FAC105 - Finansiële Rekeningkunde by Akademia

FinansiĂŤle Rekeningkunde

© Kopiereg 2012 Onder redaksie van Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOD (POK), DEd (Unisa). ’n Publikasie van Kraal-Uitgewers. Alle regte voorbehou. Adres: H/v D.F. Malan- & Eendrachtstraat, Kloofsig, Pretoria Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046 E-pos: steyn@kraaluitgewers.co.za Webtuiste: www.kraaluitgewers.co.za Gedruk en gebind deur Aksent Media, tel: 082 445 4513 Eerste druk 2012 ISBN: 978-1-920568-17-7 Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.

akademia jou oop, afrikaanse leertuiste

w w w. a k a d e m i a . a c . z a

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Inhoudsopgawe Programoorsig................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ......................................................................... ......................................... 4 Inleiding ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ .................................................................................... .................................................... 5 Vakleeruitkomste ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ .................................................................... .................................... 6 Woordomskrywing vir evaluering................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ....................................................................... .......................................7 .......7 StudieStudie-eenheid 1: Inleiding tot Finansiële Rekeningkunde................................................................ ........................................................................................... ........................................................... 9 1.1

Studie-eenheid leeruitkomstes .................................................................................. 9

1.2

Verrykende bronne ...................................................................................................... 9

1.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................... 10

1.4

Inleiding ....................................................................................................................... 15

1.5

Die noodsaaklikheid van Finansiële Rekeningkunde ........................................... 17

1.5.1

Waarom is Finansiële Rekeningkunde noodsaaklik?........................................... 17

1.5.2

Basiese funksies van die Finansiële Rekeningkunde .......................................... 17

1.5.3

Die teboekstelling van saketransaksies ................................................................. 18

1.6

Beginsels van toepassing in die opstel van basiese finansiële state ................ 30

1.6.1

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) ................................... 30

1.6.2

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) ............................ 35

1.7

Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state .................................. 35

1.8

Basiese finansiële rekords........................................................................................ 41

1.9

Basiese rekonsiliasies ............................................................................................... 43

1.9.1

Bankrekonsiliasies ..................................................................................................... 44

1.10

Samevatting ................................................................................................................ 50

1.11

Selfevaluering ............................................................................................................. 51

StudieStudie-eenheid 2: Die inkomstes van sakeondernemings ................................................................ .......................................................................................... .......................................................... 53 2.1

Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 53

2.2

Verrykende bronne .................................................................................................... 54

2.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................... 54

2.4

Inleiding ....................................................................................................................... 57

2.5

Die inkomstes van sakeondernemings ................................................................... 58

2.5.1

Wat is inkomste? ........................................................................................................ 58

2.5.2

Die verskillende tipes inkomstes ............................................................................. 59

2.5.3

Kredietverkope ........................................................................................................... 62

2.6

Die erkenning van inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming64

2.6.1

Die erkenning van inkomste volgens AARP .......................................................... 65

©akademia (MSW)

Bladsy 1

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 2.6.2

Die erkenning van inkomste volgens die IFRS, IAS 18 ....................................... 66

2.7

Die berekening van inkomste................................................................................... 70

2.7.1

Formules om inkomste te bereken .......................................................................... 70

2.7.2

Berekening van wins ................................................................................................. 71

2.7.3

Verliese ........................................................................................................................ 71

2.8

Brondokumente en ander rekeningkundige rekords ............................................ 72

2.8.1

Wat is brondokumente? ............................................................................................ 72

2.8.2

Waar pas brondokument in die rekeningkundige stelsel in?............................... 75

2.9

Samevatting ................................................................................................................ 79

2.10

Selfevaluering ............................................................................................................. 80

StudieStudie-eenheid 3: Bedryfsuitgawes Bedryfsuitgawes ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................... ................................... 81 3.1

Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 81

3.2

Verrykende bronne .................................................................................................... 82

3.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................... 82

3.4

Inleiding ....................................................................................................................... 83

3.5

Die verskillende tipes uitgawes................................................................................ 84

3.5.1

Wat is uitgawes? ........................................................................................................ 84

3.5.2

Tipes uitgawes ........................................................................................................... 85

3.5.3

Opgelope uitgawes .................................................................................................... 87

3.5.4

Vooruitbetaalde uitgawes ......................................................................................... 88

3.6

Die erkenning van uitgawes ..................................................................................... 91

3.6.1

Wat word bedoel met die erkenning van uitgawes? ............................................. 91

3.6.2

Wanneer en hoe word uitgawes erken? ................................................................. 92

3.6.3

Tydsverskille in die erkenning van inkomstes en uitgawes ................................. 92

3.6.4

Die verskil tussen die kontantbasis en die toevallingsgrondslag........................ 93

3.7

Die magtiging van uitgawes ..................................................................................... 94

3.8

Samevatting ................................................................................................................ 98

3.9

Selfevaluering ............................................................................................................. 99

StudieStudie-eenheid 4: Finansiële verslagdoening................................................................ ................................................................................................ ................................................................................. ................................................. 101 4.1

Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 101

4.2

Verrykende bronne .................................................................................................. 101

4.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................. 102

4.4

Inleiding ..................................................................................................................... 106

4.5

Die verslagdoenende entiteit.................................................................................. 107

4.6

Interne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming .................... 108

©akademia (MSW)

Bladsy 2

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 4.6.1

Bestuursrekeningkunde .......................................................................................... 108

4.7

Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming ................. 113

4.7.1

Die verskil tussen Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde .... 113

4.7.2

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) .......................... 114

4.7.3

Finansiële inligting wat nie openbaar bekend gemaak mag word nie ............. 115

4.7.4

Die tipes inligting wat openbaar moet word ......................................................... 116

4.7.5

Verslagdoening oor die finansiële posisie van ŉ onderneming ........................ 117

4.8

Die ontleding van finansiële verslae – ontleding en vertolking ......................... 118

4.8.1

Tegnieke wat gebruik word in ontleding en vertolking ....................................... 119

4.9

Finansiële verhoudings ........................................................................................... 124

4.9.1

Winsgewendheidsverhoudings .............................................................................. 124

4.9.2

Likiditeitsverhoudings .............................................................................................. 126

4.9.3

Aktiwiteitsverhoudings............................................................................................. 127

4.9.4

Langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings ................................................. 129

4.10

Samevatting .............................................................................................................. 130

4.11

Selfevaluering ........................................................................................................... 131

StudieStudie-eenheid 5: Regsaspekte van Finansiële Rekeningkunde Rekeningkunde ................................................................ ............................................................................... ............................................... 133 5.1

Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 133

5.2

Verrykende bronne .................................................................................................. 134

5.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................. 134

5.4

Inleiding ..................................................................................................................... 135

5.5

Die wetlike vereistes van toepassing op die openbaarmaking van finansiële

inligting.................................................................................................................................... 136 5.5.1

Die beginsels van Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) 137

5.5.2

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) .......................... 142

5.5.3

Internasionale Rekeningkundige Standaarde (IAS) ........................................... 145

5.6

Interne Finansiële Rekeningkundige Beleid ........................................................ 149

5.7

Veranderinge in die wetgewing.............................................................................. 161

5.7.1

Faktore in die sakeomgewing ................................................................................ 161

5.8

Samevatting .............................................................................................................. 167

5.9

Selfevaluering ........................................................................................................... 168

Engels/Afrikaanse woordelys ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ............................................................................. ............................................. 171 Bronnelys ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ............................................................................... ............................................... 172 Selfevalueringsriglyne ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ......................................................................................... ......................................................... 180

©akademia (MSW)

Bladsy 3

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Programoorsig Hoër Sertifikaat in Rekeningkunde

Finansiële Rekeningkunde

Koste Rekeningkunde

Ekonomie

Bedryfsinligtingstelsels

Belasting

Ouditkunde

Kliëntediens en Etiek

Sakeberekeninge

Studie-eenheid 1: Inleiding tot finansiële rekeningkunde

Studie-eenheid 1: Inleiding tot koste rekeningkunde

Studie-eenheid 1: Inleiding tot ekonomie

Studie-eenheid 1: Inleiding tot bedryfsinligtingstelsels

Studie-eenheid 1: Inleiding tot belasting

Studie-eenheid 1: Die wese van oudit

Studie-eenheid 1: Kliëntediens en etiek

Studie-eenheid 1: Inleiding tot Sakeberekeninge

Studie-eenheid 2: Bedryfsinkomste

Studie-eenheid 2: Standaard koste rekeningkunde

Studie-eenheid 2: Ekonomiese prestasiemeting

Studie-eenheid 2: Apparatuur en programmatuur

Studie-eenheid 2: Direkte belasting op maatskappy inkomste en winste

Studie-eenheid 2: Algemene ouditbeginsels

Studie-eenheid 2: Kliënte en kliëntebehoeftes

Studie-eenheid 2: Basiese berekeninge

Studie-eenheid 3: Bedryfsuitgawes

Studie-eenheid 3: Proses koste rekeningkundige stelsel

Studie-eenheid 3: Die monetêre sektor

Studie-eenheid 3: Inligtingsbestuur

Studie-eenheid 3: Indirekte belasting

Studie-eenheid 3: Die ouditproses

Studie-eenheid 3: Kliëntediens

Studie-eenheid 3: Koste en Inkomste

Studie-eenheid 4:

Studie-eenheid 4: Die openbare sektor

Studie-eenheid 4: Eindgebruikdienslewering

Studie-eenheid 4: Werknemersbelasting

Studie-eenheid 4: Die ouditverslag

Studie-eenheid 4: Etiese gedrag in die onderneming

Studie-eenheid 4: Eenvoudige en saamgestelde rente berekenings

Studie-eenheid 5: Bestuursbesluitneming en koste analise

Studie-eenheid 5: Die buitelandse sektor

Studie-eenheid 5: Die inligtingstegnologiedepartement

Studie-eenheid 5: Regsvereistes Inkomstebelasting

Studie-eenheid 5: Die rol van interne oudit

Studie-eenheid 5: Etiese gedrag teenoor kliënte

Studie-eenheid 5: Belegging, lenings en aandele

Studie-eenheid 4: Finansiële verslagdoening

Studie-eenheid 5: Regsaspekte van Finansiële Rekeningkunde

Koste rekeningkunde in diensverskaffingsondernemings

©akademia (MSW)

Bladsy 4

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Inleiding Rekeningkunde kan hoofsaaklik opgedeel word in twee hoofkategorieë, naamlik Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde. Finansiële Rekeningkunde kan gedefinieer word as die wyse waarop finansiële inligting bymekaar gemaak en opgesom word, hoofsaaklik vir die gebruik van eksterne partye. Bestuursrekeningkunde, daarenteen, kan gedefinieer word as die voorbereiding van bestuursverslae en rekeninge wat akkurate en tydige finansiële en statistiese inligting bevat wat deur die bestuur van ŉ onderneming benodig word om daaglikse en korttermynbesluite te neem. In hierdie studiegids word daar fokus op Finansiële Rekeningkunde en die toepassing daarvan in die optrek van rekeningkundige verslae waarin die finansiële stand en vordering van ŉ onderneming ontleed word, met ander woorde die verskaffing van waardevolle, akkurate en betroubare finansiële inligting ten opsigte van die doen en late van ŉ sakeonderneming. Hierdie rekeningkundige verslae staan bekend as die finansiële state van die onderneming. Wanneer ŉ sakeonderneming opgerig word, is die hoofdoel om winste te genereer. Om winste te genereer sal die inkomstes van die onderneming meer as die uitgawes moet wees. Dit is belangrik om onderskeid te kan tref tussen inkomstes en uitgawes, asook wanneer elkeen in die finansiële state erken behoort te word. Wanneer ŉ maatskappy verslag doen oor sy finansiële stand deur gebruik te maak van finansiële state, is daar sekere standaarde en riglyne wat gevolg moet word. Hierdie riglyne staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS). Indien die finansiële state van ŉ onderneming nie aan die AARP en die IFRS voldoen nie, kan die finansiële inligting wat in hierdie state vervat is, nie as geloofwaardig beskou word nie, en sal ŉ betrokke onderneming, byvoorbeeld sukkel om finansiering te bekom.

©akademia (MSW)

Bladsy 5

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Vakleeruitkomste

Kennis en begrip Na voltooiing van die vak FINANSIËLE REKENINGKUNDE sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •

Finansiële Rekeningkunde

•

Die inkomstes van sakeondernemings

•

Bedryfsuitgawes

•

Finansiële verslagdoening

•

Regsaspekte van Finansiële Rekeningkunde

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

Die beginsels van Finansiële Rekeningkunde te verstaan en toe te pas in die opstel van basiese finansiële state.

•

Te onderskei tussen die verskillende tipes inkomstes in ŉ onderneming, asook wanneer en hoe hierdie inkomstes erken behoort te word.

•

Te onderskei tussen die verskillende tipes uitgawes in ŉ onderneming, asook wanneer en hoe hierdie uitgawes erken behoort te word.

•

ŉ Onderskeid te tref tussen interne Finansiële Verslagdoening en eksterne Finansiële Verslagdoening.

•

Die vereistes, soos bepaal deur die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde en die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk, te identifiseer en toe te pas.

©akademia (MSW)

Bladsy 6

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Woordomskrywing vir evaluering In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte sal daar van jou verwag word om sekere take te verrig. Dit is belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die woordelys hieronder sal jou hiermee help. Werkwoord Wanneer daar van jou

Omskrywing Moet jy die volgende doen:

verwag word om te: Lys

Lys die name/items wat bymekaar hoort

Identifiseer

Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde

Verduidelik

Ondersoek die moontlikhede, oorweeg en skryf dan jou antwoord (verklaring/verduideliking) neer

Beskryf

Omskryf die konsep of woorde duidelik

Kategoriseer/

Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde

klassifiseer

items/voorwerpe behoort

Analiseer

Om iets te ontleed

Evalueer

Bepaal die waarde van ŉ stelling/stelsel/beleid/ens

Toepas

Pas die teoretiese beginsels toe in ŉ praktiese probleem

Hersien

Evalueer, verbeter en/of wysig ŉ beleid/dokument/stelsel/ens

©akademia (MSW)

Bladsy 7

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Notas

©akademia (MSW)

Bladsy 8

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

StudieStudie-eenheid eenheid 1:1: Inleiding tot tot Finansiële Rekeningkunde

1.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die volgende te demonstreer: •

Die noodsaaklikheid van Finansiële Rekeningkunde

•

Die opstel van basiese finansiële state

•

Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state

•

Die ontleding van basiese finansiële state

•

Basiese finansiële rekeningkundige funksies

•

Basiese finansiële rekords

•

Basiese rekonsiliasies

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

Die belangrikheid van Finansiële Rekeningkunde te ontleed.

•

Die beginsels van toepassing op die opstel van basiese finansiële state toe te pas.

•

Te onderskei tussen die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state.

•

Basiese finansiële state te ontleed.

•

Basiese finansiële rekeningkundige funksies uit te voer.

•

Basiese rekonsiliasies uit te voer.

1.2

Verrykende bronne •

Accounting Issue, 2011. http://www.accountingissue.info/bank-reconciliation.html

•

Accounting Learning Resources. 2011. http://www.bookkeeping-financialaccounting-resources.com/bank-reconciliation-sample.html

•

Averkamp, 2011. Financial Accounting. http://www.accountingcoach.com/onlineaccounting-course/financial-accounting.html

©akademia (MSW)

Bladsy 9

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

BusinessDictionary, 2011. Financial ratios. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-ratios.html

•

BusinessDictionary, 2011. Financial statement. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-statement.html

•

BusinessDictionary, 2011. Generally Accepted Accounting Principles (GAAP) http://www.businessdictionary.com/definition/generally-accepted-accountingprinciples-GAAP.html

•

BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/financialaccounting.html

•

BusinessDictionary, 2011. International Financial Reporting Standards. http://www.businessdictionary.com/definition/International-Financial-ReportingStandards-IFRS.html

•

Cliffsnotes, 2011. Generally Accepted Accounting Principles (GAAP). http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Generally-Accepted-AccountingPrinciples.topicArticleId-21081,articleId-21005.html

•

NetMBA, 2011. http://www.netmba.com/finance/financial/ratios/

•

Simple Studies, 2011. http://simplestudies.com/bank-account-reconciliation.html

•

Tutor2u.net, 2011. http://tutor2u.net/business/gcse/finance_accounts_financial_introduction.htm

•

Victor, D. 2010. Qualitative characteristics of financial statements. http://www.helium.com/items/1758567-qualitative-characteristics-of-financialstatements?page=2

1.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Algemeen Aanvaarde

AARP kan gedefinieer word as rekeningkundige beginsels

Rekeningkundige Praktyk

wat objektiewe standaarde daarstel waaraan finansiële state

(AARP)

moet voldoen, sodat die inligting in finansiële state objektief beoordeel en vergelyk kan word.

Bankrekonsiliasie

Bankrekonsiliasie is die proses waarin transaksies in die rekeningkundige rekords van ŉ sakeonderneming vergelyk

©akademia (MSW)

Bladsy 10

FAC105 Finansiële Rekeningkunde word met die transaksies wat voorkom op die bankstate van die onderneming vir ŉ sekere periode. Aan die einde van die spesifieke periode (gewoonlik aan die einde van elke maand), behoort die saldo volgens die rekeningkundige rekords van die onderneming ooreen te stem met die saldo van die bankstaat. Bate

Die bate omsetsnelheidsverhouding gee ŉ aanduiding van

omsetsnelheidsverhouding

hoe effektief en doeltreffend die maatskappy die hulpbronne tot sy beskikking benut en aanwend.

Bates

Bates kan gedefinieer word as waarskynlike toekomstige ekonomiese voordele wat verkry is, of beheer word deur ŉ bepaalde entiteit as gevolg van transaksies of gebeure wat in die verlede plaasgevind het. Met ander woorde dit is waarskynlik dat daar toekomstige, ekonomiese voordele na die onderneming sal vloei, as gevolg van die gebeurtenis in die verlede (byvoorbeeld toe die bate aangekoop is). (Putra, 2009. http://accounting-financialtax.com/2009/08/definition-of-assets-fasb-conceptstatement-6/)

Dubbelinskrywingsmetode

Die transaksies word deur middel van die dubbelinskrywingsmetode in die rekords van ŉ maatskappy te boek gestel, met ander woorde ten minste twee rekeninge word geaffekteer – die een been van ŉ transaksie word as ŉ debietinskrywing te boek gestel, en die ander been as ŉ kredietinskrywing.

Eienaarsbelang

Die eienaarsbelang van ŉ sakeonderneming is dit wat oorbly nadat die boekwaarde van die onderneming se laste afgetrek is van die boekwaarde van die bates. Met ander woorde: Eienaarsbelang

Bates - Laste

Daar kan ook na eienaarsbelang verwys word as netto bates, netto waarde, ekwiteit of aandeelhouersbelang. (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/owners-

©akademia (MSW)

Bladsy 11

FAC105 Finansiële Rekeningkunde equity.html) Finansiële Rekeningkunde

Finansiële Rekeningkunde kan gedefinieer word as die wyse waarop finansiële inligting bymekaar gemaak en opgesom word, om sodoende die finansiële state van ŉ sakeonderneming op te stel.

Finansiële state

Finansiële state kan gedefinieer word as ŉ opsomming ten opsigte van die wyse waarop die kapitaal van ŉ maatskappy aangewend is, asook die finansiële stand van ŉ sakeonderneming vir ŉ gegewe finansiële periode. Die basiese finansiële state van ŉ maatskappy sluit in:

Finansiële verhouding

•

Inkomstestaat

•

Balansstaat

•

Kontantvloeistaat

•

Staat van verandering in ekwiteit

ŉ Finansiële verhouding kan gedefinieer word as ŉ finansiële ontledingsvergelyking, waarin sekere items in die finansiële state, in verhouding tot mekaar uitgedruk word. Met ander woorde die logiese onderlinge verband tussen verskeie syfers in die finansiële state word deur middel van ŉ finansiële verhouding uitgedruk. (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/financialratios.html)

Gewone dividende dekking

Die gewone dividende dekkingsverhouding gee ŉ aanduiding van die onderneming se vermoë om gewone dividende uit te betaal. Hoe hoër die verhouding, hoe kleiner is die risiko van die aandeelhouers.

Inkomste

Inkomste kan gedefinieer word as die invloei van ekonomiese voordele (kontant, ontvangbare bedrae, ander bates) wat voortvloei uit die gewone bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming, byvoorbeeld die verkoop van goedere, verkoop van dienste, rente, tantième en dividende).

©akademia (MSW)

Bladsy 12

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Inkomste word ook omskryf as: •

Die bruto invloei van ekonomiese voordele gedurende die tydperk;

•

wat in die loop van die normale bedrywighede van die entiteit ontstaan, en

•

wat tot die toename in ekwiteit (behalwe vir bydraes van ekwiteitsaandeelhouers) lei.

(Vorster et al. 2008:308) Internasionale Finansiële

IFRS kan gedefinieer word as riglyne verskaf deur die

Verslagdoeningstandaarde

Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad

(International Financial

(International Accounting Standards Board – IASB), wat

Reporting Standards – IFRS)

deur maatskappye en organisasies gebruik word om

Voortaan sal slegs die Engelse

finansiële state op te trek. Dit is ŉ stel rekeningkundige

akroniem gebruik word.

standaarde wat deur ŉ onafhanklike, nie-winsgewende organisasie ontwikkel is en in ongeveer 100 lande erken en toegepas word. (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/InternationalFinancial-Reporting-Standards-IFRS.html)

Laste

ŉ Las kan gedefinieer word as ŉ huidige verpligting van die onderneming wat voortspruit uit gebeure in die verlede en die delging van die verpligting sal lei tot die uitvloei van ekonomiese voordele (soos fondse). Met ander woorde ŉ las is doodeenvoudig die verpligting (skuld) van die onderneming. (Accounting Basics for Students, 2011. http://www.accounting-basics-for-students.com/defineliability.html)

Likiditeitsverhouding

Likiditeitsverhoudings verskaf inligting ten opsigte van die maatskappy se vermoë om sy korttermyn finansiële verpligtinge na te kom.

Rekonsiliasies

Rekonsiliasies kan gedefinieer word as die proses waardeur twee stelle verwante rekords (gewoonlik saldo’s) van

©akademia (MSW)

Bladsy 13

FAC105 Finansiële Rekeningkunde verskillende bronne (byvoorbeeld rekeninge, rekords, stelsels, ens.) met mekaar vergelyk word. Verskille tussen die twee stelle verwante rekords word geïdentifiseer en ontleed, waarna die nodige regstellings gemaak word, gewoonlik deur middel van joernaalinskrywings (indien nodig). (Simple Studies, 2011. http://simplestudies.com/bankaccount-reconciliation.html) Uitgawes

Uitgawes is die kostes wat verband hou met die inkomstes op die Inkomstestaat. Byvoorbeeld Koste van Verkope is die uitgawe wat veroorsaak word deur verkope. Die uitgawes in die Inkomstestaat hou verband met die tydsperiode in die opskrif van die Inkomstestaat, met ander woorde vir die bepaalde periode is dit die uitgawes wat aangegaan is. Die uitgawes wat geassosieer word met die hoofbesigheid van die onderneming, word na verwys as die bedryfsuitgawes van die sakeonderneming. Met ander woorde uitgawes is die kostes wat deur ŉ sakeonderneming aangegaan word in die proses om inkomste te genereer. (Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/terms/E/expenses.html)

Verlies

ŉ Verlies ontstaan indien die verkope (inkomste) minder is as die bedryfsuitgawes van ŉ sakeonderneming. ŉ Verlies kan dus gedefinieer word as die bedrag waarmee die uitgawes die inkomstes oorskry in die Inkomstestaat. ŉ Verlies kan gelei word op ŉ bepaalde saketransaksie of ten opsigte van alle transaksies vir ŉ bepaalde rekeningkundige periode. Dit word soos volg bereken: Inkomste < Kostes = Verlies (Accountingtools, 2011. http://www.accountingtools.com/definition-loss)

©akademia (MSW)

Bladsy 14

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Winsgewendheidsverhouding Die winsgewendheidsverhoudings van ŉ maatskappy dui aan hoe doeltreffend en effektief die maatskappy is om winste te genereer. Winste

ŉ Wins ontstaan uit die verkoop van ŉ bate (uitgesluit handelsvoorraad). ŉ Wins word gemeet of bereken deur die opbrengs gemaak vanuit die verkope, minus die kosprys van die bate wat verkoop is. Hierdie bedrag word verkry vanuit die rekords van die onderneming. Aangesien die opbrengs wat gemaak word uit die verkope, nie deel uitmaak van die hoofbesigheid van die onderneming nie, word wins uit die verkoop van ŉ bate na verwys as nie-bedryfsinkomste of ander inkomste op die Inkomstestaat. (Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/terms/G/gains.html) ŉ Wins ontstaan indien die verkope (inkomste) meer is as die bedryfsuitgawes van ŉ sakeonderneming. Wins kan dus gedefinieer word as dit wat oorbly nadat alle kostes (insluitende die belasting betaalbaar, asook die dividende wat aan aandeelhouers uitbetaal moet word) afgetrek is van die totale inkomstes van die onderneming. Wins is die beste maatstaf vir die sukses van ŉ sakeonderneming. Dit word soos volg bereken: Wins = Verkope - Totale uitgawes Inkomste > kostes = wins (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/profit.html)

1.4

Inleiding

Finansiële Rekeningkunde behels die rekordhouding van ŉ maatskappy se finansiële transaksies, deur gebruik te maak van gestandaardiseerde riglyne. Die transaksies word te boek gestel, opgesom en geopenbaar in finansiële state.

©akademia (MSW)

Bladsy 15

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Die doel van Finansiële Rekeningkunde is nie om verslag te doen oor die waarde van ŉ maatskappy nie. Die doel is om genoegsame inligting aan die gebruikers van finansiële state te verskaf, sodat die gebruikers van hierdie state die waarde van die sakeonderneming kan bepaal. Elke transaksies word deur middel van die dubbelinskrywingsmetode in die rekords van ŉ maatskappy te boek gestel. Die beginsels wat toegepas moet word in die opstel van finansiële state, kan opgedeel word in die volgende twee kategorieë: •

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

•

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS)

Inkomstestaat

•

Balansstaat

•

Kontantvloeistaat

•

Staat van verandering in ekwiteit

Finansiële verslagdoening se hoofdoelwit is om aan ŉ wye verskeidenheid van inligtingsbehoeftes te voldoen. Die kwalitatiewe eienskappe van finansiële state dra by tot die sinvolheid en dus die doeltreffendheid van finansiële state. Die ontleding van die basiese finansiële state van ŉ sakeonderneming kan redelik ingewikkeld raak, veral aangesien daar heelwat inligting in die finansiële state saamgevat word. Om hierdie takie te vereenvoudig, is daar sekere finansiële verhoudings ontwikkel wat gebruik word om die finansiële stand en vooruitgang van ŉ maatskappy uit te druk. Daar word na die ontleding van basiese finansiële state verwys as “Ontleding en Vertolking”. Dit is belangrik vir sakeondernemings om te verseker dat die finansiële inligting wat in die finansiële state weergegee word, akkuraat, volledig en konsekwent is. Die vraag is egter watter prosedures of metodes kan ŉ onderneming implementeer om te verseker dat die finansiële inligting aan die bogenoemde vereistes voldoen.

©akademia (MSW)

Bladsy 16

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Daar is verskeie rekonsiliasies wat deur ŉ sakeonderneming uitgevoer kan word. Van die belangrikste rekonsiliasies wat op ŉ gereelde grondslag uitgevoer moet word, sluit in: •

Bankrekonsiliasies

•

Krediteure rekonsiliasies

•

Debiteure rekonsiliasies

•

Leningsrekeninge rekonsiliasies (Hierdie is veral belangrik in die geval van intergroep lenings en transaksies)

•

BTW rekonsiliasies

1.5

Die noodsaaklikheid van Finansiële Rekeningkunde

1.5.1

Waarom is Finansiële Rekeningkunde noodsaaklik?

Die doel van Finansiële Rekeningkunde is nie om verslag te doen oor die waarde van ŉ maatskappy nie. Die doel van Finansiële Rekeningkunde is om genoegsame inligting aan die gebruikers van finansiële state te verskaf, sodat die gebruikers van hierdie state die waarde van die sakeonderneming kan bepaal om belangrike besluite te neem. Finansiële Rekeningkunde vereis dat die finansiële state van ŉ maatskappy opgestel moet word op die toevallingsgrondslag, wat beteken dat transaksies te boek gestel moet word wanneer die transaksie plaasgevind het, en nie wanneer die kontant (geld) ontvang of betaal word nie. 1.5.2

Basiese funksies van die Finansiële Rekeningkunde

Die finansiële state van ŉ onderneming sluit die Inkomstestaat, Balansstaat, Kontantvloeistaat en Staat van Verandering in Ekwiteit in. Hierdie finansiële state word voorberei vir onder andere die bestuur, beleggers, krediteure, belastingowerhede en ander belanghebbendes van die maatskappy (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-accounting.html). Die basiese funksies van Finansiële Rekeningkunde kan soos volg opgesom word: •

Die teboekstelling van finansiële transaksies, byvoorbeeld die insameling van gelde, die betaling van krediteure, asook salarisse en lone.

•

Finansiële Rekeningkunde help die bestuur van ŉ sakeonderneming om die onderneming suksesvol en effektief te bestuur. Die opstel van maandelikse bestuursverslae stel die bestuur in staat om besluite vinnig en betyds te neem, indien nodig.

©akademia (MSW)

Bladsy 17

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Finansiële Rekeningkunde verskaf akkurate, noodsaaklike inligting aan ander belanghebbende partye soos:

1.5.3

Aandeelhouers van die maatskappy

Verskaffers van die maatskappy

Banke en ander kredietinstellings waar die maatskappy lenings het

Belastingowerheid – die Suid Afrikaanse Inkomste Diens

Die teboekstelling van saketransaksies

Saketransaksies word te boek gestel in verskeie rekeninge deur gebruik te maak van die dubbelinskrywingsmetode. Om te verseker dat die finansiële data van ŉ sakeonderneming georganiseerd en maklik bekombaar is wanneer nodig, het rekenmeesters ŉ stelsel ontwikkel wat die onderskeie transaksies van die onderneming sorteer in verskillende rekords – genoem rekeninge. Sodra die rekeningkundige stelsel van ŉ onderneming ontwikkel en opgestel is, sal die keuse ten opsigte van die tipe rekeninge wat gebruik moet word, bepaal word deur die tipe transaksies van die onderneming (Accountingcoach, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg01.html). Afhangende van die grootte van ŉ maatskappy en die kompleksiteit van die onderneming se saketransaksies, kan die onderneming ŉ stel rekeninge hê van meer as 30 hê. Die volgende rekeninge word algemeen gebruik: •

•

Balansstaatrekeninge o

Bates

Laste

Eienaarsbelang

Inkomstestaatrekeninge o

Inkomstes

Uitgawes

Winste

Verliese

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financialaccounting.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 18

FAC105 Finansiële Rekeningkunde In die toepassing van die dubbelinskrywingsmetode word een rekening gedebiteer, terwyl ŉ ander rekening gekrediteer word, met ander woorde die dubbelinskrywingsmetode affekteer ten minste twee rekeninge – die een been van ŉ transaksie word as ŉ debietinskrywing te boek gestel, en die ander been as ŉ kredietinskrywing, dus: Debiet

Links

Krediet

Regs

Die volgende rekeninge word verhoog deur die rekening te debiteer: •

Dividende

•

Uitgawes

•

Bates

•

Verlies

Die inskrywing is soos volg: Dt

Kontant (Bate rekening)

Debiet

Krediet

Verhoog ŉ bate

Verlaag ŉ bate

Ontvang R

Betaal R

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accountingcourse/07Xpg02.html) Die volgende rekeninge word verhoog deur die rekening te krediteer: •

Winste

•

Inkomstes

•

Laste

•

Eienaarsbelang

Die inskrywing lyk soos volg:

©akademia (MSW)

Bladsy 19

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Dt

Leningsrekening (Laste rekening) Debiet

Krediet

Verlaag ŉ las

Verhoog ŉ las

Terugbetaling van lening

Meer geld word geleen

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accountingcourse/07Xpg02.html) ŉ Bate rekening sal byvoorbeeld verhoog word deur die rekening te debiteer, en om die rekening te verminder sal die bate rekening gekrediteer word. Wanneer daar na die T-rekening gekyk word, sal daar vir elke rekeningklassifikasie in die Algemene Grootboek die volgende debiet- of kredietinskrywings in die rekening wees. Tabel 1.1: Debiete / Krediete Rekeningklassifikasie

Normale saldo

Bates

Debiet

Kontra bate

Krediet

Laste

Krediet

Kontra laste

Debiet

Eienaarsbelang

Krediet

Dividende

Debiet

Inkomste

Krediet

Uitgawes

Debiet

Winste

Krediet

Verliese

Debiet

(Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg03.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 20

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Die onderstaande diagram is ŉ kort opsomming van wanneer ŉ rekening gedebiteer moet word, en wanneer ŉ rekening gekrediteer moet word.

Figuur 1.1 Debitering en kreditering van rekeninge (Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financial-accountingresources.com/accounting-transactions.html) Die proses vir die teboekstelling van saketransaksies kan hoofsaaklik in die volgende twee stappe opgedeel word: Algemene Joernaalinskrywings Saketransaksies wat ŉ effek het op die finansiële posisie van ŉ maatskappy word eerstens te boek gestel in die Algemene Joernaal, deur middel van joernaalinskrywings.

Figuur 1.2: Algemene Joernaal (Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financial-accountingresources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 21

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Algemene Grootboek Daarna word hierdie joernaalinskrywings gepos na die Algemene Grootboek na die afsonderlike rekeninge wat deur die betrokke transaksie beïnvloed word. Sommige rekenmeesters maak gebruik van T-rekeninge om die uitwerking van ŉ transaksie te illustreer. Die T-vormige rekening het ŉ debiet (linkerkant) en ŉ krediet (regterkant). Dt

Telefoonuitgawe rekening

Figuur 1.3: Algemene Grootboek (Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financial-accountingresources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html) Die volgende praktiese voorbeeld is ŉ goeie illustrasie van die prosesse wat gevolg moet word in die teboekstelling van ŉ transaksie. Voorbeeld 1.1 Die volgende transaksies van PEARL Bpk. moet te boek gestel word: 15 Julie 20x11: PEARL Bpk. is deur twee aandeelhouers gestig. Elkeen van hierdie aandeelhouers het R6 000 in die maatskappy belê. Met ander woorde, ŉ totaal van R12 000 is in die maatskappy belê as aandelekapitaal toe die maatskappy gestig is. 17 Julie 20x11: Die eienaars van PEARL Bpk. kon nie geskikte vind nie en besluit om grond op skuld aan te koop, by wyse van ŉ lening by die bank ten bedrae van R15 000. ŉ Gebou word op hierdie grond opgerig ten bedrae van R10 000. Hulle betaal kontant hiervoor. 19 Julie 20x11: Handelsvoorraad word op rekening aangekoop ten bedrae van R6 000,

©akademia (MSW)

Bladsy 22

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

terwyl versnapperinge vir die kantoor ook op rekening aangekoop word ten bedrae van R1 200. 20 Julie 20x11: Dienste word aan kliënte gelewer. Hierdie kliënte betaal kontant daarvoor. R570 word ontvang. Die teboekstelling van die eerste transaksie kan soos volg geïllustreer word:

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financialaccounting-resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 23

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Die teboekstelling van die tweede transaksie kan soos volg geïllustreer word:

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financialaccounting-resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 24

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Die teboekstelling van die derde transaksie kan soos volg geïllustreer word:

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financialaccounting-resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 25

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Die teboekstelling van die vierdie transaksie kan as volg geïllustreer word:

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financialaccounting-resources.com/sample-general-ledger-journal-entry.html) Let daarop dat die joernaalinskrywing telkens eerste gedoen word, alvorens daar na die Algemene Grootboek oorgeboek word.

