Zorg en Ziekenhuis september 2018

#7

september 2018 Actualiteiten & ontwikkelingen De redactionele zorgpijlers

Bijzonder Zorgnieuws Aangenaam Verzorgd Medisch Belicht Talent Ontwikkeld Bewust Genieten

Kennis delen binnen de zorg Heel Holland Zorgt Zorg en Welzijn RAAKT. Volg ‘Heel Holland Zorgt’ op social media.

Mis niets & like ons!

Digitale preventie Michel van Westen CCO ByeleX the next innovation company

Stichting DON

Gezond & Zeker

Printtechnologieën

Floor Dijkgraaf

15e innovatiedag:

Hebben ingrijpend effect op

29 oktober

zorgsystemen

p. 10

p. 19

p. 4

Professional

Excelleren of disfunctioneren van medisch specialisten Maak disfunctioneren bespreekbaar en voorkom medische fouten.

GEACCRE DI studieaa TEERD nbod ONAFHA NKE nascholi LIJKE ng

Donderdag 11 oktober Info: medilex.nl/disfunctioneren

Gezondheidsrecht voor zorgprofessionals

Coachend leidinggeven 3-daagse cursus

3-daagse cursus

Zet de juiste technieken en vaardigheden in om het beste uit uw medewerkers te halen!

Alle ins en outs overzichtelijk, compact en direct toepasbaar in uw praktijk.

Startdatum: 1 november 2018 Info: medilex.nl/gezondheidsrecht

Startdatum: 7 november Info: medilex.nl/coachendleidinggeven

Intercollegiaal coachen

Stop to Practice

3-daagse cursus

7-daagse cursus Mentale fitheid, veerkracht en bevlogenheid voor medisch specialisten.

Leer alles wat u moet weten om uw collega’s effectief te coachen!

Startdatum: 13 november Info: medilex.nl/intercollegiaal_coachen

Startdatum: 22 november Info: medilex.nl/stoptopractice

Psychiatrie en zwangerschap

Mijn carrière als medisch specialist

Leer psychiatrische problematiek rondom de zwangerschap tijdig te herkennen en adequaat te handelen!

Een passende work-life balance en een comfortabel toekomstperspectief.

Dinsdag 11 december Info: medilex.nl/carriere

Dinsdag 18 december Info: medilex.nl/psychiatriezwangerschap

Medilex |

Zorg&Ziekenhuis_Medilex_adv_205x281_SEP2018.indd 1

Medilex |

Medilex | info@medilex.nl | www.medilex.nl

4-9-2018 11:49:38

Bijzonder Zorgnieuws Alles over ontwikkelingen en actualiteiten in de zorg ‘Adembenemend’, ervaringen in zieken- en verpleeghuis p. 7

Aangenaam Verzorgd Alles over gezondheid en welzijn van de patiënt MijnReuma Reade app geeft patiënt grip p. 15

Medisch Belicht Alles over de medische wetenschap Uniek in Nederland, MRI met cardiomodule p. 20 LG introduceert interactieve tv voor de zorg p. 21

Talent Ontwikkeld Alles over leren en werken in de zorg

Bewust Genieten Alles over voeding, lifestyle en trends in de zorg ‘Beweegbord’ helpt mee om patiënt sneller fit te krijgen p. 25

De zomer zit erop. Wij hebben genoten van de heerlijke warme periode en van twee maanden even geen deadlines.

Wat boffen we toch met al die maanden van warmte en zon. Ik merk gelijk dat de regen en kou mij in een andere stemming brengen. Hebben jullie daar ook last van? Dus in plaats van genieten van de avond zon, zit ik binnen met een vestje aan te werken aan deze nieuwe editie. Eigenlijk ook wel weer lekker hoor.

Veel leesplezier!

Sanne van Leeuwen hoofdredacteur

Vaste rubrieken Beroep in beeld, Lifestyle en Reportages

Nieuwe MBA met specialisatierichting p. 28

van de redactie:

Voorwoord ‘Eigenlijk ook wel weer lekker hoor’

Beroep in beeld

4

Stichting DON

Floor Dijkgraaf, directeur Stichting Diabetes Onderzoek Nederland, kortweg stichting DON is in 2006 opgericht door Maarten de Gruyter met een duidelijk doel: diabetes type 1 genezen.

Want hoewel diabetes type 1 te behandelen is, is de ziekte nog niet te genezen. De complicaties zijn ingrijpend, van blindheid en amputaties tot hart- en nierfalen.

Gek genoeg wordt er meer geĂŻnvesteerd in het veraangenamen van het dagelijks leven van patiĂŤnten, dan in het zoeken naar een echte oplossing: volledige genezing.

Zorg en Ziekenhuis

5 Maatschappelijke betrokkenheid

Diabetes type 1 Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte. Door een fout in het afweersysteem worden de cellen die insuline produceren (bètacellen in de Eilandjes van Langerhans) vernietigd. Daardoor maken de bètacellen geen of nauwelijks meer insuline aan. Het is niet volledig duidelijk wat de precieze oorzaak van diabetes type 1 is. Erfelijke aanleg speelt een (relatief geringe) rol, maar vermoedelijk ook omgevingsfactoren als voeding en infecties.

Diabetes type 1 kan op elke leeftijd ontstaan, maar meestal gebeurt dat bij kinderen en jongvolwassenen. Omdat er onvoldoende insuline wordt geproduceerd, moeten mensen met diabetes type 1 dagelijks insuline spuiten

Intrinsieke motivatie Maarten de Gruyter kreeg op zijn zevende jaar de diagnose diabetes type 1. Een ingrijpende diagnose die zijn leven voorgoed zou veranderen. Dertien jaar geleden richtte hij stichting DON op. Er werd in Nederland in die tijd al wel veel onderzoek gedaan naar het voorkomen en behandelen van diabetes type 1 maar niet naar het genezen van de ziekte. Dat moet volgens Maarten de Gruyter altijd het ultieme doel zijn en daarom richtte hij DON op.

In eerste instantie was het de bedoeling dat DON een kleine familie stichting werd, maar al snel bleek de ambitie groter. Inmiddels ondersteunt DON meerdere toponderzoekers in gerenommeerde laboratoria wereldwijd en kan DON jaarlijkse rekenen op de steun van vele grote donateurs waarvan een groot deel emotioneel betrokken is. Het kantoor wordt inmiddels gerund door Floor Dijkgraaf, directeur van stichting DON en 7 jaar werkzaam bij de stichting.

‘In eerste instantie was het de bedoeling dat DON een kleine familie stichting werd, maar al snel bleek de ambitie groter’

“Toen ik bij stichting DON ging solliciteren was ik helemaal niet bekend met diabetes type 1.

Maar ik zag wel dat ik met mijn achtergrond en ervaring in de evenementen een grote maatschappelijke bijdrage kon leveren met het organiseren van fundraise evenementen.

Een goed voorbeeld daarvan is ons jaarlijkse golftoernooi de DON Masters. Inmiddels het meest succesvolle charity golftoernooi van Nederland dat we al op 9 prachtige banen in binnen en buitenland hebben mogen organiseren.

‘Toen ik bij stichting DON ging solliciteren was ik helemaal niet bekend met diabetes type 1’ Het absolute hoogtepunt was ons tienjarig jubileum waar we een record bedrag van ruim 1.200.000 euro hebben opgehaald.

De eerste jaren heb ik mij bewust gefocust op het ontwikkelen en optimaliseren van onze fundraise evenementen wat naast het werven van onze major donors een zeer belangrijke inkomsten bron is. Het is mooi om dagelijks samen te kunnen werken met zeer gemotiveerde mensen zoals mijn team, de top onderzoekers, bestuursleden en de leden van de raad van toezicht.”

‘Met een andere aanpak en formule die zich niet op de massa richt hoopten we om meer emotioneel betrokkenen aan ons te binden’ Unieke aanpak “Met een andere aanpak en formule die zich niet op de massa richt hoopten we om meer emotioneel betrokkenen aan ons te binden die zich het liefst voor vijf jaar zouden inzetten om een bijdrage te leveren aan baanbrekend onderzoek. Door op deze manier langdurige samenwerkingen aan te gaan met de onderzoekers hopen wij dat ons doel, diabetes type 1 genezen, ooit werkelijkheid wordt.”

Wereldwijde samenwerkingen “De onderzoeksgroepen die wij steunen,

worden uitgevoerd door toponderzoekers in gerenommeerde laboratoria wereldwijd. We beperken ons dus zeker niet tot de grenzen van Nederland. Zo zijn we in 2012 gestart met een onderzoek aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Dit onderzoek hebben we inmiddels ook weer verlengd voor een periode van vijf jaar. Daarnaast lopen er momenteel nog vijf andere top onderzoeken in binnen en buitenland.”

Stip aan de horizon “Dagelijks zie ik wat diabetes type 1 met de patiënten doet. Dat is heel confronterend en daarnaast motiveert het ook weer. Sinds ik zelf

‘Dagelijks zie ik wat diabetes type 1 met de patiënten doet. Dat is heel confronterend en daarnaast motiveert het ook weer’ moeder ben van een zoontje van bijna 2 jaar begrijp ik nog meer wat voor impact diabetes type 1 bij een jong kindje op bijvoorbeeld een gezin heeft. De zorg die er dagelijks bij komt kijken en de angst op lange termijn complicaties. Daarom is het werk van stichting DON zo belangrijk. Want ons doel is de volgende generatie en misschien zelfs wel deze generatie verlossen van diabetes type 1.

Facts en figures diabetes type 1

• In Nederland hebben ruim 100.000 mensen diabetes type 1.

• Ongeveer 12.000 kinderen tot de leeftijd van 20 jaar hebben diabetes type 1.

• Naast astma is diabetes type 1 de meest voorkomende chronische ziekte bij kinderen.

• Eén op de twee mensen met dia betes type 1 heeft last van chronische complicaties.

Advertentie

kleur de zorg Wij geloven dat het verblijf in een ziekenhuis nog veel comfortabeler en aangenamer kan zijn.

Onze collectie geeft meer kleur aan de ziekenhuiszorg. De patiĂŤnt of bezoeker voelt zich zo meer thuis. Comfort, design en vakmanschap combineren we met zorgspeciďŹ eke eisen en eigenschappen.

De stoelen uit de Huys collectie zijn samen met ziekenhuizen en ergotherapeuten ontwikkeld.

Vraag een proefstoel aan via prominentbusiness.nu

Bijzonder Zorgnieuws

7

‘Adembenemend’

Ervaringen in zieken- en verpleeghuis Het verhaal van Pieter van den Berg opgetekend door Lia van den Berg en Onno Stam.

In dit boek vertelt Pieter over zijn ervaringen in drie ziekenhuizen en een verpleeghuis.

Na een ongeluk met als gevolg een totaal verlamd lichaam – hij kon zelfs niet meer zelfstandig ademen – wordt Pieter, na vier dagen in coma te hebben gelegen, zich langzaam bewust van de gevolgen van het ongeluk met zijn racefiets.

Een hardloper moet rustig uitlopen voordat hij kan stoppen. Pieter had letterlijk en figuurlijk de vaart er in en lag in één klap doodstil. Maar niet

‘Een waardevol boek voor allen die in de gezondheidszorg werken’ in zijn hoofd. Hij wil praten, zijn verhaal vertellen, zijn denken ordenen. Hij kan niet zomaar ineens stoppen; hij wil doorgaan met leven.

Het verhaal van Pieter laat zien hoe een zwaar

getraumatiseerde man een manier vindt om zijn lijden te kunnen dragen door als een bedrijfsmanager het werk in de zorg te bekijken, zoekend naar wat er beter kan. Wellicht valt er nog wat op te steken van zijn ervaringen, waarnemingen, vragen en visie.

Opmerking van een bevriende arts: “Dat Pieter zijn energie erin heeft gestoken om zijn ervaringen op papier te laten zetten en dat de auteurs deze wens met zoveel engagement nakomen is op zich al bijzonder, maar ook is het een bijzondere kans voor ons therapeuten om van de ervaringen van Pieter te leren.

Het gebeurt niet vaak dat een patiënt erg ziek is – in de zin van afhankelijk zijn van medische hulp zoals een beademing – en daarbij wel bij volle bewustzijn is. Pieter heeft waarschijnlijk de moeilijkste situatie meegemaakt waarin je als patiënt terecht kan komen. Dat hij dan ook nog met zijn intelligentie, kennis en ervaringen zijn situatie buitengewoon goed kon evalueren en de gezondheidszorg en de mensen die hierin werken kon toetsen, maakt zijn verhaal nog extra waardevol.”

