Niepotrzebne – użyteczne i estetyczne
Po co opracowywać podręcznik o tym jak zrobić coś nowego z zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego? Prosta odpowiedź: ponieważ
WEEE (zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny) to najszybciej rosnący
rodzaj odpadów na świecie. Materiały potrzebne do wytworzen ia gadżetów, z których korzystamy na co dzień, zużywają ogromne ilości zasobów naturalnych, a niektóre z nich są bardzo rzadkie. Wydobycie surowców
często odbywa się w okropnych okolicznościach, zarówno dla zaangażowanych ludzi, jak i dla środowiska.
Dlatego podnoszenie świadomości na temat tych faktów jest koniecznością. Jednak większość ludzi nie lubi ograniczać swojego stylu życia lub wysłuchiwać insynuacji idących w tym kierunku. Zamiast tego może im się spodobać solidna porcja dobrze zbadanych inform acji, wyjaśnionych w przystępny sposób – i wyzwanie stworzenia czegoś nowego, własnymi rękami, z tych samych elektro odpadów. Upcykling to „nowy” stary trend wykorzystywania odpadów w kreatywny sposób, łączenia ich tak, aby tworzyły coś nowego, ekscytującego, użytecznego, pięknego…
Zanurz się w przygotowane instrukcje, dzięki nim zdobędziesz wiedzę na podane tematy:
Co znajduje się w środku starej (i nowej) elektroniki?
W jaki sposób można inicjować zachowania przyjazne dla klimatu, prowadząc inspirujące warsztaty dla wszystkich grup odbiorców, również zmarginalizowanych społecznie?
Gdzie znaleźć odpowiednie urządzenia i co jest potrzebne do ich demontażu?
Co uczestnicy Twoich warsztatów mogą zrobić ze starych kabli, kawałka płytki drukowanej, płyty CD…?
Przykłady z warsztatów, które odbyły się w instytucjach partnerskich tego projektu UE, mogą zainspirować Cię do skorzystania z różnych materiałów i technik.
Powodzenia i dobrej zabawy!
Content Niepotrzebne – Użyteczne & Estetyczne ........................................................ 1 Zrównoważone wykorzystanie surowców mineralnych ................................ 2 Wyzwanie: 5,500 wieży Eiffla… ........................................................................ 4 Ładne odpady – i co z nich zrobić? .................................................................... 5 Czego będziesz potrzebować .............................................................................. 6 Odpady elektryczne lub elektroniczne .................................................................. 6 Miejsce warsztatu/pracownia ........................................................................ 8 Instrukcje demontażu .................................................................................... 9 Materiały przydatne po demontażu .............................................................. 13 Jak… .............................................................................................................. 14 1) … przygotować warsztaty ..................................................................... 14 2) … wyczyścić części ................................................................................ 15 3) … przerabiać części mechanicznie ........................................................ 16 4) … łączyć części ...................................................................................... 17 5) …obrabiać i wykańczać powierzchnię ....................................................... 19 trash_design przykład 1 – produkty z płytek drukowanych ........................... 20 trash_design przykład 2 – kable i przewody ................................................ 21 Warsztaty upcyklingowe prowadzone przez instytucje partnerskie z UE ... 22 “Floppy goes” – wykorzystanie dyskietek ........................................................ 26 Nowy czas płyty CD ......................................................................................... 28 Tkana podstawka ............................................................................................ 30 „Warsztat Toma Cruise'a – rozbrajanie bomby” ............................................ 32 Opakowania z wosku pszczelego.................................................................. 34
Zrównoważone wykorzystanie surowców mineralnych
Angelika Brechelmacher, ARGE grenzen erzählen
Surowce mineralne są niezbędne do produkcji szerokiej gamy towarów i wprowadzania nowych zastosowań w życiu codziennym. Pomyślmy o elektronicznych nośnikach danych, bateriach, telefonach komórkowych, laptopach, a to tylko kilka z urządzeń, z których korzystamy na co dzień. Wolfram jest niezbędny w telefonach komórkowych. Gal i ind są niezbędne w technologii diod elektroluminescencyjnych (LED) w lampach. Wodorowe ogniwa paliwowe i elektrolizery wymagają metali z grupy platynowców.i Zapotrzebowanie przemysłu na surowce mineralne w Europie jest wysokie. Jednak możliwe do wydobycia złoża minerałów są rozmieszczone na różnych kontynentach. Od tego, jak będziemy obchodzić się z tymi ograniczonymi, nieodnawialnymi zasobami, zależy przyszłość nowych pokoleń oraz wszystkich istot żyjących na naszej planecie.
UE jest zaangażowana w realizację tych celów. W swoim komunikacie z 2016 r. „Kroki w kierunku zrównoważonej przyszłości Europy” Komisja Europejska (KE) zobowiązała się do stosowania zasad zrównoważonego rozwoju we wszystkich politykach i inicjatywach UE.
Inicjatywa Komisji Europejskiej na rzecz surowców.
Efekt wąskiego gardła w dostawach surowców i wysokie ceny spowodowane kryzysem gospodarczym w 2008 roku skłoniły KE do podjęcia badań nad uniezależnieniem i zwiększeniem autonomii Europy od rynków dotkniętych konfliktami i objętych wysokim ryzykiem oraz do rozpoczęcia tzw. „Inicjatywy na rzecz surowców – zaspokojenia kluczowych potrzeb w zakresie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w Europie”.iii Strategia ta opiera się na trzech filarach:
1. Sprawiedliwe i zrównoważone dostawy surowców pierwotnych z rynków światowych;
2. Zrównoważone wydobycie surowców z europejskiego górnictwa;
3. Gospodarka o obiegu zamkniętym – oszczędzanie zasobów i dostarczanie surowców pochodzących z recyklingu.
1. Krytyczne surowce z rynków światowych
Schemat 1: Przekształcanie naszego świata – Agenda Organizacji Narodów Zjednoczonych na rok 2030
We wrześniu 2015 r. 193 państwa członkowskie Organizacji Narodów Zjednoczonych przyjęły agendę „Przekształcenie naszego świata: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030”, która określa 17 celów zrównoważonego rozwoju (SDG).ii Cele zrównoważonego rozwoju reprezentują globalny plan działania na rzecz solidarności społecznej wyeliminowanie ubóstwa, zrównoważenie środowiskowe i rozwój gospodarczy.
Wiele podstawowych surowców wykorzystywanych w technologiach nie jest eksploatowanych w Europie, lecz importowanych z Chin, Rosji, Ameryki Południowej i innych części świata. Surowce mineralne importowane do Europy, które są obarczone ryzykiem dostaw i dla których nie ma łatwych substytutów, nazywane są surowcami krytycznymi (CRM). W 2020 r. lista surowców krytycznychiv zawierała 30 elementów. Nawet tak zwane zielone technologie, które mają na celu oszczędzanie zasobów i kierowanie zużyciem energii w zrównoważony sposób, ostatecznie są zależne od CRM. Na przykład lit, niezbędny do przejścia na e-mobilność, jest częścią listy CRM. Alternatywne źródła energii, takie jak turbiny wiatrowe czy panele słoneczne, wymagają dużych ilości rudy żelaza z Brazylii, miedzi z Peru i Chile, srebra z Meksyku i Argentyny, boksytu z Gwinei oraz pierwiastków ziem rzadkich z Chin.
2
2. Wzrost wydobycia surowców w Europie
W komunikacie prasowym z września 2020 r. komisarz ds. rynku wewnętrznego
Thierry Breton powiedział: „Nie możemy sobie pozwolić na to, żebyśmy całkowicie polegali na krajach trzecich – w przypadku niektórych pierwiastków ziem rzadkich nawet na jednym [Chiny]. Dywersyfikując dostawy z krajów trzecich i rozwijając własne zdolności UE w zakresie wydobycia, przetwarzania, recyklingu, rafinacji i oddzielania pierwiastków ziem rzadkich, możemy stać się bardziej odporni i zrównoważeni. Wdrożenie działań, które dziś proponujemy, będzie wymagało wspólnego wysiłku ze strony przemysłu, obywateli, władz regionalnych i państw członkowskich. Te ostatnie szczególnie zachęcamy do włączenia inwestycji w surowce krytyczne do krajowych planów odbudowy.”v
Następnie, europejskie programy badawcze zapewniają znaczne fundusze na rozwój zoptymalizowanych technologii, aby uczynić wydobycie w Europie bardziej atrakcyjnym dla inwestorów. Projekty badawcze koncentrują się na przykład na minimalizowaniu pyłu i emisji w celu zwiększenia akceptacji społecznej i ekologicznej zgodności wydobywania na obszarach zamieszkałych.
Z drugiej strony uczelnie techniczne i firmy wydobywcze testują nowe metody wydobycia, które oddzielają użyteczne minerały od zwykłych odpadów, w sposób możliwie efektywny ekonomicznie i przyjazny dla środowiska.
Jednak KE i PE coraz bardziej koncentrują się na trzecim filarze inicjatywy na rzecz surowców, czyli gospodarce o obiegu zamkniętym.vi
3. W drodze do europejskiej gospodarki o obiegu zamkniętym
W marcu 2020 r. KE przedstawiła Plan Działania Gospodarki o Obiegu Zamkniętymvii, którego celem jest zachęcanie do bardziej zrównoważonego projektowania produktów, ograniczania odpadów i wzmacniania pozycji konsumenta poprzez prawne ustanowienie możliwości naprawy towarów.