Praktiese oefening 1.1 Gestel ŉ bykomende aandeelhouer belê ŉ verdere R50 000 in PEARL Bpk. Hoe sal die joernaalinskrywing vir hierdie transaksie lyk? Dt: Kt:

©akademia (MSW)

Bladsy 26

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Die teboekstelling van die nuwe aandeelhouerskapitaal

Voorbeeld 1.2 Bestudeer die volgende saketransaksie van ABC Bpk. ABC Bpk. se hoofbesigheid, met ander woorde sy hoofbron van inkomste, is die aflewering van pakkies. Namate die onderneming uitgebrei het, was die bestuur van ABC Bpk. verplig om nuwe kliënte weg te wys, omdat daar nie genoegsame voertuie beskikbaar was om die bykomende kliënte behulpsaam te wees nie. Die bestuur van ABC Bpk. besluit om ŉ nuwe afleweringsvoertuig aan te koop ten einde die nuwe kliënte te akkommodeer. ABC Bpk. koop op 1 Junie 20x11 ŉ enkelkajuitbakkie op krediet aan by een van hulle verskaffers. Die teboekstelling van hierdie transaksie sal soos volg daaruit sien: Dt

Verskaffer (Lasterekening) Voertuig aangekoop

Kt R180 000

Die verskaffer (handelskrediteur) se rekening word gekrediteer (moet meer gemaak word), want die afleweringsvoertuig is op krediet aangekoop. Dt Voertuig aangekoop

Voertuie (Baterekening)

R180 000

Die voertuie (bate rekening) se rekening moet gedebiteer (meer gemaak word), want daar is ŉ nuwe bate aangekoop. LET WEL: Dit is nie altyd die geval dat beide rekeninge meer gemaak moet word nie. Dit kan gebeur dat een rekening meer gemaak moet word, terwyl die ander een minder gemaak moet word, soos in die geval waar ŉ onderneming sy telefoonuitgawe betaal. In hierdie geval sal die onderneming se telefoonrekening (uitgawe rekening) meer gemaak word, terwyl die bankrekening (bate rekening) minder gemaak word.

©akademia (MSW)

Bladsy 27

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Praktiese oefening 1.2 Lees onderstaande en beantwoord die vrae: When you understand the different stakeholders of a business, it is not hard to see that the external stakeholders have need of information. This is where financial accounting comes into play. Financial Accounting Definition: Accounting that is focused on the creation and distribution of an organization’s financial information to external stakeholders. In other words it is all the accounting that is done to provide information to everyone outside of the business that still has an interest in the business. An example will help us with our definition of financial accounting. Let’s pretend that you start a small business. Your small business only cost you R1,000 to start up. Fortunately you had that R1,000 lying around. Your small business starts to grow and you are making R100 in profits. You see a great opportunity to really scale up your business and make more money. However, in order to expand your business at the rate you want to, you are going to need more than just the R100 a month of profits. You decide to go to the bank to get a small business loan. The bank has just become an external stakeholder in your business. The bank wants financial information on how your business is doing. For some reason the bank doesn’t just take your word for it that everything is going great. The bank wants information about your business, financial information. This is the purpose of financial accounting. Perhaps a better way to define financial accounting is stating that it is the act of creating financial information for those with interest in your business. External stakeholders, mainly creditors and investors, will use a company’s financial information to decide whether or not to invest in the company. If the company historically has a good track record, then the external stakeholder will be more likely to invest. These stakeholders also use financial accounting and reporting to determine the rate of return they deserve on their investment. If a company’s financial accounting information indicates a high level of risk, then the external users will require a higher interest rate or rate of return. http://clockworkaccounting.com/definition-of-financial-accounting/ Vrae: 1. Wat is die verskil tussen aandeelhouers en belanghebbende partye van ŉ maatskappy/

©akademia (MSW)

Bladsy 28

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

2. Waarom sal die bank die finansiële state van ŉ maatskappy wil hê alvorens die bank ŉ lening kan toestaan? 3. Noem ŉ paar ander belanghebbende partye van die maatskappy, behalwe die bank. 4. Watter ander belanghebbende partye sal ontstaan namate die onderneming uitbrei?

(http://clockworkaccounting.com/definition-of-financial-accounting/) Vir inligting in die finansiële state van ŉ maatskappy om kredietwaardig, maklik verstaanbaar en vergelykbaar te wees met die state van ander maatskappye in dieselfde industrie, is daar ŉ sekere stel reëls en regulasies wat gevolg moet word om te verseker dat die inligting kredietwaardig is en voldoen aan die inligtingsvereistes van die gebruikers van hierdie state. Hierdie reëls en regulasies staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP). (Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financialaccounting.html) Praktiese oefening 1.3 Kyk na die volgende items. Om die volgende rekeninge te verhoog, sal die rekeninge gedebiteer / gekrediteer moet word? a.

Rekeninge betaalbaar (Handelskrediteure)

Debiet

Krediet

Kontant (Kasboek)

Debiet

Krediet

©akademia (MSW)

Bladsy 29

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Eiendom, aanleg & toerusting

Debiet

Krediet

Voorraad

Debiet

Krediet

Rekeninge ontvangbaar (Handelsdebiteure)

Debiet

Krediet

Terugvoer: a) Rekeninge betaalbaar (Handelskrediteure) word geklassifiseer as ŉ las, en om ŉ las se saldo te verhoog, sal dit gekrediteer moet word. b) Kontant (Kasboek) word geklassifiseer as ŉ bate, en om ŉ bate se saldo te verhoog, sal dit gedebiteer moet word. c) Eiendom, aanleg en toerusting word geklassifiseer as ŉ bate, en om ŉ bate te verhoog, sal dit gedebiteer moet word. d) Rekeninge ontvangbaar (Handelsdebiteure) word geklassifiseer as ŉ bate, en om ŉ bate se saldo te verhoog, sal dit gedebiteer moet word.

1.6

Beginsels van toepassing in die opstel van basiese finansiële state

Die beginsels wat toegepas moet word in die opstel van finansiële state, kan opgedeel word in die volgende twee kategorieë: •

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

•

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS)

1.6.1

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

Hierdie beginsels beperk die direkteure en lede van maatskappye en beslote korporasies om ŉ onrealistiese “prentjie” voor te hou ten opsigte van die sakeonderneming se finansiële stand van sake deur die toepassing van “Kreatiewe Rekeningkunde”. Die ouditeur wat die finansiële state optrek, moet sertifiseer dat AARP toegepas is met die saamstel van die state. Indien nie, kan hierdie state nie as kredietwaardig aanvaar word deur beleggers, krediteure en ander belanghebbende partye van die maatskappy nie (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/generally-accepted-accountingprinciples-GAAP.html).

©akademia (MSW)

Bladsy 30

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Rekenmeesters en ouditeure gebruik dus AARP in die teboekstelling en verslagdoening van finansiële data. Die beginsels van AARP sluit die volgende in: Die ekonomiese entiteit aanname Die ekonomiese entiteit aanname behels dat die finansiële rekords wat in stand gehou word vir elke entiteit afsonderlik van mekaar gehou moet word. Die finansiële rekords van ŉ maatskappy en sy direkteure of lede moet dus afsonderlik van die maatskappy se rekords gehou word, met ander woorde die finansiële state van ŉ maatskappy mag nie die bates van sy direkteur insluit nie. Ekonomiese entiteite sluit in sakeondernemings, skole, kerke, ens. Alhoewel die finansiële state van sommige sakeondernemings gekombineer moet word (groepstate) vir verslagdoeningsdoeleindes, is dit noodsaaklik vir elke entiteit om ook ŉ afsonderlike stel finansiële state te hê. Die motorvoertuie van die direkteure mag byvoorbeeld nie in die finansiële state van die onderneming as deel van die bates getoon word nie. Die finansiële data van die maatskappy en die finansiële data van die lede/direkteure moet dus afsonderlik gehou word. Geldeenheidaanname ŉ Ekonomiese entiteit se rekeningkundige rekords sluit slegs kwantifiseerbare transaksies in. Sekere gebeurtenisse wat wel die onderneming raak, byvoorbeeld die aanstelling van ŉ nuwe direkteur, is nie maklik om in ŉ geldeenheid uit te druk nie en verskyn daarom nie in die finansiële rekords van die onderneming nie. Die gebeurtenis sal egter wel in die verslag van direkteure verskyn wat die finansiële state voorafgaan, maar dit word nie fisies in die finansiële state getoon nie. Beginsel van volledige openbaarmaking Ten einde gebruikers in staat te stel om sinvolle besluite te neem, moet alle relevante inligting ten volle geopenbaar word. Indien wesenlike transaksies weggelaat word uit die finansiële state van ŉ maatskappy vir ŉ betrokke finansiële jaar, kan dit ŉ negatiewe uitwerking hê op die finansiële status van die maatskappy. Dit kan daartoe lei dat die gebruikers van hierdie state (bv. beleggers) oningeligte besluite neem. Die aantekeninge tot die finansiële state is aanvullend tot die bedrae wat in die finansiële state geopenbaar word. In hierdie aantekeninge word openbaar watter beginsels en

©akademia (MSW)

Bladsy 31

FAC105 Finansiële Rekeningkunde standaarde toegepas is in die te boek stelling en verslagdoening van die onderneming se saketransaksies. Tydperkaanname Wanneer ŉ maatskappy verslag doen ten opsigte van sy sakebedrywighede, word dit gedoen oor die finansiële data van daardie maatskappy vir ŉ bepaalde tydperk, wat gewoonlik ŉ jaar is. Daar word na hierdie tydperke verwys as finansiële jaareindes. Sodra die finansiële jaar van ŉ maatskappy vasgestel is, kan die rekenmeester/ouditeur AARP gebruik om verslag te doen oor die transaksies van die maatskappy vir die bepaalde periode. Die finansiële stand van ŉ maatskappy word gewoonlik bepaal deur na die Balansstaat te kyk. Die Balansstaat bestaan uit bates en laste. Bates moet gedepresieer word, en dit kan op ŉ maandelikse of jaarlikse basis gebeur. Dit gebeur dikwels in die praktyk dat ŉ maatskappy nie op ŉ maandelikse basis die depresiasie bereken nie, en dan slegs aan die einde van die finansiële jaar die depresiasie in berekening bring. Indien ŉ masjien dus aangekoop word met ŉ verwagte lewensduur van vyf jaar, word hierdie bate oor ŉ tydperk van vyf jaar gedepresieer, met ander woorde die waarde van die bate word elke jaar verminder met x-bedrag oor sy verwagte lewensduur. Toevallingsgrondslagbeginsel In die meeste gevalle vereis AARP die toepassing van die toevallingsgrondslagbeginsel eerder as die kontantbasis. Die toevallingsgrondslagbeginsel voldoen aan die inkomste erkenningsgrondslag, die paringsbeginsel en kostebeginsel. Die toevallingsgrondslagbeginsel bepaal dat transaksies te boek gestel word wanneer dit plaasgevind het en nie wanneer die kontant ontvang of betaal word nie. ŉ Onderneming pas dus die toevallingsgrondslagbeginsel toe indien die onderneming ŉ transaksie te boek stel sodra die diens of goedere gelewer is en die faktuur uitgemaak is, selfs al is die gelde nog uitstaande. Inkomste erkenningsgrondslag Inkomste erkenningsgrondslag dui daarop dat die inkomste te boek gestel word, of erken word wanneer die produk of diens gelewer word, en nie wanneer die kontant werklik ontvang word nie. Inkomste erkenningsgrondslag dui daarop dat die inkomste te boek gestel word, of erken word wanneer die produk of diens gelewer word, en nie wanneer die kontant werklik ontvang word nie, dus die toevallingsgrondslagbeginsel.

©akademia (MSW)

Bladsy 32

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Met ander woorde, indien ŉ onderneming die goedere afgelewer het in Junie, maar betaling eers in Julie ontvang word, sal hierdie transaksie in Junie te boek gestel word. Inkomste word erken wanneer die produk of diens gelewer is en nie wanneer kontant werklik ontvang word nie. Let daarop dat die toevallingsgrondslagbeginsel ook van toepassing is op uitgawes. Uitgawes word erken en teboekgestel wanneer die transaksie aangegaan is, en nie wanneer die uitgawe fisies betaal word nie. Paringsbeginsel Die paringsbeginsel dui daarop dat die bedryfskostes wat aangegaan word in dieselfde rekeningkundige periode te boek gestel moet word as die inkomste wat verband hou met die kostes, met ander woorde die inkomste wat ontstaan het as gevolg van die kostes wat aangegaan is, moet in dieselfde tyd aangeteken word. Voorbeeld: Indien ABC Bpk. 50 stoele in Junie afgelewer het, sal die volgende gebeur. Hierdie stoele “verander” van voorraad (bate) na uitgawe (koste van verkope) sodra die inkomste erken word, sodat die wins wat gemaak is op hierdie verkoopstransaksie vasgestel kan word vir die maand van Junie. Die kostebeginsel Die kostebeginsel dui daarop dat bates getoon moet word teen kosprys. Dit beteken dat die bate in die finansiële state getoon moet word teen kosprys, met ander woorde die koste wat aangegaan is in die aankoop van hierdie bate. Die waarde van die bate word dan gedepresieer (minder gemaak) deur waardevermindering (depresiasie) af te skryf teen ŉ vasgestelde koers, of oor sy verwagte lewensduur. Die depresiasiekoerse wat gebruik word, is vooraf vasgestel en kan nie net deur elke onderneming bepaal word nie. Die lopendesaakgrondslag Die finansiële state van ŉ maatskappy word opgestel met die veronderstelling dat die onderneming steeds in die afsienbare toekoms sal bly voortbestaan. Hierdie beginsel gee aanleiding tot die klassifikasie van bates en laste as korttermyn- en langtermynbates/laste. Byvoorbeeld, langtermynbates word na verwagting vir langer as een jaar gehou voordat dit verkoop word, terwyl langtermynlaste nie verskuldig is binne die volgende jaar nie. Die verpligting hoef dus nie binne een jaar afbetaal te word nie. Die finansiering van ŉ motor of ŉ huis kan geklassifiseer word as ŉ langtermynverpligting.

©akademia (MSW)

Bladsy 33

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Relevantheid, betroubaarheid en konsekwentheid Vir finansiële inligting om bruikbaar te wees, moet die inligting relevant en betroubaar wees en op ŉ konsekwente (ooreenstemmende) wyse voorberei word. Relevante inligting help die belanghebbende partye om die maatskappy se vorige prestasies te verstaan; gee ŉ aanduiding van die onderneming se huidige finansiële stand, asook wat die toekomstige verwagtinge van die onderneming is, sodat daar ingeligte besluite geneem kan word. Betroubare inligting kan geverifieer word, en is objektief. Konsekwente inligting word verkry deur die toepassing van dieselfde beginsels en standaarde in die teboekstelling van finansiële data elke jaar. Waardevolle vergelykings kan gedoen word tussen verskillende periodes, asook tussen verskillende ondernemings in dieselfde industrie. Beginsel van konserwatisme Wanneer ŉ rekenmeester skattings moet doen in die voorbereiding van finansiële state, moet die hy/sy die beginsel van konserwatisme toepas. Voorbeelde waar ŉ rekenmeester sy eie oordeel moet gebruik, sal wees die bedrag van handelsdebiteure wat vir ŉ betrokke jaar as oninbaar afgeskryf moet word OF die vasstelling van die aantal jare wat die masjinerie in ŉ fabriek produktief sal wees. Wesenlikheidsbeginsel Die wesenlikheidsbeginsel dui daarop dat die vereistes van enige rekeningkundige beginsel geïgnoreer kan word, indien die openbaarmaking van die betrokke inligting nie ŉ wesenlike uitwerking sal hê op die besluitneming van die gebruikers van hierdie inligting nie. ŉ Paar duisend rand is heel moontlik nie wesenlik vir ŉ groot genoteerde maatskappy nie, maar vir ŉ klein familiesakeonderneming sal dieselfde bedrag wel wesenlik wees. Dit is die rede waarom wesenlikheidsyfers vooraf vasgestel moet word, wanneer daar ŉ oudit op ŉ maatskappy gedoen word. Volgens hierdie wesenlikheidsyfer word vasgestel watter uitgawes in die inkomstestaat geoudit moet word. Dit is dus noodsaaklik dat inligting wat wesenlik is vir ŉ onderneming, nie weggelaat kan word uit die finansiële state nie, aangesien dit daartoe kan lei dat die gebruikers van hierdie state oningeligte besluite mag neem. (Cliffsnotes, 2011. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Generally-Accepted-AccountingPrinciples.topicArticleId-21081,articleId-21005.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 34

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 1.6.2

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS)

Die kwalitatiewe eienskappe van basiese finansiële state

Die finansiële state van ŉ maatskappy word hoofsaaklik gebruik om die finansiële stand van die onderneming aan te dui. Finansiële state en verslae moet voldoen aan spesifieke kwalitatiewe eienskappe, wat aangespreek word in die IFRS standaarde. Hierdie eienskappe sluit in: •

Verstaanbaarheid Die finansiële state van ŉ maatskappy moet verstaanbaar wees vir iemand met ŉ redelike kennis van rekeningkunde. Alhoewel die finansiële state van ŉ maatskappy baie ingewikkeld kan wees, moet die gebruikers daarvan tog daartoe in staat wees om inligting wat in hierdie state openbaar word, te verstaan al beskik hulle slegs oor basiese rekeningkundige kennis. Dit is van toepassing op die formaat/uiteensetting van die state, die terme wat daarin gebruik word, asook die beleid, metodes en aannames wat gebruik word in die voorbereiding van hierdie state.

•

Relevantheid Die finansiële state van ŉ maatskappy word hoofsaaklik deur die gebruikers daarvan aangewend om ekonomiese besluite te neem. As gevolg hiervan moet die inligting wat in die finansiële state vervat is, relevant wees met betrekking tot die besluite wat deur die gebruikers daarvan geneem moet word.

•

Betroubaarheid Die finansiële state van ŉ maatskappy moet ŉ redelike weergawe wees van die maatskappy se finansiële stand vir ŉ bepaalde finansiële periode. Die inligting in die finansiële state mag nie misleidend wees nie, aangesien dit kan aanleiding gee tot verkeerde besluite.

©akademia (MSW)

Bladsy 35

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Vergelykbaarheid Die finansiële state van ŉ maatskappy moet maklik vergelykbaar wees met die finansiële state van ŉ ander maatskappy in dieselfde industrie. Vergelykbaarheid word direk beïnvloed deur konsekwentheid en die openbaarmaking van finansiële inligting van ŉ maatskappy. Met ander woorde, indien twee sakeondernemings in dieselfde industrie gebruik maak van verskillende beginsels en openbaarmakingsbeginsels, kan dit moeilik wees om die finansiële data wat in hierdie state vervat is, te vergelyk.

(D. Victor, 2010. http://www.helium.com/items/1758567-qualitative-characteristics-offinancial-statements?page=2) Grafies kan dit soos volg voorgestel word:

Figuur 1.4: Die kwalitatiewe eienskappe waaraan finansiële state moet voldoen (Bron: Outeur, 2011) Een van die hoofdoelwitte van finansiële verslagdoening is om aan die inligtingsbehoeftes van die gebruikers van finansiële state te voldoen. Die basiese finansiële state van ŉ maatskappy sluit in: •

Inkomstestaat

•

Balansstaat

•

Kontantvloeistaat

•

Staat van verandering in ekwiteit

Hieronder word voorbeelde ŉ paar voorbeelde aangedui:

©akademia (MSW)

Bladsy 36

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Inkomstestaat Voorbeeld 1.3 XYZ Bpk. INKOMSTESTAAT VIR DIE JAAR GEËINDIG 28 FEBRUARIE 20X9 20X9

20X8

440,560

435,000

(318,405)

(321,620)

9,920

9,800

307,750

301,900

735

9920

122,155

113,380

Plus ander inkomste

7,267

8,002

Afslag ontvang

4,221

6,665

Rente inkomste

100

2,946

1,257

Bruto wins PLUS ander inkomste

129,422

121,382

Minus: Bedryfsuitgawes

(99,585)

(79,942)

Advertensie

5,570

2,500

Telefoon

2,500

2,700

55,000

40,000

Vermaak

4,000

3,000

Skryfbehoeftes

1,650

1,550

Water en elektrisiteit

2,110

2,010

Sekretarisfooie

2,390

1,242

750

600

1,780

1,650

Verkope Minus: Koste van verkope Openingsvoorraad Plus: Aankope Minus: Sluitingsvoorraad Bruto wins

Kommissie ontvang

Salaris en lone

Rente uitgawe Skoonmaak

©akademia (MSW)

Bladsy 37

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Depresiasie

8,155

9,170

Afslag toegestaan

1,700

1,650

750

800

Rekenmeestersfooie

5,900

5,500

Huuruitgawe

5,900

Kantooruitgawes

1,430

1,670

29,837

41,440

(11,935)

(16,576)

17,902

24,864

Afleweringsfooie

Netto wins voor belasting Belasting Netto wins na belasting

(Bron: Business Plan, 2010. http://www.business-plan.co.za/income-statement.html)

Balansstaat Voorbeeld 1.4 KEF BPK Balansstaat soos op 31 Desember 20X11 Bates Bedryfsbates Kontant en bank Handelsdebiteure Minus:

Voorsiening vir slegte skulde

R 0.00 R 0.00 0

Handelsvoorraad

Vooruitbetaalde uitgawes

Totale huidige bates

R 0.00

Nie-bedryfsbates Vaste bates

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 38

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Motorvoertuie

Minus:

Opgelope waardevermindering

Meubels en toerusting

Minus:

Opgelope waardevermindering

Grond en geboue

Minus:

Opgelope waardevermindering

Totale nie-bedryfsbates

R 0.00

Eienaarsbelang en laste Eienaarsbelang

Eienaarsbelang

Netto wins

Bedryfslaste Handels- en ander krediteure

R 0.00

Inkomstebelasting betaalbaar

Korttermyn gedeelte van lening

Korttermyn banklening

Totale bedryfslaste

R 0.00

Nie-bedryfslaste Langtermyn gedeelte van lening

Oortrokke bankrekening

Totale nie-bedryfslaste Totale eienaarsbelang en laste

0 R 0.00

(Bron: SME Toolkit South Africa, 2011. http://southafrica.smetoolkit.org/sa/en/content/en/685/Balance-Sheet-Template)

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 39

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Kontantvloeistaat Voorbeeld 1.5 JKL Bpk. Kontantvloeistaat vir die jaar geëindig 31 Desember 20x11 Bedryfsaktiwiteite Netto inkomste Tel terug : Depresiasie Tel terug : Verlies met verkoop van bate

100 20 180

Toename in Handelsvoorraad

(200)

Toename in Handelskrediteure

(150)

Kontant aangewend in bedryfsaktiwiteite

(50)

Beleggingsaktiwiteite Aankoop van kantoortoerusting Opbrengste uit die verkoop van kantoortoerusting Kontant aangewend in beleggingsaktiwiteite

(1,100) 900 (200)

Finansieringsaktiwiteite Belegging deur die eienaar Netto toename in kontant Kontant aan die begin van die jaar Kontant soos op 31 Desember 20x11

2,000 1,750 0 R1,750

(Bron: Averkamp, 2011. http://www.accountingcoach.com/online-accountingcourse/06Xpg08.html)

Staat van verandering in ekwiteit Die staat van verandering in ekwiteit vorm deel uit van die finansiële state van ŉ maatskappy. Die staat van verandering in ekwiteit dui die openingsaldo, enige toevoegings tot en onttrekkings van die aandeelhouersrekening (ekwiteit), vir ŉ bepaalde periode. Die staat van verandering in ekwiteit staan dus ook bekend as die staat van aandeelhouersbelang.

©akademia (MSW)

Bladsy 40

FAC105 Finansiële Rekeningkunde (BusinessDictionary. 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/statement-ofowners-equity.html) Die formaat van die staat van verandering in ekwiteit kan soos volg geïllustreer word:

(Bron: Helpful Hints, 2011. http://sites.csn.edu/bgutschick/acc_tips/images/hints04img02.gif) Finansiële verslagdoening se hoofdoelwit is om aan ŉ wye verskeidenheid van inligtingsbehoeftes te voldoen. Die kwalitatiewe eienskappe van finansiële state dra by tot die sinvolheid, met ander woorde die doeltreffendheid van finansiële state. 1.8

Basiese finansiële rekords

Alvorens daar finansiële state vir ŉ maatskappy opgetrek kan word, is dit noodsaaklik om al die finansiële data te orden; eers dan kan daar finansiële state opgetrek word. Met ander woorde, die finansiële data van ŉ maatskappy word georden en gegroepeer in verskeie finansiële rekords, vanwaar daar dan finansiële state opgetrek word. Die basiese finansiële rekords wat deur ŉ maatskappy gehou word kan soos volg opgesom word: Die Verkope Grootboek Hierdie rekord toon hoeveel verkope daar was in ŉ betrokke periode, asook hoeveel verskuldig is deur debiteure wat op krediet gekoop het by die onderneming.

©akademia (MSW)

Bladsy 41

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Voorbeeld 1.6 Verkope Grootboek Datum

Faktuur

Kliënt

Bedrag

BTW

Bedrag

(BTW

uitgesluit)

ingesluit)

Datum gelde

Wyse van

ontvang

betaling

(Businesslink, 2011. http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1073789116&type=RESOURCES)

Die Aankope Grootboek Hierdie rekord toon hoeveel goedere deur die onderneming aangekoop is in ŉ betrokke periode, asook hoeveel verskuldig is deur die maatskappy aan elke verskaffer waar goedere op krediet verskaf is. Voorbeeld 1.7 Aankope Grootboek Datum Verskaffer Verwysingsnommer

Item

Netto

aange- waarde

BTW

Bruto

Datum

waarde betaal

koop

Wyse van betaling (kontant, tjek, krediet/debietkaart)

(Businesslink, 2011. http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1073789117&r.i=1073789116&r.l1=107385 8808&r.l2=1073860617&r.s=sc&r.t=RESOURCES&type=RESOURCES)

Die Kasboek en bankstate Die kasboek en bankstate dui al die transaksies aan wat vir ŉ gegewe periode plaasgevind het. Die Algemene Grootboek Die Algemene Grootboek word gebruik om al die transaksies wat vir ŉ gegewe periode plaasgevind het, te kategoriseer onder subopskrifte soos byvoorbeeld Verkope, Koste van Verkope, telefoonuitgawes, huuruitgawe, ens.

©akademia (MSW)

Bladsy 42

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Hierdie rekords word gebruik om die jaarlikse finansiële state van ŉ maatskappy op te trek. (Tutor2u.net, 2011. http://tutor2u.net/business/gcse/finance_accounts_financial_introduction.htm)

(Bron: http://www.mbs.sd23.bc.ca/Business-Planning/0975540200802CC4.0/AccountingPic.jpg) 1.9

Basiese rekonsiliasies

Dit is belangrik vir sakeondernemings om te verseker dat die finansiële inligting wat in die finansiële state weergegee word akkuraat, volledig en konsekwent is. Die vraag is egter watter prosedures of metodes kan ŉ onderneming implementeer om te verseker dat die finansiële inligting aan die bogenoemde vereistes voldoen. Daar is verskeie metodes en beginsels wat deur ŉ sakeonderneming geïmplementeer kan word om bogenoemde te verseker. Een belangrike metode is rekonsiliasies. Rekonsiliasies is belangrik vir die suksesvolle bestuur van ŉ sakeonderneming om die volgende redes: •

Die uitvoer van basiese rekonsiliasies help om te verseker dat gelde nie gesteel word uit die sakeonderneming nie.

•

Rekonsiliasies help om moontlike rekeningkundige foute te identifiseer en reg te stel. Rekeningkundige foute kan, byvoorbeeld wees dat alle verkope nie volledig en akkuraat te boek gestel is nie.

•

Rekonsiliasies identifiseer banktransaksies wat nie te boek gestel is nie of moontlike bankfoute. (Simple Studies, 2011. http://simplestudies.com/bank-account-reconciliation.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 43

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Daar is verskeie rekonsiliasies wat in ŉ sakeonderneming uitgevoer kan word. Van die belangrikste rekonsiliasies wat op ŉ gereelde basis uitgevoer moet word, sluit in: •

Bankrekonsiliasies

•

Krediteure rekonsiliasies

•

Debiteure rekonsiliasies

•

Leningsrekeninge rekonsiliasies (hierdie is veral belangrik in die geval van inter groeplenings en transaksies)

•

BTW rekonsiliasies

Bankrekonsiliasie is waarskynlik die belangrikste rekonsiliasie wat gedoen moet word en word vervolgens in meer besonderhede bespreek. 1.9.1

Bankrekonsiliasies

Bankrekonsiliasie is die proses waarin transaksies in die rekeningkundige rekords van ŉ sakeonderneming vergelyk word met die transaksies wat voorkom op die bankstate van ŉ sakeonderneming vir ŉ sekere periode. Aan die einde van die spesifieke periode (gewoonlik aan die einde van elke maand), behoort die saldo volgens die rekeningkundige rekords van die sakeonderneming ooreen te stem met die saldo volgens die bankstaat (Accounting Issue, 2011. http://www.accountingissue.info/bank-reconciliation.html). ŉ Bankrekonsiliasie is die wyse waarop bevestig word dat die saldo van die kasboek in die rekeningkundige rekords van die sakeonderneming ooreenstem met die ooreenstemmende bankstaat vir dieselfde periode. Die bankrekonsiliasieproses Die bankrekonsiliasieproses kan in die volgende stappe saamgevat word: •

Stap een: Identifiseer en bereken die verskille tussen die saldo van die bankstaat en die saldo van die Kasboek in die rekeningkundige rekords van die onderneming vir ŉ gegewe tydperk.

•

Stap twee: Vergelyk die Kasboek en bankstaat met mekaar. Identifiseer verskille waar transaksies wat op die bankstaat voorkom, nie in die Kasboek voorkom nie. Hierdie items verteenwoordig inligtingsverskille. Hierdie verskille word reggestel deurdat die Kasboek aangepas word. Dit word gewoonlik gedoen deur middel van joernaalinskrywings.

•

Stap drie: Die Kasboek word aangepas deur die inligtingsverskille wat in stap twee geïdentifiseer is, te boek te stel deur middel van joernaalinskrywings.

©akademia (MSW)

Bladsy 44

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Stap vier: Vergelyk die Kasboek en bankstaat met mekaar. Identifiseer verskille as gevolg van transaksies wat in die Kasboek voorkom, maar wat nog nie op die bankstaat voorkom nie. Hierdie verskille staan bekend as tydelike verskille, dit wil sê betalings wat ontvang of gemaak is, maar nog nie deur die bank uitgeklaar is nie. Hierdie items word ingesluit in die bankrekonsiliasie.

(Accounting Learning Resources. 2011. http://www.bookkeeping-financial-accountingresources.com/bank-reconciliation-sample.html)

Figuur 1.5: Die Bankrekonsiliasieproses (Bron: Outeur, 2011)

©akademia (MSW)

Bladsy 45

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Voorbeeld 1.8 Die onderstaande is ŉ uittreksel vanuit die finansiële rekords van Slimmer en Slimste (Pty) Ltd. Slimmer Slimste (Pty) Ltd Kasboek – Januarie 20x11

Die Kasboek van Slimmer Slimste (Pty) Ltd toon ŉ gunstige saldo ten bedrae van R234 aan die begin van Januarie 20x11. Alle gelde deur Slimmer Slimste (Pty) Ltd ontvang word aangedui aan die linkerkant (som van die ontvangstes = R7319). Alle betalings deur Slimmer Slimste (Pty) Ltd word aangedui aan die regterkant (som van die gelde betaal = R5115). Slimmer Slimste (Pty) het steeds ŉ gunstige sluitingsaldo van R2438 (R234 + R7319 – R5115). Slimmer Slimste (Pty) Ltd Bankstaat – Januarie 20x11

©akademia (MSW)

Bladsy 46

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Die bankstaat van Slimmer Slimste (Pty) Ltd hierbo toon ŉ duidelike uiteensetting van elke transaksie wat vir die betrokke maand van Januarie 20x11 in die bankrekening plaasgevind het. In die Uitvloeikolom hierbo is al die betalings wat plaasgevind het. Die betalings word aangedui as betalings wat gemaak is deur middel van tjeks. Let daarop dat betalings ook by wyse van elektroniese betalings gemaak kan word. Die Invloeikolom hierbo dui op al die betalings wat deur Slimmer Slimste (Pty) ontvang is vir die maand van Januarie 20x11. Let daarop dat die betalings wat ontvang is, aangedui is as betalings ontvang by wyse van tjeks. Betalings kan ook ontvang word deur middel van direkte deposito’s wat na die bankrekening gemaak word. Die Bankrekonsiliasie Om te rekonsilieer word stap een, twee en drie, soos hierbo bespreek, toegepas: Die eerste stap sal wees om moontlike verskille te identifiseer tussen die Kasboek en die bankstaat van Slimmer Slimste (Pty) Ltd. Watter bedrae verskyn op die bankstaat, maar nie in die kasboek nie, wat dui op Inligtingsverskille. Dit is belangrik om te werk van die bankstaat na die Kasboek en nie andersom nie. Dit blyk uit die rekords dat daar ŉ betaling aan British Way ten bedrae van R100 gemaak is, asook ŉ betaling vanaf BC Way ten bedrae van R1000 ontvang is, wat in die bankstaat voorkom, maar nie in die Kasboek nie. Die fout het moontlik ontstaan as gevolg van die nalatige boekhouer wat deur Slimmer Slimste (Pty) Ltd aangestel is. Die kasboek sal dienooreenkomstig aangepas moet word, om hierdie verskille reg te stel. Die saldo van die Kasboek moet met ŉ R1000 verhoog word en met ŉ R100 verminder word. Die aangepaste saldo van die Kasboek is nou R3338.

©akademia (MSW)

Bladsy 47

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Die volgende stap (stap vier) sal wees om die tydelike verskille te identifiseer.

Die tydelike verskille, met ander woorde transaksies wat in die Kasboek van Slimmer

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 48

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Slimste voorkom, maar wat nog nie deur die bank uitgeklaar is nie, is ŉ ontvangste vanaf Koala ten bedrae van R1566 en twee betalings aan Logypol (R234) en Dizzy (R540). Hierdie transaksies moet by die bankrekonsiliasie ingesluit word.

Die gewysigde kasboeksaldo ten bedrae van R3338 word gebruik as beginpunt. Die betalings wat nog nie deur die bankstaat gereflekteer word nie, met ander woorde die R234 en R540 aan Logypol en Dizzy word bygetel, terwyl die betaling, R1566 ontvang vanaf Koala, word afgetrek. Deur middel van die bankrekonsiliasie stem die saldo in die Kasboek nou ooreen met die saldo in die bankstaat. (Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.bookkeeping-financialaccounting-resources.com/bank-reconciliation-sample.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 49

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 1.10

Samevatting

Vir die finansiële state van ŉ maatskappy om kredietwaardig te wees en maklik verstaanbaar en vergelykbaar te wees met die state van ander maatskappye in dieselfde industrie; asook aan die inligtingvereistes van die gebruikers van die state te voldoen, is daar ŉ stel reëls en regulasies wat gevolg moet word. Hierdie reëls en regulasies staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS). Finansiële state kan gedefinieer word as ŉ opsomming van die wyse waarop die kapitaal van ŉ maatskappy aangewend is, asook die finansiële stand van die onderneming vir ŉ gegewe finansiële periode. Die basiese finansiële state van ŉ maatskappy sluit ŉ Inkomstestaat, Balansstaat, Kontantvloeistaat en ŉ Staat van Verandering in Ekwiteit in. Finansiële verhoudings is belangrike tegnieke wat toegepas kan word om die onderneming se prestasie en finansiële status te bereken. Die inligting (syfers) wat gebruik word in die verhoudings, word verkry uit die finansiële state. Hierdie finansiële verhoudings kan ook gebruik word om neigings in die mark te ontleed en te vergelyk met dié van ander sakeondernemings in dieselfde industrie. In sekere gevalle kan hierdie finansiële verhoudings selfs gebruik word om moontlike toekomstige bankrotskap te identifiseer.

©akademia (MSW)

Bladsy 50

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

1.11

Selfevaluering Aktiwiteit 1

Kyk na die onderstaande rekeninge. Dui aan wat sal gebeur indien die rekeninge verminder moet word. Sal die rekening gedebiteer of gekrediteer moet word? a.

Mary Smit, kapitaal

Debiet

Krediet

Krediteure

Debiet

Krediet

Uitgawes

Debiet

Krediet

Vooruitbetaalde uitgawes

Debiet

Krediet

Inkomste vir dienste gelewer

Debiet

Krediet

Eienaarsbelang

Debiet

Krediet

Toerusting

Debiet

Krediet

Motorvoertuie

Debiet

Krediet

Aktiwiteit 2 Indien die onderstaande rekeninge ŉ gunstige saldo toon, watter tipe saldo sal elkeen van die onderstaande rekeninge hê? a.

Handelskrediteure

Debiet

Krediet

Kontant

Debiet

Krediet

Eiendom, aanleg & toerusting

Debiet

Krediet

Oortrokke bankrekening

Debiet

Krediet

©akademia (MSW)

Bladsy 51

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Handelsdebiteure

Debiet

Krediet

Eienaarsbelang

Debiet

Krediet

Telefoonuitgawe

Debiet

Krediet

Verkope

Debiet

Krediet

Vooruit-ontvange inkomste

Debiet

Krediet

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 52

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

StudieStudie-eenheid 2: 2: Die inkomstes van sakeondernemings

2.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 2 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die volgende te demonstreer: •

Die verskeie tipes inkomstes

•

Die erkenning van inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming

•

Die berekening van inkomste

•

Inkomste en die finansiële beleidsvereistes van ŉ organisasie

•

Inkomste en brondokumente

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

Tussen die verskillende tipe inkomstes te onderskei.

