Zorg en Ziekenhuis juni 2018 by De Zorg Springt om Jou!

juni 2018

Actualiteiten & ontwikkelingen De redactionele zorgpijlers

Kennis delen binnen de zorg

Bijzonder Zorgnieuws Aangenaam Verzorgd Medisch Belicht Talent Ontwikkeld Bewust Genieten

Special In deze editie speciale aandacht voor het thema e-health en medische techniek.

‘Robotarm’

voor het allereerst ingezet

ZorgBedWijzer

DNA-profiel

Chronische darmziekte

Nieuwe app toont vrije

Steeds belangrijker voor

Patiënten krijgen digitale

zorgbedden in de regio

juiste chemotherapie

ondersteuning van ASz

p. 14

p.19

p. 26

Foto: Bram Saeys

bij operatie in MMC

Professional

Advertentie

O.A. OP HET PROGRAMMA:

VICTOR VOLOVICI Neurochirurgie/phd candidate

DONDERDAG 27 SEP 2018, VAN DER VALK, DORDRECHT

De gevolgen van NAH zijn voor ieder individu anders daarom vraagt dit onderwerp om deskundigheid en maatwerk. Versterk je deskundigheid en leer o.a.: Van het verhaal van ervaringsdeskundigen Over de anatomie van de hersenen en de kwetsbaarheid van het brein Hoe stress in het brein te beĂŻnvloeden is

beoordeeld met een 8,4

De anatomie van de hersenen en de kwetsbaarheid van het brein

HANS VAN DAM docent en consulent hersenletsel, gespecialiseerd verpleegkundige (neurologie)

beoordeeld met een 8

Een beschadigd brein is gevoeliger voor stress en reageert heftiger. Hoe is stress te beĂŻnvloeden?

Bijzonder Zorgnieuws Alles over ontwikkelingen en actualiteiten in de zorg Besluit minister over basispakket benadeelt chronische patiënt p. 6

Aangenaam Verzorgd Alles over gezondheid en welzijn van de patiënt HIV-behandelcentrum Flevoziekenhuis bestaat 10 jaar p. 15

Medisch Belicht Alles over de medische wetenschap DNA-profiel steeds belangrijker om chemotherapie voor te schrijven p. 19 Lichtverwerking in het oog speelt rol bij bijziendheid p. 21

Talent Ontwikkeld Alles over leren en werken in de zorg

Bewust Genieten Alles over voeding, lifestyle en trends in de zorg ‘Shared Care’ ketenzorg voor patiënten met Parkinson. p. 25

In deze editie veel aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in de zorg. En wat gaat die hard! Maar wat leveren ze ook mooie nieuwe vormen van zorg op, waar heel veel mensen heel blij van worden. Mooie ontwikkelingen en prachtig om te lezen hoe men zich inzet om met man en macht mee te gaan met de tijd en zoveel mogelijk een goede kwaliteit van leven te bezorgen. Wij zorgen de komende 2 maanden goed voor onszelf en hopelijk jullie ook. Een fijne zomer toegewenst en in september zijn we weer bij je terug!

Sanne van Leeuwen hoofdredacteur

Vaste rubrieken Beroep in beeld, Lifestyle en Reportages

Betere arbeidsvoorwaarden voor ambulancepersoneel p. 27

van de redactie:

Voorwoord ‘Aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in de zorg’

Reportage

Nicoline Meijer, directeur Marketing & Communicatie ROC Midden Nederland

Zorg en Ziekenhuis

e zorg verandert en daardoor verandert ook de vraag naar wat zorgprofessionals te bieden hebben. Om in te spelen op deze veranderingen is de sector erbij gebaat dat de toekomstige medewerkers anders opgeleid gaan worden. Het ROC Midden Nederland wil hun studenten op een innovatieve en interactieve manier klaarstomen voor de toekomst. Dit doen zij onder andere met hun Future Labs. Middels deze labs willen zij een belangrijke bijdrage leveren aan het versterken van de vaardigheden van de studenten.

Samen op weg naar de toekomst “Als ROC Midden Nederland vinden wij het belangrijk om onze studenten goed voor te bereiden op hun toekomstige werk. In de zorgsector verandert niet alleen de zorgvraag maar ook de manier waarop we deze vraag kunnen beantwoorden. Wij willen onze studenten dan ook actief meenemen in de ontwikkelingen die op ons af komen en dan het liefst discipline overstijgend.”

‘In de zorgsector verandert niet alleen de zorgvraag maar ook de manier waarop we deze vraag kunnen beantwoorden’ “Door het opzetten van de Future Labs hopen wij onze studenten de kennis en vaardigheden mee te geven die zij straks nodig hebben op de werkvloer. In de Future Labs werken studenten van het Tech College, ICT College en het Gezondheidszorg College samen. Want iedere student van deze specifieke opleidingen kan een bijdrage leveren aan de zorg van de toekomst. Op deze manier leren de student ook bij elkaar in de keuken te kijken.”

Het mobiele zorglab “Een onderdeel van de Future Labs is het mobiele zorglab. Het mobiele zorglab is een interactieve leeromgeving waarin studenten en medewerkers van zorginstellingen/- aanbieders ervaring opdoen met een veranderende vraag en zorgbehoefte. Aan de hand van zes thema’s leren studenten en medewerkers uit het werkveld hoe ze de zelfredzaamheid van mensen kunnen versterken en daarmee de gezondheid en het welbevinden kunnen verhogen. De rol van de zorgprofessional in de toekomst verplaatst zich steeds meer van ziekenhuizen naar mensen thuis (zorg in de wijk).”

“Het mobiele zorglab neemt de bezoeker mee in een bijzondere leerervaring. Studenten stappen letterlijk de maatschappelijke context van de zorg binnen en worden geconfronteerd met diverse actuele ontwikkelingen. Vervolgens beleven ze het persoonlijke verhaal van iemand met een specifieke zorgbehoefte. De studenten gaan met elkaar in gesprek over de verschillende scenario’s om de beste zorg te leveren.

‘De studenten gaan met elkaar in gesprek over de verschillende scenario’s om de beste zorg te leveren’ De studenten ervaren wat er allemaal mogelijk is en zoeken met elkaar naar de beste oplossingen. Ze leren bijvoorbeeld hoe mensen d.m.v. technologie meer regie kunnen voeren over hun eigen gezondheid en actief en met hoge kwaliteit deel kunnen blijven nemen aan het dagelijkse leven. Met het mobiele zorglab willen wij onze studenten prikkelen om interactief het gesprek aan te gaan met het werkveld en met elkaar. Wat betekent dit nu echt allemaal, wat vraagt het van mij als zorgprofessional en wat van mij als technicus of ICT-er? Hoe kunnen wij er samen met de cliënt voor zorgen dat de technologische ontwikkelingen ons gaan helpen in de zorg die wij leveren? Vragen die er voor zorgen dat studenten niet meer eendimensionaal leren kijken naar wat zij gaan doen, maar de ervaring laat hen zien waarom ze leren wat ze leren.”

Drietrapsraket “Het mobiele zorglab sluit perfect aan op ontwikkelingen in de regio Utrecht. In het mobiele zorglab laten we zien welke innovaties er reeds bestaan of in ontwikkeling zijn die oplossingen bieden voor het voeren van eigen regie op leven en gezondheid en het actief en vitaal deelnemen aan het dagelijks leven. Het mobiele zorglab is een win-win-win-situatie, een mooie drietrapsraket. ” “Door de samenwerking aan te gaan met bedrijven, onderwijs en het werkveld kunnen we een mobiel zorglab vormgeven. Zo stellen diverse bedrijven hun technologische innovaties ter beschikking. Waardoor studenten kunnen gaan ‘werken’ in een levensechte omgeving. Daarnaast leren ze samenwerken met studenten van andere opleidingen en medewerkers uit het werkveld.”

Nicoline Meijer “Het mobiele zorglab is een win-win-win-situatie, een mooie drietrapsraket” “En het mobiele zorglab bezoekt het werkveld (ziekenhuizen, zorgaanbieders, verpleeghuizen, etc). Zo ontstaat er gelegenheid voor onze studenten om te leren hoe zij medewerkers van deze organisaties kunnen ‘trainen’ in het werken met deze innovatieve methodes. Dit zullen zij straks op de werkvloer ook gaan doen. En voor de medewerkers van de diverse organisaties is dit een mooie manier om kennis op te doen van de innovaties die eraan gaan komen.”

‘Het werkveld reageert enthousiast en er is veel behoefte aan deze innovatieve manier van leren’ Afrondende fase “We werken keihard om naast het mobiele zorglab ook het basislab op het Gezondheidszorg College in Utrecht en het verdiepende lab op de Tech Campusin Nieuwegein per november op te leveren. Het werkveld reageert enthousiast en er is veel behoefte aan deze innovatieve manier van leren. Als alles goed gaat kunnen onze studenten BOL en BBL van het Gezondheidszorg College (Niveau 3 en 4), ICT College en de Tech Campus (BOL Niveau 4) dus vanaf volgend schooljaar innovatief en nog meer toekomstgericht onderwijs gaan volgen.”

Besluit minister over basispakket benadeelt chronische patiënt VWS Minister Bruins (Medische Zorg) neemt het advies van het Zorginstituut Nederland over om een Vitamine D, zware paracetamol en mineralen uit het basispakket te halen. Het Reumafonds vindt dit een zeer onverstandig en ongewenst besluit met grote nadelige consequenties voor mensen met een reumatische aandoening. Het is een kostenbesparing die volledig voor rekening komt van de chronische patiënt. Het Zorginstituut heeft in 2016 een advies uitgebracht om een aantal geneesmiddelen uit het basispakket te halen om kosten te besparen. Het gaat daarbij om middelen die ook bij de drogist te koop zijn, zoals vitamine D, paracetamol 1000 mg, kalktabletten en foliumzuur. Voor mensen met reuma zijn deze middelen een noodzakelijk en essentieel onderdeel van hun behandeling. Het besluit van de minister om het advies van het Zorginstituut te volgen heeft voor mensen met reuma dan ook grote consequenties.

Onveilig gebruik medicatie en zorgmijding Sija de Jong, manager Patiëntenbelangen Reumafonds: “Dit besluit werkt onveilig gebruik van medicijnen in de hand, omdat medicatiebewaking zoals controle op bijwerkingen en interacties met andere medicijnen door de apotheek vervalt met deze maatregel. Deze middelen zijn voor mensen met reuma geen zelfhulpmiddelen maar effectieve geneesmiddelen die onderdeel zijn van een behandeling. Daar moet controle op zijn.” Ook ontstaat door dit besluit het risico dat mensen met reuma de middelen niet meer of minder gaan gebruiken. “Het niet meer nemen van vitamine D en kalktabletten bij osteoporose kan leiden tot botbreuken. Het niet meer nemen van foliumzuur bij methotrexaat kan leiden tot stoornissen in de leverfunctie of

bloedaanmaak. Situaties die ernstige invloed hebben op de kwaliteit van leven van mensen met reuma”, aldus de Jong.

‘Vitamine D, zware paracetamol en mineralen per 2019 niet meer vergoed’ Kostenbesparing voor rekening van chronische patiënt Het niet meer vergoeden van deze middelen, betekent ook weer een extra kostenpost voor mensen die afhankelijk zijn van medicatie. Voor bijna 200.000 gebruikers betekent dit besluit een extra kostenpost tot boven de € 80 en voor 100.000 mensen is dit zelfs meer dan € 150 euro per jaar. Zij betalen deze medicatie vanaf 2019 zelf. Naast de maximaal € 250 eigen bijdrage voor medicijnen die ze per jaar al kwijt zijn. Het kabinet heeft de ambitie om de stapeling van zorgkosten tegen te gaan maar dit is toch weer een extra stapeling van de kosten voor de chronische patiënt. In de brief van de minister staat dat hij geprobeerd heeft om een uitzondering te maken voor chronische patiënten, maar deze kostenbesparing komt nu juist helemaal voor rekening van de patiënt.

Bezwaren ingebracht Het Reumafonds heeft het afgelopen jaar haar bezwaren kenbaar gemaakt aan het ministerie van VWS en Kamerleden. De patiëntenorganisatie vindt het zeer onbegrijpelijk dat deze argumenten niet de doorslag hebben gegeven om deze middelen in het verzekerde pakket te houden. Het Reumafonds blijft zich hard maken voor het behoud van deze middelen in het pakket in aanloop naar het Algemeen Overleg Pakketbeheer eind juni in de Tweede Kamer.

