русский татар english
Возрождение Вознесенской церкви Калкындыру чиркәвен яңарту Revival of the Church of the Ascension
Надвратная церковь Вознесения Господня свияжского Богородице-Успенского монастыря Свияжск Богородице-Успенск Вознесения Господня капка эче чиркәү манастыры The Gate Church of the Ascension of Sviyazhsk Holy Dormition Monastery
Экскурс
«…В свете ж вот какое чудо» «…Менә дөньяда нинди могҗиза бар бит» «…And what a miracle it is» (А. Пушкин «Сказка о царе Салтане») (А. Пушкин «Солтан патша турында әкият») (A. Pushkin «The Tale of Tsar Saltan»)
~2~
Преображение града Свияжск
С
вияжск — единственный в своем роде историко-архитектурный заповедник, где на сравнительно ограниченной территории сконцентрировано такое количество уникальных памятников русского зодчества ХVI века: из дерева, кирпича и камня. Город-крепость, построенный в 1552 году в устье реки Свияги сборно-сплавным методом из заранее заготовленных «деталей» как военно-продовольственная база и плацдарм для наступления на Казань войск Ивана Грозного, пережил с тех пор немало эпохальных событий. Расцвет, усиленную христианизацию населения Среднего Поволжья, статус Всероссийской святыни, упадок, смуту Гражданской войны, последующие за ней разорение и поругание православных храмов, а став островом, — изоляцию и забвение. Вялотекущие работы по реставрации уникальной стенописи Успенского собора, восстановлению храма Всех Скорбящих Радость, консервации деревянной, приплывшей плотами из Углича, Троицкой церкви в конце «нулевых» сменились невиданным доселе архитектурно-строительным бумом, подлинной эпохой Возрождения. Связано это с комплексной реализацией масштабного республиканского проекта «Культурное наследие», в котором острову-граду Свияжск отведена весьма значительная роль, как объекту религиозного паломничества, национального художественного творчества, внутреннего и международного туризма.
С
вияжск — чагыштырмача кеченә мәйданда агач, кирпеч hәм таштан эшләнгән ХVI гасыр рус архитектурасының искиткеч hәйкәлләрен туплаган үз зәвыгында охшашлыгы булмаган тарихи–мигъмари тыюлык. 1552 елында Свияга тамагында кою-жыю ысулы белән алдан әзерләнгән «деталләрдән» төзелгән Утрау — шәhәрчек Иван Грозный гаскәрләрен хәрби-тукландыру урыны hәм hөжүм плацдармы булып ул вакыттан бирле күп чорлар кичергән. Чәчәк ату чоры,Урта Идел буе халкын мәжбүри чукындыру,Рәсәй күләмендә изге жир статусы, җимерелү, Гражданнар сугышы чуалышы,правослам чиркәүләрен талау и аларны кимсетүдән соң утрау читләшү hәм онытылу урынына әверелгән. Охшашлыгы булмаган Успенск соборының искиткеч стенага язу ысулын яңадан төзәтү (реставрацияләү) эшләре,Угличтан саллар белен китерелгән агачларны кулланып кешеләргә Шатлык таратучы гыйбадәтханәсенең торгызу эшләренең әкрен баруы, Троиск чиркәвенең 2000 еллар азагында яңарыш чорына хас моңарчы күрелмәгән мигъмари –төзелеш калкынуы белән үзгәреш тапкан.Бу үз чиратында республика күләмендә «Мәдәни мирас» күләмле комплекслы проектын тормышка ашыру белән бәйле.Чөнки бу проектта дини хаҗ,милли нәфис сәнгатъ,эч hәм халыкара туризм объекты булган Свияжск утрау — шәhәрчегенә зур роль бирелгән.
~3~
S
viyazhsk is a unique historical and architectural reserve where many unique monuments of Russian architecture made of wood, brick and stone from the sixteenth century are collected in a relatively limited area. The walled city was built in 1552 at the mouth of the river Sviyaga, and a box-alloying method was used for assembling pre-canned «components». It served as the military and food storage station and as a staging area for Ivan the Terrible's attack on Kazan. It has since experienced many milestone events: high noon, forced Christianization of the population of the Middle Volga region, attaining the status of an All-Russian shrine, decline, the turmoil of the Civil War and the destruction and desecration of Orthodox churches that followed, and isolation and oblivion when it became an island. The sluggish pace of work on the restoration of the unique frescoes of the Assumption Cathedral and of the Joy of All Who Sorrow Church, conservation of wooden Trinity Church that has been sailed to the island by rafts from Uglich at the end of the twentieth century was replaced by a hitherto unprecedented architectural and construction boom, a real Renaissance. This was due to an integrated implementation of a large-scale national project «Cultural Heritage», in which the island Sviyazhsk was assigned a very significant role as an object of religious pilgrimage, national art, domestic and international tourism.
Визиты
И президенты в гости к нам Илбашы да безгә кунакка Presidents come to visit us too
28
августа 2012 года Президент России Владимир Путин посетил остров-град Свияжск, где ознакомился с уникальным комплексом архитектурно-исторических памятников: Богородице-Успенским мужским монастырем, соборами Всех Скорбящих Радость и Успения Пресвятой Богородицы, храмом Святителя Германа. В деловой экскурсии его сопровождали Президент Республики Татарстан Рустам Минниханов, Государственный Советник РТ, Председатель попечительского совета «Возрождение», экс-президент Минтимер Шаймиев, исполнительный директор Фонда возрождения памятников истории и культуры Татьяна Ларионова, митрополит Казанский и Татарстанский Анастасий, игумен Силуан.
2012
елының 28 августында Рәсәй Илбашы Владимир Путин Свияжск утрау— шәhәрчегенә килеп искиткеч тарихи мигъмари hәйкәл комплексы булган:Богородице-Успенск ирләр манастырен,Шатлык таратучы дәрәҗәгә ия гыйбадәтханәсен hәм Успенский Пресвятой Богородице, Герман Святитель гыйбадәтханәсен күреп китте. Эшлекле сефәрендә аны Татарстан Республикасы Президенты Ростәм Миңнеханов, «Яңарыш» Попечитель Советы Рәисе, Татарстан Республикасы Дәүләт киңәшчесе, Татарстан Республикасы беренче Президенты Минтимер Шаймиев,Тарих hәм мәдәният hәйкәлләрен яңарту фонды башкарма мөдире Татьяна Ларионова,Казан hәм Татарстан метрополиты Анастасий,игумен Силуан озатып йөрде.
~4~
ON
August 28, 2012 Russian President Vladimir Putin visited the island Sviyazhsk, where he familiarized himself with a unique set of architectural and historical monuments: the Virgin Mary Assumption Monastery, Joy of All Who Sorrow and the Assumption of the Blessed Virgin Mary Cathedrals and the church of St. Herman. In the business trips he was accompanied by the President of the Republic of Tatarstan Rustam Minnikhanov, the State Councilor of the Republic of Tajikistan, the head of the Board of Trustees of «Renaissance», the ex-President Mintimer Shaimiev, the executive director of the Fund for revival of historical and cultural monuments Tatiana Larionova, the Metropolitan of Kazan and Tatarstan Anastasius and abbot Silwan.
Преображение града Свияжск
~5~
Заказ в стиле ретро
Чего стоит храм построить Чиркәү төзү нәрсә соң ул What does it take to build a temple
Л
етом 2011 года Управлением Государственной вневедомственной экспертизы РТ по строительству и архитектуре был реконструирован и приведен в первоначальное архитектурно-историческое состояние Архимандричий корпус БогородицеУспенского мужского монастыря, основанного в Свияжске в начале второй половины ХVI века первым архиепископом Казанским Гурием, и возведенного артелью знаменитых псковских мастеров Постника Яковлева и Ивана Ширяя. И года не прошло, как последовал очередной исторический заказ. На это раз независимым экспертам совместно с ОАО «Холдинговая компания «Ак Барс» предстояло инвестировать работы по восстановлению утраченной в 1935 году монастырской надвратной Вознесенской церкви. Новый проект по уникальности и сложности превосходит прежний. Надо было выполнить комплекс работ по реставрации и консервации 1-го яруса церкви, демонтажу поздних отделок, поднятию стен на реставрационном кладочном растворе… Короче говоря, заново возвести «под крест» храм, уничтоженный в лихие годы повального антицерковного мракобесия. Nota Bene: Архитектурный ансамбль Богородице-Успенского монастыря, в который входит надвратная Вознесенская церковь, является памятником федерального значения, Постановлением Совета Министров РСФСР №1327 от 30.08.1960 г. и Указом Президента РФ №176 от 20.02.1995 г. взят под государственную охрану.
