Klimaatneutraal worden in 2050: Wat is er nodig en wat gaat het kosten?

Hoe komen we van onze verslaving aan fossiele brandstoffen af? Laat die enorm complexe vraag maar over aan technoloog Bill Gates. De oud-Microsoft oprichter dook in het klimaatprobleem en schreef er het urgente boek over: ‘How to Avoid a Climate Disaster’.

Tekst Jeppe Kleyngeld

Bill Gates (65), oprichter van Microsoft, multimiljardair en fi lantroop, is tien jaar bezig geweest de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering te onderzoeken. Met behulp van experts in natuurkunde, scheikunde, biologie, technologie, politieke wetenschap en fi nance heeft hij in kaart gebracht wat er moet gebeuren om een klimaatcatastrofe te voorkomen. ‘Naar nul gaan zal heel erg moeilijk zijn, maar het is mogelijk', aldus Gates.

51 miljard ton. Dat is de hoeveelheid broeikasgassen die we met de mensheid uitstoten in een jaar tijd. Dat moet terug naar nul omdat CO2 heel lang in de atmosfeer blijft en warmte vasthoudt. Dat levert allemaal vervelende (en extreem prijzige) problemen op, zoals droogte, bosbranden, stormen en overstromingen. En slechts een halve graad verschil – van 1,5 naar twee – kan tot een 100 procent slechter resultaat leiden.

Tegelijkertijd groeit de wereldbevolking naar tien miljard mensen in 2050 en zal de behoefte aan energie, voeding, spullen en transport op aarde fl ink toenemen. Dat zijn twee gigantische uitdagingen naast elkaar die we moeten oplossen. En de enige manier om dat te doen is schone energie zo goedkoop maken dat zelfs de armste landen erop over kunnen schakelen. Door de coronacrisis zal de uitstoot met slechts twee of drie miljard ton dalen. Dat is het bewijs dat we er niet gaan komen met minder vliegen en autorijden.

Een lege badkuip

Het doel is volgens Gates om naar nul uitstoot te gaan. De reden is dat het klimaat te vergelijken is met een badkuip die volstroomt. Als we minder uitstoten stroomt de badkuip nog steeds vol alleen langzamer. Natuurlijk zullen we altijd nog wel wat fossiele brandstoffen gebruiken. Daarvoor kan Direct Air Capture (DAC) -technologie worden ingezet dat atmosferische lucht aantrekt en vervolgens via een reeks chemische reacties de kooldioxide (CO2) extraheert. Kunnen we deze technologie niet gewoon massaal

inzetten om het gehalte CO2 op het optimale niveau te houden? Helaas is dat technologisch niet mogelijk op deze schaal (Gates heeft wel het prijskaartje toegevoegd voor als dat wel zou kunnen: 5,1 biljoen dollar, 6 procent van de wereldeconomie). Al is het niet de ultieme oplossing, zal DAC wel een belangrijk onderdeel zijn van de weg naar nul.

Wat moet er allemaal gebeuren?

Fossiele brandstoffen zijn overal: plastic, cement, hamburgers, elektriciteit, wegen, tunnels, wc-papier en kleding... Of ze bevatten fossiele brandstoffen en/of ze worden vervoerd met voertuigen die fossiele brandstoffen verbranden. Per dag gebruiken we vier miljard vaten olie en deze olie is goedkoper dan frisdrank. Dus voorlopig zit stoppen er niet in. Maar het pad inzetten richting nul kan wel en dat vraagt om een complexe combinatie van openbaar beleid en technologische innovatie. Wat de transitie lastig zal maken is weerstand vanuit de energie-industrie die gebaat is bij de status quo. ‘Wat we moeten doen is de juiste incentives invoeren om het gedrag van mensen en bedrijven te veranderen. Dit zal niet makkelijk worden’, schrijft Gates.

Elektriciteit

Elektriciteit is verantwoordelijk voor 27 procent van de uitstoot (zie kader). Het is een extra belangrijke activiteit om aan te pakken omdat wanneer we deze categorie emissievrij kunnen maken, dit ons helpt ook de andere gebieden te decarboniseren. Tweederde van de elektriciteit die we gebruiken wordt opgewekt door fossiele brandstoffen, zoals gas en kolen. Zonne- en windenergie wekken op dit moment slechts zeven procent op van de elektriciteit die we gebruiken. Dit moet veel meer worden. Maar niet in alle landen is dit effectief vanwege een gebrek aan wind en zon. Er zijn nog een paar alternatieven. Kolencentrales met CO2-afvang en kerncentrales zijn er daar twee van. Nucleaire energie is een beladen onderwerp geworden na de drie kernrampen (Three Mile Island, Tsjernobyl en Fukushima) en dus wordt er niet langer geïnnoveerd. Gates betoogt dat het potentieel echter te groot is om het links te laten liggen. Het is de enige betaalbare manier om te decarboniseren op dit moment. Een groot bijkomend voordeel is dat een kerncentrale veel minder

materiaal verreist, zoals staal en cement. En innovaties kunnen leiden tot minder afval en een veel grotere veiligheid.

