AHPC business plan

Բիզնես նախագիծ

2012

Բիզնես Նախագիծ

1 Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

Բիզնես նախագիծ

Նորագավիթ թաղամասին հարող տարածքում 6 հեկտար ջերմատան կառուցման և շահագործման բիզնես ծրագիր: ծրագիր:

Երևանի Նորագավիթի թաղամասին հարող տարածքում ջերմատների կառուցման և զարգացման ներդրումային ծրագիրն արժանացել է պետական հավանությանը և իրականացվում և կառավարվում է Հայկական Բերքի Առաջմղման Կենտրոնի կողմից:

www.ahpc.am Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

2

Բիզնես նախագիծ

Բովանդակություն 1.

Նախաբան ................................................................ ........................................................................... Error! Bookmark not defined.

2.

Նախագծի ամփոփագիրը ................................................................................. ................................

Error! Bookmark not defined.

3.

Մարքեթինգ ......................................................................................................... ................................

Error! Bookmark not defined.

4.

5.

6.

7.

3.1.

Թիրախային շուկայի ուսումնասիրություն ................................................................ .........................................................9

3.2.

Մարքեթինգ միքս (4p) ................................................................................................ ................................ .............................................................17

3.2.1.

Ապրանք՝ լոլիկ ................................................................................................ ................................ ................................................................17

3.2.3.

Բաշխում` իրացման ուղիներ. ուղիներ բազային կետեր ................................................................ .........................................20

3.2.4.

Խթանում ................................................................................................................................ ................................ ...........................................20

Արտադրական պլանավորում ................................................................................................ ......................................................22 4.1.

Ջերմատան կառուցման տեղանքի ընտրություն ................................................................ ..............................................22

4.2.

Ջերմատան կառուցման տեխնիկա և սարքավորումներ ................................................................. ................................

22

4.3.

Արտադրության տեխնոլոգիա ................................................................................................ ..............................................23

4.4.

Արտադրության մեջ գործածվող մարդկային ռեսուրսներ ............................................................. ................................

24

4.5.

Ծրագրի իրականացման ժամանակացույց ................................................................ ........................................................25

Ներդրումների պլանավորում ................................................................................................ ................................ .......................................................26 5.1.

Ներդրումների ծավալը և ուղվածությունը ................................................................ .........................................................26

5.2.

Ֆինանսավորման ձևերը, պայմանները և աղբյուրները .................................................................. ................................

27

Ֆինանսական պլանավորում .......................................................................... ................................

Error! Bookmark not defined.

6.1.

Նախագծի մուտքային ցուցանիշները ................................................................ .................................................................28

6.3.

Հասույթի դինամիկայի կանխատեսում և եկամուտների պլանավորում .....................................30

6.4.

Ծախսերի պլանավորում ................................................................................................ ................................ .......................................................31

6.5.

Ինքնարժեքի հաշվարկ ................................................................................................ ................................ ...........................................................34

6.6.

Հարկման համակարգ ................................................................................................ ................................ .............................................................35

6.7.

Ֆինանսական արդյունքի մասին հաշվետվություն ................................................................ ..........................................36

6.8.

Կանխատեսված դրամական միջոցների մասին հաշվետվություն (հազար հազար ԱՄՆ դոլար) ........37

Նախագծի արդյունավետության գնահատում ................................................................ ...........................................................38 7.1.

Նախագծի արդյունավետության գնահատման մեթոդաբանություն ............................................. ................................

38

7.2.

Ծրագրի արդյունավետության գնահատում ................................................................ ......................................................39

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

3

Բիզնես նախագիծ

1. Նախաբան Վերջին տարիներին բանջարանոցային մշակաբույսերի տարեկան արտադրանքի միջին ծավալը Հայաստանում կազմել է 800 հազար տոննա` մեկ շնչի հաշվով մոտ 250 կիլոգրամ, որը բավական բարձր ցուցանիշ է: Սակայն, բնակլիմայական պայմաններով պայմանավորված, բուսաբուծական արտադրանքի արտադրությունը Հայաստանում կրում է ընդգծված սեզոնային բնույթ: Հայաստանում բուսաբուծական արտադրանքի արտադրության սեզոնային

տատանումները

մեղմելու,

տեղական

և

արտաքին

շուկաներում

մրցունակությունը բարձրացնելու և Հայաստանի Հանրապետություն բուսաբուծական արտադրանքի ներմուծման ծավալները կրճատելու արդյունավետ միջոց է ժամանակակից տեխնոլոգիաներով ջերմատների զարգացումը և ընդլայնումը: Հայաստանում ժամանակակից անակակից տեխնոլոգիաներով ջերմատների զարգացման և ընդլայնման նպատակով “Հայկական Հայկական բերքի առաջմղման կենտրոն” ՓԲԸ կողմից մշակվել և ՀՀ կառավարության հավանությանն է արժանացել Նորագավիթ թաղամասին հարող տարածքում ջերմատների կառուցման և զարգացման ներդրումային ծրագիրը: ծրագիրը Ծրագիրը մշակվել է Նորագավիթ թաղամասին հարող տարածքի կլիմայական տվյալների, կոմունալ ենթակառուցվածքների և ՋԷԿ-ի ռեսուրսների ուսումնասիրության ու վերլուծության

հիման

վրա::

Հաշվի

են

առնվել

նաև

Հայաստանի

համեմատական

առավելությունները` արևային օրերի քանակը, օրվա ընթացքում արևային ժամերի տևողությունը, գյուղատնտեսական հողերի և ջրի առկայությունը, էլեկտրաէներգիայի ու գազի համեմատաբար մրցունակ սակագները: Ծրագրով ով նախատեսվում է

Նորագավիթ թաղամասին հարող տարածքում երեք

տարիների ընթացքում նորագույն տեխնոլոգիաների կիրառմամբ մոտ 70 հա հողատարածքի վրա կառուցել մոտ 50 հա ջերմատներ: ջերմատներ Ջերմատների արդյունավետ չափերից և առկա ու ջերմատների սպասարկման համար կառուցվելիք ենթակառուցվածների դիրքերից ելնելով հողատարածքը նախատեսվում է բաժանել մոտ 5-11 հա տարածքով ինն առանձին հողակտորների:

Հողակտորները

տարաժամկետ

վճարման

պայմանով

կօտարվեն

ներդրողներին, որոնք մեկից երեք տարիների ընթացքում կկառուցեն և կշահագործեն ջերմատները: Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

4

Բիզնես նախագիծ

Ծրագրի իրականացումը հնարավորություն կտա բարձրացնել բուսաբուծության արտադրողականությունը,

ապահովել

բուսաբուծական

արտադրանքի

շուրջտարյա

արտադրություն, ապահովել տեղական շուկան այդ մթերքներով և արտահանման մեծ քանակություններ ստեղծել: Հաշվի

առնելով

Նորագավթին

հարակից

գոտու

հողակտորների

չափերը

և

ջերմատների կառուցման միջազգային պրակտիկայում ընդունված 4-66 հա առավել օպտիմալ չափը` Հայկական բերքի առաջմղման կենտրոնը մշակել է 6 հա ջերմատան կառուցման և շահագործման բիզնես ծրագիր:: Բիզնես ծրագրում որպես մշակաբույս ընտրվել է լոլիկը, իսկ իրացման շուկա`ՌԴ-ն, որը, իր բնակլիմայական պայմաններով պայմանավորված, հանդիսանում է բանջարեղենի խոշոր ներկրող: Բիզնես ծրագրով 6 հա ջերմատան կառուցումը նախատեսված է իրականացնել 1 փուլով: Սակայն, ներդրումների համար անհրաժեշտ միջոցների առկա չափերից ելնելով, ծրագիրը կարելի է իրականացնել փուլային տարբերակով երեք տարվա ընթացքում` սկսած 1-2 հեկտարից:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

5

Բիզնես նախագիծ

2. Նախագծի ամփոփագիր Բիզնես ծրագրի նպատակն է Նորագավիթ թաղամասին հարակից տարածքում ժամանակակից

ջերմատան

պայմաններում

լոլիկի

արտադրության արտադրության,

իրացման

ուսաումնասիրությունը և արդյունավետության գնահատումը: Ելքային ցուցանիշներ Նախագծի իրականացման սկիզբը Պլանավորման հորիզոնը Արժույթի միավոր Փոխարժեք ԱՄՆ դոլար/ ՀՀ դրամ Հողատարածք Ջերմատան տարածքը Բերքատվությունը Ինքնարժեք Իրացման միջին գին (ex work) Երկարաժամկետ վարկի տոկոսադրույք (%)

Ֆինանսավորման պահից 8 տարի ԱՄՆ դոլար 390 6,5 հա 5,8 հա 55-60 60 կգ/մ2 0,81-0,88 ԱՄՆ դոլար/ կգ 1,2 ԱՄՆ դոլար/կգ 10%

Ջերմատան տեխնիկա և սարքավորումներ Ծրագրով նախատեսվում է ժամանակակից ջերմատուն կառուցելու համար օգտագործել ժամանակակից հետևյալ տեխնիկան միջոցները և համակարգերը: համակարգերը Ուղղահայաց և հորիզոնական ստվերարկման համակարգ Կաթիլային ոռոգման համակարգ Ոռոգման ջրի ուլտրամանուշակագույն ախտահանման համակարգ Կոնդենսատի հավաքման և վերաօգտագործման համակարգ Ջեռուցման ավտոմատ համակարգ CO2 –ի դոզավորման համակարգ Բարձր ճնշման մարախլագոյացման համակարգ Օդափոխման համակարգ Միկրոկլիմայի համակարգչային կառավարման համակարգ Արտադրանք լոլիկ 6 հա ջերմատնից Ջերմատան ամբողջ տարածքում նախատեսվում է աճեցնել լոլիկ: հնարավոր է տարեկան ստանալ մինչև 3500 տոննա լոլիկ, իսկ ասիմիլյացիոն լուսավորության օգտագորման դեպքում արտադրողականությունը կարող է ավելանալ Copyright © Armenian Harvest Promotion Center մոտ 20%-ով: www.ahpc.am

6

Բիզնես նախագիծ

Արտադրական տեխնոլոգիա Ագրոնոմիական և ֆինանսական տեսանկյունից լոլիկի արտադրությունը նպատակահարմար է սկսել սեպտեմբեր ամսից, քանի որ այդ դեպքում, դեպքում պայմանավորված սեզոնայնության գործոնով,, ամենաշատ բերքը ստացվում է հունվար-մայիս հունվար ամիսներին, այն ժամանակ, երբ լոլիկի գինը հասնում է առավելագույնին:

Գնային քաղաքականություն Արտադրական ցուցանիշներից և ՌԴ շուկայի ուսումնասիրության արդյունքներից ելնելով՝ անմիջապես արտադրողի մոտից 1 կգ լոլիկի իրացման գինը սահմանվել է 1,2 ԱՄՆ դոլար: ՌԴ՝ Մոսկվա քաղաք, քաղաք հասցնելու դեպքում 1 կգ լոլիկի գինը կավելանա 0,28 ԱՄՆ դոլարով՝ տեղափոխման տրանսպորտային և այլ ծախսերի չափով և կկազմի 1,48 ԱՄՆ դոլար:

Շուկայի տարողունակությունը ՌԴ շուկայում բանջարեղենի, բանջարեղենի մանսավորապես լոլիկի սպառման ծավալներում նկատվում է ակնհայտ դրական դինամիկա, ինչը չի զուգակցվում ՌԴ ջերմատնային արտադրության զարգացման հետ: ՌԴ 2010թ լոլիկի շուկայի ծավալը՝ դրամական արտահայտությամբ, կազմել է 852 մլն դոլար: Փոխարենն աճում են լոլիլի ներմուծման քանակները: Սպառման և ՌԴ արտադրության նկատելի տարբերությունը ՌԴ լոլիկի շուկան հետաքրքիր է դարձնում լոլիկի արտահանմամբ զբաղվող երկրների համար:

Արտադրանքի իրացում Գործունեության առաջին փուլում ապրանքի իրացումը նախատեսվում է կազմակերպել մասնագիտացված արտահանող կազմակերպությունների և ՌԴմեծածախ վաճառակետերի,խոշոր մանրածախ ցանցերի հետ համագործակցության միջոցով:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

7

Բիզնես նախագիծ

Կապիտալ ներդրումներ 6,5 հա հողատարածքի վրա 5.8 հա ջերմատուն կառուցելու ծրագիրն իրագործելու համար անհրաժեշտ է կատարել մոտ 10,64 մլն ԱՄՆ դոլարի ներդրումներ, ներդրումներ որի մեծ մասը պահանջվում է ջերմատան կառուցապատման և տեխնիկակական համալրման համար (մոտ 82,7%): Մնացած մասը անհրաժեշտ է հողի գնման (7%), ենթակառուցվածքներից օգտվելու իրավունքի ձեռք բերման(3,2%) բերման և շրջանառու միջոցների համալրման համար(7,1%):

Ծրագրի ֆինանսավորում Ծրագիրը նախատեսվում է իրականացնել 80% փոխառու միջոցների և 20% սեփականատիրոջ միջոցների հաշվին:

Ծրագրի արդյունավետության գնահատման ցուցանիշները Հաշվարկների արդյունքում ստացվել են արդյունավետության գնահատման հետևյալ ցուցանիշները` Ցուցանիշ

Արժեք

Չափման միավոր

5,13 7,00

տարի տարի

Շահութաբերությունն ըստ հասույթի` առաջին 6 տարիների

36,22%

%

Շահութաբերություն ըստ հասույթի` հասույթի սկսած 7-րդ տարվանից ROE(Return on investment)/ Սեփական կապիտալի շահութաբերություն

54,07%

%

18,63%

%

10 033 901 22,24%

ԱՄՆ դոլար %

Հետգնման ժամկետ Զեղչված Հետգնման ժամկետ

NPV/ Զուտ ներկա արժեք IRR/Ներքին տոկոսադրույքի վերադարձ PI/Շահութաբերության ինդեքս

Copyright

2,01

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

8

Բիզնես նախագիծ

3. Մարքեթինգ

1.1.

Թիրախային շուկայի ուսումնասիրություն

Բանջարաբուծությունը համարվում է գյուղատնտեսության կարևորագույն ճյուղերից մեկը:

Բանջարեղենը

մարդու

սննդակարգի

կարևորագույն

և

անփոխարինելի

բաղադրիչներից է: Բանջարեղենն աճեցվում է բաց բնահողի վրա և փակ գրունտում: Փակ գրունտը ներառում է

ջեռուցվող և չջեռուցվող ապակեպատ,, պոլիկարբոնապատ,

պոլիէթիլենապատ ջերմատները, ջերմատները գարնանային ջերմատները, ինչպես նաև ցանկացած այլ միջոցներով մշակաբույսերի աճեցման աճեց համար ստեղծված փակ տարածությունները: տարածությունները Այսօր փակ գրունտի արտադրությունն ակտիվորեն

զարգանում է` զբաղեցնելով ավելի մեծ

հողատարածքներ: Փակ գրունտի տարածքի մեծությամբ աշխարհում առաջատար երկիրը Չինաստանն է, որտեղ փակ գրունտի համար հատկացված է 1 700 000 հա հողատարածք: Ըստ փակ գրունտի զբաղեցրած տարածքների համեմատաբար առաջատար երկրների ցանկը ներկայացված է ստորև: Փակ գրունտին հատկացված հողատարածքներն ըստ երկրների / հա/ հա Բելոռուս ՌԴ Լեհաստան Ֆրանսիա Մարոկո Հոլանդիա Իտալիա Թուրքիա Ճապոնիա Իսպանիա

200 2100 6300 8500 10000 10000 20000 41000 42000 52000

Ինչպես տեսնում ենք, ՌԴ-ն ՌԴ ն փակ գրունտին հատկացված տարածքով զիջում է մի շարք պետությունների, այդ թվում այնպիսի պետությունների, որոնք գտնվում են ավելի տաք կլիմայական գոտում և ավելի երկար ժամանակահատվածի ընթացքում են օգտվում բաց բնահողի բերքից: Օրինակ, Իսպանիայում, որը գտնվում է ավելի տաք կլիմայական գոտում, փակ գրունտին հատկացված է 52 000 հա հողատարածք, մինչդեռ ՌԴ փակ գրունտի

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

9

Բիզնես նախագիծ

զբաղեցրած հողատարածքը կազմում է ընդամենը 2100 հա: Արդյունքում, ՌԴ բանջարեղենի սպառման պառման և աճեցման ծավալները էապես տարբերվում են և հիմնական սպառումն ապահովվում է ներմուծված բանջարեղենի միջոցով: ՌԴ ներմուծվող բանջարեղենի մեջ ամենամեծ քանակությունն է կազմում լոլիկը: ոլիկը: Ելնելով նշված գործոններից, որպես լոլիկի արտահանման

առաջնային

ուսումնասիրությունների

•

շուկա,

ծրագրի

արդյունքում,

ֆինանսական

դիտարկ ում դիտարկվում

է

ՌԴ

հաշվարկների լոլիկի

և

շուկան:

ՌԴ լոլիկի շուկայի ծավալը և կառուցվածքը

ՌԴ լոլիկի շուկայում 2005թ-ից 2005թ ից սկսած, համաշխարհային պարենի ծավալի աճին զուգահեռ, նկատվել է շուկայի ծավալների պարբերական աճ: ՌԴ լոլիկի շուկայի ընդհանուր ծավալը դրամային արտահայտությամբ 2010թ-ին 2010թ կազմել է 852 մլն դոլար: ՌԴ լոլիկի շուկայի կառուցվածքը դիտարկվում է շուկան տարանջատելով ըստ երկու գործոնների. Ըստ աճեցման տեսակի` բաց գրունտում աճեցված և փակ գրունտում աճեցված Ըստ աճեցման երկրի` ՌԴ աճեցված և ներմուծվող Բնակլիմայական պայմաններից ելնելով` տեղական հողի արտադրանքը շուկայում առկա է միայն հուլիսից նոյեմբեր ընկած ժամանակահատվածում: Սեզոնային ամիսներին, երբ ՌԴ շուկայում առկա է բաց բնահողի տեղական արտադրանքը, շուկայում նկատելիորեն նվազում է ներմուծվող լոլիկի մասնաբաժինը, մասնաբաժինը, բայց, այնուամենայնիվ, կազմում է շուկայի մոտ 50 տոկոսը: Տարվա մնացած ամիսներին ՌԴ շուկայում սպառվում է փակ գրունտի արտադրանքը:

Ոչ սեզոնային ամիսներին լոլիկի շուկայում գերակշռում է ներմուծվող

լոլիկը, որը կազմում է այդ ամիսներին շուկայի 90 և ավելի տոկոսը: Ձմռան ամիսներին, ՌԴ գրեթե բոլոր վաճառակետերում, հանդիպում է միայն ներմուծված լոլիկ: Ստորև ներկայացված է տարեկան կտրվածքով ռուսական լոլիկի շուկայում տեղական փակ գրունտի մասնաբաժինը:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

10

Բիզնես նախագիծ

ՌԴ լոլիկի շուկայի կառուցվածքն ըստ արտոդրողի 9% Ռուսական փակ գրունտում աճեցրած Հողի եվ ներմուծվող

91%

•

Ներմուծում

Ըստ ՌԴ մաքսային ծառայության (ФТС) ( տվյալների 2010թ-ին ին արտասահմանյան մատակարարներից ՌԴ-ն ներմուծել է 3մլն տոննա բանջարեղեն, իսկ 2011թ-ի 2011 առաջին 9 ամիսների ընթացքում 3,4 մլն տոննա: Այս ցուցանիշը ցույց է տալիս, տալիս որ ընդհանուր բանջարեղենային շուկա ներմուծման րմուծման ծավալների ծավալ աճի միտում ունի: Լոլիկը ամենամեծ քանակությամբ ներմուծվող բանջարեղենի տեսակներից է: Արժեքային արտահայտությամբ ՌԴ լոլիկի ներմուծման ընդհանուր ծավալը 2010թ-ին 2010թ կազմել է 766 622 000 դոլար, համապատասխանաբար 696 890 տոննա: 2007-2010թթ-ին 2007 ՌԴ լոլիկի շուկայում նկատվել է ներմուծման հետևյալ դինամիկան. Լոլիկի ներմուծման դինամիկան 2007-2010թթ թթ 766622 657454 623085

691943 642184

696890

477784 458210

Լոլիկի ներմուծման դինամիկան արժեքային արտահայտությամբ / հազար դոլար/ Լոլիկի ներմուծման դինամիկան ըստ ծավալների /տոննա/

2007

2008

2009

2010

Ընդ որում, ներմուծվող լոլիկի 50 և ավելի տոկոսը ներմուծվում է Թուրքիայից: Ստորև ներկայացված է 2011թ-ին 2011թ ին լոլիկի ներմուծման կառուցվածքն ըստ երկրների /տոննաներով/.

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

11

Բիզնես նախագիծ

2011թ թ լոլիկի լոլիկի ներմուծման կառուցվածքն ըստ երկրներ կրների եր կրների

2011թ թ. 1 կգ լոլիկի գինն ըստ ներմուծող երկրի

Թուրքիա - 379020,9տ.

$2.10

Ուկրաինա - 83381,9տ.

4%

2%1%

Չինաստան - 76945,97տ.

