FMG307 - Kleinsake Finansies en Rekeningkunde by Akademia

Kleinsake Finansies en Rekeningkunde

© Kopiereg 2014 Onder redaksie van: Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOD (POK), DEd (Unisa) Skrywer: Dr. Henry Mynhardt Onderwysontwerp, bladuitleg & taalversorging: Dr. Daleen van Niekerk ’n Publikasie van Akademia. Alle regte voorbehou. Adres: H/v D.F. Malan- & Eendrachtstraat, Kloofsig, Pretoria Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046 Webtuiste: www.akademia.ac.za

Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames, vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.

akademia Akademia MSW (Maatskappyregistrasienommer: 2005/024616/08) is voorwaardelik by die Departement van Hoër Onderwys en Opleiding tot 31 Desember 2016 as privaat hoëronderwysinstelling geregistreer ingevolge die Wet op Hoër Onderwys, 1997, Registrasienommer: 2011/HE08/005. Akademia is deel van die Solidariteit Beweging

w w w. a k a d e m i a . a c . z a

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Inhoudsopgawe

Programoorsig ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ........................................................................................... ........................................................... 6 Inleiding ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ............................................................................. .............................................7 .............7 Vakleeruitkomste................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................... ................................................... 8 Woordomskrywing vir evaluering ................................................................ ................................................................................................ ......................................................................... ......................................... 9

Studie-eenheid 1: Finansiële state en rekeningkundige tegnieke................... 11 1.1

Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 11

1.2

Verrykende bronne .................................................................................................... 12

1.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................... 12

1.4

Inleiding ....................................................................................................................... 13

1.5

Rekeningkundige begrippe, beginsels en toepassings........................................ 14

1.5.1

Basiese rekeningkundige beginsels en riglyne ..................................................... 14

1.5.2

Ander kenmerke van rekeningkundige inligting .................................................... 21

1.5.3

Hoe die rekeningkundige beginsels finansiële state beïnvloed .......................... 24

1.6

Belangrikheid van "Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk" .............. 28

1.7

Beperkings van rekeningkundige tegnieke en implikasies .................................. 30

1.7.1

Kontantbasis rekeningkunde .................................................................................... 31

1.7.2

Toevallingsgrondslag rekeningkunde ..................................................................... 32

1.7.3

Waarom die metode wat gebruik word belangrik is vir ondernemings .............. 33

1.8

Sake-etiek, onetiese gedrag en etiese dilemmas in rekeningkunde ................. 35

1.8.1

Sake-etiek ................................................................................................................... 35

1.8.2

Onetiese sakegedrag ................................................................................................ 35

1.8.3

Redes vir onetiese menslike gedrag in sakeondernemings................................ 36

1.8.4

Voorbeelde van onetiese sakegedrag .................................................................... 37

1.8.5

Etiese dilemmas in rekeningkunde ......................................................................... 39

1.9

Etiese verantwoordelikhede van rekenmeesters .................................................. 39

1.9.1

Etiese kodes ............................................................................................................... 40

1.9.2

Etiese verantwoordelikhede ..................................................................................... 40

1.9.3

Onafhanklikheid ......................................................................................................... 40

1.9.4

Afdwingbaarheid ........................................................................................................ 41

1.10

Samevatting ................................................................................................................ 41

1.11

Selfevaluering ............................................................................................................. 41

©akademia (MSW)

Bladsy 1

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Studie-eenheid 2: Die gebruik van rekeningkundige inligting ............................ 43 2.1

Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 43

2.2

Verrykende bronne .................................................................................................... 44

2.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................... 44

2.4

Inleiding ....................................................................................................................... 45

2.5

Kritiese denkvaardighede nodig om finansiële data te analiseer ....................... 46

2.5.1

Eienskappe van kritiese denke ................................................................................ 47

2.5.2

Tipes kritiese denkvaardighede ............................................................................... 48

2.5.3

Stappe tydens kritiese denke ................................................................................... 50

2.5.4

Verskillende metodes van finansiële analise ......................................................... 51

2.6

Hoe om die finansiële analise uit te voer ............................................................... 54

2.7

Voorbeeld: Evaluering van en kommentaar oor die prestasie en finansiële stand

van ŉ kleinsakeonderneming ................................................................................................ 57 2.7.1

Likiditeitsverhoudings ................................................................................................ 59

2.7.2

Doeltreffendheidsmaatstawwe ................................................................................. 60

2.7.3

Winsgewendheidsverhouding (rentabiliteitsverhoudings) ................................... 61

2.8

Die gebruik van inligtingstegnologie om finansiële data aan te teken en te

analiseer ................................................................................................................................... 63 2.8.1

Die gebruike van rekenaars in rekeningkundige stelsels .................................... 63

2.8.2

Die voordele om rekenaars te gebruik in die rekeningkundige stelsel .............. 64

2.8.3

Nadele van die gebruik van rekenaars in rekeningkundige stelsels .................. 65

2.9

Finansiële bestuur in beleggings- en finansieringsaktiwiteite ............................. 65

2.9.1

Sleutelelemente van finansiële bestuur.................................................................. 65

2.9.2

Beleggings .................................................................................................................. 67

2.9.3

Finansiering ................................................................................................................ 68

2.10

Kommunikasie van ontleding van rekeningkundige en finansiële inligting ....... 68

2.10.1 Die keuse van ŉ gepaste formaat ........................................................................... 69 2.10.2 Tipes uitsette .............................................................................................................. 69 2.11

Samevatting ................................................................................................................ 71

2.12

Selfevaluering ............................................................................................................. 72

Studie-eenheid 3: Bestuursrekeningkunde ................................................................ .............................................................................. .............................................. 73 3.1

Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 73

3.2

Verrykende bronne .................................................................................................... 74

3.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................... 74

3.4

Inleiding ....................................................................................................................... 75

©akademia (MSW)

Bladsy 2

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 3.5

Bestuursrekeningkunde ............................................................................................ 77

3.5.1

Die verskil tussen bestuursrekeningkunde en finansiële rekeningkunde.......... 77

3.5.2

Doelwitte van bestuursrekeningkunde.................................................................... 79

3.5.3

Funksies van bestuursrekeningkunde .................................................................... 79

3.5.4

Die verantwoordelikheid van die bestuursrekenmeester ..................................... 81

3.5.5

Voordele van bestuursrekeningkunde vir die kleinsakeonderneming ............... 81

3.6

Bestuursrekeningkunde in ŉ kleinsakeonderneming ........................................... 83

3.6.1

Toepassing in die kleinsakeonderneming .............................................................. 83

3.6.2

Funksie ........................................................................................................................ 84

3.6.3

Wanpersepsies........................................................................................................... 84

3.6.4

Oorwegings ................................................................................................................. 84

3.7

Rekeningkundige siklus in ŉ kleinsakeonderneming ........................................... 84

3.7.1

Stap 1: Stel ŉ lys van rekeninge saam ................................................................... 85

3.7.2

Stap 2: Skep brondokumente in ŉ rekeningkundige transaksie ......................... 87

3.7.3

Stap 3: Maak rekeningkundige joernaalinskrywings ............................................ 88

3.7.4

Stap 4: Stel die algemene grootboek op ................................................................ 90

3.7.5

Stap 5: Berei ŉ proefbalans voor ............................................................................. 91

3.7.6

Stap 6: Maak aansuiweringsinskrywings in die rekeningkunde joernale .......... 91

3.7.7

Stap 7: Berei die finansiële state voor .................................................................... 93

3.7.8

Stap 8: Doen sluitingsoordragte aan die einde van die rekeningkundige siklus94

3.8

Die effektiwiteit van bestuursinligting ...................................................................... 95

3.9

Analise en voorbereiding van die ondernemingsdata .......................................... 98

3.9.1

Data-analise ................................................................................................................ 98

3.9.2

Voorbereiding van ondernemingsdata.................................................................. 102

3.10

Samevatting .............................................................................................................. 102

3.11

Selfevaluering ........................................................................................................... 103

Studie-eenheid 4: Bronne van finansiering ................................................................ ............................................................................. ............................................. 105 4.1

Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 105

4.2

Verrykende bronne .................................................................................................. 106

4.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................. 106

4.4

Inleiding ..................................................................................................................... 107

4.5

Eksterne finansieringsbronne ................................................................................ 109

4.5.1

Oortrokke bankrekeningfasiliteit ............................................................................ 110

4.5.2

Handelskrediet ......................................................................................................... 111

4.5.3

Banklenings .............................................................................................................. 112

©akademia (MSW)

Bladsy 3

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 4.5.4

Bruikhuur ................................................................................................................... 113

4.5.5

Huurkoop ................................................................................................................... 114

4.5.6

Verbande, gewoon en kommersieel ..................................................................... 115

4.5.7

Uitreiking van aandele............................................................................................. 117

4.5.8

Skuldbriewe .............................................................................................................. 119

4.5.9

Faktorering ................................................................................................................ 120

4.6

Bronne van interne finansiering ............................................................................. 122

4.6.1

Tipes interne finansiering........................................................................................ 123

4.7

Faktore wat in ag geneem word by die keuse van ŉ geskikte bron van finansiering .................................................................................................................................... 125

4.7.1

Interne bronne of eksterne bronne?...................................................................... 126

4.7.2

Skuld of ekwiteit? ..................................................................................................... 126

4.7.3

Wat is die ideale bron? ........................................................................................... 130

4.8

Die koste verbonde aan die verskillende tipes finansiering vir die onderneming130

4.9

Impak van verskillende bronne van finansiering op die finansiële state ......... 131

4.10

Die verskillende tipes van bates en laste van ŉ onderneming.......................... 133

4.10.1 Bates .......................................................................................................................... 133 4.10.2 Laste .......................................................................................................................... 134 4.10.3 Eienaarsbelang ........................................................................................................ 134 4.11

Samevatting .............................................................................................................. 135

4.12

Selfevaluering ........................................................................................................... 135

Studie-eenheid 5: Finansiële verslagdoening ................................................................ ...................................................................... ...................................... 137 5.1

Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 137

5.2

Verrykende bronne .................................................................................................. 138

5.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?............................................................................. 138

5.4

Inleiding ..................................................................................................................... 139

5.5

Gebruikers van finansiële inligting ........................................................................ 141

5.5.1

Watter inligting is belangrik vir die lesers van finansiële state? ....................... 141

5.5.2

Wie is die gebruikers van finansiële verslae? ..................................................... 142

5.6

Interne finansiële verslagdoeningsvereistes........................................................ 144

5.6.1

Doelwit van verslagdoening ................................................................................... 145

5.6.2

Vereistes vir effektiewe interne verslagdoening .................................................. 145

5.6.3

Kenmerke van interne finansiële inligting ............................................................ 146

5.6.4

Hoe om interne verslagdoening te verbeter? ...................................................... 147

5.6.5

Verskillende tipes verslae ....................................................................................... 148

©akademia (MSW)

Bladsy 4

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.7

Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes .................................................... 150

5.7.1

Kwalitatiewe eienskappe van eksterne finansiële inligting ................................ 150

5.7.2

Verbetering van kwalitatiewe eienskappe verhoog die bruikbaarheid van inligting .................................................................................................................................... 151

5.7.3

Tipes eksterne verslae ............................................................................................ 153

5.8

Volhoubaarheidsverslagdoening ........................................................................... 155

5.8.1

Beginsels ................................................................................................................... 156

5.8.2

Waarom word volhoubaarheidsverslaggewing gedoen? ................................... 158

5.8.3

Hoe word verslag gedoen? .................................................................................... 159

5.8.4

Wat moet gerapporteer word? ............................................................................... 159

5.8.5

Wanneer word daar gerapporteer? ....................................................................... 160

5.8.6

Waar word verslae gepubliseer? ........................................................................... 161

5.9

Omgewingsverslagdoening .................................................................................... 162

5.9.1

Eksterne doelwitte ................................................................................................... 162

5.9.2

Interne doelwitte ....................................................................................................... 162

5.9.3

Algemene beginsels van omgewingsverslagdoening ........................................ 162

5.10

Samevatting .............................................................................................................. 164

5.11

Selfevaluering ........................................................................................................... 164

Woordelys ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ .................................................................... .................................... 165 Bronnelys ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ..................................................................... ..................................... 167 Selfevalueringsriglyne ................................................................ ................................................................................................ ................................................................................................ ................................................................... ................................... 172

©akademia (MSW)

Bladsy 5

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Programoorsig Diploma in Kleinsakebestuur en Entrepreneurskap Derdejaar

Kleinsakebestuur SBM307

Kleinsake finansiële bestuur FMG307

Konsessies en entrepreneurskap ENP307

Markanalise MKT306

Kleinsakebedryf SBO306

Studie-eenheid 1: Interne aard van kleinsakebestuur

Studie-eenheid 1: Finansiële state en rekeningkundige tegnieke

Studie-eenheid 1: Inleiding tot konsessies

Studie-eenheid 1: Markanalise – beginsels en proses

Studie-eenheid 1: Die operasionele plan

Studie-eenheid 2: Die sakeomgewing

Studie-eenheid 2: Die gebruik van rekeningkundige inligting

Studie-eenheid 2: Konsessiegeleenthede

Studie-eenheid 2: Strategiese bemarkingsproses

Studie-eenheid 2: Die beste vestigingsplek vir ŉ onderneming

Studie-eenheid 3: Administrasie en prosedures

Studie-eenheid 3: Bestuursrekeningkunde

Studie-eenheid 3: Kies die regte konsessie

Studie-eenheid 3: Bemarkingsnavorsing

Studie-eenheid 3: Die verkryging en bestuur van masjinerie en toerusting

Studie-eenheid 4: Menslike hulpbronbestuur

Studie-eenheid 4: Bronne van finansiering

Studie-eenheid 4: Bedryfsreglewensiklus

Studie-eenheid 4: Bemarkings intelligensie

Studie-eenheid 4: Materiaal- en voorraadbestuur

Studie-eenheid 5: Ander bestuursaspekte

Studie-eenheid 5: Finansiële verslagdoening

Studie-eenheid 5: Bedryfsreg in Suid-Afrika

Studie-eenheid 5: Gebruik van tegnologie in bemarkingsnavorsing

Studie-eenheid 5: Kwaliteitsbestuur en normstelling (benchmarking)

©akademia (MSW)

Bladsy 6

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Inleiding Die bestuur van finansies in ŉ kleinsakeonderneming is ŉ multidimensionele taak. Die eienaar moet vertroud wees met die standaard finansiële state, aandag skenk aan winste/verliese en die onderneming se bates en laste. Die bestuur van die finansies van ŉ kleinsakeonderneming kan ook ŉ uitdaging wees. Om te kan oorleef en floreer moet daar konsekwent winste en kontantvloei uit wins gegenereer word en beheer oor die finansiële stand van die onderneming wees. Die staat van omvattende inkomste (inkomstestaat) gee ŉ opsomming van inkomste en uitgawes en doen verslag oor die gevolglike wins of verlies van die onderneming. Die kontantvloeistaat begin deur verslag te doen oor die netto toename of afname in kontant gedurende ŉ spesifieke tydperk. Hierdie staat is ook ŉ opsomming van ander bronne van kontant wat gedurende die tydperk benut is, asook hoe die beskikbare kontant aangewend is. Die staat van finansiële posisie (balansstaat) gee ŉ opsomming van die onderneming se bates, laste en die eienaarsbelang (bates minus laste). Die eienaar moet seker maak dat hy weet hoe om die finansiële state te kan lees en interpreteer. As hy nie die onderneming se finansiële state verstaan nie, kan dit die maak van goeie sakebesluite beïnvloed. Dit is belangrik dat daar ŉ behoorlike rekeningkundige stelsel in plek is in enige onderneming. Akkurate, volledige en betroubare finansiële state is die resultaat van ŉ behoorlike rekeningkundige stelsel. ŉ Bevoegde rekenmeester kan die onderneming se totale rekeningkundige stelsel bedryf en ŉ waardevolle ‘vennoot’ wees in die bestuur van die onderneming se geldsake. Relevant

Vergelykbaar Betroubaar

Wesenlik Konsekwent Verstaanbaar

Rekeningkundige inligting Volledig

Redelik/Billik Omvattend

(Vertaal vanaf bron: http://finntrack.co.uk/learner_support/images/accountinginformation.jpg) In hierdie studiehandleiding word daar aandag geskenk aan die finansiële bestuur van die kleinsakeonderneming met ŉ spesifieke fokus op finansiële state en rekeningkundige praktyke, die gebruik van finansiële inligting, bestuursrekeningkunde, bronne van ondernemingsfinansiering en finansiële verslagdoening (Aangepas vanuit: http://www.dummies.com/how-to/content/small-business-financial-management-kit-fordummie.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 7

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Vakleeruitkomste Kennis en begrip Na voltooiing van die vak KLEINSAKE FINANSIËLE BESTUUR sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van: •

Finansiële state en rekeningkundige tegnieke

•

Die gebruik van rekeningkundige inligting

•

Bestuursrekeningkunde

•

Bronne van finansiering

•

Finansiële verslagdoening

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

rekeningkundige begrippe, die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk, verskillende rekeningkundige tegnieke, sake-etiek te ontleed en toe te pas.

•

kritiese denkvaardighede te gebruik om finansiële data sowel as die gevolge van die verskillende finansiële rekeningkundige metodes op die finansiële state te ontleed.

•

die prestasie en finansiële situasie van die klein onderneming met behulp van ŉ verskeidenheid van interpreterende tegnieke te evalueer en kommentaar te lewer.

•

die gebruik van inligtingstegnologie te beskryf om finansiële data aan te teken en te ontleed.

•

die effektiwiteit van bestuursinligting as ŉ basis vir beplanning, beheer en besluitneming binne die kleinsakeonderneming te evalueer.

•

ondernemingsdata te ontleed en voor te berei sodat bestuur dit kan gebruik in besluitneming.

•

die bronne van interne en eksterne finansiering beskikbaar aan ŉ kleinsakeonderneming te ontleed en die voordele en nadele van elke bron te verduidelik.

•

die faktore wat in aanmerking geneem moet word by die keuse van ŉ geskikte bron van finansiering te ontleed.

©akademia (MSW)

Bladsy 8

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

die koste van die verskillende tipes finansiering vir ŉ kleinsakeonderneming te ontleed.

•

die interne en eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes met betrekking tot ŉ kleinsakeonderneming te verken en te identifiseer.

•

te skets hoe die finansiële inligting met betrekking tot die interaksie van ŉ onderneming met die natuurlike omgewing in die gepubliseerde finansiële state gekommunikeer kan word.

Woordomskrywing vir evaluering In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte sal daar van jou verwag word om sekere take te verrig. Dit is belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die woordelys hieronder sal jou hiermee help. Werkwoord

Omskrywing

Wanneer daar van jou

Moet jy die volgende doen:

verwag word om te: Lys

Lys die name/items wat bymekaar hoort.

Identifiseer

Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde.

Verduidelik

Ondersoek die moontlikhede, oorweeg en skryf dan jou antwoord (verklaring/verduideliking) neer.

Beskryf

Omskryf die konsep of woorde duidelik.

Kategoriseer/

Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde

klassifiseer

items/voorwerpe behoort.

Analiseer

Om iets te ontleed.

Evalueer

Bepaal die waarde van ŉ stelling/stelsel/beleid/ens.

Toepas

Pas die teoretiese beginsels toe in ŉ praktiese probleem.

Hersien

Evalueer, verbeter en/of wysig ŉ beleid/dokument/ stelsel/ens.

©akademia (MSW)

Bladsy 9

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Notas

©akademia (MSW)

Bladsy 10

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Studie-eenheid 1: Finansiële state en rekeningkundige tegnieke

1.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •

Rekeningkundige begrippe, beginsels en toepassings

•

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)

•

Beperkings van rekeningkundige tegnieke en implikasies

•

Sake-etiek, onetiese gedrag en etiese dilemmas in rekeningkunde

•

Etiese verantwoordelikhede van professionele rekenmeesters

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

rekeningkundige begrippe en beginsels te evalueer en toe te pas.

•

die betekenis en belangrikheid van die Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk te ontleed en te verduidelik.

•

die beperkings van rekeningkundige tegnieke en die implikasies van sodanige beperkings te verduidelik.

•

sake-etiek, onetiese gedrag en etiese dilemmas te bespreek en aan te dui hoe ŉ etiese sakeomgewing geskep kan word.

•

die etiese verantwoordelikhede van professionele rekenmeesters te bespreek.

©akademia (MSW)

Bladsy 11

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 1.2

Verrykende bronne •

http://www.dummies.com/how-to/content/small-business-financial-management-kitfor-dummie.html

•

http://img.scoop.it/raVrznD6npvizFLFGjGQDl72eJkfbmt4t8yenImKBVaiQDB_Rd1H6kmuBWtceBJ

•

http://www.stats.govt.nz/about_us/our-publications/annual-reports/annual-report2007/~/media/Statistics/about-us/corporate-publications/annualreports/2007/financial-statements-notes6.gif?w=529&h=680&as=1

•

http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/09Xpg02.html

•

http://www.ehow.com/about_4623892_why-gaap-important-financialstatements.html#ixzz1jha3meBQ

•

http://www.dummies.com/how-to/content/understanding-accounting-methods.html

•

http://www.ehow.com/facts_5565824_advantages-cash-vs-accrualaccounting.html#ixzz1jhbLNNpR

1.3

•

http://www.wisegeek.com/what-is-business-ethics.htm

•

http://smallbusiness.chron.com/ethical-dilemmas-accounting-3740.html

•

http://www.buzzle.com/articles/unethical-business-behavior.html

•

http://www.enotes.com/ethics-accounting-reference/ethics-accounting Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Toevallingsgrondslag Met toevallingsgrondslag rekeningkunde word inkomstes/ rekeningkunde

uitgawes te boek gestel wanneer die werklike transaksie aangegaan is en nie wanneer die kontantvloei plaasvind nie.

Algemeen Aanvaarde

Standaarde en riglyne waaraan ŉ maatskappy moet voldoen

Rekeningkundige

tydens finansiële verslagdoening. Dit is dus ŉ stel reëls,

Praktyk (AARP)

metodes, prosesse en prosedures wat gebruik word deur ondernemings ten einde gestandaardiseerde finansiële state voor te berei.

Kontant-basis

By kontant-basis rekeningkunde stel ondernemings uitgawes

rekeningkunde

te boek in die finansiële rekeninge wanneer kontant werklik bestee of ontvang word.

Lopende

©akademia (MSW)

Hierdie rekeningkundige beginsel aanvaar dat ŉ onderneming

Bladsy 12

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ondernemings-

sal voortgaan om sy doelwitte en verpligtinge te kan uitvoer en

beginsel (going

nie in die afsienbare toekoms gelikwideer sal word nie.

concern principle)

Monetêre eenheid

Ekonomiese aktiwiteite in Suid-Afrika word gemeet in Rand en

aanname

slegs transaksies wat uitgedruk kan word in rand, word aangeteken.

Wesenlikheid

Inligting is wesenlik wanneer die uitsluiting of weglating, of valse verklaring daarvan besluitneming van die gebruiker van die inligting beïnvloed. ŉ Rekenmeester word dus toegelaat om ander rekeningkundige beginsels te verontagsaam, indien die bedrag betrokke onbeduidend is.

1.4

Inleiding

Daar is algemene reëls en konsepte wat die rekeningkundige omgewing reguleer. Na hierdie reëls word verwys as basiese rekeningkundige beginsels en riglyne en dit vorm die grondslag waarop meer gedetailleerde, ingewikkelde rekeningkundige reëls gebaseer is. Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) bestaan uit drie belangrike reëls, naamlik: •

Basiese rekeningkundige beginsels en riglyne

•

Gedetailleerde reëls en standaarde uitgereik deur die rekeningkundige owerhede

•

Algemeen aanvaarde industriepraktyke

Indien ŉ onderneming sy finansiële state aan die publiek versprei, is dit nodig dat die algemeen aanvaarde rekeningkundige beginsels gevolg word in die voorbereiding van die state. Indien ŉ onderneming oor aandele beskik wat openbaar verhandel word, word daar vereis dat die onderneming se finansiële state geoudit word deur ŉ onafhanklike openbare rekenmeester of ouditeur. Beide die onderneming se bestuur en die onafhanklike rekenmeesters moet sertifiseer dat die finansiële state en die relevante aantekeninge tot die finansiële state opgestel is in ooreenstemming met die AARP.

©akademia (MSW)

Bladsy 13

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://blog.cfoedge.com/wp-content/uploads/2012/02/GAAP.jpg) AARP is uiters nuttig want dit poog om rekeningkundige definisies, aannames en metodes te standaardiseer en te reguleer. As gevolg van algemeen aanvaarde rekeningkundige beginsels word daar aanvaar dat daar van jaar tot jaar konsekwentheid is in die metodes wat gebruik word om ŉ onderneming se finansiële state voor te berei. Hoewel verskille mag bestaan, kan daar met redelike vertroue gevolgtrekkings gemaak word wanneer die onderneming se state met dié van ŉ ander vergelyk word, of ŉ onderneming se finansiële statistieke vergelyk word met die statistieke van die bedryf. Oor die jare het die algemeen aanvaarde rekeningkundige praktyk meer kompleks geword omdat finansiële transaksies meer kompleks geword het. 1.5

Rekeningkundige begrippe, beginsels en toepassings

1.5.1

Basiese rekeningkundige beginsels en riglyne

Hieronder volg die tien belangrikste rekeningkundige beginsels en riglyne:

Ekonomiese entiteitsaanname

Die rekenmeester hou alle saketransaksies van ŉ alleeneienaarsaak afsonderlik van die eienaar se persoonlike transaksies. Vir regsdoeleindes mag ŉ alleeneienaarsaak en die eienaar beskou word as een entiteit (regspersoon), maar vir rekeningkundige doeleindes word hulle beskou as twee afsonderlike entiteite (regspersone).

Monetêre eenheidsaanname

Ekonomiese aktiwiteite in Suid-Afrika word gemeet in Rand en slegs transaksies wat uitgedruk kan word in ŉ randwaarde word aangeteken. As gevolg van hierdie basiese rekeningkundige beginsel word aanvaar dat die Rand se koopkrag nie met verloop van tyd verander het nie. As gevolg hiervan ignoreer rekenmeesters die invloed van inflasie op die aangetekende bedrae.

©akademia (MSW)

Bladsy 14

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Tydperkaanname

Hierdie rekeningkundige beginsel aanvaar dat dit moontlik is om die komplekse en deurlopende aktiwiteite van ŉ onderneming in relatief kort, duidelike tydsintervalle, byvoorbeeld die vyf maande geëindig 31 Mei 2010, of die 5 weke geëindig 1 Mei 2010, te openbaar. Hoe korter die tydsinterval, hoe meer waarskynlik is dit dat die rekenmeester bedrae met betrekking tot daardie tydperk sal skat. ŉ Voorbeeld hiervan is die volgende: Die eiendomsbelastingfaktuur word op 15 Desember elke jaar ontvang. Op die staat van omvattende inkomste vir die jaar geëindig 31 Desember 2010, is hierdie bedrag bekend, maar vir die staat van omvattende inkomste vir die drie maande geëindig 31 Maart 2010, is die bedrag nog nie bekend nie en sal ŉ skatting (voorsiening) gemaak word. Dit is noodsaaklik dat die tydsinterval (of tyd) in die opskrif van elke staat van omvattende inkomste, staat van finansiële posisie, staat van verandering in ekwiteit en kontantvloeistaat getoon word. Om aan te toon dat hierdie finansiële state eindig op 31 Desember is nie voldoende nie, aangesien die leser moet weet of die tydperk vir die week, maand, drie maande of die jaar geëindig 31 Desember 2010 is. In die voorbeeld hieronder noem die opskrif duidelik dat die staat van omvattende inkomste vir die maand geëindig September 2009 is. Voorbeeld 1.1 Z. Zuleki handeldrywend as XYZ Loodgieters Staat van omvattende inkomste vir die maand geëindig September 2009 Lopende inkomste Bedryfsuitgawes

55 000 (38 274)

Telefoon

3 420

Water en elektrisiteit

5 620

Huuruitgawe

12 000

Brandstof

3 730

Skryfbehoeftes

3 680

Lone

9 824

Netto inkomste vir die jaar

16 726

(http://cnx.org/content/m31781/latest/)

©akademia (MSW)

Bladsy 15

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Kostebeginsel

Uit ŉ rekenmeester se oogpunt verwys die term “koste” na die bedrag (kontant of die ekwivalent in kontant) waarteen ŉ item oorspronklik aangekoop is en wanneer die aankoop plaasgevind het, hetsy die vorige jaar of dertig jaar gelede. Om hierdie rede word na die koste waarteen items op die finansiële state geopenbaar word, verwys as historiese koste. As gevolg van hierdie rekeningkundige beginsel word batebedrae nie opwaarts aangepas vir inflasie nie. Die algemene reël is dat batebedrae nie aangepas word om enige toename in die waarde te weerspieël nie. Dus is die bedrag waarteen ŉ bate geopenbaar word nie die bedrag wat ŉ onderneming sal ontvang as die bate verkoop word om vandag se markwaarde te weerspieël nie. ŉ Uitsondering is sekere beleggings in aandele en effekte wat aktief op ŉ aandelebeurs verhandel. Die volgende illustreer die kostebeginsel: Die grond wat ek 50 jaar gelede aangekoop het, is nou waardeer vir R500 miljoen, maar volgens die historiese kostebeginsel, word slegs R1 miljoen openbaar op die staat van finansiële posisie.

(Vertaal vanaf bron: http://clockworkaccounting.com/wp-content/uploads/accountingmeasurements.jpg)

Volledige openbaarmakingsbeginsel

Sekere inligting wat belangrik is vir ŉ belegger of leser op die finansiële state moet geopenbaar word in die aantekeninge tot die state. Dit is as gevolg van hierdie basiese rekeningkundige beginsel dat verskeie balanse en saldo’s op die finansiële state van voetnotas voorsien word. Verder word daar in sekere ander omstandighede bykomende inligting in die notas aangeteken. Veronderstel byvoorbeeld dat ŉ onderneming betrokke is in ŉ regsgeding waar daar ŉ eis vir ŉ aansienlike bedrag geld is. Wanneer die finansiële state voorberei word, is dit nie duidelik of die onderneming in staat sal wees om homself te verdedig en of dit dalk die regsgeding kan verloor nie. As ŉ gevolg van die beginsel van volle openbaarmaking, sal die hofgeding geopenbaar word in die aantekeninge tot die finansiële state. ŉ Onderneming bespreek

©akademia (MSW)

Bladsy 16

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur gewoonlik kortliks sy rekeningkundige beleid as die eerste nota tot die finansiële state. Verder word items op die staat van finansiële posisie en staat van omvattende inkomste ook in meer besonderhede in die aantekeninge beskryf. Die volgende is ŉ voorbeeld van notas tot finansiële state: Voorbeeld 1.2 Aantekeninge by die Finansiële Jaarstate Shoprite Holdings Bpk en sy Filiale vir die Jaar Geëindig Junie 2011 1. Rekeningkundige beleid Die hoof rekeningkundige beleid wat in die voorbereiding van die gekonsolideerde finansiële jaarstate toegepas is, word hieronder uiteengesit en stem ooreen met dié van die vorige jaar, tensy daar anders aangedui word. Die gekonsolideerde groep en afsonderlike maatskappy finansiële state is op 26 Augustus 2011 deur die Direksie vir uitreiking goedgekeur. 1.1 Voorbereidingsgrondslag Die finansiële jaarstate word voorberei ooreenkomstig, en voldoen aan, die Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standards – IFRS) en die Suid-Afrikaanse Maatskappywet (Wet 71 van 2008), soos gewysig. Voorts word die finansiële jaarstate voorberei volgens die historiese kostegrondslag, soos gewysig deur die herwaardasie van bepaalde finansiële instrumente na billike waarde. (http://www.shopriteholdings.co.za/files/1019812640/Investor_Centre_Files/Annual_Reports/ Annual-Report-2011/Finansiele%20Jaarstate.pdf)

Lopende ondernemingsbeginsel

Hierdie rekeningkundige beginsel aanvaar dat ŉ onderneming sal voortgaan om sy doelwitte en verpligtinge uit te voer en nie in die afsienbare toekoms gelikwideer sal word nie. As die onderneming se finansiële stand van so ŉ aard is dat die rekenmeester van mening is dat die onderneming nie in staat sal wees om voort te gaan nie, word daar van die rekenmeester verwag om hierdie standpunt te openbaar.

©akademia (MSW)

Bladsy 17

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Aanvaar dat die onderneming sal aanhou handel dryf in die toekoms

Koste en inkomste kan toegewys word na toekomstige rekeningkundige tydperke

Weerspieël ŉ meer realistiese waarde van die onderneming se bates

Vaste bates kan proporsioneel afgeskryf word oor die bruikbare lewensduur

Figuur 1.1: Lopende saak grondslag (Vertaal vanaf http://img.scoop.it/raVrznD6npvizFLFGjGQDl72eJkfbmt4t8yenImKBVaiQDB_Rd1H6kmuBWtceBJ) Die bostaande figuur dui die volgende belangrike beginsels van die lopende ondernemingsbeginsel aan:

•

Dit veronderstel dat die onderneming sal bly voortbestaan in die afsienbare toekoms

•

Koste en inkomste kan aan toekomstige tydperke toegewys word

•

Dit bied ŉ meer realistiese waarde van die ondernemingsbates

•

Laat toe dat bates afgeskryf kan word oor hulle ekonomiese leeftyd

Paringsbeginsel

Hierdie rekeningkundige beginsel vereis dat ondernemings die paringsmetode gebruik. Volgens hierdie metode word inkomste en uitgawes aangeteken op die tydstip wat dit aangegaan is en nie wanneer betaling plaasgevind het nie, byvoorbeeld, verkoopskommissiekoste moet geopenbaar word in die tydperk wanneer die verkope plaasgevind het en nie in die tydperk wanneer die kommissie betaal is nie. Lone aan werknemers word geopenbaar as ŉ uitgawe in die week wanneer die werknemers gewerk het en nie in die week wanneer die werknemers betaal word nie. Dus, indien ŉ onderneming onderneem om sy werknemers ŉ 10% bonus te betaal uit die onderneming se 2010-inkomste, wat egter eers betaal sal word op 15 Januarie 2011, doen die onderneming verslag van die bonus as ŉ uitgawe in 2010. Die onbetaalde bedrag word op 31 Desember 2010 as ŉ las voorsien op die staat van finansiële posisie. Verder kan ondernemings nie die toekomstige ekonomiese voordeel van sekere gebeure soos advertensies meet nie. Die rekenmeester word gevra om die advertensie se koste oor die tydperk wat die advertensie in die media is, te versprei.

©akademia (MSW)

Bladsy 18

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Inkomste-erkenningsbeginsel

Onder die inkomste-erkenningsbeginsel van rekeningkunde (in teenstelling met die kontantgrondslag van rekeningkunde), word inkomste erken sodra ŉ produk verkoop is of ŉ diens gelewer is, ongeag van wanneer die geld fisies ontvang is. Onder hierdie basiese rekeningkundige beginsel kan ŉ onderneming, byvoorbeeld geld verdien en daaroor verslag doen in die maand waarin dit verdien is, maar die werklike kontant eers in die volgende maand ontvang. Die volgende voorbeeld toon aan dat inkomste nie met ŉ kontantontvangste verwar moet word nie. ABC Raadgewend lewer ŉ diens aan BBC Bank teen ŉ ooreengekome prys van R 9,000. ABC erken die R 9,000 inkomste so gou as wat die werk voltooi is. Dit word erken ongeag of BBC Bank dadelik betaal of binne 30 dae, soos die kontrak bepaal.

Wesenlikheid

Inligting is wesenlik wanneer die uitsluiting of weglating of valse verklaring daarvan besluitneming van die gebruiker van die inligting beïnvloed. As gevolg van hierdie basiese rekeningkundige beginsel of riglyn, kan ŉ rekenmeester toegelaat word om ander rekeningkundige beginsels te verontagsaam indien die bedrag betrokke onbeduidend is. Professionele oordeel is nodig om te besluit of ŉ bedrag onbeduidend of nie wesenlik is nie. ŉ Voorbeeld van ŉ nie-wesenlike item is die aankoop van ŉ R 350 drukker deur ŉ winsgewende multimiljoen rand onderneming. Omdat die drukker vir vyf jaar gebruik sal word, bepaal die paringsbeginsel dat die rekenmeester die koste daarvan oor die tydperk van vyf jaar versprei. Die wesenlikheidsbeginsel stel die onderneming in staat om die paringsbeginsel te verontagsaam en die totale koste van R 350 in die jaar wat dit aangekoop is, af te skryf. Die motivering is dat niemand mislei sal word as R 350 in die eerste jaar afgeskryf word, in plaas van R 70 in elk van die vyf jaar wat dit gebruik word nie. As gevolg van wesenlikheid toon finansiële state gewoonlik bedrae afgerond tot die naaste rand, of tot die naaste duisend, of tot die naaste miljoen rand, afhangende van die grootte van die onderneming se balanse en saldo’s. Die volgende balansstaat toon die beginsel van wesenlikheid waar die bedrae afgerond is tot die naaste duisend rand.

©akademia (MSW)

Bladsy 19

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://www.jnbprintman.com/images/balance/bs4.gif)

Konserwatisme

As ŉ situasie ontstaan waar daar twee aanvaarbare alternatiewe vir die rapportering van ŉ item is, bepaal die beginsel van konserwatisme dat die rekenmeester die alternatief moet kies wat sal lei tot die minste netto inkomste en/of kleinste batewaarde. Dit beteken nie dat rekenmeesters eksplisiet konserwatief moet wees nie. Daar word van rekenmeesters verwag om onbevooroordeeld en objektief te wees. Die basiese rekeningkundige beginsel van konserwatisme lei rekenmeesters om verliese te antisipeer of te openbaar, maar dit beteken nie die neem van ŉ soortgelyke aksie vir winste nie. So byvoorbeeld, sal potensiële verliese van regsgedinge gerapporteer word op die finansiële state of in die aantekeninge, maar potensiële winste sal nie gerapporteer word nie. Volgens hierdie beginsel mag ŉ rekenmeester voorraad aanteken teen ŉ bedrag wat laer is as die oorspronklike koste, maar sal nie voorraad aanteken teen ŉ bedrag wat hoër is as die oorspronklike koste nie. Voorraad word altyd erken teen die laagste van kosprys en netto realiseerbare waarde (waarde waarteen dit verkoop kan word). Die volgende toon hierdie beginsel aan:

©akademia (MSW)

Bladsy 20

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Eienaar

Die voorraad moet teen R5 per item op die staat van finansiële posisie getoon word a.g.v. inflasie

Voorraad moet teen die kosprys van R3.50 waarvoor dit aangekoop is geopenbaar word en nie teen die R5 waarvoor dit verkoop kan word nie.

Rekenmeester

(Outeur, 2013) 1.5.2

Ander kenmerke van rekeningkundige inligting

Wanneer finansiële verslae gegenereer word deur rekenmeesters moet die inligting aan sekere verwagtinge voldoen, naamlik:

Betroubaar, verifieerbaar en objektief

Vergelykbaar

Konsekwentheid

(Outeur, 2013)

Betroubare, verifieerbare en objektiewe inligting

Rekeningkundige inligting moet betroubaar, verifieerbaar en objektief wees. So byvoorbeeld sal grond wat aangetoon word teen die oorspronklike koste van R 10,000 (toe dit 50 jaar

©akademia (MSW)

Bladsy 21

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur gelede gekoop is) as meer betroubaar, verifieerbaar en objektief beskou word, as wanneer dit teen die huidige markwaarde van R 250,000 aangetoon word. Rekenmeesters sal saamstem dat die oorspronklike koste van die grond R 10,000 is, dat die belasting op oordrag gebaseer is op die R 10,000 en dokumente wat verifieer dat die koste R 10,000 was. Dieselfde rekenmeesters sal waarskynlik almal verskillende ramings van die huidige waarde van die grond gee. Die oorspronklike koste vir die grond word dus gebruik, omdat die huidige waarde minder betroubaar, minder verifieerbaar en minder objektief is as die oorspronklike koste. Die rekeningkundige professie is bereid om weg te beweeg van die kostebeginsel as daar betroubare, verifieerbare en objektiewe bedrae betrokke is. So byvoorbeeld, as ŉ maatskappy ŉ belegging in aandele het wat aktief op ŉ aandelebeurs verhandel, kan die onderneming gelas word om die huidige waarde van die aandele in plaas van die oorspronklike koste daarvan aan te toon.

Konsekwentheid

Daar word van rekenmeesters verwag om konsekwent te wees in die toepassing van rekeningkundige beginsels, prosedures en praktyke. Byvoorbeeld, as ŉ onderneming ŉ tradisie het van die gebruik van die “Eerste-in-eerste-uit” (EIEU) kostevloei-aanname, sal die lesers en ontleders van die onderneming se mees onlangse finansiële state verwag dat die onderneming sal voortgaan om die EIEU-kostevloei-aanname te gebruik. Indien die onderneming hierdie praktyk verander en die “Laaste-in-eerste-uit” (LIEU) kostevloeiaanname gebruik, moet die verandering duidelik geopenbaar word. Die EIEU- en LIEU-kostevloei-aannames is rekeningkundige metodes wat gebruik word in die bestuur van voorraad en ander finansiële aangeleenthede. Voorraad soos vervaardigde goedere, grondstowwe, onderdele en komponente word dus erken teen ŉ spesifieke waarde. •

Eerste-in-eerste-uit beteken dat die oudste voorraad word te boek gestel as die voorraad wat eerste verkoop sal word, maar beteken nie noodwendig dat die oudste voorraad wel eerste verkoop is nie.

•

Laaste-in-eerste-uit beteken dat die mees onlangs items aangekoop, erken word as die voorraad wat eerste verkoop is.

Hierdie metodes word dus gebruik om kostevloei-aannames met betrekking tot voorraad en verskeie ander rekeningkundige doelwitte te bestuur.