2011
елының жәендә Татарстан Республикасы дәүләткә бәйле булмаган төзелеш hәм мигъмарлык Экспертиза Идарәсе ярдәмендә ХVI гасырның икенче яртысында Казан архиепископы Гурий тарафыннан Свияжскта күренекле Псков осталары Постник Яковлев hәм Иван Ширяй кешеләренең ярдәме белен корылган Богородице-Успенск ирләр манастырының Архимандрик корпусы төзекләндерелеп үзенең беренче хәләтенә кайтарылган. Бер ел да үтергә өлгермәде чираттагы тарихи эш гамәлгә кертелде. Ул да булса 1935 елында юкка чыккан Вознесенск чиркәвенең манастыр алдын бәйсез экспертлар ЯАҖ «Ак Барс» Холдинг ширкәтенең» акчалата ярдәме белен төзекләндерү эшлере тормышка ашырылды. Яңа проект үзгәлеге hәм катлаулылыгы ягыннан алдагы проекттан өстенрәк булып чыкты. Чиркәүнең 1 нче катын тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү комплекслы эшләре,элеккеге вакыттагы бина эчен яңадан сүтү, диварларны тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү... эшләрен гамәлгә кертү килеп басты. Озын сүзнең кыскасы, караңгылык чорында юкка чыгарылган гыйбадәтханәне яңадан калкындырып җибәреп өстенә тәре кую каралды Нота Бэнэ: Богородице-Успенск манастырының мигъмарлык тезмәсе Вознесения капка эче чиркәве РСФСР Министрлар Советының 30.08.1960 елы 1327 карары нигезендә федераль күләмдәге hәйкәл булып РФ Илбашының 20.02.1995 елы 176 номерлы боерыгы белән дәүләт карамагына алынган.
~6~
IN
the summer of 2011 the State Office of Independent Inspection of Construction and Architecture of the Republic of Tatarstan renovated and restored to its original architectural and historical state the Archimandrite housing of Holy Dormition Male Monastery founded in Sviyazhsk in the beginning of the second half of the sixteenth century by the first Archbishop of Kazan Gury, and erected by the famous artel Pskov masters Postnik Yakovlev and Ivan Shirjay. A year had not passed when another historical order came. This time independent experts together with JSC Holding Company Ak Bars were intending to fund reconstruction of the monastery Gate Church of the Ascension destroyed in 1935. A new project surpassed the previous one in its uniqueness and complexity. A range of work on the restoration and preservation of the 1st tier of the church, scraping off late finishes and raising the walls with the use of restoration masonry mortar were planned. In short, bringing the temple that was destroyed in the dashing years of indiscriminate anti-church bigotry back to a turn-key ready state. Nota Bene: The architectural ensemble of the Holy Dormition Monastery, which includes The Gate Church of the Ascension is a monument of federal importance per the Resolution of the Council of Ministers of the Russian Federation #1327 dated 30.08.1960 and by the Presidential Decree #176 dated 20.02.1995 it was placed under state protection.
К 1025-летию Крещения Руси
Преображение града Свияжск
Нам столетья не преграда Безгә гасырлар киртә түгел Years are not obstacles for us
Вадим МАРКЕЛОВ, начальник Управления государственной вневедомственной экспертизы РТ по строительству и архитектуре: зявшись за реставрацию и восстановление исторических сооружений Богородице-Успенского мужского монастыря, мы столкнулись с целым рядом неразрешимых, казалось бы, проблем. Ведь пришлось возрождать, можно сказать, из руин объекты архитектурно-церковного наследия, возраст которых исчисляется веками. А эта задача не из простых: в процессе работ пришлось не раз корректировать проектно-сметную документацию, вносить в нее множество изменений и дополнений. Но мы доказали, что нам столетья не преграда. Конечно, это дорогое «удовольствие»: инвестиционные затраты составили десятки миллионов рублей! Это наша чистая прибыль, заработанная трудом сотрудников УГВЭ и добровольно пожертвованная на реанимацию Архимандричего корпуса и строительство надвратной Вознесенской церкви.
—В
Татарстан Республикасы Дәүләткә бәйле булмаган төзелеш hәм мигъмарлык Экспертиза Идарәсе житәкчесе Вадим МАРКЕЛОВ: огородице-Успенск ирләр манастыры тарихи корылмаларын тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү hәм калкындыруга керешкен вакытта чишелеше булмаган күп кенә киртә каршыга килеп басты. Чөнки яше гасырлар белән саналган мигъмари чиркәү мирасын хәрәбәләр арасыннан чыгарып яңадан ясарга туры килде шул. Бу бурычны тормышка ашыру җинел булмады: эш дәверендә берничә тапкыр проект смета документларын төзәтергә, күп кенә үзгәрешләр hәм өстәмәләр кертерге туры килде. Без моның безгә киртә булмаганлыгын исбатладык. Әлбәттә бу «кыйммәт» матурлык: Бу — Татарстан Республикасы Дәүләткә бәйле булмаган төзелеш hәм мигъмарлык Экспертиза Идарәсе хезмәткәрләренең эшчәнлеге hәм Архимандрик корпусын коткаруга hәм Вознесенск капка эче чиркәвенең төзелешенә ирекле ярдәмнәре безнең чиста керемебез.
—Б
~7~
Vadim MARKELOV, head of the State Office of Independent Inspection of Construction and Architecture of the Republic of Tatarstan: soon as we started restoration and rehabilitation of historic structures of the Holy Dormition Monastery, we faced a number of seemingly unresolvable problems. After all, as one can tell, we had to restore from the ruins centuries-old objects of architectural heritage of the church. And a task like this is not that simple: design and construction documents had to be corrected multiple times, a lot of changes and additions had to be made. But we were able to prove that age is not an obstacle for us. Sure, it's an expensive «pleasure»: investment costs amounted to tens of millions of rubles! This is our net income earned by the State Office of Independent Inspection of Construction and Architecture of the Republic of Tatarstan staff and it was voluntarily donated to the restoration of Archimandrite housing and construction of the Gateway Church of the Ascension.
— As
Ремарки к проекту. Исторические
Вместо сруба — каменная твердь Бура урынына — таш Instead of a log house, a stone expanse
~8~
Преображение града Свияжск
В
начале ХVII века над южными входными воротами деревянной ограды Богородице-Успенского мужского монастыря, основанного в 1550-х годах ХVI века, была срублена церковь во имя св. Бориса и Глеба с приделом св. Федора Стратилата. По описи 1614 года: «...храм деревянный о трех верхах, кресты и яблоки на нем обиты немецким железом».
XVI
гасырның 1550 елларында төзелгән изге Борис hәм Глеба исемен йөрткән Федор Стратилат приделы өлеше ХVII нче гасыр башында Богородице-Успенск ирләр манастыры көньяк капкасы рәшәткәләре эчендә чиркәү буралган. 1614 язмаларында « өч гөмбәзле буралган чиркәүнең тәреләре алман hәм тимере белән эшләнгән».
~9~
IN
the early seventeenth century the church of St. Boris and Gleb with St.Theodore Stratilatus was felled over the southern entrance gate of the wooden fence of the Holy Dormition Monastery, founded in the middle of the sixteenth century. The inventory list dated 1614 described «the temple with three wooden tops, and crosses and apples on it are covered with German iron».
Комментарий профи
У церкви — первозданный вид Чиркәү — элеккеге хәләтендә The church has its original appearance
Рания РАИМОВА, главный архитектор ОАО «Татарское специальное научнореставрационное управление», разработчик проекта по реставрации Архимандричего корпуса и надвратной Вознесенской церкви. ания Ринатовна, каково, на Ваш профессиональный взгляд, возводить храмы практически «с нуля»? — Однозначно, архисложно, хотя профессионально и архиинтересно! Конечно, в каждом случае свои трудности, в нашем же — особенно. Потребовалось демонтировать кирпичную кладку правых ворот, ставить фальшьворота с остеклением, используя их пространство под котельную и «служебку». Центральные ворота, вместо поздних металлических, глухих, заменить решетчатыми деревянными, законсервировав и сохранив остатки их настенной живописи. На главном фасаде первого этажа предстояло восстановить кирпичный декор оконных наличников и объемных пилястр в виде «дынек» и «бус». Дело в том, что надвратная церковь, вернее, то, что от нее оставалось, долгое время использовалась как хозяйственное здание, и чтобы окончательно стереть с него храмовые следы, все эти «архитектурные излишества» посбивали. Теперь же она снова выглядит нарядной.