4%

$1.42

Ադրբեջան - 43220,28տ.

6%

$1.21

$1.11

Մարոկո - 43512,87տ.

6%

$1.55

$1.38 $1.36 $1.01

$0.75

$0.54

Իսպանիա - 30192,12տ.

52% 11%

Հոլանդիա - 30055,84տ. Բելգիա - 17028,07տ. Իսրայել - 9422,2տ.

12%

Մակեդոնիայի Հանրապետություն 3968,2տ. Այլ - 7987տ.

•

Գին. Արտադ Արտադրողի և ներմուծողի առաջարկած լոլիկի գները

Վերջին տասնամյակում, համաշխարհային պարենային շուկայում նկատվել է պարենի ինչպես ծավալների, այպես էլ գների աճ: ՌԴ լոլիկի շուկայում լոլիկի գնի վրա ևս տարածվել է գնային աճը` չհաշված որոշ կարճատև գնային անկումները, որոնք պայմանավորված են առանձին գործոններով և իրավիճակներով: Ստորև ներկայացված է ներմուծված լոլիկի գնային փոփոխություններն ն ըստ ներմուծող երկրների 2007-2011թթ-ին:: Ներմուծողի կողմից առաջարկած գինը 1 կգ լոլիկի համար 2008

2009

Թուրքիա

2007 $0,9

$1,0

$1,0

2010 $1,1

Չինաստան

$1,0

$1,0

$1,0

$1,0

Ուզբեկստան

$1,9

$1,0

$0,7

$1,1

Նիդերլանդներ

$1,5

$0,8

$0,8

$1,4

Մարոկո

$1,1

$1,0

$1,1

$1,3

Իսպանիա

$1,2

$1,1

$1,2

$1,4

Իսրայել

$2,2

$1,4

$1,3

$1,7

Բոլոր երկրները

$1,04

$0,95

$0,93

$1,10

2007-2011թթ թթ. թթ ներմուծված լոլիկի գնային դինամիկան 2011 $1.1

$1.25

$1.21

$1.04 $1.38

$0.95

$0.93

2008

2009

$1.10

$1.53 $1.42 $1.55

2007

$2.10

2010

2011

$1.25

Ռուսաստանյան արտադրողների Լոլիկի գների դինամիկան/կգ դինամիկան կգ/ կգ ՌԴ տեղական լոլիկի կգ/ լոլիկի գների դինամիկան /կգ կգ $2.22 2007

2008

2009

2010

2011

$1,50

$1,76

$1,56

$1,79

$2,22

2007

Copyright

$1.76

$1.50

2008

$1.79

$1.56

2009

2010

2011

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

12

Բիզնես նախագիծ

Ինչպես տեսնում ենք ներմուծվող լոլիկի գինն ավելի ցածր է,, քան ՌԴ տարածքում արտադրված լոլիկի գինը: Չնայած լրացուցիչ տրանսպորտային ծախսերի, ծախսեր ներմուծման հարկերի

15% (մաքսատուրք տուրք), Թուրքիայի, Չինաստանի և որոշ այլ պետությունների

արտադրողների կողմից ՌԴ վաճառակետերին առաջարկվում է ավելի էժան լոլիկ, քան տեղական ջերմատների կողմից, կողմից ինչի արդյունքում ոչ սեզոնային ամիսներին ամբողջ ռուսական

լոլիկի

շուկան

հագեցած

է

ներմուծված

արտադրանքով արտադրանքով:

Ռուսական

արտադրողների ոչ մրցունակ գինը պայմանավորված է ոչ նպաստավոր բնակլիմայական պայմաններով,

ջերմատների

զարգացման

մակարդակով,

ինչպես

նաև

ինքնարժեքի

բաղադրիչների թանկությամբ:: ՌԴ ագրոկոմբինատները բնակլիմայական պայմաններով և տեխնիկական հագեցվածությամբ պայմանավորված ավելի շատ ռեսուրսներ են ծախսում ջեռուցման և արհեստական լուսավորման համար, ինչն էապես բարձրացնում բարձրաց է արտադրվող բանջարեղենի ինքնարժեքը: Մասնագետների

գնահատմամբ գնահատմամբ,

նշված

գործոններով

ու

բնակլիմայական

պայմաններով պայմանավորված և սպառվող բանջարեղենի ծավալներից ելնելով, , ՌԴ-ն առաջիկա տասնամյակի ընթացքում չի կարողանա խուսափել լոլիկի ներմուծման մեծ ծավալներից: Լինելով սեզոնային ապրանք` ապրանք լոլիկի գինը տատանվում է ինչպես ըստ արտադրող երկրի, այնպես էլ ըստ սեզոնայնության: սեզոնայնության

Թե արտադրողի, և թե ներմուծողի կողմից

առաջարկած

նկատվում

ամենաբարձր

լոլիկի

գինը

է

փետրվարից

մայիս

ընկած

ժամանակահատվածում և նվազագույն գինը` հուլիսից նոյեմբեր ամիսներին, ամիսներին երբ շուկայում առկա է բաց գրունտի բերքը: Ներմուծված լոլիկի կգկգ-ի արժեքն ըստ ամիսների

Ներմուծված լոլիկի քանակն ըստ ամիսների /տոննա/ 2009թ.

2010թ.

2009թ.

2010թ.

Հունվար Փետրվար

$1,11 $1,08

$1,18 $1,16

32131 39984

33285 42071

Մարտ Ապրիլ

$1,08 $1,08 $1,08 $0,66 $0,63

$1,18 $1,18 $1,13 $0,88 $0,89

55836 76462 127262 147736 49812

61635 88051 140944 137711 30526

$0,65 $0,65 $0,63

$0,85 $0,81 $0,79 ∗

23463 19710 22989

17536 28612 33476∗

$1,11 $1,14

$1,38 ∗ $1,42 ∗

46229 54056

66952∗ 78397∗

Մայիս Հունիս Հուլիս Օգոստոս Սեպտեմբեր Հոկտեմբեր Նոյեմբեր Դեկտեմբեր

∗ -ոչ վիճակագրական տվյալներ,

հաշվարկված 2009թ-ի ամիսների դինամիկայի էքստրապոլյացիայի

հիման վրա

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

13

Բիզնես նախագիծ

ՌԴ լոլիկ արտադրողի առաջարկած լոլիկի գինն ըստ ամսիների 2010թ 2010 թ

2011թ.

2011 թ.

2012թ.

2012 թ.

Հունվար

$1,79

$2,79

$2.21

Փետրվար

$2,33

$3,12

$2.35

Մարտ

$2,50

$3,19

$ 2.46

Ապրիլ

$2,55

$3,13

$ 2.57

Մայիս

$2,60

$2,88

Հունիս

$0,95

$2,70

Հուլիս

$0,90

$1,97

Օգոստոս

$0,70

$1,62

Սեպտեմբեր

$1,28

$1,15

Հոկտեմբեր

$1,59

$1,03

Նոյեմբեր

$1,91

$1,22

Դեկտեմբեր

$2,37

$1,81

ՌԴ լոլիկ արտադրողի առաջարկած լոլիկի գինն ըստ ամսիների $3.50 $3.00 $2.50 $2.00 $1.50 $1.00 $0.50 $0.00

Լոլիկի գնի վրա իր ազդեցությունն ունի նաև աշխարհագրական գործոնը. այսպես` ՌԴ ամենաթանկ տարածաշրջանը փակ գրունտի լոլիկի համար համարվում է արևելյան դաշնային տարածաշրջանը, որտեղ 2010թ-ին արտադրողի առաջարկած լոլիկի միջին գինը կազմել է 4.5$, իսկ ամենաէժան տարածաշրջանը` հարավային դաշնային շրջանը, որտեղ արտադրողի լոլիկի գինը նույն ժամանակաշրջանում կազմել է 1.6$:

• Շուկայի պոտենցիալ տարողունակություն Ըստ

ՌԴ

“Սննդի նդի

հետազոտությունների,

գիտահետազոտական

առողջապահական

ինստիտուտի ինստիտուտի”

վիտամինների

դիետոլոգների

տար տարեկան

չափաբաժինը

հագեցնելու համար, ՌԴ յուրաքանչյուր բնակիչ պետք է սպառի տարեկան 87.6 կգ բանջարեղեն, որից 13 կգ-ը բնակլիմայական պայմաններով պայմանավորված, հասնում ոչ սեզոնային ժամանակահատվածին, այսինքն, երբ բանջարեղենն

բաժին է

աճեցվում է

ջերմատներում: Նշված ժամանակահատվածում, ՌԴ բնաչությանն անհրաժեշտ է 1.9 մլն տոննա բանջարեղեն: Մինչդեռ տեղական փակ գրունտում, գր ըստ (“Технологии Роста”)

<<Տեխնոլոգիա

Ռոստա>>

ընկերության ներկայացրած տվյալների, 20092009-2011թթ-ին աճեցվել է

ընդամենը 560-570 հազար տոննա բանջարեղեն: Սակայն նշված քանակության բանջարեղեն չի սպառվում, և եթե Մոսկվայում և կենտրոնական տարածաշրջանում փակ գրունտում աճեցրած բանջարեղենի սպառումը մեկ շնչի կողմից կազմում է 7 կգ, ապա ընդհանուր ՌԴ տարածքում այն կազմում է ընդամենը 4.3 կգ:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

14

Բիզնես նախագիծ

ՌԴ բնակչության սպառողական զամբյուղում բանջարեղենի սպառումը ոչ սեզոնային ամիսների մինիմալացվում է: Ըստ

<<Տեխնոլոգիա

Ռոստա>> ընկերության անցկացրած

ուսումնասիրությունների, ոչ սեզոնային ամիսներին սպառման փոքր քանակությունների հիմնական պատճառներն են. Չափազանց բարձր գները գներ Ներմուծվող բանջարեղենի կասկածելի ծագումը Պատշաճ

որակի

արտադրանքի

դեֆիցիտ

մանրածախ

վաճառքի

կետերում Սակայն նաև հարկ է նշել, որ վերջին տարիներին ՌԴ բանջարեղենի սպառողի վարքագիծը փոխվել է ի նպաստ ոլորտի զարգացմանը և այսօր սպառողը իր բյուջեից ավելի մեծ գումար է պատրաստ հատկացնել բանջարեղենի սպառմանը, քան 10 տարի առաջ: “Առողջ սննունդ” նորաձև տենդենցը, դիետոլոգների դիետոլոգների համաշխարհային պրոպագանան, արևմտամետ

քաղաքակրթության

հետ

կապերի

սերտացումը

նպաստում

են

ՌԴ

քաղաքացիների ամենօրյա սննդակարգում բանջարեղենի մասնաբաժնի ավելացմանը:

• ՌԴ ջերմատնային ոլորտը Վերջին երկու տասնամյակներում ՌԴ ջերմատնային ոլորտը նկատելի անկում է ապրել: Խորհրդային որհրդային տարիներին ՌԴ ջերմատների ջերմատների տարածքը կազմում էր 4700 հա, իսկ 2012թ. սկզբին՝ մոտ 2000 հա: Ամեն տարի շահագործումից շ դուրս են մղվում ջերմատների 7070 100հա հա տարածք, որոնց տեխնիկական թերի հագեցվածությունը վերջիններիս արտադրանքը դարձնում է ոչ մրցունակ: Սպառողական պահանջմունքների աճը և ջերմատնային ոլորտի տեղական արտադրանքի նվազումը հանգեցրել է վերջին տարիների ներմուծման ծավալների էլ ավելի ավելացմանը: Այդ իսկ պատճառով ընդհանուր բանջարեղենի և ծաղիկների շուկան հագեցված է ներմուծված արտադրանքով, իսկ լոլիկի դեպքում ներմուծված արտադրանքը կազմում է 90 %: Ըստ ստ պաշտոնական հրապարակված տվյալների,

լոլիկի ներմուծման

տարեկան ծավալներ գերազանցում են 700 000,0 հազար դոլարը: Մասնագետների կարծիքով իրական ծավալները կրկնակի անգամ գերազանցում են ներկայացված տվյալներին:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

15

Բիզնես նախագիծ

2000թ-ից ից հետո նկատվեց ջերմատների կառուցման որոշակի դրական ընթացք: Դրական ընթացքն ավելի շատ պայմանավորված էր ոչ թե նոր ջերմատների կառուցմամբ, այլ առկա ջերմատների տեխնիկական վերազինմամբ: Այսպիսով, համակցվում ւմ

ՌԴ

ոչ

սեզոնային

ամիսներին

ջերմատնային

ոլորտի

բանջարեղենի

զարգացման

պահանջարկի

դրական

աճը

դինամիկայի

չի

հետ:

Ջերմատնային արտադրանքի դեֆիցիտը լրացվում է ներմուծվող արտադրանքի հաշվին: Ըստ ոլորտի մասնագետների, բանջարեղենի որոշ տեսակների, մասնավորապես լոլիկի, պղպեղի և սմբուկի կի ներմուծումը երբևէ հնարավոր չէ ամբողջությամբ ամբողջությամբ փոխարինել ռուսական

արտադրությամբ,

քանի

որ

վերջիններս

պահանջում

են

երկար

ժամանակահատված աճեցման համար, ինչի համար պահանջվում են ոչ միայն ջեռուցման, այլ նաև արհեստական լուսավորության նկատելի ծախսեր: Այդ իսկ պատճառով, տարվա որոշակի

ժամանակահատվածու ժամանակահատվածում,

օրինակ

դեկտեմբերից

մայիս

ամիսներին,

այս

բանջարեղենի տեսակների եսակների ներմուծման մեծ քանակներից խուսափել հնարավոր չէ: Այսօր ՌԴ տարածքում գործում է 200 ջերմատուն` 6-140հա հա հողատարածքով: Դրանց հիմնական իմնական

մասը

տեղակայված

է

Կենտրոնական

(33%)

և

Պրիվոլոժյան

(22%)

տարածաշրջաններում: ՌԴ ջերմատներում աճեցվող հիմնական բանջարեղենի տեսակներն են վարունգը (60%) և լոլիկը (35%): Մնացած մշակաբույսերի փակ գրունտում աճեցման համար ՌԴ-ում ՌԴ տրամադրվում է փակ գրունտի ընդամենը 5%-ը: 5%

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

16

Բիզնես նախագիծ

1.2. Մարքեթինգ միքս (4p) 1.2.1. Ապրանք՝ Ապրանք՝ լոլիկ Սննդի

և

գյուղատնտեսության

համաշխարհային

կազմակերպության

(FAO)

ներկայացրած տվյալների համաձայն ըստ արտադրության և սպառման ծավալների լոլիկը համարվում է ամենատարածված բանջարեղենի տեսակը: Լոլիկի արտադրությունն ամբողջ աշխարհում զբաղեցնում է 4 մլն հա հողատարածք, որի 60%-ը ը բաժին է ընկնում փակ գրունտին: Լոլիկը կամ պոմիդորը (Solanum Solanum

մորմազգիների

lycopersicum)

(Solanaceae)

ընտանիքին պատկանող մշակաբույս է և համարվում է ամենատարածված և արժեքավոր բանջարային կուլտուրաներից մեկն աշխարհում: Գոյություն ունեն լոլիկի հազարավոր սորտեր, որոնք միմիայնցից տարբերվում են ինչպես

համային, տեսքային, տեսքային որակային,

այնպես էլ գնային հարթություններով: հարթություններով Ծրագրի իրականացումը նախատեսում է Նորագավիթ թաղամասին հարող տարածքում

6 հա ջերմատան տարածքում աճեցնել բարձր

բերքատվությամբ, փոխադրունակությամբ, փոխադրունակությամբ չճաքճքվող, հիվանդությունների նկատմամբ կայուն և բարձր համային արժեքով լոլիկ: Գին – գնային քաղաքականություն Գնորոշումը հանդիսանում է մարքեթինգ միքսի կարևորագույն բաղադրիչը, քանի որ ընտրված գինն է որոշում ինչպես ծրագրի եկամտի տոկոսը, այնպես էլ ապրանքի մրցունակությունը: Այդ իսկ պատճառով գնորոշումը պահանջում է պատասխանատու մոտեցում և պետք է հիմնված լինի հետևյալ գործոնների վրա. Հաստատուն և փոփոխական ծախսեր Մրցակիցների գին Կազմակերպության նպատակներ Ռազմավարական մոտեցում Թիրախային խմբի վճարունակության մակարդակ Այս բոլոր գործոնների զուգակցման արդյունքում, ինչպես նաև հաշվի առնելով այն փաստը, որ ապրանքը նոր է մուտք գործում շուկա և ապրանքի որակային հատկանիշները ընկերությունը որդեգրում է գնային որոշակի քաղաքականություն և ձևավորվում է որոշակի գնային կողմնորոշում : Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

17

Բիզնես նախագիծ

Հաստատուն

և

փոփոխական

ծախսերը

ներկայացված

են

բիզնես

ծրագրի

ֆինանսական մասում: Մրցակիցների գին- Աճեցվող լոլիկը նախատեսվում է արտահանել ռուսական շուկա, այդ իսկ պատճառով դիտարկվում է ՌԴ լոլիկի շուկայի մրցակցային գինը: Հաշվի առնելով ՌԴ լոլիկի շուկայի կառուցվածքային առանձնահատկությունները, որպես Հայաստանից ՌԴ արտահանվող լոլիկի ուղղակի մրցակիցներ դիտարկվելու է ՌԴ լոլիկ ներմուծող այլ երկրները, քանի որ շուկայում ոչ սեզոնային ամիսներին առկա լոլիկի 90 և ավելի տոկոսը կազմում է ներմուծվող լոլիկը: Այսպիսով, դիտարկենք ներմուծող խոշոր երկրների առաջարկած իրացման գները ոչ սեզոնային

ամիսներին,

ներառյալ

մաքսատուրքը

և

տրանսպորտային

ծախսերը:

Դիտարկվում է ներմուծողների առաջարկած ոչ սեզոնային գինը,, քանի որ ծրագիրը նախատեսում է լոլիկի արտահանում ոչ սեզոնային ամիսներին և առաջարկում է համապատասխան գին: Այսպիսով, քանի որ նախագծի կողմից առաջարկվում է ոչ սեզոնային գին, այլ ներմուծող երկրների գնի հետ համեմատելու համար, հաշվարկվել է ներմուծողների գինը ոչ սեզոնային ամիսներին: Ներմուծողների տարեկան միջին և ոչ սեզոնային գներն, ըստ նախորդ տարիների վիճակագրության, վիճակագրության տարբերվում են 11%-ով: ՌԴ լոլիկի խոշոր ներմուծող երկրներից շատերը վճարում են 15 % մաքսատուրք (մաքսատուրքից մաքսատուրքից ազատված են ԱՊՀ անդամ երկրները), որը նույնպես ներառվել է հաշվարկում:

1 կգ լոլիկի տարեկան միջին գին

1 կգ լոլիկի արժեքը ոչ սեզոնային ամիսներին (տարեկան տարեկան միջին + 11%)

1

2

3

Թուրքիա Ուկրաինա Չինաստան Մարոկո Ադրբեջան Իսպանիա Հոլանդիա Բելգիա Իսրայել Մակեդոնիայ

$1,11 $0,54 $1,21 $1,42 $0,75 $1,55 $1,38 $1,36 $2,10 $1,01

$1,23 $0,60 $1,33 $1,58 $0,83 $1,72 $1,53 $1,51 $2,33 $1,12

$1,38 $0,60 $1,48 $1,73 $0,83 $1,87 $1,68 $1,66 $2,48 $1,27

Այլ

$1,33

$1,48

$1,63

Ներմուծման միջին գին

$1,25

$1,39

$1,54

Ներմուծող երկիր

Copyright

1 կգ լոլիկի արժեքը ոչ սեզոնային ամիսներին ներառյալ մաքսատուրք (սյուն սյուն 2 + 15%)

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

18

Բիզնես նախագիծ

Ուկրաինայի, Ադրբեջանի կողմից ՌԴ ներմուծվում է հիմնականում սեզոնային ամիսներին բաց բնահողի լոլիկը, լոլիկը այդ իսկ պատճառով տարեկան միջին գինը ստացվում է մինչև 1 $: Նույն Ուկրաինայի կողմից 2012թ. հունվար ամսվա ընթացքում ներմուծել է փոքր քանակությամբ լոլիկ` 1կգ-ը 4,05$ արժողությամբ: Այսինքն ոչ սեզոնային ամիսներին այս երկրների արտադրանքը մրցունակ չէ, քանի որ նշված երկրներում ջերմատնային գործունեությունը գտնվում է բավականին ցածր մակարդակի վրա: Չնայած ՌԴ շուկայում թուրքական լոլիկի զբաղեցրած մասնաբաժնին, մասնաբաժնին այն ՌԴ սպառողի կողմից գնահատվում է որպես կասկածելի ծագմամբ, ցածր որակի արտադրանք: Թուրքիայի և Չինաստանի կողմից լոլիկն առաջարկվում է մինչև 1,5$ կգ արժողությամբ: Որակային առումով ավելի լավ արտադրանք առաջարկվում է Իսրայելի, Իսրայելի Իսպանիայի, Հոլանդիայի, և այլ Եվրոպական երկրների կողմից, որոնք սակայն առաջարկում են լոլիկը 1.52.5$/կգ արժողությամբ: Այսպիսով, հնարավոր է բաժանել ՌԴ տարածքում ներմուծողի առաջարկած լոլիկը 3 կատեգորիայի ըստ որակային տվյալների և մեծածախ վաճառակետերին իրացման գնի.