•

Te identifiseer wanneer en hoe inkomste erken word in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming.

•

Te verduidelik hoe inkomste bereken word.

•

Te evalueer of die onderneming se finansiële beleidsvereistes nagekom is met betrekking tot die inkomste.

•

Die inkomstes op die Inkomstestaat met die onderskeie brondokumente en ander rekeningkundige rekords te rekonsilieer.

©akademia (MSW)

Bladsy 53

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

2.2

Verrykende bronne •

Accountingcoach, 2011. What is a source document? http://blog.accountingcoach.com/what-is-a-source-document/

•

Businessstudiesonline, 2011. What is business revenue? http://www.businessstudiesonline.co.uk/AppliedGcseBusiness/TheoryNotes/Unit3/C overingTheCostOfNewProducts/PDFNonPrint/Moodle%20Version%2002%20Reven ue.pdf

•

Deloitte, 2011. IAS 18. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm

•

Hubpages, 2011. Diffent types of Income. http://hubpages.com/hub/4_Different_Types_of_Income

•

Kennon, J. 2011. More revenue recognition methods. http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm

•

Kerdachi, D, Kriel, A & Viljoen, A. 2005. Verken Rekeningkunde. Maskew Miller Longman. 282p.

•

netmba.com, 2010. Accounting Cycle. http://www.netmba.com/accounting/fin/process/source/

•

Tenrox, 2011. Revenue Recognition. http://glossary.tenrox.com/Revenue-Recognition.htm

•

Wisegeek, 2011. What is Business Income? http://www.wisegeek.com/what-is-a-business-income.htm

2.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Billike waarde

Billike waarde is die bedrag waarvoor ŉ bate verruil (verkoop), of ŉ las vereffen kan word. Die transaksie vind plaas tussen kundige, bereidwillige partye in ŉ armlengtetransaksie (normale saketransaksie). (Vorster et al. 2008:309)

Brondokumente

ŉ Brondokument is ŉ tjek, kasregisterstrokie, depositostrokie, faktuur, ens. wat bewys lewer dat ŉ saketransaksie wel

©akademia (MSW)

Bladsy 54

FAC105 Finansiële Rekeningkunde plaasgevind het. Brondokumente is ŉ belangrike deel van ŉ maatskappy se ouditspoor om die geldigheid en geskiedenis van saketransaksies te bevestig gedurende ŉ oudit. Met ander woorde, ŉ brondokument beskryf die basiese feite wat verband hou met ŉ transaksie. (Aangepas vanuit: BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/sourcedocument.html) Brondokumente speel ŉ belangrike rol in die aantekening en teboekstelling van transaksies. ŉ Brondokument is die oorspronklike rekord, wat besonderhede bevat ten opsigte van transaksies en wat dien as stawende dokumentasie vir die inskrywings in die rekeningkundige stelsel. (Accountingcoach, 2011. http://blog.accountingcoach.com/whatis-a-source-document/) Hefboominkomste

Hefboominkomste word gegenereer as gevolg van arbeid verrig deur ander persone. Die belangrikste sleutel tot hefboominkomste is om so min as moontlik, indien enige, werk te doen, maar steeds inkomste te verdien. Met ander woorde inkomste word gegenereer deur die arbeid van ander, byvoorbeeld waar ŉ restauranteienaar ŉ betroubare bestuurder aanstel en nie self daagliks by die bestuur van die restaurant betrokke is nie. (GetFatMoney.com, 2011. http://www.getfatmoney.com/leverage-income-make-money-withless-work)

IAS 18

International Accounting Standards nommer 18 (IAS 18) is ŉ rekeningkundige standaard onder IFRS wat handel oor wanneer inkomste erken moet word. (Vorster et al. 2008:307))

Inkomste erkenning

Inkomste erkenning is ŉ rekeningkundige beginsel wat uiteengesit word in AARP of IFRS. Hierin word beskryf aan watter vereistes ŉ inkomste moet voldoen, alvorens die inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming gerealiseer kan

©akademia (MSW)

Bladsy 55

FAC105 Finansiële Rekeningkunde word. (Wisegeek, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-revenuerecognition.htm) Kontantbasis

Volgens hierdie beginsel word inkomste erken wanneer die kontant ontvang word, ongeag wanneer en hoe die dienste of goedere gelewer is.

Kredietverkope

Kredietverkope is goedere wat op krediet aan kliënte verkoop word sonder dat die kliënt onmiddellik daarvoor hoef te betaal. Die kliënt kan dan later die rekening vereffen. Kliënte wat op krediet koop, word na verwys as debiteure. (Kerdachi et al. 2005:79)

Passiewe inkomste

Passiewe inkomste is inkomste wat verdien word, ongeag of enige werk verrig word of nie. Passiewe inkomste is dus inkomste wat verdien word, selfs al word daar nie aktief gewerk om hierdie inkomste te genereer nie, byvoorbeeld die koop en verkoop van aandele. (Mclntyre’s, 2011. http://www.rat-race-escapeartists.com/passive-income-what-is-it.html)

Residuele inkomste

Residuele inkomste kan gedefinieer word as : •

Die netto inkomste wat ŉ belegging kan verdien oor die minimum opbrengstyd, en teen die minimum opbrengskoers.

•

Tantième – inkomste wat aan die eienaar van intellektuele eiendom toeval, soos in die geval van kuns, boeke, musiek, lirieke, patente, ens. wat verkoop word.

(BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/residualincome.html) Toevallingsgrondslag

Die toevallingsgrondslag is gebaseer op die paringsbeginsel van Rekeningkunde. Die paringsbeginsel poog om die winste vir elke periode akkuraat te boek te stel. Om dit te kan doen, moet die inkomste vir ŉ bepaalde periode direk gekoppel word aan die uitgawes vir dieselfde periode.

©akademia (MSW)

Bladsy 56

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Met ander woorde, die toevallingsgrondslag bepaal dat inkomstes en uitgawes te boek gestel word wanneer die transaksie plaasgevind het, of dan wanneer die goedere/dienste gelewer is, en nie wanneer kontant ontvang of betaal is nie. (Bron: KnowMaster Accounting, 2009. http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-areexpenses-in-accounting/y2cary3n6mng/67#) Totale inkomste

Die totale inkomste van ŉ sakeonderneming kan gedefinieer word as die verkoopprys per eenheid, vermenigvuldig met die hoeveelheid eenhede van die produk verkoop of diens wat gelewer is. Dit word soos volg bereken: Totale inkomste = Verkoopprys per eenheid x Aantal eenhede verkoop

Verdiende inkomste

Verdiende inkomste kan gedefinieer word as enige inkomste wat gegenereer word wanneer daar gewerk word. Die salaris of die gelde wat gemaak word as gevolg van uurlikse indiensneming, word beskou as verdiende inkomste (ThreeTypes.com, 2007. http://www.threetypes.com/philosophy/income-types.shtml)

2.4

Inleiding

Die doelwit van enige sakeonderneming is om ŉ wins te maak uit die verkoop van goedere of die lewering van ŉ diens. Hierdie goedere kan tasbaar van aard wees (byvoorbeeld handelsvoorraad) of dit kan ontasbaar van aard wees (byvoorbeeld die lewering van dienste). ŉ Sakeonderneming genereer dus inkomste sodra goedere en dienste geruil word vir gelde of ander bates (Nowmaster-accounting, 2011. http://knol.google.com/k/nowmasteraccounting/what-is-revenue-in-accounting/y2cary3n6mng/65#). Inkomste kan gedefinieer word as die invloei van ekonomiese voordele (kontant, ontvangbare bedrae, ander bates) wat voortvloei uit die gewone bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming, byvoorbeeld die verkoop van goedere, verkoop van dienste, rente, tantième en dividende). Inkomste kan opgedeel word in verdiende inkomste, residuele inkomste, hefboominkomste en passiewe inkomste

©akademia (MSW)

Bladsy 57

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Alvorens inkomste in die finansiële state van ŉ sakeonderneming erken kan word, moet daar aan die volgende vereistes voldoen word: •

Dit moet waarskynlik wees dat daar toekomstige, ekonomiese voordele na die entiteit sal vloei, wat verband hou met die inkomste.

•

Die bedrag van inkomste moet betroubaar gemeet kan word.

Brondokumente speel ŉ belangrike rol in die aantekening en teboekstelling van transaksies. ŉ Brondokument is die oorspronklike rekord, wat besonderhede bevat ten opsigte van transaksies en wat dien as stawende dokumentasie vir die inskrywings in die rekeningkundige stelsel. Die erkenning van inkomste is ŉ rekeningkundige beginsel wat verwys na die wyse waarop inkomste hanteer of erken word. International Accounting Standards nommer 18 (IAS 18) is ŉ rekeningkundige standaard onder IFRS wat beskryf hoe inkomste verdien uit sekere transaksies en gebeure, hanteer moet word in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming. Met ander woorde IAS 18 handel oor wanneer inkomste erken moet word. 2.5 2.5.1

Die inkomstes van sakeondernemings Wat is inkomste?

In die meeste maatskappye se finansiële state sal die inkomste die grootste enkelsyfer wees, dit wil sê omset/verkope, en een wat ŉ direkte impak het op die wins van ŉ maatskappy. Met ander woorde die inkomstesyfer word nie opgebreek deur aan te dui hoeveel van watter debiteur ontvang is nie; dit word as een syfer in die Inkomstestaat getoon. Die fynere besonderhede kan geopenbaar word in die aantekeninge tot die finansiële state of ook in die werkspapiere wat opgetrek word in die geval van ŉ oudit. Inkomste is dus die invloei van ekonomiese voordele (kontant, ontvangbare bedrae, ander bates) wat voortvloei uit die gewone bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming, byvoorbeeld die verkoop van goedere, verkoop van dienste, rente, tantième en dividende) (Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm). Kortliks kan wins gesien word as dit wat oorbly nadat alle kostes (bedryfskostes, depresiasie, rente, belasting, ens.) van die maatskappy se totale inkomste afgetrek is. Beter bekend as verdienste of netto wins. Inkomste word gegenereer deur die deurlopende bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming. Inkomste word hoofsaaklik gegenereer deur die verkoop van produkte en die lewering van

©akademia (MSW)

Bladsy 58

FAC105 Finansiële Rekeningkunde dienste. Die meeste belastingowerhede interpreteer bedryfsinkomste as enige tipe inkomste wat aan ŉ onderneming toeval. (Wisegeek, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-a-business-income.htm) Ten einde inkomste en al sy aspekte te verstaan, is dit nodig om die verskeie tipes inkomste in oënskou te neem. 2.5.2

Die verskillende tipes inkomstes

Inkomste kan hoofsaaklik in die volgende hooftipes opgedeel word: Verdiende inkomste (ook na verwys as lineêre inkomste) Met verdiende inkomste is daar ŉ direkte korrelasie tussen die ure wat gewerk word en die betaling wat ontvang word, met ander woorde ure word “verkoop” vir geld. Die twee hou direk met mekaar verband – as daar nie gewerk word nie, kan geen betaling ontvang word nie. Die volgende aktiwiteite genereer verdiende inkomste: •

ŉ Pos (werk) waar ŉ salaris ontvang word.

•

Indien ŉ individu die eienaar is van ŉ klein sakeonderneming – die persoon werk dus vir homself en genereer so verdiende inkomste.

•

Konsultering, waar sakeondernemings ŉ persoon as konsultant gebruik en op ŉ uurlikse basis betaal.

•

Dobbelaktiwiteite

•

Enige ander werksgeleentheid waar betaling ontvang word, gebaseer op die aantal ure wat gewerk is.

(ThreeTypes.com, 2007. http://www.threetypes.com/philosophy/income-types.shtml) Alhoewel verdiende inkomste die mees algemene vorm van inkomste is, is die nadeel daaraan verbonde dat sodra die werk stop, die invloei van geld ook stop. Dit is grootliks van toepassing op individue wat hulle eie sakeondernemings besit en vir hulself werk. Individue wat ŉ salaris ontvang, kan onder sekere omstandighede, steeds ŉ salaris betaal word, byvoorbeeld in die geval van afwesigheid weens siekte.

Residuele inkomste

Residuele inkomste verwys na inkomste wat aanhoudend invloei, al is die produk of diens reeds gelewer. Die volgende is voorbeelde van residuele inkomste:

©akademia (MSW)

Bladsy 59

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Tantième

•

Inkomste deur verkope op ŉ webwerf

•

Portefeulje dividende

(Wisegeek.com, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-residual-income.htm) Praktiese oefening 2.1 Beleggingsportefeulje-inkomste word geklassifiseer as ŉ residuele inkomste, omdat rente en dividende verdien word as gevolg van die besit van aandele (dividende), eiendom (huurinkomste). Dit is nie noodwendig altyd gewaarborg dat hierdie tipe beleggings residuele inkomste sal oplewer nie, maar dit is gewild omdat daar ŉ potensiaal is dat bykomende inkomste verdien kan word sonder om bykomende tyd of moeite te doen. Huurinkomste is ŉ populêre voorbeeld van residuele inkomste. Die eienaar van ŉ eiendom, hetsy ŉ individu of maatskappy, sal aan die begin kapitaal en moeite insit om die eiendom te bekom, maar die belegging is gewoonlik die moeite werd – beide in die waarde van die eiendom, sowel as die huurinkomste wat deur die eienaar van die eiendom ontvang word. In sommige gevalle kan die huurinkomste wat uit die eiendom verdien word, gebruik word om die onkostes soos die verband op die eiendom maandeliks af te betaal, sonder dat die eienaar enige iets moet inbetaal. Sodoende “werk” die eienaar se geld vir hom en nie andersom nie. (Wisegeek.com, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-residual-income.htm) Vrae: 1. Noem drie voorbeelde van residuele inkomste wat verdien kan word. 2. Wat word bedoel wanneer daar verwys word na “webwerf inkomste”? 3. Wat word bedoel wanneer daar gesê word ŉ maatskappy/individu se geld werk vir hom en nie andersom nie? 4. Hoekom is residuele inkomste die ideale wyse om inkomste te verdien?

Hefboominkomste

Die volgende is voorbeelde van hefboominkomste: •

ŉ E-boek skrywer, wat die e-boek verkoop deur gebruik te maak van persone/maatskappye wat die boek adverteer.

•

ŉ Algemene kontrakteur wat ŉ winsmarge op die werk van subkontrakteurs maak.

©akademia (MSW)

Bladsy 60

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Die franchising van ŉ sakeonderneming na entrepreneurs.

(OnlineOrganising.com, 2011. http://www.onlineorganizing.com/NewslettersArticle.asp?newsletter=ol&article=711) ŉ Belangrike aspek om in gedagte te hou, is die feit dat in die geval van residuele inkomste, daar tog ŉ mate van betrokkenheid vereis mag word, byvoorbeeld in die geval van ŉ konsultant. By hefboominkomste, daarenteen, word inkomste vir die begunstigde gegenereer deur die arbeid van ander persone of instansies. Voorbeeld 2.1 ŉ Franchise sakeonderneming is die gesogste vorm van alle hefboominkomstes. Die franchisee betaal die eienaar van die franchise tantième vir die gebruik van die naam van die sakeonderneming, die konsepte, geregte, souse, advertensies, ens., soos in die geval van ŉ Spur en ŉ Wimpy. Die hoeveelheid residuele inkomste wat deur die eienaar van so ŉ sakeonderneming verdien word, kan baie hoog wees, veral indien die eienaar ŉ hele paar franchisee’s het wat tantième in ŉ maand oorbetaal. (GetFatMoney.com, 2011. http://www.getfatmoney.com/leverage-income-make-moneywith-less-work)

Passiewe inkomste Passiewe inkomste vereis geen (of baie min) van ŉ individu se tyd. Voorbeelde van passiewe inkomstes is: •

Die verhuring van eiendom.

•

ŉ Sakeonderneming wat vending masjiene verskaf.

•

Kommissie wat verdien word uit die verkoop van ander individue se produkte.

•

Die inkomste wat verdien word uit die advertering van produkte of dienste op die Internet.

•

Domainnaam registrasie

(Mclntyre’s, 2011. http://www.rat-race-escape-artists.com/passive-income-what-is-it.html) Buiten verdiende inkomste, het die ander tipes inkomste een ding in gemeen: om so min as moontlik te werk, en soveel geld as moontlik te verdien – die kapitaal moet dus vir die individu werk, en nie andersom nie.

©akademia (MSW)

Bladsy 61

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Bron: http://www.bestwaytoinvest.com/UserFiles/Image/revenue.jpg) 2.5.3

Kredietverkope

Maatskappye en individue verkoop dikwels goedere op krediet. Die redes hiervoor kan wees: •

dat daar nie voldoende kontant beskikbaar is om voordeel te trek uit kontantpryse nie, byvoorbeeld korting wat toegestaan word wanneer kontant betaal word. Om dus meer kliënte te lok, is dit nodig om krediet te verleen aan kliënte. Wanneer ŉ onderneming verkope slegs op ŉ kontantbasis doen, kan potensiële kliënte verloor.

•

Sommige kliënte het soms nie voldoende kontant beskikbaar om vir duursame produkte/dienste te betaal nie. Die oplossing is dan om die produk/diens op krediet te verskaf; en

•

alle beskikbare kontant word gewoonlik aangewend deur individue om agterstallige skulde te vereffen, waarna daar dan nie genoegsame fondse oorbly om goedere/dienste kontant aan te koop nie. Waar ŉ onderneming slegs kontantverkope toestaan, sal verkope relatief laag wees in vergelyking met ondernemings wat beide kontant en kredietverkope toestaan.

(Kerdachi et al. 2005:78) Alhoewel die vermoë om op krediet te koop, voordelig kan wees deurdat dit kan help met die kontantvloei van ŉ individu of maatskappy, bestaan daar ŉ gevaar dat skulde kan ophoop – alle beskikbare kontant moet dan gebruik word om rekeninge te vereffen. Die debiteure afdeling van ŉ maatskappy moet volledig boekhou van agterstallige skulde en ook wanneer en hoe hierdie skulde ingevorder gaan word.

©akademia (MSW)

Bladsy 62

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Die prosedure en dokumentasie betrokke by krediettransaksies Die prosedure wat gevolg word by krediettransaksies, is soos volg: • Bestelvorm: Die kliënt (debiteur) plaas ŉ bestelling by die verkoopsafdeling van ŉ sakeonderneming. •

Voorraadrekwisisie: Nadat die bestelling goedgekeur is, word ŉ voorraadrekwisisie uitgereik en na die voorrade stoor gestuur om voorraad te onttrek.

•

Faktuur: ŉ Faktuur word uitgereik. Die prys en hoeveelheid van die voorraad wat bestel is, verskyn op die faktuur.

•

Afleweringsnota: Wanneer die goedere afgelewer word, moet ŉ afleweringsnota saam met die goedere en die oorspronklike faktuur aan die kliënt gegee word. Nadat die goedere afgelewer is en die kliënt ontvangserkenning geteken het, moet die afleweringsnota teruggaan na die finansiële afdeling van die onderneming om geliasseer te word.

•

State: Aan die einde van elke maand word state (met die besonderhede van die transaksies wat plaasgevind het) na elke debiteur gestuur om aan te dui watter skulde nog uitstaande is.

•

In afwagting op betaling: Die sakeonderneming wag dat die debiteur betaling maak. Elke onderneming het verskillende betalingsooreenkomste waarvolgens die rekeninge betaal moet word.

•

Betaling ontvang: Sodra betaling ontvang word, word die betaling aangeteken en te boek gestel in die finansiële rekords van die maatskappy.

•

Kwitansie: ŉ Kwitansie word uitgereik aan die debiteur sodra betaling ontvang word.

Grafies kan dit soos volg opgesom word:

©akademia (MSW)

Bladsy 63

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Figuur 2.1: Die prosedure betrokke by krediettransaksies (Bron: Kerdachi et al. 2005:82) 2.6

Die erkenning van inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming

Daar is twee maniere waarop inkomste erken kan word. Dit kan erken word ooreenkomstig die beginsels van die AARP, of ooreenkomstig die beginsels van die IFRS. Inkomste kan erken word op ŉ kontantbasis of volgens die toevallingsgrondslag. Die verskil tussen hierdie twee beginsels, is soos volg: •

Kontantbasis Volgens hierdie beginsel word inkomste erken wanneer die kontant ontvang word, ongeag wanneer en hoe die dienste of goedere gelewer is.

•

Toevallingsgrondslag Volgens die toevallingsgrondslagmetode word inkomste erken wanneer die diens of goedere gelewer is en nie wanneer die kontant ontvang is nie.

Die toepassing van die inkomste erkenningsbeginsel (AARP of IFRS) sal bepaal hoeveel en in watter periode die inkomste erken moet word in die rekeningkundige rekords van die sakeonderneming.

©akademia (MSW)

Bladsy 64

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 2.6.1

Die erkenning van inkomste volgens AARP

Volgens die Algemene Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) is daar verskeie metodes waarvolgens inkomste erken kan word. Inkomste kan op grond van enige van die volgende wyses in die rekeningkundige rekords van die onderneming erken word: •

Kontantbasis Volgens hierdie beginsel word inkomste erken wanneer die kontant ontvang word, ongeag wanneer en hoe die dienste of goedere gelewer is. Die verkope kan op krediet of kontant wees. Die inkomste word dus nie erken totdat die transaksie gefinaliseer is nie, selfs al is die produk/diens reeds gelewer.

•

Persentasie van voltooiing Die metode van persentasie van voltooiing word gebruik in maatskappye wat byvoorbeeld brûe of vliegtuie bou. Dit kan baie lank (maande of jare) neem om die produk te lewer. In so ŉ geval sal die maatskappy graag aan die aandeelhouers wil toon dat daar wel inkomste en winste gegenereer word, al is die projek nog nie voltooi nie. Die inkomste word dan pro-rata, soos ooreengekom, in die finansiële rekords aangedui.

•

Kosteverhalingsmetode Die kosteverhalingsmetode word gebruik in ŉ geval waar ŉ maatskappy nie met redelike sekerheid kan aandui hoeveel dit gaan kos om die projek te voltooi nie. Die reëling is dan dat geen inkomste erken word, totdat die uitgawes wat aangegaan is om die projek te voltooi, verhaal is nie.

•

Paaiemente metode Wanneer die insameling van inkomste nie seker is nie, behoort die maatskappy die paaiemente metode te gebruik vir inkomste erkenning. Hierdie metode word onder andere in transaksies deur eiendomsagentskappe gebruik, waar die verkoopstransaksie deur die mat kan val om een of ander rede. Die bruto wins word in hierdie geval slegs bereken op die pro-rata gedeelte van die kontant wat ontvang is.

Die finansiële state in die onderneming of wanneer vergelyk met ander ondernemings se state verskil, afhangende van die metode wat gebruik word om die inkomste te erken. (Kennon, 2011. http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm)

©akademia (MSW)

Bladsy 65

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Figuur 2.2: Inkomste erkenning volgens die AARP (Bron: Outeur, 2011)

2.6.2

Die erkenning van inkomste volgens die IFRS, IAS 18

Wat is IAS 18? International Accounting Standards nommer 18 (IAS 18) is ŉ rekeningkundige standaard onder die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS) wat handel oor wanneer inkomste erken moet word. Dit beskryf die rekeningkundige wyse waarop inkomstes, verdien uit sekere transaksies en gebeure, hanteer moet word in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming. Die omvang van IAS 18 •

Inkomstes wat deur IAS 18 gedek word IAS 18 spreek die erkenning van inkomste aan wat uit die volgende gebeure en transaksies voortspruit: o

Verkoop van goedere

Lewering van dienste

Die gebruik van die entiteit se bates deur ander wat rente, tantième en dividende oplewer

©akademia (MSW)

Bladsy 66

FAC105 Finansiële Rekeningkunde (Vorster et al. 2008:307) •

Die inkomstes wat nie deur IAS 18 gedek word nie IAS 18 handel nie oor inkomstes wat uit die volgende bronne voortspruit nie: o

Huurooreenkomste

Dividende wat voortspruit uit beleggings

Versekeringskontrakte van versekeringsmaatskappye

Inkomste wat ontstaan as gevolg van die verandering in die billike waarde van finansiële bates en laste of die verkoop daarvan

Die ontginning van mineraalerts

Die inkomste wat ontstaan as gevolg van die verandering van ander bedryfsbates

Die inkomste wat ontstaan uit die verkoop van landbouprodukte

(Vorster et al. 2008:308) Die IAS 18 dek dus slegs inkomstes wat uit die volgende bronne voortspruit:

Figuur 2.3: Inkomste ooreenkomstig die IAS18 (Bron : PricewaterhouseCoopers, 2005. http://www.agig.de/52-7.pdf) (Die IAS en IFRS word in meer besonderhede in Studie-eenheid 5 bespreek.) Wanneer word inkomste erken? Inkomste word erken onder die volgende voorwaardes: •

Indien dit waarskynlik is dat daar ŉ toename in toekomstige ekonomiese voordele sal voortspruit. Hierdie toename kan toegeskryf word aan ŉ toename in ŉ bate, of ŉ afname in ŉ las.

•

Indien hierdie toename in ŉ bate of afname in ŉ las betroubaar gemeet kan word.

©akademia (MSW)

Bladsy 67

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Alvorens inkomste in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming erken kan word, moet daar dus aan die waarskynlikheidsvereiste voldoen word EN die bedrag van die transaksie moet betroubaar gemeet kan word (Vorster et al. 2008:314). IAS 18 bepaal dat inkomste gemeet moet word teen die billike waarde van die gelde wat ontvang is of ontvangbaar is. Riglyne ten opsigte van die erkenning van inkomstes Die riglyne is soos volg: •

Die verkoop van goedere

Inkomste wat verdien word uit die verkoop van goedere kan erken word in die finansiële state van ŉ sakeonderneming, mits daar aan al die volgende vereistes voldoen word: o

Die verkoper moet aan die koper alle beduidende risiko’s en belonings, wat verband hou met eienaarskap, oordra.

Enige bestuursbetrokkenheid en beheer, in die geval van die verkoper, val nou weg. Met ander woorde sodra die goedere verkoop is, is die verkoper nie verder betrokke by of in beheer van die goedere nie.

Die bedrag van inkomste moet betroubaar gemeet kan word.

Dit is waarskynlik dat daar ekonomiese voordele, geassosieer met die transaksie, na die verkoper sal vloei.

•

Die lewering van dienste Die bedrag van inkomste kan betroubaar gemeet word. o

Dit is waarskynlik dat ekonomiese voordele na die verkoper sal voortvloei.

Die stadium van voltooiing op die balansstaatdatum, kan betroubaar bepaal word.

Die koste wat aangegaan is, of wat aangegaan moet word, kan betroubaar gemeet word.

(Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm)

©akademia (MSW)

Bladsy 68

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Bron: http://hotshotservicesrenonv.info/wp-content/uploads/2011/06/Delivery-Service-RenoNV1.jpg) Voorbeeld 2.2 Johannes Sithole Bpk. het op 31 Maart 2007 ŉ verkoopsooreenkoms met Miriam Mcgobe Bpk. aangegaan. Miriam Mcgobe Bpk. is ŉ entiteit wat goud ontgin, terwyl Johannes Sithole Bpk. ŉ vervaardiger is van myntoerusting. In die verkoopsooreenkoms wat opgestel is, sal Johannes Sithole Bpk. myntoerusting ter waarde aan R15 000 000 aan Miriam Mcgobe Bpk. lewer. Miriam Mcgobe Bpk. het op 1 April 2007 ŉ betaling van R10 000 000 aan Johannes Sithole Bpk. gemaak. Op 31 Mei 2007 word die goedere na Miriam Mcgobe Bpk. versend. Miriam maak op hierdie datum ŉ verdere betaling van R5 000 000 wat die totale verkoopprys aan Johannes Sithole Bpk. verskuldig, te vereffen. Alle risiko’s en verantwoordelikhede, ten opsigte van hierdie toerusting, is nou die verantwoordelikheid van Miriam Mcgobe Bpk. Wanneer moet hierdie inkomste erken word, en hoeveel? Die IAS 18 bepaal dat ŉ maatskappy inkomste uit die verkoop van goedere kan erken, wanneer daar aan die volgende vereistes voldoen word: •

Indien die verkoper die risiko’s en vergoeding verbonde aan eienaarskap van die goedere aan die koper oorgedra het.

•

Indien die verkoper nie voortgesette bestuursbetrokkenheid of effektiewe beheer oor die goedere wat verkoop is, behou nie. Die verkoper het dan geen seggenskap

©akademia (MSW)

Bladsy 69

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

meer oor die goedere nie. •

Die bedrag van die inkomste betroubaar gemeet kan word.

•

Indien dit waarskynlik is dat voordele uit die verkoopstransaksie na die verkoper sal voortvloei.

•

Indien die kostes wat verband hou met die transaksie, betroubaar gemeet kan word.

Johannes Sihole Bpk. kan van die aanvang van die transaksie die inkomste betroubaar bepaal as die R15 000 000 waarop daar ooreengekom is. Wanneer Miriam Mcgobe Bpk. op 1 April 2007 die eerste betaling maak, is dit ŉ aanduiding dat die invloei van inkomste waarskynlik is. Alhoewel Miriam Mcgobe Bpk. reeds op 1 April 2007 ŉ bedrag van R10 000 000 aan Johannes Sithole Bpk. gemaak het, kan geen inkomste op die datum erken word nie, want daar word nog nie voldoen aan die eerste en tweede vereistes hierbo nie. Johannese Sithole sal dus die R10 000 000 as ŉ vooruit-ontvange inkomste (ŉ las) in sy finansiële rekords moet erken. (Vorster et al. 2008:315) 2.7

Die berekening van inkomste

Inkomste is die geld wat ŉ sakeonderneming ontvang deur die verkoop van goedere of die lewering van dienste. Die eienaar van ŉ plaas sal, byvoorbeeld inkomste verdien deur die verkoop van melk, die uitverhuring van velde of die verkoop van skape en beeste. 2.7.1

Formules om inkomste te bereken

Die totale inkomste van ŉ sakeonderneming kan bereken word deur die prys per eenheid te neem en te vermenigvuldig met die totale aantal eenhede wat verkoop is. Die inkomste van die sakeonderneming kan dus deur middel van die volgende formule bereken word: Totale inkomste = Verkoopprys per eenheid x aantal eenhede verkoop

Voorbeeld 2.3

©akademia (MSW)

Prys

Hoeveelheid

Totale inkomste

R10

R140

R12

R156

Bladsy 70

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 2.7.2

Berekening van wins

Die wins van ŉ sakeonderneming kan bereken word deur die onderstaande formule te gebruik: Wins = Verkope

Totale Uitgawes

Inkomste > Kostes = Wins 2.7.3

Verliese

Verlies word deur middel van die volgende formule bereken: Inkomste < Kostes = Verlies (Bron: Businessstudiesonline, 2011. http://www.businessstudiesonline.co.uk/AppliedGcseBusiness/TheoryNotes/Unit3/CoveringT heCostOfNewProducts/PDFNonPrint/Moodle%20Version%2002%20Revenue.pdf) Praktiese oefening 2.2 Sam Splendour besit sy eie sakeonderneming en is verantwoordelik vir die installering van telefoonlyne. Vir elke installering vra hy ŉ standaardfooi van R450 – dit dek die eerste uur van arbeid. Vir elke uur daarna word ŉ bykomende fooi van R150 gevra. In Januarie het die volgende transaksies plaasgevind: •

1 Januarie – Sam het 8 ure geneem om Mevrou Moeilik se telefoonlyn te installeer. Daar was verskeie komplikasies gewees, daarom het dit Sam ŉ hele werksdag geneem om die installasie te finaliseer.

•

12 Januarie – Sam neem 3 ure om Fanus Rautenbach se telefoonlyn te installeer.

•

25 Januarie – Sam neem slegs 1 uur om die telefoonlyn van Miriam Sithole se telefoonlyn te installeer:

Bereken nou die totale inkomste wat Sam Splendour vir die maand van Januarie vir sy dienste gelewer verdien het.

©akademia (MSW)

Bladsy 71

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Bron: http://www.leadsolutionsinc.com/images/stories/revenuerising.jpg) 2.8

Brondokumente en ander rekeningkundige rekords

2.8.1

Wat is brondokumente?

Brondokumente speel ŉ belangrike rol in die aantekening en teboekstelling van transaksies. Met ander woorde brondokumente verskaf die inligting wat benodig word deur ŉ sakeonderneming se rekeningkundige stelsel om saketransaksies te boek te stel. Brondokumente bevat die volgende belangrike inligting ten opsigte van ŉ transaksie: •

Die bedrag van die transaksie.

•

Die naam, adres en ander besonderhede van die persoon/onderneming wat die goedere/dienste lewer, sowel as ontvang. Met ander woorde die besonderhede van die koper, asook die verkoper.

•

Die doel van die transaksie, met ander woorde die aard van die transaksie (beskrywing), asook die terme en voorwaardes van toepassing.

•

Die datum van die transaksie – wanneer die transaksie plaasgevind het.

•

Die BTW bedrag (indien van toepassing op die transaksie). Indien BTW van toepassing is op die transaksie, moet beide die verkoper en koper se BTW nommer op die brondokument voorkom.

•

Die nodige handtekening van die gemagtigde persone wat die transaksie goedgekeur het.

(Bron: NowMaster Accounting, 2009. http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/whatare-source-documents-in-accounting/y2cary3n6mng/70#) Voorbeelde van brondokumente, sluit die volgende in:

©akademia (MSW)

Bladsy 72

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Fakture

•

Gekanselleerde tjeks

•

Uitgereikte tjeks

•

Kwotasies

•

Kasregisterrolle

•

Verkoopsfakture

•

Depositostrokies

•

Tydkaarte van werknemers (timesheets) (Hierdie is ŉ voorbeeld van ŉ rekeningkundige rekord)

Figuur 2.4: Voorbeelde van brondokumente (Bron: Outeur, 2011)

©akademia (MSW)

Bladsy 73

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Voorbeeld 2.4 Gekanselleerde Tjek

(Bron: Africoal, 2011. http://www.africoal.co.za/banking_details.html) Voorbeeld 2.5 Faktuur

(Bron : http://us.123rf.com/400wm/400/400/raphspam/raphspam1011/raphspam101100017/8174807close-up-picture-of-an-invoice-with-red-paid-stamp.jpg)

©akademia (MSW)

Bladsy 74

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Bron: http://www.dreamstime.com/royalty-free-stock-images-a-monthly-schedule-ofexpenses-image14704949) 2.8.2

Waar pas brondokument in die rekeningkundige stelsel in?

Figuur 2.5: Rekeningkundige stelsel (Bron: NowMaster Accounting, 2009. http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/whatare-source-documents-in-accounting/y2cary3n6mng/70#) Die wisselwerking tussen brondokumente en inkomste kan die beste geïllustreer word aan die hand van die volgende voorbeeld: Voorbeeld 2.6 Kyk na die volgende brondokument: FAKTURE (INVOICES) INVOICE NR. 479 Klote’s Merchandise Supplies 354 Drive

DATE: 10 May 2008

Silverton

ORDER NO: 150 DELIVERED BY: Truck

TO: Roadrunner Delivery Service

©akademia (MSW)

TERMS: Payable in 30 days

Bladsy 75

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

155 Gateway Blvd. Sunnyside QTY.

ITEM

UNIT PRICE

TOTAL

Merchandise

R300.00

R900.00

(Books) (Bron: http://www.thutong.doe.gov.za/ResourceDownload.aspx?id=35866&userid=-1) Uit die bogenoemde faktuur (no. 479), uitgereik op die 10de Mei 2008, het Klote’s Merchandise Supplies 3 boeke @ R300 elk verkoop aan Roadrunner Delivery Service. Die totale inkomste wat dus in die rekords van Klote’s Merchandise Supplies getoon moet word, is R900. Die verkoopstransaksie het plaasgevind op krediet. Daar is ŉ 30 dae terugbetalingsvoorwaarde, met ander woorde Road Runner Delivery Service het ŉ tydperk van 30 dae alvorens hy sy skuld hoef te vereffen. Daar kan afgelei word dat Klote’s Merchandise Supplies nie vir BTW geregistreer is nie, aangesien daar geen BTW nommer van enige van die twee entiteite op die faktuur verskyn nie. Indien daar BTW (14%) betrokke was, sou die verkoopprys R1026 gewees het (R900 * 100/114). KWITANSIES (RECEIPTS) RECEIPT 001 Klote’s Merchandise Supplies 354 Drive Silverton 13 May 2008

RECEIVED FROM: Roadrunner Delivery Service

R900.00

AMOUNT OF: Nine hundred Rands FOR: Books________________________________ Received By:

©akademia (MSW)

900

John Doe (Signature)

Bladsy 76

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

TOTAL

900

(Bron: http://www.thutong.doe.gov.za/ResourceDownload.aspx?id=35866&userid=-1) Die R900 is betaal ter vereffening van die skuld, nadat die boeke op krediet aangekoop is by Klote’s Merchandise Supplies en Kwitansie no. 001 is uitgereik aan Roadrunner Delivery Service. Met ander woorde Klote’s Merchandise Supplies was Roadrunner Delivery Service se handelskrediteur gewees en Roadrunner Delivery Service was Klote’s Merchandise Supplies se handelsdebiteur gewees. In sommige gevalle, kan daar korting toegestaan word indien die terugbetaling van skuld voor die tyd gemaak word, of waar die terugbetaling met kontant gemaak word. Met ander woorde, die R900 is ŉ afbetaling op Roadrunner Delivery Service se rekening in die boeke van Klote’s Merchandise Supplies. Die teboekstelling van die ontvangste van die R900, sal nou tot gevolg hê dat Roadrunner niks meer verskuldig is aan Klote’s Merchandise Supplies nie.