Unia Europejska produkuje rocznie ponad 2,5 miliarda ton odpadów. Obecnie aktualizuje swoje przepisy dotyczące gospodarowania odpadami, aby zachęcić do przejścia na bardziej zrównoważony model gospodarki o obiegu zamkniętym.
W lutym 2021 r. Parlament Europejski przyjął uchwałę w sprawie nowego planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym jako modelu produkcji i konsumpcji, w których istniejące materiały i produkty są udostępniane, wynajmowane, ponownie wykorzystywane, naprawiane, odnawiane i poddawane recyklingowi tak długo, jak to możliwe. W ten sposób, wydłuża się cykl życia produktów. Plan działania dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym ma na celu
osiągnięcie gospodarki bezemisyjnej, zielonej, nietoksycznej i w pełni o obiegu zamkniętym do 2050 r., w międzyczasie do 2030 r. zostaną zaostrzone zasady recyklingu.
W praktyce oznacza to ograniczenie odpadów do minimum. Kiedy życie produktu dobiega końca, materiały, z których powstał zostaną utrzymywane w obiegu na wszystkie możliwe sposoby. Można je wielokrotnie wykorzystywać, tworząc produkty które w ten sposób nabiorą dodatkowej wartości.
3
Schemat 2: Gospodarka o obiegu zamkniętym, źródło: Parlament Europejski viii
Wyzwanie: 5,500 Wieży Eiffla …
… w tylko jeden rok! Oto, co ustalił ONZ Global E-Waste Monitor 2020: w 2019 roku na całym świecie wyrzucono niewyobrażalne 53,6 miliona ton metrycznych urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Ta ilość odpowiada wspomnianej wyżej masie Wież Eiffla. Aktualnie jest to najszybciej rosnący rodzaj odpadów domowych – w ciągu zaledwie pięciu lat wzrósł o 21%.
Sama Europa generuje rocznie 12 Mt, czyli 16,2 kg na osobę. Przypuszczałbyś, że każdy Europejczyk posiada średnio 250 kg urządzeń elektrycznych?
Czy wiesz, dlaczego jest to problem? Produkcja sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochłania ogromną ilość zasobów, np.: jeden notebook pochłania osiem ton surowców (minerały zawierające miedź, aluminium, żelazo, złoto, srebro, platynę i pierwiastki ziem rzadkich) i 30 000 litrów wody podczas powstawania. A potem może być używany tylko przez kilka krótkich lat. Co za marnotrawstwo cennych zasobów naturalnych!
Niestety ZSEE zawiera nie tylko cenne surowce, ale także niebezpieczne substancje, które nie powinny truć żywych istot ani zanieczyszczać środowiska: m.in. baterie, kondensatory i lampy wszelkiego rodzaju. Ich właściwe wykorzystywanie jest skomplikowane, ale konieczne.
Myślenie o, i prowadzenie działań ukierunkowanych na rozwój gospodarki o obiegu zamkniętym to kolejny istotny krok w kierunku minimalizacji odpadów, wykorzystywania istniejących zasobów i tworzenia zielonych miejsc pracy. Oprócz polityki i biznesu częścią tej transformacji jest również edukacja, aby stopniowo tworzyć zupełnie nową kulturę.
Na całym świecie, średnio tylko 17% wszystkich WEEE jest poddawanych właściwemu recyklingowi, w Europie 42,5%. Zgodnie z ramową dyrektywą UE w sprawie odpadów, tak naprawdę powinieneś: REFUSE - odmówić (przede wszystkim kupować nowe produkty, o ile to możliwe), REUSE - ponownie użyć (produkty używane przez kogoś innego, kupować w lumpeksach, wymieniać się ze znajomymi…), REPAIR - naprawiać (zamiast kupować nowe), RECYCLE - poddawać recyklingowi (jeśli zdecydowanie nie nadaje się do ponownego użycia i naprawy), tak aby udało się odzyskać materiały, a ostatecznością jest utylizacja (tego, co zostało po recyklingu).
Projekt diagramu kołowego (RSA 2013, p.34) Reprodukowane za zgodą RSA
Upcykling okazał się dobrym środkiem komunikacji, do rozpowszechniania informacji o nadmiernej konsumpcji, zarządzaniu zasobami i kreatywnej inwencji, rozwijaniu wyobraźni i tworzeniu nowych rzeczy przerabiając stare. Co byś stworzył, gdybyś miał do dyspozycji specjalne materiały?
4
Ładne odpady – i co z nich zrobić?
Nie wszystkie e-odpady są ładne na pierwszy rzut oka. Ale niektóre części, po zdemontowaniu i oczyszczeniu mogą zyskać drugie życie jako dobrze zaprojektowany produkt
Zwykły stary komputer, rozebrany na części, aż zostanie tylko obudowa. Po wyjęciu wszystkich napędów – CD, DVD lub dyskietek, dysku twardego, zasilacza i płyty głównej, wyposażonej w różne elementy, takie jak karty graficzne lub dźwiękowe, przycisk u – baterii ogniwowej, aluminiowego radiatora z wentylatorem na CPU lub proceso rze, kondensatorów dowolnej wielkości… Metalową lub plastikową obudowę można pociąć na kawałki i połączyć z płótnem introligatorskim. Z wykorzystaniem bindownicy otrzymujesz fantazyjny i trwały notatnik.
Zdemontowane z pecetów karty graficzne lub wideo, tworzą ładne zegary na biurko. Aby je wyprodukować musisz zamontować płytkę drukowaną na aluminiowym radiatorze, który służy jako podstawa lub stopka, i dodać mechanizm zegarowy (z tyłu) i wskazówki z przodu.
Całkowicie wyczerpane drukowane płytki mogą stać się notebookami lub biżuterią…
Kable i przewody we wszystkich wymiarach i kolorach: co Twoim zdaniem można z nich zrobić? Tutaj zostały połączone cienkie kolorowe druty z wnętrza starego kabla drukarki, tworząc pasujące do siebie – naszyjnik i bransoletkę, a kawałki płytki drukowanej ponownie pojawiają się jako pierścionki i kolczyki
Demontaż całej pralki nie należy do najłatwiejszych zadań, ale jest wykonalny przy użyciu odpowiednich narzędzi i odrobinie wysiłku. Bęben wykonany ze stali nierdzew nej wymaga gruntownego czyszczenia, zanim stanie się nowym i lśniącym meblem. A strzał w dziesiątkę to pralka z otworem z przodu, w której drzwiczkach znajduje się żaroodporne szkło borokrzemianowe. Może zyskać nowe życie jako ozdobna miska na owoce lub sałatkę, po wyczyszczeniu i oszlifowaniu dowolnego projektu, który zdecydujesz się stworzyć z części komputerow ych.
5
Czego będziesz potrzebować
Odpady elektryczne i elektroniczne
W zależności od tego, co chcesz stworzyć, wybierz urządzenia, które spróbujesz zdobyć. Komputery z pewnością w środku posiadają najciekawsze elementy, różnokolorowe, o różnych strukturach. Użyteczne od zewnętrznej powłoki lub obudowy, po mnóstwo przewodów i płytek drukowanych.
Uwaga!
Istnieją urządzenia, które zawierają elementy, które mogą być niebezpieczne dla ludzkiego zdrowia czy środowiska. Można je poddać recyklingowi tylko w konkretnych zakładach. Nigdy nie otwieraj ani nie demontuj żadnego z poniższych elementów:
Urządzenia chłodzące lub zamrażające
Zawierają środek chłodzący, olej i gaz. Jedynymi częściami, które można wyjąć ręcznie, są kabel zasilający oraz wewnętrzne półki lodówek i zamrażarek.
Ekrany i monitory
Podświetlenie może zawierać szkodliwe substancje. Możesz jedynie zdemontować dolną część laptopa i odłączyć od niej ekran.
Nie wszystkie urządzenia są równie łatwe (lub trudne) do demontażu: te z mocno sklejoną obudową mogą być zbyt trudne do otwarcia, łatwiejsze będą te ze śrubami trzymającymi części razem (czasami są schowane pod naklejkami…!). Nie każde urządzenie zawiera naprawdę interesujące fragmenty. Drukarki to doskonały przykład planowanego starzenia się (szybko się psują więc często trzeba inwestować w nowe), składają się z ogromnej liczby różnych plastikowych części (obudowa, koła zębate, i inne drobne elementy…), trochę metalowych części i z zielonej płytki drukowanej.
6
Skąd możesz uzyskać elektroodpady?
