Overijssel
Engel Zuenska Paulus
SPECIAL ARTS Stichting Special Arts Nederland
De Special Theater Road Show confronteert, verrast en verleidt tot meedoen!
SPEELDATA ber
woensdag 26 okto try-out
ber zaterdag 29 okto r uu .30 19 première olle Zw el ieg Theater De Sp
2
Voorwoord 4 regio’s, 4 all-in pop-up theatergroepen en 4 unieke theaterstukken In 2016 toert Special Arts door Nederland met de Special Theater Road Show om in vier regio’s een theatervoorstelling te maken. Special Arts brengt alle ingrediënten hiervoor: hoofdrolspeler en regisseur Art-Jan de Vries en een script geschreven door Don Duyns. Maar het talent ligt bij de deelnemers van zorgorganisaties, de lokale (amateurkunst) verenigingen, het speciaal onderwijs en in de wijk. Hoe dicht liggen lach en ontroering tijdens deze toer bij elkaar. Ik mag meedoen, wals over de dansvloer, lees teksten die raken, hoor fantasieën die ik niet voor mogelijk heb gehouden, ontmoet gepassioneerde begeleiders die de Special Theater Road Show omarmen om de talenten van hun cliënten te laten zien. Ik voer gesprekken om drempels te slechten, mijn topografische kennis wordt vergroot en binnen regio’s worden bijzondere verbindingen gelegd. Samen met deelnemers, lokale (amateurkunst) verenigingen, begeleiders, inwoners dromen wij grote dromen om het bijzondere sprookje Sneeuwwitje en de 7 op het podium te brengen. In elke regio op een unieke manier. Na een bijzondere eerste editie in Drachten doet de Special Theater Road Show in de herfst drie regio’s aan. In Overijssel is zorgorganisatie Frion onze partner, het ‘epicentrum’ is Zwolle. In Zuid-Limburg werken we samen met OZOdoeikmee en Daelzicht en in Noord-Holland strijkt de Special Theater Road Show neer in Schagen, waar cliënten van Skager AC / Esdégé-Reigerdaal hun talenten gaan laten zien. Het Special Theater Road Show digitale magazine geeft per regio een kijkje achter de schermen en is net als de voorstelling een groeiende productie. Regelmatig verschijnt een aangevuld magazine. Like onze facebookpagina en je leest wanneer er weer een nieuwe editie in de lucht is. Tine Veldhuizen t.veldhuizen@specialarts.nl ww.facebook.com/specialtheaterroadshow
3
Overijssel
Annamiek n e l a D n a v
“Cliënten weten bezoekers te raken”
Annamiek van Dalen is bestuurder bij Frion, een zorgorganisatie in Overijssel voor mensen met een verstandelijke beperking. Cliënten hebben zelf de regie over hun leven, medewerkers helpen hen om hun mogelijkheden en kansen te benutten.
Meedoen aan de Special Theater Road Show sluit daar mooi bij aan.
Waarom doet Frion mee aan de Special Theater Road Show? “Omdat wij ervan overtuigd zijn dat mensen met een verstandelijke beperking talenten bezitten en waarde toevoegen aan de maatschappij. Voor de Special Theater Road Show zoekt Special Arts de verbinding met bestaande netwerken: de buurt, (muziek)verenigingen en inwoners van de stad. Daardoor wordt er een theatershow wordt neergezet op basis van gelijkwaardigheid.” Op welke manier sluit deze activiteit aan bij de missie van Frion? “Frion vindt het belangrijk dat cliënten zelf de regie hebben en op een gelijkwaardige manier deel uitmaken van de samenleving, zodat zij hun eigen leven kunnen leven. Wij ondersteunen hen daarbij door samen met de cliënt en zijn netwerk de mogelijkheden en kansen te benutten. Het concept van de Special Theater Road Show past daar mooi bij.” Hoe vond u de workshopdag van Special Arts?“ “Ik kon er zelf helaas niet bij zijn, maar op de foto’s en in de film die de mediagroep van Kunst-Lijn 3 heeft gemaakt zag ik dat veel deelnemers genoten.”
Wat denkt u dat meedoen aan de Special Theater Road Show cliënten en bezoekers kan brengen? “Vooral plezier, maar ook het leren van nieuwe dingen die passen bij hun talenten. En meer zelfvertrouwen krijgen, waardoor ze sterker komen te staan in de maatschappij. Het is belangrijk dat de deelnemers van de show bezoekers weten te raken. Tijdens het jaarlijkse Frion Festival in Zwolle ervaar ik dat ook elke keer weer. Cliënten zetten dan voor ons een show neer waar je stil van wordt.” Frion bestaat dit jaar vijftien jaar. Past de Special Theater Road Show in het jubileumprogramma? “Het vijftienjarig bestaan van Frion is reden voor een feest: voor cliënten, medewerkers en vrijwilligers. Onze cliënten organiseren hun eigen feestjes. De uitnodiging van Special Arts om cliënten een feestelijke theatershow neer te laten zetten sluit hier mooi bij aan.”
5
s r u e t c a De
Een eerste kenismaking met 17 van de 50 acteurs uit Zwolle.