Groene premies

Het maken van cement, staal, glas, aluminium, kunstmest en papier leidt tot een derde van de uitstoot en we gaan er alleen nog maar meer van produceren. Nucleaire energie gebruiken en de CO2 in het proces afvangen zijn op dit moment de enige opties om het emissievrij te doen. Die laatste optie kunnen we niet onderuit en dit leidt tot de volgende groene premies: - Plastic: 9 - 15% - Staal: 16 - 29% - Cement: 75 -140%

Het is duidelijk dat bedrijven en consumenten alleen voor de duurdere opties gaan als daar incentives voor zijn. We hebben aantal zaken nodig. Openbaar beleid, schone energie in het productieproces en meer geld naar innovatie. Er moet gezocht worden naar manieren om de emissies in het productieproces naar beneden te krijgen en er wordt nu veel te weinig geïnvesteerd in deze onderzoeken. De overheid heeft een belangrijke rol hierin. Ten eerste om te zorgen voor de juiste regulering, zodat het systeem voor zoveel mogelijk mensen werkt. Ten tweede moeten ze zorgen dat er voldoende geld naar R&D gaat vooral op de gebieden waarin niet direct duidelijk is hoe de private sector er op korte termijn geld mee kan verdienen.

Hoeveel broeikasgassen stoten we uit met welke activiteiten?

31% - Het maken van dingen (staal, cement, plastic) 27% - Inpluggen (elektriciteit) 19% - Het groeien van dingen (dieren en planten) 16% - Mobiliteit (vliegtuigen, auto's, vrachtwagens, schepen) 7% - Warmte en verkoeling (verwarming, koeling- en vriessystemen)

Conclusie

In deze samenvatting hebben we nog lang niet alles besproken wat klimaatverandering veroorzaakt en wat we eraan kunnen doen. Er is ook nog het probleem van vleesindustrie en de uitstoot die dat veroorzaakt. De praktische beperkingen van elektrisch vliegen en vrachtwagens lange afstanden laten rijden op groene stroom en wat dat probleem verreist (innovatie in alternatieve brandstoffen). Er is helaas geen silver bullet voor het extreem lastige klimaatprobleem, maar alleen een hele reeks maatregelen die we allemaal moeten inzetten om uiteindelijk tot nul emissies te komen. De grootste kans ligt in zorgen voor lagere groene premies wat leidt tot nieuwe bedrijven, banen en steeds minder uitstoot. Een klimaatramp voorkomen is de grootste uitdaging ooit, stelt Gates, maar hij gelooft in de kracht van technologie én in wat de mensheid kan bereiken als de wil er is. En die wil is er steeds meer. •

Vijf vragen om klimaatplannen en innovaties te evalueren

De uitdaging is enorm en complex. Om ideeën en pitches kritisch te kunnen beoordelen gebruikt Gates het volgende framework:

1. Hoeveel van de 51 miljard ton uitstoot kunnen we hiermee potentieel elimineren?

Bill Gates zijn Venture Capital fonds Breakthrough Energy fi nanciert alleen technologieën die tenminste 500 miljoen ton uitstoot kunnen verminderen.

2. Wat is je plan voor cement?

De focus ligt nu vaak op innovaties zoals elektrisch rijden (dat we overigens nog veel sneller moeten opschalen), en we moeten alle activiteiten meenemen die uitstoot veroorzaken.

3. Hoeveel energie hebben we het over?

Voor 1 gigawatt energie zijn 3.112 zonnepanelen, 412 giga-windturbines of 110 miljoen LED-lampjes nodig.

4. Hoeveel ruimte heb je nodig?

Er is een trade-off tussen hoeveel land en water vereist is tegenover hoeveel energie je kunt opwekken.

5. Hoeveel gaat dit kosten?

We moeten weten wat de groene premies zijn zodat we een gesprek kunnen voeren over hoeveel we bereid zijn te betalen voor duurzaam.