Praktiese oefening 2.3

(Bron: http://www.turbocashuk.com/Help/SourceDocumentsSalesJournal.htm) Vrae: 1. Hierbo is ŉ voorbeeld van ŉ verkoopsfaktuur aan ŉ debiteur. Doen verdere navorsing en kyk of jy nog twee ander voorbeelde van verkoopsfakture kan kry.

©akademia (MSW)

Bladsy 77

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Hierdie fakture moet voldoen aan die vereistes van ŉ BTW faktuur volgens die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens. Onthou ŉ sakeonderneming mag geen BTW insette eis, indien daar nie beskik word oor ŉ volledige belastingfaktuur nie. 2. Soek voorbeelde van kwitansies en bestudeer die inhoud daarvan. Kwitansies is ook ŉ brondokument vir die teboekstelling van inkomstes in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming. 3. Wie is die verkoper en wie is die koper in bogenoemde faktuur?

Gevallestudie 2.1 Inkomste erkenning Lees die onderstaande gevallestudie en beantwoord die vrae: Entity A has an existing manufacturing customer, entity B, who has recently announced that it expects to have to restructure its debt with current creditors, including entity A, in order to ensure sufficient operating liquidity to avoid bankruptcy. Subsequent to the announcement, Entity A ships an order of replacement parts to entity B based on a purchase order received from entity B prior to announcement. In this case, Entity A should not recognise revenue for the latest shipment to entity B as it’s not probable that the economic benefit related to the products shipped will flow to the entity. Entity A may record revenue when entity B pays for the shipment of replacement parts, which is when it becomes probable that the economic benefit will flow to entity A and when the amount of revenue can be measured reliably. In contrast, any allowance recorded against any existing receivable balance as a result of entity B’s announcement of its need to restructure debts should be recorded as an expenses not as a reversal of revenue. (http://www.caclubindia.com/forum/revenue-recognition-case-studies-under-ifrs37434.asp) Vrae: 1. Wat is die vereistes (volgens IAS 18) waaraan voldoen behoort te word, alvorens die inkomste verdien uit die verkoop van goedere, erken kan word in die finansiële rekords van ŉ sakeonderneming?

©akademia (MSW)

Bladsy 78

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

2. Op grond van jou antwoord hierbo, sal Entiteit A die inkomste wat verdien gaan word uit die transaksie met Entiteit B, in sy finansiële rekords kan erken? 3. Wanneer/onder watter omstandighede sal Entiteit A, geregtig wees om hierdie inkomste in sy rekords te erken?

(Bron: http://www.giftbasketdictionary.com/images/revenue.jpg) 2.9

Samevatting

Inkomste word gegenereer deur die deurlopende bedryfsaktiwiteite van ŉ sakeonderneming. Inkomste word hoofsaaklik gegenereer deur die verkoop van produkte en die lewering van dienste. Die meeste belastingowerhede interpreteer bedryfsinkomste as enige tipe inkomste wat aan ŉ onderneming toeval. Sommige sakeondernemings loop die gevaar om inkomste meer te skat as wat dit is. Om dit te voorkom, is daar rekeningkundige riglyne en standaarde wat gebruik moet word wanneer inkomste in die finansiële state van ŉ sakeonderneming erken en te boek gestel moet word. Brondokumente dien as hulpmiddel wanneer inkomste te boek gestel word. Op die brondokumente kom al die besonderhede van die verkoopstransaksie voor. Inkomste erkenning is ŉ belangrike beginsel waarvoor daar duidelike riglyne neergelê is.

©akademia (MSW)

Bladsy 79

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

2.10 Selfevaluering Aktiwiteit 3 Altyd Ontspanne Reisagentskap bestaan reeds vir drie jaar en is baie suksesvol. Die rekenmeester het sopas bedank. Die eienaar van die reisagentskap benodig jou hulp in die volgende situasie: Op 1 Desember, in die huidige finansiële jaar, word ŉ betaling met ŉ kredietkaart goedgekeur ten bedrae van R1000 ten opsigte van ŉ hotelbespreking vir die daaropvolgende Februarie. Die reisagent bevestig die bespreking en voorsien die kliënt met die toepaslike kwitansie. Die reisagentskap sal R900 in Januarie aan die betrokke hotel oorbetaal. Die reisagentskap het op 1 Desember die R1000 ontvang. Die eienaar is van mening dat die volle R1000 erken moet word in die huidige finansiële jaar. Die verpligting van R900 teenoor die betrokke maatskappy sal dan by wyse van die dubbelinskrywingsmetode as ŉ las in die balansstaat te boek gestel word en as ŉ uitgawe in die inkomstestaat. Die reisagentskap het 31 Desember as jaareinde. (Aangepas vanuit: http://www.ftgedu.com/uploadpic/pdf/20100222050258_20549.pdf) Vrae: 1. Sal jy die inkomste klassifiseer as die lewering van ŉ diens of die verkoop van ŉ

produk? 2. Wat is die vereistes van die IFRS (IAS 18) waaraan voldoen moet word, alvorens

inkomste wat verdien word uit dienslewering in die finansiële rekords erken mag word? 3. Adviseer die eienaar van Altyd Ontspanne Reisagentskap oor die korrekte wyse

waarop hierdie transaksie hanteer moet word, veral ten opsigte van die erkenning van die inkomste. 4.

Gee die nodige joernaalinskrywings van toepassing op die teboekstelling.

©akademia (MSW)

Bladsy 80

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

StudieStudie-eenheid 3: 3: Bedryfsuitgawes

3.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 3 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die volgende te demonstreer: •

Die verskillende tipes uitgawes

•

Die erkenning van uitgawes

•

Die magtiging van uitgawes

•

Uitgawes en brondokumente

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

Tussen die verskillende tipes uitgawes te onderskei.

•

Te identifiseer wanneer en hoe uitgawes in die finansiële state erken moet word.

•

Te verduidelik hoe uitgawes bereken moet word.

•

Te bepaal of die organisasie se finansiële beleidsvereistes nagekom word met betrekking tot uitgawes.

•

Die uitgawes op die inkomstestaat te rekonsilieer met die onderskeie brondokumente en ander rekeningkundige rekords.

©akademia (MSW)

Bladsy 81

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

3.2

Verrykende bronne •

Accounting Learning Resources, 2011. Analyze and journalyze transactions. http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/accountingtransactions.html

•

Accounting Learning Resources, 2011. Analyze and journalize transactions, http://www.accountingexplanation.com/journal.htm#Example_of_Journal

•

BusinessDictionary, 2011. Expense. http://www.businessdictionary.com/definition/expense.html

•

Cliffsnotes, 2011. Prepaid Expenses. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Prepaid-Expenses.topicArticleId21081,articleId-21020.html

•

NowMaster Accounting, 2009. What are expenses in Accounting? http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-expenses-inaccounting/y2cary3n6mng/67#

•

Pirraglia. W, 2011. Types of expense Accounts. http://www.ehow.com/list_6331610_accounting-basics_-types-expenseaccounts.html

•

Principlesofaccounting.com, 2011. Basic elements of expense recognition. http://www.principlesofaccounting.com/chapter%203.htm

3.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Erkenning van

Die erkenning van uitgawes beteken die insluiting daarvan in

uitgawes

die finansiële state.

Kontantbasis

Die kontantbasis is ŉ rekeningkundige metode wat bepaal dat inkomste en uitgawes te boek gestel moet word wanneer dit ontvang of betaal word. Die kontantbasis voldoen nie aan die vereistes van AARP nie en is daarom nie ŉ baie effektiewe bestuursmeganisme nie. Die rede hiervoor is dat die kontantbasis ŉ tydsgaping laat tussen wanneer die transaksie plaasvind en die resultaat van

©akademia (MSW)

Bladsy 82

FAC105 Finansiële Rekeningkunde hierdie transaksie (die betaling wat gemaak word of die inkomste wat ontvang word). (Bron: BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/cash-basisaccounting.html) Opgelope uitgawes

Opgelope uitgawes kan gedefinieer word as uitgawes wat plaasgevind het, maar wat nog nie te boek gestel is in die prosessering van die transaksies nie. (Bron: KnowMaster Accounting, 2011. http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-areexpenses-in-accounting/y2cary3n6mng/67#)

Vooruitbetaalde

Vooruitbetaalde uitgawes is bates wat in uitgawes verander

uitgawes

sodra dit verval of opgebruik word. (Cliffsnotes, 2011. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/PrepaidExpenses.topicArticleId-21081,articleId-21020.html)

3.4

Inleiding

Uitgawes is kostes wat aangegaan word in die normale gang van besigheid om goedere te produseer, dienste te lewer of om net normaalweg handel te dryf. Die uitgawes wat vir ŉ sekere finansiële periode aangegaan word, word gewoonlik gekoppel aan die inkomstes wat verband hou met die uitgawes in dieselfde finansiële periode, byvoorbeeld koste van verkope is die koste wat aangegaan word om die verkope te genereer. Daar is verskeie soorte uitgawes en die tipe uitgawes sal verskil van onderneming tot onderneming. Daar is egter vier hoofkategorieë waarin die onderskeie uitgawes opgedeel kan word. Hierdie kategorieë is koste van verkope, bedryfsuitgawes, nie-bedryfsuitgawes en werknemersuitgawes. Indien ŉ sakeonderneming ŉ wins maak vir ŉ sekere finansiële tydperk, kan die uitgawes wat vir daardie periode bestee is, belastingaftrekbaar wees en daardeur kan die belasbare wins verminder word.

©akademia (MSW)

Bladsy 83

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Opgelope en vooruitbetaalde uitgawes is nie uitgawes wat ontstaan het as gevolg van ŉ werklike transaksie nie en sal nie in die finansiële state van ŉ sakeonderneming voorkom, sonder dat ŉ joernaalinskrywing plaasgevind het nie. Daar is verskeie rekeningkundige beginsels wat gebruik word deur ouditeure en rekenmeesters om die finansiële state van ŉ sakeonderneming op te trek. Hierdie beginsels kan hoofsaaklik geklassifiseer word onder die kontantbasis en die toevallingsgrondslag. Alhoewel die kontantbasis baie makliker is om te implementeer is dit nie altyd baie doeltreffend nie, en ook nie geskik vir ondernemings met kredietverkope nie. Die kontantbasis erken uitgawes in die finansiële state sodra kontant betaal word en nie wanneer die transaksie plaasgevind het nie. Die toevallingsgrondslag wat gebaseer is op die paringsbeginsel (dit beteken die inkomstes word in dieselfde periode geboekstaaf as die uitgawes wat daarmee verband hou) bepaal dat uitgawes te boek gestel word sodra die transaksie plaasgevind het, en nie wanneer die kontant/geld betaal word nie.

(Bron: B. Conrad, 2011. http://www.ehow.com/info_7757760_way-track-expenses-smallbusiness.html) 3.5 3.5.1

Die verskillende tipes uitgawes Wat is uitgawes?

Uitgawes kan gedefinieer word as die kostes wat deur ŉ sakeonderneming aangegaan word in die proses om inkomste te genereer. Uitgawes kom voor in die vorm van fisiese kontantuitbetalings (byvoorbeeld lone en salarisse), die depresiasie van ŉ bate, ens. Uitgawes word opgesom en getoon in die Inkomstestaat as aftrekkings van die inkomste, alvorens belasting op die belasbare inkomste bereken word. Alle uitgawes is kostes, maar nie alle kostes wat aangegaan word, is uitgawes nie. Wat hiermee bedoel word, is dat die kostes wat aangegaan word om ŉ inkomste-genererende

©akademia (MSW)

Bladsy 84

FAC105 Finansiële Rekeningkunde bate aan te koop, nie in die Inkomstestaat as ŉ uitgawe erken kan word nie. Die reël is gewoonlik dat bates wat aangekoop is vir meer as R7000, nie as ŉ uitgawe na die Inkomstestaat afgeskryf kan word nie, maar as ŉ bate in die Balansstaat getoon behoort te word. Sekere kostes wat aangegaan word, byvoorbeeld aanbouings of verbeteringe aan eiendom, word na die Balansstaat gekapitaliseer in plaas daarvan om dit as ŉ uitgawe in die Inkomstestaat te toon. Die kapitalisering van kostes is ŉ rekeningkundige metode wat deur maatskappye gebruik word om die erkenning van uitgawes in die Inkomstestaat te vertraag, deur die koste as ŉ langtermynbate in die Balansstaat te toon. Sodoende word die bate gedepresieer oor ŉ gegewe tydperk en nie direk afgeskryf in die periode waarin dit aangegaan is nie (Bron: http://www.businessdictionary.com/definition/expense.html). Uitgawes is dus die kostes wat aangegaan word in die normale gang van besigheid om goedere te produseer, dienste te lewer of normaalweg handel te dryf. Indien ŉ sakeonderneming ŉ wins maak vir ŉ sekere finansiële tydperk, kan die uitgawes wat vir daardie periode bestee is, belastingaftrekbaar wees, en dus die belasbare wins verminder. Netto wins word dus bereken deur die uitgawes van die inkomste af te trek:

Figuur 3.1: Berekening van netto wins (Bron: NowMaster Accounting, 2009. http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/whatare-expenses-in-accounting/y2cary3n6mng/67#) 3.5.2

Tipes uitgawes

Daar is hoofsaaklik vier kategorieë waarin uitgawes opgedeel kan word, naamlik: •

Koste van verkope

•

Bedryfsuitgawes

•

Nie-bedryfsuitgawes

•

Werknemersuitgawes

©akademia (MSW)

Bladsy 85

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Grafies sou dit so vertoon:

Figuur 3.2: Tipe uitgawes (Bron: Outeur, 2011)

Koste van verkope Koste van verkope kom voor in sakeondernemings wat produkte verkoop. Hierdie uitgawe sluit in die openings- en sluitingsaldo’s van die handelsvoorraad wat verkoop en aangekoop word. Die koste van verkope by vervaardigingsondernemings kan ook die verpakking en verskeping van voorraad insluit en die slegte skulde van debiteure wat nooit ingesamel word nie. Koste van verkope sluit alle kostes in, wat direk verband hou met die goedere wat deur die onderneming verkoop word, of dienste wat deur die onderneming gelewer word. Bedryfsuitgawes Bedryfsuitgawes dek die grootste hoeveelheid uitgawes in die Inkomstestaat van ŉ sakeonderneming. Die uitgawes wat geklassifiseer word onder bedryfsuitgawes, sluit alle kostes in, wat verband hou met die daaglikse bedrywighede in die onderneming, byvoorbeeld depresiasie, skryfbehoeftes, versekering, telefoon, huuruitgawe, onthaal, ens. Nie-bedryfsuitgawes Uitgawes wat buite die onderneming se normale bedrywighede val, sal by hierdie kategorie ingesluit word, byvoorbeeld inkomstebelasting.

©akademia (MSW)

Bladsy 86

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Werknemersuitgawes Werknemersuitgawes sluit die uitgawes in, wat die onderneming aangaan om sy werknemers te behou. Tipiese werknemersuitgawes sluit lone en salarisse in. Die reisuitgawes van direkteure sal ook hierby ingesluit word. (Aangepas vanuit: W. Pirraglia, 2011. http://www.ehow.com/list_6331610_accountingbasics_-types-expense-accounts.html) Dit is belangrik om te onthou dat die Inkomstestaat die inkomstes, uitgawes, winste en verliese toon. Die Inkomstestaat wys nie kontantontvangste of kontantbetalings nie; dit word in die onderneming se Kontantvloeistaat aangeteken. 3.5.3

Opgelope uitgawes

Opgelope uitgawes is nie ŉ fisiese transaksie wat plaasgevind het nie, met ander woorde, hierdie tipe uitgawe kom nie voor in die Algemene Grootboek van die onderneming nie en sal dus ook nie in die finansiële state voorkom nie, behalwe as dit deur middel van ŉ joernaalinskrywing ingebring word. Die onderstaande is ŉ voorbeeld van ŉ opgelope uitgawe: Voorbeeld 3.1 ŉ Maatskappy het R200 000 geleen op 1 Desember 20x11 om verbeteringe aan die bestaande kantoorgebou aan te bring. Die ooreenkoms vereis dat die R200 000 terugbetaal word teen einde Februarie 20x12, tesame met R6 000 rente vir die drie maande vanaf Desember tot Februarie. Die leningsbedrag, tesame met die rente is eers teen die einde van Februarie verskuldig. Alhoewel die leningsbedrag tesame met die rente eers aan die einde van Februarie verskuldig is, is dit nodig om maandeliks voorsiening te maak vir die rente. Sonder ŉ joernaalinskrywing om voorsiening te maak vir die opgelope rente-uitgawe vir die maand van Desember, sal die finansiële state vir die maand van Desember nie die R2 000 rente-uitgawe toon nie, en dus nie ŉ redelike weergawe wees van die maatskappy se finansiële sake nie. Indien die finansiële state van die maatskappy volgens die toevallingsgrondslag opgestel word, sal die maatskappy deur middel van ŉ joernaalinskrywing voorsiening moet maak vir die rente uitgawe vir die maand van Desember. Presies dieselfde geld vir die maand van Januarie. Die R6 000 rente-uitgawe word dus opgedeel vir die drie maande, Desember, Januarie

©akademia (MSW)

Bladsy 87

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

en Februarie. Omdat die rente-uitgawe eers betaalbaar is aan die einde van Februarie, is dit nodig om elke maand, vanaf Desember tot einde Februarie ŉ voorsiening in die boeke aan te bring vir rente ten bedrae van R2 000. Sodoende sal daar aan die einde van Februarie ŉ opgelope uitgawe van R6 000 wees wat dan ook in dieselfde periode betaal sal word. Die joernaalinskrywing sal soos volg lyk: Dt Rente uitgawe (Inkomstestaatitem)

R2000

Rente betaalbaar (Balansstaatitem)

R2000

(Bron: Outeur, 2011) 3.5.4

Vooruitbetaalde uitgawes

Aan die einde van die rekeningkundige periode moet daar aansuiweringsjoernale opgestel word om die gedeelte van die vooruitbetaalde uitgawe te erken wat ŉ werklike uitgawe geword het as gevolg van gebruik of deur die loop van tyd. Die onderstaande voorbeeld dui aan hoe die inskrywing in die boeke van ŉ maatskappy sal lyk in geval van ŉ vooruitbetaalde uitgawe. Voorbeeld 3.2 Bestudeer die volgende voorbeeld. ŉ Kliënt betaal R1800 vir motorversekering (R300 versekering per maand) wat dekking vir ses maande voorsien – dus ŉ vooruitbetaalde uitgawe. Die transaksie word te boek gestel deur die vooruitbetaalde uitgawerekening (baterekening) te debiteer, en die kontant/bankrekening (baterekening) te krediteer. Na die verloop van een maand word ŉ aansuiweringsjoernaal geskryf. Die uitgawerekening in die Inkomstestaat word met R300 gedebiteer, terwyl die vooruitbetaalde uitgawerekening met R300 gekrediteer word. Die joernaalinskrywing word in die General Journal hieronder geïllustreer. Die Algemene Grootboekrekeninge sal soos hieronder lyk, nadat die joernaalinskrywing gereflekteer word. Die grootboekrekeninge van toepassing, is die versekeringsuitgawe (Inkomstestaatrekening – R550) en die vooruitbetaalde uitgawerekening (Balansstaatrekening – R145). Let daarop dat die vooruitbetaalde uitgawerekening ŉ saldo van R1500 toon. Aan die einde van die ses maande sal die rekening ŉ saldo van NUL wees.

©akademia (MSW)

Bladsy 88

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Bron: Cliffsnotes, 2011. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/PrepaidExpenses.topicArticleId-21081,articleId-21020.html)

Voorbeeld 3.3 ABC Bpk. betaal Altyd Groen Bpk. ŉ bedrag van R100 per maand vir die onderhoud van die tuine by hulle kantore. Op 1 Junie besluit die finansiële bestuurder van ABC Bpk. om ŉ bedrag van R300 te betaal aan Altyd Groen Bpk., wat dan die tuindienste sal dek vir die volgende drie maande, dus vir Junie, Julie en Augustus. Die joernaalinskrywing in die boeke van ABC Bpk. sal dus soos volg lyk:

©akademia (MSW)

Bladsy 89

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Die Prepaid Mowing is dan die vooruitbetaalde uitgawe. Let op die T-rekeninge wat die vordering in die vooruitbetaalde uitgawerekening toon. Vir elke maand, word die R100 geskuif na die uitgawerekening in die Inkomstestaat. Kyk na die onderstaande, praktiese illustrasie van die teboekstelling van die transaksie. Let daarop dat die vooruitbetaalde uitgawerekening in die Balansstaat, NUL is aan die einde van Augustus – die laaste R100 is uitgeskuif na die Inkomstestaat na die uitgawe rekening.

©akademia (MSW)

Bladsy 90

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Bron: Principlesofaccounting.com, 2011. http://www.principlesofaccounting.com/chapter%203.htm) LET WEL: Dit is belangrik om op die volgende te let: •

Vooruitbetaalde uitgawerekening

Bate rekening in die Balansstaat

•

Opgelope inkomsterekening

Bate rekening in die Balansstaat

•

Opgelope uitgawerekening

Laste rekening in die Balansstaat

•

Vooruit-ontvange inkomsterekening

Laste rekening in die Balansstaat

3.6 3.6.1

Die erkenning van uitgawes Wat word bedoel met die erkenning van uitgawes?

Volgens die Algemene, Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) word uitgawes erken wanneer dit aangegaan word, en nie wanneer betaling gemaak word nie. Met ander woorde die erkenning van uitgawes beteken die insluiting daarvan in die finansiële state. Uitgawes word in die finansiële state van ŉ maatskappy erken, indien:

©akademia (MSW)

Bladsy 91

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

dit waarskynlik is dat die verbruik van, of die verlies aan toekomstige, ekonomiese voordele wat sal lei tot ŉ vermindering in bates, of ŉ toename in laste, sal plaasvind; en

•

dit waarskynlik is dat die verbruik van, of die verlies aan toekomstige, ekonomiese voordele betroubaar gemeet kan word.

Uitgawes is dus die verbruik van, of die verlies aan toekomstige ekonomiese voordele in die vorm van die vermindering in bates, of die toename in laste van ŉ maatskappy, uitgesluit die toedeling van winste aan eienaars gedurende ŉ spesifieke finansiële periode. Uitgawes word nie noodwendig erken wanneer die uitgawe betaal word nie, dit kan ook erken word in die state sodra die transaksie plaasgevind het, al is die uitgawe nog nie op daardie tydstip betaal nie. 3.6.2

Wanneer en hoe word uitgawes erken?

Uitgawes kan hoofsaaklik op een van twee wyses erken word naamlik: •

Kontantbasis

•

Toevallingsgrondslag

Die uitgawes van ŉ onderneming word in die finansiële rekords aangeteken ooreenkomstig die metode/rekeningkundige beginsels wat deur die onderneming verkies word. Kontantbasis Die toepassing van die kontantbasismetode is eenvoudiger as die toevallingsgrondslag, en is heeltemal voldoende vir klein sakeondernemings wat hoofsaaklik kontanttransaksies aangaan. Die onderliggende beginsel aan die kontantbasismetode is dat uitgawes erken en te boek gestel word wanneer kontant betaal word en nie wanneer die transaksie plaasvind nie. Toevallingsgrondslag Met die toevallingsgrondslag word uitgawes in dieselfde rekeningkundige periode te boek gestel en erken as die periode waarin die verwante inkomste erken is. 3.6.3

Tydsverskille in die erkenning van inkomstes en uitgawes

Daar ontstaan tydsverskille tussen die toevallingsgrondslag en die kontantbasis in die erkenning van inkomstes en uitgawes. Hierdie tydsverskille is soos volg:

©akademia (MSW)

Bladsy 92

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Vooruit-ontvange inkomstes: Vooruit-ontvange inkomstes is gelde wat reeds ontvang is vir goedere en dienste wat nog gelewer moet word. Vooruit-ontvange inkomstes word geklassifiseer as ŉ las.

•

Opgelope inkomstes: Opgelope inkomstes is inkomste wat in die huidige rekeningkundige periode verdien word, maar eers op ŉ latere stadium ontvang sal word. Opgelope inkomste word geklassifiseer as ŉ bate.

•

Vooruitbetaalde uitgawes: Vooruitbetaalde uitgawes is gelde wat reeds betaal is vir goedere en dienste wat nog gelewer moet word. Vooruitbetaalde uitgawes word geklassifiseer as ŉ bate.

•

Opgelope uitgawes: Opgelope uitgawes is gelde wat nog betaal moet word vir goedere en dienste wat reeds gelewer is. Opgelope uitgawes word geklassifiseer as ŉ las.

(Aangepas vanuit: Accounting Study Guide, 2011. http://accountinginfo.com/study/accrual101.htm) 3.6.4

Die verskil tussen die kontantbasis en die toevallingsgrondslag

KONTANTBASIS

TOEVALLINGSGRONDSLAG

Inkomste word erken en te boek gestel

wanneer dit ontvang word. Dit kan wees

wanneer die inkomste verdien is en nie

voor of nadat die inkomste verdien is.

wanneer die kontant ontvang word nie.

Uitgawes word erken en te boek gestel

wanneer dit betaal word. Dit kan wees voor

wanneer die uitgawe aangegaan is en nie

of nadat die uitgawe aangegaan is.

wanneer die uitgawe betaal word nie.

Die finansiële state reflekteer inkomstes en

uitgawes, volgens wanneer kontant ontvang

uitgawes, volgens wanneer die transaksie

of betaal is, en nie wanneer die transaksie

aangegaan is en nie wanneer kontant

plaasgevind het nie.

ontvang of betaal is nie.

Geen debiteure word te boek gestel nie.

ŉ Handelsdebiteur word geskep waar geen betaling ontvang is op die datum van die verkoopstransaksie nie.

Geen krediteure word te boek gestel nie.

ŉ Handelskrediteur word geskep waar geen betaling gemaak word op die datum van die

©akademia (MSW)

Bladsy 93

FAC105 Finansiële Rekeningkunde aankope nie. Gedeeltelike betalings van fakture kan nie

Inkomstes en uitgawes word ten volle erken

van rekord gehou word nie.

en te boek gestel, al vind gedeeltelike betalings oor ŉ bepaalde periode plaas.

Die kontantbasis is vinnig en maklik om in ŉ sakeonderneming te implementeer. Dit word egter ŉ probleem as die sakeonderneming verkope op krediet wil doen. Die kontantbasis maak net voorsiening vir kontanttransaksies. Elkeen van hierdie metodes het voor- en nadele. Om hierdie rede kombineer sommige sakeondernemings hierdie twee metodes ten einde saketransaksies volledig en akkuraat te boek te stel. Dit is nie altyd moontlik om ŉ stelsel te implementeer wat net op die kontantbasis of die toevallingsgrondslag gebaseer is nie. (Aangepas vanuit: S. Snyder, 2008. http://office.microsoft.com/en-us/accountinghelp/understanding-cash-and-accrual-basis-accounting-HA010164612.aspx) 3.7

Die magtiging van uitgawes

Die magtigingsproses vir die uitbetaling van uitgawes verskil van onderneming tot onderneming. Daar is nie spesifieke reëls en regulasies wat hier geld nie. Elke onderneming stel prosedures vas wat die beste aan die behoeftes van die onderneming voldoen. Die onderstaande gevallestudie is ŉ uittreksel uit die magtigingsbeleid van ŉ oorsese universiteit – die Universiteit van Bristol – ten opsigte van die goedkeuring en uitbetaling van uitgawes en eise wat mag voorkom.

Gevallestudie 3.1 1. Basic regulations Contents 1.1 Accounting and authorising expenses The University will reimburse reasonable travelling and subsistence expenses incurred by staff in accordance with these regulations. Where possible, staff should ensure that travel, accommodation and conference fee expenditure is billed directly to the University rather than claimed on expenses.

©akademia (MSW)

Bladsy 94

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Advantage should be taken of any discounts or other arrangements negotiated by the University Purchasing Office. It is a good practice to obtain a receipt for all expenses. For reimbursement, any item in excess of £5 incurred in the UK, must be supported by a voucher or receipt (£10 if incurred outside the UK). Please note that credit card vouchers and copies of credit card statements are NOT valid receipts for these purposes. Any travel or other activity which gives rise to an expense claim must not be undertaken without the prior approval of the budget holder. All expense forms must be signed by the claimant and authorised for payment by the budget holder or authorised manager. In cases where the expenses are incurred by the budget holder, the authorisation should be at the next level up in the budgetary hierarchy. The budget holder may delegate authority for authorisation of expenses to senior members of staff who have management responsibility. However such ‘authorised managers’ may only authorise expense claims for more junior members of staff, and their own expense claims must be authorised by a more senior ‘authorised manager’. No one may authorise his or her own expense claim. 1.2 Expenditure which will normally be reimbursed •

Staff travel and subsistence while performing the duties of the post.

•

Staff accommodation when travelling away from home in the performance of the duties of the post.

•

Other necessary expenditure incurred by the member of staff in the furtherance of his or her duties.

•

Reasonable expenditure incurred entertaining persons visiting the University.

1.3 Expenditure which will not be reimbursed •

Personal expenditure

•

Subscriptions to professional bodies

•

Travel between home and work

•

Traffic fines (for example, speeding and parking fines)

•

Unreasonable travel and subsistence costs

•

Unreceipted expenditure over £5 incurred in the UK (£10 if incurred outside the

©akademia (MSW)

Bladsy 95

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

UK) •

Expenses not authorised by the budget holder or appropriate ‘authorised manager’

•

Cost of annual travel insurance policies

•

Cost of hiring a dinner jacket or ball gown for formal functions

•

Cost of caring for animals such as kennel or cattery fees

•

Non University mobile phones

•

Any items of clothing purchased as uniform not clearly bearing the University logo

•

Young Persons Railcards

•

Cost of care for dependants

1.4 Receipts and vouchers Receipts and Vouchers should be submitted for all itemised expenditure in excess of £5 if incurred in the UK (£10 if incurred outside the UK). Credit card receipts and copies of credit card statements are NOT valid receipts for these purposes. 1.5 Small items Items under £5 if incurred in the UK (£10 if incurred outside the UK) must be clearly listed and described on the claim form. Receipts are not required. 1.6 Subsistence allowances The University does not have a fixed daily subsistence rate.Claims for subsistence should be on the basis of actual costs incurred. Managers authorising expense claims should satisfy themselves that the claims for subsistence are reasonable. Please note that where a fixed daily rate as opposed to actual expenditure is claimed because the funding provider (e.g. Royal Society, British Council etc) allows and has agreed to provide such expenditure, the University will still deduct Income Tax and National Insurance as it has no authority to do otherwise. The maximum amounts of incidental overnight expenses set by the HM Revenue & Customs are: •

£5 per night for overnight stays anywhere within the UK, and

•

£10 per night for overnight stays outside the UK.

©akademia (MSW)

Bladsy 96

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

1.7 Reasonableness The Finance Office may pursue any claim that appears to be excessive. 1.8 Seniority All expense claims must be authorised by a member of staff who is the budget holder or authorised manager. Normally, the person authorising the claim will also be in a more senior position, eg a Head of Department’s expenses should be authorised by the Dean, etc. No member of staff should authorise his or her own expenses. 1.9 Delegation Budget holders or authorised managers must not delegate powers to authorise to more junior members of staff. Non-budget holding staff should only be given powers of authorisation where there are clear line management responsibilities for a particular area. Where there is delegation, departmental staff should be made thoroughly aware of who may sign expense claims and for whom. The Finance Office maintains a list of authorised signatories. Any changes should be notified promptly. 1.10 Verification by Finance Office All expense claims and advances will be payable subject to verification by the Finance Office. Where claims appear unreasonable or are not correctly authorised or completed, they will be returned unpaid. Checking by Finance Office staff does not remove the responsibility on the authorising signatory for ensuring that the claim is in accordance with these regulations. (Bron: University of BRISTOL, 2011. http://www.bris.ac.uk/finance/regs/regsindex/annexd/annexd4-03.html) Opdrag: 1. Waarom, dink jy, is dit nodig dat verskillende persone die uitbetaling en goedkeuring

van ŉ uitgawe behartig? Waarom kan ŉ werknemer nie sommer self sy eie eis goedkeur en self uitbetaal nie? 2. Die subsistence allowance (bestaanstoelaag) van die Universiteit van Bristol verskil

van dié van die Suid Afrikaanse Inkomste Diens (SAID). Stel vas wat die bestaanstoelaag is wat deur die SAID goedgekeur word. 3. Volgens hierdie uittreksel sal die universiteit eise uitbetaal wat redelik voorkom.

©akademia (MSW)

Bladsy 97

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Wanneer is ŉ uitgawe redelik? Hoe kan daar vasgestel word of ŉ uitgawe redelik is en wanneer ŉ uitgawe nie redelik is nie. 3.8

Samevatting

Uitgawes is die gelde wat spandeer word in ŉ onderneming om die goedere te produseer of te verkoop en om dienste te lewer, wat nodig is om winste te genereer. Indien ŉ organisasie ŉ wins genereer, sal sommige van die uitgawes wat aangegaan is om hierdie winste te genereer, aftrekbaar wees vir belastingdoeleindes. Alhoewel alle uitgawes kostes is, is alle kostes nie uitgawes nie. Dit beteken doodeenvoudig dat sommige kostes kapitaal van aard is, en gekapitaliseer moet word na die Balansstaat toe, in plaas daarvan om die kostes as ŉ uitgawe te toon in die Inkomstestaat. In die optrek van die finansiële state van ŉ onderneming kan die verskillende tipes uitgawes opgedeel word in vier hoofkategorieë, naamlik koste van verkope, bedryfsuitgawes, niebedryfsuitgawes en werknemersuitgawes. Die erkenning van uitgawes in die finansiële state beteken die insluiting van uitgawes in die finansiële state. Daar is sekere voorwaardes en bepalings wat nagekom moet alvorens ŉ uitgawe in die finansiële state erken kan word. Die beginsels en bepalings word uiteengesit in die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS). Sakeondernemings maak gebruik van die kontantbasis en die toevallingsgrondslag in die erkenning van inkomstes en uitgawes in die finansiële state. Die kontantbasis bepaal dat uitgawes te boek gestel en erken moet word in die finansiële state sodra kontant betaal word en nie wanneer die transaksie plaasgevind het nie. Die toevallingsgrondslag bepaal dat uitgawes te boek gestel en erken moet word in die finansiële state sodra die transaksie plaasgevind het, en nie wanneer kontant betaal word nie.

(Bron: http://www.123rf.com/photo_5621521_the-word-bills-made-up-of-words-describingdifferent-types-of-expenses-one-might-have-to-pay-on-a-mo.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 98

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 3.9

Selfevaluering Aktiwiteit 4

Wouter Basson is ŉ plaasboer in die Mpumalanga omgewing. Om sy maandelikse inkomste aan te vul, het hy ŉ winkel in die dorp oopgemaak wat vars plaasprodukte, soos melk, groente en vrugte verkoop. Hy vind dit moeilik om ŉ ogie oor die bedrywighede op die plaas te hou en ook die winkel op die dorp te bedryf. Hierdie is die eerste maand waarin Wouter begin handeldryf het. Aan die einde van die eerste maand het die volgende transaksies plaasgevind. Hy roep jou hulp in om hierdie transaksies te boek te stel. Joernaliseer die volgende transaksies: Feb. 03

Wouter leen kapitaal van R15,000 by die bank om die onderneming aan die gang te kry.