Overijssel
workshopdag
Overijssel
Bekijk het filmpje van de workshopdag in Overijssel https://youtu.be/w_ xK6RYb_9c
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Lizet Klunder deed de afgelopen jaren de musicalopleiding bij Song&Dance. Inmiddels is ze in die richting afgestudeerd en volgt ze nog een jaar dans. Deze opleiding combineert zij met één dag per week theater en filmacteren. Wat? Lizet raakte op jonge leeftijd bevangen door het musicalvirus. “ Toen ik 8 of 10 was, zag ik de musicalversie van The Lion King, en dacht: dat moet ik, dat wil ik.” Op haar 10e startte ze met zangles en volgde ze acteerles bij het Theaterschip in Deventer. Vervolgens deed ze op haar 16e auditie bij de Song&Dance Academie. Een reuze spannende dag waar je jezelf op drie terreinen moet presenteren: dansen, zingen en improviseren. Waarom? “Ik vind het geweldig om mijn passie te delen met anderen. Heel goed dat mensen met een beperking ook uitgedaagd worden om met dans, zang en theater aan de slag te gaan. Ik ben onder de indruk hoe
workshop dans
“Mooi om mee te maken dat iemand vraagt ‘kijk eens naar mij’”
snel de danspassen werden opgepakt. Mooi om mee te maken dat iemand vraagt ‘kijk eens naar mij’. De Special Theater Road Show ziet er professioneel uit. Ik heb veel zin om de komende weken de choreografie verder te repeteren, zodat er in de voorstelling een prachtige dans te zien is.” Sneeuwwitje “Sneeuwwitje vond ik vroeger één van de engste sprookjes, met die boze heks en die spiegel. Natuurlijk weet je wel dat het maar een film is of een eng theatermasker, maar de dwergen en de kus konden het niet goed maken voor mij. Nu ik volwassen ben, snap ik het verhaal en vind ik de verschillende karakters van de dwergen juist heel leuk. Welke rol ik zou willen spelen? Sneezle of de boze heks!”
Lizet Klunder
Website: www.songanddance.nl
9
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Stefan Lanjouw is fotograaf en docent fotografie. Zijn bedrijf is gevestigd in Kampen. Hij geeft fotografielessen aan roc Landstede in Zwolle. “Mijn passie is de interactie met het onderwerp! Het is mijn streven om dát in beeld te brengen waar jij aan hecht.” Wat? “Mijn liefde voor fotografie ontstond toen ik op twaalfjarige leeftijd mijn eerste camera kreeg. Toen ik later op school in de donkere kamer mocht werken, was ik verkocht. Daarnaast vond ik het leuk om over deze passie te vertellen en mijn kennis te delen. Ik ging workshops en cursussen geven en ben uiteindelijk docent fotografie geworden.” Waarom? “Fotografie is een toegankelijke kunstdiscipline. Ik vind het fijn om deze vorm van creatief bezig zijn te delen met andere mensen. In de workshop ben ik met beeld en
kijken aan de slag gegaan. Mooi om te zien dat verlegen mensen met een camera ineens wel durven te kijken.” Sneeuwwitje “Sneeuwwitje is een verhaal dat je op zoveel verschillende manieren kunt verbeelden dat ik er nooit genoeg van krijg.”
Stefan Lanjouw Website: www.stefanfotografie.nl
10
workshop fotografie
“Verlegen mensen durven met een camera wel te kijken”
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Willemijn van der Sluis van Villa Hendrikje, een sfeervol textielatelier in de binnenstad van Zwolle, gaf samen met stagiair Esther een workshop bloemen maken. Wat? In Villa Hendrikje verzorgt Willemijn cursussen en workshops op het gebied van vilten, breien en naaien. Willemijn deelt met veel enthousiasme haar kennis en ervaring en dat is te merken. Onder haar inspirerende leiding zijn er veel kleurrijke bloemen gemaakt. “Met mooie materialen en handige handen heb je al snel een professioneel ogend resultaat,” becommentarieert de van oorsprong keramiste en modeontwerpster het enthousiasme van tevreden workshopdeelnemers. Waarom? “Ik doe mee uit maatschappelijke betrokkenheid. Ik vind het
belangrijk dat mensen met een handicap mooie, bijzondere ervaringen op kunnen doen, met bijvoorbeeld een kunstuiting zoals theater. En dan te ontdekken dat het helemaal hun ding is. Zoals mijn neef- die het syndroom van Down heeft- meespeelde in een stuk in de Toneelschuur in Haarlem, ook een adaptie van het Sneeuwwitje verhaal. Voor mijzelf is het een mooie gelegenheid om een kleine bijdrage te leveren aan Sneeuwwitje en de 7.” Sneeuwwitje? “Het verhaal van Sneeuwwitje leent zich uitstekend om heel wat actualiteit in te vervlechten en het geheel toch eenvoudig qua enscenering te houden. Ik ben erg benieuwd hoe het stuk in Zwolle er uiteindelijk gaat uitzien!”
Willemijn van der Sluis Website: www.villahendrikje.nl
11
workshop creatief
“Ik vind het belangrijk dat mensen met een handicap mooie, bijzondere ervaringen op kunnen doen”
? T R O O P S A P K E O Z IK , SGO NYA, SEIVEELN ER ER N A A T E I N N E E R A A M N E O T T H C A D D E E G B N SCHOO T E M R E G A J E I D N EN EE P O S E . M M O N K E L E E W M R A W MIJ AFKWAM. ITIJTEJE U WW SNSENEEUEW how
specialtheaterroads
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Anita Drost heeft zo’n 25 jaar ervaring in het werken met ‘mensen met een beperking’. “Dat blijft trouwens een lastige term voor mij, want ieder mens heeft nu eenmaal zijn beperkingen.” Jarenlang werkte Anita als logopedist in de epilepsiezorg en in de revalidatie. Sinds 2009 werkt ze als tekstschrijver en geeft ze bij Schrijfbende workshops en cursussen in creatief schrijven. Tijdens de aftrap van de Special Theater Road Show in Zwolle gaf ze een creatieve tekstworkshop. Wat? “Schrijven doe ik al zolang ik een pen kan vasthouden. Dat ik met Schrijfbende ben begonnen, is omdat het me altijd verbaast dat je bijna alle hobby’s samen doet: dansen, muziek, sport, theater. Behalve schrijven. Terwijl samen verzinnen en samen schrijven zo leuk is! Daarnaast gaat het bij schrijven heel vaak over de techniek ervan. Dat vind ik jammer. Het is heerlijk om te ervaren dat in je hoofd alles kan, creatief te denken en de
workshop tekst
“Het verhaal van Sneeuwwitje is eigenlijk heel actueel”
voldoening te voelen als het steeds beter lukt om je gedachten onder woorden te brengen.” Waarom? “Ik juich alle initiatieven toe waarbij mensen vanuit plezier en mogelijkheden samen mooie dingen tot stand brengen.” Sneeuwwitje? “Persoonlijk heb ik als schrijver een voorkeur voor thema’s die ertoe dóen. Het verhaal van Sneeuwwitje is eigenlijk heel actueel: ongelooflijk veel mensen op deze wereld worden bedreigd, moeten vluchten, komen aan op een plek die anders is en waar zij als anders gezien worden. Een sprookje kan een mooi middel zijn om zo’n ervaring op een toegankelijke manier onder de aandacht te brengen. Het leuke is dat in een sprookje alles kan. En dat – in je hoofd kan alles – is precies het motto van Schrijfbende.”