©akademia (MSW)

Bladsy 22

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Vergelykbaarheid

Beleggers, leners, en ander gebruikers van finansiële state verwag dat die finansiële state van ŉ onderneming vergelyk moet kan word met die finansiële state van ŉ ander onderneming in dieselfde bedryf. Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Beginsels kan voorsiening maak vir die vergelykbaarheid tussen die finansiële state van verskillende ondernemings. So byvoorbeeld vereis sekere rekeningkundige standaarde dat uitgawes wat verband hou met navorsing en ontwikkeling as uitgawes erken word wanneer dit aangegaan is. Voor die instelling van die standaarde, het sommige ondernemings uitgawes vir navorsing en ontwikkeling aangetoon wanneer dit aangegaan is, terwyl ander dit op ŉ latere stadium as uitgawe erken het. Die volgende toon aan hoe vergelykings getref word deur van tabelle gebruik te maak: Sparkassen

Volks banken

Totale bates Takke Werknemers Kliënte

Deutsche bank

Kommerzbank

Kredietbank

1,775

600

306

153

19,743

18,764

1,500

956

760

281,000

125,000

54,000

28,450

9,944

25.4 miljoen

20 miljoen

6.5 miljoen

3.36 miljoen

0.6 miljoen

158,000

132,000

Lewensversekeringskontrakte Lewensversekeringspremies

0.602

2.407

0.328

0.120

0.050

Nielewensversekeringspremies

0.304

2.791

0.141

0.021

1.053

353

164

620

485

168

100

350

194

Private lenings Deposito’s Sertifikate

(Vertaal vanaf http://www.emeraldinsight.com/content_images/fig/0320130102004.png) In die tabel kan dus gesien word dat Sparkassen in vergelyking met die ander banke die meeste bates, takke, werknemers en kliënte het. Volksbanken presteer beter as die ander banke met lewensversekering en nie-lewensversekering premies. Die Deutsche Bank is slegs een van 2 banke wat lewensversekeringskontrakte aanbied. Deur verskillende soortgelyke maatskappye met mekaar te vergelyk, kan bestuur baie belangrike inligting inwin en die resultate aanwend om beter in hul eie onderneming te presteer.

©akademia (MSW)

Bladsy 23

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 1.5.3

Hoe die rekeningkundige beginsels finansiële state beïnvloed

Die basiese rekeningkundige beginsels beïnvloed die manier waarop finansiële state opgestel en geïnterpreteer word. Die volgende toon aan hoe die rekeningkundige beginsels die staat van finansiële posisie, staat van omvattende inkomste en die aantekeninge tot die finansiële state beïnvloed. Die bespreking word gebaseer op ŉ hipotetiese voorbeeld, naamlik ŉ alleeneienaarsaak, Beton Produkte (eienaar Johan van den Berg), wat sementmure vervaardig.

Staat van finansiële posisie (Balansstaat)

Die staat van finansiële posisie bied ŉ oorsig van ŉ onderneming se bates, laste en eienaarsbelang op ŉ gegewe punt in tyd. In hierdie voorbeeld is dit 30 September 2010, nadat alle transaksies aangeteken is. As gevolg van die ekonomiese entiteitsaanname, word slegs die bates, laste en eienaarsbelang wat spesifiek geassosieer word met Beton Produkte getoon. Die persoonlike bates van die eienaar, Johan van den Berg, word nie op die onderneming se staat van finansiële posisie ingesluit nie.

Beton Produkte Staat van Finansiële Posisie Vir die jaar geëindig 30 September 2010 Bates Kontant Rekeninge ontvangbaar Voorraad Versekering vooruitbetaal Grond

Laste 300 1,000 160 90 10,000

Lenings betaalbaar Rekeninge betaalbaar Lone betaalbaar Ongerealiseerde inkomste Totale laste

1,000 325 75 100 1,500

Eienaarsbelang

Totale bates

©akademia (MSW)

11,550

J vd Berg – Kapitaal

10,050

Totale laste & Eienaarsbelang

11,550

Bladsy 24

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Die bates op die staat van finansiële posisie het ŉ koste en word aangetoon teen die oorspronklike kosprys van elke bate. Veronderstel dat die grond in 1956 gekoop is vir R 10,000 en Beton Produkte besit steeds die grond, maar die markwaarde is nou op R 250,000 bepaal. Die kostebeginsel vereis dat die grond getoon word in die baterekening teen die oorspronklike kosprys van R 10,000 eerder as teen die huidige waardasie van R 250,000. Indien Beton Produkte besluit om ŉ tweede stuk grond te koop, sal die monetêre eenheidsaanname dikteer dat die koopprys van die grond wat aangekoop word net bygevoeg word by die koopprys van die grond wat in 1956 gekoop is. Die som van die twee aankooppryse word gerapporteer as die totale kosprys van die grond. Die voorraadrekening toon die koste van voorraad wat deur Beton Produkte gekoop is, maar nog nie gebruik is nie. As die voorraad verbruik word in die produksie van goedere, sal die koste na die staat van omvattende inkomste in die voorraad uitgawerekening geallokeer word. Dit voldoen aan die vereistes van die paringsbeginsel, wat vereis dat uitgawes gekoppel word aan inkomste in die tydperk wanneer dit aangegaan is. Die koste van die ongebruikte voorrade bly op die staat van finansiële posisie teen die laagste van die kosprys en die netto realiseerbare waarde (herverkoopwaarde). Die vooruitbetaalde versekeringsrekening verteenwoordig die koste van versekering wat nog nie verstryk het nie. Wanneer die versekering verval, word koste weer allokeer na versekeringsuitgawes op die staat van omvattende inkomste soos vereis word deur die paringsbeginsel. Die koste van die versekering wat nog nie verval het nie, bly op Beton Produkte se staat van finansiële posisie in die baterekening, vooruitbetaalde versekering. Uitgestelde versekeringskoste verskyn op die staat van finansiële posisie as gevolg van ŉ ander basiese rekeningkundige beginsel, die lopende ondernemingsbeginsel. Die kostebeginsel en monetêre eenheidsbeginsel voorkom dat waardevolle bates ooit op ŉ onderneming se staat van finansiële posisie voorkom. So byvoorbeeld sal ondernemings wat verbruikersprodukte verkoop met ŉ hoë profiel handelsmerke, handelsname en logo's nie die waarde daarvan op die staat van finansiële posisie aantoon nie omdat dit nie aangekoop is nie. Byvoorbeeld, Coca-Cola en Nike se logo is waarskynlik die mees waardevolle bates van hierdie ondernemings, maar dit is nie gelys as bates op die staat van finansiële posisie van die ondernemings nie. Net so kan ŉ onderneming ŉ uitstekende reputasie hê en oor ŉ baie ervare bestuurspan beskik, maar omdat dit nie aangekoop is vir ŉ spesifieke koste en nie objektief in rande gemeet kan word nie, word dit nie gerapporteer as bates op die staat van finansiële posisie nie.

©akademia (MSW)

Bladsy 25

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

http://www.popandroll.com/coke-art/Coca-

http://images.free-

Cola_Logo_Script.jpg

extras.com/pics/n/nike_logo-702.jpg

Indien ŉ onderneming die handelsmerk van ŉ ander onderneming vir ŉ aansienlike koste koop, sal die bedrag betaal vir die handelsmerk gerapporteer word as ŉ bate op die staat van finansiële posisie van die onderneming wat die handelsmerk gekoop het.

Staat van omvattende inkomste (inkomstestaat)

Die volgende toon hoe die basiese rekeningkundige beginsels die staat van omvattende inkomste van Beton Produkte beïnvloed. Die staat van omvattende inkomste dek ŉ tydperk soos ŉ jaar, kwartaal, maand of vier weke. Dit is belangrik om die tydperk aan te dui in die opskrif, soos "vir die nege maande geëindig 30 September 2010". Dit beteken dan dat die inligting openbaar in die staat vir die tydperk 1 Januarie tot 30 September 2010 is. Indien die staat voorberei is op die toevallingsgrondslag, sal die staat van omvattende inkomste aandui hoe winsgewend ŉ maatskappy tydens die genoemde tydinterval was.

Beton Produkte Staat van omvattende inkomste Vir die nege maande geëindig September 30, 2010 Inkomste en winste Inkomste Wins uit verkoop van grond Totale inkomste en winste

R10,000 20,000 30,000

Uitgawes en verliese Uitgawes

©akademia (MSW)

8,000

Bladsy 26

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Verlies op verkoop van rekenaar Totale uitgawes en verliese Netto inkomste/wins

•

350 8,350 R 38,350

Inkomste Inkomste is die fooie wat verdien is gedurende die tydperk in die opskrif van die staat van omvattende inkomste. Erkenning van inkomste vind plaas wanneer die transaksie gedoen is in plaas van wanneer die kontant werklik ontvang is volgens die inkomste-erkenningsbeginsel en die paringsbeginsel. Die paringsbeginsel is wat rekenmeesters lei in die rigting van die gebruik van die toevallingsgrondslag rekeningkunde eerder as die kontantbasis.

•

Winste Daar bestaan 2 tipes winste wat erken kan word. Die eerste is wins met verkoop van bates (items wat verkoop word wat nie deel uitmaak van die onderneming se voorraad of hoofbedrywighede nie). Hierdie winste is die netto bedrag wat verband hou met transaksies wat nie beskou word as deel van die onderneming se belangrikste bedrywighede nie. So byvoorbeeld is Beton Produkte in die vervaardigingsbedryf en nie in die eiendomsbedryf nie. Indien die onderneming dus die stuk grond verkoop vir R 30,000 wat getoon word in die onderneming se rekeningkundige rekords teen ŉ kosprys van R 10,000, sal Beton Produkte ŉ wins met verkoop van grond van R20,000 aantoon. Die R30,000 verkoopsprys sal nie gerapporteer word as deel van die onderneming se inkomste nie, maar sal as ŉ afsonderlike lynitem op die staat van omvattende inkomste geopenbaar word. Die tweede tipe wins is die netto wins van die onderneming en dui aan met hoeveel die totale inkomste die totale uitgawes oorskry.

•

Uitgawes Uitgawes is koste wat aangegaan word in die normale loop of bedryf van sake. Die paringsbeginsel vereis dat uitgawes gerapporteer word op die staat van omvattende inkomste wanneer die verwante inkomste verdien is, of wanneer die koste aangegaan word, eerder as in die tydperk wanneer dit betaal word.

©akademia (MSW)

Bladsy 27

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Op die inkomstestaat sal die R 8,000 se uitgawes dus uitgawes wees wat in die gemelde tydperk aangegaan is, maar nog nie noodwendig betaal is nie. •

Verliese Daar bestaan 2 tipes verliese wat erken kan word. Die eerste is verlies met verkoop van bates (items wat verkoop word wat nie deel uitmaak van die onderneming se voorraad of hoofbedrywighede nie). Hierdie verliese is die netto bedrag wat verband hou met transaksies wat nie beskou word as deel van die onderneming se belangrikste bedrywighede nie. So byvoorbeeld is Beton Produkte in die vervaardigingsbedryf en nie in die eiendomsbedryf nie. Indien die onderneming dus die stuk grond sou verkoop vir R 5,000 wat getoon word in die onderneming se rekeningkundige rekords teen ŉ kosprys van R 10,000, sal Beton Produkte ŉ verlies met verkoop van grond van R 5,000 aantoon. Die R 10,000 verkoopsprys sal nie gerapporteer word as deel van die onderneming se uitgawes nie, maar sal as ŉ afsonderlike lynitem op die staat van omvattende inkomste geopenbaar word. Die tweede tipe verlies is die netto verlies van die onderneming en dui aan met hoeveel die totale uitgawes die totale inkomste oorskry.

Aantekeninge tot die finansiële state

Nog ŉ basiese rekeningkundige beginsel, die beginsel van volle openbaarmaking, vereis dat ŉ maatskappy se finansiële state aantekeninge moet insluit. Hierdie aantekeninge sluit inligting in, wat lesers van die finansiële state help om beleggings- en kredietbesluite te maak. Die notas tot die finansiële state word beskou as ŉ integrale deel van die finansiële state en is die uiteensetting van alle wesenlike en belangrike balanse en saldo’s op die staat van finansiële posisie en staat van omvattende inkomste. In die voorbeeld van Beton Produkte is daar geen aantekeninge nie, wat beteken dat daar geen bykomende inligting is waarvan die leser moet kennis dra nie. Dit gebeur egter nooit dat daar nie aantekeninge tot state is nie. (Aangepas vanuit: http://www.accountingcoach.com/online-accountingcourse/09Xpg02.html) 1.6

Belangrikheid van "Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk"

Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP) is standaarde en riglyne waaraan ŉ maatskappy moet voldoen tydens finansiële verslagdoening. Dit is dus ŉ stel reëls, metodes, prosesse en prosedures wat gebruik word deur ondernemings ten einde gestandaardiseerde

©akademia (MSW)

Bladsy 28

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur finansiële state voor te berei. Beide openbare en private maatskappye kan gebruik maak van AARP as deel van die onderneming se rekeningkundige stelsel om ekonomiese aktiwiteite te meet en inligting oor transaksies te openbaar en verslae in ŉ objektiewe en onbevooroordeelde manier te lewer.

Betekenis

Die meeste ondernemings in Suid-Afrika voldoen aan AARP om konsekwentheid in die rapportering van finansiële inligting te verseker en om die risiko van bedrog en foute te verminder. Die beginsels is afgelei van die algemene rekeningkundige stelsels en kan aangepas word om by ŉ organisasie of onderneming se bestuurstyl te pas. As AARP nie bestaan het nie, sou ondernemings nie in staat wees om akkurate, konsekwente en vergelykbare finansiële inligting aan beleggers, krediteure en belanghebbendes van ŉ maatskappy nie te verskaf nie.

Funksie

AARP word nie deur die wet vereis nie, maar byna alle ondernemings voldoen aan AARP, want dit voorsien riglyne vir die handhawing van konsekwente verslagdoeningsprosesse en om akkurate finansiële state voor te berei. Rekenmeesters of finansiële ontleders wat betrokke is by die finansiële verslagdoening moet die beginsels van AARP verstaan en toepas. Dit dra by tot die stel van standaarde vir die onderneming, verminder die risiko van belastingprobleme en foutiewe rapportering van transaksies.

Beginsels

Die beginsels van AARP is afgelei van die tradisionele rekeningkundige metodes, maar baie ondernemings suiwer die basiese beginsels aan om by hulle bepaalde sakebedrywighede te pas. Belangrike beginsels van AARP sluit die volgende in: •

Konsekwentheid of gelykvormigheid aan alle reëls en riglyne soos uiteengesit deur die onderneming.

•

Opregtheid wat verseker dat alle rekeningkundige beamptes werk eerlik en opreg.

•

Kontinuïteit, wat beteken dat ŉ maatskappy ten alle tye moet gebruik maak van dieselfde verslagdoeningsmetodes, reëls en beleide.

•

Lopende onderneming, wat veronderstel dat sakebedrywighede nie onderbreek sal word op enige tyd in die toekoms nie.

•

Sluit ook die volgende beginsels in: historiese kostebeginsel, paringsbeginsel, omsigtigheid, wesenlikheid en sake-entiteit.

©akademia (MSW)

Bladsy 29

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Voordele

Voldoening aan AARP kan ondernemings help om hul finansiële doelwitte te bereik deur gebruik te maak van akkurate finansiële data, toegang tot belangrike finansiële rekords en verslae gedurende ŉ tydperk en om konsekwent te voldoen aan belastingreëls en regulasies. AARP konsepte kan op verskillende maniere geïnterpreteer en toegepas word, maar die kernbeginsels dien steeds as ŉ grondslag vir verslagdoening, ontleding en die opstel van finansiële dokumente.

Identifikasie

Ondernemings wat voldoen aan AARP-standaarde kan onbevooroordeelde en konsekwente inligting aan derde partye bied. Hierdie ondernemings doen verslag oor alle finansiële inligting deur al die besonderhede oor elke transaksie te weer te gee, deur gebruik te maak van dieselfde verslagdoeningsmetodes, prosedures en standaarde. Hierdie ondernemings dwing die maatskappy se reëls en regulasies af ten einde hul eie standaarde te handhaaf regdeur die onderneming. (Aangepas vanuit: http://www.ehow.com/about_4623892_why-gaap-important-financialstatements.html#ixzz1jha3meBQ) 1.7

Beperkings van rekeningkundige tegnieke en implikasies

Daar is twee tipes rekeningkundige metodes wat voorskryf hoe die onderneming se transaksies in die finansiële state aangeteken behoort te word, naamlik:

Kontantbasis rekeningkunde

Rekenkundige metodes

Toevallingsgrondslag rekeningkunde

(Outeur, 2013) Die belangrikste verskil tussen die twee tipes is hoe die onderneming se rekords die vloei van kontant rekeningkundig hanteer. Kenners is van mening dat daar steeds baie ruimte is vir foute of manipulasie in die gebruik van enige van hierdie metodes. Talle groot ondernemings wat betrokke was in finansiële skandale, het die rekeningkundige metode wat toegepas is, gemanipuleer om sodoende tersaaklike inligting weg te laat.

©akademia (MSW)

Bladsy 30

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://vecto.rs/600/vector-of-a-cartoon-businessman-pushing-a-wheelbarrow-full-of-cashcoloring-page-outline-by-ron-leishman-13617.jpg) Hierdie metodes verskil hoofsaaklik in die tydsberekening van wanneer verkope en aankope in die rekeninge gekrediteer of gedebiteer word. As die kontantbasis metode gebruik word, word die inkomste te boek gestel wanneer kontant (of ŉ tjek) ontvang is en uitgawes word te boek gestel wanneer dit werklik betaal is. By die toevallingsgrondslag word transaksies te boek gestel wanneer dit plaasvind, ongeag van wanneer die geld werklik ontvang of betaal word.

Voorbeeld 1.1 ŉ Onderneming koop ŉ nuwe laserdrukker op krediet in Mei 2013 en betaal daarvoor R 2,000 in Julie 2013, twee maande later. Deur gebruik te maak van die kontantbasis metode van rekeningkunde sou die onderneming ŉ R 2,000 betaling vir die maand van Julie 2013 aanteken – die maand wanneer die geld betaal is. Onder die toevallingsgrondslag sou die R 2,000 betaling aangeteken word in Mei 2013, wanneer die laserdrukker gekoop is.

Hieronder word die twee metodes verder toegelig: 1.7.1

Kontantbasis rekeningkunde

By kontantbasis rekeningkunde stel ondernemings uitgawes te boek in die finansiële rekeninge wanneer die kontant werklik bestee of ontvang word.

©akademia (MSW)

Bladsy 31

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Ondernemings stel dus inkomste te boek wanneer die kontant ontvang word of in ŉ bankrekening inbetaal word. Byvoorbeeld as ŉ onderneming ŉ projek op 30 Desember 2013 voltooi, maar nie betaal word totdat die kliënt die werk op 10 Januarie 2014 nagegaan het nie, sal die onderneming dié kontantverdienste in Januarie 2014 te boek stel. Kontantverdienste by kontantbasis rekeningkunde sluit in tjeks, kredietkaarttransaksies of enige ander vorm van inkomste vanaf kliënte. Uitgawes word ook eers te boek gestel wanneer die geld werklik betaal is. Die reël geld selfs indien die uitgawes aangegaan is in vorige maande.

Voordele van kontantbasis rekeningkunde

Dit is vir ondernemings voordelig om kontantbasis rekeningkunde toe te pas, want dit is ŉ eenvoudige en duidelike stelsel vir die hantering van finansiële transaksies: transaksies word eers aangeteken wanneer die kontant ontvang of bestee word in die onderneming. Kleiner ondernemings gebruik kontantbasis rekeningkunde, omdat die stelsel eenvoudig en maklik is om deur personeel hanteer te word, wat beteken dat daar nie ŉ groot rekeningkunde afdeling hoef te wees nie.

Nadele van kontantbasis rekeningkunde

Die grootste nadeel in die gebruik van kontantbasis rekeningkunde is dat die Algemeen Aanvaarde Rekeningkunde Praktyk (AARP) nie hierdie metode erken nie. Gereelde joernaalinskrywings is nodig om inligting aan te pas om te voldoen aan AARP. 1.7.2

Toevallingsgrondslag rekeningkunde

Indien ŉ onderneming toevallingsgrondslag rekeningkunde gebruik, word inkomste te boek gestel wanneer die werklike transaksie voltooi is, soos by die voltooiing van die werk wat in ŉ kontrakooreenkoms tussen die onderneming en sy kliënte ooreengekom is. Dit geskied nie wanneer die kontant ontvang word nie. Die onderneming stel die inkomste te boek wanneer dit verdien is, selfs al het die kliënt nog nie daarvoor betaal nie. Byvoorbeeld, ŉ kontrakteur wat toevallingsgrondslag rekeningkunde gebruik, sal die inkomste te boek stel wanneer die werk voltooi is, selfs al het die kliënt nog nie betaal nie, of eers oor 30 dae gaan betaal. Uitgawes word op dieselfde wyse hanteer. Die onderneming stel alle uitgawes te boek wanneer dit aangegaan is, selfs al is die fakture nog nie betaal nie. Byvoorbeeld wanneer ŉ skrynwerker hout op krediet van die groot handelaar koop vir ŉ projek, sal die uitgawe onmiddellik te boek gestel word, al word die rekening eers oor ŉ maand of later vereffen.

©akademia (MSW)

Bladsy 32

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Uitgawes word dus in ooreenstemming met die inkomste te boek gestel om die onderneming ŉ beter idee te gee van hoeveel elke maand bestee is, hoeveel inkomste verdien is en hoeveel wins werklik gemaak is.

Voordele van toevallingsgrondslag rekeningkunde

Toevallingsgrondslag rekeningkunde maak dit moontlik om finansiële inligting te ondersoek wat daartoe bydra dat eienaars en bestuurders ŉ beter begrip het van hoe goed die onderneming bedryf word.

Nadele van toevallingsgrondslag rekeningkunde

Toevallingsgrondslag rekeningkunde is ŉ gedetailleerde proses wat vereis dat verskeie sluitingsoordragte aan die einde van elke rekeningkunde tydperk te boek gestel moet word. Toevallingsgrondslag rekeningkunde is hoogs tegnies van aard wat beteken dat ondernemings gebruik moet maak van ŉ voltydse rekenmeester of ŉ rekenmeester moet inkontrakteer om dit te doen. Die gebruik van hierdie rekeningkunde metode kan dus die onderneming se uitgawes verhoog. Alle genoteerde ondernemings moet volgens AARP toevallingsgrondslag rekeningkunde gebruik. 1.7.3

Waarom die metode wat gebruik word belangrik is vir ondernemings

Die rekeningkundige metode wat ŉ onderneming gebruik, kan ŉ groot impak hê op die totale inkomste wat die onderneming rapporteer, sowel as op die uitgawes wat dit van die inkomste aftrek om die netto wins te bereken. Die volgende is voorbeelde van waarom die metode wat gebruik word belangrik is vir ondernemings.

Werknemersbelasting

Die manier waarop ŉ onderneming die betaling van werknemersbelasting te boek stel verskil tussen hierdie twee metodes. By toevallingsgrondslag rekeningkunde moet die onderneming elke maand die bedrag wat dit verwag om te betaal uithou. Die inskrywing word gemaak in die belastingaanspreeklikheidsrekening. As die onderneming bereken dat R10,000 vir belasting in Maart nodig is, word hierdie bedrag in die belastingaanspreeklikheidsrekening ingeskryf, selfs al is dit nog nie betaal nie. Sodoende word die koste gekoppel aan die maand wat dit aangegaan word. By kontantbasis rekeningkunde het die onderneming nie die aanspreeklikheid totdat dit die Inkomstediens in kontant betaal nie. Hoewel die onderneming belastinguitgawes elke maand

©akademia (MSW)

Bladsy 33

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur aangaan, kan die onderneming met behulp van kontantbasis rekeningkunde ŉ hoër wins toon tot wanneer die belasting betaal word.

Finansiële state

ŉ Skrynwerker kontrakteer om ŉ projek aan te neem by ŉ kliënt teen ŉ totale koste van R 2,000. Die skrynwerker se totale verwagte uitgawes vir voorrade, arbeid en ander noodsaaklikhede is R 1,200. Die verwagte wins is dus R 800. Hy begin die projek op 23 Desember 2012 en voltooi dit op 31 Desember 2012. Hy word egter eers betaal op 3 Januarie 2013. Die skrynwerker neem geen kontant vooraf nie en wil ten volle betaal word by voltooiing van die projek. Indien die kontantbasis rekeningkunde metode gebruik word, word daar geen inkomste uit hierdie transaksie aangeteken in 2013 nie, omdat daar geen fisiese kontant ontvang was nie. Indien hy egter die uitgawes in 2013 betaal het, sal die netto wins (die bedrag geld wat die onderneming verdien, minus sy uitgawes) vir die onderneming in 2013 laer wees, omdat die R 1,200 se uitgawes alreeds betaal is en dus deel vorm van die 2013-uitgawes. Hierdie scenario is nie noodwendig nadelig nie, want die belasting betaalbaar vir 2013 is minder as gevolg van die R1,200 uitgawe. Indien dieselfde skrynwerker egter toevallingsgrondslag rekeningkunde gebruik het, was die netto wins anders. In so ŉ geval is die uitgawes te boek gestel toe dit werklik aangegaan is. Die inkomste van R 2,000 sou aangeteken gewees het toe die werk op 31 Desember 2013 voltooi is, selfs al is hy eers in 2014 betaal. Die netto inkomste of wins word verhoog deur hierdie werk en so ook die betaalbare belasting. Kontantbasis rekeningkunde is ŉ goeie rekeningkundige metode waarvolgens ondernemings hul belastingaanspreeklikheid kan aanpas in ooreenstemming met hul sakebedrywighede. Byvoorbeeld, indien uitgawes in die 2012-jaar van aanslag aangegaan is, maar nie betaal is tot in die 2013-jaar van aanslag nie, kan dit nie geëis word in die 2012-jaar as die kontantbasis metode gebruik is nie, maar wel geëis word in 2012, indien die toevallingsgrondslag gebruik word. (Aangepas vanuit: http://www.dummies.com/how-to/content/understanding-accountingmethods.html en http://www.ehow.com/facts_5565824_advantages-cash-vs-accrualaccounting.html#ixzz1jhbLNNpR) Ongeag watter metode gebruik word, is dit belangrik om te besef dat beide net ŉ gedeeltelike prentjie van die finansiële status van die onderneming verskaf. Terwyl die toevallingsgrondslagmetode die vloei van inkomste en skuld meer akkuraat aantoon, wys dit nie die kontantreserwes wat beskikbaar is nie. Dit kan tot ŉ ernstige kontantvloeiprobleem

©akademia (MSW)

Bladsy 34

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur aanleiding gee. So kan die inkomste grootboek duisende rande in verkope aantoon, terwyl die bankrekening in werklikheid leeg is, omdat die kliënte nog nie betaal het nie. Alhoewel die kontantbasismetode ŉ meer akkurate weergawe is van die hoeveelheid werklike kontant wat die onderneming besit, kan dit ook ŉ misleidende beeld van die langtermynwinsgewendheid verskaf. Volgens die kontantbasismetode kan die boeke een maand ŉ goeie wins toon, terwyl verkope eintlik stadig was en baie van die kredietkliënte hul rekeninge in daardie maand betaal. (Aangepas vanuit: http://www.inc.com/articles/2000/04/19194.html) 1.8

Sake-etiek, onetiese gedrag en etiese dilemmas in rekeningkunde

(http://www.ethicscan.ca/blog/wp-content/uploads/2010/06/ethics.jpg) 1.8.1

Sake-etiek

Sake-etiek kan gedefinieer word as die kritieke, gestruktureerde gedrag van hoe personeel en ondernemings hul gedra in die wêreld van die handel. In die besonder, behels dit die ontleding van toepaslike beperkings op die uitoefening van self-belang, of (vir maatskappye) winste, en hoe die optrede van individue of ondernemings ander beïnvloed. Dit dui dus op die aanvaarbare gedrag wat ŉ onderneming in sy daaglikse onderhandelings en besprekings met die wêreld openbaar. Sake-etiek van een onderneming kan verskillend wees van ŉ ander. Sake-etiek is nie net van toepassing op die algehele sakeomgewing nie, maar ook vir die een-tot-een onderhandelings en besprekings met ŉ enkele kliënt. 1.8.2

Onetiese sakegedrag

Onetiese sakegedrag is vandag een van die mees uitdagende kwessies vir ondernemings. Dit het die potensiaal om tot die val van ŉ onderneming te lei en daarom is dit belangrik dat dit met uiterste erns hanteer word.

©akademia (MSW)

Bladsy 35

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur In vandag se mededingende sake-omgewing wend meer en meer ondernemings hulle tot onetiese sakepraktyke om te oorleef. Die algemeenste rede wat hiervoor aangevoer word, is dat "die onderneming in ŉ oorlog is en alles is regverdig in liefde en oorlog".

“Laat die notule aandui dat Mnr Fenwick die onderwerp van korporatiewe etiek genoem het” (Vertaal vanaf bron: http://tx.english-ch.com/teacher/alvi/ethics.jpg) Die nuusmedia verkondig gereeld hoe vooraanstaande individue hulle wend tot onetiese sakepraktyke en dikwels sonder enige skuldgevoel daaroor. Die spreekwoord "harde werk is die sleutel tot sukses", word deesdae vervang met "slim werk is die sleutel tot sukses" en hierdie “slim” verwys dikwels na onetiese gedrag. Dit is belangrik dat sakemanne teruggaan na die basiese sakebeginsels en werknemers help om duidelik te onderskei tussen etiese en onetiese sakepraktyke. 1.8.3

Redes vir onetiese menslike gedrag in sakeondernemings

Die volgende is van die algemeenste redes vir onetiese gedrag:

Druk van aandeelhouers en topbestuur

Druk van aandeelhouers en topbestuur is een van die grootste redes waarom mense hulle tot onetiese praktyke wend. Wanneer bestuurders onrealistiese en onuitvoerbare teikens aan werknemers stel, gee hulle ŉ boodskap van, "ek wil dit hê, maak nie saak hoe dit gedoen word nie". Werknemers is onder geweldige druk om hul doelwitte te bereik, aangesien hul persoonlike loopbaanvooruitsigte afhang van hul prestasies. Indien die prestasie nie is wat die bestuurder verwag nie, is die kanse vir bevordering skraal.

©akademia (MSW)

Bladsy 36

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Persoonlike gierigheid

Persoonlike gierigheid is nog ŉ rede wat druk op mense plaas om deel te neem aan onetiese sakepraktyke. Baie keer beloof bestuurders om ŉ groot bonus te betaal as werknemers hul doelwitte bereik. Die aanloklikheid van geld dwing werknemers om, byvoorbeeld bedrog te pleeg of inligting te vervals. Werknemers mag ook sekere dinge doen om hul loopbaan in ŉ onderneming te verleng en te verbeter. Hierdie faktore is soms so dwingend of aanloklik dat werknemers in die versoeking gestel word om oneties op te tree. Voorbeelde is die verkoop van onveilige produkte, die weerhouding van inligting van kliënte en die manipulasie van kliënte tot die werknemer se voordeel.

(http://www.tradeforextrading.com/forex-trading-psychology/forex-man.png)

Onkunde oor ondernemingsbeleid

Nog ŉ rede wat kan lei tot onetiese gedrag in die werksplek is onkunde oor die onderneming se beleid. Werknemers is gewoonlik goed op hoogte van wat reg is en wat deur die wet verbied word. Dit is egter vir ondernemings baie moeilik om ŉ handleiding (gedragskode) te skryf wat elke moontlike aspek dek. Ten spyte van gedragskodes in ondernemings, is daar meestal genoeg ruimte om sekere aspekte te manipuleer en te gebruik tot die werknemer se voordeel. Navorsers is dit eens dat dit belangrik is om beleidsrigtings in plek te stel om onetiese gedrag te bekamp, maar ondernemings moet meer fokus op die vestiging van etiese waardes in hul werknemers en die skep van ŉ etiese ondernemingskultuur. 1.8.4

Voorbeelde van onetiese sakegedrag

Daar is ŉ baie voorbeelde van onetiese sakegedrag wat vandag in die sakeomgewing voorkom. Tipiese voorbeelde is die volgende:

©akademia (MSW)

Bladsy 37

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Manipulasie van finansiële verslae

Een van die algemeenste onetiese sakegedrag is die manipulasie van ŉ onderneming se finansiële verslae met die doel om meer beleggers te lok, of ŉ positiewe beeld van die onderneming te skep. Die rekeningkundige proses word grootliks beheer deur ondernemings self en dikwels word belangrike inligting verkeerd weergegee of verdraai. Regulasies het die afgelope paar jaar hierdie praktyk tot ŉ groot mate ingeperk, maar tog is daar skuiwergate in die regulasies, wette en standaarde wat uitgebuit kan word indien ŉ onderneming so iets wil doen.

Faktuurbedrog

Faktuurbedrog is nog ŉ onetiese sakepraktyk wat daartoe lei dat kliënte meer vir ŉ produk of diens betaal as wat dit werklik kos. Werknemers mag faktuurbedrae verhoog om sodoende hulle kommissie te verhoog.

Identiteitsdiefstal

Identiteitsdiefstal het vandag ŉ alledaagse verskynsel geword. Vertroulike inligting van ŉ onderneming moet ten alle koste beskerm word en daar is gewoonlik maatreëls in plek om sensitiewe inligting te beskerm. Om sensitiewe inligting van ŉ onderneming (byvoorbeeld kliënte-inligting) wederregtelik aan mededingers vir persoonlike gewin beskikbaar te stel, is nie net oneties nie, maar meestal ook strafbaar met die reg. Daarbenewens lei sulke optrede gewoonlik tot die beëindiging van ŉ werknemer se dienste.

Nota aan self: Identiteitsdiefstalprobleem ruk hand uit!

(Vertaal vanaf bron: http://prawfsblawg.blogs.com/photos/uncategorized/picture_id_theft_17.jpg)

©akademia (MSW)

Bladsy 38

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 1.8.5

Etiese dilemmas in rekeningkunde

Onetiese gedrag in rekeningkunde het verreikende gevolge, nie net vir die betrokke onderneming nie, maar ook vir ŉ land se ekonomie. Elke onderneming verskaf rekeningkundige inligting op ŉ sekere punt in die onderneming se lewensiklus. Talle rekeningkundige personeel kom in die versoeking om die finansiële resultate te verander en probeer dikwels hul gedrag regverdig deur dit kreatiewe of aggressiewe rekeningkunde te noem. Aggressiewe of kreatiewe rekeningkunde is die proses om met twyfelagtige rekeningkundige metodes die finansiële resultate te verbeter. ŉ Rekenmeester sal byvoorbeeld inkomste en uitgawes op ŉ verkeerde manier aanteken of versuim om uitgawes aan te teken. Die toepassing van aggressiewe rekeningkunde dui op ŉ gebrek aan etiese gedrag en waardes. ŉ Algemene voorbeeld van ŉ etiese dilemma is waar bestuur opdrag aan ŉ werknemer gee om ŉ transaksie op ŉ verkeerde manier aan te teken. Byvoorbeeld, ŉ onderneming met ŉ jaareinde op 31 Desember, teken kontrakte met kliënte om sekere dienste te verrig. Die kontrakte is op 1 Desember onderteken en verloop oor ŉ jaar. Rekeningkundige beginsels vereis dat die onderneming die toepaslike inkomste vir een maand, in die maand van Desember aanteken. Die res van die inkomste word aangeteken in die volgende jaar se finansiële state. Bestuur gee egter opdrag aan ŉ werknemer om die volle bedrag van die kontrak in Desember aan te teken om sodoende die huidige jaar se resultate ŉ hupstoot te gee. Bestuur ontvang ŉ bonus vir die inkomste en die werknemer ontvang erkenning in die volgende prestasie-evaluering. (http://www.wisegeek.com/what-is-business-ethics.htm, http://smallbusiness.chron.com/ethical-dilemmas-accounting-3740.html en http://www.buzzle.com/articles/unethical-business-behavior.html) 1.9

Etiese verantwoordelikhede van rekenmeesters

Etiek in rekeningkunde is van uiterste belang vir rekeningkundige personeel en diegene wat staatmaak op hulle dienste. Rekenmeesters weet dat mense van hulle verwag om hoogs bekwame, betroubare en objektiewe dienste te lewer. Diegene wat in die gebied van finansies werksaam is, moet nie net goed gekwalifiseerd wees nie, maar moet ook professionele integriteit hê. ŉ Rekenmeester se goeie reputasie is een van sy of haar belangrikste besittings.

©akademia (MSW)

Bladsy 39

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 1.9.1

Etiese kodes

Daar word van alle finansiële personeel verwag om die hoë etiese standaarde van hulle beroep te handhaaf. Elkeen van die professionele verenigings waaraan rekenmeesters kan behoort, het ŉ etiese kode. ŉ Voorbeeld hiervan is die Suid-Afrikaanse Instituut vir Geoktrooieerde Rekenmeesters (South African Institute of Chartered Accountants – SAICA). Hierdie etiese kodes stel etiese beginsels en reëls van gedrag vir sy lede. 1.9.2

Etiese verantwoordelikhede

ŉ Onderskeidende kenmerk van die rekeningkundige beroep is die aanvaarding van ŉ verantwoordelikheid teenoor die publiek. Etiese kodes omskryf gewoonlik die verantwoordelikhede wat rekenmeesters teenoor kliënte moet hê. Die verantwoordelikhede sluit die volgende in:

Professionele bevoegdheid

Professionele bevoegdheid is die vermoë om geïntegreerde kennis, vaardighede en professionele waardes toe te pas.

Vertroulikheid

ŉ Praktisyn moet die vertroulikheid respekteer van inligting wat hy/sy in die loop van sy/haar werk bekom, en mag daardie inligting nie gebruik of openbaar maak sonder behoorlike en spesifieke magtiging nie, tensy hy/sy ŉ wetlike of professionele plig het om dit te doen.

Integriteit en objektiwiteit

Die beginsels van integriteit en objektiwiteit plaas ŉ verpligting op alle praktisyns om billik, eerlik en vry van belangekonflikte, vooroordeel en partydigheid te wees. Verhoudings of belange, hetsy direk of indirek, wat ŉ praktisyn se vermoë om met integriteit en objektiwiteit op te tree, nadelig kan beïnvloed, aantas of bedreig, moet vermy word. Rekeningkunde personeel moet onderneem om take met professionele bevoegdheid te voltooi. Hulle moet hul verantwoordelikhede uitvoer met die nodige sorg en ywer. 1.9.3

Onafhanklikheid

Onafhanklikheid is die handhawing van integriteit en objektiwiteit om konflik van belange te vermy. Onafhanklikheid beteken ook dat die rekenmeester nie net onbevooroordeeld, onpartydig en objektief is nie, maar ook so beskou word deur ander persone. Professionele verenigings se reëls met betrekking tot onafhanklikheid is gewoonlik gedetailleerd en tegnies, maar tog nodig om die belange van die werknemer en die onderneming te beskerm.

©akademia (MSW)

Bladsy 40

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 1.9.4

Afdwingbaarheid

Die rekeningkundige professie is tot ŉ groot mate ŉ selfgereguleerde professie wat deur middel van professionele verenigings, eerder as deur die regering, gereguleer word. Oortredings van die etiese standaarde kan lei tot die skorsing van ŉ rekenmeester. As gevolg van die uiterste belangrikheid van ŉ rekenmeester se reputasie, is skorsing ŉ sterk dissiplinêre maatreël en afskrikmiddel. (Aangepas vanuit: http://www.enotes.com/ethics-accounting-reference/ethics-accounting) 1.10 Samevatting Finansiële state is skriftelike rekords van die onderneming se finansies, en sluit onder andere ŉ staat van finansiële posisie (balansstaat) en staat van omvattende inkomste (inkomstestaat) in. Hierdie rekords is van die belangrikste komponente van sake-inligting en is een van die vernaamste metodes van kommunikasie van finansiële inligting van ŉ onderneming aan buitepartye. Finansiële state is ŉ opsomming van die finansiële stand van ŉ onderneming op ŉ gegewe punt in tyd. Finansiële state is dus die gevolg van die vereenvoudiging, kondensering en samevoeging van geweldige hoeveelheid data wat verkry is uit ŉ onderneming se rekeningkundige stelsel. Die algemene doel van finansiële state is om te voldoen aan die behoeftes van baie diverse gebruikers, veral huidige en potensiële eienaars en krediteure. 1.11 Selfevaluering Aktiwiteit 1 Jy besit ŉ onderneming wat houtmeubels vervaardig. Jou mark is meer vir die hoër inkomste groep in die samelewing. Weens die onverwagte uitbreiding van jou onderneming het jy besluit om ŉ voltydse rekenmeester aan te stel. Verder is jy van plan om op die Johannesburgse aandelebeurs te noteer. 1) Verduidelik aan die nuwe rekenmeester waarom jy die rekeningkundige hantering van die onderneming wil omskakel van die kontantbasis metode na die toevallingsgrondslag metode. 2) Daar was ŉ berig in die koerant oor die onetiese sakepraktyke van ŉ onderneming. Skryf ŉ memorandum aan jou personeel waarin jy die aard van onetiese sakegedrag bespreek. 3) Voeg in die memorandum, hierbo genoem, die redes waarom individuele werknemers soms oneties optree.

©akademia (MSW)

Bladsy 41

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Notas

©akademia (MSW)

Bladsy 42

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Studie-eenheid 2: Die gebruik van rekeningkundige inligting

2.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 2 sal jy in staat wees om: •

Kritiese denkvaardighede

•

Finansiële ontleding

•

Die prestasie en finansiële stand van die onderneming

•

Die gebruik van inligtingstegnologie in die ontleding van rekeningkundige inligting

•

Finansiële bestuurstegnieke

•

Finansiële verslagdoening

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

kritiese denkvaardighede te gebruik om finansiële data sowel as die gevolge van die verskillende finansiële rekeningkundige metodes op die finansiële state te ontleed.