Column Mirjam Kaijer

Springplank ‘Je mag het wat persoonlijker maken’, zegt regisseur Ingrid. Want waarom geef jij al 6 jaar trainingen in de zorg? Vanwaar die urgentie? Ik snap waarom ze het vraagt. Ik heb net mijn voorstelling: ‘Mij een Zorg’ aan haar laten zien. Een voorstelling waarin we verhalen vertellen over menselijke zorg en zelf geschreven liedjes zingen. Ik vertel in mijn programma dat ik ooit voor een vriendin een klus overnam en intervisie ging geven aan een groep hulpverleners die werkten met dementerende bejaarden. De eerste casus ging over Hans die een collega had die een ijsklont bij een dementerende dame in haar nek had gegooid. Dan gilde ze zo grappig. Hij had er wat van gezegd en werd daarna genegeerd, Groepsdruk heet dat. Zo is mijn training ontstaan, na die gebeurtenis. Ik ben het lied: Mijnheer Alzheimer voor ze gaan zingen, van Joep van Het Hek. Ik merkte dat ik met muziek meteen een diepere laag bereikte en er sneller een goed gesprek ontstond. ‘Maar niet iedereen gaat dan trainingen geven Mirjam. Waarom jij wel? Dat wil het publiek weten.’ Ik weet het antwoord wel. Dat komt door mijn moeder. Toen ik 28 was bleek dat zij 2 hersentumoren had. Na de operatie was ze nog maar een schim van zichzelf. Als dochter rook ik onmiddel-

‘Het is mijn springplank geworden naar wat ik nu doe’

Het gaat daarbij om middelen die ook bij de drogist te koop zijn, zoals vitamine D, paracetamol 1000 mg, kalktabletten en foliumzuur.

lijk wie van de hulpverleners de mens achter mijn moeders ziekte kon zien en wie niet. Het idee dat iemand mijn moeder - kwetsbaar en afhankelijk - een ijsklont in haar nek zou hebben gegooid maakte me letterlijk misselijk. Het is mijn springplank geworden naar wat ik nu doe. Die avond pas ik mijn voorstelling aan. Het klopt, de cirkel is rond.

Bijzonder Zorgnieuws

Beatrixziekenhuis ontvangt Freya Pluim

De vakgroep Gynaecologie en Verloskunde van het Beatrixziekenhuis heeft opnieuw de Freya Pluim ontvangen. Freya is een patiëntenvereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen. De toekenning van deze pluim betekent dat de kwaliteit van de zorg voor deze patiënten in het Beatrixziekenhuis aan hoge standaarden voldoet.

Trots De medewerkers zijn trots op de toekenning van de pluim. ‘Hierdoor is het voor onze patiënten duidelijk dat onze zorg aan zeer hoge normen voldoet’, zegt Jos Derksen, gynaecoloog in het Beatrixziekenhuis. ‘Dagelijks streven we naar het leveren van kwalitatief goede zorg

‘Hierdoor is het voor onze patiënten duidelijk dat onze zorg aan zeer hoge normen voldoet’ met aandacht voor de patiënt. Deze pluim is een bewijs dat we dat op de juiste manier

doen.’ In het Beatrixziekenhuis wordt samengewerkt in een multidisciplinair team. ‘Ik ben als gynaecoloog samen met verpleegkundig specialist Marieanne Donze primair verantwoordelijk voor deze zorg. Indien gewenst worden wij ondersteund door een uroloog, klinisch geneticus, psycholoog en/of seksuoloog. Naast de medische kant is er dus oog voor het psychische aspect, de mens achter de patiënt. Als een gewenste zwangerschap uit blijft is juist die extra steun heel belangrijk.’

Kwaliteitscriteria Om in aanmerking te komen voor de pluim moet een ziekenhuis aan een aantal kwaliteitscriteria voldoen. De kwaliteit en snelheid van een behandeling en goede informatie en begeleiding voor de patiënt staan hierbij centraal.

Adembenemend Ervaringen in zieken- en verpleeghuis

et verhaal van Pieter van den Berg opgetekend door Lia van den Berg en Onno Stam

In dit boek vertelt Pieter over zijn ervaringen in drie ziekenhuizen en een verpleeghuis. Na een ongeluk met als gevolg een totaal verlamd lichaam – hij kon zelfs niet meer zelfstandig ademen – wordt Pieter, na vier dagen in coma te hebben gelegen, zich langzaam bewust van de gevolgen van het ongeluk met zijn racefiets. Een hardloper moet rustig uitlopen voordat hij kan stoppen. Pieter had letterlijk en figuurlijk de vaart er in en lag in één klap doodstil. Maar niet in zijn hoofd. Hij wil praten, zijn verhaal vertellen,

zijn denken ordenen. Hij kan niet zomaar ineens stoppen; hij wil doorgaan met leven.

‘Een waardevol boek voor allen die in de gezondheidszorg werken.’ Het verhaal van Pieter laat zien hoe een zwaar getraumatiseerde man een manier vindt om zijn lijden te kunnen dragen door als een bedrijfsmanager het werk in de zorg te bekijken, zoekend naar wat er beter kan. Wellicht valt er nog wat op te steken van zijn ervaringen, waarnemingen, vragen en visie.

Derksen: ‘Patiënten kunnen bij ons snel terecht voor het eerste intakegesprek. De duur van de behandeling is uiteindelijk afhankelijk van onder andere de duur van de menstruele cyclus.’ De Monitor Fertiliteitszorg van patiëntenvereniging Freya biedt een duidelijk overzicht van de fertiliteitszorg zoals die in de Nederlandse ziekenhuizen is georganiseerd. ‘Hierdoor is het een handig instrument voor patiënten.’

Freya Freya is een patiëntenvereniging van en voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen en hun naasten. Doel van de Freya Pluim is het stimuleren van kwaliteitsverbetering en het informeren van patiënten, verwijzers en zorgverzekeraars over de kwaliteit van de fertiliteitszorgzorg.

Opmerking van een bevriende arts: “Dat Pieter zijn energie erin heeft gestoken om zijn ervaringen op papier te laten zetten en dat de auteurs deze wens met zoveel engagement nakomen is op zich al bijzonder, maar ook is het een bijzondere kans voor ons therapeuten om van de ervaringen van Pieter te leren. Het gebeurt niet vaak dat een patiënt erg ziek is – in de zin van afhankelijk zijn van medische hulp zoals een beademing – en daarbij wel bij volle bewustzijn is. Pieter heeft waarschijnlijk de moeilijkste situatie meegemaakt waarin je als patiënt terecht kan komen. Dat hij dan ook nog met zijn intelligentie, kennis en ervaringen zijn situatie buitengewoon goed kon evalueren en de gezondheidszorg en de mensen die hierin werken kon toetsen, maakt zijn verhaal nog extra waardevol.” Dit boek is te verkrijgen bij www.kirjaboek.nl

Advertorial

Operatie geslaagd, patiënt overleden als gevolg van een ziekenhuisinfectie Hoe krijg ik het OK-productieproces en kwaliteitslevel in balans? Infectiepreventiebeleid is van levensbelang in ziekenhuizen. Jaarlijks sterven ca. 1000 mensen voortijdig als gevolg van een ziekenhuisinfectie. Op de OK, een zeer kritische zone als het gaat om infectiepreventie, is dit zeker een hot topic. Infectiepreventie brengt op de OK regelmatig een zeer lastig spanningsveld met zich mee. Enerzijds moet er productie gedraaid worden, er is sprake van niet-geplande operaties of er treden complicaties op, waardoor de planning anders loopt dan verwacht. Dit vraagt een grote flexibiliteit van de ondersteunende processen rondom de patiënt.

Kiezen of delen? Een van deze processen is het schoonmaakproces. Tussen operaties door moet een OK gereinigd en daar waar nodig gedesinfecteerd worden. Na afloop dient een perfecte eindbeurt plaats te vinden. Dit levert regelmatig dilemma’s op voor de schoonmaker. “ik moet mijn protocol volgen, maar ik moet de OK uit, want de volgende

patiënt ligt te wachten”. “Er komt een spoedoperatie aan, maar de OK is nog niet gereed”. Welke keuzes maak je dan? Sneller schoonmaken, alleen de belangrijkste high-touchpunten aanpakken, sneller desinfecteren? Maar die inwerktijd dan? De patiënt laten wachten?

‘Infectiepreventie brengt op de OK regelmatig een zeer lastig spanningsveld met zich mee’

ties of een andere inrichting van dit proces. Een goede OK-opleiding én coaching van de medewerkers helpt om het vak slimmer en soms ook sneller uit te voeren. Middels vormende trainingen zorgen we er ook voor dat er sprake is van een gedragen en duurzame gedragsverandering bij medewerkers. Daarnaast innoveren we continu op het gebied van reinigings- en desinfectietechniek door o.a. producten te ontwikkelen die sneller desinfecteren en readyto-use zijn, zodat er minder handelingen nodig zijn en er minder inwerktijd noodzakelijk is. Dit alles doen wij het liefst met het hele OKteam, want schoon is van iedereen, niet alleen van de schoonmaakmedewerker!

Wie OK is, moet snel én slim zijn! Dat laatste is zelden een optie en een worsteling in veel ziekenhuizen. Als partner in infectiepreventie zoeken wij daarom naar slimme oplossingen om de performance continu te verbeteren, binnen de kaders van de hectische OK-wereld. Door een grondige analyse van OK-processen helpen we deze te optimaliseren met bijvoorbeeld andere werkwijzen, nieuwere methoden, betere protocollen en werkinstruc-

www.alpheios.nl infectiepreventie@alpheios.nl

Bijzonder Zorgnieuws

Staatssecretaris Blokhuis gaat met YoMo!-presentator in gesprek over depressies bij biculturele jongeren Staatssecretaris Blokhuis (VWS) gaat in gesprek met YoMo!-presentator Mo Anouar (KRO-NCRV) over depressies onder biculturele jongeren. Dat heeft hij donderdag toegezegd tijdens het Algemeen Overleg GGZ in de Tweede Kamer. “Echt tof dat de staatssecretaris om de tafel wil om te praten met mij en de andere initiatiefnemers over dit probleem”, reageerde Mo na het debat. “Hoog tijd om het taboe rondom depressies onder biculturele jongeren te doorbreken en de landelijke campagne over depressies inclusiever te maken!”. Eerder deze maand deed Mo Anouar samen met specialisten een oproep naar de Tweede Kamer, om dit probleem aan te kaarten. Want psychische problemen komen vaak voor bij bi-culturele jongeren, maar in veel gemeenschappen is het taboe op dit onderwerp groot. Een landelijke campagne om het taboe rondom depressies te doorbreken is er al, maar bereikte tot nu toe voornamelijk hoogopge-

leide vrouwen. Tijd voor een meer inclusieve campagne, vonden de initiatiefnemers.

Debat Kamerlid Antje Diertens (D66) kaartte het probleem aan tijdens het debat, nadat ze eerder deze maand de oproep van de YoMo!-presentator in ontvangst nam. Volgens Diertens is die inclusiviteit ontzettend belangrijk zodat “iedereen die zich niet senang voelt het gesprek hierover aan kan gaan”. D66 steunt de oproep dan ook van harte. Na het zomerreces gaan de YoMo!-presentator en de andere initiatiefnemers hierover in gesprek met staatssecretaris Blokhuis. Samen kijken ze hoe de landelijke campagne over depressies inclusiever gemaakt kan worden, zodat ook bi-culturele jongeren zich aangesproken voelen. Mo Anouar: “Ik heb veel mensen gesproken en genoeg ideeën over hoe we de campagne kunnen verbeteren. Wat mij betreft kunnen we morgen al om de tafel”.

Staatssecretaris Blokhuis in gesprek met YoMo!-presentator Mo Anouar

1000e baby van 2018 is Manuel

e duizendste baby van 2018 in Geboortecentrum Rhena van het Albert Schweitzer ziekenhuis werd op 28 mei geboren om 7.53 uur.

Het wandkleed siert de hal van het Stiltecentrum op de locatie Dordwijk, de plek waar patiënten en familieleden even tot rust kunnen komen.