—Р
Рания РАИМОВА — Архимандрик корпусын hәм Вознесенск капка эче чиркәвен тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү проектын әзерләүче ААҖ «Татарское специальное научно-реставрационное управлениясе» Баш мигъмары. ания Ринатовна, «0дән» чиркәү төзү турында профессиональ карашыгызны эйтмәссезме? — Мигъмарлык ягыннан катлаулы,гәрчә профессиональ hәм мигъмары мавыктыргыч. Әлбәттә hәр очракның үзенә күрә авырлыклары бар, безнең очракта — бигрәктә. Уң як капканың кирпеч стенасын сүтеп, урынына пыяладан капка ясап, ягулык урыны hәм хезмәтчегә мәйдан калдырырга туры килде. Элек тимердән эшләнгән үзәк капканы стенада язылган сәнгатъ әсәрләрен саклап рәшәткә белән алыштырырга кирәк булды. 1 этажның тышкы як тәрәзә кырыйларына кирпеч hәм зур «кавын» hәм «төймә» бизәк ясау эшләре каралган иде. Эш шунда ки,капка эче чиркәве,озак еллар дәвамында хуҗалык бинасы ролен башкарган,шуңа күрә элеккеге чиркәү эзләрен бетерү өчен бөтен «мигъмарлык артыгын» бутап бетергәннәр. Хәзер исә чиркәү янә күркәм күренә. — Объектны чын мәгънәсендә үзгә дип эйтерге була. Иҗади төркемегезне бу
—Р
~ 10 ~
Rania Raimova, chief architect of Tatar Special Scientific Restoration Board, author of the project for the restoration of the Archimandrite housing and the Gate Church of the Ascension. ania, please tell us as a professional in this domain how hard is it to erect temples almost from scratch? — Definitely, super-difficult although superinteresting from the professional perspective! Of course, each case offers its own set of difficulties, but ours was especially demanding. We had to dismantle the masonry of the right gate, install false glazed gates and use that space as a boiler room and a «staff room». The central gate had to be replaced with latticed wood ones instead of posterior solid metal pieces which had to be canned to preserve remnants of wall paintings. On the main facade of the first floor brick inlay window casings and bulk pilasters shaped as small melons and beads needed to be restored. This happened because the Gateway Church, or rather what remains of it, has long been used as a utilities building, so in order to completely erase any traces of the temple all these «architectural excesses» were knocked down. Now once again it again looks beautiful. — We may say that this object is unique.
—R
Преображение града Свияжск
— Объект, можно сказать, уникальный. Вашу творческую группу это не смутило? — Нет, скорее мобилизовало. Были скрупулезно проанализированы исторические документы, фотографии, подобраны аналоги российских церквей, изучены архивные и литературные источники, проведено натурное обследование сохранившегося первого яруса. Все это позволило полностью восстановить церковь в ее первоначальном виде с примене-
куркытмадымы? — Юк, киресенчә берләштерде генә. Тарихи документ,фотолар житди дәрәҗәдә анализланды,Рәсәйдә аңа охшаш чиркәүләр сайланды,архив hәм әдәби чыганаклар өйрәнелде,1 нче катның сакланып калган өлеше тикшерелде. Болар барысы да безгә көндәлек тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү алымнарын кулланып чиркәүне тулысынча беренче төзелгән хәленә кайтарырга мөмкинлек бирде.
Was your team nervous about that? — No, on the contrary, it mobilized them. Historical documents, photographs and selected similar Russian churches were scrupulously analyzed, archival and literary sources were examined and a full scale on-site investigation of the preserved first tier was conducted. All this allowed the full restoration of the church to its original form with the use of modern restoration techniques. — Now the church looks much more elegant
нием современных реставрационных методик. — Сейчас церковь выглядит гораздо изящней, чем на снимках начала ХIХ века… — Тяжеловесность придавал ей боковой придел, надстроенный уже в более поздний период. Мы решили его не поднимать, а строить симметричную церковь, какой она была первоначально. Восстановили обе арки в воротах: проездную и проходную, открытую галерею, соединявшую храм с Архимандричим корпусом. — А кровля куполов тоже, как в подлиннике? — Нет, первоначально они были крыты керамической черепицей желтого и зеленого цветов (несколько плиток обнаружены при расчистке фундамента). Воспроизвести их сегодня невозможно: технология изготовления утрачена. К тому же керамическая кровля была бы слишком тяжела для купольных конструкций. Поэтому использовали медный лист — он легок, долговечен и выглядит красиво. К работе привлекли лучших кровельщиков, которые уже приобрели хороший опыт на других свияжских храмах. Они же ставили крест: ручной ковки, позолоченный. Назову всех участников-разработчиков проекта: это архитекторы Алина Зайдуллина и Родион Туганов, инженер-конструктор Андрей Соколов, историк Валентина Михайлова.
— Хәзерге вакытта чиркәү ХIХ нчы гасыр башындагы сүрәтләрдән тагын да күркәмерәк күренә... — Соңгы елларда өстәмә авырлык эшләре чиркәүгә киртә булып тора.Без аның биеклеген арттырмыйча чиркәүнең беренче төзелгән вакытындагы кебек тәңгәл чиркәү төзергә карар кылдык.Архимандрик корпусы белән берләштергән капкаларның кереш hәм үтү, ачык галерия ягына аркалар урнаштырдык. — Гөмбәзнең түбәсе беренче хәлендәгечәме? — Юк,гөмбәз беренче төзелгән вакытында сары hәм яшел төстәге керамик чирәп (нигезне чистарткан вакытта берничә керамик чирәп табылган)белән ябылган булган.Ясау ысулы юкка чыкканга күрә бүген аларны ул ысул белән ясау мөмкин түгел.Өстәвенә керамик чирәп гөмбәзләрне тотып торучы конструкцияга бик авыр булган.Шуңа күрә без җиңел hәм матур бакыр калай кулландык. Бу эшне утраудагы башка гыйбадәтханә эшләрендә тәҗрибә туплаган иң яхшы түбә ябучыларга бирдек. Коеп эшләнгән алтынсу төстәге тәрене дә алар куйдылар. Проектны эшләүчеләрне атап үтәм: Мигъмарлар — Алинә Зәйдуллина hәм Родион Туганов, инженер-конструктор Андрей Соколов, тарихчы — Валентина Михайлова.
than the pictures from beginning of the XIX century ... — An aisle attached to its side at a later date made it look heavier. We decided not to raise it and build a symmetrical church, like it was originally. Two arches at the gate were restored as well: a travel-through and an open gallery connecting the temple with Archimandrite housing. — And the roof domes are also like the original ones? — No, they were originally covered with yellow and green ceramic tiles (a few tiles were discovered during clearing of the foundation.) Today it is impossible to reproduce them: the technology has been lost. In addition, a ceramic roof would be too heavy for the dome design. Therefore, it was decided to use a copper sheet: it is lightweight, durable and looks beautiful. The best roofers who have already acquired good experience in other Sviyazhsk temples worked on it. They installed a hand-forged gold-plated cross. I would like to name all the developers who participated in the project: the architects Alina Zaidullina and Rodion Tuganov, design engineer, Andrei Sokolov and a historian Valentina Mikhailova.
~ 11 ~
Ремарки к проекту. Исторические
В конце ХVII начале ХVIII веков, когда деревянные постройки монастыря заменялись каменными, деревянную ограду сменила каменная стена, Борисоглебская церковь была разобрана, а на ее месте над святыми вратами возвели каменную: во имя Вознесения Господня. Время основания церкви неизвестно. Если верить сведениям архимандрита Назария, она была построена или в 1642 году, или в настоятельство архимандрита Паисия (1688 — 1696 гг.) О том, что представляла собой надвратная церковь, можно судить по описанию историка-краеведа, настоятеля Благовещенского кафедрального собора в Свияжске (1892 — 1918)
ХVII нче гасыр ахыры ХVIII нче гасыр башларында манастырның агачтан эшләнгән өлешләре таш белен алыштырылган, агач рәшәткә урынына таш дивар, изге Борис hәм Глеба чиркәве сүтелгән, ә аның урынына исә Вознесения Господня чиркәве салынган. Чиркәүнең төзелеш елы төгел беленми. Архимандрит Назариянең язмаларына ышансак, ул 1642 елында, Архимандрит Паисия билгеләве буенча 1688 — 1696 елларында салынган.. Капка эче чиркәвенең нинди булганын Свияжск Благовещенск үзәк чиркәвенең җаваплысы,тарихчы, туган якны өйрәнүче Андрей Поликарпович Яблоков (1688 – 1918) тасвирлавына күрә: «Чиркәү җылы,күпкырлы формада,өстендә таш белән ябылган гөмбәз калка,гөмбәзнең өстендә
~ 12 ~
At the end of the XVII and early XVIII centuries when the wooden buildings of the monastery were replaced with stone a wooden fence was replaced by a stone wall, the church of St. Boris and Gleb was demolished and a stone church in the name of the Ascension was erected in its place over the holy gates. The exact time of the founding of the church is not known. According to Archimandrite Nazaire it was built in either 1642 or at the time of rector of Archimandrite Paisiy (1688 — 1696). What did the Gate Church look like at that time? This can be determined from the description of a historian, ethnographer, rector of Sviyazhsk Cathedral of the Annunciation (1892 — 1918) Andrey Polikarpovich Yablokov, «The temple is warm, it has a polyhedron shape,
Преображение града Свияжск
Андрея Поликарповича Яблокова: «Храм теплый, имеет форму многогранника, над которым возвышается купол, крытый черепицей, и железный крест без позолоты. Свет в него падает главным образом с южной стороны. В нем 1 престол, иконостас с 1 ярус. Из монастырской описи 1763 года известно, что над Вознесенским храмом в верхней его части в конце первой половины ХVIII века предполагалось устроить церковь с престолом во имя Святого Духа, но предположение не осуществилось из-за нехватки средств». Из монастырской ведомости 1840 года известно, что нижний этаж здания занимало Свияжское Духовное правление.