•

die prestasie en finansiële situasie van die klein onderneming met behulp van ŉ verskeidenheid van interpreterende tegnieke te evalueer en kommentaar te lewer.

•

die gebruik van inligtingstegnologie te beskryf om finansiële data aan te teken en te ontleed.

•

finansiële bestuurstegnieke toe te pas op kwessies rakende beleggings- en finansieringsaktiwiteite.

•

rekeningkundige en finansiële inligting te ontleed en aanbevelings te kommunikeer aan verskillende teikengroepe.

©akademia (MSW)

Bladsy 43

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 2.2

Verrykende bronne •

http://businesscasestudies.co.uk/business-theory/strategy/financial-information-anddecision-making.html#ixzz29LeaWYWV

•

http://faculty.philau.edu/lermackh/financial_analysis.htm

•

http://runapptivo.apptivo.com/how-small-business-owners-should-make-investmentdecisions-10598.html

•

http://smallbusiness.chron.com/use-financial-accounting-information-makinginformed-ethical-business-decisions-4582.html

•

http://www.business.com/finance/corporate-financing-decisions/

•

http://www.creditguru.com/ratios/ratiopg1.htm

•

http://www.criticalreading.com/critical_thinking.htm

•

http://www.criticalthinking.org/pages/defining-critical-thinking/766

•

http://www.ehow.com/info_7997297_types-critical-thinking-skills.html # ixzz28zRSlK33

•

http://www.inc.com/articles/2000/04/19194.html

•

http://www.mhhe.com/socscience/philosophy/reichenbach/m1_chap02studyguide.ht ml

•

http://www.tutor2u.net/business/accounts/finance_management_intro.htm

•

http://www.uxmatters.com/mt/archives/2012/02/communicating-user-researchfindings.php

• 2.3

https://sites.google.com/a/tges.org/accountancy/computers-in-accounting Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Afleidings

Afleidings is die wyse waarop mense ingeligte gevolgtrekkings maak.

Analise of ontleding

Analise of ontleding is om iets te ondersoek en in besonderhede te bestudeer om iets te kan verduidelik. Dit is dus ŉ wyse om te evalueer wat waargeneem is.

Finansiële ontleding

Finansiële ontleding behels die vergelyking van inligting van een entiteit oor verskillende tydperke, of die vergelyking van inligting van verskillende entiteite in dieselfde tydperk.

Kritiese denke

©akademia (MSW)

Kritiese denke is die intellektueel-gedissiplineerde proses om

Bladsy 44

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur inligting aktief te konseptualiseer, toe te pas, te ontleed, te sintetiseer en/of te evalueer. Waarneming

Waarneming is die proses om iets of iemand te bestudeer om inligting te verkry. Dit is die vermoë om op belangrike detail te let om sodoende inligting in te samel oor byvoorbeeld ŉ proses.

2.4

Inleiding

Finansiële rekeningkunde verteenwoordig gewoonlik alle finansiële transaksies van ŉ onderneming vir ŉ sekere tydperk. Finansiële state sluit inligting in met betrekking tot die onderneming se verkope, koste van goedere verkoop, uitgawes, bates, laste en die onderneming se aandele. Sake-eienaars bestudeer hierdie inligting om te bepaal hoeveel wins die onderneming genereer en maak begrotingsbesluite gebaseer op die onderneming se inkomsteprestasie. Sake-eienaars gebruik finansiële rekeningkundige inligting om eksterne finansiering vir sakebedrywighede te verseker. Baie kleinsake-eienaars het eksterne finansiering nodig om te betaal vir aanvanklike koste of die uitbreiding van bedrywighede. Voorbereiding van akkurate finansiële state wat die onderneming se ware finansiële posisie weerspieël is belangrik vir die bestuur van die onderneming wat hierdie inligting op ŉ etiese wyse moet gebruik. Vervalsing van rekeningkundige inligting om banklenings of aandelebeleggings te bekom, kan gevaarlike kredietsituasies vir ŉ onderneming en sy eienaar tot gevolg hê. Etiese ondernemingsbesluite vereis akkurate en geldige finansiële rekeningkundige inligting. Sake-eienaars van groter sakeondernemings maak dikwels staat op die rekeningkundige bestuurders en werknemers om finansiële rekeningkundige inligting voor te berei. Sakeeienaars wat finansiële inligting manipuleer, verhoog hul regsaanspreeklikheid en skep ŉ gevaarlike werksomgewing vir hul werknemers. Sake-eienaars moet ook ander inligting oorweeg om saam met finansiële rekeningkundige verslae of verklarings te gebruik wanneer sakebesluite geneem moet word. Volledige en korrekte operasionele uitsetverslae, verslae oor werknemersprestasie en ander inligting is noodsaaklik vir sake-eienaars om ingeligte en etiese sakebesluite te maak. Openbare ouditeursfirmas kan ŉ kleinsakeonderneming behulpsaam wees in die samestelling van finansiële rekeningkundige inligting. Openbare ouditeursfirmas bied ook seminare of opleidingsgeleenthede aan wat sake-eienaars kan bywoon om meer te leer oor rekeningkundige-etiek. (Aangepas vanuit: http://smallbusiness.chron.com/use-financial-accounting-informationmaking-informed-ethical-business-decisions-4582.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 45

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Maak soveel inligting moontlik bymekaar, ons sal later dink waarvoor ons dit gaan gebruik.

(Aangepas vanuit bron: http://www.priv.gc.ca/information/ar/images/cartoon3.jpg) 2.5

Kritiese denkvaardighede nodig om finansiële data te analiseer

Kritiese denke is reflektiewe redenasie oor metodes en aksies. Kritiese denke is dus ŉ intellektuele en gedissiplineerde proses om inligting aktief te konseptualiseer, toe te pas, te ontleed en/of te evalueer. Die proses bestaan uit waarneming, ondervinding, refleksie, redenering en kommunikasie. Die proses word gebaseer op duidelikheid, akkuraatheid, presisie, konsekwentheid, relevansie, goeie bewyse, goeie redes, diepte, breedte, en regverdigheid. ŉ Goeie kritiese denker: •

vra relevante, belangrike vrae oor spesifieke kwessies.

•

formuleer die kwessies duidelik en akkuraat.

•

versamel relevante inligting en evalueer dit met behulp van abstrakte idees.

•

interpreteer die inligting effektief om ŉ goed-beredeneerde gevolgtrekking te maak en oplossing te bied.

•

toets die gevolgtrekkings en oplossings teen relevante kriteria en standaarde.

•

oorweeg verskillende alternatiewe met ŉ oop gemoed.

•

kommunikeer doeltreffend met ander.

(Aangepas vanuit: http://www.criticalthinking.org/pages/defining-critical-thinking/766)

©akademia (MSW)

Bladsy 46

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

REDENERING

ANALISERING

KRITIESE DENKVAARDIGHEDE

BESLUITNEMING

EVALUERING

PROBLEEMOPLOSSIN

Figuur 2.1: Kritiese denkvaardighede (Aangepas vanaf bron: http://dimurroa.files.wordpress.com/2008/09/critical_thinking_skills.jpg) 2.5.1

Eienskappe van kritiese denke

Kritiese denke sluit ŉ komplekse kombinasie van die volgende eienskappe in:

Rasionele denke

Die term “rasionaliteit” word verskillend deur verskillende dissiplines gedefinieer, maar dit word oor die algemeen aanvaar dat rasionele denke verwys na die vermoë tot logiese denke en gesonde oordeel. Mense is rasionele kritiese denkers, wanneer hulle:

•

staatmaak op die rede eerder as emosie,

•

getuienis en feite vereis en nie enige bewyse ignoreer nie,

•

die bewyse volg waarheen dit lei, en

•

die beste verduideliking soek en analiseer om oënskynlike verwarring te vermy.

Self-bewussyn (self-awareness)

Dui daarop dat ŉ persoon bewus is van wie hy/of sy is. Hy/sy verstaan sy/haar eie sterkpunte en beperkings en is in staat om geleenthede wat beskikbaar is te erken en te benut. Self-bewussyn by kritiese denke dui daarop dat ŉ persoon in staat is om: •

die invloed van motiewe en vooroordeel op te weeg, en om

©akademia (MSW)

Bladsy 47

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

eie aannames, vooroordele of standpunte te erken.

Eerlikheid

Eerlikheid in kritiese denke dui daarop dat ŉ persoon in staat is om emosionele impulse, selfsugtige motiewe, afstootlike doelwitte of ander vorme van self-misleiding te erken.

Openheid

Hierdie verwys na die vermoë om nie ŉ metode of perspektief te volg ten koste van ander (moontlik ewe geldige) alternatiewe nie. Openheid in kritiese denke verwys daarna dat ŉ persoon in staat is om: •

alle redelike gevolgtrekkings te evalueer.

•

ŉ verskeidenheid van moontlike standpunte of perspektiewe te oorweeg.

•

ontvanklik te wees vir alternatiewe interpretasies.

•

ŉ nuwe verduideliking, model of paradigma te aanvaar omdat dit die bewyse en gevolgtrekkings beter verduidelik en meer inligting en detail bevat.

•

nuwe metodes of standpunte te aanvaar na die herevaluering van die bewyse.

•

nie minder gewilde standpunte onmiddellik te verwerp nie.

Dissipline

Dissipline dui daarop dat ŉ persoon in staat is om reëls of ŉ kode van gedrag te gehoorsaam en om die beste opsie te kies ten spyte van eie behoeftes. Dissipline in kritiese denke is wanneer ŉ persoon in staat is om:

•

akkuraat, nougeset en deeglik op te tree.

•

manipulasie te weerstaan.

•

vinnige, ondeurdagte besluite te vermy.

Oordeel

Hierdie oordeel dui op die toepassing van gesonde oordeel tydens die maak van ŉ besluit. Gesonde oordeel by kritiese denke dui daarop dat ŉ persoon: •

die relevansie en/of meriete van alternatiewe aannames en perspektiewe erken

•

die omvang en gewig van bewyse erken

(Aangepas vanuit: http://www.criticalreading.com/critical_thinking.htm) 2.5.2

Tipes kritiese denkvaardighede

Die volgende is kritiese denkvaardighede:

©akademia (MSW)

Bladsy 48

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Waarneming

Waarneming is die proses om iets of iemand te bestudeer om inligting te verkry. Dit is die vermoë om op belangrike detail te let om sodoende inligting in te samel oor byvoorbeeld ŉ proses. Daar is twee tipes waarneming, naamlik direkte en deelnemende waarneming. Tydens direkte waarneming word daar gepoog om nie in die proses betrokke te raak nie. Tydens deelnemende waarneming kan daar gekommunikeer word met persone in die proses. Elke metode poog om voldoende inligting en bewyse op die mees objektiewe manier moontlik te bekom.

Analise/ontleding

Analise is ŉ manier om te evalueer wat waargeneem is. Dit beteken dus die vermoë om iets te ondersoek en in detail te bestudeer, byvoorbeeld vir die doeleindes van ŉ verduideliking. Die ontleding van inligting behels onder andere die hersiening en organisering daarvan. Vergelykings en kontrastering van bevindings word uitgevoer ten einde te besluit hoe die resultate aangewend gaan word. Daarna kan komponente geïntegreer word en inligting op ŉ nuwe manier saamgevoeg en georden word.

Afleidings

Afleidings is die wyse waarop mense ingeligte gevolgtrekkings maak. Dit verskil van aannames omdat dit gevolgtrekkings is wat gebaseer is op bevindings en bewyse, in plaas van bloot verwagtings sonder bewyse. Dit beteken nie dat afleidings noodwendig objektief of op feite gebaseer is nie, maar kritiese denkers is in staat om afleidings te maak en hul afleidings te motiveer.

Voorspelling

Kritiese denkers is uiteindelik in staat om toe te pas wat hulle weet. Hierdie tipe kritiese denke lei meestal tot voorspellings, m.a.w. die toepassing van afleidings ten einde te voorspel wat gaan gebeur. Voorspellings word deur ondernemings gebruik om projeksies te maak, so sal die statistikus kwantitatiewe inligting gebruik om projeksies en vooruitskattings vir ŉ onderneming te genereer wat dan besluitneming sal beïnvloed. (Aangepas vanuit: http://www.ehow.com/info_7997297_types-critical-thinking-skills.html # ixzz28zRSlK33)

©akademia (MSW)

Bladsy 49

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 2.5.3

Stappe tydens kritiese denke

(http://netdna.copyblogger.com/images/critical-thinking.jpg)

Stap 1: Kennis

Kritiese denke vereis eerstens ŉ basiese kennis wat die persoon in staat stel om te verstaan wat daar gesê word, soos die onderwerp, die kwessie en die belangrikste punte. Voldoende inligting moet dus ingewin word oor die bepaalde onderwerp. Indien die verkoopsiklus byvoorbeeld ondersoek word om die implikasie daarvan op die winsgewendheid van die onderneming te ondersoek, moet voldoende kennis en inligting ingewin word oor die verkoopsproses. Kennis sluit in: Wie bepaal verkoopsprys, hoe word verkoopsprys bepaal, hoe ontstaan ŉ verkoopstransaksie, wat is die eerste en laaste stap tydens die verkoop van die voorraad, wanneer word die faktuur uitgereik en wie reik die faktuur uit? Kennis vereis ook van die persoon om self kundig en vaardig te wees om die siklus te kan ontleed.

Stap 2: Begrip

Begrip beteken die verstaan en interpretering van die inligting wat gelees, gehoor en waargeneem word. Dus die nuwe kennis word die persoon se eie. Hoe meer betrokke hy/sy by die inligting is, hoe beter sal hy/sy dit verstaan. Die primêre toets is of die persoon die inligting en bewyse kan interpreteer. Om die invloed van die verkoopsiklus op die winsgewendheid van die onderneming te bepaal, sluit onder andere in: Om die siklus te verstaan, om te verstaan hoe die verkoopsprys bepaal word en ŉ verkoopstransaksie ontstaan, wanneer die faktuur uitgereik word en hoekom die bepaalde persoon die faktuur uitreik.

Stap 3: Toepassing

Toepassing vereis dat dit wat gelees, gehoor en waargeneem is, verstaan word en dat die kennis praktiese toepassing kry in ŉ werklike situasie, byvoorbeeld dat die implikasie van die verkoopsproses op die winsgewendheid van die onderneming bepaal kan word.

©akademia (MSW)

Bladsy 50

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Stap 4: Analise

Analise behels die opbreek van die inligting wat bekom is in verskillende dele ten einde dit makliker te maak om te verstaan en tot sinvolle gevolgtrekkings te kom. Analise behels beide vorm en inhoud. Tydens die ondersoek na die invloed van die verkoopsiklus op die winsgewendheid van die onderneming, sal die verkoopsprys geanaliseer word deur dit te vergelyk met die pryse in die mark om so te bepaal of die maksimum wins gemaak word.

Stap 5: Sintese

Sintese behels die vermoë om die dele wat geanaliseer is by ander inligting te voeg om iets nuuts te skep om verder te ontleed. Vergelyk byvoorbeeld die kosprys met die verkoopsprys om te bepaal of die produk teen maksimum prys verkoop word en wat die bruto winspersentasie is.

Stap 6: Evaluering

Evaluering geskied wanneer alle inligting verstaan en ontleed is. Hierdie inligting word nou beoordeel ten einde te besluit oor ŉ aksie wat geneem moet word. Evaluering moet nooit te vroeg in die kritiese denkproses geplaas word nie, anders kan oorhaastige besluite geneem word, byvoorbeeld of daar veranderings aan die verkoopsiklus gebring moet word, en of pryse aangepas moet word. (Aangepas vanuit: http://www.mhhe.com/socscience/philosophy/reichenbach/m1_chap02studyguide.html) 2.5.4

Verskillende metodes van finansiële analise

Finansiële ontleding behels die vergelyking van inligting van een entiteit oor verskillende tydperke, of die vergelyking van inligting van verskillende entiteite in dieselfde tydperk. Die vier belangrikste finansiële state wat gedurende die proses ontleed word, is die staat van finansiële posisie (balansstaat), staat van omvattende inkomste (inkomstestaat), staat van verandering in ekwiteit en die staat van kontantvloei.

(Bron https://www.google.co.za/search?q=financial+analysis)

©akademia (MSW)

Bladsy 51

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Die volgende is drie belangrike metodes van finansiële analise:

Horisontale analise

Met die hulp van horisontale finansiële ontleding kan inligting van ŉ sake-entiteit oor verskillende maande, of bepaalde tydperke binne ŉ finansiële jaar vergelyk word. So byvoorbeeld kan inkomste wat gegenereer word oor verskillende maande van ŉ jaar, vergelyk word om die algehele prestasie van die onderneming, of ŉ spesifieke projek te analiseer. ŉ Ontleder kan een van die volgende metodes toepas om ŉ horisontale finansiële analise uit te voer: •

Rand analise ŉ Rand analise is die metode van horisontale finansiële ontleding wat die bedrae in absolute Rande van verskeie items oor verskillende tydperke vergelyk. Hierdie tipe analise help byvoorbeeld om besteding van ŉ onderneming te analiseer. Dit help ook om die invloed van eksterne faktore, soos die styging in die onderneming se uitgawes te ontleed.

•

Persentasie analise Persentasie analise word gegrond op die verandering in die verskillende items oor verskillende tydperke, bereken in persentasie. Met die hulp van hierdie tipe analise kan die prestasie van ŉ kleinsakeonderneming vergelyk word met dié van ŉ groot onderneming in dieselfde bedryf. Die formule wat gebruik word om die persentasie verandering oor ŉ bepaalde tydperk te bereken, is soos volg:

(huidige bedrag – vorige bedrag) / (vorige bedrag) = % verandering

Byvoorbeeld: Verkope

2013

2014

R 1,200,000

R 1,500,000

Persentasie verandering = (1,500,000 – 1,200,000)/1,200,000 = 25% verhoging in verkope van 2013 na 2014.

Vertikale analise

Vertikale analise behels die proses van die vergelyking van verskillende syfers van afsonderlike komponente, aan een spesifieke barometer van ŉ onderneming, vir ŉ spesifieke

©akademia (MSW)

Bladsy 52

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur tydperk. Hierdie tipe analise is van groot belang in die besluitnemingsproses. ŉ Rekenmeester kan ook die vertikale analise uitbrei deur die syfers van ŉ spesifieke tydperk te vergelyk met dié van ŉ ander tydperk. Ontleding van die balansstaat is ŉ goeie voorbeeld van die uitvoer van ŉ vertikale finansiële analise. Elke item van die balansstaat kan vergelyk word met die onderneming se totale bates. Byvoorbeeld watter deel maak die vaste bates uit van die totale bates. Vertikale analise is nuttig vir die beantwoording van vrae met betrekking tot die onderneming se laste en ekwiteit.

Verhoudingsanalise

Dit is die metode waar die verhouding tussen twee of meer veranderlikes met betrekking tot die onderneming vergelyk word. Die volgende verhoudings word gebruik om finansiële state te analiseer: •

Likiditeitsanalise verhouding, byvoorbeeld die netto bedryfskapitaalverhouding wat die verhouding tussen netto bedryfskapitaal en die totale bates is.

Bedryfsbates / bedryfslaste = aantal keer wat korttermynbates (dus bedryfsbates) die korttermynlaste (dus bedryfslaste) oorskry

•

Winsgewendheidsanalise verhouding, byvoorbeeld die opbrengs op bates verhouding word bereken tussen die netto inkomste en gemiddelde totale bates. Wins na belasting + rente uitgawe (1 – belastingkoers) x 100 Gemiddelde totale bates

Winsmarge verhouding word bereken tussen die netto inkomste en verkope. Wins na belasting Verkope

x 100 1

Verdienste per aandeel word bereken tussen die netto inkomste en die aantal uitstaande aandele. Wins na belasting – voorkeurdividende Aantal gewone aandele uitgereik

©akademia (MSW)

x 100 1

Bladsy 53

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Aktiwiteitsanalise verhouding, byvoorbeeld die bate-omset verhouding word bereken tussen verkope en gemiddelde totale bates. Verkope

x 100

Gemiddelde totale bates

Voorraadomsetsnelheid verhouding word bereken tussen die koste van goedere verkoop en die gemiddelde voorraad. Koste van verkope Gemiddelde voorraad

•

Kapitaalstruktuuranalise verhouding, die belangrikste verhouding is skuld-totekwiteit-verhouding wat tussen totale laste en totale aandeelhouersaandele bereken word. Totale skuld Totale ekwiteit

2.6

Hoe om die finansiële analise uit te voer

(http://sciencecareers.sciencemag.org/get-file.xqy?uri=/aaas/files/uploadedfiles/images/182fc9be-235d-4af8-9947-7d098a42df54/CareerCartoon_400.jpg)

Stap 1: Verkry finansiële state

Die onderneming se finansiële state vir ŉ paar jaar word verkry: state van finansiële posisie (balansstate), state van omvattende inkomste (inkomstestate), state van verandering in ekwiteit en kontantvloeistate. ©akademia (MSW)

Bladsy 54

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Stap 2: Nagaan van state

Gaan die state na om groot bewegings in spesifieke items van een jaar na die volgende te identifiseer, byvoorbeeld het inkomste van ŉ bepaalde jaar na die volgende wesenlik gestyg? Het totale of vaste bates gegroei of gedaal? As iets verdag lyk, doen navorsing om die rede daarvoor te bepaal, byvoorbeeld hoe die onderneming groot kapitale uitgawes kon aangaan om nuwe masjinerie aan te koop.

Stap 3: Aantekeninge tot state

Gaan die aantekeninge tot die finansiële state na vir bykomende inligting wat wesenlik kan wees tot die analise.

Stap 4: Ondersoek staat van finansiële posisie

Ondersoek die staat van finansiële posisie om groot veranderinge in die algemene komponente van die onderneming se bates, laste of ekwiteit te identifiseer, byvoorbeeld het vaste bates vinnig gegroei in een of twee jaar as gevolg van verkrygings of nuwe fasiliteite? Het die verhouding van skuld vinnig gegroei? As iets verdag lyk, doen navorsing om te bepaal waarom.

Stap 5: Ondersoek staat van omvattende inkomste

Ondersoek die inkomstestaat om afwykings en tendense te bepaal. Bereken die groei van die volgende oor die afgelope paar jaar: •

Inkomste (verkope)

•

Netto inkomste (wins, inkomste)

Het die inkomste en wins gegroei met verloop van tyd? Het dit op ŉ konsekwente wyse of onreëlmatig op en af beweeg? Ontleders heg groot waarde aan voorspelbaarheid en verkies meer konsekwente bewegings as groot veranderinge. Bereken al die belangrikste koste-komponente op die inkomstestaat as ŉ persentasie van verkope vir elke jaar en kyk vir gunstige of ongunstige tendense. Bepaal byvoorbeeld of die bestedingstendense die onderneming se strategieë ondersteun. Identifiseer verder nie-herhalende of nie-bedryfsitems. Hierdie is die "ongewone" uitgawes wat nie direk verband hou met voortgesette bedrywighede nie. As iets verdag lyk, doen navorsing om uit te vind waarom.

Stap 6: Ondersoek staat van verandering in ekwiteit

Ondersoek die staat van verandering in ekwiteit om te bepaal of die onderneming nuwe aandele uitgereik of teruggekoop het. Het die teruggehoue verdienste gegroei of gekrimp? As iets verdag lyk, doen navorsing om uit te vind waarom.

©akademia (MSW)

Bladsy 55

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Stap 7: Ondersoek die kontantvloeistaat

Ondersoek die kontantvloeistaat. Die kontantvloeistaat poog om inligting te rekonstrueer om dit duidelik te maak hoe kontant verkry en gebruik word deur die onderneming. As iets verdag lyk, doen navorsing om te bepaal waarom.

Stap 8: Bereken verhoudings

Bereken finansiële verhoudings in elk van die volgende kategorieë vir elke jaar: •

Likiditeitsverhoudings

•

Hefboomverhoudings (of skuldverhoudings)

•

Rentabiliteitsverhoudings/winsgewendheidsverhouding

•

Doeltreffendheidsverhoudings

•

Waarde verhoudings

Grafieke kan geskep word om die verhoudings oor verloop van tyd te ondersoek vir tendense. Soek onderliggende redes, indien abnormale tendense voorkom.

Stap 9: Verkry inligting oor mededingers

Verkry inligting oor die onderneming se belangrikste mededingers, asook inligting oor die bedryf waarin die onderneming spesialiseer. Vergelyk die verhoudings vir die deelnemers en die bedryf met dié van die onderneming.

Stap 10: Hersien markdata

Hersien die markdata in verband met die onderneming se aandeelprys en die prysverdiensteverhouding. Voorspel of die aandelemark gunstig sal reageer op die onderneming se resultate en strategieë in die toekoms. Hier kan ook gebruik gemaak word van die sienings van aandelemarkanaliste.

Stap 11: Bestudeer dividenduitbetalings

Bestudeer die dividenduitbetaling en karteer dit vir ŉ aantal jare. Daar kan verder bepaal word of die onderneming se dividendbeleid die ondernemingstrategieë ondersteun.

Stap 12: Hersien alle data

Hersien al die data wat gegenereer is. (Aangepas vanuit: http://faculty.philau.edu/lermackh/financial_analysis.htm)

©akademia (MSW)

Bladsy 56

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 2.7

Voorbeeld: Evaluering van en kommentaar oor die prestasie en finansiële stand van ŉ kleinsakeonderneming

Fundamentele Analise Likiditeit Winsgewendheid

Solvensie Maatskappyboom

(Vertaal vanaf bron: http://cupcaketoons.com/financialtoons/wpcontent/uploads/2009/12/fundamental-analysis-cartoon.jpg) Ten einde die prestasie en finansiële situasie van die kleinsakeonderneming te evalueer en daaroor kommentaar te lewer, word die volgende finansiële inligting gebruik:

Voorbeeld 2.1 JOHAN DREYER VERSKAFFERS 31 DESEMBER 2012 STAAT VAN FINANSIЁLE POSISIE Kontant

R 1,896

Notas betaalbaar

Notas ontvangbaar

R 4,876

Notas ontvangbaar,

R 14,000 R 4,842

verdiskonteer Rekeninge ontvangbaar Voorraad

Totale huidige bates

©akademia (MSW)

R 97,456 R 156,822

R 261,050

Rekeninge betaalbaar Aanwasrekeninge

Totale huidige laste

R 152,240 R 5,440

R 176,522

Bladsy 57

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Grond en geboue

R 46,258

Toerusting

R 11,458

Vooruitbetaalde uitgawes

R 1,278

Totale bates

R 320,044

Verbande

R 10,000

Totale laste

R 186,522

Eienaarsbelang

R 133,522

Totale laste en

R 320,044

eienaarsbelang JOHAN DREYER VERSKAFFERS 31 DESEMBER 2012 STAAT VAN OMVATTENDE INKOMSTE Netto verkope

R 727,116

Koste van goedere

R 582,420

verkoop Bruto wins

R 144,696

Uitgawes: Trekkings

R 14,544

Lone

R 74,166

Afleweringsuitgawes

R 10,099

Slegte skuldvoorsiening

R 4,373

Kommunikasie uitgawes

R 2,181

Depresiasie voorsiening

R 4,382

Versekering

R 6,543

Advertensie

R 2,180

Ander kostes

R 8,358

Totale bedryfsuitgawes

©akademia (MSW)

R126,826

Bladsy 58

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Bedryfsinkomste

R 17,870

Rente

R 4,000

Belasting

R 10,907

Netto inkomste voor ander inkomste

R 2,963

Ander inkomste

R 2,179

Totale netto inkomste

R 5,142

Die volgende ontledings kan uitgevoer word: 2.7.1

Likiditeitsverhoudings

Bedryfsverhouding •

Die formule Bedryfsverhouding = Totale bedryfsbates / totale bedryfslaste

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat Bedryfsverhouding = R 261,050 / R 176,522 Bedryfsverhouding = 1,48

•

Interpretasie Die onderneming het R 1.48 se bedryfsbates vir elke R 1.00 bedryfslaste. Dus bedryfbates kan 1.48 keer bedryfslaste vereffen.

Vuurproefverhouding •

Die formule Vuurproefverhouding = Totale bedryfsbates / totale bedryfslaste Bedryfsbates = Totale bedryfsbates (minus) voorraad

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat Vuurproefverhouding

= R 261,050 – R 156,822 / R 176,522 = R 104,228 / R 176,522 = 0,59

©akademia (MSW)

Bladsy 59

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Interpretasie Die onderneming het R 0.59 se bedryfsbates vir elke R 1.00 bedryfslaste. Dus sonder voorraad kan bedryfsbates slegs R 0.59 van elke R 1 bedryfslas vereffen.

Skuld-tot-ekwiteit-verhouding •

Die formule Skuld-tot-ekwiteit-verhouding = totale laste / eienaarsbelang of netto waarde ŉ Voorbeeld uit die balansstaat Skuld-tot-ekwiteit-verhouding

= R 186, 522 / R 133, 522 = 1,40

•

Interpretasie Die onderneming het R 1.40 skuld en slegs R 1.00 in ekwiteit om aan hierdie verpligting te voldoen.

2.7.2

Doeltreffendheidsmaatstawwe

Debiteure omsetsnelheid (Dae verkope uitstaande) •

Die formule Debiteure omsetsnelheid = (Totale rekeninge ontvangbaar / totale kredietverkope) x aantal dae in die tydperk wat ontleed word

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat en inkomstestaat Totale rekeninge ontvangbaar (balansstaat)

= R 97,456

Totale kredietverkope (inkomstestaat)

= R 727,116

Aantal dae in die tydperk (1 jaar)

= 360 dae (sommige neem hierdie as 365 dae)

Dae verkope uitstaande

= [R 97,456 / R 727,116] x 360 = 48,25 dae

•

Interpretasie Die onderneming neem ongeveer 48 dae om sy rekeninge ontvangbaar in kontant te omskep. Die voorwaarde is net 30 dae wat beteken dat die gemiddelde kliënt 18 dae langer neem om te betaal.

©akademia (MSW)

Bladsy 60

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Voorraadomsetsnelheidverhouding •

Die formule Voorraadomsetsnelheidverhouding = Netto verkope / voorraad Dit kan ook bereken word as: Voorraadomsetsnelheidverhouding = Koste van goedere verkoop / voorraad

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat en inkomstestaat Netto verkope

= R727, 116 (inkomstestaat)

Totale voorraad

= R156, 822 (balansstaat)

Voorraadomsetsnelheid verhouding = R727, 116 / R156, 822 Voorraadomsetsnelheid •

= 4,6 keer

Interpretasie Die onderneming se omkeertyd om voorraad in verkope om te skakel in ŉ fiskale jaar is 4,6 maal.

Krediteure omsetsnelheid (rekeninge betaalbaar as ŉ persentasie van verkope) •

Die formule Rekeninge betaalbaarverhouding = [Krediteure / netto verkope] x 100

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat en inkomstestaat Krediteure

= R 152,240 (Balansstaat)

Netto verkope

= R 727,116 (Inkomstestaat)

Krediteure verkopeverhouding

= [R 152,240 / R 727,116] x 100

Krediteure verkopeverhouding

= 20,9%

Interpretasie Een en twintig persent (21%) van die onderneming se verkope word befonds deur sy verskaffers.

2.7.3

Winsgewendheidsverhouding (rentabiliteitsverhoudings)

Opbrengs op verkope of winsmarge (%) •

Die formule Opbrengs op verkope of winsgrens = (netto wins / netto verkope) x 100

©akademia (MSW)

Bladsy 61

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat en inkomstestaat Totale netto wins na rente en belasting (inkomstestaat) = R 5,142

•

Netto verkope (inkomstestaat)

= R 727,116

Opbrengs op verkope of winsgrens

= [R 5,142 / R 727,116] x 100

Opbrengs op verkope of winsgrens

= 0,71%

Interpretasie Die onderneming verdien R0,0071 op elke R1 se verkope.

Opbrengs op bates •

Die formule Opbrengs op bates = (netto wins / totale bates) x 100

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat en inkomstestaat Totale netto wins na rente en belasting (inkomstestaat) = R5, 142 Totale bates (balansstaat)

= R320, 044

Opbrengs op bates

= [R5, 142 / R320, 044] x 100 = 1,60%

•

Interpretasie Die onderneming genereer 1,60% opbrengs op die bates.

Opbrengs op ekwiteit •

Die formule Opbrengs op aandele of netto waarde = (netto wins / netto waarde of eienaarsbelang) x 100 Netto waarde of eienaarsbelang = totale bates (minus) totale aanspreeklikheid

•

ŉ Voorbeeld uit die balansstaat en inkomstestaat Totale netto wins na rente en belasting (inkomstestaat) = R 5,142 Netto waarde (balansstaat)

= R 133,522

Opbrengs op netto waarde

= [R 5,142 / R 133,522] x 100

Opbrengs op ekwiteit of opbrengs op netto waarde

= 3,85%

©akademia (MSW)

Bladsy 62

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Interpretasie Die onderneming genereer ŉ 3,85% opbrengs op die kapitaal wat belê is deur die eienaars van die maatskappy.

(Aangepas vanuit: http://www.creditguru.com/ratios/ratiopg1.htm) 2.8

Die gebruik van inligtingstegnologie om finansiële data aan te teken en te analiseer

(http://images03.olx.co.za/ui/8/94/49/1283171679_116638549_1-computors-and-hardwareParow-1283171679.jpg) Tradisioneel is rekeninge deur middel van handgeskrewe rekords bygehou. Rekenaars is aanvanklik net gebruik om ŉ paar van die funksies van die rekeningkundige stelsel uit te voer. Soos rekenaars goedkoper en meer toeganklik en kragtig geword het, het meer ondernemings hul rekeningkundige rekords begin rekenariseer. Vandag word rekenaars algemeen gebruik in rekeningkundige prosesse en stelsels. 2.8.1

Die gebruike van rekenaars in rekeningkundige stelsels

Sigblaaie

ŉ Rekenaar-gegenereerde sigblad word algemeen deur ondernemings gebruik by die aanbieding van hul rekeninge. ŉ Eenvoudige sigblad is ŉ rooster wat beide syfers en teks kan bevat. Elke sel van die sigblad kan gebruik word om data in te voeg. Een van die aantreklikhede van die gebruik van ŉ sigblad is dat die berekeninge deur die rekenaar gedoen kan word deur bloot die toepassing van bepaalde formules. Rou data, soos verkope en koste van goedere verkoop, word per hand ingevoer, die bruto wins word dan outomaties bereken deur die invoeging van formules in die betrokke sel. Vir baie kleinsakeondernemings is die gebruik van ŉ sigblad die belangrikste manier waarop rekenaars met die werk van die rekenmeester geïntegreer kan word.

©akademia (MSW)

Bladsy 63

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Rekeningkundige programmatuur

Daar is rekeningkundige programmatuur wat gekoop kan word. ŉ Transaksie word ingevoer en die dubbelinskrywingsrekords word dan geproduseer, gebaseer op hierdie een inskrywing. Hoewel die presiese funksies van elke pakket kan verskil, is die meeste in staat om fakture vir aankope en verkope te produseer. BTW kan bereken en BTW-opgawes kan geproduseer word, afslag kan bereken word en verskeie ander funksies kan outomaties uitgevoer word en so kan die rekeningkundige beampte se taak vergemaklik word. Hierdie pakkette sal ook die finale rekeninge vir die onderneming produseer wanneer dit nodig is. Vir groter ondernemings kan hierdie programmatuur aangepas word om te voldoen aan die onderneming se eie spesifieke vereistes. Hierdie pakkette word gewoonlik vervaardig deur ondernemings wat ervaring het in die vervaardiging van rekeningkundige pakkette. Ouditeure maak ook gebruik van rekenaarprogrammatuur om hul werk te vereenvoudig. 2.8.2

Die voordele om rekenaars te gebruik in die rekeningkundige stelsel

Die belangrikste voordele van die gebruik van rekenaars is soos volg:

Verhoogde akkuraatheid

Indien data korrek in die rekenaar ingevoer word, maak die rekenaar nie foute nie. Foute wat wel voorkom, kan gewoonlik toegeskryf word aan foute gemaak deur die persoon wat die data ingevoer het.

Tydsbesparing

Een van die hoofredes hoekom ondernemings van rekenaars gebruik maak, is om die hele proses van die byhou van rekeningkundige rekords te bespoedig. Dit is veral die geval wanneer die onderneming die finale finansiële state aan die einde van ŉ tydperk moet produseer. Bepaalde rekenaarprogrammatuur is in staat om ŉ proefbalans, die staat van wins en verlies, sowel as die staat van finansiële posisie saam te stel.

Ontledings

Sodra die data ingevoer is, is dit moontlik om die bestaande data te manipuleer om die onderneming se prestasie weer te gee. Selfs ŉ eenvoudige sigblad kan gemanipuleer word om verskillende scenario's te weerspieël. Byvoorbeeld, die bestuur van ŉ onderneming wil moontlik die gevolge van ŉ toename in die verkope op die algehele wins voorspel. ŉ Reeks van vooruitgeskatte rekeninge kan gegenereer word om te sien hoe goed die onderneming kan verwag om in die toekoms te presteer. Dit staan bekend as die sensitiwiteitsanalise. Die data kan gemanipuleer word om rekeningkundige verhoudings outomaties te genereer wat bestuurders in staat stel om die prestasie te evalueer.

©akademia (MSW)

Bladsy 64

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Werkstevredenheid

Die tyd wat gespaar word deur rekenaars te gebruik, maak dit vir die rekenmeester moontlik om ook op meer omvattende take te konsentreer. Dit kan bydra tot verhoogde werkstevredenheid. Studies dui daarop dat, indien werkers meer tevrede of meer gemotiveerd in die werksplek is, hulle meer produktief is. 2.8.3

Nadele van die gebruik van rekenaars in rekeningkundige stelsels

Die gebruik van rekenaars bied nie altyd die perfekte oplossing nie. Daar is ook bepaalde nadele wat verband hou met die gebruik van rekenaars in ŉ rekeningkundige stelsel.

Koste

Hoewel die prys van rekenaars oor die afgelope dekade drasties verminder het, kan die koste van rekenaars en enige verwante programmatuur steeds ŉ groot uitgawe vir die kleinsakeonderneming wees. Die aankoop van rekenaars en programmatuur sal nie noodwendig die wins beïnvloed nie, omdat dit ŉ belastingaftrekbare uitgawe is, maar die onderneming se kontantvloei-situasie kan wel beïnvloed word. Die koste van die opleiding van personeel moet ook in ag geneem word wanneer daar besluit word oor die tipe rekeningkundige pakket wat aangekoop moet word.

Betroubaarheid

Rekenaars is oor die algemeen baie betroubaar maar probleme kom tog voor. As die rekenaarapparatuur en programmatuur foutief raak, kan dit lei tot vertragings om werk te voltooi en in gevalle waar daar nie gereeld rugsteun gedoen word nie, kan belangrike inligting verlore gaan.

Opleidingstyd

Dit kan tyd neem om rekenaargebruikers op te lei in die gebruik van ŉ rekeningkundige program. Oor die algemeen poog ontwikkelaars van programmatuur al hoe meer om die programmatuur gebruikersvriendelik te maak sodat die minimum opleiding nodig is. (https://sites.google.com/a/tges.org/accountancy/computers-in-accounting) 2.9

Finansiële bestuur in beleggings- en finansieringsaktiwiteite

2.9.1

Sleutelelemente van finansiële bestuur

Daar is drie belangrike elemente in finansiële bestuur: •

Finansiële beplanning

•

Finansiële beheer

©akademia (MSW)

Bladsy 65

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Finansiële besluitneming

Beplanning

Finansiële bestuur Besluitneming

Beheer

Figuur 2.2: Sleutelelemente van finansiële bestuur (Outeur, 2013)

Finansiële beplanning

Hierdie is ŉ reeks stappe wat gebruik word deur ŉ onderneming om ŉ finansiële doelwit te bereik, of die daarstel van ŉ gunstige finansiële omgewing, byvoorbeeld die uitskakeling van skuld. Dit behels gewoonlik die opstel van ŉ begroting wat die onderneming se aktiwiteite en besteding sal rig en soms sluit dit ŉ reeks stappe of spesifieke doelwitte in om besteding en besparing van toekomstige inkomste te beplan. Daar word soms na ŉ finansiële plan verwys as ŉ beleggingsplan wat fokus op spesifieke areas, soos risikobestuur. Bestuur moet verseker dat daar genoeg fondse op die regte tyd beskikbaar is om te voldoen aan die behoeftes van die onderneming. Befondsing in die korttermyn kan nodig wees om te belê in toerusting en voorraad, om werknemers te betaal en verkope op krediet te befonds. In die medium- en langtermyn kan befondsing vereis word vir groter toevoegings tot die produktiewe kapasiteit van die onderneming of vir die doel van verkrygings (procurement).

Finansiële beheer

Finansiële beheer is van kritieke belang om te verseker dat die onderneming se doelwitte bereik word. Finansiële beheer poog om vrae soos die volgende aan te spreek: •

Word bates doeltreffend gebruik?

•

Is die onderneming se bates veilig?

•

Tree die bestuur op in die beste belang van aandeelhouers en in ooreenstemming met die onderneming se reëls?

