ZorgenZiekenhuisApril2016

#1

april 2016

Actualiteiten & ontwikkelingen De redactionele zorgpijlers

Kennis delen binnen de zorg

Bijzonder Zorgnieuws Aangenaam Verzorgd Medisch Belicht Bewust Genieten Talent Ontwikkeld

Jubileum-editie Zorg en Ziekenhuis is al 10 jaar een platform waar kennis binnen de zorg gedeeld wordt. Waarover schreven we?

Open dag

trekt veel bezoekers Week van Zorg en Welzijn Jubileum

Leerstoel

Investering

Groot tekort

10 jaar Zorg en Ziekenhuis:

Nieuw instituut zet missie

Minister Schippers

Hoog opgeleide

van toen naar nu p. 4

Joep Lange voort p. 8

investeert 12 miljoen p. 23

verpleegkundigen p. 32

2

advertentie

AOV UMC Het is fijn als er ook voor jou wordt gezorgd!

VIA

U

27%MC

KO

RTI N

G

Je ziet het elke dag om je heen: een goede

Daarom is er de AOV umc van Loyalis. Een

wegvalt, heeft het grote impact. Ook financieel.

die werkt bij een universitair medisch centrum.

gezondheid is het allerbelangrijkste. Als dat

Wat als jij zelf langdurig ziek wordt? Wie zorgt er dan voor jou en wat blijft er over van je inkomen?

Minder dan je denkt.

Ga naar www.loyalis.nl/aov-umc

Zorg en Ziekenhuis

arbeidsongeschiktheidsverzekering voor iedereen Hiermee behoud je altijd minstens 70% van je inkomen. Via jouw umc krijg je minimaal 27%

premiekorting! Nu regelen, voor altijd een zorg minder.

3

Bijzonder Zorgnieuws Alles over ontwikkelingen en actualiteiten in de zorg Leerstoel Joep Lange Instituut p. 8 Landelijke huidkankerdag p. 11

Aangenaam Verzorgd Alles over gezondheid en welzijn van de patiënt Nieuw darmkankercentrum p. 16 Werving burgerhulpverleners p. 19

Medisch Belicht Alles over de medische wetenschap

Talent Ontwikkeld Alles over leren en werken in de zorg

Vaste rubrieken Toen en nu, Lifestyle en Reportage

Zorginstellingen kampen met leiderschapsproblemen p. 36

van de redactie:

Voorwoord ‘Sommige dingen in het leven zijn een welkome verrassing’

Minister Schippers investeert p. 23 Oplossing obesitas mogelijk binnen handbereik p. 25

Bewust Genieten Alles over voeding, lifestyle en trends in de zorg Zoutmeter spreekt p. 32 Go! aanpak van obesitas p. 33

Sommige dingen in het leven

zijn een welkome verrassing.

Gewoon omdat ze op je pad

voorbijkomen en perfect in je dromen passen. Voor mij is dit jaar de grootste verrassing mijn bijdrage aan Zorg en Ziekenhuis.

Mijn droom om ooit te schrijven voor een krant of een magazine wordt nu verwezenlijkt. Zorg en Ziekenhuis is een prachtig medium dat alweer 10 jaar bestaat. Dat voor velen van jullie een bekende is die je iedere keer weer tegenkomt. Voor mij is Zorg en Ziekenhuis nieuw, maar gelukkig is de zorgsector mij niet vreemd. Met veel plezier ben ik met een fantastisch team van start gegaan met deze krant. Een krant in een nieuw jasje waarvan ik hoop dat hij u ook goed past.

Sanne van Leeuwen hoofdredacteur Zorg en Ziekenhuis

4

toen & nu

10 jaar Zorg en Ziekenhuis krant waarover schreven we?

Bijzonder Zorgnieuws

• Operaties worden door nieuwe

technieken steeds innovatiever. Zo

deed in 2010 de ‘Da Vinci’ robot zijn intrede. Hierdoor werd minimaal-invasieve chirurgie steeds vaker toegepast. Door deze wijze van opereren kan er veel preciezer te werk worden gegaan.

• In het Meander Medisch Centrum beginnen ze in oktober 2014 met de inzet van het ‘Robotmaatje’. Robot Charlie helpt kinderen spelenderwijs om te gaan met diabetes. Zo doen ze niet alleen kennis op over hun ziekte, ze bouwen ook een band op met Charlie. Uit onderzoek blijkt dat kinderen daardoor makkelijker met hun ziekte omgaan.

• Brandwondencentrum Groningen onderzoekt in 2014 de inzet van een virtual realitybril, Oculus Rift, tijdens het verbandwisselen.

Door vooral kinderen in een virtuele wereld te laten stappen, waarin zij spelletjes kunnen doen, worden de hersenen op een andere manier geprikkeld. Zo ervaren zij minder pijn bij het verwisselen van het verband.

• Ondertussen is de iPad niet meer weg te denken uit ons bestaan. Van kleins af aan leren kinderen omgaan met de digitale wereld. In

Zorg en Ziekenhuis

het Westfriesgasthuis bieden ze vanaf 2014 patiënten een iPad aan met tijdschriften, games maar ook informatie over het ziekenhuis.

Aangenaam Verzorgd

• Ouderenzorg krijgt binnen de

ziekenhuizen steeds meer aan dacht. Te zien aan de komst van valpoli’s, geheugenpoli’s en de aandacht voor delier. De klinisch geriater wint terrein. In 2012 begon onze samenwerking met de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie, omdat zij vond dat de klinisch geriater nog te onbekend was. In 2016 is de klinisch geriater eigenlijk niet meer weg te denken.

• Het aantal ligdagen in de ziekenhuizen loopt steeds verder terug. De behandeling vindt plaats in de ziekenhuizen, het herstel steeds meer daarbuiten. Thuiszorg en zorg voor ouderen in de thuissituatie worden steeds belangrijker. Daar gaan we aandacht aan besteden. De naam verandert in 2013 in Zorgen Ziekenhuiskrant, omdat we steeds meer te maken gaan krijgen met ziekenhuisverplaatste zorg.

Medisch Belicht

• Op 5 oktober 2011 hadden we ter gelegenheid van ons vijfjarig

De aanleiding voor de start van de ‘Ziekenhuiskrant’ was de marktwerking die zijn intrede deed in de ziekenhuiswereld. Het werd voor ziekenhuizen steeds belangrijker om patiënten naar zich toe te trekken en daardoor werd het interessant om te zien wat andere ziekenhuizen deden.

De naam was ‘Ziekenhuiskrant’. Het ging de eerste jaren vooral over de ziekenhuizen.

In de loop der jaren, waarin de naamsbekendheid van Zorg en Ziekenhuis toenam, was er ook aandacht voor zaken die niet gelijk aan het ziekenhuis gerelateerd waren.

We geven je een kleine inkijk in de hoogtepunten van 10 jaar Zorg en Ziekenhuis.

bestaan een interview met minister Schippers. Zij kondigde aan dat het zorglandschap van de toekomst er totaal anders gaat uitzien. Het traditionele ziekenhuis waar de patiënt behalve voor herstel, ook terecht kan voor behandeling, zal niet meer bestaan.

Ook ziekenhuizen die alle mogelijke behandelingen aanbieden, zullen verdwenen zijn. Regionale ziekenhuizen die basiszorg bieden, die hebben de toekomst, zei zij toen.

Hoogspecialistische zorg zou zijn geconcentreerd in een aantal centra. En die specialisatie zou pijn gaan doen, verwachtte zij.

• Vele ziekenhuizen fuseren in de loop der jaren. De samenwerkingsverbanden die zijn ontstaan om tegemoet te kunnen komen aan de eisen van zorgverzekeraars en de standaarden van beroepsverenigingen van medisch specialisten. Medisch specialisten moeten een minimaal aantal operaties uitvoeren om te bewijzen dat ze over voldoende vaardigheden beschikken en dus in staat zijn goede kwaliteit te leveren.

• In 2011 start het Kinderoncologisch centrum in het UMCU. Een specialistische afdeling voor kinderen met kanker. Het NKOC is de voorloper van het huidige Prinses Maxima Centrum.

toen & nu

5

www.ziekenhuiskrant.nl

Jaargang 2 nummer 22 24 december 2008

Jaargang 5 • nummer 19 • 19 oktober 2011

03

07

Sterfte tijdens bevalling

15

Nieuw dialysecentrum

Extra service: op internet worden de advertenties doorgelinkt naar de eigen website

19

Downpoli voor kinderen

Project Menzis en Natuurmonumenten

Mensen met apneu verbranden veel meer calorieën Mensen met zware snurk- en ademproblemen verbranden meer calorieën dan mensen die deze problemen niet hebben. Dit blijkt uit een onderzoek dat is verricht door de Universiteit van Californië.

Mensen die lijden aan de zwaarste vorm van apneu (een aandoening waarbij de luchtwegen geheel of gedeeltelijk worden geblokkeerd) blijken 373 calorieën extra te verbranden. Die hoeveelheid kan ook worden bereikt met een half uur stevig sporten. Volgens de onderzoekers verbranden deze mensen extra calorieën omdat ze meer energie nodig hebben om in slaap te vallen. Opvallend is dat mensen met apneu veelal ook aan obesitas lijden. Daarnaast lopen zij een hoger risico op een hoge bloeddruk en hart- en vaatproblemen. Mensen die lijden aan apneu voelen zich overdag vaak slaperig. Dit is een gevolg van hun verstoorde slaappatroon.

De intentieverklaring werd getekend door Roger van Boxtel (rechts), voorzitter Raad van Bestuur van Menzis en Cees Veerman, voorzitter van de vereniging Natuurmonumenten.

Menzis en Natuurmonumenten ondertekenden op woensdag 17 december een intentieverklaring voor samenwerking op het gebied van Natuur en Gezondheid. Met deze samenwerking gaan beide organisaties twee maatschappelijke thema’s gezamenlijk op de kaart zetten.

De intentieverklaring werd getekend door Roger van Boxtel, voorzitter Raad van Bestuur van Menzis en Cees Veerman, voorzitter van de vereniging Natuurmonumenten.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er een verband bestaat tussen Natuur en Gezondheid. Natuur heeft een positieve uitwerking op de gezondheid van mensen, op de stemming en concentratie, kan helpen bij herstel en zet

aan tot bewegen. Het percentage kinderen met overgewicht is in wijken met groen vijftien procent lager dan in vergelijkbare wijken zonder groen. Van de kinderen in Nederland komt zeventig procent nooit in een echt natuurgebied. Natuurmonumenten en Menzis gaan zich gezamenlijk inspannen om meer mensen te binden met de natuur door ze te laten bewegen in de natuur. Het aan elkaar koppelen van natuur en gezondheid is nieuw. Er wordt op het gebied van natuurbehoud en gezondheid veel gedaan en veel geïnvesteerd, maar niet in samenhang. Natuurmonumenten en Menzis hebben allebei duurzaamheid en het belang van een gezonde natuurlijke omgeving benoemd als aandachtspunt.

Herinneringen voor bijzondere baby

In het koffertje zit onder meer een dagboekje waarin wordt bijgehouden wat er in de eerste periode van het leven van de baby gebeurt.

De meeste baby’s komen in een gespreid babybedje terecht. Soms gaat het anders. Er zijn baby’s die direct na de geboorte voor adoptie worden afgestaan of (tijdelijk) niet bij de ouders kunnen blijven. In Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede komt dit ongeveer vijf keer per jaar voor. Daarom heeft men een herinneringskoffertje samengesteld. In het koffertje zit onder meer een dagboekje waarin wordt bijgehouden wat er in de eerste periode van het leven van de baby gebeurt.

Verder zijn er foto’s en een dvd met opnames van de baby in bad of bedje. En natuurlijk biedt het koffertje praktische spulletjes.

Open dag Vlietland Ziekenhuis

‘I Can See Clearly Now’

Wensen

V E R S C H I J N T G R AT I S T W E E W E K E L I J K S O P W O E N S D A G I N A L L E Z I E K E N H U I Z E N I N N E D E R L A N D E N O P I N T E R N E T

In Het Oogziekenhuis Rotterdam vond vorige week, op World Sight Day, een ashmob plaats.

aandacht te vragen voor vermijdbare blindheid en slechtziendheid. Een registratie van de flashmob is te zien op You Tube. World Sight

Om 11.45 uur precies zette de dirigent van Popkoor Puur Zang enzo, Arjen Heijboer, de eerste noten in van een speciale versie van ‘I Can See Clearly Now’ in de polikliniek op de eerste etage in Het Oogziekenhuis Rotterdam. Alle medewerkers en bezoekers van Het Oogziekenhuis Rotterdam waren verrast door het optreden van het koor. De flashmob vond plaats in het kader van World Sight Day om

Day is een jaarlijks terugkerende dag, georganiseerd door VISION 2020, een wereldwijd initiatief van onder meer de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), in samenwerking

met diverse landelijke samenwerkingspartners. Tijdens deze dag worden wereldwijd diverse activiteiten georganiseerd om aandacht te vragen voor de doelstelling. Vision 2020 heeft zich tot doel gesteld vermijdbare blindheid en slechtziendheid uit te bannen voor het jaar 2020, omdat iedereen op aarde recht heeft op een goed gezichtsvermogen.

Het Oogziekenhuis Rotterdam is initiatiefnemer van en maakt onderdeel uit van het Oogzorgnetwerk. Doel van dit netwerk is de oogheelkundige zorg in Nederland te verbeteren.

Medical mall

Bijlage Hygiëne

Mooi Mens

De flashmob vond plaats in het kader van World Sight Day

m.b.t DE ONTWIKKELING VAN NIEUWE MEDISCHE

» 02

Ziekenhuizen besteden veel aandacht aan een hygiënische omgeving. Protocollen en producten kunnen helpen.

» 11

Zorgverzekeraar IZZ heeft de 25 nominaties voor de vijfde editie van de Mooi Mens Verkiezing bekendgemaakt.

» 23

Kees Wolse zet ‘de punt op de i’ op het logo van het Elkerliek ziekenhuis aan de gevel van het nieuwe operatiecomplex (foto Hein van Bakel).

Kees Wolse van de Raad van Bestuur van het Elkerliek ziekenhuis in Helmond zette dinsdag 18 juni ‘de punt op de i’ van het logo van het Elkerliek aan de gevel van het nieuwe operatiecomplex. Deze handeling sloot de eerste fase van de (ver)nieuwbouw van het operatiecomplex af: de bouw van acht nieuwe operatiekamers.

Aardig zijn in de zorg

Nieuwe beroepen verpleegkunde succes

Alle operatiekamers zijn ruim opgezet en voorzien van de nieuwste techniek. Per jaar

vinden ongeveer 15000 operaties plaats in Helmond. Het operatiecomplex van het Elkerliek ziekenhuis ondergaat een metamorfose met nieuwbouw en verbouw. Het nieuwe operatiecomplex is op palen aan de bestaande bouw geplaatst. Met het in gebruik nemen van de nieuwe operatiekamers is de eerste fase van de bouw afgerond. De komende jaren wordt een nieuwe Intensive Care, afdeling Dagverpleging en Centrale Sterilisatieafdeling gebouwd op de plek waar voorheen de operatiekamers waren.

Migranten

Extra zorg

Slechtzienden

de operatiekamers en de gangen valt. Dit is prettig voor de patiënten en voor de medewerkers op de OK.

Per jaar vinden ongeveer 15000 operaties plaats in Helmond

zitten met zorg

Voeding & bewegen in het ziekenhuis

Zadelkruk Balance

::: '(6/(&+7=,(1'(1.5$17 1/

De Slechtziendenkrant biedt weer volop informatie voor visueel gehandicapten.

/ en de startknop)

De zorg voor oudere migranten vraagt een speciale aanpak.

» 11

Dr. J. Hays, MMIZ, Erasmus MC.

In de bijlage ‘Waar de Zorg verder gaat’, meer over extra zorg die van verschillende kanten wordt geboden.

