FINANSIËLE Bestuur
Chané Smit
c Kopiereg 2017 Onder redaksie van: Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOC (POK), DEd (Unisa) Skrywer: Chané Smit Onderwysontwerp, bladuitleg en taalversorging: Dr. Daleen van Niekerk ’n Publikasie van Akademia. Alle regte voorbehou. Adres: Von Willichlaan 284, Die Hoewes, Centurion Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046 Tel: 0861 222 888 E-pos: diens@akademia.ac.za Webtuiste: www.akademia.ac.za
Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.
www.akademia.ac.za
GFM307 Finansiële Bestuur
INHOUDSOPGAWE
Inleiding ............................................................................................................................... 3
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming ................................................ 5 2.1
Studie-eenheid leeruitkomste ............................................................................................. 5
2.2
Voorgeskrewe handboek .................................................................................................... 7
2.3
Verrykende bronne............................................................................................................... 7
2.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter? ......................................................................................... 9
2.5
Inleiding ................................................................................................................................ 16
2.6
Effekte, ekwiteit en onderneming waardasies ............................................................... 16
2.6.1
Definisie en voorbeelde van ʼn effek. Wat is ʼn effek? ............................................... 17
2.6.2
Hoe om effekte te waardeer ......................................................................................... 17
2.6.3
Effekte begrippe ............................................................................................................. 19
2.6.4
Die huidige waarde van ekwiteit .................................................................................. 20
2.6.5
Beramings van parameters in die dividendgroeimodel ............................................ 21
2.6.6
Groeigeleenthede ........................................................................................................... 21
2.6.7
Die dividendgroei model en die NHWGG-Model ....................................................... 22
2.6.8
Aandelemarkverslagdoening ........................................................................................ 23
2.6.9
Ondernemingswaardasies ............................................................................................ 23
2.7
Risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel .................................................. 23
2.7.1
Opbrengs ......................................................................................................................... 24
2.7.2
Die houperiode opbrengs .............................................................................................. 25
2.7.3
Opbrengsstatistieke ....................................................................................................... 25
2.7.4
Gemiddelde aandeelopbrengs en risikovrye opbrengs ............................................ 25
2.7.5
Risikostatistieke .............................................................................................................. 26
2.7.6
Meer oor gemiddelde opbrengs ................................................................................... 27
2.8
Risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel .................................................. 28
2.8.1
Individuele sekuriteite .................................................................................................... 29
2.8.2
Verwagte opbrengs, variansie en kovariansie ........................................................... 29
2.8.3
Die opbrengs en risiko van portefeuljes...................................................................... 29
2.8.4
Die doeltreffende reeks vir twee bates........................................................................ 29
2.8.5
Die doeltreffende reeks vir baie sekuriteite ................................................................ 30
Inhoudsopgawe
Bladsy 1
GFM307 Finansiële Bestuur 2.8.6
Diversifikasie: ʼn Voorbeeld ........................................................................................... 30
2.8.7
Risikolose lenings en uitlenings ................................................................................... 30
2.8.8
Markewewig .................................................................................................................... 30
2.8.9
Die markpryswaarderingsmodel .................................................................................. 31
2.8.10
Kritiek op die markpryswaarderingsmodel ................................................................. 32
2.8.11
Variasies van die markpryswaarderingsmodel .......................................................... 32
2.9
Dividende en ander uitbetalings....................................................................................... 33
2.9.1
Verskillende tipes dividende ......................................................................................... 33
2.9.2
Standardmetode van kontantdividende betaling ....................................................... 33
2.9.3
Die maatstafgeval: ʼn Illustrasie van die ontoepaslikheid van ʼn dividendbeleid .... 34
2.9.4
Aandeleterugkoop .......................................................................................................... 35
2.9.5
Persoonlike belasting en dividend ............................................................................... 35
2.9.6
Werklike-wêreld-faktore ten gunste van ʼn hoë-dividendbeleid ............................... 36
2.9.7
Die kliënte-effek .............................................................................................................. 36
2.9.8
Behoeftebevredigende teorie van dividende (Catering theory of dividends) ........ 37
2.9.9
Wat ons weet en wat ons nie weet van die dividendbeleid nie ............................... 37
2.10
Korttermynkapitaalbestuur ................................................................................................ 38
2.10.1
Redes waarom kontant gehou word (Cash holding)................................................. 38
2.10.2
Die bepaling van die kontantsaldoteiken .................................................................... 39
2.10.3
Die bestuur van die insameling en uitbetaling van kontant ..................................... 39
2.10.4
Die belê van ledige kontant .......................................................................................... 39
2.10.5
Bepalings van verkope .................................................................................................. 40
2.10.6
Die besluit om krediet toe te staan: Risiko en Inligting ............................................. 41
2.10.7
Optimale kredietbeleid ................................................................................................... 41
2.10.8
Kredietanalise ................................................................................................................. 41
2.10.9
Invorderingsbeleid .......................................................................................................... 41
2.10.10
Hoe om handelskrediet te finansier ......................................................................... 42
2.11
Samevatting ........................................................................................................................ 42
2.12
Selfevaluering ..................................................................................................................... 42
2.13
Selfevalueringsriglyne ....................................................................................................... 43
Woordelys in Afrikaans en Engels................................................................................... 55
Bladsy 2
Inhoudsopgawe
GFM307 Finansiële Bestuur
INLEIDING Die begeleidingsgids word in twee dele aangebied: DEEL I (reeds beskikbaar gestel) Studie-eenheid 1 fokus op die ontwikkeling van die korporatiewe finansiële strategie. Dit word bereik deur te identifiseer wat korporatiewe finansiële bestuur is. DEEL II (a) Studie-eenheid 2 fokus op finansiële besluitneming. DEEL II (b) (word later beskikbaar gestel) Studie-eenheid 3 fokus op beleggingsbesluite en projekbestuur. Vir hierdie vak is die volgende handboek voorgeskryf: Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe. Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited. Die gedeeltes wat betrekking het op die inhoud van die studie-eenhede sal telkens aangedui word. Die gids sal jou dan deur die handboek begelei en poog om moeilike gedeeltes toe te lig; om aan te vul waar nodig en om die belangrike gedeeltes uit te wys. Vir eksamendoeleindes moet jy dus die voorgeskrewe gedeeltes in die handboek, asook hierdie begeleidingsgids bestudeer.
Inleiding
Bladsy 3
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur Notas
Bladsy 4
Inleiding
GFM307 Finansiële Bestuur
DEEL II (A): STUDIE-EENHEID 2: FINANSIËLE BESLUITNEMING
2.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 2 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •
Verband, ekwiteit en ondernemingswaardasies
•
Risiko en opbrengs: Lesse geleer uit die markgeskiedenis
•
Risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel
•
Dividende en ander uitbetalings
•
Korttermynkapitaalbestuur
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
T.o.v. effekte, ekwiteit en ondernemingswaardasies o
koeponeffekte en suiwer afslageffekte van enige uitkeerdatum te waardeer.
o
die verskillende tipes effekte wat bestaan te beskryf.
o
te verduidelik wat bedoel word met opbrengs tot uitkeerdatum en weet hoe om dit te bereken.
o
aandele deur die verdiskontering van dividend te waardeer.
o
aandele van enige soort te waardeer.
o
te verduidelik hoe om op ʼn mate van groei te kom en sy belangrikste bepalende faktore uiteen te sit.
o
die verskille tussen dividende en behoue verdienste aan te dui.
o
die konsep van "netto huidige waarde van groeigeleenthede" en hoe om aandele daarmee te waardeer toe te pas op ʼn gegewe feitestel.
o
te verduidelik wat met ʼn prys-verdienste-verhouding en sy vernaamste bepalende faktore bedoel word.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 5
GFM307 Finansiële Bestuur
•
T.o.v. risiko en opbrengs: Lesse geleer uit die markgeskiedenis o
die verhouding tussen risiko en opbrengs en die verdelingseienskapverskille tussen aandele en skuld te waardeer en te verduidelik.
o
opbrengs te bereken op finansiële beleggings.
o
opbrengs te ontleed en om voorheen behaalde prestasie te interpreteer.
o
konsepte en maatreëls van risiko en opbrengs, spesifieke gemiddeld, mediaan, standaardafwyking, skeefheidskoëffisiënt en kurtose te verduidelik.
•
T.o.v. risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel o
die verwagte opbrengs en risiko van individuele sekuriteite te bereken.
o
te weet hoe om die doeltreffende grensontleding van ʼn wêreld met twee bates uit te brei na ʼn wêreld met baie bates.
o
te verduidelik hoe ʼn portefeulje van baie bates gediversifiseer is.
o
die konsep van risikolose en riskante lenings te verduidelik en aan te dui hoe die kombinasie van belegging in ʼn risikovrye bate en riskante portefeulje kan lei tot ʼn optimale beleggingsbesluit.
o
te verduidelik dat die markpryswaarderingsmodel (MPWM) of capital asset pricing model (CAPM) bepaal dat die verwagte opbrengs op ʼn sekuriteit positief (en lineêr) verband hou met die sekuriteit se beta.
o •
te verduidelik wat bedoel word met stelselmatige risiko of beta.
T.o.v. dividende en ander uitbetalings o
tipes dividend en hoe dividende betaal word te verduidelik en te analiseer.
o
die kwessies rondom dividendbeleidsbesluite te verduidelik.
o
te verduidelik waarom aandeelterugkope ʼn alternatief is vir dividenduitkerings.
•
T.o.v. korttermynkapitaalbestuur o
die voor- en nadele daarvan om kontant te hou en ʼn paar van die maniere om ledige kontant te belê te beskryf.
o
te verduidelik hoe maatskappye hul debiteure bestuur en die basiese komponente van ʼn firma se kredietbeleid.
Bladsy 6
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur
o
ʼn onderneming se besluit om krediet toe te staan te ontleed.
o
die tipes voorraad en voorraadbeheerstelsels wat gebruik word deur maatskappye te identifiseer en te verduidelik.
o
hoe om die koste om voorraad te hou en die optimale voorraad vlak te bepaal.
2.2
Voorgeskrewe handboek
Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe. Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited. Vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid moet jy die volgende hoofstukke bestudeer: Deel 2: Waarde en kapitale begroting (capital budgeting) Hoofstuk 5: Effekte, ekwiteit en ondernemingswaardasies Deel 3: Risiko Hoofstuk 9: Risiko en opbrengs: Lesse geleer uit die markgeskiedenis Hoofstuk 10: Risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel Deel 4: Kapitaalstrukture en dividendbeleid Hoofstuk 18: Dividende en ander uitbetalings Deel 7: Finansiële beplanning en korttermynfinansiering Hoofstuk 27: Korttermynkapitaalbestuur 2.3
Verrykende bronne •
Firer, C., Stephen, A.R., Randolph, W.W.& Brandford D.J. 2012. Fundamentals of Corporate Finance. Berkshire: McGraw-Hill.
•
Sharenet. 2017. Beskikbaar by: http://www.sharenet.co.za/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Standard & Poor's. 2017. Beskikbaar by: http://www.standardandpoors.com/en_US/web/guest/home [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Moody’s Investors Service. 2017. Beskikbaar by: https://www.moodys.com/ [Besoek 24 Januarie 2017].
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 7
GFM307 Finansiële Bestuur •
Fitch Ratings. 2017. Beskikbaar by: https://www.fitchratings.com/site/home [Besoek 24 Januarie 2017].
•
South Africa Financial Sector Forum website. 2016. http://www.binaryoptions.org.za/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
South Africa's National Treasury. 2017. http://www.treasury.gov.za/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
CNN and Money. 2016. http://money.cnn.com/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Sifma. 2016. http://www.sifma.org/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
The South African Reserve Bank (the SARB). 2017. https://www.resbank.co.za/Pages/default.aspx [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Eskom. 2017. http://www.eskom.co.za/Pages/Landing.aspx [Besoek 24 Januarie 2017].
•
JSE Interest Rate Market – Bond Calculators. 2017. https://bondcalculator.jse.co.za/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Global Ratings. 2011. https://globalratings.net/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
National Treasury. 2017. http://www.treasury.gov.za/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Johannesburg Stock Exchange. 2013. https://www.jse.co.za/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
The World Federation of Exchanges. 2017. https://www.world-exchanges.org/home/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
The New York Stock Exchange. 2017. https://www.nyse.com/index. [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Nasdaq Stock Exchange. 2017. http://www.nasdaq.com/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
Sasol. 2017. http://www.sasol.com/ [Besoek 24 Januarie 2017].
•
FinanceScholar. 2017. http://www.financescholar.com/stocks-valuation.html [Besoek 24 Januarie 2017].
Bladsy 8
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur 2.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terme verstaan: Sleutelwoord
Omskrywing
Aandeelhouers
Die eienaars van ʼn maatskappy se ekwiteit.
Aandeelterugkoop
Nog ʼn metode wat gebruik word om ʼn onderneming se wins aan sy eienaars uit te betaal.
Beginsel van diversifikasie
Die verspreiding van ʼn belegging oor ʼn aantal bates om ʼn gedeelte van die risiko te elimineer; dit is egter onmoontlik om alle risiko te elimineer.