алтынсу йөгертелмәгән тәре бар. Аңа кояш көньяктан төшә.Эчендә 1 престол, иконастас 1 кат бар». Манастырның 1763 язмаларыннан Вознесения Господня чиркәвенең өске өлешендә ХVIII нче гасырның беренче яртысында Изге җан престолы урнаштыру каралган булган әмма акча җитмәү ихтималы белән тормышка ашырылмаган. 1840 нчы ел манастыр хәбәрләренә күрә бинаның аскы катында Свияжск Дини идарәсе урын биләп торган.
~ 13 ~
it is surmounted by a dome, covered with tiles, topped with an iron cross without gilding. The light comes primarily from the south side. It has one throne and a one-tiered iconostasis «. From a monastery inventory dated 1763 it is known that at the end of the first half of the XVIII century a church with a throne in the name of the Holy Spirit was supposed to be established over the Ascension Church in its upper part, this did not happen due to lack of funds. From monastery records dated 1840 we know that the lower floor of the building was occupied by Sviyazhsk Ecclesiastical Council.
Ремарки к проекту. Хронологические
Воскресшая из тлена Махсус ысулдан пәйдә булган Risen from the decay
рхивные документы дают возможность в хронологической последовательности восстановить богатую историю церкви, ее многочисленных переделок.
А
А
«В 1845 году иждивением госпожи Саврасовой для церкви устроен новый иконостас… В 1849-м на 16 аттиках церкви были написаны изображения 16 пророков. В настоящее время их там нет, а внутри церковь расписана красками на иждивение бывшего в обители на покое казанского архиепископа Владимира». (Из «Курсового сочинения» студента Казанской Духовной академии Сергея Образцова, к. 19 — нач. 20 вв.)
«1845 нчы елда Сарасова ханым ярдәме белән чиркәүгә яңа иконостас куела…1849 нчы елда чиркәүнең 16 берләшкән почмагына (аттика) 16 пәйгамбәр сүрәте ясала. Хәзерге вакытта чиркәүнең эчке өлешендә алар юк, ул Казан архиепискобы Владимир боерыгы белән буялган». (XIX нчы гасыр ахыры ХХ нчы гасыр башы Казан Дини Академия укучысы Сергея Образцов «Сыйныф язма эше»).
«In 1845, Mrs. Savrasova paid a new iconostasis for the church ... In 1849 16 pictures of the prophets were painted on 16 church attics. At present, they are not there, but the church is painted inside thanks to the contributions made by a former Archbishop of Kazan, Vladimir, who stayed at the monastery upon his retirement». (From «Coursework writing» by a student of the Kazan Theological Academy, Sergei Obraztsov, XIX — early XX century).
«Предстоящим летом будут выполняться на Святых вратах следующие работы: въезжие ворота, идущие под алтарем церкви, заложить кирпичом, образовав из них кладовую для хранения братской провизии и трапезной посуды. Остальное пространство этих ворот оставить в виде часовни, сделав в нее со стороны улицы приличный вход с дверью».
«Киләсе җәйдә Изге капкаларда түбәндәге эшләр тормышка ашырылачак: чиркәү янына якын капкаларның аскы өлешендә әйберләр кую өчен урын, капкаларның башка мәйданына урам ягыннан күркәм ишек куеп кыңгырау урыны итеп әзерләү. ». (Мартирия остазның (архимандрит) 10 май 1850 елгы докладыннан).
«The forthcoming summer the following work will be done on the Holy Gates: entry gate beneath the altar of the church will be covered up with bricks and will be turned into a storage room where food and dishes will be stored. The remaining space of the gate will remain a chapel with a decent entrance from the street».(From the report of Archimandrite Martyrius dated May 10, 1850).
бирә.
рхив кәгазләре хронологик рәвештә чиркәүнең бай тарихын, аның күп кенә яңартылу эшләрен белергә мөмкинлек
~ 14 ~
А
rchival documents make it possible to restore a chronological sequence of the rich history of the church and its numerous modifications.
Преображение града Свияжск
(Из доклада архимандрита Мартирия от 10 мая 1850 г). «В 1874 году обновлена Вознесенская церковь на св. вратах и всё здание сих ворот, на сей церкви вся крыша окрашена медянкою, стены снаружи оштукатурены и побелены». (Из доклада архимандрита Ювеналия от 19.01.1875 г.) «На Вознесенской церкви купол покрыт муравлеными разноцветными черепицами, а в прочей части — листовым железом. В 1855 году деревянная кровля над папертью покрыта железом и окрашена медянкой». (Из Метрики об Успенском монастыре архимандрита Вениамина, 1882 г.) «Церковь Вознесения каменная, без приделов, купол над нею крыт черепицей. В 1902 г. вновь расписаны потолки трапезы, стены окрашены клеевой краской, пол сооружен цементный и окрашен» (Из клировой ведомости монастыря за 1910 г.)
«1874 нчы елда Вознесения Господня изге капкалары hәм капкалардан башлап бөтен бина,чиркәүнең бөтен түбәсе бакыр төскә буялган,дивалар эске яктан тигезләнеп агартылган ». (Ювеналия остаз (архимандрит) 19.01.1875 нче елгы докладыннан) «Вознесения Господня гөмбәзе төрле төстәге чирәп,калган урыннары тимердән эшләнгән. 1855 нчы елда агач түбә кырыйларыннан тимер белән әйләндерелеп алынган hәм бакыр төскә буялган». (Вениамин остазның (архимандрит) Успенск манастыры турындагы сөйләменнән, 1882 г.) «Вознесения Господня чиркәве таштан эшләнгән, яңартулар юк, өстендәге гөмбәзе чирәп белән капланган. 1902 нче елда янә түшәм язулары язылган, диварлар ябыша торган буяу, идәне цемент белән эшләнгән hәм буялган». (1910 нчы елдагы манастыр хәбәрләре алынмасыннан)
~ 15 ~
«In 1874, the Church of the Ascension on st. gates and the entire building of the gates were renovated, and the entire church roof was painted with copperhead, the walls were plastered and whitewashed on the outside». (From the report of Archimandrite Juvenaly date 19.01.1875 g) «The dome of the Church of the Ascension is covered with colored tiles, and other parts with sheet metal. In 1855, the wooden roof over the porch was covered with iron and painted with copperhead». (From the Assumption Monastery Register recorded by Archimandrite Benjamin, 1882). «The Church of the Assumption is made of stone, without aisles, its dome is covered with tiles. In 1902 the dining room ceiling was newly painted, the walls were painted with glue paint, the cement floor was built and painted». (From the monastery clerical records for the year of 1910).