Partner krijgt dikke 10 voor ondersteuning tijdens de bevalling

D

at een vrouw de belangrijkste en zwaarste taak heeft tijdens de bevalling mag duidelijk zijn. Maar wie altijd dacht dat de partner nutteloos is, heeft het mis. Uit recent onderzoek van het Reinier de Graaf ziekenhuis in Delft en informatieplatform 24Baby.nl blijkt dat de aanwezigheid van de partner tijdens de bevalling goud waard is en hij of zij van grote invloed is op hoe een vrouw haar bevalling ervaart. De steun van de partner wordt door maar liefst 56 procent van de ondervraagden die in het ziekenhuis is bevallen namelijk bekroond met een dikke 10. Het onderzoek is uitgevoerd onder 3.508 respondenten.

Uit het onderzoek blijkt dat vrouwen in 97 procent van de gevallen op de steun van hun partner kunnen rekenen als ze gaan bevallen, zowel thuis als in het ziekenhuis. De overige rapportcijfers zijn ook erg positief. Ruim 87 procent van de

respondenten beoordeelt de partner tijdens de bevalling met een 8 of hoger. Partners worden vooral geroemd door hun steun tijdens de weeën en dat ze op de juiste momenten meegaand waren met de wensen van hun vrouw.

Dit boek is te verkrijgen bij www.kirjaboek.nl

de controle, zoals wanneer de verloskundige gebeld moet worden en wat de wensen van de vrouw zijn als zij die zelf niet kan communiceren. Dat is ook de mening van Thera, een van de respondenten van het onderzoek: “We hebben drie bevallingen samen gedaan. Hij riep op tijd de verpleegkundige, nam mij serieus in alles wat ik hem vroeg, hield mij bij de les, voorzag mij voortdurend van washandjes, drinken en complimentjes en nam gepaste afstand wanneer de situatie erom vroeg.”

Partner van grote waarde Bij partners bestaat vaak het beeld dat ze tijdens een bevalling totaal niet van waarde kunnen zijn. Wordt er enthousiast mee gepuft, dan moet het juist stil zijn en goedbedoeld advies wordt ook niet altijd op prijs gesteld.

Daar denkt de vrouw echter anders over. Een partner kan de pijn niet overnemen, maar wel verlichten, zo blijkt uit de reacties op het onderzoek.

Bewaker van rust Partners zijn daarnaast een belangrijke factor in het behouden van de rust en het bewaken van

Bevallen is een teamsport Marjon Migchielsen, Hoofd Verloskunde bij het Reinier de Graaf ziekenhuis: “De vrouw staat natuurlijk centraal tijdens de bevalling en doet het zwaarste werk. Maar het onderzoek laat zien dat een bevalling ook echt een teamsport is. Als een vrouw tijdens haar bevalling de juiste steun krijgt, kijkt ze aanzienlijk positiever terug op dat moment. Dep haar hoofd met een koud washandje, laat haar in je hand knijpen tijdens het persen of tegen je aanhangen op de baarkruk. Wees haar steun en toeverlaat tijdens de bevalling.”

8

Nog eens 67.000 euro uit City Swim voor kankeronderzoek in het ASz Het Albert Schweitzer ziekenhuis (ASz) is weer zeer in zijn nopjes met de City Swim to Fight Cancer op zaterdag 1 september in het historische havengebied van Dordrecht. Bestuurder Peter van der Meer: “Enerzijds omdat wij bewustwording toejuichen over kanker en het belang van onderzoek naar deze ziekte. Maar vanzelfsprekend ook omdat we dit jaar weer een deel van de opbrengst mogen gebruiken in ons ziekenhuis.”

Van het geld dat de deelnemers aan het sportieve evenement bij elkaar zwemmen, gaat dit jaar bijna 67.000 euro naar een studie van internist-hematoloog uit het ASz Mark-David Levin, waarmee hij de behandeling van chronische lymfatische leukemie hoopt te verbeteren. In dit onderzoek wordt getest welke patiënten het meest gebaat zijn bij een nieuwe combinatie van obinutuzumab en venetoclax: twee geneesmiddelen die tumorcellen in het bloed afbreken. In het laboratorium lijkt de werking heel effectief te zijn. Levin: “Door middel van innovatieve laboratoriumtesten en onderzoek naar de biologische leeftijd van de deelnemende patiënten, willen we dege-

nen onderscheiden bij wie de combinatie het beste werkt.” Deze patiëntstudie in samenwerking met het Academisch Medisch Centrum (Amsterdam) en het Haga Ziekenhuis (Den Haag) is eind 2016 van start gegaan en duurt in totaal zeven jaar. De kosten bedragen 267.000 euro. “Vorig jaar ontvingen wij hiervoor de hele opbrengst van de Dordtse City Swim, net iets meer dan twee ton”, aldus Levin. “Nu komt daar het benodigde restant nog bij. Dat betekent dat de Swim-deelnemers het totale onderzoek straks hebben bekostigd. Dat is echt geweldig en daar zijn we mede namens onze patiënten heel dankbaar voor.” De rest van de Dordtse opbrengst van dit jaar gaat naar andere, door KWF goedgekeurde studies naar kanker in het hele land.

Net als vorig jaar geven Levin en Van der Meer aan hun betrokkenheid uiting door zelf wederom mee te zwemmen in een ASz-bedrijfsteam.

Ook diverse individuele ASz-medewerkers, dokters en hun familieleden wagen de sprong in de havens. Van der Meer: “Wij wensen alle deelnemers een hele mooie, zonnige en bevredigende dag. Dordrecht mag trots zijn op zoveel saamhorigheid, wij zijn dat in elk geval!”

Internist-hematoloog Mark-David Levin (links) en ASz-bestuursvoorzitter Peter van der Meer maken zich op voor hun prestatie tijdens de City Swim van 2017.

Column Mirjam Kaijer

EHBO ‘Mam, het was echt vreselijk. Als ik weer thuis ben ga ik een EHBO cursus doen.’

Mijn dochter is aan het backpacken op Bali. Samen met twee vriendinnen. Op een prachtig afgelegen strandje zitten ze heerlijk te chillen. Om daar te komen moesten ze heel stijl afdalen. Opeens zien ze in de zee een jongen zwemmen die in nood lijkt te zijn. Hij steekt een arm in de lucht. Dan zien ze een been en dan gaat hij kopje onder. Een groep jongens zwemmen naar hem toe. Het is een onrustige zee met hele hoge golven.

Dit heeft onder andere te maken met de naschokken van de aardbeving op Lombock.

Het duurt een hele poos voordat de jongen uit het water is gehaald. Het blijkt een toerist te zijn van 25 jaar. Hij ziet blauw en is buiten bewustzijn. Iedereen is in paniek. Er wordt geschreeuwd om hulp maar de Balinezen reageren nau-

‘Mam, het was afschuwelijk dat wij op dat moment niets konden doen’ welijks. ‘Er kan geen vliegtuig komen’, zeggen ze.‘ Mam, het was afschuwelijk dat wij op dat moment niets konden doen. Ik weet niet hoe ik moet reanimeren. En dat gaf zo’n machteloos gevoel.

Dat gevoel wil ik nooit meer hebben. Als ik thuis kom wil ik leren hoe dat moet.’

Ondertussen is ze al een paar dagen thuis. De jongen heeft het goddank overleefd. De akelige ervaring ligt alweer een beetje achter haar. Zij en haar vriendinnen zijn alweer aan het kijken waar ze volgend jaar naartoe willen. Over de EHBO cursus heb ik haar niet meer gehoord. Mij benieuwd of ze er nog op terug komt. En anders weet ik een leuk cadeautje voor Sinterklaas.

Bijzonder Zorgnieuws

9

Wet aangepast: ‘Nieuwe beroepen’

in de zorg nemen definitief taken over van arts Na een succesvol experiment wordt per 1 september de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG) definitief aangepast en mogen verpleegkundig specialisten (VS) en physician assistants (PA) zelfstandig bepaalde handelingen uitvoeren. Hiermee nemen zij taken over van artsen. Omdat voor patiënten niet altijd helder is wie verantwoordelijk is voor hun zorg presenteert minister De Jonge (VWS) op 27 augustus een nieuwe website om de functie en positie van de PA en VS aan patiënten duidelijk te maken: patient.zorgmasters.nl.

Zelfstandige bevoegdheid betekent dat een PA en VS zelf een diagnose mag stellen en een handeling mag uitvoeren. Het gaat hierbij om de volgende handelingen: het plaatsen van een katheter, heelkundige handelingen, endoscopieën, injecties, electieve cardioversie, het toepassen van defibrillatie, puncties uitvoeren of delegeren en het voorschrijven van geneesmiddelen die alleen op recept verstrekt mogen worden. Dit zijn allemaal routinematige (beperkt complexe) handelingen die vaak voorkomen en waarvan de risico’s te overzien zijn.

Voordelen PA en VS Uit onderzoek blijkt dat de VS en PA deskundig

zijn en veilige en kwalitatief goede zorg bieden.

Daarnaast is er door de inzet van een PA meer tijd en aandacht voor de patiënt en meer ruimte voor voorlichting en om vragen van patiënten te beantwoorden. Zo helpen de PA en de VS de zorg verder te verbeteren. Artsen kunnen zich ondertussen meer richten op complexe zorg. Uit onderzoek blijkt dat patiënten tevredener zijn als ook een PA of VS zich met hun zorg bezighoudt. Er is altijd overleg mogelijk tussen PA/VS en een arts.

‘Zo helpen de PA en de VS de zorg verder te verbeteren’ Op 27 augustus 2018 lanceert minister De Jonge van VWS een nieuwe website, speciaal voor patiënten: patient.zorgmasters.nl. Dit gebeurt tijdens het internationale congres voor verpleegkundig specialisten in De Doelen in Rotterdam. Op deze website worden patiënten onder andere geïnformeerd over de taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden, opleiding en positie van de VS en PA.

op dak parkeergarage Amphia

H

De zonnepanelen kunnen met 488,32 kWp (kilowattpiek) de gehele parkeergarage voorzien van stroom. Op jaarbasis is dit 400.000 kWp. Dit staat gelijk aan 100 huishoudens die een jaar lang stroom gebruiken. De opgewekte stroom wordt onder andere gebruikt voor elektrische laadpalen, verlichting in de garage en voor het opladen van de pendelbusjes. Alle stroom die niet wordt gebruikt, wordt terug geleverd aan het elektriciteitsnet.

Driejarige contracten De plaatsing van de zonnepalen door Rooftop

De samenleving verandert. Mensen worden ouder, de medische problemen complexer en er is meer behoefte aan informatie en overleg. Dit vraagt om aanpassingen in de zorg. Om iedereen te kunnen helpen zijn er ‘nieuwe’ beroepen, naast de vertrouwde arts en verpleegkundige.

Twee voorbeelden hiervan zijn de verpleegkundig specialist en de physician assistant. Ze worden ook wel VS en PA genoemd en ze nemen taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden over van artsen. Dit heet taakherschikking.

Het Platform Zorgmasters heeft als doel om taakherschikking te positioneren en belemmeringen weg te nemen. Daarnaast wil het platform bijdragen aan een andere visie op zorg en de functie van VS en PA bekender maken en stimuleren Uitgangspunt is ‘de juiste zorgverlener op de juiste plaats’.

Nieuwe website

1.744 zonnepanelen et dak van de Amphia parkeergarage op locatie Molengracht is ‘aangekleed’ met 1.744 zonnepanelen. De zonnepanelen op het dak voorzien de parkeergarage, inclusief de 9 elektrische laadpalen, van stroom.

Over het Platform Zorgmasters

Energy sluit goed aan bij de visie van Amphia op het leveren van een bijdrage aan een duurzame ontwikkeling van de leefomgeving. Het ziekenhuis doet op dit gebied meer. In 2015 ondertekende Amphia met de gemeente Breda een Green Deal, waarin zij afspraken maakten over het zuinig en slim omgegaan met energie,

‘Bijdragen aan een duurzame ontwikkeling’ water, voedsel, afval en medicijnen. Om de CO2-uitstoot met 80 procent te verminderen wordt er gebruik gemaakt van een warmte koude opslag (WKO) en warmtepompen. Om het energieverbruik verder terug te dringen komen er onder andere klimaatplafonds en energiezuinige ledverlichting in en buiten het ziekenhuis.

