HET BIERMAGAZINE VOOR DE DRINKER & DE (THUIS)BROUWER NR 1/2016 9,95 EURO
Vijf thuisbrouwers de droom van het ultieme bier > Een ode aan de fles 10 flesportretten > Brouwerij Kees bier uit Zeeland > Aan de kook black angus & liberty ale > Help! Een keteltekort > en nog veel meer over bier
inhoudsopgave
thuisbrouwers
10
In geprek met zeven thuisbrouwers over hun avonturen in garages en schuren.
flesportret
24
Flessen met een lange hals, flessen met een dikke buik. We namen er tien mee mee de fotostudio in en trokken hun portret.
de moltplaats
36
Een korte geschiedenis van de Keizer Barbarossa brouwerij in Groningen. door Simon Cordes
door Marcel Uljee fotografie Ruud van der Graaf
de vriendschap Een brouwlab met scharrelende varkens en bloeiende brandnetels in Amsterdam-Noord.
40
dichter bij de bar 56
cheers gov’ner
Vijf dichters die hun levenswerk delen aan de toog van een Delfts café.
Urinoirconversaties in Portsmouth, Engeland. door Ruben Weekers
door Simone Bommeljé door Menno Bosma
4
64
inhoudsopgave
brouwerij kees
68
gypsy brewers
80
Van elektricien tot brouwer. Hoe Kees Bubberman Nederland verrijkt met nieuwe bieren.
Help! Een keteltekort. Waar kunnen huurbrouwers nog terecht om hun bier te brouwen?
door Sander van der Ploeg
door Annette Wiesman
hopfeiten
88
aan de kook
90
evenementen Winterbiertocht Delft en Gebrouwen door vrouwen. door Gijsbert Raadgever, Ingeborg Rosenberg
biertsunami
De fabels en waarheden van deze geliefde grondstof.
Bier erbij of erin, dat is de vraag.
De ramp van 1814 als spectaculair beeldverhaal.
door Chris Sprangers
door Wilco van der Baar
door Milo
5
85
95
tekst Marcel Uljee • fotografie Ruud van der Graaf
vijf thuisbrouwers Menig multinational is begonnen in een garagebox of aan de keukentafel. We spraken vijf thuisbrouwers van wie er misschien wel ĂŠĂŠn uitgroeit naar een internationaal merk...
vijf thuisbrouwers
paul Zo‘n twintig keer per jaar stijgen er mout- en hopdampen op uit Paul Kessels garage in de Amersfoortse wijk Kattenbroek. Hij brouwt vaak in gezelschap van zijn brouwmaat Marcel Boshuizen, met wie hij onder de naam The Beer Company trainingen en evenementen organiseert, zoals het Open Nederlands Kampioenschap.
‘Zoals veel brouwers zijn we begonnen met brouwen uit een blik. Dat vonden we toen heel spannend, maar achteraf is het toch een beetje alsof je een pannetje soep opwarmt. Ik heb daarna een Speidel Braumeister-brouwmachine gekocht. Computergestuurd, doet alles voor je. Maar ik ontdekte al snel dat het veel leuker is om samen met vrienden te brouwen. Een beetje roeren in een ketel. En ondertussen van gedachten wisselen over het vak, of elkaar een beetje aftroeven met brouwprestaties. Erg gezellig!