Beskermende verbond
ʼn Deel van die trustakte wat sekere aksies wat geneem word tydens die termyn van die lening, beperk – gewoonlik om die uitlener se belange te beskerm.
Betakoëffisiënt
Die hoeveelheid stelselmatige risiko’s wat ʼn bepaalde riskante bate het, relatief tot ʼn gemiddelde riskante bate.
Characteristic line
Die regressielyn van ʼn aandeel se opbrengs relatief tot die opbrengs op die markportefeulje.
Delgingsfonds
ʼn Rekening wat bestuur word deur die trustee van ʼn effek vir vroeë aflossing.
Dividende
Betalings wat deur ʼn onderneming aan sy eienaars gemaak word, hetsy in die vorm van kontant of aandele.
Dividendopbrengs
Die verwagte kontantdividend van ʼn aandeel gedeel deur die huidige prys van die aandeel.
Dividendverdiskonteringsmodel
ʼn Model wat die huidige prys van ʼn aandeel bepaal deur die huidige waarde van al sy toekomstige dividende te bereken.
Effektemarklyn
ʼn Reguit lyn met ʼn positiewe helling wat die verhouding tussen die verwagte opbrengskoers en beta aandui.
Ekonomiese bestelgrootte
Die bestelhoeveelheid wat totale voorraadkoste
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 9
GFM307 Finansiële Bestuur minimaliseer. Faktuur
ʼn Rekening vir goedere of dienste gelewer deur die verkoper aan die koper.
Fisher-effek
Die verwantskap tussen nominale opbrengs, reële opbrengs en inflasie.
Geometriese gemiddelde
Die gemiddelde saamgestelde opbrengs per jaar
opbrengskoers
verdien oor ʼn meerjarige tydperk.
Gereelde kontantdividend
ʼn Kontantbetaling deur ʼn onderneming aan sy eienaars in die normale verloop van sake, gewoonlik twee keer per jaar.
Geregistreerde vorm
ʼn Vorm van effekuitgifte waar die registrateur van ʼn maatskappy rekord van die eienaarskap van elke effek hou; betaling word direk aan die eienaar van die rekord gemaak.
Gevolmagtigde (persoon);
Die oordrag van gesag deur ʼn aandeelhouer aan ʼn
Volmag (regsfiguur)
ander individu om namens hom/haar te stem.
Geweegde gemiddelde koste van
Die geweegde gemiddelde koste van eie kapitaal en
kapitaal
na-belaste vreemde kapitaal.
Gewone aandeel
Ekwiteit/aandele sonder prioriteite vir dividende of wanneer dit kom by die verdeling van bates as gevolg van insolvensie.
Gordon se groeimodel
ʼn Model wat die huidige prys van ʼn aandeel bepaal deur sy dividende in die volgende periode te deel deur die verskil tussen die verdiskonteringskoers en die dividendgroeikoers.
Herbeleggingsrentekoersrisiko
Die risiko dat koepons nie herbelê kan word by die berekende opbrengs-tot-vervaldatum nie.
Inflasiepremie
Die gedeelte van ʼn nominale rentekoers wat vergoeding vir verwagte toekomstige inflasie verteenwoordig.
Inligtingsinhoudseffek
Die mark se reaksie wanneer ʼn onderneming sy dividenduitbetalingspatroon verander.
Bladsy 10
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur
Invorderingsbeleid
Prosedures wat gevolg word om ʼn onderneming se debiteure in te vorder.
Kapitaalwinsopbrengs
Die dividendgroeikoers of die koers waarteen die waarde van ʼn belegging groei.
Kliënte-effek
Aandele wat ʼn bepaalde groep aandeelhouers lok op grond van die onderneming se dividendopbrengs en belastingimplikasies van hul belegging.
Koepon
Die rentekoers wat ʼn effek betaal, soos gekommunikeer aan effekhouers.
Koeponopbrengs
ʼn Effek se jaarlikse koepon gedeel deur die effek se prys.
Kontantkonsentrasie
Die praktyk en prosedures wat verband hou met die verskuiwing van kontant uit verskeie bankrekeninge na die onderneming se hoofrekening.
Kontantkorting
Afslag wat aangebied word om stiptelike betaling te weeg te bring. Dit word ook afslag op verkope genoem.
Koste van eie kapitaal
Die opbrengskoers wat aandeelhouers op hul belegging in ʼn onderneming verwag.
Koste van eie kapitaal
Die opbrengskoers wat aandeelhouers op hul belegging in ʼn onderneming verwag
Koste van kapitaal
Die minimum verwagte opbrengskoers op ʼn nuwe belegging (in die geval van finansiële bates soos aandele); die minimum verwagte opbrengskoers op ʼn nuwe investering (in die geval van nie-finansiële bates soos nuwe toerusting).
Koste van kredietkurwe
ʼn Grafiese voorstelling van die som van die dra- en geleentheidskoste van ʼn onderneming se kredietbeleid.
Koste van vreemde kapitaal
Die opbrengskoers wat die verskaffers van vreemde kapitaal op hul beleggings verwag.
Kredietgradering
Die proses waartydens die waarskynlikheid van
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 11
GFM307 Finansiële Bestuur wanbetaling (deur kliënte) gekwantifiseer word. Kredietinstrument
Die bewys van skuld.
Kredietontleding
Die proses waartydens die waarskynlikheid van wanbetaling (deur kliënte) bepaal word.
Krediettermyn
Die duur van die termyn wat krediet toegestaan word.
Laaste dag om te verhandel
Die datum waarna die aankoper van aandele nie meer geregtig op dividende is nie.
Likiditeitspremie
Die gedeelte van ʼn nominale rentekoers of effekteopbrengs wat vergoeding vir ʼn gebrek aan likiditeit verteenwoordig.
Likwidasiewaarde
Die waarde wat die aandeelhouers ontvang wanneer ʼn onderneming gelikwideer word.
Los kontant
Die verskil tussen “boekkontant” en “bankkontant”; dit verteenwoordig die netto effek van tjeks wat in die klaringsproses is.
Markpryswaarderingsmodel
Die vergelyking van die effektemarklyn wat die verwantskap tussen opbrengs en beta aantoon.
Markrisikopremie
Die helling van die effektemarklyn, die verskil tussen die verwagte opbrengs op ʼn markportefeulje en die risikovrye opbrengskoers.
Markrisikopremie
Die helling van die effektemarklyn, die verskil tussen die verwagte opbrengs op ʼn markportefeulje en die risikovrye opbrengskoers.
Materiaalbehoeftebeplanning
Prosedures wat gebruik word om voorraadvlakke te bepaal vir vraag-afhanklike voorraadtipes soos goedere-in-bewerking en grondstowwe.
Net-betyds-produksie
ʼn Stelsel vir die bestuur van vraag-afhanklike voorraad wat voorraadhouding minimaliseer.
Nie-stelselmatige risiko
ʼn Risiko wat slegs ʼn klein aantal bates beïnvloed. Dit word ook ʼn unieke of bate-spesifieke risiko genoem.
Bladsy 12
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur
Nominale rente
Rentekoerse of opbrengskoerse wat nie vir inflasie aangepas is nie.
Normaalverdeling
ʼn Simmetriese, klokvormige frekwensie van verspreiding wat gedefinieer word deur die gemiddeld en standaardafwyking.
Nulkoeponeffek
ʼn Effek wat geen koepons betaal nie en dus aanvanklik teen ʼn diep korting verkoop.
Nuwe dividendbelasting
Die belasting betaalbaar deur individue op die dividende wat hulle ontvang. Die belasting word teruggehou en deur die maatskappy aan die SAID betaal.
Omgekeerde onderverdeling of
Onderverdeling op grond waarvan die aantal
konsolidasie
aandele in ʼn onderneming verminder word.
Oorblywende
ʼn Beleid waarvolgens ʼn onderneming slegs
dividendbenadering
dividende betaal nádat voorsiening gemaak is vir investerings, terwyl die gewenste skuld/aandeelhouersbelangverhouding gehandhaaf word.
Oorblywende waarde
Die waarde van ʼn maatskappy in die jare na die beplanningshorison.
Opbrengskurwe
ʼn Grafiek van die opbrengs op skatkiswissels en prima-effekte relatief tot hul vervaldatums.
Opbrengs-tot-vervaldatum
Die vereiste opbrengskoers in die mark vir ʼn effek.
Portefeulje
ʼn Groep bates, soos aandele en effekte, wat deur die belegger besit word.
Portefeuljegewig
Die persentasie van ʼn portefeulje se totale waarde wat in ʼn bepaalde bate gehou word.
Reële rentekoerse
Rentekoerse of opbrengskoerse wat aangepas is vir inflasie.
Rekenkundige (arithmetic)
Die opbrengs ontvang in ʼn gemiddelde jaar oor ʼn
gemiddelde opbrengs
meerjarige tydperk.
Rentekoersrisikopremie
Die vergoeding wat beleggers eis vir die
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 13
GFM307 Finansiële Bestuur aanvaarding van rentekoersrisiko. Skoon prys
Die prys van ʼn effek sonder opgeloopte rente.
(Clean price) Skripdividend
ʼn Betaling deur ʼn onderneming aan sy eienaars in
(Scrip dividend)
die vorm van aandele wat die waarde van elke aandeel verwater.
Skuldbrief
Onversekerde skuld, gewoonlik met ʼn looptyd (termyn) van 10 jaar of langer.
Spekulasiemotief
Die behoefte om kontant te hou om voordeel te trek uit bykomende beleggingsgeleenthede, insluitende winskopies.
Standaardafwyking
Die positiewe vierkantswortel van die variansie.
Stelselmatige risiko
ʼn Risiko wat ʼn groot aantal bates beïnvloed. Dit staan ook bekend as markrisiko.
Stelselmatige risikobeginsel
Die verwagte opbrengs op ʼn riskante bate word slegs bepaal deur die bate se stelselmatige risiko.
Suiwerspel-benadering
Die gebruik van ʼn geweegde gemiddelde koste van kapitaal wat uniek is vir ʼn spesifieke maatskappy, gebaseer op maatskappye wat soortgelyke sake bedryf.
Termynstruktuur van
Die verhouding tussen nominale rentekoerse op
rentekoerse
wanbetalingsvrye, suiwer afslagsekuriteite en die tyd-tot-vervaldatum; dit is naamlik die suiwer tydwaarde van geld
Toondervorm
ʼn Vorm van effekuitgif waar die effekte uitgereik word sonder om rekord van die eienaar se naam te hou; betaling word gedoen aan wie ook al die effek besit.
Transaksiemotief
Die noodsaaklikheid om kontant te hou om aan die normale uitbetalings- en invorderingsaktiwiteite van ʼn onderneming se voortgesette bedrywighede te voldoen.
Bladsy 14
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur
Trustakte
ʼn Skriftelike ooreenkoms tussen ʼn maatskappy en ʼn krediteur wat die bepalings van vreemde kapitaal uiteensit.
Tuisgemaakte dividendbeleid
ʼn Pasgemaakte dividendbeleid geskep deur individue om korporatiewe dividendbeleid ongedaan te maak; die beleid behels die herinvestering van dividende of die verkoop van aandele.
Uitkering
Betalings wat deur ʼn onderneming aan sy eienaars gemaak word uit bronne benewens huidige of onuitgekeerde wins.
Variansie
Die gemiddelde gekwadreerde verskil tussen die ware opbrengs en die gemiddelde opbrengs.
Verdiskonteerdekontantvloei-
Die proses waardeur ʼn belegging se waarde bepaal
benadering
word deur sy toekomstige kontantvloei te verdiskonteer.
Verhandelingsmarge
Die marge tussen die hoogste en laagste pryse waarteen ʼn aandeel verhandel.
Verklaringsdatum
Die datum waarop die direksie van ʼn onderneming besluit om ʼn dividend te betaal.
Verkoopsbepalings
Bepalings waarvolgens ʼn onderneming sy goedere en dienste vir kontant of krediet verkoop.
Verouderingskedule
ʼn Uiteensetting van ʼn onderneming se handelsdebiteure op grond van die ouderdom van elke rekening.
Vervaldatum
Die spesifieke dag waarop die hoofsom van ʼn effek betaal moet word.
Vervangingswaarde
Die koste verbonde aan die vervanging van alle bates in ʼn onderneming.
Verwagte opbrengskoers
Die verwagte, toekomstige opbrengs op ʼn riskante bate.
Voorkeuraandeel
Ekwiteit/aandele met ʼn dividendprioriteit oor gewone aandele, gewoonlik met ʼn vaste dividendkoers, en
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 15
GFM307 Finansiële Bestuur meestal sonder stemreg. Voorsorgmotief
Die noodsaaklikheid om kontant te hou as ʼn veiligheidsmaatreël; dit dien as ʼn reserwe.
Vrye kontantvloei
Die kontant wat gegenereer word deur ʼn onderneming se bedrywighede minus kontant wat nodig is vir herinvestering.
Waardering deur middel van
Die toekenning van waarde aan ʼn onderneming op
vergelyking
grond van die waarde van ʼn soortgelyke onderneming.