©akademia (MSW)

Bladsy 66

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Finansiële besluitneming

Die belangrikste aspekte van finansiële besluitneming hou verband met beleggings, finansiering en dividende. Beleggings moet op een of ander manier gefinansier word en daar is gewoonlik verskeie alternatiewe hiervoor. So is dit moontlik om finansiering te bekom deur die verkoop van aandele, om van banke te leen of krediet van verskaffers te verkry. ŉ Kern finansieringsbesluit is of die winste verdien deur die onderneming gehou moet word, eerder as om dit as dividende aan aandeelhouers uit te keer. Indien dividende te hoog is, kan die onderneming ŉ befondsingstekort hê. (Aangepas vanuit: http://www.tutor2u.net/business/accounts/finance_management_intro.htm) 2.9.2

Beleggings

Elke kleinsake-eienaar neem daagliks beleggingsbesluite. Ondernemingsbesluite kan so eenvoudig wees soos om te besluit watter personeel saamgeneem moet word wanneer ŉ kliënt uitgeneem word vir middagete, of so kompleks soos die ontwikkeling van ŉ bemarkingstrategie of die maak van ŉ ondernemingsbelegging. Baie kleinsake-eienaars stel ŉ goeie finansiële adviseur of ŉ sakekonsultant aan om hulle te help in die maak van beleggingsbesluite. ŉ Goeie beleggingskonsultant het die volgende eienskappe: •

ŉ Erkende rekord as ŉ kleinsakekonsultant.

•

Genoeg ervaring en relevante kennis van die mark.

•

ŉ Goeie netwerk van kontakte wat kan, en sal toegang verleen tot die mark om beleggingsmoontlikhede vir entrepreneurs te lewer.

•

Hy/sy sal weet hoe die onderneming en beleggers beskerming kan word in die geval van rampe.

Wenke om ŉ ondernemingsbelegging te evalueer

Vir ŉ kleinsake-eienaar is dit noodsaaklik dat die beloofde resultate van ondernemingsbeleggings geëvalueer word. Hier is ŉ paar wenke wat sal help om die ondernemingsbelegging te evalueer: •

Bepaal die ondernemingsbelegging se koste.

•

Identifiseer die wins wat gemaak is uit ŉ spesifieke belegging.

•

Bereken die opbrengs op belegging (Return on Investment – ROI)

(Aangepas vanuit: http://runapptivo.apptivo.com/how-small-business-owners-should-makeinvestment-decisions-10598.html)

©akademia (MSW)

Bladsy 67

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 2.9.3

Finansiering

Finansieringsbesluite is ŉ belangrike aspek wat heelwat uitdagings stel aan die nuwe en ook bestaande sakeondernemings. Ondernemings met klein finansieringsbehoeftes kan engelbeleggers (individue of ŉ groep wat waagkapitaal aan ŉ ondernemer verskaf – angel investors), skenkings of eie fondse gebruik. Vriende of familie kan ook genader word vir finansiering wat dan terugbetaal word volgens die ooreenkoms. Groot finansieringsbesluite vereis ŉ in-diepte analise om die optimale kapitaalstruktuur te bepaal. Die kuns is om die korrekte bedrag vir die finansiering te bepaal. Daar is ook ander faktore wat ŉ invloed op finansieringsbesluite het, soos regeringsregulasies, rentekoerse en die finansiële lewensvatbaarheid van die onderneming. Die belangrikste voordeel van korporatiewe skuld is die belastingvoordele vir die onderneming, omdat die skuld aftrekbaar is vir belastingdoeleindes. Die primêre nadeel is dat die onderneming nou geld aan ŉ ander entiteit skuld en aanspreeklik is daarvoor in terme van die skuldfinansieringsooreenkoms. (Aangepas vanuit: http://www.business.com/finance/corporate-financing-decisions/) 2.10 Kommunikasie van ontleding van rekeningkundige en finansiële inligting

(http://strategycompanion.com/wp-content/uploads/2012/02/Reporting-1b.jpg)

©akademia (MSW)

Bladsy 68

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 2.10.1 Die keuse van ŉ gepaste formaat By die keuse van die formaat om bevindings te kommunikeer, moet die volgende oorweeg word:

•

Wie is die gebruiker?

•

Hoe gou word die bevindinge benodig?

Wie is die gebruiker?

Ideaal gesproke moet die verslae aan die behoeftes van die gebruiker voldoen, maar ŉ algemene probleem is dat die inligting gewoonlik na verskillende gebruikers gaan. Hoë-vlak bestuurders wil gewoonlik net ŉ kort oorsig hê, terwyl persone wat die aanbevelings moet implementeer, volle besonderhede benodig. Dit mag dus nodig wees om verskillende weergawes van verslae daar te stel wat verskillende hoeveelheid detail aanbied. Die gebruiker bepaal ook hoe formeel die verslae moet wees. Aanbieding van bevindings aan ŉ kliënt, sal meer formeel wees as wanneer dit nodig is vir die interne bestuurspan.

Hoe gou word die bevindinge benodig?

Hou gou die gebruiker die resultate vereis, bepaal die detail en formele aard van die verslae. Tensy daar ŉ belangrike sperdatum is waaraan voldoen moet word wat dalk die kwaliteit van die verslae kan beïnvloed, is dit altyd die beste om kwaliteit-resultate beskikbaar te stel. Dit is onprakties en ondoeltreffend om baie geld aan die werk te bestee en dan die aanbieding van die bevindinge oorhaastig te doen. 2.10.2 Tipes uitsette Daar is verskillende tipes uitsette wat wissel van geen uitsette tot ŉ volledige verslag. Daar moet besluit word op watter wyse die bevindinge en aanbevelings die beste en in die kortste moontlike tyd gekommunikeer sal word, in ag genome die behoeftes van die gebruiker.

Geen uitsette

Dit is selde dat daar geen uitsette oor finansiële inligting benodig word nie. Dit kan egter gebeur dat die bevindinge net met die betrokke partye bespreek word sonder om ŉ geskrewe verslag aan te bied. Die probleem met hierdie werkswyse is dat daar dan geen geskrewe rekord van die bevindinge vir latere gebruik is nie.

Vinnige uitsette

Wanneer bevindings vinnig gedokumenteer word, maak die skrywer gewoonlik staat op sy geheue van die belangrikste kwessies waaroor gerapporteer word. ŉ Doeltreffende manier

©akademia (MSW)

Bladsy 69

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur om dit te dokumenteer is om dan net algemene gevolgtrekkings te maak. Hierdie metode neem dus nie noodwendig fyner besonderhede in ag nie.

Gedetailleerde uitsette (verslae)

ŉ Verslag maak dit moontlik om bevindinge en aanbevelings volledig en in soveel besonderhede as wat nodig is, aan te bied. Daar moet egter gewaak word dat verslae nie te lank en omslagtig word nie. Ten spyte van die feit dat min mense regtig verslae in besonderhede lees, is dit waardevol om probleme te verstaan en wanneer veranderinge geïmplementeer moet word. Volledige verslae is ook waardevol as ŉ volledige argief van die inligting. Sodra ŉ spesifieke saak afgehandel is, sal selfs diegene wat direk daarby betrokke was van die inligting vergeet. Verslae bevat gewoonlik genoeg besonderhede en konteks dat ŉ vreemde persoon dit later kan lees en verstaan.

Voorleggings

Daar is nie werklik ŉ maklike manier om finansiële verslae aan te bied nie. Om dit te oorbrug, word verslae gewoonlik verduidelik. Daar is dus gewoonlik twee uitsette, naamlik die verslag en die voorlegging (aanbieding). Voorleggings kan net ŉ opsomming verskaf, of die volle besonderhede bevat. As ŉ gedetailleerde verslag voorberei is, kan ŉ opsommingsvoorlegging geskep word en die gebruiker kan verwys word na die volledige verslag, indien hulle meer besonderhede wil hê. Die probleem is dat baie mense net die aanbieding bywoon en nie die verslag lees nie. Dit is dus meer van waarde en soms nodig om die aanbieding so volledig moontlik te maak. Dit is egter moeilik om groot hoeveelhede finansiële inligting in die formaat van ŉ aanbieding oor te dra. Wanneer die enigste uitset ŉ voorlegging is, is die volgende belangrik: •

Daar moet genoegsame inligting verskaf word sodat persone dit later sonder die verduidelikings kan verstaan en gebruik.

•

Bykomende verduidelikende teks maak nie noodwendig ŉ aanbieding verstaanbaar nie. ŉ Voorlegging moet verstaanbaar wees en die toehoorder se aandag behou.

•

Dit is nodig om te onderskei tussen die aanbied van genoeg en te veel feite. Een oplossing is om vir ŉ bylaag voorsiening te maak wat bykomende inligting bevat en die aanbieding aanvul.

©akademia (MSW)

Bladsy 70

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Bevindings en aanbevelings

Verslae en voorleggings moet van so ŉ aard wees dat die gehoor die bevindinge en aanbevelings kan verstaan. Dit is raadsaam om van ŉ bevindings- en aanbevelingsmatriks gebruik te maak. Hierdie matriks bied ŉ maklike verstaanbare formaat aan die gebruiker. Die volgende is ŉ voorbeeld van so ŉ matriks.

(http://tejas-iimb.org/articles/images/31-07.jpg) (Aangepas vanuit: http://www.uxmatters.com/mt/archives/2012/02/communicating-userresearch-findings.php) 2.11 Samevatting Finansiële rekeningkunde verteenwoordig gewoonlik alle finansiële transaksies van ŉ onderneming vir ŉ sekere tydperk. Sake-eienaars gebruik finansiële rekeningkundige inligting om eksterne finansiering vir sakebedrywighede te verseker. Voorbereiding van akkurate finansiële state wat die onderneming se ware finansiële posisie weerspieël is belangrik vir die bestuur van die onderneming wat hierdie inligting op ŉ etiese wyse moet gebruik. Etiese ondernemingsbesluite vereis akkurate en geldige finansiële rekeningkundige inligting. Sake-eienaars van groter sakeondernemings maak dikwels staat op die rekeningkundige bestuurders en werknemers om finansiële rekeningkundige inligting voor te berei. Sake-eienaars moet ook ander inligting oorweeg om saam met finansiële rekeningkundige verslae of verklarings te gebruik wanneer sakebesluite geneem moet word. Openbare

©akademia (MSW)

Bladsy 71

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ouditeursfirmas kan ŉ kleinsakeonderneming behulpsaam wees in die samestelling van finansiële rekeningkundige inligting. 2.12 Selfevaluering Aktiwiteit 2 Verkry die state van ŉ onderneming van u keuse. Die state moet gepubliseerde state wees wat in die media of in jaarverslae beskikbaar is. 1) Ontleed die state deur die stappe te volg wat u hierbo geleer het. 2) Bereken die volgende verhoudings gebaseer op die syfers soos dit in die state verskyn. a) Bedryfsverhouding b) Vuurproefverhouding c) Skuld-tot-ekwiteit-verhouding d) Rekeninge betaalbaar as ŉ persentasie van verkope e) Opbrengs op verkope of winsmarge (%) f)

Opbrengs op bates

g) Opbrengs op ekwiteit 3) Skryf ŉ volledige verslag oor u bevindinge.

©akademia (MSW)

Bladsy 72

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Studie-eenheid 3: Bestuursrekeningkunde

3.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 3 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •

Bestuursrekeningkundige

•

Toepassing van bestuursrekeningkunde in ŉ kleinsakeonderneming

•

Rekeningkundige siklus in ŉ kleinsakeonderneming

•

Effektiwiteit van bestuursinligting

•

Ontleding van ondernemingsdata

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

bestuursrekeningkundige en verwante onderwerpe te definieer.

•

bestuursrekeningkunde in ŉ kleinsakeonderneming toe te pas.

•

die rekeningkundige siklus in ŉ kleinsakeonderneming te verduidelik.

•

die effektiwiteit van bestuursinligting as ŉ basis vir beplanning, beheer en besluitneming binne die kleinsakeonderneming te evalueer.

•

ondernemingsdata te ontleed en voor te berei sodat bestuur dit kan gebruik in besluitneming.

©akademia (MSW)

Bladsy 73

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 3.2

Verrykende bronne •

http://bizfinance.about.com/od/accountingandcash/tp/Accounting_Cycle.htm

•

http://corporateaxisltd.com/ESW/Images/Fotolia_4001546_S.jpg

•

http://ctb.ku.edu/en/tablecontents/chapter37/section5.aspx

•

http://smallbusiness.chron.com/advantages-management-accounting-3983.html

•

http://smallbusiness.chron.com/management-accounting-techniques-3986.html

•

http://www.anticlue.net/archives/000188.htm

•

http://www.sabusinesshub.co.za/section/content.php?SectionId=6&SubsectionId=12 &ContentId=1385

•

http://www.unf.edu/~dtanner/dtch/ch1.pdf

•

http://www.voluntaryworks.org.uk/cvsmidandnorthbeds/documents/HowToManageInf ormation.pdf

3.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Algemene grootboek

Die algemene grootboek is die rekord van al die rekeninge vir die boekstawing van transaksies met betrekking tot ŉ maatskappy se bates, laste, eienaarsbelang, inkomste en uitgawes. Die algemene grootboek kom tot stand deur middel van die oordrag van joernaalinskrywings van ŉ onderneming se finansiële transaksies van sy rekeningkundige joernale.

Begrotings

Begroting is ŉ finansiële plan en ŉ lys van al die beplande uitgawes en inkomste sowel as bates en laste. Begrotings identifiseer die bronne en die gebruik van ekonomiese hulpbronne van ŉ onderneming.

Beheer

Die beheerfunksie word uitgevoer deur middel van die meet van prestasie, die vergelyking van die werklike prestasie met begrotings en die neem van aksie wanneer dit nodig is.

Bestuursrekeningkunde

Bestuursrekeningkunde is die proses van identifisering, meting, ontleding, vertolking en kommunikering van inligting in die nastrewing van ŉ onderneming se doelwitte.

©akademia (MSW)

Bladsy 74

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Bestuursrekeningkundige Bestuursrekeningkundige tegnieke wat die kliensake-eienaar tegnieke

kan toepas, sluit begrotings, kostetoedeling, finansiële vooruitskattings en gelykbreekanalises in.

Data-analise

Data-analise is ŉ versameling van metodes om inligting te beskryf, tendense te identifiseer, verduidelikings te ontwikkel en hipoteses te kan toets.

Finansiële rekeningkunde

Finansiële rekeningkunde is die voorbereiding van finansiële state vir besluitnemers, soos aandeelhouers, verskaffers, banke, werknemers, regeringsagentskappe, eienaars en ander belanghebbendes wat ekstern tot die onderneming staan.

Rekeningkundige

ŉ Rekeningkundige joernaal is ŉ gedetailleerde rekord van

joernaal

die finansiële transaksies van die onderneming.

Sluitingsoordrag

Sluitingsoordrag joernaalinskrywings vind aan die einde van

joernaalinskrywings

ŉ rekeningkundige siklus plaas om die balans van tydelike rekeninge aan te suiwer om die volgende rekeningkundige tydperk op nul te begin.

Vooruitbetaalde uitgawes

3.4

Inleiding

ŉ Verskeidenheid van ondernemings beïnvloed mense se daaglikse lewens. Vervaardigers, kleinhandelaars, diensondernemings, nie-winsgewende ondernemings en regeringsagentskappe bied ŉ groot verskeidenheid van goedere en dienste aan. Al hierdie ondernemings deel twee algemene fokuspunte. Eerstens het hulle almal ŉ stel ondernemingsdoelwitte. ŉ Bank se doelwitte kan winsgewendheid en goeie kliëntediens wees. ŉ Hotel se doelwitte kan kwaliteit-dienste en kosteminimalisering wees. Tweedens in die navolging van ŉ onderneming se doelwitte, het bestuurders akkurate inligting nodig. Die bestuur benodig inligting oor finansiële, produksie, bemarking, regs-, en omgewingskwessies. Hoe groter die onderneming is, hoe groter is die bestuur se behoefte aan inligting.

©akademia (MSW)

Bladsy 75

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Bestuursrekeningkunde is die proses van identifisering, meting, ontleding, vertolking en kommunikasie van inligting in die nastrewing van ŉ onderneming se doelwitte. Bestuursrekeningkunde is ŉ integrale deel van bestuur en bestuursrekenmeesters is belangrike strategiese vennote in ŉ onderneming se bestuurspan. Die bestuurspan poog om waarde vir die onderneming by te voeg deur die bestuur van hulpbronne, aktiwiteite en mense, ten einde die onderneming se doelwitte doeltreffend te bereik. Die dag-tot-dag werksaamhede van die bestuurspan bestaan uit vier aktiwiteite: beplanning, besluitneming, operasionele aktiwiteite en beheer. Bestuursrekeningkunde word as so belangrik in die bestuur van ŉ onderneming beskou dat bestuursrekenmeesters ŉ pro-aktiewe rol speel in beide die strategiese en die dag-tot-dag besluite van ŉ onderneming. Alhoewel baie van die inligting wat hulle verskaf finansiële inligting is, is daar ŉ neiging om ook wesenlike nie-finansiële data aan te bied. Bestuursrekenmeesters verskaf dus alle vorme van inligting aan bestuur en tree as strategiese beplanners in die ondersteuning van die bestuur se rol in besluitneming en die bestuur van die onderneming op. In vergelyking met finansiële rekeningkunde is bestuursrekeningkunde ŉ jong dissipline wat fokus op die behoeftes van bestuurders binne die onderneming eerder as belanghebbende partye buite die onderneming. Bestuursrekeningkundige konsepte word deurlopend ontwikkel om nuwe maniere te vind om inligting aan die bestuur te verskaf. In die 21ste eeu is die sakeomgewing vinnig besig om te verander. Hierdie veranderinge word weerspieël in globale mededinging, vinnige vordering van tegnologie en verbeterde kommunikasiestelsels soos die internet. ŉ Deurslaggewende rol van bestuursrekeningkunde is om voortdurend te bepaal hoe ŉ onderneming die mededinging kan klop. Om weg te beweeg van ŉ historiese kosterekeningkundige perspektief in die rigting van ŉ pro-aktiewe kostebestuur is die uitdaging wat ŉ onderneming het. (Aangepas vanuit: http://www.sabusinesshub.co.za/section/content.php?SectionId=6&SubsectionId=12&Conte ntId=1385)

©akademia (MSW)

Bladsy 76

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://corporateaxisltd.com/ESW/Images/Fotolia_4001546_S.jpg) 3.5

Bestuursrekeningkunde

Bestuursrekeningkunde word dikwels na verwys as die interne rol van rekeningkunde en finansiële personeel wat interne stelsels ontwerp, implementeer en bestuur, ten einde effektiewe besluite te ondersteun en beplanning te fasiliteer om die onderneming se waardetoevoegingsaksies te beheer. Bestuursrekeningkunde ondersteun dus die besluitnemingsproses deur middel van beplanning en beheer. Beplanning is hoofsaaklik ter sprake in die begrotingsproses. Beheer gebeur wanneer bestuurders werklike prestasie vergelyk met die begrote prestasie om verskille te identifiseer en dan op te tree. 3.5.1

Die verskil tussen bestuursrekeningkunde en finansiële rekeningkunde

ŉ Vraag wat dikwels gevra word, is hoe bestuursrekeningkunde verskil van finansiële rekeningkunde. Beide verskaf inligting aan gebruikers om besluite te neem. Een verskil tussen die twee, is die aard van probleme waarvoor die inligting verskaf word. Finansiële rekeningkunde verskaf inligting aan aandeelhouers, krediteure en ander mense wat buite die onderneming staan. Bestuursrekeningkunde fokus op gebruikers binne die onderneming. Die volgende is die verskille tussen bestuursrekeningkunde en finansiële rekeningkunde

©akademia (MSW)

Bladsy 77

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Meer buigsaam

Kwantitatief en kwalitatief

BESTUURSREKENINGKUNDE teenoor FINANSIËLE REKENINGKUNDE

Klem op detail

Klem op die toekoms

Meer tydig

Figuur 3.1: Bestuursrekeningkunde teenoor finansiële rekeningkunde (Outeur, 2013)

Meer buigsaam

By finansiële verslagdoening is verslae gewoonlik gestandaardiseer, maar by bestuursrekeningkunde is daar baie ander kreatiewe idees wat verslae kan omskep in analises wat nuttig kan wees vir besluitneming. ŉ Bestuurder kan besluit om administratiewe koste by verskillende afdelings te vergelyk, of om te bepaal wat die kosteverskil sal wees indien ŉ nuwe tipe plastiek gebruik word in die vervaardigingsproses, of enige ander niestandaard ontledings wat kan help met besluitneming.

Klem is op die toekoms

Bestuursrekeningkunde fokus op die toekoms terwyl die klem met finansiële rekeningkunde op die verlede is. Wat aangebied word in die finansiële rekeningkundige verslae is histories van aard en gee die resultate van transaksies wat reeds plaasgevind het. Bestuursrekeningkunde word dikwels beskou as toekomsgerig deurdat dit die verwagtinge van die toekoms weerspieël. Finansiële rekeningkunde vermy enige vooruitskatting of voorspellings vir die toekoms om nie eksterne gebruikers te mislei nie.

Meer tydig

Bestuursrekeningkunde is meer tydig as finansiële rekeningkunde want die ontleding word geskep as dit nodig is, eerder as om te wag tot die einde van die rekeningkundige tydperk.

©akademia (MSW)

Bladsy 78

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Bestuursrekeningkunde gebruik dikwels beraamde bedrae wat dalk nie so akkuraat as die werklike resultate is nie. Hierdie moontlike onakkuraatheid word egter teengewerk deurdat inligting vinnig beskikbaar is, sodat besluite so gou as moontlik gemaak kan word.

Klem op detail

Bestuursrekeningkunde fokus op segmente en produkte van ŉ onderneming, terwyl finansiële rekeningkunde fokus op die onderneming as ŉ geheel. Bruto wins op die staat van omvattende inkomste weerspieël die bruto wins van die hele produklyn. ŉ Interne bestuursrekeningkundige verslag aan die bestuur bevat inligting wat verband hou met individuele produkte en produklyne. Uit ŉ bestuursrekeningkundige perspektief word daar gefokus op individuele produkte en dienste, of dele van ŉ onderneming se bedrywighede in meer besonderhede. Van die finansiële rekeningkundige perspektief word daar gefokus op die onderneming as ŉ geheel.

Kwantitatiewe en kwalitatiewe oorwegings

Bestuursrekeningkundige verslagdoening is uniek deurdat dit kwalitatiewe oorwegings insluit in besluitneming. Kwalitatiewe aspekte is dié items wat nie gekwantifiseer kan word nie. Oorwegings soos werknemermoraal, die gemeenskap en die omgewing en die onderneming se openbare beeld is voorbeelde hiervan. Omdat kwalitatiewe items nie maklik omgeskakel word in syfers nie, kom dit nie voor in eksterne finansiële verslae nie. 3.5.2

Doelwitte van bestuursrekeningkunde

Die doel van bestuursrekeningkunde is om inligting te verskaf vir interne besluitneming wat hoofsaaklik gemik is op beplanning en beheer. Die aard van die besluite wat geneem word deur bestuurders op grond van rekeningkundige inligting is omvangryk. Aangesien finansiële rekeningkundige inligting nie genoeg besonderhede vir interne besluite bevat nie, moet dit uiteengesit word in meer besonderhede oor die individuele produkte of dienste wat gelewer word deur ŉ onderneming. Nie net moet bestuurders bekend wees met die koste van ŉ produk of diens nie, maar hulle moet die koste kan uiteensit in kleiner komponente sodat hulle ontledings en voorspellings vir die toekoms kan uitvoer. Sommige tipes besluite wat bestuurders maak, sluit in die pryse van produkte, die verwydering van ŉ produk of produklyn, die koop van nuwe toerusting of die evaluering van die prestasie van bestuurders of afdelings van ŉ onderneming. 3.5.3

Funksies van bestuursrekeningkunde

Die twee primêre funksies van bestuursrekeningkunde is beplanning en beheer. Beide van hierdie funksies help bestuurders in besluitneming. ©akademia (MSW)

Bladsy 79

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

BEPLAN - BEGROOT - BEHEER INSET

BEDRYWIGHEDE

UITSET

BEHEER • • • •

FEITE TERUGVOER VOORUITSKAT BEPLAN & BEGROOT

Figuur 3.2: Funksies van bestuursrekeningkunde (Aangepas vanaf bron: http://foxx-co.com/uploads/images/business_control_activity.gif)

Beplanning

Vanuit ŉ rekeningkundige oogpunt is beplanning die kommunikasie van ŉ onderneming se doelwitte. Beplanning word gedoen deur middel van die begrotingsproses, wat dien as die grondslag vir besluite wat deur bestuurders geneem moet word. ŉ Begroting is dus die finansiële plan en ŉ lys van al die beplande inkomstes en uitgawes van ŉ onderneming. Begrotings identifiseer die bronne en die gebruik van ekonomiese hulpbronne van ŉ onderneming. Die bates van ŉ onderneming is die ekonomiese hulpbronne wat toekomstige voordele bied. Begrotings identifiseer waar die bates vandaan sal kom en waar dit gebruik sal word. Begrotings dien ook as maatstaf waarteen wins, kontantvloei en finansiële posisie van die onderneming gemeet sal word.

Beheer

Die beheerfunksie word uitgevoer deur middel van die meet van prestasie, die vergelyking van die werklike prestasie met begrotings en die neem van aksie wanneer dit nodig is. Bestuurders gebruik verskillende benaderings om prestasie te ontleed. Beide die prestasie van bestuurders en die verrigting van ŉ segment, produk, of ŉ ander eenheid van die onderneming word gemeet. Die volgende is ŉ voorbeeld van hoe beheer toegepas word:

©akademia (MSW)

Bladsy 80

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Voorbeeld 3.1 Veronderstel ŉ rugbyspan het hulle liga gewen. Om die prestasie te ontleed kan ŉ uitdaging wees. Was die prestasie te danke aan die afrigter, of was dit die span self? As die afrigter die krediet kry, evalueer ons die “bestuur” van die span. As die span die krediet kry, word die span as ŉ geheel geëvalueer. Watter stappe kan geneem word as gevolg van die goeie of swak prestasie? Die afrigter kan ŉ verlengde kontrak aangebied word. Vir ŉ swak prestasie kan die afrigter afgedank word. In hierdie twee gevalle is die afrigter geëvalueer. Is dit regtig die afrigter wat die wedstryde wen of verloor, of is die hele span verantwoordelik? Die sleutel is om seker te wees wie geëvalueer moet word, die bestuurder (afrigter), of die eenheid (span) waarvoor die bestuurder verantwoordelik is? 3.5.4

Die verantwoordelikheid van die bestuursrekenmeester

Alle organisasies het doelwitte en die bestuurders benodig inligting in hul strewe om die onderneming se doelwitte te bereik. Die bestuursfunksie benodig inligting ten einde besluite te kan neem, te kan beplan, bestuur, bedryf en beheer. Die bestuursrekenmeester bied die rekeningkundige inligting wat vereis word deur die bestuur om die onderneming se toekoms te beplan, hulpbronne te organiseer, verskillende vorme van aktiwiteite te delegeer en prestasie te beheer. Bestuursrekeningkunde is ŉ integrale deel van die bestuur en die bestuursrekenmeester is ŉ belangrike strategiese vennoot in ŉ onderneming se bestuurspan. Die bestuursrekenmeester is verantwoordelik vir die uitvoering van bestuursrekeningkunde, d.w.s. die beplanning en beheer van aktiwiteite wat nodig is vir besluitneming. Hierdie bestuursrekenmeester is ook verantwoordelik vir die eksterne finansiële en belastingsverslagdoening van ŉ onderneming se finansiële stelsel. (Aangepas vanuit: http://www.unf.edu/~dtanner/dtch/ch1.pdf en http://college.ezinemark.com/responsibilities-of-a-management-accountant7d34b3789fd5.html) 3.5.5

Voordele van bestuursrekeningkunde vir die kleinsakeonderneming

Vir ŉ bestuursoorsig gebruik sake-eienaars bestuursrekeningkunde om finansiële inligting op te spoor, aan te teken en te rapporteer. Bestuursrekeningkunde volg gewoonlik nie enige internasionale rekeningkundige standaarde nie en sake-eienaars kan rekeningkundige stelsels ontwerp in ooreenstemming met die onderneming se sakebedrywighede of die bestuur se behoefte aan sake-inligting.

©akademia (MSW)

Bladsy 81

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Bestuursrekeningkunde bied verskeie voordele aan die onderneming. Hierdie voordele kan gewoonlik gesien word in die onderneming se vermoë om sakebedrywighede en algehele winsgewendheid te verbeter. Sake-eienaars kan ook ŉ mededingende voordeel verkry deur die ontwikkeling van kostetoedeling in die bestuursrekeningkundige funksie. Die volgende is van die voordele wat bestuursrekeningkunde aan ŉ onderneming bied:

Verminder uitgawes

Bestuursrekeningkunde kan ondernemings help om hul operasionele uitgawes te verminder. Sake-eienaars gebruik bestuursrekeningkundige inligting om die koste van ekonomiese hulpbronne en ander sakebedrywighede te hersien. Hierdie inligting kan eienaars beter laat verstaan wat die koste verbonde is aan die bedryf van die onderneming. Sake-eienaars gebruik ook bestuursrekeningkunde om ŉ analise uit te voer op die gehalte van ekonomiese hulpbronne wat gebruik word om goedere of dienste te produseer. As die algehele kwaliteit van die produk nie sal ly onder die gebruik van ŉ goedkoper grondstof nie, kan sakeeienaars produksiekoste verminder.

Verbetering van kontantvloei

Begrotings is ŉ belangrike deel van bestuursrekeningkunde. Sake-eienaars gebruik begrotings as ŉ finansiële padkaart vir toekomstige sake-uitgawes. Baie begrotings is gebaseer op ŉ onderneming se historiese finansiële inligting. Bestuursrekenmeesters kan deur middel van hierdie inligting ŉ meesterbegroting vir die hele onderneming saamstel. Groter sakeondernemings maak gebruik van verskeie kleiner begrotings vir afdelings of departemente. Hierdie individuele begrotings vorm deel van die onderneming se algehele begroting. Die belangrikste doel van begrotings is om die onderneming geld te spaar deur deeglike ontledings van die nodige en onnodige kontantuitgawes te doen.

Sakebesluite

Bestuursrekeningkunde verbeter dikwels die sake-eienaar se besluitnemingsproses. Eerder as om ondernemingsbesluite uitsluitlik op grond van kwalitatiewe analises te neem, kan sake-eienaars of bestuurders bestuursrekeningkundige inligting as ŉ hulpmiddel vir besluitneming gebruik. Bestuursrekeningkunde bied gewoonlik ŉ kwantitatiewe ontleding vir verskeie sakebesluite. Sake-eienaars kan elke geleentheid kwantitatief analiseer om te verseker dat hulle goeie ondernemingsbesluite kan neem.

Verhoog finansiële opbrengste

Sake-eienaars kan ook gebruik maak van bestuursrekeningkunde om hulle onderneming se finansiële opbrengste te verhoog. Bestuursrekenmeesters berei finansiële vooruitskattings voor met betrekking tot verbruikersvraag, potensiële verkope of die gevolge van die

©akademia (MSW)

Bladsy 82

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur verbruikersprysveranderinge in die ekonomiese mark. Sake-eienaars gebruik hierdie inligting om te verseker dat hulle genoeg goedere of dienste het om aan verbruikersvraag te voldoen. Ondernemings moet ook die omvang van die kompetisie in die mark bepaal. Mededinging kan die onderneming se finansiële opbrengste uit sakebedrywighede verminder. (Aangepas vanuit: http://smallbusiness.chron.com/advantages-management-accounting3983.html) 3.6

Bestuursrekeningkunde in ŉ kleinsakeonderneming

(http://www.digitalgrapevine.co.za/wp-content/uploads/2012/01/small_business.jpg) Kleinsake-eienaars gebruik verskillende tipes bestuursinstrumente vir die meet van hul onderneming se prestasie. Bestuursrekeningkunde kan aangewend word as finansiële bestuursinstrument deur kleinsake-eienaars om hul onderneming te evalueer. Kleinsakeeienaars hoef nie elke bestuursrekeningkundige instrument of tegniek te gebruik nie. Die implementering van ŉ paar bestuursrekeningkundige tegnieke kan egter daartoe bydra dat die sake-eienaar se besluitnemingsproses verbeter. Bestuursrekeningkunde is die ondernemingsfunksie wat verantwoordelik is vir die insameling en rapportering van interne finansiële inligting. Kleinsake-eienaars kan hierdie funksie self doen of ŉ rekenmeester aanstel wat vertroud is met bestuursrekeningkunde. Bestuursrekeningkunde gee aan kleinsake-eienaars spesifieke gereedskap en tegnieke vir die bestuur van verskeie aspekte van hul onderneming se sakebedrywighede. Bestuursrekeningkunde hoef nie te voldoen aan enige rekeningkundige standaarde nie, daarom kan kleinsake-eienaars hierdie tegnieke aanpas om in hul eie onderneming se behoeftes te voorsien. 3.6.1

Toepassing in die kleinsakeonderneming

Bestuursrekeningkundige tegnieke wat die kleinsake-eienaar kan toepas sluit begrotings, kostetoedeling, finansiële vooruitskattings en gelykbreekontledings in. Begrotings skep ŉ finansiële padkaart wat kleinsake-eienaars kan gebruik in die beplanning van toekomstige ondernemingsuitgawes. Kostetoedeling is die proses van die toeken van produksiekoste aan elke item wat deur die onderneming geproduseer word. Finansiële voorspelling sluit in

©akademia (MSW)

Bladsy 83

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur gedetailleerde ontledings van die mark en verkoopsprojeksies. ŉ Gelykbreekontleding gee ŉ uiteensetting van die minimum produksie-uitset wat die kleinsakeonderneming nodig het om kostes te dek sonder om ŉ wins of verlies te maak. 3.6.2

Funksie

Kleinsake-eienaars kan bestuursrekeningkunde gebruik om doelstellings en doelwitte vir hul onderneming te ontwikkel. Die implementering van verskeie bestuursrekeningkundige tegnieke kan vir ondernemings operasionele doelwitte stel wat die werknemers moet bereik. Ondernemings kan ook hierdie doelwitte gebruik om werknemers op grond van hul prestasie te beloon. Bestuursrekeningkundige tegnieke kan toegepas word in individuele afdelings en in die kleinsakeonderneming in sy geheel. Dit skep duidelike doelwitte en doelstellings vir elke werknemer in die onderneming. 3.6.3

Wanpersepsies

Baie kleinsake-eienaars verwar bestuursrekeningkunde met kosteberekening. Bestuursrekeningkunde sluit ŉ wye verskeidenheid van ondernemingstegnieke in. Kosteberekening is ŉ spesifieke funksie wat direk verband hou met die toekenning van ondernemingskoste aan goedere en dienste. Kleinsakeondernemings wat in vervaardiging en produksie is, is die primêre gebruikers van kosteberekening. Kleinsakeondernemings in alle nywerheidsbedrywighede kan egter gebruik maak van bestuursrekeningkunde vir die verbetering van operasionele prestasie. 3.6.4

Oorwegings

Kleinsake-eienaars moet ŉ mengsel van bestuursrekeningkunde en finansiële rekeningkundige inligting gebruik by die ondersoek van hul onderneming se prestasie. Met behulp van finansiële rekeningkunde word finansiële state voorberei wat die totale prestasie van die onderneming se bedrywighede verskaf. Finansiële rekeningkunde inligting is hoofsaaklik vir eksterne belanghebbendes op soek na beleggings in ŉ onderneming. Bestuursrekeningkundige inligting ontstaan gewoonlik uit die onderneming se finansiële rekeningkundige proses. (Aangepas vanuit: http://smallbusiness.chron.com/management-accounting-techniques3986.html) 3.7

Rekeningkundige siklus in ŉ kleinsakeonderneming

Die rekeningkundige siklus vir ŉ kleinsakeonderneming begin met die daarstel van die lys van rekeninge vir die onderneming en eindig met die afsluiting van die boeke vir die

©akademia (MSW)

Bladsy 84

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur onderneming aan die einde van die rekeningkundige tydperk. Die rekeningkundige siklus is ŉ reeks stappe wat die onderneming neem in elke rekeningkundige tydperk om rekord te hou van die finansiële transaksies. Die volgende is ŉ grafiese voorstelling van ŉ eenvoudige rekeningkundige siklus in ŉ kleinsakeonderneming:

REKENINGKUNDIGE SIKLUS 1. TRANSAKSIES

8. SLUITINGSTRANSAKSIES

2. JOERNAALINSKRYWINGS

7. FINANSIЁLE STATE

3. OORBOEKING NA GROOTBOEK

6. AANSUIWERINGS JOERNALE

4. PROEFBALANS

5. WERKSBLAD Figuur 3.3: Rekeningkundige siklus (http://media.wiley.com/Lux/89/239189.image0.jpg) Vervolgens word die stappe in die rekeningkundige siklus vir ŉ kleinsakeonderneming bespreek: 3.7.1

Stap 1: Stel ŉ lys van rekeninge saam

Die lys van rekeninge vir ŉ kleinsakeonderneming is ŉ indeks van al die rekeninge waar die onderneming sy finansiële inligting liasseer, dus ŉ lys van al die rekeningname en nommers waar finansiële transaksies aangeteken word.

©akademia (MSW)

Bladsy 85

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Kleinsakeondernemings het nie almal dieselfde lys van rekeninge nie. Die rekeninge wat ingesluit is, hang van die tipe onderneming af. ŉ Diensonderneming sal byvoorbeeld nie sommer ŉ voorraadrekening hê nie. As ŉ onderneming produkte verkoop, sal dit wel ŉ voorraadrekening hê. Daar moet ŉ nommeringstelsel vir die lys van rekeninge wees. Dikwels word ŉ gerekenariseerde rekeningkundige stelsel gebruik wat nommering vergemaklik. As ŉ deel van die rekeningkundige siklus, word die lys van rekeninge in joernaaltransaksies gebruik. Daar is vyf kategorieë op die lys van rekeninge, naamlik:

Bates

Uitgawes

Laste

Inkomste

Eienaarsbelang

Figuur 3.4: Kategorieë rekeninge (Outeur, 2013)

Bates

Die lys van rekeninge word in die formaat van die onderneming se staat van finansiële posisie georganiseer. Die bate-kategorie is waar die besittings van die onderneming getoon word. Dit bestaan uit nie-bedryfsbates en bedryfsbates. Nie-bedryfsbates bestaan uit, onder andere, eiendom, aanleg en toerusting. Vir vaste bates sal daar ŉ rekening vir opgelope depresiasie wees. Opgelope depresiasie is altyd ŉ kredietgetal aangesien dit die vaste bate se waarde verminder. Bedryfsbates sluit rekeninge soos kontant voorhande, voorraad, handels- en ander debiteure en gunstige bankrekeninge in. Die handels- en ander debiteure rekening ontstaan as daar aan kliënte op krediet verkoop word. As produkte verkoop word, ontstaan die voorraadrekening.

©akademia (MSW)

Bladsy 86

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Laste

Die lastekategorie is waar die onderneming se skuldverpligtinge is, dus wat die onderneming verskuldig is, of verskuldig mag wees in die toekoms. Dit bestaan uit nie-bedryflaste en bedryfslaste. Die nie-bedryfslaste bestaan hoofsaaklik uit langtermynskuld. Bedryfslaste sal tipies rekeninge insluit in verband met korttermyn-skuldrekeninge, soos handels- en ander krediteure (rekeninge betaalbaar) en belastings betaalbaar. Daar is ook ander bedryfslaste rekeninge soos kredietkaarte en korttermynlenings betaalbaar en ongunstige bankrekeninge.

Eienaarsbelang

Eienaarsbelang rekeninge sluit die eienaar se belegging in die onderneming in. Indien nodig moet daar ook rekeninge wees vir gewone aandele en voorkeuraandele. ŉ Rekening vir teruggehoue (behoue) verdienste of aangeslane verliese word ook hierby ingesluit. Behoue verdienste en verliese sluit in al die jare se winste en verliese.

Inkomste

Inkomste uit verkope en die lewering van dienste is die eerste rekening op die lys van rekeninge wat betrekking het op die staat van omvattende inkomste. Die rede is dat verkope en dienslewering die primêre bron van inkomste is vir die onderneming. Saam met die verkope inkomsterekening word ŉ rekening vir verkope-afslag geskep. Daar sal ook ŉ rekening wees vir rente-inkomste wat enige inkomste wat op beleggings van die onderneming verdien word, insluit. Koste van goedere verkoop is gewoonlik die volgende tipe rekening om te oorweeg. Selfs diensondernemings het koste van verkope. Verdere rekeninge is afslag ontvang van verskaffers en diverse verkopekoste.