wilt maken. Zonder zo’n machine is dat bijna niet te doen. Vorig jaar won ik een landelijke prijs met een dubbel. Ik weet nog dat we op het allerlaatste moment iets hebben veranderd in het recept. Maar wat precies? Ik weet het niet meer. Daardoor kan ik mijn dubbel nooit precies herhalen.’ •
Brouwer: Paul Kessels Trots op: prijswinnende dubbel Nu op vat: Saison Geinige naam: Na-palm (‘een imitatiePalm’) facebook.com/ beercompany
Een Braumeister is heel handig als je een bier exact hetzelfde opnieuw
13
datum
22
datum
Heilige Hop Abdis Hildegard von Bingen (1098-1179), met de bijnaam ‘de Sibille van de Rijn’, geldt als eerste vertegenwoordigster van de Duitse middeleeuwse mystiek. Zij was onder meer actief op het gebied van religie, kosmologie, wetenschappen, filosofie, compositie en muziekbeoefening, poëzie, plantkunde en linguïstiek. Ze is de eerste componiste uit de geschiedenis van de klassieke muziek die bij naam bekend is. In 1150 verschijnt van haar hand de Physica en Causae et Curae (1150), twee werken die samen beter bekendstaan als Liber Subtilitatum (Het boek van subtiliteiten). Deze behandelen de natuur en de geneeskunst. In Physica, het boek over de natuur, beschrijft Hildegard in boek 1, hoofdstuk 61, de werking van hop: ‘Hop op zichzelf is niet heel nuttig voor de mens, ze maakt je zelfs melancholisch en maakt de ziel van de mens treurig. Wel werkt hop door de bitterheid goed tegen het bederven van drank waaraan ze is toegevoegd. Daarmee blijft het veel langer drinkbaar.’ Deze passage is de oudste beschrijving van hop in bier. • Bron: Wikipedia
23
stijl
flesportret Tien flesportretten, tien verleidelijke vormen. Flessen met een lange hals, flessen met een bescheiden buikje. Schuim magazine nam ze mee de fotostudio in en trok hun portret.
24
interview
H
et wordt steeds drukker op de pontjes naar Amsterdam-Noord. Trekt Filmmuseum EYE al 700.000 bezoekers per jaar, op de naastgelegen A’DAM Toren komen sraks naar verwachting meer dan 1 miljoen bezoekers per jaar af. Het NDSM-terrein, een kwartiertje verderop met de pont, is een culturele hotspot die het hele jaar door bonkt en bruist.
dien kun je vanuit huis niet verkopen.’ Een extra argument om op NoordOogst neer te strijken, was dat er gewassen worden verbouwd, zoals brandnetels, die hij bij het brouwen gebruikt. Ook lopen er varkens rond, waaraan hij het restproduct, de bostel, voert, zodat die niet verbrand hoeft te worden. Grinnikend: ‘Een worstje doet het trouwens ook prima bij bier.’ Maar je kunt de keuze van de locatie ook in historisch perspectief zien. ‘In Holysloot en Durgerdam, een paar kilometer naar het oosten, had je vroeger grote bierschuren. Daar zochten de bemanningen van de boten die voor Pampus lagen hun vertier. De noordkant van Amsterdam heeft dus al een lange biertraditie.’
Maar dieper in Amsterdam-Noord bevinden zich nog verborgen geheimen. Een daarvan is Stadslandbouwproject NoordOogst, aan de uiterste noordwestkant van het stadsdeel. Door de volksbuurt Tuindorp Oostzaan fietsend en onder het Coentunnelcircuit doorduikend, kom je via een parkeerterrein opeens in een groen gebiedje met sportclubs, een vlindertuin, moestuinen en een weitje met rondscharrelende varkens. Pannenkoekenrestaurant Stroop, met zijn opvallende oplopende entree, blijkt op de begane grond nóg een bewoner te hebben: microbrouwerij De Vriendschap. Peter Harms brouwt hier speciaalbieren die de aandacht van de liefhebbers hebben getrokken. Het is geen toeval dat hij hier zit, zegt Peter. Hij begon De Vriendschap thuis, een paar honderd meter verderop, maar ‘dat ik de keuken gijzelde, viel niet altijd in goede aarde. Boven-
Peter kreeg de liefde voor brouwen en verbouwen van jongs af aan mee. Hij groeide op in het nabijgelegen Landsmeer. Zijn vader had een moestuin, waar Peter vaak te vinden was, zijn moeder maakte likeur. Nadat Peter, op kamers wonend, een keer wijn had gemaakt, besloot hij zich met een vriend eens aan de bierbrouwerij te wagen. Dat smaakte nog beter! Aanvankelijk werkte Peter, die medicijnen studeerde, als geneeskundige, kok en biologieleraar. De wereld van het bier trok hem zo dat hij als brouwer aan de slag ging bij De Bierfabriek in Amsterdam.