Bykomende goedere word aangekoop vir R6,000

Verpakkingsmateriaal word op krediet aangekoop by Green (Pty) Ltd, R3 000.

Wouter het vir hom ŉ klein kantoortjie by die winkel ingerig. Kantoortoerusting word aangekoop, R 2,400.

Vars groente en vrugte word verkoop, R3,900

Solm benodig dringend kaas en melk, maar het nie kontant by hom gehad nie. Wouter besluit om die goedere op krediet aan hom te lewer, R2,250.

Miriam is die verkoopsdame wat Wouter aangestel het om die winkel daagliks te bestuur. Hy betaal haar ŉ salaris van R960.

Omdat Miriam ŉ klein salaris verdien, besluit Wouter om aan haar kommissie te betaal op die verkope wat in elke maand plaasgevind het, R75.

Goedere is terug ontvang. Die kliënt was nie tevrede nie en het gekla dat die vrugte sleg was, R600.

Solm betaal R1,500 terug om ŉ gedeelte van sy skuld te delg.

(Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.accountingexplanation.com/journal.htm#Example_of_Journal)

©akademia (MSW)

Bladsy 99

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Notas

©akademia (MSW)

Bladsy 100

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

StudieStudie-eenheid 4: 4: Finansiële verslagdoening 4.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 4 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die volgende te demonstreer: •

Die interne finansiële verslagdoening van ŉ onderneming

•

Eksterne finansiële verslagdoening van ŉ onderneming

•

Die openbaarmaking van finansiële inligting

•

Verslagdoenende entiteit

•

Verslagdoening oor die finansiële posisie van die onderneming

•

Die ontleding van basiese finansiële verslae

•

Finansiële verhoudings

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

Die onderneming se interne finansiële verslagdoeningsvereistes ontleed.

•

Te onderskei tussen die onderneming se eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes.

•

Die finansiële inligting wat nie openbaar gemaak mag word nie, te identifiseer en te ontleed.

4.2

•

Verslag te doen oor die basiese finansiële posisie van die onderneming.

•

Die onderneming se basiese finansiële verslae te ontleed.

Verrykende bronne •

Deloitte, 2011.http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm

•

eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/info_8377225_types-must-disclosedfinancial-statements.html

©akademia (MSW)

Bladsy 101

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/list_7609485_types-managerial-accountingreports.html

•

International Accounting Standards Board, 2010. http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/363A9F3B-D41C-41E7-971579715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf

•

Tracy. JA, 2011. http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financialreporting.html

4.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Bedryfskapitaal-

Die bedryfskapitaalverhouding word hoofsaaklik gebruik om vas te

verhouding

stel of ŉ maatskappy daartoe in staat is om sy korttermynverpligtinge na te kom, met ander woorde om die likiditeit van ŉ maatskappy vas te stel. Die bedryfskapitaalverhouding dui die verhouding aan tussen die bedryfsbates en bedryfslaste van die maatskappy. (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)

Bedryfswins-

Die bedryfswinsverhouding meet die koste van bedrywighede vir

verhouding

elke rand van verkope wat plaasvind. Die komponente nodig om die bedryfswinsverhouding te bereken is koste van verkope, bedryfsuitgawes en netto verkope. Hierdie verhouding word uitgedruk as persentasie. (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm)

Bestuurs-

Bestuursrekeningkunde kan gedefinieer word as die voorbereiding

rekeningkunde

van bestuursverslae en rekeninge wat akkurate en tydige finansiële en statistiese inligting bevat, wat deur die bestuur van ŉ maatskappy benodig word om daaglikse en korttermynbesluite te neem. (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/managementaccounting.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 102

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Brutowins

Die brutowins persentasie verhouding dui op die verhouding tussen

persentasie

bruto wins en netto verkope, uitgedruk as ŉ persentasie.

verhouding

(Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm)

Dividende

Die dividende opbrengs verhouding dui op die verhouding tussen die

opbrengs

dividende per aandeel en die markpryse van hierdie aandele.

verhouding

(Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)

Finansiële posisie

Die finansiële posisie van ŉ maatskappy dui op die verhouding tussen die maatskappy se bates, laste en ekwiteit (eienaarsbelang) vir ŉ spesifieke finansiële periode. (Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm)

Finansiële

Finansiële verslagdoening behels die voorstelling van die finansiële

verslagdoening

inligting van ŉ maatskappy – die maatskappy se finansiële posisie, die sakebedrywighede van die maatskappy, asook die invloei en uitvloei van fondse vir ŉ spesifieke rekeningkundige periode. (allBusiness, 2011. http://www.allbusiness.com/glossaries/financialreporting/4951111-1.html)

Horisontale

Horisontale ontleding van finansiële state is die vergelyking tussen

ontleding

die finansiële data van twee of meer jare. Die verskille tussen die verskillende jare kan uitgedruk word in geldeenheid of in persentasie. Horisontale ontleding kan ook gedoen word deur middel van tendensanalise. Tendensanalise Tendensanalise van finansiële state is die vergelyking tussen die finansiële data van verskeie jare. Die verskille word uitgedruk as ŉ persentasie van die basisjaar. Die basisjaar is gelykstaande aan 100%, terwyl die ander jare uitgedruk word as ŉ persentasie van die basisjaar, met ander woorde ŉ persentasie uit 100%. Die basisjaar word gewoonlik deur die bestuur van ŉ maatskappy bepaal, en is gewoonlik ŉ jaar waarin die maatskappy finansieel goed gevaar het.

©akademia (MSW)

Bladsy 103

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/trend_percentages.htm) Netto waarde

Die opbrengs op aandeelhouersbelang dui die verhouding aan

verhouding

tussen die maatskappy se netto wins (na rentes en belasting) en aandeelhouersbelang. Die opbrengs op aandeelhouersbelang verhouding dui op die winsgewendheid van die maatskappy vanuit die aandeelhouers se oogpunt. Die aspekte betrokke by die berekening van die opbrengs op aandeelhouersbelang is netto wins en aandeelhouersbelang. (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)

Netto wins

Die netto wins verhouding dui op die verhouding tussen die netto

verhouding

wins (na belasting) en netto verkope. Dit word uitgedruk as ŉ persentasie. (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm)

Onkoste-

Die onkosteverhouding dui op die verhouding tussen die verskeie

verhouding

tipes uitgawes van ŉ maatskappy tot die netto verkope. Die verhouding kan gebruik word om, byvoorbeeld, die verhouding van administratiewe uitgawes tot verkope te bereken. (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)

Ontleding en

Die ontleding van finansiële state word gedefinieer as die proses

vertolking van

waardeur finansiële sterkpunte en swakpunte geïdentifiseer word,

finansiële state

deur ŉ duidelike verhouding te bepaal tussen die items in die Balansstaat en die Inkomstestaat van ŉ maatskappy. Hierdie verhoudings word bereken deur gebruik te maak van finansiële verhoudings. Die proses is bekend as ontleding en vertolking. (Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/trend_percentages.htm)

Redelike

Redelike weergawe is die getroue weergawe van die uitwerking (of

weergawe

gevolge) van transaksies, gebeure en omstandighede in ŉ onderneming. Die wyse waarop hierdie transaksies, gebeure en

©akademia (MSW)

Bladsy 104

FAC105 Finansiële Rekeningkunde omstandighede weergegee moet word, word uiteengesit in die raamwerk van die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS). (Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm) Verslagdoenende

ŉ Verslagdoenende entiteit is ŉ omskrewe gebied van ekonomiese

entiteit

aktiwiteite, waarvan die finansiële inligting die potensiaal het om nuttig te wees vir die bestaande en toekomstige aandeelhouers, leners en ander krediteure wat die inligting benodig vir besluitnemingsdoeleindes, byvoorbeeld of daar in ŉ sekere maatskappy belê moet word, en of die kapitaal van die maatskappy doeltreffend en effektief aangewend word. (International Accounting Standards Board, 2010. http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/363A9F3B-D41C-41E7-971579715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf)

Vertikale

Vertikale ontleding is die proses waardeur Algemene Grootte State

ontleding

voorberei en aangebied word. Algemene Grootte state (common size statements) Algemene Grootte state is finansiële state wat die items wat daarin verskyn uitdruk in rand sowel as in persentasie. Elke item word uitgedruk as ŉ persentasie van die totale bedrag waarvan die item deel uitmaak. Daar kan op sleutelveranderinge en tendense gefokus word deur gebruik te maak van Algemene Grootte State Common size statements are particularly useful when comparing data from different companies (Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm ).

Vuurproef-

Die vuurproefverhouding word gebruik om vas te stel of die

verhouding

maatskappy daartoe in staat is om sy verpligtinge onmiddellik te vereffen, met ander woorde die vuurproefverhouding is ook ŉ verhouding wat gebruik word om die likiditeit van ŉ maatskappy vas te stel. (Accounting for management, 2011.http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm)

©akademia (MSW)

Bladsy 105

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 4.4

Inleiding

Finansiële verslae is die dokumentasie en rekords wat gebruik word om vas te stel hoeveel geld ŉ maatskappy vir ŉ bepaalde finansiële periode gemaak het of nie gemaak het nie. Die hoofdoelwit van finansiële verslagdoening is om inligting te verskaf aan kredietverskaffers, aandeelhouers en belanghebbende partye van die maatskappy, sodat daar ingeligte ekonomiese besluite geneem kan word. Die aandeelhouers van ŉ maatskappy het ŉ reg om te weet hoeveel en waarop die kapitaal spandeer word, omdat dit hulle geld is wat in die maatskappy belê is. (Bron: J.A.Tracy, 2011.http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financialreporting.html) Die finansiële verslae behoort die volgende basiese finansiële vrae te beantwoord:

Figuur 4.1: Finansiële vrae (Bron: Outeur, 2011) Finansiële Rekeningkunde voorsien jaarverslae wat hoofsaaklik gebruik word deur eksterne belanghebbende partye, terwyl Bestuursrekeningkunde op ŉ weeklikse of maandelikse basis verslae genereer, wat gebruik word deur die interne departemente van die maatskappy (byvoorbeeld bestuur en hoofuitvoerende beamptes). Die bestuur van ŉ onderneming is verantwoordelik vir beplanning, organisering van hulpbronne en die bestuur van die onderneming se sakebedrywighede. Om dit doeltreffende te kan doen, het hulle inligting nodig. Bestuursrekeningkunde voorsien hierdie inligting.

©akademia (MSW)

Bladsy 106

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Die hoofverskil tussen Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde lê in die gebruikers van hierdie inligting – die gebruikers van Finansiële Rekeningkunde is hoofsaaklik ekstern, terwyl die gebruikers van Bestuursrekeningkunde intern is. Vir die inligting in finansiële state om ŉ waardevolle bydrae te kan maak, is dit belangrik dat die state ontleed en interpreteer kan word deur die gebruikers daarvan. Dit is dus belangrik om ŉ onderskeid te kan tref tussen interne en eksterne verslagdoening, aangesien die inligtingsbehoeftes heelwat van mekaar verskil. Alvorens na die onderskeid tussen interne en eksterne finansiële verslagdoening gekyk gaan word, is dit nodig om te verstaan wat ŉ verslagdoenende entiteit is. 4.5

Die verslagdoenende entiteit

ŉ Verslagdoenende entiteit is ŉ omskrewe gebied van ekonomiese aktiwiteite, waarvan die finansiële inligting die potensiaal het om nuttig te wees vir die bestaande en toekomstige aandeelhouers, leners en ander krediteure wat die inligting benodig vir besluitnemingsdoeleindes, byvoorbeeld of daar in ŉ sekere maatskappy belê moet word, en of die kapitaal van die maatskappy doeltreffend en effektief aangewend word. ŉ Verslagdoenende entiteit het drie eienskappe: •

Die ekonomiese aktiwiteite van ŉ verslagdoenende entiteit word uitgevoer, is reeds uitgevoer of sal nog uitgevoer word.

•

Die ekonomiese aktiwiteite kan objektief onderskei word van die aktiwiteite van ander entiteite, asook die ekonomiese omgewing waarin die entiteit bestaan.

•

Die finansiële inligting van ŉ verslagdoenende entiteit het die potensiaal om nuttig te wees vir die gebruikers van hierdie inligting, byvoorbeeld of dit raadsaam sou wees om in ŉ betrokke maatskappy te belê en of die bestuur en uitvoerende raad van die maatskappy die kapitaal doeltreffend en effektief aangewend (bestee) het.

Die hoofdoelwit van finansiële verslagdoening is dan om finansiële inligting oor die verslagdoenende entiteit te verskaf, wat nuttig sal wees wanneer daar besluite geneem moet word ten opsigte van die verskaffing van hulpbronne (kapitaal) aan die entiteit (eksterne finansiële verslagdoening), asook om vas te stel hoe effektief en doeltreffend hierdie hulpbronne aangewend is (interne finansiële verslagdoening). (International Accounting Standards Board, 2010.http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/363A9F3B-D41C-41E7-971579715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf)

©akademia (MSW)

Bladsy 107

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 4.6

Interne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming

Wanneer daar intern verslag gedoen word ten opsigte van die gebeure in elk van die onderskeie departemente van ŉ maatskappy, is daar bepaalde metodes en tegnieke wat gevolg moet word ten opsigte van die optrek en interpretasie van die bestuursverslae, en op grond waarvan die bestuursbesluite geneem word. Hierdie metodes en tegnieke word verkry uit Bestuursrekeningkunde. 4.6.1

Bestuursrekeningkunde

Finansiële Rekeningkunde voorsien jaarverslae wat hoofsaaklik gebruik word deur eksterne belanghebbende partye, terwyl Bestuursrekeningkunde verslae genereer op ŉ weeklikse of maandelikse basis en wat gebruik word deur die interne departemente van ŉ maatskappy, soos die bestuur en hoofuitvoerende beamptes. Hierdie verslae sal tipies inligting bevat wat die bedrag beskikbaar in kontant, die totale verkope vir ŉ spesifieke week of maand, handelsdebiteure, ens. aandui. Hierdie verslae mag ook finansiële verhoudings insluit, wat die afwykings tussen verskillende maande in ag neem, asook moontlike redes verskaf vir hierdie afwykings.

Waarvoor word Bestuursrekeningkunde gebruik?

Wat is die nut van Bestuursrekeningkunde in sakeondernemings? Elke sakeonderneming het bestuurders wat verantwoordelik is vir beplanning, organisering van hulpbronne, die bestuur van personeel, asook die bestuur van die onderneming se sakebedrywighede. Die bestuursfunksies in ŉ sakeonderneming bestaan hoofsaaklik kan in die volgende kategorieë opgedeel word: •

Beplanning Die bestuur van ŉ onderneming is grootliks daarop gefokus om die doelwitte van die onderneming te bereik. Daarvoor is ŉ plan van aksie nodig. Verskillende alternatiewe word oorweeg en die alternatief moet dan gekies word wat die beste gaan bydra tot doelwitbereiking in die onderneming. Die beplanning van ŉ maatskappy word grootliks verteenwoordig in begrotings. Begrotings word normaalweg op ŉ jaarlikse basis voorberei en verteenwoordig die bestuur se planne in spesifieke kwantitatiewe terme.

•

Leiding en motivering Buiten die bestuur se verantwoordelikheid om te beplan vir die toekoms, moet die bestuur die daaglikse aktiwiteite van die maatskappy ook oorsien en sorg dat

©akademia (MSW)

Bladsy 108

FAC105 Finansiële Rekeningkunde sakebedrywighede glad verloop. Om dit te bewerkstellig moet die bestuur oor die vermoë beskik om mense te motiveer en doeltreffend te lei. Die bestuur delegeer take na werknemers en moet seker maak dat hierdie take betyds en akkuraat uitgevoer word. Daaglikse verslae ten opsigte van die verkope word dikwels gebruik om besluite te maak ten opsigte van die dag tot dag aktiwiteite van die onderneming. •

Beheer Die beheerfunksie behels dat die bestuur van ŉ maatskappy moet seker maak dat die groter plan uitgevoer word. Om dit te kan doen, moet die werknemers voortdurend terugvoer gee ten opsigte van die vordering van werk, of die redes waarom sekere sperdatums nie behaal is nie. ŉ Tipiese verslag wat deur die bestuur hiervoor gebruik word, staan bekend as ŉ vorderingsverslag. ŉ Vorderingsverslag sal uitwys as sakebedrywighede nie na wense vorder nie, asook waar meer aandag gegee moet word aan sekere aspekte van ŉ projek.

(Accounting for Management, 2011.http://www.accountingformanagement.com/need_for_managerial_accounting_i.htm)

Tipes bestuursverslae

Daar is bepaalde bestuursverslae wat op ŉ gereelde basis deur die bestuur benodig word: •

Kosteverslae

•

Begrotings

•

Vorderingsverslae

•

Ander verslae

Figuur 4.2: Tipes bestuursverslae (Bron: Outeur, 2011)

©akademia (MSW)

Bladsy 109

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Die verslae word kortliks bespreek: •

Kosteverslae Bestuursrekeningkunde bereken die kostes van goedere wat geproduseer word. Hierdie berekening word gedoen deur die kostes van roumateriaal, arbeid, ens. in ag te neem en op te som in kosteverslae. Hierdie verslae stel die bestuur in staat om die kosprys van goedere te vergelyk met die verkooppryse van goedere. Hierdeur kan die bestuur winsmarges beplan en beheer.

•

Begrotings ŉ Belangrike funksie van Bestuursrekeningkunde is die voorbereiding van begrotings. Begrotings word voorberei deur gebruik te maak van vorige jare se begrotings en dit aan te pas, gebaseer op toekomstige projeksies. Begrotings lys die bronne van inkomstes en uitgawes. Maatskappye poog ten alle tye om in hul doelwitbereiking binne die begroting te bly en om deur goeie beplanning verkope te verhoog en uitgawes te verminder.

•

Vorderingsverslae Bestuursrekenmeesters maak gebruik van begrotings om werklike uitgawes en inkomstes te vergelyk met begrote syfers. Die verskille wat bereken word, word ontleed sodra nuwe begrotings opgetrek word, en alle inligting ten opsigte van hierdie bedrae word gelys in die vorderingsverslag. Vorderingsverslae word gewoonlik jaarliks opgestel, alhoewel hierdie verslae ook op ŉ maandelikse, kwartaallikse of selfs weeklikse basis opgestel kan word. Hierdie verslae help die bestuur van die onderneming om te beplan vir toekomstige aanvraag en produksie, asook om voorsiening te maak vir die styging in produksiekostes.

•

Ander verslae Ander tipe bestuursverslae word ook op ŉ gereelde basis deur bestuur voorberei en gebruik, byvoorbeeld verslae wat handel oor bestellings wat geplaas is en bestellings wat ontvang is.

(eHow.com, 2011.http://www.ehow.com/list_7609485_types-managerial-accountingreports.html) Die onderstaande is ŉ kort uittreksel uit die jaarverslag van General Electric Capital Services Inc. vir die 2007-finansiële jaar.

©akademia (MSW)

Bladsy 110

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Voorbeeld 4.1 Management’s Annual Report on Internal Control Over Financial Reporting Management is responsible for establishing and maintaining adequate internal control over financial reporting for the Company. With our participation, an evaluation of the effectiveness of our internal control over financial reporting was conducted as of December 31, 2007, based on the framework and criteria established in Internal Control — Integrated Framework issued by the Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission. Based on this evaluation, our management has concluded that our internal control over financial reporting was effective as of December 31, 2007. Our independent registered public accounting firm has issued an audit report on our internal control over financial reporting.

JEFFREY R. IMMELT Chairman of the Board and Chief Executive Officer February 20, 2008

KEITH S. SHERIN Vice Chairman and Chief Financial Officer Management’s discussion and analysis Our consolidated financial statements combine the industrial manufacturing, services and media businesses of General ElectricCompany (GE) with the financial services businesses of General Electric Capital Services, Inc. (GECS or financial services).

Operations Our consolidated financial statements combine the industrial manufacturing, services and media businesses of General Electric Company (GE) with the financial services businesse of General Electric Capital Services, Inc. (GECS or financial services). In the accompanying analysis of financial information, we sometimes use information

©akademia (MSW)

Bladsy 111

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

derived from consolidated financial information but not presented in our financial statements prepared in accordance with U.S. generally accepted accounting principles (GAAP). Certain of these data are considered non-GAAP financial measures under the U.S. Securities and Exchange Commission (SEC) rules. For such measures, we have provided supplemental explanations and reconciliations in the Supplemental Information section. Unless otherwise indicated, we refer to captions such as revenues and earnings from Continuing operations simply as “revenues” and “earnings” throughout this Management’s Discussion and Analysis. Similarly, discussion of other matters in our consolidated financial statements relates to continuing operation unless otherwise indicated. Overview of Our Earnings from 2005 through 2007 Our results for the last three years reflect our strategy to strengthen our position as a worldwide growth company operating in diverse industries in which we maintain strong market-leader positions. During these three years, we increased revenues through organic growth (averaging 9% per year) and reallocated resources from non-strategic operations to businesses that provide higher returns. During these three years, we increased revenues through organic growth (averaging 9% per year) and reallocated resources from nonstrategic operations to businesses that provide higher returns. As a result, over the last three years our revenues grew 26% and earnings, 29%. Orders for products and services also increased. Emerging markets continued to provide us opportunities to grow as evidenced by a 42% increase in global revenues during this period. We also experienced a weaker U.S. dollar and rising energy cost during this period.

Income Taxes Income taxes are a significant cost. As a global commercial enterprise, our tax rates are affected by many factors, including our global mix of earnings, legislation, acquisitions, dispositions and tax characteristics of our income. Our tax returns are routinely audited and settlements of issues raised in these audits sometimes affect our tax provisions. Income taxes on consolidated earnings from continuing operations before accounting changes were 15.5% in 2007 compared with 16.9% in 2006 and 18.1% in 2005. Our consolidated income tax rate decreased from 2006 to 2007 as the tax benefit on the

©akademia (MSW)

Bladsy 112

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

disposition of our investment in SES and an increase in favorable settlements with tax authorities more than offset a decrease in the benefit from lower-taxed earnings from global operations, which in 2006 included one-time tax benefits from planning to use nonU.S. tax net operating losses. Our consolidated income tax rate decreased from 2005 to 2006 as growth in lower-taxed earnings from global operations, including one-time tax benefits from planning to use nonU.S. tax net operating losses, exceeded 2005 tax benefits from a reorganization of our aircraft leasing business, a repatriation of non-U.S. earnings at a reduced rate of U.S. tax, and favorable settlements with tax authorities. (Bron: http://www.ge.com/ar2007/pdf/ge_ar2007_mda.pdf)

4.7

Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes van ŉ onderneming

Finansiële state tesame met die notas tot die finansiële state van ŉ maatskappy word gebruik deur eksterne partye. Hierdie tipe inligting kan in verskeie formate voorkom, soos die jaarverslag van genoteerde maatskappye. Die verslae wat gebruik word in Finansiële Rekeningkunde is: •

Die Balansstaat

•

Die Inkomstestaat

•

Die Kontantvloeistaat

•

Staat van Verandering in Ekwiteit

•

Notas tot die finansiële state

4.7.1

Die verskil tussen Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde

Die verskil word in die onderstaande tabel weergegee: Finansiële Rekeningkunde •

•

Verslag word gelewer aan eksterne

Bestuursrekeningkunde •

Verslae word opgestel vir die gebruik

belanghebbende partye, byvoorbeeld

deur interne partye, soos die bestuur

die eienaars van die onderneming,

van ŉ sakeonderneming vir die uitvoer

krediteure, belastingowerhede en

van basiese pligte soos beplanning,

aandeelhouers.

leiding en motivering, beheer, ens.

Klem word gelê op die opsomming van

•

finansiële transaksies wat in die verlede

©akademia (MSW)

Klem word gelê op die tipe inligting wat besluite vir die toekoms kan

Bladsy 113

FAC105 Finansiële Rekeningkunde plaasgevind het. •

Die objektiwiteit en verifieerbaarheid

beïnvloed. •

Die relevantheid van finansiële

van finansiële inligting word

inligting vir besluitnemings-

beklemtoon.

doeleindes word in die verslae beklemtoon.

•

Die akkuraatheid van finansiële inligting

•

word in die finansiële state vereis. •

•

Slegs opsommende finansiële inligting

Die tydigheid van finansiële data in die verslae word vereis.

•

Gedetailleerde verslae ten opsigte

word ten opsigte van die

van elke departement in die

sakeonderneming voorberei – daar

onderneming word voorberei.

word nie in te veel besonderhede

Hierdie verslae kan handel oor

ingegaan nie.

produkte, dienslewering, kliënte ens.

Die beginsels van AARP en IFRS moet

•

Die beginsels van AARP en IFRS

gevolg word met die opstel van

hoef nie gevolg te word met die

finansiële state.

opstel van verslae nie.

Finansiële Rekeningkunde lewer

•

Bestuursrekeningkunde lewer

verslae vir gebruik deur eksterne

verslae vir die gebruik deur interne

belanghebbendes.

(Accounting for Management, 2011.http://www.accountingformanagement.com/financial_accounting_vs_managerial_acco unting.htm) 4.7.2

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS)

IFRS is ŉ stel rekeningkundige standaarde wat deur ŉ onafhanklike, nie-winsgewende organisasie ontwikkel is. Hierdie organisasie staan bekend as die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad (International Accounting Standards Board – IASB) Die doel van IFRS is om ŉ raamwerk te verskaf aan openbare maatskappye, ten opsigte van die wyse waarop finansiële inligting in die finansiële state geopenbaar moet word. Hierdie is meer globale riglyne as wat spesifieke reëls neergelê word vir verslagdoening in bepaalde industrieë. IFRS is veral voordelig in die geval van groot maatskappye wat filiale in ander lande het. Deur gebruik te maak van een stel globale rekeningkundige standaarde, word die rekeningkundige prosedures in die maatskappy vergemaklik – slegs een “verslagdoeningstaal” word dan gebruik en die toepassing van die standaarde is dieselfde.

©akademia (MSW)

Bladsy 114

FAC105 Finansiële Rekeningkunde (SearchSecurity.co.UK, 2011. http://searchsecurity.techtarget.co.uk/definition/IFRSInternational-Financial-Reporting-Standards) 4.7.3

Finansiële inligting wat nie openbaar bekend gemaak mag word nie

Die finansiële inligting van maatskappye word aan die publiek openbaar gemaak deur middel van finansiële state. Die finansiële state moet ŉ redelike weergawe wees van die maatskappy se finansiële posisie, finansiële prestasie en kontantvloei. Dit is daarom belangrik om die definisies van, onder andere, ŉ bate, ŉ las, ŉ inkomste en ŉ uitgawe te ken en te verstaan. Die toepassing van IFRS wanneer ŉ maatskappy se finansiële state opgestel word, verseker dat die maatskappy se finansiële state wel ŉ redelike weergawe sal wees van die onderneming se finansiële stand van sake. ŉ Volledige stel finansiële state bestaan uit die volgende (verwys ook na Studie-eenheid 1, paragraaf 1.7): •

ŉ Staat van die finansiële posisie (Balansstaat) van die onderneming aan die einde van ŉ finansiële jaar.

•

ŉ Staat van omvattende inkomste (Inkomstestaat) aan die einde van ŉ finansiële jaar.

•

ŉ Staat van verandering in ekwiteit.

•

ŉ Kontantvloeistaat.

•

Notas tot die finansiële state van ŉ onderneming. Hierdie notas sluit in ŉ opsomming en verduidelikende notas met betrekking tot die rekeningkundige beleid wat gevolg is in die optrek van die betrokke finansiële state.

(Deloitte, 2011.http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm) Daar is nie spesifieke inligting wat nie geopenbaar mag word nie. Die vereiste is slegs dat die finansiële state van ŉ onderneming ŉ redelike weergawe moet wees van die onderneming se finansiële posisie, finansiële prestasie en kontantvloei. Met ander woorde inligting wat ŉ wesenlike invloed sal hê op die maatskappy se finansiële posisie en finansiële resultate, behoort in die finansiële state geopenbaar te word. Dit mag ook inligting insluit wat nie kwantifiseerbaar is nie, byvoorbeeld die bestaan van ŉ geskil met ŉ regeringsentiteit ten opsigte van belasting, of die uitkoms van ŉ bestaande regsgeding. Die volledige openbaarmakingsvereiste beteken ook dat die rekeningkundige beleid wat gevolg is in die opstel van finansiële state openbaar moet word – ook indien daar enige

©akademia (MSW)

Bladsy 115

FAC105 Finansiële Rekeningkunde veranderinge in hierdie beleid was. ŉ Verandering in ŉ beleid kan insluit die verandering in die metodes wat gebruik word om die onderneming se bates te waardeer (waardasie metodes). Hierdie tipe inligting kan in die Inkomstestaat en Balansstaat geopenbaar word as ŉ afsonderlike lynitem OF in die notas wat op die finansiële state volg. (Accounting Tools, 2011. http://www.accountingtools.com/full-disclosure-principle) 4.7.4

Die tipes inligting wat openbaar moet word

Die finansiële state van ŉ sakeonderneming gee ŉ aanduiding van ŉ onderneming se saketransaksies. Die inligting wat veral in die finansiële state van ŉ maatskappy moet voorkom, is soos volg: •

Rekeningkundige beleid Maatskappye moet aan die aandeelhouers van die maatskappy verslag doen oor die rekeningkundige beleid wat toegepas word in die optrek van die finansiële state van die maatskappy. Met ander woorde die beleid wat gevolg is in die berekening van depresiasie, die erkenning van voorraad, asook die beleid wat gevolg is in die erkenning van inkomste is.

•

Na-balansstaat gebeure Na-balansstaat gebeure is enige transaksie of gebeurtenis wat plaasvind nadat ŉ maatskappy reeds die boeke afgesluit het, byvoorbeeld as die maatskappy se finansiële jaar eindig op 31 Desember 20x11, sal enige transaksie wat na daardie datum plaasvind, ŉ na-balansstaat gebeurtenis wees. Hierdie na-balansstaat gebeure word gewoonlik in die notas tot die finansiële state geopenbaar. Dit is belangrik aangesien hierdie gebeure moontlik ŉ impak kan hê op die besluite wat deur die gebruikers van die finansiële state geneem moet word.

•

Wesenlike gebeure en transaksies Wesenlike gebeure, soos ŉ gekwalifiseerde ouditverslag, behoort in die finansiële state geopenbaar te word. Met ander woorde wesenlike gebeure/transaksies wat ŉ positiewe of negatiewe invloed op die maatskappy mag of kan hê, moet gerapporteer word.

•

Rekeningkundige beleidsveranderinge Rekeningkundige veranderinge dui op die verandering in die rekeningkundige beleid wat toegepas word. Hierdie veranderinge behoort geopenbaar te word, aangesien veranderinge in die beleid toekomstige verslagdoening mag beïnvloed. Dit is

©akademia (MSW)

Bladsy 116

FAC105 Finansiële Rekeningkunde belangrik omdat finansiële inligting met mekaar vergelyk word. Indien daar ŉ verandering in beleid sou wees, kan die verskil moontlik toeskryfbaar wees aan die verandering in rekeningkundige beleid (eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/info_8377225_types-must-disclosed-financial-statements.html) 4.7.5

Verslagdoening oor die finansiële posisie van ŉ onderneming

Een van die hoofdoelwitte van finansiële state is om inligting te verskaf aan belanghebbendes oor die finansiële posisie van die maatskappy. Daar word oor die finansiële posisie van ŉ maatskappy verslag gedoen in die Balansstaat (Staat van finansiële posisie). In die Balansstaat word daar onderskeid getref tussen die bedryfsbates en bedryfslaste van die maatskappy, die nie-bedryfsbates en nie-bedryfslaste, asook die ekwiteit (eienaarsbelang). Onthou die Rekeningkundige vergelyking van: Eienaarsbelang

Bates

Laste

Die volgende items is die minimum waaroor verslag gedoen moet word in die Balansstaat. Dit is moontlik om nog bykomende items by te voeg, maar dit sal slegs nodig wees indien die bestuur reken dat dit sal bydra tot ŉ redelike weergawe van die maatskappy se finansiële posisie. As dit dus nie ŉ bydrae sal maak nie en dit is nie in die onderstaande lys nie, is dit nie nodig om dit in te sluit nie. Die minimum items sluit die volgende in: •

Eiendom, aanleg en toerusting

•

Beleggingseiendom

•

Ontasbare bates

•

Finansiële bates

•

Beleggings wat erken is deur gebruik te maak van die ekwiteitsmetode

•

Biologiese bates (Biologiese bates is hoofsaaklik die diere en plante waarmee boere op plase boer en wat die hoofbron van inkomste is).

•

Handelsvoorraad

•

Handels- en ander debiteure

•

Kontant en kontantekwivalente

•

Bates gehou vir verkoop

•

Handels- en ander krediteure

•

Voorsienings

©akademia (MSW)

Bladsy 117

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Finansiële laste

•

Inkomstebelastingverpligting of inkomstebelastingbate

•

Uitgestelde belastingbates en uitgestelde belastinglaste

•

Uitgereikte aandelekapitaal en reserwes toedeelbaar aan aandeelhouers (Deloitte, 2011.http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm)

4.8

Die ontleding van finansiële verslae – ontleding en vertolking

Daar is verskeie metodes wat gebruik word om die finansiële state van ŉ maatskappy te ontleed. Dit is egter belangrik om te weet wat bedoel word met die ontleding van finansiële state (verslae). Finansiële state word voorberei en opgetrek hoofsaaklik om te voldoen aan die inligtingsbehoeftes van die gebruikers van hierdie state. Dit is ŉ integrale deel van die besluitnemingsproses binne, sowel as buite die maatskappy. Die inligting wat in die finansiële state van ŉ maatskappy voorkom, is belangrik in die opsig dat dit gebruik word om gevolgtrekkings te maak ten opsigte van die finansiële prestasie en vordering van ŉ maatskappy, met ander woorde die interpretasie van die finansiële state. Alhoewel ontleding en vertolking van finansiële state baie handig is om die effektiwiteit en doeltreffendheid van ŉ maatskappy te bepaal, is daar twee beperkings. Hierdie beperkings word deur die onderstaande diagram geïllustreer.