Aby zdobyć stary, zużyty i już niepotrzebny sprzęt elektryczny? Najpierw możesz oczywiście spytać znajomych, rodzinę… Ale jeśli potrzebujesz określonej ilości elementów, aby zorganizować warsztat dla konkretnej grupy uczestników, możesz skontaktować się z:
a) Twoim lokalnym miejscem zbiórki sprzętów
Dowiedz się, czy Twoja gmina osobno zbiera elektroodpady (powinna!). Wyjaśnij, że potrzebujesz pewnej ilości sprzętu, żeby go pożyczyć do celów edukacyjnych i że wszystkie materiały, które pozostaną po warsztatach, przywieziesz z powrotem.
c) Obywatelami
Dlaczego nie zorganizować zbiórki w swojej organizacji? Jeśli chcesz, aby e-odpady stały się głównym elementem warsztatów w Twojej instytucji: wyślij do swoich odbiorców ogłoszenie o zbiórce „wpadnij i przynieś swoje stare urządzenia elektryczne (oczywiście żadnych lodówek, żadnych ekranów!). Jeśli masz konkretny plan warsztatu, określ które sprzęty są najbardziej pożądane. W zamian zaoferuj ogólne informacje o zasobach naturalnych, surowcach i roli e-odpadów. Jeśli włączysz społeczeństwo w proces demontażu, podczas warsztatu mogą odkryć, co znajduje się w ich starych urządzeniach i stworzyć coś nowego i użytecznego!
Upewnij się, że części pozostałe po demontażu i wykorzystaniu niektórych z nich przekazujesz we właściwe miejsce: do punktu zbiórki i segregacji odpadów komunalnych lub do profesjonalnego zakładu recyklingu.
b) Specjalistycznym punktem recyklingu elektrośmieci
Jeśli w Twoim regionie zbiórka została przekazana profesjonalnemu podmiotowi zajmującemu się recyklingiem e-odpadów, dowiedz się, kto to jest, i ponownie wyjaśnij, że potrzebujesz urządzeń ze względów edukacyjnych. Nie daj się przytłoczyć ilością pytań! Pomyśl, ile urządzeń elektrycznych używasz (lub posiadasz) w swoim domu i w miejscu pracy: 20? Więcej? Także nic dziwnego…
7
Miejsce warsztatu/pracownia
Oczywiście byłoby idealnie, gdybyś miał dostęp do w pełni wyposażonego warsztatu ze wszystkimi podstawowymi narzędziami, urządzeniami i maszynami do obróbki materiałów takich jak metal, płytki drukowane lub kable. Niezbędne narzędzia to: wkrętarki elektryczne, akumulatorowe z różnymi końcówkami, również bardzo malutkimi (mini bity)
jednoręczna szlifierka kątowa z tarczami tnącymi (do cięcia metali) i tarczami szorującymi (do szlifowania)
wiertło stołowe pasujące do wierteł o średnicy do 13 mm
urządzenia tnące, takie jak nożyce stołowe
nożyce metalowe, szczypce do nitowania
pilniki i papier ścierny o różnej fakturze (do usuwania zadziorów lub wygładzania ostrych krawędzi po cięciu)
Bez czego się nie obędziesz:
• Solidne biurko z zabezpieczoną powierzchnią. Zwykłe biurka można przykryć tekturą, tak aby powierzchnia się nie porysowała.
• Dobre oświetlenie, aby można było dojrzeć nawet bardzo małe elementy.
• Wyposażenie ochronne:
o Rękawiczki, okulary, maska przeciwpyłowa
o ubranie, które może się zabrudzić lub fartuch ochronny
• Narzędzia do demontażu:
o Różnego rodzaju śrubokręty lub rękojeść z różnymi ostrzami; zestaw mini bitów do bardzo delikatnych wkrętów. Zwróć uwagę na wkręty
i zawsze używaj odpowiedniego kształtu i typu oraz największego możliwego rozmiaru, aby uniknąć zranienia.
o Młotek
o Pęsety, obcinarki boczne, nożyce, obcinaki
• Kontenery na zdemontowane elementy.
Zawsze utrzymuj swój warsztat w czystości, a narzędzia w dobrym stanie!
Jeśli nie masz takiego warsztatu, to może skorzystasz z narzędzi w pobliskiej szkole lub placówce edukacji dorosłych? Możesz też pożyczyć sprzęt z „biblioteki narzędzi” lub platformy wymiany? Dzielenie się sprzętem jest równie dobre dla środowiska: jeśli kilka osób korzysta z jednego i tego samego narzędzia, potrzeba mniej zasobów na produkcję nowych!
8
Instrukcja demontażu
Pewnie zastanawiasz się: czy otwieranie i demontaż urządzeń elektrycznych lub elektronicznych wiąże się z jakimś niebezpieczeństwem? To zależy: ekrany i sprzęt chłodzący proszę zostawić na boku, to dla profesjonalistów! Nie otwieraj również lamp, baterii ani żadnego sprzętu medycznego. Szukaj przede wszystkim „prostych rzeczy”: sprzętu AGD, starego sprzętu hi-fi, komputerów… Staraj się zwracać uwagę na obudowy, które są skręcane. Nie polecamy obudowy klejonej, ponieważ jest trudna do demontażu, wymagałoby to energicznego użycia młotka. Taka bezpośrednia perspektywa spojrzenia na urządzenia elektryczne uświadamia nas, czy łatwo byłoby je otworzyć i naprawić.
Użyj odpowiedniego narzędzia do otwierania i demontażu każdego urządzenia, zawsze noś rękawice, aby chronić ręce przed skaleczeniami – i uważnie
obserwuj „logikę” konstrukcji: sposób składania urządzenia, kolejność, w jakiej należy chwytać różne części itp. Nie ma ogó lnej instrukcji obowiązującej dla każdego rodzaju urządzenia: jest po prostu zbyt wiele typów, modeli i marek, a każdy z nich może być zbudowany w inny sposób.
Oczywiście będziesz pracować od zewnątrz do wewnątrz. Przed otwarciem obudowy, aby dostać się do wnętrza, zawsze upewnij się, że urządzenie jest odłączone od zasilania elektrycznego. Prawdopodobnie zobaczysz teraz mnóstwo różnych elementów, połączonych kablami i przewodami – i być może ogromną ilość brudu i kurzu. W razie potrzeby załóż maskę przeciwpyłową. Podążaj za przewodami i odłącz je – pociągając, zwalniając kliknięcie wtyczki lub przecinając je obcinakiem bocznym. Poszukaj więcej śrub i ponownie użyj odpowiedniego wiertła, aby je poluzować, zawsze największy możliwy rozmiar, który pasuje z odpowiednim rodzajem główki (Płaski, krzyżakowy, Phillips, Pozidrive, Torx…).
Krok po kroku
Krok 1: odetnij kabel zasilający urządzenia – i/lub wyjmij baterie.
Krok 2: odkręć wszystkie śruby wokół obudowy, aby ją otworzyć.
Krok 4:
te materiały, które chcesz wykorzystać do kreatywnego upcyklingu.
9
Krok 3: Usuń części wewnętrzne, odłączając lub przecinając kable.
Oddziel
Jak zdemontować płytki drukowane
Płytki drukowane (PCB) składają się z warstw żywicy epoksydowej wzmocnionej włóknem szklanym, które zawierają połączenia między komponentami. Tak, płytki wyglądają jak mapa specyficznie zaprojektowanego miasta. Wykonane są częściowo z bardzo cennych materiałów, takich jak złoto, srebro, pallad itp., ale zawierają również szkodliwe substancje, takie jak ołów. Ale bez obaw: nie wiąże się to z żadnym niebezpieczeństwem, jeśli zastosujesz się do instrukcji.
Jeśli chcesz wykorzystać płytkę PCB do projektu rękodzielniczego, to przede wszystkim usuń z niej wszystkie niebezpieczne elementy: baterię CMOS z płyty głównej komputera (płaska bateria wielkości monety, która „zapamiętuje” np. datę i godzinę), dużych kondensatorów i akumulatorów (może zawierać metale ciężkie, takie jak kadm).
Kondensatory grubsze niż palec mogą zawierać ciecz elektrolityczną, która jest szkodliwa dla zdrowia i środowiska, więc unikaj jej wycieku.
Zawsze noś rękawice ochronne, aby uniknąć zranienia. Wyjmij delikatnie, obracając i pociągając, nie uszkodź ani nie zniszcz kondensatora. Utylizuj jako odpady niebezpieczne.
Niektóre komponenty można zdjąć w łatwy sposób: pamięć RAM na płycie głównej komputera PC są wpięte w gniazda i wystarczy nacisnąć zatrzaski po obu stronach, aby je zwolnić. Znajdują się tam złote (lub srebrne) styki. Procesor (jednostka centralna, „mózg” komputera) to część, która jest wielkości dłoni i składa się z gęstej siatki maleńkich, cienkich złotych pinów.
Usuń resztę części, które można wyjąć za pomocą narzędzi podstawowych (użyj większego śrubokręta jako dźwigni do podważenia).
Jeśli chcesz mieć płytkę całkowicie pozbawioną wszystkich lutowanych elementów, musisz całą płytkę położyć na metalowej siatce (np. z piekarnika lub grilla) i podgrzać do 230°C opalarką o mocy 1000 W, a następnie stuknąć delikatnie o kawałek drewna. Teraz wszystkie części powinny odpaść, ponieważ ciepło rozlutowuje połączenia ze stopu cyny ze srebrem.