Wanbetalingsrisikopremie
Die gedeelte van ʼn nominale rentekoers of effekopbrengs wat as vergoeding vir moontlike wanbetaling dien.
2.5
Inleiding
Daar is twee fundamentele tipes finansiële besluite wat die finansiële bestuurder moet maak in ʼn besigheid: belegging en finansiering. Die twee besluite kom neer op hoe om geld te bestee en hoe om geld te leen. Onthou dat die oorhoofse doel van finansiële besluite is om aandeelhouerswaarde te verhoog, dus moet elke besluit in daardie konteks geplaas word. ʼn Beleggingsbesluit wentel om die besteding van kapitaal op bates wat die hoogste opbrengs vir die maatskappy oor ʼn gewenste tydperk sal oplewer. Met ander woorde, die besluit is oor wat om te koop sodat die maatskappy die meeste waarde sal kry. Alle funksies van ʼn maatskappy moet op een of ander manier voor betaal word. Dit berus by die departement van finansies om uit te vind hoe om te betaal vir hierdie uitgawes deur die proses van finansiering. Daar is twee maniere om ʼn belegging te finansier: die gebruik van ʼn maatskappy se eie geld of deur die verkryging van geld uit eksterne befondsers. Elkeen het sy voor- en nadele. 2.6
Effekte, ekwiteit en onderneming waardasies
As finansiële bestuurder kan jy gevra word om ondernemings te waardeer. Met die probleme in aandele- en effektemarkwaardasies, is dit nie ʼn maklike taak nie. Die dividende wat tans betaal word is een van die primêre faktore waarna ons kyk wanneer daar gepoog word om die aandele van ʼn maatskappy te waardeer. Ons moet ook in ag neem hoe waarskynlik inkomste in die toekoms sal groei, asook die risiko van ʼn maatskappy se effekte. Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 5, bladsye 120-149.
Bladsy 16
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur 2.6.1
Definisie en voorbeelde van ʼn effek. Wat is ʼn effek?
ʼn Effek is ʼn sertifikaat wat wys dat ʼn skuldeiser ʼn spesifieke bedrag skuld. Om die geld terug te betaal het die lener onderneem om rente en paaiemente te betaal op spesifieke datums. Om hierdie verder te illustreer kan ons ʼn effek vergelyk met ʼn banklening:
Effekte
Banklenings
•Publiek
•Privaat
•Kapitaal word normaalweg betaal aan die einde van die effektermyn.
•Terugbetalings gewoonlik in die vorm van annuïteit.
Figuur 2.1: Effekte v. Banklening (Outeur, 2017) Bestudeer die voorbeeld op bladsy 121. 2.6.2
Hoe om effekte te waardeer
Daar bestaan drie verskillende effekte, naamlik: Suiwer afslag: Geen koepon, net kapitaal Vastekoers: Koepon en kapitaal Konsol: Koepon, geen kapitaal nie
Figuur 2.2: Verskillende effekte
Kontantvloei van gemeenskaplike effektipes 1
2
3
4
Suiwer
5
… Ewigdurend
Kapitaal
afslag
Vastekoers
Koepon
Koepon
Koepon
Koepon
Konsol
Koepon
Koepon
Koepon
Koepon
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Koepon + Kapitaal
Koepon
Koepon
Bladsy 17
GFM307 FinansiÍle Bestuur Waardasie van suiwer afslageffekte ʼn Suiwer afslageffek is seker die eenvoudigste tipe effek wat bestaan. Bestudeer bladsy 122, paragraaf 5.2, vir verdere verduidelikings oor die effek. Die formule wat ons gebruik met die berekening van die suiwer afslageffek is: =
+
Waar:
= Huidige waarde
= Sigwaarde
= Rentekoers
= Tydperk
Voorbeeld: Wat sal die prys van ʼn suiwer afslageffek wees wat R1 miljoen in 20 jaar betaal? Rentekoerse is 10%.
=
=
1 +
1 000 000 1.1
= 148 644
Waardasie van vastekoerseffek Tipiese effekte uitgereik deur regerings of korporasies bied kontantbetalings nie net op die vervaldatum nie, maar ook op gereelde tye tussenin. Bestudeer bladsye 122-123, paragraaf 5.2, vir verdere verduidelikings oor die effek. Die formule wat ons gebruik met die berekening van die suiwer afslag effek is: =
! " + + â‹Ż+ + + + +
+
Waar:
= Huidige waarde
# = Koepon
= Sigwaarde
= Rentekoers
= Tydperk
Bladsy 18
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 FinansiÍle Bestuur Voorbeeld: Wat sal die prys van ʼn 1,375% koeponeffek wees wat R10 000 in vyf jaar betaal. Rentekoerse is 1,48%.
=
137.50 137.50 137.50 137.50 10 000 + 137.50 + + + + 1.0148 1.0148 1.0148 ' 1.0148 ( 1.0148 )
= 9 950.10
Waardasie: Konsoleffekte Nie alle effekte het ʼn vervaldatum nie. Konsoleffekte is effekte wat nooit ophou om koepons uit te betaal nie en geen vervaldatum het nie. Bestudeer bladsye 123-125, paragraaf 5.2, vir verdere verduidelikings oor die effek. Die formule wat ons gebruik met die berekening van die konsoleffek is: =
Waar:
= Huidige waarde # = Koepon
= Rentekoers Voorbeeld: Wat sal die prys van ʼn 5%-konsoleffek wees met ʼn sigwaarde van R1 000. Rentekoerse is 10%.
=
50 0.10
= 500 2.6.3
Effekte begrippe
Rentekoerse en effektepryse In ons bespreking van vastekoeponeffekte sal ons ʼn verband tussen effektepryse en rentekoerse trek. Bestudeer voorbeeld 5.2 in die handboek op bladsy 124. Hier kan ons sien dat as rentekoerse styg, sal effektepryse val en as rentekoerse val sal, effekpryse styg. Verder is die algemene beginsel dat vastekoerseffekte op die volgende maniere verkoop: •
Op die oog af as die koeponkoers gelyk is aan die markrentekoers
•
Teen ʼn afslag as die koeponkoers laer is as die markrentekoers
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 19
GFM307 Finansiële Bestuur •
Teen ʼn premie as die koeponkoers bo die markrentekoers is
Opbrengs-tot-vervaldatum Om die waarde van ʼn effek op ʼn spesifieke tyd te bepaal, moet ons die aantal periodes wat oorbly tot vervaldatum, die sigwaarde, die koepon en die rentekoers wat geëis word in die mark vir soortgelyke effekte, hê. Hierdie rentekoers in die mark geëis op ʼn effek word die opbrengs-tot-vervaldatum genoem. Bestudeer die voorbeeld op bladsy 124 in die handboek. 2.6.4
Die huidige waarde van ekwiteit
Dividende teenoor kapitaalwins
Vervolgens gaan ons gewone aandele waardeer. Ekwiteite verskaf twee tipes kontantvloei. Eerstens word daar dikwels dividend betaal op ʼn gereelde basis. Tweedens ontvang die aandeelhouer die verkoopsprys wanneer die aandeel verkoop word. Bestudeer bladsye 125126 in die handboek. Voorbeeld: Die waarde van ʼn aandele is R100. Die maatskappy verdien R100 kontant ekstra. In elk van die volgende drie gevalle, wat is die belegger se portefeulje by t = 1? 1. 100% Dividende: Prys
=
R100
Dividende
=
R100
Totaal
=
R200
2. 0% Dividende: Prys
=
R200
Dividende
=
R0
Totaal
=
R200
3. 50% Dividende: Prys
=
R150
Dividende
=
R50
Totaal
=
R200
In elk van die voorafgaande drie gevalle is dit duidelik dat die persentasie dividend die prys van die aandeel bepaal. Die totale waarde bly R200, maar net die dividend en aandeelprys verander.
Waardering van verskillende tipes ekwiteite
Uit die vorige bespreking kan ons sien dat die waarde van die onderneming die huidige waarde van die toekomstige dividende is. Die uitdrukking verteenwoordig ʼn baie algemene model en is toepaslik ongeag of daar verwag word dat die dividende gaan groei, skommel of
Bladsy 20
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 FinansiÍle Bestuur konstant gaan bly. Die algemene model kan vereenvoudig word as daar verwag word dat die onderneming se dividende sekere basiese patrone gaan volg: 1. Nul groei: Die waarde van ʼn aandeel met ʼn konstante dividend word gegee deur: + =
, - , - , - + +â‹Ż = + +
2. Konstante groei: Die waarde van ʼn aandeel met dividende wat groei teen ʼn konstante koers is: + =
, - , - + . , - + . , - + . / , - + + + +â‹Ż= / 0 + + + + −.
3. Veranderlike groei: Stappe met die waardasie van veranderlike groeiaandele:
Bereken huidige waarde van die eerste vyf (5) dividende
Stappe
Bereken huidige waarde van groeiende dividend ewigdurend, beginnende aan einde van jaar ses (6) Voeg twee huidige waarderamings by om die prys te kry
Bestudeer bladsye 126-129, hier word die drie gevalle verduidelik en geĂŻllustreer. 2.6.5
Beramings van parameters in die dividendgroeimodel
Selfstudie – Paragraaf 5.5 op bladsye 129-132 in die handboek. 2.6.6
Groeigeleenthede
Die groeigeleentheid is die waarde afgelei van die toekomstige beleggingsgeleentheid. Kontantkoeie teenoor groeiende maatskappye
Verdienste per aandeel (VPA) kan verdeel word in dividende (DPA) en behoue verdienste (R).
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 21
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
• 2 > 2
100% Dividende
•234566789:;
?@A B
C@A B
•Waarde van die onderneming, sonder enige bykomende herbelegging
0% Dividende
•Alle VPA word herbelê in die onderneming •>DED56456 0 •234566789:;
?@A B
FGHII ∗
Figuur 2.3: Kontantkoeie teenoor groeiende maatskappye *NHWGG – Netto Huidige Waarde Groeigeleentheid (word hierna bespreek). Bestudeer die hele paragraaf. 5.6. 2.6.7
Die dividendgroei model en die NHWGG-Model
Die aandeelprys is die som van sy prys as ʼn kontantkoei, plus die per-aandeel-waarde van sy groeigeleenthede. Ons kan die groeiformule gebruik om ʼn ekwiteitsekuriteitshouer te prys met ʼn bestedingsgroei in dividende. Wanneer die formule toegepas word met aandele word dit tipies die dividend-groeimodel genoem. ʼn Bestendige groei in dividende is as gevolge van ʼn voortgesette belegging in groeigeleenthede, nie net belegging in ʼn enkele geleentheid nie. Daarom is dit die moeite werd om die dividend-groeimodel met die NHWGG-model te vergelyk omdat groei deur voortdurende belegging plaasvind.
Hoe waardeer ons groeigeleenthede?
Voorbeeld: ʼn Aandeel het VPS van R10 met ʼn terughoudingsverhouding van 60%. Die opbrengs op behoue verdienste is 16%. Dividende is (40% van R10 =) R4. Die groeikoers is die retensiekoers x opbrengs op behoue verdienste = (60% x 16% =) 12%. 1.
Met groei: 234566789:;
4 0.16 1 0.12
234566789:; 100 2.
Sonder groei: 234566789:;
Bladsy 22
2
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
234566789:;
10 0.16
234566789:; 62.50 3.
FGHII 100 1 62.50 FGHII 37.50
Op bladsye 135-136 in die handboek word die voorbeeld in meer besonderhede verduidelik. 2.6.8
Aandelemarkverslagdoening
Selfstudie – Paragraaf 5.8 op bladsye 136-138 in die handboek. 2.6.9
Ondernemingswaardasies
Die bates van ʼn onderneming is gelyk aan die waarde van die som van die onderneming se laste en ekwiteit. Ondernemingswaardasie is ʼn baie onakkurate wetenskap en die verskeidenheid van onsekerhede wat die finansiÍle bestuurder teÍkom, kan die taak ʼn baie uitdagende een maak. Bestudeer die waardasies van ʼn onderneming se kontantvloei op bladsye 138-139 in die handboek. Die verdienste per aandeelverhouding In ons vorige verduideliking het ons die volgende vasgestel: K LMNN" OPQ =
K + RSTUU
Om die verdienste per aandeelverhouding te kry, deel ons die formule deur die VPA: K LMNN" OPQ RSTUU = + K K Bestudeer die res van die paragraaf op bladsye 139-141 in die handboek. 2.7
Risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel
In hierdie gedeelte gaan ons poog om ʼn perspektief te kry op wat kapitaalmarkgeskiedenis ons kan vertel van risiko en opbrengs. Die belangrikste in hierdie hoofstuk is om die getalle te verstaan. Wat is ʼn hoÍ opbrengs? Wat is ʼn lae een? Meer in die algemeen, watter opbrengs moet ons verwag van finansiÍle bates en wat is die risiko's van sulke beleggings? Hierdie perspektief is noodsaaklik vir ʼn begrip van hoe om riskante beleggingsprojekte te analiseer en te waardeer.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 23
GFM307 Finansiële Bestuur Ons kan opbrengs in die finansiële markte ondersoek om ons te help om die gepaste opbrengs op niefinansiële bates te bepaal. Lesse uit die geskiedenis van die kapitaalmark geleer: •
Daar is ʼn beloning vir die dra van risiko’s.