Anita Drost Website: www.schrijfbende.nl 13
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Marion is van PuurTaal. De naam zegt het eigenlijk al: ze doet van alles met taal. “Ik heb in 2002 hbo-tekstschrijven, een creatieve schrijfopleiding afgemaakt. Na mijn opleiding kwam ik al snel in de zorg terecht. Acht jaar lang werkte ik met super veel plezier als begeleider met verstandelijke beperkte volwassenen. Met pijn in mijn hart stopte ik met werken in de zorg, omdat ik meer tijd wilde vrijmaken voor mijn kinderen. Bovendien miste ik het schrijven. Daarom begon ik met PuurTaal.” Wat? De naam PuurTaal heeft Marion bedacht, omdat ze het belangrijk vindt dat mensen zichzelf zijn. Ze werkt met jonge en iets oudere mensen, met of zonder verstandelijke beperking. Sommigen willen verhalen leren schrijven, anderen columns of gedichten. Marion: “Iedereen heeft een verhaal en iedereen kan schrijven. Een verhaal of gedicht is iets puur van jezelf. Het is best spannend om dit te delen met anderen.”
Waarom? “Ik heb twee jaar geleden een superleuke training gevolgd bij Special Arts over het schrijven van gedichten. Speciaal om mensen met een verstandelijke beperking te begeleiden. Ik houd van theater. In mijn vrije tijd doe ik aan theatersport, dan hoef je geen teksten te onthouden. In de Special Theater Road Show komen mijn passies samen.”
workshop tekst
“Iedereen heeft een verhaal heeft en iedereen kan schrijven”
Sneeuwwitje “Sneeuwwitje is een prachtig sprookje, omdat het zo herkenbaar is. We zijn immers met sprookjes grootgebracht. Het is ook een erg spannend verhaal: Goed staat tegenover kwaad. Ik houd van diverse soorten verhalen, om te schrijven en te lezen. Ook van sprookjes, omdat ze zo’n mooie vorm hebben. Ze bestaan al heel lang en voordat sprookjesschrijvers ze opschreven, vertelden volwassenen ze door aan hun kinderen. Het bijzondere is dat wanneer je dingen doorvertelt, er steeds kleine dingen veranderen.
Marion Goossen Website: www.puurtaal.com
14
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Lubbertus Brugge leerde de kneepjes van het audiovisuele vak bij een bedrijf in Amersfoort. Hij assisteerde bij het plaatsen van beeld- en geluidsapparatuur en bij videoproducties en klom op tot algemeen manager. Inmiddels heeft hij zijn eigen bedrijf VIA AV. Wat? Vanuit zijn bedrijf levert Lubbertus audiovisuele middelen voor uiteenlopende bijeenkomsten en evenementen voor particulieren, zakelijke klanten en non-profit organisaties. Hij levert ook apparatuur voor feesten en optredens, maakt muziek en werkt zelf regelmatig als dj. Waarom? Als dj heeft Lubbertus ook muziek gedraaid op feesten voor mensen met psychische beperkingen. “Het was mooi om te zien hoe de bewoners zich helemaal op het feest stortten.” Eerder maakte hij ook videoopnamen van een theatergezelschap van mensen met een handicap. Zijn ervaring: “Als je gewoon meedoet, hoor je er meteen bij. Dat is bij mensen zonder handicap wel eens anders.”
workshop film
“Als je gewoon meedoet, hoor je er meteen bij”
“Het doel van de workshop filmen was deelnemers bewust maken van wat er met een opgenomen beeld gebeurt als je bepaalde basisregels gebruikt. Niet gehinderd door kennis van de apparatuur en door hun eigen beleving kwamen ze met geweldige ideeën: opnemen in een donkere kast en dan het licht aandoen en een aardbeving nabootsen door met de camera te schudden. “We hebben veel plezier gehad.” Sneeuwwitje “Het leven is een sprookje.”
Lubbertus Brugge
https://www.facebook.com/viaav033
15
WieWatWaarom sneeuwwitje
“Het ongeremde enthousiasme is wat het speciaal maakt”
Wat? “Ik werk vooral als docent en in samenwerking met kleine theatergezelschappen. Mijn eerste stappen als muzikant heb ik gezet als kampvuurgitarist met muziek van Boudewijn de Groot, Bob Dylan en Neil Young. Mijn muziekopleiding begon ik met Muziektherapie in Nijmegen, deze heb ik echter niet afgemaakt en ben vervolgens Docent Muziek gaan studeren in Zwolle. Daarna heb ik de Master [Compositie in Educatie] en Theatre Practices gedaan in Zwolle.” “Ik werd benaderd door de Waarom? zanger Niels. Wij hebben al verschillende keren samengewerkt en betrokkenheid van twee kanten is voor mij zeer belangrijk. Met de doelgroep had ik alleen wat ervaring vanuit mijn stages op de therapieopleiding, waar ik vooral individuele sessies heb meegemaakt. Het was dus even spannend hoe alles precies zou verlopen en hoe de cliënten zouden reageren op de activiteiten
die ik had bedacht. Ik werd echter al heel snel gerustgesteld door de vriendelijke en vooral open houding van veel van de deelnemers. Ze draaien er niet omheen, zodra ze hebben gehoord dat ik muziek met ze kom maken, roepen er al twee of drie van de andere kant van het plein: Ik ga met jou mee! Ik wil muziek maken! Dat ongeremde enthousiasme is wat het speciaal maakt om met deze mensen te werken en waarom ik graag aan dit project mee doe.”
workshop muziek
Wie? Ward Meijer is gitarist en componist. Ook geeft hij theorie- en compositielessen bij de opleiding Docent Muziek in Zwolle en bij de afdeling Muziektherapie van het conservatorium in Enschede. “Mijn passie ligt vooral bij de modern klassieke muziek en toegepaste muziek (hoofdzakelijk voor theater). Als gitarist speel ik daarnaast in een kwartet waarmee we easy listening- jazz en popmuziek spelen.”
