Στον λαχανόκηπο με τον παππού και τη γιαγιά by Kaleidoscope Publications

Gerda Muller

Ca_pousse_comment_couv_GR_Mise en page 1 4/15/14 2:19 AM Page 1

Gerda Muller

Η Σοφία είναι παιδί της πόλης, περνά όμως όλες τις διακοπές της στην εξοχή, στον παππού και στη γιαγιά, που έχουν έναν υπέροχο λαχανόκηπο με όλων των ειδών τα λαχανικά. Φέτος, μάλιστα, ο παππούς θα της δώσει εργαλεία στο μπόι της για να φυτέψει τα δικά της φυτά. Σιγά σιγά, η Σοφία θα μάθει όλα τα μυστικά της κηπουρικής και θ’ ανακαλύψει τη χαρά να βλέπεις τα φυτά σου να μεγαλώνουν, να προστατεύεις τα χρήσιμα ζωύφια του κήπου και, βέβαια, να απολαμβάνεις τους κόπους σου στο πιάτο!

ΣΤΟΝ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟ με τον παππού και τη γιαγιά

με τον παππού και τη γιαγιά

www.kaleidoscope.gr

ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ

Επιστρέφοντας από την εξοχή, η Σοφία αποφασίζει να κάνει την κηπουρό και… στο μπαλκόνι της. Ένας μικρός λαχανόκηπος γεννιέται στην πόλη…

ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage2

Οι οκτώ οικογένειες άλαχανικ καρποί κολοκύθι

ντο μάτα

κολο

ύ κολοκ

θα

ικά-κόνδ λαχαν ατάτες υλοι

κύ θι

εριά πιπ

ια τίν α μ ο ντ ομον π άτα

ντομ

εριά πιπ ή ερ

πεπ όνι

τόρο

κα υτ

ρο άσπ

αγγο ύρ

μελιτζάνα

ύδι

ρι

κρεμμ

λαχανικά-βολβοί κά κοκ

βο λβογογγύλα

λαχανικά-άνθη

πράσο

σκό ρδο

ν κου

ι ουπίδ

μπρόκολο

αγκινάρα

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage3

των λαχανικών κά-βλαστοί λαχανι σπαράγγια φινόκιο

λαχανικά-φύλλα

σέλερι

λαχανικά-σπόροι κό

ο τρ ί β

ες άτ λ α ησ

ια

ο λυ κ

νάκ λαχα λών λ Βρυξε

ρ άντ χ α ι ασόλ

αρακάς

σπαν ολ

ρεβίθια

κι

κκ ινο λάχανο

φακές

πράσιν

πράσινα φασολάκια

αντίβ πικρ αλίδα

λαχανικά-ρίζες

καλαμπόκι ότα καρ

σελιν όριζα

ρέβα

παν

τζάρι

ραπάνια

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage4

Η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών, η παλαιότερη (1899) μη Κυβερνητική, μη Κερδοσκοπική Οργάνωση για το Περιβάλλον στην Ελλάδα, διατηρεί στο Αισθητικό Δάσος στον Υμηττό, δίπλα στη Μονή Καισαριανής, έναν μικρό λαχανόκηπο στον χώρο του Φυτωρίου, για τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών των Σχολείων, αλλά και των παιδιών που επισκέπτονται με τους γονείς τους το Αισθητικό Δάσος, τον Βοτανικό Κήπο και τον Ιστορικό Ελαιώνα. www.philodassiki.org

Τίτλος πρωτοτύπου: Ça pousse comment? Copyright © 2013, l’ école des loisirs, Paris Kείμενο και εικονογράφηση: Gerda Muller Copyright για την ελληνική γλώσσα © 2014, Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, Αθήνα Επιμέλεια κειμένων: Κατερίνα Λογοθέτη Σελιδοποίηση: Αλέξανδρος Γαγγάδης • www.4design.gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ Ομήρου 50, 10672 Αθήνα Τηλ./fax: 210 3632788 e-mail: info@kaleidoscope.gr www.kaleidoscope.gr

ISBN 978-960-471-076-8

Το παρόν έργο προστατεύεται κατά τις διατάξεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993), όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα, καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως xωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη η με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) η αντιγραφή, φωτοανατύπωση και αναπαραγωγή μέρους ή όλου του έργου.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage5

Gerda Muller

Στον λαχανόκηπο με τον παππού και τη γιαγιά επιστημονική επιμέλεια: Alain Douineau, Sophie Deschamps μετάφραση: Λίλυ Ιακωβίδου-Αλευρά

ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage6

Ζήτω οι διακοπές! πράσινα φασολάκια πράσα καλαμπόκι μπρόκολο Η Σοφία ζει σε μια μεγάλη πόλη. Τα λαχανικά που ξέρει είναι αυτά που πουλάει το σουπερμάρκετ της γειτονιάς της. Σήμερα αγγούρια κολοκύθια παντζάρια ντομάτες η Σοφία θα πάρει το τρένο και θα πάει στην εξοχή, στον παππού και στη γιαγιά της. Εκεί θα περάσει τις διακοπές του καλοκαιριού. Ο παππούς και η γιαγιά έχουν πατάτες κουνουπίδια λαχανάκια Βρυξελλών αντίβ ένα μποστάνι όπου καλλιεργούν τα δικά τους λαχταριστά λαχανικά. Η Σοφία είναι χαρούμενη. Θα έχει να κάνει ένα σωρό ωραία πράγματα.

ντοματίνια

πράσινες σαλάτες

καρότα

Έφτασε το βραδάκι κι η γιαγιά την έβαλε να κοιμηθεί στη σοφίτα του σπιτιού. Το πρωί, ξύπνησε από τις αχτίδες του ήλιου και το κελάιδισμα των πουλιών, αλλά κι απ’ τη μυρωδιά του ζεστού ψωμιού που είχε ζυμώσει η γιαγιά. Ύστερα, ο παππου-Γιάννος (έτσι τον έλεγε χαϊδευτικά η Σοφία) την πήγε στον λαχανόκηπο για να της δώσει εργαλεία. Διάλεξε τα πιο μικρά, αυτά που ταίριαζαν στο μπόι της. «Ευχαριστώ», είπε η Σοφία.

ποτιστήρι

να κρά γ υ τσο ρι φτυά

φυτευτήρι δικράνι 6

καρ

κια

ότα

μα

λ ρού

ανά

Η Σοφία γράφει τα ονόματα των λαχανικών πάνω στις ετικέτες και τις μπήγει στο χώμα. Αμέσως μετά ρίχνει τους σπόρους στ’ αυλάκια. Δεν είναι και τόσο εύκολο! Σκεπάζει τους σπόρους με το χώμα που είχε κρατήσει στον κουβά. Δε μένει παρά να ποτίσει τον κηπάκο της. «Μπράβο στην κηπουρό!» λέει ο παππούς. «Τώρα θα κάνεις υπομονή τρεις βδομάδες, μέχρι ν’ αρχίσεις να ροκανίζεις τα δικά σου ραπανάκια...»

ραπ

Ο παππούς τής έδωσε ένα κομμάτι γης, για να καλλιεργήσει κι εκείνη τα δικά της λαχανικά. «Θα σε βοηθήσω», της λέει, «αλλά προτού φυτέψεις, πρέπει να καθαρίσεις καλά το χώμα με την τσουγκράνα σου». «Θέλω να φυτέψω σπόρους για καρότα, ραπανάκια και μαρούλια», λέει η Σοφία. Ο παππούς τής δίνει τρία σακουλάκια και ταμπελίτσες. Μετά, ανοίγει τρία αυλάκια με το κοντάρι της τσουγκράνας της. Πρέπει να γεμίσουμε έναν κουβά με χώμα, να το έχουμε γι’ αργότερα...

ια

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage7

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage8

Πιο νόστιμα κι από καραμέλες!

Μια πασχαλίτσα ήρθε και κάθισε στο μπράτσο της Σοφίας. Ο παππούς χαίρεται πολύ όταν βλέπει πασχαλίτσες στον λαχανόκηπό του. Γιατί; Γιατί οι πασχαλίτσες, και ειδικά οι νύμφες τους, τρώνε τις ψείρες των φυτών. Ο παππούς δεν τις χωνεύει καθόλου αυτές τις ψείρες, γιατί ρουφάνε τον χυμό που κυκλοφορεί στους βλαστούς των φυτών. (Ο χυμός των φυτών είναι κάτι σαν το δικό μας αίμα.) Με τη λαιμαργία τους, λοιπόν, οι ψείρες αδυνατίζουν τα φυτά. Γι’ αυτό, ζήτω οι πασχαλίτσες!