•
Hoe groter die potensiële beloning, hoe groter is die risiko.
•
Dit staan bekend as die risiko-opbrengskompromie
Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 9, bladsye 253-293. 2.7.1
Opbrengs
Hier gaan ons die opbrengs op verskillende tipes finansiële bates onder die loep neem. Eerstens moet ons weet hoe om die opbrengs van beleggings te bereken. Daar is twee metodes om opbrengs te bereken, nl. monetêre opbrengs en persentasieopbrengs. Monetêre opbrengs As jy ʼn bate van enige aard koop, kry jy ʼn wins (of ʼn verlies) uit daardie belegging, dit is bekend as die opbrengs op jou belegging. Hierdie opbrengs het gewoonlik twee komponente. Eerstens kan jy kontant direk ontvang terwyl jy die belegging besit. Dit staan bekend as die inkomstekomponent van jou opgawe. Tweedens sal die waarde van die bate wat jy koop dikwels verander. In hierdie geval het jy ʼn kapitaalwins of kapitaalverlies op jou belegging. Bestudeer die voorbeeld in die handboek op bladsye 233 en 234. Die formule vir die berekening van die monetêre opbrengs is: VWLN!êON W YONL.Q = + , - − + Waar:
Z = Prys teen jaar 1
>DEZ = Dividend teen jaar 1
= Prys teen jaar 0
Om die formule op die voorbeeld toe te pas: [\46]ê96 \8^964_; = Z + >DEZ −
[\46]ê96 \8^964_; = £40.33 × 100 + £1.85 × 100 − £37 × 100 [\46]ê96 \8^964_; = £4 033 + £185 − £3 700 [\46]ê96 \8^964_; = £518
Bladsy 24
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur Persentasie opbrengs Dit is gewoonlik meer gerieflik om inligting oor opbrengs as persentasie van die opbrengs te bereken, eerder as om dit in randterme op te som, want op hierdie manier is jou opbrengs nie afhanklik van hoeveel jy eintlik belê het nie. Bestudeer die voorbeeld in die handboek op bladsye 234 en 235. Die formule vir die berekening van die monetêre opbrengs is: NOQNL! Q N W YONL.Q = Waar:
+ , - − + +
Z = Prys teen jaar 1
>DEZ = Dividend teen jaar 1
= Prys teen jaar 0
Om die formule op die voorbeeld toe te pas: [\46]ê96 \8^964_; =
[\46]ê96 \8^964_; =
Z + >DEZ −
£40.33 × 100 + £1.85 × 100 − £37 × 100 £37 × 100
£4 033 + £185 − £3 700 £3 700 £518 [\46]ê96 \8^964_; = £3 700 [\46]ê96 \8^964_; =
[\46]ê96 \8^964_; = 0.14 \b 14% 2.7.2
Die houperiode opbrengs
Selfstudie – Paragraaf 9.2 op bladsye 236-238 in die handboek. 2.7.3
Opbrengsstatistieke
Selfstudie – Paragraaf 9.3 op bladsye 238-239 in die handboek. 2.7.4
Gemiddelde aandeelopbrengs en risikovrye opbrengs
Wanneer die gemiddelde opbrengs bereken is, moet dit vergelyk word met opbrengs van ander sekuriteite. Die mees voor die hand liggende vergelyking is met die lae-variasie opbrengs in die regeringseffektemark. Dit is vry van die meeste van die wisselvalligheid wat ons in die aandelemark sien. Regerings leen geld deur die uitreiking van effekte, wat die beleggingspubliek dan besit. Hierdie effekte kom in baie vorme voor. Die een waarna ons sal kyk, staan bekend as skatkiswissels. Een keer ʼn week sal die regering wissels op ʼn veiling verkoop. ʼn Tipiese wissel is ʼn suiwer
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 25
GFM307 Finansiële Bestuur afslageffek wat binne ʼn jaar of meer sal verouder. Omdat regerings belasting kan verhoog om hulle skuld af te betaal, is hierdie skuld feitlik vry van risiko. Daarom word dit risikovrye opbrengs oor ʼn korttermyn (ʼn jaar of minder) genoem. ʼn Interessante vergelyking is tussen die feitelik risikovrye opbrengs op skatkiswissels en die baie riskante opbrengs op ekwiteit. Die verskil tussen riskante opbrengs en risikovrye opbrengs word dikwels die oortollige opbrengs op die riskante bate genoem. Dit word oortollig genoem omdat dit die addisionele opbrengs is as gevolg van die riskantheid van ekwiteite en word geïnterpreteer as ʼn ekwiteit-risikopremie. Bestudeer bladsy 240 in die handboek. 2.7.5
Risikostatistieke
Daar is geen algemeen aanvaarde definisie van risiko nie. Een manier om daaraan te dink is dat dit die risiko van opbrengs op ʼn maatskappy se aandele is in terme van die verspreiding van opbrengs oor ʼn tydperk. Die verspreiding of dispersie van ʼn verspreiding is baie wyd, die opbrengs wat sal plaasvind baie onseker. In teenstelling hiermee, is ʼn verspreiding waarvan die opbrengs almal binne ʼn paar persentasiepunte van mekaar is, beperk en die opbrengs is minder onseker. Die maatreëls van ʼn risiko (hier ter sprake) word variansie en standaardafwyking genoem. Belangrike punte om te onthou: •
Variansie en standaardafwyking meet die wisselvalligheid van bateopbrengs
•
Hoe groter die wisselvalligheid, hoe groter die onsekerheid
•
GD;]\9D6;6 3bd:eD4_ =
•
fgh ijk lmjnojpq ijk nrq sqhrnnqtnq jjkpjt mjjokqhrksf u Z
v]34533953bd:eD4_ = √E39D34;D6
Voorbeeld: Jaar
Werklike
Gemiddelde
Afwyking van
Kwadraat
opbrengs
opbrengs
die gemiddelde
afwyking
1
0.15
0.105
0.45
0.002025
2
0.09
0.105
-0.015
0.000225
3
0.06
0.105
-0.045
0.002025
4
0.12
0.105
0.015
0.000225
Totaal
0.42
0.00
0.0045
Bladsy 26
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 FinansiÍle Bestuur Die variansie vir ʼn steekproef word bereken deur dit te deel deur die aantal waarnemings –1, en die standaardafwyking is net die vierkantswortel daarvan. Dus: 39D34;D6 =
39D34;D6 =
0.0045 4 − 1 0.0045 3
39D34;D6 = 0.0015
v]3453953bd:eD4_ = √0.0015
v]34533953bd:eD4_ = 0.03873 Bestudeer bladsye 241-244 vir verdere verduidelikings oor risikostatistieke.
2.7.6
Meer oor gemiddelde opbrengs
Tot dusver het ons na eenvoudige gemiddelde opbrengs gekyk, maar daar is nog ʼn manier om ʼn gemiddelde opbrengs te bereken. Die feit dat die gemiddelde opbrengs op twee verskillende maniere bereken kan word, lei soms tot verwarring, dus is ons doel in hierdie gedeelte om die twee benaderings te verduidelik en ook die omstandighede waaronder elkeen gepas is, te illustreer. Rekenkundige (arithmetic) en meetkundige gemiddelde opbrengs Daar is twee metodes om die gemiddelde opbrengs te bereken: •
Rekenkundige (arithmetic) gemiddelde: Opbrengs verdien oor ʼn gemiddelde tydperk, oor verskeie tydperke. Of anders gestel, vertel dit ons wat ons verdien in ʼn tipiese jaar. Die formule lyk soos volg: }= NxNLxyLM .N O !z{N! | .N{ MMN"MN W YONL.Q =
•
+ â‹Ż +
Meetkundige gemiddelde: Gemiddelde saamgestelde opbrengs per periode, oor verskeie tydperke. Of anders gestel, vertel dit ons wat ons werklik gemiddeld per jaar verdien, jaarliks saamgestel. Die formule lyk soos volg:
~ € ‚ƒ„…† † ‡…„„ ˆ„ ‰Š‹Œ ĠÂ? = [ + Â? Â? + Â? Â? ‌ Â? + Â?Â’ ] −
Die meetkundige gemiddelde sal minder as die rekenkundige (arithmetic) gemiddelde wees, behalwe as die opbrengs dieselfde is. Watter een is beter? Die rekenkundige (arithmetic) gemiddelde is ooroptimisties oor ʼn lang horison.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 27
GFM307 FinansiÍle Bestuur Die meetkundige gemiddelde is tÊ pessimisties oor ʼn kort horison. Dus, die antwoord hang af van die beplanningstydperk onder oorweging: •
15-20 jaar of minder: gebruik rekenkundige (arithmetic) gemiddeld
•
20-40 jaar: verdeel die verskil tussen die twee
•
40+ jaar: gebruik die meetkundige gemiddeld
Voorbeeld: Wat is die rekenkundige (arithmetic) en meetkundige gemiddelde vir die volgende opbrengs? Jaar
Persentasie
1
5%
2
3%
3
12%
6e64e”45D_6 39D]ℎ–6]D— _6–D556756 =
5 + −3 + 12 3
6e64e”45D_6 39D]ℎ–6]D— _6–D556756 = 4,67%
Z
[66]e”45D_6 _6–D556756 = [ 1 + 0,05 Ă— 1 − 0,03 Ă— 1 + 0,12 ]' − 1 [66]e”45D_6 _6–D55675 = 0,0449 = 4,49%
Bestudeer bladsye 244-246 in die handboek vir verdere verduideliking. 2.8
Risiko en opbrengs: Die markpryswaarderingsmodel
Tot dusver het ons gesien dat daar, oor die algemeen, ʼn beloning is vir die dra van ʼn risiko. Die beloning word ʼn risikopremie genoem. Ons weet ook dat die risikopremie groter is vir groter beleggings. Vervolgens kyk ons na die ekonomiese en bestuursimplikasies van hierdie basiese idee. Sover het ons gefokus op die opbrengsgedrag van ʼn paar groot portfeuljes, maar ons brei ons oorwegings uit om ook te kyk na individuele bates. Daar is twee tipes risiko’s: stelselmatige en onstelselmatige. Die verspreiding is baie belangrik, omdat stelselmatige risiko byna alle bates in die ekonomie tot ʼn mate beïnvloed, terwyl onstelselmatige risiko sal hoogstens net ʼn klein hoeveelheid bates beïnvloed. Ons ontwikkel dan die beginsel van diversifikasie, wat toon dat hoogs gediversifiseerde portfeuljes sal neig om byna geen onstelselmatige risiko te bevat nie. Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 10, bladsye 253-293
Bladsy 28
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur 2.8.1
Individuele sekuriteite
Individuele sekuriteite het bepaalde eienskappe: •
Verwagte opbrengs: Die opbrengs wat ʼn individu verwag om van ʼn sekuriteit te verdien oor ʼn tydperk.
•
Variansie en standaardafwyking: Wisselvalligheid van ʼn sekuriteit se opbrengs.
•
Kovariansie en korrelasie: Die verhouding tussen die opbrengs van twee aandele.
2.8.2
Verwagte opbrengs, variansie en kovariansie
Verwagte opbrengs Verwagte opbrengs is gebaseer op die waarskynlikheid van moontlike uitkomste. In hierdie konteks beteken "verwagte" die gemiddeld as die proses baie keer herhaal word. Die "verwagte" opbrengs hoef nie eens ʼn moontlike opbrengs te wees nie. Ons kan die volgende voorbeeld gebruik om die wiskundige aard van verwagte opbrengs te illustreer: Dink aan ʼn speletjie waar jy ʼn muntstuk opskiet: As dit op die kop val, dan sal student A student B R1 betaal. As dit stert is, dan sal student B student A R1 betaal. Die meeste studente sal onthou uit die vak Statistiek dat die verwagte waarde 0 = 0,5 1 + 0,5 −1 is. Dit beteken dat
as die speletjie oor en oor gespeel word, sal elke student verwag om gelyk te breek, maar as die speletjie net een keer gespeel word, dan sal een student R1 wen en een sal R1 verloor. Bestudeer bladsye 254-259 in die handboek vir ʼn breedvoerige voorbeeld en verdere
verduidelikings. 2.8.3
Die opbrengs en risiko van portefeuljes
Veronderstel ʼn belegger het beramings van die verwagte opbrengs en standaardafwykings van individuele sekuriteite en die korrelasies tussen diÊ sekuriteite, hoe kies die belegger die beste kombinasie van sekuriteite of portefeulje om te hou? Die belegger wil graag ʼn portefeulje met ʼn hoÍ verwagte opbrengs en ʼn lae standaardafwyking van die opbrengs hê. Dit is dus nodig om die volgende te oorweeg: •
Die verhouding tussen die verwagte opbrengs op individuele sekuriteite en die verwagte opbrengs op ʼn portefeulje bestaande uit hierdie effekte.
•
Die verhouding tussen die standaardafwykings van individuele sekuriteite, die korrelasie tussen hierdie sekuriteite en die standaardafwyking van ʼn portefeulje wat bestaan uit hierdie effekte.