Sneeuwwitje “Sneeuwwitje doet mij denken aan de Spaanse stomme film La Blanca Nieves ,wat Sneeuwwitje is vertaald naar het Spaans. In dit verhaal staat een stierenvechter centraal die in zijn vaders voetsporen wil treden als grote toreador. Het laat op een prachtige manier zien hoe de sterke eigenschappen, worstelingen en morele lessen van een goed geschreven sprookje te verwerken zijn in een veelvoud aan contexten.”
Ward Meijer
https://www.facebook.com/ward.meijer.1 16
WieWatWaarom sneeuwwitje
Wie? Zangstudio Op Tilt in Zwolle is opgericht door Simone Bekkering en Niels Kuipers. Samen houden zij zich bezig met de scholing van amateur- en semiprofessionele zangers. Niels Kuipers gaf tijdens de workshopdag twee zangworkshops. Wat? “Ons motto is: iedereen kan leren zingen, ongeacht leeftijd en muzikale achtergrond. Met een flinke dosis plezier en motivatie kun je veel bereiken.” “Ik ben ooit begonnen met zingen omdat mij dat zo leuk leek tijdens het gitaarspelen. Ik wist helemaal niet zoveel van zingen en al helemaal niet van opera en klassieke muziek. Ik ging op zangles en al tijdens mijn eerste les hoorde mijn zangdocent dat ik wel een leuke stem had om klassiek te zingen. Haar liefde voor opera en haar enorme bevlogenheid inspireerden mij en ik liet me meevoeren naar een nieuwe wereld: de opera. Een paar jaar later ben ik gaan studeren aan het conservatorium in Zwolle. Nu zing ik regelmatig in operaproducties.”
workshop zang
“Iedereen kan leren zingen”
“Ik vind de Special Theater Waarom? Road Show een mooi initiatief. Ik heb nog geen ervaring met deze doelgroep, maar eigenlijk is er niet veel verschil met de manier waarop ik les geef aan mensen zonder handicap. Ik ga altijd op zoek naar de kwaliteiten van de groep en natuurlijk van het individu. Er is veel talent aanwezig: mooie stemmen en veel muzikale en theatrale deelnemers. Deze talenten kunnen zich verder ontwikkelen door het plezier van zang en spel te gaan ontdekken en de innerlijke drang om zichzelf te laten zien of horen te volgen.” Sneeuwwitje “Mooi meisje, lange slaap, een kus, een Prins, een spiegel, een gemene vrouw. Het is een ontzettend leuk verhaal. Goed materiaal voor een opera!”
Niels Kuipers Website: http://optilt.com/ Foto: Marco Borggreve
17
Onderzoek Theater als stimulans voor maatschappelijke participatie
Het ‘theater-effect’ Annely Noeverman, een pas afgestudeerde theaterdocent uit Zwolle, bezocht twee jaar geleden voor het eerst een repetitie van een theatergezelschap met verstandelijk beperkte acteurs en was geraakt door het pure, ontroerende en eerlijke spel. Ze besloot voor haar afstuderen onderzoek te doen naar de vraag of theater de maatschappelijke participatie van mensen met een verstandelijke beperking kan stimuleren. In dit artikel doet zij verslag van haar ervaringen en bevindingen.
K
an theater de maatschappelijke participatie van mensen met een verstandelijke beperking stimuleren? Om een antwoord te krijgen op mijn onderzoeksvraag heb ik allereerst onderzocht wat verschillende begrippen betekenen, mij verdiept in de geschiedenis door Zin der Zotheid van Inge Mans te lezen en in kaart gebracht welk theateraanbod er in Nederland is voor mensen met een verstandelijke beperking. Daarnaast heb ik een aantal interviews met theatermakers gehouden en verschillende theatergroepen bezocht, zoals Theater Kamak, Theater Klare Taal en het RCTH. Wat mij opviel bij alle theatergroepen
18
Annely Noeverman, ArtEZ student Docent Theater
was dat artistieke kwaliteit van de voorstelling voorop lijkt te staan. Juist die insteek, waarbij een professionele werkhouding van spelers wordt verwacht, leidt tot meer fysiek bewustzijn, taalbegrip en taalvaardigheid en vermogen tot samenwerken Daarnaast zoeken veel theatergroepen verbinding met de samenleving, onder andere door samenwerkingsprojecten of het aansnijden van actuele thema’s. Door theater hopen de gezelschappen begrip voor de doelgroep te creëren bij het publiek en daarmee de acceptatie van de doelgroep te bevorderen.
Het onderzoek
houden van het huishouden en boodschappen doen zijn
Naar aanleiding van diverse gesprekken heb ik in
nauwelijks toegenomen sinds de theateractiviteiten
samenwerking met Onderzoeksbureau HHM een online
begonnen.
enquête opgezet. De vragen die ik stelde waren allemaal van toepassing op maatschappelijke participatie. 52
Er is ook onderzocht of theater effect heeft gehad op
respondenten, bestaande uit ouders, familieleden of
de daginvulling van acteurs met een verstandelijke
zorgbegeleiders van acteurs met een verstandelijke
beperking. De waarden scoren een gemiddelde van 3,752.
beperking van 11 verschillende theatergroepen hebben
De waarden samenwerken en kunnen leren/groeien
gereageerd. Respondenten konden aangeven of
scoren binnen dit levensdomein hoger dan een 4 en
verschillende waarden sinds het deelnemen aan theater
zijn dus het meest toegenomen sinds de deelname aan
zijn afgenomen, gelijk gebleven of toegenomen.
theateractiviteiten.
