Internasionale Bestuur
Skrywer: Monique Visser
c Kopiereg 2016 Onder redaksie van: Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOC (POK), DEd (Unisa) Skrywer: Monique Visser Onderwysontwerp, bladuitleg en taalversorging: Dr. Daleen van Niekerk ’n Publikasie van Akademia. Alle regte voorbehou. Adres: Von Willichlaan 284, Die Hoewes, Centurion Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046 Tel: 0861 222 888 E-pos: diens@akademia.ac.za Webtuiste: www.akademia.ac.za
Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.
www.akademia.ac.za
GIM307 Internasionale Bestuur
INHOUDSOPGAWE
Inleiding ............................................................................................................................... 7 Vakleeruitkomste ................................................................................................................ 8 Woordomskrywing vir evaluering .................................................................................... 10
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing ............................................................... 11 1.1
Studie-eenheid leeruitkomste................................................................................ 11
1.2
Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 12
1.3
Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 12
1.4
Inleiding ................................................................................................................ 14
1.5
Globalisering van die sakeomgewing .................................................................... 15
1.5.1
Definisie van globalisering ................................................................................. 16
1.5.2
Die ontstaan van globale instellings................................................................... 16
1.5.3
Die drywers van globalisering ............................................................................ 17
1.5.4
Internasionaal-gebore ondernemings ................................................................ 18
1.5.5
Evolusie en rol van multinasionale maatskappye in globalisering ...................... 18
1.5.6
Motivering vir ondernemings om globaal uit te brei ............................................ 21
1.6
Ekonomiese en regstelsels ................................................................................... 22
1.6.1
Ekonomiese stelsels .......................................................................................... 22
1.6.2
Regstelsels........................................................................................................ 23
1.7
Politieke en ekonomiese omgewing ...................................................................... 26
1.7.1
Belang van die ekonomiese omgewing ............................................................. 26
1.7.2
Klassifikasie van lande se ekonomiese ontwikkeling ......................................... 27
1.7.3
Politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang ................................................ 29
1.7.4
Politieke en ekonomiese vryheid ....................................................................... 29
1.7.5
Die aard van ekonomiese transformasie ........................................................... 30
Inhoudsopgawe
Bladsy 1
GIM307 Internasionale Bestuur 1.7.6 1.8
Ekonomiese en politieke risiko .......................................................................... 31 Internasionale kulturele omgewing ........................................................................ 31
1.8.1
Definisie van kultuur .......................................................................................... 31
1.8.2
Vlakke van kultuur ............................................................................................. 32
1.8.3
Sosiale struktuur................................................................................................ 33
1.8.4
Godsdiens en etiese stelsels ............................................................................. 34
1.8.5
Taal ................................................................................................................... 36
1.8.6
Opvoeding ......................................................................................................... 36
1.8.7
Kultuur en die werksomgewing .......................................................................... 37
1.8.8
Implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings ................................... 38
1.9
Samevatting .......................................................................................................... 38
1.10
Selfevaluering ....................................................................................................... 40
1.11
Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 42
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing ........................... 45 2.1
Studie-eenheid leeruitkomste................................................................................ 45
2.2
Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 46
2.3
Verrykende bronne ............................................................................................... 46
2.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 46
2.5
Inleiding ................................................................................................................ 47
2.6
Tegnologiese omgewing ....................................................................................... 48
2.6.1
Verskil tussen tegnologie en kennis................................................................... 48
2.6.2
Dinamika van die tegnologiese omgewing ......................................................... 49
2.6.3
Verskillende tipes tegnologie ............................................................................. 49
2.6.4
Behoefte vir voortdurende tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese
omgewing ........................................................................................................................ 51 2.7
Internasionale handelsteorieĂŤ ............................................................................... 53
2.7.1
Oorsig oor handelsteorieĂŤ ................................................................................. 53
Bladsy 2
Inhoudsopgawe
GIM307 Internasionale Bestuur 2.7.2 2.8
Verskillende handelsteorieë............................................................................... 54 Politieke ideologieë ............................................................................................... 58
2.8.1
Radikale siening ................................................................................................ 58
2.8.2
Vryemarksiening................................................................................................ 59
2.8.3
Pragmatiese nasionalisme ................................................................................ 59
2.8.4
Verskuiwing van ideologieë ............................................................................... 60
2.9
Ekonomiese integrasie .......................................................................................... 60
2.9.1
Dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie ................................................ 60
2.9.2
Streeksintegrasie............................................................................................... 61
2.9.3
Argument teen streeksintegrasie ....................................................................... 62
2.9.4
Streeksekonomiese integrasie in Europa........................................................... 63
2.9.5
Streeksekonomiese integrasie in Amerika ......................................................... 65
2.9.6
Streeksekonomiese integrasie in ander lande ................................................... 68
2.10
Samevatting .......................................................................................................... 69
2.11
Selfevaluering ....................................................................................................... 70
2.12
Selfevalueringsriglyne ........................................................................................... 71
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel .................................................................. 75 3.1
Studie-eenheid leeruitkomste................................................................................ 75
3.2
Voorgeskrewe handboek ...................................................................................... 76
3.3
Verrykende bronne ............................................................................................... 76
3.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................ 76
3.5
Inleiding ................................................................................................................ 78
3.6
Buitelandse valutamarkte ...................................................................................... 78
3.6.1
Funksies van die buitelandse valutamark .......................................................... 79
3.6.2
Aard van die buitelandse valutamark ................................................................. 81
3.6.3
Ekonomiese teorieë van wisselkoersbepaling ................................................... 82
3.6.4
Wisselkoers-vooruitskatting ............................................................................... 85
Inhoudsopgawe
Bladsy 3
GIM307 Internasionale Bestuur 3.6.5
Geldeenheid-omsetbaarheid ............................................................................. 86
3.6.6
Implikasies vir bestuurders ................................................................................ 86
3.7
Internasionale monetêre stelsels........................................................................... 87
3.7.1
Goudstandaard.................................................................................................. 88
3.7.2
Bretton Woods-stelsel ....................................................................................... 89
3.7.3
Ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel .................................................. 90
3.7.4
Swewende wisselkoersregime........................................................................... 90
3.7.5
Vaste teenoor swewende wisselkoerse ............................................................. 91
3.7.6
Wisselkoersregime in praktyk ............................................................................ 92
3.7.7
Krisisbestuur by die IMF .................................................................................... 93
3.8
Internasionale kapitaalmarkte ............................................................................... 94
3.8.1
Voordele van die globale kapitaalmark .............................................................. 95
3.8.2
Euro-valutamark ................................................................................................ 98
3.8.3
Globale effektemark .......................................................................................... 99
3.8.4
Globale aandelemark ...................................................................................... 100
3.8.5
Buitelandse valutarisiko en die koste van kapitaal ........................................... 100
3.9
Samevatting ........................................................................................................ 101
3.10
Selfevaluering ..................................................................................................... 102
3.11
Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 103
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede ......... 105 4.1
Studie-eenheid leeruitkomste.............................................................................. 105
4.2
Voorgeskrewe handboek .................................................................................... 106
4.3
Verrykende bronne ............................................................................................. 106
4.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter? .......................................................................... 106
4.5
Inleiding .............................................................................................................. 108
4.6
Ondernemingstrategieë ...................................................................................... 108
4.6.1
Strategiese oriëntasie en posisionering van onderneming ............................... 108
Bladsy 4
Inhoudsopgawe
GIM307 Internasionale Bestuur 4.6.2
Werksaamhede en die waardeketting.............................................................. 111
4.6.3
Globale uitbreiding .......................................................................................... 113
4.6.4
Internasionale strategieĂŤ ................................................................................. 115
4.7
Ondernemingstrukture ........................................................................................ 117
4.7.1
Organisatoriese argitektuur ............................................................................. 117
4.7.2
Verskillende tipes ondernemingstrukture ......................................................... 118
4.7.3
Beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture.............................. 122
4.7.4
Prosesse ......................................................................................................... 124
4.7.5
Organisatoriese kultuur ................................................................................... 124
4.7.6
Sintese: Strategie en struktuur ........................................................................ 125
4.8 4.8.1
Buitelandse marktoetrede ................................................................................... 126 Konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel ... ........................................................................................................................ 126
4.8.2
Basiese toetrede-besluite ................................................................................ 127
4.8.3
Verskillende toetrede-metodes ........................................................................ 128
4.8.4
Keuse van ʼn toetrede-metode ......................................................................... 132
4.9
Samevatting ........................................................................................................ 134
4.10
Selfevaluering ..................................................................................................... 135
4.11
Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 136
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiĂŤle bestuur ................................ 139 5.1
Studie-eenheid leeruitkomste.............................................................................. 139
5.2
Voorgeskrewe handboek .................................................................................... 140
5.3
Verrykende bronne ............................................................................................. 140
5.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter? .......................................................................... 141
5.5
Inleiding .............................................................................................................. 142
5.6
Globale aanbodkettingbestuur ............................................................................ 142
5.6.1
Globale vervaardiging...................................................................................... 143
Inhoudsopgawe
Bladsy 5
GIM307 Internasionale Bestuur 5.6.2
Produseringsligging ......................................................................................... 144
5.6.3
Maak-of-koopbesluite ...................................................................................... 147
5.6.4
Bestuur van ʼn globale aanbodketting .............................................................. 149
5.7
Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur...................................... 150
5.7.1
Finansiële besluite ........................................................................................... 152
5.7.2
Globale kapitaalbestuur ................................................................................... 153
5.8
Afrika en die globale bestuursomgewing ............................................................. 157
5.8.1
Afrika se groeiprestering.................................................................................. 157
5.8.2
Afrika se tegnologiese prestasie ...................................................................... 163
5.8.3
Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte .................................................................. 164
5.9
Samevatting ........................................................................................................ 166
5.10
Selfevaluering ..................................................................................................... 168
5.11
Selfevalueringsriglyne ......................................................................................... 169
Woordelys in Afrikaans en Engels................................................................................. 170 Bronnelys ........................................................................................................................ 176
Bladsy 6
Inhoudsopgawe
GIM307 Internasionale Bestuur
INLEIDING Die afgelope drie dekades het ʼn fundamentele skuif plaasgevind vanaf relatief selfonderhoudende ondernemings na interafhanklike, geïntegreerde globale ondernemings. Dit verklaar die naam van hierdie module, naamlik “Internasionale bestuur”. Studie-eenheid 1 fokus op die globale bestuursomgewing. Die eerste tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing. Hierop volg besprekings oor die ekonomiese en regstelsels, asook aspekte van die politieke en ekonomiese omgewing. Die eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die evolusie van globalisering speel ʼn belangrike rol in al die genoemde omgewings. Studie-eenheid 2 fokus op die tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings. Die eerste tema bied ʼn deurgrondige bespreking van die tegnologiese omgewing, gevolg deur ʼn uiteensetting van die verskillende internasionale handelsteorieë. Die volgende belangrike tema is politieke ideologieë en die eenheid sluit af met ekonomiese integrasie, asook streeksekonomiese integrasie in Europa, Amerika en in ander lande. Studie-eenheid 3 bespreek die globale monetêre stelsel. Die eerste tema voorsien ‘n oorsig van hoe buitelandse valutamarkte en wisselkoerse werk. Die volgende tema verskaf ʼn uitgebreide prentjie van die ontstaan van die internasionale monetêre stelsel en hoe dit in die praktyk toegepas word. Die laaste tema wat bespreek word in die eenheid is internasionale kapitaalmarkte. Studie-eenheid 4 fokus op globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Daar word drie temas in die eenheid bespreek. Eerstens word daar gefokus op ondernemingstrategieë gevolg deur ondernemingstrukture en dan buitelandse marktoetrede. Studie-eenheid 5 fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eerste tema bespreek die globale aanbodketting, terwyl die tweede tema globale finansiële en internasionale investering verduidelik. Die derde tema sluit die eenheid af met ʼn bespreking van die rol van Afrika in die globale bestuursomgewing asook Afrika se toekomstige ontwikkelingsvooruitsigte. Die volgende handboek is voorgeskryf: Hill, C.W.L. 2014. International business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koningkryk: McGraw-Hill Education. Die gedeeltes met betrekking op die inhoud van die studie-eenhede word telkens aangedui. Die gids begelei jou deur die handboek en probeer moeiliker gedeeltes toelig, aanvul waar nodig en wys die belangrike gedeeltes uit.
Inleiding
Bladsy 7
GIM307 Internasionale Bestuur Vir eksamendoeleindes moet jy die voorgeskrewe gedeeltes in die handboek, asook hierdie begeleidingsgids, bestudeer.
VAKLEERUITKOMSTE Kennis en begrip Na voltooiing van die vak INTERNASIONALE BESTUUR sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •
Globale bestuursomgewings
•
Tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings
•
Globale monetêre stelsels
•
Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
•
Globale aanbodkettings en finansiële bestuur
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
die globalisering van die sakeomgewing te verduidelik.
•
ekonomiese en regstelsels te bespreek.
•
die politieke en ekonomiese omgewing te bespreek.
•
die internasionale kulturele omgewing te bespreek.
•
die tegnologiese omgewing te bespreek.
•
te onderskei tussen die verskillende internasionale handelsteorieë.
•
verskeie politieke ideologieë te verduidelik.
•
ekonomiese integrasie te bespreek.
•
buitelandse handelsmarkte te identifiseer.
•
verskeie internasionale monetêre stelsels te bespreek.
•
om tussen verskeie internasionale kapitaalmarkte te onderskei.
•
te onderskei tussen verskillende sakestrategieë.
•
te onderskei tussen verskillende sakestrukture.
Bladsy 8
Vakleeruitkomste
GIM307 Internasionale Bestuur
•
buitelandse marktoetrede te bespreek.
•
die aanbodketting te bespreek.
•
om finansiële en beleggingsbestuur te verduidelik.
•
Afrika en die globale bestuursomgewing te verstaan en te bespreek.
Vakleeruitkomste
Bladsy 9
GIM307 Internasionale Bestuur
WOORDOMSKRYWING VIR EVALUERING In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte, word van jou verwag om take te verrig. Dis belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die woordelys hieronder sal jou hiermee help. Werkwoord Wanneer daar van jou
Omskrywing Moet jy die volgende doen:
verwag word om te: Lys
Lys die name/items wat bymekaar hoort.
Identifiseer
Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde.
Verduidelik
Ondersoek en oorweeg die moontlikhede en skryf dan jou antwoord (verklaring/verduideliking) neer.
Beskryf
Omskryf die konsep of woorde duidelik.
Kategoriseer/
Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde
klassifiseer
items/voorwerpe behoort.
Analiseer
Ontleed iets.
Evalueer
Bepaal die waarde van ʼn stelling/stelsel/beleid ensovoorts.
Toepas
Pas die teoretiese beginsels toe in praktyk.
Hersien
Evalueer, verbeter en/of wysig ʼn beleid/dokument/stelsel ensovoorts.
Bladsy 10
Woordomskrywing vir evaluering
GIM307 Internasionale Bestuur
STUDIE-EENHEID 1: GLOBALE BESTUURSOMGEWING
1.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •
globalisering van die sakeomgewing.
•
ekonomiese en regstelsels.
•
die politieke en ekonomiese omgewing.
•
die internasionale kulturele omgewing.
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
globalisering te definieer en globale instellings te identifiseer.
•
die drywers van globalisering te bespreek.
•
die term internasionaal-gebore ondernemings te verduidelik.
•
die evolusie en rol van multinasionale maatskappye in die konteks van die globaliseringsproses te verduidelik.
•
die motivering vir ondernemings wat in en na die buiteland uitbrei, te verdedig.
•
verskeie ekonomiese stelsels te bespreek.
•
te onderskei tussen plaaslike en buitelandse regstelsels, in die konteks van internasionale reg, asook hoe die verskille daarvan die uitvoering en toepassing van kontrakte beïnvloed.
•
die implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë te beskryf.
•
die belang van die ekonomiese omgewing te bespreek, asook lande in terme van hul ekonomiese ontwikkeling, te klassifiseer.
•
die politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang, politieke en ekonomiese vryheid en die aard van ekonomiese transformasie te bespreek.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 11
GIM307 Internasionale Bestuur
•
ekonomiese en politieke risiko te definieer.
•
kultuur te definieer en die verskillende determinante en vlakke van kultuur te bespreek en verduidelik.
•
kultuur in die konteks van sosiale struktuur, asook gemeenskap en nasiestaat, te bespreek.
•
te verduidelik hoe godsdiens en etiese stelsels kultuur en kulturele waardes beïnvloed, asook die ekonomiese implikasies van elkeen.
•
taal en opvoeding as determinante van kultuur te bespreek.
•
die rede hoekom die werkomgewingskultuur belangrik is vir internasionale sake, te bespreek.
• 1.2
die implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings te lys. Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education. Vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid moet jy die volgende afdelings bestudeer: Afdeling I Hoofstuk 1, bladsye 5-14, 18-19 & 22-29 Afdeling II Hoofstuk 2, bladsye 43-54 Hoofstuk 3, bladsye 62-79, 82 Hoofstuk 4, bladsye 90-112 1.3
Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker dat jy die volgende terme verstaan: Sleutelwoord
Omskrywing
Globalisering
Verwys na die migrasie tot ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike wêreldekonomie.
Globalisering van
Verwys na die saamsmelt van histories duidelik verskillende
markte
nasionale markte tot een groot globale markarena.
Bladsy 12
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
Globalisering van
Verwys na die lewering van goedere en dienste van verskillende
produksie
lande, om voordeel te trek uit die nasionale verskille tussen koste en kwaliteit van die produksiefaktore.
Multinasionale
Enige onderneming wat in twee of meer lande
maatskappy
produseringsaktiwiteite het.
Mark-ekonomie
Alle produseringsaktiwiteite word privaat besit.
Bevelsekonomie
Die owerheid beplan die goedere en dienste wat die land produseer, hoeveelhede wat geproduseer word, asook die prys waarteen dit verkoop word.
Gemengde
Sekere sektore van die ekonomie word aan privaat eienaarskap
ekonomie
en vryemark-meganismes oorgelaat, terwyl ander sektore van die ekonomie belangrike owerheidseienaarskap en -beplanning het.
Regstelsel
Die regstelsel van ʼn land verwys na reëls of wette wat gedrag reguleer, asook die prosesse wat deur die wet toegepas, en deur die regstelling van klagtes, verkry word.
Eiendomsreg
Verwys na die wetlike reg wat ʼn persoon oor die gebruik van ʼn hulpbron het, en oor die inkomste verkry deur die gebruik van die hulpbron.
Bruto nasionale
Die BNI word beskou as ʼn maatstaf vir ʼn land se ekonomiese
inkomste (BNI)
aktiwiteit; dit meet die totale jaarlikse inkomste ontvang deur die inwoners van die land.
Menslike
Die indeks meet die kwaliteit van menslike lewe en is gebaseer
ontwikkelingsindeks
op drie maatstawwe, naamlik lewensverwagting by geboorte, opvoedkundige peil, en, of gemiddelde inkomste, gebaseer op koopkragpariteitberamings, genoeg is om te voorsien in die basiese lewensbehoeftes van ʼn land.
Deregulering
Dit sluit in die verwydering van regsbeperkinge vir die vryspeel van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat ondernemings bedryf word.
Privatisering
Dis die oordrag van eienaarskap van staatseiendom na privaat individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ʼn
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 13
GIM307 Internasionale Bestuur
veiling. Politieke risiko
Politieke risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat politieke magte drastiese veranderings in ʼn land se sakeomgewing kan veroorsaak, wat winste en ander doelwitte van sakeondernemings kan affekteer.
Ekonomiese risiko
Ekonomiese risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat ekonomiese wanbestuur drastiese veranderings in ʼn land se sakeomgewing kan veroorsaak, wat winste en ander doelwitte van bepaalde ondernemings kan affekteer.
Kruis-kulturele
Dit dui op hoe kulturele veranderings in verskillende lande die
geletterdheid
wyse waarop ondernemings praktiseer, affekteer.
Kultuur
ʼn Stelsel van gedeelde waardes en norme deur ʼn groep mense wat dan, gesamentlik, ʼn lewenswyse vorm.
Waardes
Opsommende idees oor wat ʼn groep glo vir hulle reg, verkeerd en wenslik is.
Norme
Sosiale reëls wat mense se optrede teenoor mekaar reguleer.
Godsdiens
In die handboek (bladsy 99) word godsdiens beskryf as ‘n stelsel van gemeenskaplike geloofsoortuiginge en rituele wat te make het met die realm van die bonatuurlike en gewyde.
Etiese stelsels
Verwys na die stel van morele beginsels of waardes waarvolgens gedrag gevorm en gereguleer word.
1.4
Inleiding
Die eenheid se eerste belangrike tema is die globalisering van die sakeomgewing. Onder hierdie tema word globalisering gedefinieer en die drywers van globalisering bespreek. Ander belangrike onderwerpe sluit in ʼn bespreking van die verskillende tipes globale instellings, ʼn begrip van internasionaal-gebore ondernemings, die evolusie en rol van multinasionale maatskappye, en ook die motivering vir ondernemings om in en na die buiteland uit te brei. Die globaliseringstema het ook indirekte impak op die volgende drie onderwerpe, naamlik die tegnologiese omgewing, die internasionale reg, sowel as die internasionale kulturele omgewing. Die tweede tema fokus op die belang van die ekonomiese omgewing, asook die ekonomiese stelsels, naamlik ʼn mark-, bevels- en ʼn gemengde ekonomie. Dit word gevolg deur die
Bladsy 14
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur internasionale regsomgewing wat onderskei tussen die verskillende tipes reg (plaaslik en internasionaal), hoe kontrakreg verskil, en die implikasies wat die internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë het. Ná bespreking van die stelsels word ondersoek hoe die klassifisering van lande se ekonomiese ontwikkeling plaasvind. Die bruto nasionale inkomste (BNI), BNI per capita, asook die menslike ontwikkelingsindeks as maatstawwe vir ekonomiese ontwikkeling, word beskou. Daar is egter ook verskeie argumente rondom ʼn land se ekonomiese ontwikkeling as ʼn funksie van die land se ekonomiese en politieke stelsels; daarom word ook gefokus op politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang. Politieke en ekonomiese vryheid word ook bespreek, aangesien lande na ʼn demokratiese beheerstelsel beweeg. Die aard van ekonomiese transformasie, in terme van deregulering, privatisering en regstelsels, word ook in die eenheid bespreek. Die tema sluit af met ʼn deeglike begrip van ekonomiese en politieke risiko. Die eenheid, hierteenoor, sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die onderwerpe wat bespreek word, dui op die impak van die wêreld se verskillende kulture op die wyse van sake doen in buitelandse lande. Kultuur word eerstens gedefinieer, gevolg deur die vlakke en determinante van kultuur. Die determinante van kultuur sluit in die sosiale struktuur, godsdiens, taal en opvoeding. Laastens word kultuur in die werksomgewing bespreek, sowel as die implikasies van kultuur op die internasionale onderneming. Al die onderwerpe in die eenheid is van belang en indirek onderling verbind. 1.5
Globalisering van die sakeomgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 4-5. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 4-5 in jou voorgeskrewe handboek: Colombiaanse koffie – die aanpassing tot ʼn steeds veranderende globale mark. Ons beweeg na ʼn wêreld waar grense tot buitelandse handel en belegging besig is om te vervaag, waargeneemde afstande wat verklein as gevolg van vordering in vervoer- en telekommunikasietegnologieë, kulture wat begin om wêreldwyd dieselfde te lyk, en nasionale ekonomieë wat besig is om saam te smelt tot ʼn onafhanklike, geïntegreerde globale ekonomiese stelsel. Dié transformerende proses staan bekend as globalisering. Die proses lei tot verskeie geleenthede, naamlik die verhoging van firmas se winste deur produkte wêreldwyd te verkoop, of die vermindering van produksiekoste, as gevolg van die produsering van produkte in ander lande. Dit lei ook tot tendense, soos geleenthede vir ondernemings, internasionale mededinging en tot meer vryhandel. Gevolglik die bespreking van globalisering hiernaas.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 15
GIM307 Internasionale Bestuur 1.5.1
Definisie van globalisering
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 5-8. Globalisering verwys na die migrasie tot ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike wêreldekonomie. Dit het verskillende fasette, naamlik die globalisering van markte, sowel as van produksie. Die globalisering van markte verwys na die saamsmelt van histories duidelik verskillende nasionale markte tot een groot globale mark. Dit het algaande makliker geword om goedere oor die grense van ons eie land te verkoop. Smake en voorkeure van verskillende verbruikers in verskillende lande word toenemend dieselfde, en gevolglik die ontstaan van globale markte. Voorbeeld 1.1 Burger King, American Express-kaarte en Samsung-selfone is voorbeelde van hierdie tendens. Nog ʼn faset is die globalisering van produksie. Die verwys na die lewering van goedere en dienste van verskillende lande, om voordeel te trek uit die nasionale verskille tussen die onderskeie kostes en kwaliteit van die produksiefaktore, naamlik arbeid, energie, land en kapitaal. Ondernemings wat hierdie opsies uitoefen, benut die voordeel, oor die potensiaal om die totale kostestruktuur te kan verlaag, of verbetering in produkkwaliteit. Dit stel ondernemings tot groter effektiwiteit en winsgewendheid in staat. Voorbeeld 1.2 ʼn Motorvoertuig word in Suid-Afrika inmekaargesit, maar die nodige onderdele vir die voltooiing daarvan, kom vanaf ander lande. Soos genoem, is dit soms goedkoper om sulke onderdele vanaf ʼn ander land te verkry, met soms selfs ook van beter gehalte. 1.5.2
Die ontstaan van globale instellings
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 8-10. Soos wat markte oor nasionale grense migreer het, het ʼn behoefte ontstaan vir die nodige instellings om die globale mark te help bestuur, te reguleer en te polisieer. Dis ook van belang om die multinasionale ooreenkomste te bevorder wat globale sakestelsels bestuur. Die instellings is: •
General Agreement on Tariffs and Trade (GATT)
•
Wêreldhandelsorganisasie (WHO)
Bladsy 16
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Internasionale Monetêre Fonds (IMF)
•
Wêreldbank
•
Verenigde Nasies (VN)
•
G20
Die gelyste instellings word elkeen volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. 1.5.3
Die drywers van globalisering
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 10-14. Globalisering bestaan uit twee drywers, naamlik afnemende handel en beleggingsbeperkings, asook die rol van tegnologiese verandering. Afnemende handel en beleggingsbeperkings Gedurende die eerste paar dekades van die vorige millennium het verskeie lande van die wêreld ʼn beduidende beperking op internasionale handel en direkte buitelandse belegging geplaas. Internasionale handel vind plaas wanneer ʼn onderneming goedere en dienste na ʼn ander land uitvoer, teenoor direkte buitelandse belegging wat plaasvind wanneer die onderneming hulpbronne belê in bedryfsaktiwiteite buite sy eie land. Van die beperkinge was, onder meer, hoë tariewe op invoere van geproduseerde goedere, in plek gestel om plaaslike ondernemings teen buitelandse kompetisie te beskerm. Ná die Tweede Wêreldoorlog het die mees gevorderde industriële lande hul daaraan toegewy om hierdie beperkinge te verwyder. Die res van dié gedeelte in jou voorgeskrewe handboek bespreek laasgenoemde deeglik en verwys ook na die betrokke rolspelers. Tabel 1.1 in jou voorgeskrewe handboek gee ʼn oorsig van die gemiddelde tariefkoerse op vervaardigde produkte. Hieruit kan jy duidelik sien dat tariefkoerse vir lande vanaf 1913 tot in 2010 dramaties verlaag het. Die rol van tegnologiese verandering Die vermindering van handelsversperrings het die globalisering van markte en produksie teoreties moontlik gemaak, maar tegnologiese verandering het dit ʼn werklikheid in die praktyk gemaak. Sedert die Tweede Wêreldoorlog was daar verdere vooruitgang in die volgende tegnologieë: • Mikroverwerkers en telekommunikasie (bladsy 12) • Internet (bladsye 12-13) • Vervoertegnologie (bladsy 13)
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 17
GIM307 Internasionale Bestuur Die implikasie van die vooruitgang in tegnologie is: • Globalisering van produksie Soos die vervoerkostes, geassosieer met globalisering van produksie, afneem, het die verspreiding van produksie na geografiesverspreide liggings meer ekonomies geword. Aangesien die kostes van inligtingsverwerking in die laaste twee dekades afgeneem het, het die ontwikkelinge dit moontlik gemaak vir ondernemings om ʼn globaalverspreide produksiestelsel te skep en te bestuur, wat die globalisering van produksie verder fasiliteer. Gevolglik het ʼn wêreldwye kommunikasienetwerk essensieel geword. • Globalisering van markte Tegnologiese innovasie het die globalisering van markte gefasiliteer. Laekoste globale kommunikasienetwerke, soos die internet, het gehelp om elektroniese globale markte te skep. Dit het ook gelei tot laekoste passasierslugvervoer tussen lande, afname in kulturele afstand tussen lande, en tot groter samelopendheid van verbruikersmake en voorkeure. 1.5.4
Internasionaal-gebore ondernemings
Globalisering het ʼn nuwe alledaagse gebruiksterm tot gevolg gehad, naamlik internasionaalgebore ondernemings. Volgens Han et al. (2010: 53) verwys die term na ʼn onderneming wat van meet af aan internasionaal gerig is en ʼn globale perspektief het. Belangrike eienskappe van hierdie tipe ondernemings is die innoverende kultuur en kennisgebaseerde organisatoriese vermoëns (Han, Wild & Wild, 2010: 53). Voorbeeld 1.3 Voorbeelde van internasionaal-gebore ondernemings sluit in Skype, Logitech, Google en Fedex. Lees gerus meer oor die ontstaan van hierdie ondernemings: •
https://new.edu/resources/from-entrepreneurship-to-born-global-firms
•
http://www.amdlawgroup.com/the-secret-of-the-born-global-law-firm/
•
http://miamiherald.typepad.com/the-starting-gate/2012/12/more-and-morecompanies-born-to-be-global.html
1.5.5
Evolusie en rol van multinasionale maatskappye in globalisering
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 18-19.
Bladsy 18
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur ʼn Multinasionale maatskappy is enige onderneming wat produksieaktiwiteite in twee of meer lande het. Sedert die 1960’s was daar twee tendense in die demografie van multinasionale maatskappye, naamlik nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye en die opkoms van mini-multinasionale maatskappye. Nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye In die vroeë sestigs van die vorige eeu is globale sakewerksaamhede deur groot Amerikaanse korporasies gedomineer. Teen die nuwe millennium het dit aansienlik verander. Figuur 1.3 in jou voorgeskrewe handboek illustreer die afname in die dominansie van Amerikaanse ondernemings tussen 1973 en 2010. Opkoms van mini-multinasionale maatskappye Nog ʼn tendens in die internasionale ondernemingsprofiel is die groei van mediumgrootte tot klein multinasionale maatskappye, ook bekend as mini-multinasionale maatskappye. Lees die gevallestudie op bladsy 21 van jou handboek oor hoe die Chinese maatskappy Hisense tot ʼn opkomende multinasionale maatskappy ontwikkel het. Met bogenoemde in gedagte, moet die evolusie van multinasionale maatskappye ook in ag geneem word. Hoe word ʼn plaaslike onderneming tot ʼn multinasionale maatskappy getransformeer? Hough en Neuland (2007: 14-16) gebruik ʼn teorie, ontwikkel deur Phatak in 1998. Die evolusie van ʼn plaaslike onderneming tot ʼn multinasionale maatskappy word in sewe fases verdeel. • Fase 1: Internasionale navrae Die eerste stap in hierdie proses gebeur wanneer ʼn onderneming navraag oor een van sy produkte ontvang, direk van ʼn buitelandse sakepersoon of van ʼn onafhanklike plaaslike in- en uitvoeronderneming. Die onderneming besluit dan of hy op die navraag gaan reageer of nie. Wanneer die onderneming besluit om positief op die navraag te reageer en sy produk word daarna goed in die buiteland verkoop, kan dit tot verdere verkope in die buitelandse mark lei. Die onderneming kan dan gebruik maak van ʼn plaaslike uitvoertussenganger, ʼn uitvoerhandelaar, ʼn uitvoerkommissie-instansie, of van ʼn plaaslike koper (waar laasgenoemde woonagtig is in die uitvoerder se tuismark en alle soorte privaat- of owerheidskopers in die buiteland verteenwoordig) (Hough & Neuland, 2007: 14). • Fase 2: Uitvoerbestuurder Met die toename in die onderneming se uitvoere, kan die onderneming se bestuurders besluit om ʼn uitvoerbestuurder aan te stel, om self van buitelandse navrae beheer te
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 19
GIM307 Internasionale Bestuur neem en daardeur die middelman uit te skakel. Die uitvoerbestuurder en sy span doen dan self navorsing van potensiële buitelandse markte vir die onderneming se goedere en dienste (Hough & Neuland, 2007: 14). • Fase 3: Uitvoerafdeling en direkte buitelandse verkope Met aanhoudende toename in verkope, mag die uitvoerbestuurder en sy span dit moeilik vind om bestellings te kan lewer. Die onderneming stig dan sy eie uitvoerafdeling (op dieselfde vlak as die verkoopsafdeling in die onderneming) en maak nie meer gebruik van die plaaslike uitvoertussenganger nie, maar verkoop dan direk aan kopers in buitelandse markte (Hough & Neuland, 2007: 14). • Fase 4: Buitelandse takke en filiale Verdere verkope van die onderneming se produk in die buiteland kan dan lei tot die stigting van buitelandse takke wat die verkope en promosiewerk daar kan hanteer. Die buitelandse verkoopstakbestuurder is dan direk verantwoordelik vir die plaaslike tak. Die buitelandse tak verkoop gevolglik direk aan tussenganger- en ander buitelandse markte. ʼn Buitelandse verkoopstak ontwikkel dan mettertyd in ʼn verkoopsfiliaal wat in die buiteland geïnkorporeer en gevestig is, met groter onafhanklikheid as wat hul voorheen gehad het as slegs ʼn verkoopstak (Hough & Neuland, 2007: 14). • Fase 5: Buitelandse montering Buitelandse montering is wanneer ʼn produk vervaardig of inmekaargesit word in ʼn ander land en ontstaan vir drie redes, naamlik goedkoper verskepingskostes, laer tariewe en goedkoper arbeid. Die onderneming kan monteringsbedrywe in verskeie buitelandse markte vestig, indien dit winsgewender is om die los onderdele van die produk, eerder as die voltooide produk, uit of in te voer. Tariewe en vervoerkoste is soms baie goedkoper op afsonderlike onderdele van die produk as op ʼn voltooide produk (Hough & Neuland, 2007: 14-15). Voorbeeld 1.4 Die onderdele van ʼn motorvoertuig kan makliker in ʼn houer verpak en verskeep word, as die motor in geheel. • Fase 6: Buitelandse vervaardiging Die volgende stap in die proses is die vestiging van vervaardigingsbedrywe in die buiteland. Teen hierdie tyd het die onderneming ʼn goed ontwikkelde uitvoerprogram, ondersteun deur buitelandse marknavorsing, bevordering en verspreidingsprogramme,
Bladsy 20
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur wat spesifiek aangepas is volgens elke land se behoeftes en navorsing wat gerig is op die identifisering van nuwe buitelandse markte. Ondernemings ervaar moontlik nou probleme om totale verkoopsvolume en winsgewendheid te verhoog in die mark waaraan hul reeds hul goedere voorsien. Of hulle vind dit moeilik om tot sekere markte toe te tree deur middel van uitvoere. Die rede kan wees dat plaaslike owerhede hoë kwotas plaas en tariewe hef op die invoer van bepaalde produkte, of invoer van produkte weier wat reeds in daardie land vervaardig word. In so ʼn geval kan die onderneming besluit om self die produk in die buiteland te vervaardig vir makliker toegang tot die buitelandse mark. Drie metodes kan gebruik word: o Kontrakvervaardiging o Lisensiëring o Direkte belegging in vervaardigingsfasiliteite Enige van die drie bogenoemde metodes kan gebruik word om tot ʼn buitelandse mark toe te tree, afhangende van die onderneming se spesifieke omstandighede (Hough & Neuland, 2007: 15). • Fase 7: Integrering van buitelandse filiale Soos die moedermaatskappy besluit om buitelandse filiale te integreer tot een multinasionale maatskappy, kan hul gevolglik aansienlike onafhanklikheid verloor, omdat strategiese besluite deur die topbestuur van die moedermaatskappy se hoofkantoor gemaak moet word. Die strategiese besluite word dan gemaak ná ʼn noukeurige analise van die globale implikasies, byvoorbeeld, in watter land moet die volgende vervaardigingseenheid wees, waar is die regte markte en hoe kan daar in hul behoeftes voorsien word, by watter bronne kan kapitaal geleen word, waar moet navorsings- en ontwikkelingslaboratoriums opgerig word, uit watter lande moet werknemers aangestel word en so meer. Sodra die onderneming hierdie tipe vrae moet begin hanteer, het hulle tot ʼn volwaardige multinasionale maatskappy ontwikkel (Hough & Neuland, 2007: 16). Hoewel bostaande sewe fases die evolusie van ʼn multinasionale maatskappy in breë trekke bespreek, is dit belangrik om in gedagte te hou dat nie alle ondernemings deur hierdie fases beweeg om hul onderneming as ʼn multinasionale maatskappy te verklaar nie (Hough & Neuland, 2007: 14-16). 1.5.6
Motivering vir ondernemings om globaal uit te brei
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 1, bladsye 22-29.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 21
GIM307 Internasionale Bestuur Verskeie opinies en menings heers rondom die uitbreiding van ondernemings in die buiteland. Is die beweging na ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike globale ekonomie ʼn goeie idee? Verskeie ekonome, politici en sakeleiers argumenteer dat die verdwynende grense van internasionale handel en belegging die twee drywers is vir globale ekonomiese voorspoed. Verhoogde internasionale handel en buitelandse beleggings lei tot verlaagde pryse van goedere en dienste. Globalisering stimuleer ook ekonomiese groei, verhoog die inkomste van verbruikers en help met werkskepping in alle lande wat deelneem aan globale handel. Daar is ook kritiek teenoor globale handel en uitbreiding van ondernemings in die buiteland. Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van laasgenoemde volledig, maak seker dat jy dit verstaan. Verskillende punte van kritiek: •
Teen-globaliseringsbetogings (bladsye 22-24)
•
Globalisering, werksgeleenthede en inkomste (bladsye 24-26)
•
Globalisering, arbeidsbeleid en die omgewing (bladsye 26-27)
•
Globalisering en nasionale soewereiniteit (bladsye 27-28)
•
Globalisering en die wêreld se arm volke (bladsye 28-29)
Die volgende tema wat bespreek word, is die tegnologiese omgewing. Naas globalisering, moet in gedagte gehou word dat tegnologie ʼn groot rolspeler is, bydraend tot globalisering en die globale ondernemingsomgewing. 1.6
Ekonomiese en regstelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 43-54. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 37-38 in jou voorgeskrewe handboek: Ethiopië: ʼn Land van geleenthede. 1.6.1
Ekonomiese stelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 43-45. In lande waar individuele doelwitte voorkeur bo gesamentlike doelwitte geniet, word meer markgebaseerde ekonomiese stelsels gevind. In lande waar gesamentlike doelwitte voorkeur kry, het die staat dalk beheer geneem oor baie ondernemings, want markte in hierdie lande is meer beperk as vry. Daarom word drie tipes ekonomiese stelsels geïdentifiseer, naamlik ʼn markekonomie, bevelsekonomie en ʼn gemengde ekonomie. Elkeen
Bladsy 22
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur van die tipes word hieronder slegs kortliks bespreek, jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen volledig. Markekonomie In ʼn markekonomie word alle produksieaktiwiteite privaat, in plaas van deur die owerheid, besit. Die goedere en dienste wat ʼn land produseer, word nie deur iemand spesifiek beplan nie. Produksie word deur die interaksie van vraag en aanbod bepaal en deurgestuur aan die produseerders deur die prysstelsel. Bevelsekonomie In ʼn bevelsekonomie beplan die owerheid die goedere en dienste wat die land produseer, die hoeveelheid wat geproduseer word en die prys waarteen dit verkoop word. Die doel van die bevelsekonomie is om hulpbronne te allokeer tot voordeel van die gemeenskap. Gemengde ekonomie Die gemengde ekonomie lê tussen die mark- en bevelsekonomie. In ʼn gemengde ekonomie word sekere sektore van die ekonomie oorgelaat aan privaat eienaarskap en vryemarkmeganismes, terwyl ander sektore owerheidseienaarskap en -beplanning het. Aktiwiteit 1.1 Doen navorsing en bepaal van watter tipe ekonomiese stelsel Suid-Afrika gebruik maak. 1.6.2
Regstelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 46-47. Die regstelsel van ʼn land verwys na die reëls of wette wat gedrag reguleer, asook die prosesse waarop die wet toegepas word, en waardeur oplossings vir griewe verkry word. Die regstelsel van ʼn land is baie belangrik vir internasionale ondernemings. ʼn Land se wette reguleer die sakepraktyk, definieer die wyse waarop ʼn saketransaksie toegepas word, en lê die regte en verantwoordelikhede neer van diegene wat betrokke is by ʼn saketransaksie. In hierdie afdeling word die verskillende plaaslike regstelsels eers beskou, asook dié van die buiteland. Daarna volg die verskille in kontraktereg en laastens, word die implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë bespreek. Daar is drie hoof tipes regstelsels, naamlik gemenereg, siviele reg en teokratiese reg. Elkeen word hieronder slegs kortliks gedefinieer, jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van die regstelsels volledig.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 23
GIM307 Internasionale Bestuur Verskillende plaaslike en buitelandse regstelsels • Gemenereg Gemenereg is op tradisie, presedent en gebruike gebaseer. Tradisie verwys na die land se regsgeskiedenis, presedent verwys na die sake wat voorheen in die howe hanteer is en gebruike is die manier waarop die reg toegepas word in sekere situasies. • Siviele reg Siviele reg is gebaseer op ʼn spesifieke stel wette wat georganiseer word volgens/in kodes. Wanneer die regshowe siviele reg interpreteer, doen hul dit met behulp van die kodes. • Teokratiese reg Die teokratiese regstelsel is wanneer die reg op godsdienstige leringe gebaseer is. Die Islamitiese regstelsel (ook bekend as Sjaria-wette) is die teokratiese regstelsel wat die meeste in die moderne wêreld gepraktiseer word. Verskille in kontraktereg Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 47-48. Die verskille tussen siviele en gemeneregstelsels kan geïllustreer word deur die kontraktereg in oënskou te neem. ʼn Kontrak is die dokument wat die voorwaardes spesifiseer waaronder uitruiling plaasvind, asook die regte en verantwoordelikhede van die betrokke partye. Kontraktereg is die deel van die reg wat seker maak dat die kontrak reg toegepas en uitgevoer word. Kontrakte wat opgestel word onder gemenereg, is baie volledig en voorwaardes word duidelik uitgestippel. Siviele regskontrakte is soms baie minder spesifiek en korter, omdat die meeste van die kwessies reeds in die siviele kode voorkom. Wanneer kontrakdispute in internasionale handel voorkom, is daar altyd die probleem om te bepaal watter land se reg om toe te pas. Om hierdie tipe dispute op te los, het verskeie lande (ingeslote die VSA) die United Nations Convention on Contracts for the International Sales of Goods (CIGS) bekragtig en onderteken. Die CIGS vestig ʼn eenvormige stel reëls wat sekere aspekte van die opstel en uitvoer van alledaagse kommersiële kontrakte tussen kopers en verkopers, wat hul ondernemings in verskillende lande het, beheer. Ander belangrike wetgewing wat ook in ag geneem moet word, is eiendomsreg en korrupsie.