Ремарки к проекту. Реставрационные
Возрождение утраченной святыни Юкка чыккан изге җирнең яңарышы Revival of lost relics Демонтаж поздних отделок в виде цементных штукатурок, разборка поздних перегородок, печей, полов;
Бина эчендәге соңгы вакытта эшләнелгән диварны цементтан арындыру, соңгы вакытта эшләнелгән бүлемнәрне, мичләрне, идәннәрне сүтү;
~ 16 ~
Dismantling late cement plasters finishes, disassembly of later partitions, ovens and floors;
Преображение града Свияжск
~ 17 ~
Ремарки к проекту. Реставрацмонные
Укрепление стен, сводов, фундаментов;
Дивар, кушылу урыннарын, нигезне ныгыту;
~ 18 ~
Strengthening of walls, vaults, foundations;
Преображение града Свияжск
~ 19 ~
Ремарки к проекту. Реставрацмонные
Закладка, раскрытие оконных, дверных проемов, ворот;
Тәрәзә, ишек, капка буласы урыннарны ачу, урнаштыру;
~ 20 ~
Walling, discovery of windows, doorways and gates;
Преображение града Свияжск
~ 21 ~
Ремарки к проекту. Реставрацмонные
Восстановление резных наличников, колонок, пилястр из кирпича;
Кирпечтән бизәк, киселә торган йөзлек,коеларны төзәтү;
~ 22 ~
Recovery of carved architraves, columns, brick pilasters;
Преображение града Свияжск
~ 23 ~
Ремарки к проекту. Реставрацмонные
Консервация остатков живописи в проездной арке;
Үтү аркасының рәсемнәрен төзәтү;
~ 24 ~
Conservation of remains of paintings in a pass-through arch;
Преображение града Свияжск
Обмазка фасадов и интерьеров реставрационным раствором;
Бинаның тышкы йөзенә hәм эйберләренә тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү эремәсе сөртү;
~ 25 ~
Coating of facades and interiors with restoration solution;
Ремарки к проекту. Реставрацмонные
Покраска силикатными красками.
Акбур белән буяу.
~ 26 ~
Painting with silicate paints.
Преображение града Свияжск
~ 27 ~
Ремарки к проекту. Восстановительные
До основания, а затем... Нигезенә кадәр, ә аннан соң... Rising from the ashes Демонтаж поздней кровли;
Түбәне сүтү;
~ 28 ~
Dismantling late roof;
Преображение града Свияжск
Расчистка основания;
Чистарту;
Clearing the base;
~ 29 ~
Ремарки к проекту. Восстановительные
Поднятие стен из кирпича;
Кирпечтән диварларны үреп менү;
~ 30 ~
Raising brick walls;
Преображение града Свияжск
~ 31 ~
Ремарки к проекту. Восстановительные
Выточка декора;
Декорны (бизәкләрне) чыгару;
~ 32 ~
Carving out decorations;
Преображение града Свияжск
Переходы от четверика к восьмерику (тромпы), своды над апсидами, главный купол, барабан, 12 аттиков;
4 –ледән 8 –легә чыгу юлы,кушылган урыннар,урта гөмбәз,барабан,12 бүлем юллары;
~ 33 ~
Transitions from the quadrangle to the octagon (trompes) vaults over the apse, the main dome, drum, 12 attics;
Ремарки к проекту. Восстановительные
~ 34 ~
Преображение града Свияжск
Изготовление и установка столярных заполнений.
Бинаның тышка чыгып торган өлешләрен бакыр төскә буяу»;
~ 35 ~
Fabrication and installation of joinery fillings
Ремарки к проекту. Восстановительные
~ 36 ~
Преображение града Свияжск
Выступающие элементы Агач эйберләрне эзерләү hәм фасадов покрыть медью, урнаштыру. заводя ее в штрабу-«выдру»;
~ 37 ~
Overhanging facades are to be covered with copper while setting it at in-dent;
Фотохроника строительства
Камень на камень, кирпич на кирпич... Ташка-таш, кирпечкә — кирпеч... Stone by stone, brick by brick…
2012
апрель — апрель — april
июнь — июнь — juny
~ 38 ~
июль — июль — july
Преображение града Свияжск
август — август — august
сентябрь — сентябрь — september
~ 39 ~
декабрь — декабрь — december
Фотохроника строительства
2013
апрель — апрель — april
май — май — may
~ 40 ~
июнь — июнь — juny
Преображение града Свияжск
июль — июль — july
август — август — august
~ 41 ~
Комментарий профи
От основания до маковки Нигезеннән башлап өстенә кадәр From the bottom to the domes
Надиль МИНИХАНОВ, генеральный директор ООО ПРК «КОНСТАНТА»: огда смотришь на белую, как лебедь, церковь Вознесения с ажурным, сияющим позолотой крестом на маковке, трудно представить, какую нагрузку испытывают стены первого яруса — 200 тонн! На ее восстановление ушло 230 тысяч кирпичей весом 8 килограммов каждый. Поэтому столько внимания было уделено укреплению сохранившегося основания. Толщина стен — 1,5 метра, но в них оказалось немало сгнивших деревянных балок, которые пришлось удалять и заново заполнять образовавшиеся в кладке пустоты. Фундамент укрепляли с помощью буроинъекционных свай, закачивая в них специальный раствор. Много сложностей доставили нам своды. По требованиям СНиП нагрузка на них должна быть минимальной. У нас же на основной верхний свод «давят» два барабана, главка с крестом — 12 тонн! Перед нами была поставлена еще одна непростая задача: сберечь остатки старинных фресок с изображениями святых на стенах и сводах ворот, включая и оставленную на штукатурке печать Минздрава советского периода. Это, конечно, несколько притормозило ход работ, зато следы историко-культурного наследия сохранены в первозданном виде.
—К
Надиль МИНИХАНОВ, ООО ПРК «КОНСТАНТА генераль мөдире»: ккош кебек ак, өстендә балкыган алтынсу тәресе булган Вознесения чиркәвенә караган вакытта 1 катның диварлары 200 тон никадәр авыр йөк ташый алганын күз алыдна китерү кыен. Аны ныгыту өчен берсенең авырлыгы 8 килограмм булган 230 мең данә кирпеч киткән. Шуңа күрә сакланып калынган нигезен ныгытуга бик зур игътибар бирелде. Диварның калынлыгы 1,5 метр, аларның күп кенә бүрәнәләре чергәнгә күрә, чергәннәрен алып, урынына яңасын тутырырга кирәк булды. Нигезне казыклар ярдәмендә ныгытып,аларның эченә басым белән махсус эремә җибәрелде. Баганалар безгә күп комачаулык тудырды. Төзү норм hәм кагыйдәләренә караганда баганаларга төшкән авырлык иң әз булырга тиеш. Безнең мисалда исә, урта баганага ике барабан hәм 12 тон авырлыгындагы тәре басым ясап тора. Безгә җиңел булмаган тагын бер бурыч йөкләнде, ул да булса совет дәвере вакытында сыланган диваларда Саулык министрлыгы мөhере калган урынны да үз эченә алган, изгеләр сүрәте төшерелгән дивар hәм капка баганасына ясалган иске тарихи сүрәтне саклап калу. Бу эшләрнең кичегүенә китерде әмма тарихи мәдәни мирасның эзләре баштагы хәләтендә сакланып калды.
—А
~ 42 ~
Nadil Minnikhanov, general director of KONSTANTA: hen you look at the Church of the Ascension, white as a swan with a lace shining gold cross on its dome, it is difficult to imagine the load the walls of the first tier bear: 200 tons! Its recovery took 230,000 bricks weighing 8 kilos each. That’s why so much attention was paid to strengthening the foundation. The walls are 1.5 meters thick but they contained quite a few rotten wooden beams that had to be removed, and newly formed voids in the masonry had to be re-filled. The foundation was reinforced with piles filled injected into the ground and with a special solution. Vaults proved to be very challenging. According to the construction norms and rules their load should be minimized. In our case the core upper vault is under pressure from two dome drums and a cross with a total weight of 12 tons! We faced another difficult task: to save the remnants of ancient murals with images of saints on the walls and vaults of the gate, including a print of Ministry of Health remaining on the plaster from the Soviet period. This, of course, slowed down the progress of work a bit, but the traces of the historical and cultural heritage have been preserved in their original form.
—W
Комментарий профи
Преображение града Свияжск
Кладка — на века! Гасырларга — кирпечтән стена үрү Masonry that lasts centuries!
Эдуард ХАКИМОВ, бригадир каменщиков проектнореставрационной компании «КОНСТАНТА»:
—С
пецифика нашей работы в том, что работать приходится «под старину»: ничего в конструкции прежней кладки не меняем. Ведем ее специальным кирпичом старого образца, каждый ряд укрепляем металлическими связками — на века! Работа идет не быстро: надо скрупулезно выкладывать каждый выступ, карниз — тут не разгонишься! Особую сложность представляет установка на стенах фрагментов узорного декора — резных наличников, колонок, пилястр. Изделия приходится поднимать наверх вручную, аккуратно вставлять на свои места — это кропотливый, ответственный труд. Первый ярус мы закончили, переходим на второй, где нас ждут особые сложности: там сводные потолки, много арочных окон, и у каждого свой неповторимый рисунок.