» 13

» uitneembare bijlage

» pagina 7

Vraag gratis catalogus aan via info@scoremedi.nl

kijk op: scoremedi.nl

6O G H FKW]LHQGHQNUDQW Kom jij werken in het buitenland?

Verpleegkundige, Docters en EHBO tassen in diverse designs

Jij helpt een patiënt overeind, terwijl Nederland slaapt.

Jij bent er voor anderen, wij zijn er voor jou.

Kijk voor meer informatie of vraag een

WORD LID!

GRATIS

WWW.CNVZORGWELZIJN.NL/WORDLID

ziekenhuisstoelen.nl

Deze actie loopt t/m 15 december 2015.

proefplaatsing aan op

Kijk voor meer informatie op www.tmi-interim.nl

Nu ook Incompany beschikbaar, max. 40 personen/dag

zitten met zorg

Bel gratis 0800 - 023 28 28 WWW.FREELIFT.COM

Onderzoek- en behandelbanken

De facilitaire zorgondersteuner www.isscureandcare.com Tel: 030 - 24 24 800

Vraag gratis catalogus aan via info@scoremedi.nl

k i j k o p : s c o re m e d i . n l

Medicijn- en verbandwagens www.medifix.nl - tel. 013-5111111

www.medifix.nl t. 013-5111111

voor comfortabel en slim wonen

Stralingshygiene niveau 5 A/M diploma

Kijk voor gratis toegang op www.lieverthuis.info

De facilitaire zorgondersteuner www.isscureandcare.com Tel: 030 - 24 24 800

H

EI

DSGARA

29-10-2008 11:35:32

Informatie

T: 0900-9000000 M: info@medusin.nl

Een nieuwe look

» pagina 17

» pagina 3

Voedingsstoel Nutrimax

Ruimte en licht zijn de grootste verbeteringen ten opzichte van het oude complex. Overal zijn ramen geplaatst, waardoor daglicht in

www.tempotest-qc.eu

Alvast bedankt !

december 2015

Vo e d i n g s s t o e l N u t r i m a x

N

Mobiele lichttherapie met zonnekracht

ad130x57-102008.indd 1

U KUNT UW STEM LATEN HOREN

(Klik op Questionnaire /

De medical mall heeft de toekomst, zei prof. dr. Loek Winter bij de aanvaarding van zijn ambt van hoogleraar.

Slaap beter Voel je energieker Verbeter je stemming

N

TI

EDE

dagen

EVR

E. UNIEK

N

60

-T

www.isshospitalservices.nl Tel: 030 - 24 24 800

6

Het NKI-AVL voldoet aan alle vestigingscriteria van het NKOC , maar de noodzakelijke ondersteuning op het gebied van kindergeneeskundige zorg die het AVL niet in huis heeft, kon niet gerealiseerd worden. Dat leidde tot een nieuwe samenwerkingsovereenkomst tussen het NKOC en het UMC Utrecht, waarbij er wordt samengewerkt met het NKI-AVL. Het NKOC opent naar verwachting begin 2015 zijn deuren.

Kennis delen binnen de zorg

De eerste ziekte die op deze site aan bod komt is dementie, andere ziektebeelden zullen volgen. Tijdens een symposium op 27 juni waarbij onder andere actrice Gerda Havertong en oud-wereldkampioen schaatsen Harm Kuipers spreken, wordt de site gelanceerd. In het huidige informatieaanbod over dementie is weinig tot geen informatie over de vraag wat dementie daadwerkelijk met de patiënt of mantelzorger doet. Door ervaringen van anderen kunnen mensen zich eerder voorbereiden op wat gaat komen en tijdig eventuele maatregelen nemen. Op de website www.pratenovergezondheid.nl komt informatie over de impact van dementie te staan. Die informatie komt voort uit diepte-interviews, waarin patiënten en mantelzorgers hun persoonlijke verhaal vertellen vanaf het moment dat de eerste verschijnselen zich voordeden.

DIAGNOSTISCHE TESTEN !

Moe? Weinig energie? Winterdip?

E

Het Nationaal Kinderoncologisch Centrum (NKOC) wordt gevestigd bij het UMC Utrecht en niet - zoals eerder gepland - bij het Nederlands Kankerinstituut-Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (NKI-AVL) in Amsterdam.

Ga naar:

WWW.DOEHETLICHTAAN.NL De facilitaire zorgondersteuner

Websites met gegevens over ziektebeelden en de behandelmogelijkheden zijn er al volop. Een site met betrouwbare wetenschappelijke informatie over de manier waarop ziekte ingrijpt op het leven en wat het betekent om met een ziekte te moeten leven, is er in Nederland echter nog niet. Het UMCG introduceert daarom de website www.pratenovergezondheid.nl om deze leemte te vullen.

Kinderoncologie in Utrecht Medewerkers en bezoekers reageerden verrast op de flashmob in het Oogziekenhuis.

Uw advertentie in een oplage van 25.000 exemplaren?

Bel voor meer informatie met Anneke de Pater, 0182 - 322 451

UMCG lanceert ervaringensite

Om dit aantal terug te dringen startten de afdeling Algemeen Interne Geneeskunde van het UMC St Radboud in Nijmegen en het Expertise Centrum Toxische Stoffen van Arbo Unie vorige week een polikliniek voor klinische arbeidstoxicologie in het UMC St Radboud.

Uit het onderzoek in 2010 kwam naar voren dat door het werken met chemische stoffen en asbest, kanker de voornaamste doodsoorzaak is: 1350 sterfgevallen per jaar. Ook blijkt dat een onbekend aantal mensen ziek wordt door het werken met chemische stoffen. Vaak worden ziektebeelden als gevolg van blootstelling aan chemische stoffen niet of nauwelijks herkend binnen de bestaande reguliere gezondheidszorg.

Dat komt bijvoorbeeld omdat er onvoldoende aandacht voor is, de kennis ontbreekt of omdat de diagnostiek nogal complex en tijdrovend is.

In de laatste levensfase moeten medische zorg en behandeling vooral gericht zijn op een zo goed mogelijke kwaliteit van leven en sterven.

Om dit te bereiken is het belangrijk om zorg en behandeling af te stemmen op de behoeften van de patiënt. De toekenning van een VICIsubsidie aan Onwuteaka-Philipsen maakt dit onderzoek naar het patiëntenperspectief in de laatste levensfase mogelijk. Het onderzoek wordt uitgevoerd binnen het EMGO instituut, afdeling sociale geneeskunde, van VU medisch centrum.

Adverteren?

Jaargang 7 • nummer 13 • 26 juni 2013

Elkerliek opent nieuwe OK’s

Elk jaar sterven in Nederland tenminste 3000 mensen als gevolg van werk. Dat blijkt uit onderzoek in 2010 van het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten/AMC op verzoek van FNV.

Persoonlijke waardigheid en de wensen van patiënten staan centraal in de nieuwe onderzoeklijn van dr. Bregje Onwuteaka-Philipsen van VU medisch centrum in Amsterdam.

Zwaar snurken kost energie.

0-DAGE

Start polikliniek arbeidstoxicologie

Geld voor onderzoek naar waardigheid in laatste levensfase

De VICI-subsidie wordt besteed aan onderzoek van het patiëntenperspectief op drie thema’s: persoonlijke waardigheid, patiëntenparticipatie bij besluitvorming en wensen over behandeling. Zo zal het gevoel van waardigheid bij verpleeghuisbewoners (van opname tot overlijden) onderzocht worden om zo de aspecten van de zorg te identificeren, die dit gevoel bedreigen of juist bevorderen. Daarnaast staat de vraag naar de betrokkenheid van patiënten bij de besluitvorming over de behandeling centraal. Ten derde worden eerdere wilsverklaringen onderzocht als antwoord op mogelijke veranderingen in de wensen ten aanzien van levenseindezorg. De nieuwe onderzoekslijn is onderdeel van het Expertisecentrum Palliatieve Zorg. De VICI-subsidie een van de meest prestigieuze onderzoeksbeurzen in Nederland en is bestemd voor zeer ervaren onderzoekers die een vernieuwende onderzoekslijn hebben ontwikkeld.

Kijk voor alle nursingcongressen in de uitneembare bijlage

VERSCHIJNT TWEEWEKELIJKS OP WOENSDAG IN ZIEKENHUIZEN EN VERZORGINGSHUIZEN IN NEDERLAND

V E R S C H I J N T G R AT I S T W E E W E K E L I J K S O P W O E N S D A G I N A L L E Z I E K E N H U I Z E N I N N E D E R L A N D E N O P I N T E R N E T

Naar het buitenland?

Volg je hart

www.tmi-interim.nl

www.tmi-interim.nl

Onafhankelijke, deskundige en geaccrediteerde bij- en nascholing

TMI_Adv_Kleine reclameblokjes_Zorg-en Ziekenhuiskrant_V3.indd 01-02-13 1 TMI_Adv_Kleine 09:33 reclameblokjes_Zorg-en Ziekenhuiskrant_V3.indd 01-02-13 2 09:33

Gedreven door onze passie voor de zorg, heeft Allin1Mediaservice Zorg en Ziekenhuis overgenomen van de Gouda Media Groep. Allin1Mediaservice acteert met name in de zorg- en welzijnssector, waardoor een toevoeging van Zorg en Ziekenhuis een hele logische stap is. Onze huidige contacten in de zorg maken dat wij weten dat de grootste werkgever van Nederland een gemotiveerde en gepassioneerde groep van werknemers heeft.

Lifestyle magazine look Om de werknemers in de ziekenhuizen van Nederland op de hoogte te houden van alle ontwikkelingen hebben wij Zorg en Ziekenhuis van een nieuwe look voorzien. Een look die meer weg heeft van een lifestyle magazine. Met een website, twitter, LinkedIn en een krant houden we je als medewerker in het ziekenhuis op de hoogte.

Zorg en Ziekenhuis is

Vernieuwd Gerestylede vormgeving Handzaam formaat Oplage 30.000 Minimaal 40 pagina’s

De mens achter de medewerker

Bewust Genieten

• In 2007 wordt er door de BBC een

onderzoek gedaan naar knoflook

als alternatief van viagra. Door de resultaten neemt de verkoop van knoflook met maar liefst 32% toe.

• Het Amphia Ziekenhuis in Breda voert in 2014 een selfieverbod uit op de spoedeisende hulp en de wachtruimtes van poliklinieken.

Dit om de privacy van personeel en patiënten te kunnen waarborgen.

• Het Westfriesgasthuis goes Hilton (2007).

Voor 1 dag worden patiënten extra verwend met een luxe ontbijt en uitgebreide service.

Dit om de toenemende servicegraad van het ziekenhuis onder de aandacht te brengen.

• Gezonde voeding wordt ook in het ziekenhuis steeds belangrijker.

• In 2008 krijgt het VU Medisch Centrum onderzoeksgeld tot haar beschikking voor patiëntenperspectief. Er wordt onderzoek gedaan naar de persoonlijke waardigheid en patiëntenparticipatie bij besluitvorming en wensen over de behandeling. Tevens wordt gekeken naar eerdere wilsbeschikking. Dit alles om patiënten in hun laatste levensfase zo waardig mogelijk te laten leven en te voorzien van kwalitatief goede zorg.

• Het UMC Groningen lanceert in 2013 een ervaringswebsite. Op deze site staat wetenschappelijke informatie over de manier waarop ziekte ingrijpt op het leven en wat het betekent om met een ziekte te moeten leren leven.

Zorg en Ziekenhuis

Talent Ontwikkeld

• Er komt steeds meer aandacht

voor de ontwikkeling van

medewerkers om de doorgroeimogelijkheden te bevorderen. De agenda met cursussen, workshops en congressen wordt ieder jaar voller.

• De nieuwe beroepen komen in opmars, functieverrijking en functiedifferentiatie worden doorgevoerd in het ziekenhuis. Hierdoor kunnen medewerkers hun talenten beter benutten en makkelijker doorstromen.

Overig • Ver- en nieuwbouw door de jaren heen. Het Erasmus ziekenhuis bereikt het hoogste punt (5 oktober 2011); Ziekenhuis Gelderse Vallei breidt uit (29 februari 2012); het oncologiecentrum van het Spaarne Ziekenhuis bereikt zijn hoogste punt (29 februari 2012) en de nieuwbouw van Bernhoven (29 mei 2013).

• Financiële problemen bij het Ruwaard van Putten Ziekenhuis (6 maart 2013) en het Langeland Ziekenhuis (7 november 2012).

De krant zal naast de informatieve artikelen zich ook meer gaan richten op de mens achter de medewerker.

Zo zullen we je met interviews, een tweeluik en blogs een kijkje gunnen in de keuken van je collega’s. Ook brengen we mensen met elkaar in gesprek om ervaringen en kennis en passie te delen zodat je niet alleen vakinhoudelijk gevoed wordt.

Kennis delen binnen de zorg Het team van Allin1Mediaservice is een gedreven club die met hart voor Zorg en Ziekenhuis een platform vormgeeft waar iedereen die werkzaam is in het ziekenhuis terecht kan voor het delen van kennis op welke manier dan ook.

Contact Voor het aanleveren van redactie en persberichten, mail naar: redactie@zorgenziekenhuis.nl Bent u geïnteresseerd in adverteren of wilt u uw kennis delen via Zorg en Ziekenhuis? Neem dan contact op met Allin1Mediaservice voor meer informatie of een afspraak.

Telefoon 0487-760200 Mail info@zorgenziekenhuis.nl Internet www.a1ms.nl

6

advertorial

Cloudoplossing ICT beheer in de zorg

daarom terughoudend met het uitbesteden van zorgapplicaties en buiten de deur zetten van data. Dat begrijp ik heel goed. De denkfout die ze daarbij maken is dat de data nergens zo veilig is als in eigen huis. Dat is een utopie.

Vandaag de dag komt er zoveel kijken bij het beveiligen van data en applicaties dat het voor een individueel ziekenhuis haast niet meer te organiseren is. Dat heeft de kennis en het geld niet. Daarom zie je dat er partijen opstaan die beveiliging van privacygevoelige data tot kernspecialisme maken.”

Bring Your Own Device Slechts een handjevol ICT-dienstverleners is helemaal toegerust om privacygevoelige patiëntdata volledig veilig en uiteraard voldoend aan wet- en regelgeving in Nederland op te slaan. Zij bieden ziekenhuizen een private cloud-omgeving waar zij hun applicaties kunnen draaien en data kunnen opslaan. Een belangrijk voordeel van zo’n private cloud is dat deze vrijwel onbeperkt meeschaalt met de opslagbehoefte, zonder dat dit extra investeringen met zich meebrengt voor een ziekenhuis. Bij clouddiensten betaalt de klant immers alleen voor gebruik.

Paul van Roozendaal Algemeen directeur Vancis

H

oe zorgen ziekenhuizen ervoor dat de medische informatie toegankelijk en veilig is opgeslagen, op zo’n manier dat de data artsen maximaal ondersteunt in hun werk? En hoe garandeer je de security en privacy?

Paul van Roozendaal, algemeen directeur van Vancis, komt bij veel (academische) ziekenhuizen over de vloer en is daardoor vertrouwd met de systemen en de mentaliteit van zorgprofessionals. “Voor beslissers in ziekenhuizen is ICT vaak niet hun belangrijkste expertise.

Zij willen gewoon zeker weten dat patiëntdata niet kan weglekken, want het belang van de patiënt komt altijd op de eerste plaats. Ze zijn

Zorg en Ziekenhuis

Een ander voordeel van een private cloud is dat dit het makkelijk maakt om artsen en verpleegkundigen via ieder willekeurig device toegang te geven tot patiëntdata, zonder dat ze data naar hun eigen apparaat toe hoeven halen. Raakt iemand zijn telefoon of tablet kwijt, dan kan een ander daarmee geen toegang krijgen tot patiëntgegevens. Medewerkers kunnen vanaf iedere plek met internettoegang, dus ook vanuit huis of vanaf een vakantieadres, op een volledig beveiligde manier inloggen. Afhankelijk van hun locatie en hun rollen en rechten mogen ze bepaalde data wel of niet inzien en wijzigen. Thuiswerken wordt hiermee dus ook een stuk makkelijker.