Om hierdie twee verhoudings te analiseer bestudeer bladsye 259-263, die voorbeeld van Supertech en Slowburn word hier verder geneem. 2.8.4
Die doeltreffende reeks vir twee bates
Selfstudie – Paragraaf 10.4 op bladsye 263-266 in die handboek.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 29
GFM307 Finansiële Bestuur 2.8.5
Die doeltreffende reeks vir baie sekuriteite
Selfstudie – Paragraaf 10.5 op bladsye 266-269 in die handboek. 2.8.6
Diversifikasie: ʼn Voorbeeld
Bestudeer die voorbeeld op bladsye 269-271 in die handboek sorgvuldig. 2.8.7
Risikolose lenings en uitlenings
ʼn Belegger kan ʼn kombinasie van riskante en risikolose of risikovrye beleggings, soos beleggings in regeringskatkiswissels, kombineer. Dit word in voorbeeld 10.3, op bladsye 271-273, in die handboek geïllustreer. Die optimale portefeulje Figuur 10.9 (bladsye 273 in die handboek) illustreer die verhouding tussen die verwagte opbrengs en die standaardafwyking vir ʼn belegging met ʼn kombinasie van riskante sekuriteite en ʼn risikolose bate. Bestudeer die grafiek en die verduideliking daarvan op bladsye 273-274. Die uitkomste bevestig wat ekonome die skeidingsbeginsel noem, dit wil sê, die belegger se beleggingsbesluite bestaan uit twee afsonderlike stappe: 1. Die belegger sal eers die optimale portefeulje skat. 2. Die belegger moet dan besluit hoeveel om in die optimale portefeulje te belê en hoeveel om te belê in of leen uit die risikovrye bate afhangende van hul eie risikovoorkeure. 2.8.8
Markewewig
Die markportefeulje
Alle beleggers hou net een portefeulje van riskante bates
Elke belegger het Homogene verwagtinge
Heterogene verwagtinge
genaamd die
ʼn verskillende portefeulje van risikobates
markportefeulje
Figuur 2.4: Markportefeulje Definiëring van risiko wanneer beleggers markportefeuljes hou Baie beleggers hou gediversifiseerde portefeuljes soortgelyk aan breë-basis indekse. Hierdie resultaat laat ons toe om meer akkuraat in die bepaling van die risiko van ʼn sekuriteit, in die konteks van ʼn gediversifiseerde portefeulje, te wees. Navorsers het getoon dat die beste maatstaf vir die bepaling van die risiko van ʼn sekuriteit in ʼn groot portefeulje,
Bladsy 30
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 FinansiÍle Bestuur die beta van die sekuriteit is. Beta word geïllustreer in voorbeeld 10.4 in die handboek, bladsye 275-276. Bestudeer die voorbeeld sorgvuldig. Beta se formule is soos volg: ™ =
W- , V š V
Waar: ›r
= Beta of die stelselmatige risiko van ʼn sekuriteit.
Â?
= Variansie
#\E r œ œ
= Die kovariansie tussen r en œ
= Markopbrengskoers
Bestudeer bladsy 277 in die handboek vir ʼn breedvoerige verduideliking oor die beta. 2.8.9
Die markpryswaarderingsmodel
Daar word algemeen aanvaar dat die verwagte opbrengs op ʼn bate positief moet wees met betrekking tot die risiko. Dit wil sê, individue sal ʼn riskante bate slegs hou indien sy verwagte opbrengs die risiko regverdig. In hierdie gedeelte sal ons eers die verwagte opbrengs van aandele op die aandelemark beraam. Volgende gaan ons die verwagte opbrengs op individuele effekte beraam. Die verwagte opbrengs op die aandelemark Die verwagte opbrengs op die aandelemark is die som van die risikovrye koers, plus sekere vergoeding vir die risiko wat inherent is aan die markportefeulje. Let daarop dat die vergelyking verwys na die verwagte opbrengs in die mark, nie die werklike opbrengs in ʼn bepaalde maand of jaar nie. Omdat aandele risiko inhou, kan die werklike opbrengs in die mark oor ʼn spesifieke tydperk onder die risikovrye opbrengskoers of selfs negatief wees. Die verwagte opbrengs op ʼn individuele opbrengs Soos reeds genoem is die beta van ʼn sekuriteit die toepaslike maatstaf om die risiko van ʼn groot gediversifiseerde portefeulje te meet. Omdat die meeste beleggers gediversifiseerde portefeuljes het, moet die verwagte opbrengs op ʼn sekuriteit positief verband hou met die beta. Ekonome kan meer presies wees met die verhouding tussen verwagte opbrengs en beta. Hulle beweer dat onder gunstige omstandighede kan die verhouding tussen verwagte opbrengs en beta soos volg voorgestel word:
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 31
GFM307 FinansiÍle Bestuur Die markpryswaarderingsmodel } = + ™ × žžžž V + Waar: ž
Verwagte opbrengs op die sekuriteit
Â&#x;
Risikovryekoers
œ
Verwagte opbrengs op die mark
›
Beta van die sekuriteit
Die markpryswaarderingsmodel (MPWM) definieer die verhouding tussen risiko en opbrengs. As ons ʼn bate se stelselmatige risiko ken, kan ons die MPWM gebruik om sy verwagte opbrengs te bepaal. Dit geld vir finansiÍle bates en fisiese bates. Daar is twee belangrike punte om oor die MPWM in gedagte te hou:
Lineariteit
•Die verhouding tussen verwagte opbrengs en beta lineêr
Portefeuljes en sekuriteite
•MPWM geld vir portefeuljes asook individuele sekuriteite
Bestudeer bladsye 278-281 in die handboek vir meer oor die MPWM. 2.8.10 Kritiek op die markpryswaarderingsmodel Roll se kritiek op die MPWM Roll gaan van die standpunt uit dat dit bykans onmoontlik is om ʼn portefeulje saam te stel wat elke enkele sekuriteit bevat (d.w.s die ware markportefeulje). Enige toetsing van die MPWM wat ʼn mark instaanbediener (proxy) gebruik (bv. FTSE 100, DAX, CAC 40, ens.) sal die spesifieke portefeulje toets en nie die ware markportefeulje nie. Dit beteken dat, vir alle praktiese doeleindes, is die MPWM empiries ontoetsbaar omdat die onderliggende markportefeulje onwaarneembare is. Enige toetsing van die MPWM wat mark instaanbedieners gebruik, sal deur die kritiek geraak word. Bestudeer die verdere kritiek op MPWM op bladsye 281-282 in die handboek. 2.8.11 Variasies van die markpryswaarderingsmodel Selfstudie – Paragraaf 10.11 op bladsye 282-283 in die handboek
Bladsy 32
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur 2.9
Dividende en ander uitbetalings
ʼn Dividendbeleid is ʼn belangrike onderwerp in korporatiewe finansies en dividende is ʼn groot kontantuitleg vir baie maatskappye. Met die eerste oogopslag mag voorkom dat ʼn onderneming altyd soveel as moontlik aan sy aandeelhouers wil teruggee deur die uitbetaling van dividende. Dit kan egter ook gebeur dat ʼn onderneming die geld kan belê vir sy aandeelhouers, in plaas daarvan om dit uit te betaal. Die hoofoorweging van ʼn dividendbeleid is: moet die onderneming geld uitbetaal aan sy aandeelhouers, of moet die onderneming die geld hou en dit vir sy aandeelhouers belê? Hierdie vraag word in hierdie gedeelte bespreek. Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 18, bladsye 481-512 2.9.1
Verskillende tipes dividende
Kontantdividend
Aandeeldividend
Word gewoonlik tweekeer per jaar betaal
Aandeelverdeling
Maatskappy reik nuwe aandele uit
Bv 2% aandeeldividend: een nuwe aandeel vir elke 50 wat besit word
Soos aandeeldividend, maar verwatering (dilution) is heelwat groter
3:1 aandeelverdeling: een aandeel word drie nuwe aandele. 1/3 goedkoper.
Figuur 2.5: Verskillende tipes dividende 2.9.2
Standardmetode van kontantdividende betaling
Die besluit om ʼn dividend te betaal, rus in die hande van die raad van direkteure van die maatskappy. Wanneer ʼn dividend verklaar is, word dit ʼn skuld van die besigheid en kan nie maklik herroep word nie. Nadat dit verklaar is, word ʼn dividend aan alle aandeelhouers vanaf ʼn spesifieke datum betaal. Die verloop van ʼn dividendbetaling Die verloop van ʼn dividendbetaling word geïllustreer in figuur 18.1, bladsy 482, in die handboek.
Verklaardatum
Datum van rekord
Ex-dividend datum
Betaaldatum
Figuur 2.6: Verloop van dividendbetaling
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 33
GFM307 FinansiÍle Bestuur Bestudeer bladsye 481-483 in die handboek vir ʼn meer breedvoerige verduideliking van die verloop van die dividendbetaling. 2.9.3
Die maatstafgeval: ʼn Illustrasie van die ontoepaslikheid van ʼn dividendbeleid
Tuisgemaakte (Homemade) dividende
Volle ekwiteitsonderneming; onderneming ontbind in een jaar; onderneming ontvang R10 000 nou en R10 000 volgende jaar; aantal aandele: 1 000. Huidige beleid: dividende gestel as gelyk aan kontantvloei
= >DE +
>DE 1 Â
= 10 000
10 000 1.1
= 19 090.91
234566789:; = 10
10 1.1
234566789:; = 19.09
Alternatiewe dividendbeleid Alternatiewe beleid: aanvanklike dividend is groter as kontantvloei
Totaal dividende aan bestaande aandeelhouers Dividende per aandeel 234566789:; = 11.00 234566789:; = 19.09
Datum 0
Datum 1
(R)
(R)
11 000
8 900
11.00
8.90
8.90 1.1
Bestudeer die res van die voorbeeld in die handboek op bladsye 483-486.
Bladsy 34
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur Gevolge van die tuisgemaakte (homemade) dividende
Dividendbeleid
• Deur ʼn wisselende dividendbeleid, kan bestuurders enige uitbetalings langs die diagonale lyn in Figuur 18.5 bereik (bladsy 485 in die handboek).
Tuisgemaakte (Homemade) Dividende
• Hetsy deur die herinvestering in oorskotdividende op datum 0, of deur die verkoop van aandele op die datum, kan ʼn individuele belegger enige punt langs die diagonale lyn in Figuur 18.5 bereik (bladsy 485 in die handboek).
Beleggingsbeleid
• ʼn Maatskappy moet nooit ʼn positiewe NHW prysgee om ʼn dividend te verhoog nie (of om ʼn dividend vir die eerste keer te betaal nie).
Figuur 2.7: Gevolge van tuisgemaakte dividende 2.9.4
Aandeleterugkoop
Aandeleterugkope is wanneer ʼn maatskappy sy eie aandele terugkoop: •
Tenderaanbod – maatskappy stel ʼn koopprys en ʼn gewenste aantal aandele beskikbaar.
•
Opemark – koop aandele in die opemark.
•
Geteikende terugkoop – terugkoop van aandele van spesifieke aandeelhouers.
Dit is soortgelyk aan ʼn kontantdividend deurdat dit kontant uit die maatskappy aan die aandeelhouers teruggee. Bestudeer die konseptuele voorbeeld oor dividende teenoor aandeleterugkope asook die oorwegings op bladsye 488 en 489. 2.9.5
Persoonlike belasting en dividend
In die voorafgaande gedeeltes was dividendbelasting glad nie in ag geneem nie. Dit is belangrik om te weet dat in Suid-Afrika word belasting op dividende betaal uit die hand van die aandeelhouer wat die dividend ontvang. Dus, as ʼn maatskappy ʼn dividend verklaar van R120 per aandeel en ʼn aandeelhouer het 10 aandele, dan moet hy R1 200 in dividenduitbetaling kry. Die dividendbelasting in Suid-Afrika is 20%, dus moet die aandeelhouer R200 betaal aan die SAID. Bestudeer die res van paragraaf 18.5 in die handboek, bladsye 489-492. Dit is belangrik om in die gedeelte op te let dat beleggers hoë en lae dividenduitkerings kan kies. Waarom sal ʼn belegger ʼn lae dividend uitbetaling verkies? Die volgende kan as redes aangevoer word: •
Individue wat in die boonste belastingtabelle verdien, verkies dalk laer dividenduitbetalings, gegewe die onmiddellike belastingaanspreeklikheid, ten gunste van hoër kapitaalwins met ʼn uitgestelde belastinglas.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 35
GFM307 Finansiële Bestuur •
Oprigtingskoste (Flotation costs): lae uitbetalings kan die bedrae van die kapitaal wat nodig is om in te samel verminder, en sodoende vrystellingskoste verlaag.
•
Dividendbeperkings: skuldkontrakte kan die persentasie van inkomste wat uitbetaal kan word as dividende beperk.
Die volgende vraag is noodwendig, waarom sal ʼn belegger ʼn hoër dividenduitbetaling verkies? Die volgende kan as redes aangevoer word: •
•
Begeerte vir om dadelik ʼn inkomste te bekom o
Individue wat dadelik ʼn inkomste benodig, bv. afgetredenes
o
Groepe wat kapitaalbesteding verbied (trusts en uitkeerpolisse)
Onsekerheidsoplossing – geen waarborg dat die hoër toekomstige dividende sal realiseer nie.
