Rozdział 1. Nowa Europa, nowy wiek, nowe media
Nowe jest zazwyczaj kojarzone z czymś postępowym, lepszym, dającym większe moŜliwości. Nowość jest często niepoznana, niesprawdzona, póki nie zostanie zastąpiona innym, bardziej konkretnym, wyraŜeniem. I tak nowym wiekiem, w kontekście tytułu tego rozdziału, moŜna nazwać pierwsze dziewięć lat dwudziestego pierwszego stulecia, a z kolei Nową Europę moŜna rozumieć jako określenie państw rejonu pomiędzy Niemcami a Rosją, które po I Wojnie Światowej stały się niepodległe. Ze względu na to, Ŝe „zmiany po roku 1989 powinny być postrzegane w tych samych kategoriach, co zmiany następujące po 1945 i 1919 roku”4, do Nowej Europy moŜna by zatem zaliczyć wszystkie kraje leŜące w środkowo– wschodniej części kontynentu, które w tychŜe latach odzyskały swoją państwowość. Z kolei pojęcie nowych mediów (a tym bardziej sztuki nowych mediów) jest chyba jeszcze bardziej nieostre, będąc tak właściwie „pojemnikiem znaczeniowym, którego zawartość zmienia się wraz z upływem czasu”5. Mimo, Ŝe na pozór powyŜsze określenia mogą zdawać się niejasne, zupełnie niezaleŜne i nie mające ze sobą nic wspólnego, w tym rozdziale, postaram się je moŜliwie określić i uściślić, wykazując jednocześnie ich wielopłaszczyznowy i interdyscyplinarny charakter. Bez takiego zabiegu analiza współczesnej sytuacji sztuki wykorzystującej nowe technologie, a więc równieŜ sztuki nowych mediów, na obszarze Europy Środkowo – Wschodniej, wydaje się niepełna i powierzchowna. 1.1. Nowa Europa, czyli czym tak właściwie jest Europa Środkowo – Wschodnia?6
Pojęciom wchód, zachód, północ, południe, jako określeniom miejsca pochodzenia, kierunku dokąd się zmierza, moŜna nadać stereotypowe znaczenia wartościujące. Oprócz dosłownej interpretacji tych słów, jako geograficznych stron świata, stały się 4
Rupnik Jacques, Europe's New Frontiers: Remapping Europe, Dedalus 1994, no 3 (summer), s. 94. Talarek Marcin, Czym są właściwie „nowe media?, http://twentynineninetynine.wordpress.com/2006/01/30/czym-wlasciwie-sa-nowe-media/, maj 2009. 6 W niniejszej pracy uwzględniam tylko problematykę Wschodu i Zachodu Europy zdając sobie jednakŜe sprawę z istnienia „innych osi czy układów geograficznych– na przykład związków między Północą a Południem, między marginesami i centrum lub między róŜnymi jądrami a peryferiami” (Davies Norman, Europa między Wschodem a Zachodem, Wydawnictwo ZNAK, Kraków 2007, s.58). 5
8