Эдуард ХӘКИМОВ,«КОНСТАНТА» проект — тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү ширкәтенең ташчы,төркем башы:
—Э
шебезнең үзенчәлеге шунда ки, гел «элекке кебек» эшлибез, ягъни алдагы кирпечтән үрелгән стенаны бозмыйбыз. Ул стенаны элеккеге кирпечкә охшаган кирпеч белән үрәбез, hәр рәтен метал белән ике яклап гасырларга чыдарлык итеп ныгытабыз. Эш тиз бармый hәр чыгынты, карнизны бик игътибар салабыз — мондый эште бик кызу барып булмый!Диварлар, коеларга, декор бизәкләрен урнаштыру аеруча катлаулы. Эйберне тиешле урынына кул белән күтәрергә, куярга кирәк.Бу вак hәм җаваплы эш. 1 нче катны тәмамладык 2 нче катка күчәбез, анда безне тагын да катлаулы эшләр: баганалы түшәмнәр, hәрберсенең кабатланмас үз сүрәте булган бик күп аркалы тәрәзә көтә.
~ 43 ~
Edward Hakimov, foreman at mason design and restoration company KONSTANTA:
—T
he specificity of our work is that we have to work in an «old» style: nothing in the design of the old masonry can be changed. We use special old-style bricks, and each row is reinforced with metal cords so that it lasts for ages! The work takes time: we carefully lay out each projection or cornice: can’t go too fast here! Installation of patterned decoration on the walls — carved architraves, columns and pilasters is particularly difficult. The pieces have to be lifted up manually and then gently inserted in their places which is laborious but important work. We finished the first tier and are moving on to the second where new challenges are awaiting us: it features an arched ceiling and lots of arched windows each with its own unique pattern.
Комментарий профи
Узоров кирпичных сплетенье Кирпечләрдән бизәкләр ясау Plexus of brick patterns
Рифкат АХМЕТШИН, прораб ПРК «Константа»:
—Д
ля восстановления исторических стен, украшения их фигурными частями каменного декора потребовалось около полутора тысяч кубов кирпича. Особенно трудоемким оказалось изготовление резных наличников, колонок, пилястр из кирпича. Для этого за Успенским собором был построен специальный цех, где мастера с помощью самых современных станков и инструментов вырезают и вытачивают кирпичные фрагменты декора. Работа, можно сказать, ювелирная, требует терпения, сноровки, особых навыков. И наши мастера с ней успешно справляются. Пока каменщики укрепляли фундамент, они успели заготовить впрок тысячи декоративных элементов самых различных конфигураций.
Рифкат АХМЕТШИН, ПРК «Константа» прорабы:
—Т
арихи диварларны төзекләндерү,аларны таш өлешләре белән бизәү өчен 1500 куб кирпеч кирәк булды. Тәрәзә фигураларының, кое, чыгынтыларын кирпечтән эшләү бик хезмәтле булып чыкты.Моның өчен Успенск гыйбадәханәсе артында махсус эш җире корылды. Анда осталар иң алдынгы көндәлек ысуллары hәм кораллары белән кирпечтән декор бизәкләрен кисәләр, шомарталар.Эш бик ювелир, түземлек, тәҗрибә, белгечлек таләп итә.Безнең остазларыбыз бу эшне дә уңышлы башкаралар. Ташчылар нигезне ныгыткан арада остазларыбыз меңнәрчә декор бизәкләрне эзерләргә өлгерделәр.
~ 44 ~
Rifkat Akhmetshin, construction site superintendent at KONSTANTA:
— IN
order to restore the historic walls and decorate them with stone decor figure parts we used about one and a half thousand cubic meters of brick. Manufacturing of carved architraves, columns and brick pilasters was most labor intensive. In order to accomplish this, a special workshop where craftsmen using the most modern machines and tools cut and carved pieces of brick decor was built behind the Cathedral of the Assumption. This is quite a piece of work that requires patience, proficiency and special skills, but our masters performed very well. While masons were strengthening the foundation, they managed to prepare thousands of various decorative elements.
Комментарий профи
Преображение града Свияжск
Лиха беда начало! Нәр эш башланганда авыр! Well begun is half done!
Игорь ЖАНДАРОВ, мастер комплексной бригады: амыми сложными были работы по восстановлению сохранившегося каменного основания старой постройки. Но, как говорится, хорошее начало — половина дела. Вести кладку верхних ярусов было значительно проще: бригада каменщиков Тимергаяна Гумерова (на снимке он с сыном Азаматом) справилась с задачей качественно и в срок. Потом грунтовка, обмазка, покраска и, наконец, монтаж верхней главки, установка креста.
Игорь ЖАНДАРОВ, комплекслы төркем остасы: ске корылманың таш нигезе иң авыр эшләрнең берсе булды. Әмма, эйбәт башлангычны — ярты эш дип эйтергә була. Өске катларны кирпеч белән үрү күпкә җиңел булып чыкты: Тимергаяна Гумерова җитәкчелегендәге (фотосүрәттә ул Азамат белән) ташчы төркеме куелган бурычны сыйфатлы итеп вакытында үтәде. Аннары ныгыту, сылау, буяу hәм ниhаять өске өлешкә, тәрене урнаштыру.
Igor ZhandarOv, master of a cross-functional team: econstruction of the preserved stone foundation of the old building was the most difficult task. But, as the saying goes, a good start is a half of the battle won. Masoning of upper tiers was much simpler: a team of masons lead by Timergayan Gumerov (pictured with his son Azamat) executed the task with the required quality and on time. Then the time came for priming, coating, painting and finally mounting of a top cupola and installation of a cross.
Александр КУДРЯШОВ, консультант по «деревянным» работам: а долю столяров и плотников пришлись такие трудоемкие работы, как изготовление и установка столярных заполнений, обрешетка под главный купол, кровля северного пристроя, сборка стропил, изготовление деревянных журавцов под малую главку... Всего не перечислить!
Александр КУДРЯШОВ, «агач» эше буенча киңәшче: гач эшендә эшләүче оста hәм балтачыларга : дивар бушлыкларын тутыру өчен агач әзерләү, урнаштыру,урта гөмбәз өчен такталар әзерләү,төньяк ян корылманың түбәсе, матчаларын туплау,кече гөмбәз өчен агач кайчылар... Барысын да санып бетереп булмый!
Alexander Kudryashov, woodwork consultant: oiners and carpenters had to deal with such labor-intensive work as the manufacturing and installation of joinery fillings, a crate under the main dome of the northern outhouse roof, building trusses, production of wooden rafters for a minor dome. You name it!
—С
—Н
—И
—А
~ 45 ~
—R
—J
«Трудовая книжка» УГВЭ
Сплочённая наша команда Безнең төркем бердәм Our close-knit team
К
огда в ноябре 1988 года создавалось Управление Государственной вневедомственной экспертизы республики Татарстан по строительству и архитектуре, вряд ли кто из его сотрудников мог тогда предположить, что придется не только проводить экспертизу проектной документации и результатов инженерных изысканий, но и непосредственно участвовать в реконструкции и возведении объектов. Причем ни какихнибудь, а исторических. И это потребует от них специальных познаний в области старорусского зодчества, раритетной архитектуры, древнего искусства. В 2010 году при участии Управления Государственной вневедомственной экспертизы РТ по строительству и архитектуре были начаты строительные работы с целью сохранения объекта культурного наследия, а именно,
1998
нче елның ноябрь аенда Татарстан Республикасы Дәүләткә бәйле булмаган төзелеш hәм мигъмарлык Экспертиза Идарәсе корылган вакытта хезмәткәрләренең берсе дә проект кәгазьләренең тикшерүе hәм инженер эзләнү нәтиҗәләренең өйрәнүдән башка корылмаларны яңарту hәм калкындыруга катнышырга туры килер дип күз алдына да китермәгәндер. Корылманың да гадиен түгел ә тарихи булганын яңартырга туры килде аларга. Бу эш элеккеге Рәсәй мигьмарлыгы, онытылган мигьмарлык, иске сәнгать турында махсус белгечлек таләп итте. 2010 нче елда Татарстан Республикасы Дәүләткә бәйле булмаган төзелеш hәм мигьмарлык Экспертиза Идарәсе ярдәмендә мәдәни мирасны саклау максаты белән
~ 46 ~
W
hen in November of 1988 the State Office of Independent Inspection of Construction and Architecture of the Republic of Tatarstan was established hardly any of its employees could then imagine that it would be necessary to not only examine project documentation and engineering research reports but also to directly participate in the restoration and construction of these objects. Moreover, not just any objects but this of historical value. And this work would require special knowledge in old Russian architecture, rare architecture, ancient art. In 2010, the State Office of Independent Inspection of Construction and Architecture of the Republic of Tatarstan helped to begin construction work with a purpose of preserving cultural heritage, namely, reconstruction of Archimandrite housing of
Преображение града Свияжск
реконструкция Архимандричего корпуса Богородице-Успенского мужского монастыря. С этого момента коллектив Управления становился участником благотворительной программы в рамках масштабного проекта «Культурное наследие: древний город Болгар и остров-град Свияжск», и возрождения государственного историко-архитектурного и художественного музея-заповедника «Остров-град Свияжск», восстановления его разрушенных временем и варварством православных святынь. В связи с чем на благотворительность была направлена немалая доля собственной прибыли. Результаты этой объемной, кропотливой и затратной двухлетней работы налицо: обновленный Архимандричий корпус Успенского монастыря и заново отстроенная над его вратами церковь.