Bladsy 24
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Eiendomsreg en korrupsie Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 48-50. Die term “eiendom” verwys na ʼn hulpbron waarvoor ʼn individu of besigheid ʼn wetlike titel het, dus, ʼn hulpbron wat hulle besit. Hulpbronne sluit in land, geboue, toerusting, kapitaal, mineraalregte, besighede en intellektuele eiendom (idees wat beskerm word deur patente, kopiereg en handelsmerke). Eiendomsreg verwys na die wetlike reg wat ʼn persoon oor die gebruik van die hulpbron het, en oor die inkomste wat verkry word deur gebruik te maak van die hulpbron. Alle lande verskil in ʼn mate in hoe hulle eiedomsreg toepas. Daar is twee maniere waarop eiendomsreg oortree kan word: • Privaat optrede • Openbare optrede en korrupsie Laasgenoemde het tot die totstandkoming van die Wet op Buitelandse Korrupsiepraktyke gelei. Elkeen word slegs hierbo gelys, maar word volledig in jou handboek bespreek. Interessante feite word aangebied wat uiteindelik gelei het tot die totstandkoming van verskillende soorte wetgewing. Figuur 2.1 (bladsy 49) bied ʼn insiggewende beeld van die vlak van korrupsie in verskillende lande. Beskerming van intellektuele eiendom Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 51-53. Intellektuele eiendom verwys na eiendom wat die produk is van intellektuele aktiwiteit, byvoorbeeld, ʼn rekenaarprogram, draaiboeke en die chemiese formule van nuwe medisyne. Patente, kopiereg en handelsmerke lei ook tot eienaarskapregte en vorm deel van intellektuele eiendom. Maak seker jy verstaan die verskil tussen die drie konsepte. Die beskerming van intellektuele eiendom verskil ook van land tot land. Alhoewel baie lande die intellektuele eiendomsreg streng probeer toepas, gebeur dit nie altyd nie. Dit is die geval in baie van die 185 lande wat lede is van die Wêreld-Intellektuele Eiendomsorganisasie (World Intellectual Property Organisation). Al die lande het egter getekende internasionale ooreenkomste wat saamgestel is om intellektuele eiendom te beskerm. Een van die ooreenkomste is die Paris Convention for the Protection of Industrial Property. Produkveiligheid en produkaanspreeklikheid Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 2, bladsye 53-54.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 25
GIM307 Internasionale Bestuur Produkveiligheidswette stel sekere veiligheidstandaarde waaraan ʼn produk moet voldoen. Produkaanspreeklikheid hou ʼn onderneming en sy werkers aanspreeklik wanneer ʼn produk besering, dood of skade veroorsaak. Implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë Hough en Neuland (2007: 108-109) identifiseer bepaalde implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë. Ondernemings hanteer politieke en regskwessies op verskillende vlakke, soos die onderneming meer internasionaal betrokke word. Indien ʼn onderneming besluit om uitvoere as sy metode van marktoetrede tot ʼn land te gebruik, is die bestuur van die onderneming nie so bekommerd oor die politieke proses of oor die regskwessies nie, soos in die geval van direkte buitelandse belegging nie. Dis moeilik in sekere omgewings om beleggers te oortuig dat hul fondse effektief gebruik kan word om opbrengste op hul beleggings te verseker. Sommige ondernemings met hoë bestuurseienaarsbelang (high managerial ownership stakes) is ook meer huiwerig om fondse te verskaf vir nuwe projekte. Hul pas versperringskoerse (hurdle rates) toe vir nuwe projekte wat die minimum drempel opbrengskoers (threshold rate of return) is wat die onderneming verwag om te verdien wanneer hulle in ‘n projek investeer. Dit is ook bekend as die onderneming se verwagte opbrengs- of teikenkoers (target rate). Ten einde ‘n projek te aanvaar, moet die interne opbrengskoers gelyk of meer wees as die versperringskoers. Dit veroorsaak dat bestuurders en entrepreneurs nie ten volle diversifiseer nie, en dit kan tot min of geen buitelandse markbelegging lei (Hough & Neuland, 2007: 108-109). 1.7
Politieke en ekonomiese omgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsy 62. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 61-62 in jou voorgeskrewe handboek: Kuba en ekonomiese liberalisering. Die tema se fokus is om te verduidelik hoe verskille in politieke ekonomie die vlakke van ekonomiese ontwikkeling van ʼn land beïnvloed, en hoeveel aantrekking die land inhou om sake in te wil doen. 1.7.1
Belang van die ekonomiese omgewing
Die regs- en kulturele omgewing, soos bespreek in Studie-eenheid 1, saam met ʼn land se ekonomiese stelsels, lei grootliks tot die bepaling van die voordele, risiko’s en koste om sake te doen met daardie land (Hough & Neuland, 2007: 119). Die politieke omgewing beïnvloed weer die ekonomiese stelsel van ʼn land, vandaar die belang van die ekonomiese omgewing. Die ekonomiese omgewing van ʼn land waarin ondernemings wil belê, is belangrik, om
Bladsy 26
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur verskeie redes, naamlik: die vlak van ‘n land se ekonomiese ontwikkeling, omvang van ekonomiese vryheid, sowel as die heersende welvaart, die ekonomiese beleide en strategieë, en laastens, toekomstige ekonomiese vooruitsigte (Hough & Neuland, 2007: 120). Dis belangrik om te onthou dat die primêre rede hoekom internasionale bestuurders die ekonomiese omgewing van ʼn land bestudeer, is om te bepaal of die onderneming sukses sal behaal in die gekose land. Dit word gedoen deur die land se markgrootte, heersende welvaart en toekomstige ekonomiese vooruitsigte te analiseer (Hough & Neuland, 2007: 120). Saam met laasgenoemde, moet die aard, vlak en rigting van ekonomiese ontwikkeling in ʼn land verstaan word, omdat die produksie- en verbruikspatrone bepaal word deur die relatiewe welvaart van die verskeie marksektore (Hough & Neuland, 2007: 120). Die invloed van ʼn land se owerheidsbeleide en -intervensie moet ook bepaal word, omdat internasionale besighede die beleidsprobleme, ekonomiese en industrietendense, en laastens, ook tendense in die marksegmente, moet identifiseer en evalueer. Dus, deur al die bogenoemde te identifiseer en te evalueer, kan ondernemings verseker dat die land waarin hul wil sake doen, ʼn gunstige ekonomiese omgewing het om in uit te brei. Die volgende tema bespreek die verskillende ekonomiese stelsels. 1.7.2
Klassifikasie van lande se ekonomiese ontwikkeling
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 62-67. Verskillende lande het beduidend verskillende vlakke van ekonomiese ontwikkeling. Een van die mees algemene maatstawwe van ekonomiese ontwikkeling is ʼn land se bruto nasionale inkomste (BNI) per inwoner (of per capita) van die bevolking. Die BNI word as ʼn maatstaf vir die ekonomiese aktiwiteit van ʼn land beskou; dit meet die totale jaarlikse inkomste ontvang deur die inwoners van die land. Kaart 3.1 in jou voorgeskrewe handboek som die BNI per capita van die wêreld se lande op. Die BNI-per-persoon-syfers kan egter ook misleidend wees, omdat dit nie die verskille van lewenskoste inbereken nie. Voorbeeld 1.5 Die 2011-BNI per capita in Switserland van $76 350 was baie meer as Amerika se $48 620. Die hoër lewenskoste in Switserland bring egter mee dat Amerikaanse inwoners amper net soveel goedere en dienste as die gemiddelde Switserse inwoner kan bekostig. Om die verskille in lewenskoste in berekening te bring, kan die BNI per capita aangepas word met die koopkrag, naamlik die koopkragpariteit-aanpassing (purchasing power parity,
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 27
GIM307 Internasionale Bestuur oftewel PPP). Dit laat ʼn meer direkte vergelyking van lewenstandaarde in verskillende lande toe. Die basis vir die aanpassing van die lewenskoste is Amerika. Die koopkragpariteit vir verskillende lande word dan aangepas (verhoog of verlaag), afhangende daarvan of die lewenskoste laer of hoër is as Amerika s’n. Voorbeeld 1.6 Die 2011-BNI per capita vir China was $4 940, maar die koopkragpariteit per capita was $8 390, wat aantoon dat die lewenskoste in China laer is; $4 720 in China sal waarde van omtrent $8 390 in Amerika kan aankoop. Tabel 3.1 in jou voorgeskrewe handboek toon die BNI-per capita, gemeet aan 2011 se koopkragpariteit, terwyl Kaart 3.2 die BNI-koopkragpariteit per capita van die wêreld se lande opsom. Die BNI en koopkragpariteit verduidelik ontwikkeling, byvoorbeeld, dat China baie armer is as Amerika. Maar dit verduidelik nie hoe China die gaping probeer kleiner maak nie. Daarom moet lande se ekonomiese groeikoerse ook beskou word. Tabel 3.1 en Kaart 3.3 toon die groeikoers van die bruto binnelandse produk (BBP) van verskeie lande tussen 2002 en 2011. China en Indië is relatief arm, maar het tog groot ekonomieë. Ekonoom Amartya Sen, ʼn Nobelpryswenner vir ekonomiese wetenskappe in 1998, redeneer dat ontwikkeling minder aan die BNI per capita gemeet moet word en eerder aan die vermoëns en geleenthede wat mense het (Nobelprize.org, 1998). Volgens Sen vereis ontwikkeling die verwydering van groot struikelblokke tot vryheid, soos armoede en oorheersing, swak ekonomiese geleenthede en sistematiese sosiale verwaarlosing, verwaarlosing van publieke fasiliteite, asook onverdraagsaamheid van onderdrukkende state. Sen beklemtoon basiese gesondheidsorg, basiese opvoeding ensovoorts, gevolglik die ontstaan van die menslike ontwikkelingsindeks. Hierdie indeks meet die kwaliteit van menslike lewe en is op drie maatstawwe gebaseer, naamlik lewensverwagting by geboorte, opvoedkundige peil, en of die gemiddelde inkomste, gebaseer op koopkragpariteitberamings, genoeg is om in die basiese lewensbehoeftes van ʼn land te voorsien. Die indeks werk op ʼn skaal van 0 tot 1. Lande wat minder as 0.5 het, word beskou as ʼn lae menslike ontwikkeling, 0.5 tot 0.8 as medium menslike ontwikkeling, en bo 0.8 beskik oor hoë menslike ontwikkeling. Kaart 3.4 dui die menslike ontwikkelingsindeks vir 2012 aan. Volgens Sen moet politieke vryheid ook by die indeks ingesluit word.
Bladsy 28
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur 1.7.3
Politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 67-71. Daar is verskeie argumente rondom ʼn land se ekonomiese ontwikkeling as ʼn funksie van die land se ekonomiese en politieke stelsels. Dis egter moontlik om sulke argumente te neutraliseer met veralgemenings omtrent die aard van die verhouding tussen politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang: •
Innovasie en entrepreneurskap is drywers vir groei (bladsye 67-68)
•
Innovasie en entrepreneurskap vereis ʼn markekonomie (bladsy 68)
•
Innovasie en entrepreneurskap vereis sterk eiendomsregte (bladsye 68-69)
•
Vereiste politieke stelsel (bladsye 69-70)
•
Ekonomiese vooruitgang wek demokrasie (bladsy 70)
•
Geografie, opvoeding en ekonomiese ontwikkeling (bladsy 71)
Bogenoemde word elkeen volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. 1.7.4
Politieke en ekonomiese vryheid
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 71-76. Baie lande se politieke ekonomie het drasties verander sedert die laat 1980’s met twee redelik opmerklike tendense. Eerstens, gedurende die laat 1980’s en vroeë 1990’s, het baie demokratiese revolusies plaasgevind en tweedens, is daar wegbeweeg vanaf sentraalbeplande en gemengde ekonomieë na ʼn meer vryemark-ekonomiese model. Toename in demokrasie Die laaste 25 jaar dui ʼn toename in demokrasie aan teenoor die afname van totalitarisme. Kaart 3.5 reflekteer die politieke vryheid van 2012. Hier volg die drie hoof redes vir die toename in demokrasie: • Meeste totalitêre regerings misluk om ekonomiese vooruitgang te bevorder vir die meerderheid van die bevolking. • Nuwe inligtings- en kommunikasietegnologieë, ingeslote satelliettelevisie, faksmasjiene, lessenaarsetwerk (desktop publishing) en die internet, het die staat se vermoëns verminder om sensitiewe inligting te beheer. • In baie lande het ekonomiese vooruitgang gelei tot die ontstaan van baie welvarende middel- en werkersklasse wat geaspireer het na, en meegewerk het tot, demokratiese hervorming.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 29
GIM307 Internasionale Bestuur Ten spyte van bogenoemde, is dit naïef om tot die gevolgtrekking te kom dat die globale toename in demokrasie ongehinderd sal voortgaan. Demokrasie is steeds skaars in groot gedeeltes van die wêreld. Nuwe wêreldorde en globale terrorisme Die einde van die Koue Oorlog en die “nuwe wêreldorde” wat gevolg het na die ineenstorting van kommunisme in Oos-Europa en die voormalige Sowjetunie, en die ondergang van baie outoritêre regerings in Latyns-Amerika, het gelei tot intense bespiegelings oor die toekomstige vorming van globale geopolitiek. Jou voorgeskrewe handboek bespreek laasgenoemde volledig (bladsy 73-74). Verspreiding van markgebaseerde stelsels Sedert die 1980’s het die transformasie van sentraalbeplande bevelsekonomieë na markgebaseerde ekonomieë beweeg. Die rasionaal rakende ekonomiese transformasie is dieselfde wêreldwyd. Oor die algemeen misluk bevels- en gemengde ekonomieë om die tipe ekonomiese prestering vol te hou, soos die lande wat die markgebaseerde stelsel volg. Kaart 3.6 (bladsy 76) in jou voorgeskrewe handboek dui die lande aan wat na ʼn markgebaseerde ekonomiese stelsel beweeg het. Werk deeglik deur hierdie gedeelte in jou voorgeskrewe handboek. 1.7.5
Die aard van ekonomiese transformasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsye 76-79. Die oorskuif na ʼn markgebaseerde ekonomiese stelsel sluit dikwels die volgende stappe in: deregulering, privatisering en die skep van ʼn regstelsel. Elkeen word hieronder slegs kortliks bespreek, maar jy moet dié gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deeglik deurwerk. Deregulering Deregulering sluit die verwydering van regsbeperkinge in vir die vryspeel van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat ondernemings bedryf word. Privatisering Privatisering is die oordrag van eienaarskap van staatseiendom aan privaat individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ʼn veiling. Regstelsels ʼn Goedfunksionerende markekonomie vereis wette wat privaat eiendomsregte beskerm en verskaf ʼn meganisme om ʼn kontrak te bekragtig. Sonder ʼn regstelsel word die aansporing
Bladsy 30
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur om in ekonomiese aktiwiteit betrokke te raak, verminder deur privaat en openbare entiteite, asook georganiseerde misdaad, wat die winste van privaatsektor-entrepreneurs onteien. 1.7.6
Ekonomiese en politieke risiko
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 3, bladsy 82. Politieke risiko word gedefinieer as die waarskynlikheid dat politieke magte drastiese veranderinge in ʼn land se sakeomgewing kan veroorsaak, wat die wins en ander doelwitte van die sakeonderneming kan affekteer. Ekonomiese risiko word weer gedefinieer as die waarskynlikheid dat ekonomiese wanbestuur drastiese veranderinge in ʼn land se sakeomgewing kan veroorsaak, wat die wins en ander doelwitte van ʼn bepaalde onderneming kan affekteer. Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van bogenoemde definisies deurgrondig. 1.8
Internasionale kulturele omgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 90-91. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 89-90 in jou voorgeskrewe handboek: Carrefour se stryd in China. Daar is verskeie temas in die gedeelte. Die eerste belangrike aspek is dat die sakesukses in verskeie lande van kruiskulturele geletterdheid afhanklik is. Kruiskulturele geletterdheid is ʼn begrip vir hoe kulturele veranderinge oor verskillende lande die wyse waarop ondernemings praktiseer, affekteer. In hedendaagse tye van globale kommunikasie, vinnige vervoer, wêreldwye markte, globale handelsmerke en die era van die wêreld as globale dorp, is dit maklik om te vergeet hoe verskillend kulture werklik is. Onder die skans van die moderne era, lê daar tog diep kulturele verskille. 1.8.1
Definisie van kultuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 91-93. Kultuur is ʼn stelsel van gedeelde waardes en norme deur ʼn groep mense wat dan gesamentlik ʼn lewenswyse vorm. Waardes en norme Waardes vorm die grondslag van kultuur. Waardes is die opsommende idees oor wat ʼn groep glo vir hulle reg, verkeerd en wenslik is, en dit vorm die konteks waarin ʼn gemeenskap se norme gevestig en geregverdig word. Dit sluit die gemeenskap se houdings in oor konsepte rakende individuele vryheid, demokrasie, waarheid ensovoorts. Norme is die sosiale reëls wat mense se optrede teenoor mekaar reguleer.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 31
GIM307 Internasionale Bestuur Kultuur, gemeenskap en die nasiestaat Gemeenskap word gedefinieer as ʼn versameling mense en groepe wat ʼn stel waardes en norme deel en saamgebind word deur ʼn algemene kultuur. Daar is nie ʼn sterk ooreenkoms tussen ʼn gemeenskap en ʼn nasiestaat nie. ʼn Nasiestaat is politieke skeppings wat uit een kultuur of verskeie kulture, bestaan. Frankryk reflekteer die politieke toonbeeld van die Franse kultuur, terwyl Kanada hierteenoor uit die Anglo-kultuur, die Franssprekende kultuur (Quebecois) en die inheemse Amerikaanse kultuur bestaan. Determinante van kultuur Die waardes en norme van kultuur ontstaan nie sommer net iewers en bereik dan vanself wasdom nie; dit ontwikkel oor tyd heen, onder invloed van verskeie determinante. Hierdie faktore word grafies in jou voorgeskrewe handboek in Figuur 4.1 geïllustreer. Die determinante sluit in sosiale struktuur, godsdiens, politieke filosofie, ekonomiese filosofie, opvoeding en taal. Die politieke en ekonomiese filosofie word in Studie-eenheid 3 bespreek, maar die res van hierdie faktore word hieronder kortliks bespreek. 1.8.2
Vlakke van kultuur
Volgens Hough en Neuland (2007: 90) word die vlakke van kultuur verdeel in nasionale kultuur, sakekultuur en ondernemings- en beroepskultuur. Nasionale kultuur Nasionale kultuur is die dominante kultuur binne die grense van ʼn land en word verteenwoordig deur die meerderheid van die bevolking, of deur die grootste politieke groep wat oor die grootste politieke of ekonomies mag in die land beskik (Hough & Neuland, 2007: 90-91). Sakekultuur Sakekultuur sluit in die waardes, norme, houdings, oortuigings en etiket wat in alle areas van sakebedrywe met ʼn spesifieke kultuur ontstaan (Hough & Neuland, 2007: 91). Ondernemings- en beroepskultuur Volgens Hough en Neuland (2007: 91) se definisie van Cullen (2002), word ondernemingskultuur gedefinieer as die waardes, norme en oortuigings wat die onderneming aangaan, asook wat gedeel en onderhou word deur lede van die onderneming. Beroepskultuur word gedefinieer as die waardes, norme, oortuigings en verwagte gedrag van mense in dieselfde beroepsgroepering, ongeag die onderneming waarvoor hulle werk (Hough & Neuland, 2007: 92).
Bladsy 32
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur 1.8.3
Sosiale struktuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 94-99. ʼn Gemeenskap se sosiale struktuur verwys na sy basiese sosiale organisasie. Sosiale struktuur verwys na verskillende aspekte, maar twee belangrike dimensies in die verduideliking van verskille tussen kulture is, eerstens, die individue en groepe, en tweedens, sosiale gelaagdheid. Elkeen van die twee dimensies word kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen van die dimensies volledig. Individue en groepe • Individu: Individue is betrokke by hul families, werksgroepe, sosiale of ontspanningsgroepe ensovoorts. • Groep: Samewerking tussen twee/meer persone met gedeelde identiteit, op ʼn gestruktureerde manier, geskoei op ʼn basis van verwagtinge rakende elkeen se gedrag. Sosiale gelaagdheid Alle gemeenskappe is hiërargies gelaagd volgens sosiale kategorieë – sosiale strata dus, of is sosiaal meerlagig. Daar word onderskeid getref tussen strata volgens karaktereienskappe soos familie, agtergrond, beroep en inkomste. Individue word in sekere strata gebore en word so deel van die sosiale kategorie waartoe hulle ouers behoort. • Sosiale mobiliteit Die term verwys na die mate waartoe ʼn persoon uit bepaalde strata waarin hulle gebore is, kan uitbeweeg. Sosiale mobiliteit, of beweeglikheid, verskil van gemeenskap tot gemeenskap op die volgende twee maniere: o Kastestelsel: ʼn Geslote stelsel van meerlagigheid waarin die sosiale posisie bepaal word deur die familie waarin die persoon gebore word. Verandering in die sosiale posisie is gewoonlik nie moontlik gedurende die persoon se leeftyd nie. o Klassestelsel: Mobiliteit is binne hierdie stelsel moontlik. Dis ʼn vorm van oop gelaagdheid waarbinne ʼn persoon van geboorte af hom- of haarself kan verbeter of verander deur eie prestasies of blote geluk. • Betekenisvolheid Vanuit ʼn onderneming se perspektief, is die gelaagdheid van ʼn gemeenskap van belang as dit die bedrywe van die onderneming affekteer. In Amerika is die impak van klassestelsels redelik beperk, as gevolg van die hoë vlak van sosiale mobiliteit en die
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 33
GIM307 Internasionale Bestuur klem op individualisme. In Japan beskou die meeste van die bevolking hulself as middelklas. In Brittanje het die gebrek aan klassemobiliteit, en die verskille in klasse, tot klassebewustheid gelei. Laasgenoemde verwys na wanneer mense hulself op grond van ʼn klasse-agtergrond takseer, en hulle verhoudings met lede van ander klasse daarop skoei en daarvolgens handhaaf. 1.8.4
Godsdiens en etiese stelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 99-107. Godsdiens verwys na stelsel van gemeenskaplike geloofsoortuiginge en rituele wat te make het met die realm van die bonatuurlike en gewyde. Etiese stelsels verwys weer na die morele beginsels of waardes waarvolgens gedrag gevorm en gereguleer word. Vir die doel van hierdie bespreking word slegs Christelike geloof, Islamitiese geloof, Hindoeïsme, Boeddhisme en Confucianisme beskou. Elke tipe godsdiens, asook elkeen se ekonomiese implikasies, word hier slegs kortliks bespreek, maar is volledig in jou voorgeskrewe handboek. Christelike geloof Christelike geloof word wêreldwyd die meeste beoefen. ʼn Godsdienstige verdeling in die 11de eeu n.C. het tot die bestaan van twee hoof Christelike instellings gelei, naamlik die Rooms-Katolieke kerk en die Ortodokse kerk. In die 16de eeu n.C. het hervorming tot die Protestantisme gelei. Christelike geloof, soos Judaïsme, glo in ʼn monoteïstiese geloof – glo in een God met die Bybel as geskrewe gesagsriglyn. Ekonomiese implikasies van Christelike geloof: Protestantse werksetiek Verskeie sosioloë het tot die gevolgtrekking gekom dat Protestantisme die meeste ekonomiese implikasies het. Max Weber het ʼn verband getrek tussen Protestantse werksetiek en die “gees van kapitalisme”; kortom, Weber het geglo die Protestantse werksetiek het tot kapitalisme gelei. Islamitiese geloof Islamitiese geloof is die tweede grootste godsdiens wat die wêreldsbevolking beïnvloed. Net soos Christelike geloof, is dit ook monoteïsties. Die kernbeginsel is dat daar een ware almagtige God (Allah) is, met die Koran as geskrewe gesagsriglyn. • Islamitiese fundamentalisme Gedurende die laaste dertig jaar groei die sosiale beweging “Islamitiese fundamentalisme”. In die Weste word dit in die media geassosieer met militante,
Bladsy 34
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur terroriste en gewelddadige opstande. Tog beaam die groot meerderheid Moslems dat die Islamitiese geloof vrede, regverdigheid en verdraagsaamheid leer, en nié geweld en onverdraagsaamheid verkondig nie. • Ekonomiese implikasies van Islamitiese geloof Die Koran bevestig uitdruklike ekonomiese beginsels, waarvan baie provryeonderneming gerig is. Die beskerming van die reg op privaat eiendom word ook in Islamitiese geloof ingesluit, hoewel dit verklaar dat alle eiendom ten gunste van Allah (God) is, waar laasgenoemde alles geskep het en gevolglik alles besit. Hindoeïsme In teenstelling met Christelike en Islamitiese geloof, is die stigting van Hindoeïsme nie aan ʼn spesifieke persoon gebonde nie, en het ook nie ʼn geskrewe gesagsriglyn soos die Bybel en Koran nie. Hindoes glo dat ʼn morele krag in die samelewing die aanvaarding van sekere verantwoordelikhede, of dharma, vereis. • Ekonomiese implikasies van Hindoeïsme Volgens Max Weber beklemtoon tradisionele Hindoewaardes dat individue nie geoordeel moet word aan hul materialistiese prestasies nie, maar aan hulle spirituele prestasies. Hindoeïsme moedig nie die tipe entrepreneursaktiwiteite vir welvaartstrewe aan nie. Boeddhisme Volgens Boeddhisme ontstaan lyding in mense se begeertes vir plesier. Beëindiging van lyding word verkry deur ʼn pad van transformasie te volg. • Ekonomiese implikasies van Boeddhisme Welvaartskepping is nie in Boeddhisme te vinde nie, dus sien ons nie in Boeddhisme die selde historiese beklemtoning van entrepreneursaktiwiteite, soos beklemtoon deur Weber, nie. Confucianisme Confucianisme, ook bekend as Ruïsme, (gegrond op leringe van die Chinese filosoof en wysgeer Confucius, 551-479 v.C.) verkondig die belang van die bereiking van persoonlike verlossing deur die regte handeling/optrede. Hoë morele en etiese gedrag, lojaliteit aan ander, staan sentraal in Confucianisme.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 35
GIM307 Internasionale Bestuur • Ekonomiese implikasies van Confucianisme Sommige geleerdes hou by hul teorie dat Confucianisme wel ekonomiese implikasies het, vergelykbaar met Weber se siening omtrent die Protestante. Die geleerdes se verhandelings postuleer dat die invloed wat Confucianisme-etiek op die kultuur van China, Japan, Suid-Korea en Taiwan het, die kosteverlaging van sakedoen met/in daardie lande, bydra om ekonomiese sukses te verduidelik. Soos genoem, word elk van die bogenoemde tipes godsdiens, en ook hul ekonomiese implikasies, hier slegs kortliks bespreek, met die volledige bespreking en voorbeelde in jou voorgeskrewe handboek. 1.8.5
Taal
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 107-109. Een opmerklike manier waarop lande van mekaar verskil, is deur hul gebruikstaal en hiermee word verwys na gesproke, sowel as onuitgesproke, taal. Taal is duidelik een van die bepalende karaktereienskappe van ʼn kultuur. Gesproke taal Taal word nie net beskou as die wyse waarop ons met mekaar kommunikeer nie, maar ook as die manier waarop ons na die wêreld kyk. Aangesien taal bydra tot laasgenoemde, help taal, soos genoem, ook om kultuur te definieer. Lande met meer as een kultuur, handhaaf meestal ook meer as een taal. Afdeling 1.9.3. toon Chinees as die moedertaal van die grootste groep mense, gevolg deur Engels en Hindoe. Maar tale wat wêreldwyd die meeste gepraat word, is Engels, Frans, Spaans en Chinees. Onuitgesproke taal Onuitgesproke taal verwys na nie-verbale kommunikasie. Ons kan met mekaar kommunikeer deur ʼn aantal nie-verbale aanwysings of merkers. Die lig van jou wenkbroue kan dui op ʼn teken van herkenning in die meeste lande, terwyl ʼn glimlag normaalweg ʼn teken van geluk of vriendelikheid is. ʼn Verdere aspek van nie-verbale kommunikasie, is persoonlike spasie; maak, byvoorbeeld, seker jy staan ʼn gemaklike afstand vanaf die persoon met wie jy praat. 1.8.6
Opvoeding
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsy 109. Formele opvoeding speel ʼn groot rol in die samelewing. Dit is die medium waardeur individue taal-, konseptuele en wiskundige vaardighede aanleer, en is onmisbaar in die
Bladsy 36
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur moderne samelewing. Formele opvoeding is ook ʼn aanvulling tot ʼn familie of gesin se rol in die bewusmaking en internalisering van waardes en norme by die jonger geslag. Van ʼn internasionale sakeperspektief beskou, is dit dié een belangrike aspek van opvoeding, naamlik die rol as determinant van nasionale mededingende voordeel. Voorbeeld: Die aantal geskoolde en opgeleide werkers is ʼn sterk aanduiding van ekonomiese sukses in ʼn land. 1.8.7
Kultuur en die werksomgewing
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 4, bladsye 110-112. ʼn Belangrike aspek van internasionale ondernemings met sakebedrywe in verskillende lande is hoe gemeenskapskultuur die waardes in die werksomgewing affekteer. Bestuursprosesse en -praktyke moet somtyds verskillend aangepas en uitgevoer word, volgens kulturele en spesifieke werkverwante waardes. Gert Hofstede het ʼn studie gedoen oor hoe kultuur betrekking het op waardes in die werksomgewing. Hy som kultuur in vier dimensies op, naamlik magsafstand, individualisme versus kollektivisme, vermyding van onsekerheid en kwessies rakende die verskillende geslagte (manlik en vroulik). Elkeen word kortliks bespreek: •
Magsafstand fokus op hoe ʼn gemeenskap die feit van menslike ongelykheid in fisieke en intellektuele vermoëns, hanteer.
•
Individualisme versus kollektivisme fokus op die verhoudings tussen individue en hulle metgeselle.
•
Verdraagbaarheid van onsekerheid meet die omvang waartoe verskillende kulture hul lede sosialiseer in die aanvaarding van meervoudige situasies, en die verdraagbaarheid van onsekerheid.
•
Manlikheid versus vroulikheid beskou die verhouding tussen geslagte en werksrolle.
Tabel 4.1 in jou voorgeskrewe handboek toon werksverwante waardes van 20 lande. Hofstede se bevindinge bied ʼn interessante prentjie van hoe kulture wel van mekaar verskil. Sy bevindinge het in ʼn later stadium nog ʼn dimensie ingesluit, naamlik die dinamika van Confucianisme. Laasgenoemde dimensie bespreek ingesteldhede teenoor tyd, volhoubaarheid, hiërargiestruktuur van status, beskerming van jou openbare profiel, respek vir tradisie, asook die beantwoording van geskenke en gunste. Die teks maan egter dat daar wel kritiek op Hofstede se navorsing bestaan; jou voorgeskrewe handboek verduidelik laasgenoemde volledig.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 37
GIM307 Internasionale Bestuur 1.8.8
Implikasies van kultuur vir internasionale ondernemings
Salacuse (2005) verwys na die volgende tien maniere oor hoe kultuur internasionale onderhandelinge kan beïnvloed. Vir die doeleindes ter sprake, kan die term “onderhandeling” met “ondernemings of sakebedrywe” vervang word. Elkeen word slegs kortliks genoem: •
Onderhandelingsdoel: Kontrak of verhouding?
•
Onderhandelingshouding: Wen-verloor of wen-wen?
•
Persoonlike styl: Informeel of formeel?
•
Kommunikasie: Direk of indirek?
•
Sensitiwiteit tot tyd: Hoog of laag?
•
Emosionaliteit: Hoog of laag?
•
Vorm van ooreenkoms: Algemeen of spesifiek?
•
Samestelling van die ooreenkoms: Van onder na bo of van bo na onder?
•
Span-organisasie: Een leier of groepskonsensus?
•
Neem van risiko’s: Hoog of laag? Aktiwiteit 1.2
Besoek die webwerf waar bostaande inligting verkry is en vul die gelyste vrae se antwoorde in jou notas aan. http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-that-culture-can-affectinternational-negotiations/ 1.9
Samevatting
Die eerste belangrike tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing. Globalisering verwys na die migrasie tot ʼn meer geïntegreerde en interafhanklike wêreldekonomie en die invloed daarvan op internasionale reg en die internasionale kulturele omgewing. Daar word ook in die eenheid onderskeid getref tussen die globalisering van markte en produksie. Die drywers van globalisering bestaan uit die afnemende handels- en beleggingsversperrings en die rol van tegnologiese verandering. Die General Agreement on Tariffs and Trade (GATT), Wêreldhandelsorganisasie (WHO), Internasionale Monetêre Fonds (IMF), Wêreldbank, Verenigde Nasies (VN) en die G20 is globale instellings, en het ontstaan as gevolg van die dramatiese pas van globalisering. Internasionaal-gebore ondernemings en multinasionale maatskappye loop hand aan hand. Internasionaal-gebore ondernemings beskryf ʼn onderneming wat by internasionale ondernemings inskakel van hul
Bladsy 38
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur bestaansoomblik af, en ʼn globale perspektief aanneem, terwyl multinasionale maatskappye enige ondernemings aandui wat produksieaktiwiteite in twee of meer lande het. Multinasionale maatskappye bestaan uit nie-Amerikaanse multinasionale maatskappye en die opkoms van mini-multinasionale maatskappye. Onder laasgenoemde onderwerp word die evolusie van ʼn plaaslike onderneming tot ʼn multinasionale maatskappy ook in sewe fases bespreek. Laastens word die motivering vir ʼn onderneming om in die buiteland uit te brei en te belê, bespreek. Die tweede tema fokus op die belang van die ekonomiese omgewing, asook die ekonomiese stelsels. In ʼn markekonomie is alle produksieaktiwiteite in privaat besit, in plaas van in owerheidsbesit. In ʼn bevelsekonomie beplan die owerheid watter goedere en dienste die land produseer, hoeveelhede wat geproduseer word en die prys waarteen dit verkoop word. In ʼn gemengde ekonomie word sekere sektore van die ekonomie oorgelaat aan privaat eienaarskap en vryemarkmeganismes, terwyl ander sektore belangrike owerheidseienaarskap en -beplanning het. Die internasionale regsomgewing bestaan uit drie tipes regstelsels, naamlik gemenereg, siviele reg en teokratiese reg. Die verskille tussen siviele en gemeneregstelsels kan geïllustreer word deur die benadering van elke kontrakreg. Kontrakte is dokumente wat voorwaardes waaronder uitruiling plaasvind, spesifiseer, asook die regte en verantwoordelikhede van die betrokke partye. Kontrakreg is die regskomponent wat verseker dat kontrakte korrek nagekom en toegepas word. Die implikasies van internasionale reg op internasionale beleggingstrategieë sluit, byvoorbeeld, die onsekerheid van beleggers van ʼn onderneming in, omdat dit moeilik is om in sekere omgewings beleggers te oortuig dat hul fondse effektief gebruik kan word om opbrengste op hul beleggings te verseker. Klassifisering van ʼn land se ekonomiese ontwikkeling geskied deur ʼn belangrike maatstaf, naamlik die bruto nasionale inkomste (BNI). Daarbenewens is die BNI per capita en menslike ontwikkelingsindeks as maatstawwe vir ekonomiese ontwikkeling, ook bespreek. Daar was verskeie argumente rondom ʼn land se ekonomiese ontwikkeling as ʼn funksie van die ekonomiese en politieke stelsels. Dis egter moontlik om die argumente te neutraliseer en veralgemenings te maak omtrent die aard van die verhouding tussen politieke ekonomie en ekonomiese vooruitgang. Politieke en ekonomiese vryheid is ook bespreek, aangesien lande meer na demokratiese beheerstelsels begin oorskakel. Twee tendense was duidelik waarneembaar. Daar vind eerstens, gedurende die laat 1980’s en vroeë 1990’s, baie demokratiese revolusies plaas. En tweedens, is daar wegbeweeg van sentraalbeplande en gemengde ekonomieë na ʼn meer vryemark-ekonomiese model.
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 39
GIM307 Internasionale Bestuur Die aard van ekonomiese transformasie in terme van deregulering, privatisering en regstelsels, word ook bespreek. Deregulering sluit in die verwydering van regsbeperkinge vir die vryspeel van markte, die vestiging van privaat ondernemings en die wyse waarop privaat ondernemings bedryf word. Privatisering is die oordrag van eienaarskap van staatseiendom na privaat individue, gewoonlik deur die verkoop van staatsbates op ʼn veiling. ʼn Goed funksionerende markekonomie vereis wette wat privaat eiendomsregte beskerm en bied ʼn meganisme waardeur ʼn kontrak bekragtig kan word. Politieke en ekonomiese risiko’s is ook van belang en gedefinieer. Die eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Kultuur is ʼn stelsel van gedeelde waardes en norme deur ʼn groep mense wat ʼn gesamentlike lewenswyse vorm. Waardes en norme, asook kultuur, gemeenskap en die nasiestaat, is bespreek. Die determinante van kultuur bestaan uit die sosiale struktuur, godsdiens, politieke en ekonomiese filosofie, opvoeding en taal. Die kultuurvlakke bestaan uit nasionale, sake-, ondernemings- en beroepskultuur. Gert Hofstede se studie van kultuur in die werksomgewing het die volgende dimensies tot gevolg gehad, naamlik magsafstand, individualisme versus kollektivisme, vermyding van onsekerheid, manlikheid versus vroulikheid en die dinamika van Confucianisme. Die eenheid sluit af met die implikasies wat kultuur op internasionale ondernemings het. Die deurlopende tema in Studie-eenheid 1 is die belangrike rol van ʼn globale bestuursomgewing in internasionale bestuur. 1.10 Selfevaluering Die onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en sal jou help om die studie-eenheid te hersien. Daar is addisionele hersieningsvrae aan die einde van Hoofstukke 1, 2, 3 en 4. Vraag 1 Vizio en die mark vir platskermtelevisies Werk deur bogenoemde gevallestudie op bladsy 8 in jou voorgeskrewe handboek en beantwoord die volgende vrae: a) Hoekom migreer die vervaardiging van platskermtelevisies na verskillende liggings wêreldwyd? b) Wie trek voordeel uit die globalisering van die platskerm-beeldindustrie? Wie verloor? c) Wat sal gebeur as die Amerikaanse regering besluit dat platskermtelevisies wat in Amerika verkoop word, ook in Amerika vervaardig moet word? Sal dit goed of sleg wees?
Bladsy 40
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur d) Wat vertel die voorbeeld van Vizio ons oor die toekoms van vervaardiging in ʼn toenemend geïntegreerde globale ekonomie? Vraag 2 Jou voorgeskrewe handboek bespreek drie tipes regstelsels. Bespreek elkeen van hierdie stelsels apart, asook hoe die wet toegepas word en in watter lande elke tipe regstelsel beoefen word. Vraag 3 Besoek die webwerf http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators en voer die volgende stappe uit: •
Kies Suid-Afrika by die land-opsie.
•
Beweeg na die wêreldekonomie-aanwysersgedeelte, klik op download data; klik hierna op Excel.
•
Data sal aflaai.
•
Maak die Excel-dokument oop en kies die data-opsie onderaan die bladsy.
Beantwoord die volgende vrae: 1. Bepaal in watter BNI per capita-klas Suid-Afrika vir 2014 val. 2. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita vir 2014? 3. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita-koopkragpariteit vir 2014? Vraag 4 Jy word verwys na Aktiwiteit 1.2 in jou begeleidingsgids. Jy moes reeds, ter voorbereiding vir Afdeling 1.9.8 in jou begeleidingsgids, die webwerf besoek het en jou notas aangevul het. Besoek die webwerf http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-thatculture-can-affect-international-negotiations/ en beantwoord die volgende vraag: Wat is die implikasies om sake te doen met internasionale ondernemings waar verskillende tipes kultuur of godsdiens geld?
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 41
GIM307 Internasionale Bestuur 1.11 Selfevalueringsriglyne Vraag 1 Vizio en die mark vir platskermtelevisies Elke vraag word hier slegs kortliks beantwoord. Jy moet die antwoord self gaan aanvul met die toepaslike teorie uit jou voorgeskrewe handboek. a) Hoekom migreer die vervaardiging van platskermtelevisies na verskillende liggings wĂŞreldwyd? Antwoord Dis goedkoper om dit op sekere plekke te vervaardig as op ander plekke. b) Wie trek voordeel uit die globalisering van die platskerm-beeldindustrie? Wie verloor? Antwoord Amerikaanse verbruikers trek voordeel uit goedkoop televisies, maar die lande vanwaar die televisieonderdele verkry word, maak nie groot wins op die onderdele nie. c) Wat sal gebeur as die Amerikaanse regering besluit dat platskermtelevisies wat in Amerika verkoop word, ook in Amerika vervaardig moet word? Sal dit goed of sleg wees? Antwoord Dit kan goed ĂŠn sleg wees. Sleg vir Amerika: Daar moet ekstra geld, tyd en middele aangewend word om die televisieonderdele te maak en die toestel inmekaar te sit, teenoor die vorige situasie waar die onderdele slegs van ander lande verkry en in Meksiko inmekaargesit kon word, as gevolg van die goedkoop arbeid in laasgenoemde land. Dit bring mee dat Amerikaanse kopers duurder vir die televisie sal betaal. Goed en sleg vir die ander lande: Goed, omdat die lande wat die onderdele en arbeid vir die televisies gelewer het, nou daarop sal kan fokus om televisies vir hul eie land te kan vervaardig en self hul eie goeie winste te kan genereer. OF Sleg, want dalk was die onderdelevervaardiging die land se enigste bron van inkomste (onderdele en arbeid) en hulle sal gevolglik geen wins meer kan genereer nie.
Bladsy 42
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur d) Wat wys die voorbeeld van Vizio ons oor die toekoms van vervaardiging in ʼn toenemend geïntegreerde globale ekonomie? Antwoord Dis belangrik dat lande wat produkte vervaardig op datum bly met hul eie tegnologieë om tred te hou met die pas van vervaardiging. Dit raak makliker vir lande om hulle vervaardigingsektore te verskuif na ʼn ander land waar arbeid en onderdele goedkoper is. Maak daarom seker dat jou onderneming ʼn besliste mededingende voordeel bied. Vraag 2 Die regstelsels word kortliks hieronder gedefinieer; vollediger inligting is in jou voorgeskrewe handboek. Hierdie vraag toets jou vermoë om ʼn lang vraag te kan beantwoord. Antwoord Gemenereg Gemenereg is gebaseer op tradisie, presedent en gebruike. Tradisie verwys na die land se regsgeskiedenis, presedent na sake wat voorheen in die howe voorgekom het, en gebruike verwys na die wyse waarop die reg in sekere situasies toegepas is. Siviele reg Siviele reg is gebaseer op ʼn spesifieke stel wette wat in kodes georganiseer word. Wanneer die regshowe siviele reg interpreteer, doen hulle dit aan die hand van kodes. Teokratiese reg Die teokratiese regstelsel verwys na wanneer die reg op godsdienstige leringe gebaseer is. Islamitiese reg is die mees gepraktiseerde teokratiese regstelsel in die moderne wêreld. Vraag 3 Besoek die webwerf http://data.worldbank.org/data-catalog/world-development-indicators en beantwoord die vrae: Antwoord 1. Bepaal in watter BNI per capita-klas Suid-Afrika vir 2014 val. Hoër-middelinkomste land 2. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita vir 2014? $6800 (ZAR-ekwivalent vir 2014: R 96400.53)
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
Bladsy 43
GIM307 Internasionale Bestuur (XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by: http://www.xe.com/currencyconverter/.) 3. Wat is Suid-Afrika se BNI per capita-koopkragpariteit vir 2014? $12700 (ZAR-ekwivalent vir 2014: ZAR 180036.19) (XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by: http://www.xe.com/currencyconverter/.) Vraag 4 Die antwoord word hier slegs gelys. Jy moet die res van die vraag kan voltooi met inligting verkry vanaf die webwerf. Die vraag toets jou navorsings- en toepassingsvermoëns. Antwoord •
Onderhandelingsdoel: Kontrak of verhouding?
•
Onderhandelingshouding: Wen-verloor of wen-wen?
•
Persoonlike styl: Informeel of formeel?
•
Kommunikasie: Direk of indirek?
•
Sensitiwiteit tot tyd: Hoog of laag?
•
Emosionaliteit: Hoog of laag?
•
Tipe ooreenkoms: Algemeen of spesifiek?
•
Samestelling van ooreenkoms: Van onder na bo of van bo na onder?
•
Span-organisasie: Een leier of groepskonsensus?
•
Neem van risiko’s: Hoog of laag?
Bladsy 44
Studie-eenheid 1: Globale bestuursomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
STUDIE-EENHEID 2: TEGNOLOGIESE, BELEGGINGS- EN HANDELSOMGEWING
2.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 2 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •
tegnologiese omgewing
•
internasionale handelsteorieë
•
politieke ideologieë
•
ekonomiese integrasie
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
tussen die tegnologiese omgewing en kennis-ekonomie te onderskei.
•
die dinamika van die tegnologiese omgewing te bespreek.
•
tussen die verskillende tipes tegnologie te onderskei.
•
die behoefte vir tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese omgewing te verdedig.
•
ʼn oorsig oor handelsteorieë te gee.
•
verskillende handelsteorieë volledig te bespreek: o
Merkantilisme
o
Absolute voordeel
o
Vergelykende voordeel
o
Heckscher-Ohlin-teorie
o
Produklewensiklus-teorie
o
Nuwe handelsteorie
o
Nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 45
GIM307 Internasionale Bestuur
2.2
•
politieke ideologieë te bespreek.
•
die dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie te bespreek.
•
die saak vir en teen streeksintegrasie te bespreek.
•
streeksekonomiese integrasie in die volgende gebiede te bespreek: o
Europa
o
Amerika
o
Ander lande
Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education. Vir hierdie studie-eenheid moet jy die volgende afdelings bestudeer: Afdeling III Hoofstuk 6, bladsye 160-183 Hoofstuk 8, bladsye 235-238 Hoofstuk 9, bladsye 256-280 2.3
Verrykende bronne
Nie van toepassing. 2.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker dat jy die volgende terme verstaan: Sleutelwoord
Omskrywing
Kennis
ʼn Teoretiese en of praktiese begrip van ʼn vak.
Tegnologie
Toepassing van kennis op ʼn praktiese wyse, soos tipies vir industriële en kommersiële gebruik.
Vryhandel
Verwys na ʼn regering wat nie probeer om sy inwoners te reguleer met kwotas en (aksyns- of doeane-) belastings op bepaalde aankope van ander lande nie, of op dit wat hulle produseer en verkoop in ander lande nie.
Bladsy 46
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
Streeksekonomiese
Dit word gesien as die ooreenkoms tussen lande binne ʼn
integrasie
geografiese streek om tarief- en nie-tariefbeperkinge vir die vry vloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen elke land te verminder en verwyder.
Vryhandelsgebied
In ʼn vryhandelsgebied word alle versperrings tot die handel van goedere en dienste tussen lidlande verwyder.
Doeane-unie
Die doeane-unie elimineer handelsversperrings tussen lidlande en volg ʼn algemene eksterne handelsbeleid.
Algemene mark
ʼn Algemene mark handhaaf geen handelsversperrings tussen lidlande nie, sluit ʼn algemene eksterne handelsbeleid in en laat toe dat produksiefaktore vrylik tussen lidlande kan beweeg.
Ekonomiese unie
Die ekonomiese unie sluit ʼn vry vloei van produksiefaktore tussen lidlande in en handhaaf ʼn algemene eksterne handelsbeleid, maar vereis ook ʼn algemene geldeenheid, harmonisering van lede se belastingkoerse, sowel as ʼn algemene monetêre en fiskale beleid.
Politieke unie
Dit is ʼn unie waarbinne ʼn sentrale politieke bestel die ekonomiese, sosiale en buitelandse beleide van lidlande koördineer.