Figuur 4.3: Beperkings ten opsigte van die ontleding van finansiële state (Aangepas vanuit: Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/limitations_of_financial_statement_analysis.htm)

©akademia (MSW)

Bladsy 118

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Daar is egter baie belangrike voordele verbonde aan die ontleding van finansiële state. Dit word hieronder uitgebeeld:

Figuur 4.4: Die voordele verbonde aan die ontleding van finansiële state (Aangepas vanuit: Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/accounting_ratios.htm) 4.8.1

Tegnieke wat gebruik word in ontleding en vertolking

Die ontleding en vertolking van finansiële state word hoofsaaklik deur middel van die volgende twee tegnieke gedoen: •

Horisontale en vertikale ontleding

•

Finansiële verhoudings (verhoudingsontleding)

Horisontale ontleding (Tendensanalise) Horisontale ontleding van finansiële state is die vergelyking tussen die finansiële inligting van twee of meer jare. Die verskille tussen die verskillende jare kan uitgedruk word in geldeenheid of in persentasie. Horisontale ontleding kan ook gedoen word deur middel van tendensanalise. Tendensanalise van finansiële state is die vergelyking tussen die finansiële data van verskeie jare. Die verskille word uitgedruk as ŉ persentasie van die basisjaar. Die basisjaar is gelykstaande aan 100%, terwyl die ander jare uitgedruk word as ŉ persentasie van die basisjaar, met ander woorde ŉ persentasie uit 100%. Die basisjaar word deur die bestuur

©akademia (MSW)

Bladsy 119

FAC105 Finansiële Rekeningkunde van ŉ maatskappy bepaal, en is gewoonlik ŉ jaar waarin die maatskappy finansieel goed gevaar het. (Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/trend_percentages.htm) Die onderstaande voorbeeld verduidelik die begrip horisontale of tendensanalise: Voorbeeld 4.2 ABC (Pty) Ltd Balance Sheet December 31, 2002, and 2001 (Rands in thousands) Increase (Decrease) 2002

2001

Amount

Percent

Cash

R1,200

R2,350

R(1,150)* (48.9)%

Accounts receivable

6,000

4,000

2000

50%

Inventory

8,000

10,000

(2000)

(20.0)%

Prepaid Expenses

300

120

180

150.0%

----------

-----------

----------

R15,500

R16,470

(970)

(5.9)%

-----------

----------

---------

Assets Current Assets:

Total current assets

* Die verskil tussen die 2001 en 2002 finansiële jaar word gemeet en bereken. Die randbedrae vir 2001 word gebruik as die basisbedrag om die veranderinge in persentasieformaat uit te druk. Byvoorbeeld kontant het toegeneem met R1,150 vanaf 2001 tot 2002. Die toename uitgedruk as persentasie kan soos volg bereken word: R1,150 / R2,350 * 100 =

48.9%

Die res van die syfers is bereken deur dieselfde formule toe te pas. (Bron: Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/horizontal_analysis_or_trend_analysis.htm)

©akademia (MSW)

Bladsy 120

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Praktiese oefening 4.1 Kyk nou na die onderstaande Inkomstestaat van ABC (Pty) Ltd, en beantwoord die vrae, van toepassing op die inligting. Income Statement: Comparative income statement and reconciliation of retained earnings for the year ended December 31, 2002, and 2001 (Rands in thousands) Increase (Decrease) 2002

2001

R52,000

R48,000

R4,000

8.3%

36,000

31,500

4,500

14.3%

------------

-----------

16,000

16,500

(500)

(3.0)%

------------

Selling expenses

7,000

6,500

500

7.7%

Administrative expense

5,860

6,100

(240)

(3.9)%

------------

12,860

12,600

260

2.1%

------------

3,140

3,900

(760)

(19.5)%

640

700

(60)

(8.6)%

------------

2,500

3,200

(700)

(21.9)%

750

960

(210)

(21.9)%

------------

1,750

2,240

R (490)

21.9%

Sales Cost of goods sold

Gross margin

Amount

Percent

Operating expenses:

Total operating expenses

Net operating income Interest expense

Net income before taxes Less income taxes (30%)

Net income

======

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 121

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Bron: (Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/horizontal_analysis_or_trend_analysis.htm)

Vrae: 1. Wat was die bruto wins vir onderskeidelik 2001 en 2002 vir ABC (Pty) Ltd? 2. Was daar ŉ toename of ŉ afname in die bruto wins gewees vanaf 2001? Met hoeveel

het die bruto wins toegeneem/afgeneem? Die toename/afname word uitgedruk as ŉ persentasie van 3%, hoe is hierdie 3% bereken? 3. As jy nou kyk na die syfers van verkope en koste van verkope vir onderskeidelik 2001

en 2002, waarom dink jy was daar ŉ afname/toename in die bruto wins? Vertikale ontleding Dit is veral nuttig om Algemene Grootte State te gebruik wanneer die finansiële data van verskeie maatskappye in dieselfde industrie vergelyk word. Veronderstel ŉ vergelyking word gemaak tussen die netto inkomste van Wendy (sy besit ŉ wegneemete restaurant) en McDonald’s. Wendy se netto inkomste vir ŉ sekere finansiële jaar was R110 miljoen, terwyl die netto inkomste van McDonald’s R1,427 miljoen vir dieselfde jaar was. Die twee syfers kan nie net so vergelyk word nie, omdat daar ŉ groot verskil is tussen die grootte van die 2 ondernemings. ŉ Beter perspektief kan verkry word deur die netto inkomste uit te druk as ŉ persentasie van verkope van elke maatskappy. Wendy se verkope was R1,746 miljoen en McDonald’s se verkope was R9,794 miljoen. Uitgedruk in persentasie van verkope, sal Wendy se netto inkomste ongeveer 6.3% (R110/R1,746 * 100) wees, en McDonald’s se netto inkomste sal ongeveer 14.6% (R1,427/R9,794 * 100) wees. (Accounting for Management, 2011.http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm) Die volgende voorbeeld illustreer hoe ŉ Algemene Grootte Balansstaat sal lyk en die toepassing van vertikale ontleding:

©akademia (MSW)

Bladsy 122

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Voorbeeld 4.3 ABC (Pty) Ltd Balance Sheet December 31, 2002, and 2001 (Rands in thousands) Common-Size Percentages 2002

2001

2002

2001

R 1,200

R 2,350

3.8%

8.1%

Accounts receivable, net

6,000

4,000

19.0%

13.8%

Inventory

8,000

10,000

25.4%

34.5%

300

120

1.0%

0.4%

------------

-----------

------------

15,500

16,470

49.2%

56.9%

------------

4,000

12.7%

13.8%

12,000

8,500

38.1%

29.3%

------------

16,000

12,500

50.8%

43.1%

------------

R 31,500

R 28,970

100.0%

======

Assets Current assets: Cash

Prepaid expenses

Total current assets

Property and equipment: Land Building and equipment

Total property and equipment

Total assets

(Bron: Accounting for Management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm) Elke bate in die Balansstaat hierbo word uitgedruk as ŉ persentasie van die totale bates, terwyl al die laste weer uitgedruk word as ŉ persentasie van die totale laste en

©akademia (MSW)

Bladsy 123

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

eienaarsbelang. Die persentasie syfer hierbo vir kontant in 2002, is soos volg bereken: R1200/R31,500 * 100 = 3.8% 4.9

Finansiële verhoudings

Finansiële verhoudings is ŉ doeltreffende metode wat gebruik word om finansiële state te ontleed. Finansiële verhoudings beteken om een syfer uit te druk ten opsigte van ŉ ander, met ander woorde dit dui op die verhouding tussen verskeie syfers wat voorkom in die finansiële state (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm). Finansiële verhoudings kan in drie hoofkategorieë verdeel word naamlik: •

Winsgewendheidsverhoudings

•

Likiditeitsverhoudings

•

Aktiwiteitsverhoudings

•

Langtermyn solventheid of hefboomverhoudings

4.9.1

Winsgewendheidsverhoudings

Winsgewendheidsverhoudings meet die resultate van sakebedrywighede binne die onderneming, asook die algehele effektiwiteit en doeltreffendheid van die maatskappy. Die volgende winsgewendheidsverhoudings word algemeen gebruik: Bruto wins persentasie verhouding Die basiese komponente wat nodig is vir die berekening van die bruto wins verhouding, is bruto wins en netto verkope. Die formule wat gebruik word om die bruto wins verhouding te bereken, is soos volg: Bruto wins verhouding = (Bruto wins / Netto verkope)

x 100

Voorbeeld 4.4 Totale verkope = R520 000 Verkoopsopbrengs = R20 000 Koste van verkope = R400 000

©akademia (MSW)

Bladsy 124

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Bruto wins verhouding = ((R520 000 – R20 000) – R400 000)/500 000 x 100 = 20% Let asseblief daarop dat die totale verkope, verkoopopbrengs van R20 000 insluit. Om die netto verkope te bereken behoort die R20 000 afgetrek te word, wat jou dan by netto verkope van R500 000 bring. (Accounting for management, 2011. http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm) Netto wins verhouding Die netto wins verhouding dui op die verhouding tussen die netto wins na belasting en die verkope van ŉ maatskappy. Hierdie verhouding word uitgedruk as ŉ persentasie, en word veral gebruik deur die bestuur om die winsgewendheid van ŉ maatskappy te bereken. Die formule wat gebruik word om die netto wins verhouding te bereken, is soos volg: Netto wins verhouding = (Netto Wins/ Netto Verkope) x 100 Bedryfswins verhouding Die bedryfswins verhouding gee ŉ aanduiding van hoe effektief ŉ maatskappy is ten opsigte van sy sakebedrywighede en die generering van inkomste. Die formule vir die berekening van die bedryfswins verhouding, is soos volg: Bedryfswins verhouding = ((Koste van Verkope + Bedryfsuitgawes)/Netto verkope) x 100 Onkosteverhouding Hierdie verhouding is ter sprake wanneer die verhouding tussen administratiewe uitgawes en netto verkope bereken word. Die verhouding wat gebruik word om die onkosteverhouding te bereken, is soos volg: Onkosteverhouding = (Administratiewe uitgawes/Netto verkope) x 100 Opbrengs op aandeelhouersbelang OF Netto waarde verhouding Die netto waarde verhouding gee ŉ aanduiding van die opbrengs wat ŉ aandeelhouer kan verwag ten opsigte van die belegging wat gemaak is in ŉ maatskappy. Hierdie verhouding word gebruik om die beleggers se opbrengste te meet en te ontleed. Die formule wat gebruik word om die netto waarde verhouding te bereken, is soos volg:

©akademia (MSW)

Bladsy 125

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Netto waarde verhouding = (Netto wins (na rente en belasting)/ Aandeelhouersbelang) x 100 Dividende opbrengsverhouding Die dividend opbrengsverhouding word bereken om die verhouding tussen die dividende wat per aandeel uitbetaal word te evalueer teenoor die markprys van daardie aandeel. Hierdie verhouding is ook ŉ goeie aanduiding vir potensiële beleggers van ŉ maatskappy van hoe sy opbrengs sal lyk ten opsigte van ŉ spesifieke belegging wat in ŉ betrokke maatskappy gemaak sal word. Die formule wat gebruik word om die dividende opbrengsverhouding te bereken, is soos volg: Dividende opbrengsverhouding = Dividende per aandeel/ Markprys per aandeel 4.9.2

Likiditeitsverhoudings

Likiditeitsverhoudings meet die korttermyn solventheid of finansiële posisie van die maatskappy. Die likiditeitsverhoudings word gebruik om vas te stel of ŉ maatskappy daartoe in staat is om sy huidige verpligtinge na te kom. Die volgende likiditeitsverhoudings word algemeen gebruik: Bedryfskapitaalverhouding Die bedryfskapitaalverhouding word bereken om vas te stel hoe likied ŉ maatskappy is, met ander woorde is die maatskappy daartoe in staat om sy korttermynverpligtinge na te kom. Die formule wat gebruik word om die bedryfskapitaalverhouding te bereken, is soos volg: Bedryfskapitaalverhouding = Bedryfsbates/Bedryfslaste Vuurproefverhouding Die vuurproefverhouding word gebruik om vas te stel of ŉ maatskappy daartoe in staat is om sy korttermynverpligtinge na te kom, aangesien hierdie verhouding slegs die gedeelte van bedryfsbates in ag neem wat onmiddellik in kontant omskep kan word – voorraad uitgesluit. Die vuurproefverhouding gee ŉ aanduiding van hoeveel daar van ŉ maatskappy se bedryfslaste (korttermynskulde) vereffen kan word deur van die bedryfsbates op baie kort kennisgewing te verkoop. Die volgende formule word gebruik om die vuurproefverhouding te bereken:

©akademia (MSW)

Bladsy 126

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Vuurproefverhouding = Likiede bates / Bedryfslaste 4.9.3

Aktiwiteitsverhoudings

Aktiwiteitsverhoudings word gebruik om die effektiwiteit te meet waarmee ŉ maatskappy die hulpbronne tot sy beskikking doeltreffend aanwend. Daar word ook verwys na aktiwiteitsverhouding as omsetsnelheidverhoudings, aangesien hierdie verhoudings ŉ aanduiding gee van hoe vinnig ŉ maatskappy sy bates omskakel in verkope. Die volgende aktiwiteitsverhoudings word algemeen gebruik: Voorraadomsetsnelheidsverhouding Elke maatskappy moet ŉ sekere vlak van voorraad handhaaf om te kan handeldryf. Die hoeveelheid voorraadvlakke wat gehandhaaf word, moenie te hoog of te laag wees nie. Die voorraadomsetsnelheidsverhouding meet die spoed waarmee ŉ maatskappy sy voorraad omskakel in verkope. Hoë voorraadvlakke mag ŉ aanduiding wees van die effektiwiteit van die bestuur van ŉ maatskappy, aangesien groot hoeveelhede voorraad vinniger omgeskakel word in verkope, terwyl laer voorraadvlakke weer mag dui op oneffektiewe bestuur, aangesien dit langer neem vir die maatskappy om voorraad om te skakel in verkope. Hou egter in gedagte dat lae voorraadvlakke nie noodwendig beteken dat die bestuur van ŉ maatskappy oneffektief is nie; daar is ander aspekte wat ook ŉ rol kan speel. ŉ Hoë voorraadomsetsnelheid word geassosieer met hoë verkope, terwyl ŉ lae voorraadomsetsnelheid weer geassosieer word met laer verkope. Die volgende formule word gebruik om die voorraadomsetsnelheid van ŉ onderneming te bereken: Voorraadomsetsnelheid

Koste van Verkope/Gemiddelde voorraad

Debiteure omsetsnelheid Debiteure omsetsnelheid dui op die snelheid waarmee die debiteure van ŉ maatskappy ingevorder word. Die formule wat gebruik word om die debiteure omsetsnelheid te bereken, is soos volg: Debiteure omsetsnelheid = Totale Verkope/ Debiteure

©akademia (MSW)

Bladsy 127

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Gemiddelde invorderingstermyn Die gemiddelde invorderingstermyn verteenwoordig die gemiddelde aantal dae wat ŉ maatskappy moet wag voordat die debiteure omgeskakel word in kontant. Die formule wat gebruik word om die gemiddelde invorderingstermyn te bereken, is soos volg: Gemiddelde invorderingstermyn = (Handelsdebiteure x aantal werksdae) / Netto kredietverkope Krediteure omsetsnelheid Die krediteure omsetsnelheidsformule verteenwoordig die gemiddelde aantal dae wat dit die maatskappy neem om sy krediteure te betaal. Die formule wat gebruik word om die krediteure omsetsnelheid te bereken, is soos volg: Krediteure omsetsnelheid = Kredietaankope / Gemiddelde handelskrediteure Bedryfskapitaal omsetsnelheid Bedryfskapitaal omsetsnelheid is ŉ aanduiding van die snelheid waarmee ŉ maatskappy die netto bedryfskapitaal aanwend. Die formule wat gebruik word om die bedryfskapitaal omsetsnelheid te bereken, is soos volg: Bedryfskapitaal omsetsnelheid = Koste van verkope / Bedryfskapitaal Let wel: Bedryfskapitaal = Bedryfsbates - Bedryfslaste (Accounting for management, 2011.http://www.accountingformanagement.com/working_capital_turnover_ratio.htm) Vaste bate omsetsnelheid Die vaste bate omsetsnelheidsverhouding staan ook bekend as die verkope tot vaste bates verhouding. Hierdie verhouding meet die effektiwiteit en die vermoë van die maatskappy om winste te genereer. Die formule wat gebruik word om die vaste bate omsetsnelheid te bereken, is soos volg: Vaste bate omsetsnelheid = Koste van verkope / Netto vaste bates

©akademia (MSW)

Bladsy 128

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 4.9.4

Langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings

Die langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings word gebruik om vas te stel of ŉ maatskappy daartoe in staat sal wees om sy verpligtinge ten opsigte van rentes en ander langtermynverpligtinge na te kom. Die volgende langtermyn solvensie- of hefboomverhoudings word algemeen gebruik: Skuld-tot-ekwiteitsverhouding Die skuld-tot-ekwiteitsverhouding dui die verhouding tussen die eksterne aandele of buitestaandersfondse en die interne aandele of aandeelhouersfondse aan. Die formule wat gebruik word om die skuld-tot-ekwiteitsverhouding te bereken, is soos volg: Skuld-tot-ekwiteitsverhouding = Eksterne aandele / Interne aandele

Voorbeeld 4.5 Die volgende is uittreksel vanuit die jaarverslag van Woolworths. Let op na die finansiële verhoudings wat bereken is, gebaseer op die syfers wat voorkom in die Inkomstestaat. WOOLWORTHS HOLDINGS LIMITED GROUP REVIEW

Period

2010

2009

2008

2007

2006

2005*

2004

Numbers of week

33.1

31.5

31.2

30.8

30.7

30.6

33.1

7.1

6.9

9.2

9.9

9.8

9.5

Margins GROSS MARGIN (%) (GROSS PROFIT AS A PERCENTAGE OF TURNOVER) OPERATING MARGIN (%) (OPERATING PROFIT AS A PERCENTAGE OF TURNOVER (REVENUE IN 2008 AND PRIOR PERIODS)

* Income received relating to investment activities has been separately disclosed from other revenue and is excluded from operating profit. GROUP STATEMENT OF COMPREHENSIVE INCOME

©akademia (MSW)

Bladsy 129

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

52 Weeks

to 27 June 2010

to 28 June 2009

Note

Revenue

23 663

21 922

Turnover

23 393

21 175

Cost of sales

15 656

14 501

Gross profit

7 737

6 674

Other revenue

563

Expenses

6 178

5 784

3 940

3 482

–

134

costs

2 238

2 168

Operating profit

1 654

1 453

Store costs Net bad debts and bad debt provisions Other operating

(http://www.woolworthsholdings.co.za/investor/pdf/whl_2010_ar.pdf) 4.10 Samevatting Dit is belangrik om onderskeid te kan tref tussen interne en eksterne verslagdoening, aangesien die inligtingsbehoeftes van die twee heelwat van mekaar verskil. Finansiële Rekeningkunde word gebruik om verslae (state) voor te berei wat gebruik word deur die eksterne gebruikers van hierdie inligting, terwyl Bestuursrekeningkunde gebruik word om verslae voor te berei vir die interne gebruikers, soos die bestuur van ŉ onderneming. Die finansiële state wat deur Finansiële Rekeningkunde gegenereer word, is die Balansstaat, Inkomstestaat, Kontantvloeistaat en die Staat van verandering in ekwiteit. Die ontleding en vertolking van finansiële state stel die bestuur van ŉ maatskappy in staat om die winsgewendheid, doeltreffendheid en effektiwiteit van die onderneming te bepaal en daarvolgens belangrike besluite te neem.

©akademia (MSW)

Bladsy 130

FAC105 Finansiële Rekeningkunde 4.11 Selfevaluering Aktiwiteit 5 Jy het pas begin by ŉ groot korporatiewe maatskappy, ABC Bpk. Die bestuur van die maatskappy vra jou om, op grond van die onderstaande inligting, ŉ paar vrae te beantwoord waaroor daar nie duidelikheid is nie. Algemene Grootte Inkomstestaat van ABC Bpk. 1997

1998

1999

2000

2001

Rou materiaal ens

62.19

60.01

59.64

55.75

53.79

Lone & salarisse

5.36

5.14

5.32

5.36

4.98

Brandstof & olie

1.32

1.15

1.12

1.22

1.29

Indirekte belasting

7.49

8.14

7.85

7.59

7.76

Advertensie & bemarking

5.86

6.59

6.79

6.18

7.04

Verspreidingsuitgawes

3.45

3.36

3.34

3.89

3.92

Algemene uitgawes

5.67

5.3

5.43

6.22

6.42

Belastingvoorsiening

3.23

2.86

2.89

3.098

3.39

BTW

6.77

7.85

9.78

11.58

13.82

Bruto verkope

100

Algemene Grootte Balansstaat van ABC Bpk. 1997

1998

1999

2000

2001

5.62

4.27

3.79

3.25

36.66

39.13

41.73

5.26

6.02

3.45

1.92

1.23

55.61

52.24

Laste Ekwiteit & aandelekapitaal Reserwes & surplus Lenings Bedryfslaste & voorsienings

©akademia (MSW)

Bladsy 131

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Totale laste

100

Vaste bates

22.43

21.96

19.61

19.97

19.25

Beleggings

15.38

16.6

20.8

31.06

24.67

Handelsvoorraad

29.51

26.09

25.5

20.4

18.33

Handelsdebiteure

16.45

18.31

16.76

18.21

18.75

16.23

15.02

15.78

13.51

100

Bates

Kontant & kontantekwivalente Totale bates

(Bron: http://www.icmrindia.org/free%20resources/casestudies/finance16.htm) Vrae: 1. Die bestuur van ABC Bpk. het jou ingelig dat die verkope jaarliks toegeneem het. Op

grond van bogenoemde inligting, waarom dink jy het die verkope toegeneem? 2. Waarop dui die feit dat ABC Bpk. se bemarkingsuitgawes toegeneem het? 3. Waarom het die voorsiening vir belasting toegeneem? 4. Wat is die voordele verbonde aan die ontleding en vertolking van finansiële state?

Waarom is dit nodig? 5.

Watter formule sou jy gebruik het om te bepaal of die maatskappy winsgewend is of nie?

©akademia (MSW)

Bladsy 132

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

StudieStudie-eenheid 5: Regsaspekte van van Finansiële Rekeningkunde

5.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 5 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die volgende te demonstreer: •

Die wetlike vereistes van Finansiële Rekeningkunde in die algemeen.

•

Die basiese raamwerk vir die voorbereiding en aanbieding van finansiële state (AARP)

•

Die wetlike vereistes vir die openbaarmaking van finansiële inligting (IFRS)

•

Die interne Finansiële Rekeningkundige beleid

•

Die proses wat gebruik word om tred te hou met verandering in die finansiële regsomgewing.

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

Die vereistes van toepassing op Finansiële Rekeningkunde te identifiseer en toe te pas.

•

Die basiese raamwerk ten opsigte van die voorbereiding en aanbieding van finansiële state (AARP) toe te pas.

•

Die wetlike vereistes ten opsigte van die openbaarmaking van finansiële inligting (IFRS) te identifiseer en toe te pas.

•

Die interne Finansiële Rekeningkundige beleid toe te pas.

•

Die proses wat gebruik word om tred te hou met veranderinge in die finansiële regsomgewing toe te pas.

©akademia (MSW)

Bladsy 133

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

5.2

Verrykende bronne •

Buzzle.com, 2011. http://www.buzzle.com/articles/what-is-gaap.html

•

Clarisse, 2011. http://www.differencebetween.com/difference-between-ias-and-ifrs/

•

Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/standard.htm

•

DifferenceBetween.net, 2011. http://www.differencebetween.net/business/differencebetween-iasb-and-fasb/

•

Swanson, J. 2011. http://www.articlesphere.com/Article/What-Does-the-FASB-Do/207168

5.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Finansiële

Die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad is ŉ

Rekeningkundige

organisasie wat gestandaardiseerde riglyne daarstel wat gebruik

Standaarde Raad

moet word in finansiële verslagdoening. Die missie van die

(Financial Accounting

FASB is om standaarde van toepassing op finansiële

Standards Board –

rekeningkunde en finansiële verslagdoening te vestig en om

FASB)

leiding en opvoeding aan die publiek te verskaf, veral aan

(LW. Die Engelse

ouditeurs en ander gebruikers van finansiële state.

akroniem sal verder

(Swanson, J. 2011. http://www.articlesphere.com/Article/What-

in hierdie gids

Does-the-FASB-Do-/207168)

gebruik word) Internasionale

Die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad het tot

Rekeningkundige

stand gekom in April 2001 en word privaat befonds. Die IASB is

Standaarde Raad

die opvolger van die Internasionale Rekeningkundige Standaarde

(International

Komitee, en is werksaam vanuit die Britse hoofstad, London. Die

Accounting

IASB is verantwoordelik vir die ontwikkeling van Internasionale

Standards – IASB)

Finansiële Verslagdoeningstandaarde, asook die bevordering

(LW. Die Engelse akroniem sal verder

van die toepassing van hierdie standaarde deur sakeondernemings.

in hierdie gids

(DifferenceBetween.net, 2011.

gebruik word)

http://www.differencebetween.net/business/difference-betweeniasb-and-fasb/)

©akademia (MSW)

Bladsy 134

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Algemeen

AARP kan gedefinieer word as rekeningkundige beginsels wat

Aanvaarde

objektiewe standaarde daarstel waaraan finansiële state moet

Rekeningkundige

voldoen, sodat die inligting in finansiële state objektief beoordeel

Praktyk (AARP)

en vergelyk kan word. AARP is ontwikkel deur die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad. http://www.investorwords.com/2141/GAAP.html

Internasionale

IFRS is ŉ stel reëls en riglyne wat deur sakeondernemings

Finansiële

gebruik word wanneer daar verslag gedoen word oor die

Verslagdoening-

finansiële inligting van ŉ maatskappy, asook riglyne wat gevolg

standaarde

moet word in die optrek van die finansiële state van ŉ

(International

onderneming.

Financial Reporting

(BusinessDictionary.com, 2011.

Standards – IFRS) (LW. Die Engelse

http://www.businessdictionary.com/definition/InternationalFinancial-Reporting-Standards-IFRS.html)

akroniem sal verder in hierdie gids gebruik word) Internasionale Rekeningkundige Standaarde (International

Investopedia definieer die IAS soos volg: An older set of standards stating how particular types of transactions and other events should be reflected in financial statements.

Accounting Standards – IAS)

Since 2001, the new set of standards has been known as the international financial reporting standards (IFRS) and has

(LW. Die Engelse akroniem sal verder in hierdie gids

been issued by the International Accounting Standards Board (IASB). (http://www.investopedia.com/terms/i/ias.asp#ixzz1eYTUxw87)

gebruik word) 5.4

Inleiding

Wanneer ŉ maatskappy verslag doen oor sy bedryfsaktiwiteite in finansiële state, is daar sekere standaarde en riglyne wat gevolg moet word. Hierdie riglyne staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS). Hierdie standaarde en riglyne word ontwikkel deur die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad (IASB) en die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad (FASB). Die ©akademia (MSW)

Bladsy 135

FAC105 Finansiële Rekeningkunde IASB is hoofsaaklik verantwoordelik vir die ontwikkeling van die IFRS, terwyl die FASB verantwoordelik is vir die ontwikkeling van AARP. Die IAS is die voorloper van die IFRS en hoewel ŉ stel ouer standaarde as die IFRS, is dit in ŉ groot mate dieselfde as die IFRS. Die IFRS wat die huidige stel rekeningkundige verslagdoeningstandaarde is, weerspieël die veranderinge wat plaasgevind het in die rekeningkundige en sakepraktyke van die afgelope twee dekades. Sommige van die IAS (maar nie almal nie) is deur die IFRS vervang, omdat dit verouderd is. Daar is egter IAS standaarde wat steeds in gebruik is. Alle standaarde sal egter in die toekoms as IFRS bekend staan, en waar daar teenstrydighede is tussen IAS en IFRS, sal die bepalings van die IFRS gevolg word – die verouderde IAS sal dus met die nuwe IFRS vervang word. Alhoewel die finansiële state van sakeondernemings moet voldoen aan AARP, is dit nie voldoende vir ŉ genoteerde maatskappy om slegs aan die AARP te voldoen nie; daar word van maatskappye vereis om ook te voldoen aan die IFRS. Indien die finansiële state van ŉ onderneming nie voldoen aan die AARP en/of die IFRS nie, kan die finansiële inligting wat in die state vervat is, nie as geloofwaardig beskou word nie. Die betrokke onderneming sal, bv. sukkel om finansiering te bekom. 5.5

Die wetlike vereistes van toepassing op die openbaarmaking van finansiële inligting

Wanneer ŉ maatskappy sy finansiële state opstel vir ŉ gegewe finansiële jaar, is daar sekere reëls en beginsels waaraan voldoen moet word, ten opsigte van die metode wat gebruik word om bates en laste te bereken en te erken in die Balansstaat. Daar is ook bepaalde riglyne ten opsigte van wanneer ŉ inkomste of ŉ uitgawe in die Inkomstestaat van ŉ onderneming erken behoort te word. Hierdie reëls en regulasies word na verwys as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale Finansiële Rekeningkundige Standaarde (IFRS). Elke land het ŉ Rekeningkundige Standaarde Raad (Accounting Standards Board – ASB) wat rigting en leiding verskaf, om te verseker dat die AARP en/of IFRS korrek geïmplementeer en toegepas word wanneer die finansiële state van sakeondernemings opgetrek word. Die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad (IASB) is verantwoordelik vir die daarstel van die IFRS en die Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad (FASB) is verantwoordelik vir die ontwikkeling van AARP en hoewel dit twee verskillende organisasies is, werk hulle wel saam.

Bladsy 136

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Wat is die verskil tussen die twee organisasies? Die hoofverskille kan soos volg voorgestel word: International Accounting Standards

Financial Accounting Standards Board

Board (IASB)

(FASB)

Die IASB het in 2001 tot stand gekom

Die FASB het in 1973 tot stand gekom

Die IASB is gebaseer in die Britse

Die FASB is gebaseer in die Verenigde

hoofstad London

State van Amerika (VSA)

Die IASB is die opvolger van die

Die FASB is die opvolger van die

Internasionale Rekeningkundige

Rekeningkundige Beginselsraad

Standaarde Komitee

(Accounting Principles Board – APB) en die komitee van Rekeningkundige Prosedures (Committe of Accounting Procedures – CAP)

Die IASB is verantwoordelik vir die

Die FASB is verantwoordelik vir die

ontwikkeling en vestiging van die

Internasionale Finansiële

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige

Rekeningkundige Standaarde (IFRS)

Praktyk (AARP) beginsels.

(DifferenceBetween.net, 2011. http://www.differencebetween.net/business/differencebetween-iasb-and-fasb/) Die Rekeningkundige Standaarde Raad in Suid-Afrika werk saam met die IASB, asook saam met soortgelyke rade van ander lande om te verseker dat standaarde ontwikkel en geïmplementeer word wat van toepassing is op elke land. Die Rekeningkundige Standaarde Raad in Suid Afrika is dus verantwoordelik vir die ontwikkeling en instandhouding van finansiële verslagdoeningstandaarde van toepassing op die openbare sektor in Suid Afrika (SAICA, 2011. https://www.saica.co.za/TechnicalInformation/PublicSector/AccountingStandardsBoard/tabid /606/language/en-ZA/Default.aspx). 5.5.1

Die beginsels van Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

Die AARP is die stel reëls en regulasies wat gebruik word vir die meting, aantekening, klassifisering en teboekstelling van ŉ onderneming se saketransaksies en ook wanneer die finansiële state van ŉ onderneming opgetrek moet word vir die verslaggewing van die onderneming se finansiële sake.

Bladsy 137

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Die AARP is belangrik wanneer dit by die verslagdoening en openbaarmaking van ŉ onderneming se finansiële sake kom deurdat dit daartoe bydra dat die onderneming se verslaggewing van jaar tot jaar konsekwent is ten opsigte van hoe en waar sekere finansiële inligting openbaar word. As gevolg hiervan, is dit heelwat makliker vir die gebruikers van hierdie inligting om die inligting te vind, en is die gebruiker verseker dat die betrokke onderneming nie wesenlike inligting weerhou nie. AARP dek ŉ wye spektrum van aspekte ten opsigte van die verskillende verslae wat nodig is vir verslagdoening en verskaf riglyne aan die rekenmeester hoe om bepaalde aspekte in die finansiële state openbaar te maak. AARP gee dus eintlik ŉ voorafopgestelde templaat van hoe ŉ sakeonderneming se finansiële state moet lyk. Die basiese aspekte wat deur AARP gedek word, is : •

Voorraad

•

Skulde/laste

•

Aandeelhouersbelang

•

Korttermynbeleggings

•

Langtermynbeleggings

•

Inkomstes en verkope

•

Inkomstebelasting

•

Kliëntewaarde en ander veranderlikes

(M. Fan, 2006. http://www.stanford.edu/~mikefan/metrics/gaap.html) Die volgende rekeningkundige beginsels van AARP word wêreldwyd deur rekenmeesters en ouditeure gebruik in die voorbereiding van sakeondernemings se finansiële state en kan aan die hand van die volgende tabel verduidelik word (Cliffsnotes.com, 2011. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Generally-Accepted-AccountingPrinciples.topicArticleId-21081,articleId-21005.html): Tabel 5.1: Die beginsels van AARP Beginsel

Verduideliking

Ekonomiese

Die finansiële state van verskillende sakeondernemings

entiteitaanname

moet afsonderlik bygehou word. In die geval van groot

(afsonderlike sake-

maatskappye kan die finansiële data gekombineer word

entiteit)

in “gekonsolideerde” finansiële state, maar elke entiteit

Bladsy 138

FAC105 Finansiële Rekeningkunde se finansiële state moet aanvanklik afsonderlik opgetrek word. Dit beteken ook dat die finansiële rekords van die onderneming nie die persoonlike bates of laste van die eienaars mag insluit nie. Geldeenheidaanname

ŉ Sakeonderneming se finansiële state sluit net kwantifiseerbare saketransaksies in. In SA beteken dit dat transaksies slegs in rand en sent uitgedruk kan word. (ŉ Voorbeeld van ŉ gebeurtenis wat nie in die boeke van ŉ onderneming aangeteken sal word nie, is die besonderhede van ŉ nuwe finansiële direkteur. Alhoewel die aanstelling bydra tot die verhoging in die salarisrekening van die onderneming, word die besonderhede van die aanstelling, met ander woorde sy naam, kwalifikasie, ens., nie in die finansiële state aangedui nie. Hierdie besonderhede sal eerder gemeld word in die direkteursverslag van die onderneming.) Die finansiële state moet ook opgetrek word deur gebruik te maak van ŉ stabiele geldeenheid, met ander woorde die onderneming se finansiële sake moet in ŉ stabiele geldeenheid uitgedruk word. (Indien ŉ onstabiele geldeenheid gebruik word, sal die syfers in die state nie geloofwaardig of akkuraat wees nie. In die geval van ŉ genoteerde maatskappy, sal dit tot gevolg hê dat beleggers nie in die maatskappy sal wil belê nie – die maatskappy kan dan ŉ tekort in finansiering hê, wat die groei en vooruitgang van die maatskappy sal beperk.)

Volledige

Die finansiële state van ŉ sakeonderneming bevat

openbaarmakingsbeginsel gewoonlik inligting ten opsigte van finansiële transaksies wat reeds plaasgevind het. Dit kan egter wees dat daar sekere gebeure is wat ŉ invloed het op die toekomstige of huidige finansiële status van die onderneming. Hierdie feite word geopenbaar in die aantekeninge tot die finansiële state van ŉ onderneming. Dit moet volledig geopenbaar word,

Bladsy 139

FAC105 Finansiële Rekeningkunde aangesien dit ŉ wesenlike effek kan hê op die finansiële status van die onderneming. Die finansiële state moet ook die beleid wat in die teboekstelling en openbaarmaking van die onderskeie saketransaksies gebruik word, ten volle openbaar. Tydperkaanname

Aangesien sakeondernemings gewoonlik oor lang

(Jaareindes)

tydperke voortbestaan, moet die tydperk waaroor verslag gedoen word, duidelik gespesifiseer word. Hierdie tydperk kan enigiets van ŉ maand tot ŉ jaar wees. Sodra die rekeningkundige periode gekies is, moet die rekenmeesters die beginsels van AARP toepas in die teboekstelling van die transaksies gedurende daardie spesifieke periode. ŉ Voorbeeld hiervan is die aankoop van masjinerie waarvan die lewensduur, na verwagting, 5 jaar sal wees. Om die volle kostes in die eerste jaar te boek te stel, kan daartoe lei dat die onderneming nie baie winsgewend voorkom nie, terwyl dit in die volgende jaar weer abnormaal winsgewend sal vertoon Deur die kostes oor ŉ periode van vyf jaar te versprei, kan hierdie probleem voorkom word.

Toevallingsgrondslag

AARP vereis dat maatskappye se finansiële state op die toevallingsgrondslag eerder as die kontantbasis opgestel word. Die toevallingsgrondslag behels dat ŉ saketransaksie te boek gestel word wanneer dit plaasvind en nie wanneer kontant ontvang of daarvoor betaal word nie. Met die kontantbasisbeginsel word ŉ saketransaksie te boek gestel wanneer kontant ontvang of daarvoor betaal word, en nie wanneer die transaksie regtig plaasgevind het nie. Die toevallingsgrondslagbeginsel voldoen en sluit aan by die inkomste-erkenningsbeginsel, die paringsbeginsel en die historiese kostebeginsel, soos hieronder bespreek.

Inkomste-

Die inkomste-erkenningsbeginsel bepaal dat die

Bladsy 140

FAC105 Finansiële Rekeningkunde erkenningsbeginsel

inkomste van ŉ onderneming erken en te boek gestel moet word sodra die produk gelewer of die diens voltooi is, met ander woorde sodra die transaksie plaasgevind het, en nie wanneer betaling ontvang word nie. ŉ Voorbeeld sal wees: ŉ Boukontrakteur finaliseer die werk in Mei, maar ontvang die volledige betaling vir die werk gedoen eers in Junie. Die geld wat dus deur die boukontrakteur ontvang is, sal reeds in Mei te boek gestel word.

Paringsbeginsel

Die paringsbeginsel bepaal dat ŉ uitgawe in dieselfde rekeningkundige periode te boek gestel word as waarin die inkomste (vir ŉ produk en/of diens) te boek gestel is.

Historiese kostebeginsel

Die historiese kostebeginsel bepaal dat bates te boek gestel moet word teen die koste waarvoor hulle aangekoop is, met ander woorde bates moet teen kosprys getoon word in die finansiële state van ŉ maatskappy.