Vertrouwen vormt drempel Een andere uitdaging voor ziekenhuizen is uitwisseling van data met andere partijen in de zorgketen: huisartsen, diagnostische centra, zorgverzekeraars et cetera. Die uitwis-

Werken vanuit vertrouwen in plaats van techniek. De hoeveelheid data in ziekenhuizen groeit explosief. Van radiologie tot laboratorium, van cardiologie tot oogheelkunde, overal wordt medische informatie verzameld.

seling vindt nu mondjesmaat plaats en zal alleen maar toenemen. “Eigenlijk verwachten patiënten nu al dat hun huisarts beschikt over dezelfde gegevens als de specialist in het ziekenhuis. Bijvoorbeeld dat de radioloog de MRIscan of röntgenfoto’s ‘gewoon even’ doorstuurt.

En technisch gezien is dat ook helemaal niet moeilijk. De kosten van dergelijke toepassingen zijn ook te overzien. En privacy en security kun je prima regelen. Vertrouwen is vaak het grootste obstakel voor het moderniseren en

‘Niet geld of technologie maar vertrouwen en kennis van zaken is het grootste obstakel bij het moderniseren van ICT in de zorg’ koppelen van ICT-systemen.”

Mede door deze ontwikkelingen voorziet Van Roozendaal bij ziekenhuizen een verschuiving van een interne ICT-beheerafdeling naar de rol van informatiemanager. “In dat model staan de data en applicaties in een private cloud bij een gespecialiseerde partij. Die doet het dagelijks beheer en zorgt voor optimale security.

De ICT-afdeling houdt de regie en denkt na over hoe ICT de zorgprocessen nog beter kan ondersteunen.”

Vancis in de zorg Vancis ondersteunt ziekenhuizen met diverse diensten, waaronder digitale werkplekken, private cloudoplossingen en managed services (netwerkbeheer, back-ups, beveiliging en applicatiebeheer). Vancis heeft certificeringen voor Zorg Service Provider, Goed Beheerd Zorgnetwerk, ISO 27001 en de informatiebeveiliging is NEN7510 compliant.

Meer informatie www.vancis.nl

Bijzonder Zorgnieuws 7

Medische zakkaartjes bij elkaar in één handige app Verpleegkundigen en artsen van het Albert Schweitzer ziekenhuis dragen de welbekende ‘zakkaartjes’ vanaf nu niet meer mee in hun borstzakje. De kartonnen, geplastificeerde geheugensteuntjes die decennialang dienst deden, zijn voortaan digitaal te raadplegen op een smartphone via de ‘ASz Zakkaarten App’.

Het rondlopen met een veelheid aan kaartjes, of onverhoopt met een verouderde versie, behoort in dit ziekenhuis tot het verleden.

In de ASz Zakkaarten App zijn de vele kaartjes samengebracht, die ondersteunend zijn aan het werk van de verpleegkundige, de verpleegkundig- en medisch specialist en andere zorgverleners. Het zijn kaartjes waarop in het kort bijvoorbeeld een protocol, richtlijn of stroomschema staat weergegeven, of aandachtspunten rondom zaken als medicatieoverdracht, signaleren van sepsis of decubitus, maar ook wat te doen bij brand.

Kwaliteitsverbetering De app is een initiatief van de Verpleegkundige Advies Raad (VAR) van het Albert Schweitzer ziekenhuis, in samenwerking met de medisch specialisten. Netty de Graaf, verpleegkundig specialist longziekten en voorzitter van de VAR: “We zagen dat het middel zakkaartje niet meer optimaal werkte. Je moest altijd zorgen dat je al jouw kaartjes bij je had. Sommige zorgverleners hadden binnen hun taakgebied met veel kaartjes te maken. Zodra het kaartje gedrukt is, kan het alweer verouderd zijn en het is lastig te updaten. Met de app hebben we al deze problemen niet meer.”

“Je kunt er bovendien meer mee doen”, vervolgt verpleegkundige Gerard Geijtenbeek, die nauw betrokken was bij de ontwikkeling.

Column René Drost • ingenieur in de zorg

Innovaties in de zorg, leuk!

“Zo kunnen onze zorgprofessionals in de app interactieve vragenlijstjes doorlopen die helpen om bepaalde acties uit te voeren. En bij een wijziging in een protocol of werkwijze, is dat binnen vijf minuten aangepast en heeft iedereen meteen het juiste kaartje in zijn scherm. Je hoeft dan niet met een campagne de in omloop zijnde papieren kaartjes terug te halen. De app biedt naast gemak dus ook echt een stuk kwaliteits- en patiëntveiligheidsverbetering! Ook mooi: we kunnen een onbeperkt aantal kaartjes in de app opnemen.”

De eerste reacties zijn zeer positief. De Graaf: “Alle verpleegkundigen en dokters die de app hebben gezien, zijn enorm enthousiast. Het is een mooie volgende stap in het steeds digitaler en mobieler werken in ons ziekenhuis. Voor zover wij weten is er nog geen ander ziekenhuis dat zijn zakkaarten heeft gebundeld op deze manier, terwijl ze toch vrijwel overal worden gebruikt.”

Overstappen Het ziekenhuis gaat zorgmedewerkers stimuleren om spoedig over te stappen op de app, zodat binnen afzienbare tijd alleen het woord ‘zakkaartje’ nog herinnert aan de oude tijd. De ASz Zakkaarten App werkt zowel op iOS als Android en is voor medewerkers te downloaden uit de appstores. De app is beveiligd met een wachtwoord; de kaartjes zijn immers afgestemd op de zorg in het Albert Schweitzer ziekenhuis. Het ziekenhuis werkte voor deze app samen met Interactive Studios uit Roosendaal.

Netty de Graaf (L) en Maaike van de Heuvel Verpleegkundig specialist en researchverpleegkundige in het Albert Schweitzer ziekenhuis

Onlangs was ik op

bezoek in een wooncen trum voor dementeren den. Ik werd geroerd door de creatieve en innovatieve manier waarop de bewoners werden begeleid. Zo was er een binnenplaatsje waar een fiets stond in de buitenlucht.

Het weer bepaalde hoe de fiets eruitzag: nat, droog, besneeuwd. Er was ook een soort treinstation waar allerlei symbolen van grote steden in Nederland in vitrines waren uitgestald. Zo mooi.

Innovatie, het is zo’n woord dat je in de zorg heel vaak hoort. Innovatie leidt tot een verbeterde organisatie. Elke organisatie verbetert uit zichzelf al wel, maar soms is extra energie nodig om de organisatie naar een hoger niveau te brengen. Dat wil zeggen zorg van een hogere kwaliteit die bovendien betaalbaar is. Wat is eigenlijk innovatie. Laten we hier onderscheid maken tussen innovatie van de organisatie en innovatie van medische hulpmiddelen.

We noemen innovatie van de organisatie ook wel sociale innovatie. Een voorbeeld van sociale innovatie is de invoering van “lean methoden”. Vaak is dat erg simpel maar heeft de ingreep wel een groot effect. Denk bijvoorbeeld aan het markeren van apparatuur op de gangen van een verpleegafdeling met gele lijnen.

In de wereld van medische hulpmiddelen worden ook steeds meer innovaties zichtbaar. Dat zijn productinnovaties.

Wassen zonder water is zo’n voorbeeld.

Maar denk ook aan sensoren die registreren of een patiënt bijna wakker wordt en hulpmiddelen voor het aantrekken van kousen.

Foto: Frederike Slieker

Door de zorgorganisatie en de gebruikte producten te blijven verbeteren, werken we met z’n allen aan een zorg van een hoog niveau en die ook in een vergrijzende samenleving betaalbaar blijft.

Daarom: innovatie is leuk!

Zorg en Ziekenhuis

8

Leerstoel

Joep Lange Instituut

Foto: Merlijn Doomernik

Nieuw instituut zet missie Joep Lange voort; Baanbrekende hoogleraren op nieuwe leerstoel voor innovatie in wereldwijde gezondheidszorg

Zorg en Ziekenhuis

Bijzonder Zorgnieuws 9

bijdragen aan baanbrekende vernieuwingen in de gezondheidszorg. Deze zullen gericht zijn op toegang tot zorg voor de arme bevolking op het platteland en in de sloppenwijken in ontwikkelingslanden.

Facts Joep Lange Instituut Oprichtingsbijeenkomst

Foto: Rebke Klokke

prof. Mark Dybul Directeur Global Fund to fight Aids Wetenschap en actie komen samen bij de eerste benoemingen voor de Joep Lange Leerstoel. De eerste leerstoelhouders en andere internationale autoriteiten op het vlak van gezondheidsbeleid en -wetenschap spreken tijdens de lancering van het instituut in het Concertgebouw te Amsterdam.

De vermaarde gedragseconoom prof. Dan Ariely en de directeur van het Global Fund prof. Mark Dybul zullen de eersten zijn die de wisselende leerstoel van het Professor Joep Lange Chair & Fellows Program in Global Health and Development gaan bekleden. Deze bijzondere leerstoel bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) van de Universiteit van Amsterdam wordt ingesteld met steun van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het onderzoek dat Ariely en Dybul zullen doen, zal

Voor de oprichting van het instituut komen kopstukken uit het bedrijfsleven, de wetenschap en de wereldwijde gezondheidszorg bij elkaar in Amsterdam. Prof. Dybul zal een pleidooi houden voor het vertalen van innovatieve ideeën en wetenschappelijke inzichten in de praktijk. Prof. Ariely kijkt naar manieren om mensen met extreem lage inkomens toch te laten sparen voor gezondheidszorg. Hij onderzoekt dit op basis van technologische vernieuwingen, zoals de mobiele zorgportemonnee (mobile health wallet) die in Kenia reeds is uitgerold.

Twintig maanden nadat prof. Joep Lange omkwam bij de ramp met de MH17, brengt het nieuwe Joep Lange Instituut internationaal toonaangevende wetenschappers, politici en ondernemers bij elkaar voor de oprichtingsbijeenkomst in Amsterdam.

Joep Lange Leerstoel De eerste Joep Lange Leerstoel zal worden bekleed door Mark Dybul, directeur van het Global Fund to fight Aids, TB & Malaria en best-seller gedragseconoom Dan Ariely.

Het Joep Lange Instituut wordt een activistisch instituut dat voortbouwt op het werk van Joep Lange, die met zijn partner Jacqueline van Tongeren omkwam in de MH17-ramp. Het instituut combineert wetenschap en actie om zijn doel te bereiken: goed functionerende zorgmarkten in landen waar het systeem niet werkt voor de armen. Het instituut komt met concrete oplossingen om de kwaliteit, beschikbaarheid en financiering van de zorg te verbeteren. Hierbij wordt samengewerkt met partners om innovaties in de praktijk te testen.

Vernieuwingen die zich in de praktijk bewezen hebben, worden door het instituut op de kaart gezet om vervolgens door beleidsmakers op grote schaal te worden toegepast voor betere gezondheidszorg in ontwikkelingslanden.

Beleidsverandering Lange was een wetenschapper, een activist en een pragmaticus. Het instituut gaat zich met onderzoek en actie inzetten voor beleidsverandering om zorgmarkten te laten functioneren in landen waar het systeem niet werkt voor de armen. Daarbij ligt de nadruk op de toepassing van moderne technologie om mensen aan te sluiten op betere gezondheidszorg.

Meer weten over het instituut? www.joeplangeinstitute.org

Joep Lange

J

oep Lange was een van de eerste aids-onderzoekers in Nederland en sinds eind jaren ’90 actief in Afrika. Lange studeerde geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 1987. Sinds 1983 hield hij zich bezig met de bestrijding van hiv en aids.

Hij deed onder andere proeven rond de behandeling met virusremmers. Van 1992 tot 1995 was Lange werkzaam bij de Wereldgezondheidsorganisatie. Tussen 2002 en 2004 was hij voorzitter van de International AIDS Society (IAS). Ook is hij directeur en bestuursvoorzitter van het Amsterdam Institute for Global Health and Development (AIGHD) geweest.

Lange werkte onder andere voor het Academisch Medisch Centrum (verbonden aan de

Zorg en Ziekenhuis

Universiteit van Amsterdam), waar hij leiding gaf aan het Department of Global Health.

Sinds 2006 was hij er hoogleraar. Hij richtte de Stichting PharmAccess op, die streeft naar het betaalbaar maken van medicijnen. Ook was hij verbonden aan de Health Insurance Fund Foundation, die duurzame financiering van de gezondheidszorg in ontwikkelingslanden bevordert. In 2007 werd hij bekroond met de Eijkman-medaille voor zijn prestaties in de tropische geneeskunde en de internationale geneeskunde.

Lange en zijn partner Jacqueline van Tongeren behoorden tot de passagiers van Malaysia Airlines-vlucht 17 die boven Oekraïne neerstortte. Zij waren met tientallen anderen op weg naar een internationale aidsconferentie in

Foto: Rebke Klokke

pionier in een nieuwe benadering van ontwikkelingshulp

prof. Dan Ariely Gedragseconoom de Australische stad Melbourne. Tot de velen die hun medeleven betuigden behoorde de Franse Nobelprijswinnares Françoise Barré-Sinoussi. Ook de Amerikaanse president Barack Obama stond op een persconferentie stil bij het overlijden van de aids-experts en -activisten die bij de vliegramp omkwamen.

10

advertentie

Voor mijn vriend, tegen kanker Kijk naar de unieke tv-show met live finish van indrukwekkende marathonacties: Marathon Live Woensdag 20 april 20.30 uur op NPO1

Zorg en Ziekenhuis

Bijzonder Zorgnieuws 11

Huidkankerdag zaterdag 21 mei 2016

Op zaterdag 21 mei 2016 vindt de landelijke Huidkankerdag plaats van 10.00 tot 13.00 uur. Diverse ziekenhuizen doen hieraan mee. Op die dag kunnen mensen gratis hun huid laten checken door een dermatoloog op mogelijk verdachte plekjes.

Zonnebanken: risico’s Onderzoek toont aan dat het gebruik van de zonnebank een extra risico op huidkanker geeft. Maatschappelijke aandacht voor de negatieve gevolgen van overmatige UV-blootstelling moet zorgen voor een grotere bereidheid om te stoppen met het gebruik van de zonnebank. Aanpassing van de regelgeving voor het gebruik van de zonnebank is wenselijk met als doel: een betere controle van de toegangsbeperking voor jongeren en de verplichte informatievoorziening.

Let op: Voor het checken van uw huid moet u zich wel vooraf inschrijven.

Via de website: www.huidkankerdag.nl U kunt zich inschrijven vanaf 15 april.

Echter, ‘vol is vol’, dus wees er tijdig bij.

Landelijk huidkankerdag 21 mei 2016

Doe de huidcheck!

Inschrijven kan vanaf 15 april via de website www.huidkankerdag.nl Naast de huidcheck krijgen bezoekers informatie over hoe zij het beste hun huid kunnen beschermen én zelf controleren. Dermatologen doen dit vanuit een groeiende zorg om het almaar stijgend aantal gevallen van huidkanker.

Huidkanker: cijfers en gevolgen Dermatoloog Karijn Koopmans van Meander: “Het is een goede zaak dat we mensen stimuleren regelmatig hun huid te controleren, om zo huidkanker in een vroeg stadium te ontdekken.

Vroegtijdige herkenning geeft de grootste kans op genezing. Daarnaast zijn bewustwording en preventie belangrijke doelstellingen. We kunnen niet genoeg blijven hameren op de noodzaak van een goede bescherming van de huid tijdens zonnen, recreëren, sporten of werken.”