2.5
Inleiding
Die studie-eenheid se eerste tema fokus op die tegnologiese omgewing en verduidelik die verskil tussen tegnologie en kennis, met voorbeelde, asook die dinamika van tegnologie en verskillende tipes bestaande tegnologie. Die behoefte aan tegnologiese verandering binne enige land se tegnologiese omgewing, word ook bespreek. Internasionale handelsteorieë is die tema van die studie-eenheid se tweede gedeelte. ʼn Breë oorsig oor dié internasionale handelsteorieë word behandel, gevolg deur ʼn bespreking van nóg teorieë, naamlik merkantilisme, absolute voordeel, vergelykende voordeel, Heckscher-Ohlin-teorie, produklewensiklus-teorie, die nuwe handelsteorie en die nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant. Die tema word opgevolg deur verskillende politieke ideologieë, naamlik die radikale siening, die vryemarksiening en ook pragmatiese nasionalisme. Die laaste tema vir die eenheid is dié van ekonomiese integrasie. Eerstens word streeksekonomiese integrasie gedefinieer, gevolg deur die dinamika en vlakke van Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 47
GIM307 Internasionale Bestuur ekonomiese integrasie, naamlik die vryhandelsgebied, doeane-unie, algemene mark, ekonomiese, sowel as politieke unie. Hierop word die twee belangrikste rolspelers in streeksekonomiese integrasie bespreek, naamlik Amerika en Europa, en gevolg deur streeksekonomiese integrasie in ander lande, onder meer in Afrika. Al bogenoemde temas vorm ʼn belangrike eenheid in die tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing en vul mekaar direk aan. 2.6
Tegnologiese omgewing
Die volgende gedeelte is nie in jou voorgeskrewe handboek nie en word vir die doel van hierdie kursus hieronder volledig bespreek. 2.6.1
Verskil tussen tegnologie en kennis
Daar is verskeie definisies vir tegnologie en kennis. Brooks, Weatherston en Wilkinson (2011) lys ʼn verskeidenheid definisies van hierdie twee terme deur verskeie outeurs. Wat van belang is hier, is om eerstens kennis, in die konteks van die tegnologiese omgewing, te definieer. Volgens Brookes et al. (2011: 121) is kennis ʼn teoretiese en/of praktiese begrip van ʼn vak, byvoorbeeld, wiskunde of statistiek. In die sakeomgewing word ons kennisbasis en begrip oor ʼn vakgebied geleidelik vermeerder, soos ons toenemend navorsing oor die vak doen; dit lei tot ʼn verbetering van sosiale situasies, prosedures, produkte en vervaardigingsprosesse. Tegnologie is die toepassing van kennis op praktiese wyse, tipies soos vir industriële en kommersiële gebruik (Brookes et al. 2011: 121). Lees Voorbeeld 2.1 vir ʼn eenvoudige voorstelling van hoe kennis geleidelik tot die ontwikkeling van tegnologie lei. Voorbeeld 2.1 ʼn Elektroniese ingenieurstudent begin sy studie met slegs die kennis wat hy vanaf hoërskool universiteit toe saambring. Met verloop van jare voltooi die student sy graad, asook honneurs- en meestersgraad, en so neem die kennis wat hy verwerf, toe. Nadat die student klaar gestudeer het en die werkplek betree, bring hy die voorraad kennis met hom saam en bou steeds daarop voort, totdat hy, as werknemer, ʼn nuwe tegnologiese toestel ontwerp (in praktiese vorm), met daardie jarelange opgeboude teoretiese kennis. Brookes et al. (2011: 122) verstrek onderstaande toepassing van kennis en tegnologie.
Bladsy 48
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
Voorbeeld 1 Kennis & ontdekking
Radioaktiwiteit (1900’s)
Voorbeeld 2 Stoor en verwerking van inligting in elektroniese vorm (middel van die 20ste eeu)
Tegnologie gebaseer
X-straalbeelde op
Mikroverwerker en permanente
op die kennis
fotografiese plate
stoortoestelle, byvoorbeeld, die Universal Serial Bus (USB)-drywer
Tabel 2.1: Voorbeelde van kennis en tegnologie Brookes et al. (2011: 123) 2.6.2
Dinamika van die tegnologiese omgewing
Verspreiding van tegnologie en die gevolge daarvan op die onderneming, is een van die grootste gebeurtenisse van die 21ste eeu. In teenstelling met die politieke, sosiale en ekonomiese kragte wat gewoonlik ʼn onderneming beïnvloed, het bestuurders meer beheer oor tegnologiese kragte (Brookes et al. 2011: 121-122). Volgens Brookes et al. (2011: 121122) word tegnologie deur ’n onderneming ontwikkel juis vir die gebruik van die onderneming. Die gebruik, of nie-gebruik, van tegnologie in ʼn onderneming het ʼn sterk invloed op die mededingendheid van ondernemings, verskillende sektore en lande. Die omvang waartoe tegnologie aangewend word, kan die gedrag en houdings van werknemers beïnvloed, en sommige ondernemings misluk omdat hulle nie vinnig genoeg op die wyse waarop tegnologie verander, reageer nie. Tegnologiese groei en aanpasbaarheid het ʼn invloed op die makro-omgewingsfaktore wat die welvaart van die ekonomie beïnvloed, en laasgenoemde het weer invloed op die fondse wat die onderneming nodig het om te belê in die gebruik van kennis en ontwikkeling van nuwe tegnologie. Met hierdie kringloop is die tegnologiese omgewing besig om te beweeg na ʼn nuwe fase van inligtinggebaseerde verandering (Brookes et al. 2011: 121-122). 2.6.3
Verskillende tipes tegnologie
Die volgende tipes tegnologie het volgens Brookes et al. (2011: 131-136) ʼn groot impak op verskeie ondernemingsektore:
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 49
GIM307 Internasionale Bestuur Inligtings- en kommunikasietegnologie Alle ondernemings benodig webwerwe, veilige stelsels om elektroniese betalings te maak, asook gerekenariseerde beheerstelsels. Inligtings- en kommunikasietegnologie het ook die wyse waarop banke en versekeringsmaatskappye met hul verbruikers kommunikeer, beïnvloed (Brookes et al. 2011: 131-132). Gevorderde vervaardigingstegnologie Dit kan beskou word as ʼn versamelwerk van gerekenariseerde en geoutomatiseerde tegnologie as basis in die vervaardigingsproses. ʼn Spesifieke voorbeeld is rekenaargesteunde ontwerp (Computer Aided Design, of CAD) (Brookes et al. 2011: 132134). Voorsieningskettingbestuur en netbetydslewering of -produksie Bogenoemde is moontlik gemaak deur inligtings-, kommunikasie- en gevorderde vervaardigingstegnologieë. Dis nou makliker vir kleinhandelaars om te sien watter items verkoop is en bestel moet word; die inligting word dan aan die vervaardiger oorgedra wat daardie produkte dan solank kan begin vervaardig. Die vervaardiger hierteenoor het soortgelyke skakels met sy verskaffers, sodat materiale en grondstowwe, soos benodig vir produkvervaardiging, bestel en afgelewer kan word. Dit het die voorsieningsketting korter gemaak (Brookes et al. 2011: 134-135). Ondernemingsgebruike vir die wêreldwye web (www) Lugrederye maak aanlynbesprekings moontlik, ondernemings plaas hul produktelys op die web, universiteite maak aanlynstudie uitvoerbaar en gemeenskappe van mense met dieselfde belangstellings kan vinniger inligting en kennis deel (Brookes et al. 2011: 135-136). Toekomstegnologie Nuwe soorte tegnologie sluit sleutelareas in, geïdentifiseer deur die Europese Unie, naamlik ʼn kennisgemeenskap gebaseer op inligtings- en kommunikasietegnologieë, risiko en volhoubaarheid, volhoubare energie en vervoer, gesondheid en internasionale integrasie (Brookes et al. 2011: 136). Bogenoemde tipes tegnologie bevestig dat tegnologiese verandering ʼn belangrike aspek vir die toekoms is, ook dat tegnologie nie ʼn konstante is nie (Brookes et al. 2011: 131-136). Aktiwiteit 2.1 Doen navorsing op die internet en verskaf addisionele voorbeelde van elkeen van bogenoemde tipes tegnologie.
Bladsy 50
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur 2.6.4
Behoefte vir voortdurende tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese omgewing
Brookes et al. (2011: 137-145) verwys na die volgende punte om te bewys dat daar ʼn behoefte is vir voortdurende tegnologiese verandering: Tegnologie en ondernemingstruktuur Die grootte van die onderneming, die tipe produk wat die onderneming vervaardig en die tegnologie wat gebruik word in die vervaardigingsproses, sal bepaal watter sakestruktuur die onderneming gebruik. Die sakestrukture word in Studie-eenheid 4 van hierdie begeleidingsgids bespreek (Brookes et al. 2011: 137-139). Tegnologie en industriestruktuur Industriestruktuur word gesien as die aantal ondernemings in ʼn sektor, hul relatiewe grootte, hulle interafhanklikheid en konsentrasie van die markgrootte. Tegnologie en industriestruktuur is van mekaar interafhanklik. Tegnologie is ʼn resultaat van strukturele verandering, maar hierteenoor beïnvloed die industriestruktuur tegnologiese vooruitgang (Brookes et al. 2011: 140). Tegnologie, werk en vaardighede Dit is waar dat tegnologiese verandering tot die verlies van werksposte lei, hoewel dit voordeliger is om die geheelbeeld van hoe tegnologiese verandering die werkposte affekteer, te beskou. Al bring tegnologie verskeie werksverliese teweeg, is tegnologie ook verantwoordelik vir die ontstaan van nuwe werkposte met nuwe vaardighede (Brookes et al. 2011: 140-141). Aktiwiteit 2.2 Doen navorsing en gee voorbeelde van nuwe werkposte wat as gevolg van tegnologiese verandering ontstaan. Tegnologie en produktiwiteit Hoewel tegnologie in sommige gevalle positief met produktiwiteit verbind kan word, en dan beslis die dryfkrag daaragter is, kan dit wel gebeur dat tegnologie nie tot die volle potensiaal van die onderneming benut word nie. Navorsing in die Verenigde Koninkryk se skoenvervaardigingsindustrie het bevind dat tegnologiese verandering wel die produktiwiteit positief beïnvloed en tot groei gelei het, maar dat die industrie die beskikbare voordele van tegnologie te stadig benut het en ook nie die tegnologie vinnig genoeg deur die industrie versprei het nie (Brookes et al. 2011: 142).
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 51
GIM307 Internasionale Bestuur Tegnologiese verandering en werkstres Volgens Brookes et al. (2011: 143) is een van die negatiewe aspekte van tegnologiese verandering dat dit bygedra het tot werkstres. Redes sluit in: • Gereelde verandering van werkstelsels vereis konstante leer en aanpasbaarheid. • Intensiewe bestuur en bedryf van ondernemings verhoog die druk om te presteer. • Die hoeveelheid inligting wat persone moet prosesseer, het vermeerder. • Werknemers is onder groter druk om hul eie loopbane te beheer en kan nie meer staatmaak op “lewenslange werk” by ondernemings nie. • Groter regulering van werkmetodes voortspruitend uit politieke aandrang en tegnologiese stelsels, bring mee dat werknemers minder beheer het oor wat hulle doen en hoe hulle dit doen. Telewerk en die tuiskantoor Volgens Brookes et al. (2011: 143-144) is telewerk ʼn stelsel waar werknemers gebruik maak van inligtings- en kommunikasietegnologie, sodat hulle weg van die onderneming af kan werk. Een van die eenvoudigste voorbeelde is wanneer ʼn werknemer tuis kan werk. Solank daar ʼn telefoon- en internetverbinding is en die persoon se werk van so ʼn aard is dat dit tuis gedoen kan word, is dit ʼn werkbare stelsel. Werknemers en -gewers bepaal die struktuur rondom die stelsel deur stiptelike reëls en beperkinge. Groot drywers vir telewerk sluit in: • Kostebeperkings vir werkgewers (bespaar op kantoorruimte, fasiliteite ensovoorts). • Potensiële toegang tot ʼn groter en meer buigbare arbeidsmag wat werkgewers bystaan met gepaardgaande toe- en afname in aanvraag. • Telewerkers verkies die relatiewe buigbaarheid en vryheid bo gewone werksure by ʼn spesifieke of afgeleë plek. Telewerk bied voordele vir die werknemer én werkgewer (Brookes et al. 2011: 144-145). Dit bring wel ʼn verandering mee in die verhouding tussen telewerkers en die onderneming en moet omsigtig bestuur word, byvoorbeeld: • Verminderde bevorderingsmoontlikhede (omdat werknemers nie baie op kantoor is nie, raak hulle maklik misbaar). • Verminderde geleentheid vir eweknie-interaksie en professionele ontwikkeling. • Verminderde werksekuriteit.
Bladsy 52
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur • Verwarring oor grense tussen huis- en werkslewe kan na sosiale verhoudings oorspoel. • Isolasie van werknemer kan tot lae motiveringsvlakke lei. • Behoefte aan ʼn spesifiek taakgeoriënteerde bestuurstyl, gebaseer op vertroue en gedeelde verantwoordelikheid, kan ontstaan. Bogenoemde redes, soos bevind en bespreek deur Brookes et al. (2011: 137-145), dui op die positiewe bydrae van tegnologiese verandering in die tegnologiese sakeomgewing. Aktiwiteit 2.3 Doen navorsing op die internet en identifiseer ondernemings wat van verskillende soorte tegnologie gebruik maak. Bepaal die spesifieke maniere waarop hulle die tegnologie gebruik. Hoe speel dié tipe tegnologie in die onderneming ʼn rol in internasionale handel? 2.7
Internasionale handelsteorieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, bladsy 160. Lees die openingsgevallestudie op bladsy 159 in jou voorgeskrewe handboek: Trans Pacific Partnership (TPP): Die moeder van alle vryhandelsooreenkomste? Die tema gee ʼn oorsig oor ʼn aantal teorieë wat die voordele vir ʼn land se betrokkenheid by internasionale handel uiteensit. Patrone van internasionale handel in die wêreldekonomie word ook beskou. 2.7.1
Oorsig oor handelsteorieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, Bladsye 160-162. Die eerste teorie wat bespreek word is merkantilisme, gevolg deur Adam Smith se teorie van absolute voordeel. Smith se teorie was die eerste wat verduidelik het hoekom vryhandel vir ʼn land voordelig kan wees. Vryhandel verwys na ʼn regering wat nie probeer om sy inwoners te reguleer deur kwotas en aksyns- of doeanebelasting op hul aankope van ander lande nie, of op dit wat hulle produseer en verkoop in ander lande nie. Ná Smith se teorie word David Ricardo se teorie van vergelykende voordeel en die Heckscher-Ohlin-teorie bespreek. Voordele van handel Die teorieë van Smith, Ricardo en Heckscher-Ohlin dui aan dat ʼn landsekonomie voordeel daaruit trek as inwoners sekere produkte kan koop van ander lande, al kan die land hul eie produkte self vervaardig. Die voordeel is dat internasionale handel toelaat dat ʼn land kan spesialiseer in die vervaardiging en uitvoer van produkte wat meer effektief geproduseer kan
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 53
GIM307 Internasionale Bestuur word in hul eie land, terwyl produkte ingevoer kan word wat meer effektief geproduseer word in ʼn ander land. Patrone van internasionale handel Die teorieë van Smith, Ricardo en Heckscher-Ohlin help om die patrone van internasionale handel in die heersende wêreldekonomie te verduidelik. Klimaat en natuurlike hulpbronne verduidelik hoekom Ghana kakao, Brasilië koffie, Saoedi-Arabië olie en China kreef uitvoer. Maar dis ook moeilik om te verduidelik hoekom Japan voertuie, elektronika en masjinerie uitvoer. Ricardo se teorie verduidelik dit in terme van arbeidsproduktiwiteit en die HeckscherOhlin-teorie verduidelik die wisselwerking tussen die produksiefaktore van verskillende lande, asook die proporsie van benodigde faktore om sekere goedere te produseer. Toetse gedoen op die Heckscher-Ohlin-teorie dui egter tekortkominge aan in hul verduideliking van die wêreld se handelspatrone. Dit gee hierop aanleiding tot die ontstaan van die produklewensiklus-teorie van Raymond Vernon, wat voorstel dat die meeste nuwe produkte geproduseer word in ʼn land, en dan uitgevoer word vanuit die land waarin dit geproduseer is. Paul Krugman het die nuwe handelsteorieë ontwikkel wat baie ooreenstem met die produklewensiklus-teorie. Die nuwe handelsteorie stel egter voor dat, in sommige gevalle, lande spesialiseer in die produseer en uitvoer van spesifieke produkte, nie oor hul verskil in faktorskenkings nie, maar omdat daar in sekere industrieë ʼn beperkte aantal firmas is wat die wêreldmark kan ondersteun. Michael Porter het weer ʼn teorie ontwikkel waarna verwys word as die teorie van nasionale mededingende voordeel. Die teorie probeer verklaar hoekom sekere lande internasionale sukses in bepaalde industrieë bereik. Handelsteorie en regeringsbeleid Hoewel al die bogenoemde teorieë saamstem dat internasionale handel vir ʼn land voordelig is, verskil elkeen in hulle onderskeie aanbevelings vir regeringsbeleid. Jou voorgeskrewe handboek bespreek laasgenoemde volledig. Die verskillende handelsteorieë is die volgende tema. 2.7.2
Verskillende handelsteorieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 6, Bladsye 162-183. Die verskillende metodes word in jou voorgeskrewe handboek verduidelik en kortliks in Tabel 2.1 hieronder opgesom.
Bladsy 54
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
Tipe handelsteorie
Beskrywing
Belangrik
Merkantilisme
Hoof beginsel: Dit is in ʼn land se
Jy moet die gedeelte volledig
Bestudeer Hill (2014):
beste belang om ʼn handelsurplus
kan bespreek; neem kennis
te handhaaf, d.w.s., om meer uit,
van die voorbeelde in jou
as in, te voer. Merkantilisme
voorgeskrewe handboek.
Bladsye 162-163
beveel regeringsintervensie aan om ʼn surplus in die handelsbalans te bereik. Absolute voordeel
ʼn Land het absolute voordeel in
Jy moet die gedeelte volledig
Bestudeer Hill (2014):
die produksie van ʼn produk
kan bespreek; neem kennis
Bladsye 163-166
wanneer dit meer effektief as in ʼn
van die voorbeelde in jou
ander land geproduseer word.
voorgeskrewe handboek.
Volgens Smith moet lande
Bestudeer Figuur 6.1 en
spesialiseer in die produksie van
Tabel 6.1 ook deeglik.
goedere waarin hulle ʼn absolute voordeel het, en dán die goedere verruil vir goedere in ander lande geproduseer. Vergelykende
Volgens Ricardo se teorie is dit
Jy moet die gedeelte volledig
voordeel
sinvol dat ʼn land spesialiseer in
kan bespreek; neem kennis
Bestudeer Hill (2014): Bladsye 166-174
die produksie van goedere waarin van die voorbeelde in jou hulle ʼn absolute voordeel het, en
voorgeskrewe handboek.
dat hulle die goedere wat hul
Ondersoek Figuur 6.2 tot
minder effektief produseer,
Figuur 6.4, asook Tabel 6.2
invoer, al beteken dit dat hulle
deeglik.
goedere van ander lande koop wat hulle self meer effektief kan produseer. Die volgende word hier slegs gelys, maar moet volledig bespreek kan word: Voordeel van handel Kwalifikasies en aannames Uitbrei van Ricardian-model
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 55
GIM307 Internasionale Bestuur
Heckscher-Ohlinteorie Bestudeer Hill (2014): Bladsye 174-175
Die teorie van Eli Heckscher
Jy moet die gedeelte volledig
en Bertil Ohlin het ʼn ander
kan bespreek; neem kennis
uitleg van vergelykende
van die voorbeelde in jou
voordeel. Hulle voer aan dat
voorgeskrewe handboek.
vergelykende voordeel ontstaan as gevolg van die verskille in nasionale faktorkenkings, oftewel, die omvang waartoe ʼn land met hulpbronne soos land, arbeid en kapitaal, bevoeg is. Leontief-paradoks Leontief redeneer dat, aangesien Amerika relatief oorvloed kapitaal het teenoor ander lande, sal
Jy moet die gedeelte volledig kan bespreek; neem kennis van die voorbeelde in jou voorgeskrewe handboek.
Amerika ʼn uitvoerder wees van kapitaal-intensiewe goedere en dan arbeid-intensiewe goedere invoer. Maar sy studie het gewys dat Amerika se uitvoere minder kapitaal-intensief was as die Amerikaanse invoere. Omdat die resultaat ʼn afwyking was van die voorspellings van die teorie, is dit as die Leontief-paradoks bekend. Produklewensiklus-
Raymond Vernon se teorie is
Jy moet die gedeelte volledig
teorie
gebaseer op die waarneming dat,
kan bespreek; neem kennis
vir die grootste deel van die 20ste
van die voorbeelde in jou
eeu, ʼn groot gedeelte van die
voorgeskrewe handboek.
wêreld se nuwe produkte deur
Ondersoek Figuur 6.5
Amerikaanse firmas ontwikkel
deeglik.
Bestudeer Hill (2014): Bladsye 175-177
word en dan ook daar eerste verkoop word. Hy verduidelik dat die welvaart en grootte van die
Bladsy 56
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur
Amerikaanse markte die firmas ʼn sterk intensief gee om nuwe kliënt-produkte te ontwikkel. Die produklewensiklus-teorie vir die 21ste eeu moet ook volledig bespreek word. Nuwe handelsteorie
Die teorie het in die 1970’s
Jy moet die gedeelte volledig
Bestudeer Hill (2014):
ontstaan toe ʼn aantal ekonome
kan bespreek; neem kennis
uitgelig het dat die vermoë van
van die voorbeelde in jou
firmas om skaalbesparings te
voorgeskrewe handboek.
Bladsye 178-180
bereik, ʼn belangrike impak op internasionale handel het. Skaalbesparings verwys na eenheidskostevermindering geassosieer met ʼn grootskaalse uitset. Die volgende word hier slegs gelys, maar moet volledig bespreek word: Verhoog produkverskeidenheid en verlaag kostes Skaalbesparings, baanbrekersvoordele en handelspatroon Implikasies van nuwe handelsteorie Nasionale
Michael Porter se werk was
Jy moet die gedeelte volledig
mededingende
aangespoor deur die oortuiging
kan bespreek; neem kennis
voordeel:
dat bestaande teorieë van
van die voorbeelde in jou
Porter se diamant
internasionale handel slegs ʼn
voorgeskrewe handboek.
deel van die storie vertel. Hy wou
Ondersoek Figuur 6.6
verduidelik hoekom ʼn land
deeglik.
Bestudeer Hill (2014): Bladsye 180-183
internasionale sukses in ʼn spesifieke industrie bereik. Hy identifiseer vier eienskappe
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 57
GIM307 Internasionale Bestuur
wat ʼn land se gebied waarbinne plaaslike lande kan kompeteer, kan vorm. Die volgende bevorder die ontstaan van mededingende voordeel: •
Faktorskenkings
•
Vraagtoestande
•
Verwante en ondersteunende industrieë Firmastrategieë, struktuur en
•
wedywering Hoewel bostaande slegs gelys word, moet elkeen ook bespreek word. Die evaluering van Porter se teorie moet ook volledig bespreek word. Tabel 2.2: Verskillende handelsteorieë (Hill, 2014: 162-183) Politieke ideologieë vorm die grondslag van die volgende tema, gevolg deur die ekonomiese integrasie in verskillende areas. 2.8
Politieke ideologieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, bladsye 235-238. Die drie tipes ideologieë wat hier bespreek word, is die radikale siening, die vryemarksiening en pragmatiese nasionalisme. Politieke ideologieë teenoor direkte buitelandse belegging het gewissel tussen die dogmatiese radikale siening tot die vryemarksiening. Tussen dié twee sienings is die pragmatiese nasionalisme-benadering. Elkeen van laasgenoemde word hieronder slegs kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek bied addisionele inligting en voorbeelde wat ook belangrik is. 2.8.1
Radikale siening
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsy 235.
Bladsy 58
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Radikale skrywers voer aan dat die multinasionale maatskappy ʼn instrument van imperialistiese dominansie is. Hulle beskou die multinasionale maatskappy as ʼn hulpmiddel vir die ontginning van gasheerlande tot die eksklusiewe voordeel van hul kapitaalimperialistiese tuisland. Hulle glo dat multinasionale maatskappye wins van die gasheerland onttrek en dan na hul eie tuisland terugneem, en dan niks van waarde aan die gasheerland terug gee nie. Vanaf 1945 tot in die laat 1980’s was die radikale siening baie invloedryk in die wêreldekonomie, maar sedert die vroeë 1990’s het dié siening begin afneem. Drie redes hiervoor: •
Ineenstorting van kommunisme in Oos-Europa.
•
Algemeen beroerde ekonomiese prestasie van lande wat die radikale siening gevolg het, en groeiende oortuiging dat direkte buitelandse belegging ʼn belangrike bron van tegnologie en werkskepping is, asook ekonomiese groei kan stimuleer.
•
Sterk ekonomiese prestasie van die ontwikkelende lande wat kapitalisme, eerder as die radikale siening, gevolg het.
2.8.2
Vryemarksiening
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsye 235-236. Die intellektuele basis vir hierdie beskouing is versterk deur die internalisering van direkte buitelandse belegging te verduidelik. Die vryemarksiening glo dat internasionale produksie tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Lande moet spesialiseer in die produksie van daardie goedere en dienste wat hulle self meer effektief kan produseer. Binne hierdie raamwerk is die multinasionale maatskappy ʼn instrument vir die verspreiding van goedere en dienste tot die mees effektiewe ligging regoor die wêreld. Op hierdie wyse verhoog die multinasionale maatskappye se direkte buitelandse belegging die totale doeltreffendheid van die wêreldekonomie. 2.8.3
Pragmatiese nasionalisme
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsy 236. In praktyk het baie lande nie die radikale óf vryemarksiening gevolg nie, maar eerder die pragmatiese nasionalisme-beleid. Laasgenoemde voer aan dat direkte buitelandse belegging sowel voordele, as koste, inhou. Direkte buitelandse belegging kan ʼn gasheerland bevoordeel deur kapitaal, vaardighede, tegnologie en werkskepping te bied, maar hierdie voordele kom teen ʼn spesifieke koste. Wanneer ʼn buitelandse onderneming, eerder as ʼn plaaslike onderneming, die produkte produseer, gaan die winste vir daardie belegging
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 59
GIM307 Internasionale Bestuur oorsee. Baie lande is ook besorgd dat ʼn buitelandse vervaardigingsfabriek komponente van sy tuisland sal invoer, wat weer negatiewe implikasies vir die gasheerland se betalingsbalans meebring. 2.8.4
Verskuiwing van ideologieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 8, Bladsye 236-238. Die afgelope jare het gelei tot ʼn afname in die aantal lande wat die radikale siening gevolg het. Hoewel min lande die ware vryemarkbeleid gevolg het, het ʼn toenemende aantal lande na die vryemark-punt van die spektrum begin beweeg en het ook hulle buitelandse beleggingsregime geliberaliseer. Dit sluit lande in wat die radikale siening gevolg het en ook, verskeie lande wat tot op hede as pragmatiese nasionaliste teenoor direkte buitelandse belegging, beskou is. Een van die resultate was die volumetoename van direkte buitelandse belegging/s wêreldwyd, naamlik dubbeld die groeikoers van wêreldhandel. Nog ʼn resultaat was die toename in die volume van direkte buitelandse belegging/s, gerig op lande wat onlangs hulle direkte buitelandse beleggingsregime geliberaliseer het. 2.9
Ekonomiese integrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 256-257. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 255-256 in jou voorgeskrewe handboek: VSAMeksiko handelsbetrekkinge na 20 jaar van NAFTA: Is daar ʼn donker kant aan vryhandel? Die tema kyk na die argument vir streeksekonomiese integrasie deur die vestiging van handelsblokke soos die Europese Unie (EU) en Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms. Streeksekonomiese integrasie word beskou as ʼn ooreenkoms tussen lande binne ʼn bepaalde geografiese streek om tarief- en nie-tariefbeperkinge vir die vryvloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen elke land, te verminder en verwyder. Met hierdie inligting as agtergrond, ondersoek die tema die ekonomiese en politieke debat rondom streeksekonomiese integrasie. Daar word spesifiek gekyk na die ekonomiese en politieke voordeel en koste van integrasie, vordering van wêreldwye streeksintegrasie word hersien, en die belangrike implikasies van streeksekonomiese integrasie vir die praktyk van internasionale sake word beskou. Eerstens, die vlakke van integrasie: 2.9.1
Dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 257-259.
Bladsy 60
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Verskeie vlakke van ekonomiese integrasie is teoreties moontlik: Van die mins tot mees geïntegreerde, naamlik ʼn vryhandelsgebied, ʼn doeane-unie, ʼn algemene mark, ʼn ekonomiese unie en laastens, ʼn volledige politieke unie. Sien ook Figuur 9.1. •
In ʼn vryhandelsgebied word alle handelsversperrings van goedere en dienste tussen lidlande opgehef. ʼn Voorbeeld van ʼn volgehoue vryhandelsgebied is die Europese vryhandelsvereniging.
•
Die doeane-unie elimineer handelsversperrings tussen lidlande en handhaaf ʼn algemene eksterne handelsbeleid.
•
ʼn Algemene mark het geen handelsversperrings tussen lidlande nie; dit sluit ʼn algemene eksterne handelsbeleid in en laat toe dat produksiefaktore vrylik tussen lidlande kan beweeg.
•
Soos die algemene mark, sluit die ekonomiese unie ʼn vry vloei van produksiefaktore tussen lidlande in, asook die handhawing van ʼn algemene eksterne handelsbeleid. Voorts vereis dit ʼn algemene geldeenheid, harmonisering van lede se belastingskoerse, ʼn algemene monetêre, sowel as fiskale, beleid.
•
Die verskuiwing na ʼn ekonomiese unie bring die kwessie van hoe om die koördineringsburokrasie verantwoordelik aan die inwoners van lidlande te maak, na vore. Die antwoord lê in ʼn politieke unie wat deur ʼn sentrale politieke stelsel die ekonomiese, sosiale en buitelandse beleid van lidlande koördineer.
Elkeen van bogenoemde vlakke word slegs kortliks bespreek. Jou voorgeskrewe handboek gee ʼn volledige bespreking van elkeen. 2.9.2
Streeksintegrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 259-261. Die idee rondom streeksintegrasie is ekonomies, sowel as polities, en word deur baie groepe binne ʼn land nie geredelik aanvaar nie; dit verklaar hoekom sommige lande onwillig of huiwerig is om streeksekonomiese integrasie te probeer. Hierdie gedeelte ondersoek die ekonomiese en politieke argumente vir, en téén, integrasie. Ekonomiese argument vir integrasie Die ekonomiese debat vir integrasie is eenvoudig. Daar is reeds ondersoek hoe die ekonomiese teorie van internasionale handel voorspel hoe vryhandel meebring dat lande sal spesialiseer in die produksie van goedere en dienste wat hulle mees effektief kan produseer. Die resultaat is groter wêreldproduksie, wat moontlik sal wees met handelsbeperkings. Uit
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 61
GIM307 Internasionale Bestuur wat reeds in die eenheid geleer is, kan streeksintegrasie gesien word as die poging om addisionele winste te verkry van die vryhandel en belegging tussen lande, buiten dié beskikbaar onder globale ooreenkomste soos die WHO. Dis makliker om ʼn vryhandels- en beleggingsregime te vestig tussen ʼn beperkte aantal van die aangrensende lande buite die wêreldgemeenskap. Koördinering en beleidsharmonisering-probleme is grootliks ʼn funksie van die aantal lande wat ʼn ooreenkoms nastreef. Hoe groter die getal lande betrokke, hoe meer perspektiewe moet versoen word, en hoe moeiliker is dit om ʼn ooreenkoms te bereik. Dus, pogings tot streeksekonomiese integrasie word gemotiveer deur ʼn begeerte om winste van vryhandel en belegging te ontgin. Politieke argument vir integrasie Die politieke debat vír streeksekonomiese integrasie het grootliks opgedoem in verskeie pogings om vryhandelsgebiede, doeane-unies ensomeer te vestig. Die verbintenis van aangrensende ekonomieë, en om hulle toenemend interafhanklik te maak van mekaar, skep intensiewe vir politieke samewerking tussen aangrensende state en die potensiaal om geweld te verminder. Bykomend, deur die groepering van hul ekonomieë, kan lande hul politieke gravitasie in die wêreld bevorder. 2.9.3
Argument teen streeksintegrasie
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 260-261. Die afgelope paar jaar tot nou, was daar die debat ten gunste van die streeksvryhandelsooreenkoms, maar ekonome is bekommerd dat die voordele vir streeksekonomiese integrasie oorbeklemtoon word, terwyl die kostes soms geïgnoreer word. Hulle wys daarop dat die voordele van streeksintegrasie bepaal word deur die omvang van handelskepping, in teenstelling met handelswegkering . Handelskepping vind plaas wanneer hoëkoste plaaslike produseerders vervang word deur laekoste produseerders binne die vryhandelsgebied. Dit kom ook voor wanneer hoëkoste eksterne produseerders vervang word deur laekoste eksterne produseerders binne die vryhandelsgebied. Handelswegkering vind plaas wanneer laekoste eksterne verskaffers vervang word deur hoëkoste verskaffers in die vryhandelsgebied. ʼn Streeksvryhandelsooreenkoms sal die wêreld slegs bevoordeel as die totaal van handel wat geskep word, die totaal wat dit wegkeer, oorskry. Die ekonomiese en politieke debatte vir integrasie, sowel as dié teen integrasie, word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Maak seker dat jy albei beskouings van streeksintegrasie ken en verstaan.
Bladsy 62
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur 2.9.4
Streeksekonomiese integrasie in Europa
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 261-271. In Europa is daar twee handelsblokke, naamlik die Europese Unie (EU) en die Europese vryhandelsvereniging (EFTA). Die Europese Unie is die belangrikste een, nie net in lidmaatskapsgetalle nie (die EU het 27 lidlande teenoor die EFTA se 4), maar ook betreffende sy ontluikende ekonomiese en politieke supermag, vergelykbaar met dié van Amerika. Gevolglik fokus dié gedeelte slegs op die EU. Evolusie van die EU Die EU is die produk van twee politieke faktore; eerstens, die verwoesting van Wes-Europa tydens twee wêreldoorloë en die begeerte vir volhoubare vrede en, tweedens, die Europese nasies se strewe om hulleself midde in die wêreld se politieke en ekonomiese arena te handhaaf. Bykomend was baie Europeërs bewus van die potensiële ekonomiese voordele van nabye ekonomiese integrasie van al die betrokke lande. Die res van die evolusie van die EU word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Kaart 9.1 in jou handboek dui die lidstate van die EU aan, soos in 2012. Politieke struktuur van die EU Die ekonomiese beleide van die EU word geformuleer en geïmplementeer deur ʼn komplekse en steeds ontwikkelende politieke struktuur. Die vier instellings in die struktuur bestaan uit die Europese kommissie, die raad van die EU, die Europese parlement en die hof van justisie. Europese kommissie Die kommissie is verantwoordelik vir die opstel van die EU-wetgewing, die implementering daarvan en die nakoming van EU-wette deur lidstate. Raad van die EU Die raad verteenwoordig die belange van die lidstate en is die onomwonde beheeroutoriteit binne die EU. Wetgewing van die kommissie word slegs EU-wet wanneer hierdie raad daartoe toestem. Europese parlement Daar is 754 lede behorende tot die parlement sedert 2012 en hulle word direk deur die bevolking in die lidstate verkies. Die parlement is hoofsaaklik ʼn raadgewende, eerder as ʼn wetgewende, liggaam en voer debat oor wetgewing soos voorgestel deur die kommissie of oor sake wat deur die raad aangestuur is.
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 63
GIM307 Internasionale Bestuur Hof van justisie Die hof, bestaande uit ʼn regter van elke land, is die hoogste appèlhof vir EU-regskwessies. Die regters moet as onafhanklike amptenare optree, eerder as verteenwoordigers van nasionale belange. Enkel-Europese wet Die wet het sy ontstaan gehad uit frustrasie onder lede van die gemeenskap omdat daar nie gedoen is wat belowe is nie. Teen die 1980’s was dit duidelik dat die Europese kommissie nie sy doelwitte nagekom het om versperrings te verwyder vir die vry vloei van handel nie, of om belegging tussen lidlande en die wye reeks tegniese en regstandaarde vir sakedoen, te harmoniseer nie. Doelwitte van die wet, asook die impak daarvan, word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Vestiging van die euro In Februarie 1992 het lede die Maastricht-verdrag onderteken wat hul verplig het om ʼn algemene geldeenheid teen 1 Januarie 1999 aan te neem. Die euro word tans deur 17 van die 27 EU-lidstate gebruik; hierdie 17 state is deel van die eurosone. Deur die aanneem van die euro het die EU die tweede mees wydverhandelbare geldeenheid in die wêreld geskep, naas die Amerikaanse dollar. Voordele van die euro Europeërs het besluit om ʼn enkele geldeenheid in die EU te vestig vir die volgende redes: •
Hulle glo dat sake-instellings en individue aansienlik bespaar deur net van een geldeenheid gebruik te maak.
•
Die gebruik van een algemene geldeenheid vergemaklik prysvergelyking in Europa.
•
As gevolg van laer pryse moes Europese produsente maniere vind om produksiekoste te verlaag en om hulle winsmarges te handhaaf.
•
Die bekendstelling van die algemene geldeenheid het tot die ontwikkeling van die hoogs likiede pan-Europese kapitaalmark gelei.
•
Die ontwikkeling van die pan-Europese euro-gedomineerde kapitaalmark verhoog die reeks oop beleggingsopsies vir individue, sowel as instellings.
Dit is ook belangrik dat jy in jou voorgeskrewe handboek nalees oor die koste van die euro, sowel as die euro-ervaring.
Bladsy 64
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Uitbreiding van die EU Die EU moes die afgelope paar jaar die groot probleem van hul groterwording hanteer. Die uitbreiding van die EU na Oos-Europa kon begin realiseer vanaf die ineenstorting van kommunisme teen die einde van die 1980’s. Teen die einde van die 1990’s het 13 lande reeds aansoek gedoen om ook deel te word van die EU. Om vir EU-lidmaatskap te kwalifiseer, moet die aansoekers hulle staatsbates privatiseer, hulle markte dereguleer, industrieë herstruktureer en ook hulle inflasie beheer. Die komplekse EU-wette moet voorts in hulle stelsels geïnkorporeer word, stabiele demokratiese owerhede gevestig word en menseregte gerespekteer word. Hoewel die streeksekonomiese integrasie in Europa hierbo slegs kortliks bespreek word, is daar ʼn deurgrondige bespreking in jou voorgeskrewe handboek. 2.9.5
Streeksekonomiese integrasie in Amerika
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 272-277. Geen ander poging tot streeksekonomiese integrasie vertoon beter as die sukses van die EU nie, maar die mees suksesvolle integrasie in Noord-Amerika is dié van die NoordAmerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA). Daar is ook ander handelsblokke in Amerika, sien Kaart 9.2. Nog twee ooreenkomste van belang, is dié van Mercosur en die Andean-gemeenskap. Die Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA) Amerikaanse en Kanadese owerhede het in 1988 op ʼn vryhandelsooreenkoms besluit wat op 1 Januarie 1989 in werking gestel is. Die doel van die ooreenkoms was om alle bilaterale en tariefshandel tussen Amerika en Kanada teen 1998 te elimineer. Die proses is in 1991 verder gevoer met gesprekke tussen Amerika, Kanada en Meksiko om ʼn NoordAmerikaanse vryhandelsooreenkoms vir die drie lande te vestig. Die gesprekke is in Augustus 1992 voltrek met ʼn beginselsooreenkoms en die volgende jaar is die ooreenkoms deur al drie lande se owerhede bekragtig en op 1 Januarie 1994 as wet uitgevaardig. NAFTA se inhoud sluit in: •
Afskaffing van tariewe teen 2004 op 99% van goedere verhandel tussen Meksiko, Kanada en Amerika.
•
Verwydering teen 2000 van die meerderheid versperrings op oorgrensverkeer van dienste wat, byvoorbeeld, finansiële instellings onbeperkte toegang tot die Meksikaanse mark toelaat.
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 65
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Beskerming van intellektuele eiendomsreg.
•
Verwydering van die meerderheid beperkings op direkte buitelandse belegging tussen die drie lande, hoewel spesiale behandeling (beskerming) aan die Meksikaanse energie- en spoorwegindustrieë verleen word.
•
Toepassing van nasionale omgewingstandaarde, mits dié standaarde wetenskaplik gefundeer is.
•
Ontstaan van twee kommissies met mag om boetes te hef en handelsvoorregte te verwyder wanneer omgewingstandaarde of wetgewing rakende gesondheid, veiligheid, minimum lone of kinderarbeid geïgnoreer word.
Debat vir NAFTA NAFTA-voorstanders voer aan dat die vryhandelsgebied beskou moet word as ʼn geleentheid om ʼn groter en meer doeltreffende produktiewe basis vir die hele streek te skep. Debat teen NAFTA NAFTA-teenstanders glo dat die bekragtiging van NAFTA ʼn massa-werksuitvloei vanuit Amerika en Kanada na Meksiko sal aktiveer, omdat werkgewers die laer Meksikaanse lone en hulle minder streng omgewings- en arbeidswette sal wil benut. Resultaat van NAFTA Studies toon in die algemeen dat die algehele NAFTA-impak klein, dog beduidend positief was. Vanaf 1993 tot 2005 het handel tussen NAFTA-lede met 250% toegeneem. Kanada en Meksiko figureer nou tussen die top drie Amerikaanse handelsvennote. Laasgenoemde bevestig dat die ekonomieë van die drie NAFTA-lande meer geïntegreerd geword het. Een van die belangrikste impakte van NAFTA was nie ekonomies nie, maar polities. Baie waarnemers gee NAFTA die krediet vir hulle hulp om die agtergrond vir toenemende politieke stabiliteit in Meksiko te skep. Uitbreiding Een van die probleme van NAFTA is hulle uitbreiding of gebiedstoename. ʼn Aantal ander Latyns-Amerikaanse lande het aangedui dat hulle ook by NAFTA sal aansluit. Hieroor neem die regerings van Kanada, sowel as Amerika, ʼn wag-en-kyk-houding in met die meeste van laasgenoemde lande. NAFTA is hier slegs kortliks bespreek; jou handboek bespreek bogenoemde vollediger en gee ook voorbeelde.
Bladsy 66
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Die Andean-gemeenskap Bolivië, Chili, Ecuador, Colombië en Peru het in 1969 die Andean-ooreenkoms onderteken. Die Andean-gemeenskap was grootliks op die EU-model gebaseer, maar was baie minder suksesvol om sy gestelde doelwitte te bereik. Integrasiestappe, wat in 1969 begin het, het ingesluit ʼn interne tariefverminderingsprogram, ʼn algemene eksterne tarief, ʼn vervoer- en algemene industriële beleid, asook ʼn spesiale konsessie vir die kleinste lede, naamlik Bolivië en Ecuador. Gedurende die 1980’s was die Andean-ooreenkoms minder suksesvol, maar het vanaf die laat 1980’s begin verbeter. Na jare van ekonomiese afname het die regerings van Latyns-Amerika begin om ʼn vryemark-ekonomiese beleid aan te neem. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die verloop van die Andean-ooreekoms vollediger. In Desember 2005 het hulle wel ʼn ooreenkoms met Mercosur onderteken om weer te begin onderhandel vir die skep van ʼn vryhandelsgebied tussen die twee handelsblokke. Laat in 2006 het Venezuela egter aan die Andean-gemeenskap onttrek as deel van ʼn poging om by Mercosur aan te sluit. Mercosur Mercosur het in 1988 as ʼn vryhandelsooreenkoms tussen Brasilië en Argentinië ontstaan. Die skamele vermindering in tariewe en kwotas as ʼn uitvloeisel van die ooreenkoms het bygedra tot ʼn 80%-toename tussen die twee lande in die laat 1980’s. Hierdie sukses het gelei tot ʼn gebiedsuitbreiding in Maart 1990 met die insluiting van Paraguay en Uruguay by Mercosur. In 2006 het Venezuela ook deel van die ooreenkoms geword. Debatte vir en teen Mercosur, sowel as hulle struikelblokke en vordering, word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Sentraal-Amerikaanse algemene mark & Sentraal-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms CAFTA & CARICOM Twee ander handelsooreenkomste in Amerika het nie veel vordering gemaak nie. In die vroeë 1960’s het Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras en Nicaragua geprobeer om die Sentraal-Amerikaanse algemene mark te vestig. Dit het in 1969 ineengestort tydens die uitbreek van ʼn oorlog tussen Honduras en El Salvador, as gevolg van wedstrydoproerigheid tussen die twee lande se sokkerspanne. Sedertdien het die lidlande geprobeer om die ooreenkoms weer te hernu. Die voorgestelde algemene mark het in 2003 ʼn hupstoot gekry toe Amerika aandui dat hulle dalk sou toetree tot die bilaterale vryhandelsonderhandelinge met die groep. Laasgenoemde staan as die SentraalAmerikaanse vryhandelsooreenkoms (CAFTA) bekend. Die doelwit was om handelversperrings vir die meeste goedere en dienste tussen Amerika en dié ses lande te verminder. ʼn Doeane-unie moes in 1991 tussen die Engelssprekende Karibiese lande , Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 67
GIM307 Internasionale Bestuur onder die beskerming van die Karibiese gemeenskap, geskep word. Dit is in 1973 geskep en word na verwys as CARICOM. Maar dit het aanhoudend misluk om te vorder tot suksesvolle ekonomiese integrasie. ʼn Formele verbintenis met ekonomiese en monetêre unies is in 1984 deur CARICOM se lidlande gesluit, maar sedertdien is steeds min vordering gemaak. In Oktober 1991 het die CARICOM-regering misluk om vir ʼn derde opeenvolgende keer ʼn sperdatum te haal om ʼn algemene eksterne tarief te vestig. Ten spyte hiervan, het CARICOM tot 15 lede uitgebrei teen 2005. Vroeg in 2006 het ses CARICOM-lande die Karibiese enkelmark en ekonomie (CSME) gestig. Dis op die EU-enkelmark gebaseer; die doel van CSME is om handelsversperrings te verlaag en makro-ekonomiese en monetêre beleide tussen lidlande te harmoniseer. Vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) In Desember 1984 is ʼn vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) tydens ʼn hemisfeerwye beraad van Amerika voorgestel. Dit het meer as drie jaar geduur vir die gesprekvoering om te begin. Teen 1998 het 34 hoofde van nasies na Santiago, Chili, vir die tweede beraad gereis, waar besluit is om die FTAA teen 1 Januarie 2005 te vestig. Dit het egter nie gebeur nie en gevolglik is die FTAA steeds ʼn onvoltooide werk. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die FTAA-vordering meer volledig. Soos genoem, moet jy deur jou voorgeskrewe handboek werk om te verseker jy verstaan die verskeie handelsblokke. Die volgende gedeelte behandel streeksekonomiese integrasie in ander lande. 2.9.6
Streeksekonomiese integrasie in ander lande
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 9, Bladsye 277-280. Verskeie pogings tot streeksekonomiese integrasie in Asië en Afrika is al probeer. In hierdie gedeelte beskou ons die Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande, Asië-Pasifiese ekonomiese samewerking (APEC) en ook die streeks-handelsblokke in Afrika. Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande (ASEAN) Die ASEAN, gestig in 1967, sluit ʼn aantal lande in wat nuut aangesluit het (jou handboek verstrek die lande). Die lande skep ʼn streeksgroepering van 500 miljoen mense met ʼn gekombineerde BBP van $740 biljoen, sien Kaart 9.3. Die basiese doelwitte van die ASEAN is om meer vryhandel tussen lidlande aan te moedig en samewerking in hul industriële beleide te bereik; tot op hede is die vordering egter beperk.