De lichamelijke gezondheid van mensen met een
Ook is het effect van theater op het sociale leven
verstandelijke beperking die aan theater zijn gaan doen,
onderzocht. De respondenten geven aan dat binnen
scoort op een schaal van 1-5 gemiddeld een 3,740. De
het sociaal leven het gevoel ergens bij te horen
waarden die het meest zijn toegenomen zijn volgens
het meest is toegenomen. Deze waarde scoort
de respondenten: fysiek bewustzijn (4,00), kijken en
namelijk een 4,23. Andere hoog scorende waarden
luisteren (3,97), woordenschat (3,95) en duidelijk praten
zijn: verantwoordelijkheid voelen (4,15) en andere
(3,85).
mensen ontmoeten (4,10). De gemiddelde score van de gezamenlijke waarden is 3,901. Het sociale leven van de
De geestelijke gezondheid scoort een gemiddelde
acteurs met een verstandelijke beperking is dus sinds
van 3,964. Er zijn binnen dit levensdomein meerdere
hun deelname aan theater toegenomen.
waarden die een 4 of hoger beoordeeld worden. Volgens respondenten zijn de waarden: zich gewaardeerd voelen
Op de vraag of theater een positief effect kan hebben
(4,28), motivatie en ambitie (4,26), zelfvertrouwen (4,21),
op de maatschappelijke participatie van mensen met
plezier in het leven (4,21), doorzettingsvermogen (4,15)
een verstandelijke beperking, geeft veruit het grootste
en het kunnen uiten van emoties (4,06) dus (het meest)
deel van de respondenten aan dat zij geloven dat theater
toegenomen. Respondenten geven aan dat de geestelijke
inderdaad een positief effect kan
gezondheid van acteurs met een verstandelijke
hebben op de maatschappelijke participatie. De
beperking is toegenomen sinds ze deelnemen aan
verschillende voorbeelden die respondenten gaven bij
theater.
de open vragen, onderschrijven dat de participatie is toegenomen. Zo schrijft een van de ouders het volgende:
Het derde domein dat onderzocht is, is de thuissituatie. De thuissituatie scoort een gemiddelde van 3,500,
“Een acteur leert zich beter staande te houden in
dus precies tussen gelijk gebleven en toegenomen in.
deze hectische wereld. Door zich aan te sluiten bij een
Respondenten geven aan dat theater een positief effect
theatergroep staat hij steviger in zijn schoenen. Hij komt
kan hebben op waarden die binnen de thuissituatie
op bijzondere plaatsen waar hij anderen
passen, maar in andere gevallen lijkt theater geen effect
ontmoet en heeft dan ook werkelijk iets te vertellen over
te hebben op de thuissituatie. Bijvoorbeeld het op orde
zijn ervaringen. De integratie is dan tweeledig.”
19
Scènefoto uit
de voorstelling
Con Amore van
het rotterdamscentrumvoortheater (rcth) en Theater Maatwerk (Pameijer)
In het boek Zin der Zotheid staat dat in 1995 ouders van verstandelijk beperkten op een mensenrechtenconferentie in Warschau het volgende concludeerden:
effect op de maatschappelijke participatie kan hebben, als meer ingezet wordt op de samenwerking met mensen met en zonder verstandelijke beperking.
“Mensen met een verstandelijke beperking beschikken over het vermogen om het maatschappelijk leven positief te beïnvloeden door hun openheid, emotionaliteit en spontaniteit; ze kunnen daarmee belangrijke accenten plaatsen in een concurrerende en materialistische maatschappij”
De potentie van theater De overheid wil maatschappelijke participatie stimuleren. En dat is juist wat theater kan. Theater is een unieke manier om publiek kennis te laten maken met de kwaliteiten van mensen met een beperking. Want wat op de vloer gebeurt, is echt live. Niets kan worden weggepoetst in het theaterlicht. Dat is wat het middel theater zo’n bijzondere vorm maakt. Directe confrontatie. Je eigen – ‘beperkte?’ - lichaam als instrument.
Zeker binnen theater worden deze vermogens zichtbaar. Ik merkte tijdens het schrijven van mijn scriptie dat in het werkveld een ontwikkeling gaande is die past bij de opdracht van de overheid om participatie te stimuleren. Ik denk dat theater een nog groter
20
IK VLUCHT R A A N N O O W GE N E M A D N E L O V L E I S A G A A R V AAN BIJ . N O M I S N E K NIC E J T I W W U E E SN specialtheater
roadshow
Art-Jan de Vries Kijk eens wat je allemaal kan!
Aan het einde van een workshopdag in Neerbeek (Limburg) spraken we met Art-Jan de Vries (39), theaterambassadeur van Special Arts en regisseur van Sneeuwwitje en de 7. Hij volgde de mime-opleiding in Amsterdam en maakte onder andere vele solovoorstellingen voor Theaterfestival de Parade. Tekst Wessel de Vries
A
rt-Jan zit uitgeput maar voldaan voor het gebouw waar hij de hele dag workshops heeft gegeven. ArtJan: “Als aftrap van de Special Theater Road Show in een regio organiseren wij een workshopdag met workshops zang, dans, theater, muziek, fotografie, film en tekst. Op deze dag werken we samen met iedereen die aan ons project gaat deelnemen. Zo kunnen wij de deelnemers leren kennen en zij ons.” Art-Jan is duidelijk onder de indruk: “Ik heb zoveel gezien vandaag en iedereen was zo enthousiast. We hebben gezongen, gedanst en scènes uit het script gespeeld. Het was een fantastische dag.” De begeleiders, die om Art-Jan heen zitten, zijn het met hem eens. “We hebben echt dingen gezien die we niet voor mogelijk hielden. Begint ineens iemand te dansen die nog nooit gedanst heeft. Of blijkt een meisje prachtig te kunnen zingen, terwijl wij dat helemaal niet wisten!”