‘WE VOCHTEN VÓÓR DIE WINDMOLENS’

Na bijna negentien jaar Eneco, heeft Guido Dubbeld de groene energiereus per 1 april verlaten. De voormalig CFO kijkt terug op soms tumultueus verlopen tijden. Tijden waarin Eneco zich onder zijn fi nanciële leiding ontwikkelde tot de duurzame en innovatieve trendsetter van de sector.

Tekst Charles Sanders Beeld Anko Stoffels

Guido Dubbeld bekleedde de functies van risk manager, manager fi nance & control, directeur Eneco Energy Trade, CFO en lid van de Raad van Bestuur. Understatement om te zeggen dat Eneco in zijn bloed zit.

Hoe hij straks terugkijkt op die jaren? “Natuurlijk, ook met nostalgie. Ik heb zo’n beetje alles op corporate gebied meegemaakt. Eerst waren er, vanaf 2008, de jaren van transitie; de overschakeling van Eneco op duurzame energie, met daarbij tal van innovatieve acquisities en de bouw van windparken (op zee), biomassacentrales, zonneparken, Toon de slimme thermostaat, batterijen, etc… Vervolgens was er de afsplitsing van netbeheerder Stedin en daarna de privatisering en verkoop aan Mitsubishi Corporation en Chubu Electric Power. Voor mij voelde die verkoop als een hoogtepunt, als de beloning voor wat we hadden bereikt, voor wat we in al die jaren hadden neergezet. Tja, en wil je dan opnieuw voor vier jaar tekenen?” Nee dus. Voor de afgezwaaide CFO was die verkoop een ontlading. “Het gaf ruimte in mijn systeem”, omschrijft hij het moment. “Dat het hele proces goed was afgelopen, mooi was afgesloten, voor alle stakeholders.” Want onzekerheid en soms stress waren er immers genoeg op de lange reis die Eneco maakte. Ga er maar aanstaan; die strategische keuze voor duurzame energie, daar waar concurrenten nog al hun kaarten op fossiel zetten.

Waardevolle rol in board

“Dat was een kwestie van voortdurende risicoafwegingen”, zegt Guido Dubbeld. “Ik kom uit die hoek, uit de hoek van risicomanagement en trading. Dat betekende een heel waardevolle rol in de boardroom, dat heeft veel waarde gecreëerd. Niet alleen fi nancieel, maar zeker ook maatschappelijk. Groen en duurzaam werden voor Eneco de standaard, daar waar de concurrentie nog zelfs voor kolencentrales ging. Ja, we vochten vóór die windmolens, aanvankelijk tegen de stroom in. En het ligt in mijn aard om daar dan ook echt… gas op te geven!”

Ondertussen hing ook nog het ‘zwaard van splitsing’, zoals Dubbeld dat omschrijft, boven het Eneco-hoofdkantoor. Wettelijk gezien was het bedrijf verplicht zich los te maken van netbeheerder Stedin. “Grote vraag was of Eneco dan nog bestaansrecht had, of we het zelfstandig konden redden. We hebben zes jaar naar die splitsing toegewerkt, daar diverse rechtszaken over gewonnen, maar uiteindelijk moesten we toch splitsen. Dat betekende voortdurend onderhandelen met Economische Zaken, de Autoriteit Consument en Markt, Stedin, de aandeelhouders. Uiteindelijk konden Stedin en wij verder, ieder met eigen strategie en voldoende fi nanciële slagkracht. En, voor ons heel belangrijk: wij konden onze groene koers voortzetten.”

Eneco liet het zeker niet bij woorden. Er volgden investeringen in onder andere Borssele 3&4, het windpark Hollandse Kust Noord en Norther en Seamade voor de Belgische kust. Daarnaast werd er ingezet op tal van windparken door heel Nederland en werd de warmtevoorziening op verschillende plekken verduurzaamd.

Ultra-actief in M&A

Eneco bleef ultra-actief op de M&A-markt en kocht (delen van) bedrijven, zoals Evelop met windmolenparken en biomassa-activiteiten, Ecostream voor zonne-energie en Ecofys voor advies op het gebied van duurzaamheid. Ook Oxxio, de klantportfolio’s van Dong (nu Örsted) en E-ON werden ingelijfd. Daarna was het tijd voor opschalen op de Belgische markt en werd de gang naar Duitsland gemaakt.

“Het aandelenbelang van 50 procent dat we in 2017 namen in het Duitse LichtBlick was een belangrijke stap”, vertelt Dubbeld over die buitenlandse expansie. “Let wel, dat gebeurde ten tijde van de splitsing, op een heel spannend moment. We hadden dat jaar niet eens een balans!”