Quilt cadeau voor

Stiltecentrum in ziekenhuis

en dag niet gequilt, is een dag niet geleefd’, is het motto van de Zwijndrechtse Hannie van Bellen (links). Toen ze moest herstellen van een herseninfarct in 2010, zocht ze een hobby. Ze vond er een in deze speciale handwerktechniek. Op 29 mei kreeg het Albert Schweitzer ziekenhuis van haar een prachtige, kleurige quilt met de voorstelling van een kompas. “Nu geef ik iets terug aan het ziekenhuis. Ik hoop dat mensen er vrolijker van worden.” Het wandkleed siert de hal van het Stiltecentrum op de locatie Dordwijk, de plek waar patiënten en familieleden even tot rust kunnen

komen. Geestelijk verzorger Joke van Voorst hing het werk samen met de maakster op. “Het kompas is op deze plek heel toepasselijk”, zegt Van Voorst. “In deze ruimte zoeken mensen naar richting en oriëntatie.”

Veertig uur per week Van Bellen quilt wel veertig uur per week. “Ik kan er mijn energie en perfectionisme in kwijt.” Een quilt bevat zoveel kleine met de hand aangebrachte steekjes, dat in het ‘Kleurenkompas’ wel 700 uur werk zit. “Maar als jullie er nog een willen voor een andere ruimte, laat het dan weten, want ik maak ze met liefde”, aldus Van Bellen, die volledig herstelde van haar herseninfarct en naast het quilten ook nog elke dag een flinke afstand hardloopt. Het ziekenhuis is haar erg dankbaar voor het bijzondere geschenk.

De kleine Manuel Jesse maakt het goed met z’n ouders. Felicitaties werden aangeboden door de klinisch verloskundige die de bevalling heeft begeleid, de verpleegkundige (links) en het afdelingshoofd (rechts). Vader en moeder kregen een attentie en bloemen overhandigd ter gelegenheid van deze heugelijke gebeurtenis.

Reportage

Virtuele verpleegkundige blijkt handige hulp voor hartpatiĂŤnten De virtuele verpleegkundige draait op een online systeem, waarmee patiĂŤnten zichzelf kunnen controleren op symptomen van hartfalen

Zorg en Ziekenhuis

Uiteindelijk is het doel dat patiënten een groot deel van de zorg, inclusief het uitschrijven van een recept voor medicatie, helemaal zelf gaan doen.

eer ziekenhuiszorg thuis, met hulp van nieuwe technieken. Dat doel stelden huisartsen, specialisten en verpleegkundigen zich onlangs in een nieuw medisch akkoord. In Maastricht hebben ze die toekomst nu een gezicht gegeven met een virtuele verpleegkundige: Molly. Ze ziet eruit als een verpleegkundige, praat (weliswaar een beetje houterig) als een verpleegkundige, maar ze is een slimme ‘bot’. Deze virtuele zorgverlener leert patiënten met hartfalen thuis hoe ze hun eigen gezondheid kunnen monitoren en verbeteren, zodat ze alleen naar het ziekenhuis hoeven als dat echt nodig is.

‘Molly legt uit, beantwoordt vragen, en instrueert patiënten, bijvoorbeeld over hoe ze hun bloeddruk moeten meten’

De virtuele verpleegkundige draait op een online systeem, waarmee patiënten zichzelf kunnen controleren op symptomen van hartfalen. Dat systeem is zelflerend en past

‘Telemonitoring blijkt effectief: het leidt tot minder ziekenhuisopnames en dus lagere kosten’ zich qua aanbod aan op de gezondheid van de patiënt. Bij het uitblijven van symptomen van hartfalen, gaat de frequentie van controle bijvoorbeeld omlaag.

Proefperiode De eerste proefperiode met Molly wijst nu uit dat patiënten goed op haar reageren en het prettig vinden met een ‘virtuele verpleegkundige’ te werken. Dat is dan ook de grote winst van Molly, concluderen Boyne en collega-professor Hans-Peter Brunner-La Rocca.

Molly legt uit, beantwoordt vragen, en instrueert patiënten, bijvoorbeeld over hoe ze hun bloeddruk moeten meten. Ze waarschuwt ook als patiëntencontact moeten opnemen met een specialist.

Het is niet enkel de informatie die ze geeft - die kan ook via een website of een app worden aangeboden - maar patiënten zijn meer gemotiveerd om die informatie te gebruiken als dat door ‘iemand’ wordt aangeboden, met wie ze ook kunnen communiceren.

‘Domme dame’

Digitaal toegerust

“Een Amerikaans bedrijf kwam met Molly aan, maar ze was toen nog een domme dame, leeg”, zegt de projectleidster Josiane Boyne van Maastricht University Medical Centre (MUMC). “Wij hebben haar slim gemaakt met allerlei medische informatie rond hartfalen, zoals we die al gebruikten in ons medisch gevalideerde computerprogramma Hartfalencoach.” Molly mocht daarna drie maanden stagelopen in de praktijk.

Steeds meer ziekenhuizen bieden begeleidende zorg thuis met hulp van techniek, zoals apps. Molly is de eerste versie waarbij dit ‘telemonitoren’ gebeurt met hulp van een zogenoemde nurse-avatar. Uit verschillende onderzoeken blijkt telemonitoring effectief: het leidt tot minder ziekenhuisopnames en dus lagere kosten. Daarnaast zijn patiënten positief, omdat zij minder vaak heen en weer hoeven naar het ziekenhuis.

Maar kunnen ook oudere patiënten wel overweg met een avatar? Voor een deel blijkt dat inderdaad lastig, met name als zich problemen voordoen rondom de bluetooth-verbinding, zeggen de onderzoekers. De acceptatie lag in de testfase hoger onder jongere gebruikers dan onder de oudere mensen.

Privacybescherming Een ander punt is de privacybescherming. Volgens de onderzoekers is die zorg onterecht: “Molly is van een Amerikaans bedrijf, maar de data komen daar niet binnen. Die komen binnen bij een bedrijf waar het ziekenhuis een samenwerkingscontract mee heeft. De data staan dus op een gecertificeerde Nederlandse server.” Als het gaat om aansprakelijkheid, is Boyne helder: de patiënt staat onder behandeling van het ziekenhuis, dus het ziekenhuis is verantwoordelijk.

Make-over Op dit moment staat Molly in de kinderschoenen. Na de succesvolle pilot gaat ze nu even de ‘garage’ in om nog slimmer en interactiever te worden, zodat alle patiënten met haar aan de slag kunnen.

Drijvende kracht Volgens professor Brunner-La Rocca, de drijvende kracht achter het project, is Molly een eerste blik op de zorg van de toekomst: “Uiteindelijk is het doel van een virtuele zorgverlener met kunstmatige intelligentie dat patiënten een groot deel van de zorg, inclusief het uitschrijven van een recept voor medicatie, helemaal zelf gaan doen. Hier zijn we op dit ogenblik volop mee bezig.” Na haar make-over zal Molly deze zomer terugkeren bij patiënten thuis en onderworpen worden aan meer tests en onderzoeken. Bron: NOS.nl van 6 mei 2018

Grotere kans op herstel na herseninfarct dankzij behandelkamer spoedeisende hulp HMC (Haaglanden Medisch Centrum) heeft als eerste ziekenhuis in Nederland een neuro-angio kamer op de afdeling spoedeisende hulp (SEH). Met deze faciliteit kan acute zorg bij herseninfarcten al op de eerstehulpafdeling worden verleend in HMC Westeinde. Dit scheelt minuten en deze minuten zijn cruciaal om de schade aan het hersenweefsel te beperken en de kans op herstel groter te maken. Want tijdverlies is hersenweefselverlies.

Elke seconde telt De realisatie van de neuro-angio kamer past in een reeks maatregelen die HMC het afgelo-

pen jaar heeft getroffen om de beroertezorg te optimaliseren. In landelijke richtlijnen is vastgelegd dat in elk ziekenhuis dat neurovas-

ten. Met een neuro-angio kamer op de SEH kan nu nog sneller worden gestart met behandelen.

Oorzaak snel in beeld

‘Tijdverlies is hersenweefselverlies’ culaire zorg aanbiedt, binnen 60 minuten na binnenkomst op de SEH moet zijn gestart met de intra-arteriële behandeling (verwijdering van het stolsel uit de slagader in de hersenen) van het herseninfarct. In HMC Westeinde is de start van behandeling meestal binnen 45 minu-

De neuro-angio kamer is voorzien van de modernste technieken, waarmee het afgesloten bloedvat – verantwoordelijk voor het herseninfarct - snel kan worden afgebeeld. Leverancier Philips leverde hiervoor een Azurion bi-plane neuro-angiografie systeem dat het mogelijk maakt om tegelijkertijd van verschillende kanten de bloedvaten in beeld te brengen. Dankzij de Clarity technologie worden de beelden gemaakt met een zeer lage stralingsdosis en een optimale beeld-

Aangenaam Verzorgd

13 Column Elise Disselhorst Projectleider Duurzame Inzetbaarheid

Brokkenpiloot Het was schrikken afgelopen week. Op het kinderdagverblijf had 1 van mijn zoontjes een klap gehad op zijn voortanden. Ze wisten niet precies wat er was gebeurd, maar 1 van zijn voortanden leek omgedraaid, los en scheef in zijn mond te zitten. Op het kinderdagverblijf vond ik een zielig, stil jongetje. De tandarts adviseerde om hem een zetpilletje te geven en af te wachten. Hij vermoedde dat de tand vanzelf weer rechter en vaster zou gaan zitten. Ik moest volgende week ter controle terugkomen. Alhoewel het me onwaarschijnlijk leek dat het vanzelf weer goed zou komen, verliet ik toch maar de praktijk. Mijn man was er niet gerust op en maakte alsnog een afspraak met een kindertandarts. Zij had zich 6 jaar gespecialiseerd in het kindergebit en vertelde me dat het geen zin had om af te wachten. De aanhechting van de tand was teveel beschadigd en het risico was te groot op een flinke ontsteking. Bovendien was het nu bijzonder pijnlijk voor mijn zoontje.

‘De aanhechting van de tand was tbeschadigd’ kwaliteit. Het Philips Azurion systeem is uitgerust met 3D opname functionaliteit voor het afbeelden van bloedvaten en het zachte weefsel waarmee kleine details zichtbaar gemaakt kunnen worden. Door gebruik te maken van deze technieken wordt vrijwel direct de oorzaak aangetoond waardoor de patiënt aansluitend de juiste behandeling krijgt.

Wat is een herseninfarct? Een herseninfarct ontstaat doordat een deel van de hersenen te weinig bloed krijgt. Vaak wordt dit veroorzaakt door een bloedstolsel in een van de slagaders in het hoofd. Dit stolsel blokkeert dan de bloedtoevoer naar een deel van de hersenen. Daardoor krijgt dat deel geen zuurstof meer en raakt het hersenweefsel beschadigd. Hersenfuncties vallen daardoor uit. De uiteindelijke gevolgen kunnen zeer ernstig

zijn, maar er kan ook een geheel of gedeeltelijk herstel optreden.

‘Een herseninfarct ontstaat doordat een deel van de hersenen te weinig bloed krijgt’ HMC is een belangrijke aanbieder in de regio Zuid-Holland van (acute) neurovasculaire zorg. Het ziekenhuis werkt hierbij nauw samen met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Jaarlijks verwacht HMC ongeveer 200 mensen met een herseninfarct te behandelen in de neuro-angio kamer.

De tandarts adviseerde dan ook om de tand te trekken. Een moeilijke keuze. Tenslotte was het geen leuk vooruitzicht dat hij jaren met een gat in zijn mond zou rondlopen en dat hij nu een verdoving zou krijgen. Aan de andere kant was niets doen blijkbaar geen optie. We besloten het advies van deze tandarts op te volgen. Het arme jochie. Het was binnen een paar minuten gebeurd. En ik zag hem na afloop gelijk opknappen. Ik ben heel blij dat we een second opinion hebben aangevraagd en dat er dergelijke specialisten zijn. Bij mij zit de schrik er goed in. Gelukkig is mijn zoontje weer opgeknapt en klautert hij vrolijk verder.

‘De huisarts, spoedeisende hulp-arts of verpleegkundige hoeft dus niet meer op zoek te gaan naar contactgegevens en rond te bellen”, legt Marian Eekers uit.’

Foto: Proteion, Gerard Verhagen

Bij welke zorgorganisatie kan mijn patiënt terecht? Deze zoektocht is dagelijkse kost voor huisartsen, de spoedeisende hulp-arts en transferverpleegkundigen. Nieuwe app ZorgBedWijzer De app ZorgBedWijzer werd gelanceerd op donderdag 16 mei 2018

Nieuwe app ZorgBedWijzer toont vrije zorgbedden in de regio Om de vrije bedden voor eerstelijns verblijf eenvoudig inzichtelijk te maken, ontwikkelden de zorgorganisaties van Noord- en Midden-Limburg samen de app ZorgBedWijzer.