Lopendesaakbeginsel

Die lopendesaakbeginsel beteken dat ŉ sakeonderneming steeds in die afsienbare toekoms sal bly voortbestaan. Die bates en laste kan dus in die Balansstaat geklassifiseer word onder langtermyn of korttermyn. Korttermyn verwys na ŉ periode van een jaar, terwyl langtermyn verwys na ŉ periode van langer as een jaar – gewoonlik tussen een en vyf jaar. Langtermynbates word gewoonlik vir langer as een jaar gehou, terwyl langtermynlaste bepaal dat ŉ onderneming eers na een jaar aanspreeklik sal wees vir die skulde.

Relevantheid,

Vir finansiële inligting om bruikbaar te wees, moet dit

betroubaarheid en

relevant, betroubaar en konsekwent wees. Relevante

konsekwentheid

inligting help die gebruiker daarvan om die maatskappy se vorige finansiële prestasie, die huidige finansiële stand en toekomstige verwagtinge beter te verstaan. Betroubare inligting is verifieerbaar en objektief.

Bladsy 141

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Konsekwente inligting word voorberei deur dieselfde rekeningkundige metodes van jaar tot jaar te gebruik en toe te pas in die voorbereiding van die onderneming se finansiële state. Dit maak die vergelyking van die onderneming se finansiële state met dié van ander ondernemings makliker. Beginsel van

Die beginsel van konserwatisme bepaal dat

konserwatisme

rekenmeesters goeie oordeel moet gebruik wanneer transaksies te boek gestel moet word waarby skattings betrokke is. Die beginsel van konserwatisme behels dat die minder optimistiese skatting gebruik moet word. Die skattings moet ook ondersteun kan word binne redelike perke.

Wesenlikheidsbeginsel

Die wesenlikheidsbeginsel bepaal dat die vereistes van enige rekeningkundige beginsel geïgnoreer kan word, indien die uitsluiting daarvan geen invloed sal hê op die finansiële inligting van ŉ onderneming nie, en dus geen invloed sal hê op die gebruikers van hierdie inligting nie.

Maatskappye wat op die aandelebeurs genoteer is, se finansiële state moet egter ook voldoen aan die IFRS. Dit is nie voldoende as dit net aan AARP voldoen nie. 5.5.2

Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (IFRS)

Die Internasionale Finansiële Rekeningkundige Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS) en die Algemene Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) is twee verskillende standaarde vir die teboekstelling en openbaarmaking van finansiële data. Alhoewel beide IFRS en AARP dieselfde doelwitte het, is daar verskille tussen die twee rekeningkundige raamwerke. Finansiële state wat in ooreenstemming met AARP opgestel is, vergelyk nie goed, indien dit vergelyk word met finansiële state wat opgestel is in ooreenstemming met IFRS nie. Die IFRS is internasionale finansiële verslagdoeningstandaarde, wat standaarde, raamwerke en interpretasies is van rekeningkundige beginsels, soos uiteengesit deur die Internasionale Rekeningkundige Standaarde Raad (International Accounting Standards Body – IASB). Die

Bladsy 142

FAC105 Finansiële Rekeningkunde AARP is ook standaarde, raamwerke en interpretasies van rekeningkundige beginsels, maar gebaseer op ŉ algemene en plaaslike rekeningkundige perspektief. IFRS is grootliks die maatstaf wat gebruik word wanneer die finansiële state van maatskappye opgestel word wat op die aandelebeurs genoteer is. Vir die opstel van finansiële state van gewone beslote korporasies wat nie op die aandelebeurs genoteer is nie, is AARP heeltemal voldoende. Die hoofdoelwit van internasionale finansiële verslaggewingstandaarde is om ŉ globale raamwerk aan openbare maatskappye te verskaf vir die voorbereiding en openbaarmaking van finansiële state. IFRS verskaf algemene riglyne ten opsigte van die voorbereiding van finansiële state en nie soseer riglyne wat gerig is op spesifieke industrieë nie. IFRS, wat riglyne neerlê vir toepassing wêreldwyd, is veral belangrik waar groot maatskappye filiale in verskeie lande het omdat die maatskappy dan een stel riglyne en reëls volg. Die voordele is voor die hand liggend – die rekeningkundige prosedures is dan gestandaardiseer wat verslagdoening makliker maak. Dit stel die beleggers en ouditeure van die maatskappy ook in staat om ŉ meer omvattende oorsig oor die finansiële stand van die maatskappy te kry en stel beleggers, sakeondernemings en owerhede in staat om IFRS-gebaseerde finansiële state met mekaar te vergelyk (BusinessDictionary.com, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/International-Financial-Reporting-StandardsIFRS.html). Tans is daar 100 lande wat openbare maatskappye verplig om IFRS in die daarstel van finansiële state en verslae te implementeer – Suid-Afrika is een van die lande. Die toepassing van IFRS Die toepassing van IFRS behels dat maatskappye aan 37 standaarde en 26 interpretasies van die Internasionale Rekeningkundige Standaarde moet voldoen. Baie van die standaarde word nie regtig toegepas nie. Die onderstaande tabel gee ŉ uiteensetting van die IFRS en die Internasionale Rekeningkundige Standaarde (International Accounting Standards – IAS) wat in Suid-Afrika geïmplementeer en toegepas word. Tabel 5.2: IRFS wat in Suid-Afrika toegepas word (eStandardsForum, 2011. http://www.estandardsforum.org/southafrica/standards/international-financial-reporting-standards; Vorster, et al. (2008:29) IRFS IFRS 1 – Toepassing van

Wat behels die standaard? Die eerste maal wat ŉ onderneming verslag doen

Bladsy 143

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Internasionale Finansiële

ooreenkomstig die IFRS, is daar bepaalde prosedures wat

Verslagdoeningstandaarde toegepas moet word. vir die eerste maal IFRS 2 – Aandele-

IFRS 2 dek alle aandeelgebaseerde betalingstransaksies,

gebaseerde betalings

byvoorbeeld transaksies waarin aandele of ander ekwiteitsinstrumente aan werknemers toegeken word. Dit het ook betrekking op transaksies met partye buite die maatskappy, waar die maatskappy goedere en dienste ontvang in ruil vir die ekwiteitsinstrumente.

IFRS 3 – Samesmelting

IFRS 3 beskryf die samesmelting van ondernemings as ŉ

van ondernemings

gebeurtenis wat daartoe lei dat die aankoper beheer oor een of meer sakeonderneming verkry. IFRS 3 beskryf hoe hierdie gebeurtenis in die finansiële state te boek gestel moet word.

IFRS 4 –

IFRS 4 is toepassing op alle versekeringskontrakte in die

Versekeringskontrakte

sakeonderneming. IFRS 4 verskaf riglyne oor hoe hierdie finansiële data in die finansiële state te boek gestel en geopenbaar word.

IFRS 5 – Nie-bedryfsbates

IFRS 5 is van toepassing op nie-bedryfsbates wat uitgehou

wat uitgehou word vir

word vir verkoopdoeleindes, asook wanneer

verkoopdoeleindes en die

sakebedrywighede beëindig word. Die rede hiervoor is dat

beëindiging van

die beëindiging van sakebedrywighede soms tot die

sakebedrywighede

vervreemding/verkoop van ŉ bate lei.

IFRS 6 – Eksplorasie vir en

IFRS 6 stel riglyne vir die teboekstelling van inkomstes en

evaluering van minerale

uitgawes wat verband hou met die eksplorasie en

hulpbronne

evaluering van minerale hulpbronne.

IFRS 7 en 9 – Finansiële

Daar is drie standaarde wat die verslagdoeningsvereistes

instrumente

van finansiële instrumente neerlê, naamlik IAS 32, IAS 39 en IFRS 7 en 9. IFRS 7 en 9 handel oor die openbaarmaking van finansiële instrumente, terwyl IAS 32 die klassifisering van finansiële instrumente uiteensit en IAS 39 fokus op die rekeningkundige hantering van finansiële instrumente. Finansiële instrumente is dokumente met ŉ monetêre waarde, byvoorbeeld kontant

Bladsy 144

FAC105 Finansiële Rekeningkunde en kontantekwivalente (bank) en sekuriteite, soos verbandlenings en voorraad wat geruil kan word vir geld. IFRS 8 – Bedryfsegmente

IFRS 8 handel oor die segmentering van finansiële resultate, aangesien dit nie moontlik is om die prestasie van belangrike bedryfsegmente afsonderlik te ontleed, as dit in sy geheel in die finansiële state getoon word nie.

IFRS 10 en 11 –

IFRS 10 en 11 vestig beginsels wat toegepas moet word vir

Gekonsolideerde

die aanbieding en voorbereiding van gekonsolideerde

finansiële state

finansiële state, waar ŉ entiteit beheer uitoefen oor een of meer entiteite.

IFRS 12 –

IFRS 12 vereis van sakeondernemings om genoegsame

Openbaarmaking van

inligting te openbaar, wat die gebruikers van die finansiële

belange in ander Entiteite

state in staat sal stel om die volgende te evalueer: •

Die aard en omvang van risiko’s waaraan die onderneming blootgestel is, as gevolg van die onderneming se belang in ŉ ander entiteit/e.

•

Die uitwerking wat hierdie belange het op die onderneming se finansiële posisie, finansiële prestasie en kontantvloei.

IFRS 13 – Billike waardemeting

IFRS 13 : •

Definieer billike waarde.

•

Gee ŉ raamwerk wat gebruik moet word vir die meting van billike waarde.

•

Vereis openbaarmaking ten opsigte van die meting van billike waarde.

5.5.3

Internasionale Rekeningkundige Standaarde (IAS)

Die IAS is die voorloper van die IFRS en hoewel ŉ stel ouer standaarde as die IFRS, is dit in ŉ groot mate dieselfde as die IFRS. Die IFRS wat die huidige stel rekeningkundige verslagdoeningstandaarde is, weerspieël die veranderinge wat plaasgevind het in die rekeningkundige en sakepraktyke van die afgelope twee dekades. Sommige van die IAS

Bladsy 145

FAC105 Finansiële Rekeningkunde (maar nie almal nie) is deur die IFRS vervang, omdat dit verouderd is. Daar is egter IAS standaarde wat steeds in gebruik is: Tabel 5.3: Internasionale Rekeningkundige Standaarde (eStandardsForum, 2011. http://www.estandardsforum.org/southafrica/standards/international-financial-reporting-standards; Vorster, et al. (2008:29) IAS

Wat behels die Standaard?

IAS 1 – Aanbieding van

International Accounting Standards (IAS) 1 verskaf die

finansiële state

vereistes waaraan die finansiële state van ŉ onderneming moet voldoen – die struktuur, inhoud en algemene vereistes.

IAS 2 – Voorraad

IAS 2 verskaf riglyne hoe om die voorraad van ŉ maatskappy te boek te stel. Byvoorbeeld, hoe om die kosprys van voorraad te bepaal.

IAS 7 – Kontantvloeistate

Die kontantvloeistaat van ŉ sakeonderneming word ooreenkomstig die bepalings van standpunt IAS 7 aangebied.

IAS 8 – Rekeningkundige

IAS 8 bepaal die wyse waarop daar rekeningkundig

beleid, veranderinge in

verslag gedoen moet word van wins, deur riglyne te

rekeningkundige

gee vir rekeningkundige beleid, verandering in

beramings en foute

rekeningkundige beramings en hantering van foute gemaak.

IAS 10 – Gebeure na die

IAS 10 verskaf riglyne vir die teboekstelling van

verslagdoeningstydperk

wesenlike gebeure wat plaasvind na die verslagdoeningstydperk en die korrekte rekeningkundige hantering daarvan.

IAS 11 –

IAS 11 verskaf riglyne ten opsigte van die

Konstruksiekontrakte

rekeningkundige hantering van die inkomstes en uitgawes wat verband hou met konstruksiekontrakte.

IAS 12 –

IAS 12 verskaf riglyne ten opsigte van die

Inkomstebelasting

rekeningkundige hantering van inkomstebelasting in die finansiële state van ŉ sakeonderneming.

IAS 16 – Eiendom, aanleg

IAS 16 verskaf riglyne vir die rekeningkundige

Bladsy 146

FAC105 Finansiële Rekeningkunde en toerusting

hantering van eiendom, aanleg en toerusting in die finansiële state van ŉ sakeonderneming.

IAS 17 – Verhuring

IAS 17 handel oor die rekeningkundige verantwoording van verhurings in die finansiële state van beide die huurder en verhuurder.

IAS 18 – Inkomste

IAS 18 handel oor die rekeningkundige verantwoording van inkomte in die finansiële state van ŉ maatskappy, asook wanneer die inkomste erken moet word.

IAS 19 –

IAS 19 verdeel werknemersvoordele in afsonderlike

Werknemersvoordele

kategorieë met afsonderlike rekeningkundige verslagdoeningsvereistes vir elke kategorie.

IAS 20 –

IAS 20 poog om riglyne te bied oor hoe toekennings

Staatstoekennings en

van die staat te boek gestel moet word en hoe en

staatshulp

wanneer daaroor verslag gedoen moet word.

IAS 21 – Die uitwerking

Die verandering in die waarde van geldeenhede het

van veranderinge in

bepaalde rekeningkundige implikasies. Hierdie

wisselkoerse

implikasies, asook die rekeningkundige verslagdoening hiervan, word deur IAS 21 aangespreek.

IAS 23 – Leningskoste

IAS 23 handel oor die rekeningkundige verslagdoening van leningskoste – wanneer en hoe om die leningskoste in die finansiële state te verantwoord en te boek te stel.

IAS 24 – Openbaarmaking

Die hoofdoelwit van IAS 24 is om te verseker dat ŉ

deur verwante partye

maatskappy se finansiële state voldoende openbaarmaking bevat ten opsigte van transaksies tussen verwante partye, wat ŉ moontlike invloed kan hê op die maatskappy se finansiële stand. (Verwante partye is individue of ŉ groep maatskappye wat op een of ander wyse aan mekaar verbind is. ŉ Verwante party kan ŉ familielid, ŉ aandeelhouer of ŉ sakeonderneming wees.)

IAS 26 – Aftreevoordele

IAS 26 handel oor die rekeningkundige verantwoording en teboekstelling van aftreevoordele in die finansiële

Bladsy 147

FAC105 Finansiële Rekeningkunde state van Groepsaftreefondse. IAS 27 – Gekonsolideerde

IAS 27 handel oor die openbaarmakingsvereistes ten

en afsonderlike finansiële

opsigte van gekonsolideerde finansiële state, en ook

state

oor die opstel en aanbieding van hierdie finansiële state.

IAS 28 – Beleggings in

IAS 28 bevat voorskrifte oor hoe om die

geassosieerdes

ekwiteitsmetode by geassosieerdes toe te pas in die finansiële state. ŉ Geassosieerde is ŉ maatskappy waarin beleggers ŉ wesenlike invloed het in die bedrywighede en besluitnemingsprosedures van daardie maatskappy, maar nie volle of gesamentlike beheer uitoefen nie.

IAS 29 – Finansiële

IAS 29 handel oor die openbaarmakingsvereistes in

verslagdoening in super

die finansiële verslagdoening in super inflasionêre

inflasionêre ekonomieë

ekonomieë.

IAS 31 – Belange in

IAS 31 handel oor beleggings waar die belegger

gesamentlike

gesamentlike beheer kan uitoefen.

ondernemings IAS 32 – Finansiële

IAS 32 handel oor die openbaarmaking en voorlegging

instrumente

van finansiële instrumente in die finansiële state.

openbaarmaking en voorlegging IAS 33 – Verdienste per

IAS 33 handel oor die openbaarmaking en

aandeel

rekeningkundige hantering van verdienste per aandeel in die finansiële state van ŉ maatskappy.

IAS 34 – Tussentydse

IAS 34 is van toepassing op alle maatskappye wat

finansiële verslagdoening

volgens wet verplig word om tussentydse finansiële verslae te publiseer of wat dit vrywillig publiseer.

IAS 36 – Waardedaling van

IAS 36 stel prosedures in plek wat verseker dat ŉ

bates

maatskappy nie sy bate bo of onder die verhaalbare bedrag openbaar nie.

IAS 37 – Voorsienings,

IAS 37 handel oor die rekeningkundige erkenning en

voorwaardelike

openbaarmaking van voorsienings, voorwaardelike

Bladsy 148

FAC105 Finansiële Rekeningkunde aanspreeklikhede en

aanspreeklikhede en voorwaardelike bates.

voorwaardelike bates IAS 38 – Ontasbare bates

IAS 38 handel oor die rekeningkundige erkenning en openbaarmaking van ontasbare (intangible) bates in die finansiële state.

IAS 39 – Finansiële

IAS 39 handel oor die erkenning en meting van

instrumente: Erkenning en

finansiële instrumente in die finansiële state van ŉ

meting

maatskappy.

IAS 40 –

IAS 40 handel oor die teboekstelling en

Beleggingseiendom

openbaarmaking van beleggingseiendom in die finansiële state van ŉ onderneming.

IAS 41 – Landbou

IAS 41 handel oor rekeningkundige standaarde ten

aktiwiteite

opsigte van landbou-aktiwiteite en die teboekstelling en openbaarmaking daarvan.

(Deloitte, 2011. http://www.iasplus.com/standard/standard.htm) 5.6

Interne Finansiële Rekeningkundige Beleid

Rekeningkundige beleid word deur sakeondernemings gebruik om verslag te doen oor hulle sakebedrywighede, asook die wyse waarop die bestuur van ŉ sakeonderneming hierdie bedrywighede bestuur. Die beleid wat deur sakeondernemings toegepas word wanneer daar verslag oor hulle bedryfsaktiwiteite gedoen word, kan van onderneming tot onderneming verskil. Die beleid wat egter toegepas word in die finansiële verslae van maatskappye moet voldoen aan IFRS/IAS, soos hierbo aangedui. Die onderstaande is ŉ uittreksel uit Sasol Limited se jaarverslag vir die 2010-finansiële jaar. Let op die definisies wat verskaf word ter verduideliking van die rekeningkundige terme wat in die jaarverslag gebruik word. Op hierdie wyse word die gebruikers van die finansiële state gehelp om die state beter te verstaan. Let ook op die verskillende beleide wat Sasol gebruik om verslag te doen ten opsigte van balansstaatitems en inkomstestaatitems. Voorbeeld 5.1 Accounting policies and financial reporting terms Sasol Limited is the holding company of the Sasol group (the group) and is domiciled in the Republic of South Africa. The following principal accounting policies were applied by

Bladsy 149

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

the group for the financial year ended 30 June 2010. Except as otherwise disclosed, these policies are consistent in all material respects with those applied in previous years. Financial reporting terms These definitions of financial reporting terms are provided to ensure clarity of meaning as certain terms may not always have the same meaning or interpretation in all countries. Group structures Associate

An entity, other than a subsidiary or joint venture, in which the group, holding a material long-term interest, has significant influence, but no control, over financial and operating policies.

Company

A legal business entity registered in terms of the applicable legislation of that country.

Entity

Sasol Limited, a subsidiary, joint venture, associate or special purpose entity.

Foreign operation An entity whose activities are based or conducted in a country or currency other than those of the reporting entity (Sasol Limited). Group

The group comprises Sasol Limited, its subsidiaries and its interest in joint ventures, associates and special purpose entities.

Joint venture

An economic activity over which the group exercises joint control established under a contractual arrangement.

Operation

A component of the group: •

that represents a separate major line of business or geographical area of operation; and

•

is distinguished separately for financial and operating purposes.

Subsidiary

Any entity over which the group has the power to exercise control.

Special purpose

An entity established to accomplish a narrow and well defined

entity

objective, including the facilitation of the group's black economic empowerment transactions, and where the group receives the majority of the benefits related to the operations and net assets of the entity, is exposed to the majority of the risks incident to the entity's

Bladsy 150

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

activities and retains the majority of the residual or ownership risks related to the entity or its assets. General accounting terms Acquisition date

The date on which control in subsidiaries, special purpose entities, joint control in joint ventures and significant influence in associates commences.

Assets under

A non-current asset which includes expenditure capitalised for work in

construction

progress in respect of activities to develop, expand or enhance items of property, plant and equipment, intangible assets and exploration assets.

Cash generating The smallest identifiable group of assets which can generate cash unit

inflows independently from other assets or groups of assets.

Commissioning

The date that an item of property, plant and equipment, whether

date

acquired or constructed, is brought into use.

Consolidated

The financial results of the group which comprise the financial results

group financial

of Sasol Limited and its subsidiaries, special purpose entities, the

statements

proportionate interest in the financial results of joint ventures and its interest in associates.

Construction

A contract specifically negotiated with a third party for the construction

contract

of an asset or a combination of assets that are closely interrelated or interdependent in terms of their design, technology and function or their ultimate purpose or use.

Control

The ability, directly or indirectly, to govern the financial and operating policies of an entity so as to obtain benefits from its activities. When assessing the ability to control an entity, the existence and effect of potential voting rights that are presently exercisable or convertible are taken into account.

Corporate assets Assets, other than goodwill, that contribute to the future cash flows of both the cash generating unit under review as well as other cash generating units.

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 151

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Discontinued

An operation that, pursuant to a single plan, has been disposed of or

operation

is classified as an operation held for sale.

Discount rate

The rate used for purposes of determining discounted cash flows defined as the yield on AAA credit rated bonds (for entities outside South Africa) and relevant South African Government bonds (for South African entities) that have maturity dates approximating the term of the related cash flows. This pre-tax interest rate reflects the current market assessment of the time value of money. To the extent that, in determining the cash flows, the risks specific to the asset or liability are taken into account in determining those cash flows, they are not included in determining the discount rate.

Disposal date

The date on which control in subsidiaries, special purpose entities, joint control in joint ventures and significant influence in associates ceases.

Exploration

Capitalised expenditure relating to the exploration for and evaluation

assets

of mineral resources (coal, oil and gas).

Fair value

The value for which an asset could be exchanged or a liability settled, between knowledgeable, willing parties in an arm's length transaction.

Financial results

Comprise the financial position (assets, liabilities and equity), results of operations (revenue and expenses) and cash flows of an entity and of the group.

Functional

The currency of the primary economic environment in which the entity

currency

operates.

Long-term

A period longer than twelve months from the reporting date.

Mineral assets

Capitalised expenditure relating to producing coal, oil and gas properties, including development costs and previously capitalised exploration assets.

Other

Comprises items of income and expense (including reclassification

comprehensive

adjustments) that are not recognised in the income statement and

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 152

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

income

includes the effect of translation of foreign operations, cash flow hedges, available-forsale financial assets and changes in revaluation reserves.

Presentation currency Qualifying asset

The currency in which financial results of an entity are presented.

An asset that necessarily takes a substantial period (normally in excess of twelve months) of time to get ready for its intended use.

Recoverable

The amount that reflects the greater of the fair value less costs to sell

amount

and value in use that can be attributed to an asset as a result of its ongoing use by the entity. In determining the value in use, expected future cash flows are discounted to their present values using the discount rate.

Related party

Parties are considered to be related if one party directly or indirectly has the ability to control or jointly control the reporting entity (Sasol Limited) or exercise significant influence over the reporting entity or is a member of the key management of the reporting entity.

Revenue

Comprises turnover, dividends received and interest received.

Share-based

A transaction in which an entity issues equity instruments, share

payment

options or incurs a liability to pay cash based on the price of the entity's equity instruments to another party as compensation for goods received or services rendered.

Significant

The ability, directly or indirectly, to participate in, but not exercise

influence

control over, the financial and operating policy decisions of an entity so as to obtain economic benefit from its activities.

Turnover

Comprises revenue generated by operating activities and includes sales of products, services rendered, licence fees and royalties, net of indirect taxes, rebates and trade discounts.

Financial instrument terms Available-for-sale A financial asset that has been designated as available-for-sale or a financial asset

ÂŠakademia (MSW)

financial asset other than those classified as loans and receivables,

Bladsy 153

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

held-to-maturity investments or derivative instruments. An investment intended to be held for an indefinite period of time, which may be sold in response to needs for liquidity or changes in interest rates, is classified as a non-current available-for-sale financial asset. Cash and cash

Comprise cash on hand, restricted cash, demand deposits and other

equivalents

short-term highly liquid investments with a maturity period of three months or less at date of purchase.

Cash flow hedge A hedge of the exposure to variability in cash flows that is attributable to a particular risk associated with a recognised asset or liability or a forecasted transaction. Derivative instrument

A financial instrument: •

whose value changes in response to movements in a specified interest rate, commodity price, foreign exchange rate or similar variable;

•

that requires minimal initial net investment; and

•

whose terms require or permit settlement at a future date.

Effective interest The derived rate that discounts the expected future cash flows to the rate

current net carrying amount of the financial asset or financial liability.

Equity instrument Any financial instrument (including investments) that evidences a residual interest in the assets of an enterprise after deducting all of its liabilities. Financial asset

Cash or cash equivalents, a contractual right to receive cash, an equity instrument or a contractual right to exchange a financial instrument under favourable conditions.

Financial liability

A contractual obligation to pay cash or transfer other benefits or an obligation to exchange a financial instrument under unfavourable conditions. This includes debt.

Financial

A contract that requires the issuer to make specified payments to

Bladsy 154

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

guarantee

reimburse the holder for a loss it incurs because a specified debtor fails to make payment when due in accordance with the original or modified terms of the debt instrument.

Held-to-maturity

A financial asset with a fixed maturity and fixed or determinable future

investment

payments, that management has the positive intent and ability to hold to maturity. Such a financial asset is classified as a non-current asset, except when it has a maturity within twelve months from the reporting date, in which case it is classified as a current asset.

Loans and

A financial asset with fixed or determinable repayments that are not

receivables

quoted in an active market, other than:

Monetary asset

•

a derivative instrument; or

•

an available-for-sale financial asset.

An asset which will be settled in a fixed or determinable amount of money.

Monetary liability A liability which will be settled in a fixed or determinable amount of money. Transaction date The date an entity commits itself to purchase or sell a financial instrument Statement of compliance The consolidated financial statements are prepared in compliance with International Financial Reporting Standards (IFRS) and Interpretations of those standards, as issued by the International Accounting Standards Board and applicable legislation. The consolidated financial statements were approved for issue by the Board of Directors on 10 September 2010 and are subject to approval by the Annual General Meeting of shareholders on 26 November 2010. During the current financial year, the following accounting standards, interpretations and amendments to published accounting standards were adopted: •

IAS 23 (Revised), Borrowing Costs; and

Bladsy 155

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Various Improvements to IFRSs.

•

The following accounting standards, interpretations and amendments to published accounting standards were adopted prior to their effective dates: •

IAS 24 (Amendment), Related Parties; and

•

Various Improvements to IFRSs.

These newly adopted standards did not significantly impact our financial results. The following accounting standards, interpretations and amendments to published accounting standards which are relevant to Sasol but not yet effective, have not been adopted in the current year: •

IFRS 2 (Amendments), Group Cash-settled Share-based payment Transactions; and

•

IFRS 9, Financial Instruments.

Principal accounting policies Basis of preparation of financial results The consolidated financial statements are prepared using the historic cost convention except that, as set out in the accounting policies below, certain items, including derivative instruments, liabilities for cash-settled share-based payment schemes and available-forsale financial assets, are stated at fair value. The consolidated financial statements are prepared on the going concern basis. Except as otherwise disclosed, these accounting policies are consistent with those applied in previous years. These accounting policies are consistently applied throughout the group. Property, plant and equipment Property, plant and equipment are stated at cost less accumulated depreciation and impairment losses. Land is not depreciated. The cost of self-constructed assets includes expenditure on materials, direct labour and an allocated proportion of project overheads. Cost also includes the estimated costs of

Bladsy 156

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

dismantling and removing the assets and site rehabilitation costs to the extent that they relate to the construction of the asset as well as gains or losses on qualifying cash flow hedges attributable to that asset. Costs capitalised for work in progress in respect of activities to develop, expand or enhance items of property, plant and equipment are classified as part of assets under construction. Finance expenses, net of finance income, are capitalised on qualifying assets. When plant and equipment comprises major components with different useful lives, these components are accounted for as separate items. Expenditure incurred to replace or modify a significant component of plant is capitalised and any remaining carrying amount of the component replaced is written off in the income statement. All other expenditure is charged to the income statement. Property, plant and equipment, other than mineral assets, are depreciated to its estimated residual value on a straight-line basis over its expected useful life. Mineral assets are depreciated in accordance with the policy set out below on exploration, evaluation and development. The depreciation methods, estimated remaining useful lives and residual values are reviewed at least annually. The carrying amount of property, plant and equipment will be derecognised on disposal or when no future economic benefits are expected from its use. Gains and losses on disposal of an item of property, plant and equipment are determined by comparing the proceeds from disposal with the carrying amount of the property, plant and equipment and are recognised in the income statement. Inventories Inventories are stated at the lower of cost and net realisable value. Cost includes expenditure incurred in acquiring, manufacturing and transporting the inventory to its present location. Manufacturing costs include an allocated portion of production overheads which are directly attributable to the cost of manufacturing such inventory. The allocation is determined based on the greater of normal production capacity and actual production. The costs attributable to any inefficiency in the production process are charged to the income statement as incurred. Cost is determined as follows:

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 157

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Crude oil and other raw materials

•

Process, maintenance and other materials

•

Work-in-progress

•

Manufactured products including consignment inventory

•

First-in-first-out valuation method (FIFO)

•

Weighted average purchase price

•

Manufacturing costs incurred

•

Manufacturing costs according to FIFO

Net realisable value is the estimated selling price in the ordinary course of business, less the cost of completion and selling expenses. Trade and other receivables Trade and other receivables are recognised initially at fair value and subsequently stated at amortised cost using the effective interest rate method, less impairment losses. An impairment loss is recognised when it is probable that an entity will not be able to collect all amounts due according to the original terms of the receivable. The amount of the impairment loss is charged to the income statement. Cash and cash equivalents Cash and cash equivalents are stated at carrying amount which is deemed to be fair value. Bank overdrafts are offset against cash and cash equivalents in the statement of cash flows. Taxation The income tax charge is determined based on net income before tax for the year and includes deferred tax and Secondary Taxation on Companies. Current tax. The current tax charge is the calculated tax payable on the taxable income for the year using enacted or substantively enacted tax rates and any adjustments to tax payable in respect of prior years. Deferred tax. Deferred tax is provided for using the liability method, on all temporary differences between the carrying amount of assets and liabilities for accounting purposes and the amounts used for tax purposes and on any tax losses. No deferred tax is provided on temporary differences relating to: •

the initial recognition of goodwill;

Bladsy 158

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

the initial recognition (other than in a business combination) of an asset or liability to the extent that neither accounting nor taxable profit is affected on acquisition; and

•

investments in subsidiaries to the extent they will probably not reverse in the foreseeable future.

The provision for deferred tax is calculated using enacted or substantively enacted tax rates at the reporting date that are expected to apply when the asset is realised or liability settled. A deferred tax asset is recognised to the extent that it is probable that future taxable profits will be available against which the deferred tax asset can be realised. The provision of deferred tax assets and liabilities reflects the tax consequences that would follow from the expected recovery or settlement of the carrying amount of its assets and liabilities. Secondary Taxation on Companies (STC) STC is recognised as part of the current tax charge in the income statement when the related dividend is declared. When dividends received in the current year can be offset against future dividend payments to reduce the STC liability, a deferred tax asset is recognised to the extent of the future reduction in STC. Trade and other payables Trade and other payables are initially recognised at fair value and subsequently stated at amortised cost. Revenue Revenue is recognised at the fair value of the consideration received or receivable net of indirect taxes, rebates and trade discounts and consists primarily of the sale of products, services rendered, licence fees, royalties, dividends received and interest received. Revenue is recognised when the following criteria are met: •

evidence of an arrangement exists;

•

delivery has occurred or services have been rendered and the significant risks and rewards of ownership have been transferred to the purchaser;

•

transaction costs can be reliably measured;

•

the selling price is fixed or determinable; and

Bladsy 159

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

collectability is reasonably assured.

The timing of revenue recognition is as follows. Revenue from: •

the sale of products is recognised when the group no longer retains continuing managerial involvement associated with ownership or effective control;

•

services rendered is based on the stage of completion of the transaction, based on the proportion that costs incurred to date bear to the total cost of the project;

•

licence fees and royalties is recognised on an accrual basis;

•

dividends received is recognised when the right to receive payment is established; and

•

interest received is recognised on a time proportion basis using the effective interest rate method.

The group enters into exchange agreements with the same counterparties for the purchase and sale of inventory that are entered into in contemplation of one another. When the items exchanged are similar in nature, these transactions are combined and accounted for as a single exchange transaction. The exchange is recognised at the carrying amount of the inventory transferred. Further descriptions of the recognition of revenue for the various reporting segments are included under the accounting policy on segmental reporting. Comparative figures Comparative figures are reclassified or restated as necessary to afford a proper and more meaningful comparison of results as set out in the affected notes to the financial statements. During the year under review, the group reclassified amounts relating to capital project related creditors previously included in other payables, having risks and rewards more closely aligned to trade payables. During the year under review, the group reclassified certain accruals previously included in accrued expenses, having risks and rewards more closely aligned to trade payables. During the year under review, the group reclassified expenses previously included as other expenses as administrative expenses, having risks and rewards more closely

Bladsy 160

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

aligned to administrative expenses. Certain additional disclosure has been provided in respect of the current year. To the extent practicable, comparative information has also been provided. (Bron: Sasol, 2010. http://sasol.investoreports.com/sasol_ar_2010/sasol-groupfinancials/accounting-policies-and-financial-reporting-terms/3/)

5.7

Veranderinge in die wetgewing

In die sakeomgewing is daar verskeie faktore wat ŉ impak het op die wyse waarop sakeondernemings bestuur word, asook besluite wat geneem moet word. Die wyse waarop hierdie faktore bestuur word, verskil van onderneming tot onderneming – daar is dus nie vasgestelde metodes wat deur die bestuur van ondernemings gevolg moet word nie. Veranderinge in die wetgewing van ŉ land, veral ten opsigte van rekeningkundige standaarde en die belastingwetgewing, het egter ŉ invloed op die wyse waarop die finansiële state van ŉ onderneming opgestel word en verslag gedoen moet word ten opsigte van die finansiële stand van ŉ onderneming. Indien die bestuur van ŉ maatskappy nie voortdurend op die hoogte bly met veranderinge in die relevante wetgewing nie, kan dit die onderneming duur te staan kom. 5.7.1

Faktore in die sakeomgewing

Faktore in die sakeomgewing wat dus ŉ impak het op die wyse waarop ŉ onderneming bestuur word, kan soos volg uiteengesit word:

Bladsy 161

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Figuur 5.1: Faktore in die sakeomgewing (Bron: Outeur, 2011) Politieke faktore Politieke faktore verwys na die beleid wat deur die regering van ŉ land gevolg word, byvoorbeeld die mate van inmenging in die ekonomie. Politieke besluitneming het ŉ wesenlike uitwerking op verskeie areas in ŉ onderneming, byvoorbeeld op die opleiding en werksomstandighede van die arbeidsmag Ekonomiese faktore Ekonomiese faktore sluit rentekoerse, belastingveranderinge, ekonomiese groei, inflasie en wisselkoerse in. Ekonomiese faktore het ŉ groot impak op die werksaamhede van sakeondernemings. ŉ Styging in die inflasiekoers kan moontlik aanleiding gee tot hoër looneise, wat die onderneming se uitgawe ten opsigte van salarisse sal verhoog. Sosiale faktore Veranderinge in sosiale tendense het ŉ impak op die vraag na ŉ onderneming se produkte, asook die beskikbaarheid en gewilligheid van individue om te werk. ŉ Voorbeeld hiervan is klerewinkels, aangesien modeneigings voortdurend verander en ondernemings moet hierby aanpas. Tegnologiese faktore

Bladsy 162

FAC105 Finansiële Rekeningkunde Tegnologiese vooruitgang skep nuwe produkte en prosesse. MP3-spelers, rekenaarspeletjies, hoë definisie TV’s, ens. is alles voorbeelde van nuwe produkte wat geskep is as gevolg van tegnologiese vooruitgang. Om enigsins ŉ kompeterende voordeel te behou, moet ondernemings op die hoogte bly van die nuwe ontwikkelings en die aanvraag daarvoor. Omgewingsfaktore Omgewingsfaktore sluit weers- en klimaatsveranderinge in. Veranderinge in die klimaat het ŉ impak op verskeie industrieë, byvoorbeeld die landbou, toerisme en versekering. Regsfaktore Veranderinge in die wetgewing van ŉ land kan die kostes van ŉ onderneming direk beïnvloed. Verandering in die rekeningkundige standaarde wat bepaal hoe finansiële verslae daar moet uitsien, kan veroorsaak dat ŉ onderneming sy rekeningkundige programmatuur moet opgradeer – gewoonlik ŉ duur oefening. Die onderskeie kategorieë van die wetgewing waar veranderinge kan plaasvind, sluit in: •

Verbruikerswetgewing

•

Mededingingswetgewing

•

Indiensnemingswetgewing

•

Gesondheids- en veiligheidswetgewing

Om veranderinge in die sakeomgewing doeltreffend te bestuur en sodoende betyds te reageer op hierdie veranderinge, sal dit raadsaam vir die bestuur van ŉ onderneming wees om die faktore te identifiseer wat wel ŉ impak sal maak op die onderneming se sakebedrywighede. Faktore wat byvoorbeeld die sakebedrywighede van ŉ onderneming in die klerebedryf sal raak, behoort nie dieselfde impak te hê op die bedrywighede van ŉ onderneming in die motorvervaardigingsbedryf nie (Oxford University Press, 2007. http://www.oup.com/uk/orc/bin/9780199296378/01student/additional/page_12.htm). Praktiese oefening 5.1 SAMSUNG SEEKS A BAN ON APPLE PRODUCTS Samsung and Apple are the world’s two biggest manufacturers of smartphones, and Samsung’s Galaxy Tab has become a huge-selling rival to the iPad, which has dominated the growing market for the touchscreen devices. Rather than focus on competing with each other on price or promotion, the two are focusing on features of their products and at each other’s throats at the moment over allegations of breach of

Bladsy 163

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

patent. In the current round of claim and counter claim, Apple started it in April by accusing Samsung of copying its smartphones and tablet computers. Apple claimed that the Galaxy phones and tablets ‘slavishly’ copied its own designs for icons and other design features, while Samsung said that the look of their products was the results of market research and not copying. Later in April Samsung responded with their own claim that Apple was copying Samsung features in the area of wireless communications standards and mobile device user interface, and breaking patent legislation in five countries. The escalation has now reached the stage at which Samsung has asked the US International Trade Commission to ban the import of Apple products into the United States. This is a pretty extraordinary idea! Samsung are very self-righteous about it in their statement which says that ‘Samsung will vigorously defend our intellectual property to protect our role as a leader and innovator in the mobile communication business in order to better serve our customers’, but it is hard to imagine that they will actually succeed in persuading the authorities to prevent Apple from bringing its products into the US, and the whole thing may be an unnecessary distraction for both companies from the business of competing with each other to gain sales in the marketplace. As analyst Tim Charlton of Charlton Media has said in the BBC’s report, ‘...it will be very difficulty for a judge to decide how a company’s products should be designed’, and Apple may not be able to dictate how Samsung’s gadgets should look. And further, the two companies are surprisingly interdependent: Samsung provides microchips for Apple’s products, and according to the Independent, ‘Apple was Samsung’s second-largest client in 2010 after Japan’s Sony, accounting for four percent of the South Korean firm’s 155 trillion won ($142 billion) annual revenue’. Given those figures, it is unlikely that Apple could easily find another supplier of sufficient numbers of such a vital component in a hurry, and also that Samsung could afford to lose Apple as a major customer. So it seems a dangerous game that each is playing, as they face up to each other and pour resources into the legal battle over design. Is there a risk that, while their focus is on each other, another manufacturer might creep up on the inside and take them by surprise?” (Tutor2u.net, 2011. http://www.tutor2u.net/blog/index.php/businessstudies/comments/samsung-seeks-a-ban-on-apple-products/#extended) Vrae: 1. Watter faktore het hier ŉ uitwerking op die sakebedrywighede van Samsung en

Bladsy 164

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Apple? 2. Dink jy dit is tydmors om in ŉ regsgeding betrokke te raak ten opsigte van die ontwerp van die produkte? Watter gevaar loop elkeen van hierdie maatskappye?