Partners van het Platform Zorgmasters zijn de beroepsverenigingen van de PA en de VS, de NAPA en de V&VN-VS, de Federatie Medisch Specialisten (FMS), de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ), KOH (Kenniscentrum Taakherschikking Eerste Lijn) en de Vereniging Hogescholen. Het Platform Zorgmasters opereert met steun van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).

Duurzaam houdt ook in dat het gebouw flexibel wordt opgezet. Zo kan er goed worden ingespeeld op toekomstige veranderingen in de zorg.

Samen brengen we de zorg naar huis In augustus 2016 werd de Amphia parkeergarage opgeleverd door de Belgische vastgoedeigenaar Cofinimmo en bouwbedrijf Aan de Stegge Twello. De parkeergarage heeft vijf parkeerlagen en is 24 uur per dag geopend. Er zijn 922 parkeerplaatsen beschikbaar voor patiënten en bezoekers. Ook zijn er negen oplaadpunten voor elektrische auto’s en circa twintig parkeerplaatsen voor mindervaliden beschikbaar. Tussen de parkeergarage en de hoofdingang rijden twee pendelbussen. Iedereen die minder mobiel is kan hiervan gebruiken maken.

Advertorial

10

Gezond & Zeker Innovatiedag: 15 jaar veilig, energiek en gezond!

Op maandag 29 oktober is het zover: dan vindt de 15e Gezond & Zeker Innovatiedag plaats in Nieuwegein. Zorgverleners kunnen die dag horen, zien en ervaren wat zij kunnen doen om zo gezond en veilig mogelijk te werken.

Het ziekteverzuim in zorg en welzijn bedraagt 5,1%. Dit heeft een behoorlijke impact op de kwaliteit, continuïteit en kosten. Fysieke belasting, agressie, werkdruk en psychosociale belasting zijn de belangrijkste oorzaken van dit verzuim. Tijdens de Innovatiedag kunnen ergo- en veiligheidscoaches, HR-managers,

P&O-medewerkers, arbo-coördinatoren en andere leidinggevenden meer te weten komen over deze onderwerpen en krijgen ze (praktische) handvatten aangereikt om zorgprofessionals te helpen met deze uitdagingen om te gaan. Juist om te voorkomen dat mensen uitvallen.

Bezoekers kunnen volledig hun eigen programma samenstellen. Zijn ze bijvoorbeeld op zoek naar praktische vaardigheden? Dan kiezen ze voor meerdere korte workshops en demonstraties op de Praktijkmarkt. Wanneer bezoekers meer de diepte in willen bij een

bepaald onderwerp, kiezen ze voor langere sessies van anderhalf uur. Zij bepalen en stellen zo zelf een dag samen waarbij ze zoveel mogelijk relevante en nuttige kennis ophalen!

‘Het ziekteverzuim in zorg en welzijn bedraagt 5,1%.

Dit heeft een behoorlijke impact op de kwaliteit, continuïteit en kosten’

Zorg en Ziekenhuis

11

Op de uitgebreide praktijkmarkt kunnen bezoekers kennismaken met innovaties en leveranciers uit het veld. Ze kunnen demonstraties bijwonen en via de Netwerkapp in contact komen met collega’s en experts uit het hele land.

‘Op de uitgebreide praktijkmarkt kunnen bezoekers kennismaken met innovaties en leveranciers uit het veld’ Accreditatiepunten voor Gezond & Zeker Innovatiedag De Gezond & Zeker Innovatiedag is officieel geaccrediteerd door het Kwaliteitsregister V&V. Dit betekent dat bezoekers met hun deelname aan de Innovatiedag accreditatiepunten kunnen verdienen.

RegioPlus, het samenwerkingsverband van veertien regionale werkgeversorganisaties in zorg en welzijn, is organisator van Gezond & Zeker. Gezond & Zeker wordt mede mogelijk gemaakt door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Kijk voor meer informatie over de Gezond & Zeker Innovatiedag op www.gezondenzekerinnovatiedag.nl

Tommie Niessen “Ik vind het heel leuk om daar te mogen spreken. De Gezond & Zeker Innovatiedag draait om het tegengaan van fysieke belasting en agressie. Toevallig heb ik heel recent agressie van een cliënt meegemaakt. Ik merkte dat ik dat lastig vond, daarom denk ik dat zo’n dag een goed moment is om eens rond te kijken naar workshops over dit thema.”

Advertentie

Aangenaam Verzorgd

13

Persoonlijke begeleiding

Column Sanne van Leeuwen

door ondersteuningsconsulent voor iedereen met kanker De filmster Bij het Zaans Medisch Centrum (ZMC) ontvangt iedereen met kanker sinds deze zomer standaard niet-medische begeleiding door een ondersteuningsconsulent. Het ZMC is het eerste ziekenhuis dat dit oncologie-breed aanbiedt. Twaalf oncologieverpleegkundigen van het ZMC zijn door Stichting OOK (Stichting Optimale Ondersteuning bij Kanker) opgeleid tot ondersteuningsconsulent. Zij zijn vanaf het eerste contact in het centrum het vaste aanspreekpunt voor mensen met kanker en hun naasten.

velingen besloot het ZMC meer aandacht te besteden aan het bieden van niet-medische ondersteuning. Onder andere door te gaan werken met ondersteuningsconsulenten.

Samira van Lieshout, afdelingshoofd Poli en dagbehandeling Oncologie ZMC: “De QuickScan van vorig jaar heeft onze verbe-

Zo ontvangen zij tijdig de juiste informatie en zelfmanagementtools op maat. In de gesprekken met de consulent komen onderwerpen aan bod zoals de invloed van behandelingen en gevolgen van de ziekte op het dagelijks leven en functioneren. Op basis van deze gesprekken ontvangen mensen persoonlijk advies en indien nodig doorverwijzingen voor niet-medische (na)zorg zoals psychologische ondersteuning, huidtherapie en voedingsadvies.

terpunten inzichtelijk gemaakt. Daar zijn we mee aan de slag gegaan. Ik ben trots op onze verpleegkundigen die er helemaal voor gaan. Zij hebben de training van Stichting OOK met veel plezier gevolgd en kunnen onze patiënten nu optimaal ondersteunen bij het omgaan met de gevolgen van kanker.”

De inzet van ondersteuningsconsulenten bij het ZMC is het resultaat van de QuickScan die het ziekenhuis door Stichting OOK liet uitvoeren. Deze geeft ziekenhuizen inzicht in hun aanbod van niet-medische zorg bij kanker, hoe patiënten deze ervaren en hoe zorgverleners hierin samenwerken. Uit de scan volgen aanbevelingen om deze zorg verder te optimaliseren. Op basis van deze aanbe-

Foto: Anne-Marie Bart (links), manager implementatie Stichting OOK, overhandigt een laptop aan Samira van Lieshout-Barnas, afdelingshoofd Poli- en dagbehandeling Oncologie. Hierop kan de ondersteuningsconsulent op de dagbehandeling in eenpersoonskamers de OOK Wijzer invullen.

‘Ik ben trots op onze verpleegkundigen die er helemaal voor gaan’

Juiste ondersteuning Stichting OOK wil dat alle mensen met kanker en hun naasten de juiste ondersteuning op het juiste moment ontvangen. Voor ondersteuning bij niet-medische aspecten van de ziekte is het voor hen vaak lastig een weg te vinden in het zorgaanbod. “Zij geven vaak aan dat het een lange zoektocht is naar een vorm van ondersteuning helpt bij het leven met de ziekte”, vertelt Anne-Ma-

‘Zij geven vaak aan dat het een lange zoektocht is naar een vorm van ondersteuningen die helpt bij het leven met de ziekte’ rie Bart, manager implementatie Stichting OOK. “We zijn enorm blij dat bij het Zaans Medisch Centrum de ondersteuningsconsulent oncologie-breed wordt uitgerold.

Dit is uniek. Steeds meer ziekenhuizen zijn geïnteresseerd in werken met een ondersteuningsconsulent, maar starten meestal met een beperkte groep patiënten. Door niet-medische zorg standaard aan te bieden aan alle mensen met kanker, toont het Zaans Medisch Centrum lef en nemen zij verantwoordelijkheid.”

“Ondanks alles zit ik goed in mijn vel!”, met een lach op haar gebruinde gezicht beeindigde de vrouw haar indrukwekkende levensverhaal.

Om bij te komen van de hitte was ze naast me komen zitten. Van Pink Ribbon tot positieve gezondheid, de welbespraakte vrouw had aan een stuk doorverteld en gunde zich zo nu en dan een adempauze. Met een enigszins geforceerde glimlach bewoog ze haar Pink Ribbon armband, die de aanleiding was voor het delen van haar meer “wee dan wel”.

Een welgemeend compliment kon niet achterblijven: “Ik bewonder u mateloos om uw veerkracht en positieve kijk op het leven!” De dame bloosde een beetje en vertrouwde mij toe dat zij zich in het ziekenhuis van Drachten echt betrokken voelde bij de zorg.”Ze luisteren hier echt naar wat ik voel en naar wat IK te vertellen heb”. “De specialisten en verpleegkundigen helpen mij om zelf “aan het roer te blijven” en dat vind ik nou een mooie bijdrage aan de positieve gezondheid in zijn totaliteit!” “Voor mij is het heel belangrijk om de regie, als het ook maar enigszins kan in eigen handen te houden!” , voegde ze er vastberaden aan toe. “ Weet je, ik vecht tegen de kanker maar ik vecht er ook voor om zelf “mijn eigen film te maken!” “Wie weet welke prijs ik er nog eens mee gaan winnen!”, merkte ze giegelend op.

‘Maar ik vecht er ook voor om zelf mijn eigen film te maken’ Voor ze weg ging wenste ik haar nog heel veel sterkte bij alles wat er nog in haar film zou gaan gebeuren. Het- Helpis- on- the- way- netwerk had ze goed geregeld. Met diep respect keek ik haar nog even na: de dappere “regisseuze” die niet zomaar het roer over haar eigen leven over zou dragen.

14

Henk Noordzij is dolblij

met heupoperatie in het HagaZiekenhuis “Wat mij betreft verdient iedereen in het Haga een heel grote pluim!”

Henk Noordzij staat weer pijnvrij tussen zijn bloemen na een heupoperatie

Patiënt Henk Noordzij (70) zijn linkerheup moest vervangen worden.

Dat gebeurde door orthopeed Aernout Langeveld van het HagaZiekenhuis. Henk ervoer de operatie als een feestje!

Het verhaal begint acht jaar geleden. Toen kreeg Henk Noordzij een nieuwe rechterheup in een ander ziekenhuis. Dat viel hem niet mee: “Ik heb drie weken met krukken gelopen en héél veel pijn gehad. Wekenlang kon ik de trap niet op.”

Toen ook zijn linkerheup vervangen moest worden, kwam hij bij de afdeling Orthopedie van het HagaZiekenhuis terecht. De orthopeden zijn er gespecialiseerd in het plaatsen van heupprotheses via de ‘voorste benadering’. Hierbij wordt de heup via de voorzijde van het gewricht geo-

pend in plaats van via de achterzijde. Dit levert minder schade aan de spieren op, veroorzaakt minder pijn en het herstel gaat sneller.

Gelachen met de anesthesist Henk kon niet meer dan 50 meter lopen en ook zijn schoenen niet meer vastmaken. “Dokter Langeveld heeft geregeld dat ik snel terechtkon voor een heupprothese,” vertelt Henk. “En dat ging helemaal top! Het proces rondom de operatie heb ik ervaren als erg geruststellend. Ik werd heel gastvrij ontvangen, iedereen was even aardig. Er werd mij correct en duidelijk uitgelegd wat er ging gebeuren. In de operatiekamer stelde de anesthesist me erg op mijn gemak, daar heb ik zelfs nog mee gelachen. Wat dat betreft leek de operatie wel een feestje!”

Thuismonitoring

voor duizenden hartpatiënten binnen bereik

N

a een succesvolle pilot met Hartwacht bij Cardiologie Centra Nederland gaat zorgverzekeraar Zilveren Kruis nu ook met de ziekenhuizen in Nederland afspraken maken over telemonitoring bij hartpatiënten.

Zilveren Kruis biedt ziekenhuizen hiervoor driejarige contracten. Telemonitoring bij hartpatiënten maakt onderdeel uit van de meerjarenstrategie van de verzekeraar om ‘zorg naar huis’ te brengen.

ben we met telemonitoring honderden Zilveren Kruis-verzekerden kunnen helpen. Samen met ziekenhuizen in Nederland gaan we de komende jaren duizenden van onze verzekerden de mogelijkheid van telemonitoring aanbieden.

