buiten was het gevaarlijk. Er waarde een onzichtbaar virus rond dat ons bang maakte en ervoor zorgde dat onze hele samenleving binnen mum van tijd ver anderde. Wat konden we hiervan, zo op het eerste gezicht, leren? Dat d reiging verbindt, gezondheid boven alles staat, geld geen (echt) probleem is, de wereld van elk individu kleiner wordt, dat samen w eer betekenis krijgt. Goed beschouwd ook van toepassing op de energietransitie in de wijk. Volgens de WUR is over 50 jaar de planeet voor een d erde van de wereldbevolking onleefbaar door hitte. Je hoeft niet gestudeerd te hebben om te begrijpen hoe klein de dreiging van Covid 19 is ten opzichte van wat er komen gaat: volgens het onderzoek van de WUR wacht ons via een economische recessie een klimaatcrisis die voor een gewoon mens nauwelijks te bevatten is. Dat “alles” nauwelijks te bevatten is, dat je je geen voorstelling kunt maken van iets dat zich nog nooit heeft vertoond, leefde ook aan onze kennistafel. We keerden snel terug naar het schaalniveau van de wijk

Praatplaat energiearmoede. Bron Energie voor iedereen.

en brachten het veld met alle spelers die mogelijk iets zouden kunnen betekenen in de energietransitie in kaart. Uitdrukkelijk benoemden we zorg- en welzijn instellingen, sociale initiatieven zoals de kring loopwinkel, ondernemers, buurthuizen, enzovoort. Ook andere afdelingen bij gemeenten haakten we aan zoals schuldhulpverlening, centrum voor jeugd en gezin. We spraken lang over de bewoner als h uurder van een corporatie of eigenaar-bewoner. Bernice onderbouwde haar visie om bewoners vooral als een (1) groep te blijven z ien, de burgers, kennelijk overtuigend want we besloten in onze verdere denkexercities geen onderscheid te maken. Juist niet. Omdat de e nergietransitie anders winnaars en verliezers kent en de kloof tussen kansrijken en kansarmen alleen nog maar groter wordt. Zelf horen we bepaald niet tot de kansarmen: Els is communicatiewe tenschapper, Jeske economisch psycholoog, Andre bouwkundige, R uud bedrijfskundige, Janneke opgeleid in commerciële economie en marketeer en Nicolaas als stedenbouwkundige. Wat een denkkracht. De denkkaders zijn die van techniek, modellen, trends, cijfers en geld. Iedereen verdiepten zich in de wereld van de ander. Niet alleen inspire rend en waardevol, maar ook noodzakelijk want een gemeenschappelijke taal ontbreekt nog. “De taal die ik wil spreken is Esperanto” zei N icolaas. (Esperanto is een internationale taal met als intern idee om muren tussen volkeren af te breken en een mens te laten wennen in hun naaste een mens, een vriend te zien). Over die mens spraken we ook de volgende sessies veel, want vrijwel iedereen beantwoordde de vraag “wat wil je aan deze tafel van elkaar leren” met vragen rondom die burger. Waar zit de aanknop? Wat motiveert mensen om zelf in transitie te gaan? (Wijzelf?!) Wat kunnen wij (samen!) anders doen om een rol van betekenis te spelen? De tafel blijkt dus vooral te gaan over de participatie van burgers in de energietransitie. Volgens de struikrover in ons gezelschap, moeten daarom sociaal werkers hun rol pakken in de energietransitie (waar over later meer). Dat kwartje viel toen ze zelf verhuisde naar een buurt w aar nieuwbouw zou komen. Voor de sloopkogel uit roofde ze prachtige oude, struiken en planten. Toen illegaal, nu in opdracht van g emeenten mag ze struikroven met (toekomstige) bewoners. Het dient een sociaal en educatief doel, zorgt voor verbinding in de wijk en maakt burgers bewust van hun leefomgeving en van duurzaamheid. Naar alle waarschijnlijkheid een vruchtbare bodem voor de energie transitie in de wijk.

Colofon

Team Energie+

Marjolein Heijmans Yvette Vierhout

Media-advies

Stefan Terpstra s.terpstra@aeneas.nl

Aan dit nummer werkten mee:

Frans Rooijers, Evamarije Smit, Layana Mokoginta, Aukje van Bezeij, Camiel Mourisse, Jeske Nederstigt, Hans Kars, Martin Jansen, Kirsten Spruijt-Neels, Birgit Barten, Nadine Huiskes

Uitgave

Aeneas Media, Veemarktkade 8, Ruimte 4121, 5222 AE ’s-Hertogenbosch www.aeneas.nl, 073-2051010

Lezersservice

lezersservice@aeneas.nl, T 073-2051020 www.energieplus.nl

Vormgeving en productie

Inpladi bv, Cuijk

Lidmaatschappen in 2020

Jaarlidmaatschap vakblad + online 128,- Jaarlidmaatschap online 110,- Alle prijzen zijn exclusief btw. Buiten Nederland geldt een toeslag voor extra porto. Abonnementen lopen per jaar en kunnen elk gewenst moment ingaan. Opzeggen moet altijd schriftelijk gebeuren, uiterlijk twee maanden voor de vervaldatum. ISSN 1871-9627

Voorwaarden

© Aeneas Media 2020. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van de uitgever. De algemene publicatievoorwaarden van de uitgever worden verondersteld bij de auteur bekend te zijn en zijn op aanvraag beschikbaar. Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van het blad, zijn redactie en uitgever van Energie+ niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald. Belanghebbenden kunnen contact opnemen met de uitgever.