ψείρα των φυτών πασχαλίτσα

Την επόμενη μέρα, ο παππούς φέρνει ένα καλάθι γεμάτο άχυρα. Είναι κι ένα μικρό αγόρι μαζί του, ο Θωμάς. «Φώναξα και το γειτονόπουλο να μαζέψει αρακά, πρώτα όμως, θα πρέπει ν’ απλώσουμε το άχυρο πάνω στο χώμα γύρω απ’ τους βλαστούς των κρεμμυδιών. Έλα, Σοφούλα μου!» Ο μικρός Θωμάς και η Σοφία διασκεδάζουν πολύ... «Μα, τι το θέλουμε τόσο άχυρο;» ρωτάει εκείνη. «Βοηθάει το χώμα να κρατηθεί υγρό κι εμποδίζει τα ζιζάνια να φυτρώνουν ανάμεσα στα φυτά. Όταν τελειώσετε με το άχυρο, θα δοκιμάσουμε όλοι τον αρακά ωμό!» Ο παππούς ανοίγει τη θήκη του αρακά, και αδειάζει τους σπόρους στη χούφτα της Σοφίας. Εκείνη δοκιμάζει έναν. «Είναι πεντανόστιμος!», ακούγεται να λέει, κλείνοντας τα μάτια της από ευχαρίστηση. «Είναι πολύ γλυκός!», φωνάζει ο μικρός Θωμάς. Τα δυο παιδιά τρελαίνονται για τον ωμό αρακά. Και τα πουλιά επίσης... Ευτυχώς που η γάτα έχει τα μάτια της δεκατέσσερα!

νύμφη πασχαλίτσας

Στη σελίδα αυτή, η εικονογράφος ζωγράφισε τα έντομα που βλέπουμε, τρεις φορές πιο μεγάλα από το κανονικό. 8

Κάποιες φορές βλέπουμε πασχαλίτσες και νύμφες να μασουλάνε ψείρες πάνω στο ίδιο φυτό.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage9

Δύο λοβοί αρακά, εννέα σπόροι αρακά, ένα κοκκάρι, ένα κρεμμύδι, τρία ραπάνια, τρία πράσινα φασολάκια.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage10

Να μια κομμένη αγκινάρα πριν από την άνθιση!

Τρία λαχανικά-άνθη

Η καρδιά που τρώμε.

«Τι θα φάμε απόψε, παππού;» «Απόψε θα φάμε άνθη!» «Άνθη; Δε γίνεται! Εγώ σήμερα έχω μια τρελή πείνα, δεν μπορώ να χορτάσω με σκέτα άνθη!» «Ένα αστείο έκανα... Έλα μαζί μου!» Ο παππούς παίρνει τη Σοφία απ’ το χέρι. Σε λίγο, εκείνη βλέπει έναν ωραίο θάμνο, και στις άκρες των βλαστών του, τις αγκινάρες. «Πρέπει να κόψουμε τις αγκινάρες προτού ανθίσουν», λέει ο παππούς. «Θα φάμε τις καρδιές». «Τις καρδιές απ’ τις αγκινάρες!» λέει η Σοφία. «Το ξέρω, είναι τέλειες!»

Αυτή είναι η πεταλούδα του λάχανου.

Κι αυτή είναι η κάμπια της, που τρελαίνεται για τα φύλλα του. 10

Λίγο πιο πέρα ο παππούς κόβει ένα μπρόκολο. «Απ’ το μπρόκολο, αυτό που τρώμε είναι στην ουσία τα άνθη και έχουν τόση νοστιμιά! Θα τους βάλω όμως ένα δίχτυ από πάνω, αλλιώς θα τα εξαφανίσουν τα περιστέρια». «Α, κοίτα! Τα μπρόκολα και τα κουνουπίδια διψάνε! Θα τα ποτίσω εγώ», λέει πρόθυμα η Σοφία. «Θα πάω να βρω το δικό μου ποτιστήρι. Το δικό σου είναι ασήκωτο!»

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage11

Kουνουπίδι, φύλλο αγκινάρας, αγκινάρα, μπρόκολο.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage12

Η Σοφία ανακαλύπτει ένα σωρό πράγματα «Αυτό το παρτέρι, το έχουν πνίξει τα ζιζάνια». Η γιαγιά τα ξεριζώνει με την τσάπα της. Ξέρει καλά τι κάνει! Η Σοφία τη βοηθάει με το δικράνι της, και την ακούει να σιγοτραγουδάει. «Μ’ αρέσει να ξεχορταριάζω μαζί σου», της λέει η Σοφία.

Μέσα στο μικρό θερμοκήπιο, στο ζεστό του περιβάλλον, κάθε σπόρος σαλάτας φύτρωσε κι έδωσε ένα μικρό φυτό. «Είναι η ώρα να τα μεταφυτέψουμε, να τα βάλουμε στο χώμα για να συνεχίσουν να μεγαλώνουν», λέει ο παππούς. «Έρχομαι να σε βοηθήσω», λέει η Σοφία. «Πήρα το φυτευτήρι μου».

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:10PMPage13

«Πρέπει ν’ ανοίξουμε τρύπες σε ίσες αποστάσεις, πάνω στις γραμμές που χάραξε ο παππούς». Δεν είναι εύκολο! Ο παππούς φυτεύει τις μικρές σαλάτες. Μετά, μαζί με τη Σοφία, ποτίζουν τα νεαρά φυτά. Όταν έρχεται το απόγεμα και όλα ηρεμούν, η Σοφία παίρνει τη γιαγιά απ’ το μπράτσο και πάνε μια βόλτα, απολαμβάνοντας το απαλό αεράκι. Περνούν μπροστά απ’ τον ανθισμένο αρακά. Οι μέλισσες πετούν γύρω από τα άνθη και βουτούν μέσα στη γύρη. «Ευτυχώς που υπάρχουν οι μέλισσες!» λέει η γιαγιά. «Χωρίς αυτές, τα φυτά δεν θα μπορούσαν να γονιμοποιηθούν. Δεν θα είχαμε ούτε σκόρδο ούτε αρακά!» «Μα, πώς γίνεται», απορεί η Σοφία, «απ’ αυτό το λουλούδι να γίνεται ολόκληρο μπιζέλι!» Η γιαγιά φέρνει ένα μπλοκ ζωγραφικής κι ένα μολύβι. Ενώ εξηγεί, σχεδιάζει αρκετές εικόνες, φτιάχνοντας έτσι κάτι σαν μικρή ταινία για τη Σοφία. το νέκταρ

η γύρη

o ύπερος

ο λοβός

«Να το άνθος και η τομή, το μισό του. Βλέπεις τον μικρό διάδρομο με τα μικροσκοπικά αυγά στο βάθος; Αυτός είναι ο ύπερος. Επίσης, βλέπεις έναν μίσχο και στην άκρη του μια... τελίτσα καλυμμένη με μια λεπτή σκόνη; Εκεί βρίσκεται η γύρη. Αυτός εδώ είναι ο στήμονας. Όταν η μέλισσα πάει πάνω σ’ ένα άνθος για να πάρει το νέκταρ του, παρασύρει γύρη, που μένει πάνω στα πόδια της και τα φτερά της. Όταν λοιπόν πηγαίνει στο επόμενο άνθος, μεταφέρει –χωρίς να το καταλαβαίνει– αυτή τη γύρη πάνω στα μικροσκοπικά αυγά του ύπερου, κι εκείνα αρχίζουν να μεγαλώνουν. Αυτή λοιπόν η μεταφορά λέγεται επικονίαση κι έχει ως αποτέλεσμα τη γονιμοποίηση των φυτών. Ο αρακάς μας θα είναι έτοιμος σύντομα και θα τον ευχαριστηθείς πολύ! Κι αν βάλεις έναν σπόρο αρακά στη γη, θα βγει ένα νέο φυτό με νέα άνθη. Κι όλα θ’ αρχίσουν πάλι απ’ την αρχή!» «Μα εδώ γίνονται θαύματα!», λέει δυνατά η Σοφία. 13

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage14

Ένας καλός γείτονας Σήμερα ο παππούς έχει τη μέση του και χρειάζεται ξεκούραση. Έτσι, τις πατάτες θα τις μαζέψει ο γείτονάς του ο Λουκάς, με τη μεγάλη του πιρούνα. Γύρω από τη «μαμά» πατάτα, που είναι πλέον κατάμαυρη και ρυτιδιασμένη, υπάρχουν διάφορες πατάτες, από πολύ μικρές μέχρι πολύ μεγάλες.

Να ένα καρότο που δεν το μαζέψαμε στην ώρα του και μεγάλωσε πολύ. Το άνθος του λέγεται «σκιάδιο» γιατί θυμίζει ανοιχτή ομπρέλα. Στο κέντρο κάθε σκιαδίου φαίνεται ένα μικρό κόκκινο λουλούδι. Υπάρχει κι ένα άλλο φυτό με τέτοια ομπρέλα, εκείνη όμως είναι γεμάτη δηλητήριο, και το φυτό πολύ επικίνδυνο! Δεν έχει ποτέ κόκκινο λουλουδάκι στο κέντρο. Το λένε «κώνειο». Η Σοφία δεν επιτρέπεται ν’ ακουμπάει τα δύο αυτά φυτά. Θα μπορούσε να τα μπερδέψει!