Met telemonitoring krijgen verzekerden meer regie over hun eigen zorg en een betere kwaliteit van leven. Daarnaast voorkomen we verergering van klachten en onnodig ziekenhuisbezoek.”

Driejarige contracten Olivier Gerrits, directeur Zorginkoop Zilveren Kruis: “Met Cardiologie Centra Nederland heb-

De ziekenhuizen krijgen van Zilveren Kruis drie jaar lang een vaste prijs per chronisch hartfa-

Mooie bos bloemen “Op de verpleegafdeling was ook iedereen heel aardig en dokter Langeveld vertelde me dat alles goed was gegaan. ‘Uw heup was helemaal versleten’, zei hij tegen me. Door de slijtage was mijn linkerbeen ook wat korter geworden dan mijn rechter. Tijdens de operatie zijn mijn benen weer even lang gemaakt. Ik heb hem een mooie bos bloemen beloofd.”

De tweede dag na de operatie kon Henk al zonder krukken de trap op. “De pijn viel reuze mee. Elf dagen na de operatie ben ik weer een stukje gaan wandelen. De wond is mooi genezen en ik heb geen beperkingen of pijn meer. Wat mij betreft verdient iedereen in het Haga een heel grote pluim!”

lenpatiënt. Door niet te betalen per behandeling maar per patiënt, is er ruimte om te investeren in telemonitoring. Het biedt ziekenhuizen daarmee ook een extra financiële beloning om zorg naar huis te verplaatsen, doordat besparingen tijdens de 3 jarige contractperiode mogen worden gehouden.

Samen brengen we de zorg naar huis Zilveren Kruis biedt verzekerden steeds vaker de keuze om zorg op maat veilig thuis te ontvangen. Het gaat hierbij om onder andere telemonitoring, beeldbellen en behandelingen thuis. Deze beweging van ‘zorg veilig naar huis brengen’ is al enkele jaren gaande. Samen met partners uit het zorgveld, patiënten(verenigingen) en innovatieve (tech)bedrijven zet Zilveren Kruis zich in om deze ontwikkeling te versnellen.

Aangenaam Verzorgd

15

’Afstemmen van zorg voor kankerpatiënten leidt tot betere overlevingskansen‘ Oncologisch chirurg dr. Ignace H. De Hingh wordt benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Maastricht. De Hingh bekleedt vanaf 1 september de nieuwe parttime leerstoel ’Integrale benadering van patiënten met een gastro-intestinale maligniteit’. Deze leerstoel wil de zorg verbeteren voor patiënten die kanker hebben in een van de buikorganen door onder meer onderzoek te doen naar de oorzaak, de bestrijding en de behandelmethoden.

Eén van de aandachtsgebieden is buikvlieskanker, waarbij de HIPEC- en PIPAC-behandeling* verder onderzocht worden. Om dit mogelijk te maken heeft De Hingh sinds 1 januari 2018 ook

een parttime aanstelling bij het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Daarnaast werkt hij samen met verschillende internationale en nationale partners, zoals de Technische Universiteit Eindhoven en Philips.

‘In Nederland is de kankerzorg van hoog niveau’ Niet helemaal incognito Naast het opzetten en uitvoeren van patiëntgebonden klinisch onderzoek en het actief delen

MijnReuma Reade app

van die resultaten, zet De Hingh zich ook in om de zorg voor patiënten met kanker in Nederland te verbeteren door kennis over te dragen over het opzetten van zogenoemde ziekenhuis-overstijgende multidisciplinaire teams. “Patiënten met kanker moeten, in welk ziekenhuis ze zich ook melden, altijd verzekerd zijn van de beste zorg. Uit onderzoek blijkt dat dit nog niet altijd het geval is. In Nederland is de kankerzorg van hoog niveau. Maar toch komt het voor dat een patiënt met een complexe vorm van kanker niet wordt doorverwezen naar een gespecialiseerd ziekenhuis. Daar ga ik me voor inzetten, want elke patiënt heeft recht op de beste zorg”, aldus De Hingh.

NIAZ Jaarprijs 2018

geeft patiënt grip op eigen behandeling 45 x inspiratie:

S

peciaal voor al haar reumapatiënten ontwikkelde Reade Reumatologie een app die problemen tijdens het ziekteverloop signaleert, zodat een behandeling direct kan worden bijgesteld. In de MijnReuma Reade app legt de patiënt de mate van pijn, functioneren, moeheid en algemeen welbevinden vast met behulp van korte vragenlijsten; de zogeheten patiënt gerapporteerde uitkomstmaten (PROMs).

Uniek aan deze app is de koppeling met het elektronisch patiëntendossier van Reade (Chipsoft HiX), waardoor gegevens 24x7 beschikbaar zijn voor de behandelaar. De app is de nieuwste versie van de in 2016 succesvol gelanceerde ReumaMeter.

De uitkomsten in de app leiden tot meer behandeling op maat. “Dankzij PROMs krijgen we een veel vollediger beeld van het reumaverloop.

Hierdoor is het driemaandelijkse reumaconsult niet langer gebaseerd op een momentopname”, aldus Wouter Bos, reumatoloog en initiator van de app. Bos vervolgt: “Patiënten voelen zich bovendien meer betrokken, omdat ze meer regie hebben over hun eigen behandeling. Ze zijn zich bijvoorbeeld meer bewust van de noodzaak om op tijd hun medicijnen in te nemen.” Ook verbetert de communicatie met de behandelaar.

Gesprekken worden effectiever en intensiever omdat de relevante onderwerpen direct aan bod kunnen komen. Een periodiek consult kan zelfs overbodig bevonden worden, wat de patiënt

zo kan het nóg beter in de zorg. Maar liefst 45 zorginstellingen laten zien hoe zij werken aan steeds betere zorg. Met in de praktijk bewezen verbeteringen dingen ze mee naar de NIAZ Jaarprijs 2018. tijdwinst oplevert en onnodige kosten bespaart.

Kortom, de algehele kwaliteit van de behandelingen verhoogt zo substantieel.”

‘Patiënten geven ons essentiële informatie die alleen hij of zij ons kan geven’ Privacy is vanzelfsprekend goed gewaarborgd.

Alle gegevens worden versleuteld verstuurd en goed beveiligd in het elektronisch patiëntendossier van Reade opgeslagen. Uitsluitend de patiënt en de behandelaar hebben toegang tot de gegevens. Het gebruik van de app is gratis, patiënten ontvangen een unieke inlogcode voor toegang.

Bos: “Patiënten geven ons essentiële informatie die alleen hij of zij ons kan geven.” Dat deze informatie van ongekende waarde is blijkt ook uit de onlangs gepubliceerde voorlichtingsfilm over PROMs waarin Reade haar reumapatiënten oproept om met vaste regelmaat ervaringen te delen.

Vanaf 1 september kan het publiek stemmen op de voorbeelden. De finale is op 13 november: welke zorginstelling heeft het beste initiatief om de zorg voor de patiënt beter te maken?

Zorg die elke dag nóg weer een beetje beter wordt: daar gaat het om! Iedere zorginstelling heeft tal van voorbeelden van verbeteringen die bijdragen aan een hogere kwaliteit van zorg. Door die te delen, leren zorginstellingen van elkaar. Het Nederlands Instituut voor Accreditatie in de Zorg (NIAZ) heeft aangesloten zorginstellingen in Nederland en België gevraagd hun beste verbeteringsinitiatief in te sturen voor de NIAZ Jaarprijs 2018.

Het gaat om initiatieven die direct bijdragen aan betere zorg voor de patiënt. Niet minder dan 45 zorginstellingen dingen mee. De voorbeelden zijn aangedragen door zorgprofessionals. Vanaf 1 september zijn de voorbeelden te vinden op de website https://jaarprijs.niaz.nl.

Reportage

16

Zorg en Ziekenhuis

17

Michel van Westen CCo Byelex the next innovation company Digitale preventie

Transitie is overal

Uitval van medewerkers door ziekte is een grote kostenpost, ook voor ziekenhuizen.

Door de hoge werkdruk neemt het verzuim de laatste jaren steeds meer toe. Dit moet

“Ook bij ByeleX zitten we midden in een transitie. Een zeer innovatief bedrijf in software ontwikkeling waar de mooiste dingen ontstaan. En daar mogen we wat meer mee de boer op gaan. Het is gewoon zonde als niet meer bedrijven gebruik gaan maken van onze digitale technologie en ervaringen om verzuim tegen te gaan. Voor ons een prachtige kans om een bijdrage te kunnen leveren aan het aanpakken van een maatschappelijk probleem.

‘Uitval van medewerkers door ziekte is een grote kostenpost, ook voor ziekenhuizen’ anders kunnen en als goed werkgever kan je verzuim verminderen door de aandacht te verplaatsen naar preventie. Slimme software en slim datagebruik dragen bij aan het reduceren van de kosten . Maar er is meer te doen dan dat. Michel van Westen, sinds kort CCO bij ByeleX the next innovation company, geeft aan hoe hij ernaar kijkt en wat de ervaringen zijn.

‘Bij ByeleX weten we hoe om te gaan met preventie en de antwoorden te geven’ Uit de tijd “De meeste organisaties gaan pas hard werken als medewerkers uitvallen. De kosten moeten zo snel mogelijk tot een minimum beperkt worden. En de zorg is gericht op het uitvoeren van zoveel mogelijk behandelingen. Daarnaast komen er steeds meer mensen met een chronische aandoening bij en is de vergrijzing een voldongen feit. Al met al leidt dit natuurlijk tot een enorme toename van de bedrijfszorg en de vraag is wanneer bereiken we het punt dat de zorgkosten onbetaalbaar worden? En niet alleen dat, wat zal dit betekenen voor de kwaliteit van zorg die we kunnen ontvangen en kunnen leveren? Vragen die iedereen bezighouden.

Bij ByeleX weten we hoe om te gaan met preventie en de antwoorden te geven. Maar die antwoorden vragen zeker ook om een transitie binnen de organisatie zelf. “

‘Door het periodiek uitvragen van medewerkers kan je patronen gaan ontdekken’ We ontwikkelen inmiddels alweer enkele jaren software voor een grote arbodienst.

Hierbij richten wij ons vooral op preventie op het gebied van uitval. Wij zijn er van overtuigd dat je met preventie veel meer kunt bereiken dan men denkt. Een voorbeeld is dat je als organisatie medewerkers periodiek, en met respect voor de privacy, een vragenlijst laat invullen. Deze is geheel in te richten naar de behoeftes en cultuur van de organisatie. Door het periodiek uitvragen van medewerkers kan je patronen gaan ontdekken. En door het gebruik van metadata kan het systeem vroegtijdig detecteren dat een medewerker niet zo goed in zijn vel zit. Dan is het daarna aan de werkgever en arbodienst om daar op tijd op in te springen en de medewerker de juiste handvatten aan te reiken. “

Investeren “Goed werkgeverschap is cruciaal in de huidige arbeidsmarkt. Door de krappe arbeidsmarkt (dreigen) zijn er al in diverse sectoren tekorten. Dit betekent dat je zuinig moet zijn op het huidige personeel. Mensen willen gezien worden en erkenning voor een hoge werkdruk. Wanneer je als goed werkgever durft toe te geven dat je medewerkers zo belangrijk zijn dat je preventief er alles aan wilt doen om hen productief en gezond te houden, ben je goed bezig.

Investeren in bedrijfszorg waarbij beloning gekoppeld wordt aan resultaat is nog geen gewoonte in de zorgsector. Niet alleen vraagt preventieve zorg om tijdsinvestering, het vraagt ook om een investering in goede en slimme technologie. Het is belangrijk dat er meer en tijdig contact is met de medewerker, en daarnaast helpen slimme data-oplossingen (beroeps)ziekten sneller te herkennen en zorgresultaten te verbeteren.”

‘Niet alleen vraagt preventieve zorg om tijdsinvestering, het vraagt ook om een investering in goede en slimme technologie’ Onderbouwing en samenwerking “Bij ByeleX werken we al ruim 20 jaar intensief samen met de universiteit van Minsk.

Alle ontwikkelingen worden wetenschappelijk onderbouwd en gestoeld. Op deze manier kunnen we echt een bijdrage leveren aan een groot maatschappelijk probleem en aan de gezondheid van de medewerkers.