Zorg en Ziekenhuis

Toename Die noodzaak wordt bevestigd door het sterk toenemende aantal mensen met huidkanker. In 2004 hadden ruim 28.000 mensen huidkanker, ruim tien jaar later waren dat er meer dan 50.000. Vorig jaar kregen bijna 6.000 mensen de diagnose melanoom, de meest agressieve vorm van huidkanker. Dat zijn er bijna 300 meer dan het jaar daarvoor.

Jaarlijks overlijden ongeveer 1.000 mensen aan huidkanker. Vooral onder 60-plussers is het aantal doden door deze ziekte gestegen.

Gezien hun leeftijd zijn zij langer blootgesteld aan de schadelijke UV-stralen van de zon. Bovendien waren er in hun jeugd geen voorlichtingscampagnes over de gevaren van zonlicht.

Huidkanker is een chronische ziekte: eenmaal huidkankerpatiënt, altijd huidkankerpatiënt.

Huidkanker eist steeds meer slachtoffers.

De Nationale Huidkankerdag is een gezamenlijke activiteit van: de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie, KWF Kankerbestrijding, Nederlandse Vereniging van Huidtherapeuten, Huidpatiënten Nederland, Stichting Melanoom, La Roche-Posay, LEO Pharma en Roche Nederland.

12

reportage

Tieners

in het ziekenhuis

Tieners, jong adolescenten of toch kinderen?

Wanneer een kind ziek wordt, komt het meestal tot zijn of haar 18e verjaardag op de kinderafdeling terecht.

Niet alle ziekenhuizen zijn ingericht op deze bijzondere doelgroep. Toch vragen zij om een andere aanpak en andere beleving dan kinderen onder de 14 jaar.

Zorg en Ziekenhuis

reportage

13

H

et leven van tieners is buiten het

ziekenhuis al ingewikkeld genoeg.

Zij zijn zich aan het losmaken van hun ouders, op zoek naar hun eigen identiteit en experimenteren er op los. Dat dat thuis tot enige wrijving kan leiden is iets wat vaak binnen de muren van het ouderlijk huis blijft.

Maar zodra een tiener opgenomen moet worden in het ziekenhuis, wordt die wereld wreed verstoort. Zeker wanneer ze voor langere tijd in het ziekenhuis moeten verblijven, loont het om extra aandacht voor deze bijzondere doelgroep te hebben.

Want welke tiener wil er nu op een kamer met dolfijnen, Disney figuren of clowns terecht komen? Hun wereld wordt tegenwoordig vooral bepaald door de aanwezigheid van wifi, hun mobieltje, tv en games. Het in contact blijven met hun vrienden is een belangrijk onderdeel van hun ontwikkeling. Je zou bijna zeggen: “Juist voor kinderen die net even anders zijn is dit een van de belangrijkste dingen.” Want buiten de groep vallen en iets missen is in de ogen van een tiener een van de ergste dingen die er is.

‘Welke tiener wil er nu op een kamer met dolfijnen, Disney figuren of clowns terecht komen? ’ Gemoedstoestand Om ervoor te zorgen dat deze jongeren zich ook op hun gemak voelen, voor zover dat mogelijk is natuurlijk, in een ziekenhuis zijn er al een aantal ziekenhuizen die een speciale tienerkamer/afdeling hebben ingericht. Een plek waar zij met leeftijdsgenoten kunnen ‘chillen’, of kunnen gamen. En belangrijker nog waar zij hun vrienden kunnen ontmoeten. Ze zijn al anders dan hun vrienden, ze worstelen al met de diagnose van misschien wel nooit meer beter worden, of gehandicapt oud moeten worden. Met dromen die in duigen vallen en het moeten bijstellen van hun zelfbeeld. Het is daarom van belang om te proberen het ‘gewone leven’ zoveel mogelijk door te laten gaan.

Maar niet alleen de ruimte waar zij verblijven is van invloed op hun gemoedstoestand, ook vraagt het om personeel dat gemotiveerd is en weet om te gaan met pubers. Dat weet dat er af en toe een grens opgezocht moet worden, maar die, wanneer nodig, ook een grens kan stellen. Personeel dat zich goed kan inleven en invoelen met de gemoedstoestand van ‘het kind’. Tieners die ziek zijn hebben toch ook nog het kinderlijke verlangen naar een ouder die er voor hen is. Toch botst die vaak met het losmaken van hun ouders. En wie neemt het ouders nou kwalijk dat ze hun kind willen

Zorg en Ziekenhuis

Leerlingen van het Technasium van het Libanon Lyceum In het IJssellland Ziekenhuis presenteerden 90 leerlingen op 4 maart hun ontwerpen voor ‘de ideale tienerkamer’. beschermen? Dat begrijpen wij als volwassenen maar al te goed. Maar het blijkt dat juist dan het tot conflictsituaties leidt tussen ouder en kind. Iets waar het personeel ook goed op moet kunnen inspelen en beide partijen hier zo goed mogelijk bij begeleidt.

IJsselland Ziekenhuis Het Ijsselland Ziekenhuis wordt gerenoveerd, ook de kinderafdeling. Op de kinderafdeling verblijven regelmatig tieners. Speciale kamers voor tieners zijn er nog niet. Maar hoe ziet de ideale ziekenhuis tienerkamer er dan uit? Die vraag kan natuurlijk het beste beantwoord worden door tieners zelf. Op verzoek van het IJsselland Ziekenhuis zijn leerlingen van het Technasium van het Libanon Lyceum aan de slag gegaan en hebben ze een ontwerp gemaakt. Op vrijdag 4 maart presenteerden 90 leerlingen hun ideeën in het ziekenhuis.

In januari hebben de leerlingen een bezoek gebracht aan de kinderafdeling van het IJsselland om de huidige situatie te bekijken. Een verpleegkundige heeft uitgelegd wat er allemaal in een kamer aanwezig moet zijn. Na dit bezoek gingen de leerlingen in groepjes aan de slag met de opdracht om een tienerkamer te ontwerpen.

Het IJsselland Ziekenhuis is ontzettend blij met alle voorstellen die gedaan zijn.

Er zitten zeker waardevolle ideeën bij die meegenomen worden bij de renovatie van de kinderafdeling.

Mooie ideeën Op vier maart was het dan zover: de leerlingen mochten hun ontwerpen presenteren aan Joke Boonstra, Raad van Bestuur, Hans Bouts, Hoofd dienst informatievoorzieningen en faciliteiten en Anja Leebeek, kinderarts. Dertig ontwerpen werden op professionele wijze gepresenteerd door de 12 en 13-jarige leerlingen. Er zaten hele mooie ideeën bij: grote digitale posters aan de muur, zodat de tiener zelf een keuze kan maken waar hij of zij naar kijkt, dekbedovertrek naar keuze, een 3D vloer, plafondverwarming, zodat per persoon de warmte ingesteld kan worden, een beamer die op het plafond een film kan afspelen, een opklapbed dat ingeklapt een krijtbord is, een chillplek in de kamer en nog veel meer. Ook was er goed nagedacht over de inrichting van de kamers. Er was een duidelijke voorkeur voor tweepersoonskamers met mogelijkheid voor de ouders om te blijven overnachten. De kamers mogen ook wel wat gezelliger en kleurrijker worden ingericht met mooie wandschilderingen en sfeerverlichting. En natuurlijk mogen een computerscherm (voor het huiswerk) en een Wii niet ontbreken.

14

advertentie

PEROZIN Medisch hulpmiddel bij spier- en gewrichtspijn

PEROZIN WERKT:

NIEUW

Moduc

are Wa

!



snel, effectief en langdurig



bij gevoelige, stijve en vermoeide spieren



door cryotherapie (koudebehandeling)



voor alle gewrichten



met natuurlijke ingrediënten

xtabs TM

Optimaal effect van speciale mix sterolen & sterolinen

Breng je afweer in balans, voordat de pollen in de lucht zijn!

Moducare bevat een gepatenteerde samenstelling van bèta-sitosterol (sterolen) en de glucosidevorm sitosteroline (sterolinen) in een natuurlijke verhouding van 100:1.

Beide stoffen – juist in deze bijzondere, natuurlijke verhouding – ondersteunen je afweer om een gezonde balans te behouden. De bronnen van deze nutriënten zijn de zeeden (pinus pinaster) en pijnboom (pinus maritima).

BEGIN VROEG EN HOU VOL

Tijdens het pollenseizoen is het aan te bevelen zo vroeg mogelijk te starten, ruim voordat de pollen zich aandienen.

Om Moducare goed te kunnen beoordelen, raden wij aan de capsules minimaal drie maanden lang te gebruiken.

Moducare kan over langere perioden worden ingenomen.

Moducare WaxtabsTM bevatten de bestudeerde mix van sterolen en sterolinen in een oplossing van plantaardige was uit de struik Candelilla. Hierdoor ontstaat een gereguleerde afgifte, waardoor inname van één tablet per dag volstaat.

MODUCARE WAXTABSTM

Moducare WaxtabsTM bevatten 60 mg sterolen en 0,6 mg sterolinen per tablet.

Aanbevolen gebruik is 1 tablet per dag bij of na de maaltijd. Een tablet in zijn geheel doorslikken en niet doorbijten.

30 tabletten WP € 31,95

MODUCARE ORIGINAL

Moducare Original bevat 20 mg sterolen en 0,2 mg sterolinen per capsule.

Aanbevolen gebruik 3x daags 1 capsule.

Bij voorkeur met voeding innemen.

90 V-capsules WP € 27,95

Moducare WaxtabsTM en Moducare Original zijn onder andere verkrijgbaar bij gezondheidswinkels.

Health through nature, science and innovation

www.springfieldnutra.com

Perozin is verkrijgbaar in tubes van 100 ml voor € 16,95 via gezondheidswinkels

Meer weten over Perozin?

T 31 (0)186 - 62 28 88 E info@curasense.com

CeQure natuurlijke vitamine C met plantaardige lipiden

Betere opname en langer actief

NIEUW

Vitamine C ondersteunt de afweer van het lichaam.

CeQure is volledig natuurlijk en bevat per capsule 500 milligram pure vitamine C. 60 V-capsules € 14,95 / 180 V-capsules € 41,95 (o.a. verkrijgbaar bij gezondheidswinkels)

Zorg en Ziekenhuis

T +31 (0)186 - 626173 E info@springfieldnutra.com W www.springfieldnutra.com

Aangenaam Verzorgd 15

Meer regie

patiënten met ongeneeslijke ziekte Door de start van een poliklinisch spreekuur Palliatieve zorg in Flevoziekenhuis krijgen patiënten met een ongeneeslijke ziekte meer regie. Per 1 maart is op woensdagmorgen een speciaal combinatiespreekuur voor patiënten met palliatieve zorg problematiek gestart. Dit zijn mensen die ongeneeslijk ziek zijn en graag advies krijgen over de mogelijkheden om de gevolgen van hun ziekte te verminderen en daardoor de kwaliteit van het leven nog zo goed mogelijk te houden. Huisartsen en medisch specialisten kunnen naar dit spreekuur verwijzen, als zij denken dat er palliatieve zorg problematiek speelt of gaat spelen.

Het palliatief advies- en consultteam van het Flevoziekenhuis (v.l.n.r.): gespecialiseerd verpleegkundigen palliatieve zorg Ilona van der Heide en Patricia Schutte, internist-hematoloog Jan Baars en internist-oncoloog Dirkje Sommeijer. De andere zorgverleners staan niet op de foto.

Tijdens het palliatief spreekuur ontmoet de patiënt een gespecialiseerd palliatief verpleegkundige en een internist. Internist-hemotoloog Jan Baars: “Doel van dit spreekuur is om de problemen in kaart te brengen in verschillende dimensies, namelijk: body – mind – spirit – sociaal. Hierbij komen nadrukkelijk de persoonlijke wensen en prioriteiten van de patiënt aan bod. We gaan dan samen een plan opstellen dat de patiënt en zijn naasten kan voorbereiden op de toekomstige gevolgen van de ongeneeslijke ziekte en vooral: het beste ervan maken. Hierdoor kunnen we voorkomen dat de patiënt (en zijn familie) onnodig in ongewenste situaties en/of behandelingen terecht komen. Dit heet ‘advance care planning’.

Ook lichten we het medicatie beleid door: zijn de huidige medicijnen effectief om klachten te verlichten of te voorkomen en welke medicijnen kunnen beter gestopt worden?”

De palliatieve verpleegkundige en internist hebben zich vooraf “ingelezen” en reserveren ongeveer een uur de tijd voor dit gesprek. De situatie van de patiënt wordt vervolgens besproken tijdens een multidisciplinair overleg, waarbij de expertise en aanvullende mogelijkheden vanuit andere specialisten kunnen worden ingebracht. Er wordt een verslag gemaakt en in overleg met de betrokkenen worden de aanbevelingen uit het verslag georganiseerd.

Voor welke patienten is het spreekuur geschikt?

Het spreekuur is zowel op patiënten met kanker gericht, als op mensen met een andere ongeneeslijke, ernstige aandoening. In beide gevallen is er behoefte aan een integrale, vooruitkijkende aanpak.

‘Moet ik naar de dokter?’ app 125 duizend keer gedownload

D

e medische app ‘Moet ik naar de dokter?’ is sinds de vernieuwing in februari 125 duizend keer gedownload. Hoewel de app is goedgekeurd door het Nederlands Huisartsen Genootschap, blijkt toch dat huisartsen er vragen over hebben.

Huisartsen willen weten hoe de app werkt en hoe de kwaliteit gewaarborgd is. Om die onduidelijkheden weg te nemen, staan op de website van ‘Moet ik naar de dokter?’ de meest gestelde vragen van huisartsen.

Zorg en Ziekenhuis

‘Moet ik naar de dokter?’ helpt mensen te beoordelen of ze naar de huisarts moeten.

Om te bepalen wat er aan de hand is, stelt de app een aantal vragen gebaseerd op de Nederlandse Triage Standaard. Op basis van de gegeven antwoorden wordt de urgentie van de hulpvraag bepaald en geeft de app advies, bijvoorbeeld of iemand wel of niet contact op moet nemen met de huisarts en wanneer.

Per dag wordt de app inmiddels 4.500 keer geraadpleegd.

Bron: SKIPR

Column Sanne van Leeuwen

Aangenaam Verzorgd?

Wanneer ben of word je aangenaam verzorgd? Een vraag die mij vaker parten speelt. Want wat is ‘aangenaam’ eigenlijk? En is ‘verzorgd’ wel algemeen te benoemen? Dol als ik ben op Google ga ik op onderzoek uit.

Aangenaam: als iets je plezier doet Verzorgd: zo dat zichtbaar geprobeerd is iets te laten voldoen aan redelijke verwachtingen Het gaat er dus om dat iemand ergens plezier aan beleeft en iets mag verwachten dat aan alle redelijkheid voldoet.

En dat alles in relatie tot gezondheid en welzijn.

Gezondheid is een groot goed, als medewerker van een ziekenhuis word je dagelijks geconfronteerd met mensen waar iets aan de gezondheid schort. Dit kan over kleine zaken als een gekneusde vinger tot aan zeer ernstige zaken als leukemie, hersenletsel e.d. gaan.

Dagelijks ben je in de weer om de mensen zo goed mogelijk te verzorgen.

Om hun kwaliteit van leven in alle redelijkheid te bevorderen. En ik kan mij zo voorstellen dat dat soms een bijna onmogelijke taak is.

Van dichtbij heb ik meegemaakt hoe belangrijk je inzet is. En dat iemand die ziek is, niet eens altijd verwacht dat je hem of haar beter maakt. Maar wat men in alle redelijkheid wel van je verwacht is dat je oog hebt voor de mens achter de patiënt. Dat je je empathisch opstelt, een luisterend oor biedt en dat je de patiënt meeneemt in je overwegingen en mogelijkheden die er zijn om de kwaliteit van leven zo goed mogelijk te laten zijn.

Een bijzondere opgave voor alle medewerkers in een ziekenhuis. Maar als ik iets geleerd heb van mijn bezoeken aan diverse ziekenhuizen (in heel veel verschillende landen) is het wel dat er mensen werken met passie, mensen die zich iedere dag weer volledig inzetten voor een ander. En soms is dat echt al genoeg.