Με το δικό της το φτυαράκι, η Σοφία κατάφερε να βγάλει ένα καρότο χωρίς να το καταστρέψει. «Μπράβο!», λέει ο Λουκάς. «Τα καταφέρνεις μια χαρά!» «Θα μαζέψω κι άλλα να τα τρίψω στον τρίφτη. Θα τα φάμε το μεσημέρι. Λατρεύω τα καρότα!» ακούγεται η Σοφία. «Μπορείς να μου δώσεις τα κοτσάνια και τα φύλλα του καρότου;» τη ρωτάει ο Λουκάς. «Το κουνέλι μου τρελαίνεται να τα μασουλίζει με τα δοντάκια του». Τα σπαράγγια θα είναι σύντομα έτοιμα για φάγωμα. Αξίζει να περιμένει κανείς λίγο ακόμα για μια τέτοια απόλαυση!

Σε μια γωνιά του κήπου μεγαλώνουν βολβοί σκόρδου. Μέσα σε κάθε βολβό υπάρχουν καμιά δεκαριά σκελίδες.

σκελίδα σκόρδου

Αν φυτέψεις μια σκελίδα σκόρδου, θα βγει ένα νέο φυτό. Το σκόρδο καλλιεργείται εύκολα. 14

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage15

Τρία σπαράγγια, ένα φύλλο καρότου, δύο καρότα, μία πατάτα.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage16

Μια οικογένεια που απολαμβάνει τον ήλιο Σήμερα έκανε πολλή ζέστη όλη μέρα και γι’ αυτό τα φυτά διψάνε. Η Σοφία πότισε τις κολοκύθες, τα πεπόνια και τ’ αγγούρια. Περίεργα λαχανικά όλ’ αυτά: λες και σέρνονται στο χώμα. Απόψε, το κουνέλι του Λουκά θα μασουλάει ευχαριστημένο τα φύλλα του καρότου που του ’δωσε η Σοφία.

«Έλα, μπες μέσα στο καροτσάκι μου. Το ’χω και για ταξί. Θα πάμε ένα μέρος της σοδειάς μας στο γείτονα, που δεν έχει δικό του λαχανόκηπο», λέει ο παππου-Γιάννος. «Γιατί έβαλες την κολοκύθα και το πεπόνι πάνω σε σανίδα;» «Για να μη σαπίσουν πάνω στο χώμα που είναι υγρό». «Τι αστείο! Άλλα λαχανικά μεγαλώνουν πάνω στη γη, κι άλλα κάτω απ’ τη γη», παρατηρεί η Σοφία. «Σωστά. Κάτω απ’ τη γη μεγαλώνουν τα λαχανικά-ρίζες, όπως τα παντζάρια και τα καρότα. Τα λαχανικά-καρποί έχουν όλα σπόρους μέσα τους. Τέτοια έφαγες για σαλάτα το μεσημέρι». «Και οι ντομάτες; Για φαντάσου... Δηλαδή, τρώω φρούτο όταν τρώω ντομάτα!» λέει η Σοφία. «Απόψε θα σου δείξω ένα βιβλίο με όλες τις οικογένειες των λαχανικών», της υπόσχεται ο παππούς. Τις οικογένειες των λαχανικών μπορείς να τις δεις στις δύο πρώτες σελίδες αυτού του βιβλίου.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage17

Πέντε αγγουράκια, δύο αγγούρια, δύο κολοκύθες, ένα πεπόνι, τρία κολοκύθια.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage18

Οι νυχτερίδες είναι πολύ χρήσιμα θηλαστικά γιατί εξολοθρεύουν τα έντομα που καταστρέφουν τα λαχανικά (κουνούπια, νυχτοπεταλούδες κ.ά.). Κάθε πρωί οι νυχτερίδες, επιστρέφοντας απ’ το νυχτερινό κυνήγι, μπαίνουν όλες μαζί σε σπηλιές ή σε κουφάλες δέντρων για να κοιμηθούν, με το κεφάλι προς τα κάτω. Τα μικρά τους, μόλις γεννηθούν, γαντζώνονται απ’ τη γούνα της μητέρας τους. Έτσι γαντζωμένα πετάνε όλη τη νύχτα με το ιδιωτικό τους νυχτεριδο-αεροπλάνο!

Όσα δεν βλέπει η Σοφία Βραδιά με ολόγιομο φεγγάρι. Η Σοφία κοιμάται. Δεν βλέπει τις νυχτερίδες που πετάνε γρήγορα, κάνοντας κύκλους γύρω από τον λαχανόκηπο. Ούτε τους τέσσερις αρουραίους που ροκανίζουν μέσα στα παρτέρια τα λαχανικά. Πόσο στενοχωριούνται μ’ όλ’ αυτά ο παππούς και η γιαγιά! Η γάτα όμως ακοίμητη παραμονεύει. Τους είδε! Είναι σίγουρο ότι απόψε θα φάει καλά. Οι πιπεριές ωριμάζουν μέσα στο μικρό θερμοκήπιο. Τη χρειάζονται τη ζέστη. Ωριμάζοντας αλλάζουν χρώμα. Στην αρχή είναι πράσινες, μετά κίτρινες και στο τέλος κόκκινες. Το επόμενο πρωί, η Σοφία ρωτάει τη γιαγιά της: «Τα φυτά μεγαλώνουν και τη νύχτα;» «Όχι, αλλά την ώρα που... κοιμούνται, δυναμώνουν κι αυτά όπως κι εσύ καθώς κοιμάσαι!», της απαντά η γιαγιά, που βράζει παντζάρια σε μια μεγάλη κατσαρόλα. «Για μεσημεριανό, θα’ θελα να φτιάξω μια σαλάτα με παντζάρια και... Δε σου λέω! Το κρατάω για έκπληξη! Συμφωνείς, γιαγιάκα μου καλή;» 18

Να λοιπόν η συνταγή της Σοφίας: Βράζετε τα παντζάρια σε μπόλικο νερό μέχρι να μαλακώσουν. Κόψτε τα σε μικρούς κύβους. Προσθέστε την ίδια ποσότητα ξινά μήλα, αφού τα ψιλοκόψετε κι αυτά. Βάλτε ελαιόλαδο και ξίδι, και καλή σας όρεξη!

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage19

Ρέβα, παντζάρι, φινόκιο, πιπεριά.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage20

Μια γεμάτη μέρα Επειδή κάνει πολλή ζέστη σήμερα, η Σοφία κι ο παππούς γέμισαν μια μικρή λεκάνη με νερό, για να πίνουν τα πουλιά. «Εγώ θα το κάνω αυτό!», λέει η Σοφία. Τα πουλιά έρχονται κάθε τόσο εδώ για να ξεδιψάσουν, αλλά κάνουν και τα κακά τους μέσα στο νερό! Η λεκάνη χρειάζεται καθάρισμα όλη την ώρα! νύμφη δορυφόρου

δορυφόρος

Η Σοφία είδε τον δορυφόρο και τη νύμφη του σε ζωγραφιά και ξέρει τώρα πια να τα αναγνωρίζει.

Συμφορά μας! Οι δορυφόροι έχουν κυριέψει τους λαχανόκηπους του χωριού! Είναι τα έντομα που καταβροχθίζουν τα φύλλα της πατάτας. Οι γείτονες ήρθαν να βοηθήσουν. Η Σοφία δεν θέλει ν’ ακουμπάει έντομα, αλλά θα βοηθήσει να τα βρούμε.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage21

Ο μεγάλος Λουκάς έχει έρθει με την τεράστια πιρούνα του με τα πέντε δόντια. «Βλέπεις, Σοφία; Μ’ αυτή τη μεγάλη οικολογική τσουγκράνα μπορώ ν’ ανακατεύω μαλακά το χώμα. Είναι πιο καλό εργαλείο απ’ την τσάπα, γιατί έτσι ενοχλούμε λιγότερο τα χρήσιμα ζωύφια που ζουν μέσα στο χώμα». Το ίδιο απόγεμα η Σοφία καλεί τον Θωμά και τον Λουκά να τσιμπήσουν κάτι πάνω στο γρασίδι: ραπανάκια από τον κήπο του, κολοκυθόπιτα και πεπόνι. «Φτου, άρχισε να βρέχει!», φωνάζει η Σοφία. Ο παππούς όμως χαμογελάει και λέει ανακουφισμένος: «Επιτέλους, βροχή! Παιδιά, το υπόλοιπο κολατσιό μας στο σπίτι!»

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage22

Κάποιος ξέχασε να μαζέψει ένα μαρούλι. Το μαρούλι μεγάλωσε, ψήλωσε και τώρα βγάζει άνθη.

Μέσα στον κάδο της κομποστοποίησης πετάμε τις φλούδες των λαχανικών, τα κατακάθια του καφέ και τα φύλλα του τσαγιού, τα σάπια φύλλα και τα αγριόχορτα. Με τον καιρό, θα μετατραπούν όλα σε καλό, θρεπτικό χώμα, προπαντός αν μπουν και λίγα σκουλήκια μέσα.