1. Սեզոնային ամիսներին ներմուծվող լոլիկ – մինչև 1$ արժողությամբ 2. Ցածր որակի լոլիկ – մինչև 1.5$ արժողությամբ 3. Լավ որակի լոլիկ – 1.5-2.5$ 2.5$ արժողությամբ Նախագծի իրականացումը ենթադրում է որակային չափորոշիչներով Եվրոպական երկրների առաջարկած լոլիկին համարժեք արտադրանքի արտահանում Հայաստանից ՌԴ շուկա: Ֆինանսական հաշվարկների և շուկայական ուսումնասիրությունների ուսումնասիրություննե արդյունքում ՀՀ տարածքում արտադրողի կողմից լոլիկի իրացման տարեկան միջին գինը սահմանվել է 1.20 ԱՄՆ դոլար/ դոլար/կգ: կգ Տրանսպորտային ծախսերը մինչև ՌԴ՝ Մոսկվա քաղաք, հասնելը կկազմի 0.28 ԱՄՆ դոլար / կգ: ՌԴ տարածքում մեծածախ վաճառակետերին իրացման գինը կկազմի 1.48 ԱՄՆ դոլար: Այսպիսով, նախագծի կողմից առաջարկվում է ցածր գին/բարձր որակ համադրությունը, որը ապրանքի մրցունակության և շուկա ներխուժման համար համ կարևոր նախապայման է: Բարձր որակի արտադրանքի համար հիմք են հանդիսանում Հայաստանի բնակլիմայական պայմանները,, արևային օրերի թիվը, արևային ճառագայթման ճառագայթ

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

19

Բիզնես նախագիծ

ինտենսիվությունը, ջրի որակը և բարձրորակ բերքի համար անհրաժեշտ այլ նախապայմանները: Ծրագրի նպատակները, ռազմավարական ռ մոտեցումը համապատասխանում է ծրագրի կողմից հաստատված ՌԴ տարածքում իրացման գնին, քանի որ ծրագրի նպատակները և ռազմավարությունը նախատեսում են մեծածավալ արտահանումների իրականացում, ինչի համար հարկավոր է մրցունակ գին: Թիրախային խմբի վճարունակության մակարդակը ՌԴ-ում ում որպես թիրախային շուկա ընտրվել է Մոսկվայի շուկան` հաշվի առնելով Մոսկվայի բնակչության վճարունակությունը, քանի որ ըստ մեկ շնչին բաժին ընկնող եկամտի մեծության, Մոսկովյան տարածաշրջանը համարվում է ՌԴ առաջատար և ըստ վիճ. տվյալների Մոսկվայում 1 շնչին բաժին է ընկնում ամսական $1500 եկամուտ:

3.2.3. Բաշխում` Բաշխում իրացման ուղիներ. ուղիներ բազային կետեր Ծրագիրը նախատեսում է մեծ ծավալների լոլիկի իրացում ՌԴ շուկայում և գործունեության առաջնային փուլում նախատեսվում է կազմակերպել անուղղակի բաշխում, այսինքն՝ իրացումը կազմակերպել մեծածախ վաճառակետերի հետ համագործակցության համագործ միջոցով: Նախատեսվում ախատեսվում է համագործակցություն բազային կետերի՝ մեծածախ վաճառկետերի հետ, ինչն ապահովում է մեծ քանակների վաճառք: վաճառք: Նախատեսվում է նաև համագործակցություն դիտարկվող շուկայի առաջատար սուպերմարկետների հետ, ինչի արդյունքում ապահովվում է ավելի բարձր տոկոսների եկամտաբերություն: Ռուսական շուկայում ադապտացվելուց հետո հնարավոր է նաև անցնել ուղղակի դիստրիբյուցիոն միջոցների:

3.2.4. Խթանում Ցանկացած ապրանք շուկայում խթանելու համար առկա են որոշակիորեն հաստատված խթանման միջոցներ: միջոցներ Դրանք են գովազդ, PR, վաճառքի խթանում, խթանում անհատական վաճառք, հասցեագրված մարքեթինգ, ինտերնետ մարքեթինգ: մարքեթինգ Նշված խթանման միջոցները լոլիկ ապրանքատեսակը խթանելու համար կարող են լինել ոչ արդյունավետ, քանի որ, նախ ամբողջ թիրախային լսարանը գրավելու համար նման Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

20

Բիզնես նախագիծ

խթանման միջոցները կարող են լինել բավականին ծախսատար, ինչպես նաև վերջիններս կտարածվեն նաև մրցակցի ապրանքի վրա: Այդ իսկ պատճառով առաջանում է անհրաժեշտություն ունենալ որոշակի կողմնորշում խթանման առարկայի ընտրության հարցում: Այս պարագայում հնարավոր է որպես խթանման առարկա դիտարկել 3 տարբերակ.

1. Խթանել լոլիկի սպառումը – խթանում ենք միևնույն ժամանակ մրցակցի ապրանքը: Մյուս կողմից ունենք որպես այդպիսին “լոլիկ սպառող” թիրախային մեծ խումբ, որի վրա ազդելու համար պահանջվում են խոշոր ներդրումներ: Մյուս կողմից լոլիկի սպառողն ունի լոլիկի սպառման տեսակների և չափաբաժինների հաստատված քանակ, որի վրա ազդեցությունը պահանջում են գլոբալ մոտեցումներ: մոտեցումներ 2. Խթանել հայկական լոլիկը – կարող է կատարվել պրոպագանդայի միջոցով: Հիմնախնդիրը հայկական բերքի հեղինակության բարձրացումն է, է որին ուղղակիորեն կնպաստի վաճառքի ծավալների աճին: Արդյունավետ է, բայց պահանջում է խոշոր ներդրումներ 3. Խթանել բրենդը – լոլիկը ներկայացվում է համահայկական բերքը ներկայացնող բրենդի ներքո, որը ներկայացվում է ծրագիրն իրականացնող Հայկական բերքի առաջմղման կենտրոնի կողմից: Բրենդի ներքո արտերկրյա և տեղական շուկաներում ներկայացվում և իրացվում են գյուղատնտեսական ոլորտում ցանկացած արտադրողի կողմից ներկայացվող համապատասխան որակավորմամբ ապրանքատեսականին: ապրանքա

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

21

Բիզնես նախագիծ

4. Արտադրական պլանավորում

1.3. Ջերմատան ընտրությունը

Ջերմատան կառուցման տեղանքի ընտրություն

կառուցման

համար

պայմանավորված

համապատասխան

է

Նորագավիթ Երևանի

հողատարածք հողատարածքների

թաղամասին

ՋԷԿ-ի

հարող

ջերմային

տարածքի

ռեսուրսների

առկայությամբ,

և

կենտրոնացված

ենթակառուցվածքների կառուցման հարմարավետությամբ: Հիմնական ենթակառուցվածքների կենտրոնացված համակարգի առկայությունը ներդրողներին հնարավորություն կտա խուսափել էլեկտրաէներգիայի մատակարարման, գազամատակարարաման, ջրամատակարարման ու ջրահեռացման բավական

բարդ,

ժամանակատար և ծախսատար լուծումներից: Ջերմամատակարարման մասով գոտու համար մայրուղային ենթակառուցվածքների ստեղծումը հնարավորություն կտա ջերմային էներգիայի արտադրության բեռի մեծագույն մասը հանել ներդրողներից: ներդրողներից

Դրա հետ

միաժամանակ, ՋԷԿ-ի ջերմային էներգիայի օգտագործումը մի կողմից կնպաստի ՋԷԿ-ի արտադրանքի սպառման կայունացմանը, կայունացմանը մյուս կողմից ներդրողներին հնարավորություն կտա ունենալ առավել մատչելի ջերմամատակարարում: Արդյունքում կնվազի արտադրանքի ինքնարժեքը,

կբարձրանա

շահութաբերության

մակարդակը

և

արտադրանքի

մրցունակությունը: Վերոնշյալ գործոնները դրական կազդեն նաև ներդրումների հետգնման ժամկետների կրճատման վրա:

1.4.

Ջերմատան կառուցման տեխնիկա և սարքավորումներ

Ժամանակակից

տեխնոլո տեխնոլոգիաներով

ջերմատները

առնվազն

4մ

բարձրությամբ

մետաղական կոնստրուկցիաների հենքով ապակեպատ կամ պոլիկարբոնապատ կառույցներ են` իրենց ջեռուցման, ստվերարկման, ստվերարկման լուսաքողարկման, ասիմիլյացիոն լուսավորությամբ կամ առանց դրա, կաթիլային ոռոգման, ոռո կլիմայի կառավարման ավտոմատ էլեկտրական ու համակարգչային ժամանակակից համակարգերով, իրենց շահագործման ործման ու սպասարկման օժանդակ տնտեսություններով (սառնարանային, ( տեսակավորման, փաթեթավորման և այլն),

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

22

Բիզնես նախագիծ

նախատեսված հողային կամ հիդրոպոնիկ եղանակներով բուսաբուծական արտադրանքի արտադրության համար: Մեկ տասնյակից ավել ջերմատուն արտադրող առաջատար կազմակերպություններից կազմակերպությունների ստացված տեղեկատվության համաձայն ջերմատան 1 մ2 արժեքը տատանվում է 140-ից 200 ԱՄՆ դոլարի սահմաններում ` կախված տեխնիկական հագեցվածության աստիճանից: Ծրագրով նախատեսված ած ջերմատները հագեցված կլինեն հետևյալ հիմնական տեխնիկական միջոցներով և համակարգերով. համակարգերով • Ուղղահայաց և հորիզոնական ստվերարկման համակարգ • Կաթիլային ոռոգման ման համակարգ • Ոռոգման ջրի ուլտրամանուշակագույն ախտահանման համակարգ • Կոնդենսատի հավաքման և վերաօգտագործման համակարգ • Ջեռուցման ավտոմատ համակարգ • CO2 –ի դոզավորման համակարգ • Բարձր ճնշման մառախլագոյացման մա համակարգ • Օդափոխման համակարգ • Միկրոկլիմայի համակարգչային կառավարման համակարգ

1.5. Լոլիկի

աճեցումը

Արտադրության տեխնոլոգիա

կատարվելու

է

հիդրոպոնիկ

եղանակով եղանակով`

կենտրոնական

ավտոմատացված համակարգի վերահսկմամբ: Սածիլի տնկման պահից 2 ամիս անց ստացվում է առաջին բերքը: բերքը Լոլիկի ամսական բերքատվությունը կախված սեզոնից տատանվում է 1.5-10 կգ/մ2: Ագրոնոմիական