Ook binnen de sector zelf zoeken we de samenwerking op. Samen met bijvoorbeeld de Vereniging Managers Zorg zijn we aan het onderzoeken hoe je medewerkers beter aan je kunt binden en voor ze kunt zorgen door je verantwoordelijkheid als werkgever te pakken. En hoe wij daar als organisatie aan bij kunnen dragen. Er kan nog veel winst behaald worden als het gaat om preventie en slim datagebruik of de combinatie van die twee. En daar werken wij graag aan mee.”

‘Er kan nog veel winst behaald worden’

Advertentie

Medische Belicht

19

Nieuwe printtechnologieën hebben ingrijpend effect op zorgsystemen Uit onderzoek, uitgevoerd in opdracht van Ricoh onder 787 zorgprofessionals in Europa, blijkt dat nieuwe printtechnologieën een ingrijpend effect kunnen hebben op de Europese zorgsystemen. Zeven van de tien Nederlandse ondervraagden zijn van mening dat nieuwe printtechnologieën, zoals 3D-printen, de zorgsector fundamenteel kunnen veranderen.

De belangrijke rol van 3D-printen Naast het ontwikkelen van op maat gemaakte protheses en on-demand productie van geneesmiddelen, maakt tegenwoordig 78 procent van de Nederlandse zorgprofessionals gebruik van nieuwe printtechnologieën om betere diagnoses te stellen en sterftecijfers te verlagen. 51 procent van de ondervraagden meent dat snelle productie van op maat gemaakte implantaten door bijvoorbeeld 3D-printen, cruciaal is voor het verbeteren van de herstel- en wachttijden.

Maurits Aalders, Director Marketing Ricoh Nederland, zegt: “In een tijd waarin meer gedaan moet worden met minder, zal blijken dat het gebruik van innovatieve printtechnologieën essentieel is voor de Europese zorgstelsels, om hoogwaardige zorg te kunnen blijven bieden. Dankzij nieuwe technieken, zoals het printen van aquagel-organen,

kunnen chirurgen handelingen als hechten en het verwijderen van tumoren oefenen voordat ze een echte operatie uitvoeren. Het laag voor laag printen van geneesmiddelen om specifieke aandoeningen te behandelen, is binnenkort misschien wel heel gewoon.”

‘Het laag voor laag printen van geneesmiddelen om specifieke aandoeningen te behandelen, is binnenkort misschien wel heel gewoon’ Complexere patiëntbehoeften Door de toenemende levensverwachting worden mensen pas op latere leeftijd getroffen door aandoeningen, waardoor behandelingen steeds complexer worden. Als gevolg gebruikt 66 procent van de Nederlandse zorgverleners nieuwe printtechnologieën om materialen af te stemmen op de behoeften van onder andere ouderen. Als niet wordt geïnvesteerd in 3D-printen, meent 54 procent van de Nederlandse ondervraagden zelfs dat het in de komende vijf jaar moeilijk zal worden om aan de behoeften van de patiënten te voorzien.

Column René Drost Ingenieur in de Zorg

Brave burger Het is een jaarlijks ritueel.

Als de warme zomer overgaat in een winderig en nat najaar is het tijd om de medicijnkast op te ruimen. Eigenlijk is het raar, alsof je alleen in de herfst ziek kan worden. Maar goed, zo is het nou eenmaal gepland in ons systeem. Er hoort een beeld bij van gure herfststormen en witte winters met ijzel. En dan heb je zo een verkoudheid te pakken.

Ik sorteer de doosjes. Reistabletten, voor het geval de kleinkinderen bij ons in de auto een lange rit maken. Het ritueel lijkt soms meer op een ogentest.

Waar staan de verloopdata. Er is bijna een vergrootglas nodig om ze te ontdekken. Gevonden, Exp.02/2018. Raak, die moeten weg. Een fles hoestdrank, extra sterk. Was best duur, kan ik mij herinneren. Niet open geweest in het afgelopen jaar. Maar wel over tijd. Kan dat nou kwaad, denk ik nog. Maar de fles gaat ook bij de naar-de-apotheekstapel.

Een uurtje werk in het weekend levert een indrukwekkend stapeltje doosjes op. Op naar de apotheek. Als ik het zelf in de afvalcontainer gooi, dan komt het via een lange omweg ooit via het vuile water weer terug op mijn bord of op dat van anderen. Dat willen we niet.

In de apotheek zou je verwachten dat er een bak staat voor de afvoer van medicijnen. Zoals zo’n container voor oude batterijen. Maar helaas, ik wacht netjes op mijn beurt en als het zover is, vraagt de apotheker: ah, zijn deze niet goed meer? Ad rem zeg ik: dat weet ik niet, ze zijn in elk geval over tijd. Ik ga verder maar geen discussie aan. De apotheker reageert ook niet. Ik besluit om nog een grote doos multi-vitaminen mee te nemen. Samen rekenen we uit dat ik er één per dag moet nemen. Ander sta ik hier volgend jaar weer.

20

Onderzoekers vinden aanknopingspunt voor immuuntherapie van ontsnapte tumor

Wetenschappers van het LUMC hebben een manier ontdekt om voor het afweersysteem onzichtbare tumorcellen toch vatbaar te maken voor immuuntherapie. Die cellen blijken namelijk niet helemaal incognito te zijn, in tegenstelling tot wat eerder werd gedacht. De onderzoekers publiceren hun resultaten in het Journal of Experimental Medicine.

Wereldwijd zijn de onderzoekers de eersten die kenmerkende vlaggetjes hebben gevonden op tumorcellen waarvan eerder werd gedacht dat ze onzichtbaar waren voor het afweersysteem.

Dat is een belangrijke ontdekking, want het biedt mogelijkheden om een nieuwe vorm van immuuntherapie te ontwikkelen, gebaseerd op deze nieuwe vlaggetjes.

“Tumorcellen gebruiken een slimme truc om een aanval van het immuunsysteem af te slaan.

Ze halen de vlaggetjes waaraan afweercellen

hen herkennen weg van hun celoppervlak. De tumor is daardoor onzichtbaar voor het immuunsysteem en is niet vatbaar voor de huidige vormen van immuuntherapie”, aldus onderzoeksleider Thorbald van Hall van de afdeling Medische Oncologie.

Niet helemaal incognito Nu blijkt dus dat kankercellen die deze onzichtbaarheidstruc toepassen toch niet helemaal incognito zijn. “We hebben zestien zogeheten peptiden ontdekt die alleen gepresenteerd worden op tumorcellen die de onzichtbaarheidstruc hebben toegepast en niet op gezonde cellen”, legt promovendus Koen Marijt uit.

De onderzoekers kwamen de peptiden op het spoor met een computermodel, en bevestigden hun bevindingen in het lichaam. “In het bloed van gezonde mensen vonden we afweercellen die specifiek reageren op deze vlaggetjes.

Sterker nog, deze afweercellen herkenden in het

Uniek in Nederland:

laboratorium cellen van huid-, nier- en darmtumoren die de onzichtbaarheidstruc hadden toegepast.”

Minder bijwerkingen De volgende fase is het ontwikkelen en testen van een nieuwe vorm van immuuntherapie gebaseerd op dit nieuwe type vlaggetjes op ‘onzichtbare’ tumorcellen. Van Hall: “Immuuntherapie is de toekomst voor kankerbehandeling en onze ontdekking is een kleine bijdrage aan de toepassing hiervan voor patiënten voor wie het nu geen optie is..”

Omdat de vlaggetjes alleen wapperen op diverse tumortypes en niet op gezonde cellen, zou een dergelijke behandeling waarschijnlijk minder bijwerkingen hebben dan de huidige immuuntherapie.” Maar zover is het nog niet, waarschuwt Van Hall. “Onderzoek bij patiënten moet goed en veilig gebeuren, dus voordat we de eerste patiënten gaan behandelen zijn we jaren verder.”

Open MRI in Hardenberg uitgebreid met cardiomodule

S

inds het najaar van 2011 is het diagnostisch centrum Open MRI Nederland (OMN), onderdeel van de Saxenburgh Groep, in gebruik. Dit moderne centrum beschikt over de nieuwste apparatuur en technieken. Vanaf nu is het mogelijk om in de open MRI in Hardenberg ook MRI’s van het hart te maken.

Dit is de enige open MRI in Nederland waar dit mogelijk is.

Marlon Olimulder, cardioloog: “Sinds kort is onze MRI uitgebreid met een cardiomodule, het is de enige open MRI in Nederland die scans van het hart kan maken. We maken volledige scans, waarbij de kwaliteit hetzelfde is als die van een gesloten MRI. We onderzoeken onder andere: de functie van het hart, afwijkingen aan de hartspier, afwijkingen aan het hartspierweefsel of oude infarcten.” José Drost, cardioloog, vult aan: “Het is al enige tijd mogelijk om zonder contrastvloeistof opnames te maken van de aorta (de grote lichaamsslagader).”

Niels Grutters, radioloog: “Een gesloten MRI geeft bij sommige patiënten problemen. Vooral voor claustrofobische/obese patiënten, is een gesloten MRI oncomfortabel. Doordat we extra tijd inplannen voor mensen die een MRI spannend vinden, kunnen onze laboranten deze patiënten extra aandacht en zorg geven.

Een ander bijkomend voordeel is dat kinderen tijdens het onderzoek in de open MRI contact met hun ouders kunnen behouden. Voor mensen met een beperking is dit eveneens een groot voordeel.”

Jan Mulder, manager medische diagnostiek: “Wij beschikken al jaren over een open MRI. De recent uitgevoerde upgrade maakt dat ons toestel aan de hoogste eisen van de huidige tijd voldoet. Een voorziening welke zal blijven bestaan ‘naast’ de toekomstige nieuwbouw. We scannen ook in de avonduren en soms in de weekenden, de wachttijd is vrijwel altijd maximaal 3-4 weken. Dit alles in een kleinschalige, gastvrije en deskundige omgeving.”

Medische Belicht

21

Eerste geaccrediteerde hartklepgame beschikbaar Ontwikkeld door cardiologen dr. R. van den Brink en dr. Janneke Wittekoek samen met huisartsen Op 21 augustus is de eerste, geaccrediteerde hartklepgame geïntroduceerd in het Amsterdam UMC. De ontwikkelaars van de serious game zijn dr. Renée van den Brink, cardioloog en plaatsvervangend opleider in Amsterdam UMC, dr. Janneke Wittekoek, cardioloog Heartlife Klinieken in samenwerking met huisartsen. Tom van ’t Hek, presentator en voormalig huisarts, speelde samen met artsen en medische studenten de game. De hartklepgame is ontwikkeld om kennis van het cardiologisch consult en auscultatie skills te vergroten. De game is gratis beschikbaar in de App store, Google Play store en online. Accreditatie is toegekend door Accreditatie Bureau Cluster 1 (ABC1) aan eerstelijns artsen.

Dr. Renée van den Brink:

“Basisvaardigheden trainen in een virtuele omgeving is de nieuwe manier van leren” Eén op de acht mensen boven de 75 jaar heeft aortaklepstenose, de meest voorkomende vorm hartklepziekte. Dit aantal zal met de vergrijzing en steeds ouder wordende bevolking toenemen. Het tijdig ontdekken van een har-

truis is een belangrijk, eerste signaal van een hartklepziekte, en kan levensreddend zijn. Dat vraagt om een zorgvuldig cardiologisch consult en luisteren met de stethoscoop naar het hart.

Van den Brink: “In de hartklepgame leert de arts als een medical detective de patiënt op de juiste manier te ondervragen en te onderzoeken om zo hartklepziekten te herkennen en te beoordelen. Je kunt je auscultatie skills oefenen en je kennis van een cardiologisch consult vergroten. Dit zijn basisvaardigheden die iedere arts niet uit het oog mag verliezen .”

Dr. Janneke Wittekoek:

“De hartklepgame is voor iedere dokter die beter wil leren luisteren en auscultatie skills wil opfrissen” Wittekoek : “De hartklepgame laat de spelers realiseren hoe belangrijk het is om echt goed te luisteren naar de patiënt en zijn hart, en zo op tijd te verwijzen. Samen met huisartsen hebben we een patiënt casus voor de game gekozen die heel herkenbaar is. We werken aan nieuwe casuïstiek die aan de game toegevoegd zal worden.”

LG introduceert interactieve tv met multi-touch functie voor de zorg

A

mstelveen, 27 augustus 2018 – Het comfort van mobiele apparaten als tablets en smartphones die we thuis gewend zijn, is nu ook beschikbaar in het ziekenhuisbed. LG presenteert zijn eerste multi-touch beugeltelevisie, voor een betere en veiligere ziekenhuiservaring.