Χτες τη νύχτα... Χτες τη νύχτα φύσηξε πολύ δυνατός αέρας. Ήταν τόσο δυνατός, που κάποιες καλαμποκιές λύγισαν και έγειραν στο χώμα. Μερικές έσπασαν κιόλας. Ο παππούς το ’χει έγνοια. «Μην ανησυχείς», του λέει η Σοφία. «Θα σε βοηθήσω να τα ξαναστήσεις όρθια». «Ευτυχώς που ’σαι κι εσύ εδώ, μεγάλη μου εγγονή», λέει ο παππούς. «Θα με βοηθήσεις να στηρίξω τις πεσμένες καλαμποκιές. Θα βάλουμε μπόλικο χώμα γύρω από τη βάση της καθεμιάς και πιστεύω πως έτσι δεν θα ξαναπέσουν». Η Σοφία μαζεύει τα μεγάλα φύλλα που τα ’χει σκορπίσει ο αέρας, ενώ ο παππούς κόβει τους σπασμένους βλαστούς σε μικρά κομμάτια. «Έλα, θα τα βάλουμε όλ’ αυτά μέσα στον κάδο της κομποστοποίησης», λέει ο παππούς.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage23

Kαλαμπόκι, τσαμπί ντοματίνια, ντομάτα, ντομάτα πομοντόρο, δύο φύλλα μαρουλιού.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage24

Λαϊκή αγορά

Απ’ τον λαχανόκηπο στην αγορά του χωριού... Ο παππούς μαζεύει πολλά λαχανικά και τα μεταφέρει με το κόκκινο φορτηγάκι του στη λαϊκή αγορά του χωριού για να τα πουλήσει. Η Σοφία πετάει τη σκούφια της να πάει μαζί του. «Μα, από πού έρχονται τα λαχανικά στο σουπερμάρκετ της γειτονιάς;» 24

«Έρχονται από τα μεγάλα χωράφια που βλέπεις εκεί κάτω. Στα χωράφια αυτά μεγαλώνουν χίλιες φορές περισσότερες πατάτες απ' ό,τι στον λαχανόκηπό μου. Τα λαχανικά τα μαζεύουν πολύ νωρίς το πρωί και τα στέλνουν με μεγάλα φορτηγά στην πόλη για να μπουν χύμα στους πάγκους του σουπερμάρκετ».

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage25

Ποτιστικό γίγας

ΑΦΟΙ ΔΗΜΗ ΤΡΙΟΥ ΕΙΣΟΔΟΣ

ΚΟΝΣΕΡΒΟΠΟΙΙΑ

ΓΡΑΦΕΙΑ

Εργοστάσιο κονσερβοποίησης λαχανικών.

ΑΦΟΙ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Αγροτικός Συνεταιρισμός

ΚΟΝΣΕΡΒΟΠΟΙΙΑ

...απ’ τα μεγάλα χωράφια στο σουπερμάρκετ «Εκτός απ’ το σουπερμάρκετ, άλλα λαχανικά πάνε σ’ ένα κοντινό εργοστάσιο. Εκεί τα βράζουνε σε μεγάλα καζάνια και μετά τα συσκευάζουν σε κονσέρβες». «Και τι υπάρχει μέσα στο κτίριο που βλέπω εκεί κάτω;» «Αντίβ. Μεγαλώνουν μέσα στο σκοτάδι και στο κρύο,

γιατί το φως τα κάνει πράσινα και τα πικρίζει», εξηγεί ο παππούς. «Μπρρ, όταν μεγαλώσω δεν θ’ ασχοληθώ με τα αντίβ», δηλώνει η Σοφία, «Εμένα μ' αρέσει πολύ ο ήλιος!»

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage26

Τα χρώματα του φθινοπώρου

ΜΗΝ ΙΤΕ ΧΛΕ ΕΝΟ

Όταν πιάσει το κρύο, όλα τα έντομα ψάχνουν να βρουν πού θα κοιμηθούν για τον χειμώνα – χωμένα κάτω από πέτρες ή κάτω από τον φλοιό των δέντρων. Ο παππούς έφτιαξε ένα μικρό «ξενοδοχείο» για έντομα. Πήρε ένα ξύλινο κουτί και μέσα έβαλε μικρά κλαδάκια και κούφιους βλαστούς. Άφησε το κουτί στη μέση του λαχανόκηπου, σε μέρος που να το βλέπει πολύ ο ήλιος. Έτσι, κάθε έντομο, ακόμα και το πιο μικρό, μπορεί τώρα να διαλέξει το δωμάτιό του, ανάλογα με το μέγεθός του. Ανακατεύοντας λίγη λάσπη με το σάλιο του, θα κλείσει μόνο του την είσοδο του δωματίου του και θα μπει στη χειμερία νάρκη του καλά προστατευμένο.

Οι φθινοπωρινές διακοπές έφτασαν! Η Σοφία βρήκε πολύ αλλαγμένο τον λαχανόκηπο του παππού και της γιαγιάς. Τώρα βοηθάει τη γιαγιά να μαζέψει λαχανάκια Βρυξελλών. «Είναι αστείο», λέει η Σοφία. «Κάθε μικρό λάχανο μοιάζει να κάθεται πάνω στην κορυφή ενός κλαδιού». «Καλά λες, αυτά είναι τα στρογγυλά “κουμπάκια” του λάχανου», εξηγεί η γιαγιά. «Σήμερα το βράδυ θα φάμε αυτά τα λαχανάκια μαζί μ’ ένα νόστιμο λουκάνικο! Έπιασε κρύο. Θα βάλουμε μια μπάλα με λίπος και σπόρους για να τρώνε τα πουλιά». «Θ’ ανέβω εγώ στη σκάλα για να κρεμάσω την μπάλα στο δέντρο», λέει η Σοφία. «Θα δεις πόσα είδη πουλιών θα έρθουν να τσιμπήσουν! Τον χειμώνα δεν υπάρχουν έντομα, κι έτσι τα πουλιά πεινάνε πολύ». «Έλα να δεις αυτό το πράσο!», φωνάζει η Σοφία. «Είναι γεμάτο κοκκινίλες. Έχει ιλαρά!» «Πω πω!», λέει η γιαγιά. «Γρήγορα, να ξεριζώσουμε αυτό το άρρωστο φυτό!» Ένας σκαντζόχοιρος μόλις κρύφτηκε κάτω από τα κόκκινα λάχανα. Έχει δει τους χοντρούς γυμνοσάλιαγκες. Θα τους φάει με την ησυχία του, μόλις η γιαγιά και η Σοφία απομακρυνθούν. Τους σκαντζόχοιρους τούς αγαπούν πολύ οι κηπουροί γιατί τραγανίζουν μια χαρά τα σαλιγκάρια και τους γυμνοσάλιαγκες.

Οι γεωσκώληκες, αυτά τα περίεργα όντα, τρώνε το χώμα και μετά το φτύνουν σαν να κάνουν κακά τους. Το έδαφος γίνεται πιο πλούσιο μ’ αυτόν τον τρόπο. Τα σκουλήκια, πάλι, σκάβοντας μικρούς διαδρόμους, αφρατεύουν το χώμα. Οι κηπουροί τα αγαπούν κι αυτά πολύ!

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage27

Δύο πράσα, ένα φύλλο πράσινου λάχανου, λαχανάκια Βρυξελλών, μισό κόκκινο λάχανο.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage28

Ποιος φοβάται το κρύο; Το άνθος της βολβογογγύλας, ξαδερφάκι του ηλιοτρόπιου.

Απόψε το κρύο μπήκε για τα καλά. Δεν θα εμποδίσει όμως τους κηπουρούς να βγουν στους λαχανόκηπους. Ο παππούς πήρε τη μεγάλη πιρούνα του για να μαζέψει λίγες βολβογογγύλες. Τους βλαστούς πρέπει να τους τραβήξει πολύ δυνατά. Αψηφώντας το κρύο, βγήκε και η Σοφία να μαζέψει την τραγανή πρασινάδα. Τώρα βάζει πάλι στη θέση της τη σανίδα που προστατεύει τις μικρές σαλάτες, που τόσο της αρέσουν! Η μεγάλη σελινόριζα αντέχει στη ζέστη, κάτω από τα άχυρα. Κανένας δεν βλέπει ακόμη τα αντίβ, που σύντομα θα σκάσουν μύτη. Αν δεν τα ξεριζώσουμε αμέσως, το φως της μέρας θα τα πρασινίσει και θα τα πικρίσει. Μπλιαχ! Κάθε τρία χρόνια, ο παππούς έχει μια πολύ κουραστική δουλειά να κάνει: Ανακατεύει κοπριά και χώμα. Αυτό είναι πολύ θρεπτικό για τα φυτά. Τι είναι όμως το λίπασμα; Άχυρο ανακατεμένο με περιττώματα και ούρα αλόγων. Τον παππού δεν τον ενοχλεί η μυρωδιά της κοπριάς, η Σοφία όμως κλείνει τη μύτη της και τρέχει να σωθεί!...