22
Een voorstelling voor mensen met een beperking Een jaar of vijf geleden bedacht Art-Jan dat hij een voorstelling wilde maken met mensen die een beperking hebben. ArtJan vertelt: “Ik speelde op dat moment in een kleutervoorstelling, waarmee we voornamelijk op scholen speelden. Op een ochtend kwamen de actrice met wie ik in die voorstelling speelde en ik op een school die voor kinderen met een beperking bleek te zijn. Kwamen er geen kleuters, maar veel grotere kinderen binnen die behoorlijk achterliepen op hun leeftijdsgenoten. Dat was best even schrikken, maar uiteindelijk vond ik het heel leuk om voor dat publiek te spelen. Ze gingen helemaal in onze voorstelling op, ze begrepen alles en gingen heel blij naar huis.” “Maar toen ik op de terugweg napraatte met mijn collega-actrice, was ze een stuk minder enthousiast. Ze was er niet van gediend dat ze voor een dergelijk publiek moest spelen. Het was echt verschrikkelijk wat ze zei, ik schrok daar nogal van. Ze zei dingen over mensen met een beperking die ik hier niet ga herhalen, maar die me wel aan het denken hebben gezet.”
A
rt-Jan werkt voor de voorstelling Sneeuwwitje en de 7, net als bij veel van zijn andere projecten, nauw samen met Inez Schatz. Zij helpt hem met van alles en nog wat en is daarnaast zijn artistieke klankbord. “Ik weet
24
“Het gaat niet om mij, het gaat om de mensen met wie ik straks op het podium sta”
nog dat Art-Jan me belde”, zegt ze. “Hij had naar die tirade van zijn collega-actrice geluisterd en hij vond het zo onredelijk. Wat Art-Jan stoort, is dat veel mensen niet voorbij die beperking kunnen kijken, terwijl zij veel meer zijn dan dat en veel meer in huis hebben.” Art-Jan lacht. “Eigenlijk gedroeg die collegaactrice zich nogal als een prinsesje en daarom kwam ik op het idee om het verhaal van Sneeuwwitje te gebruiken voor deze voorstelling. Ik wil een Sneeuwwitje op toneel zetten die te maken krijgt met zeven dwergen met een beperking. Ze vindt het helemaal niks dat ze het podium moet delen met zeven beperkte dwergen, maar langzaam ontdekken het publiek en Sneeuwwitje dat de dwergen veel meer talent in huis hebben dan ze aanvankelijk dachten. Op die manier wil ik laten zien dat mensen met een beperking veel meer kunnen dan iedereen denkt.”
Mensen laten bloeien Omdat Art-Jan al een paar jaar ambassadeur is voor Special Arts, heeft hij veel theatervoorstellingen gezien waarin mensen met een beperking een rol spelen en is hij betrokken geweest bij projecten waarbij zij in aanraking werden gebracht met kunst. “Rondom Het Andere Gedicht heb ik een aantal lessen gegeven in voordragen. Op een gegeven moment kwam ik op een dagbestedinglocatie, waar ik een meisje vroeg om haar gedicht voor te dragen. Toen greep haar begeleidster in door te zeggen dat het meisje niet kon lezen en die begeleidster kende dat meisje al tien jaar. Maar wat bleek nou? Dat meisje kon dat gedicht hartstikke mooi voordragen. Ze kon wel lezen!” Een begeleidster zegt: “Het mooie aan ArtJan is dat hij mensen met een beperking niet nog verder beperkt, maar dat hij ze juist laat bloeien.”
M
aar Art-Jan vindt vindt dat het nu lang genoeg over hem is gegaan. “Want het gaat niet om mij, het gaat om de mensen met wie ik straks op dat podium sta. Het script, geschreven door Don Duyns, steekt heel goed in elkaar: ik kan eraan toevoegen wat ik wil. Dus als iemand heel mooi kan walsen, dan komt het in de voorstelling. En als blijkt dat iemand prachtig kan zingen, dan gaan we ook daar een plek voor zoeken. Ik wil iedereen een fantastische tijd bezorgen.”
Puzzel Of hij nerveus is? “Natuurlijk. Ik vind het heel spannend en soms denk ik: wat ik heb ik me op mijn hals gehaald?” Natuurlijk worden het geen artistiek hoogwaardige Toneelgroep Amsterdam-producties, maar we zetten wel mensen in hun kracht, iedereen gaat stralen en we gaan aan die zaal laten zien wat al deze jongens en meisjes en mannen en vrouwen in huis hebben.”
25
“Ik wil laten zien dat mensen met een beperking veel meer kunnen dan iedereen denkt”
H
et zal in iedere regio een puzzel zijn, geven Art-Jan en Inez toe. Want er moeten rollen verdeeld worden en keuzes worden gemaakt. En ze willen dat mensen die niet op het podium staan, toch aan de voorstelling kunnen bijdragen. “De dagbesteding die zich met keramiek bezighoudt kunnen de kopjes voor de zeven dwergen maken. Als mensen liever schilderen, mag dat ook. Op het achterdoek beamen we wat mensen geschilderd hebben”, zegt Art-Jan. “Dit vormt het decor.” “Vanochtend”, zegt hij als hij opstaat uit het gras, “zei iemand dat ze iets niet kon. Toen heb ik ingegrepen en gezegd dat ik dat vandaag niet meer wilde horen.” Hij lacht. “We kunnen alles.”