10
Demontaż dysków twardych
Dyski twarde to kompaktowe, dość ciężkie elementy pokazane poniżej, które w swoim wnętrzu przenoszą dane komputera na kilku cienkich dyskach, utrzymywanych równolegle względem siebie za pomocą aluminiowych pierścieni dystansowych, a następnie mocowanych za pomocą bardzo małych śrub i pierścienia końcowego. Wewnątrz obudowy znajdziemy również czytnik danych oraz niezwykle silny magnes neodymowy.
Aby dostać się do interesujących materiałów znajdujących się na dysku twardym, np. błyszczące dyski nośników danych, mniejsze pierścienie dystansowe i pierścień końcowy, wykonaj następujące czynności:
Otwórz obudowę dysku twardego, odkręcając ją ręcznie lub za pomocą wkrętaka elektrycznego.
Najprawdopodobniej w rogach znajdziesz bardzo małe śruby, które wymagają bitu Torx nr 9.
Uwaga: niektóre śrubki mogą być ukryte pod naklejkami! Znajdź je i odkryj, a następnie odkręć.
Otwórz obudowę, zdejmując odkręconą przedtem pokrywę. Teraz widać wnętrze dysku twardego z nośnikami danych i pozostałymi elementami.
Odkręć śruby mocujące dyski z nośnikami danych i pierścień końcowy z małymi otworami.
Odkręć śruby mocujące dyski z nośnikami danych i pierścień końcowy z małymi otworami.
Teraz możesz zdjąć pierścień końcowy, aby uzyskać dostęp do błyszczących dysków nośników danych i pierścieni dystansowych między nimi.
Wreszcie możesz oddzielić wszystkie części i używać ich tak, jak chcesz!
11
Te elementy oddzielić i nie używać!
Wymienione komponenty są uważane za niebezpieczne, dlatego należy je wyjmować ostrożnie i nie należy ich otwierać, niszczyć ani umieszczać w pojemniku na pozostałe odpady!
W związku z tym nigdy nie należy ich używać jako elementów do wykorzystania w warsztacie. Trzeba je oddzielić i przekazać odpowiedniemu podmiotowi zajmującemu się recyklingiem.
Szczególnie wrażliwe są akumulatory litowo-jonowe (niezwykle mocne w stosunku do swoich rozmiarów akumulatory, które wszyscy nosimy ze sobą w naszych smartfonach, choć są też używane w coraz większej ilości innych urządzeń). Jeśli nie obchodzisz się z nimi ostrożnie, mogą się zapalić, a nawet wybuchnąć, więc nigdy nie upuszczaj, nie niszcz, nie zginaj ani nie podpalaj!
Zabezpiecz je przy pomocy taśmy izolacyjnej i bezpiecznie przechowuj do momentu utylizacji, czyli oddania do recyklingu.
Poniżej: Przykład akumulatora litowo-jonowego, który się zapalił.
Kondensatory zostały już wspomniane przy demontażu płytek drukowanych, gdzie znajdują się te mniejsze. W dużych sprzętach (pralkach czy zmywarkach) są one znacznie większe, jak te po lewej, z aluminiową obudową.
Wkłady do drukarek atramentowych lub laserowych nie tylko pozostawiają kolorowe ślady na dłoniach, ale także zawierają toksyczne zanieczyszczenia, więc nie wyrzucaj ich do kosza!
Najlepiej: zanieś je tam, gdzie można je uzupełnić.
Ekrany LCD można znaleźć w prawie każdym urządzeniu elektronicznym.
Lampy energooszczędne lub
fluorescencyjne łatwo się psują i mogą zawierać szkodliwy gaz (rtęć!), dlatego należy obchodzić się z nimi z najwyższą ostrożnością.
12
Wszystkie rodzaje baterii Baterie guzikowe
Materiały przydatne po demontażu
Przyjrzyj się temu, co masz teraz: kawałki różnych materiałów, tekstur, kształtów i kolorów. Baw się nimi i łącz!
Najpopularniejsze i najbardziej przydatne materiały to:
Kable i przewody: kable zasilające, okablowanie wewnętrzne i kolorowe cienkie przewody znajdujące się wewnątrz niektórych grubych kabli drukarki po rozcięciu wzdłużnym.
Żelazo, metal: obudowy kuchenek mikrofalowych lub komputerów PC, śruby, nakrętki i śruby, metalowe sprężyny
Stal nierdzewna: bębny pralek (powierzchnia strukturalna, dziurawa) lub bębny suszarek do ubrań (powierzchnia gładka i zamknięta)
Płytki drukowane w różnych kolorach i wymiarach
Plastikowe części we wszystkich kolorach i kształtach
CPU (procesory komputerowe) pamięć RAM
Aluminiowe radiatory Miedź (z rozwiniętych zwojów)
13
Jak…
W następnym rozdziale otrzymasz bardzo konkretne i praktyczne instrukcje, jak „stworzyć” projekt upcyklingowy i przeprowadzić warsztaty dla swojej grupy docelowej.
1) … przygotować warsztaty
1. Sprawdź swoje możliwości (i ograniczenia)
Upewnij się, że dokładnie sporządziłeś spis dostępnych materiałów, przestrzeni, narzędzi i umiejętności. Kto jest w stanie zastosować jakie narzędzia, technologie lub metody pracy? Zalecane jest podstawowe wyposażenie warsztatu, takie jak opisane powyżej w „Miejsce warsztatu, pracownia”, choć wiadomo, że nie zawsze będzie to możliwe.
2. Genialny pomysł
Znajdź inspirację na temat tego, co chciałbyś zrobić z e -odpadów, które jesteś w stanie zdobyć (z pomocą tego podręcznika, innej literatury lub internetu – Pinterest, YouTube oraz Instagram oferują świetne przykłady!).
Powinien być łatwy do wykonania, na tyle, aby udało się go ukończyć w przewidywanym czasie, z zadowalającym rezultatem.
3. Próba i porażka
Na wszelki wypadek wypróbuj, co chciałbyś zrealizować na warsztatach, zanim zrobisz to później z grupą ludzi. Jeśli chcesz im pomagać i sprawić, aby mieli dobre i pozytywne doświadczenia, sam powinieneś być w stanie wykonać to zadanie! Sprawdzając projekt krok po kroku, zorientujesz się, jakie wyzwania mogą napotkać uczestnicy warsztatu i jak im sprostać. Udokumentuj wszelkie obserwacje, sprawdzaj pomiary, zrób notatki - co działa, a co nie.
Opracuj cel, który jest wykonalny i osiągalny dla grupy docelowej, przy dostępnej pracowni i środkach. Kto weźmie udział? Jak dużo osób? Czego będziesz potrzebować w zakresie e-odpadów? Skąd to weźmiesz, kto to rozmontuje? Co ze sprzętem ochronnym, narzędziami i dodatkowymi materiałami, które trzeba będzie kupić, takimi jak farba, klej, śruby, opaski zaciskowe, specjalne wiertła…: czy jest na to budżet? Skąd je masz i na kiedy?
5. Przygotuj
Od wstępnego szkicu, którym może być szkic ołówkiem na papierze lub model z papieru, przejdź do planu, który zawiera niezbędne pomiary i szczegóły techniczne.
W przypadku niektórych projektów warto przygotować odpowiednie zaplecze lub wyposażenie techniczne, aby ułatwić sobie życie przy wykonywaniu większej ilości podobnego lub tego samego produktu. Upewnij się, że znasz właściwą kolejność wszystkich czynności, które należy wykonać. Pomyśl też o przerwach i odpoczynku dla uczestników Twoich warsztatów!
6. Zachowaj środki ostrożności
Niezależnie od materiału, z którego zamierzasz korzystać, upewnij się, że znasz związane z nim kwestie bezpieczeństwa (kontakt skóry lub oczu z substancjami chemicznymi – i co robić w przypadku takiej sytuacji).
Miej pod ręką niezbędny sprzęt: wiadro z zimną wodą podczas pracy z pistoletem do klejenia na gorąco, apteczkę na skaleczenia i obdrapania…
7. Po warsztacie
Utrzymuj narzędzia w dobrym stanie, sprzątaj przestrzeń i zawsze odkładaj wszystko na swoje pierwotne miejsce. To bardzo ułatwia działanie podczas kolejnych warsztatów.
8. Dokumentacja
Możesz zrobić ewaluację swoich warsztatów: co było sukcesem, a co się nie sprawdziło, co było trudne, co okazało się wyzwaniem i jak możesz je pokonać następnym razem? A może chcesz wysłać swoim uczestnikom zdjęcia zrobione podczas warsztatów?
14
4. Zrób plan
A teraz do dzieła! Tutaj dowiesz się krok po kroku o różnyc h metodach postępowania i przetwarzania części e-odpadów. Jak …
2) …wyczyścić części
Mechanicznie: odkurzaczem, sprężonym powietrzem lub szczotką
W przypadku bębnów pralek zwykle wnętrze jest czyste, ponieważ ubrania w środku szorują i polerują powierzchnię, gdy bęben obraca się podczas prania. Jednak na zewnątrz bębny po demontażu mogą być raczej brudne: wapno i brud pokrywają strukturalną powierzchnię.