In datzelfde 2017 nam Eneco ook de Belgische tak van Eni over. Dat ‘internationaal gaan’, vonden de aandeelhouders spannend, maar zij steunden de plannen uiteindelijk wel. Daarvoor moest de CFO wel eerst de wethouders en burgemeesters over de streep trekken. Aandeelhouders die vaak meer vanuit een politieke dan een business strategie dachten en handelden.

Spin in Eneco-web

Ook bij het latere splitsings- en privatiseringsproces fungeerde CFO Guido Dubbeld als spin in het Eneco-web. Waarbij hij dus voortdurend dat gesprek met de aandeelhouders, in 2018 waren dat nog 53 Nederlandse gemeenten, door herindelingen daalde dat aantal in januari 2019 tot 44, aanging. Na een rumoerige aanloop rond de plannen van de

PERSOONLIJK

Woonplaats: Rotterdam. Leeftijd: 49 jaar. Gezin: getrouwd, twee zoons (13 en 17 jaar). Favoriete muziek: Queen. Hobbies: triathlon, trail running, bourgondisch dineren. De ideale vakantie: “Beginnend met natuur, gevolgd door avontuur, met als slot verblijf in een luxe resort aan zee…” Film: Intouchables (2011, Omar Sy, Francois Cluzet). Netfl ix: Undercover. Auto: Tesla Model S.

aandeelhouders om Eneco te privatiseren, kwamen alle partijen in het najaar van 2018 op één lijn. In december van dat jaar werd aangekondigd dat Eneco via een gecontroleerde veiling verkocht zou worden.

Wat volgde was een stroom aan geruchten en publicaties over al dan niet vermeende belangstelling. Na eerdere krantenkoppen over de onrust binnen Eneco waren er nu de verhalen over mogelijke overnamekandidaten. Het werd dus uiteindelijk het Japanse consortium van Mitsubishi en Chubu, dat maar liefst 4,1 miljard euro voor Eneco op tafel legde, ruim een miljard meer dan deskundigen vooraf hadden ingeschat.

Gestructureerd tenderproces

“We zijn het tenderproces heel gestructureerd ingegaan”, kijkt Dubbeld terug. “Transparant, natuurlijk, dat moet. We hebben onze strategische plannen, onze visie toegelicht. En onze aandeel-houders voorgesteld. Tja, en dan gaan de enveloppen open en is er het aanbod. We hebben veel vertrouwen in Mitsubishi, we werken al zeven jaar samen met ze in windpark-projecten. Zij kennen ons dus ook, voor hen zijn wij voorspelbaar. De Japanners hadden natuurlijk ook al die verhalen over andere kandidaten in de kranten gelezen. De hele Zuidas, iedereen bemoeide zich opeens met Eneco, met de verkoop. Maar zij hebben zich niet gek laten maken.”

Uiteindelijk stemden alle 44 aandeelhoudende gemeenten in met die voorgenomen verkoop aan Mitsubishi en Chubu. Na goedkeuring van de Nederlandse minister van Economische Zaken en Klimaat, de Belgische federaal minister van Energie en de mededingingsautoriteiten van Duitsland en de Europese Commissie was de kogel in maart 2020 defi nitief door de kerk. Met het afronden van de transactie trad Ruud Sondag op eigen verzoek af als bestuursvoorzitter. Inmiddels is As Tempelman als nieuwe CEO aangesteld. En werd er met Jeanine Tijhaar ook een interne opvolger voor CFO Guido Dubbeld gevonden. “De benoeming van Jeanine was voor mij de kers op de taart”, zegt Dubbeld.

DILEMMA'S

Beslissingen door iedereen gedragen of snel besluiten?

“Door iedereen gedragen, maar natuurlijk niet eeuwig blijven discussiëren.”

Digitale jongeren of seniors?

“Natuurlijk zijn die laatsten ook nodig, maar digitale jongeren zijn echt onmisbaar. Way of Working.”

Wendbaar en agile of altijd eerst die wet- en regelgeving?

“Wendbaar en agile.”

Bedrijfscultuur veranderen of sleutelfi guren met specifi eke kennis behouden?

“Bedrijfscultuur veranderen.”

Compliance steeds belangrijker of juist belemmerend?

“Steeds belangrijker.”

Risico’s nemen of uitglijders voorkomen?

“Risico’s nemen. Maar wel de rust bewaren bij tegenslag.”