www.art-jandevries.nl www.facebook.com/artjandevries 26
Don s Duyn
“Theater is misschien geen wondermiddel, maar het helpt wel”
Don Duyns (49) is schrijver. Voor theater schrijft hij zowel stukken voor grote zalen, zoals de familievoorstellingen die hij voor het Ro Theater schrijft, als intiemere stukken. Een voorbeeld hiervan is Schijn, over de coming-out van acteur Fahd Lahrzaoui. Daarnaast schrijft hij filmscenario’s, korte
verhalenbundels en voor Special Arts de voorstelling Sneeuwwitje en de 7. tekst Wessel de Vries 28
D
on werd in een Amsterdams café door regisseur Art-Jan de Vries gevraagd om een tekst voor hem te schrijven. Don is dol op sprookjes en heeft voor het Ro Theater in Rotterdam meerdere sprookjes bewerkt tot familievoorstellingen. Hij schreef bijvoorbeeld de scripts voor Lang en Gelukkig (een mengelmoes van Assepoester en Roodkapje) en De Gelaarsde Poes. “Eigenlijk hoopte ik dat Art-Jan me zou vragen om Repelsteeltje te bewerken, mijn lievelingssprookje aller tijden, over een kleine groene mafkees die een smiecht is en tegelijkertijd heel dom… Maar Art-Jan vroeg me om een bewerking te maken van Sneeuwwitje en de zeven dwergen, waar ik ook wel enthousiast van werd.” De belangrijkste reden dat Don mee wilde doen, was dat Art-Jan hem heel duidelijk kon vertellen waarom het belangrijk is om theater te maken met en voor mensen met een beperking. “Dat enthousiasme werkt aanstekelijk. Bovendien sprak het verhaal me aan . Maar het allerleukste vond ik het feit dat Art-Jan dit met de mensen zelf gaat maken. Dat biedt een hoop mogelijkheden.”
Klooien met verwachtingen
Don heeft met veel plezier aan de tekst voor Sneeuwwitje en de 7 gewerkt. “Ik geniet van sprookjes en mythen. Daar kun je lekker mee klooien en de verwachtingen van mensen doorkruisen. Want dat is het leuke: iedereen kent het verhaal van die sprookjes en zeker van Sneeuwwitje. Eigenlijk vind ik haar een beetje een tutje, maar dat is in deze bewerking wel anders. Zeker omdat ArtJan tegelijkertijd Sneeuwwitje én de boze stiefmoeder is. Weet je wat trouwens
gemeen is? Dat Sneeuwwitje altijd leuk is en de boze stiefmoeder altijd boos. Stiefmoeders hebben een veel te slechte naam!” Of hij rekening heeft gehouden met de mensen die het stuk gaan spelen? “Ik heb geprobeerd om het script aanpasbaar te maken. Art-Jan is de enige constante factor, verder is er ruimte om met de inbreng van de spelers in het rond te goochelen. Je kunt met het script veel kanten op, waardoor Art-Jan de mogelijkheid heeft om dingen te veranderen als hij ontdekt dat spelers iets niet kunnen spelen of als hij ontdekt dat spelers iets juist wel goed kunnen. Inhoudelijk speelt het ook een rol dat de voorstelling door mensen met een beperking, zonder veel theaterervaring gespeeld wordt. Eerst doet Art-Jan namelijk heel hooghartig tegen zijn medespelers, zo van: zij hebben geen toneelschool gedaan, wat moet ik hier mee? En later…” Don laat een stilte vallen. “Nee, dat ga ik nog niet vertellen.”
Muren weghalen
Als hem gevraagd wordt waarom hij denkt dat theater en Special Arts zo belangrijk zijn, zegt Don: “Theater is een bron van leven. Het brengt je op ideeën, je kunt je gedachten erin verzetten, je kunt ervan genieten, erdoor in spanning zitten en dat is dus voor iedereen van belang, ook en misschien juist voor mensen met een beperking. Want theater helpt ook om muren tussen mensen weg te halen en hokjesdenken te doorbreken. Theater is misschien geen wondermiddel, maar het helpt wel.” members.upc.nl/e.lenskoek https://www.facebook.com/don.duyns
29
4x
Speciaal voor het affiche te maken kunstwerk
voorstellingen, affiches Sneeuwwitje en de 7-logo
Kleurbaan met informatie over de organisaties die meedoen en de speeldata. l onderwijs en t, WIL, speciaa ties enten van Talan tal en vele organisa or rs do ne ld wo ee n in Gesp edewerking va yns. m Du et n m Do n ies va Vr t Ar t-Jan de in een scrip geving. Dit alles uit Zwolle en om 29 oktober 2016 el 26 oktober 2016 Theater De Spieg r uu Tr y-out 19.30
Alle fondsen die de Special Theater Road Show 2016 mogelijk maken 30
AKIMOTO uit Amersfoort is het creatieve brein achter het logo, de vormgeving, het magazine en de beeldtaal. Met de vormgeving willen zij deelnemers, organisaties, bezoekers en Special Arts heel vaak verrassen...
Geef je op bij Daelzicht Beleven en Bewege
n
oktober 2016 heater e Spiegel .30 uur
Kom kijken, zing mee of word figurant
26 oktober 2016 Try-out
n
29 oktober 2016 Theater De Spiegel 19.30 uur
Geef je op bij Daelzicht Beleven en Bewege
“ Doe niet zo arrogant Art. Alsof jij volmaakt bent. Zo perfect.”
29 oktober 2016 11 juli 2016 14 juli 2016 de Spiegel Try-out Theater ZwolleHet Forum Sittard Premiè re
Kom kijken, zing mee of word figurant
Overijssel
10 juli 20162016 26 oktober Magic Try-out Fair Kasteel Limbricht
Geweldig dat je bij de Special Theater Road Show work shopdag was! Kom je naar de voorstelling Sneeuwwitje en de 7?
29 oktober 2016 Theater de Spiegel Zwolle Première
Geweldig dat je bij de Special Theater Road Show workshopdag was! Kom je naar de voorstelling Sneeuwwitje en de 7?