Uitgawes

Die laaste kategorie gelys in die lys van rekeninge is die kostekategorie. ŉ Handige manier om uitgawes te lys in die lys van rekeninge, is om te kyk na die Inkomstediensvorms wat uitgawes lys. Dit maak dit ook maklik wanneer belastingopgawe indienings gedoen moet word. Uitgawes sluit byvoorbeeld in salariskostes, advertensiekostes, telefoonkostes, water en elektrisiteitskostes ens. 3.7.2

Stap 2: Skep brondokumente in ŉ rekeningkundige transaksie

Elke keer as ŉ onderneming ŉ finansiële transaksie aangaan, word ŉ soort dokument gegenereer. Dit staan bekend as ŉ brondokument. Die brondokument is noodsaaklik vir die boekhouding en rekeningkundige proses. Dit is die bewys dat ŉ finansiële transaksie

©akademia (MSW)

Bladsy 87

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur plaasgevind het. Indien ŉ onderneming geoudit word, is brondokumente onmisbaar in die ouditproses. ŉ Brondokument beskryf al die basiese feite van die transaksie, soos die bedrag van die transaksie, aan wie die transaksie gemaak is, die doel van die transaksie en die datum van die transaksie. Hier is ŉ paar voorbeelde van gemeenskaplike brondokumente: •

ŉ Gekanselleerde tjek

•

ŉ Faktuur

•

Kontant ontvangsbewys/kwitansie

•

Rekenaar-gegenereerde ontvangsbewys

•

Kredietstaat vir ŉ kliëntterugbetaling

•

Werknemertydkaart

•

Depositostrokie

•

Bestelling

(http://mcasankar.files.wordpress.com/2010/02/receipt.jpg) 3.7.3

Stap 3: Maak rekeningkundige joernaalinskrywings

Wanneer ŉ kleinsakeonderneming ŉ finansiële transaksie doen, maak hulle ŉ joernaalinskrywing in hul rekeningkundige rekords om daardie transaksie aan te teken. Die transaksie word aangeteken in die algemene joernaal of een van die spesiale joernale vir die mees aktiewe rekeninge. Die mees algemene joernale is die: •

Verkopejoernaal

•

Aankopejoernaal

•

Kontantontvangstejoernaal

•

Kontantbetalingsjoernaal

©akademia (MSW)

Bladsy 88

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ŉ Rekeningkundige joernaal is ŉ gedetailleerde rekord van die finansiële transaksies van die onderneming. Die transaksies word in kronologiese volgorde gelys. Afhangende van die grootte en kompleksiteit van die onderneming, kan ŉ verwysingsnommer toegeken word aan elke transaksie en ŉ nota kan aangeheg word om die transaksie te verduidelik. Die rekeningkundige joernaal is die plek waar die detail voorkom. Die algemene grootboek is ŉ “boek” met al die rekeninge vir die boekstawing van transaksies met betrekking tot ŉ onderneming se bates, laste, eienaarsbelang, inkomste en uitgawes en is dus die groot prentjie. ŉ Rekeningkundige joernaal het kolomme vir die datum, die rekening, die debietbedrag en die kredietbedrag. Die joernaal se debiet- en kredietbeen moet altyd balanseer. Een van die moeilikste dinge om onder die knie te kry wanneer finansiële transaksies te boek gestel word, is wanneer ŉ debiet gebruik moet word en wanneer ŉ krediet gebruik moet word. Hier is ŉ paar eenvoudige reëls. •

Gebruik beide ŉ debiet en ŉ krediet vir elke joernaalinskrywing. Dit is die stelsel waarop die dubbelinskrywingsboekhouding gebaseer is. Daar is twee kolomme in ŉ joernaal inskrywing, een vir ŉ debiet en een vir ŉ krediet.

•

Die basiese rekeningkundige vergelyking is: Bates = Laste + Eienaarsbelang Die bates is die linkerkant van die vergelyking en die laste, plus eienaarsbelang is aan die regterkant van die vergelyking. Wanneer ŉ joernaalinskrywing gemaak moet word, kyk na die lys van rekeninge om te sien of die rekening aan die linker- of die regterkant van die rekeningkundige vergelyking is. Indien die rekening aan die bate of linkerkant (debietkant) is, sal ŉ debiet dit laat toeneem, ŉ krediet sal dit laat afneem. As die rekening aan die laste en eienaarsbelang, of die regterkant is (kredietkant), sal ŉ krediet dit laat toeneem en ŉ debiet dit laat afneem. Uitgawes en inkomstes beïnvloed beide die eienaarsbelang en sal tydens die vergelyking dus so hanteer word. Indien uitgawes dus aangegaan word, verlaag dit eienaarsbelang en sal dit altyd gedebiteer (linkerkant) word op die joernaal en inkomstes wat ontvang word, sal altyd gekrediteer (regterkant) word, aangesien dit eienaarsbelang verhoog.

Hier is ŉ voorbeeld van ŉ korrekte joernaalinskrywing. Hierdie voorbeeld is die tipiese joernaalinskrywing wat die rekenmeester sou maak aan die begin van ŉ nuwe onderneming. Die eienaar belê R 20,000 in ŉ nuwe onderneming. Daar is ŉ toename in bates en meer spesifiek die kontantrekening. Die bedrag van R 20,000 word aangeteken as ŉ debiet,

©akademia (MSW)

Bladsy 89

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur aangesien dit die bankrekening, wat ŉ bate is, verhoog en die verhoging van die eienaarsbelange rekening sal aangeteken word as ŉ krediet. Eienaar begin onderneming Rekening Kontant/bank Eienaarsbelang 3.7.4

Debiet

Krediet

R20,000 R20,000

Stap 4: Stel die algemene grootboek op

Die algemene grootboek is die hoof rekeningkundige rekord van die onderneming. Die algemene grootboekrekeninge word gebaseer op die lys van rekeninge en toon al die rekeninge wat in die finansiële state getoon word. Die lys van rekeninge kan letterlik bestaan uit honderde rekeninge, afhangende van die grootte en kompleksiteit van die onderneming. Die algemene grootboek bestaan uit rekeninge soos elke bedryfsbate, vaste bate, bedryfslas en langtermynlas, die eienaar se ekwiteitsrekeninge, elke uitgawe- en inkomsterekening, winste en verliese. Die algemene grootboek kom tot stand deur middel van die oordrag van joernaalinskrywings van ŉ onderneming se finansiële transaksies vanaf sy rekeningkundige joernale. Elke finansiële transaksie het ŉ brondokument, soos ŉ faktuur of gekanselleerde tjek en ŉ joernaalinskrywing. Die joernaalinskrywing mag in die algemene joernaal, of in ŉ aantal spesiale joernale wees.

Joernaalinskrywings

ŉ Onderneming neem op ŉ daaglikse basis finansiële transaksiedata in rekeningkundige joernale op. Wanneer ŉ finansiële transaksie plaasvind en ŉ brondokument gegenereer word, is die transaksie in die algemene joernaal. Die algemene joernaal is ŉ lys van transaksies in kronologiese datumvolgorde. Die onderneming het ook ŉ wye verskeidenheid van spesiale joernale. Die aantal en tipes spesiale joernale in ŉ onderneming word bepaal deur die spesifieke onderneming. Indien die onderneming gebruik maak van ŉ gerekenariseerde rekeningkundige stelsel, word die verskillende spesiale joernale gegenereer as die finansiële transaksies in die rekenaar ingevoer word. Spesiale joernale sluit in debiteure-, krediteure-, voorraad-, kontantontvangste- en kontantbetalingsjoernale.

©akademia (MSW)

Bladsy 90

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Algemene grootboekinskrywings

Sodra finansiële transaksies in die toepaslike joernale gemaak is, word hulle saamgevat en in die algemene grootboek, gewoonlik een maal per maand, oorgedra. Elke rekening het ŉ afsonderlike bladsy. Die detail van die onderneming se finansiële transaksies word in die joernale bewaar. Die algemene grootboek toon slegs die opsommende inligting van die finansiële transaksies van die onderneming aan. 3.7.5

Stap 5: Berei ŉ proefbalans voor

ŉ Proefbalans is ŉ lys van al die algemene grootboekrekeninge (beide inkomste en kapitaal) soos vervat in die grootboek van ŉ onderneming met elke rekening se saldo of balans aan die einde van die tydperk. Nadat alle finansiële transaksies in die rekeningkundige joernale en die opsomming in die algemene grootboek verskyn, word ŉ proefbalans voorberei om te verifieer dat die debiete gelyk is aan die krediete. Die proefbalans is dus die volgende stap in die rekeningkundige siklus. Dit is eintlik die eerste stap in die proses van die einde van die rekeningkundige tydperk. Dit is moontlik dat daar foute op die proefbalans kan wees wat veroorsaak dat dit nie klop nie. Die volgende is voorbeelde van foute wat kan veroorsaak dat die debiete en krediete in ŉ proefbalans nie gelyk is nie: •

Daar is ŉ grootboekrekening weggelaat uit die proefbalans.

•

Daar is ŉ fout gemaak in ŉ joernaalinskrywing.

•

Die grootboekrekeninge is nie in die regte proefbalanskolomme nie.

•

Optelfoute van die grootboekrekeningbedrae

•

Oorboeking van ŉ rekeningkundige joernaalinskrywing na die verkeerde grootboekrekening.

3.7.6

Stap 6: Maak aansuiweringsinskrywings in die rekeningkunde joernale

Aansuiweringsinskrywings word gemaak in die rekeningkundige joernale aan die einde van die rekenpligtige tydperk. Aansuiweringsinskrywings word gemaak nadat ŉ proefbalans opgestel is. Die doel van aansuiwerings is om inkomste en uitgawes aan te pas tydens die rekenpligtige tydperk waarin hulle werklik plaasgevind het. Ná aansuiweringsinskrywings gemaak is in die rekeningkundige joernale, word dit oorgeboek na die algemene grootboek op dieselfde manier as enige ander rekeningkundige joernaalinskrywing. Daar is verskillende tipes aansuiweringsinskrywings, byvoorbeeld: •

Opgelope inkomste

•

Opgelope uitgawes

©akademia (MSW)

Bladsy 91

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

•

Vooruitbetaalde uitgawes

•

Vooruit-ontvange inkomste

•

Depresiasie

Opgelope inkomste

As ŉ diens aan ŉ kliënt gelewer is in een maand en die rekening word aan die kliënt gegee in die volgende maand, sal ŉ aanpassingsinskrywing gedoen word sodat die inkomste in die maand wat die diens gelewer is, aangetoon word. Dus debiteer rekeninge ontvangbaar en krediteer inkomste verdien uit dienste gelewer.

Opgelope uitgawes

ŉ Goeie voorbeeld van opgelope uitgawes is lone wat aan werknemers betaal moet word. Wanneer ŉ onderneming lone aan werknemers skuld aan die einde van die rekenpligtige tydperk word daar ŉ aansuiweringsinskrywing gemaak deur die loonkoste te debiteer en lone betaalbaar te krediteer.

Vooruitbetaalde uitgawes

Vooruitbetaalde uitgawes is bates wat betaal is en geleidelik gebruik word gedurende die rekeningkundige tydperk. Dit word as bedryfsbate geklassifiseer aangesien die uitgawe betaal is nog voordat dit aangegaan is. ŉ Voorbeeld van vooruitbetaalde uitgawes is die kantoorskryfbehoeftes. ŉ Onderneming koop en betaal vir kantoorskryfbehoeftes. Geleidelik, gedurende die rekenpligtige tydperk, word die skryfbehoeftes opgebruik. Omdat dit gebruik word, is daar ŉ koste. Gedurende die maand waarin die skryfbehoeftes gebruik word, word ŉ inskrywing gemaak deur skryfbehoeftes te debiteer en voorafbetaalde skryfbehoeftes te krediteer.

Vooruit-ontvange inkomste

Vooruit-ontvange inkomste is ŉ las aangesien dit inkomstes is wat ontvang is nog voordat die produk of diens gelewer is. ŉ Voorbeeld van ŉ vooruit-ontvange inkomste is die ontvangs van die geld vir die verkoop van meubels nog voordat die meubels by die kliënt afgelewer is. Gedurende die tydperk wat die geld ontvang is, kan dit egter nog nie as inkomste verdien, erken word nie. Inkomste word dus gedebiteer en vooruit-ontvange inkomste word gekrediteer.

Depresiasie

Depresiasie is die proses van die toekenning van koste aan ŉ bate, soos ŉ gebou of toerusting, oor die bruikbare of ekonomiese lewensduur van die bate. Aansuiweringsinskrywings is ŉ bietjie anders vir depresiasie. Sake-eienaars het opgelope

©akademia (MSW)

Bladsy 92

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur depresiasie om in ag te neem. Opgelope depresiasie is die depresiasie van ŉ onderneming se bates oor die lewe van die onderneming. Die opgelope depresiasierekening op die staat van finansiële posisie word ŉ kontrabaterekening genoem en dit word gebruik om die depresiasie uitgawe aan te teken. Verhogings in depresiasie word as krediete in kontra-baterekeninge aangeteken. Wanneer ŉ bate aangekoop word, word dit teen ŉ sekere bedrag per maand gedepresieer. Vir daardie maand word ŉ aanpassingsinskrywing gedoen deur die depresiasieuitgawe te debiteer en opgelope depresiasie te krediteer.

Berei die aangepaste proefbalans voor

Nadat die aansuiweringsinskrywings gemaak is, word inskrywings in die algemene grootboekrekeninge gedoen. Die aangesuiwerde proefbalans word nou saamgestel. Die proses is net soos die opstel van die proefbalans, behalwe dat die aangepaste inskrywings gebruik word. 3.7.7

Stap 7: Berei die finansiële state voor

Een van die laaste stappe in die rekeningkundige siklus is die voorbereiding van die finansiële state. Die inligting uit die proefbalans word gebruik om die staat van omvattende inkomste, staat van verandering in ekwiteit, staat van finansiële posisie en kontantvloeistaat te ontwikkel.

Hoe om ŉ staat van omvattende inkomste voor te berei

Die staat van omvattende inkomste is die eerste finansiële staat wat voorberei word aan die einde van die rekeningkundige siklus. Die inligting oor inkomste en uitgawes van die proefbalans word gebruik om die staat van omvattende inkomste voor te berei. Een item om in gedagte te hou, is depresiasie. Die resultaat van die staat van omvattende inkomste is ŉ netto inkomste of wins (of verlies). Netto inkomste word óf deur die onderneming behou vir groei, of uitbetaal as dividende aan die onderneming se eienaars (beleggers) afhangende van die onderneming se dividendbeleid.

Stel die staat van verandering in ekwiteit op

Die staat van verandering in ekwiteit (staat van behoue verdienste) toon die verdeling van wins tussen die behoue verdienste en dividende. Behoue verdienste is die bedrag van die wins wat deur die onderneming behou word vir groei en dividende die bedrag wat deur die onderneming aan beleggers uitbetaal word.

©akademia (MSW)

Bladsy 93

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Stel die staat van finansiële posisie op

Die staat van finansiële posisie is die finansiële staat wat voorberei word om die onderneming se finansiële posisie op die laaste dag van die rekeningkundige siklus aan te dui. Die inskrywings op die staat van finansiële posisie kom van die proefbalans en die formaat weerspieël die rekeningkundige vergelyking. Bates, laste en die eienaar se ekwiteit op die laaste dag van die rekeningkundige siklus word getoon op die staat van finansiële posisie.

Stel die kontantvloeistaat op

Die kontantvloeistaat toon die onderneming se finansiële posisie op ŉ kontantbasis eerder as ŉ toevallingsgrondslag. Die kontantvloeistaat word op historiese gegewens voorberei want dit neem inligting uit al drie die vorige finansiële state. 3.7.8

Stap 8: Doen sluitingsoordragte aan die einde van die rekeningkundige siklus

Sluitingsoordrag joernaalinskrywings vind aan die einde van ŉ rekeningkundige siklus plaas om die balans van tydelike rekeninge aan te suiwer om die volgende rekeningkundige tydperk op nul te begin. Die tydelike rekeninge sluit inkomstes en uitgawes in. Die bates, laste en eienaarsbelang rekeninge word nie gesluit nie. Hulle is permanente rekening en hulle eindsaldo's is die begin saldo's vir die volgende rekeningkundige tydperk. Wanneer die inkomste- en uitgawesrekeninge gesluit word, is hul balans nul vir die nuwe rekeningkundige tydperk. Die tweede rede waarom sluitingsoordragte gedoen word, is sodat die onderneming se behoue verdiensterekening kan vermeerder as gevolg van die toename in inkomste van die vorige jaar en afneem as gevolg van dividende betaal en ander uitgawes.

Die inkomste opsommingsrekening

Die inkomste opsommingsrekening is ŉ tydelike rekening wat net gebruik word tydens die sluitingsproses. Dit bevat al die onderneming se inkomste en uitgawes vir die huidige rekeningkundige tydperk, met ander woorde dit bevat netto inkomste. Die inkomste opsommingsrekening word nooit gebruik tydens die voorbereiding van finansiële state nie want sy enigste doel is om gebruik te word tydens die sluitingsproses.

Vier stappe om sluitingsoordragte te voltooi

Daar is vier stappe om die sluitingsoordragte te voltooi, naamlik: •

Identifiseer die inkomsterekeninge in die proefbalans. Maak elkeen nul deur die kredietbalans te debiteer na die inkomste-opsomming.

©akademia (MSW)

Bladsy 94

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Identifiseer die uitgawesrekeninge in die proefbalans. Maak elkeen nul deur die debietbalans te krediteer na die inkomste-opsomming.

•

Indien die inkomste-opsomming ŉ kredietsaldo het, het die onderneming ŉ netto inkomste. Nou moet die inkomste-opsomming gesluit word deur die balans na die behoue verdiensterekening oor te plaas. Debiteer inkomste-opsomming en krediteer behoue verdienste.

•

Die laaste stap is om die dividende rekening af te sluit teen die behoue verdienste. Die dividende rekening is ŉ debietrekening. Ken nou die toepaslike netto inkomste toe aan die behoue verdienste deur die dividende rekening te krediteer en die behoue verdienste rekening te debiteer.

Vir die meeste ondernemings is dit die einde van die rekeningkundige siklus. (Aangepas vanuit: http://bizfinance.about.com/od/accountingandcash/tp/Accounting_Cycle.htm) 3.8

Die effektiwiteit van bestuursinligting

Goeie inligtingsbestuur ondersteun die werk van die onderneming omdat dit inligting nuttig maak eerder as bloot verwarrend. Die kleinsake-eienaar moet dink oor die inligting wat die onderneming nodig het en hoe om dit op die beste wyse in te win. Inligting sluit in nuusbriewe, koerante, verslae, e-posbulletins, pamflette, ens.

(http://i-strategy.co.za/istrat/sites/default/files/cartoon_0.jpg) Die volgende is die belangrikste aspekte om in ag te neem om die bestuur van inligtingstelsels effektief te maak:

©akademia (MSW)

Bladsy 95

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Vind uit watter inligting benodig word

Die eienaar moet uitvind wat die personeel, bestuurskomitee en kliënte nodig het om te weet, wanneer hulle moet weet en in watter formaat. Die formaat sluit in e-pos, volledige geskrewe artikels, vergaderings of plasings op die webwerf. Dit word ook ŉ inligtingbehoefteontleding genoem.

Vind uit watter inligting reeds beskikbaar is

Die uitvoer van ŉ inligtingsoudit sal bepaal watter tersaaklike inligting reeds in die onderneming beskikbaar is en wie daartoe toegang het. Die resultate kan nou met die resultate van die behoefte-ontleding vergelyk word. Hierdeur is die eienaar in staat om gapings in die inligting wat beskikbaar is, te identifiseer.

Organiseer die inligting

Die volgende stap is om te bepaal hoe om die verlangde inligting makliker te vind en te gebruik. Die metodes sal afhang van die grootte en tipe van die onderneming. So byvoorbeeld kan die eienaar al die inligting op ŉ sentrale plek hou waar dit besigtig kan word. Hierdie stelsel om inligting te organiseer word ŉ klassifikasiestelsel genoem. Sodra die eienaar die inligting vir die eerste keer georganiseer het, moet dit georganiseerd bly. Die volgende is vereistes hiervoor: •

Die inligting moet op datum gehou word. Daar moet nie net nuwe inligting bygevoeg word nie, maar ou inligting moet verwyder word.

•

ŉ Argief moet bygehou word. Daar moet voorsiening gemaak word vir inligting wat gehou moet word en nie noodwendig geredelike toegang op ŉ daaglikse basis vereis nie. So byvoorbeeld moet finansiële rekords volgens die wet vir ŉ sekere tydperk gehou word.

•

Die inligting moet veilig geberg word.

Hantering van inkomende inligting

Die volgende is maniere waarop die eienaar inkomende inligting kan hanteer: •

Indien slegs een persoon in die onderneming nodig het om ŉ spesifieke publikasie te sien, kan dit direk aan hulle gestuur word.

•

Inkomende nuttige inligting word geskandeer en ŉ lys word daarvan gemaak. Net die lys word uitgestuur aan personeel. Op hierdie manier kry almal ŉ opsomming van die nuutste inligting en weet waar om die volledige teks te kry.

•

Alle inligting moet in die onderneming deur een persoon gekanaliseer word wat dan die inligting aanstuur aan diegene wat dit nodig het.

©akademia (MSW)

Bladsy 96

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Kopiereg en die beskerming van data

In Suid-Afrika is daar wette wat van toepassing is op die bestuur van inligting waarvan die belangrikste die beskerming van persoonlike inligting en kopiereg is. •

Data beskerming As die kleinsakeonderneming inligting hou oor individue of ander ondernemings, is daar beperkings waaraan voldoen moet word in verband met hierdie inligting. Die basiese reël is dat die eienaar nie iets met hierdie inligting kan doen sonder dat die individue of ondernemings daartoe ingestem het nie.

•

Kopiereg Omtrent alle inligting is onderworpe aan kopiereg. Die korrekte aksie wat die eienaar kan neem, is om die toestemming van die outeur, die eienaar van die prent, ens. te bekom alvorens dit gekopieer word. Die volgende teken wys dat daar kopiereg op ŉ item bestaan:

(http://2.bp.blogspot.com/-pb9Tptus7UY/T2nOvK1aQI/AAAAAAAAES8/lFhX32UyLmE/s1600/Copyright.jpg) •

Bepaal die koste van die bestuur van inligting Daar is ŉ koste verbonde aan die bestuur van inligting. Dit kan insluit: o

Tydskrifintekengelde

Ruimte waar inligting behoorlik geberg word

Rekenaartoerusting en programmatuur

Toegang tot die internet

Daar is egter ook finansiële voordele in die effektiewe bestuur van inligting. So byvoorbeeld kan ŉ tydskrif, of ander subskripsie gestaak word indien die oudit aan die lig bring dat dit nie meer gebruik word nie. •

Monitering en evaluering van inligting Sodra die eienaar bepaal het watter inligting nodig is, moet die eienaar dit voortdurend moniteer en evalueer om te verseker dat die stelsel tred hou met die

©akademia (MSW)

Bladsy 97

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur veranderende behoeftes en prioriteite van die onderneming. Een manier om dit te doen is om die mense wat die inligting gebruik, te vra of die inligting nog nuttig is. (Aangepas vanuit: http://www.voluntaryworks.org.uk/cvsmidandnorthbeds/documents/HowToManageInformatio n.pdf) 3.9

Analise en voorbereiding van die ondernemingsdata

3.9.1

Data-analise

Data-analise is ŉ versameling van metodes om inligting te beskryf, patrone op te spoor, verduidelikings te ontwikkel en hipoteses te kan toets. Dit word gebruik in al die wetenskappe, insluitende die sakewêreld.

Waarom word data ontleed?

Die volgende is redes waarom ŉ kleinsake-eienaar data moet ontleed: •

Data-analises kan aandui of daar enige beduidende verandering in die afhanklike veranderlike(s) is wat die eienaar sou beïnvloed.

•

Data-analises kan faktore ontbloot wat geassosieer word met veranderinge in die afhanklike veranderlike(s).

•

Data-analises kan op die verbindings (links) tussen verskeie faktore dui wat ŉ uitwerking op die resultate van die onderneming het.

•

Data-analises kan help om lig te werp op die redes waarom die onderneming effektief was, of dalk minder doeltreffend as wat gehoop is.

•

Data-analises kan die eienaar voorsien van geloofwaardige bewyse dat die onderneming suksesvol was.

•

Data-analises is ŉ aanduiding dat die eienaar ernstig is oor die evaluering en oor die verbetering van die onderneming.

•

Data-analises kan die weg baan vir die toepassing van ander suksesvolle metodes en benaderings in die onderneming.

©akademia (MSW)

Bladsy 98

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

As ek geweet het dat ek al die inligting moet gebruik, het ek nooit daarvoor gevra nie.

(Vertaal uit bron: http://infolytics.files.wordpress.com/2011/02/data-analysis-cartoon-1.gif)

Data-analise in meer besonderhede

Ontleding van inligting behels die soek na verhoudings, patrone en tendense wat dalk moontlik bestaan. Dit kan statistiese bewerkings beteken en ook om inligting te vergelyk met dié van ander groepe. Daar is twee soorte data wat ondersoek kan word, naamlik: kwantitatiewe en kwalitatiewe data. Kwantitatiewe en kwalitatiewe data word heel verskillend ontleed. •

Kwantitatiewe data Kwantitatiewe data verwys na die inligting wat versamel, uitgedruk kan word in syfers en wiskundig ontleed kan word. Kwantitatiewe data is gewoonlik onderworpe aan statistiese prosedures soos die berekening van die gemiddeldes of die gemiddelde aantal kere wat ŉ gebeurtenis of aksie plaasvind gevind het. Verskillende soorte kwantitatiewe analises kan veranderinge aandui in ŉ afhanklike veranderlike soos frekwensie, tydsduur, tydsberekening (wanneer bepaalde dinge gebeur), intensiteit, ens. Kwantitatiewe analises kan ook verhoudings tussen verskillende veranderlikes identifiseer. Kwantitatiewe analise word as objektief beskou want geen menslike vooroordeel word daaraan geheg nie. Dit hang net af van die vergelyking van syfers volgens wiskundige berekenings.

©akademia (MSW)

Bladsy 99

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Kwalitatiewe data Kwalitatiewe data word ingesamel as beskrywings, opinies, aanhalings, interpretasies, ens. Dit kan oor die algemeen nie omgeskakel word in syfers nie. Kwalitatiewe data kan soms aspekte identifiseer wat kwantitatiewe data nie kan nie. Dit kan openbaar waarom sekere metodes werk of nie werk nie, of sekere van die eienaar se doen en late in stryd is met die onderneming se kultuur, wat die deelnemers as belangrik beskou, ens. Analises van kwalitatiewe data is oor die algemeen meer subjektief omdat dit afhanklik is van mense se opinies, kennis, aannames en afleidings en dus vooroordele. Die identifisering van patrone, die interpretasie van mense se optrede, die raaksien van tendense, kan alles beïnvloed word deur die manier waarop die navorser die wêreld sien. Kwalitatiewe ontleding word beïnvloed deur ŉ aantal subjektiewe faktore. Voorbeelde hiervan is dat die navorser kies wat om te meet, die akkuraatheid van die waarnemings en die manier waarop die navorsing gestruktureer is om slegs spesifieke vrae te vra. Almal wat betrokke is, kan die resultate beïnvloed soos die navorser se begrip en interpretasie van die daaropvolgende ontleding.

Hoe om data te analiseer

Daar is ŉ paar basiese stappe in die analise van data, naamlik: •

Implementeer ŉ vasleggingstelsel Die implementering van ŉ vasleggingstelsel sluit die volgende in: o

Die definisie en beskrywing moet duidelik genoeg wees om te toon dat die metings en waarnemings betroubaar is.

Waarnemers moet opgelei word, veral as dit deel is van ŉ deelnemende proses.

Waarnemings kan insluit die hersiening van argiefmateriaal, die voer van onderhoude, opnames, fokusgroepe, indirekte waarneming, ens.

Data kan op verskillende maniere vasgelê word, insluitende skriftelike vaslegging, met behulp van ŉ rekenaar, klank of video, ens.

•

Organiseer die data wat ingesamel is Die organisering van data sluit die volgende in: o

Lê die nodige data op ŉ rekenaar vas.

Transkribeer enige oudio- of videobande.

Ken tellings aan enige toetse toe.

©akademia (MSW)

Bladsy 100

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur o

Sorteer die inligting op ŉ geskikte manier.

Indien moontlik, nodig en toepaslik skakel kwalitatiewe data om in kwantitatiewe data.

•

Doen datagrafieke, visuele inspeksies en statistiese analises Die uitvoer van datagrafieke, visuele inspeksies en statistiese analises sluit die volgende in: o

Eenvoudige tel, grafiese en visuele inspeksies van die frekwensie van pryse, gedrag, gebeure, ens, oor die verloop van tyd.

Gebruik van visuele inspeksie om patrone te identifiseer.

Berekening van die gemiddelde, mediaan (middelpunt), en/of modus (mees algemene) van ŉ reeks van metings of waarnemings.

Die gebruik van kwalitatiewe onderhoude, gesprekke en deelnemende waarneming.

Die opsporing van patrone in kwalitatiewe data.

Die vergelyking van werklike resultate teen voorafbepaalde doelwitte of maatstawwe.

•

Die identifisering van enige belangrike of interessante resultate Afhangende van die aard van die navorsing kan die resultate statisties beduidend, net belangrik of ongewoon wees. Die volgende is voorbeelde van die verskillende soorte resultate wat dalk mag voorkom: o

Verskille in mense of groepe.

Verskille tussen twee of meer groepe.

Resultate wat statistiese beduidende veranderinge aantoon.

Korrelasies wat beteken dat daar onderlinge ooreenkomste is tussen twee of meer veranderlikes.

•

Patrone wat beide kwantitatiewe en kwalitatiewe inligting aandui.

Voor die handliggende belangrike bevindings.

Die interpretasie van resultate Sodra resultate georganiseer is en analises gedoen is, is dit tyd om uit te vind wat die data beteken.

(Aangepas vanuit: http://ctb.ku.edu/en/tablecontents/chapter37/section5.aspx)

©akademia (MSW)

Bladsy 101

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 3.9.2

Voorbereiding van ondernemingsdata

Wanneer die verslag saamgestel word, is daar sekere vereistes waaraan die verslag moet voldoen ten einde nuttig en bruikbaar te wees. •

Die verslag moet inligting bevat en nie net rou data nie. ŉ Verslag van meer as 500 bladsye wat net rekords bevat, is bloot data. Inligting word verkry deur, byvoorbeeld die data te groepeer, te kategoriseer en eenvoudige statistiek weer te gee.

•

Die inligting moet relevant wees, vir die doel waarvoor dit gebruik word. Die rapportering van inligting wat betrekking het op wat in 2001 gebeur het, is nie noodwendig vandag nog relevant nie.

•

Die inligting moet sensitief genoeg wees om voorsiening te maak vir vergelykings deur verskillende gebruikers. Daar moet gewaak word teen te veel opsommings.

•

Die inligting moet onbevooroordeeld wees. Die inligting moet objektief wees sodat die gehoor hul eie gevolgtrekkings kan maak.

•

Die inligting moet tydig wees. Dit moet beskikbaar wees voor die publiek nog besef dat hulle dit nodig het om ŉ besluit te kan maak.

•

Die inligting moet aksie-georiënteerd wees. Die inligting moet aangebied word in ŉ formaat wat die einddoel van die projekte of sakeproses ondersteun.

•

Die inligting moet in ŉ eenvormige struktuur uiteengesit word. Alle verslae moet ŉ gestandaardiseerde struktuur hê.

•

Die inligting moet prestasie-gerig wees. Dit moet ontwerp word in ooreenstemming met die onderneming se doelwitte en doelstellings.

•

Die inligting moet koste-effektief wees. Die voordele wat die inligting bied moet swaarder weeg as die koste van die versameling en verwerking van die inligting.

(Aangepas vanuit: http://www.anticlue.net/archives/000188.htm) 3.10 Samevatting ŉ Rekeningkundige stelsel in ŉ onderneming kan in een van drie oorhoofse tipes ingedeel word, naamlik basiese rekeningkunde, bestuursrekeningkunde en finansiële rekeningkunde. In eenvoudige terme, omskep bestuursrekeningkunde rekeningkundige inligting in opsommings wat gebruik kan word deur ŉ verskeidenheid gebruikers, selfs die wat nie ŉ sterk rekeningkundige agtergrond het nie. Hierdie opsommings word gewoonlik gebruik as ŉ basis vir verskeie sakebesluite. Bestuursrekeningkunde bied verder verskillende tipes inligting vir beplannings- en beheerdoeleindes in die bestuur van die onderneming. Hierdie tipes inligting sluit koste-

©akademia (MSW)

Bladsy 102

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur inligting, beplannings- en ontwikkelingsinligting, analises soos gelykbreekanalises, begrotings en finansiële verhoudings in. 3.11 Selfevaluering Aktiwiteit 3 Jy is die eienaar van ŉ groothandelsaak op ŉ groot plattelandse dorp in die NoordKaapprovinsie. Jou kliënte is wyd versprei oor die hele provinsie. Op aandrang van ŉ vriend gaan jy nou ŉ stelsel van bestuursrekeningkunde in die onderneming vestig. Die personeel moet oor die besluit ingelig word en hulle samewerking in die verband moet verkry word. Die onderneming besit geboue, toerusting en voertuie. Jy maak voorsiening vir depresiasie op die bates teen 20% per jaar. Jy verkoop handelsvoorraad in die winkel op die perseel en het 12 personeellede. Jou aanvanklike belegging in die onderneming was R1 miljoen. Jy het reeds voor die finansiële jaareinde goedere gelewer waarvoor daar nog nie betaal is nie. 1) Verduidelik aan die personeel wat die verskille is tussen die huidige stelsel van finansiële rekeningkunde en dié van bestuursrekeningkunde. 2) Verduidelik aan die personeel wat die voordele van bestuursrekeningkunde vir die onderneming is. 3) Gebruik die inligting hierbo verskaf en stel die onderneming se rekeningkundige siklus saam deur van praktiese voorbeelde gebruik te maak. In die samestelling moet jy die kategorie rekeninge aantoon, asook watter rekening daaronder sorteer en alle ander tersaaklike inligting.

©akademia (MSW)

Bladsy 103

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Notas

©akademia (MSW)

Bladsy 104

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Studie-eenheid 4: Bronne van finansiering

4.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 4 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •

Bronne van eksterne finansiering

•

Bronne van interne finansiering

•

Keuse van ŉ geskikte bron van finansiering

•

Koste van die verskillende tipes finansiering

•

Impak van verskillende bronne finansiering op finansiële state

•

Bates en laste van ŉ onderneming

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

die bronne van eksterne finansiering beskikbaar aan ŉ kleinsakeonderneming te ontleed en die voordele en nadele van elke bron te verduidelik.

•

die bronne van interne finansiering beskikbaar aan ŉ kleinsakeonderneming te ontleed en die voordele en nadele van elke bron te verduidelik.

•

die faktore wat in aanmerking geneem moet word by die keuse van ŉ geskikte bron van finansiering te ontleed.

•

die koste van die verskillende tipes finansiering vir ŉ kleinsakeonderneming te ontleed.

•

te onderskei tussen die verskillende tipes bates en laste van ŉ onderneming.

©akademia (MSW)

Bladsy 105

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 4.2

Verrykende bronne •

http://business.wikinut.com/Business%3A-Sources-of-Finance/jryqhksz/#ExternalSources-of-finance

•

http://businesscasestudies.co.uk/business-theory/finance/sources-offinance.html#ixzz1jtGDmMF2

•

http://smallbusiness.dnb.com/accounting-reporting/assets/1257-1.html

•

http://truetobusiness.com/finance/sources-of-business-finance

•

http://tutor2u.net/business/finance/finance_sources_smes.htm

•

http://tutor2u.net/business/gcse/finance_choosing_right_sources.htm

•

http://www.bized.co.uk/learn/accounting/financial/sources/index.htm

•

http://www.dineshbakshi.com/igcse-business-studies/finance-andaccounting/revision-notes/77-sources-of-finance

•

http://www.ehow.com/facts_6741037_definition-sources-finance.html # ixzz1jtKjU09M

•

http://www.ehow.com/facts_6741037_definition-sources-finance.html

•

http://www.ehow.com/list_5771174_advantages-internal-sourcesfinance.html#ixzz1jtLngz00

4.3

•

http://www.ehow.com/list_6521037_disadvantages-external-sources-finance.html

•

http://www.scribd.com/doc/27126810/Sources-of-Finance

•

http://www2.accaglobal.com/students/acca/exams/f9/technical_articles/2954203 Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Banklening

ŉ Banklening is ŉ vaste bedrag wat by die bank geleen word en teen ŉ bepaalde rentekoers en ŉ vaste terugbetalingskedule terug betaal word.

Bedryfskoste

Bedryfskoste hefboomfinansiering verwys na die verhouding

hefboomfinansiering

van ŉ onderneming se bedryfskoste, vaste- teenoor veranderlike koste.

Bruikhuur

Bruikhuur is ŉ huurkontrak tussen die verhuringsonderneming (die verhuurder) en die kliënt (die huurder). Die huurder het die opsie om eienaarskap van die bate te bekom. Die verhuurder is die wettige eienaar van die bate tydens die duur

©akademia (MSW)

Bladsy 106

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur van die huurkontrak, maar die huurder het beheer oor die bate se voordele en risiko's. Eie fondse

Eie fondse is bedrae geld wat ŉ onderneming se eienaar tot sy beskikking het om te doen waarmee hy wil in die onderneming.

Faktorering

Faktorering is finansiering wat gebaseer is op die waarde van die onderneming se uitstaande fakture. Dit is ŉ finansiële transaksie waardeur ŉ onderneming sy rekeninge ontvangbaar verkoop aan ŉ derde party (ŉ faktor genoem) teen ŉ afslag.

Handelskrediet

Handelskrediet word aangebied deur verskaffers om kopers aan te moedig om meer gereeld en hoër volume aankope te doen.

Huurkoop

Dit is ŉ metode om goedere te koop deur die maak van vaste paaiementbetalings oor ŉ tydperk.

Nominale waarde

Die nominale waarde van ŉ aandeel is die waarde van die aandeel soos dit geskryf is op die aandelesertifikaat.

Skuldbriewe

Skuldbriewe is lenings wat óf vaste óf veranderlike rentebetalings het. Dit word uitgereik deur ŉ maatskappy om finansiering te bekom.

Behoue winste

Behoue winste is die wins wat gehou word in die onderneming eerder as om dit uit te betaal aan aandeelhouers as ŉ dividend.

Verband

ŉ Verband is ŉ geskrewe kontrak tussen ŉ verbandgewer en ŉ verbandopnemer om byvoorbeeld eiendom aan te koop.

4.4

Inleiding

Daar is ŉ aantal maniere om finansiering vir ŉ onderneming te bekom. Die tipe finansiering wat gekies word sal afhang van die aard van die onderneming. Groot ondernemings is in staat om ŉ wyer verskeidenheid van finansieringsbronne te gebruik as kleiner ondernemings. Die gebruik van spaargeld is een manier om ŉ kleinsakeonderneming te finansier. ŉ Kleinsakeonderneming kan ook geld leen by familie en vriende. In teenstelling

©akademia (MSW)

Bladsy 107

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur daarmee kan maatskappye finansiering bekom deur die uitreiking van aandele en skuldbriewe. Groot ondernemings het dikwels duisende aandeelhouers en skuldbriefhouers. Een manier om tussen die bronne van finansiering vir ŉ kleinsakeonderneming te onderskei, is om dit te verdeel in bronne binne die onderneming (intern) en buite verskaffers (eksterne). Die aanvanklike belegging wat ŉ eienaar belê in ŉ onderneming, staan bekend as kapitaal. Die bronne van hierdie kapitaal kan insluit spaargeld, erfgeld, beleggings, wins, ens. Wanneer die onderneming nog nuut is, kan die kapitaal verhoog word deur die terughou van die wins wat die onderneming verdien het. Dit is dus die interne bronne van finansiering. Eksterne bronne van finansiering is beskikbaar aan ondernemings, groot en klein, indien interne bronne nie voldoende is nie. Hierdie eksterne bronne finansiering kan geklassifiseer word in drie hoofkategorieë. Dit is korttermyn-, mediumtermyn- en langtermynbronne. Verhoging van finansiering vir ŉ nuwe kleinsakeonderneming vereis versigtige beplanning. Die eienaar moet oor die volgende besluit: •

Hoeveel finansiering is nodig?

•

Wanneer en vir hoe lank is die finansiering nodig?

•

Watter sekuriteit (indien enige) kan voorsien word?

•

Is die eienaar bereid om ŉ mate van beheer (eienaarskap) van die onderneming prys te gee in ruil vir die belegging?

In die bepaling van die finansiële behoeftes van ŉ nuwe kleinsakeonderneming moet die eienaar rekening hou met die volgende: •

Stigtingskoste, wat die koste is wat aangegaan word voordat die onderneming begin om handel te dryf.

•

Aanvangsbelegging in kapasiteit, wat bestaan uit die vaste bates wat die onderneming nodig het voordat dit kan begin om handel te dryf.

•

Bedryfskapitaal, die fondse wat nodig is deur die onderneming om byvoorbeeld grondstowwe aan te koop.

•

Groei en ontwikkelingsfondse, wat die bykomende belegging in die kapasiteit van die onderneming is.

In hierdie module word die finansiering van ŉ kleinsakeonderneming gedek met inbegrip van die tipes finansiering beskikbaar is, bronne van finansiering en hoe om die nodige finansiering vir ŉ kleinsakeonderneming te kies. (Aangepas vanuit: http://truetobusiness.com/finance/sources-of-business-finance en http://businesscasestudies.co.uk/business-theory/finance/sources-offinance.html#ixzz1jtGDmMF2)

©akademia (MSW)

Bladsy 108

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

BRONNE VAN FINANSIERING

INTERN BEHOUE VERDIENSTE

VERKOOP HUIDIGE BATES

EKSTERN VERLAAG VOORRAADVLAKKE

LANG TERMYN

Aandele Skuldbriewe Langtermynbanklening Subsidie

MEDIUM TERMYN

KORT TERMYN

Oortrokke bank Banklening Krediteure Faktorering

Verhuur Huurkoop Mediumtermyn lening

Figuur 4.1: Bronne van finansiering (Vertaal uit bron:http://www.dineshbakshi.com/igcse-business-studies/finance-andaccounting/revision-notes/77-sources-of-finance) 4.5

Eksterne finansieringsbronne

ŉ Finansiële bron of finansieringsmetode help ŉ onderneming om te voldoen aan sy korttermyn-bedryfsbehoeftes soos die betaal vir materiaal, salarisse en ander administratiewe uitgawes. Finansiering help ook die eienaar om te beplan vir langtermynuitbreidingsprojekte. Finansiering is ŉ belangrike sakepraktyk in die moderne ekonomieë van die wêreld. ŉ Onderneming met geen toegang tot finansiële markte, of wat nie in staat is om fondse te bekom nie, kan probleme ondervind. Sonder befondsing mag eienaars ook nie in staat wees om langtermyndoelwitte te bereik nie. Eksterne bronne van finansiering kan verdeel word in twee basiese kategorieë, naamlik: skuld of ekwiteit. Beide van hierdie tipes eksterne finansiering kan ŉ koste-implikasie inhou. Bedryfskapitaal is belangrik, maar ŉ onderneming moet versigtig die nadele van eksterne finansiering oorweeg voordat dit opgeneem word.