Omkijken in tevredenheid

Sinds 1 april is Eneco voor Guido Dubbeld verleden tijd. Hoe hij omkeek, toen hij voor de laatste keer het glazen pand aan de Rotterdamse Marten Meesweg verliet? “Trots en tevreden. Met de tijd verschuift ook de manier waarop je leiderschap vervult. Eerst inleven, dan goede mensen binnenhalen en die vervolgens succesvol maken door ze te challengen, te activeren. Het gaat niet alleen om wát, maar ook om hóe je iets bereikt. Jeanine Tijhaar is in 2017 bij Eneco gekomen, als achtereenvolgens Director Finance & Risk en CFO Nederland. Dus na de splitsing, en nog voor de privatisering. Er liggen voor Eneco nog zoveel uitdagingen. De volgende transitie; het opschalen van technologie met vraagsturing waaronder e-boilers, sensor-techniek, data-sturing, groene waterstof.”

Op de vraag hoe mensen in het 160-koppige fi nanceteam dat hij zo lang aanstuurde zijn leiderschap zouden omschrijven, zegt Dubbeld: “Dat heb ik voor de zekerheid maar eens aan Jeanine gevraagd. ‘Leadership by Example, recht door zee, iemand die mensen boven zich uit laat stijgen’, was haar antwoord.”

Lachend: “Daar kan ik zeker mee leven! Ik ben, denk ik, een CFO met veel kennis van de business. Een CFO die over zowel een rem- als een gaspedaal beschikt, een CFO als katalysator van duurzaamheid en innovatie...”

Guido Dubbeld heeft al een aantal aanbiedingen gekregen om zijn loopbaan, hij is immers pas 49 jaar, te vervolgen. Hij heeft zich nog niet vastgelegd, wil in elk geval een half jaar op sabbatical. “Heel snel al met mijn zoon en broer op de fi ets naar Parijs, deze zomer met het gezin naar Canada, als de actualiteit dat toelaat, daar de natuur in. En nadenken over later. Ik heb bij de RET al een commissariaat, misschien komen er meer op mijn pad, wellicht ligt daar mijn toekomst. Het Eneco-avontuur is voor mij ten einde, nieuwe avonturen wachten!” •

ONMISBARE CURSUSSEN VOOR CFO’S

De Nieuwe CFO; Strategisch Financieel Management

Wil jij als fi nancieel vakman groeien in je rol als strategisch partner? Ontvang perfect inzicht in strategisch fi nancieel management en ontdek wat er op de agenda staat van de nieuwe CFO.

 4 november 2021

Big Data & Analytics

Wil je een actievere rol gaan spelen in (Power) BI en Analytics-projecten? Hoe stippel je een gedegen Big Data-strategie uit? Ontdek het in de leergang Data & Analytics.

 8 december 2021

Overtuigend Presenteren

In deze training leer je presenteren en spreken in het openbaar zonder angst, maar met overtuiging en resultaat. Maak een onvergetelijke indruk tijdens jouw presentaties.

 1 november 2021  Startdatum Bijeenkomst

15 september Leergang M&A (Fusies & Overnames)

15 september Actief in Overnames

20 september E ectief Leiderschap

Programma

5 dagen 2 dagen 4 dagen

4 oktober 5 oktober 5 oktober 1 november Excel voor Financials Corporate Recovery 2 dagen 2 dagen

Business Valuation

2 dagen Leergang Presentatie- en Onderhandelvaardigheden 6 dagen

3 november Leergang Persoonlijk Leiderschap 7 dagen

3 november Financiële Analyse 3 dagen

3 november 4 november 10 november 11 november Beïnvloeden en Adviseren Succesvolle strategierealisatie Onderhandelen Betere M&A Deals 3 dagen 1 dag 3 dagen 1 dag

18 november Turnaround Management 1 dag

24 november E ectieve Rapportages 1 dag

24 november 25 november 30 november Leergang Reporting Grip op Compliance / Corporate Governance Post-Merger Integration 3 dagen 1 dag 1 dag

30 november 2 december 7 december 9 december E ectief Forecasten In Control met Risicomanagement Werk Slimmer, niet Harder Leergang Excel 1 dag 1 dag 2 dagen 4 dagen

Bovenstaand overzicht is een selectie. Bekijk de complete agenda op AlexvanGroningen.nl. Interesse in een incompany? Bel voor advies Opleidingsadviseur Ivo ten Hoorn: 020 639 0008.

ONTVANG ONLINE MODULES BIJ ELKE TRAINING

Op elk device

Altijd en overal

Altijd actueel

Elke maand nieuwe modules

Topdocenten

Ontwikkeld door experts

PE Certifi cering E ciënt PE-uren behalen