42
tekst Menno Bosma • fotografie Roelof Pot
Moestuin
reportage
dichter bij de bar
De Vergisting Er valt geen gerstkiem meer te verstouwen Onder de ketels laaien vlammen op Er zweet de brouwer en er bloeit de hop We moeten op zijn vakmanschap vertrouwen Hij trekt zijn sterke armen uit de mouwen Gist tot in zijn schuimkop Tot die overloopt van getob Over vallen op mannen of vrouwen Of allebei, of geen van allen Of enkel de droesem onder in ’t glas Wij zijn als paarden naar de stallen Als jonge honden rollend in het gras Barman, vang ons als we vallen
62
Miranda de Haan (46) Als ze moet voordragen, drinkt ze niet. Ze maakt het daarna wel weer goed met de bar. Haar emotie legt ze in een gedicht. Wanneer ze optreedt, kan ze die emoties aan- of uitzetten. Zij laat mensen horen terwijl ze misschien nog niet wisten of ze het wilden horen. Opgelucht besluit ze: ‘Ik drink niet standaard als ik dicht. Gelukkig, niet zeg!’
Verzet de zinnen De poezië laagdrempelig, dichter bij de mensen brengen, dat is het credo van stichting Verzet de Zinnen. Één van de activiteiten die ze daarvoor ontplooit, is ‘dichter bij de bar’. Daarnaast geeft ze workshops en cursussen en is ze ook niet vies van een poetry slam. www.verzetdezinnen.nl
reportage
Daan Taks (38) vind je in de bar voor de biertjes, het gezelschap en de onverwachte situaties, mensen die je niet of nog niet op die manier kent. Alles kan tot inspiratie dienen. Ook drank, zo bewijzen zijn gedichten: Wat ik zag in het glas Trappist; Kater om iets te voelen om niets te voelen; Meer drank, tegen minder pijn. Zelf dicht hij net zo vaak met een kop thee als met alcohol. Drank brengt soms net die andere blik op de situatie.
Simon Mulder (29) Drinken en dichten is voor hem één pot nat. Hij proeft graag van bier én poëzie. Liefde, leed en dood zijn veelvoorkomende thema’s in zijn werk. De emoties die daarmee gepaard gaan, leiden vaak tot drankgebruik. Zoals vorm en inhoud in een gedicht kunnen worden genoten wanneer ze in de juiste verhouding staan, zo ook drank. Een aardig glas bij een mooie sigaar is anders dan een kratje achterover slaan.
Stefan Brakman (31) probeert te schrijven zoals een goed biertje gebrouwen is. Hij koppelt emotie of een gebeurtenis aan iets wat er recht tegenover staat of mengt deze in een onverwachtse combinatie. Het doel van zijn gedichten is om mensen op een andere manier naar het leven te laten kijken. Soms verrassen zijn gedichten zelfs hemzelf.
63
Jaap Montagne (57) Je kan niet jong genoeg aan een ‘beugel’ beginnen, zegt Jaap zijn beugel bloot grijnzend. Het is onduidelijk of dit een bewuste of onbewuste woordspeling is. Wel is duidelijk, dat deze geëngageerde dichter graag een feestje maakt van taal. Door actualiteit in zijn gedichten te verwerken, verwerkt hij zijn gevoel. In de loop van zijn leven heeft hij gemerkt dat zijn gedichten niet beter werden als hij veel zoop. In dronkenschap bedacht hij, naar het leek, best aardige dingen, maar de volgende ochtend moest hij dan toch toegeven dat zijn gedichten behoorlijk onsamenhangend bleken te zijn. •
reportage
BROUWE KEES 68
ERIJ
reportage
Kees Bubberman doet geen concessies: ‘Ik brouw alleen wat ik lekker vind.’ 69
interview
Ooit belandde Middelburger Kees Bubberman als schoolverlater in de keuken van een restaurant. Ruim twintig jaar later staat hij als zelfstandig brouwer voor zijn grote doorbraak. Waren zijn bieren al geliefd bij fijnproevers in New York en Londen, straks moet het grote publiek worden veroverd. Gewoon, in de supermarkt om de hoek. tekst Sander van der Ploeg • fotografie Chris Bonis
B
rouwerij Kees is gevestigd op een bedrijvenpark aan de rand van Middelburg – vlak bij de A58, de enige snelweg die het Zeeuwse laagland doorkruist. De setting is wellicht niet zo bijzonder, toch is een bezoek aan de brouwerij van Kees Bubberman (50) uniek. Want wie Bubberman en zijn bieren wil leren kennen, moet niet in de brouwerij zijn, maar op zoek gaan naar de betere slijterijen of cafés in de buurt. Of een van de bierfestivals bezoeken, waar Bubberman zijn bieren presenteert. In de brouwerij wordt uitsluitend gebrouwen en gebotteld. Voor meer activiteiten heeft Bubberman geen vergunning. Toch stonden een tijdje geleden een paar Duitsers zomaar bij Bubbermans brouwerij op de stoep. Ze kenden hem van een bierfestival en waren toevallig in de buurt. Maar ja, zonder de benodigde papieren kon hij ze niets schenken, noch verkopen. Kwaad op het onverwachte bezoek kon hij onmogelijk worden. ‘Vergis je niet, er zijn veel biernerds op de wereld,’ zegt Bubberman, bijna vertederd.