Bladsy 68
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Asië-Pasifiese ekonomiese samewerking (APEC) Ná ʼn voorstel van Australië is die APEC in 1990 gestig en bestaan dit tans uit 21 lidlande, met inbegrip van groot markte soos Amerika, Japan en China, sien Kaart 9.4. Die lande is gesamentlik verantwoordelik vir omtrent 55% van die wêreld se bruto nasionale produk (BNP), 49% van wêreldhandel, asook baie groei in die wêreldekonomieë. Die doel van die APEC is multilaterale samewerking in die toesig oor die ekonomiese groei van die Pasifiese lande, asook die groeiende onafhanklikheid binne die streek. Streekshandelsblokke in Afrika Afrika-lande eksperimenteer al meer as 50 jaar met streekshandelsblokke; daar is nege handelsblokke op die Afrika-kontinent. Baie lande is lede van meer as een groep. Hoewel die aantal handelsgroepe indrukwekkend is, is die vordering tot die vestiging van ʼn betekenisvolle handelsblok maar traag. Die mees onlangse poging om die vryhandelsbeweging in Afrika aan te spoor, is die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC) met Kenia, Uganda en Tanzanië, onder meer, as lidlande. Laasgenoemde drie lande het hulleself daartoe verbind om die handelsblok weer, 24 jaar nadat dit misluk het, bekend te stel. Dié drie lande, met 80 miljoen inwoners, het ten doel om ʼn doeane-unie, streekshof, wetgewende liggaam en, mettertyd, ʼn politieke federasie te skep. Die program sluit in samewerking met immigrasie-, pad- en telekommunikasienetwerke, beleggings- en kapitaalmarkte. Dit is belangrik dat jy die relevante gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deeglik bestudeer en seker maak dat jy al die aspekte van die streeksekonomiese integrasie in Afrika verstaan. 2.10 Samevatting Die eerste belangrike tema in hierdie eenheid is die onderwerp van die tegnologiese omgewing. Daar word, eerstens, onderskeid getref tussen tegnologie en kennis. Kennis is die teoretiese en/of praktiese begrip van ʼn vak soos wiskunde of statistiek. Tegnologie hierteenoor is die toepassing van kennis op ʼn praktiese manier, soos tipies vir industriële en kommersiële gebruik. Die dinamika van kultuur word ook bespreek. Die verskillende tipes tegnologie sluit in informasie- en kommunikasietegnologie, gevorderde vervaardigingstegnologie, voorsieningsketting-bestuur en netbetydslewering, ondernemingsgebruike vir die wêreldwye web (www) en toekomstige tegnologieë. Laastens word die behoefte rakende tegnologiese verandering in ʼn land se tegnologiese omgewing bespreek, naamlik tegnologie en ondernemingstruktuur, tegnologie en industriestruktuur,
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 69
GIM307 Internasionale Bestuur tegnologie, werk en vaardighede, tegnologie en produktiwiteit, tegnologiese verandering en werkstres, met laastens, tele- en tuiswerk. Internasionale handelsteorieë is die tweede tema in die eenheid. ʼn Breë oorsig oor die teorieë word gevolg deur besprekings van merkantilisme, absolute voordeel, vergelykende voordeel, die Heckscher-Ohlin-teorie, produklewensiklus-teorie, die nuwe handelsteorie en die nasionale mededingende voordeel, naamlik Porter se diamant. Elke teorie beskik oor eie fundamentele aspekte en in sommige gevalle oorvleuel van die teorieë mekaar. Die politieke ideologieë uit verskillende oogpunte, naamlik die radikale siening, die vryemarksiening en pragmatiese nasionalisme word bespreek en gevolg deur ʼn bespreking van die verskuiwing van ideologieë. Die laaste tema handel oor ekonomiese integrasie. Eerstens word streeksekonomiese integrasie gedefinieer as die ooreenkoms tussen lande in ʼn geografiese gebied om tarief- en nie-tariefbeperkings vir die vryvloei van goedere, dienste en produksiefaktore tussen die lande te verminder en te verwyder. Die vryhandelsgebied, doeane-unie, algemene mark, ekonomiese en politieke unies bepaal die dinamika en vlakke van ekonomiese integrasie. Amerika en Europa is belangrike rolspelers in streeksekonomiese integrasie, met Europa bekend vir sy handelsblok, die Europese Unie (EU) en die Europese vryhandelsvereniging (EFTA). Die EU staan as kern tot die streeksekonomiese integrasie. In Amerika is die grootste handelsblok die Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (NAFTA), gevolg deur die Andean-gemeenskap, Mercosur, die Sentraal-Amerikaanse algemene mark, die Sentraal-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms (CAFTA), CARICOM en die vryhandelsgebied van Amerika (FTAA). Streeksekonomiese integrasie in Afrika-lande eksperimenteer reeds 50 jaar met streekshandelsblokke. Daar is nege handelsblokke op die Afrika-kontinent met die mees onlangse poging om die vryhandelsbeweging in Afrika aan te spoor, die Oos-Afrika-gemeenskap (EAC). 2.11 Selfevaluering Sommige van die onderstaande aktiwiteite is aan jou voorgeskrewe handboek ontleen en sal jou help om die studie-eenheid te hersien. Daar is nog hersieningsvrae aan die einde van Hoofstukke 6,8 en 9. Vraag 5 Hoe het die verandering in tegnologie tot die globalisering van markte en produksie bygedra? Sou hierdie globalisering van markte en produksie moontlik wees sonder tegnologiese verandering? Lewer jou eie mening. Maak gebruik van gepaste bronverwysings.
Bladsy 70
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur Vraag 6 Merkantilisme word as ʼn bankrotteorie met geen plek in die moderne wêreld nie, beskou. Bespreek. Vraag 7 Die vryemarksiening debatteer dat internasionale produksie tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Bespreek die politieke ideologie vanuit die vergelykende voordeel-perspektief. Vraag 8 NAFTA het verskeie belangrike netto voordele vir Kanadese, Meksikaanse en Amerikaanse ekonomieë meegewerk. Bespreek. 2.12 Selfevalueringsriglyne Vraag 5 Die antwoord word slegs hier kortliks weergegee en jy moet dit prakties met teorie uit jou voorgeskrewe handboek aanvul en van internetbronne gebruik maak. Antwoord Tegnologiese verandering in markte veroorsaak algaande dat daar binnekort nie meer verwys kan word na ʼn eksklusief Amerikaanse, Japannese of Afrika-produk nie. Aangesien daar wêreldwyd markte vorm vir die produsering van ʼn produk (of gedeeltes daarvan) en ʼn produksieproses van een produk in effek tussen/oor verskillende lande kan plaasvind, kan ons begin verwys na ʼn globale produk. Globalisering van markte en produksie sou nie moontlik wees sonder tegnologie nie. Vraag 6 Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking; daar word van jou verwag om hierop uit te brei en jou aangepaste antwoord met die korrekte teorie te staaf. Antwoord Merkantilisme het in die 16de eeu in Engeland ontstaan. Die hoof uitgangspunt was dat goud en silwer die staatmakers van nasionale welvaart en essensieel tot sterk handel was. In daardie era was goud en silwer die handelsgeldeenheid tussen lande. Die hoof beginsel van merkantilisme was dat dit in beste landsbelang was om ʼn handelssurplus te handhaaf en om meer uit, as in, te voer. Merkantilisme ondersteun regeringsintervensie om daardeur ʼn surplus in die handelsbalans te kan bereik. Die teorie
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
Bladsy 71
GIM307 Internasionale Bestuur sien geen rede vir groot handelsvolumes nie en stel eerder beleide voor om uitvoere te maksimaliseer en invoere te verminder. Gevolglik word invoere deur tariewe en kwotas beperk, terwyl uitvoere gesubsidieer word. ʼn Tekortkoming by merkantilisme is dat dit handel as ʼn nul-som-speletjie beskou, met ander woorde, die wins van een land, word die verlies van ʼn ander land. Vraag 7 Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking, daar word van jou verwag om hierop uit te brei en jou aangepaste antwoord met die korrekte teorie te staaf. Maak ook gebruik van addisionele navorsing en bronne. Antwoord Die intellektuele saak vir hierdie siening word versterk deur internalisering; brei meer uit oor direkte buitelandse belegging. Die vryemarksiening argumenteer dat internasionale produksie tussen lande versprei moet word volgens die teorie van vergelykende voordeel. Lande moet spesialiseer in die produksie van goedere en dienste wat hulle meer effektief as ander kan produseer. Binne hierdie raamwerk is die multinasionale maatskappy ʼn instrument vir die verspreiding van goedere en dienste tot die mees effektiewe ligging in die wêreld. Op dié wyse verhoog die multinasionale maatskappye se direkte buitelandse beleggings die totale doeltreffendheid van die wêreldekonomie. Volgens Ricardo se teorie van vergelykende voordeel is dit sinvol dat ʼn land spesialiseer in die produsering van goedere waarin hulle ʼn absolute voordeel het, en hierteenoor, die goedere wat hulle minder effektief produseer, weer van ʼn ander land af sal invoer, selfs al beteken dit dat hulle goedere van ander lande inkoop wat laasgenoemde weer meer effektief kan produseer. Vraag 8 Onderstaande antwoord vorm deel van die bespreking. Werk deeglik deur jou handboek om die voordele te kan bespreek. Gee ook jou mening oor die handelsblok en of dit effektief is. Antwoord Amerikaanse en Kanadese owerhede het in 1988 ʼn vryhandelsooreenkoms gesluit wat op 1 Januarie 1989 in werking gestel is. Die doel van die ooreenkoms was om alle tarief- en bilaterale handel tussen Amerika en Kanada teen 1998 te elimineer. In 1991 volg samesprekings hieroor tussen Amerika, Kanada en Meksiko om ʼn Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms vir die drie lande te sluit. Die gesprekke loop in Augustus 1992 ten
Bladsy 72
Studie-eenheid 2: Tegnologiese, beleggings- en handelsomgewing
GIM307 Internasionale Bestuur einde met ʼn ooreenkoms in beginsel. Die volgende jaar is die ooreenkoms deur al drie lande se owerhede bekragtig en as wetgewing op 1 Januarie 1994 aanvaar. Inhoud van NAFTA sluit in: •
Afskaffing van tariewe op 99% van goedere verhandel tussen Meksiko, Kanada en Amerika teen 2004.
•
Verwydering van die meeste versperrings op oorgrens vloei van dienste teen 2000, wat finansiële instellings, byvoorbeeld, onbeperkte toegang tot die Meksikaanse mark verleen.
•
Beskerming van intellektuele eiendomsreg.
•
Verwydering van die meeste beperkings op direkte buitelandse beleggings tussen die drie lande, hoewel spesiale behandeling (beskerming) aan die Meksikaanse energie- en spoorwegindustrieë verleen sou word.
•
Toepassing van nasionale omgewingstandaarde, op voorwaarde dat sulke standaarde wetenskaplik gefundeer is.
•
Ontstaan van twee kommissies met die outoriteit om boetes te hef en handelsvoorregte op te skort wanneer omgewingstandaarde of wetgewing rakende gesondheid en veiligheid, minimum lone of kinderarbeid, geïgnoreer word.
Bladsy 73
GIM307 Internasionale Bestuur Notas
Bladsy 74
GIM307 Internasionale Bestuur
STUDIE-EENHEID 3: GLOBALE MONETÊRE STELSEL
3.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 3 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •
Buitelandse valutamarkte
•
Internasionale monetêre stelsels
•
Internasionale kapitaalmarkte
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
Die funksies van buitelandse valutamarkte en lokowisselkoerse te beskryf.
•
Die rol wat vooruitwisselkoerse in die versekering teen buitelandse valuta speel, se risiko’s te herken.
•
Die verskillende teorieë oor hoe valuta se wisselkoerse bepaal word, asook hul relatiewe meriete, te verstaan.
•
Die meriete van die verskillende benaderings tot wisselkoersvoorspellings te identifiseer.
•
Verskille rondom vertolking, transaksie en ekonomiese blootstelling, asook bestuurders se pogings om blootstellings individueel te bestuur, te vergelyk en te kontrasteer.
•
Die historiese ontwikkeling van die moderne globale monetêre stelsel te beskryf.
•
Die rol van die Wêreldbank en die IMF in die internasionale monetêre stelsel te verduidelik.
•
Die verskille tussen ʼn vaste en ʼn swewende wisselkoersstelsel te vergelyk en te kontrasteer.
•
Wisselkoersbeleide in wêreldpraktyk vandag te identifiseer, asook hoekom lande verskillende wisselkoersbeleide aanneem, te verklaar.
•
Die debat oor die rol van die IMF in die bestuur van finansiële krisisse te verstaan.
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 75
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Die implikasies van die globale monetêre stelsel vir valutabestuur en sakestrategie te verduidelik.
•
Die voordele van die globale kapitaalmark te beskryf.
•
Te identifiseer hoekom die globale kapitaalmark so vinnig groei.
•
Risiko’s geassosieer met die globalisering van kapitaalmarkte te verstaan.
•
Voordele en risiko’s geassosieer met die Euro-valutamark, die globale effektemark en die globale aandelemark, te vergelyk en te kontrasteer.
• 3.2
Te verstaan hoe buitelandse valutarisiko’s die koste van kapitaal affekteer. Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education. Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid: Afdeling IV Hoofstuk 10, bladsye 295-315. Hoofstuk 11, bladsye 323-343. Hoofstuk 12, bladsye 351-367. 3.3
Verrykende bronne
Nie van toepassing. 3.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker jy verstaan die volgende terme: Sleutelwoord
Omskrywing
Buitelandse
Dis die mark vir die omsetting van die geldeenheid van een land
valutamark
na die geldeenheid van ʼn ander land.
Wisselkoers
Dis die koers waarteen een geldeenheid in ʼn ander geldeenheid omgesit word.
Buitelandse
Dis die nadelige gevolge van onvoorspelbare veranderings in
valutarisiko
wisselkoerse.
Bladsy 76
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur
Valutaspekulasie
Dit behels die korttermynbeweging van fondse van een geldeenheid na ʼn ander geldeenheid, in die hoop om profyt te verdien deur die fluktuasie in wisselkoerse.
Lokowisselkoers
Dis die koers waarteen ʼn buitelandse valutahandelaar een geldeenheid na ʼn ander geldeenheid op ʼn spesifieke dag omsit.
Vooruitvalutaruiling
Dit vind plaas wanneer twee partye instem om valuta te ruil en ʼn transaksie uit te voer op ʼn spesifieke tydstip of dag in die toekoms.
Vooruitwisselkoers
Wisselkoerse bepalend op toekomstige transaksies.
Valutaruiltransaksie
Dis die gesamentlike aankoop en verkoop van ʼn gegewe totaal van buitelandse valuta vir twee verskillende waardedatums.
Internasionale
Dit verwys na institusionele reëls wat wisselkoerse beheer en rig.
monetêre stelsel Swewende
Wanneer buitelandse valutamarkte die relatiewe waarde van die
wisselkoers
geldeenheid bepaal.
Vasgepende
Dit beteken dat die waarde van die geldeenheid vas is, relatief tot
wisselkoers
ʼn ander geldeenheid.
Vaste wisselkoers
Waar die waardes van ʼn stel valuta vas is teenoor mekaar teen ʼn ooreengekome wisselkoers.
Geldeenheidkrisis
Dit vind plaas wanneer daar ʼn spekulatiewe aanval is op die ruilwaarde van ʼn geldeenheid. Laasgenoemde lei tot ʼn skerp afname in die waarde van die geldeenheid, of dit forseer maghebbendes om groot volumes van hul internasionale valutareserwes uit te gee en daarná hul rentekoerse te verhoog om die heersende wisselkoers te beskerm.
Bankkrisis
Dit verwys na die vertrouensverlies in ʼn bankstelsel wat daartoe lei dat individue en maatskappye hulle geld vinnig uit daardie bank onttrek.
Buitelandse
Dis ʼn situasie waartydens ʼn land nie sy buitelandse
skuldkrisis
skuldverantwoordelikhede kan nakom nie, hetsy privaatsektor- of owerheidskuld.
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 77
GIM307 Internasionale Bestuur
Euro-valuta
Euro-valuta is enige geldeenheid wat buite die grense van jou eie land gebank word.
Buitelandse effekte
Dit word buite die leners se land verkoop en gedenomineer in die geldeenheid van die land waarin dit uitgereik word.
Euro-effekte
Dit word gewoonlik deur ʼn internasionale sindikaat van banke onderskryf en in ánder lande geplaas as dié waarin die geldeenheid se effekte gedenomineer is.
3.5
Inleiding
Die drie hoof temas wat in die studie-eenheid bespreek word, is buitelandse valutamarkte, internasionale monetêre stelsels en laastens, internasionale kapitaalmarkte. Die eerste tema, buitelandse valutamarkte, bespreek die funksies van buitelandse valutamarkte, gevolg deur ʼn ontleding van die aard van die buitelandse valutamark en die ekonomiese teorieë waarvolgens wisselkoerse bepaal word. Wisselkoers-vooruitskatting en hoe valuta-omsetting gebeur, sluit die eerste tema af. Die internasionale monetêre stelsel gee agtergrond oor hoe die stelsel ontstaan het. Die eerste afdeling wat bespreek word, is die ontstaan van die goudstandaard, gevolg deur die vestiging van die Bretton Woods-stelsel. Die ineenstorting van die vaste wisselkoersstelsel is van belang en word behandel. Die swewende wisselkoersregime word belig, gevolg deur ʼn bespreking oor die debat vír swewende, sowel as vir vaste wisselkoerse. Wisselkoerse in die praktyk en die IMF-krisisbestuur vorm die laaste twee afdelings onder die voorlaaste tema. Die laaste tema in die studie-eenheid hanteer internasionale kapitaalmarkte. Eerstens word die voordele van die kapitaalmark bespreek, gevolg deur ʼn verduideliking van die Euro-valutamark. Hierop volg die globale effekte- en aandelemark. Die tema sluit af met ʼn bespreking van buitelandse valutarisiko’s. Al drie temas is onderling indirek verbind en speel ʼn belangrike rol in internasionale bestuur en ondernemings. 3.6
Buitelandse valutamarkte
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, bladsye 296-297. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 295-296 in jou voorgeskrewe handboek: Word wêreldvalutamarkte gemanipuleer? Funksionele en goedgereguleerde markte is belangrik vir die gladde verloop van die globale ekonomie en om daaglikse aktiwiteite van ondernemings en owerhede te verseker. Wanneer ʼn transaksie in een van die markte uitgevoer word, verwag mense dat die pryse wat hulle
Bladsy 78
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur ontvang, bepaal word deur die vrye assosiasie van kopers en verkopers in ʼn mark met die onderskeie aanbiedinge en teenaanbiedinge wat gemaak word. Die tema het drie hoof doelwitte: 1. Verduidelik die funksionering van buitelandse valutamarkte. 2. Bestudeer die bepalende magte van wisselkoerse en bespreek die graad waartoe dit moontlik is om toekomstige wisselkoersbewegings te voorspel. 3. Bepaal implikasies van wisselkoersbewegings op internasionale besighede. Die buitelandse valutamark is waar een land se geldeenheid na ʼn ander land se geldeenheid omgesit word. ʼn Wisselkoers is die koers waarteen een geldeenheid in ʼn ander geldeenheid omgesit word. 3.6.1
Funksies van die buitelandse valutamark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 297-301. Die buitelandse valutamark het twee hoof funksies. Die eerste is om die geldeenheid van een land na die geldeenheid van ʼn ander land om te sit en tweedens, om versekering teen buitelandse valutarisiko te bied. Buitelandse valutarisiko is die nadelige gevolg van onvoorspelbare veranderings in wisselkoerse. Valuta-omsetbaarheid Elke land het ʼn geldeenheid waarin die pryse van goedere en dienste gekwoteer word. Amerika gebruik die dollar ($), Brittanje die pond (£), die Eurosone (15 lidlande – bespreek in Studie-eenheid 2) die euro (€) en Japan gebruik die jen (¥). Aktiwiteit 3.1 Watter geldeenheid gebruik die volgende lande: Australië Italië China Zimbabwe Kanada Wanneer ʼn toeris een geldeenheid omsit na ʼn ander, neem die persoon deel aan die buitelandse valutamark. Die koers waarteen die geld omgesit word, is die wisselkoers.
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 79
GIM307 Internasionale Bestuur
Voorbeeld 3.1 ʼn Suid-Afrikaanse toeris besoek Amerika, waar die dollar-geldeenheid ($) gebruik word teenoor die Suid-Afrikaanse rand (R) waaraan hy gewoond is. Wanneer hy vir iets in Amerika wil betaal, kan hy dit daarom nie met die R100-noot in sy beursie doen nie, want Amerika erken nie die Suid-Afrikaanse rand as wettige betaalmiddel daar nie. Die toeris moet derhalwe ʼn Amerikaanse bank besoek om sy rande na dollars om te sit. Gestel die toeris wil nou vir sy ete by ʼn McDonald’s-kitskosrestaurant betaal. Sy ete kos $15 en die toeris dink outomaties dat dit ʼn heel billike prys is. Maar hy moet in ag neem dat die wisselkoers nie R1 = $1 is nie. Dit kan, byvoorbeeld, 1$ = R11.50 wees en dus werk die ete by McDonald`s in werklikheid R172.50 (15 x 11.50) uit Toeriste maak egter nie ʼn groot deel van die buitelandse valutamark uit nie; die groot deelnemers is ondernemings betrokke by internasionale handel en belegging. Internasionale ondernemings het vier hoof gebruike vir die buitelandse valutamark: 1. Betalings wat die onderneming vir sy uitvoere ontvang, inkomste wat die onderneming van buitelandse beleggings ontvang, of inkomste wat die onderneming ontvang van lisensiëringsooreenkomste met buitelandse ondernemings, kan in ʼn buitelandse geldeenheid wees. 2. Internasionale ondernemings gebruik buitelandse valutamarkte wanneer hulle ʼn ander buitelandse onderneming moet betaal vir goedere en dienste in daardie onderneming se landsgeldeenheid. 3. Internasionale ondernemings maak ook gebruik van buitelandse valutamarkte wanneer hulle kontant wil belê in geldmarkte op kort termyn. 4. Valutaspekulasie is ook ʼn gebruik vir buitelandse valutamarkte. Valutaspekulasie behels korttermynbeweging van fondse van een geldeenheid na ʼn ander, in die hoop om profyt te verdien met die fluktuasie in wisselkoerse. Nog ʼn tipe spekulasie is drahandel. Dit behels die leen van geld in een geldeenheid waarvan die rentekoers laag is, en dan die opbrengs te gebruik om te belê in ʼn ander geldeenheid waarvan die rentekoers hoër is. Bogenoemde word met voorbeelde in jou voorgeskrewe handboek toegelig. Versekering teen buitelandse valutarisiko Die tweede funksie van die buitelandse valutamark is om versekering te bied teen buitelandse valutarisiko. Wanneer ʼn onderneming homself teen buitelandse valutarisiko
Bladsy 80
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur verseker, neem die onderneming deel aan verskansing. Daar moet eerstens onderskei word tussen lokowisselkoerse, vooruitwisselkoerse en valutaruiltransaksies. •
Lokowisselkoerse ʼn Lokowisselkoers is die koers waarteen ʼn buitelandse valutahandelaar een geldeenheid na ʼn ander een op ʼn spesifieke dag omsit. ʼn Wisselkoers word op twee maniere gekwoteer: As die totaal van die buitelandse valuta wat een rand kan koop, of die waarde van een rand vir een eenheid van die buitelandse valuta. Voorbeeld 3.2
ʼn Suid-Afrikaanse toeris in Amerika gaan na ʼn Amerikaanse bank om sy rande in dollars om te sit. Die wisselkoers vir die spesifieke dag is die lokowisselkoers, met ander woorde, op 16 Augustus 2015, teen 12h05, word $1 teen R14.81 aangekoop. Dit gebeur ook dat die wisselkoers deur die loop van die dag verander. Die wisselkoers kan die oggend 1$ = R14.81 wees en dan teen die einde van die dag 1$=R14.70 – dit beteken dat jy teen die einde van die dag meer dollars sal kan bekostig as vroeër die dag, wat dan daarop dui dat die rand geappresieer het en die dollar gedepresieer het. •
Vooruitwisselkoers ʼn Vooruit-valutaruiltransaksie vind plaas wanneer twee partye instem om valuta te ruil en ʼn transaksie op ʼn spesifieke tydstip of dag in die toekoms uit te voer. Die wisselkoerse wat die toekomstige transaksies dikteer en rig, word na verwys as ʼn vooruitwisselkoers. Vir die meeste van die groot valuta word vooruitwisselkoerse tot en met 30, 90 en 180 dae gekwoteer.
•
Valutaruiltransaksies ʼn Valutaruiltransaksie is die gesamentlike aankoop en verkoop van ʼn gegewe totaal van buitelandse valuta vir twee verskillende waardedatums. ʼn Algemene tipe ruiltransaksie is ʼn lokowisselkoers teenoor ʼn vooruitwisselkoers.
Jou voorgeskrewe handboek bespreek bogenoemde volledig met voorbeelde. Maak seker jy verstaan elkeen van die terme en hoe dit bereken word. 3.6.2
Aard van die buitelandse valutamark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 301-302. Die buitelandse valutamark is nie op een plek gelokaliseer nie. Dis ʼn globale netwerk van banke, makelaars en buitelandse valutahandelaars wat deur elektroniese kommunikasiestelsels met mekaar verbind is. Wanneer ondernemings valuta wil ruil, werk Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 81
GIM307 Internasionale Bestuur hulle deur hulle eie banke eerder as om die mark direk te betree. Daar is twee prominente funksies van die buitelandse valutamark. Die eerste is dat die mark nooit slaap nie en, tweedens, dat die mark die integrering van verskeie handelsentrums is. Nog ʼn belangrike funksie is die rol van die Amerikaanse dollar. Hoewel die buitelandse valutatransaksies enige twee geldeenhede kan insluit, sluit die meeste transaksies die dollar in by die een kant van ʼn transaksie. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek. 3.6.3
Ekonomiese teorieë van wisselkoersbepaling
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 302-310. Wisselkoerse word bepaal deur die vraag en aanbod van een geldeenheid tot die relatiewe vraag en aanbod van ʼn ander. Verskeie stellings rakende die vraag en aanbod word in jou voorgeskrewe handboek verduidelik. Dis belangrik dat jy verstaan hoe wisselkoerse bepaal word. Die magte wat wisselkoerse bepaal, is kompleks en geen teoretiese konsensus bestaan nie, selfs nie eens by akademici of ekonome wat daagliks met die verskynsel werk nie. Daar is drie faktore wat ʼn belangrik impak het op die toekomstige wisselkoersbewegings in ʼn land se geldeenheid, naamlik die land se prysinflasie, die rentekoers en die marksielkunde. Pryse en wisselkoerse Om te verstaan hoe pryse verband hou met wisselkoersbewegings, moet die ekonomiese proposisie, bekend as die wet van een prys, bespreek word. Hierop word die koopkragpariteit bespreek, wat veranderings in die wisselkoers tussen twee lande se geldeenhede, met veranderings in die lande se prysvlakke, saambind. •
Die wet van een prys Die wet van een prys voer aan dat in kompeterende markte sonder vervoerkoste en handelsversperrings, identiese produkte in verskillende lande vir dieselfde prys verkoop moet word, as wanneer hulle prys in terme van dieselfde geldeenheid, bepaal word. Jou voorgeskrewe handboek bied voorbeelde om bogenoemde te verduidelik.
•
Koopkragpariteit As die wet van een prys waar was vir alle goedere en dienste, sal die koopkragpariteit-wisselkoers gevind word vir alle individuele stelpryse. Deur die pryse van identiese goedere en dienste in verskillende lande te vergelyk, sal dit moontlik wees om die “korrekte” of koopkragpariteit-wisselkoers te bepaal. Laasgenoemde behoort in plek te wees wanneer markte doeltreffend funksioneer. ʼn
Bladsy 82
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur Doeltreffende mark beskik oor geen struikelblokke nie, byvoorbeeld, handelsversperrings, rakende die vryvloei van goedere en dienste. Die volgende koopkragpariteit-teorie (uitgedruk in letters) is belangrik: EA/B = PA/PB EA/B = lande se wisselkoers PA = Prys van ʼn mandjie goedere in land A PB = Prys van ʼn mandjie goedere in land B Jou handboek bied ʼn vollediger prentjie van hoe koopkragpariteit werk, asook voorbeelde. Een van die voorbeelde is die Big Mac-indeks. •
Geldaanbod en prysinflasie In beginsel voorspel die koopkragpariteit dat verandering in relatiewe pryse sal lei tot ʼn verandering in wisselkoerse. In ʼn land waar prysinflasie onbeheerbaar is, is dit te wagte dat die land se geldeenheid sal depresieer teen die lande waarvan inflasiekoerse laer is. As ʼn land se toekomstige inflasiekoers voorspel kan word, kan daar bepaal word hoe die waarde van die geldeenheid relatief tot ʼn ander geldeenheid, kan verander. Die groeikoers van ʼn land se geldaanbod bepaal die toekomstige inflasiekoers. In teorie kan inligting oor groei in die geldaanbod dus gebruik word om wisselkoersfluktuasies te voorspel. Die verbintenis tussen geldaanbod en prysinflasie word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek met Bolivië as ʼn voorbeeld.
•
Empiriese toetse van koopkragpariteit-teorie Koopkragpariteit voorspel dat wisselkoerse bepaal word deur relatiewe pryse en dat die verandering in relatiewe pryse ʼn verandering in wisselkoerse sal veroorsaak. ʼn Land waarin prysinflasie onbeheerbaar is, moet verwag dat sy geldeenheid gaan depresieer teen die land waar laer inflasiekoerse heers. Die stelling klink aanneemlik, maar word dit toegepas? Daar is verskeie goeie voorbeelde van die konneksie tussen ʼn land se prysinflasie en wisselkoersposisie (Bolivië is ʼn goeie voorbeeld). Daar is egter ook gemengde resultate van die koopkragpariteit-teorie. Dit word bespreek in jou geskrewe handboek met voorbeelde soos Microsoft Office.
Rente- en wisselkoerse Ekonomiese teorie dui aan dat rentekoerse verwagtinge oor toekomstige inflasiekoerse reflekteer. In lande met die verwagting van hoë inflasie, sal die rentekoerse ook hoog wees,
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 83
GIM307 Internasionale Bestuur want investeerders wil vergoeding ontvang vir die afname in die waarde van hul geld. Hierdie verhouding is deur die ekonoom Irvin Fisher geformaliseer, vandaar die Fisher-effek. i=r+I i = land se nominale rentekoers r = som van verwagte koers van rentekoers I = verwagte inflasiekoers oor periode waarin fondse uitgeleen word Soos voorspel deur die Fisher-effek, ontstaan ʼn sterk verhouding tussen inflasie- en rentekoerse. Ons weet reeds, deur middel van die koopkragpariteit-teorie, dat daar ʼn skakel is tussen inflasie- en rentekoerse en, omdat rentekoerse verwagtinge oor inflasie reflekteer, dui dit aan dat daar ook ʼn skakel tussen rente- en wisselkoerse is. Die skakel word die internasionale Fisher-effek genoem (IFE). Die internasionale Fisher-effek voer aan dat vir enige twee lande, die lokowisselkoerse in gelyke totaal moet verander, maar in die teenoorgestelde rigting as die verskil tussen die nominale rentekoerse tussen twee lande. ܵଵ − ܵଶ × 100 = ݅ − ݅ ܵଶ iA = nominale rentekoers in een land iB = nominale rentekoers in ʼn ander land S1 = lokowisselkoers aan begin van die periode S2 = lokowisselkoers aan einde van die periode Jou voorgeskrewe handboek bespreek die Fisher-effek en die internasionale Fisher-effek volledig met voorbeelde van hoe dit met rente- en wisselkoerse verband hou. Beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte Empiriese bewyse voer aan dat nié een van die koopkragpariteit óf internasionale Fishereffek die korttermynbewegings in wisselkoerse goed verklaar nie. Een rede is die impak van beleggingsielkunde op korttermyn-wisselkoersbewegings. Daar is bewyse dat verskeie psigologiese faktore ʼn belangrike rol speel in die bepaling van markhandelaars se verwagtinge oor toekomstige wisselkoerse. Voorts het verwagtinge boonop ʼn neiging om selfvervulde profesieë te word. Die teks in jou voorgeskrewe handboek verduidelik hoe die lawaaiwa-effek werk en hoe George Soros tot so ʼn lawaaiwa-effek in 1992 bygedra het. Volgens ʼn aantal studies speel beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte ʼn groot rol in die bepaling van korttermyn-wisselkoersbewegings. Maar die effekte is moeilik om te voorspel. Beleggingsielkunde kan beïnvloed word deur politieke faktore en deur mikro-ekonomiese
Bladsy 84
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur gebeure soos beleggingsbesluite van individuele ondernemings. Baie van hierdie besluite staan weer in verbintenis met makro-ekonomiese grondbeginsels, soos relatiewe inflasiekoerse. Lawaaiwa-effekte word ook maklik deur eiesinnige gedrag van politici veroorsaak. 3.6.4
Wisselkoers-vooruitskatting
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 310-312. ʼn Onderneming se behoefte om toekomstige wisselkoersvariasies te voorspel, verhoog die vraag of dit die moeite loon om in wisselkoersvoorspelling te belê om besluitneming daarop te grond. Twee denkrigtings se standpunte oor hierdie saak kom gereeld na vore, by name, die doeltreffende mark-, sowel as die ondoeltreffende mark-denkrigting. Doeltreffende mark-denkrigting Hierdie groep debatteer dat vooruit-wisselkoerse die beste werk om lokowisselkoerse te voorspel en dat belegging in voorspellingsdienste daarom ʼn mors van geld is. Ondoeltreffende mark-denkrigting Dit is die groep se uitgangspunt dat ondernemings hulle buitelandse valutamarkberaming kan verbeter deur in voorspellingsdienste te belê. Bogenoemde word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Benaderings tot voorspelling Die aanname dat die ondoeltreffende mark-denkrigting korrek is, naamlik dat die buitelandse valutamarkberaming van toekomstige lokokoerse kan verbeter, stel die vraag tot op watter basis die voorspellings voorberei moet word. Hier is nogmaals twee denkrigtings, naamlik die fundamentele en tegniese analise. •
Fundamentele analise Fundamentele analise gebruik veranderlikes ontleen aan ekonomiese teorieë om gesofistikeerde ekonometriese modelle vir die voorspelling van wisselkoersbewegings op te stel. Die veranderlikes sluit in, byvoorbeeld, die relatiewe geldaanbod-groeikoerse, inflasie-, asook rentekoerse. Die veranderlikes kan ook verwant wees aan betalingsbalans-posisies.
•
Tegniese analise Tegniese analise gebruik prys- en volumedata om tendense uit die verlede, wat volgens verwagting in die toekoms sal herhaal, te bepaal. Die benadering neem nie ekonomiese grondbeginsels in ag nie.
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 85
GIM307 Internasionale Bestuur Bogenoemde analises word elkeen meer volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. 3.6.5
Geldeenheid-omsetbaarheid
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 312-313. Tot en met hierdie besprekingspunt is aanvaar dat valuta van die meeste lande in ander lande s’n omgesit kan word. Weens owerheidsbeperkings is ʼn aantal lande se valuta egter nie vrylik omsetbaar in ander geldeenhede nie. •
Vrylik-omsetbaar: Wanneer ʼn landsregering toelaat dat inwoners, sowel as nieinwoners, onbeperkte buitelandse valuta kan aankoop.
•
Ekstern-omsetbaar: Wanneer slegs nie-inwoners geld in buitelandse valuta, sonder enige beperkings, kan omsit.
•
Nie-omsetbaar: Wanneer geen inwoners óf nie-inwoners toegelaat word om buitelandse valuta om te sit nie.
3.6.6
Implikasies vir bestuurders
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 10, Bladsye 313-316. Hierdie hoofstuk fokus op die implikasies vir die sakeomgewing. Daar is risiko’s verbonde aan internasionale saketransaksies, veral met verwysing na veranderings in ʼn wisselkoers. Buitelandse valutarisiko kom aan bod en word verdeel in transaksieblootstelling, vertalingsblootstelling en ekonomiese blootstelling. Transaksieblootstelling Dis die omvang waartoe inkomste van individuele transaksies geaffekteer word deur fluktuasie in buitelandse valutawaardes. Vertalingsblootstelling Dit verwys na implikasies van valutawisselkoers-veranderings op die rapportering van ʼn onderneming se finansiële state. Ekonomiese blootstelling Dis die omvang waartoe ʼn onderneming se toekomstige internasionale verdienste geaffekteer mag word deur verandering in wisselkoerse. Vermindering van vertalings- en transaksieblootstelling Verskillende soorte taktiek kan ondernemings teen transaksie- en vertalingsblootstelling beskerm. Dit sluit, onder meer, vooruit aankope in of om gebruik te maak van valutaruiltransaksies.
Bladsy 86
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur Vermindering van ekonomiese blootstelling Om ʼn firma se ekonomiese blootstelling te verminder, vereis strategiese keuses, ook hoe die onderneming se produktiewe bates wêreldwyd versprei word. Die stappe vir die bestuur van buitelandse valutarisiko ʼn Onderneming moet die meganismes ontwikkel om te verseker dat dit ʼn gepaste mengsel van strategieë en metodes ontwikkel vir die minimalisering van buitelandse valutablootstelling. Daar is vyf aspekte wat hier uitstaan: 1. Gesentraliseerde beheer van blootstelling is nodig om hulpbronne doeltreffend te beskerm en te verseker dat elke sub-eenheid die korrekte mengsel van metodes en strategieë aanneem. 2. Ondernemings moet onderskei tussen die vertolking van transaksie en ekonomiese blootstelling. 3. Die behoefte om toekomstige wisselkoersbewegings te voorspel kan nie oorbeklemtoon word nie, maar dis steeds ʼn riskante besigheid. 4. Ondernemings moet goeie rapporteringstelsels vestig sodat die sentrale finansiële funksie gereeld die onderneming se blootstellingsposisies kan monitor. 5. Laastens, op die basis van die inligting wat die onderneming ontvang van wisselkoersvoorspellings en gereelde rapporteringstelsels, moet die onderneming maandelikse buitelandse valutablootstellingsverslae verskaf. Elkeen van die bogenoemde word volledige in jou handboek bespreek met gepaste en praktiese voorbeelde. Die volgende gedeelte wat bespreek word is internasionale monetêre stelsels. 3.7
Internasionale monetêre stelsels
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, bladsye 324-325. Lees die openingsgevallestudie op bladsy 323 in jou voorgeskrewe handboek: Ysland se ekonomiese herstel. Hierdie tema ondersoek die internasionale monetêre stelsel en sy rol in die bepaling van wisselkoerse. Die internasionale monetêre stelsel verwys na die institusionele reëls wat wisselkoerse beheer. Die vorige tema het reeds die bepaling van wisselkoerse, prysinflasie en rentekoerse bespreek. Wanneer buitelandse valutamarkte die relatiewe waarde van ʼn geldeenheid bepaal, word gesê dat die land aan ʼn swewende wisselkoers-regime voldoen. Vier van die wêreld se grootste handelsvaluta is die Amerikaanse dollar, die Europese Unieeuro, die Japannese jen en die Britse pond. Die wisselkoerse word dus deur markmagte
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 87
GIM307 Internasionale Bestuur bepaal wat daagliks teen mekaar fluktueer, indien nie per minuut nie. Baie van die wêreld se ontwikkelende nasies pen hul geldeenhede hoofsaaklik aan die dollar of euro vas. ʼn Vasgepende wisselkoers beteken dat die waarde van die geldeenheid vas is relatief tot ʼn verwysingsgeldeenheid, soos die Amerikaanse dollar, en dat die wisselkoers tussen die geldeenheid en die ander geldeenheid, deur die verwysingswisselkoers bepaal word. Sommige lande word steeds deur ʼn vaste wisselkoers bedryf, waar die waardes van ʼn stel van geldeenhede vas is teenoor mekaar teen ʼn ooreengekome wisselkoers. Baie van die lidlande van die Europese Unie word deur vaste wisselkoerse bedryf, binne die konteks van die Europese monetêre stelsel (EMS). Die tema verduidelik verder hoe die internasionale monetêre stelsel werk en wys ook op die implikasies daarvan op internasionale sakebedrywighede. 3.7.1
Goudstandaard
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 325-326. Die goudstandaard het ontstaan met die gebruik van goue munte as medium van verhandeling, eenheid van rekening en stoor van waarde – ʼn praktyk wat dateer tot in antieke tye. Mettertyd is die gebruik, as oplossing hiervoor, gevestig om te reël vir betaling in ʼn papiergeldeenheid, ook dat owerhede kon saamstem om die papiergeldeenheid in goud, op aanvraag en teen ʼn spesifieke koers, om te sit. Meganika van die goudstandaard Die vaspen van geldeenhede tot goud en die versekering van wisselbaarheid staan bekend as die goudstandaard. Teen 1880 het die meeste van die wêreld se grootste handelsnasies (Groot-Brittanje, Duitsland, Japan en Amerika) die goudstandaard aangeneem. Gegewe ʼn algemene goudstandaard, was die waarde van enige geldeenheid in die eenheid van ʼn ander geldeenheid, maklik om te bepaal. Jou handboek bespreek bogenoemde volledig. Sterkte van die goudstandaard Een van die sterkste eise vir die goudstandaard was dat dit ʼn magtige meganisme is vir die bereiking van betalingsbalans-ewewig deur alle lande. ʼn Land bereik betalingsbalansewewig wanneer die inkomste van sy inwoners gelyk is aan die geld wat die inwoners betaal vir ander lande se inwoners. Lees die voorbeeld van Japan en Amerika en hulle toepassing van die betalingsbalans.
Bladsy 88
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur 3.7.2
Bretton Woods-stelsel
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 326-328. Gedurende Wêreldoorlog II het 44 lande se verteenwoordigers saamgekom om ʼn nuwe internasionale monetêre stelsel te ontwerp. Met die ineenstorting van die goudstandaard en die groot depressie in die 1930’s was hulle vasbeslote om ʼn blywende ekonomiese orde te skep wat naoorlogse ekonomiese groei sou fasiliteer. Daar was konsensus dat vaste wisselkoerse die algemene strewe was. Hierdie ooreenkoms by Bretton Woods het gelei tot twee multinasionale instellings, naamlik die IMF en die Wêreldbank. Die hoof taak van die IMF is om orde te handhaaf in die internasionale monetêre stelsel, terwyl die Wêreldbank hierteenoor algemene ekonomiese ontwikkeling moet handhaaf. Die Bretton Woodsooreenkoms vereis ook ʼn stelsel van vaste wisselkoerse wat deur die IMF beheer en gemonitor word. Kragtens die ooreenkoms moes alle lande die waarde van hul geldeenheid vaspen in terme van goud, maar hulle was nie verplig om hul geldeenheid te verruil vir goud nie. Nog ʼn aspek van die Bretton Woods-ooreenkoms was ʼn ooreenkoms om nie devaluasie as ʼn wapen van kompeterende handelsbeleid te gebruik nie. Rol van die IMF Die doel van die Bretton Woods-ooreenkoms, waarvan die IMF deel is, was om herhaling van die chaos te vermy deur ʼn kombinasie van: •
Dissipline (bladsy 327)
•
Buigbaarheid (bladsye 327-328)
Maak seker dat jy bogenoemde duidelik verstaan. Rol van die Wêreldbank Toe die Bretton Woods-deelnemers die Wêreldbank gestig het, was die behoefte om oorlogverskeurde ekonomieë van Europa te hervestig, hulle eerste prioriteit. Die bank se oorspronklike missie was om die bou van die Europese ekonomie te help finansier. Die Wêreldbank is ook oorskadu deur die rol van die Marshall-plan, waarvolgens Amerika geld aan Europese nasies geleen het. Die bank het gevolglik sy fokus verskuif na ontwikkeling en het begin om geld aan derdewêreldnasies te leen. Die bank leen geld uit deur twee skemas: •
IBRD-skema
•
Internasionale ontwikkelingsassosiasie (IDA)
Elk van die twee skemas word in jou voorgeskrewe handboek bespreek.