և

ֆինանսական

տեսանկյունից

լոլիկի

արտադրությունը

նպատակահարմար է սկսել սեպտեմբեր ամսից, քանի որ այդ դեպքում, դեպքում պայմանավորված սեզոնայնության գործոնով, ամենաշատ բերքը ստացվում է հունվար-մայիս մայիս ամիսներին, այն ժամանակ, երբ լոլիկի գինը հասնում է առավելագույնին: Առաջին տարում (2012թ թ.) արտադրանք ստացվում է միայն նոյեմբեր և դեկտեմբեր ամիսներին:

Գործունեության

երկրորդ

տարվանից

սկսած`

ամսական

կտրվածքով

արտադրանքի ծավալները բերված է ստորև: Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

23

Բիզնես նախագիծ

Արտադրանքի Արտադրանք ի ծավալներն ըստ ամիսների Արտադրանք [կգ [կգ/մ2 կգ մ2] մ2 Ամիս

Սեզոնայնության գործոն

2013

2014

2015

11,0% 12,0% 14,0% 15,0% 16,0% 18,0% 3,0% 0,0% 0,0% 0,0% 3,0% 8,0% 100,0%

6,05 6,60 7,70 8,25 8,80 9,90 1,65 0,00 0,00 0,00 1,65 4,40 55,00

6,05 6,60 7,70 8,25 8,80 9,90 1,65 0,00 0,00 0,00 1,65 4,40 55,00

6,60 7,20 8,40 9,00 9,60 10,80 1,80 0,00 0,00 0,00 1,80 4,80 60,00

3 223 000

3 223 000

3 516 000

Հունվար Փետրվար Մարտ Ապրիլ Մայիս Հունիս Հուլիս Օգոստոս Սեպտեմբեր Հոկտեմբեր Նոյեմբեր Դեկտեմբեր Ընդամենը միավոր արտադրանք(կգ/մ արտադրանք կգ/մ2) կգ/մ ) Ընդամենը լոլիկի արտադրանք(կգ/տարեկան) արտադրանք կգ/տարեկան)

1.6.

Արտադրության մեջ գործածվող մարդկային ռեսուրսներ

6 հա ջերմատնային տնտեսության բնականոն գործունեության համար անհրաժեշտ է մոտ 105 աշխատակից`15 վարչական և 90 արտադրական: Աշխատանքների մեծ մասն ավտոմատացված են և կարգավորվում են կենտրոնական վերահսկման համակարգով: Բացի հիմնական աշխատուժից գործունեության առաջին և երկրորդ նախատեսվում

է

Հոլանդիայից

հրավիրել

աճեցնող

մասնագետ

տարիներին

լոլիկի

աճեցման

տեխնոլոգիական խորհրդատվության խորհրդատվությ համար:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

24

Բիզնես նախագիծ

Աշխատա կիցների քանակ

1 անձի գծով ամբողջական ամսական աշխատավարձի ծախսեր (ԱՄՆ դոլլար)

Ընդամենը տարեկան աշխատավարձի ծախսեր (ԱՄՆ դոլլար)

Տնօրեն/Արտադրության Տնօրեն Արտադրության կառավարիչ

1

2 190

26 277

Կառավարչի տեղակալ (մատակարարում մատակարարում, մատակարարում վաճառք) վաճառք

1

1 651

19 815

Ֆինանսական տնօրեն/հաշվապահ տնօրեն հաշվապահ

1

1 517

18 200

Հաշվետար Գյուղատնտես Բերքի պաշտպանության մասնագետ

1 1 1

574 1 382 1 382

6 892 16 585 16 585

Ճարտարագետ Համակարգչային մասնագետ

1 1

1 382 1 382

16 585 16 585

Ջեռուցման համակարգի մասնագետ

1

1 382

16 585

Էլեկտրատեխնիկ

1

709

8 508

Ջրմուղագործ Պահակ Հոլանդացի հրավիրված աճեցնող (հաջորդ հաջորդ տարիներին) տարիներին

1 4

709 246

8 508 11 815 21 000

Ընդամենը հաստատուն աշխատավարձի ծախսեր Բանվոր Ընդամենը փոփոխուն աշխատավարձի ծախսեր Ընդամենը աշխատավարձի ծախսեր

15

14 506

203 938

90 90

330 330

356 289 356 289

105

14 836

560 228

Պաշտոն

1.7. Ծրագրի իրականացման ժամանակացույց Ջերմատնային տնտեսության կառուցումը նախատեսվում է սկսել իրականացնել ֆինանսավորման պահից: Ըստ հոլանդական և օտարերկյա այլ ջերմատներ ջե կառուցող ընկերությունների 6 հա տարածքով ժամանակակից ջերմատան կառուցումը, կառուցումը կախված մի շարք գործոններից, տևում է 4-88 ամիս: Սածիլի տնկման պահից 2 ամիս անց ստացվում է առաջին բերքը: բերքը

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

25

Բիզնես նախագիծ

5. Ներդրումների պլանավորում 5.1.

Ներդրումների ծավալը և ուղվածությունը

Ներդրումների ծավալը, ելնելով ջերմատներ արտադրող և մատակարարող մի շարք ընկերությունների ներկայացրած միջին գներից, 1մ2 հաշվով տատանվում են 140-200 ԱՄՆ դոլարի սահմաններում` կախված տեխնիկական հագեցվածության աստիճանից: աստիճանից 6,5 հա հողատարածքի վրա 5,8 հա ջերմատուն կառուցելու ծրագիրն իրագործելու համար անհրաժեշտ է կատարել մոտ 10,64 մլն ԱՄՆ դոլարի ներդրումներ, ներդրումներ որի մեծ մասը պահանջվում է ջերմատան կառուցապատման և տեխնիկակական վերազինման համար (մոտ 82,7%): Մնացած մասը անհրաժեշտ է հողի գնման (7%), ենթակառուցվածքներից օգտվելու իրավունքի ձեռք բերման(3,2%) բերման և շրջանառու միջոցների համալրման համար(7,1%):

Ներդրումների կառուցվածքը

Շրջանառու միջոցների համալրում 7%

Հողատարածք 7%

Ենթակառուցվածքնե րից օգտվելու իրավունք 3%

Այլ համակարգեր և սարքավորում 13% Ջերմատան կոնստրուկցիաներ (ներառյալ ապակի) ապակի 35%

Ոռոգման համակարգ 11%

Ստվերարկման համակարգ 6%

Ջեռուցման համակարգ(ներառյա լ CO2 համակարգ) 18%

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

26

Բիզնես նախագիծ

Ներդրումներ Գին [ԱՄՆ դոլար]

Մասնաբաժինը ընդհանուր ներդրումներում

Հողատարածք

743 333,3

7,0%

Ենթակառուցվածքներից օգտվելու իրավունք

337 500,0

3,2%

3 690 901,4 1 894 435,2

34,7% 17,8%

637 965,2

6,0%

Ոռոգման համակարգ Այլ համակարգեր և սարքավորում

1 136 599,4 1 436 765,2

10,7% 13,5%

Շրջանառու միջոցների համալրում Ընդամենը ներդրումներ

760 000

7,1%

10 637 499,7

100%

Ջերմատան կոնստրուկցիաներ (ներառյալ ներառյալ ապակի) Ջեռուցման համակարգ(ներառյալ CO2 համակարգ) Ստվերարկման համակարգ

Շրջանառու միջոցների համալրում Գործունեության առաջին տարիներին շրջանառու միջոցների համալրման համալր և ընթացիկ ծախսերը հոգալու համար անհրաժեշտ է մոտ 760 հազար ԱՄՆ դոլար: Ընթացիկ ծախսերի մեծ մասը կազմում են ձեռք բերված ապրանքների գծով մատակարարներին վճարված ԱԱՀ-ն, ԱԱՀ երկարաժամկետ վարկի տոկոսագումարի ծախսերը, փոփոխուն և հաստատուն աշխատավարձի գծով ծախսերը և տնկանյութերի ձեռք բերումը:

5.2.

• Ջերմատներ

Ֆինանսավորման ձևերը, ձևերը պայմանները և աղբյուրները արտադրող

(կամ

մատակարարող)

երկրների

ֆինանսական

հաստատություններից հայկական բանկերի միջոցով առավել մատչելի երկարաժամկետ վարկերի ներգրավում` ջերմոց արտադրողներից ձեռքբերումների արժեքի չափով: Նշված արտաքին վարկերի ստացման համար կպահանջվի տվյալ երկրների րների ապահովագրական կազմակերպությունների կողմից դրանց ապահովագրում • Ջերմատներ

կառուցող (կամ մատակարարող) օտարերկրյա ընկերությունների

կողմից ջերմատների կառուցումը ֆինանսական վարձակալությամբ իրականացում: իրականացում • Հայկական

բանկերի

կողմից

ներդրումային

ծրագրի

մինչև

80

տոկոսի

վարկավորում`ներդրողների կողմից ծրագրի արժեքի 20 տոկոսի չափով սեփական միջոցների ապահովման պայմաններում: պայմաններում

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

27

Բիզնես նախագիծ

6. Ֆինանսական պլանավորում 5.3.

Նախագծի մուտքային ցուցանիշները

Ֆինանասական հաշվարկները կատարվել են 6,5 հա հողատարածքի վրա կառուցվող 5.8 հա ջերմատան համար: Ցուցանիշի անվանումը Նախագծի իրականացման սկիզբը Պլանավորման հորիզոնը Արժույթի միավոր Փոխարժեք ԱՄՆ դոլար/ ՀՀ դրամ Երկարաժամկետ վարկի տոկոսադրույք (%)

5.4.

Ցուցանիշի Ֆինանսավորման պահից 8 տարի ԱՄՆ դոլար 390 10%

Հաշվարկների իրականացման համար հիմնական ենթադրությունները

Յուրաքանչյուր ներդրումային ծրագրի արդյունավետության հաշվարկման և գնահատման համար մասնագետների կողմից օգտագործվում են որոշակի ցուցանիշների համակարգ: Ծրագրի ֆինանսական վերլուծության նպատակը դրա շահութաբերության գնահատումն է: Անհրաժեշտ է համոզվել, համոզվել որ ծրագրում միջոցներ ներդնելը համարվում է ավելի արդյունավետ, քան միջոցների այլընտրանքային օգտագործումը: օգտագործումը Այլընտրանքային տարբերակ կարող է լինել •

Ծրագրին մասնակցելուց հրաժարվելը –այս դեպքում ներդրողը ոչինչ չի կորցնում և ոչինչ չի ստանում

•

Դրամական միջոցների միջո օգտագործումը երաշխավորված միջին եկամուտ ստանալու համար (օրինակ` բանկում ավանդ ներդնելով): ներդնելով

Առնվազն վերը նշված երկու այլընտրանքային տարբերակները պետք է հաշվի առնվեն ֆինանսական վերլուծություն կատարելու ժամանակ:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

28

Բիզնես նախագիծ

Զեղչման տոկոս Որպես զեղչման գործակից վերցվել է կապիտալի միջին կշռված արժեքը(WACC): արժեքը WACC-ի հաշվարկման բանաաձևն է.