•
Belasting o
Dividenduitsluiting vir maatskappye
o
Belastingvrystellingstatus: beleggers hoef nie bekommerd te wees oor verskillende behandeling tussen dividende en kapitaalwins nie.
2.9.6
Werklike-wêreld-faktore ten gunste van ʼn hoë-dividendbeleid
Bestudeer die voorbeeld op bladsye 492-495 in die handboek sorgvuldig. 2.9.7
Die kliënte-effek
In ons vorige bespreking het ons gesien dat sommige groepe beleggers ʼn rede kan hê om lae-uitbetalingsaandele (of nul-uitbetaling) na te jaag. Ander groepe het ʼn rede om hoëuitbetalingsaandele na te jaag. Maatskappye met hoë uitbetalings sal dus een groep lok en ʼn lae-uitbetalingsmaatskappy sal ʼn ander lok. Ons het hier te make met die kliënte-effek (clientele effect). Die kliënte-effek dui daarop dat verskillende groepe beleggers verskillende vlakke van dividende verkies. Wanneer ʼn onderneming op ʼn bepaalde dividendbeleid besluit, is die enigste doel om spesifieke kliënte te lok. Indien ʼn onderneming sy dividendbeleid verander, sal dit ander kliënte lok.
Bladsy 36
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur Marksegmentering Hoë-belasting individue
Lae-belasting individue
•Hou nie van dividende nie •Soek nul- tot laeuitbetalingsaandele
•Hou nie van dividende nie •Soek lae- tot mediumuitbetalingsaandele
Belastingvrye instellings •Verkies dividende •Soek medium- tot hoëuitbetalingsaandele
Figuur 2.8: Marksegmentering 2.9.8
Behoeftebevredigende teorie van dividende (Catering theory of dividends)
Selfstudie – Paragraaf 18.8 op bladsye 496-497 in die handboek 2.9.9
Wat ons weet en wat ons nie weet van die dividendbeleid nie
Korporatiewe dividende is beduidend Ons het vroeër aangedui dat dividende benadeel word deur belasting, anders as kapitaalwins waar dividende eers belas word wanneer dit betaal word – belasting op kapitaalwins word uitgestel tot daar verkope plaasvind. Nogtans is die monetêre waarde van dividende betaal deur maatskappye steeds beduidend. Minder maatskappye betaal dividende Alhoewel dividenduitbetalings steeds beduidend is, is daar ʼn aanduiding dat maatskappye wat dividende betaal al hoe minder word. Die dividenduitbetaling is grotendeels vervang met aandeleterugkope. Maatskappye hou dividende relatief tot verdienste per aandeel (dividend smoothing) Dit is baie nadelig vir ʼn maatskappy om dividenduitbetaling terug te hou. As gevolg hiervan sal maatskappye alleenlik dividenduitbetaling terughou as hulle geen ander alternatief het nie. Vir dieselfde rede is maatskappye versigtig om dividenduitbetalings te verhoog, tensy hulle seker is dat die nuwe dividendvlak gehandhaaf kan word. Wat ons in die praktyk waarneem is dat dividend-betalende maatskappye geneig is om dividende te verhoog alleenlik nadat opbrengs verhoog het, en hulle vermeerder of verminder nie dividenduitbetalings in reaksie op prysskommelings nie. Met ander woorde: •
dividendgroei vertraag opbrengsgroei;
•
dividendgroei sal neig om geleideliker te wees as opbrengsgroei.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 37
GFM307 Finansiële Bestuur Uitbetalings voorsien inligting aan die mark Ons het voorheen gesien dat die prys van ʼn onderneming se aandele sal verhoog as huidige uitbetalings verhoog word, of as aandeleterugkoop verklaar word. Aan die ander kant, sal die prys van ʼn onderneming se aandele aansienlik daal wanneer dividenduitbetalings gestaak word. Dit is gewoonlik ʼn baie sterk aanduiding dat die maatskappy minder kontant het om dividende te betaal, en die gepaardgaande prysdalings mag aandui dat beleggers na huidige dividende kyk vir leidrade oor die vlak van toekomstige opbrengs en dividende. Bestudeer bladsye 499-501 in die handboek wat die volgende onderwerpe bespreek: •
ʼn Sinvolle dividenduitbetalingsbeleid
•
Die voor- en nadele van dividenduitbetalings
•
Navorsingsresultate oor dividendbesluite
Aandeledividende (Stock dividends) en aandeleverdeling (stock splits). Selfstudie – Paragraaf 18.10 op bladsye 501-503 in die handboek. 2.10 Korttermynkapitaalbestuur Omdat 40% van ʼn tipiese vervaardigingsmaatskappy se totale bates waarskynlik bestaan uit bedryfsbates en die meeste van die finansiële bestuurder se tyd in beslag neem, sal ons nou aandag skenk aan die bestuur van bedryfsbates, of dan die korttermynkapitaal van ʼn maatskappy. Die basiese doel met bedryfsbatesbestuur is om belegging in bedryfsbates so laag as moontlik te hou terwyl die maatskappy se aktiwiteite steeds effektief en doeltreffend funksioneer. Handboek: Hiller et la. 2016, Hoofstuk 27, bladsye 721-753 2.10.1 Redes waarom kontant gehou word (Cash holding) Daar bestaan twee hoofredes waarom kontant teruggehou sal word, naamlik: Transaksiesmotief •Insameling en uitbetalings nie perfek gesinchroniseer nie •Kontanttekort: die behoefte om bemarkbare sekuriteite te verkoop of te leen hou transaksiekoste in Vergoedende balanse •Kontant gehou by die bank vergoed vir die bankdienste gelewer aan die onderneming. Figuur 2.9: Hou van kontant (Cash holding) Bestudeer die res van bladsye 722-723 in die handboek.
Bladsy 38
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur 2.10.2 Die bepaling van die kontantsaldoteiken Die kontantsaldoteiken (target cash balance) behels ʼn kompromie aangegaan tussen geleentheidskoste om te veel kontant te hou en handelskoste om te min kontant te hou. Bestudeer bladsye 724-728 in die handboek vir ʼn bespreking van die Baumol-model, MillerOrr-model en die ander faktore wat die kontantsaldoteiken beïnvloed. 2.10.3 Die bestuur van die insameling en uitbetaling van kontant ʼn Onderneming se kontantsaldo aangemeld in sy finansiële state (boekkontant) is nie dieselfde as die balans aangedui in sy bankrekening (bankkontant) nie. Die verskil tussen die bankkontant en die boekkontant word die los kontant (float) genoem en verteenwoordig die netto effek van tjeks wat in die klaringsproses is. Netto los kontant: Bankkontant minus boekkontant Insameling van los kontant: ontvang tjeks Verhoog boekkontant, maar nie bankkontant nie. Negatiewe uitwerking op los kontant. Uitbetaling los kontant: tjeks betaal Verminder boekkontant, maar nie bankkontant. Positiewe uitwerking op los kontant. Netto los kontant Uitbetaling los kontant + Ingesamelde los kontant
Figuur 2.10: Netto los kontant Bestudeer bladsye 729-734 in die handboek. 2.10.4 Die belê van ledige kontant Indien ʼn onderneming tydelik ʼn kontantsurplus het, kan hulle in korttermynsekuriteite, bekend as bemarkbare sekuriteite, belê. Die mark vir korttermyn finansiële bates word die geldmark genoem. Die vervaldatum van korttermynbates wat op die geldmark handeldryf is een jaar of minder. Die meeste ondernemings bestuur hulle eie korttermyn finansiële bates, waar transaksies uitgevoer word deur banke en handelaars. Kleiner maatskappye gebruik geldmarkeffektetrusts. Aspekte wat die belê van ledige kontant beïnvloed:
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 39
GFM307 Finansiële Bestuur
Seisoenale of sikliese aktiwiteite
Koop bemarkbare sekuriteite met seisoenale oorskotte, verander sekuriteite terug na kontant wanneer tekorte voorkom.
Beplan vir moontlike uitgawes
Maak bemarkbare sekuriteite bymekaar in afwagting vir moontlike toekomstige uitgawes.
Volwassenheid
Ondernemings sal dikwels die vervaldatum van korttermyn beleggings beperk tot 90 dae om die verlies van kapitaal as gevolg van die verandering van rentekoerse te vermy.
Standaardrisiko
Vermy dit om te belê in bemarkbare sekuriteite met ʼn beduidende standaardrisiko.
Bemarkbaarheid
Gemak van omskakeling van kontant.
Belasbaarheid
Verskillende tipes sekuriteite het verskillende vlakke van belastingvrystelling. Bestudeer bladsye 734-736 in die handboek. 2.10.5 Bepalings van verkope Die bepalings van verkope omskryf hoe die onderneming van voorneme is om sy goedere en dienste te verkoop. ʼn Bepalende faktor is of die onderneming kontant nodig het of krediet kan toeken. Indien die onderneming wel krediet aan ʼn kliënt gaan toeken, sal die bepalings van die verkope die krediettydperk, die kontantkorting, die afslagtydperk en die tipe kredietinstrument spesifiseer. Byvoorbeeld, as krediet van “5/10, net 60 maande”, aan ʼn kliënt toegestaan word, beteken dit die kliënt het 60 dae vanaf die faktuurdatum om die skuld te vereffen. Verder moet ʼn kontantkorting van 5% van die gemelde verkoopprys gegee word indien betaling binne 10 dae gemaak word. Die bepalings van verkope sal, onder andere, die volgende insluit: •
Kredietperiode – die kredietperiode verskil tussen verskillende industrieë.
•
Kontantafslag – kontantafslag is ontwerp om die debiteuretydperk te verkort, maar dit verminder die netto verkopevlak wanneer afslag gegee word, tensy die afslag nuwe kliënte lok.
•
Kredietinstrumente – in die meeste gevalle is die enigste formele kredietinstrument die faktuur, wat saam met die versending goedere gestuur word en wat die kliënt teken as bewys dat hulle die goedere ontvang het.
Bladsy 40
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur Bestudeer die voorbeelde op bladsye 736-739 in die handboek. 2.10.6 Die besluit om krediet toe te staan: Risiko en Inligting Selfstudie – Paragraaf 27.8 op bladsye 743-744 in die handboek 2.10.7 Optimale kredietbeleid Teen die optimale hoeveelheid krediet, is die inkrementele kontantvloei van verhoogde verkope presies gelyk aan die drakoste van die verhoging in rekeninge ontvangbaar. Beskou ʼn onderneming wat nie krediet toestaan nie. Die onderneming het geen oninbare skulde, geen kredietdepartement en relatief min kliënte. Aan die anderkant oorweeg ons ʼn besigheid wat wel krediet toestaan. Die besigheid het baie kliënte, ʼn kredietdepartement en ʼn oninbare skulduitgawerekening. Dit is nuttig om te dink aan die besluit om krediet toe te ken in terme van drakoste en geleentheidskoste: •
Drakoste: Dit is die koste geassosieer met die toestaan van krediet en om ʼn belegging in debiteure te maak.
•
Geleentheidskoste: Dit is die verlore verkope a.g.v. die weiering van krediet. Die koste sal afneem soos krediet toegeken word.