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 89
GIM307 Internasionale Bestuur 3.7.3
Ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 328-329. Die stelsel van die vaste-wisselkoersstelsel, soos gestig deur Bretton Woods, het goed gewerk tot en met die laat 1960’s, totdat tekens van spanning begin wys het. Die stelsel het in 1973 finaal ineengestort en sedertdien gebruik ons ʼn beheerde swewingstelsel. Om te verstaan hoekom die stelsel ineengestort het, moet die spesiale rol van die Amerikaanse dollar in die stelsel begryp word. Die dollar is die enigste geldeenheid wat in goud omgesit kan word, en omdat dit die geldeenheid was wat as verwysingspunt vir al die ander gedien het, het die dollar hierdie plek in die stelsel beklee. Enige druk op die dollar om te devalueer, kon groot chaos in die stelsel veroorsaak. Dit is dan ook presies wat gebeur het. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die ineenstorting van die vaste-wisselkoers vollediger. Maak seker dat jy verstaan wat die oorsake en gevolge hiervan was. 3.7.4
Swewende wisselkoersregime
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 329-333. Die swewende wisselkoersregime wat die ineenstorting van die vaste-wisselkoersstelsel opgevolg het, is in Januarie 1976 deur die IMF-lede in Jam geformaliseer. Daar is ooreengekom op reëls vir die internasionale monetêre stelsel wat vandag steeds geld. Jamaika-ooreenkoms Die Jamaika-vergadering het die IMF se Articles of Agreement aangepas om die nuwe realiteit van die swewende wisselkoerse te reflekteer. Die hoof elemente van die ooreenkoms was: •
Swewende wisselkoerse is aanvaar.
•
Goud, as reserwebate, is laat vaar.
•
Jaarlikse totale IMF-kwotas is tot $41 biljoen verhoog (sedertdien tot $767 biljoen verhoog).
Bogenoemde is slegs die breë trekke. Wisselkoerse sedert 1973 Sedert Maart 1973 is wisselkoerse meer onstabiel en minder voorspelbaar as tussen 19451973. Die onstabiliteit is grootliks te danke aan ʼn aantal onverwagte skokke tot die wêreld se monetêre stelsel, wat insluit: •
Oliekrisis in 1971
Bladsy 90
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Vertrouensverlies in die dollar na skerp toename in die Amerikaanse inflasiekoers in 1977-1978
•
Oliekrisis in 1979
•
Onverwagte styging van die dollar tussen 1985-1987
•
Vinnige afname van die Amerikaanse dollar teen die Japannese jen en die Deutsche Mark tussen 1985-1987 en 1993-1995
•
Gedeeltelike ineenstorting van Europese monetêre stelsel in 1992
•
Asiatiese valutakrisis in 1997
•
Globale finansiële krisis van 2008-2010 en soewereine skuldkrisis in Europese Unie in 2010-2011
Die Jamaika-ooreenkoms en wisselkoerse sedert 1973 word slegs kortliks bespreek. Jou handboek verduidelik bogenoemde volledig en gee ook ʼn volledige verduideliking op bladsye 330-333. Werk deur die gedeelte en maak seker dat jy dit verstaan. Aktiwiteit 3.2 Besoek die webwerf: http://www.fxtrademaker.com/forex_history.htm Lees meer oor die ontwikkeling van die wisselkoersstelsel vanaf die goudstandaard tot en met die swewende wisselkoersstelsel. Dit bied addisionele agtergrond oor die ontwikkeling en ontstaan van die wisselkoersstelsel. 3.7.5
Vaste teenoor swewende wisselkoerse
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 333-336. Die ineenstorting van die Bretton Woods-stelsel het nie die debat rondom die relatiewe meriete van die vaste teenoor swewende wisselkoersregimes laat ophou nie. Die teleurstelling met die stelsel van swewende wisselkoerse die afgelope jare het tot ʼn hernude debat oor die meriete van vaste wisselkoerse gelei. Hierdie tema ondersoek die betoog ten gunste van vaste en swewende wisselkoersregimes. Dit word opgevolg deur ʼn bespreking oor hoekom so baie kritici teleurgesteld is met die ondervinding van swewende wisselkoerse en hulle strewe vir ʼn stelsel van vaste koerse. Debat vir swewende wisselkoerse Drie hoofelemente: •
Monetêre beleidsoutonomie (bladsy 334)
•
Handelsbalans-aanpassings (bladsy 334)
•
Krisisherstel (bladsye 334-335)
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 91
GIM307 Internasionale Bestuur Jy moet elkeen van bogenoemde volledig kan bespreek. Debat vir vaste wisselkoerse Die motivering hiervoor berus op die argument oor: •
Monetêre dissipline (bladsy 334)
•
Spekulasie (bladsy 335)
•
Onsekerheid (bladsy 335)
•
Handelsbalans-aanpassings en ekonomiese herstel (bladsye 335-336)
Jy moet elkeen van bogenoemde volledig kan bespreek. Wie is reg? Ekonome kan nie ooreenstem oor watter een van die beskouings korrek is nie. Besigheid, as ʼn groot rolspeler in die internasionale handels- en beleggingsgebied, het ʼn groot aandeel in die oplossing van die debat. Sal internasionale besighede beter daaraan toe wees onder ʼn vaste wisselkoersregime of eerder onder buigbare koerse? Die bewyse is ongelukkig nie duidelik nie. Opvallend wel is dat ʼn vaste wisselkoersregime, gebaseer op die riglyne van die Bretton Woods-stelsel, waarskynlik nie sal werk nie. Spekulasie het die Bretton Woodsstelsel skade aangedoen; ʼn verskynsel wat vra vir ʼn vaste wisselkoersregime wat met ʼn swewende wisselkoers geassosieer word. Desnieteenstaande mag ʼn ander soort vaste wisselkoersstelsel dalk meer ruimte toelaat en ook stabiliteit bevorder wat vinnige groei in internasionale handel en beleggings kan fasiliteer. 3.7.6
Wisselkoersregime in praktyk
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 336-338. Owerhede wêreldwyd streef na ʼn aantal verskillende wisselkoersbeleide. Een daarvan is “vry swewing” waar die wisselkoers bepaal word deur markmagte van ʼn vasgepende stelsel; laasgenoemde beskik oor sekere aspekte wat ooreenstem met dié van die Bretton Woods se vaste wisselkoerse. Hierdie gedeelte fokus meer op die meganismes en implikasies van wisselkoersregimes wat staatmaak op die vaspen van ʼn geldeenheid of ʼn teikensone. Vasgepende wisselkoerse Dit verwys na wanneer ʼn land die waarde van sy geldeenheid aan ʼn groot geldeenheid vaspen, sodat die land se eie geldeenheid ook groei. Geldeenheid-raad ʼn Geldeenheid-raad is daartoe verbind om sy plaaslike geldeenheid, op aanvraag, in ʼn ander geldeenheid, teen ʼn vaste wisselkoers, om te sit. Bladsy 92
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur Bogenoemde word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. 3.7.7
Krisisbestuur by die IMF
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 11, Bladsye 338-343. Waarnemers het aanvanklik geglo dat die ineenstorting van die Bretton Woods-stelsel in1973 die rol van die IMF binne die internasionale monetêre stelsel sou verminder. Die IMF se oorspronklike funksie was om geld te verskaf waarvan lidlande kon leen oor die kort termyn om hul betalingsbalansposisie en wisselkoers te kon behou. Sommige het geglo dat die vraag vir korttermynlenings redelik sou verminder onder ʼn swewende wisselkoersregime. ʼn Handelstekort sou waarskynlik tot ʼn afname in ʼn land se wisselkoers lei, wat meehelp om invoere te verminder en uitvoere te vermeerder. Ten spyte van laasgenoemde het die aktiwiteite van die IMF steeds oor die laaste 30 jaar uitgebrei. Teen 2012 het die IMF 188 lidlande gehad waarvan 52 in ʼn mate volgens die IMF-program gefunksioneer het. Die IMF se aktiwiteite het uitgebrei as gevolg van periodieke finansiële krisisse wat ekonomieë voortdurend bly tref het in die ná-Bretton Woods-era. Die IMF het deurlopend bly geld leen aan nasies met finansiële krisisse, en vereis dan dat die owerhede sekere makroekonomiese beleide toepas. Kritici van die IMF vrees dat die beleide nie altyd so voordelig is as dié waarop die IMF mag gehoop het nie en dat die beleide die situasie in sommige gevalle vererger. Die volgende temas bespreek sommige uitdagings wat die IMG al oor die laaste drie dekades moes hanteer en hersien die debat oor die rol van die IMF. Finansiële krisisse in die ná-Bretton Woods-era ʼn Aantal van die finansiële krisisse oor die laaste 30 jaar het IMF-deelname vereis. Daar is drie soorte krisisse waarmee die IMF hulp verleen, naamlik ʼn geldeenheidkrisis, ʼn bankkrisis en buitelandse skuldkrisis. ʼn Geldeenheidkrisis gebeur wanneer daar ʼn spekulatiewe aanval op die ruilwaarde van ʼn geldeenheid is; laasgenoemde lei dan tot ʼn skerp afname in die waarde van die geldeenheid, of forseer outoriteite om groot volumes van hulle internasionale valutareserwes te spandeer en dan hul rentekoerse te verhoog om die heersende wisselkoers te beskerm. ʼn Bankkrisis verwys na vertrouensverlies in die bankstelsel wat daartoe lei dat individue en maatskappye hulle geld vinnig uit daardie spesifieke bank onttrek. ʼn Buitelandse skuldkrisis is wanneer ʼn land nie sy buitelandse skuldverantwoordelikhede kan nakom nie, hetsy privaatsektor- of owerheidskuld.
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 93
GIM307 Internasionale Bestuur
Voorbeeld 3.3 Addisionele voorbeelde van krisisse: •
Geldeenheidkrisis: Brasilië in 2002
•
Bankkrisis: Ysland in 2008 (ook in die openingsgevallestudie)
•
Buitelandse skuldkrisis: Griekeland, Ysland en Portugal in 2010
Lees ook die voorbeelde (bladsye 340-341) in jou voorgeskrewe handboek vir verdere insae tot die krisisse. Evaluering van die IMF se beleidsvoorskrifte Teen 2012 het die IMF lenings aan 52 lande wat gesukkel het met ekonomiese en/of geldeenheidkrisisse, uitgereik. Al die IMF-leningspakkette vereis dieselfde voorwaardes. Tot onlangs het die IMF op ʼn kombinasie van streng makro-ekonomiese beleide aangedring, insluitende die inperk van openbare besteding, hoër rentekoerse en streng monetêre beleid. Die voorwaardes het ook druk uitgeoefen vir, onder meer, die deregulering van sektore wat voorheen plaaslike en buitelandse kompetisie beperk het, privatisering van staatsbates en ook beter finansiële verslaggewing van die banksektor. Die beleide is ontwerp om oorverhitte ekonomieë af te koel deur inflasie in te kort en owerheidsbesteding en skuld te verminder. Die daarstel van beleidsvoorskrifte het hewige kritiek van baie waarnemers ontlok en die IMF het derhalwe self begin om hul benaderings aan te pas. Hier volg van die kritiek teen die IMF: •
Onvanpaste beleide (bladsy 341)
•
Morele gevaar (bladsye 341-342)
•
Gebrek aan verantwoordelikheid (bladsy 342)
•
Waarnemings (bladsye 342-343)
Elkeen van bogenoemde word hier slegs genoem. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die punte van kririek afsonderlik en volledig. Maak seker jy verstaan elke punt van kritiek teen die IMF. 3.8
Internasionale kapitaalmarkte
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, bladsy 352. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 351-352 in jou voorgeskrewe handboek: Beperkings op kapitaalvloei-groei, maar is alle kapitaalvloei dieselfde?
Bladsy 94
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur Die openingsgevallestudie illustreer presies hoe groot, en ook hoe belangrik, kapitaalmarkte geword het oor die laaste vier dekades. Danksy deregulasie het finansiële markte meer geliberaliseer, wat ʼn toename in globalisering en oorgrens-kapitaalvloei veroorsaak het. Kapitaalmarkte wat doeltreffend bestuur word, is belangrik vir die ordelike funksionering van die globale ekonomie. Die tema bestudeer die globale kapitaalmark in geheel. 3.8.1
Voordele van die globale kapitaalmark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 352-362. Hoewel die gedeelte die globale kapitaalmark beskou, bespreek dit eers die funksies van ʼn generiese kapitaalmark. Daarna word die beperkings van die plaaslike kapitaalmark beskou, waarop die voordele van globale kapitaalmarkte bespreek word. Funksies van ʼn generiese kapitaalmark Kapitaalmarkte is die ontmoetingspunt vir potensiële geldbeleggers en –leners; sien Figuur 12.1 in jou voorgeskrewe handboek. Beleggers sluit in korporasies met surplus kontant, individue en finansiële instellings buite die bankwese, terwyl leners individue, ondernemings en owerhede insluit. Die werklike geldmakers lê in die ruimte tussen die twee wêrelde. Dit is die finansiële dienste-ondernemings wat beleggers en leners aan mekaar voorstel, direk of indirek, soos kommersiële en beleggingsbanke. Die kommersiële bank verrig ʼn indirekte konneksiefunksie. Hulle ontvang kontantdeposito’s van ondernemings en individue en betaal hulle teen ʼn spesifieke rentekoers terug. Hierteenoor leen hulle dan geld aan leners teen ʼn hoër rentekoers en maak gevolglik wins uit die verskil tussen die rentekoerse. Beleggingsbanke vervul ʼn direkte konneksiefunksie. Hulle trek of lewer beleggers en leners en eis dan kommissie vir hierdie funksie wat hulle vervul het. Twee tipes kapitaalmarklenings aan korporasies kom voor, naamlik ʼn ekwiteitelening en ʼn skuldlening. ʼn Ekwiteitelening word aangegaan wanneer ʼn korporasie aandele aan beleggers verkoop. Die geld wat die korporasie dan ontvang vir hulle aandele, kan dan gebruik word vir ander belange van die korporasie. ʼn Skuldlening vereis dat die korporasie ʼn voorafbepaalde gedeelte van hul lening teen gereelde tussenposes terugbetaal, ongeag die hoeveelheid wins wat hulle verdien. Voordele van die globale kapitaalmark ʼn Globale kapitaalmark bevoordeel leners, sowel as beleggers. Dit bevoordeel leners deur die aanbod van fondse wat beskikbaar is, te verhoog deur die koste van kapitaal te verlaag. En dit bevoordeel beleggers deur ʼn wyer reeks van beleggingsgeleenthede aan te bied, dit
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 95
GIM307 Internasionale Bestuur maak toelating vir die bou van portefeuljes uit internasionale beleggings, en deur risiko’s te diversifieer. •
Lenersperspektief: Laer koste van kapitaal In ʼn plaaslike kapitaalmark is die beleggers slegs tot die inwoners van ʼn land beperk. Dit plaas ʼn perk op die aanbod van beskikbare fondse aan leners en beperk dus die likiditeit van die mark. ʼn Globale kapitaalmark, met ʼn baie groter poel van beleggers, bied ʼn groter aanbod van fondse aan leners. Een van die grootste nadele van beperkte likiditeit van ʼn plaaslike kapitaalmark is dat die koste van kapitaal neig om hoër te wees as in die globale kapitaalmark. Die koste van kapitaal is die prys om geld te leen, wat die opbrengskoers is wat leners aan beleggers moet betaal. Dit is die rentekoers op skuldlenings, die dividendopbrengs en verwagte kapitaalopbrengs op ekwiteitelenings. In ʼn plaaslike mark behels die beperkte aantal beleggers dat die leners meer moet betaal om beleggers te oorreed om hul die geld te laat leen. Die grootte van die aantal beleggers in ʼn internasionale mark behels dat leners minder sal betaal. Hierdie argument word in Figuur 12.2 geïllustreer, asook in jou voorgeskrewe handboek op bladsy 354. Probleme van beperkte likiditeit is nie beperk tot slegs ontwikkelende nasies wat neig tot kleiner plaaslike kapitaalmarkte nie. In onlangse jare het selfs groot ondernemings in van die wêreld se mees gevorder industriële lande, ook begin om internasionale kapitaalmarkte te soek vir groter likiditeit en laer koste van kapitaal.
•
Beleggersperspektief: Portefeulje-diversifikasie Deur die globale kapitaalmark te gebruik, het beleggers ʼn wyer reeks van beleggingsgeleenthede as wat hulle in ʼn plaaslike mark sou hê. Die mees opmerklike toeval van die keuse is dat die beleggers kan diversifieer in hul internasionale portefeuljes, wat hierdeur hul risiko verminder. Dit is meer as wat hulle in ʼn plaaslike kapitaalmark kan doen. Die argument en hoe dit werk, word verduidelik in terme van aandeelbedrywe, hoewel dieselfde argument vir effektebedrywe ook geld. Voorbeeld 3.4
ʼn Belegger oorweeg om aandele te koop in ʼn nuwe onderneming wat nog geensins enige fisiese produk vervaardig het nie. Die aandeelprys is baie wispelturig en aandele word deur beleggers in groot maat aangekoop as gevolg van positiewe nuusdekking oor die maatskappy. Hierdie soort belegging hou hoë risiko in. Ja, die onderneming kán suksesvol wees, maar sukses is nog geensins bewys of gewaarborg nie. Beleggers kan hulleself teen
Bladsy 96
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur
sulke risiko’s beskerm deur ook ander aandele te koop van ondernemings in dieselfde industrie. Deur ʼn verskeidenheid van aandele in ʼn gediversifiseerde portefeulje aan te hou, is die verliese wat kan plaasvind wanneer sommige aandeelpryse val, minder as die totaal van winste van die ander aandele wat wel suksesvol presteer. Figuur 12.2 illustreer die risikovermindering deur portefeulje-diversifikasie te toon in ʼn slegsplaaslike diversifikasie (a) en ook binne plaaslike, sowel as internasionale diversifikasieverband (b). Maak seker dat jy verstaan hoe sistematiese risiko aandele beïnvloed en presies hoe dit werk. Die risikoverminderingseffekte van internasionale portefeulje-diversifikasie sou groter wees as dit nie was vir wispelturige wisselkoerse wat geassosieer word met huidige swewende wisselkoersregimes nie. Die wisselkoers stel ʼn addisionele element van risiko in die belegging van buitelandse bates bekend. Die onsekerheid veroorsaak deur wispelturige wisselkoerse kan ook as ʼn beperking dien op die vinnige groei van die internasionale kapitaalmark. Groei van die globale kapitaalmark Volgens data van die Bank van Internasionale Settlements is die kapitaalmark besig om vinnig te groei. Jou voorgeskrewe handboek verstrek getalle wat die stelling staaf. Daar is egter ook faktore wat toegelaat het dat die internasionale kapitaalmark sedert die 1980’s uitgebrei het, byvoorbeeld, inligtingstegnologie en deregulering. •
Inligtingstegnologie Finansiële dienste is ʼn inligtingsintensiewe industrie en gebruik groot volumes inligting oor markte, risiko’s, wisselkoerse, rentekoerse, kredietwaardigheid ensomeer. Hulle gebruik hierdie tipe inligting om besluite te neem oor waar om te belê, hoeveel om te vra vir leners, hoeveel rente om die depositohouers te laat betaal ensovoorts. As gevolg van die inligtingsintensiteit is die finansiële dienstesektor meer as enige ander industrie deur vooruitgang in inligtingstegnologie bevoordeel sedert die 1970’s. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek.
•
Deregulering Uit al die ander industrieë, is dit die finansiële dienstesektor wat die strengste in baie lande gereguleer word. Tradisioneel verhoed owerhede wêreldwyd dat ander lande se finansiële dienste hul kapitaalmarkte betree. In sommige gevalle verhoed hulle ook die oorsese uitbreiding van hul plaaslike kapitaalmarkte. In sommige lande
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 97
GIM307 Internasionale Bestuur beperk die wet ook die plaaslike finansiële dienstebedryf. Lees meer hieroor in jou voorgeskrewe handboek. Globale kapitaalmarkrisiko’s Sommige ontleders is daaroor besorg dat individuele nasies meer kwesbaar is vir spekulatiewe kapitaalvloei as gevolg van deregulering en verminderde beheer oor oorgrenskapitaalvloei. Uit hulle oogpunt bewerk dit ʼn minder stabiele effek op nasionale ekonomieë. Martin Felstein (Harvard-ekonoom) voer aan dat die meeste van die kapitaal wat internasionaal beweeg, slegs tydelike opbrengste behaal en kapitaal in en uit ʼn land skuif, na gelang voorwaardes verander. Hy verwys na korttermynkapitaal as warm geld en/of geduldsgeld (patient money) wat langtermyn-oorgrenskapitaalvloei sal ondersteun. Lees meer oor sy terminologie in jou voorgeskrewe handboek. Met die potensiële probleme veroorsaak deur die kwantiteit en kwaliteit van inligting, het baie beleggers steeds nie die wêreld van oorgrensbeleggings betree nie en dié wat graag wil, verander vinnig van besluit as gevolg van die beperkte (en soms onakkurate) inligting. Maar sou die internasionale kapitaalmark aanhou groei, gaan finansiële tussengangers waarskynlik toenemend kwaliteit inligting bied oor buitelandse beleggingsgeleenthede. Beter inligting sal die sofistikasie van beleggingsbesluite verhoog en die frekwensie en grootte van spekulatiewe kapitaalvloei verminder. 3.8.2
Euro-valutamark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 362-364. Euro-valuta verwys na enige geldeenheid wat gebank word buite die grense van enige land. Euro-dollars, verantwoordelik vir omtrent tweederdes van alle Euro-valuta, is dollars wat buite Amerika gebank word. Ander belangrike Euro-valuta is die Euro-jen, Euro-pond en die Euro-euro. Daarom is die term “Euro-valuta” eintlik ʼn wanbenaming, omdat Euro-valuta enige plek in die wêreld geskep kan word. Die “Euro”-voorvoegsel verwys na die Europese ontstaan van die mark. Die Euro-valutamark is ʼn belangrike en relatief laekoste bron van fondse vir die internasionale mark. Ontstaan en groei van die mark Die Euro-valutamark het in die mid-1950’s ontstaan as gevolg van heelwat redes. Lande het baie van hul dollars in Europa, en spesifiek in Londen, gedeponeer. Lees meer oor die ontstaan van Euro-valuta in jou voorgeskrewe handboek op bladsy 362. Hoewel daar verskeie politieke gebeure was wat bygedra het tot die groei van die Euro-geldeenheid (of Euro-valuta), was dit alleen nie verantwoordelik vir die groei nie. Die mark het ook gegroei
Bladsy 98
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur omdat dit werklike finansiële voordele aangebied het – aanvanklik aan diegene wat dollars wou deponeer of leen, en later ook aan diegene wat ander geldeenhede wou deponeer of leen. Voordele van Euro-valuta Die hoof faktor wat Euro-valuta so aantreklik maak vir leners en voornemende deponeerders, is die gebrek aan owerheidsregulasie. Dit laat banke toe om hoër rentekoerse aan Euro-valutadeposito’s te bied, as op deposito’s in hulle plaaslike geldeenheid. Dit maak Euro-valutadeposito’s aantreklik vir enigeen wat geld het om te deponeer. Die gebrek aan owerheidsregulasie laat banke ook toe om leners ʼn laer rentekoers te bied vir Euro-valutalenings, as in hulle plaaslike geldeenheid, wat gevolglik Euro-valutalenings aantreklik maak vir diegene wat geld wil leen. Met ander woorde, die verspreiding van die Euro-valutadeposito-koers en die Euro-valutaleningskoers is minder as dié van hulle plaaslike deposito- en leningskoerse. Figuur 12.4 demonstreer laasgenoemde. Daar is duidelik ʼn sterk motivering vir lande om die Euro-valutamark te gebruik. Lande kan ʼn hoër rentekoers op deposito’s kry en minder vir lenings betaal. Gegewe die laaste stelling, is dit verrassend dat die mark nie nóg vinniger groei as wat dit reeds doen nie. Hoekom sal enigeen geld in sy eie geldeenheid deponeer as hy/sy beter opbrengste in die Eurovalutamark kan verdien? Jou voorgeskrewe handboek het ʼn volledige bespreking met voorbeelde van hoe bogenoemde werk. Nadele van Euro-valutamark Daar is twee nadele aan die Euro-valutamark. Ten eerste, wanneer ʼn deponeerder ʼn gereguleerde bankstelsel gebruik, weet hy/sy dat die waarskynlikheid om ʼn deposito te verloor as gevolg van ʼn bankmislukking, moontlik is. Tweedens, die leen van internasionale fondse kan ʼn onderneming aan buitelandse valutarisiko’s blootstel. Nadele is slegs in breë trekke hierbo genoem. Jy moet die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek bestudeer en seker maak dat jy die twee nadele verstaan. 3.8.3
Globale effektemark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 364-365. Die globale effektemark het vinnig gegroei gedurende die 1980’s en 1990’s en steeds aanhou groei tot in die millennium. Effekte is ʼn belangrike bron van finansiering vir baie ondernemings. Die mees algemene tipe is vastekoersverband-effekte. Die investeerder wat die vastekoers-effekte aankoop, kry ʼn vaste stel kontantafbetalings. Totdat die effekte
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 99
GIM307 Internasionale Bestuur volgroeid of volwasse is, verdien die investeerder jaarliks ʼn rentebetaling, en wanneer die effekte volwasse is, kry hy die nominale waarde van die effekte weer terug. Daar is twee soorte internasionale effekte, naamlik buitelandse en Euro-effekte. Buitelandse effekte word buite die lener se land verkoop en in die geldeenheid van die land waarin dit uitgereik word, gedenomineer. Euro-effekte word gewoonlik onderskryf deur ʼn internasionale sindikaat van banke, anders as die lande in wie se geldeenheid die effekte gedenomineer is. Lees verder in jou voorgeskrewe handboek oor bogenoemde. Voordele van Euro-effektemark Drie kenmerke van die Euro-effektemark maak dit ʼn aantreklike alternatief vir die meeste groot plaaslike effektemarkte: •
Regulatoriese inmenging (bladsy 365)
•
Bekendmakingsvereistes (bladsy 365)
•
Gunstige belastingstatus (bladsy 365)
3.8.4
Globale aandelemark
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsye 365-366. Historiese substansiële regulatoriese besprekings het nasionale aandelemarkte van mekaar geskei. Dit was nie net moeilik om kapitaal uit ʼn land te neem en te belê nie, maar ondernemings het ook gereeld ʼn gebrek gehad aan die vermoë om hulle aandele te lys op die aandeelmarkte buite hulle eie lande. Die regulatoriese beperkings het dit moeilik gemaak vir ander ondernemings om opmerklike aandelekapitaal van ander lande aan te trek. Die beperkings het vinnig tussen die 1980’s en 1990’s weggeval. Die globale aandelemark maak dit moontlik vir ondernemings om kapitaal van buitelandse beleggers te verkry deur hulle aandele op verskillende aandelebeurse te lys en om fondse te verkry deur aandele of skuld wêreldwyd uit te reik. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die globale aandelemark meer volledig. Aktiwiteit 3.3 Lys die wêreld se vyf grootste aandelebeurse. 3.8.5
Buitelandse valutarisiko en die koste van kapitaal
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 12, Bladsy 367. Ondernemings kan wel fondse teen laer koste in die globale kapitaalmark leen as in hulle eie lande, maar buitelandse valutarisiko maak dit moeiliker binne ʼn swewende
Bladsy 100
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur wisselkoersstelsel. Nadelige fluktuasies in buitelandse valutamarkte kan die koste van buitelandse valutalenings verhoog (soos in Asië). Onvoorspelbare beweging in wisselkoerse kan risiko’s veroorsaak in buitelandse valutalenings. Wanneer ondernemings fondse leen van die globale kapitaalmark, moet hulle die voordeel van ʼn laer rentekoers oorweeg teenoor die risiko van ʼn toename in werklike koste van kapitaal as gevolg van negatiewe wisselkoersbewegings. Hoewel die gebruik van vooruit-wisselkoersmarkte laer buitelandse valutarisiko met korttermynlenings kan meebring, verwyder dit nie die risiko nie. Belangrik is ook dat vooruit-valutamarkte nie voldoende dekking vir langtermynlenings bied nie. 3.9
Samevatting
Die drie hoof temas in Studie-eenheid 3 is buitelandse valutamarkte, internasionale monetêre stelsels en internasionale kapitaalmarkte. Die tema van buitelandse valutamarkte behandel eerstens die funksies van buitelandse valutamarkte. Onder hierdie afdeling word valuta-omsetbaarheid, lokowisselkoerse, vooruit-wisselkoerse en valutaruiltransaksies bespreek. Die aard van die buitelandse valutamark word bespreek; dit is ʼn globale netwerk van banke, makelaars en buitelandse valutahandelaars wat deur elektroniese kommunikasiestelsels onderling gekonnekteer is. Die ekonomiese teorie van die bepalingswisselkoerse word daaropvolgend bespreek; dit bestaan uit pryse en wisselkoerse (wet van een prys, die koopkragpariteit-teorie, geldaanbod en prysinflasie), rentekoerse en wisselkoerse en beleggingsielkunde en lawaaiwa-effekte. Wisselkoersvooruitskatting belig twee mark-denkrigtings, naamlik die doeltreffende mark-denkrigting en die ondoeltreffende mark-denkrigting. Die fundamentele en tegniese analise van benaderings vir vooruitskatting word ook bespreek. Die laaste afdeling, valuta-omsetbaarheid, bespreek drie tipes omsetting, naamlik vrylik-omsetbaar, ekstern-omsetbaar en nie-omsetbaar. Die tweede tema, die internasionale monetêre stelsel, gee ʼn breë agtergrond van hoe die stelsel ontstaan het. Die eerste afdeling bespreek die ontstaan van die goudstandaard. Hierop word die geskiedenis, meganika en sterkte van die goudstelsel verduidelik. Die Bretton Woods-stelsel se geskiedenis word bespreek, gevolg deur die rol van die IMF en Wêreldbank en hoe elkeen in die geheel pas. Die ineenstorting van die vaste wisselkoersstelsel en die redes vir die ineenstorting word behandel. Die ontstaan van swewende wisselkoersregime (na die ineenstorting van die vaste wisselkoersstelsel) verduidelik die belang van die Jamaika-ooreenkoms en wat sedert 1973 met wisselkoersbewegings gebeur het. Die debat vir swewende wisselkoerse (monetêre beleidsoutonomie, handelsbalansaanpassing en krisisherstel) en vaste wisselkoerse (monetêre dissipline, spekulasie, onsekerheid en handelsbalans-aanpassings en ekonomiese herstel) word ook verduidelik. Onder wisselkoerse in die praktyk word
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 101
GIM307 Internasionale Bestuur vasgepende wisselkoerse en geldeenheidsraad bespreek, gevolg deur ʼn verduideliking van hoe krisisbestuur deur die IMF funksioneer, die soorte krisisse wat daar kan opduik. Laastens word die IMF se beleidsvoorskrifte geëvalueer. Die laaste tema in die studie-eenheid bespreek internasionale kapitaalmarkte. Eerstens word die voordele van die kapitaalmark bespreek. Onder die tema word gekyk na die funksies van die kapitaalmark, hoekom die globale kapitaalmark so aantreklik is (vanuit beleggings- en lenersperspektief), die groei van die kapitaalmark (inligtingstegnologie en deregulasie) en die risiko’s verbonde aan globale kapitaalmarkte. Die volgende afdeling is die Euro-valutamark. Die ontstaan en groei van die mark, asook die voordele en nadele daarvan word bespreek. Die globale effektemark, asook die voordele van die euroeffektemark word bespreek, gevolg deur ʼn bespreking van die globale aandelemark. Die tema sluit af met ʼn bespreking van die risiko’s verbonde aan buitelandse valuta. Soos genoem, speel elk van die drie temas ʼn rol in internasionale bestuur en internasionale ondernemings. Ná voltooiing van die studie-eenheid behoort jy presies te verstaan waar die eenheid in internasionale bestuur pas. 3.10 Selfevaluering Vraag 9 Twee lande, Groot Brittanje en Amerika produseer albei een produk: sjokolade. Gestel die prys per sjokolade is $2.80 in Amerika en £3.70 Groot Brittanje. Beantwoord die volgende vrae: 1. Volgens die PPP teorie, wat sal die dollar/pond spot wisselkoers wees. 2. Gestel daar word verwag dat die prys van sjokolade opgaan na $3.10 in Amerika en na £4.65 in Groot Brittanje. Wat sal die een jaar vorentoe dollar/pond wisselkoers wees? 3. Gegewe jou antwoorde by vraag 1 en 2, en gestel die huidige rentekoers in Amerika is 15 persent, wat sal die huidige rentekoers in Brittanje wees. Vraag 10 Bespreek die debat vir ʼn swewende wisselkoersregime en vir ʼn vaste wisselkoersregime. Vraag 11 Waarom is die globale kapitaalmark so belangrik vir die globale monetêre stelsel?
Bladsy 102
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur 3.11 Selfevalueringsriglyne Vraag 9 Twee lande, Groot Brittanje en Amerika produseer albei een produk: sjokolade. Gestel die prys per sjokolade is $2.80 in Amerika en £3.70 in Groot-Brittanje. Beantwoord die volgende vrae: 1. Volgens die PPP teorie, wat sal die dollar/pond spot wisselkoers wees. Antwoord: E$/£ = P$/P£ E$/£ = 2.80/3.70 E$/£ = 0.76 So £1 = $0.76 OF $1 = £1.32 2. Gestel daar word verwag dat die prys van sjokolade opgaan na $3.10 in Amerika en na £4.65 in Groot Brittanje. Wat sal die een jaar vorentoe dollar/pond wisselkoers wees? Antwoord: E$/£ = P$/P£ E$/£ = 3.10/4.65 E$/£ = 0.67 So £1 = $0.67 OF $1 = £1.5 3. Gegewe jou antwoorde by vraag 1 en 2, en gestel die huidige rentekoers in Amerika is 15 persent, wat sal die huidige rentekoers in Brittanje wees. Antwoord: Maak gebruik van die internasionale Fisher effek: ܵଵ − ܵଶ × 100 = ݅ − ݅ ܵଶ 0.76 − 0.67 × 100 = 15 − ݅ 0.67 0.13 × 100 = 15 − ݅ 13 = 15 − ݅ 13 − 15 = − ݅ −2 = − ݅ ݅ = 2
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
Bladsy 103
GIM307 Internasionale Bestuur Vraag 10 Bespreek die debat vir ʼn swewende wisselkoersregime en vir ʼn vaste wisselkoersregime. Debat vir ʼn swewende wisselkoersregime: o
Die stelsel gee aan lande outonomie rakende hulle monetêre beleid.
o
Swewende wisselkoerse fasiliteer gladde aanpassings van handelswanbalanse.
Debat vir ʼn vaste wisselkoersregime: o
Die behoefte om ʼn vaste wisselkoers te handhaaf, dwing monetêre dissipline op ʼn land af.
o
Swewende wisselkoersregimes is kwesbaar vir spekulatiewe druk.
o
Die onsekerheid wat swewende wisselkoerse vergesel, blus die groei van internasionale handel en belegging.
o
Die depresiasie van ʼn geldeenheid op die buitelandse valutamark neig om prysinflasie te veroorsaak.
Bogenoemde is slegs kortliks genoem. Daar word van jou verwag om die inligting aan te vul met nog inligting uit jou voorgeskrewe handboek. Vraag 11 Waarom is die globale kapitaalmark so belangrik vir die globale monetêre stelsel? Die globale kapitaalmark bied groter geleenthede vir ondernemings en individue om ʼn ware gediversifiseerde portefeulje van internasionale belegging in finansiële bates te bou, wat ook risiko verminder..
Bladsy 104
Studie-eenheid 3: Globale monetêre stelsel
GIM307 Internasionale Bestuur
STUDIE-EENHEID 4: GLOBALE STRATEGIEË, STRUKTURE EN BUITELANDSE MARKTOETREDE
4.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 4 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •
Ondernemingstrategieë
•
Ondernemingstrukture
•
Buitelandse marktoetrede
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
strategiese oriëntasie en posisionering van ondernemings te bespreek.
•
die konsep van werksaamhede en die waardeketting te bespreek.
•
globale uitbreiding te bespreek.
•
verskillende internasionale strategieë te bespreek.
•
te verduidelik wat met organisatoriese argitektuur bedoel word.
•
verskillende ondernemingstrukture te bespreek.
•
beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture te bespreek.
•
prosesse, organisatoriese kultuur en die kombinasie van strategie en argitektuur te bespreek.
•
die konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel te beskryf.
•
die basiese toetrede-besluite te bespreek.
•
verskillende toetrede-metodes te verduidelik.
•
die keuse van toetrede-metodes te bespreek.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 105
GIM307 Internasionale Bestuur 4.2
Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education. Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid: Afdeling IV Hoofstuk 13, bladsye 380-393 en 397-402 Hoofstuk 14, bladsye 410-438 Hoofstuk 15, bladsye 448-462 4.3
Verrykende bronne
Nie van toepassing 4.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker jy verstaan die volgende terme: Sleutelwoord
Omskrywing
Strategie
Dade/aksies van bestuurders om doelwitte van die onderneming te bereik. Koers van opbrengs wat die onderneming op sy belêde kapitaal
Winsgewendheid
maak. Winsgroei
Die persentasie toename in netto wins oor ʼn gegewe tydperk.
Kernvaardighede
Dié vaardighede binne die onderneming waarmee mededingers nie maklik kan vergelyk of dit kan naboots nie.
Globaal
Fokus om winsgewendheid en winsgroei te verhoog deur
gestandaardiseerde
voordeel uit kosteverminderings, as gevolg van skaalbesparings,
strategie
leer-effekte en liggingsekonomieë.
Liggingstrategie
Fokus om winsgewendheid te verhoog deur firma se goedere en dienste aan te pas, vir beste passing tussen smake en voorkeure in verskillende nasionale markte.
Transnasionale
Doelwit is gelyktydige laekostebereiking in liggingsekonomieë,
strategie
skaalbesparings en leer-effekte; gedifferensieerde produkaanbiedinge oor geografiese markte wat plaaslike verskille
Bladsy 106
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur
akkommodeer; bevordering van multirigtingvloei in vaardighede tussen verskillende filiale in onderneming se globale bedryfsnetwerk. Internasionale
Stel eers produkte aan plaaslike mark bekend en verkoop daarna
strategie
internasionaal met slegs minimale plaaslike aanpassings.
Organisatoriese
Die geheel van ʼn onderneming se organisasie, vanaf formele
argitektuur
organisatoriese struktuur, beheerstelsels en aansporings, prosesse, organisatoriese kultuur tot mense/werknemers.
Beheerstelsels
Maatstawwe waarvolgens prestasie van subeenhede gemeet en bestuur beoordeel word vir hoe hulle die subeenhede bestuur.
Aansporings
Meganismes in gebruik om gepaste bestuursgedrag te beloon.
Prosesse
Wyses en metodes waarvolgens besluite geneem en werk binne die onderneming verrig word.
Organisatoriese
Gedeelde norme en waardestelsel onder werknemers van die
kultuur
onderneming.
Mense
Verwys nie slegs na onderneming se werknemers nie, maar ook die strategie om individue volgens toepaslike vaardighede, waardes en oriëntasie te werf, te betaal en te behou.
Vertikale
Verwys na die ligging van besluitnemingsverantwoordelikheid
differensiasie
binne ʼn struktuur.
Horisontale
Verwys na die strukturele verspreiding en uiteensetting van die
differensiasie
onderneming in subeenhede.
Integrasiemeganismes Meganismes vir die koördinering van subeenhede. Kennisnetwerk
Netwerk wat inligting oordra in ʼn onderneming deur middel van informele kontakte tussen die bestuurders en uitgebreide inligtingstelsels.
Persoonlike beheer
Beheer deur persoonlike kontak met ondergeskiktes.
Burokratiese beheer
Beheer deur ʼn stelsel van reëls en prosedures wat die aksies van subeenhede lei.
Uitsetbeheer
Die stel van doelwitte vir subeenhede en om die doelwitte uit te druk in terme van relatiewe doelwit-presteringsmaatstawwe, soos
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 107
GIM307 Internasionale Bestuur
winsgewendheid, produktiwiteit, groei, markaandeel en kwaliteit. Kulturele beheer
Ontstaan wanneer werknemers inkoop in die norme en waardestelsel van die onderneming.
4.5
Inleiding
Die eenheid kyk na die strategieë en strukture van internasionale sake met die eerste tema se fokus op ondernemingstrategieë. Strategiese oriëntasie en posisionering van die onderneming word bespreek, gevolg deur bedrywighede in die waardeketting. Die tema belig ook globale uitbreiding, wat in die laaste tema van die eenheid verder bespreek word. Laastens word die verskillende tipes internasionale strategieë in die tweede tema bespreek. Laasgenoemde fokus op ondernemingstrukture. Eerstens word verduidelik wat organisatoriese argitektuur is, hoe dit inpas en lei tot verskillende tipes ondernemingstrukture, beheerstelsels en aansporings, prosesse en organisatoriese kultuur. Die tema sluit af met die sintese tussen strategie en struktuur. Die laaste tema staan stil by buitelandse marktoetrede. Mededingendheid en globale mededingende voordeel word eerstens bespreek, vir begrip oor die belang daarvan by basiese toetrede-besluite, basiese toetrede-metodes en ook die keuse van metodes. Die eenheid fasiliteer jou basiese begrip oor hoe strategieë en strukture tot voordeel is vir ʼn onderneming wat in die buitelandse mark wil sake bedryf. 4.6
Ondernemingstrategieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, bladsy 380. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 379 -380 in jou voorgeskrewe handboek: Ford se globale strategie. Die primêre fokus in die module tot dusver was op aspekte van die groter omgewing waarbinne internasionale ondernemings kompeteer. Hierdie groter omgewing sluit in die verskillende politieke, ekonomiese en kulturele instansies van lande, die internasionale handels- en beleggingsraamwerk, sowel as die internasionale monetêre stelsel. Die fokus beweeg nou vanaf die omgewing na die onderneming self en meer spesifiek na die optrede wat bestuurders kan uitoefen om meer effektief as ʼn internasionale onderneming te kompeteer. Die tema bespreek hoe die onderneming winsgewendheid kan verhoog deur sy werksaamhede na buitelandse markte uit te brei. 4.6.1
Strategiese oriëntasie en posisionering van onderneming
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 380-383.