Ekwiteit

Vir ŉ onderneming kan eksterne finansiering kom deur die uitreiking van nuwe aandele. Dit kan die eienaar se ekwiteit laat afneem en beteken ŉ verlies van eienaarskap in die onderneming. Ondernemings kan genoodsaak word om ŉ belang in die onderneming te

©akademia (MSW)

Bladsy 109

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur verkoop as ŉ manier om die kapitaal te verhoog. Die nadeel in eienaarskapsverlies van wins, deurdat toekomstige winste afgestaan word vir ŉ bietjie bedryfskapitaal in die hede.

Skuld

Skuldfinansiering beteken gewoonlik die beheer van ŉ onderneming is veilig. Aandeelgebaseerde finansiering beteken byna altyd ŉ verlies van beheer. Aandeelhouers of ander beleggers kan deur teenwoordig te wees by die jaarlikse vergaderings, korporatiewe besluite beïnvloed. Volmag om te stem, of pogings tot vyandige oornames is twee voorbeelde van hoe beheer verloor kan word. ŉ Onderneming wat te swaar steun op eksterne finansiering kan dus gemanipuleer word deur buitestaanders. Hierdie verlies van beheer is moeilik om te herwin. Die koste van eksterne finansiering is ŉ belangrike faktor. Skuldfinansiering word geassosieer met rentebetalings en ŉ sukkelende onderneming kan gedwing word om hoë rentekoerse op ŉ lening te betaal, of gedwing word om effekte uit te reik teen ŉ hoër as verwagte rentekoers. Aandele finansiering kan minder toekomstige winste vir die eienaar beteken, aangesien alle aandeelhouers aanspraak het op die winste in die vorm van dividende. Die toekoms van ŉ onderneming is afhanklik van sy bedryfskapitaal. Die onderneming se kontantvloei word ook grootliks beïnvloed deur eksterne finansiering. Betalings van skuldfinansiering of dividende kan ŉ onderneming se vermoë om te belê in uitbreiding, navorsing en ontwikkeling, bemarking, of advertensies ook beperk. Hierdie verlies aan bedryfskapitaal kan dit onmoontlik maak vir ŉ onderneming om bedrywighede voort te sit sonder om meer finansiering op te neem. (Aangepas vanuit: http://www.ehow.com/facts_6741037_definition-sources-finance.html # ixzz1jtKjU09M en http://www.ehow.com/list_6521037_disadvantages-external-sourcesfinance.html) Die volgende is die verskillende tipes eksterne finansiering: 4.5.1

Oortrokke bankrekeningfasiliteit

(http://www.banquefrancolao.com/HtmlAreaImages/overdraft.jpg) Talle ondernemings het dikwels ŉ behoefte aan eksterne finansiering, maar nie noodwendig op ŉ langtermynbasis nie. ŉ Onderneming kan van tyd tot tyd kontantvloeiprobleme

©akademia (MSW)

Bladsy 110

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ondervind, maar dit is nie noodwendig nodig vir ŉ formele langtermynlening nie. Onder hierdie omstandighede gaan ŉ onderneming na die bank en reël ŉ oortrokke bankrekeningfasiliteit. Bankoortrekkings word op lopende rekeninge gegee en ŉ voordeel is dat die rente betaalbaar, bereken word op ŉ daaglikse basis. As die onderneming slegs ŉ klein bedrag geld leen, sal min rente betaalbaar wees, alhoewel die rentekoers hoër is as by ander lenings.

Voordele van ŉ oortrokke bankrekeningfasiliteit •

Dit is maklik om te reël en is ŉ buigsame metode van finansiering.

•

Dit is ŉ relatief goedkoop manier van finansiering aangesien die onderneming slegs rente op die oortrokke bedrag betaal.

Nadele van oortrokke bankfasiliteit •

Die bank kan versoek dat die oortrokke gedeelte terugbetaal moet word, sonder waarskuwing en op kort kennisgewing.

•

Oortrokke fasiliteite kan nie gebruik word om langtermynbates te finansier nie.

•

Rente moet betaal word teen ŉ baie hoë rentekoers.

4.5.2

Handelskrediet

(http://smallbiztrends.com/wp-content/uploads/2009/05/invoice.jpg) Handelskrediet word aangebied deur verskaffers om kopers aan te moedig om meer gereeld en in hoër volumes aankope te doen. Kleiner ondernemings met beperkte kontant voorhande maak dikwels staat op handelskrediet om voorraadaankope te maak op ŉ gereelde basis.

Voordele van handelskrediet •

Meer verkope Vanuit die perspektief van die skuldeiser, of verskaffer, moet handelskrediet hoër verkope tot gevolg hê, aangesien die kliënte toegelaat word om aankope te maak sonder om onmiddellike kontant daarvoor te betaal. Hierdie buigsaamheid in die aankoopmetodes moedig ook kliënte aan om groter aankope te maak wanneer pryse reg is. Saam met ŉ hoër verkoopsvolume genereer handelskrediet rente-inkomste en inkomste vanuit boetes vir laat betalings vir krediteure wat inkomste verder verhoog.

©akademia (MSW)

Bladsy 111

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Geen kontant Van die koper se perspektief maak die vermoë om op krediet te koop dit moontlik om die nodige voorraad te koop, selfs wanneer kontant nie beskikbaar is nie. Handelskrediet maak dit moontlik vir die koper om kontant beskikbaar te hê vir ander dringende en lopende uitgawes wat betaal moet word.

Nadele van handelskrediet •

Slegte skuld Die potensiële risiko vir die verskaffer van handelskrediet is slegte skuld. As kopers nie betaal nie, of nie betyds betaal nie, het dit ŉ negatiewe uitwerking op die kontantvloei van die verskaffer. Ondernemings se onbetaalde rekenings moet as slegte skuld afgeskryf word, en dit lei tot die verlaging van winsgewendheid. Rekeninge wat onbetaald bly vir ŉ lang tydperk, beteken dat die verskaffer moet wag om kontant in te vorder, wat nodig is om sy eie rekeninge te betaal.

•

Hoë koste Indien kopers nie versigtig is in die manier waarop hulle handelskrediet gebruik nie, kan hulle uiteindelik veel hoër koste vir voorraad betaal. Baie ondernemings bied ŉ afslag aan as die rekening betyds betaal word. Betalings wat ontvang word na 30 dae sluit gewoonlik laat betalingsfooie en rente in.

4.5.3

Banklenings

Deur die ondertekening van hierdie stem jy in dat die bank die opbrengs van jou lening sal hou as sekuriteit (Vertaal uit bron: http://www.rackafracka.com/wp-content/uploads/2009/03/bank-loanweb.jpg)

©akademia (MSW)

Bladsy 112

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ŉ Banklening is ŉ vaste bedrag wat by die bank geleen word en teen ŉ rentekoers en ŉ vaste terugbetalingskedule terugbetaal moet word. Dit word gewoonlik gebruik om vaste bates soos masjinerie en geboue te koop.

Voordele van banklenings •

Die onderneming kan makliker vooruit beplan as die rentekoers vasgestel is.

•

Groot ondernemings met goeie kredietrekords kan laer rentekoerse kry.

•

Dit is ŉ goeie finansieringsmetode vir beide langtermyn- en korttermyndoeleiendes.

Nadele van banklenings •

Kleiner ondernemings betaal gewoonlik hoër rentekoerse.

•

Daar is vaste rentebetalings wat by die kontantvloei van die onderneming ingereken moet word.

Sekuriteit vir die lening is soms nodig, wat beteken dat indien die onderneming versuim om die lening terug te betaal die bank daarop sal aandring dat die eiendom verkoop moet word om die skuld te delg. In die geval van ŉ alleeneienaarsaak kan die eienaar sy/haar huis of motor verloor. 4.5.4

Bruikhuur

Bruikhuur is ŉ kontrak tussen die verhuringsonderneming (die verhuurder) en die kliënt (die huurder). Die verhuringsonderneming koop en besit die bate wat die huurder huur. Die kliënt huur die bate vanaf die verhuringsonderneming en betaal huur oor ŉ voorafbepaalde tydperk vir die gebruik van die bate. Daar is twee tipes huurkontrakte:

Bruikhuurkontrak

Onder ŉ bruikhuurkontrak dek die huurgeld feitlik al die koste van die bate. Die huurder het die opsie om eienaarskap van die bate te bekom aan die einde van die huurtermyn. Die verhuurder is die wettige eienaar van die bate tydens die duur van die huurkontrak, maar die huurder het beheer oor die bate se voordele en risiko's. Dus die waarde van die huur is gelyk aan, of groter as 90% van die koste van die bate. Die kliënt kan beide belasting en BTW wat op die huurgeld betaal is, eis. ŉ Voorbeeld van ŉ bruikhuur is die huur van ŉ masjien vir vervaardiging, waar die huurder verantwoordelik is vir die herstel en onderhoud van die masjien.

Bedryfshuurkontrakte

Die huurkontrak strek nie oor die volle lewe van die bate nie en die huurder is ook nie aanspreeklik vir die volle waarde daarvan nie. Die verhuurder of verskaffer aanvaar al die residuele risiko. Hierdie tipe huurkontrak word normaalweg gebruik wanneer die bate ŉ

©akademia (MSW)

Bladsy 113

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur waarskynlike herverkoopwaarde het. ŉ Voorbeeld van ŉ bedryfshuur is die huur van ŉ geboue waar die verhuurder verantwoordelik is vir die herstel en onderhoud van die gebou.

Voordele van huur •

Die onderneming hoef nie ŉ klomp geld te spandeer op die aankoop van die bate nie.

•

Die verhuringsonderneming sorg vir die onderhoud en vervanging van beskadigde bates (bedryfshuur).

Nadele van huur •

In die lang termyn is die huur van bates duurder as die aankoop van die toerusting of bates.

4.5.5

Huurkoop

Hierdie is ŉ metode vir die koop van goedere deur die maak van vaste paaiementbetalings oor ŉ tydperk. Onder ŉ huurkoopkontrak is die koper die huurder van die bate en verkry eienaarskap eers as die volle bedrag van die kontrak betaal is.

(http://ebitdata.com.au/wp-content/uploads/2012/01/HirePurchase.jpg)

Voordele van huurkoop •

Fasiliteer die koop van duur goedere Indien ŉ klein inkomste verdien word, kan duur artikels soos motor, huis, meubels, ens steeds gekoop word. Betalings kan in maklike paaiemente gedoen word en sodoende word die lewenstandaard verbeter. Die koper kan die goedere terug gee as hy nie in staat is om verdere paaiemente af te betaal nie.

©akademia (MSW)

Bladsy 114

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Hoër verkope ŉ Huurkoopstelsel dra by tot die uitbreiding van die mark vir duur goedere. Die verkoper kan die goedere terugneem, indien die koper nie meer die paaiemente kan betaal nie.

Nadele van huurkoop •

Uitspattigheid Die huurkoopstelsel versoek middelklasmense om luukse goedere te koop wat hulle andersins nie sou kon koop nie. Kopers kom dus in die versoeking om hulle toekomstige inkomste te belowe aan die afbetaling van die goedere. Indien die koper nie in staat is om paaiemente af te betaal nie, kan hulle swaar verliese lei wanneer die verkoper die goedere terugneem.

•

Hoër pryse Die koper betaal hoër pryse vir produkte as wat betaalbaar is op kontantaankope. Die verkoper voeg gewoonlik ŉ rente en risikodekking by. Die koper verkry nie eienaarskap van goedere totdat die laaste paaiement betaal is nie. Die koper kan nie die goedere verkoop voordat finale betaling geskied het nie.

•

Risiko van oninbare skulde Wanneer die koper versuim om paaiemente te betaal, kan die verkoper skade ly. Die goedere moet teruggeneem word om die skuld te delg. Die goedere kan egter beskadig wees, wat herstel koste vir die verkoper beteken. Daar is ook die risiko dat die goedere teen minder verkoop moet word as wat die uitstaande skuld is.

•

Groot belegging Om die bate aan te koop vir huurkoopdoeleindes moet die verkoper aansienlike fondse daarin bestee. Betalings word egter ontvang van kopers oor ŉ lang tydperk. Die aanvanklike belegging is dus groot vir die verkoper en neem af oor verloop van tyd.

4.5.6

Verbande, gewoon en kommersieel

ŉ Verband is ŉ geskrewe kontrak tussen ŉ verbandgewer en ŉ verbandopnemer om byvoorbeeld eiendom aan te koop. Die verbandopnemer is die lener (die koper). Die verbandgewer (byvoorbeeld ŉ bank) leen geld aan die koper. Die eiendom wat aangekoop word, dien as sekuriteit vir die lening.

©akademia (MSW)

Bladsy 115

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://www.northwood.co.za/wp-content/uploads/2011/12/joint-mortgage-bond.jpg) Indien die lener nie die lening terugbetaal nie, het die uitlener die reg om die lening se sekuriteit terug te neem. So lank as die lener betyds betalings maak, verminder die verbandbalans en die lener se ekwiteit vermeerder. Die lener se bykomende sekuriteit groei ook soos die lening se ekwiteit groei. Aangesien die kleinsakeman betrokke is by kommersiële bedrywighede word die voor- en nadele van kommersiële verbande toegelig:

Voordele van kommersiële verbande •

Die kleinsakeman behou eienaarskap van die onderneming en kleinsake ondernemingsperseel.

•

Die kleinsakeman kan ŉ aansienlike kapitaalwins maak.

•

Kommersiële verbande is nie onderhewig aan huurskommelinge van residensiële eiendomme nie. Dit gee dus aan die kleinsakeman ŉ meer stabiele sakebeplanningsomgewing.

•

Kommersiële verbande bied laer maandelikse koste, want dit het tipies laer rentekoerse as ander ongesekureerde lenings.

•

ŉ Kommersiële verband se rentebetalings is belastingaftrekbaar. Dit kan bydra tot die vermindering van die onderneming se jaarlikse belastingskoste.

•

Kommersiële verbande verbeter kontantvloeibestuur.

Nadele van kommersiële verbande •

Die kleinsakeman benodig ŉ wesenlike deposito. Dit is geld wat in ander sakebedrywighede gebruik kon word.

•

Dit kan moeiliker wees om van ŉ kleinsakeonderneming afstand te doen as die kleinsakeman die eienaar van die perseel is. As hy/sy egter die perseel huur, kan die huurooreenkoms beëindig word en ŉ ander perseel gehuur word.

•

As die kleinsakeman ŉ veranderlike koers verband het, laat die kleinsakeman homself kwesbaar vir rentekoersverhogings.

©akademia (MSW)

Bladsy 116

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Die kleinsakeman is verantwoordelik vir die eiendom, insluitend onderhoud, versekering en sekuriteit.

4.5.7

Uitreiking van aandele

Die volgende is ŉ voorbeeld van ŉ aandelesertifikaat.

(http://www.southportland.org/vertical/Sites/%7B7A5A2430-7EB6-4AF7-AAA359DBDCFA30F2%7D/uploads/%7BC5F2D68D-5D05-446E-AC05B2213DC16568%7D.JPG) Slegs beperkte maatskappye mag aandele verhandel. ŉ Private Beperkte (Eiendomsbeperkte) maatskappy se aandele kan verkoop word aan vriende en familie. Openbare beperkte maatskappye kan aandele verkoop aan die algemene publiek. Die uitreiking van aandele word algemeen gebruik vir uitbreiding van die onderneming en om langtermynbates te finansier.

Gewone aandele

Gewone aandele staan ook bekend as ekwiteitsaandele en is die mees algemene vorm van aandele. ŉ Gewone aandeel gee die reg aan sy eienaar om te deel in die winste van die onderneming (dividende) en om te stem by die algemene vergaderings van die onderneming. Weens die feit dat die winste van ondernemings wissel van jaar tot jaar, wissel die dividende wat betaal word aan gewone aandeelhouers ook. In ŉ slegte jaar kan geen dividende betaal word nie, terwyl daar in goeie jare aansienlike bedrae as dividend uitgekeer kan word. ©akademia (MSW)

Bladsy 117

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Gewone aandeelhouers kan stem oor al die kwessies by ŉ algemene vergadering van die onderneming, insluitend: •

Aanstelling van direkteure en ouditeure

•

Die voorgestelde dividend betaalbaar

•

Veranderinge aan die onderneming se akte van oprigting en statute

Die nominale waarde van ŉ aandeel is die waarde van die aandeel soos dit geskryf is op die aandelesertifikaat. Die markwaarde van ŉ aandeel is die bedrag waarteen ŉ aandeel op die beurs verkoop word en mag radikaal verskil van die nominale waarde. Wanneer aandele deur die onderneming uitgereik word, word die aandele gewoonlik vir kontant verkoop teen pariwaarde of teen ŉ premie. As ŉ onderneming aandele teen pariwaarde verkoop, beteken dit dat hulle die aandele teen hulle nominale waarde verkoop. As ŉ aandeel teen ŉ premie verkoop word, is die uitgifteprys die pariwaarde, plus ŉ bykomende premie. Gewone aandele is die mees riskante vorm van ŉ belegging in ŉ onderneming, aangesien daar geen dividende betaal hoef te word nie en die markwaarde van aandele kan daal nadat dit gekoop is.

Voorkeuraandele

Voorkeuraandele bied die eienaars voordele bo gewone aandeelhouers. Daar is twee verskille tussen gewone- en voorkeuraandele, naamlik: •

Voorkeuraandeelhouers is dikwels geregtig op ŉ vaste dividend selfs wanneer gewone aandeelhouers nie is nie.

•

Voorkeuraandeelhouers kan normaalweg nie by algemene vergaderings stem nie.

Indien daar enige kans is dat ŉ onderneming nie sy voorkeuraandeeldividend kan betaal nie, dan kan geen gewone aandeeldividend betaal word nie, aangesien die voorkeuraandeelhouers die reg het om dividende te ontvang voordat enige gewone aandeelhouers onder enige omstandighede dividende ontvang – vandaar die term "voorkeur". Voorkeuraandele is gewoonlik kumulatief en beteken dus dat indien dividende nie betaal is in die huidige jaar nie, dit vorentoe gedra word na die volgende jaar. As ŉ voorkeuraandeel ŉ deelnemende voorkeuraandeel is, het die eienaar van so ŉ aandeel die reg op bykomende dividende behalwe die vaste persentasie dividend. Die bykomende dividend word gewoonlik betaal in verhouding tot ŉ verklaarde gewone dividend.

©akademia (MSW)

Bladsy 118

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Voorkeuraandele kan omskepbaar wees. Indien die aandele omskepbaar is, het die aandeelhouers die opsie om op ŉ sekere stadium van die voorkeuraandele te omskep in gewone aandele.

Voordele van aandele •

Voorkeuraandele hoef nie terugbetaal te word nie.

•

Daar is geen rente betaalbaar nie.

•

Voorkeuraandele kan die status en reputasie van ŉ onderneming verhoog.

•

Met aandeelhouers verhoog die finansiële sekuriteit van die onderneming, wat dit makliker maak om banklenings te kry.

Nadele van aandele •

Dividende moet betaal word aan aandeelhouers.

•

Uitreiking van aandele neem tyd en verg ingewikkelde dokumentasie.

•

Die onderneming word deur die publiek dopgehou en veranderinge in prestasie word vinnig opgemerk.

•

Eienaarskap van die onderneming kan ingewikkeld wees en daar is die gevaar van oornames.

4.5.8

Skuldbriewe

ŉ Skuldbrief is ŉ dokument wat óf ŉ skuld skep of dit erken en dit is ŉ skuld sonder sekuriteit. In die sakewêreld word die term gebruik vir ŉ mediumtermyn- tot langtermynskuld instrument wat aangegaan word deur groot maatskappye om geld te leen. Skuldbriewe is lenings wat óf vaste of veranderlike rentebetalings het. ŉ Veilige skuldbrief is een wat spesifiek gekoppel is aan die finansiering van ŉ spesifieke bate soos ŉ gebou of ŉ masjien. Die skuldbriefhouer het ŉ regsgeldige belang in daardie bate en die onderneming kan nie daarvan ontslae raak nie, tensy die skuldbriefhouer toestem. As die skuldbrief vir grond of geboue is, word dit ŉ verbandskuldbrief genoem. Skuldbriefhouers het die reg om hul rentebetalings te ontvang voordat enige dividend betaalbaar is aan aandeelhouers en selfs indien ŉ onderneming ŉ verlies maak. As die onderneming misluk, is die skuldbriefhouers voorkeur-krediteure en is geregtig op die terugbetaling van hul geld. ŉ Skuldbrief wat uitgereik is met ŉ veranderlike rentebetaling beteken dat die rentekoers nie vas is nie en sodanige skuldbriewe word gewoonlik nie gekoppel aan ŉ spesifieke bate soos grond of geboue nie.

©akademia (MSW)

Bladsy 119

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Voordele van skuldbriewe •

Skuldbriewe is gewoonlik vir ŉ langtermyn, soms tot 25 jaar. Dit beteken langtermyn en stabiele befondsing vir die onderneming.

Nadele van skuldbriewe •

Rente moet betaal word, wat ŉ finansiële en kontantvloeilas op die onderneming plaas.

4.5.9

Faktorering

Faktorering beteken finansiering wat gebaseer is op die waarde van die onderneming se uitstaande fakture. Dit is ŉ finansiële transaksie waardeur ŉ onderneming sy rekeninge ontvangbaar teen ŉ afslag aan ŉ derde party (ŉ faktor genoem) verkoop. Die derde party vorder dan die uitstaande debiteure in en neem ŉ persentasie van die totale uitstaande debiteure as vergoeding.

Indien van faktuur vir befondsing – Faktuur word geverifieer

Faktoreer kliënt

Ontvang binne 24 uur 75%- 80% van faktuur in kontant

FAKTORERING: BASIESE BEGINSELS Ontvang ander 20% - 25% minus afslag fooi

Ontvang kliëntbetaling

Agentskap wag vir kliëntebetalings 30, 40 en 60 dae

Figuur 4.2: Faktorering (Vertaal uit bron: http://www.funding4you.com/images/factoring.jpg) Faktorering werk soos volg: Die faktor is die persoon of onderneming wat die faktoreringsfinansiering aan die onderneming verskaf. Sodra goedere verkoop is, word ŉ afskrif van die faktuur wat aan die onderneming se kliënte gestuur is, aan die faktor gestuur. Die faktor betaal ŉ vaste

©akademia (MSW)

Bladsy 120

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur persentasie van die faktuurwaarde binne ŉ voorafbepaalde tyd aan die onderneming. Dit is gewoonlik tussen 80 – 85% van ŉ faktuur se waarde en gewoonlik binne 24 uur. In ruil hiervoor gebeur die volgende: •

Die faktor samel betalings namens die onderneming in. Dit sluit in om die laat betalers telefonies te kontak en uitstaande fakture op te volg. Die onderneming bly egter verantwoordelik aan die faktor vir die terugbetaling van oninbare skulde, tensy daar ŉ nie-verhalingsooreenkoms tussen die faktor en die onderneming is. ŉ Nieverhalingsooreenkoms beteken dat, indien ŉ skuldenaar nie betaal nie, die faktor die verlies ly. Die faktor verseker homself gewoonlik in geval van moontlike verliese.

•

Die onderneming ontvang die balans van die faktuur (minus heffings) sodra die faktor betaling ontvang het.

•

Die faktor bied gereeld verslae aan die onderneming oor die status van die debiteure grootboek.

Nie alle ondernemings kan in aanmerking kom vir faktorering nie. Voordat faktorering gedoen word, sal die faktor oudits op die potensiële kliënt se boeke en rekeninge uitvoer om vas te stel of die debiteure grootboek aan die kriteria voldoen.

Voordele van faktorering

Daar is baie voordele aan faktorering, insluitend: •

Faktorering verhoog die onderneming se kontantvloei, want dit stel die onderneming in staat om tot 80% van uitstaande fakture in te vorder.

•

Die gebruik van ŉ faktor verminder die spandering van tyd en geld op skuldinvordering.

•

Die onderneming kan die faktor se kredietstelsel gebruik om die kredietwaardigheid van nuwe en bestaande kliënte te assesseer.

•

Faktorering kan ŉ doeltreffende manier wees om die koste en risiko van buitelandse saketransaksies te verminder.

Nadele van faktorering

Tensy dit versigtig geïmplementeer word, kan faktorering ŉ negatiewe impak hê op die manier waarop ŉ onderneming bedryf word. •

Kliënte mag verkies om eerder met die onderneming te handel as met die faktor.

•

Faktorering beperk die manier waarop die onderneming sake doen. Op die nieverhalingsgrondslag van faktorering, sal die meeste faktore die kliënte vooraf wil keur, wat vertragings kan veroorsaak. Die faktor sal dan kredietlimiete aan individuele kliënte toeken.

©akademia (MSW)

Bladsy 121

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Die beëindiging van die faktoreringsooreenkoms kan moeilik wees. As die ooreenkoms beëindig word, kan dit tot ŉ tekort in die onderneming se bedryfskapitaal lei.

4.6

Bronne van interne finansiering

(http://img.ehowcdn.com/article-new/ehow/images/a06/7t/7d/internal-sources-businessfinance-1.1-800x800.jpg) Daar is interne bronne van finansiering beskikbaar vir die onderneming, maar dit kan vir groot projekte meer beperk in omvang wees. Vir die finansiering van groot projekte kan die onderneming gedwing word om hulp te gaan soek by banke of ander instansies. Interne bronne word dikwels deur ŉ onderneming verkies omdat dit gewoonlik goedkoper is en makliker is om op kort kennisgewing te reël. Die finansiering van ŉ onderneming deur middel van interne bronne behels die gebruik van beskikbare bronne soos persoonlike spaargeld en ondernemingsreserwes, eerder as om lenings en krediet van eksterne bronne te finansier. Hierdie benadering tot die finansiering van sake-aktiwiteite is slegs moontlik wanneer die onderneming voldoende fondse tot sy beskikking het. Wanneer sake-aktiwiteite intern gefinansier word, is daar geen aanspreeklikheid teenoor enige buite-entiteit nie. Die onderneming hoef nie enige besluite te verduidelik aan iemand buite die onderneming of ook nie hulle goedkeuring te kry nie. Hierdie besluitneming gee dus ŉ mate van vryheid in die finansiële oorwegings by die keuse van die regte plan van aksie vir die kleinsakeonderneming. Interne finansiering is ook heelwat meer buigsaam as eksterne bronne van kapitaal. Met interne finansiering is dit gewoonlik maklik om betalings aan te pas in ooreenstemming met ©akademia (MSW)

Bladsy 122

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur die huidige ondernemingskontantvloei en ander onverwagte omstandighede. As die kleinsake onderneming intern gefinansier is en daar ontstaan probleme met die maak van betalings, het dit geen invloed op die onderneming se kredietwaardigheid nie. 4.6.1

Tipes interne finansiering

Die volgende is die basiese tipes interne finansiering:

Behoue verdienste (winste)

Verkoop van bates

Eienaar se eie fondse

(Outeur, 2013)

Behoue verdienste (winste)

Behoue verdienste is die wins wat gehou word in die onderneming eerder as om dit uit te betaal aan aandeelhouers as ŉ dividend. Behoue wins word allerweë beskou as die belangrikste langtermynbron van finansiering vir ŉ onderneming. Die eerste rede hiervoor is dat behoue wins ŉ goedkoop vorm van finansiering vir die onderneming is. Behoue winste is, in kontantterme, "gratis" vir die onderneming, want daar is geen rente wat betaal moet word nie. Die tweede rede is dat behoue winste meer buigsaam is, want dit is in die onderneming se bankrekening as kontant beskikbaar. Laastens is behoue verdienste ook onder die beheer van die onderneming, aangesien die sake-eienaar daaroor kan besluit, nie die bankbestuurder nie. •

Voordele van behoue verdienste Die belangrikste voordeel is dat dit nie terugbetaal hoef te word nie.

•

Nadele van behoue verdienste Die winste van ŉ kleinsakeonderneming kan te laag wees om te gebruik en ŉ nuwe onderneming het nog nie enige behoue winste opgehoop om aan te wend as finansiering nie.

©akademia (MSW)

Bladsy 123

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Verkoop van bates

Ondernemings besit gewoonlik verskeie vaste bates. ŉ Vaste bate is enigiets wat gebruik word, of betrokke is, in die produksie van goedere of dienste en sluit in grond, geboue, los en vaste toebehore, masjinerie, voertuie, ensovoorts. Een of meer vaste bates in die onderneming kan oorbodig raak, of nie meer winsgewend wees nie en kan dan verkoop word. Daarteenoor kan ŉ onderneming, indien kontant dringend benodig word, besluit om sekere produkte of dienste wat aangebied word, te staak en as gevolg hiervan sommige van die vaste bates verkoop. Die verkoop van vaste bates kan dus as ŉ bron van finansiering vir die onderneming dien. Die verkoop van vaste bates het egter ŉ negatiewe uitwerking op die potensiële vermoë van die onderneming, met ander woorde die vermoë om produkte en of dienste te kan produseer, indien daar nie ander bates is, of genoeg bates is om produksie of dienslewering te kan volhou nie. Dit kan voordelig wees, indien die verkope van bates weer nuwe bates kan befonds. ŉ Oorbodige fotokopieerder kan byvoorbeeld verkoop word:

(http://www.vernontech.ca/uploads/photocopier.jpg) •

•

Voordele van bate verkope o

Dit spaar ruimte in die onderneming as die ou bates nie meer daar is nie.

Dit wend die onderneming se kapitaal beter aan.

Nadele van bate verkope o

Nuwe ondernemings het gewoonlik nie enige bates om te verkoop nie.

Dit is tydrowend as die onderneming nie ŉ koper vir die bate kan vind nie, veral as die bates oud is.

©akademia (MSW)

Bladsy 124

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Eienaar se eie fondse

Eie fondse is bedrae geld wat ŉ sake-eienaar tot sy beskikking het om te gebruik waarvoor hy dit ook al in die onderneming benodig. As die eienaar besluit om sy eie fondse te belê in sy/haar eie onderneming, is dit ŉ bron van finansiering vir die onderneming.

(http://img.ehowcdn.com/article-new/ehow/images/a02/6s/q4/funding-business-startup800x800.jpg) •

•

Voordele van eienaarsbefondsing o

Eie fondse is gewoonlik vinnig beskikbaar.

Geen rente hoef betaal te word nie.

Nadele van eienaarsbefondsing o

Die eienaar mag dalk nie oor genoeg fondse beskik nie.

Dit hou ŉ hoë risiko in, as gevolg van onbeperkte aanspreeklikheid.

(Aangepas vanuit: http://business.wikinut.com/Business%3A-Sources-ofFinance/jryqhksz/#External-Sources-of-finance en http://www.ehow.com/facts_6741037_definition-sources-finance.html en http://www.bized.co.uk/learn/accounting/financial/sources/index.htm en http://www.ehow.com/list_5771174_advantages-internal-sourcesfinance.html#ixzz1jtLngz00) 4.7

Faktore wat in ag geneem word by die keuse van ŉ geskikte bron van finansiering

(http://static.guim.co.uk/sysimages/Admin/BkFill/Default_image_group/2012/8/13/1344875527002/money-scrabble006.jpg)

Bladsy 125

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ŉ Onderneming moet drie belangrike faktore in ag neem wanneer dit by die keuse van ŉ geskikte bron van finansiering kom, naamlik: •

Kan die finansiering verkry word uit interne of uit eksterne bronne?

•

As finansieringsbehoeftes ekstern bevredig moet word, gaan dit in die vorm van skuld of ekwiteit wees?

• 4.7.1

Wat is die ideale finansieringsbron? Interne bronne of eksterne bronne?

In die beantwoording van hierdie vraag moet die onderneming verskeie kwessies oorweeg, byvoorbeeld:

Hoeveel kontant is daar tans in die onderneming?

Die onderneming moet die bedrag wat in die huidige kontantsaldo's en korttermynbeleggings gehou word, bepaal. Dan moet die bedrag wat nodig sal wees om bestaande bedrywighede te ondersteun, bepaal word. Indien daar vrye kontant bestaan en beskikbaar is vir aanwending, is dit die mees voor die hand liggende bron van finansiering vir die onderneming.

Wat is toekomstige kontantvloei?

Indien daar nie in die vereiste kontant voorsien kan word nie, moet die onderneming sy toekomstige kontantvloei in ag neem. ŉ Kontantbegroting kan voorberei word om die toekomstige kontantvloei te bepaal.

Moet die beheer oor bedryfskapitaal verbeter?

Indien die onderneming se geprojekteerde kontantvloei nie voldoende is om die onderneming te finansier nie, kan dit oorweeg word om strenger beheer oor bedryfskapitaal toe te pas, ten einde die onderneming se kontantposisie te verbeter. Hierdie stappe sluit in om druk op debiteure te plaas vir vroeë vereffening van skuld, die handhawing van laer voorraadvlakke en die verlenging van die betaling aan krediteure. Hierdie werkswyse hou egter bepaalde gevare in, byvoorbeeld kan daar produksieonderbrekings voorkom weens die feit dat daar nie genoeg voorraad is nie. Indien die nodige finansies nie intern verskaf kan word nie, moet die onderneming eksterne finansiering oorweeg. 4.7.2

Skuld of ekwiteit?

Om die antwoord op hierdie vraag te kry, moet die volgende kwessies oorweeg word:

Bladsy 126

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Koste van finansiering Skuldfinansiering is gewoonlik goedkoper as ekwiteitsfinansiering omdat dit veiliger is vanuit ŉ uitlener se oogpunt. In die geval van likwidasie word skuldfinansiering afbetaal voor ekwiteit. Dit maak skuld ŉ veiliger belegging as aandele en dus vra skuldbeleggers ŉ laer opbrengskoers as ekwiteitsbeleggers. Skuldbelang is ook belastingaftrekbaar by maatskappye in teenstelling met aandele dividende. Dit maak dit nog goedkoper vir die belastingpligtige onderneming.

•

Huidige kapitaal hefboomfinansiering van die onderneming Hoewel skuld aantreklik is te danke aan die goedkoper koste, is die nadeel dat rente betaal moet word. As daar te veel geleende geld is, kan die onderneming dalk nie in staat wees om die rente en die hoofsom skuld te betaal nie en likwidasie kan volg. Die vlak van ŉ onderneming se lenings word gewoonlik gemeet deur die kapitaal hefboomverhouding, wat die verhouding tussen skuldfinansiering tot ekwiteitsfinansiering is. Ondernemings moet verseker dat die verhouding nie te hoog word nie. Vergelykings met ander ondernemings in die bedryf is ŉ nuttige hulpmiddel hier.

•

Sekuriteit beskikbaar Baie leners vereis bates as sekuriteit vir lenings. Goeie kwaliteit bates soos grond en geboue verskaf sekuriteit vir lenings, terwyl ontasbare bates, soos navorsing en ontwikkeling, dit nie doen nie. In die afwesigheid van ŉ goeie bate as sekuriteit, kan verdere lenings nie ŉ opsie wees nie.

•

Ondernemingsrisiko Die onderneming se risiko's verwys na die wisselvalligheid van die bedryfswins. Ondernemings met ŉ hoogs onstabiele bedryfswins moet hoë vlakke van lenings vermy, as hulle hulself in ŉ posisie bevind waar bedryfswins val en hulle nie meer die rente kan betaal nie. Hoë risiko ondernemings word gewoonlik gefinansier deur ekwiteit, want daar is geen wetlike verpligting om ekwiteit dividende te betaal nie.

•

Operasionele hefboomfinansiering Bedryfskoste hefboomfinansiering verwys na die verhouding van ŉ onderneming se bedryfskoste, dus die vaste teenoor veranderlike koste. Hoe hoër die verhouding van vaste koste, hoe hoër die bedryfskoste hefboomfinansiering. Ondernemings met ŉ hoë bedryfskoste is geneig om lae bedryfswinste te hê. Dit is omdat die vaste koste dieselfde bly, ongeag wat die volume van verkope is. Indien daar ŉ styging in

Bladsy 127

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur verkope is, styg bedryfswins met ŉ groter persentasie, maar as verkope-volume daal, daal bedryfswins met ŉ groter persentasie. In die algemeen kombineer ŉ hoë risiko beleid ŉ hoë finansiële hefboomfinansiering met hoë bedryfskoste hefboomfinansiering. •

Verwaterde verdienste per aandeel Groot uitgifte van aandele kan lei tot die verwatering van verdienste per aandeel, indien daar nie onmiddellik winste uit nuwe beleggings gegenereer word nie. Dit kan aandeelhouers afskrik en lei tot dalende aandeelpryse.

•

Aantal aandeelhouers ŉ Groot uitreiking van aandele aan nuwe beleggers kan die aantal aandeelhouers en die beheer van ŉ onderneming verander. As die stigterslede 50% van die aandele besit, mag hulle huiwerig wees om nuwe aandele uit te reik aan buitebeleggers. Dit mag beteken dat beheer by die algemene jaarvergadering verloor kan word.

•

Huidige stand van aandelemarkte In ŉ tydperk van dalende aandeelpryse sal baie ondernemings huiwerig wees om nuwe aandele te verkoop, aangesien die gevoel mag wees dat die prys te laag is. Dit sal ook die waarde van die bestaande aandeelhouers se aandele verlaag. Dit is egter nie van toepassing op regte-uitgifte, waar aandele verkoop word aan die bestaande eienaars van die onderneming nie.

Ekwiteitsfinansiering

Ekwiteitsfinansiering is waar ŉ onderneming fondse verkry vanaf beleggers, in ruil vir ŉ aandeel in die onderneming. Sodanige fondse kan kom van vriende en familie van die sakeeienaar, engelbeleggers, of waagkapitaalfirmas. Die belangrikste voordeel vir ekwiteitsfinansiering is dat die onderneming nie verplig is om die geld terug te betaal nie. In plaas daarvan hoop die beleggers om hul belegging terug te ontvang vanuit toekomstige winste. Die betrokkenheid van die hoë profiel beleggers kan ook help om die geloofwaardigheid van ŉ nuwe onderneming te verhoog. Die grootste nadeel van ekwiteitsfinansiering is dat die beleggers mede-eienaars van die onderneming word en dus ŉ sê kry in die onderneming se besluite. Aandelebeleggers is op soek na ŉ vennoot, sowel as ŉ belegging, of anders sou hulle net uitleners gewees het. Beide skuld- en ekwiteitsfinansiering is belangrike maniere vir ondernemings om kapitaal te bekom. Die besluit van watter een om te gebruik hang af van die langtermyn-doelwitte van die onderneming. Kenners stel voor dat ondernemings gebruik maak van beide skuld en

Bladsy 128

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur ekwiteit finansiering in ŉ kommersieel aanvaarbare verhouding wat bekend staan as die skuld-tot-ekwiteit-verhouding. Hierdie is ŉ belangrike faktor wat ontleders gebruik om vas te stel of ŉ onderneming op ŉ sinvolle wyse sake doen. Daar word soms aanbeveel dat ondernemings meer staatmaak op finansiering met aandelekapitaal gedurende die vroeë stadiums van hul bestaan. Die rede is dat sulke ondernemings dit moeilik mag vind om skuld te diens totdat hulle betroubare kontantvloei bereik het. Nuwe ondernemings kan egter probleme ondervind om kapitaal te lok.

Skuldfinansiering

Skuldfinansiering kan baie verskillende vorme aanneem. Die belangrikste oorwegings by skuldfinansiering word hieronder uiteengesit. •

Duur van die lening Korttermynlenings (lenings vir minder as een jaar) is oor die algemeen goedkoper as langtermynlenings (lenings vir langer as een jaar). Uitleners hef ŉ hoër rentekoers op die langtermynlening as op ŉ korttermynlening, as gevolg van die verhoogde risiko. Korttermynlenings het egter ŉ groot nadeel, naamlik hernuwingsrisiko. Korttermynlenings moet gereeld hernu word en die onderneming dra die risiko dat die uitleners kan weier om verdere krediet te gee. Hierdie risiko is op sy hoogste by oortrokke lenings. Met ŉ langtermynlening is die finansiering vir die duur van die lening verseker, solank as wat die lener nie die kontrak verbreek nie.

•

Vaste en veranderlike koers lenings Baie uitleners bied die lener die keuse tussen ŉ vaste rentekoers, of een wat gekoppel is aan die algemene vlak van rentekoerse (dus wissellend). Vaste koers lenings bied sekerheid aangesien die lener weet wat die rentekoers is wat betaal word. Dit is egter gewoonlik duurder as ŉ veranderlike koers. Veranderlike koers lenings is oor die algemeen goedkoper, maar hou ŉ hoër risiko vir die lener in, aangesien rente betaalbaar, kan verhoog indien rentekoerse styg.

•

Status van die onderneming Sommige tipes skuldfinansiering is slegs beskikbaar aan groot genoteerde ondernemings. Kleinsakeondernemings word gewoonlik beperk tot korttermynlenings. As langtermynskuldfinansiering beskikbaar is, is dit gewoonlik in die vorm van ŉ bruikhuur, verkoop en terughuur, huurkoop of verbandlenings op eiendom.

Bladsy 129

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Valuta-oorwegings Dit is belangrik om te onthou dat, indien ŉ onderneming kapitaal leen in ŉ buitelandse geldeenheid, die rente en die lening terugbetaal moet word in daardie geldeenheid. Valuta-skommelinge kan die koste van die lening verhoog en lei tot ŉ verhoging in die betrokke risiko.

•

Skuldbeperkings Die leen van geld behels dikwels sekere ander verpligtinge vir die lener, behalwe die terugbetaling van die rente en die kapitaalsom. Hierdie verwys na skuldbeperkings. Dit sluit in beperkings op die gebruik van bates deur die lener, beperkings op dividendbetalings en beperkings op verdere lenings. Hierdie beperkings beperk die buigsaamheid van die lener en moet sorgvuldig oorweeg word voordat geld geleen word.

4.7.3

Wat is die ideale bron?