Matchen In ZorgBedWijzer kunnen verwijzers in een aantal snelle stappen hun patiënt matchen

‘Capaciteit eerstelijns verblijf real-time inzichtelijk’

specialist ouderengeneeskunde te consulteren bij vragen over een casus. “De huisarts, spoedeisende hulp-arts of verpleegkundige hoeft dus niet meer op zoek te gaan naar contactgegevens en rond te bellen”, legt Marian Eekers (werkgroeplid Proteion) uit. “In de app zie je meteen waar op dat moment bedden vrij zijn. Dat scheelt veel tijd en dat levert meteen winst op. Bijkomend voordeel is dat we de totale behoefte in de regio kunnen gaan analyseren en zo de zorg van de toekomst samen verbeteren.”

Samenwerking met de juiste zorglocatie en contact opnemen. Tevens bestaat de optie om een geriater of

De app werd ontwikkeld in opdracht van Zorgkantoor VGZ door Proteion en De Zorg-

groep in nauwe samenwerking met huisartsenorganisaties Meditta en Cohesie. Inmiddels hebben ook La Providence, Sint Jozef en Land van Horne zich aangesloten bij het initiatief. De organisaties hebben onderling afspraken gemaakt over het updaten van ZorgBedWijzer, zodat verwijzers altijd op de juiste informatie kunnen vertrouwen.

Beschikbaar voor Apple en Android De gratis app ZorgBedWijzer voor verwijzers is nu beschikbaar voor Apple en Android! Overigens is de app ook als website beschikbaar; www.zorgbedwijzer.nl toont dezelfde actuele informatie als de app.

Aangenaam Verzorgd

Dermatologen Haga adviseren: controleer je huid regelmatig op verdachte plekjes

HIV-behandelcentrum Flevoziekenhuis bestaat 10 jaar

n de afgelopen 10 jaar is er veel veranderd in de zorg voor patiënten met HIV. Hiv is een afkorting voor het humaan immunodeficiëntie-virus. Het virus tast het afweersysteem van het lichaam aan en kan uiteindelijk aids veroorzaken. Van een dodelijke ziekte is een HIV-infectie een chronische aandoening geworden waarvoor weliswaar dagelijks medicatie moet worden ingenomen maar waar goed mee te leven is. “Met HIV kan je gezond oud worden!” zegt verpleegkundig specialist Tine Duijf.

Tijdens de nationale Huidkankerdag, op 2 juni, constateerden de dermatologen van het HagaZiekenhuis bij 5 bezoekers verdachte huidplekjes. Op een totaal van 51 gecheckte bezoekers vinden zij dat een verontrustend hoge ‘score’.

Meest voorkomende vormen van kanker “Huidkanker behoort tot de top 3 van de meest voorkomende vormen van kanker”, zegt dermatoloog Mayke Houtapppel die samen met haar collega-dermatologen Mirte Siemerink en Lisette de Ruiter de bezoekers tijdens de Huidkankerdag nakeek op verdachte plekjes.

Mirte Siemerink: ‘Ga verstandig met zonlicht om’

Ga verstandig met zonlicht om “Veel Nederlanders hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van een vorm van huidkanker. En we zien dat aantal toenemen onder andere door de toename van het aantal ouderen. Zij zijn vanwege hun leeftijd al langer blootgesteld geweest aan de schadelijke UVstralen van de zon. Maar ook risicogroepen zijn mensen met een licht huidtype, mensen die voor hun hobby of werk veel in de zon komen, mensen die overmatig gebruik maken van de zonnebank of patiënten die medicatie gebruiken die het immuunsysteem remmen.”

Wij adviseren om de huid regelmatig te controleren.

“De zon zorgt voor de aanmaak van vitamine D en dat is goed voor de botten”, vult Mirte Siemerink aan. “Goed voor de mens, zou je zeggen. Maar voortdurend teveel zonnen en verbranding van je huid kan ook huidkanker veroorzaken. Ga daarom verstandig met zonlicht om. Vooral de voorjaarszon is heel krachtig. En omdat we door de winterperiode nog geen bescherming hebben opgebouwd kan het dus schadelijk zijn voor je huid.”

‘Huidkanker behoort tot de top 3 van de meest voorkomende vormen van kanker’ Regelmatig controleren Lisette de Ruiter: “De bezoekers waarbij we een verdacht plekje constateerden, kregen het advies naar hun eigen huisarts te gaan voor een behandelplan. Zo’n huidcheck is natuurlijk een momentopname. Een moedervlek kan altijd veranderen. Wij adviseren dan ook om de huid regelmatig te controleren. Want vroege herkenning geeft de grootste kans op genezing.” De dermatologen in ons ziekenhuis zijn als enige in de regio gespecialiseerd in de Mohstechniek. Deze snijtechniek wordt gebruikt om de huidkanker heel nauwkeurig te verwijderen. Zij worden ondersteund door een team van specialisten in ons ziekenhuis zoals de patholoog, de analisten, verpleegkundigen en plastisch chirurg.

De circa 200 HIV-patiënten die zijn ingeschreven bij het behandelcentrum in het Flevoziekenhuis, hebben altijd te maken met dezelfde arts en verpleegkundig specialist. Daardoor ontstaat een vertrouwensband. Die is belangrijk, want HIV heeft vaak nog een afschrikwekkende klank. Veel mensen die de diagnose krijgen denken dat zij dood gaan. Dankzij de huidige zorg/behandeling is dat absoluut niet meer zo. De levensverwachting is gelijk aan die van mensen zonder HIV. Het HIV behandelcentrum in het Flevoziekenhuis is een van de 27 Nederlandse behandelcentra. Er is 24 uur per dag iemand bereikbaar. Dat maakt de zorg laagdrempelig en ‘dichtbij’ de patiënt. Tevens is het HIV behandelcentrum van het Flevoziekenhuis sinds 2017 HKZ-gecertificeerd. Het certificaat geeft aan dat het ziekenhuis voldoet aan de landelijke normen van de Nederlandse Vereniging van HIV Behandelaren (NVHB). Het HKZ- (Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector)-certificaat geeft patiënten de garantie dat zij goede verantwoorde zorg ontvangen.

Reportage

Technici in ziekenhuizen: bevoegd en bekwaam Organisaties bundelen krachten om beschikbaarheid en kwaliteit van technici in de gezondheidszorg te waarborgen.

Zorg en Ziekenhuis

e Nederlandse Vereniging voor Technologie in de Gezondheidszorg (NVTG), de Vereniging van Ziekenhuis Instrumentatietechnici (VZI) en branchevereniging FHI Medische Technologie zijn een samenwerkingsproject gestart met als doel de opzet van één centraal punt voor borging en inzicht in de kwaliteit van technici & techniek in de gezondheidszorg.

Technologische oplossingen De gezondheidszorg is in belangrijke mate afhankelijk van technologische oplossingen. Deze oplossingen worden op allerlei plaatsen toegepast; van het gebouw en installaties tot aan de operatiekamer en intensive care. De inzet van alle technologie maakt het niet alleen mogelijk om patiënten steeds beter te behandelen maar is voor de toekomst ook een belangrijke factor om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden.

‘Om de technologie goed en veilig te kunnen toepassen zijn goed opgeleide technici nodig’ Om de technologie goed en veilig te kunnen toepassen zijn goed opgeleide technici nodig. Technici worden echter steeds spaarzamer. Om te waarborgen dat er in de zorg voldoende goed opgeleide technici zijn en blijven, hebben een drietal beroeps- en brancheorganisaties de krachten gebundeld. Een eerste stap in deze samenwerking is dat de NVTG, VZI en FHI zijn overeengekomen om de verschillende lopende initiatieven op het gebied van kwaliteitsborging van technici, onder één dak te brengen. Zorginstellingen kunnen daarmee eenduidig inzicht krijgen of medisch technici, instellingstechnici, dan wel de technici van externe bedrijven door registratie van hun bevoegd- en bekwaamheden in een beroepsregister voldoen aan alle gestelde eisen. bron: persbericht FHI d.d. 31 mei 2018

Wkkgz Zorginstellingen moeten voldoen aan het Convenant Veilige Toepassing van Medische Technologie en de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Daarnaast brengt de Medical Device Regulation, die in mei 2017 van kracht is geworden, nieuwe verplichtingen in de keten met zich mee. Zowel vanuit de wet als vanuit het convenant worden eisen gesteld aan technisch onderhoud. De Inspectie Ge-

zondheidszorg en Jeugd (IGJ) ziet actief toe op de naleving van alle vereisten. Voor zorginstellingen is het niet eenvoudig om aan te tonen dat het technisch onderhoud conform alle vereisten wordt uitgevoerd. Voor zorginstellingen is het nauwelijks te beoordelen of ingeschakelde externe bedrijven en technici daadwerkelijk bevoegd en bekwaam zijn en ook werken conform de juiste procedures. In de afgelopen jaren is een wildgroei ontstaan aan onderhoudsbedrijven. Bij het aanbieden en uitvoeren van technisch onderhoud wordt regelmatig afgeweken van de onderhoudsprotocollen zoals deze conform de Medical Device Directive (of de Medical Device Regulation) zijn vastgelegd. Naast juridische aansprakelijkheid kan dit veiligheidsrisico’s voor patiënten en gebruikers met zich meebrengen.

Duidelijke eisen Het keurmerk GOZ stelt duidelijke eisen aan zowel de organisatie die in opdracht van de zorginstelling preventieve en/of correctieve onderhoudswerkzaamheden aan medische apparatuur uitvoert alsmede aan de kennis en vaardigheden van de individuele technici die het onderhoud uitvoeren. Het keurmerk GOZ beoogt hiermee de kwaliteit van service en onderhoud op sectorniveau te borgen en zorginstellingen een belangrijke tool in handen te geven die aantoonbaar zekerheid biedt over de kwaliteit van de ingehuurde service organisatie.

‘Aantoonbaar zekerheid biedt over de kwaliteit’ Relatie met het convenant Het Convenant Veilige Toepassing van Medische Technologie richt zich op de gehele levenscyclus van medische hulpmiddelen binnen het ziekenhuis, van invoering en gebruik tot en met afstoting. Veilige toepassing van medische technologie betekent een veilig product, in handen van een getrainde gebruiker in een omgeving die veilig gebruik kan garanderen. Een veilig product wordt onder andere bereikt door een goede risico inventarisatie voorafgaand aan de aanschaf, door een zorgvuldige inname en vrijgave van het product en door een effectief registratie- en beheerssysteem. In het Convenant MT wordt bij de medische hulpmiddelen onderscheid gemaakt tussen de invoeringsfase, de gebruiksfase in de patiëntenzorg en de afstotingsfase. Onder hoofdstuk 4 is de Gebruiksfase: Toepassing en onderhoud van medische hulpmiddelen nader uitgewerkt. Bevoegdheid en

bekwaamheid, het gebruik van onderdelen, onderhoudstermijnen en registratie zijn daarbij belangrijke onderwerpen. Het keurmerk GOZ heeft aansluiting op de onderdelen uit hoofdstuk 4 van het convenant. Het keurmerk met het bijhorende pasjes systeem geeft daarmee voor zowel zorginstellingen als de Inspectie Gezondheidszorg een hoge mate van zekerheid dat voor wat betreft het technisch onderhoud op de juiste wijze is voldaan aan de betreffende onderdelen van het convenant en de wettelijke vereisten uit de Medical Device Regulation. Bron: http://www. keurmerkgoz.nl

Het keurmerk GOZ Het keurmerk GOZ is een initiatief van FHI, de Nederlandse brancheorganisatie voor Medische Technologie. Het GOZ project en deze website zijn nog in ontwikkeling. Verschillende werkgroepen geven in 2018 verder vorm en inhoud aan het keurmerk GOZ. In 2018 vinden tevens een aantal pilot projecten plaats. Het keurmerk gaat per 01-01-2019 van start. Stakeholders en andere betrokkenen zijn intussen van harte uitgenodigd te reageren op de opzet van het keurmerk GOZ en/of inhoud danwel opzet van deze website.

GOZ pasje Technici die voldoen aan alle gestelde eisen en werkzaam zijn bij een bedrijf dat beschikt over het GOZ keurmerk kunnen een uniform GOZ pasje ontvangen. Op dit pasje is opgenomen; bedrijfsnaam, naam en foto van de technicus en geldigheidsdatum. Medio 2018 is het definitieve ontwerp gereed. Bij toegang van een technicus tot een zorginstelling is het uniforme GOZ pasje voor de zorginstelling het bewijs dat er sprake is van een bevoegd en bekwaam technicus.