Որտեղ` ընդհանուր կապիտալի մեջ պարտավորությունների կշիռը պարտավորությունների արժեքը % ընդհանուր կապիտալի մեջ սեփական կապիտալի կշիռը սեփական կապիտալի արժեքը % շահութահարկ

Քանի որ ծրագիրը նախատեսվում է իրականացնել 80% փոխառու և 20% ներդրողների միջոցների հաշվին, հետևաբար wd և wc համապատասխանաբար կլինեն 0,8 և 0,2: rd-ն երկարաժամկետ վարկի տոկոսադրույքն է և հավասար է 10%: Ծրագրում գումար չներդնելու դեպքում դրամական միջոցները կարելի է ներդնել բանկում` որպես ավանդ: ավանդ Այս փաստը պետք է հաշվի առնել WACC հաշվարկելու ժամանակ: Հետևաբար սեփական կապիտալի արժեքը`

-ն,

ընդունվել է որպես հանրապետության տարածքում առկա ավանդի տարեկան

միջին տոկոսը (7%): Սովորաբար հաշվարկվում է փոխառու միջոցների ծախսերը հարկումից հետո, բայց քանի որ ծրագրով նախատեսված գործունեության դեպքում շահութահարկ չի կիրառվում, W 1

T -ի փոխարեն օգտագործում ործում ենք միայն W ::

Այսպիսով, WACC= 0.8*10%+0.2*7%= 9.4%

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

29

Բիզնես նախագիծ

5.5.

Հասույթի դինամիկայի կանխատեսում և եկամուտների պլանավորում

2013թ թ. Լոլիկի ամսական արտադրություն կգ/մ կգ մ2

6.05

6.60

8.25

7.70

9.90

8.80

4.40 1.65

1.65 0.00

0.00

0.00

Լոլիկի ամսական բերքատվությունը կախված սեզոնից տատանվում է 1.5-10 կգ/մ2: Մետր քառակուսու հաշվով նվազագույն բերքը ստացվում է հուլիս և նոյեմբեր, նոյեմբեր իսկ առավելագույնը`մայիս և հունիս ամիսներին: Հաշվի առնելով հոլանդացի մասնագետների փորձը և Հայաստանի բնակլիմայական պայմանները` առաջին երկու տարիների բերքատվությունը համապատասխանաբար գնահատվել է 55 և 60կգ/մ2 : Շուկայի հետազոտությունների, հետազոտությունների ֆինանսական հաշվարկների արդյունքում և գործառնական նկատառումներով արտադրողի տարեկան միջին իրացման գին(ex work) սահմանվել է 1,2 ԱՄՆ դոլար: Լոլիկի արտադրությունը արտադրությունը, վաճառքից ստացված հասույթը հասույթը և զուտ շահույթն շահույթն ըստ տարիների

Արտադրություն Վաճառքից հասույթ Զուտ շահույթ

Չափման միավոր տոննա հազար ԱՄՆ դոլար//կգ

Copyright

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

355 425

3223 3868

3223 3868

3516 4219

3516 4219

3516 4219

3516 4219

3516 4219

3516 4219

-353

1103

1343

1904

2112

2279

2288

2283

2276

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

30

Բիզնես նախագիծ

5.6.

Ծախսերի պլանավորում

Ջերմատանն աճեցվող լոլիկի համախառն ծախսերի կառուցվածքը հետևյալն է` 36% փոփոխուն և 64% հաստատուն համախառն ծախսեր:

Լոլիկի Համախառն Ծախսերի Կառուցվածքը Համախառն հաստատու ն ծախեր 36%

Համախառն փոփոխուն ծախսեր 64%

Փոփոխուն ծախսերն իր մեջ ներառում է ջեռուցման(27%), փոփոխուն աշխատավարձի ծախսերը (28,8%), և տնկանյութի ձեռք բերման գծով ծախսերը (15%): Աղյուսակ 4. Փոփոխուն ծախսեր, հազար ԱՄՆ դոլար

Տնկանյութ Սուբստրատ Բերքի պաշտպանություն Ջուր Պարարտանյութի օգտագործում Ջեռուցում Էլեկտրաէներգիա Պահեստավորում/պաղեցում Փոփոխուն աշխատավարձ Այլ փոփոխուն ծախսեր Համախառն փոփոխուն ծախսեր

Միավորի ծախս (ԱՄՆ ԱՄՆ դոլլար/ դոլլար/ մ2) 2,94 0,70 1,54 0,17 1,40

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

172,28 41,02 15,04 1,70 13,67

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

172,28 41,02 90,24 10,20 82,04

5,72 1,18 0,25 6,08 0,82 20,81

55,91 11,52 0,00 59,38 10,90 381,4

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

335,45 69,10 14,65 356,29 47,93 1215,7

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

31

Բիզնես նախագիծ

Փոփոխուն ծախսերի կառուցվածք Տնկանյութ 4%

15%

Սուբստրատ 4% Բերքի պաշտպանություն

29% 7% 1%

Ջուր

7% Պարարտանյութի օգտագործում

5% 1%

Ջեռուցում

27%

Էլեկտրաէներգիա Փոփոխուն աշխատավարձ Այլ փոփոխուն ծախսեր

Հաստատուն ծախսերի մեջ մտնում են ամորտիզացիոն մասհանումները (55%), հաստատուն աշխատավարձի ֆոնդը (31,72%), պահպանման ծախսերը (7%) և գրասենյակային ծախսերը (4%): Մաշվածությունը հաշվարկվել է ուղիղ գծային բանաձևով, առանց մնացորդային արժեքի: Տեխնիկական սպասարկման և սարքավորումների պահպանման ծախսերը հաշվարկվել են հիմք ընդունելով ամորտիզացիոն հատկացումների տարեկան չափը: Առաջին երկու տարիների համար պաhպանման ծախսերը վերցվել են ամորտիզացիոն մասհանումների համապատասխանաբար 5% և 10%-ի չափով, իսկ դրանից հետո ենթադրվում է, որ հաստատուն ծախսերը տարեկան կաճեն 10%-ով:

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

32

Բիզնես նախագիծ

Հաստատուն ծախսեր, հազար ԱՄՆ դոլար

Հաստատուն աշխատավարձի ծախսեր Գրասենյակային ծախսեր Պահպանում Մաշվածություն Այլ հաստատուն ծախսեր Համախառն հաստատուն ծախեր

Միավորի ծախս (ԱՄՆ ԱՄՆ դոլլար/ դոլլար մ2) մ2

2012

2013

2014

2015

2016

2017

3,5

96,97

262,94

203,94

203,94

203,94

203,94

0,5

14,01

28,01

28,01

28,01

28,01

28,01

2,3

0,00

19,07

38,13

41,95

46,14

50,75

6,7

0,00

389,76

389,76

389,76

389,76

389,76

0,3

2,22

14,00

13,20

13,27

13,36

13,45

13,1

113,19

713,77

673,04

676,93

681,21

685,91

Հաստատուն Այլ հաստատուն ծախսեր 2%

Մաշվածություն 55%

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

Բիզնես նախագիծ

5.7.

Ինքնարժեքի հաշվարկ

ԱՄՆ դոլար/մ դոլար մ2

Միավորի ծախսեր

Միավորի ընդամենը փոփոխուն ծախսեր Ջեռուցում Փոփոխուն աշխատավարձի ծախսեր Տնկանյութ Այլ փոփոխուն ծախսեր

Միավորի ընդամենը հաստատուն ծախսեր Պահպանում Մաշվածություն Այլ հաստատուն ծախսեր

Միավոր արտադրական ծախսեր

20,81 5,72

ԱՄՆ դոլար/ դոլար կգ 1-ին ին տարի 0,38 0,10

ԱՄՆ դոլար/ դոլար կգ 2-րդ րդ տարի 0,38 0,10

ԱՄՆ դոլար/ դոլար կգ 3-րդ րդ տարի 0,35 0,10

6,08 2,94 6,06 13,12

0,11 0,05 0,33 0,24

0,11 0,05 0,33 0,24

0,10 0,05 0,10 0,22

2,25 6,65 4,22 33,92

0,04 0,12 0,08 0,62

0,04 0,12 0,08 0,62

0,04 0,11 0,07 0,57

Ինքնարժ Ինքնար ժեքի կառուցվածքը կառուցվածքը Ջեռուցում 12% Տոկոսագումար 30%

Փոփոխուն աշխատավարձի ծախսեր 12% Տնկանյութ 6%

Այլ հաստատուն ծախսեր 9% Մաշվածություն 14%

Պահպանում 5%

Այլ փոփոխուն ծախսեր 12%

Ինքնարժեքի կառուցվածքում զգալի մասը կազմում են վարկի տոկոսային ծախսերը(31%), դա պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ ներդրումների ֆինանսավորման 80% նախատեսվում է իրականացնել փոխառու միջոցներ հաշվին: Վարկի ամբողջական մարումից հետո լոլիկի լրիվ ինքնարժեքը, որը կազմում է 0,81 ԱՄՆ դոլար (սկսած 3-րդ տարվանից), կնվազի մոտ 31%-ով և կկազմի 0,57 ԱՄՆ դոլար: դոլար Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

34

Բիզնես նախագիծ

5.8.