W tym przypadku najlepszym sposobem na uniknięcie uszkodzenia powierzchni jest spryskanie mieszaniną wody, kwasku cytrynowego i niewielkiej ilości odkamieniacza do urządzeń (który zawiera niewielkie ilości kwasu fosforowego), pozostawienie na 15 minut, a następnie opłukanie czystą wodą. Nie trzeć i nie szorować, używać tylko nylonowej szczotki (szczoteczki do zębów, szczotki do rąk lub do mycia naczyń) lub miękkiej szmatki.
Rezultatem będzie błyszcząca stal nierdzewna!
Aby wyczyścić zabrudzone aluminiowe radiatory, należy najpierw usunąć mechanicznie wszelkie ślady kleju, czyli: zeskrobać szpatułką lub
Używając wody i mydła: jeśli materiał wytrzyma taką obróbkę bez uszkodzeń.
Z
Gdy woda i mydło to za mało, użyj uniwersalnego środka czyszczącego, standardowego środka do mycia szyb lub okien, benzyny lub spirytusu (do tłustych zabrudzeń).
Uwaga: Aceton (zmywacz do paznokci) lub rozcieńczalnik nitro nie są zalecane, ponieważ nie są ani zdrowe, ani skuteczne!
śrubokrętem. Przewodzącą (białą) pastę, można po prostu zetrzeć kawałkiem chusteczki lub szmatki. Aby dostać się do wszystkich trudno dostępnych zakamarków, spryskaj ekologicznym uniwersalnym środkiem czyszczącym na bazie kapilarnej, który nadaje się do większości powierzchni, z wyjątkiem szkła: usuwa brud, dzięki czemu łatwo go zmyć wodą.
Teraz, gdy masz czyste części, kolejnym krokiem jest przygotowanie ich do
obróbki: pamiętaj, aby najpierw sporządzić plan projektu, abyś wiedział, które części będą potrzebne, wykonaj dokładne pomiary i dokładnie zaznacz to, co chcesz przetworzyć.
15
1.
2.
3.
chemikaliami:
3) … przetwarzać części mechanicznie
Aby stworzyć coś nowego z wyczyszczonych już części, najprawdopodobniej
będziesz musiał zmienić ich kształt, aby dopasować je do swoich projektów. Tutaj
znajdziesz najpopularniejsze metody: przycinanie elementów na wymiar i konkretny format, dziurkowanie w celu uzyskania okrągłych elementów, wiercenie otworów w celu późniejszego skręcenia lub nitowania (patrz następna strona) oraz
Cięcie metali odpowiednimi nożycami ręcznymi… lub gilotynowymi.
Wiercenie: aby wywiercić otwór, zdobądź wiertła odpowiednie do wybranego materiału (wiertła do metalu HSS są zarówno do metali, jak i płytek drukowanych) i dopasuj prędkość obrotową. Warto mieć wiertarkę pod ręką, zawsze się przyda!
Cięcie kawałków płytki drukowanej korzystając z piły do metalu. Ręczne piłowanie powoduje powstawanie
cząstek pyłu na tyle dużych i ciężkich, że powinny spaść na ziemię zamiast dostać się do płuc. Nigdy jednak nie używaj piły maszynowej, piłując na sucho! Mogłoby to spowodować, że mikroskopijne cząsteczki zawierające szkodliwe
substancje dostaną się do Twojego układu oddechowego.
Aby uzyskać
idealnie okrągłe
otwory lub
kawałki wielkości monety, potrzebujesz:
Zmień kształt poprzez zginanie. Przed wygięciem dysku twardego sprawdź wykrywaczem metalu, czy jego rdzeń nie jest wykonany z aluminium lub materiału ceramicznego, ponieważ zginać można tylko dyski z metalowym rdzeniem.
Po cięciu wyrównaj i wygładź krawędzie. Oznacza to usunięcie nadmiernych
i potencjalnie ostrych elementów, które mogą cię zranić, wygładzając krawędzie. W przypadku małych części łatwiej jest zamocować element w imadle lub przynajmniej za pomocą zacisku na powierzchni roboczej.
Po wywierceniu otworu użyj nieco większego wiertła, aby usunąć zadziory z krawędzi otworu, delikatnie obracając je ręcznie.
16
4) …łączyć części
Istnieją różne rodzaje technik łączenia, jeśli chodzi o łączenie części, używając różnych materiałów. Tutaj zobaczysz kilka podstawowych metod:
Wiązanie, skręcanie, zaplatanie warkoczy, spl atanie, szycie… Jeśli zdecydujesz się pracować z kablami i przewodami, poszukaj inspiracji u partnerów projektu, m.in. łatwe tkanie (Portugalia i Chorwacja) i makrama (Szwecja) lub łączenie opaskami kablowymi (Włochy).
Sklejanie
Pistolet do klejenia na gorąco z odpowiednimi sztyftami kleju to jedno z najbardziej wszechstronnych i tanich narzędzi, w które powinieneś się zaopatrzyć. Możesz skutecznie przymocować elementy, jeśli wcześniej dokładnie wyczyścisz części, które chcesz skleić, m.in. z kurzu i tłuszczu.
Zawsze nakładaj klej na część o mniejszej przewodności cieplnej, np. do płytki drukowanej zamiast do metalowego elementu. Za pomocą opalarki można ponownie zmiękczyć topliwy klej i wyregulować położenie drugiej części.
Inne rodzaje kleju to klej kontaktowy lub klej dwuskładnikowy.
Skręcanie
Czasami części elektroniczne
zawierają otwory, które można łatwo wykorzystać do skręcenia elementów
albo musisz wywiercić otwór tak jak
pokazano wcześniej. Następnie do skręcenia potrzebujesz odpowiednich
śrub lub nakrętek i śrub.
Nitowanie
Inna forma łączenia, która wymaga otworów w materiałach, które chcesz połączyć, a także szczypiec do nitowania i nitów. Należy pamiętać, że połączeń nitowanych nie można rozdzielić.
Lutowanie
Ta metoda jest zalecana dla metali takich jak miedź, mosiądz, brąz, nikiel, żelazo, srebro lub złoto i zasadniczo oznacza klejenie płynnym metalem. Potrzebujesz lutownicy, cyny lutowniczej, pasty przewodzącej – i precyzyjnej ręki.
17
Spawanie
Spawanie elementów metalowych wymaga dość zaawansowanego sprzętu: agregatu spawalniczego (spawarka na gaz obojętny, np. do stali nierdzewnej lub ręczna spawarka łukowa), wraz z niezbędnym wyposażeniem ochronnym oraz odpowiednio wentylowaną przestrzenią warsztatową. Biorąc pod uwagę fakt, że będziesz pracować w temperaturze do 4000°C, oczywiste jest, że elementy, które chcesz połączyć, muszą być mocowane bez dotykania ich podczas spawania. Użyj zacisków! Zawsze noś odpowiednią maskę ochronną, ponieważ emitowane światło może poważnie uszkodzić wzrok!
Zgrzewanie punktowe wymaga
jeszcze jednego urządzenia, które nagrzewa elektrody miedziane do temperatury 2000°C przez ułamki sekundy. Łączone materiały lekko się topią i tworzą stabilne połączenie, bez żadnych dodatkowych materiałów.
Rezultatem jest prawie niewidoczne eleganckie połączenie.
18
5) …Obrabiać i wykańczać powierzchnię
Pod koniec możesz chcieć zmienić wygląd powierzchni materiałów, które wybrałeś i nadać im inny wygląd. Zasadniczo jest to możliwe poprzez obróbkę mechaniczną samej powierzchni w celu zmiany jej struktury i wyglądu lub przez nałożenie powłoki innej substancji, np. farby.
Szczotkowanie i opiłowywanie
Metalowa szczotka
doskonale radzi sobie z usuwaniem resztek rdzy lub farby, których chcesz się pozbyć. Szorstkie powierzchnie można wygładzić, szczotkując metalową szczotką lub wręcz przeciwnie, użyć jej do nadania gładkiej powierzchni pewnej struktury.
Opiłowanie metalowym pilnikiem wygładza ostre krawędzie. Służy również do obróbki nieestetycznych, grubych spawów, w celu poprawy ich wyglądu.
Piaskowanie i polerowani e
W przypadku już gładkich powierzchni można zastosować papier ścierny, aby jeszcze bardziej je wygładzić.
…lub użyć podkładki szlifierskie (zawierające cząsteczki korundu), aby nadać połysk.
Pierwsza warstwa czy podkład, farba czy powłoka W przypadku, gdy chcesz zmienić kolor dowolnego elementu, niektóre farby kryjące wykonają zadanie. Unikaj farby w sprayu, ponieważ używanie jej w pomieszczeniach nie jest zdrowe. W pomieszczeniach zamkniętych korzystaj raczej z farby – za pomocą wałka lub pędzla. Najpierw dokładnie oczyść powierzchnię, następnie nałóż podkład, który sprawi, że główna warstwa farby będzie lepiej kryła. Używaj farb na bazie wody, a po malowaniu, zawsze myj wałki i pędzle.