Bestudeer figuur 27.12 en die res van paragraaf 27.7 in die handboek op bladsye 742-743. 2.10.8 Kredietanalise Sodra ʼn onderneming besluit dat hulle krediet aan kliënte sal toestaan, moet hulle riglyne bepaal van wie op krediet kan koop en wie nie toegelaat sal word om op krediet te koop nie. Kredietanalise verwys na die proses om te besluit of krediet toegeken gaan word aan ʼn spesifieke kliënt, of nie. Dit behels gewoonlik twee stappe: Versamel relevante inligting – invordering van finansiële state, kredietverslae op kliënt se betalingsgeskiedenis by ander ondernemings, navraag by banke en ʼn verslag oor die kliënt se betalingsgeskiedenis by die onderneming. Bepaling van kredietwaardigheid – hierdie verwys na die subjektiewe riglyne wat oor die algemeen gebruik word om na aanleiding van die ingevorderde inligting te besluit of die kliënt krediet kan kry of nie. Die riglyne is: karakter, kapasiteit, kapitaal, kollateraal en omstandighede. Bestudeer die konsep van kredietanalise in meer detail op bladsye 743-744 in die handboek. 2.10.9 Invorderingsbeleid Selfstudie – Paragraaf 27.9 op bladsye 744-745 in die handboek
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 41
GFM307 Finansiële Bestuur 2.10.10 Hoe om handelskrediet te finansier Selfstudie – Paragraaf 27.10 op bladsye 745-746 in die handboek 2.11 Samevatting Finansiële besluitneming is kardinaal vir die suksesvolle bedryf van ʼn besigheid. Ons weet nou dat effekte ʼn belangrike bron van finansiering vir die staat en besighede van alle tipes is. Ons weet ook dat in ʼn doeltreffende mark sal pryse vinnig en korrek aanpas n.a.v. nuwe inligting. Gevolglik is batepryse in ʼn doeltreffende mark selde te hoog of te laag. ʼn Verdere belangrike konsep in finansiële besluitneming is dividende en dividendbeleid. Ook belangrik om die verskil tussen dividende en dividendbeleid te verstaan. Dividende is belangrik want die waarde van ʼn aandeel word uiteindelik bepaal deur dividende wat betaal word. Die manier hoe ʼn onderneming die korttermyn kapitale beplanning aanpak en hoe die onderneming sy kredietbestuur benader kan groot implikasie hê vir die onderneming se toekoms. 2.12 Selfevaluering Doen die volgende vrae aan die einde van elke hoofstuk: Hoofstuk 5: Questions and problems (Bladsye 142 tot 147) •
Vraag 8
•
Vraag 12
•
Vraag 36
Hoofstuk 9: Questions and problems (Bladsye 247 tot 251) •
Vraag 5
•
Vraag 13
Hoofstuk 10: Questions and problems (Bladsye 284 tot 291) •
Vraag 11
•
Vraag 15
•
Vraag 29
Hoofstuk 18: Questions and problems (Bladsye 504 tot 508) •
Vraag 4
•
Vraag 18
•
Vraag 38
Hoofstuk 27: Questions and problems (Bladsye 747 tot 751) •
Vraag 4
Bladsy 42
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 FinansiÍle Bestuur •
Vraag 23
•
Vraag 39
2.13 Selfevalueringsriglyne •
Hoofstuk 5: Vraag 8
Die drie faktore is: 1) Die maatskappy se toekomstige groeigeleenthede. 2) Die maatskappy se vlak van risiko sal die rentekoers wat gebruik word om kontantvloei te verdiskonteer, bepaal. 3) Gebruik van die rekeningkundige metode. Verskille in risiko en verwagte groei kan help om die verskille te verduidelik in die prys-/verdienste-verhoudings, wat verklaar kan word met behulp van die verhoudings in die konstante groeimodel. Verskille tussen maatskappye in dieselfde sektor kom gewoonlik voor omdat daar van ʼn ander rekeningkundige metode gebruik gemaak word. Die verskille tussen verskillende sektore is groter. Byvoorbeeld, jy kan nie ʼn elektrisiteitsmaatskappy (wat stabiel is en ʼn lae groei het) met ʼn tegnologiemaatskappy (wat ʼn hoÍ groei het, maar dit verander voortdurend) vergelyk nie. •
Hoofstuk 5: Vraag 12 a. 69”_^6]337e\69; = o o
2345667 2 =
2345667 ¢ =
Z
Crirnqkn ÂĄqo jjknqqt ?qonrqkfpq ÂĄqo jjknqqt
= 0.5
Z Z.)
= 0.67
b. I9\6De\69; = £¤ ¼ 69”_87\6_e\69; ;
waar 69”_87\6_e\69; = 1 – §D]e669E69ℎ\”5D4_
o o
2345667 2 ≼ _ = 0.15 × 0.5 = 0.075 = 7.5%
2345667 ¢ ≼ _ = 0.1 × 0.33 = 0.033 = 3.33% CZ
c. 9:; = o – s o
o
2345667 2 ≼ 9:; =
2345667 ¢ ≼ 9:; =
Z .Z) – . Š)
Z .Z – . ''
= ÂŁ13.33
= ÂŁ14.99
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 43
GFM307 Finansiële Bestuur •
Hoofstuk 6: Vraag 36
In hierdie scenario vind groei plaas vanuit twee verskillende bronne: die leerkurwe en die nuwe projek. Ons moet die waarde van die twee verskillende bronne afsonderlik bereken. Eerstens sal ons die waarde van die leerkurwe, wat teen 5% sal toeneem, bereken. Alle inkomste word uitbetaal as dividende, dus is die verdienste per aandeel die volgende: 2 =
£8^964_; ]\]376 334]37 D];]33456 3345676
2 =
£10 000 000 × 1.05 10 000 000
2 = £1.05 M.b.v. die NHWGG-model:
=
£8^964_; + FGHII e − _
=
£1.05 + FGHII 0.10 – 0.05
= £21 + NHWGG Nou kan ons die NHWGG bereken as die nuwe projek twee jaar van nou geloods word. Die verdienste per aandeel twee jaar van nou af sal wees: 2 = £1.00 1 + 0.05
2 = £1.1025
Daarom sal die aanvanklike belegging in die nuwe projek die volgende wees: 234E34e7De6 ^676__D4_ = 0.20 £1.1025 234E34e7De6 ^676__D4_ = £0.22
Bladsy 44
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur Die verdienste per aandeel van die nuwe projek is ʼn ewigdurende annuïteit, met ʼn jaarlikse kontantvloei van: 69ℎ\\_56 2 E34 5D6 89\®6e =
£5,000,000 10,000,000 aandele
69ℎ\\_56 2 E34 5D6 89\®6e = £0.50 Dus, die waarde van alle toekomstige verdienste in jaar 2, een jaar voor die maatskappy weet wat die verdienste is, is:
=
£0.50 0.10
= £5.00
Nou kan ons die NHWGG per aandeel van die beleggingsgeleentheid in jaar 2 bereken: FGHII =– £0.22 + £5.00 FGHII = £4.78
Die waarde van die NHWGG vandag sal wees: FGHII =
£4.78 1 + 0.10
FGHII = £3.95
Deur die NHWGG te gebruik, kry ons:
= £21 + £3.95
= £24.95
Let daarop dat jy ook die maatskappy en die projek kan waardeer met die waardes gegee, en dan verdeel jy die finale antwoord met die uitstaande aandele. Die finale antwoord sal dieselfde wees. •
Hoofstuk 9: Vraag 5
Om die rekenkundige opbrengs te bereken, moet jy die opbrengs optel en dit dan deel deur die hoeveelheid opbrengs. As sodanig, neem rekenkundige opbrengs nie die effek van
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 45
GFM307 FinansiÍle Bestuur samestelling (compounding) in ag nie. Geometriese opbrengs aan die anderkant neem samestelling (compounding) in ag. As ʼn belegger is die belangrikste opbrengs van ʼn bate die geometriese opbrengs. •
Hoofstuk 9: Vraag 1
Die gemiddelde opbrengs is die som van die opbrengs, gedeel deur die hoeveelheid opbrengs. Die gemiddelde opbrengs vir elke ekwiteit was: ž´g¾lœjop¡og¸¥ =
Âšâˆ‘Âť ruZ 9´gÂľlÂśjop¡og¸¥ Âź F
ž´g¾lœjop¡og¸¥ =
[−0.607 + 0.241 + 0.336 − 0.623 − 0.218] 5
ž´gÂľlÂśjop¡og¸¥ = −0.1742 \b 17.42% ž ½ž =
Âšâˆ‘Âť ruZ 9 ½ž Âź F
ž ½ž =
[0.036 + 0.375 + 1.055 − 0.618 − 0.332] 5
ž ½ž = 0.888 \b 8.88% Ons bereken die variansie van elke ekwiteit as:
v =
[âˆ‘Âť rĂŠZ ÂĽp − ÂĽĚ… ] F − 1
v ´g¾lœjop =
[−0.607 − −0.1742 ] + [0.241 − −0.1742 ] + [0.336 − −0.1742 ] + [−0.623 − −0.1742 ] + [−0.218 − −0.1742 ] 5−1
v ´g¾lœjop = 0.2058 v ½ž =
[−0.360 − 0.889] + [0.375 − 0.889] +[1.055 − 0.889] + [−0.618 − 0.889] + [−0.332 − 0.889] 5−1
v ½ž = 0.4269
Die standaardafwyking is die vierkantswortel van die variansie, dus die standaardafwyking van elke ekwiteit is: v´gÂľlÂśjop = √0.2058 Bladsy 46
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur v´gÂľlÂśjop = 0.4841 \b 48.41% v ½ž = √0.426917
v ½ž = 0.6534 \b 65.34%
•
Hoofstuk 10: Vraag 11
Die markportefeulje is ʼn waarde-gelaaide indeks van alle riskante bates (bv. die FTSE 100). Roll argumenteer dat die MPWM ontoetsbaar is omdat dit onmoontlik is om ʼn portefeulje wat werklik die markportefeulje verteenwoordig te vind. Aangesien dit onwaarneembaar is, is enige toets van die MPWM ʼn toets van die volmagportefeulje in plaas van die teorie. •
Hoofstuk 10: Vraag 15 a. Ons het hier ʼn spesiale geval waar die portefeulje gelyk weeg, dus ons kan die opbrengs van elke bate optel en dan hierdie deel met die hoeveelheid bates. Die verwagte opbrengs van die portefeulje is: ¤Ë ÂĄ ĂŒ =
0.09 + .02 2
¤Ë ÂĄ ĂŒ = 0.055 \9 5.50%
b. Ons moet die portefeuljegewigte wat lei tot ʼn portefeulje met ʼn › van 0.6 vind. Ons weet dat die › van die risikovrye bate nul is. Ons weet ook die gewig van die
risikovrye bate is een minus die gewig van die aandele omdat die portefeuljegewigte moet optel na een of 100%. Dus: ›¥ = 0.6 = d� 0.9 + 1 + d� 0
0.6 = 0.9dĂ? + 0 − 0dĂ? dĂ? =
0.6 0.9
dĂ? = 0.66667
En die gewig van die risikovrye bate is: dBĂŽ = 1 − 0.66667 dBĂŽ = 0.33333
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 47
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur c. Ons moet die portefeuljegewigte wat lei tot ʼn portefeulje met ʼn verwagte opbrengs van 6% vind. Ons weet ook die gewig van die risikovrye bate is een minus die gewig van die voorraad omdat die portefeuljegewigte moet optel na een of 100%. Dus: ¤ ÂĄ = 0.06 = 0.09dĂ? + 0.02 1 − dĂ? 0.06 = 0.09dĂ? + 0.02 − 0.02dĂ? dĂ? = 0.5714
Dus, sal die risiko van die portefeulje die volgende wees: ݴ = 0.5714 0.9 + 1 − 0.5714 0
ݴ = 0.514
d. Deur die › van die portefeulje op te los, soos in gedeelte a, vind ons dat: ݴ = 1.5 = dĂ? 0.9 + 1 − dĂ? 0
dĂ? =
1.5 0.9
dĂ? = 1.667
dBĂŽ = 1 − 1.667
dBĂŽ = −0.667
Die portefeulje belĂŞ 167% in die aandele en -67% in die risikovrye bate. Dit verteenwoordig leen by die risikovryekoers om meer van die aandele te koop.
•
Hoofstuk 10: Vraag 29
Die hoeveelheid stelselmatige risiko word gemeet deur die β van ʼn bate. Omdat ons die markrisikopremie en die risikovrye koers ken, kan ons die MPWM gebruik om die β van die bate te bereken, as ons die verwagte opbrengs van die bate ken. Die verwagte opbrengs van Sekuriteit I is: E(RI) = 0.15(0.09) + 0.70(0.42) + 0.15(0.26) = 0.3465 of 34.65% Deur die MPWM te gebruik om die β van Sekuriteit I te bepaal, vind ons: 0.3465 = 0.04 + 0.1β I βI =3.07
Bladsy 48
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur Die totale risiko van die bate word gemeet deur die standaardafwyking, dus moet ons die standaardafwyking van Sekuriteit I bereken. As ons begin met die berekening van die sekuriteit se variansie, vind ons: σI2 = 0.15(0.09 – 0.3465)2 + 0.70(0.42 – 0.3465)2 + 0.15(0.26 – 0.3465)2 σI2 = 0.01477 σI = (.01477)1/2 = .1215 of 12.15% Deur dieselfde prosedure vir Sekuriteit II te volg, sal die verwagte opbrengs wees: E(RII) = .15(–.30) + .70(.12) + .15(.44) = .1050 Deur die MPWM te gebruik om die β van Sekuriteit II te bepaal, vind ons: .1050 = .04 + 0.1β II βII = 0.65 En die standaardafwyking van Sekuriteit II is: σII2 = .15(–.30 – .105)2 + .70(.12 – .105)2 + .15(.44 – .105)2 σII2 = .04160 σII = (.04160)1/2 = .2039 of 20.39% Hoewel Sekuriteit II meer totale risiko dra as Sekuriteit I, het dit heelwat minder stelselmatige risiko omdat sy beta heelwat kleiner is as dié van I. Dus, Sekuriteit I dra meer stelselmatige risiko en II dra meer onstelselmatige en meer totale risiko. Omdat onstelselmatige risiko weg gediversifiseer kan word, dra Sekuriteit I in werklikheid die hoogste risiko ten spyte van die gebrek aan volatiliteit in sy opbrengs. Sekuriteit I sal ʼn hoër risikopremie hê en ʼn groter verwagte opbrengs lewer. •
Hoofstuk 18: Vraag 4
Voordele van aandeleterugkope: o
Verhoogde VPA
o
Skrik potensiële verkrygers af
o
Aandeelprys styg dikwels, aangesien ʼn terugkoop soms ʼn teken is dat die bestuur glo die aandele is onderwaardeer.
o
Belastingvoordeel bo dividendinkomste
Nadele van aandeleterugkope: o
Die manipulasie van VPA kan ʼn misleidende beeld van die prestasie gee.