Het nieuwe scherm van LG, de 15,6 inch Pro:Centric Smart TV, kan worden bevestigd aan de VESA-beugel. Zo kan de tv makkelijk worden aangepast aan de meest comfortabele houding van de patiënt. Het scherm kan echter ook door artsen worden gebruikt voor een consult, waarbij de patiënt dan zijn gegevens zoals scans en röntgenfoto’s op ditzelfde

scherm kan bekijken. Zo hoeft de patiënt zijn bed hier niet meer voor uit.

Het scherm heeft naast een informerende ook een entertainende functie. Door de multitouch-functie kan een patiënt op een interactieve manier gebruik maken van video on demand en premium-zenders, maar ook ziekenhuisinformatie inzien. De IPS-technologie garandeert indrukwekkende beeldkwaliteit, zelfs vanaf verschillende hoeken en op afstand.

Hij is robuust genoeg voor veelvuldig gebruik en is gemaakt van antibacterieel materiaal, beschermingsglas en heeft ronde hoeken.

Over de Hartklepgame De hartklepgame is gemaakt door een ervaren app developer, Add App. De gamer (arts) heeft een virtuele spreekkamer waar de patiënt met klachten op consult komt. Het is aan de speler om via de juiste vragen de anamnese af te nemen en te bepalen wat er aan de hand is met de patiënt. Na het stellen van de juiste vragen volgt lichamelijk onderzoek, zoals luisteren naar het hart met de stethoscoop en bloeddrukmeting.

De speler slaat zijn bevindingen over de patiënt op in een virtueel patiëntendossier. De avatar cardioloog geeft extra educatie. Als de gamer het protocol goed doorloopt, zorgvuldig ‘ziet en luistert’ , komt hij tot de juiste diagnose en kan hij al dan niet verwijzen (met spoed). Scores worden behaald in ieder level en uitgedrukt in een tevredenheidspercentage van de patiënt.

Bij voldoende punten wordt een accreditatiepunt toegekend (cluster ABC 1) Meer informatie is te vinden op: hartklepgame.nl De game is mogelijk gemaakt met een onvoorwaardelijke financiële bijdrage van Edwards Lifesciences.

Lifestyle

22

Bijzondere dagen

in de maand september 22 september Werelddovendag Sinds 1958 wordt Werelddovendag wereldwijd gevierd door nationale organisaties van doven.Hiermee wil men meer bekendheid geven aan doofheid, dovencultuur en gebarentaal.

17 t/m 21 september Week Tegen Pesten De Week Tegen Pesten gaat dit jaar over online pesten. In deze week helpen we leraren met tips en tools voor het voorkomen en aanpakken van online pesten. Samenwerking met ouders, het team en de leerlingen is daarbij onmisbaar. Online pesten. Pak ’t samen aan!

7 september Wereld Duchennedag Dag De ziekte van Duchenne is een aangeboren, erfelijke spierziekte. De ziekte komt voornamelijk voor bij jongens, en ondanks de zeldzaamheid zijn er wereldwijd nog steeds miljoenen kinderen die eraan lijden.

Tijdens de Dag wordt er onder andere geld ingezameld voor de ziekte, door het oplaten van ‘digitale balonnen’. Donateurs kunnen dan geld geven voor zo’n ballon met een wens erop. Het geld gaat onder andere naar het opzetten van een digitaal platform waar mensen meer kunnen leren over de ziekte.

Draag rood op Dress Red Day. In september staat het vrouwenhart centraal.

Op 29 september is het Dress Red Day. Ook in 2018 kleurt heel Nederland weer rood op deze dag. Draag rood op Dress Red Day en vraag hiermee aandacht voor hart- en vaatziekten bij vrouwen. Alles mag en kan, als het maar rood is.

27 september t/m 6 oktober Week tegen Eenzaamheid In de Week tegen Eenzaamheid vragen we aandacht voor dit probleem en zeggen we: kom erbij! Want eenzaamheid aanpakken begint met het leggen van contact..

Door het hele land zijn jaarlijks tijdens de Week tegen Eenzaamheid honderden Kom erbij-activiteiten waar deelnemers nieuwe sociale contacten op kunnen doen en bestaande contacten kunnen versterken. Van gezamenlijk eten tot een groepswandeling; van een workshop over omgaan met eenzaamheid tot een cultureel uitstapje.

29 september Werel Hart Dag

1 oktober Nationale Ouderendag 26 september Wereld Anticonceptiedag Wereld Anticonceptiedag is in het leven geroepen door de Youth Task Force en wordt ieder jaar door seksuologen, medisch specialisten en andere belangenorganisaties gevierd. Het thema van dit jaar is ‘Contraception: It’s Your Life, it’s your responsibility’.

Veel ouderen hebben een wens die ze moeilijk alleen kunnen vervullen.

Bijvoorbeeld omdat ze alleen zijn of lastig op pad kunnen. Op Nationale Ouderendag laten ze deze wensen uitkomen.

24

Kinderen met deze oogkleur

moeten extra voorzichtig zijn in de zon De ogen van kinderen en jongeren worden veelvuldig blootgesteld aan de zon. Logisch, want buitenspelen is leuk en gezond - én goed voor de ontwikkeling van kinderogen. Echter, in de zomermaanden is goede oogbescherming tussen 11.00 en 15.00 uur belangrijk. In de felle zon buitenspelen is namelijk niet geheel zonder risico. UV-straling kan mogelijk schade toebrengen aan de kwetsbare kinderogen en kan zelfs zorgen voor blijvend effect. Van alle oogkleuren lopen kinderen met blauwe ogen het meeste risico: deze oogkleur is extra gevoelig voor zonlicht.

van het netvlies.” Het Oogfonds informeert dat oogschade die door UV-straling wordt opgelopen ertoe kan leiden dat kinderen later in hun leven mogelijk last krijgen van verschillende soorten oogziekten, zoals vroegtijdige ontwikkeling van staar.

Zomerzon schadelijk voor kinderogen

Naast langdurige schade kan de sterke zomerzon tevens verbranding van het oog veroorzaken. Simone Stad: “Het heldere oogwit is, vooral bij kinderen, erg gevoelig voor verbranding.

Vooral als je je zonnebril vergeet of kinderen er geen dragen. Typische kenmerken van verbranding door de zon in het oog zijn toenemend ‘knijpen’ of wrijven en rode, tranende ogen.Als de schade al is opgetreden helpen een zonnebril, zonnehoed en oogdruppels te verzachten en herstellen. Raadpleeg een arts als de situatie na een paar dagen niet verbetert of de symptomen ernstig zijn.”

De ogen van kinderen zijn gevoeliger voor de schadelijke UV-stralen dan die van volwassenen, omdat hun ogen nog niet volledig zijn ontwikkeld. Geschat wordt dat 75 procent van de schadelijke straling het netvlies van kinderen raakt, vergeleken met 10 tot 20 procent voor volwassenen. Optometriste Simone Stad van Specsavers geeft aan dat een groot deel van de schade aan het oog door blootstelling aan de zon in de kindertijd wordt opgelopen: “Bij kinderen komt de meest schadelijke UV-straling door de lens van het oog heen. Dit kan leiden tot een verhoogd risico op beschadiging

‘Het heldere oogwit is, vooral bij kinderen, erg gevoelig voor verbranding’

Blauwe ogen gevoeliger dan donkere kleuren “Blauwe, zeer lichtgrijze en groene ogen zijn gevoeliger voor fel zonlicht omdat er meer licht door de iris heen komt. Dit kan overstimulatie van de zenuwcellen achterin het oog creëren.

Bruine en donkere ogen laten veel minder licht door en worden daardoor minder geprikkeld.

Voor mensen met blauwe ogen is fel licht dus letterlijk ‘pijnlijker’ dan voor bruinogigen. Het dragen van een zonnebril ter bescherming is daarom een must voor zowel kinderen als volwassenen in de zomer. Zorg altijd voor een bril met CE-markering*, zodat deze tegen UV-straling beschermt”, aldus Stad.

Huisartsen en Beatrixziekenhuis begeleiden bij stoppen met roken

I

n aanloop naar de landelijke campagne ‘Stoptober, 28 dagen niet roken!’, houden Huisarts en Zorg en het Beatrixziekenhuis een publieksbijeenkomst over stoppen met roken. De bijeenkomst vindt plaats op dinsdag 4 september van 19.30 tot 21.00 uur in het Grand Café van Het Gasthuis aan de Banneweg 61 in Gorinchem. De bijeenkomst is bedoeld voor iedereen die zich goed wil voorbereiden op stoppen met roken.

Tijdens de bijeenkomst vertellen longverpleegkundigen Tina van de Koppel en Theodora Vastenburg van het Beatrixziekenhuis onder andere wat er in het lichaam gebeurt bij een rookverslaving en welke hulpmiddelen er zijn om te stoppen met roken. Ook wordt er ingegaan op de

verschillende vormen van begeleiding die uw eigen huisarts en de longverpleegkundigen van het Beatrixziekenhuis bieden.

Eén op één of in groepsverband Theodora: ‘Stoppen met roken is niet makkelijk.

Daarom bieden de longverpleegkundigen van het Beatrixziekenhuis en huisartsen in de regio’s rondom Gorinchem deskundige begeleiding aan. Mensen kunnen voor individuele coaching terecht bij hun huisarts of praktijkondersteuner.

Wie juist behoefte heeft aan lotgenotencontact kan zich aanmelden voor de groepsbijeenkomsten van het Beatrixziekenhuis.’ De eerstvolgende reeks groepsbijeenkomsten begint op donderdag 13 september en loopt door tijdens ‘Stoptober’.

28 dagen stoppen met roken Het doel van ‘Stoptober’ is om rokers te stimuleren om voor 28 dagen, beginnend vanaf 1 oktober, te stoppen met roken. Initiatiefnemers van Stoptober zijn de Alliantie Nederland Rookvrij, KWF Kankerbestrijding, Hartstichting, Longfonds, GGD-GHOR, Trimbos-instituut en het Ministerie van VWS.

Bewust Genieten

25

‘Beweegbord’ helpt

Column Elise Disselhorst Projectleider Duurzame Inzetbaarheid

mee om patiënt sneller fit te krijgen Hoe komt een patiënt uit bed en hoe loopt hij of zij? Het nieuwe, zogenoemde ‘beweegbord’ op de Geriatrische Trauma Unit van het Albert Schweitzer ziekenhuis laat het antwoord op deze twee vragen in één oogopslag zien. Het bord hangt tegenover het bed van de patiënt en wordt beheerd door de klinisch fysiotherapeuten. Andere zorgverleners die na het bezoek van de fysiotherapeut op de kamer komen, zien dankzij de pictogrammen direct wat de patiënt wel en (nog) niet zelf kan en kunnen daar hun handelen op afstemmen.

De fysiotherapeuten verwachten dat dit hulpmiddel patiënten sneller fitter zal maken.

Fysiotherapeut Samira Hityahubessy legt uit waarom. “Tijdens de ziekenhuisopname is het belangrijk dat de patiënt zo veel mogelijk in beweging komt, om de conditie en spierkracht op peil te houden of te brengen, maar ook om doorliggen of andere complicaties zoals een longontsteking te voorkomen. De patiënt moet zo veel mogelijk worden gestimuleerd om te bewegen en uit bed te komen en bewust worden gemaakt van het belang daarvan.

Maar dat moet uiteraard veilig gebeuren en passend bij wat de persoon in kwestie kan.”

Het bord helpt de patiënt zelf óók, leggen Hityahubessy en Oosterling uit. “Het geeft duidelijkheid en daardoor zelfvertrouwen. De patiënt is zich bewuster van de eigen situatie en kan zien of er vooruitgang wordt geboekt.

Ook de familie kan zien hoe het bewegen gaat.

Daarmee wordt het bewegen een onderwerp van gesprek en veel meer een gedeelde verantwoordelijkheid.”

Het bord wordt elke dag bijgehouden met magnetische plaatjes die aangeven of de patiënt uit bed kan en zo ja, met welke ondersteuning of hulpmiddel, zoals een lift of draaischijf. Ook voor het lopen wordt zichtbaar gemaakt of dit bijvoorbeeld moet gebeuren met looprek, rollator, krukken of met de ondersteuning van een of twee personen.”

De rest van dit jaar wordt het bord bij wijze van pilot gebruikt op de Geriatrische Trauma Unit, waar veelal ouderen verblijven na het breken van een heup. Als het middel naar ieders tevredenheid werkt, wordt bekeken of het ook op andere verpleegafdelingen wordt ingezet waar de fysiotherapeuten patiënten behandelen.