19
trash_design przykład nr 1
jest częścią DRZ (Centrum Demontażu i Recyklingu Wiedeń, Austria) i oferuje ekskluzywne produkty upcyklingowe wykonane z wybranych komponentów i materiałów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. (Zobacz www.trashdesign.at) Tutaj pokazujemy kilka przykładów. Produkty z płytek drukowanych
Płytki drukowane, zwłaszcza te z komputerów, mają ciekawe gęste wzory elektroniczne i występują w pięknej gamie kolorów: zielonej (którą większość ludzi zna), ale także czerwonej, żółtej, pomarańczowej, niebieskiej, czarnej, brązowej…
Na warsztatach trash_design przerabiamy płyty główne PC na zegary ścienne, a mniejsze karty graficzne lub dźwiękowe na zegary biurkowe. Podstawa to aluminiowy radiator. Tylko mechanizm zegarowy
i wskazówki są kupowane jako nowe i dodawane do materiałów upcyklingowych.
Mniejsze elementy
można wkomponować
w biżuterię: wisiorki, naszyjniki, kolczyki czy pierścionki
Całkowicie wyeksploatowane płytki
drukowane stają się notatnikami, brelokami do kluczy, ozdobą świąteczną, a nawet torebkami.
20
trash_design przykład nr 2
Kable i przewody
Cienkie kolorowe przewody można zdobyć rozcinając wzdłuż grube kable drukarki czy monitora.
Drobne kawałki tych drutów mogą
stworzyć ładny wzór pod warstwą przezroczystej żywicy!
21
Grubsze kable, nawet z różnymi wtyczkami, tworzą fantazyjne breloczki .
Warsztaty upcyklingowe prowa dzone przez instytucje partnerskie z UE
Projekt „Niepotrzebne – użyteczne i estetyczne. Kreatywne podejście do recyklingu” został zainicjowany w 2019 roku, a jego głównym celem jest zbadanie możliwości komunikowania prawidłowego postępowania z zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym, aby wesprzeć przejście na zrównoważoną gospodarkę o obiegu zamkniętym. Ponieważ naprawa produktów w celu ich ponownego użycia wymaga wyszkolonej i wykwalifikowanej grupy specjalistów, wybrano kreatywny i praktyczny sposób przekazania im wiedzy. Poprzez warsztaty pedagodzy otrzymali informacje oraz środki do tworzenia projektów upcyklingowych, podczas których skorzystają z materiałów pochodzących ze zdemontowanych elektroodpadów.
Siedem instytucji z sześciu różnych krajów europejskich było zaangażowanych w proces opracowywania zarówno warsztatów próbnych, jak i podręcznika, który ma inspirować i wspierać przyszłe warsztaty z grupami docelowymi
przeprowadzane w krajach partnerskich. W realizacji brało udział siedem bardzo różnych instytucji, posiadających wiedzę specjalistyczną w bardzo różnych dziedzinach. Wszystkie łączyła chęć zdobywania nowych umiejętności oraz doświadczeń, które przekazane dalej, mogą wzbogacić również doświadczenia odbiorców instytucji w każdym z krajów partnerskich.
Czas realizacji projektu nie należał do najłatwiejszych: począwszy od spotkania inauguracyjnego w Wiedniu w lutym 2020 r., ograniczenia związane z pandemią Covid19, które nastąpiły zaledwie kilka tygodni później, wstrzymały wszystkie działania – na dość długi czas. Mimo wszelkich trudności udało się zrealizować międzynarodowe spotkania oraz warsztaty.
Koordynatorem projektu był Ośrodek Sztuki, Miejska Strefa Kultury w Łodzi –Łódź, Polska. To tutaj odbywają się projekty partycypacyjne, wypełniające lukę między sztuką a lokalną społecznością, wykorzystujące różne formy sztuki do celów edukacyjnych zarówno z dorosłymi jak i młodzieżą.
Jako przedsiębiorstwo społeczne przetwarzające sześć ton zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego dziennie, dając osobom długotrwale bezrobotnym nowe możliwości zatrudnienia, wiedeńskie Centrum Demontażu i Recyklingu było odpowiedzialne za redagowanie podręcznika. Demontage- und Recycling-Zentrum
jest częścią Die Wiener Volkshochschulen GmbH, największej instytucji edukacyjnej dla dorosłych w Europie, z 42 oddziałami w całym Wiedniu w Austrii.
ARGE grenzen erzaehlen, również z Austrii, napisała pierwszy rozdział o krytycznych rzadkich surowcach, a także ostatni podrozdział o praktycznych warsztatach, które nie wykorzystywały e-odpadów jako materiału podstawowego, ale nadal dają produkt, który pomaga oszczędzać aluminium i tworzywa sztuczne, które są bardzo powszechne w urządzeniach elektrycznych.
Kolejnymi partnerami byli (w kolejności alfabetycznej):
ADCL – Associação para o Desenvolvimento das Comunidades Locais (Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Społeczności Lokalnych), Guimarães, Portugalia, to inicjatywa, która wspiera społeczności lokalne w ich rozwoju społecznym i kulturalnym, mając na celu poprawę życia ludzi w zrównoważony sposób.
CIAPE – Centro Italiano per l'Apprendimento Permanente (Włoskie Stałe Centrum Kształcenia), Rzym, Włochy, ma na celu ułatwienie uczenia się przez całe życie, zapewniając odpowiednie wsparcie dydaktyczne zarówno osobom fizycznym, jak i przedsiębiorstwom w ich dążeniach do zdobycia kluczowych kompetencji na teraźniejszym i przyszłym rynku pracy.
MIGK – Muzei i galerije Konavala (Muzeum i Galeria Konavli), Konavle, Chorwacja, położone na południowym wschodzie kraju, w pobliżu Dubrownika, działa na rzecz zachowania i podtrzymania kultury i tradycji regionu, pozostając blisko miejscowej ludności , odzwierciedlając ich barwną historię.
Norrköpings stadsmuseum (Muzeum Miejskie Norrköping), Norrköping, Szwecja, znajduje się w starej dzielnicy fabrycznej, odzwierciedlającej historię społeczności jako drugiego co do wielkości miasta w kraju, znanego jako „Manchester Północy”. Od archeologii po współczesną sztukę i kulturę, dziedzictwo kulturowe jest prezentowane i omawiane dla wszystkich pokoleń.
Na kolejnych stronach znajdziesz działania partnerów projektu, pokazujące różne podejścia do upcyklingu e-odpadów.
22
Uczestnicy warsztatów upcyklingowych z marca 202 2 w siedzibie trash_design w Wiedniu, z dumą prezentują różne produkty ukończone po zapoznaniu się z niektórymi stosowanymi tu technikami: breloki z kabli z wtyczkami, zegary biurkowe z płytkami drukowanymi czy pojemniki z p ięciu dyskietek.
23
ADCL – Associação para o Desenvolvimento das Comunidades
Locais, Guimarães, Portugalia
Gobeliny
Dawanie nowego życia elektro-odpadom poprzez tkanie
Czas trwania warsztatów : 3 h
Instruktor: Ana Miguel Henriques, dziewiętnastoletnia mieszkanka Porto, studiująca na ESAD kierunek Projektowanie. Pobierała nauki w Soares dos Reis Artistic Secondary School gdzie zdobywała wiedzę na temat produkcji artystycznej ze specjalizacją tekstylia. Znalazła tam również swoje zamiłowanie do gobelinów!
Poznała wiele aspektów przemysłu tekstylnego jednak wraz z odbytymi szkoleniami i rozwojem współpracy z gobeliniarką, Vanessą Barragão, jeszcze bardziej pogłębiła swoje zamiłowanie dla tej formy ekspresji.
Uczestnicy: 10–12. pełnoletnich trenerów lub pedagogów pracujących z osobami ze środowisk zagrożonych wykluczeniem.
Skrócony opis działań: Sposób w jaki produkujemy, konsumujemy i pozbywamy się elektrośmieci jest niezrównoważony. Warsztaty mają na celu uświadomienie kursantom jaki wpływ na planetę mają elektrośmieci. Jednocześnie chcemy pobudzić kreatywność uczestników przez przekształcanie elektrośmieci w przedmioty artystyczne za pomocą upcyklingu. Zachęcamy uczestników do przekazania nabytej wiedzy swoim przyszłym kursantom.
Słowa kluczowe: elektrośmieci; kreatywność; innowacje; recykling; upcykling; zrównoważony rozwój.
Potrzebne materiały:
Komputer, projektor, sala z krzesłami i stołami, różnego typu kable zdemontowane z urządzeń przemysłowych, używana drewniana rama, przędza
bawełniana, skrawki wełny i tkanin
Schemat warsztatów
⦁ Upcykling: Definicja pojęcia upcyklingu, jego historia i zasady
⦁ Identyfikacja różnych kategorii e-odpadów
⦁ Wpływ e-odpadów na środowisko
⦁ Tworzenie nowych produktów w oparciu o materiały pozyskane z e-odpadów
Autorka: Alexandrina Ribeiro, ADCL – Association for the Development of Local Communities
Cele:
⦁ Uniknięcie marnowania potencjalnie użytecznych materiałów
⦁ Zrozumienie znaczenia ograniczenia naszego śladu ekologicznego
⦁ Wspieranie kreatywności
⦁ Zrozumienie koncepcji upcyklingu
⦁ Zrozumienie znaczenia sposobu konsumpcji
⦁ Eliminowanie e-odpadów przy tworzeniu nowych produktów
⦁ Zrozumienie i wsparcie odpowiedzialności społecznej i środowiskowej
⦁ Nauka technik pozwalających na ponowne użycie materiałów
⦁ Nauka rozpoznania i użycia różnych narzędzi i technik
⦁ Rozwój zainteresowania produktami używanymi lub upcyklingowanymi
Metodologia:
⦁ Metoda ekspozycyjna – umożliwia nauczenie poprzez wyjaśnianie wiedzy.