Advertentie

kleur de zorg Wij geloven dat het verblijf in een ziekenhuis nog veel comfortabeler en aangenamer kan zijn. Onze collectie geeft meer kleur aan de ziekenhuiszorg. De patiĂŤnt of bezoeker voelt zich zo meer thuis. Comfort, design en vakmanschap combineren we met zorgspeciďŹ eke eisen en eigenschappen. De stoelen uit de Huys collectie zijn samen met ziekenhuizen en ergotherapeuten ontwikkeld.

Vraag een proefstoel aan via prominentbusiness.nu

Medische Belicht

DNA-profiel steeds belangrijker

om juiste chemotherapie voor te schrijven Het Catharina Ziekenhuis zet steeds vaker genetisch onderzoek in bij kankerbehandelingen. Door middel van een DNA-test wordt bepaald of een voorgeschreven chemotherapie effectief ingezet kan worden. Ook kan de dosering van een chemotherapie op de patiënt worden afgestemd. “Of een voorgeschreven therapie bij een patiënt werkt, hangt af van de stofwisseling.

del in een te lage of te hoge concentratie in het bloed komen. Is de concentratie te laag, dan werkt het medicijn niet goed. Is de concentratie te hoog, dan is er grote kans op bijwerkingen en schadelijke gevolgen. “Deze gevolgen kunnen zelfs dodelijk zijn”, aldus Deiman. ”Het vermoeden is dat van alle patiënten zo’n 10 tot 20 procent een genetische afwijking heeft, waardoor geneesmiddelen mogelijk niet goed werken.”

Elke patiënt heeft een andere stofwisseling en reageert dus anders op een medicijn. Sommige patiënten ervaren veel bijwerkingen. Bij anderen gebeurt er helemaal niets en blijkt het medicijn dus niet effectief te zijn”, verduidelijkt klinisch moleculair bioloog Birgit Deiman van het Catharina Ziekenhuis.

Darmkanker en borstkanker

‘We werken hierin nauw samen met de apotheek’ Aan de hand van een buisje bloed- of speeksel wordt in het laboratorium een zogenoemd DNA-paspoort opgesteld. Op zo’n kaartje staat het farmacogenetisch profiel dat aangeeft hoe het lichaam reageert op verschillende medicijnen. “Op grond daarvan kan een specialist beter persoonlijk gerichte medicijntherapie voorschrijven. Zo kan de dosering worden verhoogd of verlaagd of moet er juist een alternatief middel worden voorgeschreven”. “We werken hierin nauw samen met de apotheek.

Genetische afwijking Veel medicijnen worden in de lever – ‘de stofzuiger van je lichaam’ – afgebroken. Als een patiënt te weinig of juist te veel van bepaalde leverenzymen aanmaakt, kan een geneesmid-

Het Catharina Ziekenhuis zet het DNA-paspoort vooral in bij patiënten met kanker en psychiatrische patiënten. “Het gaat vooral om patiënten die vanwege darmkanker en borstkanker chemotherapie krijgen. Of er een DNAtest moet worden uitgevoerd, weet de betrokken oncoloog. Patiënten worden daar in ons ziekenhuis altijd op gewezen.” Psychiatrische patiënten slikken vaak meerdere medicijnen. “Dan is het goed om te weten of die combinatie van medicijnen ook bij de patiënt past.”

Medische noodzaak Het aantal aanvragen in het Catharina Ziekenhuis is de laatste jaren enorm gegroeid. Door de jaren heen heeft het laboratorium meer dan tienduizend DNA-profielen opgesteld. Het ziekenhuis voert ook testen uit voor omliggende ziekenhuizen. “Wij zijn in de regio het enige centrum dat een DNA-profiel kan opstellen.” Een test kan alleen door een medisch specialist of huisarts worden aangevraagd en alleen als er een medische noodzaak is. “We moeten weten waar we naar moeten kijken, welke behandeling een patiënt krijgt.” Een DNA-paspoort kan worden aangevraagd als een patiënt mogelijk ernstige bijwerkingen ondervindt van medicatie of wanneer een geneesmiddel bij een patiënt niet goed blijkt te werken.

Het Catharina Ziekenhuis zet het DNA-paspoort vooral in bij patiënten met kanker en psychiatrische patiënten.

Column Sanne van Leeuwen

Oprechte aandacht versus technologie De medische wereld blijft mij hier telkens weer verwonderen. Niet altijd is nieuw perse beter, dat mocht ik een paar maanden geleden al ervaren in België, toen ik nog heel ouderwets een zwarte plaat onder mijn arm kreeg bij het maken van een foto. Maar toen ik in mei samen met mijn rondtrekkende dochter een paar dagen mee ging backpacken in Indonesië, werd ik toch weer even met mijn neus op de feiten gedrukt. Allereerst ontmoetten wij een Nederlandse dame die op het eiland Flores woont. Zij vertelde ons haar ervaringen met de gezondheidszorg daar. En op het hele eiland was maar 1 ziekenhuis te vinden. En uit haar verhalen had ik mij voorgenomen om die ervaring nou eens niet op mijn wensenlijstje te zetten.

‘Het leek even of ik in de 18e eeuw belandde’ Maar toen zij vertelde hoe er daar nog wordt omgegaan met mensen met een beperking of een psychische aandoening viel mijn mond open. Het leek even of ik in de 18e eeuw belandde. Mensen met schizofrenie worden in een kamertje achteraf vastgeketend. Medicijnen zijn niet voorhanden en ook mensen met een licht verstandelijke beperking participeren daar niet in de maatschappij. Naast mijn werk voor de krant werk ik bij een grote gehandicaptenzorg organisatie. Bij mijn terugkomst vertelde ik mijn collega’s dit verhaal. Het brengt je weer even terug bij de basis. Al die nieuwe technologieën zijn prachtig mooi en helpen medewerkers en cliënten zeker. Maar in de basis wil iedereen gewoon gezien worden en aandacht krijgen en aanspraak maken op eigen verantwoordelijkheid, respect en domweg wat liefdevolle aandacht. En kan een robotverpleegkundige, een Zora of een knuffelzeehond dat ooit oprecht bieden?

â&#x20AC;&#x2DC;Robotarmâ&#x20AC;&#x2122; voor het allereerst

ingezet bij operatie in MMC

Nieuwe techniek combineert voordelen kijkoperatie en operatierobot

Medische Belicht

Een primeur voor chirurgen van Máxima Medisch Centrum (MMC): sinds deze week opereren zij met een ‘robotarm’. Dit operatiehulpmiddel combineert de precisievoordelen van robotchirurgie met de snelheid van een traditionele kijkoperatie. Tot voor kort werd de toepassing alleen in ziekenhuizen buiten Europa gebruikt.

Met de arm kan er nauwkeuriger en eenvoudiger gehecht worden in de buik- en borstholte. De techniek wordt voornamelijk ingezet bij maagdarm-, leveren longoperaties, waarbij relatief veel gehecht moet worden. Het instrument wordt als een verlengstuk aan de arm van de chirurg bevestigd. De punt volgt de handen de polsbeweging van de chirurg. Hierdoor zijn er minder schouderbewegingen nodig en wordt opereren een stuk minder belastend. Chirurg Wouter Leclercq volgde de ontwikkelingen van deze techniek in Amerika al langere tijd en maakt er nu in Nederland als eerste gebruik van. “Dit instrument vergroot ons bewegingsbereik en maakt complexere bewegingen mogelijk, waardoor we ook op tot nu toe moeilijk bereikbare plaatsen in het lichaam kunnen opereren. Doordat we met nog meer precisie kunnen bewegen, raakt omliggend weefsel minder beschadigd”, aldus Leclercq.

Robotarm of operatierobot Landelijk heeft MMC een vooraanstaande rol op het gebied van kijkoperaties, ook wel laparoscopie genoemd. De afdelingen chirurgie, gynaecologie en urologie werken nauw samen op dit gebied en maken gebruik van de nieuwste technieken. Door jarenlange ervaring kunnen vrijwel alle operaties uitgevoerd worden via een kijkoperatie. De voordelen van kijkoperaties zijn groot: er zijn minder complicaties, de patiënt herstelt sneller en ligt korter in het ziekenhuis. Een moeilijkheid van deze techniek is het hechten in kleine ruimtes van het lichaam. De polsgewrichten van een operatierobot zijn daarvoor de oplossing. De kosten en tijdsinvestering maken het echter onmogelijk om elke ingreep met een operatierobot uit te voeren. Deze robotarm biedt een tussenoplossing, vertelt Leclercq: “Lang niet alle ingrepen hoeven met een robot of robotarm uitgevoerd te worden. Per ingreep maken we een afweging tussen de verschillende technieken; waar het kan met een normale kijkoperatie, waar het moet met een robotarm.” Voor complexere operaties in kleine ruimtes in het lichaam biedt deze robotarm volgens hem een uitkomst. “Maar de ene techniek vervangt de andere niet. We zetten voor elke ingreep de beste en meest efficiënte techniek in. Dat bespaart tijd en geld.”

Foto: Bram Saeys

Nieuw operatiecomplex Medio oktober neemt MMC op locatie Veldhoven een compleet nieuw operatiecomplex en centrum voor dagbehandeling in gebruik. Er komen acht nieuwe hypermoderne operatiekamers met de nieuwste medische apparatuur. Omdat de robotarm geen aanpassingen aan de operatiekamers vereist, kan deze in de aanloop naar het nieuwe OK-complex alvast in gebruik genomen worden.

Nu ook genetisch bewijs: lichtverwerking in het oog speelt rol bij bijziendheid

e grootste genetische studie naar bijziendheid ter wereld is vandaag gepubliceerd in het toonaangevende tijdschrift Nature Genetics. Onder leiding van het Erasmus MC identificeerden de onderzoekers 161 genetische factoren voor brilsterkten en bijziendheid. De gevonden factoren spelen een rol in alle celtypen van het netvlies en vervullen verschillende functies binnen het oog. De voornaamste was de detectie en verwerking van licht. Hiermee wordt moleculair bevestigd wat eerder uit epidemiologische studies naar voren kwam: licht, of juist het gebrek eraan, is een belangrijke trigger voor het ontstaan van bijziendheid.

Te lange oogbol Iemand die bijziend is, heeft een te lange oogbol. Hierdoor valt het brandpunt van de lichtstralen die het oog in schijnen vóór het netvlies, in plaats van erop. Daardoor kan iemand in de verte niet meer goed zien. Een bril, lenzen of chirurgische ingreep kunnen dit voor het zicht verhelpen, maar deze middelen voorkomen niet dat het netvlies dunner wordt. Bijziendheid is in de laatste jaren fors toegenomen. Niet alleen in Azië, ook in Europa is deze trend duidelijk zichtbaar: 50 procent van de huidige twintigjarigen is nu bijziend. Eerste auteur en wetenschappelijk onderzoeker Milly Tedja: “Dit is vooral zorgelijk voor mensen met hoge brilsterkten, omdat juist zij een groot risico hebben op oogheelkundige complicaties. Wij verwachten dat bijziendheid in de toekomst de belangrijkste oorzaak van blindheid gaat worden.”

Genetisch bewijs Onderzoeksleider, epidemioloog en oogarts Caroline Klaver is opgetogen over de vinding: “Dit onderzoek levert genetisch bewijs dat lichtverwerking in het oog belangrijk is voor bijziendheid. Licht heeft invloed op de manier waarop de binnenste laag van het oog communiceert met de buitenste laag om het oog te laten groeien op de kinderleeftijd. Bevolkingsonderzoek Generation R liet al eerder zien dat bijziende kinderen minder lang buiten spelen. Daarom adviseren wij ouders om kinderen het dichtbijwerk af te laten wisselen met tenminste twee uur per dag buiten zijn.”

Reportage

De vakantie komt eraan, laat de voorpret maar beginnen! Wist je dat... Reizen een verslavende bezigheid is? Bijna iedereen die reist, geeft aan de behoefte te hebben opnieuw te gaan reizen. Hoe meer je reist, hoe vaker je wilt reizen.

Zorg en Ziekenhuis

De warme zomerdagen komen er weer aan en dan wil je je huid goed beschermen tegen de zon. Hieronder geven wij tips hoe je dit het beste kunt doen. Ook is het dan belangrijk om extra water drinken en dat is met deze limonaderecepten een eitje!