16

Darmkankercentrum geopend in Harderwijk Van screening tot behandeling Ziekenhuis St Jansdal opent deze maand officieel Darmkankercentrum Harderwijk

Zorg en Ziekenhuis

Aangenaam Verzorgd 17 Ziekenhuis St Jansdal heeft afgelopen maand Darmkankercentrum Harderwijk officieel geopend. Patiënten kunnen hier snel terecht voor onderzoek, advies en een groot aantal darmkankerbehandelingen. Het centrum heeft een deskundig team van zorgverleners om patiënten te begeleiden van screening tot behandeling. Omdat zij het belang van vroege opsporing en preventie goed onder de aandacht wilden brengen, organiseerden zij een ‘Week van de Darmkanker’ met diverse activiteiten.

Om de werking van de darm te laten zien had het ziekenhuis een levensgrote darm van de Maag Lever Darm Stichting in de centrale hal neergezet. Belangstellenden konden hier doorheen lopen en diverse darmaandoeningen bekijken. Daarnaast werd er een voorlich-

tingsavond georganiseerd waarbij screening, symptomen, het behandeltraject en preventie uitgebreid aan bod kwamen. Maag-, darm en leverarts Jaap Driest nam twee groepen basisschoolleerlingen mee door de darm. Ook gaf hij de leerlingen uitleg over de werking van de darmen en het belang van gezonde voeding.

Klein Geluk

De subsidieronde maakt het mogelijk om een individuele aanvraag in te dienen die bijdraagt aan de kwaliteit van leven van één persoon.

Over Klein Geluk Het programma Klein Geluk van Fonds NutsOhra steunt projecten die een bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven van mensen die langdurig afhankelijk zijn van intensieve zorg.

De projecten komen tot stand naar aanleiding van de vraag en behoefte vanuit de doelgroep zelf. Het gaat hierbij om mensen in alle leeftijdscategorieën met een chronische ziekte, een verstandelijke-, lichamelijke- en/of meervoudige beperking of een psychiatrische stoornis.

Petra van Zadelhof, projectcoördinator van Klein Geluk: ‘Het is voor mensen met een langdurige en intensieve zorgbehoefte niet vanzelfsprekend om hun talent te ontwikkelen.

De subsidieronde is bedoeld om deze mensen te ondersteunen in wat zij het allerliefste doen.

Denk bijvoorbeeld aan aanpassingen aan een rolstoel, die het mogelijk maken om een sport te beoefenen. Met relatief kleine aanpassingen kun je al een groot verschil maken in de kwaliteit van iemands leven. En daar dragen wij graag aan bij.’

Cateraar

wil geen kroketten meer verkopen in ziekenhuizen

K

roketten, frikandellen en kaassoufflés: is het niet gek dat zulke ongezonde snacks in ziekenhuizen worden verkocht? Albron, de grootste cateraar van ziekenhuizen, vindt van wel. Die wil de frituur weg hebben uit ziekenhuisrestaurants.

Henk Voormolen van Albron zegt in het AD dat komend jaar een eind zou moeten komen aan het het frituren van eten in ziekenhuizen. In bijna alle ziekenhuizen gebeurt dat nu nog.

Veredelde snackbar Kijk voor meer informatie op www.fondsnutsohra.nl/klein-geluk

Zorg en Ziekenhuis

Patiënten kunnen in het Darmkankercentrum snel terecht voor onderzoek en diverse behandeltrajecten. Zij krijgen snel uitslag en een behandelplan op maat.

Het St Jansdal is gekwalificeerd voor het uitvoeren van darmonderzoeken, die voortkomen uit de landelijke screening.

Lees meer op www.bevolkingsonderzoek-darmkanker.nl.

Kijk voor meer informatie op www.darmkanker-behandeling.nl

Aanvraag indienen

biedt zorgbehoevenden financieel steuntje in de rug voor talentontwikkeling Het programma Klein Geluk van Fonds NutsOhra opende 24 maart 2016 de tweede subsidieronde die is gericht op de talentontwikkeling van mensen met een langdurige en intensieve zorgbehoefte. De subsidieaanvragen kunnen tot 21 april 15.00 uur worden ingediend door maatschappelijk werkenden en BIG geregistreerde zorgprofessionals.

Darmkankercentrum Ziekenhuis St Jansdal

“Wanneer ik mijn ogen dichtdoe in de hal van een ziekenhuis, lijkt het alsof ik in een veredelde snackbar sta. Dat is toch gek?” Voormolen vindt

De subsidieronde biedt ruimte voor de toekenning van maximaal 75 subsidieaanvragen, met een aangevraagd bedrag van 500 euro.

In de aanvraag moet duidelijk worden dat de gemaakte kosten een relatie hebben met talentontwikkeling. Voorwaarde is dat die kosten niet uit eigen vermogen kunnen worden bekostigd. Voorbeelden zijn muzieklessen, aanpassingen aan de rolstoel die het mogelijk maken om een sport te beoefenen of materiaal voor het uitoefenen van hobby’s, zoals een vishengel. Aanvragen kunnen uitsluitend door middel van een aanvraagformulier per e-mail worden ingediend via petra_van_zadelhof@ fondsnutsohra.nl. Het aanvraagformulier kunt u op de site downloaden. Ga voor meer informatie en de calltekst naar onze website.

het vreemd dat mensen met ongezond eten worden geconfronteerd op een plek waar ze zijn om beter te worden.

Maar ziekenhuizen werken volgens hem tegen.

Die noemen het ‘betuttelend’ om het assortiment in de restaurants op die manier aan te passen. En ze hebben geen zin in de verbouwing van de restaurants, die volgens Albron nodig is om gezonder eten te maken. De cateraar vindt dat er in elk ziekenhuisrestaurant een open keuken moet komen, zodat klanten kunnen zien dat eten vers wordt bereid en sneller voor een gezondere maaltijd kiezen.

Troosteten blijft Wie toch zin heeft in een ongezonde snack, moet die mogelijkheid volgens Albron wel krijgen. “We blijven gewoon taartjes en worstenbroodjes verkopen. Soms is er in een ziekenhuis ook behoefte aan troosteten.” Bron: Algemeen Dagblad

18

Diverzio ondersteunt ZorgSaam Op diverse plaatsen in het land maken zorgorganisaties werk van duurzaam en gezond eten en drinken. Zorgkoepel ZorgSaam in Zeeuws-Vlaanderen is zo’n organisatie. Daar heeft hoofd voeding Jos Ollebek de afgelopen twee jaar door zijn bevlogenheid flinke stappen kunnen zetten. Door nu de samenwerking met stichting Diverzio te zoeken wil ZorgSaam de visie en samenwerking in Zeeuws-Vlaanderen verder uit gaan bouwen. ‘Alles wat er hier nu staat, moet door Diverzio worden geborgd in de Zeeuwse klei’, stelt Jos Ollebek enthousiast.

‘En dat is nog maar het begin. We kunnen met elkaar nog veel dieper.’

Vrijwaard Den Helder Duurzame en gezonde keuken

ZorgSaam geldt als één van de voorlopers op het gebied van duurzaam en gezond eten en drinken in de zorg. Dat is vooral de verdienste van Jos Ollebek. Hij maakte zich binnen zijn organisatie hard voor een aantal aanpassingen op voedingsgebied. Daarvoor nam hij onder andere een kijkje in de keuken van de Sint Maartenskliniek (te Beek Ubbergen bij Nijmegen), bij vakbroeder en Diverziovoorzitter Jelle Ferwerda. Jos Ollebek creëerde met zijn collega Marc van Damme, Hoofd Facilitaire dienst, eerst draagvlak in de regio en kreeg vervolgens zijn Raad van Bestuur mee in zijn visie op duurzaam en gezond eten en drinken. Zo werd van drie keukens teruggegaan naar één productiekeuken, werd van een leegstaande keuken een Horeca Trainings Centrum gemaakt en werden voor de verwerking van de producten van eigen bodem deels mensen met een arbeidsbeperking ingezet.

‘We zijn begonnen als try-out maar zijn nu een best practice geworden’, stelt Ollebek gepast trots.

ring van duurzaam en gezond eten en drinken werd er in Zeeuws-Vlaanderen ook al werk gemaakt van het verhogen van de maaltijdtevredenheid (door audits met cliënten) en van het reduceren van de voedselverspilling. Zo werd een composteermachine aangeschaft, om de hoeveelheid waste verder te beperken. ‘Alles wat in Zeeuws-Vlaanderen ontwikkeld moest worden staat nu en heeft zichzelf bewezen’, kan Jos Ollebek concluderen.

Optimaal inzicht Diverzio Dashboard Foto: Rebke Klokke

Optimaliseren voedingsvisie

Diverzio voorziet ZorgSaam daarnaast van maatwerk ondersteuning. Directeur Koen Nouws Keij van Diverzio is blij met de samenwerking in Zeeuws-Vlaanderen. ‘Dit is een heel goed voorbeeld, voor Zeeuws-Vlaanderen, voor heel Zeeland en daarbuiten. Er is volop beweging en wij zijn trots dat we daar ons steentje aan bij mogen dragen.’

‘We zijn begonnen als tryout maar zijn nu een best practice geworden’ Bespaard De aanpassing van de voedingsvisie heeft ZorgSaam geen windeieren gelegd. Marc van Damme heeft becijferd dat er al ruim 500.000 euro is bespaard op inkoopgebied, vergeleken met 2014. In de stap naar een integrale benade-

Activiteitenweger app

voor kinderen met vermoeidheidsklachten

De ‘Kinder Activiteitenweger app’ is bedoeld voor kinderen vanaf groep 8 van de basisschool. Met behulp van de app op hun smartphone of tablet geven zij punten aan de activiteiten die zij per dag of week willen doen en plannen zij hoeveel rust zij nodig hebben.

Zorg en Ziekenhuis

Zo leren zij binnen hun grenzen te blijven. De kinderergotherapeut begeleidt hen hierbij.

Gedurende de dag ziet het kind real-time wat zijn huidige energieniveau is, hoeveel er nog resteert en in hoeverre hij zijn doelen bereikt heeft. Dit werkt erg stimulerend.

Meer weten? Kijk op de website www.diverzio.nl/diverzio-dashboard

De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen doet onderzoek naar de gebruikersbehoeften van kinderen voor de app. Axendo zorgt ervoor dat de vormgeving van de app aansluit bij de belevingswereld van kinderen, door het integreren van games in de app.

Activiteitenweger

Gebruiksbehoeften De ontwikkeling van de app wordt mede mogelijk gemaakt dankzij Stichting Scheltus.

Deze stichting uit Leusden is ‘Vriend van Meander’ en heeft als doel het ondersteunen van kinderen, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt naar leeftijd, religie, afkomst en/of herkomst. Het Leusdense bedrijf Axendo gaat in samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen de app bouwen.

Foto: Rebke Klokke

K

inderen met aanhoudende vermoeidheid ondervinden hiervan veel hinder in hun dagelijks leven. De afdeling Revalidatiegeneeskunde van Meander Medisch Centrum ontwikkelt daarom speciaal voor hen een app. Deze app helpt kinderen bij het evenwichtig plannen van hun dagelijkse activiteiten en stimuleert hen om te bewegen. Naar verwachting eind dit jaar komt de kinderapp beschikbaar voor Android en iPhone.

Om voor continuïteit en verdere uitbouw te zorgen, klopten Marc van Damme en Jos Ollebek aan bij stichting Diverzio. Hij kreeg onder meer de beschikking over het beproefde Diverzio Dashboard.

Daarmee wordt een optimaal inzicht in de eigen maaltijdvoorziening verkregen en wordt het mogelijk om op integrale kostprijs te sturen.

De ergotherapeuten van Meander Medisch Centrum hebben de Activiteitenweger bedacht. Inmiddels wordt deze methode in meer dan 300 verschillende instellingen in Nederland gebruikt.

De Activiteitenweger app voor volwassenen is sinds mei 2014 in gebruik.

Benieuwd naar alle voordelen? Kijk op www.activiteitenweger.nl

Aangenaam Verzorgd 19

Werving

burgerhulpverleners

De campagne is een initiatief van GGD Haaglanden, de Hartstichting, Veiligheidsregio Haaglanden, RAV Haaglanden en het Rode Kruis.

Doelstelling is om extra burgerhulpverleners te werven om zo eind mei minimaal 4.000 burgerhulpverleners in de regio te behalen en wellicht zelfs meer.

Thomas Eckhardt en Floris Italianer ‘Er worden mensenlevens gered bij voldoende regionale burgerhulpverleners’

Enquête

bevestigd: vrouwenzorg niet gelijk aan mannenzorg

M

aandag 7 maart was in het nieuws dat minister Edith Schippers (Volksgezondheid) 12 miljoen euro steekt in onderzoek naar gezondheidszorg voor vrouwen. Het blijkt dat gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen groot kunnen zijn, en onderzoek wordt met name toegespitst op mannen. Vrouwen krijgen hierdoor niet altijd de juiste diagnose. De enquête die wij hielden tijdens de Nationale Gezondheidsbeurs, waar Zus & Zorg voor het eerst een Vrouwenzorgplein heeft ingericht, bevestigt dit.

Uitkomst enquête en stellingen Tijdens de Nationale Gezondheidsbeurs heeft Zus & Zorg een enquête afgenomen onder een deel van de bezoekers. Dit onder andere om te horen of hoe men de nieuwe komst van het

Zorg en Ziekenhuis

Elk jaar krijgen 1.000 inwoners in de regio Haaglanden een hartstilstand buiten het ziekenhuis. Reanimatie en de inzet van een AED binnen zes minuten biedt de grootste kans op overleving. Het aantal burgerhulpverleners moet op een aantal plaatsen in de regio nog groeien om slachtoffers overal op tijd te kunnen reanimeren. Hulpdiensten zijn vaak snel ter plaatse, maar zij kunnen niet overal in de regio binnen de eerste cruciale zes minuten aanwezig zijn om te starten met reanimatie. Floris Italianer, directeur van de Hartstichting en Ton van Dijk, directeur van GGD Haaglanden benadrukten dat mensenlevens worden gered als er voldoende regionale burgerhulpverle-

vrouwenzorgplein waardeert en of men vindt dat vrouwen dezelfde zorg moeten krijgen als mannen. Ook is gevraagd of respondenten bij gezondheidsklachten het internet raadplegen voor informatie.

Uit de enquête blijkt dat: • Vrijwel alle respondenten het Vrouwen zorgplein een positieve aanvulling vinden op de Nationale Gezondheidsbeurs; • Een grote meerderheid vindt dat vrouwen anders moeten worden benaderd qua zorg dan mannen (bijvoorbeeld bij hartklachten of borstkanker); • Het overgrote deel van de respondenten aangeeft bij gezondheidsklachten het inter net te raadplegen voor informatie (een derde daarvan bezoekt daarvoor steeds dezelfde websites, twee derde zoekt (via Google) op onderwerp); • 90% van de respondenten aangeven belang stelling te hebben voor Zus Online (online.zusenzorg.nl). (bijna 100 respondenten, vnl. vrouw en 45+)

De regionale campagne voor het werven van burgerhulpverleners is officieel gestart.

In De Yp vond de aftrap plaats om in totaal 4.000 burgerhulpverleners te werven die in geval van een hartstilstand een buurtbewoner direct kunnen helpen. ners zijn. Burgemeester Francisca Ravestein, burgemeester van Pijnacker-Nootdorp gaf het officiële startsein voor de campagne die tot en met mei loopt.

Positief effect op andere steden Floris Italianer, directeur van de Hartstichting is blij met de samenwerking: “Ik hoop dat deze samenwerking binnen de gemeente een positief effect heeft op andere grote steden. Door de inzet van burgerhulpverleners bij reanimatie ontstaat een zeer sterke keten. Daarmee kunnen we meer levens redden. Uit onderzoek weten we dat de meerderheid van deze overlevers een goede kwaliteit van leven behoudt.”