⦁ Metoda demonstracyjna – umożliwia nauczenie poprzez przekazywanie umiejętności wykonawczych lub wykonywanych przy użyciu opisów procedur, zadań i procesów. Trener przekazuje wiedzę demonstrując sposób wykonania zadania. Nadaje kontekst swoim działaniom, dzieli je na części i ćwiczy ich wykonywanie.
⦁ Dyskusja z przewodnikiem: dwukierunkowa dyskusja między trenerem a uczestnikami. Wspiera uczenie synchroniczne i dialektyczne poprzez spontaniczny i swobodny przepływ informacji. Zachęca do aktywnego i partycypacyjnego uczenia się, które poprawia transfer wiedzy przez dialog. Kursanci mogą bardziej szczegółowo omawiać materiały, dzielić się spostrzeżeniami i doświadczeniami oraz odpowiadać na pytania
⦁ Metoda wyobrażeniowa/twórcza – Wyobrażenie to wizualizacja obiektów. Pozwala na wizualizację obrazów związanych z informacjami, których należy się nauczyć. Pomaga stworzyć lub odtworzyć w umysłach uczestników doświadczenie angażując przy tym wszystkie zmysły.
24
Opis warsztatu:
Wprowadzenie: Instruktor, korzystając z metody ekspozycyjnej i prezentacji power-point, wprowadza pojęcia upcyklingu i e-odpadów. Następnie pokazuje ilość e-odpadów produkowanych na świecie i sposób ich przetwarzania. Wyjaśnia przeznaczenie e-odpadów, różne kategorie i skład materiałów. Podaje przykłady produktów, które można ponownie wykorzystać, takich jak plastik, srebro i złoto.
Odbywa się moderowana dyskusja, która sprzyja refleksji nad zachowaniem każdego uczestnika w stosunku do e-odpadów.
Rozwinięcie: Korzystając z metod demonstracyjnych i wyimaginowanych/ twórczych, instruktor przedstawia i wyjaśnia pochodzenie i skład e-odpadów, które zostaną użyte.
Następnie wyjaśnia sposób tworzenia gobelinu:
1. Korzystając z drewnianej ramy z odzysku, wyjaśnij, jak ułożyć bawełniane nici, aby zbudować tkaninę na gobelin;
Efekty: Powstały pojedyncze gobeliny do dekoracji lub innego zastosowania.
Podczas tworzenia gobelinu instruktor promuje kreatywność uczestników i dodaje im otuchy, jeśli napotkają trudności.
25
2. Wyjaśnij, jak krzyżować w ramce druty i tekstylia, żeby móc stworzyć różne wzory.
CIAPE
Centro Italiano per l'Apprendimento Permanente
Rzym, Włochy
“Floppy goes”
Przekształcanie starych dyskietek w nowe produkty
Czas trwania warsztatu: 1,5 h
Uczestnicy: 10 dorosłych
Skrócony opis działań:
Warsztat skupia się na recyklingu i upcyklingu starych dyskietek. Uczestnicy przerabiają je w nowe, użyteczne produkty.
Słowa kluczowe: e-odpady; kreatywność; innowacja; ponowne użycie; recykling; upcykling; zrównoważony rozwój
Potrzebne materiały: Dyskietki, zaciski, opaski kablowe, nożyczki, klej, obcinarka, taśma
Schemat warsztatu:
⦁ Wprowadzenie do upcyklingu, recyklingu i ponownego przerabiania
⦁ Zidentyfikowanie części e-odpadów, które wszyscy mamy w domu
⦁ Tworzenie nowych produktów używając starych dyskietek.
Cele:
- zrozumieć znaczenie recyklingu i upcyklingu oraz pobudzenie w uczestnikach chęci do zmniejszania śladu ekologicznego;
- unikanie marnowania materiałów wielokrotnego użytku;
- Stymulowanie kreatywności u osób dorosłych;
- Uwrażliwienie dorosłych na kwestie ekologiczne;
- Nabycie umiejętności wykorzystania materiałów z demontażu innych urządzeń i/lub do recyklingu
Metodologia:
Część teoretyczna: wprowadzenie na temat upcyklingu, recyklingu i ponownego użycia.
Część praktyczna: proces twórczy mający na celu nadanie nowego życia e-odpadom.
Autorka: Antonelly Menna, CIAPE – Italian Permanent Learning Centre
Opis warsztatu:
Z dyskietek, które mamy w domu od lat 80/90 ubiegłego wieku można zrobić kilka nowych, przydatnych rzeczy. Bez żadnego wysiłku możesz po prostu zamienić je w podstawki np. pod kubek, ale mogą również stać się fantastycznymi organizerami na długopisy. Weź 5 dyskietek i połącz je ze sobą za pomocą kleju lub opasek kablowych, należy przełożyć je przez narożne otwory dysków. Organizer jest gotowy, możesz go dodatkowo ozdobić wedle uznania. Daj przestrzeń swojej wyobraźni i kreatywności, powstały kształt można dostosować do wielu produktów: kosmetyczek, organizerów na biurko, pudełek na biżuterię, doniczek…
Rezultaty:
- Podstawki
- Organizery na przybory
- Doniczki
- Organizery na kosmetyki
- Organizer na biurko
- Pudełko na biżuterię
26
–
27
Podkładki Organizer na przybory Organizer na kosmetyki Organizer na biurko
Pudełko na biżuterię
Doniczka
Ośrodek Sztuki, Miejska Strefa Kultury w Łodzi
Łódź, Polska
Nowy czas płyty CD
Stworzenie dekoracyjnego zegara ze starej płyty CD
Czas trwania: 3 h
Uczestnicy:
Grupa dorosłych do 8 osób. Możliwość podziału wg kryteriów wiekowych lub innych.
Pomysł:
Nie wiesz co zrobić ze starymi płytami CD?
Owalny kształt przywołuje na myśl wiele przedmiotów użytku codziennego. Jednym z nich jest zegar. Płyta CD świetnie może spełniać rolę tarczy.
Dla podniesienia walorów zdobniczych i użytkowych nowego przedmiotu skonstruowanego z elektronicznych odpadów, poddano go dekorowaniu techniką rękodzieła artystycznego – decoupage.
Metodologia: decoupage
Osiągnięte rezultaty:
Wykonany przedmiot użytkowy: zegar
Nabycie umiejętności korzystania z materiałów pochodzących z demontażu innych urządzeń i/lub przeznaczonych do utylizacji
Zwiększenie świadomości ekologicznej
Trening umiejętności manualnych, koordynacji
Rozwój zdolności twórczych (wyobraźnia, kreatywność)
Materiały:
płyta CD
mechanizm zegara
bateria, wskazówki i cyfry
akcesoria do decoupage (klej, pędzel, farba, serwetki stołowe, nożyczki)
zdemontowane i pozbawione osłony przewody elektryczne i pozyskany z nich drut miedziany lub aluminiowy
Autorka: Anna Gajda, Ośrodek Sztuki oraz filia Karolew, Miejska Strefa
Kultury, Community Center for Arts and Culture, Łódź, Polska
Redakcja skryptu – Agnieszka Kowalska-Owczarek
Przebieg spotkania:
1) Malowanie płyty CD farbą akrylową. Nakładamy 2 warstwy farby za pomocą gąbki, tzw. techniką tapowania.
28
Wycinamy lub wydzieramy z serwetki stołowej kształt wielkości płyty CD. Rozwarstwiamy serwetkę dla uzyskania cienkiej warstwy zadrukowaego papieru.
Przyklejamy dekoracyjny wzor na płytę. Możemy połączyć wzory z różnych serwetek. Następnie zabazpieczamy warstwą lakieru do decoupage udekorowany cyferblat
Wygięty kształt nakładamy na płytę.
29
2) Przygotowanie motywu dekoracyjnego.
3) Wyginamy drut pozyskany z kabla w ozdobną ramkę.
4) Przyklejamy cyfry na tarczy zegara.
5) Montujemy mechanizm zegara. Dopasowujemy i montujemy wskazówki.
6) Gotowe!
MIGK – Muzeji i galerije Konavala
Konavle, Chorwacja
Tkana podstawka
Przewody elektryczne przekształcone w tkaną podstawkę
W tradycyjnych społecznościach tkactwo umożliwiało produkcję całej odzieży i większości tekstyliów domowych. Dzisiejsze sploty produkowane są w nowoczesny sposób technologiczny, daleki od naszych doświadczeń. Dlatego, dla przypomnienia o prawie zapomnianej umiejętności, zróbmy podstawkę pod kubek w kreatywny, upcyklingowy sposób.