Gevallestudie 5.1 New Companies Act Independent Review or Audit Huge Changes & Benefits for SA businesses On the 1st April, 2011 the new Companies Act 2008 (‘Act’) will replace both the Companies Act 1973 and Corporate Laws Amendment Act 2006.The new Act introduces the concept of an ‘Independent Review’ as an alternative form of Auditing the financial statements. Private companies in South Africa will be able to replace the annual audit with an Independent Review. The act will do away with the formation of new CCs, although established CCs will continue to exist. In this way the act will align the reporting requirements of companies and close corporations, creating consistency and clarity. The Act brings in some options for companies to choose from to have a financial review or audit of their financial statements, which might save millions of rand. Small businesses will be able to opt for a less onerous and costly way of having their financial statements independently reviewed rather than the traditional route of audit under the new Companies Act. Under the new Companies Act, only public companies are obliged to be audited. ‘The objective of the new legislation is to simplify the regulation of small to medium-size enterprises and make it less costly, and more affordable to do business in South Africa’, says Peter Masegare. About 90% of all companies that were previously required to obtain an audit report will now be exempt, and the remaining 10% will be subject to either an independent review report or audit. However, all companies will be required to prepare annual financial statements, but regulations will determine the financial reporting standard to be followed. Users of financial statements Various users of the financial statements will still require the annual financial statements for making economic decisions, e.g. your South African Revenue Service, Banks,

Bladsy 165

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde

Creditors, Financiers and Investors.The company, itself will require financial information for making strategic and operational planning. Difference between Independent Review & Audit Independent reviewer Must be a registered member of a professional accounting body, and the professional accounting body should also be a member of the International Federation of Accountants (IFAC). International financial reporting standards (IFRS) The Act also demanded greater accountability from those who prepare financial statements, demonstrating the importance placed on improving transparency in business. A person who will be engaged to prepare financial statements for a company would be required to do so in accordance with International Financial Reporting Standards (IFRS), and independent review in accordance with ISRS4400 (International Standard on Related Services) to be laid down by a new Financial Reporting Standards Council in terms of the new Act. Section 29.1(e)ii of the Act requires that the financial statements include a notice on the first page indicating the name and professional designation of the individual who prepared or supervised the preparation of the Annual Financial Statements. The independent review is a report issued on the financial statements of smaller businesses by independent professional accountants. It is an alternative document to the traditional audit route issued by an auditor. An audit involves assurance on various aspects of the companiesâ&#x20AC;&#x2122; transactions, e.g. tests of control, substantive procedures, etc. and it does not come cheap. On the other hand an independent review involves an inquiry and analytical procedures. Quality of the Independent Review The quality of the independent review is ensured by standardising the competence levels of independent accounting professionals. In terms of the draft regulations all those that issue the alternative assurance report, should be affiliated with the International Federation of Accountants (IFAC) and will have to follow the same standardised and internationally aligned procedures when issuing reports.

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 166

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

It is therefore very crucial that consumers are made aware of the standards of performance that they should expect from report providers such as auditors, accounting officers and the recently introduced ‘independent accounting professionals’. Issued by Peter Masegare Professional Accounting Practitioner Boikano Technical Talk (Masegare, P. http://www.findanaccountant.co.za/content_the-new-companies-act) Vrae: 1. Die nuwe maatskappy wetgewing wat in werking getree het op die 1ste April 2011 vervang die vorige maatskappywet, asook die Wet op Beslote Korporasies. Wat gebeur nou met die Beslote Korporasies wat reeds gestig is voor hierdie nuwe wysiging? Sal gevestigde BK’s steeds kan handel dryf? 2. Wat word bedoel met ‘align the reporting requirements of companies and close corporations’? Watter voordeel hou dit vir die gebruikers van finansiële state, asook sakeondernemings in? 3. Wat behels die “Onafhanklike Oorsig”? Gaan maatskappye nou nie meer onderworpe wees aan jaarlikse oudits nie? 4. Kan enige persoon optree as ŉ “Independent Reviewer”?

5.8

Samevatting

Die finansiële state wat opgetrek word deur ŉ maatskappy moet voldoen aan die standaarde van IFRS en AARP. Dit is moontlik vir ŉ maatskappy om slegs te voldoen aan die standaarde van AARP, maar vir ŉ maatskappy wat genoteer is op die aandelebeurs, moet daar ook voldoen word aan IFRS. IFRS en AARP word hoofsaaklik ontwikkel en in stand gehou deur twee organisasies, naamlik die FASB en die IASB. Elke land se Rekeningkundige Standaarde Raad werk saam met hierdie organisasies om toepaslike standpunte te ontwikkel wat ook van toepassing is op die ontwikkelinge in elke land. Dit is veral belangrik veral aangesien die IASB poog om die IFRS in ŉ verskeie lande te implementeer, sodat die finansiële inligting van maatskappye in dieselfde industrie, maar in verskillende lande met mekaar vergelyk kan word.

Bladsy 167

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

5.9

Selfevaluering Aktiwiteit 6

Die raad verantwoordelik vir die daarstel en verbetering van standaarde van toepassing op Finansiële Rekeningkunde en finansiële verslagdoening, staan bekend as: 1. Finansiële Rekeningkundige Organisasie / Financial Accounting Foundation (FAF) 2. Finansiële Rekeningkundige Standaarde Raad / Financial Accounting Standards Board (FASB) 3. Finansiële Rekeningkundige Raadgewende Raad / Financial Accounting Standards Advisory Council (FASAC)

4. Rekeningkundige Standaarde Raad van die Regering / Governmental Accounting Standards Board (GASB)

Aktiwiteit 7 Bestudeer die volgende inligting en beantwoord dan die onderstaande vrae. IAS 2 – Voorrade Objective of IAS2 : The objective of this Standard is to prescribe the accounting treatment for inventories. A primary issue in accounting for inventories is the amount of cost to be recognised as an asset and carried forward until the related revenues are recognised. This Standard provides guidance on the determination of cost and its subsequent recognition as an expense, including any write-down to net realisable value. It also provides guidance on the cost formulas that are used to assign costs to inventories. Cost of inventories The cost of inventories shall comprise all costs of purchase (eg. tax, transport, handling, etc), costs of conversion (direct and indirect costs) and other costs incurred in bringing the inventories to their present location and condition. Examples of costs excluded from the cost of inventories and recognised as expenses in the period in which they are incurred, are:

Bladsy 168

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

(a) abnormal amounts of wasted materials, labour or other production costs; (b) storage costs, unless those costs are necessary in the production process before a further production stage; (c) administrative overheads that do not contribute to bringing inventories to their present location and condition; and (d) selling costs. (Europa.eu, 2009. http://ec.europa.eu/internal_market/accounting/docs/consolidated/ias2_en.pdf) IAS23 - Leenkoste The objective of this Standard is to prescribe the accounting treatment for borrowing costs. Borrowing costs are interest and other costs incurred by an entity in connection with the borrowing of funds. Borrowing costs that are directly attributable to the acquisition, construction or production of a qualifying asset shall be capitalised as part of the cost of that asset. The amount of borrowing costs eligible for capitalisation shall be determined in accordance with this Standard. Borrowing costs are interest and other costs incurred by an entity in connection with the borrowing of funds. A qualifying asset is an asset that necessarily takes a substantial period of time to get ready for its intended use or sale. (IASC Foundation Education, 2011. http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/189CA2974D7E-4826-80BC-35876874AD44/0/ias23sum.pdf) 1. ABC Bpk. koop masjinerie in 20x10 aan. Die volgende kostes is aangegaan: Aankoopsprys: R35 000 (Ingesluit BTW @ 14%) Hanteringskostes: R4 000 (Ingesluit BTW @ 14%) Verskepingskostes: R2 000 (Ingesluit BTW @ 14%) Wat is die kostes wat ingesluit behoort te word by die kosprys van die masjien wanneer die finansiële state opgestel word aan die einde van die finansiële jaar? Neem aan dat die BTW ten volle teruggeëis kan word.

Bladsy 169

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

2. Watter van die volgende kostes behoort ingesluit te word by die kosprys van voorraad? •

Verkoopskostes

•

Navorsingskostes

•

Leenkoste

Bladsy 170

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Engels/Afrikaanse woordelys Afrikaans

Engels

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige

General Accepted Accounting Practice

Praktyk (AARP)

(GAAP)

Algemene Joernaal

General Ledger

Bedryfskapitaal

Working capital turnover ratio

omsetsnelheidsverhouding Bedryfskapitaalverhouding

Current ratio

Brondokument

Source document

Bruto wins persentasieverhouding

Gross profit ratio

Bruto winspersentasie

Gross profit percentage

Finansiële Rekeningkundige Standaarde

Financial Accounting Standards Board (FASB)

Raad Finansiële verhoudings

Financial ratios

Internasionale Finansiële

International Financial Reporting Standards

Verslagdoeningstandaarde

(IFRS)

Internasionale Rekeningkundige

International Accounting Standards Board

Standaarde Raad

(IASB)

Joernaalinskrywing

Journal entry

Likiditeitsverhoudings

Liquidity ratios

Netto winspersentasie

Net profit percentage

Ontleding en vertolking

Ratio analysis

Solvensie

Solvency

Toevallingsgrondslag

Accrual basis

Vooruitbetaalde uitgawe

Prepaid expense

Vuurproefverhouding

Acid test ratio

Winsgewendheidsverhoudings

Profitability ratios

Bladsy 171

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Bronnelys •

Accounting Basics for Students, 2011. Define Liability. http://www.accountingbasics-for-students.com/define-liability.html

•

Accounting for Management, 2011. Financial Accounting vs Managerial Accounting. http://www.accountingformanagement.com/financial_accounting_vs_managerial_acc ounting.htm

•

Accounting for Management, 2011. Horizontal Analysis or Trend Analysis. http://www.accountingformanagement.com/horizontal_analysis_or_trend_analysis.ht m

•

Accounting for management, 2011. Accounting Ratios. http://www.accountingformanagement.com/accounting_ratios.htm

•

Accounting for management, 2011. Expense Ratio. http://www.accountingformanagement.com/expense_ratio.htm

•

Accounting for management, 2011. Gross Profit Ratio http://www.accountingformanagement.com/gross_profit_ratio.htm

•

Accounting for management, 2011. Limitations of Financial Statement Analysis. http://www.accountingformanagement.com/limitations_of_financial_statement_analys is.htm

•

Accounting for Management, 2011. The need for Managerial Accounting. http://www.accountingformanagement.com/need_for_managerial_accounting_i.htm

•

Accounting for Management, 2011. Trend Percentage – Definition/Explanation/Example. http://www.accountingformanagement.com/trend_percentages.htm

•

Accounting for Management, 2011. Vertical Analysis. http://www.accountingformanagement.com/vertical_analysis_full.htm

•

Accounting for management, 2011. Working Capital Turnover Ratio. http://www.accountingformanagement.com/working_capital_turnover_ratio.htm

•

Accounting Issue, 2011. Bank Reconciliation. http://www.accountingissue.info/bank-reconciliation.html

•

Accounting Learning Resources, 2011. Accounting Transactions. http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/accountingtransactions.html

Bladsy 172

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Accounting Learning Resources, 2011. Sample general ledger journal entry. http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/sample-general-ledgerjournal-entry.html

•

Accounting Learning Resources. 2011. Bank Reconciliation. http://www.bookkeeping-financial-accounting-resources.com/bank-reconciliationsample.html

•

Accounting Study Guide, 2011. Accrual. http://accountinginfo.com/study/accrual-101.htm

•

Accounting Tools, 2011. Full Disclosure Principle. http://www.accountingtools.com/full-disclosure-principle

•

Accountingcoach, 2011. What is a source document? http://blog.accountingcoach.com/what-is-a-source-document/

•

Accountingtools, 2011. Definition-loss. http://www.accountingtools.com/definition-loss

•

Africoal, 2011. Banking Details. http://www.africoal.co.za/banking_details.html

•

allBusiness, 2011. Financial Reporting. http://www.allbusiness.com/glossaries/financial-reporting/4951111-1.html

•

Averkamp, H. 2011. Debits and Credits. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg01.html

•

Averkamp, H. 2011. Financial Accounting. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financial-accounting.html

•

Averkamp, H. 2011. Balance Sheet. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/06Xpg08.html

•

Averkamp, H. 2011. Debits and Credits. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/07Xpg02.html

•

Averkamp, H. 2011. Expenses. http://www.accountingcoach.com/terms/E/expenses.html

•

Averkamp, H. 2011. Financial Accounting. http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/financial-accounting.html

•

Averkamp, H. 2011. Gains. http://www.accountingcoach.com/terms/G/gains.html

Bladsy 173

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Averkamp, H. 2011. Losses. http://www.accountingcoach.com/terms/L/losses.html

•

Averkamp, H. 2011. Revenues. http://www.accountingcoach.com/terms/R/revenues.html

•

Bestwaytoinvest.com, 2011. Investing Reports. http://www.bestwaytoinvest.com/UserFiles/Image/revenue.jpg

•

Bradford, T. 2007. IFRS – Accounting Standards. http://tiffany-bradford.suite101.com/ifrs-accounting-standards-a31345

•

Business Plan, 2010. Income statement. http://www.business-plan.co.za/income-statement.html

•

BusinessDictionary, 2011. Cash basis Accounting. http://www.businessdictionary.com/definition/cash-basis-accounting.html

•

BusinessDictionary, 2011. Financial Accounting. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-accounting.html

•

BusinessDictionary, 2011. Financial Ratios. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-ratios.html

•

BusinessDictionary, 2011. Financial Statement. http://www.businessdictionary.com/definition/financial-statement.html

•

BusinessDictionary, 2011. Generally Accepted Accounting Principles. http://www.businessdictionary.com/definition/generally-accepted-accountingprinciples-GAAP.html

•

BusinessDictionary, 2011. International Financial Reporting Standards. http://www.businessdictionary.com/definition/International-Financial-ReportingStandards-IFRS.html

•

BusinessDictionary, 2011. Management Accounting. http://www.businessdictionary.com/definition/management-accounting.html

•

BusinessDictionary, 2011. Owners Equity. http://www.businessdictionary.com/definition/owners-equity.html

•

BusinessDictionary, 2011. Profit. http://www.businessdictionary.com/definition/profit.html

•

BusinessDictionary, 2011. Residual Income. http://www.businessdictionary.com/definition/residual-income.html

Bladsy 174

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

BusinessDictionary, 2011. Source Document. http://www.businessdictionary.com/definition/source-document.html

•

BusinessDictionary. 2011. Expense. http://www.businessdictionary.com/definition/expense.html

•

BusinessDictionary.com, 2011. International Financial Reporting Standards – IFRS. http://www.businessdictionary.com/definition/International-Financial-ReportingStandards-IFRS.html

•

Businesslink, 2011. Setup a basic record-keeping system. http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1073789116&type=RESO URCES

•

Businessstudiesonline, 2011. What is Business Revenue? http://www.businessstudiesonline.co.uk/AppliedGcseBusiness/TheoryNotes/Unit3/Co veringTheCostOfNewProducts/PDFNonPrint/Moodle%20Version%2002%20Revenue .pdf

•

Buzzle.com, 2011. What is GAAP? http://www.buzzle.com/articles/what-is-gaap.html

•

C.A.A Daga. 2009. Revenue Recognition Case Studies. http://www.caclubindia.com/forum/revenue-recognition-case-studies-under-ifrs37434.asp

•

Clarisse, 2011. Difference between IAS and IFRS. http://www.differencebetween.com/difference-between-ias-and-ifrs/

•

Cliffsnotes, 2011. Generally Accepted Accounting Principles. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Generally-Accepted-AccountingPrinciples.topicArticleId-21081,articleId-21005.html

•

Cliffsnotes, 2011. Prepaid Expenses. http://www.cliffsnotes.com/study_guide/Prepaid-Expenses.topicArticleId21081,articleId-21020.html

•

Clockwork Accounting, 2011. Definition of financial accounting. http://clockworkaccounting.com/definition-of-financial-accounting/

•

Conrad, B. 2011. The best way to keep track of expenses for your small business. http://www.ehow.com/info_7757760_way-track-expenses-small-business.html

•

Deloitte, 2011. IAS 18 : Revenue. http://www.iasplus.com/standard/ias18.htm

Bladsy 175

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Deloitte, 2011. IAS Plus: IAS 1, Presentation of Financial Statements. http://www.iasplus.com/standard/ias01.htm

•

Deloitte, 2011. Standards – IAS Plus. http://www.iasplus.com/standard/standard.htm

•

DifferenceBetween.net, 2011. Difference between IASB and FASB. http://www.differencebetween.net/business/difference-between-iasb-and-fasb/

•

eHow.com, 2011. Types of Managerial Accounting Reports. http://www.ehow.com/list_7609485_types-managerial-accounting-reports.html

•

eHow.com, 2011. What types of information Must be Disclosed in Financial Statements? http://www.ehow.com/info_8377225_types-must-disclosed-financialstatements.html

•

GetFatMoney.com, 2011. Leverage income: make money with less work. http://www.getfatmoney.com/leverage-income-make-money-with-less-work

•

Hot Shot Services Reno NV. 2011. http://hotshotservicesrenonv.info/

•

International Accounting Standards Board, 2010. Conceptual Framework for Financial Reporting. http://www.iasb.org/NR/rdonlyres/363A9F3B-D41C-41E7-971579715E815BB1/0/EDConceptualFrameworkMar10.pdf

•

Investorwords. 2011. GAAP. http://www.investorwords.com/2141/GAAP.html

•

Karimi, S., 2011. Why is GAAP important for Financial Statements? http://www.ehow.com/about_4623892_why-gaap-important-financial-statements.html

•

Kennon, J. 2011. Revenue Recognition. http://beginnersinvest.about.com/od/gaap/a/aa0605_2.htm

•

Kerdachi, D., Kriel, A & Viljoen A, 2005. Verken Rekeningkunde. Maskew Miller Longman. 282p.

•

Masegare, P. The new Companies Act – South Africa – Find an Accountant. http://www.findanaccountant.co.za/content_the-new-companies-act

•

Mclntyre’s, L. 2011. Passive Income – what is it?. http://www.rat-race-escape-artists.com/passive-income-what-is-it.html

Bladsy 176

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

NetMBA, 2011. Financial Ratios. http://www.netmba.com/finance/financial/ratios/

•

netmba.com, 2010. Source Documents. http://www.netmba.com/accounting/fin/process/source/

•

NowMaster Accounting, 2009. What are expenses in accounting? http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-expenses-inaccounting/y2cary3n6mng/67#

•

NowMaster Accounting, 2009. What are source documents in accounting? http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-source-documents-inaccounting/y2cary3n6mng/70#

•

Nowmaster-accounting, 2011. What is revenue in accounting? http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-is-revenue-inaccounting/y2cary3n6mng/65#

•

OnlineOrganising.com, 2011. Passive Residual Income vs Leverage Income. http://www.onlineorganizing.com/NewslettersArticle.asp?newsletter=ol&article=711

•

Oxford University Press, 2007. http://www.oup.com/uk/orc/bin/9780199296378/01student/additional/page_12.htm

•

Pirraglia, W. 2011. Types of Expenses. http://www.ehow.com/list_6331610_accounting-basics_-types-expenseaccounts.html

•

PricewaterhouseCoopers, 2005. Revenue Recognition under IFRS. http://www.agig.de/52-7.pdf

•

Principlesofaccounting.com, 2011. Principles of Accounting. http://www.principlesofaccounting.com/chapter%203.htm

•

Putra, 2009. Definition of Assets. http://accounting-financial-tax.com/2009/08/definition-of-assets-fasb-conceptstatement-6/

•

SAICA, 2011. Accounting Standards Board. https://www.saica.co.za/TechnicalInformation/PublicSector/AccountingStandardsBoa rd/tabid/606/language/en-ZA/Default.aspx

Bladsy 177

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Sasol, 2010. SASOL Group Financials. http://sasol.investoreports.com/sasol_ar_2010/sasol-group-financials/accountingpolicies-and-financial-reporting-terms/3/)

•

SearchSecurity.co.UK, 2011. IFRS – International Financial Reporting Standards. http://searchsecurity.techtarget.co.uk/definition/IFRS-International-FinancialReporting-Standards

•

SearchSecurity.co.UK, 2011. IFRS – International Reporting Standards. http://searchsecurity.techtarget.co.uk/definition/IFRS-International-FinancialReporting-Standards

•

Simple Studies, 2011. Bank Account Reconciliation. http://simplestudies.com/bank-account-reconciliation.html

•

SME Toolkit South Africa, 2011. Balance Sheet Template. http://southafrica.smetoolkit.org/sa/en/content/en/685/Balance-Sheet-Template

•

Snyder, S. 2008. Understanding cash and accrual basis accounting. http://office.microsoft.com/en-us/accounting-help/understanding-cash-and-accrualbasis-accounting-HA010164612.aspx

•

Statement of Accounting Concepts, 1995. http://www.aasb.com.au/admin/file/content102/c3/SAC4_3-95.pdf

•

Swanson, J. 2011. What does the FASB do?. http://www.articlesphere.com/Article/What-Does-the-FASB-Do-/207168

•

Tenrox, 2011. Revenue Recognition. http://glossary.tenrox.com/Revenue-Recognition.htm

•

ThreeTypes.com, 2007. Income Types. http://www.threetypes.com/philosophy/income-types.shtml

•

Thutong. 2011. Accounting cycle and process. http://www.thutong.doe.gov.za/ResourceDownload.aspx?id=35866&userid=-1

•

Tracy, J.A. 2011. The purpose of financial reporting. http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-reporting.html

•

Turbocash Accounting Software. 2011. Source documents Sales Journal. http://www.turbocashuk.com/Help/SourceDocumentsSalesJournal.htm

Bladsy 178

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Tutor2u.net, 2011. Samsung seeks a ban on Apple Products. http://www.tutor2u.net/blog/index.php/business-studies/comments/samsung-seeks-aban-on-apple-products/#extended

•

Tutor2u.net, 2011. Introduction to financial Accounting. http://tutor2u.net/business/gcse/finance_accounts_financial_introduction.htm

•

University of BRISTOL, 2011. Finance Services. http://www.bris.ac.uk/finance/regs/regsindex/annexd/annexd4-03.html

•

Victor, D. 2010. Qualitative characteristics of Financial Statements. http://www.helium.com/items/1758567-qualitative-characteristics-of-financialstatements?page=2

•

Vorster, Q., Koornhof, C., Oberholster, J., Koppeschaar, Z., Coetzee, S., Janse van Rensburg, C., Binnekade, C., Leith, K. & Hattingh, M. 2008. Beskrywende Rekeningkunde. IFRS-Fokus. Durban: LexisNexis. 1018p.

•

Wisegeek, 2011. What is business income. http://www.wisegeek.com/what-is-a-business-income.htm

•

Wisegeek, 2011. What is revenue recognition? http://www.wisegeek.com/what-is-revenue-recognition.htm

•

Wisegeek.com, 2011. What is residual Income? http://www.wisegeek.com/what-is-residual-income.htm

•

Woolworthsholdings. 2010. Annual Report. http://www.woolworthsholdings.co.za/investor/pdf/whl_2010_ar.pdf

Bladsy 179

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Selfevalueringsriglyne Riglyne: Aktiwiteit 1 Kyk na die onderstaande rekeninge. Dui aan wat sal gebeur indien die rekeninge verminder moet word. Sal die rekening gedebiteer of gekrediteer moet word? a.

Mary Smit, kapitaal

Debiet

Krediet

Krediteure

Debiet

Krediet

Uitgawes

Debiet

Krediet

Vooruitbetaalde uitgawes

Debiet

Krediet

Inkomste vir dienste gelewer

Debiet

Krediet

Eienaarsbelang

Debiet

Krediet

Toerusting

Debiet

Krediet

Motorvoertuie

Debiet

Krediet

Riglyne: Aktiwiteit 2 Indien die onderstaande rekeninge ŉ gunstige saldo toon, watter tipe saldo sal elkeen van die onderstaande rekeninge hê? a.

Handelskrediteure

Debiet

Krediet

Kontant

Debiet

Krediet

Eiendom, aanleg & toerusting

Debiet

Krediet

Oortrokke bankrekening

Debiet

Krediet

Bladsy 180

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Handelsdebiteure

Debiet

Krediet

Eienaarsbelang

Debiet

Krediet

Telefoonuitgawe

Debiet

Krediet

Verkope

Debiet

Krediet

Vooruitontvange inkomste

Debiet

Krediet

Riglyne: Aktiwiteit 3 1. Die inkomste van Altyd Ontspanne Reisagentskap kan in hierdie geval as die lewering

van ŉ diens geklassifiseer word. 2. Volgens IAS 18 word vereis dat inkomste verdien uit dienslewering, erken behoort te

word wanneer daar aan al die volgende vereistes voldoen word: •

Indien die bedrag van inkomste betroubaar gemeet kan word.

•

Dit waarskynlik is dat ekonomiese voordele na die verkoper sal vloei.

•

Die stadium van voltooiing op die verslagdoeningsdatum betroubaar gemeet kan word.

•

Die koste wat aangegaan is (of aangegaan moet word) ten opsigte van die transaksie, betroubaar gemeet kan word.

3. Die inkomste wat deur die reisagentskap erken moet word, behoort beperk te word tot

die kommissie wat betaalbaar is deur die kliënt – dus slegs die R100. Hierdie inkomste word verdien op 1 Desember en kan onmiddellik in die huidige rekeningkundige periode erken word. Die oorblywende gelde wat ontvang is, met ander woorde die R900, moet as ŉ las erken word. Die wyse waarop die eienaar van Altyd Ontspanne die inkomste wou erken, is wel nie ŉ oorstatering van wins nie, maar dit is steeds nie die regte wyse waarop die inkomste erken behoort te word nie. Die rede hiervoor is dat dit misleidend kan wees vir die gebruikers van die onderneming se finansiële state. Deur die volle R1000 te erken as inkomste in die finansiële rekords, skep dit die indruk dat daar meer

Bladsy 181

FAC105 FinansiĂŤle Rekeningkunde transaksies plaasgevind het, as wat die geval was. 4. Die teboekstelling (joernaalinskrywings) van die totale ontvangste van kontant ten

bedrae van R1000, die kommissie inkomste van R100 en die verpligting van R900 wat aan die hotel oorbetaal moet word, sal soos volg geskied: Dt Kontant ontvang

R1,000

Verkope/Inkomste

R100

Hotel

R900

Riglyne: Aktiwiteit 4 Joernaalinskrywings Datum Beskrywing

Bedrag Bedrag DT

Feb. 3 Kontant/bank .....................................................Dr.

15,000

Kapitaal/Eienaarsbelang

15,000

(Kapitaal word ingebring) 5

Handelsvoorraad...............................................Dr.

6,000

Kapitaal/Eienaarsbelang

6,000

(Handelsvoorraad kontant aangekoop) 7

Verpakkingsmateriaal.......................................Dr.

3,000

Krediteur: Green (Pty) Ltd

3,000

(Verpakkingsmateriaal op krediet aangekoop by Green (Pty) Ltd) 10

Kantoortoerusting .................................................Dr.

2,400

Kontant/bank

2,400

(Kantoortoerusting is kontant aangekoop) 11

Kontant/bank.........................................................Dr. Verkope

3,900 3,900

(Goedere kontant verkoop)

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 182

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Debiteur : Solm.....................................................Dr.

2,250

Kredietverkope

2,250

(Goedere op krediet verkoop aan Solm) 20

Lone en salarisse..................................................Dr.

960

Kontant/bank

960

(Salaris betaal aan Miriam) 25

Kommissie betaal..................................................Dr.

Kontant/bank

(Kommissie betaal aan Miriam) 26

Verkope.................................................................Dr.

600

Debiteure

600

(Goedere terug ontvang) 28

Kontant/bank.........................................................Dr.

1,500

Debiteur : Solm

1,500

(Solm betaal ŉ gedeelte van sy skuld terug) (Bron: Accounting Learning Resources, 2011. http://www.accountingexplanation.com/journal.htm#Example_of_Journal) Riglyne: Aktiwiteit 5 1. Uit die Inkomstestaat blyk dit dat die rou materiaaluitgawe, lone & salarisse,

brandstofuitgawe, ens afgeneem het. Die algehele bruto wins neem toe soos wat die uitgawes afneem. 2. Die feit dat die advertensie en bemarkingsuitgawe toegeneem het, dui daarop dat die

maatskappy belê het in die bemarking van die maatskappy, wat daartoe gelei het dat die maatskappy se oorhoofse winste toegeneem het. 3. Die feit dat die winste toegeneem het, sal beteken dat die maatskappy ook meer

belasting moet betaal – dus die maatskappy se voorsiening vir belasting moet verhoog soos wat die winste toeneem. 4. Voordele verbonde aan die ontleding en vertolking van finansiële state:

•

Die ontleding en vertolking van finansiële state is ŉ belagrike aspek van die finansiële beplanning van ŉ maatskappy. Dit is belangrik vir besluitneming en projeksies, aangesien dit tendense van jaar tot jaar ontleed.

Bladsy 183

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

•

Ontleding en vertolking van die finansiële state van ŉ maatskappy gee ŉ aanduiding van die maatskappy se likiditeit, bedryfseffektiwiteit, winsgewendheid, asook die solventheid van die maatskappy.

•

Die ontleding en vertolking van finansiële inligting help die bestuur van ŉ maatskappy om die finansiële inligting van jaar tot jaar met mekaar te vergelyk, asook met die finansiële inligting van ander maatskappye wat in dieselfde industrie handeldryf.

•

Deur die finansiële inligting van die maatskappy van jaar tot jaar met mekaar te vergelyk, stel dit die bestuur in staat om die maatskappy se finansiële vordering te moniteer.

5. Die bruto wins persentasie van ŉ maatskappy kan gebruik word om die

winsgewendheid van die maatskappy te bereken. Die formule is soos volg: Bruto wins % =

Bruto wins

100

Totale verkope Riglyne: Aktiwiteit 6 Die FASB is verantwoordelik vir die stigting en verbetering van rekeningkundige standaarde van toepassing op Finansiële Rekeningkunde en die openbaarmaking van finansiële inligting in die finansiële state van ŉ sakeonderneming. Die FAF is verantwoordelik daarvoor om die lede wat op die FASB moet dien, te selekteer. Die FASAC befonds en oorsien die aktiwiteite van die FASB vanuit ŉ operasionele, eerder as ŉ tegniese oogpunt.

Bladsy 184

FAC105 Finansiële Rekeningkunde

Riglyne: Aktiwiteit 7 1. Al die kostes kan by die kosprys van die masjien ingesluit word, aangesien al hierdie kostes nodig is om die voorraad in hulle huidige toestand en tot by hulle huidige ligging te kry. Met ander woorde R41 000 kan by die kosprys ingesluit word. 2. Verkoopskostes word nie ingesluit by die kosprys van die voorraad nie, dit word erken as ŉ uitgawe in die periode waarin die uitgawe aangegaan is. Die leenkostes, volgens IAS 23, kan ingesluit word by die kosprys van voorraad vir sover dit toeskryfbaar is aan die verkryging, oprigting en produksie van die kwalifiserende bate. Navorsingskostes kan ingesluit word by die kosprys van voorraad, mits dit aangegaan word om die voorraad in hulle huidige toestand en tot by hul huidige ligging te kry.

Bladsy 185

ekeningkunde kan hoofsaaklik opgedeel word in twee hoofkategorieë, naamlik Finansiële Rekeningkunde en Bestuursrekeningkunde. Finansiële Rekeningkunde kan gedefinieer word as die wyse waarop finansiële inligting bymekaar gemaak en opgesom word, hoofsaaklik vir die gebruik van eksterne partye. Bestuursrekeningkunde, daarenteen, kan gedefinieer word as die voorbereiding van bestuursverslae en rekeninge wat akkurate en tydige finansiële en statistiese inligting bevat wat deur die bestuur van ’n onderneming benodig word om daaglikse en korttermynbesluite te neem. In hierdie studiegids word gefokus op Finansiële Rekeningkunde en die toepassing daarvan in die opstel van rekeningkundige verslae waarin die finansiële stand en vordering van ’n onderneming ontleed word. Finansiële Rekeningkunde behels die verskaffing van waardevolle, akkurate en betroubare finansiële inligting ten opsigte van die doen en late van ’n sakeonderneming. Hierdie rekeningkundige verslae staan bekend as die finansiële state van die onderneming.

Wanneer ’n sakeonderneming opgerig word, is die hoofdoel om winste te genereer. Om winste te genereer, sal die inkomste van die onderneming meer as die uitgawes moet wees. Dit is belangrik om onderskeid te kan tref tussen inkomste en uitgawes, asook wanneer elkeen in die finansiële state erken behoort te word. Wanneer ’n maatskappy verslag doen oor sy finansiële stand deur van finansiële state gebruik te maak, is daar sekere standaarde en riglyne wat gevolg moet word. Hierdie riglyne staan bekend as Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) en Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS). Indien die finansiële state van ’n onderneming nie aan die AARP en die IFRS voldoen nie, kan die finansiële inligting wat in hierdie state vervat is, nie as geloofwaardig beskou word nie. In so ’n geval kan die betrokke onderneming byvoorbeeld sukkel om finansiering te bekom.

akademia jou oop, afrikaanse leertuiste

w w w. a k a d e m i a . a c . z a