Drie verfrissende limonaderecepten

500 ml water in een blender. Mix dit tot een egale massa. Voeg hier ijsklontjes en eventueel munt aan toe.

Aardbeien limonade Citroen limonade Een klassieker en vaak favoriet! Voor 2 liter limonade pers je 6 citroenen uit en voeg 6 eetlepels honing toe. Meng het citroensap en honing goed door elkaar en voeg dit vervolgens toe aan 2 liter ijskoud water. Voeg tot slot verse munt toe.

Mix voor deze heerlijke limonade 200 gram aardbeien in een blender tot een egale massa. Voeg de rasp en sap van 1 limoen en 500 ml water toe en roer goed door. Serveer met extra aardbeien erin en eventueel blaadjes munt.

Het oog wil ook wat Watermeloen limonade Erg lekker bij warm weer! Hak de watermeloen in stukjes (gebruik een grote watermeloen) en stop dit samen met het sap van 2 limoenen en

Decoreer je limonade met vers fruit uit het recept en serveer met leuke vrolijke rietjes en extra ijsklontjes of zet de kan op tafel! De recepten zijn ook lekker met bruisend water.

Test zonnebrandmiddelen

Budgettip: Goedkoper je vakantie boeken? Lees hier waar je allemaal op kunt letten 1. 6 tot 8 weken van tevoren boeken is meestal het goedkoopst. 2. Maak gebruik van vergelijkingssites. 3. Heb je geen specifieke voorkeur, boek dan een last minute. 4. De beste tijd om te boeken is dinsdagmid dag rond 15 uur. 5. Wees flexibel als dat kan, een dag eerder

of later vertrekken kan je veel geld opleveren. 6. Kijk ook eens op vertrek mogelijkheden vanuit BelgiĂŤ of Duitsland. 7. Zoek vanaf verschillende computers, vliegmaatschappijen onthouden name lijk waar je naar gezocht hebt en voeren dan de prijzen op.

De Consumentenbond testten 15 zonnebrandsprays met beschermingsfactor SPF 30 en 3 krijgen een onvoldoende. Lees het onderzoek op de Consumentenbond.nl.

Zomertip

Hoe kun je je huid beschermen tegen de zon

Enkele reis of retourtje? Soms is het goedkoper om 2x een enkele reis te boeken dan een retourtje.

Gebruik zonnebrand (minstens factor 30) en smeer lekker veel! Smeer je een half uur voordat je de zon in gaat in. Laat je huid wennen aan de zon, bouw het langzaam op. Kies voor beschermde kleding. Blijf tussen 12:00 en 15:00 uur uit de zon. Zorg voor petjes of hoeden in de volle zon. Gebruik aftersun om af te koelen. Drink voldoende water. Hydrateer je huid dagelijks, gebruik een vochtinbrenger zoals Arganolie. Houd kinderen jonger dan 1 jaar helemaal uit de directe zon.

Mijnkwaliteitvanleven.nl

Hoe kun je je patiënten helpen om beter in beeld te brengen hoe het met ze gaat?

als antwoord op ‘Hoe gaat het met u?’

oe gaat het met u? Duizenden keren per dag klinkt die vraag in spreekkamers, onderzoeksruimtes en aan het bed. Zorgprofessionals willen graag weten van hun patiënt hoe hij of zij zich voelt. Vaak is het antwoord ‘goed’, ‘kon beter’ of ‘slecht’. Daar blijft het bij. Hoe kun je je patiënten helpen om beter in beeld te brengen hoe het met ze gaat? Wijs ze op de vragenlijst van Mijnkwaliteitvanleven.nl. Mijnkwaliteitvanleven.nl biedt mensen met een ziekte/aandoening de mogelijkheid om inzicht te krijgen in hun kwaliteit van leven. Zij vullen een vragenlijst in, waarbij negen levensgebieden in kaart worden gebracht (zie kader). Dat gaat verder dan alleen de fysieke gezondheid of de emotionele belasting door de ziekte.

‘Inmiddels doen meer dan 50.000 mensen in Nederland mee’ Persoonlijk overzicht Na het invullen ontvangt de patiënt per mail een Persoonlijk overzicht. Dit is een overzichtelijk document met de resultaten op elk levensgebied. Het Persoonlijk overzicht is een handig hulpmiddel waarmee patiënten beter in staat zijn om antwoord te geven op de vraag: Hoe gaat het met u? Overigens is de vragenlijst ontwikkeld voor een brede groep mensen. Hij is ook goed toepasbaar voor man-

telzorgers, voor mensen die problemen ervaren met het ouder worden en voor mensen die met hun gezondheid bezig zijn. Mensen die dagelijks worden gezien in het ziekenhuis.

‘Het overzicht is een handig hulpmiddel waarmee patiënten beter in staat zijn om antwoord te geven’ Input voor beleid Inmiddels doen meer dan 50.000 mensen in Nederland mee aan Mijnkwaliteitvanleven. nl. Dit levert een schat aan informatie op hoe mensen hun gezondheid (in brede zin) ervaren. De landelijke cijfers worden periodiek geanalyseerd. Hiervan worden beleidsrapportages gemaakt, die aan politiek en beleidsmakers worden aangeboden. Zo hebben we in ‘zorgend Nederland’ een goed beeld van hoe onze patiënten/cliënten hun kwaliteit van leven ervaren. En waar nog verbetering mogelijk is.

Hulp bij het invullen Veel patiënten zijn zelf prima in staat om de digitale vragenlijst in te vullen. Als dat niet (meer) mogelijk is, kunnen naasten ondersteuning bieden bij het invullen. Wie zich eenmaal heeft aangemeld voor het invullen van de vragenlijst, krijgt tweemaal per jaar een uitnodiging om opnieuw mee te doen.

De negen levensgebieden van Mijnkwaliteitvanleven.nl zijn: • Gaan en staan waar ik wil • Mijn huis op orde houden • Mijn rol thuis vervullen • Mijn tijd besteden zoals ik dat wil • Rondkomen van mijn inkomen • Mijn sociale contacten en relaties onderhouden • Mijn persoonlijke verzorging • Mijn werk (betaald of onbetaald) • Een opleiding of cursus volgen www.mijnkwaliteitvanleven.nl

Door meermaals mee te doen, zien mensen hoe hun situatie zich ontwikkelt.

Relevant voor zorgverlener Uit de analyse van de landelijke data komen interessante gegevens naar voren. Eén van de vragen die wordt gesteld, is: ‘lukt het u om aan uw zorgverlener te vertellen wat voor u belangrijk is?’ Aangeven wat belangrijk is, wordt naarmate iemand zichzelf minder gezond voelt, steeds lastiger. Bijna de helft (45%) van de mensen die zich niet gezond voelen – hun gezondheid een 4 of lager geven - vindt dit lastig. Goed om te weten als u weer vraagt: “Hoe gaat het met u?”

Foto: Fleur Kooiman

Bewust Genieten

‘Shared Care’ ketenzorg

voor patiënten met Parkinson in de regio Eemland Parkinsonpatiënten konden al sinds 2015 in Meander Medisch Centrum terecht voor de revalidatiebehandeling LSVT-BIG, die hen leert om ‘groter’ te bewegen. De vraag naar deze therapievorm is enorm gegroeid. Daarom is de samenwerking met fysiotherapeuten en ergotherapeuten in de regio gezocht. Vandaag is de eerste ketenzorgbijeenkomst, met als doel in de regio BIG for LIFE oefengroepen op te zetten en te faciliteren dat patiënten dicht bij huis door een jaarlijkse TUNE UP hun resultaten op peil kunnen houden. Shared Care ketenzorg houdt in dat er een intensieve samenwerking is met therapeuten in de regio, die het nabehandeltraject gaan aanbieden. Elke Parkinsonpatiënt heeft jaarlijks een TUNE UP nodig, een soort APK om het fysieke functioneren in kaart te brengen en te trainen wat nodig is. Parkinson is een progressieve ziekte, waarbij zich steeds nieuwe verschijnselen aandienen. LSVT-BIG is bedoeld om de gevolgen van dit ziekteproces te vertragen.

De LSVT-BIG-training komt uit Amerika en is wetenschappelijk onderbouwd. De therapie duurt vier weken en is intensief. Patiënten trainen vier dagen per week een uur in het ziekenhuis en dagelijks een half uur thuis. De resultaten zijn positief. Fysiotherapeut Alette de Pooter: “Patiënten kunnen al heel snel in dezelfde tijd de dubbele afstand lopen, gemakkelijker een broekknoop vastmaken, of een bed opmaken. Wat we oefenen verschilt per persoon, afhankelijk van waar de patiënt behoefte aan heeft. Ook zien we dat de balans, houding, conditie en lenigheid van de patiënt verbetert.” Alle patiënten zijn significant vooruit gegaan in hun kwaliteit van leven. Hun ervaring wordt ondersteund door objectieve klinimetrische data.

Gemotiveerd en enthousiast

De resultaten zijn het beste bij mensen die in een vroeg stadium van Parkinson of Parkinsonisme zitten. Het is belangrijk dat patiënten na afronding van hun therapie dagelijks hun oefeningen blijven doen. Alette: “Hiervoor geldt ‘use it or lose it’. Bewegen is het dagelijkse medicijn, anders verslechtert het functioneren van de patiënt weer.”

Om mensen te helpen dagelijks gemotiveerd te blijven oefenen is de BIG for LIFE oefengroep opgezet in het ziekenhuis. Fysiotherapeut Tineke Snoeijer: “Het is een van de meest gemotiveerde oefengroepen die ik ken, mensen zijn erg enthousiast en ze gaan door het samen trainen nog meer vooruit. Sommigen gaan zelfs hun sport weer oppakken, bijvoorbeeld hardlopen, wandelen of paardrijden. Het is een enthousiaste patiëntengroep die hard groeit, daarom zijn we blij met de fysiotherapiepraktijken in de regio die deze zorg willen overnemen.“

Alle fysiotherapeuten en ergotherapeuten die betrokken zijn bij de ketenzorg, zijn geschoold in LSVT-BIG zodat de kwaliteit van de behandelingen optimaal is. Voorwaarde om in te stromen in het nabehandeltraject is het volgen van de LSVT-BIG training op de afdeling Revalidatiegeneeskunde van het Meander Medisch Centrum. Patiënten die in aanmerking willen komen voor de LSVT-BIG training of de Shared Care nabehandeling, kunnen contact opnemen met de afdeling Revalidatiegeneeskunde.

Om mensen te helpen dagelijks gemotiveerd te blijven oefenen

Foto: Meander MC

is de BIG for LIFE oefengroep opgezet in het ziekenhuis

Column Jiska Sanders van Soest gespecialiseerd MBB ‘er Afdeling Radiologie van ziekenhuis Nij Smellinghe

Expeditie Ziekenhuis Mijn middelste kijkt haar ogen uit in ons ziekenhuis. Vanavond zijn meerdere ruimtes bezet voor “Expeditie Ziekenhuis”: diverse afdelingen en beroepen presenteren zich voor de langzaam voorbij sjokkende horde pubers. Eens kijken of ze te porren zijn voor werken in de zorg. Ze proberen niet té geïnteresseerd te doen, dat is niet des pubers, maar stiekem vinden ze het prachtig: voelen hoe een kunstheup in een kom glijdt, een pop reanimeren, kijken hoe ver een blaaskatheter kan uitrekken, een endoscoop uitproberen, röntgenfoto’s bekijken, een bevalling nabootsen: de hoeveelheid ervaringen en informatie is duizelingwekkend. Ik maak een selectie met dochterlief. Er is té veel, wat wil je echt zien en wat kunnen we overslaan? “Naar de röntgenpresentatie gaan we niet hoor mam, dúh!” Auw. Mijn professionele trots gekrenkt. Mijn moederhart echter niet: ik ben er trots op dat mijn kind van 15 bewust voor de zorg kiest. Nieuwsgierig vraag ik haar wat ze er nou aantrekkelijk aan vindt. Er komt zowaar niet eens het cliché ‘mensen helpen’ uit. Ze vindt de werking van het menselijk lichaam fascinerend, wil kunnen ingrijpen als dat lichaam niet werkt, en vooral adequaat leren handelen in noodsituaties. Gedurende de avond streept ze anesthesiemedewerker en OK-assistent toch maar af. Later misschien. Verpleegkunde moet het worden. Liefst voor IC. Of SEH, of ambulance, mijmert ze, of vanuit HBO-V toch nog de OK op? Dat ziet ze tijdens de studie nog wel. Tijd zat. Na “Expeditie Ziekenhuis” neem ik haar mee naar mijn afdeling. Imposant, zo’n CT of MRI, vindt ze. Een röntgenkamer kent ze al, niet zo interessant. Haar eigen stembanden zien bewegen terwijl ze praat, met behulp van mijn echografie-apparaat: ‘cool’. Beroepseer gered.