grenzen reikt. Van het Meatpackers District in New York tot Soho in Londen, Trastevere in Rome en binnenkort in Södermalm in Stockholm – in de hipsterwijken van wereldsteden wordt bier gedronken dat werd gebrouwen in een loods op een bedrijventerrein aan de rand van Middelburg.
Dat bierliefhebbers van over de grenzen hem weten te vinden, tekent de status die hij als brouwer in twee decennia heeft bereikt. Als hobbybrouwer, als brouwmeester van Brouwerij Emelisse en ook nu, als eigenaar van de naar zichzelf vernoemde brouwerij Kees. Talent en misschien ook wel koppigheid leidden tot zijn succes dat inmiddels ver over de lands-
Nou?
Even terug naar het begin. Hoe ben je begonnen als brouwer?
‘Halverwege de jaren negentig vroeg een vriend van mij of ik zin had met hem bier te brouwen. Gewoon thuis, op kleine schaal. We hadden geen idee hoe dat moest, maar het leek ons gewoon leuk.’ Hun eerste brouwsels waren volgens Bubberman prima. Maar het kon altijd beter. Om bij te leren togen de vrienden naar een open dag van de Scheldebrouwerij in ’s-Gravenpolder. Eenmaal daar viel de ruim twee meter lange Bubberman de andere bezoekers meteen op. Van welk biergilde was hij? Tsja, wat moest hij daar nou op antwoorden?
‘Geen idee. Ik weet niet meer wat ik daar heb gezegd. Blijkbaar iets goeds. Ze raadden mij in elk geval aan vooral door te gaan met brouwen. Die vriend van mij met wie ik ooit begon, hield het na drie keer brouwen voor gezien. Maar ik ging door. Ik vond het veel te leuk.’ Bubberman is een autodidact. Door veel over
70
achtergrond
Huurbrouwers op zoek naar een plek om te brouwen
Gezocht: vrije brouwketel
Vanwege de populariteit van speciaalbier zoeken steeds meer beginnende en groeiende brouwers naar plekken om hun bier te brouwen. Maar het is vechten om een plekje. Een gastbrouwer: ‘De komende twee jaar zitten we stampvol.’ tekst Annete Wiesman
H
oewel de mannen van de vijf jaar geleden begonnen Brouwerij Hommeles in Houten erg tevreden zijn met hun vaste adresje, de Sallandse Landbier Brouwerij, zijn ze altijd alert op andere aanbieders van lege brouwketels. Een kwestie van risicospreiding. Stel dat ze onverhoopt eens niet in Raalte terechtkunnen? Het zou vervelend zijn om zijn afnemers teleur te stellen, vooral nu de groei erin zit. Afgelopen jaar liet Hommeles 400 hectoliter brouwen; twee jaar geleden was dat nog de helft.
‘Er zijn er niet zoveel en degene die er zijn, zitten stampvol’, zegt mede-eigenaar Kees Volkers. Binnenkort gaat hij een kijkje nemen bij een nieuweling in de buurt: De Loonbrouwerij in Cothen. Hij gaat liever niet over één nacht ijs. ‘Je wilt als huurbrouwer het liefst een relatie opbouwen. Van tevoren weet je nooit hoe het bevalt.’
Onvoldoende
Gypsy brewers, ook wel minder spannend aangeduid als huurbrouwers, hebben een probleem. Ze kunnen in Nederland maar op een paar plekken terecht. Van oudsher stapten huurbrouwers
80
reportage
81
reportage
90
reportage
Black Angus & Liberty Ale Chef-kok Wilco van den Baar werkt tegenwoordig veel met wijn. Speciaal voor Schuim magazine ging hij terug naar zijn oude liefde ‘het bier‘. fotografie Ruud van der Graaf
91