Foto: Frederike Slieker

Daarin speelt het beweegbord een belangrijke rol. Fysiotherapeut Gerard Oosterling vult zijn collega aan: “Normaal gesproken weet de eerstverantwoordelijke verpleegkundige hoe de patiënt opstaat en welke hulp bij het lopen vereist is. Maar soms hebben wij net met de patiënt geoefend en is de situatie veranderd.

Het kan ook dat een andere verpleegkundige

tussendoor iets met de patiënt doet. Dan moet eerst het dossier worden geraadpleegd en dat kost tijd. Vanaf nu volstaat één blik op het beweegbord om te weten op welke manier de patiënt beweegt. Voor de zekerheid een po gaan halen, is bijvoorbeeld niet nodig als het bord aangeeft dat de patiënt zelf naar het toilet kan lopen. Verpleegkundigen, artsen en andere zorgverleners kunnen de patiënt zo maximaal stimuleren.”

Gerard Oosterling en Samira Hityahubessy tonen de werking van het beweegbord, waarop dagelijks het actuele beweegniveau van de patiënt wordt afgebeeld.

Gewoon zomaar Ik kan me nog goed herinneren hoeveel kaartjes ik vroeger met de post kreeg op mijn verjaardag, en ook hoe leuk ik dat vond. Ik ben vast niet de enige die het nog steeds leuk vindt om post te ontvangen. Toch sturen helaas nog maar weinig mensen kaartjes.

Mede door de afname van de hoeveelheid post is de prijs van postzegels en van kaarten fors gestegen. En door de stijgende prijzen sturen vervolgens nog minder mensen post. Zo ben je op dit moment niet alleen 0,83 Euro voor een postzegel kwijt, maar betaal je ook nog eens minimaal 2,25 Euro voor een heuse hallmark kaart. Tien jaar geleden kostte een postzegel nog 0,43 Euro en was er een grote collectie kaarten van 1,00 Euro te vinden in de boekhandels.

‘Stuur eens wat vaker een kaartje!’

Kaartjes zijn zo leuk! Niet alleen voor de ontvanger, maar ook om zelf te versturen. Een mooi initiatief is het project “postmaatje”, waarbij ouderen gekoppeld worden aan mensen die het leuk vinden om te schrijven. Soms sturen de vrijwilligers enkel kaartjes, maar vaak ontstaat er een leuke uitwisseling tussen beide. Zo correspondeer ik via dit project al enige tijd met een oudere dame uit Zeeland.

Stuur eens wat vaker een kaartje! En het liefste niet alleen met verjaardagen, huwelijken en geboortes, maar juist gewoon zomaar, bijvoorbeeld omdat je aan iemand denkt, omdat je iemand sterkte wil wensen, of omdat je wilt laten weten dat je blij met iemand bent.

P.s. ik ben bijna jarig (14 oktober).

26

Hét Dementie Congres Vrijdag 16 november 2018 | Reehorst Ede

E-Nursing Jubileumcongres Pijnbestrijding: nu en in de toekomst

Dementie-experts zoomen in op vraagstukken uit jouw dagelijkse praktijk en geven je concrete handvatten voor betere dementiezorg. nursing.nl/congressen/dementie

Vrijdag 16 november 2018 | ReeHorst Ede Voor alle verpleegkundigen

Het Wondzorg Congres Dinsdag 11 december 2018 | ReeHorst Ede Verbeter jouw wondzorgexpertise en krijg in één dag een update van de laatste ontwikkelingen met een directe vertaalslag naar de praktijk.

Over o.a.: Pijnmetingen en kwetsbare ouderen, neuropatische pijn, complementaire zorg, virtual reality-therapie.

Nu inclusief een e-learningmodule van e-Nursing. congressenmetzorg.nl

nursing.nl/congressen/wondzorg

B

ent u op zoek naar meer financiële kennis binnen uw zorginstelling? En wilt u weten hoe u de jaarrekening tot in de kleine details kunt doorgronden? Meld u dan aan voor de masterclass Financieel management in de zorg.

Tijdens deze driedaagse zorgspecifieke masterclass krijgt u in korte tijd nieuwe inzichten en concrete handvatten om uw financiële strategie aan te scherpen. Toonaangevende sprekers van Nyenrode Business Universiteit maken gebruik van gefundeerde theorie

U haalt meer uit uw jaarrekening U leert de taal van vermogensverschaffers spreken

geïllustreerd met praktijkvoorbeelden, cases en oefeningen.

U krijgt inzicht in de verdienmodellen van verschillende zorgpartijen

‘Goed programma, interactief en hoge kwaliteit van colleges’

U bent u in staat om investerings- en financieringsvoorstellen te beoordelen

Talent Ontwikkeld

27

Veilig werken met straling dankzij eigen Treant-stralingsopleiding Om te achterhalen wat er met een patiënt aan de hand is, is in veel gevallen radiologisch onderzoek nodig. Met behulp van onder andere straling wordt (bijvoorbeeld tijdens een CT) vastgesteld welk lichaamsdeel of orgaan ziek is.

Deze straling kan bij verkeerd gebruik schadelijk zijn voor zowel patiënt als ziekenhuismedewerker. Treant Zorggroep ontwikkelde daarom een unieke cursus die er voor zorgt dat de stralingskennis van o.a. radiodiagnostisch laboranten (MBB’ers) altijd up-to-date is.

De cursus is een coproductie van de stralingsexperts en de afdeling Opleiden van Treant. Via een e-learning (een digitaal te volgen cursus) wordt personeel periodiek geschoold in de kennis over en de omgang met straling.

De vaardigheden worden daarnaast ook in de praktijk getoetst. Deze werkwijze levert een belangrijke bijdrage aan de uniformiteit, want iedereen beschikt over dezelfde kennis en vaardigheden. En daarmee aan veilige zorg: patiënten van Treant kunnen rekenen op deskundige ziekenhuismedewerkers met verstand van straling, protocollen en apparatuur.

Nederlandse ziekenhuizen zijn verplicht hun medewerkers te scholen in de omgang met straling. Treant is de enige instelling die een complete digitale cursus inclusief praktijktoets ontwikkelende. De opleiding is inmiddels geaccrediteerd voor MBB’ers door het Kwaliteitsregister. Ziekenhuizen die interesse hebben in de scholing zijn van harte welkom zich te melden bij Treant.

Koninklijk afscheid

voor traumachirurg Jos Vroemen

D

r. Jos Vroemen is bij zijn afscheid van Amphia op vrijdag 24 augustus 2018 door locoburgemeester van Breda, Boaz Adank, Koninklijk onderscheiden tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Deze onderscheiding heeft hij te danken aan zijn jarenlange inzet voor de traumachirurgie. Daarnaast is hij sinds de jaren ’90, op vrijwillige basis, betrokken geweest bij de tropengeneeskunde en gaf hij in Afrika onderwijs over de behandeling van botbreuken. Dr. Vroemen gaat nu van een welverdiend pensioen genieten.

Expert in traumachirurgie en littekenchirurgie bij Amphia Vroemen werkte sinds 1991 als trauma- en algemeen chirurg, eerst bij het Ignatiusziekenhuis en later in Amphia. Hij heeft een voortrekkersrol gehad in de ontwikkeling van traumachirurgie binnen Amphia, met innovaties op het gebied van fractuurbehandeling en wondzorg.

Ook binnen de littekenchirurgie heeft hij baanbrekend werk verzet. Door toepassing van speciale technieken binnen de buikwandconstructies bij grote littekenbreuken, heeft hij vele patiënten kunnen helpen, die elders uitbehandeld waren. Door zijn continue inzet heeft hij een essentiële bijdrage geleverd aan de gezondheidszorg in Breda en omgeving.

Tropengeneeskunde en opleider in Afrika Dr. Vroemen is daarnaast, op vrijwillige basis, jarenlang betrokken geweest bij de Internationale Gezondheidszorg en Tropengeneeskunde. Samen met zijn collega Jan Rijcken heeft hij een externe fixateur voor botbreuken ontwikkeld. Daarnaast heeft hij in diverse Afrikaanse landen onderwijs gegeven over de behandeling van botbreuken in de tropen. Tevens was hij opleider Tropengeneeskunde en gaf hij jaarlijkse vele cursussen aan tropenartsen.

Column Anne-Rieke de Haan Adviseur arbeidsmarktcommunicatie ETZ

In gesprek De behoefte aan goed, gekwalificeerd personeel is bij de meeste ziekenhuizen groter dan ooit. De huidige tekorten drukken we uit in aantal vacatures en hoeveel fte’s we kunnen plaatsen. Momenteel staan media vol met artikelen over het gebrek aan handen aan het bed en de operatietafel.

De cijfers die genoemd worden staan echter voor mensen van vlees en bloed, voor medewerkers die vanuit bevlogenheid hebben gekozen voor een vak in de zorg.. Ik zie hier in de ziekenhuisgang geen fte’s lopen, maar zorgverleners.

Onlangs bezocht ik een evenement voor recruiters met als thema innovatie. Op een prachtige locatie vlogen termen als chatbots (kletsen met een robot op een website) en Google for Jobs me om de oren. Technologische ontwikkelingen zijn natuurlijk erg interessant. Maar wat kan je ermee? Wat levert het op? En vooral, hoe zorgt de toepassing van technologie ervoor dat we de juiste mensen op de juiste plaats krijgen? Ik miste bij veel presentaties de stap van technologie naar mensen. Want hoe geavanceerd je wervingstool ook is, uiteindelijk wil je ermee nieuwe collega’s aantrekken. En die collega’s zijn echte mensen en geen robots. Misschien in de toekomst wel, maar nu zeker nog niet.

‘Ik zie hier in het ziekenhuis geen fte’s lopen, maar zorgverleners’ Uiteraard is het interessant om artikelen te lezen over aantallen fte’s en vacatures en ook om meer te horen over innovaties en technologische ontwikkelingen. Maar nog boeiender vind ik het om met collega’s en nieuwe medewerkers in gesprek te gaan om te horen wat hen bezighoudt, waarom ze voor hun vak (blijven) kiezen en waarom ze zich elke dag met hart en ziel inzetten voor onze patiënten.

28

Nieuwe MBA met specialisatierichting Gezondheidsmanagement & Entrepreneurship

Vanaf 1 november 2018 bieden de Open Universiteit en Stichting VEROZ gezamenlijk een nieuwe MBA aan met specialisatierichting Gezondheidsmanagement & Entrepreneurship.

Het doel van deze opleiding is om ondernemende professionals handvatten te geven om de zorg op gepaste en innovatieve wijze de toekomst in te loodsen. Op dinsdag 28 augustus hebben beide partijen de samenwerkingsovereenkomst getekend.

Ondernemerschap als motor voor de zorg Stichting VEROZ verenigt de ondernemers in de zorg en heeft de ambitie om zorgvernieuwing een belangrijke impuls te geven via een hoogstaande opleiding. In samenwerking met de Open Universiteit wordt deze ambitie nu concreet vormgegeven door het opzetten van de MBA (Master of Business Administration) Gezondheidsmanagement & Entrepreneurship.

het ondernemerschap zit in het feit dat er bovenal gewerkt wordt aan oplossingen die een invulling geven aan reële behoeften. Er wordt steeds vertrokken vanuit de mens met een bepaalde behoefte en vraag, wat haaks staat op de werking van de geïnstitutionaliseerde zorg die te vaak vanuit systemen en processen vertrekt. E-Health, nieuwe wet- en regelgeving, financiering van de zorg, de uitgebreide privacy wetgeving en ICT-vraagstukken zijn cruciale aspecten in de MBA die het ondernemerschap in de zorg ondersteunen.

(Toekomstige) entrepreneurs en intrapreneurs in de zorg krijgen naast een brede bedrijfskundige basis ook specialistische en actuele kennis over verschillende hot topics in de zorg. Voor deelnemers met uitgesproken ondernemersambities ligt er specifieke nadruk op “hoe regel ik mijn business in de huidige en toekomstige zorgwereld?”.

Partner van grote waarde Binnen de gezondheidszorg is er een duidelijke behoefte aan richtinggevende handvatten op het gebied van actuele ontwikkelingen en vraagstukken in de zorg. Deze opleiding voorziet daarin met als uitgangspunt ondernemerschap in de zorg, Essentiële begrippen die verbonden zijn aan ondernemerschap, zoals creativiteit, kostenefficiëntie en klantgerichtheid, vormen de rode draad door alle onderdelen van de opleiding. De kracht van

De MBA Gezondheidsmanagement & Entrepreneurship bestaat uit een basisjaar Applied Studies in Management, waarin thema’s als strategie, organisatie, branding, finance, informatiesystemen en cybersecurity aan bod komen.