Geen twee ondernemings se behoefte aan skuldfinansiering sal dieselfde wees nie. Wat egter belangrik is, is dat eienaars die voordele en nadele van verskillende finansieringsmetodes moet oorweeg. Die beste manier is om kapitaal te bekom uit ŉ verskeidenheid van bronne, naamlik deur beide skuld en ekwiteit te gebruik. (Aangepas vanuit: http://tutor2u.net/business/gcse/finance_choosing_right_sources.htm en http://www2.accaglobal.com/students/acca/exams/f9/technical_articles/2954203) 4.8

Die koste verbonde aan die verskillende tipes finansiering vir die onderneming

Die finansiële koste van die verskillende bronne van finansiering is soos volg: •

Eienaar se eie fondse Hierdie is ŉ lae koste omdat dit deur die eienaar verskaf is. Die eienaar kan sy eie of geen rentekoers hef op die lening.

•

Behoue verdienste (winste) Hier is slegs geleentheidskoste betrokke, aangesien die geld elders vir ŉ ander doel aangewend kon word. Daar is geen ander koste vir hierdie bron van finansiering betrokke nie.

•

Bedryfskapitaal Bedryfskapitaal het geen koste buiten geleentheidskoste nie.

Bladsy 130

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Verkoop van bates Deur die verkoop van vaste bates sal die onderneming se produksiekapasiteit verminder. As dit ongebruikte of uitgediende vaste bates verkoop, sal die potensiële produksiekapasiteit ook verminder. Dit kan lei tot verlaging in winsgewendheid.

•

Gewone en voorkeuraandele Dividende moet betaal word uit winste aan aandeelhouers in ruil vir hul belegging in die onderneming. Daar is ŉ administratiewe koste by die uitreiking van aandele soos aandelebeursfooie, drukwerk en verspreidingskoste en advertensiefooie.

•

Skuldbriewe Skuldbriewe het ŉ vaste of veranderlike rente, afhangende van die soort skuldbrief wat uitgereik is.

•

Oortrokke bankrekening Rente is hoër as ander banklenings en word bereken op ŉ daaglikse basis.

•

Lenings Rentekoerse word gewoonlik vasgestel vir ŉ korttermyn- en langtermynlening en het gewoonlik ŉ veranderlike rentekoers.

•

Waagkapitaal Die waagkapitaalonderneming het ŉ mate van beheer oor die onderneming en die onderneming moet winste met die waagkapitaalonderneming deel. Die waagkapitaalonderneming se kapitaal moet op ŉ later stadium terug betaal word.

•

Faktorering Die faktor hef ŉ rentekoers van sowat 1,5% tot 3% van die faktuurwaarde as finansieringskoste. Rente word bereken op ŉ daaglikse basis. Kredietbestuurs- en administratiewe fooie word ook gehef en wissel van 0,75% tot 2,5% van die omset.

(Aangepas vanuit: http://www.scribd.com/doc/27126810/Sources-of-Finance) 4.9

Impak van verskillende bronne van finansiering op die finansiële state

Finansiële state is ŉ rekord van ŉ onderneming se handelsjaar (staat van omvattende inkomste) en toon die finansiële posisie van die onderneming soos op ŉ bepaalde tydperk aan (staat van finansiële posisie). Die verkryging van finansiering vanuit verskillende bronne kan ŉ verandering in die finansiële state teweegbring.

Bladsy 131

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Eienaar se eie fondse Eienaar se eie fondse word aan die onderneming geleen en word beskou as lenings. Die bedrag geleen sal verskyn as langtermynlaste op die balansstaat. Indien enige rentebetalings gemaak moet word, sal dit in die staat van omvattende inkomste aangeteken word.

•

Verkoop van bates Verkoop van bates sal die waarde van vaste bates op die staat van finansiële posisie verminder. Die wins of verlies op die verkoop van die bate sal aangeteken word in die staat van omvattende inkomste vir die jaar. Die waardevermindering van die bate, tesame met die oorspronklike prys, sal verwyder word uit die staat van finansiële posisie.

•

Gewone aandele en voorkeuraandele Die uitreiking van gewone aandele en voorkeuraandele verhoog die waarde van aandelekapitaal op die staat van finansiële posisie. Die aantal aandele uitgereik, word in die staat van finansiële posisie aangetoon en die dividende vir voorkeuraandele word ook getoon. Die dividende betaal aan die aandeelhouers word afgetrek van die wins.

•

Skuldbriewe Skuldbriewe is ŉ tipe skuldkapitaal. Die waarde van die skuldbriewe teen die bepaalde rentekoers en die terugbetalingstermyn word in die ekwiteits- en laste gedeelte van die staat van finansiële posisie aangetoon. Die rente op skuldbriewe verminder die wins voor belasting.

•

Oortrokke bankrekening Die oortrokke bankrekening verskyn op die staat van finansiële posisie as ŉ bedryfslas, aangesien dit korttermynskuld is. Die rentebetalings en die oortrokke rekeningfooie wat gehef word, word afgetrek van die wins voor belasting.

•

Lening Lenings is langtermynskuld en kom dus onder langtermynlaste op die staat van finansiële posisie. Die staat van finansiële posisie bevat gewoonlik inligting oor die terugbetalingsdatum en terugbetalingstermyn en rente wat op die lening gehef word. Die rente wat betaal is, word op die staat van omvattende inkomste aangetoon.

Bladsy 132

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Waagkapitaal Dit is ŉ bedrag geld belê in die onderneming as aandele en kom dus onder ekwiteitskapitaal op die staat van finansiële posisie. Die opbrengs wat aan die waagkapitaalrekening betaal word, word as ŉ deel van die winste/verliese aangeteken.

•

Faktorering Faktorering verskyn nie op die balansstaat nie. Die fondse uit faktorering word as terugbetalings vanaf debiteure aangeteken. Die renteheffings en fooie word aangeteken op die staat van omvattende inkomste.

(Aangepas vanuit: http://www.scribd.com/doc/27126810/Sources-of-Finance) 4.10 Die verskillende tipes van bates en laste van ŉ onderneming Bates, laste en eienaarsbelang is die drie komponente waaruit ŉ onderneming se staat van finansiële posisie bestaan. Die staat van finansiële posisie wat ŉ onderneming se finansiële posisie op enige tydstip aantoon, is gebaseer op die volgende vergelyking: Bates = Laste + Eienaarsbelang 4.10.1 Bates ŉ Bate is ŉ ekonomiese hulpbron, in besit en onder beheer van die onderneming wat lei tot die invloei van toekomstige ekonomiese voordele vir die onderneming. Daar is verskillende tipes bates, naamlik:

Bedryfsbates

Dit is bates wat in kontant omgeskakel kan word, of wat gebruik kan word om bedryfslaste binne 12 maande te betaal. Dit is bates met randbedrae wat voortdurend verander. Voorbeelde hiervan is kontant, rekeninge ontvangbaar en voorraad of grondstowwe voorhande wat die onderneming gebruik om ŉ produk te vervaardig.

Beleggings

Ondernemings, soos individue, kan beleggings besit, soos aandele en vaste rentedraende effekte. Beleggings in kontant of eiendom word beskou as nie-bedryfsbates.

Bladsy 133

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Vaste bates

Vaste bates is permanent van aard en word besit deur die onderneming. Grond, geboue, toerusting en voertuie is vaste bates. Rekenaars, meubels en toerusting is ook vaste bates. Vaste bates word as nie-bedryfsbates op die staat van finansiële posisie aangeteken.

Ontasbare bates

Patente, kopieregte en ander nie-materiële bates wat waarde het, word na verwys as ontasbare bates. Ontasbare bates word as nie-bedryfsbates op die staat van finansiële posisie aangeteken. 4.10.2 Laste ŉ Las is ŉ huidige verpligting van ŉ onderneming, wat voortspruit uit gebeure in die verlede en wat lei tot die uitvloei van ekonomiese voordele. Enigiets wat ŉ onderneming verskuldig is aan ander partye of ondernemings, buiten aan sy eienaars, word as ŉ las beskou. Daar is twee tipes laste, naamlik:

Bedryfslaste

In die algemeen is dit ŉ verpligting wat binne ŉ jaar betaal moet word. Dit sluit in rekeninge, geld wat aan verskaffers, werknemers en korttermynlenings verskuldig is.

Langtermynaanspreeklikhede

ŉ Langtermynaanspreeklikheid is enige skuld wat oor meer as een jaar strek, soos ŉ huisverband en word as nie-bedryfslas op die staat van finansiële posisie geopenbaar. 4.10.3 Eienaarsbelang Eienaarsbelang, ook bekend as kapitaal, is enige bedrag verskuldig aan die eienaars van die onderneming. Byvoorbeeld, as die eienaar R 50,000 van sy spaargeld in die onderneming belê het tydens stigting, word daardie bedrag in ŉ kapitale rekening aangeteken. Dit word ook die eienaarsbelang genoem. Uitgereikte voorkeur- en gewone aandele vorm ook deel van eienaarsbelang. Die onderneming se inkomste en uitgawes word ook in kapitaalrekeninge aangeteken omdat dit betrekking het op hoeveel geld die onderneming oor ŉ tydperk maak. Aan die einde van elke rekeningkundige siklus word ŉ onderneming se winste oorgedra na ŉ kapitaalrekening. (Aangepas vanuit: http://smallbusiness.dnb.com/accounting-reporting/assets/1257-1.html)

Bladsy 134

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 4.11 Samevatting Geld vir die finansiering van ŉ onderneming kan om verskeie redes en op verskeie maniere verkry word. Gewoonlik word finansiering benodig vir nuwe masjinerie, of die konstruksie van ŉ nuwe gebou, of depot ten einde produkte of dienste te lewer. Die ontwikkeling van nuwe produkte kan geweldig duur wees en mag baie kapitaal verg. Gewoonlik word ontwikkelings gefinansier uit interne bronne, terwyl kapitaal vir die verkryging van masjinerie uit eksterne bronne kom. In tye van swakker likiditeit wend talle ondernemings hulle na korttermynkapitaal in die vorm van oortrokke rekeningfasiliteite, of lenings ten einde hulle van kontantvloei te voorsien. (Aangepas vanuit: http://tutor2u.net/business/finance/finance_sources_smes.htm) 4.12 Selfevaluering Aktiwiteit 4 Jy is die eienaar van ŉ onderneming wat hoë waarde, soliede houtkombuiskaste vervaardig. Marknavorsing het getoon dat die spesifieke mark besig is om ongewone groei te toon. Jy besluit om jou onderneming uit te brei en daarvoor het jy finansiering nodig. Die volgende moet gefinansier word: •

Nuwe masjinerie ter waarde aan R 250 000.

•

Nuwe handgereedskap ter waarde aan R 45 000.

•

Houtvoorraad ter waarde aan R150 000 moet oor die volgende drie jaar aangekoop word.

•

Die vergroting van die bestaande werkswinkels ter waarde aan R 300 000. Jy besit reeds die eiendom en het dit reeds af betaal.

Bykomende inligting: •

Jy het R 400 000 van jou eie geld beskikbaar.

•

Jou onderneming is ŉ alleeneienaarsaak.

•

Jy het reeds ŉ oortrokke rekeningfasiliteit (R 100 000) wat nie ten volle benut word nie, slegs R 65 000 word tans benut teen ŉ rentekoers van 8.75%.

•

Daar is familie wat belangstel om R 45 000 in jou onderneming te belê.

Van jou word die volgende verlang: 1) Ondersoek die finansieringsbronne tot jou beskikking. 2) Maak ŉ keuse vir elk van die verlangde finansieringsvereistes. 3) Gee volledige berekeninge en motiverings vir jou antwoord.

Bladsy 135

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Notas

Bladsy 136

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Studie-eenheid 5: Finansiële verslagdoening

5.1

Studie-eenheid leeruitkomstes

Kennis en begrip Na voltooiing van Studie-eenheid 5 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te demonstreer van die volgende: •

Gebruikers van finansiële inligting

•

Interne finansiële verslagdoeningsvereistes

•

Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes

•

Interaksie van ŉ onderneming met die natuurlike omgewing

•

Omgewingsvraagstukke

Vaardighede Jy sal ook in staat wees om: •

te onderskei tussen die verskillende ontvangers van finansiële inligting.

•

die interne finansiële verslagdoeningsvereistes met betrekking tot ŉ kleinsakeonderneming te verken en te identifiseer.

•

die eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes met betrekking tot ŉ kleinsakeonderneming te verken en te identifiseer.

•

te skets hoe die finansiële inligting met betrekking tot die interaksie van ŉ onderneming met die natuurlike omgewing in die gepubliseerde finansiële state gekommunikeer kan word.

•

die omgewingsvraagstukke wat verklaar moet word te ondersoek en te identifiseer.

Bladsy 137

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.2

Verrykende bronne •

http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-reporting.html

•

http://www.accounting4management.com/parties_interested_in_accounting_informati on.htm#EsvFZCi5if1yAH3u.99

•

http://tutor2u.net/business/gcse/organisation_stakeholders_ethics.htm

•

http://www.wisegeek.com/what-is-internal-reporting.htm

•

http://www.decd.sa.gov.au/goldbook/pages/financial/reporting/?reFlag=1

•

http://www.ehow.com/list_7577612_types-business-reports.html

•

http://classof1.com/homework_answers/cost_accounting/external_reporting/

•

http://www.mbaknol.com/business-communication/different-types-of-reports-used-inbusiness/

•

https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/G3-Sustainability-ReportingGuidelines.pdf

•

http://rulebook.sgx.com/net_file_store/new_rulebooks/s/g/SGX_Sustainability_Report ing_Guide_and_Policy_Statement_2011.pdf

•

http://www.vodafone.com/content/dam/vodafone/about/sustainability/reports/2011_12 /vodafone_sustainability_report.pdf

•

http://www.env.go.jp/policy/j-hiroba/PRG/pdfs/e_guide.pdf

•

http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-reporting-in-abusiness.html

•

http://freemindconsulting.files.wordpress.com/2009/12/image_thumb3.png?w=224&h =244

•

http://investoreports.com/investonew/wp-content/uploads/2012/04/Absa-2011.jpg

•

http://www.businessstrategyblog.com.au/2726/5-tips-on-how-to-improvemanagement-reporting/

5.3

Hoe kan jy jou begrip verbeter?

Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan: Sleutelwoord

Omskrywing

Analitiese verslae

ŉ Analitiese verslag is ŉ tipe verslag, of studie, wat ŉ aksie aanbeveel om ŉ probleem op te los. Dit word dikwels gebruik om die lewensvatbaarheid van ŉ projek te bepaal. Hierdie verslae bied beide ŉ oorsig van die feite, sowel as data, verduidelikings en gevolgtrekkings.

Bladsy 138

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Interne verslagdoening

ŉ Basiese interne verslag bevat gewoonlik net feitlike inligting en nie menings en kommentaar nie. Hierdie inligting word intern gebruik.

Inligtingsverslag

ŉ Inligtingsverslag is gewoonlik die beste formaat wanneer die onderneming nodig het om feitlike inligting te verskaf sonder om ŉ mening of voorstelle te gee. Dit word gebruik as ŉ manier om ŉ beter begrip van ŉ onderwerp te kry. Feite word dus gebruik om ŉ onderwerp te verduidelik.

Krediteure

ŉ Krediteur is ŉ party (byvoorbeeld persoon, organisasie, maatskappy, of die regering) wat ŉ eis het op die dienste of geld van ŉ tweede party. Dit is ŉ persoon of instelling aan wie geld geskuld word. Dus die partye wat goedere op krediet aan die onderneming lewer.

Navorsingsverslae

Navorsingsverslae word gebruik wanneer bestuurders besluite moet neem oor nuwe produkte en dienste, of die uitbreiding/afdanking van personeel. Hierdie verslag bied al die inligting en gevolgtrekkings wat ondersoek is.

Statutêre verslae

Hierdie verslae wat uit finansiële en nie-finansiële inligting bestaan, moet aangebied word volgens die vereistes van ŉ bepaalde wet of ŉ reël of ŉ industriestandaard.

Vergelykbaarheid

Vergelykbaarheid stel beleggers, leners en ander krediteure in staat om ooreenkomste en verskille tussen items te identifiseer en te verstaan.

Verifieerbaarheid

Verifieerbaarheid verleen geloofwaardigheid aan finansiële inligting deurdat dit die versekering verskaf dat inligting verteenwoordig wat dit voorgee om te verteenwoordig.

Volhoubaarheidsverslag ŉ Volhoubaarheidsverslag is ŉ organisatoriese verslag wat inligting gee oor die ekonomiese, omgewings-, sosiale en bestuursprestasie van die onderneming. 5.4

Inleiding

Die doel van finansiële state is om inligting te verskaf oor die finansiële posisie, prestasie en veranderinge in die finansiële posisie van ŉ onderneming aan ŉ wye verskeidenheid van gebruikers wat dit sal gebruik in die maak van ekonomiese besluite. Finansiële state moet

Bladsy 139

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur verstaanbaar, relevant en betroubaar wees. Daar word verslag gedoen oor gerapporteerde bates, laste, ekwiteit, inkomste en uitgawes wat direk verband hou met ŉ onderneming se finansiële posisie. Finansiële state se doel is om verstaanbaar te wees vir lesers wat ŉ redelike kennis van die betrokke onderneming, ekonomiese aktiwiteite en rekeningkunde het en wat bereid is om die inligting te bestudeer. Finansiële state word opgestel volgens vasgestelde riglyne. Ten einde hierdie riglyne te verstaan, help dit om die doelwitte van finansiële verslagdoening te verstaan. Die doelwitte van finansiële verslagdoening is die voorsiening van inligting wat nuttig is vir bestaande en potensiële beleggers, krediteure en ander gebruikers in die maak van rasionele beleggings, die toestaan van krediet en ander verwante besluite. Finansiële verslagdoening help ook bestaande en potensiële beleggers, krediteure en ander gebruikers om die hoeveelheid en die onsekerheid van die toekomstige netto kontantinvloei van die onderneming te evalueer. Daarbenewens identifiseer dit die ekonomiese hulpbronne van ŉ onderneming en die gevolge wat transaksies, gebeure en omstandighede op daardie hulpbronne het. Ondernemings veronderstel dikwels dat die lesers van die finansiële state en van ander inligting in hul finansiële verslae redelik kundig is oor die onderneming se finansies en ook basiese rekeningkundige terminologie en metodes verstaan. Daarbenewens moet ŉ onderneming bewus wees van die vereistes ten opsigte van die toepassing van volhoubaarheidsverslaggewing. ŉ Volhoubaarheidsverslag is ŉ verslag wat inligting gee oor die ekonomiese, omgewings-, sosiale en bestuursprestasie van die onderneming. Finansiële verslagdoening moet voldoen aan sekere industriestandaarde en dit moet uitgevoer word volgens etiese standaarde. Dikwels in die praktyk voldoen finansiële verslagdoening nie aan wetlike en etiese standaarde nie. Hierdie standaarde en vereistes vir rekeningkundige en finansiële verslagdoening verander gereeld en die onderneming word genoodsaak om op hoogte daarvan te bly. (Aangepas vanuit: http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financialreporting.html) Die Internasionale Finansiële Rapportering Standaarde (IFRS) is een van die rapportering standaarde waaraan maatskappye wêreldwyd moet voldoen.

Bladsy 140

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://www.accountanttown.com/site/wp-content/uploads/2011/08/ifrs.jpg) 5.5

Gebruikers van finansiële inligting

5.5.1

Watter inligting is belangrik vir die lesers van finansiële state?

Die lesers van finansiële state gee aandag aan ŉ verskeidenheid van items wanneer state gelees, bestudeer en ontleed word. Hierdie items wissel van solvensie en winsgewendheid tot korporatiewe eienaarskap en likiditeit.

Korporatiewe netto waarde

Die lesers van rekeningkunde verslae stel oor die algemeen belang in die ekonomiese bekwaamheid van korporatiewe leierskap, veral wanneer die onderneming aan sy mededinging gemeet word. Inligting oor die onderneming se korporatiewe netto waarde vorm die grondslag hier. Beleggers bestudeer ŉ onderneming se balansstaat om vertroud te raak met sy hulpbronne, laste en ekwiteit. Daar word spesifiek gekyk na die korttermynbates, soos kontant en rekeninge ontvangbaar om te bepaal hoe die onderneming sy huidige verpligtinge kan terugbetaal met hierdie bates.

Beskikbaarheid van kontant

Vir ŉ onderneming se bestuur is kontantsurplusse in bedryfsaktiwiteite ŉ merkwaardige prestasie. Voldoende likiditeit is vir die dag-tot-dag bestuur van die onderneming van kardinale belang, aangesien dit die onderneming in staat stel om bedryfsaktiwiteite doeltreffend te finansier. Die lesers van rekeningkundige verslae let veral op ŉ onderneming se kontantvloei soos dit op die onderneming se kontantvloeistaat aangetoon word. Hierdie kontantvloeistaat bied inligting oor ŉ onderneming se kontantvloei uit sakebedrywighede, beleggings en finansieringsaktiwiteite. Dit is dus ŉ goeie aanduiding van die kontantbeweging in die onderneming gedurende ŉ spesifieke tydperk.

Winsgewendheid

ŉ Staat van omvattende inkomste dui die onderneming se totale inkomste, uitgawes en netto inkomste of netto verlies aan. Inkomste bestaan uit inkomste uit verkope, dienste gelewer en beleggingswinste (rente en dividend). Uitgawes sluit die koste van goedere verkoop en alle bedryfskostes soos huur, versekering en salarisse in.

Bladsy 141

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Ontleders van finansiële state lees die staat van omvattende inkomste om die strategieë te verstaan waarop bestuurders staatmaak om bedryfsaktiwiteite na ekonomiese sukses te stuur. Beleggers stel, onder andere, spesifiek belang in die tegnieke wat bestuur toepas om bedryfskoste te besnoei.

Korporatiewe eienaarskap

Die samestelling van die korporatiewe eienaarskap is gewoonlik prioriteit vir beleggers. Dit is ŉ strategiese aspek wat die potensiële aandeelhouers ontleed voordat aandele van die betrokke maatskappy aangekoop word. In die verklaring van die aandeelhouersekwiteit bied ŉ openbare genoteerde onderneming gedetailleerde inligting oor die korporatiewe eienaars, die beleggings wat hulle het en dividendbetalings. 5.5.2

Wie is die gebruikers van finansiële verslae?

Daar is ŉ aantal partye wat belangstel in die onderneming se finansiële inligting, naamlik interne en eksterne partye.

Interne partye

(http://www.thunderbirdangelnetwork.org/Portals/46863/images/ManagementTeam.jpg) Die volgende is die groepe wat van die rekeningkundige inligting gebruik maak. •

Eienaars Die eienaar verskaf gewoonlik die aanvanklike fondse vir die onderneming. Eienaars stel daarin belang om te weet of hierdie fondse behoorlik aangewend en bestuur word. Finansiële inligting moet beskikbaar wees om die winsgewendheid van die onderneming te bepaal. Die finansiële state wat van tyd tot tyd voorberei word, dui die winsgewendheid en die finansiële posisie van die onderneming aan.

•

Bestuur Die bestuur benodig inligting vir hul sake- en organisatoriese aktiwiteite en om personeel te laat saamwerk om die verlangde doelwitte te bereik. Hulle wil dus weet of alle beskikbare hulpbronne op ŉ doeltreffende en effektiewe wyse gebruik word.

Bladsy 142

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Bestuur bestaan uit die beplanning, organisering, personeelvoorsiening, leiding en die beheer van ŉ onderneming (ŉ groep van een of meer persone of entiteite). Hulpbronne sluit in menslike hulpbronne, finansiële hulpbronne, tegnologiese hulpbronne en natuurlike hulpbronne. Die bestuur van ŉ onderneming moet verseker dat die werknemers hulle take produktief en effektief uitvoer. Finansiële inligting is ŉ hulpmiddel in hierdie verband, want dit help in die beoordeling van die prestasie van ondergeskiktes. Rekeningkundige inligting word dikwels "die oë en ore” van bestuur genoem. •

Werknemers Werknemers is geïnteresseerd in die finansiële posisie van die onderneming waar hulle werk, veral wanneer die betaling van bonusse afhang van die grootte van die winste wat verdien word. Loonverhogings, bonusse, beter werksomstandighede word bepaal deur die winsgewendheid en finansiële posisie van die onderneming. Dit is om hierdie redes dat werkers belangstel in die finansiële inligting.

Eksterne partye •

Krediteure Krediteure is die persone wat goedere op krediet aan die onderneming lewer. Krediteure wil die finansiële posisie van ŉ onderneming nagaan voordat krediet toegestaan word aan die onderneming. Krediteure wil daarom verseker dat die onderneming nie probleme sal ondervind in die maak van betalings nie. Krediteure stel dus belang in die onderneming se likiditeitsposisie en hiervoor is die onderneming se finansiële inligting nodig.

(http://allmandlaw.com/wp-content/uploads/2009/12/Creditor.jpg)

Bladsy 143

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Regering Die regering is geïnteresseerd in finansiële inligting uit verdienste of verkope vir ŉ bepaalde tydperk vir die doel van belasting. Regerings moet ook finansiële inligting verkry vir die opstel van statistieke en vir die opstel van die nasionale rekeninge.

•

Verbruikers Verbruikers het finansiële inligting van die onderneming nodig sodat hulle kan bepaal of daar uitbuiting voorkom. Soms word die pryse vir ŉ paar goedere deur die regering vasgestel en op sommige artikels word daar nie belasting gehef nie. Finansiële inligting sal bepaal of die ondernemings redelike pryse vir hulle goedere vasstel en dat besparings aan die verbruiker deurgegee word. Die brandstofbedryf in SuidAfrika is ŉ goeie voorbeeld hiervan waar pryse van brandstof maandeliks deur die staat vasgestel word.

(Aangepas vanuit: http://www.accounting4management.com/parties_interested_in_accounting_information.htm #EsvFZCi5if1yAH3u.99 en http://tutor2u.net/business/gcse/organisation_stakeholders_ethics.htm) 5.6

Interne finansiële verslagdoeningsvereistes

Interne verslagdoening is ŉ sakepraktyk wat die insameling van inligting vir interne gebruik behels. Groot en kleinsakeondernemings maak staat op interne verslagdoening om ŉ verskeidenheid van bestuursbesluite te neem. In sommige ondernemings word ŉ spesifieke personeellid belas met die interne verslagdoening, terwyl ander ondernemings personeel gebruik wat interne verslae voltooi as deel van hul werk. Hierdie verslae is nie ontwerp om openbaar gemaak te word nie en mag soms vertroulike inligting insluit. Een van die belangrikste gebiede van interne verslagdoening is finansiële verslagdoening. Finansiële verslae word gebruik om ŉ onderneming se finansiële welstand te moniteer. Hierdie inligting word ook gebruik om besluite te maak oor die rigting waarin ŉ onderneming moet beweeg. So byvoorbeeld kan ŉ interne verslag openbaar dat een afdeling ŉ baie geld spandeer sonder om inkomste te genereer. Die bestuur kan bepaal hoe om daardie afdeling meer doeltreffend te maak, of selfs oorweeg om dit te sluit. Interne verslagdoening doen ook verslag oor werknemers. Hierdie verslae bespreek die doeltreffendheid, werksprestasie en ander aspekte van die werknemer se aktiwiteite. Baie ondernemings het ook ŉ stelsel wat werknemers aanmoedig om verslae in te dien, indien

Bladsy 144

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur hulle vermoed dat daar aktiwiteite is wat teen die wet of die onderneming se beleid is. So byvoorbeeld kan ŉ boekhouer kommer uitspreek oor die finansiële verslae van ŉ afdeling in die onderneming, of ŉ werknemer wat onbehoorlik optree. ŉ Basiese interne verslag bevat gewoonlik net feitlike inligting en nie menings en kommentaar nie. Ondernemings met spesifieke bestuursbenaderings kan interne verslae genereer wat nie net feitlike inligting oor die onderneming weerspieël nie, maar ook ŉ ontleding van sekere aangeleenthede of onderwerpe bied. Hierdie verslae kan ook aangeleenthede soos die resultate van die werknemersopnames, ondernemingstudies (uitgevoer deur derde partye) en ander relevante data bevat. Wanneer ŉ spesifieke werknemer belas word met die insameling van inligting vir doeleindes van interne verslagdoening, word daar gewoonlik vrye toegang tot die onderneming se inligting en personeel aan die werknemer gegee om data in te samel. Die werknemer moet volle toegang hê ten einde akkurate en nuttige interne verslae vir gebruik deur bestuur te genereer. Hierdie werknemer word ook verbind tot ŉ vertroulikheidsooreenkoms as gevolg van die sensitiewe aard van die materiaal wat hy of sy hanteer. (Aangepas vanuit: http://www.wisegeek.com/what-is-internal-reporting.htm) 5.6.1

Doelwit van verslagdoening

Die doel van verslagdoening is om te verseker dat inligting relevant en toepaslik is en so bestuur word dat besluitnemers in staat is om prestasie te evalueer en besluite te kan neem wat in ooreenstemming is met ŉ onderneming se strategie en doelwitte. Beide prestasiemeting en verslagdoening het die verbetering van die effektiwiteit en doeltreffendheid van die onderneming ten doel. 5.6.2

Vereistes vir effektiewe interne verslagdoening

Interne verslagdoening is bedoel om die kleinsake-eienaar te voorsien van ŉ instrument om te meet of die onderneming sy doelwitte en interne prestasieteikens bereik het. Gevolglik moet interne verslagdoening van so ŉ aard wees dat dit die eienaar van die onderneming kan toelaat om: •

bestuursaktiwiteite te kan moniteer en evalueer.

•

toekomstige strategie en bedrywighede te kan beplan.

•

hulpbronne optimaal te kan gebruik.

•

prestasie te meet en te evalueer.

•

subjektiwiteit in besluitneming verminder.

•

kommunikasie binne die onderneming te verbeter.

Bladsy 145

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur Die personeel wat die interne verslae voorberei moet ook verseker dat: •

inligting tydig beskikbaar is om bestuur in staat te stel om besluite te maak.

•

inligting voldoen aan die gebruikers se behoeftes.

(Aangepas vanuit: http://www.decd.sa.gov.au/goldbook/pages/financial/reporting/?reFlag=1)

(http://www.visicase.com/images/img_pic_visiben.jpg) 5.6.3

Kenmerke van interne finansiële inligting

Die interne finansiële inligting geskep en gebruik deur bestuur is hoofsaaklik bedoel vir beplannings- en beheerbesluite. Omdat die doel vir die skep van interne finansiële inligting en die gebruik daarvan deur bestuur verskil van dié van eksterne finansiële inligting, is die eienskappe ook verskillend. Die volgende is die eienskappe van interne finansiële inligting:

Belangrikheid van tydige beskikbaarheid

Vir bestuur om te beplan en om beheer op ŉ deurlopende basis te kan toepas, moet interne finansiële inligting betyds beskikbaar wees. Die mededingende sakeomgewing vereis dat ondernemings onmiddellike toegang tot inligting het. Ondernemings skep gerekenariseerde databasisse om hierdie vereistes te bevredig. Tydsraamwerke vir die ontwikkeling en bekendstelling van nuwe produkte en dienste word al hoe korter, wat vinnige toegang tot inligting ŉ prioriteit maak.

Monitering en beheer

Ondernemings moet voortdurend die onderneming se aktiwiteite moniteer en beheer. Indien ŉ proses of aktiwiteit buite beheer raak, kan die onderneming aansienlike skade en verliese lei. So byvoorbeeld, kan foutiewe produkte die onderneming duur te staan kom. Indien die onderneming prosesse kan moniteer om te verhoed dat lae kwaliteit of gebrekkige produkte die kliënte bereik, kan dit aansienlike besparings meebring.

Bladsy 146

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Toekomsgerigtheid

Sommige rekeningkundige inligting is histories van aard. Die doel daarvan is egter om die toekoms te beïnvloed. Dit kan bestuur motiveer en help om besluite te maak vir die toekoms wat in die beste belang van die onderneming is en in ooreenstemming met sy doelstellings, doelwitte en missie.

Doeltreffendheid en effektiwiteit

Rekeningkundige inligting meet die effektiwiteit en doeltreffendheid van die gebruik van hulpbronne. Deur die onderneming se hulpbroninsette en -uitsette met mededingers se effektiwiteit en doeltreffendheid te vergelyk, kan ŉ gevolgtrekking gemaak word oor hoe effektief bestuur is in die bereiking van die onderneming se missie. Die rekeningkundige stelsel maak gebruik van geld as ŉ gemeenskaplike eenheid om hierdie tipes vergelykings te doen. 5.6.4

Hoe om interne verslagdoening te verbeter?

Dikwels sukkel ondernemings om sake-inligting te rapporteer op ŉ manier wat besluitneming bevorder. Die rede is dat diegene wat die tegniese vaardigheid het om verslae te skep dieselfde mense is wat besluit oor watter inligting relevant is en watter nie. Hier is ŉ paar wenke hoe om die bestuur van verslagdoening te verbeter:

Verbeter kommunikasie

Swak kommunikasie is ŉ algemene probleem. Soms is diegene wat die verslae gebruik nooit in gesprek met diegene wat dit moet skep nie. Die twee groepe moet met mekaar in gesprek tree en ŉ manier kry om die probleme uit te stryk.

Maak verslae meer visueel

ŉ Skets, uitbeelding of grafiek kan daartoe bydra om moeilike inligting te kommunikeer met meer helderheid as woorde alleen. Intelligente gebruik van beelde, grafieke en voorstellings in bestuursverslae is noodsaaklik en maak die lees van die verslae oor die algemeen makliker. Die gebruik van ŉ eenvormige uitleg en verskillende kleure kan gebruikers help om die verslae makliker te lees. Die dienste van ŉ grafiese ontwerper kan selfs geraadpleeg word.

Bladsy 147

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

(http://blogs.msdn.com/cfs-filesystemfile.ashx/__key/communityserver-componentsimagefileviewer.jpg)

Kommunikeer duidelik wat belangrik is

Twee algemene foute om te vermy is om te veel inligting deur te gee en verwarrende taal te gebruik. In die strewe om volledige dekking van alle inligting te verskaf, word nuttige inligting begrawe in ŉ stortvloed van feite en syfers. Die verslae moet slegs inligting bevat wat nuttig en relevant tot die probleem is.

Gebruik eenvoudige taal

Bestuursverslae is ook ŉ teëlaarde vir verhewe taalgebruik. Korporatiewe taal word dikwels gebruik om belangrik te klink en om selfs pynlike waarhede te vermy. Eenvoudige taal moet gebruik word. (Aangepas vanuit: http://www.businessstrategyblog.com.au/2726/5-tips-on-how-to-improvemanagement-reporting/) 5.6.5

Verskillende tipes verslae

Buiten die gewone finansiële verslae, soos die staat van finansiële posisie, staat van omvattende inkomste en die staat van verandering in ekwiteit, kan verslae ook in die volgende kategorieë gegroepeer word:

Bladsy 148

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Inligtingsverslae

Navorsingsverslae

Analitiese verslae

Figuur 5.1: Verskillende tipes verslae (Outeur, 2013)

Inligtingsverslae

ŉ Inligtingsverslag is gewoonlik die beste formaat wanneer die onderneming nodig het om inligting te verskaf sonder om ŉ mening of voorstelle te gee. Byvoorbeeld, as inligting nodig is oor die salarisse in elke departement, is ŉ inligtingsverslag voldoende. Inligting soos die werknemers se name, jare diens, sowel as ŉ organisatoriese kaart kan ook ingesluit word. ŉ Ander soort inligtingsverslag kan besteding in die onderneming verdeel in departemente of tipes uitgawes. Inligtingsverslae kan verder verdeel word in tydraamwerke soos weekliks, maandeliks, kwartaalliks of jaarliks.

Analitiese verslae

ŉ Analitiese verslag mag nodig wees wanneer ŉ onderneming probeer om ŉ probleem op te los, of om ŉ besluit te maak. Hierdie verslae bied ŉ oorsig van die feite sowel as relevante data, vergelykings, verduidelikings en gevolgtrekkings. Byvoorbeeld, ŉ kwartaallikse verkoopsanalise kan besonderhede verskaf rondom korporatiewe inisiatiewe, verkope, uitgawes en wins en verlies. Dit kan inligting insluit oor suksesvolle pogings, sowel as die minder suksesvolle pogings.

Navorsingsverslae

Navorsingsverslae word gebruik wanneer bestuurders besluite moet neem oor nuwe produkte en dienste, of die vermeerdering/afdanking van personeel. Navorsingspesialiste ontleed ŉ probleem of onderwerp en skryf ŉ verslag oor al die besonderhede wat alle relevante feite en statistieke insluit. Die verslag bied gewoonlik die gevolgtrekkings van die navorser, asook alternatiewe opsies en die moontlike uitkomste daarvan, gerugsteun deur die toepaslike navorsing. (Aangepas vanuit: http://www.ehow.com/list_7577612_types-business-reports.html)

Bladsy 149

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.7

Eksterne finansiële verslagdoeningsvereistes

Eksterne verslagdoening beteken dat die onderneming verslae produseer wat bedoel is vir sirkulasie buite die onderneming, soos aan die aandeelhouers en die publiek. Eksterne verslae bevat nie sensitiewe en vertroulike organisatoriese inligting nie, tensy dit nodig is om ŉ spesifieke doel te bereik. Eksterne verslagdoening verwys ook na die periodieke verskaffing van finansiële inligting aan ander partye wat dien as hulpmiddel vir beheer of besluitneming. Gepubliseerde finansiële verslae is hoofsaaklik ontwerp om die inligtingsbehoefte van die gebruikers te vervul en die onderneming se aanspreeklikheidsvereistes na te kom. Hierdie verslae wat gepubliseer word, word dikwels na verwys as die eksterne verslae. Die eksterne gebruikers word nie toegelaat om die interne verslae te sien nie en daarom is dit noodsaaklik dat ondernemings hierdie eksterne verslae voorberei vir eksterne gebruikers. Hierdie eksterne verslae moet toepaslike inligting openbaar om die inligtingsbehoeftes van die gebruikers te bevredig. Eksterne verslagdoening kan in twee kategorieë geklassifiseer word. Eerstens behels dit die vrywillige rapportering deur die onderneming deur middel van sy missie en self-opgelegde aanspreeklikheid. Die tweede kategorie is verpligte rapportering wat vereis word deur verskeie regeringsinstansies en industrieliggame. (Aangepas vanuit: http://classof1.com/homework_answers/cost_accounting/external_reporting/) 5.7.1

Kwalitatiewe eienskappe van eksterne finansiële inligting

Relevansie

Ware voorstelling

Figuur 5.2: Kwalitatiewe eienskappe (Outeur, 2013) Daar is twee fundamentele kwalitatiewe eienskappe van nuttige finansiële inligting: relevansie en ware voorstelling. Relevante inligting het ŉ voorspellingswaarde en of bevestigende waarde en kan dus ŉ verskil maak aan besluite wat geneem word deur beleggers, leners en ander krediteure. Finansiële inligting se voorspellingswaarde word gebruik as ŉ inset tot prosesse wat gebruik

Bladsy 150

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur word om toekomstige uitkomstes te voorspel. Dit het bevestigende waarde indien dit kan terugvoer gee oor die vorige voorspellings. Wesenlikheid is ŉ aspek van relevansie. Indien inligting weggelaat of wanvoorgestel word, beïnvloed dit besluite wat gebaseer is op die inligting. Irrelevante inligting beïnvloed nie besluite nie. Verder beteken algemene inligting nie dat die inligting nie ŉ impak op die besluite het nie. Nuttige inligting beïnvloed wel besluite, al is dit neutraal van aard. 5.7.2

Verbetering van kwalitatiewe eienskappe verhoog die bruikbaarheid van inligting

Die kwalitatiewe eienskappe van inligting is: vergelykbaarheid, verifieerbaarheid, tydigheid en verstaanbaarheid.

Vergelykbaar

Verstaanbaar

Kwalitatiewe eienskappe

Verifieerbaar

Tydig

Figuur 5.3: Kwalitatiewe eienskappe van inligting (Outeur, 2013)

Vergelykbaarheid

Vergelykbaarheid stel beleggers, leners en ander krediteure in staat om ooreenkomste en verskille tussen items te identifiseer en te verstaan. Soms kan ŉ ekonomiese verskynsel op verskeie maniere weergegee word, maar om verskillende rekeningkundige metodes vir dieselfde ekonomiese verskynsels te gebruik, verminder die vergelykbaarheid daarvan. Dit is belangrik om daarop te let dat die vergelykbaarheid nie eenvormigheid beteken nie. Die volgende is ŉ voorbeeld van hoe vergelykbaarheid verhoog kan word deur van grafieke gebruik te maak.

Bladsy 151

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Figuur 5.4: Grafieke verhoog vergelykbaarheid (http://3.bp.blogspot.com/bf06Weas1mc/TmDXjjb3GaI/AAAAAAAAATU/dlBnh0AaQGU/s1600/Accounting+Change+G hana.jpg)

Verifieerbaarheid

Verifieerbaarheid verleen geloofwaardigheid aan finansiële inligting deurdat dit die versekering verskaf dat inligting verteenwoordig wat dit voorgee om te verteenwoordig. Die inligting kan dus bevestig word deur middel van waarneming, inspeksie en brondokumentasie.

Tydigheid

Tydigheid beteken dat inligting betyds beskikbaar is aan beleggers, leners en ander krediteure om betyds in hul besluitnemingsprosesse gebruik te kan word.

Verstaanbaarheid

Verstaanbaarheid beteken dat inligting wat moeilik is om te verstaan, meer bruikbaar gemaak word deur dit so duidelik as moontlik te stel. Daar word van beleggers, leners en ander krediteure verwag om werklik die gerapporteerde finansiële inligting te bestudeer om te verstaan wat weergegee word in die finansiële inligting.