De Special Theater Road Show brengt Sneeuwwi tje Zwolle. Een verhaal dat confronteert, verrast en de 7 naar en verleidt tot meedoen. Komt dat zien. Dit mag je niet missen. Zing, dans, lach en huil met ons mee! Een productie van Special Arts en Stichting Artertainment, in Zwolle. Gespeeld door talenten van Frion, speciaal onderwijs en Art-Jan de Vries met medewerking van inwoners en vele organisaties uit Zwolle en omgeving. Dit alles in een script van Don Duyns. specialtheater roadshow De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door: De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds, Stichting Dioraphte, NSGK, Fonds verstandelijk gehandicapten, Innovatiefonds Zorgverzekeraars , Stichting SPZ, Cornelia Stichting, Ars Donandi + Russell-ter Brugge fonds, Ridderlijke Duitsche Orde, Stichting SFO, Stichting Woudsend Anno 1816, Dr. C.J. Vaillant Fonds, Stichting Elise Mathilde Fonds, K.F. Hein Stichting, Stichting SFO, Pasman Stichting, Stichting De Boom, Hélène de Montigny.
Openingstijden maandag t/m vrijdag van 9.00-16.00 uur woensdag van 18.30-21.00 uur zaterdag van 13.30 -17.00 uur
De Special Theater Road Show brengt Sneeuwwi tje Zwolle. Een verhaal dat confronteert, verrast en de 7 naar en verleidt tot meedoen. Komt dat zien. Dit mag je niet missen. Zing, dans, lach en huil met ons mee! xxxxx
Kaartjes voor de voorstelling in in Theater de Spiegel zijn à € 2,50 te koop bij xxxxx
29 oktober 2016 Theater de Spiegel Zwolle Première 26 oktober 2016 Try-out 29 okto Theate De Spi 19.30 u
Kom kijken, zing mee of word figurant
iet zo arrogant Art. maakt bent. Zo perfect.”
26 oktober 2016
Try-out
Geweldig dat je bij de Special Theater Road Show workshopdag was! Kom je naar de voorstelling Sneeuwwitje en de 7?
Een productie van Special Arts en Stichting Artertainment, in Zwolle. Gespeeld door talenten van Frion, speciaal onderwijs en Art-Jan de Vries met medewerking van inwoners en vele organisaties uit Zwolle en omgeving. Dit alles in een script van Don Duyns. specialtheaterroadshow De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door: De Special Theater Road Show 2016 wordt georganiseerd door Special Arts en mede mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuurparticipatie, VSBfonds, Stichting Dioraphte, NSGK, Fonds verstandelijk gehandicapten, Innovatiefonds Zorgverzekeraars , Stichting SPZ, Cornelia Stichting, Ars Donandi + Russell-ter Brugge fonds, Ridderlijke Duitsche Orde, Stichting SFO, Stichting Woudsend Anno 1816, Dr. C.J. Vaillant Fonds, Stichting Elise Mathilde Fonds, K.F. Hein Stichting, Stichting SFO, Pasman Stichting, Stichting De Boom, Hélène de Montigny.
De Special Theater Road Show brengt Sneeuwwi tje Zwolle. Een verhaal dat confronteert, verrast en de 7 naar en verleidt tot meedoen. Komt dat zien. Dit mag je niet missen. Zing, dans, lach en huil met ons mee! Een productie van Special Arts en Stichting Artertainment, in Zwolle. Gespeeld door talenten van Frion, speciaal onderwijs en Art-Jan de Vries me
Meewerkende organisaties Zwolle locaties Frion www.frionzorg.nl De Molenkamp Molenkampseweg 1 Zwolle 038 4536176 houtmolenkamp@frionzorg. nl De Ontmoeting Fortresselaan 2 Zwartsluis 06-12580511 deontmoeting@frionzorg.nl De Slinger Meidoornstraat 1 Zwolle 0521-517575 dvlslinger@frionzorg.nl Decadoe Kallenkoterallee 83 Steenwijk 0521 517627 decadoe@frionzorg.nl Kunst-Lijn 3 Esdoornstraat 3 Zwolle 06 22446779 tgrave@frionzorg.nl
32
Frion dienstverlening Werkeren Werkerlaan 15 Zwolle 06 12580531 dienstverleningwerkeren@ frionzorg.nl Werkelaar Currieweg 16 Zwolle 038 7992060 werkelaar@frionzorg.nl speciaal onderwijs De Twijn Hengeveld College Dr. Hengeveldweg 2 Zwolle 038 453 55 06 info@detwijn.nl www.detwijn.nl organisaties Zwolle en omgeving OpTilt Radewijnstraat 10 Zwolle 038 785 1643 info@optilt.com www.optilt.com
PuurTaal Papaverstraat 13 Zwolle 06 19818356 marion@puurtaal.com www.puurtaal.com Schrijfbende Grotekreek 14 Zwolle 06 30370036 info@schrijfbende.nl www.puurtaal.com Stefan Lanjouw Fotografie Boven Nieuwstraat 29, Kampen 038 3327079 info@stefanfotografie.nl www.stefanfotografie.nl Villa Hendrikje Prins Hendrikstraat 20 Zwolle 06-28454691 post@villahendrikje.nl www.villahendrikje.nl
r o o d t k a a m Mogelijk ge De Special Theater Road Show wordt georganiseerd door Special Arts, en mede mogelijk gemaakt door Gemeente Zwolle, Fonds Amateurkunst Zwolle en
Stichting SFO
Pasman Stichting
Stichting SFO Met dank aan: vele vrijwilligers, Albert Heijn Zwolle, NTR Het Klokhuis, Ruud van der Graaf Fotografie, Photowork, Smink Transport
Pasman Stichting
s r e n t r a p o i g re Skager AC Skager AC www.talant.nl
www.ozodoeikmee.nl
www.daelzicht.nl
www.frionzorg.nl
www.specialarts.nl kennisplatform.specialarts.nl facebook.com/speciaaltheaterroadshow
www.skagerac.st-er.nl/
33