Deze wordt gevolgd door een specialisatiejaar welke wordt ontwikkeld op basis van actuele thema´s die door deze nieuwe samenwerking uit de praktijk kunnen worden opgehaald.

Hierdoor blijven de specialisatievakken ook

voortdurend actueel en in ontwikkeling.

Onderwerpen zijn o.a.: verdienmodellen en financiering in de zorg, de nieuwe wet- en regelgeving, entrepreneurship in de zorg, governance, innovatie en e-health, technologie, big data en privacy.

‘De kracht van het ondernemerschap zit in het feit dat er bovenal gewerkt wordt aan oplossingen die een invulling geven aan reële behoeften’ Deze MBA is internationaal de eerste in z’n soort. Er bestaat nog geen opleiding die zorginnovatie vormgeeft door de uitgesproken insteek van ondernemerschap. De Nederlandse vooruitstrevendheid heeft de afgelopen twintig jaar een klimaat neergezet waarin ontwikkeling hoog in het vaandel staat en bovenal klantgerichtheid nagestreefd wordt. Het ondernemerschap zorgt hierbij voor een creatieve impuls die disruptieve ideeën meebrengt uit andere sectoren en de gezondheidszorg in Nederland tot de beste ter wereld doet behoren.

Deze opleiding draagt eraan bij om deze koploperpositie te blijven borgen in de toekomst.

Talent Ontwikkeld

29

Certificering WelSlagen Op maandag 3 september reikte wethouder Roeland van der Schaaf het WelSlagen certificaat uit aan alle geslaagden. Het is voor het eerst dat het WelSlagen traject is aangeboden in Groningen. Van de 19 deelnemers zijn er maar liefst 16 gestart met hun BBL baan niveau 3 of 4.

tot de arbeidsmarkt die graag in deze sector willen werken. Tot de doelgroep behoren werkzoekende jongeren, vroegtijdige schoolverlaters en kandidaten zonder startkwalificatie. Deelnemers volgen een toeleiding traject voorafgaand aan een BBL-opleiding zorg en welzijn.

Kansen voor zorginstellingen WelSlagen WelSlagen is een krachtig instrument om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te winnen voor kansrijke beroepen in zorg en welzijn. Jongeren of werkzoekenden die willen en kunnen werken in de zorg, maar die tot nu toe nog geen startkwalificatie hebben behaald, worden via WelSlagen toegeleid naar een leerbaan in zorg en welzijn. WelSlagen richt zich op werkzoekenden met afstand

Naast dat het kansen biedt aan mensen die graag de zorg in willen biedt het ook kansen voor zorginstellingen. WelSlagen neemt zorgorganisaties de werving en selectie van leerlingen uit handen. Voordat het traject start vindt er een zorgvuldige screening plaats van de kandidaten. Ook de begeleiding kost zorgorganisaties relatief weinig tijd, omdat die wordt overgenomen door een ervaren coach.

De coaches ondersteunen de deelnemers op

diverse terreinen: hulp bij financiën, ondersteuning in reflecteren en communiceren en het combineren van werk, leren en privé.

Zo krijgen zorgorganisaties twintig weken arbeidskrachten beschikbaar tegen minimale kosten.

‘Deelnemers volgen een toeleiding traject voorafgaand aan een BBL-opleiding zorg en welzijn’ WelSlagen kent als toeleiding traject een hoog rendement: 75% van de gestarte kandidaten stroomt door naar een BBL-plaats bij een werkgever. Alles bij elkaar opgeteld een mooie aangelegenheid om de wethouder het eerste certificaat uit te laten reiken.

Orthopeed Tony van Tienen

versterkt team Sport- & Beweegzorg St. Anna

O

rthopeed Tony van Tienen versterkt per 1 september het team Sport & Bewegen binnen de St. Anna Zorggroep.

Tony zal zowel binnen medisch sportgezondheidscentrum TopSupport als het Orthopedisch Centrum Anna een actieve rol spelen.

De komst van Tony van Tienen past in een ontwikkeling die al enkele jaren geleden is ingezet. Het St. Anna Ziekenhuis wil samen met medisch sportgezondheidscentrum TopSupport (Eindhoven) uitgroeien tot hét expertisecentrum voor sport- en beweegzorg.

Henk Hoekstra, voorzitter van de vakgroep orthopedie Geldrop: “We zijn zeer blij met de komst van Tony. Met zijn brede ervaring en kunde op gebied van het kniegewricht past hij perfect in ons team. Hij heeft zowel op het gebied van meniscus- en kruisbandproblematiek als op het gebied van artrosezorg en gewrichtsvervangende operaties, onze patiënten echt wat te bieden. Door inbreng van zijn kennis, ervaring en gedrevenheid bouwt hij samen met ons verder aan excellente sport- en beweegzorg in de regio.” Afgelopen jaar deed Van Tienen onder meer onderzoek naar de ontwikkeling van een meniscusprothese.

‘Het St. Anna Ziekenhuis heeft sport- en beweegzorg hoog in het vaandel’

Het St. Anna Ziekenhuis heeft sport- en beweegzorg hoog in het vaandel. Het is één van haar speerpunten.

Tony van Tienen

In het najaar van 2018 start in dit kader tevens het nieuwe Orthopedisch Centrum Anna. Een centrum waar een ‘vast’ team van zorgverleners interdisciplinair en in nauwe samenwerking met huisartsen en fysiotherapeuten mensen met gewrichtsproblemen behandelt en hen en breed scala aan behandelopties biedt, operatief en niet-operatief. Tony zal als orthopeed werkzaam zijn binnen dit nieuwe centrum.

Daarnaast gaat hij aan de slag bij medisch sportgezondheidscentrum TopSupport (Eindhoven), waar hij onder andere sporters met kruisbanden meniscusletsel gaat behandelen.

Het Jeukcongres Woensdag 19 september 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden

De Wondere Wereld van Dementie Hersenziektes: in 1 dag up-to-date Donderdag 22 november 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen

Over o.a. nieuwe ontwikkelingen, jeuk bij kanker, jeuk en eczeem, jeuk en seksualiteit, jeuk en allergie, jeuk in de terminale fase en welke verpleegkundige interventies je kunt inzetten. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

Over de verpleegkundige interventies bij: Multiple sclerose en parkinson, schizofrenie en epilepsie, huntington en dementie. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

congressenmetzorg.nl

congressenmetzorg.nl

Woensdag 10 oktober 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen, verzorgenden Over o.a. alternatieven voor psychofarmaca, bewegingsgerichte zorg, her- en erkenning van pijn, palliatieve zorg, verhalen van mensen met dementie, dag- en tijdsbesteding, familieparticipatie in de thuiszorg en verpleeghuiszorg, het zelfgewilde einde, beleefplekken.Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

Suicide: jouw zorg Woensdag 26 september 2018 | ReeHorst, Ede

4e Nationale Congres voor Hospicezorg Vrijdag 5 oktober 2018 | ReeHorst, Ede

Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden

Voor alle verpleegkundigen, verzorgenden en vrijwilligers

Over o.a. hoe praat je met iemand die suïcidaal is, het zelfgewilde einde van ouderen, wat moet en/of mag je doen als je iemand vindt na suïcide en opvang van naasten en van collega’s. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

Over o.a. dementie in de terminale zorg, omgaan met verlies en verdriet, hoe haal en houd je vrijwilligers binnen, spiritualiteit en rituelen, pijn, goed zorgen voor jezelf, terminaal delier, opvang van familie en stoppen met eten en drinken.

Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

congressenmetzorg.nl

congressenmetzorg.nl

congressenmetzorg.nl

Zorg rondom het levenseinde Woensdag 31 oktober 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden Over o.a. palliatieve zorg voor mensen met dementie, aandacht voor doodsangst, nazorg aan naasten, terminale zorg thuis en humor in de palliatieve fase. Nu inclusief een e-learningmodule van E-Nursing.

congressenmetzorg.nl

Agenda activiteiten & seminars

Eendaagse workshop “Houd eens op met dat softe gedoe: GA LEIDEN!” “Heb je alles geprobeerd maar zonder het gewenste resultaat? Pak dan door met acties en gezagsmiddelen, zodat gedaan wordt wat is afgesproken!”

Locaties: Assen, Haarlem, Eindhoven, Rotterdam en Utrecht debode.nl

Tweedaagse workshop “Lopen op eieren”, leidinggeven en aanspreken Welke leiderschapsstijl hanteer je in verschillende situaties? Geef leiding op basis van feiten, minder op gevoel of via, via. Je leert om met behulp van de Bode Methode® lastig gedrag bespreekbaar te maken en door te pakken.

Eendaagse workshop “Iedereen wil aardige collega’s, ook jouw collega’s”, feedback volgens de Bode Methode® Je krijgt gesprekstechnieken aangereikt om op een niet aanvallende manier problematische situaties te bespreken, zodat conflicten worden voorkomen.

Locaties: Assen, Eindhoven, Haarlem, Rotterdam en Utrecht debode.nl

debode.nl

Eendaagse workshop “Voor jezelf opkomen”, assertiviteit op de werkvloer Je krijgt handvatten aangereikt hoe je meer durft door de ander duidelijk en precies te vertellen en te laten zien wat je wilt, zonder daarbij een schuldgevoel te krijgen.

Locaties: Eindhoven, Haarlem, Rotterdam en Utrecht

debode.nl

Eendaagse workshop “Medicatieverificatie-gesprekken”

Middag workshop “Haal meer uit het jaargesprek” voor leidinggevenden

Het verhogen van de medicatieveiligheid d.m.v. opname-en ontslaggesprekken door de ziekenhuisapotheekassistenten.

Veel medewerkers ervaren de 360 graden feedback als onbevredigend en zelfs bedreigend. De leidinggevenden leert om aanvullend of zelfs in plaats van de 360 graden feedback, objectieve informatie te vergaren om zo meer uit het jaargesprek te halen.

Locatie: Utrecht 29 oktober 2018

Locatie: Utrecht, 11 oktober 2018

Donderdag 13 december 2018 | ReeHorst, Ede Voor alle verpleegkundigen en verzorgenden Over o.a.: Bewegen voor je brein, neurorevalidatie, uitgerevalideerd en dan?, aanpassen van de omgeving. nursingexperience.nl

Locatie: Utrecht, 9 en 10 oktober 2018

Bewegingsgerichte zorg

debode.nl

Colofon Zorg en Ziekenhuis Uitgever, tevens redactie-adres: Allin1Mediaservice B.V. T (0487) 760200 E redactie@zorgenziekenhuis.nl Advertentieverkoop: Cross Media T (010) 7421941 E zorg@crossmedianederland.com Oplage: 30.000 exemplaren Drukwerk: JanssenPers Rotatiedruk B.V. Verspreiding: via personeelsruimten in de ziekenhuizen en geadresseerd aan directieleden en beslissers uit zorg en welzijn Meer informatie: zorgenziekenhuis.nl Aan de inhoud van Zorg en Ziekenhuis is alle mogelijke zorg besteed. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. De uitgever Allin1Mediaservice B.V. van Zorg en Ziekenhuis aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van de inhoud.

AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN © Zorg en Ziekenhuis Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van (de inhoud van) deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze berusten bij Zorg en Ziekenhuis c.q. de betreffende auteur.

Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook.

Zorg en Ziekenhuis wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen e.e.a. overeenkomstig de publicatie- en/of inkoopvoorwaarden.

Deze zijn bij de redactie ter inzage of op te vragen.

debode.nl

Professional

De Sifon

Broeihaard voor micro-organismen

MoveoSiphon ST24 Permanente thermische desinfectie Elektromechanische reiniging Reductie patiĂŤntenkolonisatie Reductie ziekenhuisinfecties Reductie antibiotica

Weet u wat er zich in uw sifon bevindt?

Download de GRATIS Gids voor de perfecte staalafname op onze website!

Meer dan 10 jaar expertise!

Infectiepreventie Manuele desinfectie No Touch desinfectie CSA Instrument Reprocessing Ontdek dit product: www.medtradex.com Lees meer over de problematiek: blog.medtradex.com Contacteer ons: +32 (0)2 769 70 00

ZZK - Template (Hele pagina - staand).indd 1

30/04/2018 14:33:09