Bladsy 152

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.7.3

Tipes eksterne verslae

Die volgende vorm die grondslag vir die klassifisering van eksterne verslae:

Eksterne verslae

Volgens formaliteit

Volgens funksie

Inligtingsverslae

Analitiese verslae

Navorsingsverslae

Statutêre verslae

Roetineverslae

Spesiale verslae

Vrywillige verslae

Roetineverslae

Spesiale verslae

Figuur 5.5: Klassifikasie van eksterne verslae (Opgesom uit http://www.mbaknol.com/business-communication/different-types-ofreports-used-in-business/)

Volgens funksie •

Eksterne inligtingsverslae Hierdie verslae bied feite oor sekere aktiwiteite sonder enige verdere verduidelikings of voorstelle aan persone of instansies buite die onderneming. Oor die algemeen is hierdie verslae roetine van aard. Soms val dit selfs onder die statutêre verslae kategorie.

•

Eksterne analitiese verslae Hierdie verslae bevat inligting tesame met analitiese verduidelikings en vergelykings. Sodanige verslae bevat die feite, die versamelde data en inligting, geklassifiseerde en getabelleer data en ook verduidelikende notas vir die gevolgtrekkings.

•

Eksterne navorsingsverslae Hierdie verslae is gebaseer op navorsing wat gedoen is deur ŉ individu of ŉ groep mense oor ŉ gegewe onderwerp. So byvoorbeeld kan die aandeelhouers ŉ onderneming vra om ŉ plaasvervanger te vind vir een van die onderneming se

Bladsy 153

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur produkte. In hierdie geval sal die onderneming ŉ studie doen en ŉ verslag opstel aan die aandeelhouers. Alle besonderhede wat deur die aandeelhouers verlang word, moet gegee word.

Volgens formaliteit •

Statutêre verslae Hierdie verslae moet aangebied word volgens die vereistes van ŉ bepaalde wet of ŉ reël of ŉ industriestandaard. Voorbeelde is ouditeursverslae wat aan die onderneming se bestuur verskaf moet word. In Suid-Afrika is daar verskillende statutêre verslae wat deur ondernemings ingedien moet word, soos die verslae wat oor die werksmag van ŉ onderneming by die staat ingedien moet word. Hierdie verslae word oor die algemeen op ŉ voorgeskrewe vorm voltooi soos die reëls dit voorskryf.

•

Vrywillige (nie-statutêre) verslae Die voltooiing van vrywillige (nie-statutêre) verslae word nie deur enige wette of reëls vereis nie. Hierdie verslae word opgestel en ingedien: o

vir administratiewe en ander oorwegings.

vir die beslissing in ŉ saak.

vir beleidsformulering.

vir die maak van toekomsprojeksies.

om die doeltreffende en gladde funksionering van die onderneming moontlik te maak.

Elk van bogenoemde verslae kan weer elk verdeel word in die volgende groepe: o

Eksterne roetineverslae Hierdie verslae word van tyd tot tyd opgestel oor aangeleenthede wat die onderneming se aandeelhouers moet help om besluite te neem met betrekking tot sake in die onderneming. Die hoofdoelwit van roetineverslae is om die aandeelhouers in te lig oor wat in die onderneming gebeur, wat is die vordering, waar die afwyking is, watter maatreëls geneem moet word in die oplossing van probleme en wat om te doen sodat die onderneming se bedrywighede glad en doeltreffend verloop. Roetineverslae is oor die algemeen kort en geen kommentaar of verduidelikings word gewoonlik aangebied in sodanige verslae nie. Vorms word dikwels hiervoor gebruik.

Bladsy 154

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur o

Spesiale eksterne verslae Hierdie tipe verslag word spesiaal opgestel weens spesiale omstandighede in die onderneming. Hierdie verslae bevat nie net feite en besonderhede nie, maar dit kan ook aanbevelings maak, kommentaar lewer en verduidelikings bevat.

(Aangepas vanuit: http://www.mbaknol.com/business-communication/different-types-ofreports-used-in-business/) 5.8

Volhoubaarheidsverslagdoening

ŉ Volhoubaarheidsverslag is ŉ organisatoriese verslag wat inligting gee oor die ekonomiese, omgewings-, sosiale en bestuursprestasie van die onderneming. Dit verken en identifiseer die omgewingskwessies wat openbaar gemaak moet word. Die interaksie met die gemeenskappe waarin die onderneming bedrywig is en sy omgewings- en sosiale interaksies binne sodanige gemeenskappe kan die langtermynsukses van die onderneming beïnvloed. Die onderneming se verhouding met sy belanghebbendes verplig die onderneming om aksies met verantwoordelikheid uit te voer. Korporatiewe deursigtigheid oor sakepraktyke, veral oor omgewings- en sosiale aspekte, word dikwels nie deur die onderneming as belangrik genoeg beskou om verslag oor te doen nie. Ondernemings word deurgaans aangemoedig om te kommunikeer met hul belanghebbendes oor hierdie saak.

(http://about.usps.com/what-we-aredoing/green/report/2008/assets/images/3USPS%20Sustainability%20Report%20Cover.jpg)

Bladsy 155

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.8.1

Beginsels

Die volgende is die beginsels waarop volhoubaarheidsverslagdoening gebaseer is en wat die verantwoordelikheid van die raad van direkteure is: •

Strategiese rigting van die onderneming Dit is die raad van direkteure (by maatskappye), of die eienaar van die onderneming se taak om die omgewings-, maatskaplike en bestuursoorwegings in die onderneming se strategie te integreer. In die opstel van die onderneming se waardes en standaarde (gedragskode) moet die belangrikste volhoubaarheidskwessies daarby geïnkorporeer word.

•

Omvattende risikobestuursraamwerk Belanghebbendes van die onderneming se vertroue sal versterk word deur die onderneming se demonstrasie van die effektiewe bestuur van die omgewings- en sosiale aspekte van sy sakebedrywighede. As deel van die risiko’s vervat in die risikobestuursraamwerk moet daar behoorlike aandag gegee word aan die onderneming se impak op die omgewing en die gemeenskap. Volhoubaarheidsaspekte kan sterkpunte vir die onderneming wees. Ondernemings met sosiaal-verantwoordelike prosesse en wat betrokke is by die behoud van biodiversiteit demonstreer volhoubaarheid as ŉ korporatiewe sterkpunt. Die ontwikkeling van ŉ volhoubare onderneming dra by tot die onderneming se waarde en tydige verslagdoening moet daaroor gedoen word.

•

Prestasiemetingstelsel ŉ Effektiewe risikobestuursraamwerk moet vergesel word deur ŉ prestasiemetingstelsel wat die onderneming toelaat om die volhoubaarheid van prestasie teen die gestelde doelwitte te meet. Dit help die onderneming om areas vir verbetering te identifiseer en aanspreeklikheid te demonstreer vir afwykings.

•

Volhoubaarheidsverslagdoening Die onderneming moet sy volhoubaarheidsbeleid openbaar maak insluitend die vermindering van risiko's en ander materiële inligting wat belanghebbendes se begrip van die onderneming se prestasie kan verbeter. Volhoubaarheidsverslaggewing sluit in finansiële openbaarmaking van die onderneming. Ondernemings moet ŉ gebalanseerde en objektiewe siening van sakebedrywighede verskaf en daarna streef om hoë standaarde van volhoubare verslagdoening te handhaaf.

Bladsy 156

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Onafhanklike verifiëring Onafhanklike verifiëring van inligting deur onafhanklike buitepartye verhoog belanghebbendes van die onderneming se vertroue in die akkuraatheid en volledigheid van die inligting. Verifikasie deur onafhanklike professionele instansies soos ouditeursfirmas voeg geloofwaardigheid aan die inligting in die verslag. Onafhanklike verifiëring is egter nie ŉ verpligte stap in die proses van volhoubare verslagdoening nie. Die volgende voorbeeld kom uit die volhoubaarheidsverslag van Vodaphone. Slegs die onderwerpe word hier gelys, maar hieruit is dit duidelik watter aspekte in die volhoubaarheidsverslag aangespreek word.

Voorbeeld 5.1

INHOUD 1) Ons visie 2) Opbou van ons gevestigde infrastruktuur 3) Lewering van transformerende oplossings a. Landbou b. Gesondheid c. Lae koolstof samelewings 4) Bedryfsverantwoordelikheid a. Privaatheid b. Verantwoordelike verskaffingsketting c. Gesondheid en veiligheid d. Ons koolstofvoetspoor 5) Vordering teen doelstellings 6) Opsomming: sleutelprestasie aanwysers 7) Gerusstellingsverklaring (Vertaal vanaf http://www.vodafone.com/content/dam/vodafone/about/sustainability/reports /2011_12/vodafone_sustainability_report.pdf)

Bladsy 157

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.8.2

Waarom word volhoubaarheidsverslaggewing gedoen?

Korporatiewe deursigtigheid

Volhoubaarheidsverslagdoening is ŉ metode om omgewings-, sosiale en ekonomiese oorwegings in die onderneming te vestig. Meer as net die openbaarmaking van tradisionele finansiële inligting word hierin vervat en dit verhoog korporatiewe deursigtigheid op omgewings- en sosiale statistieke. Volhoubaarheidsverslaggewing kan bydra tot ŉ gebalanseerde en verstaanbare assessering van die onderneming se prestasie – inligting wat belangrik is vir die belanghebbendes.

Versterk risikobestuur

Die insluiting van ekonomiese, strategiese en operasionele faktore en sosiale en omgewingsoorwegings in verslaggewing stel ondernemings in staat om risiko-areas te identifiseer. ŉ Risikobestuursbenadering wat volhoubaarheid insluit, bied aan bestuur nuttige inligting vir die identifisering van toekomstige kwessies binne en buite die onderneming. Dit help ook om gepaste aksies te ontwikkel wat die korporatiewe reputasie kan beskerm en sodoende ook aandeelhouerswaarde kan verbeter.

Bevorder die betrokkenheid van belanghebbendes

Identifisering van en skakeling met belanghebbendes is fundamenteel tot volhoubaarheidsverslaggewing. Ondernemings moet hul belanghebbendes identifiseer om doeltreffend diegene te betrek wat geïnteresseerd is en wat geraak word deur die onderneming se volhoubaarheidsprestasie. Gegewe die uiteenlopende aard en belange van belanghebbendes, soos die aandeelhouers, werknemers, kliënte, verskaffers en gemeenskappe en die betrokkenheid van belanghebbendes, moet die onderneming die inligtingsbehoeftes van verskillende belanghebbendes in ag neem.

Verbeter kommunikasie met belanghebbendes

Die onderneming verkry ŉ raamwerk vir die meting van nie-finansiële prestasie deur openbaarmaking van inligting, buiten die normale finansiële inligting. Dit gee ook leiding aan bestuur oor die geleenthede en bedreigings wat nie-finansiële risiko's mag inhou. Volhoubaarheidsverslae kan gebruik word vir die meting van volhoubare prestasie. Die verslae toon ook aan hoe die onderneming beïnvloed word deur verwagtinge oor volhoubare ontwikkeling en fasiliteer vergelykings met verloop van tyd. Volhoubaarheidsverslaggewing dien dus as ŉ platform vir die verbetering van kommunikasie met belanghebbendes.

Bladsy 158

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.8.3

Hoe word verslag gedoen?

Daar is internasionaal aanvaarde rapporteringsriglyne en raamwerke beskikbaar waarvolgens verslagdoening kan plaasvind.

Industrie-spesifieke rapporteringsraamwerke

Sommige ondernemings is betrokke in nywerhede wat baie sensitief is vir omgewings- en sosiale kwessies. Nywerhede soos olie, gas, mynbou en die metaalsektore het ŉ hoë omgewings- en sosiale blootstelling en impak. Hierdie ondernemings word aangemoedig om industrie-spesifieke verslagdoeningsraamwerke te gebruik om die relevante inligting bekend te maak.

Eksterne versekering (external assurance)

Ondernemings kan volhoubaarheidsverslae aan onafhanklike verifikasie onderwerp. Hierdie verifikasie van die volhoubaarheidsverslag verhoog belanghebbendes se vertroue in die akkuraatheid en volledigheid van die inligting en verhoog die geloofwaardigheid van die verslag. Eksterne versekering dien ook as ŉ belangrike terugvoermeganisme aan ondernemings vir die verbetering van die gehalte van hul volhoubaarheidsverslae. Wanneer die onafhanklike party wat die verifiëring gaan uitvoer gekies word, moet die onderneming die volgende in ag neem: •

Die aard van die diens wat verskaf word.

•

Die verskaffer se vaardigheid en ervaring in die verskaffing van sodanige dienste.

•

Die volledigheid van die voorgestelde gerusstellingsprosedures.

•

Die nakoming van erkende standaarde in die prosedures.

Dit is noodsaaklik dat die genoemde party onafhanklik van die onderneming en die outeur van die volhoubaarheidsverslag staan. 5.8.4

Wat moet gerapporteer word?

Die omvang van volhoubaarheidsverslae kan wissel as gevolg van die onderneming se unieke eienskappe, industrie-spesifieke kwessies en risiko's. Die volgende is egter kwessies wat aangespreek behoort te word: •

Volhoubaarheidsbeleid en doelwitte, insluitend die mylpale, planne vir die bereiking van doelwitte en langtermynaspirasies.

•

Korporatiewe aanspreeklikheid en senioriteit van besluitneming oor volhoubaarheidskwessies.

•

Korporatiewe standpunt oor omkopery, bedrog en korrupsie.

Bladsy 159

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

Assessering van volhoubaarheidsrisiko's, of geleenthede.

•

Risikobestuursbeleid en prosesse ten opsigte van omgewings- en sosiale kwessies.

•

Toepaslike wette, regulasies, internasionale ooreenkomste of vrywillige ooreenkomste wat van strategiese belang is vir die organisasie en sy belanghebbendes. Dit sluit in inligting oor boetes, sanksies, vervolging en ongelukke as gevolg van die nie-nakoming van omgewingswette en -regulasies.

•

Kwessies en toekomstige uitdagings vir die spesifieke nywerheidsektor waarby die onderneming betrokke is.

•

Meet van prestasie teen gestelde doelwitte, mededingers en industriemaatstawwe.

•

Die bestuur van biodiversiteit.

•

Omgewingsbestuurstelsels.

•

Arbeidspraktyke en verhoudings.

•

Programme en praktyke wat die impak van bedrywighede op gemeenskappe evalueer en bestuur.

•

Produkverantwoordelikheidsbeleid en praktyk.

Die bestuursaspek van volhoubare verslagdoening val onder korporatiewe bestuur (corporate governance) en daar word van sommige ondernemings vereis om hierdie aspek in hulle jaarverslae aan te spreek. 5.8.5

Wanneer word daar gerapporteer?

Sekere aandelebeurse vereis dat ondernemings wat op daardie spesifieke beurs genoteer word, hierdie inligting bekend maak. Die volhoubaarheidsverslag word dus aangebied saam met finansiële prestasie, risiko's en toekomstige vooruitsigte. Die Johannesburgse Aandelebeurs is ŉ voorbeeld hiervan.

(http://www.fixprotocol.org/fplevents/capetown_2010/logos/JSE%20stacked%20Logo.jpg) Risiko's voortspruitend uit omgewings- of sosiale aangeleenthede kan deel vorm van die onsekerhede wat deur die onderneming in die gesig gestaar word. Die onderneming moet ŉ

Bladsy 160

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur omvattende assessering van risiko's, insluitende omgewings- en sosiale aangeleenthede maak, ten einde die risiko-openbaarmakingsverpligting na te kom. Daarbenewens moet die onderneming se voldoening aan omgewingswette bekend gemaak word, insluitend die openbaarmaking van die onderneming se nakoming van alle wette op ŉ deurlopende grondslag. Enige oortreding in die verlede of hede moet ook openbaar gemaak word, wat sal insluit hoe die onderneming oortree het en die maatreëls wat ingestel is om te verseker dat sodanige voorval nie weer herhaal word nie. 5.8.6

Waar word verslae gepubliseer?

Ondernemings kan kies watter medium hulle wil gebruik vir die publikasie van die volhoubaarheidsverslag, gewoonlik die medium wat die beste geskik is vir alle partye. By die keuse van die medium moet die onderneming faktore oorweeg soos die primêre belanghebbendes, toegang tot die internet en die omgewingsimpak van die druk van dokumente. Ondernemings kies gewoonlik om sodanige openbaarmakings in die jaarverslag van die onderneming aan te bied. Daar is egter ondernemings wat volhoubaarheidsverslae as afsonderlike, alleenstaande verslae aanbied. (Aangepas vanuit: https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/G3-SustainabilityReporting-Guidelines.pdf en http://rulebook.sgx.com/net_file_store/new_rulebooks/s/g/SGX_Sustainability_Reporting_Gu ide_and_Policy_Statement_2011.pdf)

(http://investoreports.com/investonew/wp-content/uploads/2012/04/Absa-2011.jpg)

Bladsy 161

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.9

Omgewingsverslagdoening

Omgewingsverslagdoening het twee fundamentele funksies, ŉ eksterne (of sosiale) funksie en ŉ interne funksie, wat omgewingsaangeleenthede in die onderneming se aktiwiteite bevorder. Dit is belangrik om vrywillige omgewingsaksies deel van die onderneming se aktiwiteite te maak. 5.9.1

Eksterne doelwitte

Die volgende is die drie eksterne doelwitte wanneer die omgewingsverslagdoening gebruik word as ŉ instrument vir kommunikasie tussen die onderneming en die publiek. •

Om inligting bekend te maak wat gebaseer is op die sosiale verantwoordelikheid van die onderneming.

•

Om inligting wat nuttig is vir besluitneming aan belanghebbende partye te voorsien.

•

Om omgewingsaktiwiteite tussen die onderneming en die publiek te bevorder.

5.9.2

Interne doelwitte

Die volgende is die twee interne doelwitte wanneer omgewingsverslagdoening gebruik word as ŉ instrument vir kommunikasie in die onderneming: •

Om omgewingsbeleid, doelwitte en programme te skep of te hersien.

•

Om die bestuur en werknemers te motiveer en omgewingsaktiwiteite aan te moedig.

By die skryf en publisering van die omgewingsverslae is dit belangrik dat die inhoud van die omgewingsverslae aan hierdie doelwitte voldoen. 5.9.3

Algemene beginsels van omgewingsverslagdoening

Die volgende is die algemene beginsels waaraan omgewingsverslagdoening moet voldoen:

Toepaslikheid

Verifieerbaarheid

Betroubaarheid

Vergelykbaarheid

Duidelikheid

Figuur 5.6: Algemene beginsels van omgewingsverslagdoening (Outeur, 2013)

Bladsy 162

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Toepaslikheid

Omgewingsverslae moet inligting voorsien wat nuttig is vir die belanghebbende partye se besluitneming. Dit moet verslag doen oor die stand van die omgewingslas wat veroorsaak word deur sake-aktiwiteite en die programme wat ingestel is om die las te verminder. Die inhoud van die omgewingsverslag sal aangepas word vir die lesers vir wie dit bedoel is. Dit is belangrik om die verwagtinge en behoeftes van elke leser te oorweeg.

Betroubaarheid

Omgewingsverslae moet betroubare inligting bevat. Ten einde die betroubaarheid van die omgewingsverslagdoening te verseker, moet dit vry wees van foute en weglatings.

Duidelikheid

Omgewingsverslae moet duidelike inligting voorsien deur gebruik te maak van maklik verstaanbare woordgebruik om sodoende misverstande tussen belanghebbende partye te vermy. Daar is ŉ verskeidenheid van potensiële lesers (belanghebbende partye) van omgewingsverslae en dit is belangrik om die behoefte vir duidelikheid en die behoefte van akkurate interpretasie in ag neem te neem, wanneer ondernemings omgewingsverslae publiseer.

Vergelykbaarheid

Inligting wat ingesluit word in omgewingsverslae moet vergelykbaar wees tussen die verskillende finansiële tydperke van die onderneming. Eerstens moet inligting ingesluit word, nie net vir ŉ enkele jaar nie, maar dit behoort die vergelyking van huidige inligting met historiese tendense weer te gee. Tweedens, is dit wenslik dat die omgewingsverslae vergelykbaar moet wees tussen ondernemings in die dieselfde en verskillende sektore.

Verifieerbaarheid

Inligting oor die beginsels wat die openbaarmakings in die omgewingsverslag ten grondslag lê, moet die verslag vergesel en dit moet verifieerbaar wees vanuit ŉ objektiewe oogpunt. Om betroubaarheid in omgewingsverslae te verseker, moet dit verifieerbaar wees. Verifieerbaar beteken, eerstens dat die metodes en grense van alle inligting in die omgewingsverslag duidelik genoem word. Tweedens, verifieerbaarheid vereis ook dat die bronne van alle inligting in die omgewingsverslag genoem moet word en dat berekeningsmetodes beskryf moet word, ten einde die betroubaarheid van die inligting te kan bevestig. (Aangepas uit: http://www.env.go.jp/policy/j-hiroba/PRG/pdfs/e_guide.pdf) ©akademia (MSW)

Bladsy 163

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur 5.10 Samevatting Sakebestuurders, krediteure en beleggers lees finansiële verslae omdat hierdie verslae inligting verskaf oor hoe die onderneming vaar en waar dit finansieel staan. Hierdie rekeningkundige verslae is die enigste bron van hierdie tipe inligting. Die doel van finansiële verslagdoening is om belangrike inligting oor te dra aan die leners en aandeelhouers van die onderneming wat hulle nodig het en waarop hulle geregtig is ten einde besluite te kan neem. Finansiële state word opgestel volgens vasgestelde riglyne. Ten einde hierdie riglyne te verstaan, help dit om die doelwitte van finansiële verslagdoening te verstaan. Die doelwitte van finansiële verslagdoening is die voorsiening van inligting wat nuttig is vir bestaande en potensiële beleggers, krediteure en ander gebruikers in die maak van rasionele beleggings, die toestaan van krediet en ander verwante besluite. 5.11 Selfevaluering Aktiwiteit 5 Jy besit ŉ onderneming wat goedkoop huismeubels vervaardig vir die massamark. Jy wil die finansiële verslagdoening van jou onderneming in orde kry. Die volgende aannames geld: •

Jy het die onderneming met jou eie fondse begin, maar het nou aandele uitgereik op die JSE.

•

Jy het ŉ bestuur en 45 werknemers.

•

Jy wil voldoen aan die aanvaarde industrieverslagdoeningstandaarde.

•

Jy reik tans slegs die finansiële resultate van die onderneming aan die mark uit in die vorm van ŉ finansiële jaarsverslag.

Doen nou die volgende: 1) Beskryf watter tipe inligting jy oor die onderneming graag wil kommunikeer met die lesers van die inligting. 2) Aan wie gaan jy hierdie inligting beskikbaar stel? 3) Aan watter vereistes moet hierdie inligting voldoen? 4) Stel ŉ volhoubaarheidsverslag oor die onderneming saam. (Lengte ongeveer 1000 woorde/4 bladsye.)

Bladsy 164

FMG307 Kleinsake FinansiĂŤle Bestuur

Woordelys Afrikaans

Engels

Administratiewe bestuurder

Administrative manager

Analitiese verslae

Analytical reports

Basiese interne verslag

Basic internal report

Begeleiding

Coaching

Bemagtiging

Empowerment

Bemarking

Marketing

Beplanning

Planning

Bestuur

Management

Bevoegdheid

Competence

Delegering

Delegation

Evaluering

Evaluation

Groepdinamika

Group dynamics

Inligtingsverslag

Informational report

Interne verslagdoening

Internal reporting

Konsultasie

Consultation

KoĂśrdinering

Coordination

Krediteure

Creditors

Leierskap

Leadership

Mentorskap

Mentorship

Navorsingsverslae

Research reports

Onderhoude

Interviews

Opleidingsbehoefte evalueringsproses

Training needs analysis process

ÂŠakademia (MSW)

Bladsy 165

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Organisering

Organising

Produksie bestuurder

Production manager

Refleksie

Reflection

Reflektiewe toesig

Reflective supervision

Sakeleierskap

Business leadership

Statutêre verslae

Statutory reports

Vergelykbaarheid

Comparability

Verifieerbaarheid

Verifiable

Verkoopsbestuurder

Sales manager

Volhoubaarheidsverslag

Sustainability report

Bladsy 166

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Bronnelys •

http://2.bp.blogspot.com/-pb9Tptus7UY/T2nOvK1aQI/AAAAAAAAES8/lFhX32UyLmE/s1600/Copyright.jpg

•

http://3.bp.blogspot.com/bf06Weas1mc/TmDXjjb3GaI/AAAAAAAAATU/dlBnh0AaQGU/s1600/Accounting+Ch ange+Ghana.jpg

•

http://about.usps.com/what-we-aredoing/green/report/2008/assets/images/3USPS%20Sustainability%20Report%20Cov er.jpg

•

http://allmandlaw.com/wp-content/uploads/2009/12/Creditor.jpg

•

http://bizfinance.about.com/od/accountingandcash/tp/Accounting_Cycle.htm

•

http://blog.cfoedge.com/wp-content/uploads/2012/02/GAAP.jpg

•

http://blogs.msdn.com/cfs-filesystemfile.ashx/__key/communityserver-componentsimagefileviewer/communityserver-components-postattachments-00-00-59-2501/RscSummBlog.JPG_2D00_640x387.jpg

•

http://business.wikinut.com/Business%3A-Sources-of-Finance/jryqhksz/#ExternalSources-of-finance

•

http://businesscasestudies.co.uk/business-theory/finance/sources-offinance.html#ixzz1jtGDmMF2

•

http://businesscasestudies.co.uk/business-theory/strategy/financial-information-anddecision-making.html#ixzz29LeaWYWV

•

http://classof1.com/homework_answers/cost_accounting/external_reporting/

•

http://clockworkaccounting.com/wp-content/uploads/accounting-measurements.jpg

•

http://clockworkaccounting.com/wp-content/uploads/Stable-Monetary-UnitConcept.jpg

•

http://corporateaxisltd.com/ESW/Images/Fotolia_4001546_S.jpg

•

http://ctb.ku.edu/en/tablecontents/chapter37/section5.aspx

•

http://cupcaketoons.com/financialtoons/wp-content/uploads/2009/12/fundamentalanalysis-cartoon.jpg

•

http://dimurroa.files.wordpress.com/2008/09/critical_thinking_skills.jpg

•

http://ebitdata.com.au/wp-content/uploads/2012/01/HirePurchase.jpg

•

http://en.wikipedia.org/wiki/

•

http://faculty.philau.edu/lermackh/financial_analysis.htm

•

http://finntrack.co.uk/learner_support/images/accounting-information.jpg

Bladsy 167

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

http://foxx-co.com/uploads/images/business_control_activity.gif

•

http://freemindconsulting.files.wordpress.com/2009/12/image_thumb3.png?w=224&h =244

•

http://images.free-extras.com/pics/n/nike_logo-702.jpg

•

http://images03.olx.co.za/ui/8/94/49/1283171679_116638549_1-computors-andhardware-Parow-1283171679.jpg

•

http://img.ehowcdn.com/article-new/ehow/images/a02/6s/q4/funding-businessstartup-800x800.jpg

•

http://img.ehowcdn.com/article-new/ehow/images/a06/7t/7d/internal-sourcesbusiness-finance-1.1-800x800.jpg

•

http://img.scoop.it/raVrznD6npvizFLFGjGQDl72eJkfbmt4t8yenImKBVaiQDB_Rd1H6kmuBWtceBJ

•

http://infolytics.files.wordpress.com/2011/02/data-analysis-cartoon-1.gif

•

http://investoreports.com/investonew/wp-content/uploads/2012/04/Absa-2011.jpg

•

http://i-strategy.co.za/istrat/sites/default/files/cartoon_0.jpg

•

http://mcasankar.files.wordpress.com/2010/02/receipt.jpg

•

http://media.wiley.com/Lux/89/239189.image0.jpg

•

http://netdna.copyblogger.com/images/critical-thinking.jpg

•

http://personalfinance.byu.edu/userfiles/image/3%20Monthly%20INcome%20Statem ent(1).jpg

•

http://prawfsblawg.blogs.com/photos/uncategorized/picture_id_theft_17.jpg

•

http://pubadmin2.ostfold.net/data/images/284/Services_illustration_090415.jpg

•

http://rulebook.sgx.com/net_file_store/new_rulebooks/s/g/SGX_Sustainability_Report ing_Guide_and_Policy_Statement_2011.pdf

•

http://runapptivo.apptivo.com/how-small-business-owners-should-make-investmentdecisions-10598.html

•

http://sciencecareers.sciencemag.org/get-file.xqy?uri=/aaas/files/uploadedfiles/images/182fc9be-235d-4af8-9947-7d098a42df54/CareerCartoon_400.jpg

•

http://smallbiztrends.com/wp-content/uploads/2009/05/invoice.jpg

•

http://smallbusiness.chron.com/advantages-management-accounting-3983.html

•

http://smallbusiness.chron.com/ethical-dilemmas-accounting-3740.html

•

http://smallbusiness.chron.com/management-accounting-techniques-3986.html

•

http://smallbusiness.chron.com/use-financial-accounting-information-makinginformed-ethical-business-decisions-4582.html

•

http://smallbusiness.dnb.com/accounting-reporting/assets/1257-1.html

Bladsy 168

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

http://static.guim.co.uk/sysimages/Admin/BkFill/Default_image_group/2012/8/13/1344875527002/moneyscrabble-006.jpg

•

http://strategycompanion.com/wp-content/uploads/2012/02/Reporting-1b.jpg

•

http://sustainablelifeblog.com/wp-content/uploads/2010/06/cashflow.jpg

•

http://tejas-iimb.org/articles/images/31-07.jpg

•

http://truetobusiness.com/finance/sources-of-business-finance

•

http://tutor2u.net/business/finance/finance_sources_smes.htm

•

http://tutor2u.net/business/gcse/finance_choosing_right_sources.htm

•

http://tutor2u.net/business/gcse/organisation_stakeholders_ethics.htm

•

http://tx.english-ch.com/teacher/alvi/ethics.jpg

•

http://vecto.rs/600/vector-of-a-cartoon-businessman-pushing-a-wheelbarrow-full-ofcash-coloring-page-outline-by-ron-leishman-13617.jpg

•

http://www.accountanttown.com/site/wp-content/uploads/2011/08/ifrs.jpg

•

http://www.accounting4management.com/parties_interested_in_accounting_informati on.htm#EsvFZCi5if1yAH3u.99

•

http://www.accounting-basics-for-students.com/images/Balance_sheet1_450.jpg

•

http://www.accountingcoach.com/online-accounting-course/09Xpg02.html

•

http://www.anticlue.net/archives/000188.htm

•

http://www.banquefrancolao.com/HtmlAreaImages/overdraft.jpg

•

http://www.bized.co.uk/learn/accounting/financial/sources/index.htm

•

http://www.business.com/finance/corporate-financing-decisions/

•

http://www.businessstrategyblog.com.au/2726/5-tips-on-how-to-improvemanagement-reporting/

•

http://www.buzzle.com/articles/unethical-business-behavior.html

•

http://www.creditguru.com/ratios/ratiopg1.htm

•

http://www.criticalreading.com/critical_thinking.htm

•

http://www.criticalthinking.org/pages/defining-critical-thinking/766

•

http://www.decd.sa.gov.au/goldbook/pages/financial/reporting/?reFlag=1

•

http://www.digitalgrapevine.co.za/wp-content/uploads/2012/01/small_business.jpg

•

http://www.dineshbakshi.com/igcse-business-studies/finance-andaccounting/revision-notes/77-sources-of-finance

•

http://www.dummies.com/how-to/content/small-business-financial-management-kitfor-dummie.html

•

http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-reporting.html

Bladsy 169

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

http://www.dummies.com/how-to/content/the-purpose-of-financial-reporting-in-abusiness.html

•

http://www.dummies.com/how-to/content/understanding-accounting-methods.html

•

http://www.ehow.com/about_4623892_why-gaap-important-financialstatements.html#ixzz1jha3meBQ

•

http://www.ehow.com/facts_5565824_advantages-cash-vs-accrualaccounting.html#ixzz1jhbLNNpR

•

http://www.ehow.com/facts_6741037_definition-sources-finance.html # ixzz1jtKjU09M

•

http://www.ehow.com/facts_6741037_definition-sources-finance.html

•

http://www.ehow.com/info_7997297_types-critical-thinking-skills.html # ixzz28zRSlK33

•

http://www.ehow.com/list_5771174_advantages-internal-sourcesfinance.html#ixzz1jtLngz00

•

http://www.ehow.com/list_6521037_disadvantages-external-sources-finance.html

•

http://www.ehow.com/list_7577612_types-business-reports.html

•

http://www.emeraldinsight.com/content_images/fig/0320130102004.png

•

http://www.enotes.com/ethics-accounting-reference/ethics-accounting

•

http://www.env.go.jp/policy/j-hiroba/PRG/pdfs/e_guide.pdf

•

http://www.ethicscan.ca/blog/wp-content/uploads/2010/06/ethics.jpg

•

http://www.fixprotocol.org/fplevents/capetown_2010/logos/JSE%20stacked%20Logo. jpg

•

http://www.funding4you.com/images/factoring.jpg

•

http://www.inc.com/articles/2000/04/19194.html

•

http://www.irba.co.za/index.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=103http:// www.jnbprintman.com/images/balance/bs4.gif

•

http://www.mbaknol.com/business-communication/different-types-of-reports-used-inbusiness/

•

http://www.mhhe.com/socscience/philosophy/reichenbach/m1_chap02studyguide.ht ml

•

http://www.northwood.co.za/wp-content/uploads/2011/12/joint-mortgage-bond.jpg

•

http://www.popandroll.com/coke-art/Coca-Cola_Logo_Script.jpg

•

http://www.priv.gc.ca/information/ar/images/cartoon3.jpg

•

http://www.rackafracka.com/wp-content/uploads/2009/03/bank-loan-web.jpg

•

http://www.sabusinesshub.co.za/section/content.php?SectionId=6&SubsectionId=12 &ContentId=1385

Bladsy 170

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur •

http://www.scribd.com/doc/27126810/Sources-of-Finance

•

http://www.southportland.org/vertical/Sites/%7B7A5A2430-7EB6-4AF7-AAA359DBDCFA30F2%7D/uploads/%7BC5F2D68D-5D05-446E-AC05B2213DC16568%7D.JPG

•

http://www.thunderbirdangelnetwork.org/Portals/46863/images/ManagementTeam.jpg

•

http://www.tradeforextrading.com/forex-trading-psychology/forex-man.png

•

http://www.tutor2u.net/business/accounts/finance_management_intro.htm

•

http://www.understand-accounting.net/images/Fulcrum.jpg

•

http://www.unf.edu/~dtanner/dtch/ch1.pdf

•

http://www.uxmatters.com/mt/archives/2012/02/communicating-user-researchfindings.php

•

http://www.vernontech.ca/uploads/photocopier.jpg

•

http://www.visicase.com/images/img_pic_visiben.jpg

•

http://www.vodafone.com/content/dam/vodafone/about/sustainability/reports/2011_12 /vodafone_sustainability_report.pdf

•

http://www.voluntaryworks.org.uk/cvsmidandnorthbeds/documents/HowToManageInf ormation.pdf

•

http://www.wikipedia.org/

•

http://www.wisegeek.com/what-is-business-ethics.htm

•

http://www.wisegeek.com/what-is-internal-reporting.htm

•

http://www2.accaglobal.com/students/acca/exams/f9/technical_articles/2954203

•

https://sites.google.com/a/tges.org/accountancy/computers-in-accounting

•

https://www.globalreporting.org/resourcelibrary/G3-Sustainability-ReportingGuidelines.pdf

•

www.irba.co.za/.../440-code-of-professional-cond: Legal code of professional conduct

Bladsy 171

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Selfevalueringsriglyne Riglyne: Aktiwiteit 1 1) Verwys in jou antwoord na die volgende: •

Die aard van die kontantbasis metode en die toevallingsgrondslag metode

•

Die voor- en nadele van beide metodes

•

Die rede(s) vir jou keuse

2) Onetiese sakegedrag is een van die mees uitdagende kwessies vir ondernemings vandag. Dit het die potensiaal om tot die val van ŉ onderneming te lei en daarom is dit belangrik dat dit met absolute erns hanteer word. In vandag se mededingende sakeomgewing wend meer en meer ondernemings hulle tot onetiese sakepraktyke om te oorleef. Die mees algemene rede wat vir onetiese gedrag aangevoer word, is dat "ondernemings in ŉ oorlog is en dat alles regverdig is in liefde en oorlog". Vooraanstaande individue wend hulle deesdae tot onetiese sakepraktyke en dikwels sonder enige skuldgevoel daaroor. Die spreekwoord "harde werk is die sleutel tot sukses", word deesdae vervang met "slim werk is die sleutel tot sukses" en hierdie “slim” verwys dikwels na onetiese gedrag. Dit is belangrik dat sakemanne teruggaan na die basiese sakebeginsels en werknemers help om duidelik te onderskei tussen etiese en onetiese sakepraktyke. 3) Jou antwoord moet ten minste die volgende redes insluit: •

Druk van aandeelhouers en topbestuur

•

Persoonlike gierigheid

•

Onkunde oor ondernemingsbeleid Riglyne: Aktiwiteit 2

Volg die riglyne soos in die teks hierbo veral in paragraaf 2.6 en die voorbeeld in paragraaf 2.7 uiteengesit. Wys telkens die formules en berekeninge.

Bladsy 172

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

Riglyne: Aktiwiteit 3 1) Die verskille is: •

Meer buigsaam

•

Klem is op die toekoms

•

Meer tydig

•

Klem is op detail

•

Kwantitatief en kwalitatief

2) Voordele van bestuursrekeningkunde vir die onderneming: •

Verminder uitgawes

•

Verbeter kontantvloei

•

Vergemaklik sakebesluite

•

Verhoog finansiële opbrengste

3) Die stappe is: Stap 1. Stel ŉ lys van rekeninge saam Stap 2. Skep brondokumente in ŉ rekeningkundige transaksie Stap 3. Maak rekeningkundige joernaalinskrywings Stap 4. Stel die algemene grootboek op Stap 5. Berei ŉ proefbalans voor Stap 6. Maak aansuiweringsinskrywings in die rekeningkunde joernale Stap 7. Berei die finansiële state voor Stap 8. Doen sluitingsoordragte aan die einde van die rekeningkundige siklus

Riglyne: Aktiwiteit 4 1) Ondersoek elke moontlike finansieringsbron deur na die voor- en nadele te kyk. 2) Doen navorsing oor rentekoerse in die mark (Dit word gepubliseer op die webtuistes van banke). 3) Bereken die kostes. 4) Maak ŉ keuse vir elke verlangde finansieringsvereiste.

Bladsy 173

FMG307 Kleinsake Finansiële Bestuur

5) Motiveer jou antwoord Riglyne: Aktiwiteit 5 1) Inligting oor solvensie en winsgewendheid tot korporatiewe eienaarskap en likiditeit is ter sprake. 2) Interne en eksterne lesers moet genoem word. 3) Interne en eksterne vereistes moet genoem word. 4) Die volgende moet in die volhoubaarheidsverslag verskyn. •

Volhoubaarheidsbeleid en doelwitte, insluitend die mylpale, planne vir die bereiking van doelwitte en langtermynverwagtinge.

•

Korporatiewe aanspreeklikheid en senioriteit van besluitneming oor volhoubaarheidskwessies.

•

Korporatiewe standpunte oor omkopery, bedrog en korrupsie.

•

Assessering van volhoubaarheid risiko's of geleenthede.

•

Risikobestuursbeleid en prosesse t.o.v. omgewings- en sosiale kwessies.

•

Kwessies en toekomstige uitdagings vir die spesifieke nywerheidsektor waarby die onderneming betrokke is.

•

Meet van prestasie teen gestelde doelwitte, mededingers en industriemaatstawwe.

•

Die bestuur van biodiversiteit.

•

Omgewingsbestuurstelsels.

•

Arbeidspraktyke en verhoudings.

Programme en praktyke wat die impak van bedrywighede op gemeenskappe evalueer en bestuur.

•

Produkverantwoordelikheidsbeleid en praktyke.

Bladsy 174

Kleinsake Finansies en Rekeningkunde (FMG307) Die bestuur van finansies in ’n kleinsakeonderneming is ’n multidimensionele taak. Die eienaar moet vertroud wees met die standaard finansiële state, aandag skenk aan winste/verliese en die onderneming se bates en laste. Die bestuur van die finansies van ’n kleinsakeonderneming kan ook ’n uitdaging wees. Om te kan oorleef en floreer moet daar konsekwent winste en kontantvloei uit wins gegenereer word en beheer oor die finansiële stand van die onderneming wees. Die staat van omvattende inkomste (inkomstestaat) gee ’n opsomming van inkomste en uitgawes en doen verslag oor die gevolglike wins of verlies van die onderneming. Die kontantvloeistaat begin deur verslag te doen oor die netto toename of afname in kontant gedurende ’n spesifieke tydperk. Hierdie staat is ook ’n opsomming van ander bronne van kontant wat gedurende die tydperk benut is, asook hoe die beskikbare kontant aangewend is. Die staat van finansiële posisie (balansstaat) gee ’n opsomming van die onderneming se bates, laste en die eienaarsbelang (bates minus laste). Die eienaar moet seker maak dat hy weet hoe om die finansiële state te kan lees en interpreteer. As hy nie die onderneming se finansiële state verstaan nie, kan dit die maak van goeie sakebesluite beïnvloed. Dit is belangrik dat daar ’n behoorlike rekeningkundige stelsel in plek is in enige onderneming. Akkurate, volledige en betroubare finansiële state is die resultaat van ’n behoorlike rekeningkundige stelsel. ’n Bevoegde rekenmeester kan die onderneming se totale rekeningkundige stelsel bedryf en ’n waardevolle ‘vennoot’ wees in die bestuur van die onderneming se geldsake.

w w w. a k a d e m i a . a c . z a