Հարկման համակարգ

Շահութահարկի մասին>> ՀՀ օրենքի շահութահարկից Շահութահարկ-Ըստ <<Շահութահարկի ազատվում են գյուղատնտեսական արտադրանքի արտադրությամբ զբաղվող հարկատուները`իրենց կողմից գյուղատնտեսական արտադրանքի(մասնավորապես մասնավորապես,պալարապտղային, բանջարային, բոստանային մշակաբույսերը և փակ գրունտի արտադրանքը) իրացումից ստացված եկամտի մասով: Հետևաբար ծրագրով նախատեսված ջերմատան արտադրանքի իրացումից ստացված եկամուտը շահութահարկով չի հարկվում: Ավելացված Արժեքի Հարկի մասին>> ՀՀ օրենքի ԱԱՀ վճարող համարվող ԱԱՀ -Ըստ <<Ավելացված անձանց կողմից նույն օրենքով սահմանված հատուկ ապրանքների1 մասով մաքսային մարմինների հաշվարկված ԱԱՀ-ի ԱԱՀ գումարների պետական բյուջե վճարման ժամկետը հետաձգվում է հայտարարագրման օրվանից երեք տարի ժամկետով, եթե ապրանքների մաքսային արժեքը գերազանցում է 300 մլն դրամը: Հետևաբար ծրագրով նախատեսված ջերմատան կառուցման համար ներմուծվող ապրանքների և սարքավորումների գծով վճարման ենթակա ԱԱՀ վճարման ժամկետը հետաձգվում է երեք տարով: <<Ավելացված Արժեքի Հարկի մասին>> ՀՀ օրենքով ԱԱՀ-ի զրոյական դրույքաչափ է կիրառվում ՀՀ մաքսային սահմանից դուրս <<արտահանում ազատ շրջանառության համար>> մաքսային ռեժիմով արտահանվող ապրանքների հարկվող շրջանառության նկատմամբ: Քանի որ ծրագրով նախատեսվում է, որ ամբողջ բերքը պետք է արտահանվի, արտահանվի ուստի մատակարարներին վճարված և ներմուծման ժամանակ վճարված ԱԱՀ-ն ԱԱՀ ամբողջությամբ ենթակա է վերադարձման:

Մաքսատուրք - Ջերմատուն կառուցելու համար անհրաժեշտ ներմուծվող սարքավորումների և տեխնիկայի մոտ 20%-ի համար է ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված 10% մաքսատուրք, իսկ մնացած 80%-ի 80% համար սահմանված է 0%:

1

Ջերմատուն կառուցելու համար անհրաժեշտ սարքավորումների և տեխնիկայի հիմնական մասը մտնում է տվյալ օրենքով սահմանված հատուկ ապրանքների մեջ Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

35

Բիզնես նախագիծ

5.9.

Ֆինանսական արդյունքի մասին հաշվետվություն

Ֆինանսական արդյունքի մասին հաշվետվություն (տարեկան/հազար ԱՄՆ դոլլար) 2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

2020

Հասույթ լոլիկի վաճառքից Լոլիկի արտադրանքի փոփոխուն ծախսեր Սահմանային շահույթ Հաստատուն ծախսեր Իրացման ծախսեր

425,44

3 867,60

3 867,6

4 219,20

4 219,20

4 219,20

4 219,20

4 219,20

4 219,20

381,42

1 219,21

1 219,21

1 219,21

1 219,21

1 219,21

1 219,21

1 219,21

1 219,21

44,01

2 648,39

2 648,39

2 999,99

2 999,99

2 999,99

2 999,99

2 999,99

2 999,99

113,19

713,77

673,04

676,93

681,21

685,91

691,09

696,79

703,05

-

20,51

20,51

20,51

20,51

20,51

20,51

20,51

20,51

Շահույթ նախքան տոկոսները և հարկումը

(69,18)

1 914,10

1 954,84

2 302,55

2 298,27

2 293,56

2 288,39

2 282,69

2 276,43

Երկարաժամկետ վարկի տոկոսային ծախսեր

283,67

811,07

611,53

398,78

186,71

14,77

Շահույթ նախքան հարկումը

(352,85)

1 103,03

1 343,30

1 903,76

2 111,55

2 278,80

Շահութահարկ

Զուտ շահույթ

(352,85)

1 103,03

Copyright

-

-

1 343,30

1 903,76

2 111,55

2 278,80

-

2 288,39 2 288,39

-

2 282,69 2 282,69

-

2 276,43 2 276,43

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

36

Բիզնես նախագիծ 5.10. Կանխատեսված դրամական միջոցների մասին հաշվետվություն (հազար ԱՄՆ դոլար) դոլար) 2012

2013

2014

2015

Զուտ շահույթ Ամորտիզացիոն ծախսեր Կրեդիտորական պարտքի ավելացում(նվազում)

(352,8) -

1103,0 389,8

1 343,3 389,8

1 903,8 389,8

-

-

-

Այլ գործառնական գործունեությունից ավելացում (ԱԱՀ ԱԱՀ) Դեբիտորական պարտքի նվազում(ավելացում) Գործառնական գործունեությունից այլ նվազումներ (ԱԱՀ ԱԱՀ)

85,1 (490,5)

184,8 405,4 (184,8)

(758,3)

2016

2017

2018

2019

2020

2 111,6 389,8

2 278,8 389,8

2 288,4 389,8

2 282,7 389,8

2 276,4 389,8

-

-

-

-

-

-

188,5

189,2

(188,5)

(189,2)

190,1 (190,1)

191,0 (191,0)

192,1 (192,1)

193,2 (193,2)

194,5 (194,5)

1 898,2

1 733,1

2 293,5

2 501,3

2 668,6

2 678,1

2 672,5

2 666,2

8 510,0 2 127,5

(1 418,3)

(2 127,5)

(2 127,5) (2 127,5)

(709,2)

-

-

-

10637,5

(1 418,3)

(2 127,5)

(2 127,5) (2 127,5)

(709,2)

-

-

-

1,7 1,7

479,9 1,7 481,6

(394,4) 481,6 87,2

166,0 87,2 253,2

1 959,4 627,0 2 586,4

2 678,1 2 586,4 5 264,5

2 672,5 5 264,5 7 937,0

2 666,2 7 937,0 10603,2

ԳՈՐԾԱՌՆԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ

Դրամական զուտ հոսքեր գործառնական գործունեությունից ՆԵՐԴՐՈՒՄԱՅԻՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ

Ներդրումային գործունեությունից դրամական միջոցների ելքեր Ներդրումային գործունեությունից այլ հոսքեր

Դրամական զուտ հոսքեր ներդրումային գործունեությունից

(9877,5)

(9 877,5)

ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՒՆԵՈՒԹՅՈՒՆ

Աճ(նվազում) երկարաժամկետ վարկերում Սեփական կապիտալ Վճարված շահաբաժիններ Ֆինանսական գործունեությունից այլ հոսքեր

Դրամական զուտ հոսքեր ֆինանսական գործունեությունից

Ընդամենը դրամական միջոցների զուտ հոսքեր Դրամական միջոցների սկզբնական մնացորդ Դրամական միջոցների վերջնական մնացորդ

373,8 253,2 627,0

37 Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

Բիզնես նախագիծ

7. Նախագծի արդյունավետության գնահատում 7.1.

Նախագծի արդյունավետության գնահատման մեթոդաբանություն

Նախագծի արդյունավետության գնահատման համար օգտագործվել են հետևյալ ցուցանիշները.

•

NPV(Զուտ Ներկա Արժեք) Արժեք

•

IRR (Շահութաբերության Շահութաբերության ներքին դրույք)

•

Payback period(Հետգնման Հետգնման ժամկետ)

•

Discounted Payback period(Զեղչված period( հետգնման ժամկետ)

•

Profitability Index (Շահութաբերո Շահութաբերության ինդեքս)

NPV(Զուտ Արժեք)) -Դրամական միջոցների ապագա հոսքերի զուտ ներկա NPV( Զուտ Ներկա Արժեք արժեքն է: Հաշվարկվել է հետևյալ բանաձևով

ₒ

!

1

"

0 !

1

"

0

2

⋯

1

"

2

# $%&'( $%&'( )#' *'+, -(./+

2 1 "

Որտեղ`

CF(Cash Flow)=դրամական դրամական հոսքեր "

կապիտալի միջին կշռված գին

1

ընդհանուր կապիտալի մեջ պարտավորությունների կշիռը պարտավորությունների արժեքը % ընդհանուր կապիտալի մեջ սեփական կապիլատիլ կշիռը սեփական կապիտալի արժեքը % # $%&'( )#' *'+, -(./+

Ելքային տարվա դրամական հոսքեր

NPV-ն հաշվարկվել է հիմք ընդունելով ջերմատան կառուցումից հետո 8 տարվա ընթացքում սպասեվելիք ազատ դրամական միջոցները: Ազատ դրամական միջոցները գործառնական դրամական միջոցների և կապիտալ ծախսերի տարբերությունն են: 8-րդ տարվանից հետո ենթադրվում է, է որ ջերմատունը հնարավոր է վաճառել հաշվեկշռային արժեքով:

դրույք)) – Ներքին դրույք, որի ժամանակ NPV Շահութաբերության ներքին դրույք IRR ((Շահութաբերության վերցվում է հավասար զրոյի: Եթե շահութաբերության ներքին դրույքը մեծ է կապիտալի միջին կշռված արժեքից հետևաբար ծրագիրը համարվում է եկամտաբեր: եկամտաբեր 38 Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

Բիզնես նախագիծ

Payback period(Հետգնման period(Հետգնման ժամկետ) ժամկետ)- Ժամանակի հատված, որն անհրաժեշտ է ներդրումների ծախսերը վերականգնելու համար: Discounted Payback period(Զեղչված period(Զեղչված հետգնման ժամկետ) ժամկետ)- Ժամանակի հատված, որն անհրաժեշտ է ներդրումների ծախսերը վերականգնելու համար` հաշվի առնելով զեղչման տոկոսը: Profitability Index (Շահութաբերության ինդեքս)- Ինդեքս, որը ցույց է տալիս ծրագրի (Շահութաբերության ինդեքս) ծախսերի և եկամուտների հարաբերակցությունը: հարաբերակցությունը Եթե PI<1, ապա ծրագրի վրա կատարվող ծախսերը ավելի շատ են, քան ակնկալվող եկամուտները: Սեփական կապիտալի շահութաբերության(ROE) գործակիցը ցույց է տալիս միավոր շահութաբերության սեփական կապիտալին բաժին ընկնող զուտ շահույթի մեծությունը, որը որոշվում է հետևյալ բանաձևով` ROE = Շզ / ՍԿ որտեղ` Շզ –ն զուտ շահույթի մեծությունն է, իսկ ՍԿ –ն` սեփական կապիտալի միջին տարեկան արժեքը:

7.2.

Ծրագրի արդյունավետության գնահատում

Հաշվարկների արդյունքում ստացվել են արդյունավետության հետևյալ ցուցանիշները: Ցուցանիշի անվանումը

Ցուցանիշի արժեքը

Հետգնման ժամկետ

Չափման միավոր

4,97

տարի

6,77

տարի

Շահութաբերությունն ըստ հասույթի`` առաջին 6 տարիների

39,60%

%

Շահութաբերություն ըստ հասույթի` սկսած 7-րդ տարվանից

54,08%

%

19,42%

%

Զեղչված Հետգնման ժամկետ

ROE(Return on investment)/ Սեփական կապիտալի շահութաբերություն NPV/ Զուտ ներկա արժեք

9 368 547,91

IRR/Ներքին տոկոսադրույքի վերադարձ

21,95%

PI/Շահութաբերության ինդեքս

ԱՄՆ դոլար %

1,91

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

39

Բիզնես նախագիծ

Copyright

© Armenian Harvest Promotion Center www.ahpc.am

40