Παρόλο που οι τυφλοπόντικες τρώνε τα σκουλήκια, τα ταπεινά αυτά ζώα είναι πολύ χρήσιμα στον λαχανόκηπο. Τρώνε τα διάφορα ζουζούνια που καταστρέφουν τις ρίζες και τα φύλλα των λαχανικών, αλλά και σκάβουν στοές μέσα στο χώμα. Ακόμη, ανεβαίνουν στην επιφάνεια, φτύνουν χώμα κι έτσι δημιουργούν μικρά λοφάκια, στην είσοδο της φωλιάς τους. 28

τυφλοπόντικας σαλιγκάρι

γυμνοσάλιαγκας

άσπρο σκουλήκι

Tο αγαπημένο «μενού» των τυφλοπόντικων.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage29

Τρεις βολβογογγύλες, ένα αντίβ, δύο λυκοτρίβολα, μία σελινόριζα.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage30

Ο χιονισμένος κήπος Πρέπει πολλά να γίνουν στον λαχανόκηπο προτού μπει για τα καλά ο χειμώνας. Έτσι, η Σοφία ήρθε πάλι στον παππού και στη γιαγιά για να δώσει ένα χεράκι. Δουλειές: • Να ξεριζωθούν τα μαραμένα λαχανικά και οι βλαστοί της ντομάτας και να πάνε για κομποστοποίηση. • Να καθαριστούν τα στηρίγματα των φυτών και να τακτοποιηθούν στην αποθήκη του κήπου. • Να καούν τα πολύ άρρωστα φυτά. Ο παππούς έσπειρε βιολογική σίκαλη. Θα φυτρώσει την άνοιξη, και τότε θα την ανακατέψει με το χώμα. Αυτή τη μέθοδο τη λέμε «πράσινο λίπασμα». Τώρα ο κήπος είναι σκεπασμένος με χιόνι. Θα ξεκουραστεί μέχρι να έρθει η άνοιξη.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage31

Τ Ι Υ ΠΑ Ρ Χ Ε Ι ΣΤΗΝ ΑΠΟΘΗΚΗ ΤΟΥ Κ Η Π ΟΥ Στηρίγματα για φυτά Σαμπώ Γάντια εργασίας Μικρό φτυάρι Κλαδευτήρι Πιρούνα Τσουγκράνα Μεγάλη τσάπα Τεράστια πιρούνα Τσάπα Μικρή τσάπα Κοτσίδα με κρεμμύδια Σπάγκος για δέσιμο φυτών Γαλότσες T Α Ε ΡΓΑ Λ Ε ΙΑ Τ Η Σ Σ Ο ΦΙΑ Σ

Για να την παρηγορήσει, ο παππούς τής ετοίμασε μιαν έκπληξη...

Να

Η Σοφία θα γυρίσει σύντομα στο σπίτι της. Πρώτα όμως θα τακτοποιήσει τα εργαλεία στην αποθήκη και θα χαιρετήσει τους γείτονες. Είναι λίγο στενοχωρημένη που θ’ αφήσει τον λαχανόκηπο, το χωριό, αλλά πάνω απ’ όλα, τον παππού και τη γιαγιά της.

ΤΗ αΝ Ο Ν αΝ ΙΧΤ ΟΙ ΕΙ ξΗ

Τσουγκράνα Φτυάρι Δικράνι Φυτευτήρι Ποτιστήρι

γΙα ΤΗ ΣΟφΙα 31

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage32

Ένας μικρός λαχανόκηπος για την πόλη Μια από τις πρώτες ηλιόλουστες μέρες της άνοιξης, η Σοφία κάλεσε στο σπίτι τον Βίκτορα, τον καλύτερό της φίλο. Τώρα που ήρθε η ώρα, άνοιξαν μαζί το δώρο του παππού και της γιαγιάς. Τι ωραία έκπληξη! Ένα κουτί γεμάτο μικρά φακελάκια με σπόρους για λαχανόκηπο. «Θα έχουμε κι εδώ λαχανικά, όπως στην εξοχή!», λέει ενθουσιασμένη η Σοφία. Σε ορισμένα φακελάκια, ο παππούς έχει ζωγραφίσει έναν ήλιο. Αυτό σημαίνει: προσοχή, χρειάζονται οπωσδήποτε ήλιο. Το παράθυρο του Βίκτορα είναι νότιο και ο ήλιος το βλέπει πολύ. Το μπαλκόνι της Σοφίας έχει και ήλιο και σκιά.

Ρίγανη ψ

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage33

Οι δύο φίλοι μοιράζονται τους σπόρους. Όμως, πώς αλήθεια θα κατασκευάσουμε έναν μικρό λαχανόκηπο; Με τη βοήθεια των γονιών τους, οι δυο μικροί κηπουροί μας, αγόρασαν μεγάλες γλάστρες και άλλες, μακρόστενες, που τις λένε ζαρντινιέρες, μαζί με αρκετά σακιά χώμα και φυσικά τα στηρίγματα! Κι όταν όλα έχουν μπει στη θέση τους, οι σπόροι έχουν φυτευτεί και τα παιδιά έχουν δείξει υπομονή περιμένοντας και έχουν ποτίσει το χώμα αρκετές φορές και έχουν δείξει κι άλλη υπομονή... Σε λίγες εβδομάδες, τα ραπανάκια βγάζουν τα πρώτα φυλλαράκια τους και σιγά σιγά, όλα αρχίζουν να φυτρώνουν, να μεγαλώνουν και να ωριμάζουν, να «γίνονται». Όλοι οι φίλοι και οι φίλες έρχονται να τα δουν και να τα δοκιμάσουν και θέλουν κι εκείνοι να έχουν τα δικά τους λαχανικά στο μπαλκόνι τους!

Ο Βίκτορας ξέρει να φτιάχνει μια ομελέτα με μυρωδικά και στη σαλάτα τού αρέσει να βάζει πέταλα λουλουδιών.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:11PMPage34

Λαχανικά από άλλες χώρες του κόσμου Η Σοφία γύρισε απ' το σουπερμάρκετ με τη μαμά της. Ξαφνιάστηκε με τα ονόματα των λαχανικών πάνω στις κονσέρβες και στα κουτιά. «Είδες μαμά; Γλυκοπατάτα. Αυτό δεν το ’χω δει ποτέ στον λαχανόκηπο του παππού». «Γλυκοπατάτες δεν μπορεί να καλλιεργήσει ο παππούς σου. Τα φυτά αυτά καλλιεργούνται σε μέρη με πιο πολλή ζέστη. Για να έρθουν σε μας, ταξιδεύουν με καράβι ή με αεροπλάνο. Θες να ψάξουμε και γι’ άλλα λαχανικά που έρχονται από μακριά;» «Τι καλά!», φωνάζει η Σοφία. «Θα κάνουμε τον γύρο του κόσμου!»

αβοκάντο

γλυκοπατάτες

καρδιές φοίνικα

ρεβίθια

ασιατικό ρύζι

καναδάς ΒΟΡΕΙΑ ΑμΕΡΙκη

ΕυΡΩΠη

ΑΣΙΑ

ηΠΑ Ιαπωνία ΑΦΡΙκη

Πού καλλιεργούνται; Καρδιές φοίνικα

Ινδο

νησ

ΝΟΤΙΑ ΑμΕΡΙκη

ία ΑυΣΤΡΑλΙΑ

Αβοκάντο Γλυκοπατάτες Ρεβύθια Ασιατικό ρύζι

Ο Παγκόσμιος Άτλας. Κάθε τετραγωνάκι, ανάλογα με το χρώμα του, σου δείχνει πού καλλιεργούνται τα λαχανικά αυτά. 34

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage35

Καρδιά φοίνικα

Αβοκάντο

Μπουμπούκι που πρέπει να κοπεί

Τη βρίσκουμε σε ορισμένους φοίνικες, στο πιο ψηλό σημείο των νεαρών φύλλων. Αφαιρούμε την εξωτερική της φλούδα.

Γλυκοπατάτα

Οι γλυκοπατάτες ωριμάζουν μέσα στη γη.

Ρεβίθι

Να ένας λοβός. Κάθε λοβός έχει δύο σπόρους.

Τα αβοκάντο μεγαλώνουν πάνω στα κλαδιά του ομώνυμου δέντρου (όπως τα αχλάδια, ή τα μήλα).