Bladsy 108
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur Voordat aanwendbare strategieë van bestuurders in multinasionale ondernemings ter sprake kom, is die basiese beginsels van ʼn strategie eerstens onder die loep. ʼn Onderneming se strategie word gedefinieer as die optrede of handeling van bestuurders om doelwitte van die onderneming te bereik. Vir die meeste ondernemings bly die belangrikste doelwit om die waarde van die onderneming te maksimaliseer vir sy eienaars en aandeelhouers. Om die waarde van die onderneming te maksimaliseer, moet bestuurders strategieë nastreef wat die winsgewendheid van die onderneming en die winsgroeikoers verhoog; sien Figuur 13.1. Winsgewendheid kan op heelwat maniere gemeet word; konsekwentheidshalwe word dit gedefinieer as die onderneming se opbrengskoers verdien op sy belêde kapitaal (ROIC). Laasgenoemde word bereken deur die onderneming se netto wins te deel deur die totale belêde kapitaal. Winsgroei word gemeet deur die persentasie toename in netto wins oor ʼn tydperk. Hoër winsgewendheid en ʼn hoër winsgroeikoers sal die waarde van die onderneming verhoog en verdere opbrengste bewerkstellig vir eienaars en aandeelhouers. Bestuurders kan die winsgewendheid verhoog deur kosteverlagende strategieë te volg, of deur strategieë wat waarde tot produkte voeg, wat daardeur weer die onderneming in staat stel om pryse te verhoog. Bestuurders kan ook die koers waarteen winste groei mettertyd verhoog deur strategieë te implementeer wat meer produkte in bestaande markte verkoop, of deur tot nuwe markte toe te tree. Waardeskepping Die roete om winsgewendheid in ʼn onderneming te verhoog, is deur meer waarde te skep. Die totale waarde wat ʼn onderneming skep, word gemeet deur die verskil tussen produksiekoste en die produkwaarde vir kliënte. Hoe meer waarde die kliënte aan ʼn onderneming se produkte koppel, hoe hoër word die prys wat die onderneming vir sy produkte kan hef. Maar die prys wat die onderneming vir goedere en dienste vra, is tipies minder as die premie wat kliënte op goedere en dienste plaas. Die rede is dat kliënte die waarde vasvang in die vorm van verbruikersurplus. Kliënte kan dit doen omdat die onderneming met ander ondernemings kompeteer vir die kliënt se ondersteuning en sakevertroue. Daarom vra die onderneming ʼn laer prys as wat ʼn monopolieverskaffer sou kon vra. Dis gewoonlik ook onmoontlik om die mark in so ʼn mate te segmenteer dat die onderneming aan elke kliënt ʼn prys kan vra, gegrond op individuele assessering van produkwaarde, met verwysing na die kliënt se reserveringsprys. Hierom kan die prys wat gevra word, neig om laer te wees as die waarde of premie wat deur kliënte op die produk geplaas word. Figuur 13.2 illustreer die konsep: V = waarde van produk tot ʼn gemiddelde kliënt
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 109
GIM307 Internasionale Bestuur P = gemiddelde prys wat onderneming van kliënt vir produk kan vra, binne die mededingende druk en onderneming se vermoë om mark te segmenteer C = gemiddelde eenheidskoste van produksie van produk (C bestaan uit alle relevante koste, ingeslote onderneming se koste van kapitaal). P-C = onderneming se wins per eenheid verkoop (p) V-P = verbruikersurplus per eenheid V-C = waarde geskep deur eenheid Die onderneming maak wins wanneer P groter is as C, en wins groter is, indien C laer is relatief tot P. Die verskil tussen V en P is gedeeltelik bepaal deur die intensiteit van mededingende druk in mark; hoe laer die intensiteit van mededingende druk, hoe hoër is die prys relatief tot V. Die onderneming se waardeskepping word gemeet in die verskil tussen V en C (V-C). ʼn Onderneming skep waarde deur insette om te skakel wat C kos, in ʼn produk waarop kliënte waarde plaas van V. ʼn Onderneming kan meer waarde skep (V-C) deur produksiekoste (C) te verlaag, of deur die produk aantrekliker te maak met, byvoorbeeld, beter ontwerp, stilering, funksionaliteit ensovoorts. Dit bring mee dat kliënte groter waarde op die produk plaas (V verhoog) en gewilliger sal wees om ʼn hoër prys te betaal (P verhoog). Die bespreking lei dat ʼn onderneming hoër winste verdien wanneer meer waarde vir sy kliënte teen ʼn laer koste geskep word. Daar word na ʼn strategie as laekoste-strategie verwys wanneer daar ʼn verlaging in produksiekoste is. ʼn Strategie waarin daar gefokus word op die verhoging in aantreklikheid van ʼn produk word ʼn differensiasie-strategie genoem. Michael Porter se betoog rondom die twee strategieë word verder in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Strategiese posisionering Porter noem dat dit belangrik vir ʼn onderneming is om duidelik te wees oor hul keuse van strategiese beklemtoning, met betrekking tot waardeskepping en lae koste, en om sy interne werksaamhede in te stel om strategiese beklemtoning te ondersteun. Figuur 13.3 illustreer hierdie uitgangspunt. Die konvekse kurwe in Figuur 13.3 stel die doeltreffendheidsgrens voor. Die grens dui al die verskillende posisies aan wat die onderneming kan aanneem om waarde tot die produk toe te voeg (V) binne laer koste (C), deur aan te neem dat die onderneming se interne werksaamhede reg ingestel is om ʼn bepaalde posisie te ondersteun. Die doeltreffendheidsgrens se konvekse vorm is die gevolg van verminderde of afnemende opbrengs. Laasgenoemde verwys na wanneer ʼn onderneming reeds opmerklike waarde toegevoeg het tot sy huidige produkte, en wanneer hy dan nog ʼn klein bietjie waarde wil Bladsy 110
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur verhoog, sal dit beduidende addisionele koste vereis. Die konvekse vorm stel ook voor dat wanneer ʼn onderneming reeds ʼn laekoste-struktuur het, dit die waarde van sy produkaanbod moet opgee om addisionele kostevermindering te verkry. Die res van Figuur 13.3 word verder in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Die drie kernbeginsels van ʼn basiese strategie-denkraamwerk om winsgewendheid van die onderneming te maksimaliseer: • Kies ʼn posisie op die doeltreffendheidsgrens wat lewensvatbaar is in die sin dat daar genoeg vraag is om die keuse te ondersteun. • Stel interne werksaamhede in soos vervaardiging, bemarking, logistiek, inligtingstelsels, menslike hulpbronne ensovoorts, om die strategiese posisie te ondersteun. • Maak seker dat die onderneming die regte sakestruktuur gereed het om die strategie te kan uitvoer. Die strategie, aktiwiteite en organisasie van die onderneming moet konsekwent met mekaar verloop as dit mededingende voordeel en beter winsgewendheid wil bereik. Die werksaamhede reflekteer die verskillende waardeskeppingsaksies wat ʼn onderneming onderneem en word hiernaas bespreek. 4.6.2
Werksaamhede en die waardeketting
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 383-386. Die werksaamhede van ʼn onderneming kan gesien word as ʼn waardeketting saamgestel uit ʼn reeks kenmerkende waardeskeppingsaksies, ingeslote produksie, bemarking en verkope, materiaalbestuur, navorsing en ontwikkeling, menslike hulpbronne, inligtingstelsels en die onderneming se infrastruktuur. As waardeskeppingsaktiwiteite word daar onderskeid getref tussen primêre en ondersteunende aktiwiteite; sien Figuur 13.4. As die onderneming sy strategie doeltreffend wil implementeer, en homself wil posisioneer op die doeltreffendheidsgrens (soos in Figuur 13.3), moet die onderneming die werksaamhede effektief bestuur en wel so, dat dit konsekwent bly met sy strategie. Primêre werksaamhede Primêre werksaamhede verwys na die ontwerp, maak en aflewering van die produk, die bemarking, ondersteuning en náverkopediens. Figuur 13.4 toon hoe die primêre werksaamhede in die volgende vier funksies verdeel word:
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 111
GIM307 Internasionale Bestuur 1. Navorsing en ontwikkeling Navorsing en ontwikkeling is betrokke met die ontwerp van produkte en produksieprosesse. 2. Produksie Produksie verwys na die maak of lewering van goedere en dienste. Vir fisiese produkte beteken produksie basies die vervaardiging van die produkte. Maar vir dienste gelewer, soos in banke, vind produksie plaas wanneer die diens aan die kliënt gelewer word. 3. Bemarking en verkope Die funksies van ʼn onderneming help om waarde te skep op verskeie maniere. In bemarking behels dit, byvoorbeeld, handelsmerkposisionering en advertensies. In verkope gaan dit oor waardeskepping, deur kliëntebehoeftes te ondersoek, en dit weer terug te kommunikeer deur middel van die navorsing en ontwikkelingsfunksie van die onderneming. 4. Kliëntediens Kliëntediens behels die beskikbare náverkopediens en -ondersteuning. Die funksie skep ʼn persepsie van beter waarde vir kliënte, deur hulle probleme op te los en hulle te ondersteun ná die aankoop van hulle produk. Ondersteuningswerksaamhede Die ondersteuningswerksaamhede van die waardeketting bied insette wat toelaat dat primêre aktiwiteite kan plaasvind. Die vier ondersteuningswerksaamhede is: 1. Inligtingstelsels Die stelsels verwys na elektroniese stelsels vir die bestuur van voorraad, opvolg van verkope, produkbeprysing, produkverkope, kliëntediensnavrae ensovoorts. 2. Logistiek Die logistieke funksie beheer die oordrag van fisiese materiale deur die waardeskeppingsproses, deur produksie, en die beweeg van die voltooide produkte na die verspreidingsplekke. 3. Menslike hulpbronne Menslikehulpbron-funksie kan bydra om meer waarde te skep op heelwat maniere. Dit verseker dat die onderneming die regte kombinasie van geskoolde werkers het om die genoemde waardeskeppingswerksaamhede effektief te verrig.
Bladsy 112
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur 4. Ondernemingsinfrastruktuur Die funksie sorg vir die konteks waarbinne al die ander waardeskeppingswerksaamhede plaasvind. Die infrastruktuur sluit in die ondernemingstruktuur, beheerstelsels en die kultuur van die onderneming. Die primêre en ondersteuningswerksaamhede word volledig en met toepaslike voorbeelde in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Aktiwiteit 4.1 Lys voorbeelde van elkeen van die funksies onder die primêre werksaamhede en die ondersteuningswerksaamhede. 4.6.3
Globale uitbreiding
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 386-393. Globale uitbreiding laat ondernemings toe om hul winsgewendheid en winskoers te verhoog op maniere wat nie vir plaaslike ondernemings haalbaar is nie. Ondernemings met internasionale werksaamhede kan: 1. Die mark vir hulle plaaslike produkaanbiedinge uitbrei deur die produkte in internasionale markte te verkoop. 2. Liggingsekonomieë laat realiseer deur die verspreiding van individuele waardeskeppingswerksaamhede na liggings op enige plek ter wêreld waar dit meer doeltreffend en effektief uitgevoer kan word. 3. Groter skaalbesparings realiseer uit die ondervinding om ʼn uitgebreide globale mark vanaf ʼn sentrale ligging te bedien, en daardeur die koste van waardeskepping te verminder. 4. ʼn Groter opbrengs verdien deur waardevolle verworwe vaardighede deur die buitelandse werksaamhede, te benut, en in ander entiteite binne die firma se globale bedryfsnetwerke terug te ploeg. Desnieteenstaande word ʼn onderneming se vermoë om winsgewendheid en winsgroei te verhoog deur dié strategieë te volg, beperk deur die noodsaak om produkaanbiedinge, bemarkings- en sakestrategieë tot die verskillende nasionale voorwaardes aan te pas. Onderstaande word slegs kortliks in die gids bespreek, maar vollediger in jou voorgeskrewe handboek behandel:
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 113
GIM307 Internasionale Bestuur Markuitbreiding: Aanwending van produkte en vaardighede ʼn Onderneming kan sy groeikoers verhoog deur goedere en dienste wat plaaslik ontwikkel word, internasionaal te verkoop. Meeste multinasionale ondernemings het begin deur daardie roete te volg. Voorbeeld 4.1 Starbucks-koffie is ʼn voorbeeld van ʼn maatskappy wat in Amerika begin het en na die res van die wêreld uitgebrei het. Die sukses van baie multinasionale ondernemings wat op hierdie manier uitbrei, is nie net op goedere en dienste wat hulle aan die buiteland verkoop, gebaseer nie, maar ook op die kernvaardighede onderliggend aan die ontwikkeling, produksie en bemarking daarvan. Kernvaardighede verwys na die vaardighede binne die onderneming wat mededingers nie maklik kan vergelyk of naboots nie. Liggingsekonomieë Vir ondernemings wat probeer oorleef in ʼn mededingende globale mark, lê die voordeel daarin om elke waardeskeppingswerksaamheid fisies te vestig op die spesifieke plek waar die ekonomiese, politieke en kulturele voorwaardes, ingeslote relatiewe faktorkoste, die gunstigste is vir die uitvoer van die spesifieke werksaamheid. Ondernemings wat sulke strategieë volg, realiseer waarna verwys word as liggingsekonomieë. Samevattend, ontstaan hierdie ekonomieë as gevolg van die uitvoer van waardeskeppingswerksaamhede na die mees optimale ligging vir daardie spesifieke aktiwiteite, ongeag waar in die wêreld. Bestudeer ook die volgende aspekte in jou voorgeskrewe handboek: •
Skep van ʼn globale netwerk Dit verwys na die skep van ʼn globale netwerk van waardeskeppingswerksaamhede, met verskillende vlakke van die waardeketting, versprei regoor gebiede rondom die wêreld, waar die waarnemende waarde gemaksimaliseer is of die koste van waardeskepping geminimaliseer word.
•
Sommige tekortkominge Wanneer vervoerkoste en handelsversperrings ter sprake kom, kompliseer dit die prentjie. Daar skuil ook verdere moontlike beperkings in die belangrikheid van die assessering van politieke en ekonomiese risiko’s wanneer liggingsbesluite geneem word.
Bladsy 114
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur Ervaringseffekte ʼn Ervaringskurwe verwys na die waargeneemde sistematiese vermindering in produksiekoste wat oor die produklewensduur plaasvind. Figuur 13.5 se ervaringskurwe illustreer die verhouding tussen eenheidsproduksiekoste en kumulatiewe uitsette. Dit word deur twee aspekte verduidelik, naamlik leer-effekte en skaalbesparings. •
Leer-effekte Leer-effekte verwys na die kostebesparing as gevolg van leer deur te “doen”.
•
Skaalbesparings Skaalbesparings verwys na ʼn vermindering in eenheidskoste as die resultaat om ʼn groot volume van ʼn produk te produseer.
•
Strategiese betekenis Die strategiese betekenis van die ervaringskurwe is duidelik. Deur af te beweeg met die ervaringskurwe laat dit ʼn onderneming toe om die koste om waarde te skep, te verlaag en winsgewendheid te verhoog. Die onderneming wat vinniger afbeweeg met die ervaringskurwe het ʼn kostevoordeel bo sy mededingers. Onderneming A in Figuur 13.5 het duidelik ʼn groter kostevoordeel omdat Onderneming A verder af in die ervaringskurwe voorkom.
Benutting van filiaalvaardighede Van belang vir kernvaardighede is, soos ook vroeër bespreek, die idee dat waardevolle vaardighede eerstens plaaslik beoefen en uitgevoer word en daarná aan buitelandse werksaamhede oorgedra word. Maar vir meer volwasse multinasionale besighede wat reeds ʼn gevestigde netwerk van filiaalwerksaamhede in buitelandse markte het, kan die ontwikkeling van waardevolle vaardighede ook slegs in buitelandse filiale plaasvind. 4.6.4
Internasionale strategieë
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 13, Bladsye 397-402. Druk om plaaslike toeganklikheid toon dat dit nie moontlik is vir ʼn onderneming om sy volle potensiaal van skaalbesparings, leer-effekte en liggingsekonomieë te realiseer nie. Dis nie altyd moontlik om die globale mark van ʼn enkel, laekosteligging te bedien nie, of om globaal gestandaardiseerde produkte te produseer, en wêreldwyd te bemark om die kostevermindering geassosieer met leer-effekte, te verkry nie. Die behoefte om die produkaanbiedinge aan te pas tot die plaaslike voorwaardes kan teen die implementering van so ʼn tipe strategie inwerk. Hoe affekteer die verskille in die druk om kostebeperkings,
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 115
GIM307 Internasionale Bestuur teenoor dié vir plaaslike toeganklikheid, die onderneming se strategiekeuse? Ondernemings kan tussen vier hoof strategiese posisies kies wanneer hulle internasionaal wil kompeteer, naamlik die globaal gestandaardiseerde strategie, die liggingstrategie, ʼn transnasionale strategie en ʼn internasionale strategie. Figuur 13.7 illustreer die voorwaardes waaronder elkeen van die strategieë meer toepaslik en uitvoerbaar is. Globaal gestandaardiseerde strategie Ondernemings wat ʼn globaal gestandaardiseerde strategie volg, fokus daarop om winsgewendheid en winsgroei te verhoog, deur voordeel te trek uit kosteverminderings as gevolg van skaalbesparings, leer-effekte en liggingsekonomieë. Hulle strategiese doel is om ʼn laekostestrategie op ʼn globale skaal te volg. Liggingstrategie ʼn Liggingstrategie fokus daarop om winsgewendheid te verhoog deur die firma se goedere en dienste aan te pas, sodat hulle ʼn goeie passing of vermenging tussen smake en voorkeure in verskillende nasionale markte kan bied. Transnasionale strategie Ondernemings wat ʼn transnasionale strategie volg, probeer om gelyktydig lae koste deur liggingsekonomieë, skaalbesparings en leer-effekte te bereik. Hulle differensieer hulle produkaanbiedinge regoor geografiese markte om plaaslike verskille in ag te neem. Hulle bevorder ook ʼn multirigtingvloei van vaardighede tussen verskillende filiale in die onderneming se globale netwerk van werksaamhede. Internasionale strategie Ondernemings wat ʼn internasionale strategie volg, neem produkte wat eers vir die plaaslike mark geproduseer is en verkoop dit daarná internasionaal, met slegs minimale plaaslike aanpassings. Evolusie van strategie Die Achilleshiel van internasionale strategie is dat mededingers onvermydelik mettertyd na vore kom en, as bestuurders dan nie voortdurend proaktiewe maatreëls volg om die onderneming se kostestruktuur in te perk nie, sal die maatskappy vinnig omring word deur doeltreffende globale mededingers. Dit mag dalk moontlik wees dat ʼn internasionale strategie nie lewensvatbaar is op die duur nie, en, om te oorleef, moet ondernemings na ʼn globaal gestandaardiseerde strategie beweeg of ʼn transnasionale strategie uitvoer, voordat die mededingers dit doen. Figuur 13.8 dui veranderings in strategieë wat mettertyd voorkom, aan.
Bladsy 116
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek. Werk volledig deur hierdie gedeelte in jou voorgeskrewe handboek. 4.7
Ondernemingstrukture
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, bladsye 410-411. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 409-410 in jou voorgeskrewe handboek: Herorganisering deur EADS. Die tema kyk na die identifisering van die organisatoriese argitektuur wat internasionale ondernemings gebruik om hul globale werksaamhede te bestuur en te dirigeer. Organisatoriese argitektuur word gedefinieer as die geheel van ʼn onderneming se organisasie, ingeslote formele organisatoriese struktuur, beheerstelsels en aansporings, prosesse, organisatoriese kultuur en mense. Die kernargument in die tema is dat hoër ondernemingswinsgewendheid aan die volgende drie voorwaardes moet voldoen: 1. Die verskillende elemente van ʼn onderneming se organisatoriese argitektuur moet intern konsekwent wees. 2. Die organisatoriese argitektuur moet by die onderneming se strategie pas. 3. Die onderneming se strategie en argitektuur moenie net konsekwent aan mekaar wees nie, maar ook sinvol binne die geldige mededingende voorwaardes in die onderneming se markte. Strategie, argitektuur en ʼn mededingende omgewing moet konsekwent wees. 4.7.1
Organisatoriese argitektuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 411-412. Die definisie van organisatoriese argitektuur is reeds gegee in par 4.7. Figuur 14.1 in jou voorgeskrewe handboek illustreer die elemente. By organisatoriese strukture word na drie sake verwys: 1. Onderneming se subeenhede word formeel verdeel in ʼn produkafdeling, nasionale werksaamhede en funksies. 2. Ligging van besluitnemingsverantwoordelikhede in die struktuur. 3. Gevestigde geïntegreerde meganismes om werksaamhede van subeenhede te koördineer, ingeslote kruisfunksionele spanne en/of streekskomitees. Beheerstelsels is maatstawwe om die prestasie van subeenhede en hulle bestuurders te meet en te beoordeel. Hierteenoor is aansporings die meganismes om gepaste
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 117
GIM307 Internasionale Bestuur bestuursgedrag te beloon. Prosesse is die wyse waarvolgens besluite geneem en werk binne die onderneming verrig word. Organisatoriese kultuur verwys na die norme en waardestelsel wat deur die werknemers van die onderneming onderling gedeel word. Laastens is daar die mense; hier word daar nie net verwys na die werknemers van die onderneming nie, maar ook die strategie om hulle te werf, te betaal en te behou, sowel as die spesifieke tipe individue volgens hulle vaardighede, waardes en oriëntasies. Soos geïllustreer deur die pyltjies in Figuur 14.1, is die verskeie komponente van die organisatoriese argitektuur nie onafhanklik van mekaar nie. As die onderneming sy winsgewendheid wil maksimaliseer, moet hy daarop fokus dat interne konsekwentheid tussen die verskeie komponente van die organisatoriese argitektuur bereik en behou word. 4.7.2
Verskillende tipes ondernemingstrukture
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 412-426. Daar is drie tiperende vlakke by ondernemingstruktuur: 1. Vertikale differensiasie verwys na die presiese ligging van enige besluitnemingsverantwoordelikhede binne die struktuur. 2. Horisontale differensiasie verwys na die formele verspreiding van subeenhede binne die onderneming. 3. Integrasiemeganismes koördineer die subeenhede. Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks bespreek en word volledig in jou voorgeskrewe handboek behandel. Vertikale differensiasie: Sentralisasie en desentralisasie ʼn Onderneming se vertikale differensiasie bepaal waar presies in die hiërargie die besluitnemingsmag gevind word. Is dit slegs hoofbestuur wat besluite neem, of word dit na laervlakbestuurders gedesentraliseer? Hieruit ontstaan argumente vir sentralisasie én desentralisasie. • Vier hoof argumente vir sentralisasie 1.
Sentralisasie kan koördinering fasiliteer.
2.
Sentralisasie dra by om te verseker dat besluite konsekwent met die ondernemingsdoelwitte bly.
3.
Gekonsentreerde mag en outoriteit op een individu of bestuurspan, gee aan die topvlakbestuurders, deur sentralisasie, toegang en geleentheid om groot ondernemingsveranderinge te laat plaasvind.
Bladsy 118
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur 4.
Sentralisasie verhoed moontlike duplisering van werksaamhede wat kan voorkom wanneer dieselfde werksaamhede deur verskeie subeenhede binne die onderneming uitgevoer word.
Bogenoemde word vollediger in jou voorgeskrewe handboek bespreek. • Vyf hoof argumente vir desentralisasie 1.
Desentralisasie gee topbestuur tyd om te fokus op kritieke kwessies deur roetine kwessies aan laervlakbestuurders te delegeer.
2.
Navorsing is ten gunste van desentralisasie.
3.
Desentralisasie fasiliteer beter buigbaarheid en ʼn vinniger reaksie op omgewingsveranderinge, aangesien besluite nie deur topbestuur gesanksioneer hoef te word nie, buiten uitsonderlike gevalle.
4.
Desentralisasie kan lei tot beter besluite.
5.
Desentralisasie verhoog doeltreffende bestuur.
Bogenoemde word vollediger in jou voorgeskrewe handboek bespreek. • Strategie en sentralisasie in ʼn internasionale onderneming Die keuse tussen sentralisasie en desentralisasie is nie absoluut nie. Dit maak somtyds sin dat sommige besluite gesentraliseer word, terwyl ander gedesentraliseer word. Dit hang af van die tipe strategie wat die firma volg. In ʼn globaal gestandaardiseerde strategie word daar voorgestel dat bedryfsbesluite gesentraliseer word, terwyl liggingstrategie, hierteenoor, desentralisasie van bedryfsbesluite aan buitelandse filiale voorskryf. Die internasionale strategie neig ook om gesentraliseerde beheer te behou oor kernvaardighede en om ander besluite na buitelandse filiale te desentraliseer. By die transnasionale strategie is sake meer kompleks – sommige bedryfsbesluite is gesentraliseer, terwyl ander besluite relatief gedesentraliseer word. Jou voorgeskrewe handboek bespreek bogenoemde volledig. Horisontale differensiasie: Ontwerp van die struktuur Horisontale differensiasie oorweeg hóé die onderneming besluit om homself in subeenhede te verdeel. Die besluit berus gewoonlik op die basis van die funksie, die tipe onderneming of geografiese ligging daarvan. Onderstaande tabel bespreek elke tipe struktuur kortliks.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 119
GIM307 Internasionale Bestuur
Struktuur
Verduideliking
Grafiese voorstelling
Struktuur van
Die meeste ondernemings begin met geen formele
Figuur 14.2
plaaslike
struktuur nie en word bedryf deur ʼn entrepreneur of ʼn
Figuur 14.3
ondernemings
klein span individue. Soos die onderneming groei, word
(Bladsye 415-416)
die bestuursbehoefte te groot vir die individu of klein span om te hanteer. Die funksies word dan verdeel in verskeie waardeskeppingswerksaamhede en gekoördineer en beheer deur topbestuur. Verdere horisontale diversifisering is nodig soos die onderneming sy produklyn deurlopend diversifiseer, wat die onderneming ook weer na ander sake-omgewings toe lei.
Internasionale
Wanneer ondernemings na die buiteland uitbrei,
afdeling
groepeer hulle dikwels hulle internasionale
(Bladsye 416-417)
werksaamhede in ʼn internasionale afdeling.
Wêreldwye
ʼn Wêreldwye liggingstruktuur neig om veld te wen vir
liggingstruktuur
ondernemings met ʼn lae graad van diversifisering en ʼn
(Bladsy 418)
Die strategie neig om aangeneem te word deur
produk-
ondernemings wat al redelik gediversifiseerd is en
afdelingstruktuur
voorheen plaaslike strukture, gebaseer op
Figuur 14.6
Figuur 14.7
produkafdelings, gehad het.
Globale
By hierdie klassieke struktuur gaan horisontale
matriksstruktuur
differensiasie voort volgens die twee bekende
(Bladsye 419-420)
Figuur 14.5
plaaslike funksionele struktuur.
Wêreldwye
(Bladsy 419)
Figuur 14.4
Figuur 14.8
dimensies, naamlik produkafdeling, en geografiese ligging. Tabel 4.1: Die ontwerp van strukture (Hill, 2014: 415-420)
Daar word van jou verwag om hierdie gedeelte in jou voorgeskrewe handboek deurgrondig te bestudeer. Maak seker jy verstaan die teorie rondom die strukture.
Bladsy 120
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur
Aktiwiteit 4.2 Gee voorbeelde van ondernemings wat die volgende strukture gebruik: Struktuur van plaaslike ondernemings Internasionale afdeling Wêreldwye liggingstruktuur Wêreldwye produk-afdelingstruktuur Globale matriksstruktuur Integrasiemeganisme Die vorige gedeelte het getoon hoe ondernemings hulleself in subeenhede verdeel. Een van die maniere om die subeenhede te koördineer, is deur sentralisasie, maar indien die koördineringstaak te kompleks raak, is sentralisasie nie baie effektief nie. Daarom moet ondernemings ook integrasiemeganismes opstel. Daar word eerstens gekyk na die koördinering van internasionale ondernemings en daarna, struikelblokke tot effektiewe koördinering. Dit word gevolg deur die twee integrasiemeganismes. • Strategie en sentralisasie in ʼn internasionale onderneming Die nut vir koördinering tussen subeenhede verskil van die strategie van die onderneming. Die behoefte vir koördinering is die laagste by ondernemings wat ʼn liggingstrategie volg, hoog by ondernemings met ʼn internasionale strategie, nog hoër by globale ondernemings en die heel hoogste by transnasionale ondernemings. Die res van die gedeelte word duidelik in jou voorgeskrewe handboek bespreek. • Struikelblokke tot effektiewe koördinering Bestuurders van verskeie subeenhede volg verskillende oriëntasies, onder meer, omdat hulle verskillende take moet uitvoer. Voorbeeld 4.2 Die finansiële departement is meer bekommerd oor die finansiële welstand van die onderneming en of hulle gaan wins maak, teenoor die menslikehulpbrondepartement wat meer op die menslike verhoudings- en aangeleenthede van die onderneming fokus. Die verskillende oriëntasies kan kommunikasie tussen bestuurders onderdruk; soms praat bestuurders nie eens dieselfde “taal” nie. Daar kan ook ʼn gebrek aan respek tussen subeenhede voorkom, wat broodnodige kommunikasie vir samewerking en
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 121
GIM307 Internasionale Bestuur koördinasie verder kan teëwerk. Verskille in subeenhede se oriëntasie kan somtyds ook as gevolg van verskillende doelwitte ontstaan. Sulke struikelblokke tot koördinasie is nie ongewoon in ʼn onderneming nie, maar kan problematies raak in multinasionale ondernemings met die groot aantal plaaslike, sowel as buitelandse subeenhede. Verskille in subeenheid-oriëntasie word gereeld in multinasionale ondernemings vererger deur ʼn skeiding in tydsones, afstand- en nasionaliteitsverskille tussen die bestuurders van subeenhede. • Formele integrasiemeganismes Die formele meganismes om subeenhede mee te integreer, verskil in kompleksiteit, vanaf gewone direkte kontak en skakelrolle deurlopend tot ʼn matriksstruktuur; sien Figuur 14.9. Hoe groter die behoefte vir koördinering, hoe komplekser die formele integrasiemeganismes. Direkte kontak tussen subeenheidsbestuurders is die maklikste integrasiemeganisme, terwyl skakelrolle hier weer meer kompleks is. Wanneer die behoefte vir koördinering steeds groot is, neig ondernemings om van tydelike of permanente spanne gebruik te maak wat bestaan uit individue van subeenhede wat moet saamwerk. In gevalle waar integrasie goed deurgevoer is, kan ondernemings ʼn matriksstruktuur instel, waar alle rolle as integrasierolle beskou word. Elkeen van bogenoemde meganismes is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek bespreek dit volledig. • Informele integrasiemeganismes: Kennisnetwerk In ʼn poging om probleme in die algemeen geassosieer met formele integrasiemeganismes (spesifiek matriksstrukture) te voorkom of te vermy, het ondernemings met ʼn hoë behoefte vir integrasie, geëksperimenteer met ʼn informele integrasiemeganisme, naamlik die kennisnetwerk. Laasgenoemde word ondersteun deur ʼn organisatoriese kultuur wat spanwerk en kruiseenheidsamewerking waardeer. ʼn Kennisnetwerk is een wat inligting oordra binne ʼn onderneming, gebaseer op informele kontakte tussen bestuurders binne ʼn onderneming op uitgebreide inligtingstelsels; sien Figuur 14.10. Jou voorgeskrewe handboek bespreek die kennisnetwerk se funksionering volledig. 4.7.3
Beheerstelsels en aansporings van ondernemingstrukture
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 426-430. ʼn Groot taak vir ondernemingsleierskap is om die verskillende subeenhede binne ʼn onderneming te beheer (gedefinieer volgens funksie, produkafdeling of geografiese ligging),
Bladsy 122
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur en om te verseker dat subeenhede se aksies konsekwent bly met die onderneming se algehele strategiese en finansiële doelwitte. Ondernemings bereik laasgenoemde deur verskeie beheer- en aansporingstelsels aan te wend. Tipes beheerstelsels Al vier onderstaande beheerstelsels word deur ondernemings gebruik, maar die spesifieke klem sal volgens die strategie van die onderneming verskil. • Persoonlike beheer gebeur deur persoonlike kontak met ondergeskiktes. • Burokratiese beheer geskied deur ʼn stelsel van reëls en prosedures wat die werksaamhede van die subeenhede rig. • Uitsetbeheer behels die stel van doelwitte vir subeenhede en dan die doelwitte uit te oefen volgens relatiewe doelwitpresteringsmaatstawwe, soos winsgewendheid, produktiwiteit, groei, markaandeel en kwaliteit. • Kulturele beheer ontstaan wanneer werknemers inkoop in die norme en waardestelsel van die onderneming. Beheerstelsels word volledig in jou voorgeskrewe handboek bespreek. Aansporingstelsels Aansporings verwys na die meganismes waarvolgens gepaste werknemersgedrag beloon word. Baie werknemers ontvang aansporings in die vorm van ʼn jaarlikse bonus. Aansporings word gewoonlik streng gekoppel aan presteringsmaatstawwe wat vir uitsetbeheer gebruik word. Die volgende is belangrik: 1. Die tipe aansporing aangewend verskil gereeld ten opsigte van werknemers en hulle take. 2. Suksesvolle uitvoering van strategie in ʼn multinasionale onderneming vereis dikwels belangrike samewerking tussen bestuurders in verskillende subeenhede. 3. Aansporingstelsels in ʼn multinasionale onderneming moet dikwels aangepas word om nasionale verskille in instansies en kultuur in ag te neem. 4. Bestuurders moet kan herken wanneer aansporingstelsels onbeplande gevolge kan hê. Beheerstelsels, aansporing en strategie in die internasionale onderneming Die sleutel tot die begrip van die verhouding tussen internasionale strategie-, beheer- en aansporingstelsels is:
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 123
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Prestasiedubbelsinnigheid (bladsy 429)
•
Strategie, interafhanklikheid en dubbelsinnigheid (bladsy 429)
•
Implikasies vir beheer en aansporings (bladsye 429-430)
Maak seker dat jy bogenoemde in jou voorgeskrewe handboek deeglik bestudeer. Tabel 14.1 gee ʼn opsomming van die interafhanklikheid, prestasiedubbelsinnigheid en die koste van beheer vir die vier internasionale sakestrategieë. Internasionale strategieë is in die vorige tema bespreek. 4.7.4
Prosesse
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 430-431. Prosesse, gedefinieer as die manier waarop besluite geneem en werk in ʼn onderneming verrig word, word op verskeie vlakke in ʼn onderneming aangetref. Dit sluit in prosesse vir die formulering van strategie, vir die toewysing van hulpbronne, vir die evaluering van nuweproduk-idees, vir die hantering van kliëntenavrae en -klagtes, vir die verbetering van produkkwaliteit, vir die evaluering van werknemersprestasie ensovoorts. Die kern- of waardevolle vaardighede is gereeld in ʼn onderneming se prosesse geïntegreer. Doeltreffende en effektiewe prosesse kan die koste van waardeskepping verlaag en kan ook addisionele waarde tot ʼn produk toevoeg. Prosesse word volledig in jou handboek bespreek. 4.7.5
Organisatoriese kultuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 431-435. Studie-eenheid 1 pas die konsep van kultuur op nasiestate toe. Kultuur, hierteenoor, is ʼn konstruk toegeken aan gemeenskap, met inbegrip van ondernemings. Dus kan daar gepraat word van ʼn organisatoriese kultuur en subkultuur, maar die basiese definisie van kultuur bly dieselfde. Dit verwys na ʼn stelsel van waardes en norme wat deur mense gedeel word. Waardes is abstrakte idees van dit wat ʼn groep glo oor wat goed, reg en nastreefbaar is. Norme is die sosiale reëls en riglyne wat die gepaste gedrag in sekere situasies voorskryf. Waardes en norme vind uitdrukking in gedragspatrone of -style in ʼn onderneming waar nuwe werknemers outomaties aangemoedig word om die praktyke van die huidige werknemers te volg. Neem in ag dat ʼn onderneming se kultuur nie staties is nie, maar neig om relatief stadig te evolueer. Daarstel en behoud van organisatoriese kultuur ʼn Onderneming se kultuur ontstaan uit verskeie bronne. Eerstens het stigters en leiers ʼn groot impak op ʼn onderneming se kultuur en hulle bring gewoonlik hulle eie waardes
Bladsy 124
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur betreffende kultuur saam. Nog ʼn belangrik invloed op kultuur is die breër sosiale kultuur van die land waarin die onderneming geleë is. Die derde invloed op ondernemingskultuur is die geskiedenis van die onderneming wat mettertyd help om die waardes van die onderneming te vorm. Organisatoriese kultuur en prestasie op internasionale sakevlak In ʼn sterkgevestigde kultuur deel feitlik al die bestuurders dieselfde stel waardes en norme wat dan ʼn duidelike impak het op hoe werk uitgevoer word. Die behoefte vir ʼn eensoortige algemene organisatoriese kultuur oor ʼn multinasionale globale netwerk van filiale, verskil heel waarskynlik van die strategie van die onderneming. Gedeelde norme en waardes kan koördinasie en samewerking tussen individue van verskillende subeenhede fasiliteer. ʼn Sterk algemene kultuur kan tot doelwitkongruensie lei en die probleme beklemtoon wat as gevolg van interafhanklikheid, prestasiedubbelsinnigheid en konflik tussen bestuurders van verskillende filiale, voorkom. Werk deeglik deur die organisatoriese kultuurafdeling in jou voorgeskrewe handboek. Maak seker jy het ʼn sterk oorsigtelike begrip van die geheelbeeld. 4.7.6
Sintese: Strategie en struktuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 14, Bladsye 435-438. Daar is reeds in die eerste tema van die eenheid vier basiese strategieë bespreek wat multinasionale ondernemings kan volg. Verskeie aspekte van organisatoriese argitektuur is belig en die verhouding tussen die dimensie en strategieë is ook bespreek. Hierop volg die sintese van voorafgenoemde. Tabel 14.2 in jou voorgeskrewe handboek gee ʼn breë riglyn van die sintese van strategie, struktuur en beheerstelsels. Werk aandagtig deur die tabel. •
Liggingstrategie: Ondernemings wat hierdie strategie volg, fokus op plaaslike vatbaarheid.
•
Internasionale strategie: Ondernemings met hierdie strategie probeer om waarde te skep deur kernvaardighede van plaaslike na buitelandse filiale oor te dra.
•
Globaal gestandaardiseerde strategie: Hierdie ondernemings fokus op die realisering van liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë.
•
Transnasionale strategie: Hierdie ondernemings fokus op die gesamentlike bereiking van liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë, plaaslike vatbaarheid, sowel as globale leer.
Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek bespreek elke strategie volledig.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 125
GIM307 Internasionale Bestuur Die laaste tema in die eenheid kyk na buitelandse marktoetrede en hoe dit by internasionale ondernemings inpas. 4.8
Buitelandse marktoetrede
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsy 448. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 447-488 in jou voorgeskrewe handboek: Sulky Burel in Rusland. Die tema behandel drie onderwerpe, naamlik mededingendheid, basiese toetreemetodes, verskillende toetredemetodes en die keuse van ʼn toetredemetode. Enige onderneming wat graag na die buiteland wil uitbrei, sukkel om te besluit oor toetrede tot markte, naamlik watter markte, wanneer en hoe. Daar is verskeie toetredemetodes, soos uitvoere, gebruiksklaarprojekte, lisensiëring, franchises, gesamentlike ondernemings en volfiliale. Na die bespreking van die verskillende soorte toetreemetodes, word die keuse van ʼn toetredemetode bespreek, gegrond op die beste potensiële gewaarborgde sukses vir die onderneming. Die keuse tot watter markte om toe te tree, word bepaal deur ʼn evaluasie van relatiewe langtermyngroei en winspotensiaal. Eerstens word mededingendheid, en die rol daarvan in die algehele prentjie, belig. Die volgende gedeelte (paragraaf 4.8.1) is nie in jou voorgeskrewe handboek beskikbaar nie, maar is wel belangrik; dit word vir die doel van die kursus hieronder bespreek. 4.8.1
Konsep van globale mededingendheid, asook globale mededingende voordeel
Mededingende voordeel binne plaaslike konteks word bereik wanneer ʼn onderneming sy interne sterkpunte in vaardighede en hulpbronne, suksesvol by die hoof faktore in die plaaslike industrie inpas, of die industrie waarbinne die onderneming betrokke is (Hough & Neuland, 2007: 209). As gevolg van globalisering moet die raamwerk vir die analise van mededingende voordeel egter aangepas word om die invloed van ondernemings wat internasionaal bedryf word, in te sluit (Hough & Neuland, 2007: 209). Gevolglik moet daar ook gekyk word na die mededingende voordeel in die internasionale industrieë en voorwaardes binne die onderskeie liggings en kontekste van die lande waarin die ondernemings bedryf word (Hough & Neuland, 2007: 209). Hoewel die lewensvatbare winsgewendheid en welvaartmaksimalisering die aanvaarde langtermyndoelwit van die onderneming bly, word die multinasionale onderneming in drie breë kategorieë geklassifiseer (Hough & Neuland, 2007: 209): •
Onderneming moet doeltreffendheid in sy huidige werksaamhede bereik.
Bladsy 126
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Onderneming moet die risiko wat hy neem om sy werksaamhede te verrig, bestuur.
•
Onderneming moet interne leervaardighede ontwikkel om te kan innoveer en aanpas by toekomstige veranderings.
Volgens Hough en Neuland (2007: 209) spruit mededingende voordeel uit die onderneming se strategiese optrede wat die bereiking van doelwitte optimaliseer, deur: •
Die verskille in inset- en uitsetmarkte tussen die verskeie lande waarbinne hul sake doen, te ontgin.
•
Voordeel te trek uit skaalbesparings in die verskillende werksaamhede.
•
Die ontginning van sinergie of beskikbare omvangsekonomieë, as gevolg van die diversiteit van sy werksaamhede.
Noudat bepaal is hoe ondernemings se mededingendheid bepaal en gekategoriseer is, word jy na jou voorgeskrewe handboek terugverwys. Die volgende gedeelte wat bespreek word, is buitelandse marktoetrede. 4.8.2
Basiese toetrede-besluite
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsye 448-453. ʼn Onderneming wat buitelandse uitbreiding oorweeg, moet oor drie sake besluit, naamlik tot watter markte om toe te tree, hoe om daardie markte te betree en op watter skaal so ʼn toetrede moet wees. Watter buitelandse markte? Nie al die lande in die wêreld het die winspotensiaal vir ʼn onderneming wat na of in die buiteland wil uitbrei nie. Die besluit moet geneem word deur ʼn evaluasie te doen van ʼn land se langtermyn-winspotensiaal. Die potensiaal is ʼn funksie van verskeie faktore wat reeds in vorige studie-eenhede bespreek is. Ons het in Studie-eenheid 1 gekyk na die ekonomiese en politieke faktore wat die potensiële aantreklikheid van buitelandse markte beïnvloed. Die aantreklikheid van ʼn land as ʼn potensiële mark vir internasionale besigheid hang af van die balans tussen voordele, koste en risiko’s geassosieer met sakedoen in daardie spesifieke land. In Studie-eenheid 1 het ons ook gesien dat langtermyn ekonomiese voordele van sakedoen in ʼn land ʼn funksie is van faktore soos die markgrootte (demografies), huidige verbruikerswelvaart (koopkrag) in die mark en die toekomstige verbruikerswelvaart, wat afhang van ekonomiese groeikoerse. Daar moet ook besin word oor die politieke stabiliteit van ontwikkelde, sowel as ontwikkelende, lande en die waarde wat ʼn internasionale besigheid in ʼn buitelandse mark kan skep.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 127
GIM307 Internasionale Bestuur Tydsberekening vir toetrede Sodra ʼn aantreklike mark geïdentifiseer is, is dit belangrik om die beste tyd vir toetrede te bepaal. Toetrede is redelik vroeg wanneer ʼn internasionale onderneming tot ʼn buitelandse mark toetree voordat ander ondernemings dit doen; hierteenoor is dit laat wanneer ander internasionale ondernemings hulleself reeds in daardie mark gevestig het. Die voordele geassosieer met die vroeë toetrede van ʼn mark staan as baanbrekersvoordele bekend. Die drie voordele is: 1. Die vermoë om vooruit te kan bepaal wie die mededingers is, en markaanvraag te behou deur ʼn sterk handelsmerk te bou. 2. Die vermoë om ʼn verkoopsvolume in die spesifieke land te bou en dan die ervaringskurwe af te dwing voor kompeteerders kan, wat dan die vroeër toetreders ʼn kostevoordeel bo die latere toetreders gee. 3. Die vermoë van vroeër toetreders om oorskakelingskoste te skep wat verbruikers tot hulle produkte en dienste verbind. Daar is ook verskeie nadele (bekend as baanbrekersnadele) te assosieer met die toetrede tot ʼn buitelandse mark. Dit kan lei tot baanbrekerskostes (kostes wat ʼn vroeër toetreder moet dra, maar ʼn latere toetreder kan vermy). Jou voorgeskrewe handboek verduidelik hoe die kostes werk en watter nadele dit vir die vroeë, sowel as die latere toetreder, inhou. Skaal van toetrede en strategiese verbintenis Nog ʼn kwessie wat ʼn internasionale onderneming moet oorweeg wanneer hy marktoetrede oorweeg, is die skaal van toetrede. Om tot ʼn grootskaalse mark toe te tree, vereis die samewerking van belangrike hulpbronne. Boonop vereis die toetrede tot ʼn grootskaalse mark, spoedige toetrede. Nie alle ondernemings beskik oor die nodige hulpbronne om dit te kan doen nie; selfs groot ondernemings begin toetrede op ʼn klein skaal, sodat hulle eers met die mark kan familiariseer. Die gevolge om vinnig tot ʼn mark toe te tree, word met die waarde van strategiese verbintenisse geassosieer. Strategiese verbintenisse behou langtermyn-impak en is moeilik om óm te keer of te negeer. Spoedige grootskaalse marktoetrede kan ook betekenisvolle invloed op die aard van die kompetisie in die mark uitoefen. Jou voorgeskrewe handboek verduidelik verder, mét voorbeelde, die werking van bogenoemde. 4.8.3
Verskillende toetrede-metodes
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsye 453-460.
Bladsy 128
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur Sodra ʼn onderneming besluit om tot ʼn mark toe te tree, moet daar besluit word watter toetrede-metodes gebruik sal word. Elke toetrede-metode hou voor- en nadele in wat bestuurders aandagtig behoort te bestudeer voordat daar op ʼn metode besluit word. Uitvoere Baie ondernemings het hul globale uitbreiding eers as uitvoerders begin en dan later na ʼn ander metode oorgeskakel om die buitelandse mark te bedien. • Voordele o Dit vermy die gereelde substansiële koste om vervaardigingswerksaamhede in gasheerlande te vestig. o Uitvoere kan die onderneming help om die ervaringskurwe en liggingsekonomieë te bereik. • Nadele o Uitvoere vanaf die onderneming se plaaslike basis kan ʼn probleem raak wanneer laekostevervaardiging van produkte in die buiteland gedoen kan word. o Hoë vervoerkoste kan uitvoere onekonomies maak, veral vir die grootmaatprodukte. o Tariefbeperking kan uitvoere onekonomies maak. o Onderneming moet bemarking, verkope en dienste in elke land waar hulle sake doen, delegeer. Gebruiksklaarprojekte Ondernemings wat in die ontwerp, konstruksie en begin van gebruiksklaarprojekte spesialiseer, is algemeen in sommige industrieë. In ʼn gebruiksklaarprojek hanteer die kontrakteur elke aspek van die projek vir die buitelandse kliënt, ingeslote die opleiding en bestuur van die personeel. • Voordele o Die projekte fasiliteer groot ekonomiese opbrengste uit ʼn bestaande bate. o Die strategie is handig wanneer direkte buitelandse belegging deur gasheerowerheidsregulasies beperk word. o Die strategie hou ʼn kleiner risiko as konvensionele direkte buitelandse belegging in.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 129
GIM307 Internasionale Bestuur • Nadele o Ondernemings wat hierdie tipe projekte kies, sal geen langtermynbelang in die buiteland hê nie. Dit kan ʼn nadeel wees as die gasheerland uiteindelik bewys dat hulle ʼn groot mark vir die uitset van prosesse is, wat uitgevoer kan word. o Die onderneming wat tot die projek toetree saam met ʼn buitelandse onderneming, kan onwetend ʼn mededinger daardeur skep. o As die onderneming se tegnologiese prosesse ʼn bron van mededingende voordeel is, kan die verkoop van die onderneming se tegnologie ook sy mededingende voordeel aan potensiële en/of werklike mededingers verkoop. Lisensiëring ʼn Lisensiëringsooreenkoms is een waardeur ʼn lisensieverlener die regte tot ontasbare eiendom aan ʼn ander entiteit (die lisensiehouer) verleen, vir ʼn spesifieke tydperk, en in ruil daarvoor betaal die lisensiehouer ʼn fooi aan die lisensieverlener. • Voordele o Die onderneming hoef nie die ontwikkelingskostes en risiko’s te dra wat met die aanvang van ʼn buitelandse mark geassosieer word nie. o ʼn Lisensie is aantreklik wanneer ʼn onderneming nie homself aan substansiële finansiële hulpbronne wil verbind in ʼn onbekende of politiek onstabiele buitelandse mark nie. o Lisensiëring word gereeld ingespan wanneer ʼn onderneming wil deelneem aan die buitelandse mark, maar deur beperkings van belegging gerem word. o Lisensiëring word gereeld gebruik wanneer ʼn onderneming sekere ontasbare eiendom besit wat oor saketoepassings beskik, maar nie self die toepassings wil ontwikkel of benut nie. • Nadele o Die onderneming het nie streng beheer oor die vervaardiging, bemarking en benodigde strategie om die ervaringskurwe en liggingsekonomieë te realiseer nie. o Deelname in die globale mark kan van ʼn onderneming vereis om strategiese skuiwe oor lande te koördineer, deur gebruik te maak van winste verdien in een land, om mededingersaksies in ʼn ander teë te werk. o Risiko’s word soms met lisensiëringstegnologie in buitelandse markte geassosieer.