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
Bladsy 49
GFM307 Finansiële Bestuur As bestuur se vergoeding gekoppel is aan VPA, dan sal hulle hoër bonusse deur
o
aandeleterugkope ontvang. Aandeelpryse verhoog dikwels tydelik en nie op grond van beginsels nie.
o •
Hoofstuk 18: Vraag 18 a. Die aandele uitstaande verhoog met 10%, dus: F d6 3345676 D];]33456 = 10 000 × 1.10 F d6 3345676 D];]33456 = 11 000 F d6 3345676 D]_696De = 1 000
Omdat pariwaarde van die nuwe aandele £1 is, sal die kapitale surplus per aandeel £24 wees. Die totale kapitale surplus sal dan die volgende wees: Gewone aandele (£1 pariwaarde)
£11 000
Kapitale surplus
£204 000
Behoue verdienste
£561 500
Totale eienaarsbelang
£776 500
b. Die aandele uitstaande verhoog met 25%, dus: F d6 3345676 D];]33456 = 10 000 × 1.25 F d6 3345676 D];]33456 = 12 500 F d6 3345676 D]_696De = 2 500
Omdat pariwaarde van die nuwe aandele £1 is, sal die kapitale surplus per aandeel £24 wees. Die totale kapitale surplus sal dan die volgende wees: 255D;D\4667 ^6]337 D4 e38D]337 ED9 4 d6 3345676 = 2 500 × £24 255D;D\4667 ^6]337 D4 e38D]337 ED9 4 d6 3345676 = £60 000
Bladsy 50
Gewone aandele (£1 pariwaarde)
£12 500
Kapitale surplus
£240 000
Behoue verdienste
£524 000
Totale Eienaarsbelang
£776 500
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: Finansiële Besluitneming
GFM307 FinansiÍle Bestuur •
Hoofstuk 18: Vraag 38
Met behulp van die vergelyking van die afname in die aandeelprys ex-dividend vir elk van die belastingkoersbeleide, kry ons:
− Ă? 1 − ]@ = > 1 − ]¡
a. − Ă? = >
Zu Zu
b. − Ă? = >
Zu .'Ă?Z Zu
c. − Ă? = >
Zu .'Ă?Z Zu . Ă’
− Ă? = >
− Ă? = 0.639D
− Ă? = 0.8875D
d. Aangesien verskillende beleggers baie verskillende belastingkoerse op gewone inkomste en kapitaalwins het, het dividendbetalings verskillende nabelaste implikasies vir verskillende beleggers. Die differensiÍle belasting onder beleggers is een aspek van die kliÍnte-effek. •
Hoofstuk 27: Vraag 4
Indien ʼn onderneming ʼn tydelike kontantsurplus het, kan hulle belê in korttermyn bemarkbare sekuriteite. As hulle te veel kontant, van permanente aard het, kan dit net in ʼn dividend betaal, belê in die mees winsgewende alternatief, of meer waarskynlik, aandeleterugkoop. Dit kan ook skuld verminder. As hulle nie genoeg kontant het nie, moet hulle òf leen, òf aandele verkoop, of winsgewendheid verbeter. •
Hoofstuk 27: Vraag 23
Die rentekoers vir die bepaling van die afslag is: 64]6e\69; =
0.02 0.98
64]6e\69; = 0.0204 \b 2.04% En die rente is vir: 40 – 9 = 31 dae
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 51
GFM307 FinansiÍle Bestuur Dus, deur die gebruik van die effektiewe-jaarlikse-koers (EJK) berekening, is die effektiewe jaarlikse rentekoers: EJK = 1 + Periodiekekoers h – 1 '�)
EJK = 1.0204 'Z – 1
Â¤Ă˜Ă™ = 0.2685 \b 26.85% a. Die periodieke rentekoers is: 64]6e\69; =
0.03 0.97
64]6e\69; = 0.0309 \b 3.09% En die rente is vir: 40 − 9 = 31 536
Dus, deur die gebruik van die effektiewe-jaarlikse-koers (EJK) berekening, is die effektiewe jaarlikse rentekoers: EJK = 1 + Periodiekekoers h – 1 '�)
Ăš
EJK = 1.0309 'Z – 1
Â¤Ă˜Ă™ = 0.4314 of 43.14%
b. Die periodieke rentekoers is 2.04% En die rentekoers is vir: 60 − 9 = 51 536
Dus, deur die EJK te gebruik is die effektiewe rentekoers: EJK = 1 + Periodiekekoers h – 1 '�)
Ăš
EJK = 1.0204 )Z – 1
Â¤Ă˜Ă™ = 0.1556 of 15.56%
c. Die periodieke rentekoers is 2.04% En die rentekoers is vir: 40 − 15 = 25 536
Dus, deur die EJK te gebruik is die effektiewe rentekoers: EJK = 1 + Periodiekekoers h – 1 Ú
Bladsy 52
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur 'Ă?)
EJK = 1.0204 ) – 1
Â¤Ă˜Ă™ = 0.3431 of 34.31%
•
Hoofstuk 27: Vraag 39 a. Omdat die boonste limiet, U, deur die maatskappy ingestel is, gebruik dit om Z te vind: § = 3Ăž − 2Ă&#x; Ăž=
§ + 2Ă&#x; 3
Dus vir Gold Star is die teiken kontantbalans: Ăž=
ÂŁ205 000 + 2 ÂŁ95 000 3
Ăž = ÂŁ131 666.67
En vir Silver Star is die teiken kontantbalans: Ăž=
ÂŁ230 000 + 2 ÂŁ120 000 3
Ăž = ÂŁ156,666.67
b. Ons kan die Miller-Orr-model gebruik om die afwyking van die kontantvloei vir elke onderneming te bereken. Ons vind dan: ĂĄ
Ăžâˆ— = Ă
3 Â? +Ă&#x; 4
ĂĄ 3 Â? Ăž ∗ − Ă&#x; = Ă 4
Ăž ∗ − Ă&#x; ' =
Â? =
3 Â? 4
Ăž ∗ − Ă&#x; ' Ă— 4 Ă— 3
Om die afwyking van Gold Star se kontantvloei te bereken, sal ons eerste die daaglikse rentekoers vind: Z
= 1.058 'Ă?) − 1 = 0.000154
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
Bladsy 53
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur En die variansie vir Gold Star se kontantvloei is:
Â? =
ÂŁ131 666.67 − ÂŁ95 000 ' Ă— 4 Ă— 0.000154 3 Ă— ÂŁ2 800
Â? = ÂŁ3 626 296.53
Die daaglikse rentekoers vir Silver Star is: Z
= 1.061 'Ă?) − 1 = 0.000162
En die variansie vir Silver Star se kontantvloei is: Â? =
ÂŁ156 666.67 − ÂŁ120 000 ' Ă— 4 Ă— 0.000162 3 Ă— ÂŁ2 500
Â? = ÂŁ4 265 442.41
Silver Star se kontantvloei is meer onstabiel.
Bladsy 54
DEEL II (a): Studie-eenheid 2: FinansiĂŤle Besluitneming
GFM307 Finansiële Bestuur
WOORDELYS IN AFRIKAANS EN ENGELS Belangrike vakterminologie word hier in Engels weergegee: Afrikaans
Engels
Aandeelhouers
Shareholders
Aandeelterugkoop
Share repurchase
Beginsel van diversifikasie
Principle of diversification
Beskermende verbond
Protective covenant
Betakoëffisiënt
Beta coefficient
Delgingsfonds
Sinking fund
Dividende
Dividends
Dividendopbrengs
Dividend yield
Dividendverdiskonteringsmodel
Dividend discount model
Effektemarklyn
Security market line (SML)
Ekonomiese bestelgrootte
Economic order quantity (EOQ)
Faktuur
Invoice
Fisher-effek
Fisher effect
Geometriese gemiddelde opbrengskoers
Geometric average return
Gereelde kontantdividend
Regular cash dividend
Geregistreerde vorm
Registered form
Geweegde gemiddelde koste van kapitaal
Weighted average cost of capital (WACC)
Gewone aandeel
Ordinary share
Gordon se groeimodel
Gordon growth model
Herbeleggingsrentekoersrisiko
Reinvestment rate risk
Inflasiepremie
Inflation premium
Inligtingsinhoudseffek
Information content effect
Instaanbediener
Proxy
Invorderingsbeleid
Collection policy
Kapitaalwinsopbrengs
Capital gains yield
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 55
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
KliĂŤnte-effek
Clientele effect
Koepon
Coupon
Koeponopbrengs
Current yield
Kontantkonsentrasie
Cash concentration
Kontantkorting
Cash discount
Koste van eie kapitaal
Cost of equity
Koste van kapitaal
Cost of capital
Koste van kredietkurwe
Credit cost curve
Koste van vreemde kapitaal
Cost of debt
Kredietgradering
Credit scoring
Kredietinstrument
Credit instrument
Kredietontleding
Credit analysis
Krediettermyn
Credit period
Laaste dag om te verhandel
Last day to trade
Likiditeitspremie
Liquidity premium
Likwidasiewaarde
Liquidation value
Los kontant
Float
Markpryswaarderingsmodel
Capital asset pricing model (CAPM)
Markrisikopremie
Risk premium
Markrisikopremie
Market risk premium
Materiaalbehoeftebeplanning
Materials requirements planning (MRP)
Net-betyds-produksie
Just-in-time (JIT) inventory
Nie-stelselmatige risiko
Unsystematic risk
Nominale rente
Nominal rates
Normaalverdeling
Normal distribution
Nulkoeponeffek
Zero coupon bond
Nuwe dividendbelasting
New dividend tax
Omgekeerde onderverdeling of konsolidasie
Reverse split or consolidation
Bladsy 56
Woordelys in Afrikaans en Engels
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
Oorblywende dividendbenadering
Residual dividend approach
Oorblywende waarde
Residual or terminal value
Opbrengskurwe
Yield curve
Opbrengs-tot-vervaldatum
Yield to maturity
Portefeulje
Portfolio
Portefeuljegewig
Portfolio weight
ReĂŤle rentekoerse
Real rates
Rekenkundige gemiddelde opbrengs
Arithmetic average return
Rentekoersrisikopremie
Interest rate risk premium
Skoonprys
Clean price
Skripdividend
Scrip or share dividend
Skuldbrief
Debenture
Spekulasiemotief
Speculative motive
Standaardafwyking
Standard deviation
Stelselmatige risiko
Systematic risk
Stelselmatige risikobeginsel
Systematic risk principle
Suiwerspel-benadering
Pure play approach
Termynstruktuur van rentekoerse
Term structure of interest rates
Toondervorm
Bearer form
Transaksiemotief
Transaction motive
Trustakte
Trust deed
Tuisgemaakte dividendbeleid
Homemade dividend policy
Uitkering
Distribution
Variansie
Variance
Verdiskonteerdekontantvloei-benadering
Discounted cash flow valuation
Verhandelingsmarge
Trading range
Verklaringsdatum
Declaration date
Verkoopsbepalings
Terms of sale
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 57
GFM307 FinansiĂŤle Bestuur
Verouderingskedule
Ageing schedule/age analysis
Vervaldatum
Maturity
Vervangingswaarde
Replacement value
Verwagte opbrengskoers
Expected return
Voorkeuraandeel
Preference share
Voorsorgmotief
Precautionary motive
Vrye kontantvloei
Free cash flow
Waardering deur middel van vergelyking
Valuation by comparison
Wanbetalingsrisikopremie
Default risk premium
Bladsy 58
FINANSIËLE Bestuur Handboek • Hiller, D., Ross, S., Westerfield, R. & Jordan, B. 2016. Corporate Finance. 3e Uitgawe. Berkshire: McGraw-Hill Education (UK) Limited.
K
orporatiewe finansiële bestuur is die afdeling van finansies wat handel oor die gebruik van finansiële hulpbronne van befondsing en die kapitaalstruktuur van maatskappye en die aksies wat bestuurders neem om die waarde van die maatskappye vir die aandeelhouers te verhoog, asook die gereedskap en ontleding wat gebruik word om finansiële hulpbronne toe te ken.
Hierdie vak handel oor die belangrikste elemente in die ontwerp en bestuur van korporatiewe finansiële strategieë van die organisasie, in die konteks van wat bydra tot die bereiking van die organisasie se doelwitte binne sy eksterne beperkinge, soos die algemene regulatoriese en beleggingsomgewing. Die kenmerke en implikasies van die volle omvang van die groot finansiële instrumente word gedek.
ʼn Wye verskeidenheid tipes beleggingsbesluite word ook gedek en daar word erken dat sulke besluite rekening moet hou met breër strategiese kwessies sowel as die finansiële ontleding daarvan. Die begeleidingsgids word in twee dele aangebied: DEEL I Studie-eenheid 1 fokus op die ontwikkeling van die korporatiewe finansiële strategie. Dit word bereik deur te identifiseer wat korporatiewe finansiële bestuur is. DEEL II Studie-eenheid 2 fokus op finansiële besluitneming. Studie-eenheid 3 fokus op beleggingsbesluite en projekbestuur.
www.akademia.ac.za