Ρύζι

Το ρύζι το καλλιεργούμε μέσα στο νερό! 35

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage36

Ευρετήριο και Γλωσσάρι ντοματίνια

Αβοκάντο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .σ. 34, 35

Θερμοκήπιο: ο κλειστός χώρος που χρησιμο-

Αγγουράκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 17 Αγγούρι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 2, 6, 17 Αγκινάρα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 2, 10, 11 Αντίβ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 6, 25, 29 Αρακάς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .....σ. 3, 8 Αράχνη: πολύ χρήσιμη κάτοικος του κήπου, γιατί αιχμαλωτίζει στον ιστό της πολλά κουνούπια και άλλα βλαβερά έντομα . . . . . . . . . . . ..σ. 23, 37 Αρωματικά φυτά: θα ήταν καλό σε κάθε κήπο να υπάρχει μια γωνιά με αρωματικά φυτά, καθώς αυτά νοστιμίζουν το φαγητό μας: ο βασιλικός, το πολύ λεπτό φρέσκο κρεμμυδάκι, το εστραγκόν, η μαντζουράνα, το φασκόμηλο, ο δυόσμος, το θυμάρι, η μέντα, η ρίγανη, ο μαϊντανός (υπάρχουν δύο ποικιλίες στην αγορά, ένας με σγουρά κι ένας με πλατιά φύλλα και πιο έντονη γεύση). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 32, 33, 36 Άσπρο κολοκύθι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........σ. 2 Άσπρο σκουλήκι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 28 Βολβογογγύλα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...σ. 2, 29 Γλυκοπατάτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..σ. 34, 35 Γυμνοσάλιαγκας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 27 Δικράνι: πολύ χρήσιμο εργαλείο για να αφρατεύουμε το χώμα και για να βγάζουμε τα αγριόχορτα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 6, 12, 31 Δορυφόρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 20 Επικονίαση: μεταφορά γύρης, με τη βοήθεια εντόμων ή του αέρα, από το ένα άνθος στο άλλο, με αποτέλεσμα να γονιμοποιούνται τα φυτά και να παράγουν καρπούς . . . . . . . . . . . ......σ. 13

ποιείται για την καλλιέργεια φυτών και τα προστατεύει από δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Στα επαγγελματικά θερμοκήπια καλλιεργούνται πρώιμα λαχανικά (ντομάτες, πεπόνια) ή λαχανικά από διαφορετικά κλίματα ......... . . . σ. 12 Κάδος κομποστοποίησης: σ’ αυτόν πετάμε τα «πράσινα απόβλητα» του λαχανόκηπου. Στο κάτω μέρος, το πανέρι με τις ρόδες μάς επιτρέπει να συλλέγουμε το λίπασμα που δημιουργείται σιγά σιγά ........................... . . . σ. 22 Καλαμπόκι ................................σ. 3, 6, 23 Κάμπια ........................................ . . σ. 10 Καρδιά φοίνικα ............................σ. 34, 35 Καρότο: εκτός από τα γνωστά μας μακρουλά καρότα, υπάρχουν και κοντά, στρογγυλά, που φυτεύονται ακόμα και σε ρηχές γλάστρες . . . . . .......................................σ. 3, 6, 15, 33 Καυτερή πιπεριά ........................... . . . . . σ. 2 Κλαδευτήρι................................... . . σ. 31 Κοκκάρι ..................................... . . . . . σ. 2 Κοκκινολαίμης: μικρό παχουλό πουλί, που παίρνει το όνομά του από το σκουροκόκκινο στήθος του. Τον συναντούν συχνά οι κηπουροί, γιατί στέκεται κοντά στα παρτέρια με την ελπίδα να βρει κάποιο σκουληκάκι ή έντομο για να φάει ..................................... . . . σ. 12 Κολοκύθα....................................σ. 2, 17 Κολοκύθια: υπάρχουν σε πολλά σχήματα και χρώματα ............................σ. 2, 6, 17, 37 Κοράκια: μαύρα πουλιά που τρώνε πολλά σα-

Μέλισσα η μελιτοφόρος

Apis mellifera

Μέλισσα η ξυλουργός: γεννάει αυγά σε λαγούμια, που τα ανοίγει μόνη της μέσα σε ξερά ξύλα.

Xylocopa violacea

Μπάμπουρας (βόμβυκας) Αυτός επισκέπτεται τα άνθη και βοηθά στην επικονίαση.

Bombus hortorum

Αυτός φτιάχνει τη φωλιά του μέσα σε κουφάλες δέντρων.

Bombus hypnorum

Κι αυτός ζει μέσα στο χώμα, συχνά μέσα σε εγκαταλειμμένη φωλιά ποντικού.

Bombus subterraneus

ντομάτα κίτρινες ντομάτες «καρδιά βοδιού»

μωβ ντομάτες

πικραλίδα σγουρή σαλάτα

κολοκύθια

λάχανο

μαϊντανός

σγουρό λάχανο

στρογγυλό λάχανο

σγουρός μαϊντανός

λιγκάρια, γυμνοσάλιαγκες και άλλα βλαβερά πλάσματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 9, 30 Κρεμμύδι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 2, 8, 9, 31 Λάχανο: λαχανικό γνωστό από παλιά, μέλος μιας μεγάλης οικογένειας στην οποία ανήκουν το κουνουπίδι (τρώμε το άνθος του), το πράσινο λάχανο (του Μιλάνου), το λαχανάκι Βρυξελλών (πιο νόστιμο το κατεψυγμένο), το σγουρό λάχανο, το στρογγυλό, το κόκκινο λάχανο κ.ά.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 6, 26, 27, 36 Μαϊντανός (βλ. Αρωματικά φυτά) Μέλισσα: οι ευρωπαϊκές μέλισσες (μέλισσα η μελιτοφόρος/Apis mellifera) ζουν μόνο μέσα σε μελίσσι και είναι τα πιο σημαντικά έντομα για την επικονίαση των φυτών που καλλιεργούμε στους κήπους και στους αγρούς, στα περιβόλια και στους λαχανόκηπους. Με την πρώτη ζεστή ηλιαχτίδα του χειμώνα οι μέλισσες βγαίνουν από την κυψέλη τους και ψάχνουν τροφή.

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage37

Κοινά σαλιγκάρια

Κοχλίας ο πωματίας

Αράχνη

Helix pomatia

Νυχτοπεταλούδα της πατάτας

Υπάρχουν και άλλες μέλισσες, οι άγριες, που ζουν μοναχικά και περνούν τον χειμώνα προστατευμένες, είτε η καθεμιά μόνη της είτε πολλές μαζί. Δυστυχώς, τα σμάρια των μελισσών κινδυνεύουν όλο και περισσότερο κάθε χρόνο από τα πολλά χημικά που υπάρχουν πλέον στο περιβάλλον . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..σ. 13, 36 Μελιτζάνα.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ........σ. 2 Μεταφύτευση: όταν μεταφέρουμε ένα φυτό από το μικρό θερμοκήπιο, όπου το είχαμε αρχικά φυτέψει, και το φυτεύουμε στο ύπαιθρο για να αναπτυχθεί . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 12 Μπρόκολο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 2, 6, 11 Νέκταρ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 13 Ντομάτα: στην πρώτη σελίδα, βλέπουμε μερικά μέλη της τεράστιας αυτής οικογένειας. Όταν κάνει πολλή ζέστη και τα πουλιά δεν βρίσκουν νερό, κάνουν επίθεση στις ντομάτες και πίνουν ...ντοματόζουμο!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 2, 6, 23, 33 Νυχτερίδα: νυκτόβιο θηλαστικό που πετάει, έχει ιδιαίτερα οξυμένη ακοή και τρέφεται με έντομα όπως τα κουνούπια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ......σ. 18 Νυχτοπεταλούδα: πεταλούδα που πετάει τη νύχτα. Η κάμπια της τρώει τα φύλλα της πατατιάς .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..σ. 15, 18 Ξεχορτάριασμα: όταν δεν κόβουμε και δεν ξεριζώνουμε τα αγριόχορτα και τα ζιζάνια κάθε τόσο, αυτά απλώνονται σ’ όλο τον κήπο και παίρνουν από το χώμα τα θρεπτικά συστατικά που προορίζονται για τα λαχανικά . ......σ. 12 Ξερά φύλλα

Άχυρο

Ceapaea hortensis

Οικολογική τσουγκράνα: σύγχρονο εργαλείο κήπου, πολύ καλύτερο από την τσάπα . . . σ. 21 Οικολογικός σπάγγος: προέρχεται από ένα είδος φοίνικα και είναι πολύ ανθεκτικός.... . . . . σ. 31 Παντζάρι: λαχανικό-ρίζα. Ωμό, έχει χρώμα βαθύ ροζ, ενώ βρασμένο, γίνεται βυσσινί. Λέγεται και κοκκινογούλι ..................σ. 3, 6, 18, 19 Πασχαλίτσα.................................. . . . . σ. 8 Πατάτα: υπάρχουν πολλά είδη πατάτας: μικρές κίτρινες, μεγάλες καφέ κ.ά. Κάθε είδος έχει τη δική του γεύση .........................σ. 2, 6, 15 Πεπόνι: καλοκαιρινό φρούτο με αρκετές ποικιλίες όπως αργίτικη, θρακιώτικη κ.ά. ... σ. 2, 17 Πεταλούδα του λάχανου: η κάμπια της βλάπτει τα λάχανα ................................σ. 10, 11 Πετροχελίδονο: πουλί που μοιάζει με χελιδόνι και τρώει έντομα. Περνάει σχεδόν όλη τη ζωή του πετώντας ............................ . . . . σ. 15 Πιπεριά ....................................... . . . . σ. 2 Πιρούνα ................................σ. 15, 29, 31 Ποντίκι του αγρού: τρώει ρίζες και λαχανικά. Εχθροί του η γάτα και η κουκουβάγια . . . . . σ. 19 Ποτιστήρι ....................σ. 6, 7, 10, 11, 25, 31 Πράσινα φασολάκια ......................σ. 3, 6, 9 Πράσο: ανήκει στα λαχανικά-βολβούς. Με τον καιρό, το σχήμα του άλλαξε και από στρογγυλό έγινε μακρόστενο ...............σ. 2, 6, 27 Ραπάνι: τραγανό λαχανικό-ρίζα, μακρόστενο ή στρογγυλό, με πιπεράτη γεύση ....σ. 3, 19, 32 Ρέβα ή γογγύλι............................. . σ. 3, 19 Φλούδες δέντρων