Богородице-Успенск ирләр манастырының Архимандрик корпусында төзелеш эшләре башлатылды. Бу вакыттан башлап идарә «Иске Болгар шәhәре» hәм «Свияжск утрау шәhәрчеге» «Мәдәни мирас» күләмле хәйрия проектының вакыт hәм варварлар тарафыннан җимерелгән изге православ җир тарихи — мигьмарлык hәм сәнгать музей –тыюлыгы «Свияжск утрау шәhәрчеге» торгызылуына катнашучы ролен башкара башлады.Моңа бәйле буларак хәйриягә хосуси кеременең аз булмаган өлеше юнәлтелгән. Күләмле мәшәкатьле hәм кыйммәткә төшкән ике елга сузылган эшнең нәтиҗәсе алда: яңартылган Успенск манастырының Архимандрик корпусы hәм капкалары янында яңадан төзелгән чиркәү.
~ 47 ~
the Holy Dormition Monastery. Since then, the team of the Office staff became a member of a charitable program which is a part of a large-scale project «Cultural heritage: the ancient city of Bolgar and the island of Sviyazhsk» and the revival of the State Historical and Architectural Museum-Reserve «Island of Sviyazhsk», the restoration of its Orthodox shrines shattered by time and barbarity. Due to this a large proportion of its own profits was contributed to the project. The results of this extensive, laborious and costly two-year work are clearly evident: a renovated Archimandrite housing of the Holy Dormition Monastery and its newly rebuilt gate church.
Слово пастыря
Главные врата святой обители Изгеләрнең урта капкасы The main gate of the monastery
~ 48 ~
Преображение града Свияжск
Игумен Силуан, настоятель БогородицеУспенского мужского монастыря: ерковь во имя Вознесения Господня, являющаяся украшением святых врат обители, единственная надвратная церковь Свияжска и первая из его возрожденных храмов, утерянных в 30-е годы прошлого века. Позолоченный крест на ее главке тоже первый вознесенный к небу символ веры: до того деревянные кресты ставились на месте взорванных церквей и соборов, как на могилах. У этой теплой, зимней, можно сказать домашней церкви внутреннее, чисто монастырское предназначение: она будет использоваться, как исповедальня для братии, службы в ней будут проходить, в основном, для насельников. От Архимандричего корпуса к ней ведет крытая галерея, так называемый верхний боевой ход, по которой ходили молиться жившие в нем архиереи. У этого храма, как и у остальных свияжских святынь, непростая судьба. За свою почти четырехсотлетнюю историю он неоднократно подвергался перестройкам, обновлениям, кардинально менял внешний и внутренний облик, заново расписывался. А в 30-х был почти до основания разрушен. Нынешний вид церкви более всего соответствует историческим фотографиям. Построена она с использованием уже современных натуральных материалов и известковых растворов, не уступающих по качеству тем, что были изготовлены когда-то по старым, безвозвратно утраченным технологиям и рецептам. Купол и кровля покрыты медью, как и все церкви, выдержан и белый цвет стен — единый колер монастырского ансамбля.
—Ц
Богородице-Успенск ирләр манастыры остазы Игумен Силуан: ознесения Господня чиркәве изгеләр капкасын бизәүче Свияжскта булган бердәнбер капка эче чиркәве hәм 30 нчы елларда юкка чыккан беренче гыйбадәтханә. Өстендәге алтынсу төстәге тәре беренче тапкыр күккә күтәрелгән иман символы булган, моңарчы шартлатылган гыйбадәтханәләргә каберлекләрдәге кебек агач тәреләр куела торган булган. Җылы,җирдә төзелгән өй гыйбадәтханәсе дип әйтергә булган бу чиркәү, кардәшләр өчен агарыну урыны,якында яшәүчеләр өчен, манастырлык вазифасын башкарачак.Архимандрик корпусыннан чиркәүгә ябык сугыш юлы исемле өсте ябык үтү юлы бар. Бу корпуста яшәүчеләр бу юлдан гыйбадәт кылырга килеп йөргән. Бу гыйбадәтханәнең дә Свияжсктагы башка гыйбадәтханә кебек катлаулы язмышы бар.400 елга якын тарихында ул күп тапкырлар яңадан төзелешкә, яңартуга дучар булган, бөтенләй эчке hәм тышкы күренешен үзгәрткән, яңадан язылган-сызылган. 30 нчы елларда нигезенә кадәр диярлек җимерелгән. Чиркәүнең хәзерге хәләте тарихи фотоларга күбрәк туры килә. Ишбу чиркәү көндәлек,табигый эйберләрдән ясалып элеккеге кире кайтарылмаган ысуллар белән эзерләнгән эйберләрнең сыйфатыннан бер дә ким түгел.Гөмбәз hәм түбәсе бакырдан, башка чиркәүләр кебек диварлырның ак төсе дә манастыр төс катнашына туры килә.
—В
~ 49 ~
The abbot Silvanus, rector of Holy Dormition Monastery: he Church of the Ascension of the Lord is a jewel of the holy gates of the monastery. It is the only gateway church of Sviyazhsk and the first of its restored temples which were lost in the 1930s. Gold plated cross on its top is also the first symbol of faith of ascending to heaven. Before this, wooden crosses stood in place of ruined churches and cathedrals as if they were graves. This warm, winter-proof, and one can say, home-like church has a purely monastic purpose: it will be used as a confessional for the brethren, and the service, mainly for the inhabitants, will be held in it. A covered gallery leads to it from Archimandrite housing, the socalled upper course of the combat, which was used by the bishops who lived in it as they went on to pray. This temple, like the other Sviyazhsk shrines has a difficult fate. During its nearly 400 years of existence it was repeatedly exposed to remodeling, renovations, radical changes to its interior and exterior and it was ornamented over and over. And in the 30's it was almost completely destroyed. The current look of the church is closest to the historical photographs. It was built using modern natural materials and limestone mortars which are not inferior in quality to those made in the old days according to old, irrevocably lost technologies and recipes. The dome and the roof are covered with copper; as in other churches the walls are painted white which is the single color of the monastery ensemble.
—T
Цитата
Свияжские кресты Свияжск тәреләре Crosses of Sviyazhsk
«П
озолоченный крест на главке Вознесенской надвратной церкви первый вознесенный к небу символ веры: до того деревянные кресты в Свияжске ставились на месте взорванных соборов...» Игумен СИЛУАН
«К
апка эче Вознесенская чиркәвенең алтынсу тәресе иманның символы булып тора, моңарчы Свияжскта шартлатылган гыйбадәтханә урынына агачтан тәре куйганнар...» Игумен СИЛУАН
«G
old plated cross on the top of the Gate Church of the Ascension is also the first symbol of faith of ascending to heaven: before it wooden crosses stood in place of ruined churches and cathedrals as if they were graves...» The abbot SILOUAN
~ 50 ~
Перспектива
Новь остров-града Утрау шәhәрчек яңалыклары New island town
Артем СИЛКИН, директор Государственного историкоархитектурного и художественного музея «Остров-град Свияжск»: еализация масштабного республиканского проекта «Культурное наследие» разительно изменила не только внешний облик острова, но и жизнь его обитателей — он благоустраивается буквально на глазах! 83 семьи уже переселились из ветхого частного жилья, отапливаемого дровами и углем, в благоустроенные дома со всеми бытовыми и коммунальными удобствами. Отремонтированы общеобразовательная школа, детский сад, появились детские, спортивные площадки. Остров газифицирован,
—Р
Артем СИЛКИН, «Свияжск утрау-шәhәрчеге» дәүләт тарихи-мигъмар hәм сәнгать музее мөдире: әдәни мирас» исеме белән тормышка ашырылган күләмле республика проекты утрауның тышкы йөзен генә үзгәртеп калмыйча,анда яшәүчеләрнең тормышына тәэсир итте — утрау күзгә күренеп үзгәрде. 83 гаилә утын hәм күмер белән җылынган иске өйләрен яшәргә бөтен мөмкинчелекләре булган яңа фатирларга алыштырды. Гомуми белем бирә торган мәктәп,балалар бакчасы төзекләндерелде, балаларга уйнарга мәйданчыклар,спорт
— «М
~ 52 ~
Artem SILKIN, director of the State Historical and Architectural Museum «Island Svijazhsk»: mplementation of a largescale national project «Cultural Heritage» dramatically changed not only appearance of the island, but also lives of its inhabitants. It is it developing before our eyes! 83 families have already moved out of old houses, heated with wood and coal, into well-appointed homes with all necessary household facilities and amenities. A secondary school and a kindergarten were refurbished, and children and sports playground were established. A permanent gas and water supply was established as well as sewerage and
—I
Преображение града Свияжск
подключен к водоснабжению, канализации, электросетям, по основным улицам проложены дороги с твердым покрытием. Благодаря созданию музейного комплекса и туристической инфраструктуры полностью искоренена безработица среди местного населения. Наш музей стал своего рода культурнообщественным центром Свияжска, который, помимо чисто музейных, историкокраеведческих функций, осуществляет массу досуговых и просветительских: организует художественные и тематические выставки, встречи с известными деятелями литературы и искусства.