Volgens Ton van Dijk, directeur GGD Haaglanden, zijn veel opgeleide professionals, evenals zorgprofessionals in de gezondheidszorg, onbekend met de mogelijkheid om zich te laten registreren als burgerhulpverlener. “Ik weet dat zij zich graag hadden ingezet als ze hadden geweten dat vlak in de buurt iemand een hartstilstand had.“

Kennis delen Dit is waarom Zus & Zorg is gestart met Zus Online, een kennisplatform voor vrouwen en zorgverleners om kennis te delen en zorg zichtbaar te maken. Het doel is o.a. om de regie over de eigen gezondheid te stimuleren en bevorderen, maar vooral ook om bewustwording rondom specifieke klachten te vergroten en de drempel naar zorg te verlagen. De gezondheidsinformatie op onze website is vrouwspecifiek, bijvoorbeeld aandoeningen of klachten die alleen bij vrouwen voorkomen zoals bekkenbodemproblematiek, gynaecologische klachten en de overgang.

Generieke problematiek die zowel bij mannen als vrouwen voorkomen, worden toegespitst op vrouwen, zoals bijvoorbeeld het vrouwenhart. “We merken in gesprekken met vrouwen, zorgverleners en onze collega’s dat hier behoefte aan is”, vertelt initiatiefneemster Mariska Meijer.

“De minister bevestigt dit beeld. Een stimulans om onze website verder uit te breiden en ook onze evenementen zoals het vrouwenzorgplein op de Nationale Gezondheidsbeurs en de Ladies events die wij in ziekenhuizen organiseren.”

20

reportage

Open dag Amphia: Jong en oud kon zien hoe in Breda wordt gewerkt aan de zorg voor patiĂŤnten

Ziekenhuizen geopend tijdens

De Nationale Week van Zorg en Welzijn Wilt u meer weten over de Nationale Week van Zorg en Welzijn?

Neemt u dan contact met ons op info@a1ms.nl.

Zorg en Ziekenhuis

Van 14 tot en met 19 maart was het de Week van Zorg en Welzijn. Een week waarin bijna 2000 locaties hun deuren open zetten voor het publiek. Ook dit jaar deden er weer diverse ziekenhuizen mee aan de Week van Zorg en Welzijn.

Een prachtige kans om iedereen kennis te laten maken met de zorg en faciliteiten die uw ziekenhuis te bieden heeft.

reportage

21

Medlon Bv Almelo Een zeer geslaagde open dag met veel enthousiaste bezoekers op beide locaties in de ziekenhuizen MST (5.500 bezoekers) en ZGT Almelo (4.600 bezoekers over beide locaties ZGT). Bezoekers konden een kijkje nemen achter de schermen van de poli’s bloedafname en in het laboratorium in ZGT Almelo.

Langeland Ziekenhuis Zoetermeer

Alrijne Ziekenhuis Leiden

De open dag stond bol van activiteiten, georganiseerd door diverse afdelingen en poliklinieken. Daarnaast werden er diverse demonstraties en rondleidingen door het ziekenhuis verzorgd. Er was een informatiemarkt en een speciaal programma voor de kinderen.

Ruim 4.000 bezoekers namen zaterdag 19 maart 2016 een kijkje achter de schermen tijdens de open dag. Er waren meer dan 40 activiteiten, voor volwassenen en kinderen. Op diverse afdelingen van Alrijne Ziekenhuis Leiden gaven artsen en verpleegkundigen rondleidingen en demonstraties. In een operatiekamer voerden maar liefst 400 kinderen in dokterstenue een operatie uit. Op de afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde (KNO) konden kinderen een buisje in een neptrommelvlies plaatsen met behulp van een microscoop. Ook kon men een hapje uit een banaan nemen, net als een dermatoloog een biopt van de huid neemt.

Tergooi Hilversum en Blaricum

Amphia Ziekenhuis Breda Ruim 6.400 personen bezochten de Open dag. De locaties Molengracht en Langendijk in Breda en Pasteurlaan in Oosterhout sloten met het open huis aan bij de Open Dag voor Zorg en Welzijn. De hele dag stonden artsen, verpleegkundigen en andere medewerkers klaar om jong en oud te laten zien hoe Amphia werkt aan de zorg voor patiënten.

Meer dan 2.500 bezoekers namen een kijkje in Tergooi locatie Hilversum, locatie Blaricum of in beide. Een Amerikaanse schoolbus deed dienst als pendelservice en bracht bezoekers heen en weer tussen de locaties. De medewerkers en vrijwilligers van Tergooi zetten tijdens de open dag hun beste beentje voor om iedereen gastvrij en hartelijk te ontvangen.

OLVG Amsterdam Honderden bezoekers namen deel aan een test om bijvoorbeeld je bloeddruk of bloedsuikerspiegel te bepalen. Bij kinderen was vooral de speurtocht in trek waarvoor ze verschillende afdelingen bezochten en onder andere leerden om een wond te verbinden of een prik te geven. Er kwamen bijna 5.000 bezoekers op de open dag af.

Franciscus Gasthuis & Vlietland

Groene Hart Ziekenhuis Gouda Tijdens de rondleiding kregen de bezoekers (ruim 5.000) een goed beeld van de zorg. Men kwam langs bijzondere plekken, zoals de Intensive Care, het laboratorium en de sterilisatie afdeling. Kinderen konden verkleed als arts of verpleegkundige op de foto, met hun zieke pop naar de poppendokter en een ‘echte’ wond of blauw oog laten schminken.

Zorg en Ziekenhuis

Het thema was ‘van Top tot Teen’ en de ruim 2.300 bezoekers konden diverse testjes laten uitvoeren, zoals het meten van de bloedsuiker en het laten controleren van moedervlekken. Om 12.00 uur werd iedereen verrast door een flashmob, verzorgd door Ballet- en Dansstudio Schiedam en Vlaardingen. Op het voorterrein van het ziekenhuis werd de Mobiele Intensive Care Unit, een speciale ambulance, gedemonstreerd. Ook voor kinderen was er van alles te doen.

Ze konden worden geschminkt, met hun pop of knuffel langs de dokter en natuurlijk op de foto als dokter.

Martini ziekenhuis Groningen Met 6.500 bezoekers en een grote hoeveelheid positieve reacties was de Open Dag van het Martini Ziekenhuis op 19 maart een groot succes! Het gevarieerde programma bood voor iedereen, van jong tot oud, interessante en leuke activiteiten. De Open Dag was een mooi voorbeeld van ‘Samen voor de beste zorg’.

22

advertentie

24 SEPTEMBER

ZUIDERZEE KLASSIEKER FIETS Zorg en Ziekenhuis

60KM

120KM

150KM

180KM

Medisch Belicht 23

Minister Schippers investeert

12 miljoen voor genderspecifieke gezondheidszorg Minister Edith Schippers (Volksgezondheid) trekt de komende jaren 12 miljoen euro uit voor onderzoek naar gezondheid van vrouwen. Dit werd 7 maart bekend gemaakt door Directeur-Generaal Volksgezondheid Angelique Berg op de bijeenkomst van WOMEN Inc. over genderspecifieke gezondheidszorg in Oegstgeest. Hare majesteit Koningin Máxima, minister Jet Bussemaker (OCW) en 350 professionals uit de gezondheidszorg waren hierbij aanwezig zijn.

Het geld wordt geïnvesteerd in een meerjarig Nationaal Kennisprogramma Gender en Gezondheid. Schippers: ”We weten dat er verschillen zijn, maar over de oorzaken en gevolgen hiervan weten we nog veel te weinig. We behandelen vrouwen op een manier die het best past bij mannen. We weten veel te weinig van hoe dat bij vrouwen anders zou moeten.

Dat is niet acceptabel. Door onderzoek te doen naar specifieke oorzaken, en symptomen bij vrouwen en hoe je vrouwen het beste kunt behandelen, kunnen we de kwaliteit van zorg en de kwaliteit van leven van vrouwen aanzienlijk verbeteren.”

Doorbraak in meer kennis naar vrouwenlichaam Directeur Jannet Vaessen van WOMEN Inc. reageert: “Wij zijn heel trots en verheugd over het goede nieuws van minister Schippers over deze investering in een Nationaal Meerjarig Kennisprogramma Gender en Gezondheid.

We zien het als een erkenning van de jarenlange inzet van de Alliantie Gender & Gezondheid. Dit nieuws is een mooie kick-off van het landelijke actiejaar dat WOMEN Inc., initiatiefnemer van de Alliantie, vandaag uitroept om meer doorbraken te realiseren en te zorgen dat kennis ook doordringt in de dagelijkse praktijk.

Dit is een enorme impuls voor kwaliteitszorg voor vrouwen en een belangrijke stap naar gezondheidszorg op maat voor iedereen.

Onwetendheid over het vrouwenlichaam bedreigt vrouwenlevens en wij zijn trots dat we minister Schippers hebben kunnen overtuigen dat dit niet langer acceptabel is.”

Actiejaar Het actiejaar gaat vandaag van start in aanwezigheid van het hele veld van de gezondheidszorg en de zes sleutelpersonen die het mandaat hebben dit in alle disciplines van de gezondheidszorg te veranderen.

WOMEN Inc. heeft DirectResearch een representatieve peiling laten uitvoeren onder 300 artsen. Negen op de tien artsen vindt het

Zorg en Ziekenhuis

belangrijk dat er in de dagelijkse praktijk meer aandacht komt voor verschillen tussen mannen en vrouwen.

Door meer kennis te krijgen over de verschillen tussen mannen en vrouwen in gezondheid kunnen preventie, diagnostiek en behandelingen beter op de behoefte van vrouwen worden afgestemd.

Verschillen • Symptomen bij vrouwen worden in artsen richtlijnen vaak als ‘a-typisch’ omschreven.

• Vrouwen hebben 60% meer kans op bijwerkingen van medicijnen dan mannen.

• Vrouwen lopen 50 tot 70% meer kans opgenomen te worden in het ziekenhuis als gevolg van een bijwerking van medicatie.

• Bij 8 van de 10 medicijnen die in de VS vanwege gezondheidsrisico’s van de markt worden gehaald waren bijwerkingen bij vrouwen de oorzaak.

• Een hartinfarct wordt bij vrouwen vaak niet herkend.

• De totale zorgkosten voor vrouwen liggen hoger dan voor mannen.

Column Sanne van Leeuwen

Medisch Belicht In een wereld waarin we altijd denken te weinig tijd te hebben. Waarin we achter de feiten aan rennen.

Dat we de nieuwe generatie niet altijd meer kunnen volgen. Dat de techniek schijnbaar ongelimiteerde mogelijkheden te bieden heeft. Waarin ongeneeslijke ziektes, te genezen zijn en waarin medische wonderen verricht worden, moeten we ons staande zien te houden.

Als klein meisje belandde ik al snel in het ziekenhuis. Er was altijd wel weer iets aan de hand. Ik wilde altijd mee doen met de jongensdingen.

Geen boom was mij te hoog, geen skateboard snel genoeg en geen bal te rond. Maar dit alles bracht mij heel vaak naar de EHBO. En dus ervaarde ik vanuit patiëntperspectief de medische wereld en vooruitgang.

Bron: Kennisagenda juni 2015 en Medisch Contact februari 2016.

Ik heb heel veel veranderingen gezien. Zo kreeg ik op een gegeven moment lichtgewicht gips, natuurlijk waren er nog geen leuke kleurtjes en werd de hak er in mee gegipst (wat echt niet heel praktisch was, maar lang leve het ducktape). In Italië kreeg ik een prik in mijn bil voor mijn hersenschudding, tenminste dat maakten mijn ouders er uit op. Want Engels spraken ze natuurlijk niet daar.

En in mijn studententijd lag ik in Zuid Frankrijk in een ziekenhuis om mijn blinde darm er uit te halen. Toen we terug waren in Nederland geloofden de artsen niet dat mijn blinde darm verwijdert was. Ik had geen jaap op mijn buik en laparoscopie werd in Nederland nog niet toe gepast voor blinde darmen.

Soms lijkt het alsof de techniek alles mogelijk maakt. De hoeveelheid nieuwe behandelmethodes en klinieken die er per jaar bijkomen is soms duizelingwekkend. Maar al die medische wondertjes zorgen er wel voor dat ons leven kwalitatief verbeterd en dat we langer van elkaar kunnen genieten. Iets waar niemand bezwaar tegen heeft, lijkt mij.

24

Avicenna Pijnprijs

voor Karin Faber, neuroloog

Het is voor het eerst dat de Avicenna Pijnprijs wordt uitgereikt. De werkgroep pijn van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie heeft de prijs ingesteld voor het individu, de groep of organisatie die zich heeft onderscheiden op het gebied van onderzoek en behandeling van pijn, met het accent op de verbetering van de pijnzorg.

prof. dr. Karin Faber Het onderzoek van professor Faber en haar team naar DVN is een voorbeeld van onderzoek dat direct van groot belang is voor de patiëntenzorg. Jarenlang was er geen goede verklaring voor patiënten met symptomen als branderige pijn in de huid van handen en voeten, maar ook in de huid van andere lichaamsdelen. Het onderzoek van Faber heeft deze situatie volledig veranderd. DVN is nu een geaccepteerd ziektebeeld. Er wordt momenteel nader onderzoek gedaan naar de mogelijke oorzaken en ontwikkeling van de ziekte, diagnostiek, maar ook naar mogelijke nieuwe behandelingen. Professor Faber werkt nauw samen met dr. I.S.J. Merkies, neuroloog in Hoofddorp. Samen hebben zij een (inter)nationaal netwerk van research en klinische zorg gecreëerd. Binnen het Maastricht

Avicenna Ibn Sina (Avicenna is een Latijnse transcriptie) was een Perzische arts die leefde van 980-1037. Hij had zich al op jonge leeftijd de hele islamitische en oud-Perzische geneeskunde eigen gemaakt. Hij schreef een groot aantal werken, waarvan de canon der geneeskunde de belangrijkste is. De werkgroep pijn van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie wil zijn naam met de instelling van de naar hem vernoemde prijs uit de vergetelheid halen.

Zorg en Ziekenhuis

UMC+ heeft Faber met haar team een zorglijn voor DVN-patiënten ontwikkeld.

Expertisecentrum Dunnevezelneuropathie is een zenuwaandoening waarbij vooral de dunne zenuwvezels niet goed functioneren. Deze zenuwvezels zijn de eindtakjes van de zenuwen, vlak onder de huid, die zorgen voor het voelen van pijn en temperatuur. DVN komt vaker voor dan altijd werd verondersteld. Dat bleek in 2013 uit een onderzoek van het Maastricht UMC+ onder de Zuid-Limburgse bevolking. In totaal zijn er in Nederland zo’n 10.000 patiënten. Per jaar komen er volgens de onderzoekers naar schatting 2.000 nieuwe patiënten bij.

Het Maastricht UMC+ heeft een zogenoemde topreferente functie voor de behandeling van deze ziekte. Onlangs is het neuromusculair centrum van het Maastricht UMC+ door de mi-

nister zelfs aangemerkt als ‘expertisecentrum zeldzame aandoeningen’ onder meer voor een bepaalde vorm van DVN (de zogenoemde natriumkanaalgerelateerde dunnevezelneuropathie).

Foto: Rebke Klokke

Neuroloog prof. dr. Karin Faber van het Maastricht UMC+ heeft de Avicenna Pijnprijs 2016 gewonnen voor haar onderzoek naar dunnevezelneuropathie (DVN). De prijs werd in het Maastrichtse academisch ziekenhuis aan haar uitgereikt door neuroloog dr. Dolf Boerman.

Karin Faber en Dolf Boerman Uitreiking Avicenna Pijnprijs

Onderzoeksontwikkelingen darmkankercellen in de kiem smoren

H

et is mogelijk om stamcellen in de darm selectief uit te schakelen die door een genetische verandering dreigen uit te groeien tot kankercellen. Tot deze bevinding komen onderzoekers van het AMC en van de Universiteit van Cambridge in een studie die woensdag 9 maart is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications. De bevinding is van belang voor de ontwikkeling van medicijnen die ter preventie van darmkanker kunnen worden ingezet, maar dat zal zeker nog enkele jaren op zich laten wachten.