Ρεβίθι: ανήκει στην οικογένεια των οσπρίων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 34, 35 Ρύζι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 34, 35 Σαλάτα πράσινη: τρυφερό είδος μαρουλιού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 6 Σαλιγκάρι: το μικρό αυτό ζώο με το μαλακό σώμα και το σπίτι-όστρακο στην πλάτη, βλάπτει με την όρεξή του τον λαχανόκηπο. Τον χειμώνα τον περνάει χωμένο μέσα στο χώμα.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 28, 37 Σέλερι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 29 Σκιάδιο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 14 Σκαντζόχοιρος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 27 Σκόρδο: καλλιεργείται από την αρχαιότητα. Γνωστό από πολύ παλιά και για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Το 1989 ανακηρύχθηκε φαρμακευτικό φυτό της χρονιάς από την Ένωση Φαρμακοποιών Γερμανίας. . . . . . . . . . . . . . . σ. 2, 14 Σπαράγγια. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 14, 15 Στήμονας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 13 Στηρίγματα φυτών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 23, 30, 31 Στοές: ορισμένα ζώα, άλλα βλαβερά και άλλα χρήσιμα, σκάβουν διαδρόμους μέσα στη γη. Με τον τρόπο αυτό, προσφέρουν στα φυτά κάτι πολύτιμο: «αερίζουν» καλά το χώμα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 26, 28 Τσουγκράνα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 6, 7, 31 Τυφλοπόντικας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 28 Φακή: φυτό της οικογένειας των ψυχανθών με μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο . . . . . . . . . σ. 3 Φινόκιο (μαραθόριζα): το άγριο (όχι το καλλιεργημένο) φινόκιο το συναντάμε συνήθως σε περιοχές όπου δεν κάνει πολύ κρύο τον χειμώνα, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 3, 19 Φτυάρι: πολύ χρήσιμο εργαλείο του κήπου για να βγάλουμε από τη γη ένα «λαχανικό-ρίζα» ή να το μεταφυτέψουμε χωρίς να το καταστρέψουμε. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 6, 31 Φυτευτήρι . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 6, 12, 31 Φωτιά: πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν ανάβουμε φωτιά μέσα στον κήπο. Χρειάζεται να έχουμε πάντα έναν κουβά με νερό κάπου κοντά μας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . σ. 30

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage38

Αστικοί Λαχανόκηποι: ένα κίνημα ζωής γεωργική καλλιέργεια μικρής κλίμακας στις πόλεις εμφανίστηκε στην Ευρώπη στις αρχές του 19ου αιώνα με σκοπό να αποτρέψει την απόλυτη εξαθλίωση των εργατών της βιομηχανίας. Σήμερα −με εντελώς διαφορετική ταυτότητα βέβαια– η αστική γεωργία τείνει να εξελιχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά κοινωνικά κινήματα του 21ου αιώνα. Έτσι, βλέπουμε και στη χώρα μας ν’ ανθίζουν οι λαχανόκηποι, σε γειτονιές, σε σχολικές αυλές, ακόμη και στο μπαλκόνι μας. Το νόημα του κινήματος είναι πολλαπλό: ◗ Εξασφαλίζουμε, ως ενεργοί πολίτες, το δικαίωμα στον έλεγχο της τροφής μας: ελέγχουμε την παραγωγή από τον σπόρο μέχρι το τελικό προϊόν. ◗ Εξασφαλίζουμε τροφή γι’ αυτούς που έχουν ανάγκη. ◗ Ξαναβρίσκουμε την επαφή με το χώμα και την κηπουρική. «Αν θες να είσαι ευτυχισμένος για πάντα, γίνε κηπουρός!» λέει μια κινέζικη παροιμία. ◗ Θυμόμαστε την προέλευση της τροφής μας, τη μυρωδιά των καρπών, της βρεγμένης γης... Θυμόμαστε τις εποχές του χρόνου, τον κύκλο ζωής των φυτών, αλλά και τη χαρά της συνεργασίας. ◗ Διεκδικούμε το δικαίωμα στον ελεύθερο, χωρίς κτίρια, χώρο στην πόλη. ◗ Πρασινίζουμε τις τσιμεντένιες αυλές, το μπαλκόνι και τη γειτονιά μας. ◗ Διαχειριζόμαστε δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο μας.

Μικροί και μεγάλοι τα έχουμε ανάγκη όλ’ αυτά. Ως μέσο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, η διαμόρφωση σχολικών κήπων αναδεικνύεται, στις σχετικές έρευνες, ως δραστηριότητα που συμβάλλει κατεξοχήν στην ευαισθητοποίηση και την κινητοποίηση των παιδιών με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και την υπεύθυνη κατανάλωση. Έχουμε δει σημαντικές αλλαγές σε σχολεία μέσα από τον 38

σχολικό λαχανόκηπο! Μαθητές να τρέχουν να φροντίζουν τα φυτά στο διάλειμμα ή να διαμαρτύρονται: «Σήμερα δε θα κάνουμε κήπο;» Σιγά σιγά η φροντίδα του κήπου γίνεται φροντίδα για όλο το σχολείο, και η γενικότερη εικόνα αλλάζει. Δικαίως, λοιπόν, η αστική γεωργία θεωρείται ένα δυναμικό κοινωνικό κίνημα με πολλές προεκτάσεις αλλά και αποτελεσματικό μέσο Περιβαλλοντικής Αγωγής για όλες τις ηλικίες. Ψάξτε κι εσείς τον πιο κοντινό σας δημοτικό λαχανόκηπο και μάθετε αν και πώς μπορείτε να συμμετέχετε. Αν δεν υπάρχει, διεκδικήστε, μαζί με άλλους δημότες, χώρο για να τον δημιουργήσετε. Δοκιμάστε να φτιάξετε έναν δικό σας, έστω κι αν το μπαλκόνι σας είναι μικρό. Ακόμη κι εκεί μπορείτε να «παράγετε» τις δικές σας ντομάτες, αγγούρια, μαϊντανό... τη δική σας, υγιεινή σαλάτα! Όσο για τους σχολικούς λαχανόκηπους, ρωτήστε αν υπάρχει κάποια σχετική πρωτοβουλία από τη Διεύθυνση Εκπαίδευσης ή το τοπικό Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. (Ο/η υπεύθυνος των σχολικών δραστηριοτήτων, ο/η υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, το ΚΠΕ της περιοχής σας ίσως συντονίζουν κάποιο τοπικό θεματικό δίκτυο για σχολικούς λαχανόκηπους.) Αλλά και αν δεν υπάρχει, μη διστάσετε να ξεκινήσετε τη διαμόρφωση του δικού σας σχολικού

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage39

κήπου με τη συνεργασία εκπαιδευτικών, μαθητών και –γιατί όχι;– γονιών. Το προαύλιο μπορεί να είναι όλο τσιμέντο, εσείς όμως σίγουρα θα βρείτε τρόπους για να το πρασινίσετε! Δείτε αυτές τις ιστοσελίδες για ιδέες από τοπικά δίκτυα σχολείων και καλές πρακτικές: http://perivallontikagathinas.blogspot.gr/ http://www.env-edu.gr/Documents/files/EkpYliko/prasinizontasavles.pdf http://perekp.wordpress.com/ http://peekpepeloponnisou.blogspot.gr/2013/11/2012-2013.html http://efepereth.wikidot.com/garden-intro http://portal.opendiscoveryspace.eu/beta/community/my-school-garden-osholikos-moy-kipos-70514 Έτοιμοι για δράση; Γραφτείτε τώρα στο http://kalyterizoi.gr Δείτε τη δράση «Ένας κήπος στην αυλή μας» εδώ: http://kalyterizoi.gr/action/enas-kipos-stin-ayli-mas Εγγραφείτε, ως σχολείο, και αναλάβετε τη δράση! Μην παραλείψετε να κάνετε το ίδιο για τον κομποστοποιητή: http://kalyterizoi.gr/action/kompostopoiisi-tora Κι όταν με το καλό ετοιμάσετε ένα υγιεινό γεύμα με τα γεννήματα του κήπου σας, πατήστε στη δράση «Μικροί eco master chef» εδώ: http://kalyterizoi.gr/action/mikroi-eco-master-chef Αναλάβετε κι αυτή τη δράση και θα είστε ήδη σε πολύ καλό δρόμο για μια... Καλύτερη Ζωή! Περιηγηθείτε το πρόγραμμα του WWF Ελλάς «Καλύτερη ζωή: οικονομικά, οικολογικά, συμμετοχικά», εμπνευστείτε και γίνετε ενεργοί πολίτες – μικροί και μεγάλοι. Ελένη Σβορώνου Υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης WWF Ελλάς

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage40

Μερικές ακόμη προτάσεις από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ ΕΝΑ ΚΟΥΤΙ ΓΕΜΑΤΟ ΝΕΡΟ

ΕδΑφΟΣ: ΕΝΑΣ ΟλΟΚληΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Συγγραφέας: Νέλλη Κουσκολέκα

Συγγραφείς: Νέλλη Κουσκολέκα, Άννα Ταµπούκου

Aυτό το εκπαιδευτικό πακέτο των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, που απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 6-12 ετών, αποσκοπεί στο να παρουσιάσει το νερό ως στοιχείο απαραίτητο για την επιβίωση κάθε ζωντανού οργανισµού, αλλά και να αναδείξει τους άρρηκτους δεσµούς του µε τον άνθρωπο, τον καθοριστικό του ρόλο στην καθηµερινή ζωή και την οικονοµία, καθώς και τον τρόπο µε τον οποίο αποτυπώθηκαν οι δεσµοί αυτοί στους µύθους και στα παραµύθια, στα ήθη και στις παραδόσεις, όπως και σε κάθε µορφή τέχνης.