26 Thea Korpershoek ‘We hopen en rekenen erop dat een grote meerderheid van de IBD-patiënten gaat meedoen’

Foto: Frederike Slieker

Patiënten met chronische ontstekingen aan de darm krijgen voortaan van het Albert Schweitzer ziekenhuis begeleiding via internet.

Patiënten met een chronische darmziekte krijgen digitale ondersteuning van ASz Mensen met de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa (verzamelnaam: IBD) hoeven hierdoor minder vaak te worden opgenomen en minder vaak naar de polikliniek te komen, is gebleken uit Nederlands onderzoek. Ze mogen zelf kiezen of ze meedoen met het programma ‘MijnIBDcoach’. “We hopen en rekenen erop dat in het eerste jaar tussen de 50 en 100 van onze 1600 patiënten met IBD gaan meedoen, maar uiteindelijk een grote meerderheid”, vertelt verpleegkundig specialist en projectleider Thea Korpershoek. “Vanaf nu gaan we alle patiënten die voor controle komen, wijzen op de mogelijkheid. De app of internetpagina van MijnIBDcoach helpt patiënten om zelf hun ziekte te monitoren en geeft hun daardoor een stuk eigen regie.”

systeem waarschuwt wanneer er ingegrepen moet worden.” Dit zal het aantal opnames naar verwachting terugbrengen met de helft en het polikliniekbezoek met een derde deel.

hierdoor toe. Patiënten en behandelaren kunnen elkaar ook onderling berichten sturen in MijnIBDcoach.”

Coachprogramma

‘Vanaf nu gaan we alle patiënten die voor controle komen, wijzen op de mogelijkheid.’

Regelmatig op controle

MijnIBDcoach vraagt de patiënt regelmatig naar ervaren klachten, beperkingen en problemen. Korpershoek: “Gaat het een tijdje minder goed, dan vertelt het systeem de patiënt hoe hiermee om te gaan. Ook wij krijgen een melding dat er iets gaande is.

Mensen met chronische aandoeningen komen regelmatig op controle. Bij IBD is dat, afhankelijk van de gebruikte medicatie, één tot twee keer per jaar in het ziekenhuis en twee keer per jaar telefonisch. Korpershoek: “Soms komen ze als er weinig te melden is. Maar soms krijgen ze tussen twee controles in zoveel klachten, dat als we hen uiteindelijk zien een ziekenhuisopname al onvermijdelijk is. MijnIBDcoach gaat ervoor zorgen dat de patiënt tussentijds veel beter zelf in de gaten krijgt hoe het gaat. Het

Daarnaast geeft MijnIBDcoach persoonlijke adviezen en tips waardoor de patiënt meer kennis en inzicht krijgt in de ziekte. Daarnaast zijn er kennismodules die de patiënt kan volgen, zoals bijvoorbeeld IBD en zwangerschap, IBD en reizen en IBD en medicatie. In het zorgplangedeelte is er mogelijkheid om als zorgverlener en patiënt afspraken vast te leggen omtrent behandeldoelen en medicatie. De betrokkenheid en medicatietrouw van de patiënt nemen

Het coachprogramma wordt geleverd door Sananet, een specialist in digitale gezondheidstoepassingen die voor uiteenlopende ziektebeelden apps en webapplicaties levert. Sananet zorgt alleen voor de digitale omgeving en kan geen patiënt- of medische gegevens zien. Met toestemming van behandelaren en patiënten kunnen gegevens eventueel wel worden gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek om de behandeling bij IBD te verbeteren. Korpershoek: “Patiënten elders in het land die al met MijnIBDcoach omgaan, zijn zeer tevreden. Maar liefst 93 procent zou het aan anderen aanraden.”

MijnIBDcoach De introductie van MijnIBDcoach is één van de vijftig zorgvernieuwingsinitiatieven binnen het Albert Schweitzer ziekenhuis die worden aangeduid met de term ‘Zorg van Waarde’. Het ziekenhuis verstaat daaronder: de kwaliteit van zorg voor de patiënt verder verbeteren, tegen lagere kosten. Dit wordt bereikt door de juiste zorg te bieden op de juiste plek (in het ziekenhuis, bij een andere zorgorganisatie of thuis bij de patiënt).

Talent Ontwikkeld

Betere arbeidsvoorwaarden voor ambulancepersoneel Ambulancemedewerkers krijgen over 2018 een extra loonsverhoging. Dat zijn de vakbonden en werkgevers vandaag met elkaar overeengekomen na constructief overleg. Nadat ambulancemedewerkers afgelopen jaar met acties dreigden omdat er geen oplossing voor het personeelstekort kwam, stelde minister Bruins 19,5 miljoen euro extra beschikbaar voor de sector.

rijtijden niet meer voldoende gehaald, nemen wachttijden toe en loopt zo de kwaliteit van zorgverlening terug. Voor de ambulancemedewerkers was de maat vol. Nadat het personeel in het najaar acties aankondigden, is er extra budget (19,5 miljoen euro) beschikbaar gesteld om de personele problemen in de ambulancezorg aan te pakken. Van dat geld is 13,5 miljoen euro bedoeld voor extra loonruimte in 2018.

‘Er is toen besloten om het cao-overleg te vervroegen en samen met de werkgevers verbeteringen af te spreken, zodat het werken in deze sector aantrekkelijker wordt’, zegt Fred Seifert, bestuurder FNV Zorg & Welzijn. ‘Naast verbeteringen van vooral de primaire looncomponenten, zoals een substantiële loonsverhoging, zijn er ook afspraken gemaakt over het tegengaan van externe inhuur die nu vaak voorkomt. Ook is afgesproken dat vanaf 2019 in principe de loonontwikkeling van de cao ziekenhuizen wordt gevolgd, waardoor een overstap naar het ambulancewerk makkelijker en aantrekkelijker wordt.’

Externe inhuur

Acties De onderhandelingen gingen niet zonder slag of stoot. In de zomer van 2017 stuurde de FNV toenmalig minister Schippers en de werkgevers een ultimatum. Door de hoge werkdruk en het structurele tekort aan personeel worden aan-

Seifert: ‘Er wordt steeds meer geld besteed aan externe inhuur om daarmee de gaten in de roosters te vullen. Wij hebben ingezet op instroom van vast personeel en een substantiële salarisverhoging om zo het werk op de ambulance weer aantrekkelijk te maken ten opzichte van andere zorgsectoren. Nu stromen verpleegkundigen vanuit een baan in een algemeen of universitair ziekenhuis nog te weinig door naar de ambulance. Of ze gaan deels werken via een uitzendbureau, omdat zij daar betere werktijden kunnen bedingen en de arbeidsvoorwaarden beter zijn. Ambulancemedewerkers werken al jaren op de top van hun kunnen en dienen daar naar beloond te worden. Dankzij dit overlegresultaat, dat nog aan de leden moet worden voorgelegd, hopen we een eerste inhaalslag te hebben gemaakt waarmee huidig personeel behouden blijft en nieuwe vaste collega’s kunnen worden aangetrokken.’

‘Er is toen besloten om het cao-overleg te vervroegen en samen met de werkgevers verbeteringen af te spreken, zodat het werken in deze sector aantrekkelijker wordt’

Column Anne-Rieke de Haan Adviseur arbeidsmarkt, Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis,

Medische vacatures De NOS kwam begin juni met het nieuws dat het aantal medische vacatures in ziekenhuizen is verdubbeld ten opzichte van een jaar geleden. Maar is dat nog nieuws? Volgens Wikipedia omvat nieuws alle informatie van een zeker algemeen belang die tot dusver aan publieke waarneming was onttrokken. Het gaat doorgaans over een recent feit, een actualiteit, waar collectieve belangstelling voor bestaat. Volgens mij is het allang bekend dat ziekenhuizen kampen met personeelstekort. Dus dat is geen nieuws. Dat er collectieve belangstelling voor bestaat klopt wel. En dat is mooi! Berichten als dat van de NOS hebben mensen bewust gemaakt van de tekorten, een positieve ontwikkeling. Zo meldde Zorgvisie begin van dit jaar dat de instroom van het aantal studenten hbo gezondheidszorg met 9 procent is gestegen. Scholieren en hun ouders kiezen bij voorkeur voor een opleiding met goede kans op een baan. Die kan de zorg hen bieden. Daarnaast hebben ook zij-instromers belangstelling

‘De instroom van het aantal studenten hbo gezondheidszorg is met 9 procent is gestegen’ voor een baan in de zorg. Zij maken de overstap vanuit een andere branche en combineren vaak werk met een opleiding. Dat is pittig en vraagt investering van zowel werkgever als werknemer. Maar gezien de aanhoudende berichten over de tekorten moeten we als ziekenhuizen niet op één paard wedden, maar met een open blik naar het aanbod op de arbeidsmarkt kijken. Want elke patiënt is uniek, maar elke medewerker ook. Werken in de zorg is niet ‘one size fits all’!

10.000 euro voor het beste zorgidee van Nederland voor patiënten met kanker

oor de vijfde keer op rij is Sanofi Genzyme op zoek naar het meest innovatieve idee dat de zorg voor patiënten met kanker verbetert. Om de winnaar van de Onco Care Challenge beter in staat te stellen het idee uit te werken, heeft Sanofi Genzyme het te winnen bedrag verdubbeld naar €10.000. Sanofi Genzyme verwacht daarmee meer zorgverleners te stimuleren hun ideeën in te sturen. Tot 29 juni 2018 kunnen projecten worden ingediend via de geheel vernieuwde website: www.OncoCareChallenge.nl. De winnaar wordt bekend gemaakt in november.

Over de Onco Care Challenge

Universitair Medisch personeel bereidt acties voor Werknemers van de Universitair Medische Centra gaan actievoeren nu de onderhandelingen voor een nieuwe cao zijn gestaakt. ‘De werkgevers gaan respectloos om met hun personeel. Eenzijdig wil de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) allerlei verslechteringen doorvoeren, terwijl het personeelstekort in de zorg torenhoog is en vacatures onvervulbaar zijn’ zegt Elise Merlijn, bestuurder FNV Zorg & Welzijn. ‘Wij willen een fatsoenlijke loonsverhoging die marktconform is, een goede generatieregeling en gelijke rechten voor studenten die een opleiding volgen. Daarnaast zijn afspraken over aanpak van de werkdruk heel belangrijk, zoals een compensatie voor het verschuiven van diensten binnen 24 uur op verzoek van de werkgever.’

Goede generatieregeling Janneke Vos, verpleegkundige bij het VUmc: ‘Door onze acties zullen we de werkgevers de noodzaak laten voelen dat ze er alles aan moeten doen om hun mensen binnenshuis te houden. Dat gebeurt nu te weinig en te laat. Het generatiepact is daarin een mooie eerste stap. Ik ben nu 54 jaar en sta al ruim 30 jaar aan het bed van patiënten. Dit houden mijn

collega’s en ik echt niet vol tot ons 67e, dus we willen òf minder werk òf ander werk gaan doen binnen de organisatie. De inspanning daarvoor moet van beide kanten komen. Ook de hoge werkdruk verdient een goede aanpak. Als vakbondsfunctionaris spreek ik regelmatig collega’s die te lang door blijven gaan voor hun patiënten en collega’s en daardoor vaak te laat aan de bel trekken. Als zij vervolgens uitvallen door die hoge werkdruk, duurt hun herstel veel langer. En dat heeft weer gevolgen voor de rest van de organisatie.’

Personeelstekort Door het enorme personeelstekort in de zorgsector staan de werknemers al jaren op de top van hun kunnen. Mede door openstaande vacatures is de werkdruk ongekend hoog wat door de vergrijzing nog meer zal toenemen. Om uitval en verzuim te voorkomen, wil de FNV goede regelingen treffen over de onregelmatige diensten en avond- en nachtdiensten. En niet, zoals de werkgever wil, dat werknemers tot drie jaar voor AOW-leeftijd in onregelmatige diensten gaan werken. Merlijn: ’Daarnaast is het belangrijk dat de regeldruk afneemt en dat het aantal niet-zorgtaken uit het pakket van zorgmedewerkers vermindert. En om meer regie over hun eigen werktijden te hebben.’