Bladsy 130
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur Franchising Franchising is basies ʼn gespesialiseerde vorm van lisensiëring waarin die franchiser nie net die ontasbare eiendom (gewoonlik die handelsmerk) aan die franchisee verkoop nie, maar ook van die franchisee verwag om reëls streng na te volg oor hoe sake bedryf moet word. • Voordele o Ondernemings word baie van die kostes en risiko’s gespaar deur hul buitelandse toetrede, as wanneer sake slegs op hul ei e bedryf sou word. Die franchisee is vir die kostes en risiko’s verantwoordelik. • Nadele o ʼn Franchise kan die onderneming se vermoë beperk om winste vanuit een land te neem om ʼn aparte mededingersaksie in ʼn ander land te gaan ondersteun. o Kwaliteitbeheer op die franchise-produk is streng. Gesamentlike ondernemings ʼn Gesamentlike onderneming behels die vestiging van ʼn onderneming wat gedeeltelik deur twee of meer onafhanklike ondernemings besit word. • Voordele o Die onderneming trek voordeel uit ʼn plaaslike vennoot se kennis van die gasheerland se mededingende vereistes, kultuur, taal, politieke stelsels en sake. o Wanneer die ontwikkelingskostes en/of -risiko’s om in ʼn buitelandse mark gevestig te raak, hoog is, kan die kostes en/of risiko’s met die plaaslike vennoot gedeel word. o In baie lande is gesamentlike ondernemings die enigste lewensvatbare opsie as gevolg van politieke oorwegings. • Nadele o Die onderneming gee beheer van tegnologie aan sy vennoot oor. o Dit gee nie die onderneming die nodige streng beheer oor filiale om die ervaringskurwe of ligging te realiseer nie. Dit gee ook nie die onderneming die streng beheer oor buitelandse filiale wat nodig is om gekoördineerde mededingersaksies teë te werk nie.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 131
GIM307 Internasionale Bestuur o Gedeelde eienaarskap-ooreenkomste kan lei tot konflik en gevegte tussen die belêde ondernemings oor beheer, wanneer hulle doelwitte verander of as daar verskillende oogpunte ontwikkel oor toekomstige of heersende strategie. Volfiliale By volfiliale besit die onderneming 100% van die aandele en hulle tree tot die mark toe op twee maniere. Hulle kan ʼn nuwe bedryf in ʼn ander land begin of hulle kan ʼn gevestigde onderneming in die gasheerland bekom en daardie onderneming inspan om hulle produkte te bemark. • Voordele o Wanneer die onderneming se mededingende voordeel op tegnologiese bevoegdheid gebaseer is, is volfiliale die voorkeurtoetrede, omdat dit die risiko van beheer oor die bevoegdhede verminder. o Volfiliale gee ʼn onderneming volle beheer oor werksaamhede in verskillende lande. o Volfiliale word vereis wanneer ʼn onderneming liggings- en ervaringskurweekonomieë wil realiseer. o Vestiging van volfiliale gee die onderneming 100% aandeel in winste verdien in die buitelandse mark. • Nadele o Vanuit ʼn kapitaalbeleggingstandpunt is dit een van die duurder metodes om die buitelandse mark te betree. o Risiko’s geassosieer met die leer van sakebedryf in die nuwe kultuur is minder wanneer die onderneming ʼn gevestigde gasheerlandonderneming bekom. o Addisionele probleme mag ontstaan deur twee uiteenlopende korporatiewe kulture saam te voeg. 4.8.4
Keuse van ʼn toetrede-metode
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 15, Bladsye 460-462. Alle voor- en nadele van die toetree-metodes is in Tabel 15.1 in jou voorgeskrewe handboek opgesom. Die tabel fasiliteer goeie besluitname vir die onderneming rakende toetredemetodes. Ten spyte daarvan dat die onderneming kompromieë sal moet aangaan, is daar ook veralgemenings oor die optimale keuse van ʼn toetrede-metode.
Bladsy 132
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur Kernbevoegdhede en toetrede-metode Ons het gesien dat ondernemings na die buiteland uitbrei om groter opbrengste te verdien uit hul kernbevoegdhede, en dan die vaardighede en produkte wat bekom is uit hierdie bevoegdhede, na buitelandse markte oordra waar inheemse mededingers ʼn gebrek het aan juis daardie vaardighede. Die optimale toetrede-metodes vir die ondernemings hang in ʼn mate van die aard van die kernvaardighede af. Onderskeid word getref tussen die ondernemings waarvan hulle tegnologiese bedryfskennis hulle kernbevoegdhede is, teenoor die ondernemings waarvan hulle bedryfskennis eerder in hulle bestuursvaardighede opgesluit lê. • Tegnologiese bedryfskennis (bladsy 461) • Bestuursbedryfskennis (bladsy 461) Elkeen van bogenoemde word in jou voorgeskrewe handboek met voorbeelde bespreek. Voorbeeld 4.3 Tegnlogiese bedryfskennis-maatskappye: Apple, Samsung Bestuursbedryfskennis-maatskappye: Apple, Samsung
Aktiwiteit 4.3 Apple, sowel as Samsung, is tegnologiese en bestuursbedryfskennis-maatskappye. Verduidelik hoekom hulle deel van albei tipes bedryfskennis-maatskappye is. Druk om kosteverlaging en toetrede-metode Hoe groter die druk om kosteverlagings, hoe groter die waarskynlikheid dat ʼn onderneming die kombinasie van uitvoere en volfiliale sal wil volg. Deur te vervaardig in die liggings waar faktorvoorwaardes optimaal is en dan sy ware na die res van die wêreld uit te voer, kan ʼn onderneming die substansiële liggings- en ervaringskurwe-ekonomieë realiseer. Die onderneming sal dan die vervaardigde produk wil uitvoer aan bemarkingsfiliale gebaseer in verskeie lande. Die filiale sal tipies volfiliale wees en verantwoordelik wees om toesig te hou oor die verspreiding in hul onderskeie lande. Die opstel van bemarkingsvolfiliale is verkieslik vir gesamentlike ondernemingsooreenkomste en die gebruikmaak van bemarkingsagente, omdat die onderneming streng beheer gee, soos vereis word, om ʼn globaal verspreide waardeketting te koördineer. Dit gee ook die onderneming die vermoë om die winste wat gegenereer is in een mark, te gebruik om sy mededingende posisie in ʼn ander mark te
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 133
GIM307 Internasionale Bestuur verbeter. Met ander woorde, ondernemings wat ʼn globaal gestandaardiseerde of transnasionale strategie volg, neig daartoe om volfiliale te stig. 4.9
Samevatting
Die studie-eenheid fokus op strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Die eerste tema van die eenheid is ondernemingstrategieë. Eerstens word strategiese oriëntasie en posisionering bespreek, asook strategie, winsgewendheid, winsgroei, waardeskepping en strategiese posisionering. Bedrywe in die waardeketting bestaan uit primêre en ondersteuningsaktiwiteite. Primêre aktiwiteite bestaan uit navorsing en ontwikkeling, produksie, bemarking, verkope en kliëntediens. Ondersteuningsaktiwiteite bestaan uit inligtingstelsels, logistiek, menslike hulpbronne en ondernemingsinfrastruktuur. Onder globale uitbreiding word die liggings- en ervaringsekonomieë, tesame met kernvaardighede, bespreek. Daar is vier tipes internasionale strategieë, naamlik globaal gestandaardiseerde strategie, liggingstrategie, transnasionale strategie en laastens, die internasionale strategie. Die tweede tema in die eenheid fokus op die ondernemingstrukture. Eerstens is daar organisatoriese argitektuur wat bestaan uit strukture, prosesse, mense, beheer, aansporings en kultuur. Ondernemingstruktuur bestaan uit vertikale differensiasie, horisontale differensiasie en integrasiemeganismes; elkeen van laasgenoemde word volledig bespreek. Vertikale differensiasie omvat sentralisasie en desentralisasie, terwyl horisontale differensiasie uit die struktuur van plaaslike ondernemings, die internasionale afdeling, wêreldwye liggingstruktuur, wêreldwye produkafdelingstruktuur en die globale matriksbestuur bestaan. Onder integrasiemeganismes word gekyk na strategie en koördinasie in die internasionale onderneming, struikelblokke vir koördinasie en formele en informele integrasiemeganismes. Beheerstelsels bestaan uit persoonlike, burokratiese, uitset- en kulturele beheer. Dit word gevolg deur ʼn bespreking van aansporings, gevolg deur ʼn verduideliking oor waar dit by internasionale ondernemings inpas. Dit bestaan uit prestasie-dubbelsinnigheid, strategie, interafhanklikheid en dubbelsinnigheid en, die implikasies vir beheer en aansporings. Dit word gevolg deur ʼn deurgrondige bespreking van prosesse en organisatoriese kultuur. Laastens word daar gekyk na die tipes internasionale strategieë wat bespreek word in die eerste tema en hoe dit deel vorm van die sintese van strategie en struktuur. Die laaste tema in Studie-eenheid 4 behandel buitelandse marktoetrede. Eerstens word die mededingendheid en globale mededingende voordeel bespreek, en hoe dit vir basiese toetrede tot die internasionale mark van belang is. Daar word gekyk na basiese toetredebesluite, tot watter markte om toe tree, die tydstip en tydsberekening betreffende toetrede, asook die skaal van toetrede en strategiese verbintenis. Die verskillende tipes toetrede-
Bladsy 134
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur metodes bestaan uit uitvoere, gebruiksklaarprojekte, lisensiëring, franchising, gesamentlike ondernemings en volfiliale. Laastens word daar gekyk na die keuse vir die regte toetredemetode. Kernvaardighede-toetrede-metodes word eerstens hier bespreek, tesame met tegnologiese en bestuursbedryfskennis. Dit word gevolg deur ʼn bespreking van kosteverlaging en toetrede. Die eenheid begelei jou tot beter begrip oor die rol van strategie, strukture en basiese toetrede-besluite in die internasionale sakebedryf. Die laaste studie-eenheid fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur in die internasionale sakebedryf. 4.10 Selfevaluering Sommige van die onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en sal jou help om die studie-eenheid te hersien. Daar is addisionele hersieningsvrae aan die einde van Hoofstukke 13,14 en 15. Vraag 12 Wat beskou jy as die hoof ondernemingsprobleme geassosieer met die implementering van ʼn transnasionale strategie? Vraag 13 Hoe verskil die transnasionale strategie van die liggingstrategie in terme van struktuur en beheerstelsels? Vraag 14 ABC-maatskappy wil graag tot die buitelandse mark toetree. Die enigste vereiste is dat hulle 100% van hulle maatskappy-aandele wil behou. Watter toetrede-metode stel jy voor? Watter voor- en nadele is aan hierdie tipe toetrede verbonde?
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 135
GIM307 Internasionale Bestuur 4.11 Selfevalueringsriglyne Vraag 12 Antwoord Die strategie is een van die moeilikstes om te implementeer omdat dit botsende eise stel aan die onderneming. Differensiasie van die produk om aan plaaslike eise in verskillende geografiese markte te voldoen, verhoog kostes, wat weer die doel van kosteverminderings teëwerk. Verandering aan ʼn onderneming se strategiese raamwerk om ʼn onderneming te bou, wat in staat is om ʼn transnasionale strategie te ondersteun, is kompleks. Sommige sal sê dis té kompleks, omdat die implementeringsprobleme rondom die vestiging van ʼn lewensvatbare ondernemingstruktuur en beheerstelsels om die strategie te bestuur, enorm is. Vraag 13 Antwoord Struktuur & beheerstelsels
Liggingstrategie
Transnasionale strategie
Vertikale differensiasie
Gedesentraliseer
Gemeng: Gesentraliseer en gedesentraliseer
Horisontale differensiasie
Wêreldwye liggingstruktuur
Informele matriks
Behoefte vir samewerking
Laag
Baie hoog
Integrasiemeganismes
Geen
Baie meganismes
Presteringsdubbelsinnigheid
Laag
Baie hoog
Behoefte tot kulturele beheer
Laag
Baie hoog
Vraag 14 Antwoord Toetrede-tipe: Volfiliaal In volfiliale besit die onderneming 100% van die aandele. Hulle tree tot die mark toe op twee maniere. Hulle kan ʼn nuwe bedryf in ʼn ander land begin, of kan ʼn gevestigde onderneming in die gasheerland bekom en dan daardie onderneming gebruik om sy produkte te bemark. Voordele • Beskerming van tegnologie.
Bladsy 136
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur • Vermoë om in globale strategiese koördinasie betrokke te raak. • Vermoë om liggings- en ervaringsekonomieë te realiseer. Nadele • Hoë kostes en risiko’s.
Studie-eenheid 4: Globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede
Bladsy 137
GIM307 Internasionale Bestuur Notas
Bladsy 138
Studie-eenheid 4: Globale strategieĂŤ, strukture en buitelandse marktoetrede
GIM307 Internasionale Bestuur
STUDIE-EENHEID 5: GLOBALE AANBODKETTING EN FINANSIËLE BESTUUR
5.1
Studie-eenheid leeruitkomste
Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 5 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •
Globale aanbodkettingbestuur
•
Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur
•
Afrika en die globale bestuursomgewing
Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •
Die dinamika van globale vervaardiging en belang van produseringsligging, te bespreek.
•
Implikasies van maak-of-koopbesluite, ingeslote die rol van verskaffersnetwerke in die globale aanbodketting te bespreek.
•
Die dinamika rondom die globale aanbodkettingbestuur te bespreek.
•
Finansiële bestuur te definieer.
•
Die kapitaalbegrotingsproses te definieer en illustreer.
•
Tussen moeder- en geprojekteerde kontantvloei te onderskei.
•
Risiko’s en risiko-aanpassings rondom die kapitaalbegrotingsproses te bespreek.
•
Die dinamika van internasionale finansieringsbesluite te bespreek en te verduidelik.
•
Die doel van globale kapitaalbestuur te bespreek.
•
Afrika se groeiprestering te bespreek.
•
Afrika se tegnologiese prestering te bespreek.
•
Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte te bespreek.
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 139
GIM307 Internasionale Bestuur 5.2
Voorgeskrewe handboek
Hill, C.W.L. 2014. International Business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koninkryk: McGraw-Hill Education. Bestudeer die volgende afdelings vir die doeleindes van hierdie studie-eenheid: Afdeling IV Hoofstuk 17, bladsye 512-521 en 524-531. Hoofstuk 20, bladsye 605-617. 5.3
Verrykende bronne
African Economic Outlook. 2015. Regional development and spatial inclusion. Beskikbaar by: http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2015/PDF_Chapters/Overview _AEO2015_EN-web.pdf [Besoek: 21 Oktober 2015]. Ernst & Young Global Limited. 2014. Africa attractiveness survey 2014. Beskikbaar by: http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractiveness-survey2014 [Besoek: 21 Oktober 2015]. IT News Africa. 2015. Technology will drive growth in Africa over the next five years. Beskikbaar by: http://www.itnewsafrica.com/2015/01/technology-will-drive-growth-in-africaover-the-next-five-years/ [Besoek: 22 Oktober 2015]. Luiz, J.M. 2009. Journal of international development. “Institutions and economic performance: Implications for African development”. 21(1): 58-57. The World Bank. 2013. New assessment of African government policies and institutions finds uneven performance, governance remains a challenge. Beskikbaar by: http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/06/26/new-assessment-of-africangovernment-policies-and-institutions-finds-uneven-performance-governance-remains-achallenge [Besoek: 22 Oktober 2015]. The World Bank. 2014. African countries show mixed results in quality of government performance. Beskikbaar by: http://www.worldbank.org/en/region/afr/publication/cpia-africaassessing-africas-policies-and-institutions [Besoek: 22 Oktober 2015].
Bladsy 140
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur 5.4
Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Maak seker jy verstaan die volgende terme: Sleutelwoord
Omskrywing
Produksie
Werksaamhede betrokke by die skep of maak van ʼn produk.
Logistiek
Dis die aktiwiteit wat die oordrag van fisiese materiale deur die waardeketting beheer, vanaf aankope, deur produksie tot by verspreiding.
Six Sigma
Six Sigma is ʼn bestuursfilosofie gebaseer op empiriese statistiese metodes wat streef om foute te verminder, produktiwiteit te verbeter, asook afval en koste te verminder regdeur die onderneming.
netbetyds-
Hierdie stelsel ekonomiseer op voorraadhoukoste deur te reël
voorraadstelsel
dat materiaal net betyds by die vervaardigingsaanleg aankom om in die produksieproses in te gaan, en nié lank vooraf nie.
Kapitaalbestuur
Kapitaalbestuursbesluite probeer om die onderneming se globale kontant hulpbronne – werkende kapitaal – so doeltreffend moontlik te bestuur.
Transaksiekoste
Ruilkoste.
Belastingkrediet
Toelating dat ʼn entiteit minder belasting aan die plaaslike regering betaal, in ag genome die totale belasting betaalbaar aan ʼn buitelandse regering.
Belastingooreenkoms ʼn Ooreenkoms tussen twee lande wat spesifiseer watter inkomste-items belas word deur die owerhede van die land waarin daardie inkomste verdien is. Uitstelbeginsel
Spesifiseer dat die moedermaatskappye nie belas word op hulle buitelandse inkomstebronne, voordat hulle nie hulle dividend/e ontvang het nie.
Bruto nasionale
Die totale waarde van voltooide goedere en dienste
produk (BNP)
geproduseer deur ʼn gemeenskap gedurende ʼn gegewe jaar. Intermediêre goedere word by die berekening ingesluit, maar sluit wel uitsette in wat geproduseer word deur die inwoners
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 141
GIM307 Internasionale Bestuur
van ʼn land, asook die waarde van goedere en dienste geproduseer deur inwoners wat buite die grense van die land woon. Bruto binnelandse
Feitlik dieselfde as die BNP, behalwe dat dit alle uitsette
produk (BBP)
geproduseer binne die grense van die land, insluit, asook uitsette geproduseer deur buitelandse inwoners, maar uitgesluit die waarde van produksie van inwoners wat oorsee woon.
5.5
Inleiding
Die laaste studie-eenheid in die module, bestaande uit drie temas, fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eenheid sluit af met ʼn bespreking van Afrika se rol in die globale bestuursomgewing. Die eerste tema hanteer die globale aanbodketting en staan stil by globale vervaardiging, produseringsligging, maak-of-koopbesluite en die bestuur van ʼn globale aanbodketting. Die tweede tema fokus op globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur. Die eerste gedeelte onder die tema bespreek finansiële besluite gevolg deur globale geldbestuur. Die laaste tema van Studie-eenheid 5 gee ʼn oorsig oor Afrika se rol in die globale bestuursomgewing. Die drie gedeeltes onder hierdie tema fokus spesifiek op Afrika se groeiprestering, tegnologiese prestering en laastens, ontwikkelingsvooruitsigte. Elke onderwerp word afsonderlik in die eenheid bespreek. Die eenheid lei jou tot ʼn begrip van hoe die globale aanbodketting werk, hoe die globale finansiële en internasionale beleggingsomgewing inpas by internasionale bestuur, sowel as die belang van Afrika in die globale bestuursomgewing. Die eenheid is die laaste in die module van internasionale bestuur. 5.6
Globale aanbodkettingbestuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, bladsy 512. Lees die openingsgevallestudie op bladsy 511 ʼn jou voorgeskrewe handboek: Airbus herbesin hoe hulle verskaffers bestuur word. Met die instel en opheffing van handelsversperrings en die ontwikkeling van globale markte, moet ondernemings toenemend heelwat interafhanklike aspekte konfronteer. 1. Waar in die wêreld is die beste produseringsligging vir werksaamhede? 2. Wat moet die langtermyn strategiese rol van buitelandse produseringspersele wees?
Bladsy 142
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur 3. Moet die onderneming sy eie buitelandse produksiewerksaamhede besit of moet hulle dit aan onafhanklike verskaffers uitkontrakteer? 4. Hoe moet ʼn globaalverspreide aanbodketting bestuur word? 5. Moet die onderneming die globale logistiek self bestuur, of daardie soort bestuur uitkontrakteer na ʼn onderneming wat daarin spesialiseer? Hierdie tema bespreek globale vervaardiging, produseringsligging, maak-of-koopbesluite en die bestuur van die globale aanbodketting. 5.6.1
Globale vervaardiging
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 512-514. Studie-eenheid 4 het die konsep van die waardeketting bekendgestel en waardeskeppingswerksaamhede bespreek (sien Afdeling 4.6.2). In hierdie gedeelte kyk ons spesifiek na twee van die werksaamhede, naamlik produksie en logistiek, ook hoe laasgenoemde internasionaal verrig mag word om: •
die koste van waardeskepping te verlaag.
•
waarde toe te voeg deur beter voorsiening in kliëntebehoeftes.
Die toevoeging van inligtingstegnologie tot bogenoemde kom ook onder die soeklig, veral met die groot rol wat die internet deesdae speel. Produksie word gedefinieer as die werksaamhede betrokke by die skepping van ʼn produk. Hierteenoor is logistiek die werksaamheid wat die oordrag van fisiese materiale deur die waardeketting beheer, vanaf aankope, deur produksie, tot en met die verspreiding van die produkte. Die produksie- en logistieke funksies van ʼn internasionale onderneming het ʼn aantal belangrike strategiese doelwitte: •
Kosteverlaging.
•
Verhoogde produkkwaliteit deur foutiewe produkte van aanbodketting en uit vervaardigingsproses te verwyder. Voorbeeld 5.1
Verskeie internasionale ondernemings vervaardig hulle produkte in lande soos China en Indië bloot omdat arbeidskoste daar laag is. Internasionale ondernemings benut ook uitkontraktering vir sulke kostebesparings.
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 143
GIM307 Internasionale Bestuur Die doelwitte van die kosteverlaging en toenemende beter kwaliteit is nie onafhanklik van mekaar nie. Figuur 17.1 illustreer hoe ʼn onderneming wat sy kwaliteit verbeter, ook die koste van waardeskepping daardeur verminder. Verbeterde kwaliteit verminder koste deur: •
Produktiwiteitsverhoging, omdat tyd nie verlore gaan aan die vervaardiging van swak kwaliteit produkte wat nie sal verkoop nie. En laasgenoemde lei tot ʼn direkte verlaging in eenheidskoste.
•
Verlaging van verwerkings- en skrootkoste geassosieer met foutiewe produkte.
•
Verlaging van waarborgkoste en -tyd geassosieer met die regmaak van foutiewe produkte.
Die resultaat is om waardeskeppingskoste te verlaag deur beide produksie- en náverkopedienskoste te verlaag. Die hoof maatstaf wat die meeste bestuurders gebruik om die betroubaarheid van hul produkaanbieding te verhoog, is die Six Sigma-metodologie vir kwaliteitverbetering. Die metodologie stam direk af van die totale kwaliteitbestuursfilosofie en is gebaseer op empiriese statistiese metodes wat streef om foute te verminder, produktiwiteit te verbeter, asook afval en koste te verminder regdeur die onderneming. Six Sigmaprogramme is reeds deur verskeie groot ondernemings soos Motorola en General Electric aangeneem. Aktiwiteit 5.1 Doen internetnavorsing en bepaal watter groot ondernemings het reeds die Six Sigmaprogram in hulle onderneming geïnkorporeer. Die groei van internasionale standaarde het ook meer aandag begin fokus op die belang van produkkwaliteit. Binne hierdie kontaks ontstaan die ISO 9000 wat ondernemings help fokus om die kwaliteit van produkte en prosesse te verbeter. Bykomend tot kosteverlaging en kwaliteitverbetering, is daar twee uitsonderlike belangrike doelwitte in internasionale sake: Produksie en logistieke funksies moet die vraag vir plaaslike reaksie kan akkommodeer. Produksie en logistiek moet vinnig kan reageer op veranderings in kliëntaanvraag. In die volgende gedeelte kyk ons na produseringsligging sodat ondernemings ingeligte besluite kan neem. 5.6.2
Produseringsligging
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 514-521.
Bladsy 144
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur ʼn Belangrike besluit wat ondernemings in hedendaagse tye moet neem is waar om hulle produseringswerksaamhede te baseer, om koste maksimaal te verminder en produkkwaliteit te verbeter. Ondernemings wat internasionale produksie oorweeg, moet die volgende drie faktore oorweeg, naamlik land-, tegnologiese en produksiefaktore. Land-faktore Ons het in die eerste studie-eenheid na land-spesifieke faktore gekyk soos die politieke ekonomie en kultuur en relatiewe faktore wat van land tot land verskil. Die meeste van die land-faktore is ook in Studie-eenheid 1, 2 en 4 bespreek. Hersien die gedeeltes op bladsye 515 en 516 in jou voorgeskrewe handboek. Tegnologiese faktore Die tipe tegnologie wat ʼn onderneming gebruik om spesifieke vervaardigingswerksaamhede te verrig, kan deurslaggewend wees in liggingsbesluite. Drie karaktereienskappe van vervaardigingstegnologie is bepalend in hierdie besluite, naamlik vaste koste, minimum doeltreffendheidskaal en buigbare vervaardiging en grootskaalse aanpassings. • Vaste koste In sommige gevalle kan die vaste opstelkoste van ʼn produksieaanleg so hoog wees dat ʼn onderneming die wêreldmark moet bedien vanaf een enkele óf vanaf enkele plekke. Hierteenoor kan ʼn relatiewe lae vlak van vaste koste dit ekonomies haalbaar maak om ʼn bepaalde werksaamheid gelyktydig op verskeie liggings te laat verrig. • Minimum doeltreffendheid-uitsetskaal Die konsep van skaalbesparings voorsien dat wanneer ʼn aanleg se uitsette uitbrei, eenheidskoste sal verminder. Die redes hiervoor sluit in groter en slimmer benutting van die belangrikste toerusting en meer koste-effektiewe aanwending van produktiwiteit, aanvullend tot werknemer-spesialisering in die aanleg. Bo ʼn sekere vlak van uitsette is daar egter min addisionele skaalbesparings haalbaar, gevolglik neem die eenheidskostekurwe af, met uitsette, totdat ʼn bepaalde uitsetvlak bereik is, tot op ʼn punt waar verdere toename in uitsette net in kleiner eenheidskosteverminderings sal realiseer. Die uitsetvlak waarteen die meeste aanlegvlak-skaalbesparings uitgeput word, word die minimum doeltreffendheid-uitsetskaal genoem. Die is die uitsetskaal waarteen ʼn aanleg bedryf moet word om al sy hoof aanlegvlak-skaalbesparings te bereik; sien Figuur 17.2. Daar is ook verskeie implikasies van die skaal wat bestudeer moet word. Bestudeer die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek.
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 145
GIM307 Internasionale Bestuur • Buigbare vervaardiging en grootskaalse aanpassings Sentraal tot skaalbesparings is die idee dat die beste manier om hoër doeltreffendheid, asook lae eenheidskoste, te bereik, is deur die grootskaalse produksie van ʼn gestandaardiseerde produk. Die siening van produksiedoeltreffendheid is reeds deur die toename in buigbare vervaardigingstegnologieë bevraagteken. Die term word buigbare vervaardigingstegnologieë genoem en dek ʼn reeks vervaardigingstegnologieë wat ontwerp is om: 1. Opsteltyd vir komplekse toerusting te verminder. 2. Die benutting van individuele masjiene te verhoog deur beter skedules. 3. Kwaliteitbeheer op alle fases van die vervaardigingsprosesse te verhoog. Die res van die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek gee ʼn vollediger prentjie, asook gepaste voorbeelde om bogenoemde te illustreer. Vergewis jou deeglik van hierdie gedeelte. Produksiefaktore Twee produkkenmerke affekteer liggingsbesluite. Die eerste is die produk se waarde-totgewigsratio volgens sy invloed op vervoerkoste. Die tweede produkkenmerk is die wyse waarop die produk in universele behoeftes voorsien, naamlik daardie behoeftes wat wêreldwyd dieselfde is en/of voorkom. Lokalisering van produseringsfasiliteite Daar is twee basiese strategieë vir die lokalisering van produseringsfasiliteite. Jy kan sulke fasiliteite in sentrale liggings konsentreer en die wêreldmark van daar af bedien, of jy kan desentraliseer, deur van die fasiliteite in verskeie streeks- en nasionale liggings naby aan bepaalde wêreldmarkte te posisioneer. Die gepaste strategiese keuses word deur die verskeie land-spesifieke, tegnologiese en produkfaktore, wat reeds bespreek is, bepaal; sien opsomming in Tabel 17.1. Om produsering gelokaliseerd te konsentreer, is gepas wanneer: •
Landsverskille in faktorkoste, politieke ekonomie en kultuur ʼn groot impak het op die vervaardigingskoste in verskeie lande.
•
Handelsversperrings laag is.
•
Buitefaktore as uitvloeisel van die konsentrasie van ondernemings, sekere liggings bevoordeel.
•
Daar verwag word dat belangrike wisselkoerse stabiel sal bly.
•
Produseringstegnologie hoë vaste koste en minimum skaaldoeltreffendheid het, relatief tot globale aanvraag, of as buigbare vervaardigingstegnologie bestaan.
Bladsy 146
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur
•
Produkte se waarde-tot-gewigsratio hoog is.
•
Produkte in universele behoeftes voorsien.
Desentralisering van produsering, hierteenoor, is gepas wanneer: •
Verskille tussen lande in faktorkoste, politieke ekonomie en kultuur, nie ʼn groot impak het op die vervaardigingskoste in verskeie lande nie.
•
Handelsversperrings hoog is.
•
Liggingseksternaliteite nie belangrik is nie.
•
Onbestendige wisselkoerse verwag word.
•
Produseringstegnologie lae vaste koste en lae minimum skaaldoeltreffendheid het en buigbare vervaardigingstegnologie nie beskikbaar is nie.
•
Produkte se waarde-tot-gewigsratio laag is.
•
Produkte nie in universele behoeftes voorsien nie.
In praktyk is liggingsbesluite selde duidelik. Verskuilde koste van buitelandse liggings Daar kan heelwat verskuilde kostes wees wanneer produsering in buitelandse liggings moet plaasvind. Hierdie gedeelte word deurgrondig in jou voorgeskrewe handboek, met gepaste voorbeelde, bespreek. In die volgende gedeelte kom die maak-of-koopbesluite wat geneem moet word wanneer ondernemings die internasionale mark wil betree, onder die soeklig. 5.6.3
Maak-of-koopbesluite
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 524-529. Internasionale ondernemings kom gereeld te staan voor maak-of-koopbesluite. Dit verwys na die keuse of hulle, byvoorbeeld, wel ʼn bepaalde waardeskeppingsaktiwiteit self moet verrig, teenoor of dit aan ʼn ander entiteit uitgekontrakteer moet word. Histories hou die meeste uitkontrakteringsbesluite verband met die vervaardiging van fisiese produkte. Maar, gedurende die afgelope paar jaar het uitkontrakteringsbesluite wyer uitgekring as die vervaardiging van fisiese produkte, sodat ook die produksie van diensaktiwiteite benut kon word. Uitkontrakteringsbesluite hou baie probleme in vir volskaalse plaaslike ondernemings, en nóg meer vir internasionale ondernemings. Besluite in internasionale liggings word gekompliseer deur die onbestendigheid van lande se ekonomieë, wisselkoersfluktuasies,
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 147
GIM307 Internasionale Bestuur veranderings in relatiewe faktorkoste ensovoorts. In hierdie gedeelte word ondersoek ingestel na die argumente ten gunste van in-huis-produksie (maak), of ten gunste van aankope (koop). Daar word ook gekyk na die verrekening van die twee besluite en strategiese verbintenisse met verskaffers. Voordele van maak Die argument ten gunste van in-huis-maak van alle produkte, of ʼn gedeelte daarvan, oftewel vertikale integrasie, is vyfvoudig. In-huis-produksie word geassosieer met: • Laer koste (bladsy 525) • Fasilitering van gespesialiseerde beleggings (bladsye 525-526) • Beskerming van eiendomsreg op produktegnologie (bladsy 526) • Die opbou van dinamiese vermoëns (bladsye 526-527) • Verbeterde skedulering (bladsy 527) Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks gelys; jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen volledig. Voordele van koop Die koop van onderdele, of ʼn volledige produk, vanaf onafhanklike verskaffers gee aan die onderneming groter buigbaarheid, wat bydra om die onderneming se kostestruktuur af te dwing, asook om bestellings van internasionale kliënte te kan ondervang. Die voordele: • Strategiese buigbaarheid (bladsye 527-528) • Laer koste (bladsy 528) • Verrekenings (bladsye 528-529) Elkeen van bogenoemde word hier slegs kortliks gelys; jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen volledig. Verrekenings Maak-of-koopbesluite lei ongetwyfeld tot verrekenings, die opweeg van voor- en nadele. Wanneer die voorwaardes vir of argumente ten gunste van maakbesluite ontbreek, sal die risiko van strategiese onbuigbaarheid en organisatoriese probleme voorstel dat dit beter sal wees om sommige of alle produksie aan onafhanklike verskaffers uit te kontrakteer. Omdat die kwessies van strategiese buigsaamheid en organisatoriese beheer self groter is vir internasionale ondernemings as vir plaaslike ondernemings, moet die internasionale onderneming spesifiek versigtig wees vir vertikale integrasie in onderdelevervaardiging.
Bladsy 148
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur Bykomend kan sommige uitkontraktering, in die vorm van verrekenings, help dat ʼn onderneming groter toekomstige bestellings kry. Strategiese verbintenisse met verskaffers Verskeie internasionale ondernemings het al probeer om voordeel te trek uit vertikale integrasie, sonder die geassosieerde organisatoriese probleme, deur strategiese verbintenisse met belangrike verskaffers te sluit. Strategiese verbintenisse bou vertroue tussen die onderneming en sy verskaffers. Vertroue word gebou wanneer ʼn onderneming ʼn geloofwaardige verbintenis sluit en aanhou om by die verskaffer op billike terme te koop. Nie alle verbintenisse is goed nie. Soos by formele vertikale integrasie, kan ʼn onderneming wat langtermyn verbintenisse aangaan, sy strategiese buigbaarheid beperk deur die verbintenisse wat die ondermening met ander vennote aangaan. 5.6.4
Bestuur van ʼn globale aanbodketting
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 17, Bladsye 530-531. Logistiek sluit in alle aktiwiteite wat nodig is om materiale vanaf verskaffers tot by die vervaardigingsfasiliteite te kry, deur die vervaardigingsproses, na die verspreidingstelsel tot by die eindverbruiker. Die logistieke funksie bestuur die globale aanbodketting in die internasionale onderneming. Twee doelwitte van logistiek is om die onderneming se globale aanbodketting te bestuur teen die laagste moontlike koste, op ʼn manier wat optimaal in kliëntbehoeftes voorsien, en sodoende waardeskeppingskoste verlaag en die onderneming help om ʼn mededingende voordeel deur uitstekende kliëntediens te skep. Die potensiaal om koste te verminder deur meer doeltreffende logistiek, is groot. Vir die tipiese vervaardigingsonderneming beloop materiaalkostes 50-70 % van die wins, afhangende van die industrie. Slegs ʼn klein kostevermindering kan ʼn aansienlike impak op die onderneming se winsgewendheid meewerk. Rol van netbetydsvoorraad Die basiese filosofie agter die netbetyds-voorraadstelsel is om te ekonomiseer op voorraadhoukostes, deur te reël dat materiaal by die vervaardigingsaanleg aankom, net betyds om die produksieproses in te gaan, en nié vooraf nie. Die groot kostebesparing hier kom van die bespoediging van voorraadsomsette. Tesame met kostevoordele kan die stelsel ook help om die onderneming se produkkwaliteit te verbeter. Rol van inligtingstegnologie en die internet Aanlyninligtingstelsels speel ʼn baie belangrike rol in moderne materialebestuur. Deur elke fase of onderdeel wêreldwyd in ʼn monteeraanleg te (kan) volg, fasiliteer inligtingstegnologie
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 149
GIM307 Internasionale Bestuur dat die onderneming sy produksieskedulering optimaliseer tot op die presiese oomblik van komponente se verwagte aankoms. Deur presies te bepaal waar ʼn komponent in die aanbodketting is, fasiliteer inligting waardeur die onderneming sy produksie kan versnel na voorkeur, deur sleutelkomponente van die normale aanbodketting te onttrek en na die vervaardigingsaanleg te skuif. Die rol van die netbetyds-voorraadstelsel en inligtingstegnologie word hier slegs kortliks verduidelik; jou voorgeskrewe handboek bespreek dit volledig. 5.7
Globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, bladsy 605. Lees die openingsgevallestudie op bladsye 597-598 ʼn jou voorgeskrewe handboek: Belastingstrategie by Google. ʼn Finansiële bestuurder in ʼn internasionale onderneming moet probeer om die verskeie voordele, kostes en risiko’s wat normaalweg vanaf ʼn belegging tot by ʼn gegewe ligging beweeg of vloei, te kwantifiseer. By die besluit om te belê in werksaamhede in ʼn gegewe land, word die ekonomiese, politieke, kulturele en strategiese veranderlikes opgeweeg (soos bespreek in Studie-eenhede 1 en 2). Aktiwiteit 5.2 Benut verskillende bronne vir definisies van finansiële bestuur en beleggingsbestuur in praktyk. Deur bogenoemde vul jy jou kennis met jou eie bronne aan wat die twee definisies vir jou makliker verstaanbaar maak. Die kapitaalbegrotingsproses, moeder- en geprojekteerde kontantvloei en kapitaalbegrotingsrisiko’s word volgende bespreek. Kapitaalbegrotingsproses Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Bladsye 605-606. Kapitaalbegroting is die tegniek wat finansiële bestuurders gebruik om te probeer om voordele, kostes en risiko’s van en aan beleggings te kwantifiseer. Dit stel topbestuurders in staat om op ʼn redelike objektiewe manier verskillende beleggingsalternatiewe binne en oor verskillende lande te vergelyk, sodat hulle ingeligte besluite kan neem oor waar hulle ondernemings hulle skaars finansiële hulpbronne kan belê. Kapitaalbegroting vir ʼn buitelandse projek gebruik dieselfde teoretiese raamwerk as dié van ʼn plaaslike
Bladsy 150
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur kapitaalbegroting: Die onderneming moet eers die kontantvloei bepaal wat met die projek geassosieer word oor ʼn redelike tydperk. In die meeste gevalle sal die kontantvloei aanvanklik negatief wees, omdat die onderneming groot beleggings in sy produksiefasiliteite maak. Na ʼn tydsverloop sal die kontantvloei egter positief word, soos beleggingskoste afneem en winste begin groei. Sodra die kontantvloei bepaal is, moet dit gediskonteer word om die heersende nettowaarde te bepaal deur ʼn gepaste gediskonteerde koers te gebruik. Die mees algemene gediskonteerde koers is óf die onderneming se koste van kapitaal óf die vereiste opbrengskoers. As die huidige nettowaarde van die gediskonteerde koers groter is as nul, kan die onderneming met die projek voortgaan. Alhoewel die proses redelik maklik klink, is kapitaalbegroting in praktyk ʼn baie ingewikkelde proses en ook vol gebreke. Van die faktore wat die proses meer ingewikkeld maak vir internasionale ondernemings: • Daar moet onderskeid wees tussen kontantvloei tot die projek en kontantvloei tot die moedermaatskappy. • Politieke en ekonomiese risiko, ingeslote buitelandse valutarisiko, kan drasties die waarde van die buitelandse belegging beïnvloed. • Die konneksie tussen kontantvloei tot die moedermaatskappy en die finansieringsbron moet herken word. Die volgende deel fokus op moedermaatskappy-, sowel as geprojekteerde, kontantvloei, gevolg deur kapitaalbegrotingsrisiko’s. Moedermaatskappy- en geprojekteerde kontantvloei Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsy 606. ʼn Teoretiese argument ontstaan vir die ontleding van enige buitelandse projek uit die moedermaatskappy se oogpunt, omdat kontantvloei tot die projek nie noodwendig dieselfde is as die kontantvloei tot eersgenoemde nie. Die projek kan dalk, vir ʼn aantal redes, nie al sy kontantvloei tot die moedermaatskappy remitteer nie. Die kontantvloei kan geblok wees teen repatriasie deur die gasheerlandregering, hulle kan belas word teen ʼn ongunstige koers, of die gasheerregering kan vereis dat ʼn sekere persentasie van die kontantvloei gegenereer uit die projek, in die gasheerland self belê moet word. Hoewel die beperkings nie die huidige nettowaarde van die projek self affekteer nie, affekteer dit wel die huidige nettowaarde van die projek by die moedermaatskappy, omdat hulle die kontantvloei beperk wat terugverwys kan word aan hulle van die projek. Wanneer ʼn buitelandse beleggingsgeleentheid geëvalueer word, moet die moedermaatskappy eerder belangstel in die kontantvloei wat hy gaan ontvang, as dit wat die projek gaan genereer, want dit is die basis vir dividende aan aandeelhouers, beleggings elders in die wêreld, terugbetaling van wêreldwye korporatiewe
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 151
GIM307 Internasionale Bestuur skuld ensovoorts. Aandeelhouers sal nie geblokte verdienste sien as ʼn bydrae tot die waarde van die onderneming nie, en krediteure sal dit nie bytel wanneer die moedermaatskappy se vermoë om skuld te diens, bereken word nie. Maar die probleem van geblokte verdienste is nie meer so ernstig soos vantevore nie, as gevolg van die wêreldwye neiging tot ʼn groter aanvaarding van vryemarkekonomieë (Studie-eenheid 1). Aanpassing vir politieke en ekonomiese risiko’s Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsye 606-608. Ons het reeds die politieke en ekonomiese risiko’s in die eerste studie-eenheid bespreek. Daar word ook van jou verwag om die relevante gedeelte in jou voorgeskrewe handboek te bestudeer. Kapitaalbegrotingsrisiko’s Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsy 608. By die ontleding van ʼn buitelandse beleggingsgeleentheid, kan die addisionele risiko wat ʼn onderneming se ligging kan meebring, op twee maniere opgelos word. Die eerste metode is om alle risiko’s as ʼn enkel probleem te hanteer, deur die gediskonteerde koers te verhoog wat toepasbaar is op alle buitelandse projekte in lande waar politieke en ekonomiese risiko’s as te hoog waargeneem word. Hoe hoër die gediskonteerde koers, hoe hoër moet die geprojekteerde netto kontantvloei wees vir ʼn belegging om ʼn positiewe huidige nettowaarde te hê. Die tweede metode wat redelik wyd toegepas word, is om die gediskonteerde koers aan te pas om die ligging se gewaagdheid te reflekteer. Die kritici teen laasgenoemde metode argumenteer dat kontantvloei te hoog gepenaliseer word, maar nie gediskonteerde kontantvloei genoeg penaliseer nie. Lees die gedeelte in jou voorgeskrewe handboek vir ʼn verdere verduideliking van laasgenoemde. 5.7.1
Finansiële besluite
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsy 609. Wanneer enige finansieringsopsies oorweeg moet word, moet ʼn internasionale onderneming eers oorweeg hóé die buitelandse belegging gefinansier gaan word. As eksterne finansiering benodig word, moet die onderneming besluit of hulle hulle fondse van die globale kapitaalmark gaan verkry, of by bronne in die gasheerland gaan leen. As die onderneming eksterne finansiering vir ʼn projek soek, sal hulle eerder geld wil leen by die beskikbare laekoste kapitaalbronne. Soos bespreek in Studie-eenheid 3, maak al hoe meer ondernemings gebruik van die globale kapitaalmark om finansiering vir hul beleggings te kry.