Το εκπαιδευτικό πακέτο περιλαμβάνει: ◗ βιβλίο-εισαγωγή ◗ βιβλίο για το νερό στη θρησκεία, στα έθιµα και στις παραδόσεις, που επιµελήθηκε ο Γ. Αικατερινίδης από το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδηµίας Αθηνών ◗ βιβλίο και CD για τις µουσικές του νερού, από τον µουσικολόγο Δ. Καµαρωτό ◗ χάρτες των µεγάλων πολιτισµών που άνθισαν στις όχθες του Νείλου και του Ευφράτη ◗ χαρτοκατασκευή υδροτουρµπίνας, βασισµένη σε σχέδια της ΔΕΗ ◗ αφίσα µε µύθους για ποτάµια και λίµνες της πατρίδας µας ◗ αντιδραστήρια και µπλοκάκι µε πειράµατα Φυσικής και Χηµείας ◗ επιτραπέζιο παιχνίδι µε θέµα τα ζώα, τα φυτά, τα αθλήµατα, τα φυσικά φαινόµενα και τα κτίσµατα του νερού ◗ διάγραµµα µε τη διαδροµή του νερού από την πηγή ως τη βρύση

Kαρπός πολύχρονης εργασίας, αυτό το εκπαιδευτικό πακέτο των εκδόσεων Καλειδοσκόπιο, πού απευθύνεται σε παιδιά 9-14 ετών, έρχεται να καλύψει ένα µεγάλο κενό στην Περιβαλλοντική Αγωγή. Τα παιδιά ενηµερώνονται, προβληµατίζονται και ευαισθητοποιούνται γι’ αυτόν τον ανεκτίµητης αξίας φυσικό πόρο. Ευχάριστο αλλά και επιστηµονικά τεκµηριωµένο, το πλούσιο υλικό του κουτιού αποτελεί ένα πολύτιµο εφόδιο στην προσπάθεια των εκπαιδευτικών, αλλά και των γονιών, να προσεγγίσουν σφαιρικά το θέµα, ταξιδεύοντας µαζί µε τα παιδιά στον µαγικό κόσµο του εδάφους. Όλα όσα θα θέλατε (και πρέπει) να γνωρίζετε για το έδαφος!

Το εκπαιδευτικό πακέτο περιλαμβάνει: ◗ Γνωριµία µε τον θησαυρό της γης (βιβλίο 48 σελίδων) ◗ Έδαφος: Ο άγνωστος πρωταγωνιστής στην παραγωγή της τροφής µας (βιβλίο 48 σελίδων) ◗ Βιβλίο δραστηριοτήτων (βιβλίο 64 σελίδων) ◗ Χώµα και νερό, ήλιος και φωτιά (βιβλίο για την κεραµική) ◗ Τα νέα του εδάφους (εφηµερίδα 16 σελίδων) ◗ DVD µε τη βραβευµένη ταινία «Μικρόκοσµος» ◗ Ειδικά θέµατα: «Έντοµα: Οι κυρίαρχοι του πλανήτη», «Δήµητρα: Η µητέρα γη», «Κωπαΐδα: Ένα τεχνικό έργο σαν παραµύθι», «Από χέρι σε χέρι κι από γενιά σε γενιά» ◗ Αφίσα ◗ Σακουλάκι µε ντόπιους σπόρους σιταριού από το «Πελίτι» ◗ Παστίλιες εδάφους ◗ Φύλλα πεχαµετρικού χαρτιού

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage41

για γονείς και εκπαιδευτικούς

ΠΕΤΑλΟΥδΕΣ ΚΑΙ ΖΟΥΖΟΥΝΙΑ Mymi Doinet, Pascale Estellon

ΠΕΣ ΜΟΥ ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ

ΤΟ ΣΠΟΡΑΚΙ ΤΑΞΙδΕΥΕΙ…

Τζιάνι Ροντάρι, Σίλβια Μπονάνι

Eric Carle

Λένε πως τα βιβλία για µικρά παιδιά του µεγάλου Ιταλού δηµιουργού Τζιάνι Ροντάρι είναι τα αριστουργήµατά του. Για παράδειγµα αυτό… Όπου ανακαλύπτουµε ότι, όντως, για να φτιάξεις ένα τραπέζι, χρειάζεσαι ένα λουλούδι! Ένα βιβλίο που δε θα το απολαύσουν µόνο τα παιδιά, αλλά και όσοι έχουν κρατήσει στην άκρη της ψυχής τους ένα κοµµάτι από το παιδί που υπήρξαν κάποτε...

Με χρώματα φωτεινά, ο Eric Carle μας μιλά για τις τέσσερις εποχές του χρόνου και μας αφηγείται τη συναρπαστική ιστορία ενός πανέμορφου ηλιοτρόπιου, που φύτρωσε από ένα μικρούτσικο σποράκι. Με μια πρόταση για θεατρικό παιχνίδι από το ΠΕΛΙΤΙ, τη μη κυβερνητική οργάνωση για τη διάσωση ντόπιων ποικιλιών και σπόρων.

Τα έντοµα είναι τα πιο πολυάριθµα ζώα πάνω στη Γη. Ζουν παντού: από τον παγωµένο Βόρειο Πόλο ως την καυτή έρηµο. Πολλά τα γνωρίζουµε καλά, όπως τα τζιτζίκια, τις πασχαλίτσες και τις πεταλούδες. Εδώ θα παρακολουθήσουµε βήµα βήµα τη θαυµαστή µεταµόρφωση µιας ταπεινής κάµπιας σε πολύχρωµη πεταλούδα, ενώ θα µάθουµε και πώς φτιάχνουν οι µέλισσες το µέλι.

ΤΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ Sonia Goldie

Όπως οι άνθρωποι χρειάζονται ένα σπίτι, έτσι και τα ζώα έχουν ανάγκη από ένα καταφύγιο για να προστατεύονται από το κρύο, τη βροχή και… τα άλλα ζώα. Γι’ αυτό, κάποια ζώα σκάβουν στο έδαφος, ενώ άλλα κρεµούν τη φωλιά τους σε ένα δέντρο. Ένα βιβλίο για να ανακαλύψουµε αθόρυβα, πατώντας στις µύτες των ποδιών, τα καταφύγια των ζώων. 41

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage42

Οι οκτώ οικογένειες άλαχανικ καρποί κολοκύθι

ντο μάτα

κολο

ύ κολοκ

θα

ικά-κόνδ λαχαν ατάτες υλοι

κύ θι

εριά πιπ

ια τίν α μ ο ντ ομον π άτα

ντομ

εριά πιπ ή ερ

πεπ όνι

τόρο

κα υτ

ρο άσπ

αγγο ύρ

μελιτζάνα

ύδι

ρι

κρεμμ

λαχανικά-βολβοί κά κοκ

βο λβογογγύλα

λαχανικά-άνθη

πράσο

σκό ρδο

ν κου

ι ουπίδ

μπρόκολο

αγκινάρα

Ca_pousse_comment_intcorr_Gr_Miseenpage15/2/146:12PMPage43

των λαχανικών κά-βλαστοί λαχανι σπαράγγια φινόκιο

λαχανικά-φύλλα

σέλερι

λαχανικά-σπόροι κό

ο τρ ί β

ες άτ λ α ησ

ια

ο λυ κ

νάκ λαχα λών λ Βρυξε

ρ άντ χ α ι ασόλ

αρακάς

σπαν ολ

ρεβίθια

κι

κκ ινο λάχανο

φακές

πράσιν

πράσινα φασολάκια

αντίβ πικρ αλίδα

λαχανικά-ρίζες

καλαμπόκι ότα καρ

σελιν όριζα

ρέβα

παν

τζάρι

ραπάνια

Gerda Muller

Ca_pousse_comment_couv_GR_Mise en page 1 4/15/14 2:19 AM Page 1

Gerda Muller

ΣΤΟΝ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟ με τον παππού και τη γιαγιά

με τον παππού και τη γιαγιά

www.kaleidoscope.gr

ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