мәйданчыклары булдырылды. Утрауга газ, су, электр, канализация кертелгән,төп урам юллары яхшыртылды. Музей комплексы белән туристлар өчен инфрастуктураның яхшыртылуы тулысынча эшсезлекне бетерде. Мәдәни — көнкүреш үзәге Свияжск музее, үзенең төп тарихи вазыйфасыннан тыш сәнгать hәм тематик күргәзмәләр,әдәбият hәм сәнгаттә танылган кешеләр белән очрашулар оештыра.
~ 53 ~
electricity grids, and the main streets have been paved. Establishment of the museum complex and tourist infrastructure completely eradicated unemployment among the local population. The museum has become a kind of cultural and social center of Sviyazhsk which, in addition to its museum and natural history functions, provides a lot of entertainment and education: organized art exhibitions and meetings with famous writers and artists.
В соседстве муз
Забытые мелодии для флейты Флейта өчен онытылган мелодияләр Forgotten tune for a flute
Э
ти милые девушки их фольклорного трио «Эfа» запечатлены на фоне зашитого лесами храма не случайно. Ведь это под их мелодичный струнно-духовой аккомпанемент каменщики, плотники, плиточники «Константы» два лета подряд метр за метром возводили надвратную монастырскую церковь. За это время они познакомились не только с музыкальной классикой, но и народными русскими, восточными, татарскими, белорусскими песням и напевами, узнали, как звучат такие редкие музыкальные инструменты, как флейта, курай, тибетская чаша, дудук, трещотки, кастаньеты…
«Э
fа» халык триосындагы мөләем кызлар гыйбадәтханәгә куелган бинага менү өчен әйберләр янында фотога төшерелүләре очраклы түгел.Менә нәкь аларның кыллы уен кораллары чыгарган көйләргә «Константы» ташчы, балтачы, плитка ябыштыручылары ике җәй капка өсте манастыр чиркәвен күтәрделәр.Бу вакыт эчендә алар классик музыка,урыс халык җырлары,көнчыгыш, татар, белорус җыр hәм көйләрен,флейта,курай, тибет музыка уен коралы,сыбызгы, агачтан тавыш чыгару музыка уен коралы, ракушка формасында музыка уен коралын ишеттеләр...
~ 54 ~
I
t’s not an accident that a picture of these lovely girls from a folk trio «Efa» was taken with the background of a cathedral covered up by building works. After all, it's their melodic string-brass accompaniment that masons, carpenters, tilers of Konstanta listened to two summers in a row while erected a monastery gate church inch by inch. During this time, they were introduced to classical music, Russian folk, oriental, Tatar, Belarusian songs and tunes and learned what rare musical instruments like flute, kurai, Tibetan bowl, duduk, rattles, castanets sound like ... — We perform the national music in our
Преображение града Свияжск
— Мы исполняем национальную музыку в собственной аранжировке, — говорит руководитель ансамбля Александра Бозиянц. — Отыскиваем редкие, «незаигранные» мелодии, обрабатываем их под ассортимент наших инструментов, а он у нас богатый — больше десятка видов. С сестрамиблизнецами Алиной и Аленой Осиповыми приезжаем в Свияжск на летние каникулы. Наша сценическая площадка — монастырский Конный двор, наши слушатели — туристы, реставраторы, местные жители, монахи.
— Музыка төркеме җитәкчесе Александр Бозиянц: Без милли музыканы үз эшкәртүебездә башкарабыз» — Танылмаган көйләрне табып, эшкәртеп музыка уен коралларыбызда башкарабыз. Бертуган игезәкләр Алина hәм Алена Осиповлар белән бергә җәйгә Свияжска каникулга киләбез.Безнең сәхнә — манастырныкы булган Атлар торган сарай ишегалды,тыңлаучылрыбыз : туристлар, тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерү эшләрен алып баручы остазлар, утрау кешеләре, монахлар.
~ 55 ~
own arrangement, — said the head of the ensemble Alexander Boziyants. — We seeks out rare, unknown tunes, arrange them for our instruments (we have a pretty good selection of over a dozen). Together with twin sisters Alina and Alena Osipovy we come to Sviyazhsk for summer vacation. Our stage area is the Monastery Stables, and our audience — tourists, restorers, local residents and monks.
Мы — кузнецы!
Вакула с Конного двора Ат сараендагы Вакула Vakula from the stable yard
Г
оголевского кузнеца Вакулу мы можем лишь вообразить, а кузнеца Павла Матвеева — увидеть воочию и даже получить от него на память собственноручно выкованную подкову. Со своим напарником Алмазом Казаковым они одарили ими множество высоких гостей острова-града. Павел — коренной свияжец, на его глазах реставрировались и обретали первозданный облик здешние храмы. А надвратная Воскресенская церковь и вовсе возникла из небытия, как сказочная птица Феникс из пепла. Из своей кузни на Конном монастырском дворе он наблюдал за возрождением храма, восхищался его изяществом и красотой. В знак благодарности коллективу Управления Государственной вневедомственной экспертизы мастер отковал памятную именную подкову и вручил ее начальнику Вадиму Маркелову — на счастье.
Г
оголь тасвирлаган тимерче Вакуланы аңлата гына алабыз, тимерче Павел Матвеевны исә үз күзебез белен күреп аның кулларыннан үзе койган ат дагасы алырга момкин.Ул үзенең алмашчысы Алмаз Казаков белән утрау шәhәрчегенә килгән югары дәрәҗәле кунакларга күп бүләкләр бүләк итте. Павел — Свияжск утрау–шәhәрчек кешесе.Мондагы гыйбадәтханәләрнең тарихы әhәмиятен югалтмыйча төзекләндерүдән узып элеккеге хәләтенә кайтарылуы аның күз алдында булган.Үзенең эш урыныннан күз камаштырган, матур гыйбадәтханәнең яңартылуы күреп торган. Капка эче Воскресенская чиркәве көлдән килеп чыккан әкияттәге тәва кошы кебек бөтенлей көтмәгәндә пәйдә булды. Татарстан Республикасы Дәүләткә бәйле булмаган төзелеш hәм мигьмарлык Экспертиза Идарәсе төркеменә рәхмәт йөзеннән җитәкчесе Вадим Маркеловка тимерче җитәкченең исеме язылган дага бүләк итте.
~ 56 ~
W
hile we can only imagine what Gogol’s Vakula looked like, its possible to meet blacksmith Pavel Matveev in person and even get a souvenir — a horseshoe personally forged by him. Together with his partner Almaz Kazakov he presented horseshoes to many distinguished guests of the island. Pavel is a native of Sviyazhsk, and local churches were restored to their original appearance in front of his eyes. A Gate Church of the Resurrection came out of nowhere, like a Phoenix from the ashes. From his smithy located at the monastery Stable yard he oversaw the revival of the church and admired its grace and beauty. As a sign of gratitude to the staff of the State Office of Independent Inspection of Construction and Architecture of the Republic of Tatarstan the master forged a personalized commemorative horseshoe and handed it to the chief Vadim Markelov to bring good luck.
Свияжск
Управление Государственной вневедомственной экспертизы Республики Татарстан по строительству и архитектуре Татарстан Республикасы төзелеш һәм архитектура буенча ведомстводан тыш дәүләт экспертиза идарәсе The Department of state independent expertise of the construction and architecture in the Republic of Tatarstan 2012 — 2013 Макет, дизайн, вёрстка — Творческая группа «Алга!» www.alga-alga.ru Дата подписания в печать — 15.08.2013. Тираж — 200 экземпляров.