Uit het onderzoek van het Laboratorium voor Experimentele Oncologie en Radiobiologie en de collega’s van de universiteit van Cambridge blijkt dat de ontspoorde stamcellen na een mutatie afhankelijk worden van een molecuul dat verhindert dat de cellen zichzelf doden. Ze groeien dan ongeremd door. Door dit molecuul te remmen, en zo de schakelaar uit te zetten in die stamcellen, wordt het ontstaan van darmkanker tegengegaan, zo blijkt uit het onderzoek. De gezonde stamcellen, noodzakelijk voor de aanmaak van nieuw darmweefsel,

blijven daarbij ongemoeid. Deze cellen zijn niet afhankelijk van dat molecuul.

Familiaire darmkanker De onderzoekers willen nu kijken of dit mechanisme, een moleculaire schakelaar, te gebruiken is bij mensen met familiaire darmkanker. Die krijgen op jonge leeftijd veel poliepen in hun dikke darm, het voorstadium van darmkanker. Bijna al deze patiënten ontwikkelen voor hun veertigste darmkanker, tenzij de dikke darm in zijn geheel wordt verwijderd.

Het idee is om te kijken of de remming van het eerder genoemde eiwit met een geneesmiddel, de ontwikkeling van darmkanker bij deze groep dwarsboomt. Het zal nog jaren duren voordat deze bevindingen geschikt zijn om gebruikt te worden in patiënten.

De onderzoekers zeggen dat deze methode alleen werkt in het verre voorstadium van darmkanker. ‘Heeft de ziekte eenmaal om zich heen gegrepen dan speelt het onderzochte mechanisme een ondergeschikte rol’, zeggen onderzoekers Maartje van der Heijden en haar begeleider Louis Vermeulen.

Medisch Belicht 25 Máxima Medisch Centrum (MMC) start in samenwerking met Maastricht UMC+ een onderzoek dat mogelijk richting geeft aan een oplossing van de obesitasproblematiek. Recent onderzoek laat zien dat de samenstelling van darmflora invloed heeft op de ontwikkeling van obesitas. De darmflora wordt in sterke mate beïnvloed door iemands dieet. Het is echter onbekend hoe het dieet zo’n grote impact kan hebben op de darmbacteriën. Met het onderzoek hoopt MMC antwoord te geven op die vraag.

Onderzoek obesitasproblematiek

In deze grootschalige studie worden patiënten met en zonder overgewicht onderzocht

Oplossing obesitas Mogelijk binnen handbereik

Co-promotor en chirurg François van Dielen: “In deze grootschalige studie worden patiënten met en zonder overgewicht onderzocht.

Er wordt gemeten of een lagere voedselinname leidt tot veranderingen in de functie van bepaalde darmcellen die geassocieerd worden met veranderingen in de darmflora. Met het onderzoek proberen we die hypothese te bevestigen. De resultaten kunnen uiteindelijk bijdragen aan een nieuwe behandeling tegen overgewicht.”

Nieuwe behandeling Obesitas en hieraan gerelateerde diabetes type 2 zijn grote, groeiende problemen in onze maatschappij. Het gaat om een grote groep patiënten die jaarlijks 850 miljoen euro aan zorg verbruikt.

Initiatiefnemer van het onderzoek is Obesitas Centrum Máxima van MMC. Dit centrum is gespecialiseerd in de behandeling van mensen met extreem overgewicht. Arts-onderzoeker Martine Uittenbogaart: “Informatie over de werking van deze darmcellen en de mogelijke invloed die zij hebben op de samenstelling van de darmflora kan er mogelijk toe leiden dat we

Zorg en Ziekenhuis

een nieuwe behandeling ontdekken tegen obesitas en obesitasgerelateerde ziektes. Bijvoorbeeld een medicijn waarmee de functie van deze darmcellen en darmflora wordt gestimuleerd, wat zou kunnen leiden tot gewichtsverlies.”

Voedingsdagboek Tijdens dit onderzoek worden, vanzelfsprekend na uitdrukkelijke toestemming van de patiënt, tijdens een operatie verschillende stukjes weefsel afgenomen. Dit weefsel wordt afgenomen bij een groep patiënten met extreem overgewicht terwijl zij een maagverkleining ondergaan. De controlegroep bestaat uit mensen met een gezond gewicht die een galblaasoperatie moeten on-

dergaan. Naast het afnemen van stukjes weefsel wordt patiënten ook gevraagd om een voedingsdagboek bij te houden, een glucosetolerantietest te ondergaan en een monster van hun ontlasting in te leveren. De eerste onderzoeksresultaten worden verwacht in juni 2017. Met dit promotieonderzoek won Martine Uittenbogaart onlangs het Kootstra Talent Fellowship; een prestigieuze onderzoeksbeurs van de Universiteit van Maastricht voor talentvolle promovendi.

Middelomtrek betrouwbare methode om overgewicht vast te stellen Hierbij meet je met een centimeter de middelomtrek over de navel van je buik.

Verhoogd risico, Je bent te licht

Geen verhoogd risico

Je zit in het risicogebied

Verhoogd risico, je bent te zwaar

Vrouw 68 cm of minder

Vrouw 68 - 80 cm

Vrouw 80 - 88 cm

Vrouw 88 cm of meer

Man 79 cm of minder

Man 79 - 94 cm

Man 94 - 102 cm

Man 102 cm of meer

Probeer iets aan te komen

Probeer dit gewicht te houden

Zorg dat je niet meer aankomt

Probeer af te vallen

26

Huidkanker

nieuwe behandeling

Als eerste in Nederland heeft Radiotherapiegroep – zelfstandig instituut voor bestralingstherapie – een nieuw bestralingsapparaat voor huidkanker in gebruik genomen: Esteya.

In slechts enkele korte behandelingen kunnen huidtumoren met Esteya bestraald worden.

Deze patiëntvriendelijke, pijnloze behandeling kan een operatie voorkomen.

Esteya, een apparaat van Elekta, wordt ingezet bij patiënten met een basaalcelcarcinoom. Dit is de meest voorkomende vorm van huidkanker. Als behandelmethode wordt hierbij in de meeste gevallen gekozen voor een operatie.

Als een operatie om technische of praktische redenen niet goed uitvoerbaar is, wordt voor een ander soort behandeling gekozen. Sinds begin maart is er echter met Esteya bij Radiotherapiegroep een goed nieuw alternatief beschikbaar voor deze patiënten.

Nieuwe patientvriendelijke behandelmogelijkheid Radiotherapiegroep

Laboratorium op een chip

O

penstaan voor mensen en technieken, je kwetsbaar opstellen en ook willen praten met mensen die een andere vaktaal spreken. Dat zijn volgens Albert van den Berg de belangrijkste ingrediënten om een cross-over tussen medici en technici tot een innovatief succes te maken.

Van den Berg is onder meer directeur van MIRA, het onderzoeksinstituut voor Biomedische Technologie van de Universiteit Twente. Hij was een van de keynote-sprekers op het Health Valley Event 2016. “Geef technici iets nieuws, zoals nanotechnologie, en ze maken eerst dingen als de kleinste wc en de kleinste gitaar ter wereld. Maar als je vervolgens aan crossovers doet, ontstaan er hele zinnige zaken. Zoals een laboratorium op een chip.” Van den berg spreekt uit ervaring. Uit de samenwerking van zijn instituut met het Twentse nanolab MESA+ kwam een chip voort waarmee patiënten met depressie veel minder vaak naar het ziekenhuis hoefden.

Zorg en Ziekenhuis

Lithium “Lithium is een bijzondere stof, omdat het werkt tegen depressieve klachten”, vertelde Van den Berg. “Maar: gebruik te weinig en het werkt niet, gebruik te veel en het is dodelijk. En die verhouding verandert steeds. Door de toepassing van nanotechnologie voor vloeistof, konden we een chip maken die vaststelt welke stofjes er allemaal in een druppel bloed zitten.

Met een normale vingerprik kunnen patiënten nu thuis hun exacte dosering lithium bepalen.”

En daar blijft het niet bij.

Technische innovaties MIRA werkt nauw samen met nanotechnici, ziekenhuizen en verzekeraars. Van den Berg: “Daarbij moet je wel over je eigen grenzen durven kijken. Openstaan voor mensen en technieken, je kwetsbaar opstellen en willen praten met mensen die een andere vaktaal spreken. Dan kom je tot technische innovaties met directe impact op de zorg. Er wordt nu hard gewerkt aan een pil om darmkanker op te sporen. En we hebben een chip gebouwd met, simpel gezegd, een ingebouwd stuk ader, om vast te kunnen stellen waarom een vernauwing vaak leidt tot trombose.”

Snel en pijnloos De behandeling met Esteya is pijnloos. Er is dus geen verdoving of anesthesie nodig.

De wondzorg achteraf is minimaal en huidtransplantatie of een reconstructieve ingreep zijn in het geheel niet nodig. Het gaat om slechts 6 behandelingen van zo’n 2 à 3 minuten waarbij de patiënt in een comfortabele stoel zit of ligt. Daarna kan hij of zij alle dagelijkse activiteiten voortzetten, zoals sporten en douchen. Omdat deze vorm van huidkanker veel voorkomt in het gezicht, vinden de meeste patiënten het belangrijk hoe de behandelde plek er achteraf uit ziet. Het resultaat van de behandeling met Esteya is uitstekend, zowel functioneel als cosmetisch.

‘Zowel functioneel als cosmetisch effectief.’

Nieuw in Nederland Radiotherapiegroep is de eerste in Nederland die dit bestralingsapparaat in gebruik neemt.

In de Verenigde Staten en Spanje is hier al veel (positieve) ervaring mee opgedaan. Radiotherapiegroep heeft twee apparaten aangeschaft.

De eerste wordt in Ede gebruikt op de behandellocatie gevestigd in Ziekenhuis Gelderse Vallei. De tweede zal begin mei op de locatie in Deventer (direct naast het Deventer Ziekenhuis gelegen) in gebruik genomen worden.

Medisch Belicht 27

Blaaskanker

succesvolle test met immuuntherapie Immuuntherapie met zogenoemde PDL1-blokkers blijkt effectief bij een subgroep van blaaskankerpatiënten. De resultaten van een grote internationale studie die dit laat zien, zijn op 4 maart gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet. Het Antoni van Leeuwenhoek deed als enige Nederlandse centrum mee aan het onderzoek.

Immunotherapie is een nieuwe manier om kanker te behandelen, waarbij het eigen afweersysteem van het lichaam ertoe wordt aangezet de tumor aan te vallen. Er zijn allerlei mogelijke redenen waardoor dit normaal gesproken niet gebeurt. Zo kunnen tumoren een ‘rem’ op de afweerreactie leggen. In het

geval van blaaskanker is het eiwit PDL-1 zo’n rem. Vereenvoudigd gesteld geven de kankercellen met behulp van dit eiwit aan afweercellen de boodschap af ‘met ons is niets mis, je kunt ons met rust laten’.

Afweerreactie In theorie kan de afweerreactie toch op gang worden geholpen door de werking van het eiwit te verstoren. PDL-1 blokkers zijn medicijnen die aan het PDL1-eiwit hechten en er zo voor zorgen dat het zijn werk niet langer kan doen. Recent zijn er successen geboekt met immuuntherapie bij longkankerpatiënten waarbij een vergelijkbaar eiwit, PD-1, met medicijnen wordt geblokkeerd. Hoewel deze therapie niet bij alle longkankerpatiënten

Niertumor weggevroren

primeur in het Albert Schweitzer ziekenhuis

E

en primeur voor het Albert Schweitzer ziekenhuis: op 10 maart werd voor het eerst in Dordrecht bij twee patiënten een zogeheten ‘cryoablatie’ uitgevoerd van de nier. Dat betekent dat een niertumor wordt bestreden met bevriezing, door middel van naalden die diep gekoeld zijn met behulp van argon en helium. De tumor vriest daardoor kapot, de nier (en nierfunctie) blijft behouden en de patiënt houdt slechts minimale restschade over van de ingreep.

Het alternatief zou in veel gevallen een totale verwijdering van de nier zijn.

De interventieradiologen Otto Elgersma en Willem Hellings voerden de procedure uit, met de hulp van hun collega Marco van Strijen uit het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. Daar wordt de ingreep al langer toegepast. Anesthesioloog Ankie Koopman verzorgde de (algehele) narcose. Zes à zeven naalden gingen via de huid naar binnen en werden gekoeld tot -110 graden Celsius op het koudste punt. De koeling vond tweemaal tien minuten plaats. Hierdoor bevroor de hele tumor en bleef de rest van de nier gespaard. Om de tumor en het ijs tijdens de ingreep te kunnen zien, en de juiste plek te bepalen voor de naalden, vond de procedure plaats in een CT-scanner. Dit vergde enige improvisatie, omdat de CT-scanner normaliter geen omgeving is waar de patiënt onder narcose wordt gebracht en omdat de werkruimte er wat beperkt is.

Tevreden met resultaat

Interventieradiologen Uitvoering cryoablatie van de nier

Zorg en Ziekenhuis

Met de medewerking van een enthousiast team van Radiologie en Anesthesiologie, samen met leverancier MML-Medical van de speciale vriestechniek, werd de cryoablatie beide keren met succes voltooid. Mocht het Albert Schweitzer ziekenhuis de ingreep in de toekomst vaker gaan uitvoeren, dan kan dit in de vernieuwde angiokamer – waar een CT wordt ingebouwd – plaatsvinden op het operatiecomplex. De twee patiënten konden na de ingreep via de verkoeverkamer gewoon terug naar de verpleegafdeling. De interventieradiologen zijn erg tevreden met het resultaat en met de ervaring die zij opdeden met deze methode.

aanslaat, werkt het bij een deel van hen zeer goed. In het nu gepubliceerde onderzoek kregen 310 patiënten met uitgezaaide blaaskanker de PDL-1 therapie. Het ging hierbij om patiënten waarbij de kanker bleef doorgroeien nadat zij alle gebruikelijke behandelingen al hadden ondergaan. Van de patiënten bij wie de tumor inderdaad PDL-1 produceerde, was de immuuntherapie in een kwart van de gevallen effectief. Bij deze patiënten slonk de tumor.

Effectiviteit Vanuit het Antoni van Leeuwenhoek deden 13 patiënten mee aan dit onderzoek. Behandelend arts en onderzoeker dr. Michiel van der Heijden: “We kunnen op basis van dit onderzoek nog niet zeggen voor hoe lang deze immuuntherapie zal blijven werken. Gemiddeld zijn de patiënten maar twaalf maanden gevolgd. Maar het lijkt een langdurige respons te geven. Van de patiënten die in onze kliniek zijn behandeld en bij wie de therapie werkte, werkt deze nu nog steeds.” De meeste patiënten startten met hun behandeling in augustus of september 2014. Bij hen vertoont de kanker nu dus al langer dan een jaar geen toename.

Ter vergelijking: gemiddeld overlijden patiënten met uitgezaaide blaaskanker bij wie geen gebruikelijke behandeling meer effectief is binnen drie tot twaalf maanden.

Vroeger stadium Van der Heijden vermoedt dat deze nieuwe immuuntherapie mogelijk nog succesvoller is als deze in een vroeger stadium wordt ingezet. “De patiënten uit dit onderzoek waren vaak al erg ziek. Mogelijk kwam de therapie voor sommigen al te laat. Dat behandeling bij een groep patiënten die zo ziek is in sommige gevallen toch nog effectief blijkt, is erg hoopgevend. Het zou goed kunnen dat als deze therapie wordt ingezet bij patiënten bij wie de ziekte niet is uitgezaaid, een nog groter percentage patiënten er baat bij heeft.”