Sinds 2014 stimuleert Sanofi Genzyme met de Onco Care Challenge oncologie en hematologie teams om hun innovatieve ideeën uit te werken. De wedstrijd is uitgegroeid tot een ware inspiratiebank en laat zien hoeveel goede ideeën er binnen de ziekenhuizen zijn. Om de Onco Care Challenge te winnen, moet het beste idee aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet het project een direct voordeel voor de patiënt hebben en een aantoonbare bijdrage aan de verbetering van de oncologische zorg bieden. Projecten die innovatief en creatief zijn én waarbij de patiënt centraal staat, zijn vaak het meest succesvol. Ingestuurde ideeën worden beoordeeld door een jury bestaande uit patiënten en specialisten afkomstig van ziekenhuizen en verzekeraars. Meer informatie over de voorwaarden en beoordelingscriteria zijn te vinden op de website.

Kostbare zorg Veel zorgverleners hebben dagelijks te maken met uitdagingen in de zorg rond kanker. De ideeën en creatieve oplossingen die zij hiervoor bedacht hebben, zijn niet altijd eenvoudig uit te voeren en zijn vaak kostbaar. Met de Onco Care Challenge stimuleert Sanofi Genzyme zorgverleners creatieve oplossingen in te dienen en levert daarmee een bijdrage aan kennisuitwisseling en innovatie.

Zorg en Ziekenhuis

Noordwest Ziekenhuisgroep op weg naar verpleegkundige beroepsprofielen 2020 Om voorbereid te zijn op de zorg van de toekomst, is er vanaf 2020 een wettelijk onderscheid tussen mboen hbo-opgeleide verpleegkundigen. Nederlandse ziekenhuizen bereiden zich dan ook voor op een grote professionaliseringsslag in de verpleegkundige beroepsgroep. Noordwest Ziekenhuisgroep wil, als groot STZ-ziekenhuis en koploper in de regio, hierin een leidende rol hebben. Per 1 juni starten de verpleegkundigen van de acute opname afdeling (AOA) en de longafdeling op locatie Alkmaar met het werken in de nieuwe functies mboen hbo-verpleegkundige. Daarmee loopt het ziekenhuis vooruit op de nieuwe beroepsprofielen, die in 2020 ingaan.

Implementatieplan Projectleider Yvonne de Boer vertelt hoe Noordwest werkt aan de invoering van de beroepsprofielen: ‘De teams van beide afdelingen hebben het afgelopen half jaar gewerkt aan het maken van een implementatieplan.

De verpleegkundigen hebben de plannen zelf geschreven om regie te houden op de inhoud van hun eigen vak. Zo zijn ze optimaal betrokken geweest bij hun toekomstige manier van werken. Het plan is vervolgens voorgelegd aan een beoordelingscommissie. Na een ‘go’ kunnen de afdelingen nu starten met hun eigen ontwikkeltuin. De teams van beide afdelingen kijken de komende tijd of hun plan toepasbaar kan worden gemaakt in de praktijk.’

‘De verpleegkundigen hebben de plannen zelf geschreven’ Eigen opleidingsinstituut De zorg wordt steeds complexer: patiënten worden ouder, ze hebben meerdere aandoeningen en de ligduur wordt korter. De beroepsgroep en de overheid vragen dan ook om de kwaliteit van de verpleegkundige zorg te verhogen. Deze ontwikkeling binnen de zorgvraag leidt tot een toenemende behoefte aan nieuwe opleidings-

routes. Noordwest Academie, onderdeel van Noordwest Ziekenhuisgroep, biedt mbo’ers binnen het ziekenhuis de mogelijkheid om door te groeien naar hbo-niveau. Ook heeft Noordwest Academie een eigen mbo-opleiding (VIP), een hbo-opleiding (HIP) en de mogelijkheid voor hbo-verpleegkundigen om modulair hun diploma te upgraden naar het nieuwe beroepsprofiel.

Ontwikkeltuin Het komende half jaar gaan de AOA en de longafdeling hun plannen toetsen en groeien zij door in hun nieuwe manier van werken. Het uitgangspunt is dat de mboen hbo-verpleegkundigen samen optrekken in de patiëntenzorg: ieder vanuit zijn eigen rol. Een belangrijke periode die ervoor gaat zorgen dat de nieuwe functieprofielen worden aangescherpt. Yvonne besluit: ‘Onze verpleegkundigen zijn professionals die enorm gemotiveerd zijn om ook in de toekomst een kwalitatief goede en veilige zorg te bieden aan onze patiënten.’

Congres: eHealth, een blijvende belofte of realiteit? Wat betekent het voor arts en patiënt? Donderdag 28 juni 2018 Evoluon in Eindhoven

Denk en praat mee over de toekomst van uw medisch handelen, de inhoud van uw vak en de wijze van samenwerken. Ga in gesprek over de digitale toekomst van de zorg en van de digitale zorg van artsen. Thema’s die belicht worden zijn Psyche, Hart-vaat, Diabetes Mellitus, Slaapstoornissen, Clinical Decission Support, Ethiek, ‘Big Data’ en Juridische aspecten.

Waarom de moeite waard?  Interessant plenair programma  3 internationale sprekers  8 workshops (2 ronden) met take home messages  Exposanten informatiemarkt  Accreditatie: 4 punten  Leden KNMG gratis toegang Organisatie door KNMG District Zuidoost Brabant

Voor meer informatie en inschrijven: www.knmg.nl/districtsbijeenkomsten

Het Jeukcongres Woensdag 19 september 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden Over o.a. nieuwe ontwikkelingen, jeuk bij kanker, jeuk en eczeem, jeuk en seksualiteit, jeuk en allergie, jeuk in de terminale fase en welke verpleegkundige interventies je kunt inzetten. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

De Wondere Wereld van Dementie Blended training EBP Donderdag 27 september 2018 | ReeHorst, Ede Waar begin je met evidence-based practice en wat houdt het nu precies in? Leer in één dag echt aan de slag te gaan met EBP, inclusief e-learning!

nursing.nl/congressen/ebp

congressenmetzorg.nl

Woensdag 10 oktober 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen, verzorgenden Over o.a. alternatieven voor psychofarmaca, bewegingsgerichte zorg, her- en erkenning van pijn, palliatieve zorg, verhalen van mensen met dementie, dagen tijdsbesteding, familieparticipatie in de thuiszorg en verpleeghuiszorg, het zelfgewilde einde, beleefplekken.Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

congressenmetzorg.nl

4e Nationale Congres voor Hospicezorg Suicide: jouw zorg

Vrijdag 5 oktober 2018 | ReeHorst, Ede

Woensdag 26 september 2018 | ReeHorst, Ede

Voor alle verpleegkundigen, verzorgenden en vrijwilligers

Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden

Over o.a. dementie in de terminale zorg, omgaan met verlies en verdriet, hoe haal en houd je vrijwilligers binnen, spiritualiteit en rituelen, pijn, goed zorgen voor jezelf, terminaal delier, opvang van familie en stoppen met eten en drinken. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

Over o.a. hoe praat je met iemand die suïcidaal is, het zelfgewilde einde van ouderen, wat moet en/of mag je doen als je iemand vindt na suïcide en opvang van naasten en van collega’s. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing. congressenmetzorg.nl

congressenmetzorg.nl

Zorg rondom het levenseinde Woensdag 31 oktober 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden Over o.a. palliatieve zorg voor mensen met dementie, aandacht voor doodsangst, nazorg aan naasten, terminale zorg thuis en humor in de palliatieve fase. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

congressenmetzorg.nl

Agenda activiteiten & seminars

Eendaagse workshop “Houd eens op met dat softe gedoe: GA LEIDEN!” “Heb je alles geprobeerd maar zonder het gewenste resultaat? Pak dan door met acties en gezagsmiddelen, zodat gedaan wordt wat is afgesproken!” Locaties: Assen, Haarlem, Eindhoven, Rotterdam en Utrecht debode.nl

Tweedaagse workshop “Lopen op eieren”, leidinggeven en aanspreken Welke leiderschapsstijl hanteer je in verschillende situaties? Geef leiding op basis van feiten, minder op gevoel of via, via. Je leert om met behulp van de Bode Methode® lastig gedrag bespreekbaar te maken en door te pakken.

Eendaagse workshop “Iedereen wil aardige collega’s, ook jouw collega’s”, feedback volgens de Bode Methode® Je krijgt gesprekstechnieken aangereikt om op een niet aanvallende manier problematische situaties te bespreken, zodat conflicten worden voorkomen. Locaties: Assen, Eindhoven, Haarlem, Rotterdam en Utrecht debode.nl

debode.nl

Eendaagse workshop “Voor jezelf opkomen”, assertiviteit op de werkvloer Je krijgt handvatten aangereikt hoe je meer durft door de ander duidelijk en precies te vertellen en te laten zien wat je wilt, zonder daarbij een schuldgevoel te krijgen. Locaties: Eindhoven, Haarlem, Rotterdam en Utrecht

debode.nl

Eendaagse workshop “Medicatieverificatie-gesprekken”

Middag workshop “Haal meer uit het jaargesprek” voor leidinggevenden

Het verhogen van de medicatieveiligheid d.m.v. opname-en ontslaggesprekken door de ziekenhuisapotheekassistenten.

Veel medewerkers ervaren de 360 graden feedback als onbevredigend en zelfs bedreigend. De leidinggevenden leert om aanvullend of zelfs in plaats van de 360 graden feedback, objectieve informatie te vergaren om zo meer uit het jaargesprek te halen.

Locatie: Utrecht 29 oktober 2018

Locatie: Utrecht, 11 oktober 2018

6 & 7 december 2018 | ReeHorst, Ede Twee spetterende dagen met ruim 40 workshops en interessante lezingen, een interactieve beursvloer, een skillslab, goodies en gadgets. Kortom: een inhoudelijke dag uit voor het hele team! nursingexperience.nl

Locatie: Utrecht, 9 en 10 oktober 2018

Nursing Experience

debode.nl

Colofon Zorg en Ziekenhuis Uitgever, tevens redactie-adres: Allin1Mediaservice B.V. T (0487) 760200 E redactie@zorgenziekenhuis.nl Advertentieverkoop: Cross Media T (010) 7421941 E zorg@crossmedianederland.com Oplage: 30.000 exemplaren Drukwerk: JanssenPers Rotatiedruk B.V. Verspreiding: via personeelsruimten in de ziekenhuizen en geadresseerd aan directieleden en beslissers uit zorg en welzijn Meer informatie: zorgenziekenhuis.nl Aan de inhoud van Zorg en Ziekenhuis is alle mogelijke zorg besteed. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. De uitgever Allin1Mediaservice B.V. van Zorg en Ziekenhuis aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van de inhoud. AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN © Zorg en Ziekenhuis Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Zorg en Ziekenhuis c.q. de betreffende auteur. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook. Zorg en Ziekenhuis wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden. Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

debode.nl

Professional

Agenda najaar 2018

18 sep - Ede

27 sep - Dordrecht

Het Palliatieve Zorg Congres

Niet-aangeboren hersenletsel

Van goede zorg naar optimaal comfort

Essentiële kennis voor de dagelijkse praktijk

2 okt - Ede

10 okt - Ede

27 sep - Ede

Blended training EBP Evidence-based practice voor starters en gevorderden

11 okt - Ede

Dag van de Medicatieveiligheid

Werken met kwetsbare ouderen

Hét Verpleeghuis congres

Kennis is cruciaal om medicatieincidenten te verminderen

Alles over jouw rol in de hulpverlening aan kwetsbare ouderen

Recente en toekomstige ontwikkelingen in de verpleeghuiszorg

2 nov - Ede

13 nov - Veenendaal

Zelfsturing, hoe het wél werkt! Zelfsturende teams in de praktijk

Omgaan met complex probleemgedrag in de ouderenzorg

16 nov - Ede

Het Dementie congres Nieuwste ontwikkelingen voor betere dementiezorg

Leer hoe je als zorgprofessional hiermee omgaat

6 en 7 dec - Ede

11 dec - Eindhoven

Nursing Experience

Het Wondzorg Congres

Het grootste event voor verpleegkundigen!

Verbeter jouw expertise op het gebied van wondzorg

@Nursingcongres

14 dec - Ede

Masterclass Klinisch redeneren Analyseren, verduidelijken en benoemen van probleemsituaties voor jouw dagelijkse praktijk

www.nursing.nl/congressen

Nursingcongressen