Bladsy 152
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur Ten spyte van die tendens vir deregulasie van finansiële dienste, kan die gasheerland se regeringsbeperkings in sommige gevalle daardie opsie uitskakel. Die regerings van sommige lande vereis, of verkies, buitelandse multinasionale ondernemings om projekte te finansier in hulle lande, deur plaaslike skuld te finansier of plaaslike ekwiteitsverkope. In lande waar likiditeit beperk is, word die koste van kapitaal verhoog om die projekte te finansier. Dus, in kapitaalbegrotingsbesluite, moet die gediskonteerde koers aangepas word om laasgenoemde te reflekteer. Bykomend tot die impak van gasheer-regeringsbeleide op kapitaalkoste en finansieringsbesluite, kan die onderneming oorweeg om plaaslike skuldfinansiering te gebruik vir beleggings in lande waar die plaaslike geldeenheid na verwagting sal depresieer op die buitelandse valutamark. Die totaal van die plaaslike geldeenheid wat benodig word om rentebetalings te maak en volledige afbetalingsopsies op plaaslike skuldverantwoordelikhede, word nie geaffekteer wanneer ʼn land se geldeenheid depresieer nie. Hoewel die aanvangskoste van kapitaal groter mag wees as plaaslik lenings, is dit beter om plaaslik geld te leen, as daar verwag word dat die plaaslike geldeenheid op die buitelandse valutamark gaan depresieer. 5.7.2
Globale kapitaalbestuur
Bestudeer die handboek (Hill, 2014): Hoofstuk 20, Bladsye 609-617. Kapitaalbestuursbesluite strewe daarna om die onderneming se globale kontanthulpbronne – sy werkende kapitaal – so doeltreffend moontlik te bestuur. Dit sluit in die minimalisering van kontantbalanse en die korporatiewe belastingslas, sowel as die vermindering van transaksiekoste. Minimalisering van kontantbalanse Daar word verwag dat elke onderneming kontantbalanse het vir die betaal van hul rekeninge, en vir versekering teen onverwagse negatiewe variasies van sy geprojekteerde kontantvloei. Die mees kritieke kwessie vir internasionale ondernemings is of elke buitelandse filiaal sy eie kontantvloei moet hê, of dat kontantbalanse by ʼn gesentraliseerde bewaarnemer gehou moet word. Ondernemings verkies om kontantbalanse by ʼn gesentraliseerde bewaarnemer te hou vir drie redes: • Deur kontantreserwes sentraal te poel, kan die onderneming groter bedrae deponeer. • As die gesentraliseerde bewaarnemer in ʼn groot finansiële kern (soos London, New York, Tokyo) voorkom, sal laasgenoemde instelling toegang hê tot inligting oor goeie
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 153
GIM307 Internasionale Bestuur korttermyn-beleggingsgeleenthede waaroor die tipiese buitelandse filiaal nie sal beskik nie. • Deur kontantreserwes te poel, kan die onderneming die totale grootte van die kontantpoel wat hulle in hoogs likiede rekeninge moet hou, verminder. Dit stel die onderneming in staat om groter bedrae van kontantreserwes oor die lang termyn te belê. Voorbeeld 5.2 ʼn Amerikaanse onderneming het drie buitelandse filiale, een in Korea, een in China en een in Japan. Elke filiaal onderhou ʼn kontantbalans wat ʼn bedrag vir sy daaglikse behoeftes insluit, plus ʼn addisionele bedrag vir onverwagse kontantaanvrae. Die Amerikaanse onderneming se beleid is dat die totale vereiste kontantbalans gelyk moet wees aan die drie standaardafwykings van die verwagte daaglikse behoeftebedrag. Die drie standaardafwykings se verwagtinge reflekteer die firma se bepaling dat in praktyk, daar ʼn 99.87%-waarskynlikheid gaan wees dat die filiaal die nodige kontant sal hê om die daaglikse, sowel as die onverwagte kontantaanvrae, te kan hanteer. Daar word aangeneem dat kontantbehoeftes in elke land versprei en onafhanklik van mekaar hanteer word. Jou voorgeskrewe handboek gee ʼn berekeningsvoorbeeld van bogenoemde. Maak seker dat jy weet hoe die berekening werk. Vermindering van transaksiekoste Transaksiekoste is die koste van ʼn ruiltransaksie. Elke keer as ʼn onderneming kontant van een geldeenheid in ʼn ander geldeenheid omsit, beloop dit ʼn transaksiekoste – die kommissiefooi wat hulle aan buitelandse valutahandelaars wat die transaksie uitvoer, betaal. Die meeste banke eis ook ʼn oordragfooi vir die oordrag van die geld vanaf een plek na ʼn ander, dus ʼn ander tipe transaksiekoste. Die kommissie- en oordragfooie wat voorkom as gevolg van intra-ondernemingtransaksies is beduidend; volgens die Verenigde Nasies, behels dit 40% van internasionale handelstransaksies tussen verskillende nasionale filiale of transnasionale korporasies. Die volume van sulke transaksies neig om baie hoog te wees in ʼn onderneming wat oor ʼn globaalverspreide netwerk van interafhanklike waardeskeppingswerksaamhede beskik. Multilaterale saamvoeging laat toe dat ʼn multinasionale onderneming sy transaksiekoste verlaag, wanneer baie transaksies tussen sy filiale plaasvind, deur die aantal transakies te verminder. ʼn Multilaterale saamvoeging is egter ʼn uitbreiding van ʼn bilaterale saamvoeging. Laasgenoemde is, byvoorbeeld, wanneer ʼn Franse filiaal ʼn Meksikaanse filiaal $6 miljoen skuld en die Meksikaanse filiaal die Franse
Bladsy 154
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur filiaal terselfdertyd $4 miljoen skuld. ʼn Bilaterale skikking word dan gemaak met ʼn enkel betaling van $2 miljoen vanaf die Franse filiaal aan die Meksikaanse filiaal, en die oorblywende skuld word dan gekanselleer. Multilaterale saamvoeging word uitgebrei tot die transaksies tussen veelvoudige filiale binne ʼn internasionale onderneming. Jou voorgeskrewe handboek behandel ʼn berekeningsvoorbeeld van bogenoemde. Maak seker dat jy weet hoe die berekening werk. Figure 20.2, 20.3 en 20.4 toon grafiese voorstellings van die voorbeeld (bladsye 611-612). Bestuur van belastinglas Verskillende lande huldig verskillende belastingregimes. Baie lande volg die wêreldwye beginsel dat hulle die reg het om inkomste te belas wat buite landsgrense verdien word, deur binnelandse instellings. Dubbelbelasting kom voor wanneer die inkomste van ʼn buitelandse filiaal belas word in sowel die gasheerlandregering, as deur die moedermaatskappy se plaaslike regering. Maar dubbelbelasting word versag deur belastingkrediete, belastingsooreenkomste en die uitstelbeginsel. • ʼn Belastingkrediet laat toe dat ʼn entiteit ʼn vermindering van belasting aan die plaaslike regering betaal gemeet aan die totale belasting aan die buitelandse regering betaal(-baar). • ʼn Belastingsooreenkoms tussen twee lande spesifiseer watter items van inkomste belas gaan word deur owerhede van die land waarin die inkomste verdien is. • ʼn Uitstelbeginsel spesifiseer dat moedermaatskappye nie belas word op hulle buitelandse inkomstebron alvorens hulle nie die dividend/e ontvang het nie. Sommige ondernemings maak ook gebruik van belastingstoevlugoorde soos die Bahamas of Bermuda om hulle belastingverantwoordelikheid te verminder (lees weer die gevallestudie aan die begin van Hoofstuk 20 in jou voorgeskrewe handboek – Belastingstrategie by Google). ʼn Belastingstoevlugoord is ʼn land wat baie lae, of geen inkomstebelasting nie, hef. Internasionale ondernemings vermy of stel inkomstebelasting uit deur volfiliale of nieoperasionele filiale in die belastingstoevlugoord te vestig. Die filiaal in die belastingstoevlugsoord besit die algemene aandele van die operasionele buitelandse filiale. Dit laat toe dat alle fondsoordragte vanaf die buitelandse operasionele filiale na die moedermaatskappy gestuur word deur die filiaal in die belastingstoevlugoord. Die belasting gehef op die buitelandse inkomstebron deur ʼn onderneming se plaaslike owerheid, wat normaalweg betaal word wanneer ʼn dividend verklaar is deur ʼn buitelandse filiaal, kan uitgestel word onder die uitstelbeginsel, totdat die filiaal in die belastingstoevlugsoord die dividend/e aan die moedermaatskappy betaal. Die dividendbetaling kan onbepaald uitgestel
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 155
GIM307 Internasionale Bestuur word as buitelandse werksaamhede aanhou groei en nuwe interne finansiering benodig word van die filiaal in die belastingstoevlugsoord. Jou voorgeskrewe handboek bespreek en lys voorbeelde van belastingstoevlugsoorde. Oorgrens-kapitaaloordrag Om die onderneming se kontanthulpbronne doeltreffend te benut en die onderneming se globale belastingsverantwoordelikhede te verminder, vereis dat die onderneming fondse kan oordra van een ligging, wêreldwyd na ʼn ander. Internasionale ondernemings gebruik ʼn aantal tegnieke om likiede fondse oorgrens oor te dra. Dit sluit in dividendoorbetalings, rentebetalings en -fooie, oordragpryse en voordoen-lenings. Sommige ondernemings gebruik meer as een tegniek om oorgrens-fondsoordrag te doen; dit word ontbondeling genoem. Laasgenoemde fasiliteer ʼn deursnit van die beskikbare tegnieke om likiede fondse vanaf die buitelandse filiaal aan die moedermaatskappy oor te dra, en laat toe dat ʼn internasionale onderneming fondse van sy buitelandse filiale verkry, sonder om die gasheerland sensitief te raak deur die groot dividendonttrekkings. • Dividendoorbetalings Betaling van dividende is die mees algemene metode waardeur ondernemings fondse vanaf buitelandse filiale na die moedermaatskappy oordra. • Rentebetalings en -fooie Rentebetalings en -fooie verteenwoordig vergoeding betaalbaar aan eienaars van tegnologie, patente of handelsmerke, vir die gebruik van daardie spesifieke tegnologie, of die vervaardiging-, koop- of verkoopsreg van produkte met daardie patent of onder daardie handelsmerk. • Oordragpryse Enige internasionale onderneming voltrek gewoonlik ʼn groot aantal oordragte van goedere en dienste tussen die moedermaatskappy en buitelandse filiale en ook tussen buitelandse filiale. Winste word ook gemaak uit oordragpryse; daar word ook verskeie probleme met die beleid geassosieer. • Voordoen-lenings (Fronting loans) ʼn Voordoen-lening is ʼn lening tussen ʼn moedermaatskappy en ʼn filiaal, wat deur ʼn finansiële tussenganger, gewoonlik ʼn groot internasionale bank, gekanaliseer word. Elkeen van bogenoemde is hier slegs kortliks bespreek; jou voorgeskrewe handboek bespreek elkeen volledig met gepaste voorbeelde.
Bladsy 156
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur Die laaste tema in die eenheid fokus spesifiek op die vordering en prestering van die Afrikakontinent in die globale bestuursomgewing. Dit sluit af met Afrika se groei- en tegnologiese prestering en ontwikkelingsvooruitsigte. 5.8
Afrika en die globale bestuursomgewing
Die ontstaan van internasionale ondernemings in die globale arena lei gevolglik daartoe dat plaaslike ondernemings nuwe moontlike markte in die buiteland kan ontgin. Soos bespreek in die vorige studie-eenhede, lei die ontginning van buitelandse markte na oneindige geleenthede, maar daar is ook verskeie faktore, risiko’s en scenario’s om in ag te neem. Laasgenoemde ten spyt, betree ondernemings steeds die globale bestuursomgewing. Die tema bespreek hoe Afrika, asook spesifiek Suid-Afrika, gedurende die afgelope paar jare in die globale bestuursomgewing presteer het en of ondernemings op die kontinent ʼn sukses daarvan maak. Hierdie gedeelte is nie beskikbaar in jou voorgeskrewe handboek nie en word volledig hieronder bespreek. Neem spesifiek kennis van en slaan ag op die studieeenheid se verrykende bronne en bronnelys. Hierdie gedeelte hanteer die praktiese komponent van die hele begeleidingsgids. Daar word dus van jou verwag om ʼn deurgrondige studie van die verrykende bronne te doen om ʼn geheelbeeld van Afrika se groeiprestering te bekom. Die gedeelte vereis baie naslaan-, lees- en navorsingswerk. Aangesien hierdie slegs ʼn begeleidingsgids is, is elk van die onderstaande gedeeltes slegs kortliks bespreek om jou die nodige inligting te gee waarvolgens jy verdere navorsing kan doen. Bestudeer die gedeelte en verrykende bronne baie deeglik tot jou eie voordeel. 5.8.1
Afrika se groeiprestering
Afrika se groeiprestering sluit ʼn analise van die hele Afrika-kontinent in, met inbegrip van die onderskeie lande s’n. Suid-Afrika spesifiek word ook in die gedeelte behandel. Groeiprestering in Afrika Die eerste gedeelte onder die tema is die groeikoers van Afrika en om dit te bepaal, kyk ons na ʼn land se bruto binnelandse produk (BBP). In Studie-eenheid 1 het ons reeds na terme soos die bruto nasionale inkomste (BNI), menslike ontwikkelingsindeks ensovoorts gekyk en elkeen vir sy belang ondersoek. Voor die groeikoers van Afrika en Suid-Afrika bespreek word, moet eers onderskei word tussen die bruto nasionale produk (BNP) en die bruto binnelandse produk (BBP). Die bruto nasionale produk (BNP) word gedefinieer as die totale waarde van voltooide goedere en dienste geproduseer deur ʼn gemeenskap gedurende ʼn gegewe jaar. Intermediêre goedere word van hierdie berekening uitgesluit, maar sluit wel uitsette in wat geproduseer word deur die inwoners van ʼn land, asook die waarde van goedere en dienste geproduseer deur inwoners wat buite die grense van die
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 157
GIM307 Internasionale Bestuur land woon (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32). Die bruto binnelandse produk is amper dieselfde as die BNP, behalwe dat dit alle uitsette geproduseer binne die grense van die land, insluit, asook uitsette geproduseer deur buitelandse inwoners, uitgesluit die waarde van produksie van inwoners wat oorsee woon (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32-33). Waarom word die BBP ingespan om die groeikoers van ʼn land te bepaal? Omdat die kern van ekonomiese groei uit veranderinge in die nasionale inkomste vloei en twee van die belangrikste maatstawwe van nasionale inkomste is die BNP en BBP van ʼn land (Lindauer, Perkins & Radelet, 2006: 32). Ons gebruik spesifiek die BBP vir die berekening van die groeikoers van Afrika en Suid-Afrika. Grafiek 5.1 is ʼn grafiese voorstelling van die groeikoerse van Afrika oor die afgelope nege jaar, vanaf 2006 tot en met 2014. 8,0 6,7
Jaarlikse Groeikoers (%)
7,0 6,0
5,8
6,0
5,7
5,4
5,0 3,5
3,4
4,0
3,9
2,8 3,0 2,0 1,0 0,0 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014 (e)
Jaar
Grafiek 5.1: Afrika-groeikoers Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is. (Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015) Afrika het redelike stabiele groei vanaf 2006 tot 2008 getoon. Die drastiese val in die ekonomiese groeikoers in 2009 tot by 3.4% was as gevolg van die wêreld se ekonomiese krisis (African Economic Outlook, 2015). Vanaf 2009 tot en met 2012 was daar egter fluktuasies. In 2014 was die groeikoers 3.9%. In die tydperk van nege jaar het Afrika se groeikoers met 1.9% gedaal. Grafiek 5.2, hierteenoor, is ʼn skematiese voorstelling van Suid-Afrika se groeikoerse in dieselfde tydperk.
Bladsy 158
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur
6,0
5,6
5,4
Jaarlikse Groeikoers (%)
5,0 4,0
3,2
3,0
3,2
3,0
2,2
2,2 1,5
2,0 1,0 0,0 2006 -1,0
2007
2008
2009 -1,5
-2,0
2010
2011
2012
2013
2014 (e)
Jaar
Grafiek 5.2: Suid-Afrika se groeikoers Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is. (Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015) Soos in Grafiek 5.1, het Suid-Afrika ook bestendige groei getoon, mét ʼn afname vanaf 2008. Soos genoem, is dit as gevolg van die wêreldekonomiese krisis (African Economic Outlook, 2015: 2-3). Daar was egter positiewe groei vanaf 2009 tot en met 2011 wat toon dat die ekonomie wel herstel het van hierdie krisis, maar sedert 2012 het die groei weer afgeneem tot 1.5% in 2014. In die tydperk van nege jaar het Suid-Afrika se groeikoers met 4.1% gedaal. As die twee grafieke met mekaar vergelyk word, is dit duidelik dat Suid-Afrika tot en met 2008 redelik bygehou het met Afrika se groeikoers, maar sedertdien sukkel Suid-Afrika om dit te handhaaf. Daar is verskeie redes. Aktiwiteit 5.3 Doen navorsing op die internet en ondersoek die redes waarom Suid-Afrika se groeikoers sedert 2009 sukkel om te stabiliseer. Maak seker jy gebruik bronverwysings. Bring hierdie aktiwiteit se antwoorde saam na jou volgende kontaksessie. Hoe lyk groeiprestering dus in Afrika? Volgens Grafiek 5.1 is ʼn duidelike opwaartse neiging in groei vanaf 2013 waarneembaar, wat tot verdere positiewe groei in die toekoms kan lei (Afdeling 5.8.3 bespreek laasgenoemde). Dit sal dus gunstig vir ondernemings wees om die Afrika-mark te betree. Dit is egter nie die geval met Suid-Afrika nie, wat ʼn afwaartse neiging toon. Soos bevind in Aktiwiteit 5.3, is daar verskeie faktore wat bydra tot hierdie negatiewe
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 159
GIM307 Internasionale Bestuur tendens. Ondernemings sal deeglik moet ondersoek instel na die risiko’s en toekomstige voorspellings voor enige toetrede tot die Suid-Afrikaanse mark. Institusionele prestering Hierdie gedeelte ontleed die institusionele prestering van Afrika die afgelope paar jaar. Wat word bedoel met institusioneel? Volgens Luiz (2009: 60) en North (1990: Vii) behels die institusionele raamwerk organisasies wat binne die formele raamwerk val en die informele reëls en norme, wat ons gedrag en verwagtinge van ander, beheer. Die indeks wat laasgenoemde bevat, is die Landsbeleid en institusionele assessering (Country Policy and Institutional Assessment (CPIA)). Die CPIA bestudeer 16 belangrike ontwikkelingsaanwysers wat die volgende vier areas dek, naamlik ekonomiese bestuur, strukturele hervorming, beleid vir sosiale insluiting en gelykheid, asook die openbare sektor en instellings (The World Bank, 2013). Lande word gegradeer op ʼn skaal van 1 (laag) tot 6 (hoog) vir elke aanwyser. Die CPIA-telling reflekteer die gemiddeld van die 16 aanwysers (The World Bank, 2013). Die vier areas word elkeen afsonderlik bespreek met ʼn grafiese voorstelling van Sub-Sahara-Afrika vanaf 2005 tot 2014. • Ekonomiese bestuur Die ekonomiese bestuursgroepering sluit in makro-ekonomiese bestuur, fiskale beleid en skuldbeleid (The World Bank, 2015). 3,42
3,40 3,39
3,40 3,38
3,36
3,38
3,38
3,36
3,35
3,36
3,34
Skaal
3,34 3,32 3,30
3,28
3,29
3,28 3,26 3,24 3,22 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jaar
Grafiek 5.3: Sub-Sahara-Afrika se ekonomiese bestuur (Statistiekafdeling, The World Bank, 2015) Bostaande grafiek dui aan dat die ekonomiese bestuur in Sub-Sahara-Afrika vanaf 2005 tot 2009 gefluktueer het. In 2011 was ekonomiese bestuur op sy hoogste by
Bladsy 160
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur 3.40. Ekonomiese bestuur in 2014 (3.34) is hoër as wat dit in 2005 (3.28) was. Dis slegs ʼn verskil van 0.06, maar steeds ʼn positiewe groeipersentasie. Die ekonomiese bestuur is egter bo die gemiddeld van 3 tussen 2004 tot 2015, wat beteken dat SubSahara-Afrika se ekonomiese bestuur gemiddeld presteer. • Strukturele hervorming Strukturele hervormingsgroepering sluit weer in handel, die finansiële sektor en die ondernemingsregulatoriese omgewing (The World Bank, 2015). 3,26
3,25
3,25 3,23
3,23
3,22 3,21
3,22 Skaal
3,24
3,24
3,24
3,21
3,21
3,21
3,21 3,19
3,20 3,19 3,18 3,17 3,16
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jaar
Grafiek 5.4: Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming (Statistiekafdeling, The World Bank, 2015) Grafiek 5.4 toon slegs ʼn klein fluktuasie van strukturele hervorming vanaf 2005 tot 2009. Daar was egter ʼn sterk afname in 2012 tot 3.19, maar dit het weer versterk tot 3.22 in 2014. Vanaf 2005 tot 2014 was daar slegs ʼn 0.01-afname in Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming. Die strukturele hervorming vanaf 2005 tot 2014 is egter bo die gemiddeld van 3, wat beteken dat Sub-Sahara-Afrika se strukturele hervorming gemiddeld presteer. • Beleid vir sosiale insluiting en gelykheid Die beleide vir sosiale insluiting en gelykheidsgroepering sluit in geslagsgelykheid, ekwiteite van openbare hulpbrongebruik, die bou van menslike hulpbronne, sosiale beskerming en arbeid, asook beleide en instellings vir omgewingsvolhoubaarheid (The World Bank, 2015).
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 161
GIM307 Internasionale Bestuur
3,24
3,22
3,22
3,22 3,19
3,20
Skaal
3,18
3,19
3,17
3,16 3,14
3,14
3,13 3,12
3,12
3,12
3,12 3,10 3,08 3,06 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jaar
Grafiek 5.5: Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid (Statistiekafdeling, The World Bank, 2015) Bostaande grafiek het ʼn positiewe opname getoon vanaf 2005 (3.13) tot 2014 (3.22). Dit is die enigste aanwyser wat tot dusver so ʼn positiewe opname (0.09) getoon het. Dit beteken dat Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid beslis gemiddeld presteer het gedurende 2005 tot 2014 onder die aanwyser. • Openbare sektorbestuur en -instellings Die openbare sektorbestuur en -instellingsgroepering sluit in eiendomsreg en reëlgebaseerde bestuur, kwaliteit van die begroting en finansiële bestuur, doeltreffendheid van inkomstemobilisering, kwaliteit van die openbare administrasie en deursigtigheid, aanspreeklikheid en korrupsie in die openbare sektor (The World Bank, 2015).
Bladsy 162
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur
2,99
2,98
2,98
2,98
2,97
2,97 2,96
2,97 2,96
2,97
2,96
2,95
Skaal
2,95 2,94
2,93
2,93
2,93
2,92 2,91 2,90 2,89 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Jaar
Grafiek 5.6: Sub-Sahara-Afrika se openbare sektorbestuur en -instellings (Statistiekafdeling, The World Bank, 2015) Grafiek 5.6 toon ook beduidende fluktuasies; die hoogste punt was in 2011 (2.98) en ʼn opmerklike daling tot 2.93 in 2012 en 2013. Daar was egter weer ʼn toename na 2.96 in 2014. Sub-Sahara-Afrika se beleid vir sosiale insluiting en gelykheid het ondergemiddeld gepresteer gedurende 2005 tot 2014, ongeag die sterk toename vanaf 2013 tot 2014. Die gevolgtrekking uit die vier areas se bespreking is dat Afrika (of Sub-Sahara-Afrika) se institusionele prestasie bogemiddeld (3) is en beteken dat Afrika wel presteer, hoewel nie so goed as wat verwag word nie. Hulle lewer steeds ʼn positiewe bydrae tot Afrika se groei. Bostaande inligting lewer wel ʼn positiewe bydrae vir ondernemings wat internasionale markte in Afrika wil betree. 5.8.2
Afrika se tegnologiese prestasie
Daar is reeds gekyk na tegnologie in Studie-eenheid 2 en die impak daarvan op die globale sakeomgewing. In hierdie gedeelte kyk ons egter na tegnologie in Afrika spesifiek. Onderstaande word slegs kortliks bespreek; daar word van jou verwag om addisionele navorsing oor die afdeling te doen, want dit maak deel uit van Opdrag 3. Tegnologie as ʼn drywer van ekonomiese groei Volgens IT News Africa (2015) geskied Afrika se ekonomiese groei as gevolg van die beleggings gemaak in tegnologie. Uit die 20 vinnigste groeiende ekonomieë kom 11 in Afrika voor. Gedryf deur die toenemende industrialisasie en verspreiding van vryemarkte, kan Afrika se ontwikkeling gesien word oor die ganse spektrum van arbeidsintensiewe
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 163
GIM307 Internasionale Bestuur ekonomieë van telekommunikasie, banke en kleinhandel. Afrika se vooruitsigte vir die toekoms is bepalend in beleggingstegnologie. Die volgende vyf jaar voorsien ʼn toename in die ontwikkeling van Afrika se ekonomieë en ondernemings. Die kostevermindering van hoëspoed internet, toename in slimfoongebruik, innovasie in banke en betalingstegnologieë en die toenemende beskikbaarheid van vroeë beleggingsbefondsing, is almal faktore wat ʼn groot rol in die ontwikkeling van Afrika speel (IT News Africa, 2015). Tegnologiese nawe Voordat die verskillende beskikbare tegnologiese nawe in Afrika bespreek word, moet eers besin word oor wat ʼn tegnologiese naaf is. Volgens Google for Entrepreneurs (2015) is ʼn tegnologiese naaf ʼn bymekaarkomplek vir entrepreneurs, ontwikkelaars, studente en bemarkers om te ontmoet, van mekaar te leer en uitstekende produkte te bou. Die volgende tegnologiese nawe is reeds in Afrika beskikbaar: • ccHub: Lagos, Nigerië • Jozihub: Johannesburg, Suid-Afrika • iHub: Nairobi, Kenia • iSpaces: Accra, Ghana • Outbox: Kampala, Uganda. (Google for Entrepreneurs, 2015) Aktiwiteit 5.4 Doen internetnavorsing en ondersoek bogenoemde tegnologiese nawe deeglik. Waarvoor staan elkeen bekend? Soos genoem, is tegnologie reeds in Studie-eenheid 2 bespreek; hierdie gedeelte gee ʼn praktiese voorstelling van hoe Afrika in die tegnologiese aspekte presteer. Die volgende gedeelte bekyk Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte en -deelname in globale ekonomie. 5.8.3
Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte
Dis vir elke land belangrik om te bepaal hoe hulle in die toekoms gaan presteer. Die volgende gedeelte fokus op Afrika en Suid-Afrika se toekomsvooruitsigte.
Bladsy 164
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur Vooruitsigte van Afrika-deelname aan die globale ekonomie en toekomsontwikkelinge Vooruitsigte van Afrika-deelname aan die globale ekonomie moet deur voorspellings geantisipeer word, aangesien niemand in die toekoms kan sien nie. Die onderste twee grafieke projekteer Afrika en Suid-Afrika se potensiële toekomsgroei. 6,0 Jaarlikse Groeikoers (%)
5,0 5,0 4,0
4,5 3,9
3,0 2,0 1,0 0,0 2014 (e)
2015 (p)
2016 (p)
Jaar
Grafiek 5.7: Afrika se potensiële groei Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is. (Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015) Uit Grafiek 5.7 kan afgelei word dat Afrika gaan groei vanaf 3.9% in 2014 tot by 5.0% in 2016. Dit is ʼn 1.1% positiewe groei. 3,0 Jaarlikse Groeikoers (%)
2,5 2,5 2,0 2,0 1,5 1,5 1,0 0,5 0,0 2014 (e)
2015 (p)
2016 (p)
Jaar
Grafiek 5.8: Suid-Afrika se potensiële groei Reële BBP-groei in persentasie waar (e) beraming en (p) projeksies is. (Statistiekafdeling, African Development Bank, 2015) Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 165
GIM307 Internasionale Bestuur Uit Grafiek 5.8 kan afgelei word dat Suid-Afrika gaan groei vanaf 1.5% in 2014 tot by 2.5% in 2016. Dit is ʼn 1% positiewe groei. Grafieke 5.7 en 5.8 toon albei ʼn positiewe groeivooruitsig in Afrika en Suid-Afrika. Voorbeeld 5.3 Dis van belang dat ook die res van die Afrika-lande se toekomsvooruitsigte en ontwikkelinge beskou en ontleed word. Vir die doeleindes van hierdie voorbeeld word van jou verwag om te kyk na slegs die toekomsvooruitsigte van Afrika-lande. Webwerf: http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-notes/ Jy sal hierdie webadres weer in Opdrag 3 gebruik. Afrika se sakeomgewing Oor die algemeen, en uit wat reeds afgelei word uit Afdelings 5.8.1 en 5.8.2, is die Afrikasakeomgewing besig om sy spoor op internasionale sake te laat. Ernst & Young Global Limited (2014) stel jaarliks hulle Afrika-aantreklikheidsopname bekend. Hierin kyk die maatskappy hoe Afrika presteer het in afgelope jare. Daar word van jou verwag om deur hierdie opname vir jou Opdrag 3-doeleindes te werk. Besoek: http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractivenesssurvey-2014 Afdeling 5.8 gee ʼn oorsig oor hoe Afrika, en ook spesifiek Suid-Afrika, in die globale arena presteer. Hieruit blyk duidelik dat Afrika beslis ʼn kontinent is om mee rekening te hou wanneer ondernemings na en in die internasionale mark wil uitbrei. 5.9
Samevatting
Die studie-eenheid fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. In die eenheid word drie temas bespreek, naamlik die globale aanbodkettingbestuur, globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur, sowel as Afrika en die globale bestuursomgewing. Elk van die temas vorm ʼn belangrike komponent van die module “Internasionale bestuur”. In die eerste tema, die globale aanbodketting, word eerstens gefokus op globale vervaardiging. In hierdie gedeelte word twee van die werksaamhede van vervaardiging beskou, naamlik produksie en logistiek. Die twee aspekte wat na vore kom, is kosteverlaging van die produkvervaardiging sonder om produkgehalte in te boet. Dieselfde twee aspekte is net so belangrik in die gedeelte oor produseringsligging. ʼn Belangrike besluit wat ondernemings deesdae moet neem, is waar om hul produseringswerksaamhede te lokaliseer om so ver moontlik koste te verminder en steeds produkkwaliteit te verbeter. Die
Bladsy 166
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur volgende drie faktore moet oorweeg word, naamlik land-, tegnologiese en produksiefaktore. Onder maak-of-koopbesluite word internasionale ondernemings se gereelde blootstelling aan hierdie keuses belig met die spesifieke sake wat sulke besluitneming fasiliteer. By maak-besluite kom sake soos laer koste, fasilitering van gespesialiseerde beleggings, beskerming van eiedomsreg op produktegnologie, die opbou van dinamiese vermoëns en verbeterde skedulering aan bod. By koop-besluite word weer besin oor strategiese buigbaarheid, laer koste en kompensasies en/of verrekenings. In die bestuur van die globale aanbodketting word die belang van logistiek bespreek, in samehang met die rol van netbetydsvoorraad, inligtingstegnologie en die internet. Die tweede tema behandel die globale finansiële en internasionale beleggingsbestuur, met die eerste gedeelte onder dié tema, die finansiële besluite. Wanneer opsies vir finansiering oorweeg word, moet ʼn internasionale onderneming eers besin oor hoe buitelandse beleggings gefinansier gaan word en of hulle eerder finansiering van die globale kapitaalmark wil verkry. Alle aspekte rakende laasgenoemde word bespreek. Globale kapitaalbestuur fokus op minimalisering van kontantbalanse, vermindering van transaksiekoste, bestuur van die belastinglas en laastens, oorgrens-kapitaaloordrag. Die laaste tema in Studie-eenheid 5 gee ʼn oorsig oor Afrika se rol in die globale bestuursomgewing. Die drie gedeeltes onder hierdie tema fokus spesifiek op Afrika se groeiprestering, tegnologiese prestering en laastens, ontwikkelingsvooruitsigte. Onder Afrika se groeiprestering word Afrika, sowel as Suid-Afrika, se groeiprestering bespreek. In ʼn tydverloop van nege jaar daal die Afrika-groeikoers met 1.9% en Suid-Afrika s’n met 4.1%. Hoewel hierdie getalle drastiese afmetings aandui, toon albei Afrika en Suid-Afrika se groeikoerse ʼn opwaartse tendens. Ondernemings sal deeglik moet ondersoek instel na die risiko’s en toekomsvoorspellings, voor enige toetrede tot die Suid-Afrikaanse mark. Afrika se tegnologiese prestasie toon ook ʼn positiewe uitkoms. Daar is heelwat bestaande tegnologiese belegging in Afrika; uit die 20 vinnigste groeiende ekonomieë is 11 daarvan in Afrika. Verskeie tegnologiese nawe kom in Afrika self voor. Die laaste gedeelte onder hierdie tema bespreek Afrika se ontwikkelingsvooruitsigte en die slotsom hieruit is dat ʼn positiewe groeikoers vir Afrika én Suid-Afrika voorspel word, wat beslis tot voordeel kan wees vir internasionale markte wat tot die Afrika-kontinent en Suid-Afrika wil toetree. Die eenheid sluit die module van internasionale bestuur af.
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 167
GIM307 Internasionale Bestuur 5.10 Selfevaluering Sommige van onderstaande aktiwiteite kom uit jou voorgeskrewe handboek en help jou om die studie-eenheid te hersien. Daar is ook addisionele hersieningsvrae aan die einde van Hoofstukke 17 en 20. Vraag 15 Verduidelik hoe ʼn doeltreffende logistiekfunksie internasionale ondernemings kan help om meer effektief in die globale mark te kan kompeteer. Vraag 16 Doen navorsing op die internet en bepaal watter ondernemings van belastingstoevlugoorde gebruik maak. Vraag 17 Bespreek Suid-Afrika se vooruitsigte en toekomsontwikkelinge kortliks. Gebruik die webwerf in Voorbeeld 5.3.
Bladsy 168
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiĂŤle bestuur
GIM307 Internasionale Bestuur 5.11 Selfevalueringsriglyne Vraag 15 Antwoord Die twee doelwitte van logistiek is om die onderneming se globale aanbodketting teen die laags moontlike koste te bestuur op ʼn wyse wat optimaal in kliëntebehoeftes voorsien, en sodoende waardeskeppingskoste verlaag en die onderneming help om ʼn mededingende voordeel te skep deur uitstekende kliëntediens. Die potensiaal tot kostevermindering deur doeltreffender logistiek, is groot. Die rol van netbetydsvoorraad, inligtingstegnologie en die internet speel ook ʼn groot rol in doeltreffende logistiekbestuur. Bogenoemde is hier slegs kortliks aangeraak; van jou word verwag om die paragraaf met inligting uit jou voorgeskrewe handboek, asook addisionele bronne, aan te vul. Vraag 16 Antwoord Gebruik hier voorbeelde wat jy van die internet verkry het, mét jou gepaste bronverwysing/s sodat jou inligting gekontroleer kan word. Vraag 17 Antwoord Die jaarlikse BBP het in 2014 gedaal tot 1.5%, maar daar word verwag dat dit sal herstel na 2.0% in 2015, omdat die groot randdepresiasie uitvoergedrewe herstel kan stimuleer soos die wêreldekonomie geleidelik herstel. Daar word verwag dat die makro-ekonomiese beleidsraamwerk onveranderd gaan bly. Suid-Afrika het belangrike beleide van ruimtelike ontwikkeling op plaaslike, streeks- en nasionale vlakke ontwerp, met inbegrip van ontwikkelingsdeurgange, verbetering in dienslewering en desentralisasiebeleide. Maar die implementering hiervan is tydsaam en verloop ongelyk oor al die streke. Die nuwe administrasie van Suid-Afrika (ANC) het ʼn aantal maatstawwe aangekondig om die begroting te konsolideer en die groei van uitgawes te verminder tot ʼn reële koers van 1.3% oor die volgende twee jaar. Dit sal hoofsaaklik bereik word deur owerheidspersoneeluitgawes te vries en nie-noodsaaklike uitgawes te verminder. Bogenoemde antwoord is slegs ʼn kortlikse bespreking van Suid-Afrika se vooruitsigte en toekomsontwikkelinge as riglyn en moet vollediger bespreek word. Bron: The World Bank. 2015. Country notes. http://www.africaneconomicoutlook.org/en/country-notes/ [Besoek: 22 Oktober 2015].
Studie-eenheid 5: Globale aanbodketting en finansiële bestuur
Bladsy 169
GIM307 Internasionale Bestuur
WOORDELYS IN AFRIKAANS EN ENGELS Belangrike vakterminologie: Afrikaans
Engels
aanleg
plant
aanlegvlak-skaalbesparings
plant-level scale economies
aansporing
incentive
afbetaalopsies
retire principal
AsiĂŤ-Pasifiese ekonomiese samewerking
Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)
(APEC) baanbrekerskoste
pioneering costs
baanbrekersnadele
first-mover disadvantages
baanbrekersvoordele
first-mover advantages
belastingstoevlugoord
tax haven
belĂŞde kapitaal
invested capital
beleide vir maatskaplike insluiting en
policies for social inclusion and equity
gelykheid besit (van aandele) bevelsekonomie bewaarnemer
holdings command economy depository
bruto binnelandse produk (BBP)
gross domestic product (GDP)
bruto nasionale produk (BNP)
gross national product (GNP)
buitelandse valutamark
foreign exchange market
defektief
defective
direkte buitelandse belegging
foreign direct investment
diskontokoers
discount rate
doeltreffendheidsgrens
efficiency frontier
drahandel
carry trade
drywer
driver
Bladsy 170
Woordelys in Afrikaans en Engels
GIM307 Internasionale Bestuur
dubbelsinnigheid
ambuigity
eenheidskostekurwe
unit cost curve
effekte
bonds
ekonomiese bestuur
economic management
ekonomiese blootstelling
economic exposure
ekonomiese integrasie
economic integration
ekstern-omskepbaar
externally convertible
ervaringskurwe
experience curve
Europese Unie (EU)
European Union (EU)
Europese vryhandelsvereniging
European Free Trade Association
Eurovaluta
Eurocurrency
filiaal
subsidiary
filiale
subsidiaries
gebruiksklaarprojek
turnkey project
gediskonteer
discounted
gediskonteerde koers
discounted rate
geldbestuur
money management
geldeenheid-omsetbaarheid
currency convertibility
(wanneer van enkele land) gesamentlike onderneming gevorderde vervaardigingstegnologie globale kapitaalbestuur inligtings- en kommunikasietegnologie
joint venture advanced manufacturing technlogy (AMT) global money management information and communication technology (ICT)
internasionaal-gebore ondernemings
born-global firms
internasionale monetĂŞre fonds (IMF)
International Monetary Fund (IMF)
Karibiese enkelmark en ekonomie
Carribbean Single Market and Economy (CSME)
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 171
GIM307 Internasionale Bestuur
kompensasie | verrekening | teenwig
offset
komponentonderdele
component parts
koopkrag
purchasing power
koopkragpariteit
purchasing power parity (PPP)
land-faktore
land factors
landsbeleid en institusionele assessering
country policy and institutional assessment
(CPIA)
(CPIA)
leer-effekte
learning effects
ligging
location
lisensiehouer, gelisensieerde
licensee
lisensieverlener, lisensieerder
licenser
maak-of-koop
make-or-buy
maksimaliseer
maximise
menslike ontwikkelingsindeks
human development index (HDI)
montering | inmekaarsit van
assembly
multinasionale maatskappy
multinational enterprise (MNE)
naaf | nawe
hub | hubs
nasiestaat
nation-state
netto huidige waarde
net present value
nie-omsetbaar / nie-omskepbaar
nonconvertible
Noord-Amerikaanse vryhandelsooreenkoms North American Free Trade Agreement (NAFTA)
(NAFTA)
omset
turnover
omsetting (geldeenheid: een land)
currency conversion (exchange)
omsetting (s.nw.)
conversion
omsetting (valuta: meer as een land)
currency conversion (exchange)
omsit (ww.)
convert
omskakeling (sekuriteite)
currency conversion (securities)
Bladsy 172
Woordelys in Afrikaans en Engels
GIM307 Internasionale Bestuur
omskakelingskoste
switching cost
ondernemings, werkings, werksaamhede
operations
ontwikkelingsdeurgange
development corridors
opbrengskoers
rate of return
openbare sektorbestuur en instellings
public sector management and institutions
persele
sites
plaaslike vatbaarheid
local responsiveness
platskermtelevisies
flat-panel televisions | TVs
poel | oorgooi
pool
prestasie
performance
reĂŤle BBP
real GDP
rekenaargesteunde ontwerp
computer aided design (CAD)
relatiewe meriete
relative merits
remitteer
remit
reserveringsprys
reservation price
ruimtelike ontwikkeling
spatial development
saamvoeging
netting
sekuriteite-omskepbaarheid
currency convertibility
Sentraal-Amerika vryhandelsooreenkoms
Central American Free Trade Agreement
(CAFTA)
(CAFTA)
Sentraal-Amerikaanse algemene mark
Central American Common Market
skaalbesparings
economies of scale
skaalbesparings
scale economies
skakeling
liaison
skroot (s.nw.)
scrap (n.)
slimfoon
smart phone
sloop (ww.)
scrap (v.)
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 173
GIM307 Internasionale Bestuur
soewereiniteit standaardafwykings streeksekonomiese integrasie
sovereignty standard deviations regional economic integration
strukturele hervorming
structural reforms
subeenheid
subunit
swewende wisselkoers
floating exchange rate
swewende wisselkoersregime
floating exchange rate regime
tantièmebetalings en -fooie
royalty payments and fees
totale kwaliteitsbestuur
total quality management (TQM)
uitkering (wins)
distribution (profit)
valuta-omsetbaarheid
currency convertibility
(wanneer van meer as een land) valutaruiltransaksies
currency swaps
valutaspekulasie
currency speculation
valutawisselkoers
currency exchange rate
vasgepende wisselkoers
pegged exchange rate
verbruikersurplus
consumer surplus
vereiste opbrengskoers
required rate of return
Verenigde Nasies (VN)
United Nations (UN)
Vereniging van Suidoos-Asiatiese lande
Association of Southeast Asian Nations
(ASEAN)
(ASEAN)
verkope
sales
verkryging
procurement
verreken, handeldryf
trade-off
verskaffer
supplier
verskansing
hedging
verspreiding (algemeen)
distrubution (general)
volfiliaal
wholly owned subsidiary
Bladsy 174
Woordelys in Afrikaans en Engels
GIM307 Internasionale Bestuur
vooruitsigte
prospects
vooruitwisselkoers
forward exchange rate
vryhandelsgebied van Amerika (FTAA) vrylik omsetbaar / omskepbaar
Free Trade Area of the Americans (FTAA) freely convertible
(afhangende of geldheid / valuta) waardeskepping
value creation
waarde-tot-gewig
value-to-weight
WĂŞreldhandelsorganisasie (WHO)
World Trade Organisation (WTO)
wet van een prys
law of one price
wisselkoers
exchange rate
wisselkoersvoorspelling
exchange rate forecasting
Woordelys in Afrikaans en Engels
Bladsy 175
GIM307 Internasionale Bestuur
BRONNELYS African Development Bank Group. 2015. Data portal. Beskikbaar by: http://dataportal.afdb.org/Default.aspx [Besoek: 21 Oktober 2015]. African Economic Outlook. 2015. Regional development and spatial inclusion. Beskikbaar by: http://www.africaneconomicoutlook.org/fileadmin/uploads/aeo/2015/PDF_Chapters/Ov erview_AEO2015_EN-web.pdf [Besoek: 21 Oktober 2015]. Brooks, I., Weatherson, J., & Wilkinson, G. 2011. The international business environment: Challenges and changes. 2de uitgawe. Harlow: Pearson Prentice Hall. Cullen, J.B. 2002. Mulitnational management. 2de uitgawe. Cincinnati: South-Western College Publishing, Thomas Learning. Ernst & Young Global Limited. 2014. Africa attractiveness survey 2014. Beskikbaar by: http://www.ey.com/ZA/en/Issues/Business-environment/EY-africa-attractivenesssurvey-2014 [Besoek: 22 Oktober 2015]. Google for Entrepreneurs. 2015. Tech hubs in Africa. Beskikbaar by: https://www.googleforentrepreneurs.com/startup-communities/tech-hubs-in-africa/ [Besoek: 22 Oktober 2015]. Han, J.C.Y., Wild, J.J., & Wild, K.L. 2010. International business: The challenges of globalistation. 5de uitgawe. Boston: Pearson. Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe. South Africa: Oxford University Press Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe. Suid-Afrika: Oxford University Press. Hough, J., & Neuland, E. 2007. Global business: Environments and strategies. 3de uitgawe. Oxford University Press: Suid-Afrika IT News Africa. 2015. Technology will drive growth in Africa over the next five years. Beskikbaar by: http://www.itnewsafrica.com/2015/01/technology-will-drive-growth-inafrica-over-the-next-five-years/ [Besoek: 22 Oktober 2015]. Lindhauer, D.L., Perkins, D.H., & Radelet, S. 2006. Economics of development. 6de uitgawe. New York & Londen: W.W. Northam and Company. Luiz, J.M. 2009. Journal of international development. “Institutions and economic performance: Implications for African development�. 21(1): 58-57.
Bladsy 176
Bronnelys
GIM307 Internasionale Bestuur Nobelprize.org. 1998. The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1998. Beskikbaar by: http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/economicsciences/laureates/1998/press.html [Besoek: 19 November 2015] North, D. 1990. Institutions, institutional change and economic performance. Cambridge University Press: New York. Phatak, A.V. 1998. International dimensions of management. Cincinnati, Ohio: SouthWestern College Publishers. Salacuse, J.W. 2005. The top ten ways that culture can affect international negotiations. Beskikbaar by: http://iveybusinessjournal.com/publication/the-top-ten-ways-thatculture-can-affect-international-negotiations/ [Besoek: 17 Junie 2015]. The World Bank. 2013. New assessment of African government policies and institutions finds uneven performance, governance remains a challenge. Beskikbaar by: http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/06/26/new-assessment-ofafrican-government-policies-and-institutions-finds-uneven-performance-governanceremains-a-challenge [Besoek: 22 Oktober 2015]. The World Bank. 2015. Country notes. http://www.africaneconomicoutlook.org/en/countrynotes/ [Besoek: 22 Oktober 2015]. The World Bank. 2015. Data section. http://data.worldbank.org/country [Besoek: 22 Oktober 2015]. XE Currency Converter. 2015. Coverter. Beskikbaar by: http://www.xe.com/currencyconverter/. [Besoek: 19 November 2015]
Bronnelys
Bladsy 177
Internasionale Bestuur Handboek • Hill, C.W.L. 2014. International business: Competing in a global marketplace. 10de uitgawe. Verenigde Koningkryk: McGraw-Hill Education.
D
ie afgelope drie dekades het ʼn fundamentele skuif plaasgevind vanaf relatief selfonderhoudende ondernemings na interafhanklike, geïntegreerde globale ondernemings. Dit verklaar die naam van hierdie module, naamlik “Internasionale bestuur”.
Studie-eenheid 1 fokus op die globale bestuursomgewing. Die eerste tema wat bespreek word, is die globalisering van die sakeomgewing. Hierop volg besprekings oor die ekonomiese en regstelsels, asook aspekte van die politieke en ekonomiese omgewing. Die eenheid sluit af met die internasionale kulturele omgewing. Die evolusie van globalisering speel ʼn belangrike rol in al die genoemde omgewings. Studie-eenheid 2 fokus op die tegnologiese, handels- en beleggingsomgewings. Die eerste tema bied ʼn deurgrondige bespreking van die tegnologiese omgewing, gevolg deur ʼn uiteensetting van die verskillende internasionale handelsteorieë. Die volgende belangrike tema is politieke ideologieë en die eenheid sluit af met ekonomiese integrasie, asook streeksekonomiese integrasie in Europa, Amerika en in ander lande.
Studie-eenheid 3 bespreek die globale monetêre stelsel. Die eerste tema voorsien ‘n oorsig van hoe buitelandse valutamarkte en wisselkoerse werk. Die volgende tema verskaf ʼn uitgebreide prentjie van die ontstaan van die internasionale monetêre stelsel en hoe dit in die praktyk toegepas word. Die laaste tema wat bespreek word in die eenheid is internasionale kapitaalmarkte. Studie-eenheid 4 fokus op globale strategieë, strukture en buitelandse marktoetrede. Daar word drie temas in die eenheid bespreek. Eerstens word daar gefokus op ondernemingstrategieë gevolg deur ondernemingstrukture en dan buitelandse marktoetrede. Studie-eenheid 5 fokus op die globale aanbodketting en finansiële bestuur. Die eerste tema bespreek die globale aanbodketting, terwyl die tweede tema globale finansiële en internasionale investering verduidelik. Die derde tema sluit die eenheid af met ʼn bespreking van die rol van Afrika in die globale bestuursomgewing asook Afrika se toekomstige ontwikkelingsvooruitsigte.
www.akademia.ac.za