Autorka: Anita Arbulić Vujasin and Petra Brailo, MIGK – Museum and Galleries of Konavle
Krok 3: zamocuj drut za pomocą prostego węzła na pierwszym gwoździu na krawędzi (ustawienie osnowy)
Potrzebne materiały: szczypce, gwoździe, druty z elektroodpadów, ołówek, twarda powierzchnia o mniejszych wymiarach (drewno, pianka, tektura…)
Krok 4: owiń drut wokół przeciwległego gwoździa
Krok 5: owiń drut wokół sąsiedniego gwoździa
Krok 1: zaznacz twardą powierzchnię w miejscach, w których będziesz wbijać gwoździe
Uwaga: gęstsze ułożenie gwoździ skutkuje gęstszym splotem; jeśli używasz grubszego druta, konieczne jest pozostawienie większej przestrzeni między gwoździami, aby ułatwić późniejsze manewrowanie.
Krok 2: umieść gwoździe w wyznaczonych miejscach
Krok 6 owiń drut wokół przeciwległego gwoździa i powtórz powyższe czynności z pozostałymi gwoździami z rzędu
Krok 7: zawiąż supeł na ostatnim gwoździu
30
Krok 8: weź nowy drut i przełóż go pod i nad już założonym drutem (osnową), jak najbliżej gwoździ
Krok 9: dochodząc do ostatniego drutu osnowy, kontynuuj wspomniane już tkanie wątku, ale tym razem w przeciwnym kierunku
Krok 10: powtarzaj proces tkania, aż zapełnisz całą przestrzeń
Uwaga: koniec drutu wystarczy po prostu owinąć wokół osnowy
Uwaga: podczas nawlekania, czyli tkania, ważne jest, aby drut zagęszczać palcami jak najbliżej gwoździ
Krok 11: jeśli chcesz dodać inny kolor, weź nowy drut i powtarzaj ten sam proces, aż dojdziesz do końca osnowy, czyli prze ciwległego rzędu gwoździ
Uwaga: do usunięcia końcówek drutu, czyli wystających nadmiarów, użyj szczypiec.
Opcjonalnie: aby nieco spłaszczyć podstawkę, krótko dociśnij ją żelazkiem lub innym źródłem ciepła.
Czas na kawę!
31
Krok 12: pod koniec tkania usuń gwoździe
Norrköpings stadsmuseum, Norrköping, Szwecja
„Warsztat Toma Cruise’a rozbrajanie bomby” Wykonywanie bransoletek z drutów elektrycznych techniką makramy
1 Potrzebujesz podwójnego drutu, o długości obwodu twojego nadgarstka plus 5 cm. Oraz podwójny drut, który ma około 80 cm. Wbij gwóźdź w drewnianą listwę i przymocuj ją do stołu za pomocą zacisków. Warto również osłonić ramę materiałem, aby uniknąć drzazg.
Umieść pętlę wokół paznokcia. Skręć dwa krótkie druty pośrodku o kilka obrotów, długie mogą pozostać bez zmian.
Autorka: Anette Kindahl, Norrköping City Museum
Zdjęcia: Sofia Wallin
Teraz umieść prawy długi drut nad lewym długim drutem. Przejdź pod dwoma krótkimi prawym długim i w górę w pętli po lewej stronie.
Skręć krótki i długi drut razem na środku długiego.
Weź ładny przycisk do blokowania i przetestuj, aby można go było przełożyć przez pętlę, którą właśnie utworzyłeś. Odłóż przycisk na bok.
Zawiąż sznurek wokół talii i przymocuj koniec krótkich drucików do sznurka, aby uprościć splatanie makramy.
Pociągnij prawą długą linkę w lewej pętli i powoli pociągnij dwie długie linki, tak aby powstał węzeł wokół dwóch krótkich linek.
Następnie
Kontynuuj
makramy i od czasu do czasu testuj bransoletkę n a dłoni. Pamiętaj, żeby zrobić nieco dłuższą bransoletkę, aby wygodnie się nosiła.
32
2
4
5
6
Weź lewy długi drut i umieść go nad dwoma krótkimi.
7
8
powtarzasz to samo, ale zaczynając od prawej strony. Więc co drugi w lewo i prawo.
9 3
zaplatanie
Warsztaty: 21 kwietnia 2022 r. w Norrköpings Stadsmuseum, z jednym nauczycielem i ośmioma uczestnikami. Celem było nauczenie się, jak w nowy sposób wykorzystać odpady elektryczne, w tym przypadku: cienkie przewody elektryczne pozostałe po zainstalowaniu nowego systemu alarmowego w muzeum. Zarezerwuj sobie 2 godziny na warsztat i 2 godziny na przygotowania. Liczba uczestników zależy od tego, ile jest miejsca na p rzymocowanie makramy do stałej powierzchni, np. stołu.
10
Gdy bransoletka ma odpo wiednią długość, zdejmij ją. Użyj szydła lub gwoździa, aby nieco poluzować środkowy warkocz. Przymocuj krótkie środkowe druty, umieszczając nad nimi ostatni drut, a następnie wpychając je z powrotem do właśnie wykonanej wnęki.
11
Przyklej druty na około 2–3 centymetry i upewnij się, że wygląda to tak ładnie, jak to możliwe.
12
Przetnij przewody i w razie potrzeby ukryj je pod oplotem.
13
Przytnij długie druty na długość około 15 centymetrów, jeśli są za długie, zaciśnij guzik.
Ponownie przeciągnij druty przez guzik, tak aby znalazły się na
15
16
i
33
spodniej stronie guzika.
14
Przekręć przewody pod przyciskiem o około dwa obroty.
Aby przymocować druty, zszyj z powrotem na zewnętrznej krawędzi bransoletki około 2 –3 centymetrów.
Jeśli makrama jest zbyt ciasno spleciona, możesz tutaj również użyć szydła lub małego gwoździa i ułatwić sobie wszywanie z warkoczem
wykończenie przez ściśnięcie drutów.
17
Oto bransoletka!
18
ARGE grenzen erzaehlen, Vienna, Austria
Opakowania z wosku pszczelego
Alternatywa dla folii aluminiowej, folii śniadaniowej czy pojemników z przykryciem.
Masz dość produkowanych przemysłowo, energochłonnych, nienadających się do recyklingu opakowań do żywności i dlatego szukasz alternatywy? W takim razie własnoręcznie wykonane opakowania z wosku pszczelego są właściwym projektem dla Ciebie! Doskonale nadają się do zapakowania:
• kanapek na wynos
• warzyw, chleba itp.
• szklanek lub kubków
Czego potrzebujesz:
• Tkanina 100% bawełniana lub lniana (np. ze starych zasłon, ściereczek czy obrusów, serwetek, pościeli…)
• Naturalny wosk pszczeli
• Czysty olej jojoba
Chusty będą miały kontakt z żywnością, dlatego zaleca się stosowanie wszelkich produktów ekologicznych oraz pranych, nieimpregnowanych tkanin!
• Arkusze papieru do pieczenia
• Żelazko
• Nożyce karbowane
Autorka: Felice Frank, ARGE grenzen erzählen, Vienna, Austria
Zdjęcia: Marcin Filipowicz
Produkcja średniej ilości
• cienka ściereczka bawełniana 60 cm x 150 cm, 30 cm x 150 cm, 20 cm x 150 cm
• 200 g wosku pszczelego
• 20ml olejku jojoba
Wystarczy na np.
• 2 papiery woskowe o wymiarach 60 x 60 cm
• 1 opakowanie woskowe o wymiarach 60 x 40 cm
• 5 papierów woskowych o wymiarach 30 x 30 cm
• 7 papierów woskowych o wymiarach 20 x 20 cm
KROK 1 Wymieszaj wosk pszczeli i olejek jojoba (10%)
KROK 2 Ułóż tkaninę na papierze do pieczenia
KROK 3 Równomiernie rozprowadź mieszankę woskowo-olejową na tkanine
34
KROK 4
Przykryj drugim arkuszem papieru do pieczenia, wyprasuj (średnia temperatura, bez pary). Rozprowadź równomiernie, w razie potrzeby nałóż więcej i wyprasuj.
KROK 5
Pozostaw do ostygnięcia
KROK 6
Przytnij na wymiar i wyrównaj krawędzie
Po użyciu przemyj ciepłą wodą i pozostaw do wyschnięcia. W razie potrzeby odśwież, prasując zagięcia.
Przypisy
I EUR-Lex – Access to European Law: https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX:52020DC0474 ; dostęp 20.08.2022
ii United Nations, UNRIC, https://unric.org/de/17ziele/ ; dostęp 20.08.2022
iii European Commission’s Raw Material Initiative https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52008DC0699&from=EN ; dostęp 21.08.2022
iv European Commission: https://rmis.jrc.ec.europa.eu/?page=crm -list -2020e294f6; dostęp 21.08.2022
v European Commission: https://ec.europa.eu/commission/p resscorner/detail/en/ip_20_1542 ; dostęp 21.08.2022
vi European Parliament: https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/economy/20151201STO0560 3/circular-economy -definition-importance-and-benefits; https://www.crmalliance.eu/critical-raw-materials; dostęp 20.08.2022
vii European Commission: https://environment.ec.euro pa.eu/strategy/circulareconomy-action -plan_en; dostęp 21.08.2022
viii European Parliament: Ibid .