‘Dat behandeling bij een groep patiënten die zo ziek is in sommige gevallen toch nog effectief blijkt, is erg hoopgevend.’

Wereldwijd lopen daarom nu diverse andere studies met de PDL1-blokkers, onder verschillende groepen van patiënten en ook in wisselende combinaties met andere anti-kanker middelen. Momenteel lopen er in het Antoni van Leeuwenhoek diverse nieuwe studies met PDL1-blokkers voor blaaskankerpatiënten.

28

lifestyle

De lente is begonnen alleen maar vreugde en genieten?

Vitamineshot De zon en warmte zijn voor vele aandoeningen een welkome afwisseling na de herfst en de winter

Zorg en Ziekenhuis

lifestyle

29

Het is weer lente, dat betekent dat het sportseizoen weer volop gaat beginnen, dat hooikoorts weer op de loer ligt en dat de broeken en rokjes korter worden. Maar is de lente alleen maar vreugde en genieten? Is de lente voor iedereen iets om naar uit te kijken?

De keerzijde voorjaarsmoeheid

Koude lente minder pollen

Lente, dan zijn er weer de hooikoortspatiënten.

Het is niet dat zij niet houden van de zon en de warmte, maar het is wel bewezen dat een koude lente zorgt voor minder pollen in de lucht.

Het LUMC heeft er een speciale website voor gelanceerd in 2013. Hooikoortspatiënten kunnen hier dagelijks aangeven hoeveel last zij hebben.

De onderzoekers van het LUMC gebruiken deze informatie om een landelijk overzicht van hooikoortsklachten en een dagelijkse pollenverwachting te maken.

Drukte

op de EHBO

Niet iedereen krijgt die lentekriebels, die heerlijke vibe om de kast eens uit te mesten, het huis schoon te maken, het terras op te gaan en weer heerlijk buiten te gaan sporten. Er zijn mensen die lange tijd nodig hebben om de herfst en winterdagen kwijt te raken.

Het tekort aan vitamine D kan een behoorlijke impact hebben op iemand. En dan ontstaat er voorjaarsmoeheid. Anders dan de naam doet vermoeden heeft dit dus niets met het voorjaar of de lente zelf te maken, maar alles met de naweeën van de herfst en winter. Hoe meer je naar buiten gaat hoe meer energie je krijgt van de zon en het licht. Hoe vermoeid ook, het wordt toch echt aangeraden om zoveel mogelijk zonnestraaltjes mee te pikken, dan ben je eerder over de vermoeidheid heen.

Na de winterstop gaan sporters weer vol enthousiasme het veld op Blijf trainen tijdens de winterstop om je spieren soepel te houden

Voorjaarsmoeheid Het tekort aan vitamine D kan een behoorlijke impact hebben op iemand

Op de EHBO wordt de lente ook opgemerkt. Na de winterstop gaan sporters weer vol enthousiasme, maar niet altijd goed voorbereid, het veld op.

Vitamineshot

Ongetraind en overmoedigheid leiden tot veel blessures. Blessures die voorkomen kunnen worden door tijdens de winterstop te blijven trainen en de spieren soepel te houden.

In de lente als de zon steeds meer gaat schijnen en de dagen langer worden zijn er veel mensen die opbloeien. De winterdepressie sluipt uit het lijf, de langere dagen maken dat mensen zich beter gaan voelen en de zon levert vitamine D op.

In de lente begint het sportseizoen Ongetraind en overmoedigheid leiden tot veel blessures

Zorg en Ziekenhuis

door de zon

Vitamine D is belangrijk voor de productie van hormonen als serotonine en dopamine, die invloed hebben op het bioritme en het ‘geluksgevoel’ van mensen. Soms worden zo veel hormonen aangemaakt dat er zelfs sprake is van lichte euforie waardoor we meer energie krijgen. Heel veel mensen kijken dan ook uit naar de lente. De zon en warmte zijn voor vele aandoeningen een welkome afwisseling na de herfst en de winter. Niet alleen mensen met een winterdepressie hebben baat bij mooi weer. Ook mensen met fybromyalgie of reuma leven op als er warmte in de lucht hangt.

30

advertentie

8e editie

Loop je mee voor een gezond hart?

za 24 sept

Met vlaai, koffie en lunch

Op zaterdag 24 september 2016 wordt voor de 8e keer de Loop met je Dokter wandeling gehouden. Een bijzonder wandelfeest van 5 of 10 km door het Limburgse heuvelland.

Doel van de wandeling is geld bij elkaar krijgen voor wetenschappelijk onderzoek naar harten vaatziekten. Zo’n 20 artsen doen mee (in witte jas) als teamcaptains.

Voor maar € 25 per persoon wandel je niet alleen mee, je steunt ook het onderzoek naar hart- en vaatziekten, en krijgt vlaai, koffie en lunch aangeboden. Bovendien krijg je 5 loten, waarmee je kans maakt op mooie prijzen.

Gulpen - Wittem

€ 25,-

www.loopmetjedokter.nl

Loop met je dokter_poster_A3_2016.indd 1

Zorg en Ziekenhuis

31-03-16 13:07

Bewust Genieten 31

Saxenburgh Groep

start met Sportvitaal Vechtdal Met de komst van sportarts Marloes Stapel begin dit jaar wil de Saxenburgh Groep de sportgeneeskunde stevig neerzetten in het RöpckeZweers Ziekenhuis. Onder de noemer Sportvitaal Vechtdal wordt de sportgeneeskunde in samenwerking met Isala Zwolle ontwikkeld.

Het sportspreekuur is per 1 maart gestart in het ziekenhuis in Hardenberg.

Sportarts Marloes Stapel ‘Sportgeneeskunde is er voor iedereen die beweegt, van topsport tot aan chronisch zieken die willen bewegen’

Sportgeneeskunde is niet helemaal nieuw in het Hardenbergse ziekenhuis. Er bestaat al sinds enkele jaren een kleinschalige samenwerking met Zwolle op dit gebied, maar het specialisme krijgt nu een flinke impuls. Manager Wim Jaspers van de Saxenburgh Groep: “Wij willen ons ontwikkelen tot een sportmedisch centrum, Sportvitaal Vechtdal, dat bereikbaar is voor alle sporters èn overige bewoners van het Vechtdal en zuidoost Drenthe. De Saxenburgh Groep is één van de oprichters van Vitaal Vechtdal dat als doel heeft vitale mensen in de regio. Een sportmedisch centrum in deze regio sluit hier uitstekend op aan.” Sportarts Marloes Stapel vult aan: “Sportgeneeskunde is er voor iedereen die beweegt, van topsport tot aan chronisch zieken die willen bewegen en daarbij klachten ondervinden. Het is heel breed.”

Stapel heeft haar specialisatie tot sportarts net afgerond, maar in de regio is ze geen onbekende. Zo begeleidt zij als arts het eerste vrouwenvoetbalteam van PEC Zwolle. Het werk van een sportarts is zeer veelzijdig en beperkt zich niet tot begeleiding van topsporters. Denk ook aan blessurebehandeling, inspanningstesten, sportkeuringen of het opstellen van inspanningsprogramma’s en bewegingsadviezen voor hart- of longpatiënten.

Column Sanne van Leeuwen

Bewust Genieten In de rubriek ‘Bewust Genieten’ besteden we iedere maand aandacht aan voeding, lifestyle en trends in de zorg. Want wie zegt dat zorg wit en saai moet zijn? Waarom zou je in het ziekenhuis niet lekker kunnen eten? En is een ziekenhuis bij voorbaat gedoemd tot een steriele nietszeggende omgeving?

Daarom ga ik iedere maand op zoek naar leuke nieuwtjes die laten zien dat een ziekenhuis ook mooi kan zijn, dat de omgeving van invloed is op het welzijn van de medewerkers en de patiënten. Maar ook dat de eeuwige witte doktersjas niet alleen op de kinderafdeling een kleurtje kan gebruiken en dat de klompen ook modieus en hip kunnen zijn. En bovenal dat goed eten patiënten tevreden stemt.

Spreekuur Voorlopig houdt de sportarts elke maandag en donderdag spreekuur in het Röpcke-Zweers Ziekenhuis in Hardenberg. Patiënten kunnen doorverwezen worden door de huisarts of een specialist. Voor keuringen is geen verwijzing nodig.

In mijn zoektocht ben ik diverse onderzoeken tegengekomen die als resultaat aangeven dat een witte doktersjas meer vertrouwen geeft in de kundigheid van een arts. Echter na een grondige zoektocht bleek dat de gemiddelde leeftijd van de 116 ondervraagden 78 jaar was.

Niet echt een maatstaf voor de mensen die je dagelijks in een ziekenhuis tegenkomt.

et niet zichtbaar uitstallen van pakjes sigaretten in supermarkten leidt tot een daling van het roken. Dit blijkt uit een onderzoek naar het effect van een verbod op reclame voor sigaretten bij supermarkten in Engeland. Dit concludeert een team van Nederlandse en Engelse onderzoekers in een artikel dat onlangs is verschenen in het toonaangevende tijdschrift Tobacco Control.

Die daling wordt volgens de onderzoekers niet door andere ontwikkelingen verklaard.

Reclame en uitstalling van tabaksproducten beïnvloeden roken vooral door impulsaankopen.

Vooral mensen die proberen te stoppen met roken, laten zich verleiden tot dergelijke aankopen. Er was geen afname in het aantal sigaretten dat gemiddeld per roker is gerookt door rokers.

Dit suggereert dat reclame bij verkooppunten niet van invloed is op de hoeveelheid gerookte sigaretten, maar alleen op de kans dat stoppen met roken succesvol is.

Een ander onderzoek gaat over de invloed van kleur op de psyche van de mens. Vele onderzoeken hebben al eerder aangetoond dat rood agressie opwekt, dat blauw zorgt voor rust en pasteltinten het ook goed doen. Maar nergens kom ik tegen dat wit geassocieerd wordt met steriliteit. En toch hoe vaak zijn witte muren nog wit? Hoe schoon oogt een witte vergrauwde muur en wat zegt dat over hoe serieus een ziekenhuis de ruimte neemt waar ik soms uren in moet doorbrengen?

In april 2012 werd in Engeland een verbod ingevoerd op reclame voor tabaksproducten in grotere winkels zoals supermarkten. Pakjes sigaretten mogen niet meer zichtbaar worden uitgestald. De onderzoekers onderzochten de effecten hiervan met enquêtes die maandelijks werden gehouden tussen 2009 en 2015. Het aantal rokers was vrijwel constant in de jaren vóór de invoering van het reclameverbod. Na de invoering daalde het aantal rokers met 1,5 %.

In Nederland is reclame en uitstalling bij verkooppunten nog steeds toegestaan, ondanks internationale verdragen tegen reclame voor tabak. Vele medische organisaties pleiten voor invoering van reclameverbod. Medeauteur van de studie Anton Kunst, AMC-hoogleraar Sociale Epidemiologie: “Als de effecten die in Engeland zijn waargenomen worden vertaald naar Nederland, dan neemt het aantal rokers binnen drie jaar met ongeveer 40.000 rokers af.”

Minder roken

na verbod tabaksreclame

H

Zorg en Ziekenhuis

Dus heb je een inspirerende werkplek, een prachtige outfit, of de beste menukaart? Laat het ons weten dan kunnen we op onderzoek gaan naar hoe het ook anders kan!

Mail je tips naar redactie@zorgenziekenhuis.nl

32

Zoutmeter spreekt bijna iedereen eet te veel zout

Zorg en Ziekenhuis

Bewust Genieten 33 De ongezouten waarheid is dat Nederlanders gemiddeld 1 kg zout per jaar te veel eten. Nederlanders weten wel dat te veel zout slecht is, maar denken dat een ander te veel zout eet. Om dit te veranderen is de Nierstichting een campagne gestart en lanceerde op World Kidney Day, donderdag 10 maart, Zoutmeter.com. Op basis van enkele vragen laat de Zoutmeter zien hoeveel zout je eet en hoe je dat vermindert. Als iedereen in Nederland 3 gram zout per dag minder eet, scheelt dat jaarlijks 1.500 sterfgevallen.

Te veel zout eten verhoogt je bloeddruk en daarmee het risico op hart- en vaatziekten. En het kan nierschade veroorzaken of (versneld) verergeren. Iedereen met een (verhoogd risico op) nierschade is extra gevoelig, zoals mensen met diabetes en hoge bloeddruk. De meeste Nederlanders weten wel dat te veel zout schadelijk is. Slechts 1 op de 5 dénkt meer te eten dan de maximaal aanbevolen hoeveelheid van 6 gram per dag. Maar de ongezouten waarheid is dat 85% van de Nederlanders te veel zout eet! Vrouwen eten gemiddeld 7,5 gram per dag, mannen zelfs bijna 10 gram. We eten dus ongeveer één kilo zout per jaar te veel.

Zoutmeter.com Om Nederlanders bewust te maken van hun (hoge) zoutconsumptie, en hen te helpen minder zout te eten, start de Nierstichting de campagne ‘Wie van zijn nieren houdt, eet minder

zout.’ en lanceert Zoutmeter.com. Op basis van enkele vragen over wat je regelmatig eet, zie je hoeveel zout je binnenkrijgt. De Zoutmeter geeft je de ongezouten waarheid, tips om zout te minderen en biedt een receptenboekje met zoutarme gerechten.

Steeds meer jongeren en kinderen hebben te maken met (beginnend) overgewicht. Dit overgewicht kan op jonge leeftijd al veel gezondheidsklachten geven en ervoor zorgen dat zij zich niet prettig voelen. GO! begeleidt kinderen tussen de 0 en 19 jaar met overgewicht en obesitas. In de Arnhemse wijk Malburgen wonen 2.961 kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar (peildatum 1 januari 2013, bron:

Zorg en Ziekenhuis

In het Spaarne Ziekenhuis kunnen patiënten en ziekenhuismedewerkers ’s avonds genieten van een mooie buitenplaats.

Op de buitenplaats staan bloempotten van Gadgets & Trends die ’s avonds voor een waar lichtspektakel zorgen. De bloempotten zijn vanuit diverse kamers zichtbaar. Een mooi voorbeeld van een inspirerende plek.

Buitenplaats Spaarne Ziekenhuis Patiënten en ziekenhuismedewerkers kunnen ’s avonds genieten van deze inspirerende plek

Slechts 20 procent van al het zout dat je binnenkrijgt voeg je zelf toe aan je eten, tijdens het koken of aan tafel. Zo’n 80 procent zit al in voedingsmiddelen, zoals brood, vlees, kaas en kant-en-klare kruidenmixen en sauzen, maar ook in koekjes en gebak. De verschillen tussen merken en varianten zijn echter groot. Etiketten vergelijken en kiezen voor merken of varianten met minder zout, zorgt ervoor dat je minder zout eet. Net als geen kant-en-klare producten gebruiken, maar zelf koken. Ook belangrijk is het vervangen van zoute kant-en-klare kruidenmixen door verse of gedroogde kruiden.

aanpak van obesitas bij kinderen breidt uit

G

in het Spaarne Ziekenhuis

Etiketten en kruiden

GO!

O! Gezond Onderweg is een intensieve samenwerking van jeugdartsen, huisartsen, kinderartsen van Rijnstate (het ziekenhuis in Arnhem), drie kindergezondheidscoaches en verschillende zorg- en hulpverleners uit de jeugdteams. Inmiddels werken 120 obese kinderen in Arnhem (Malburgen) onder begeleiding van een kindergezondheidscoach aan een gezonde levensstijl. Net zoals in de wijk Malburgen gaat GO! met een zelfde aanpak vanaf eind maart van start in Zetten/Herveld (in de gemeente Overbetuwe).

Lichtspektakel

Arnhem in cijfers) en nemen er inmiddels 120 van de totaal 210 obese kinderen (en hun families) deel aan GO!. Spin in het web is de kindergezondheidscoach die het kind en zijn ouders begeleidt wat betreft gezonde leefstijl.

Je ‘lekker in je vel’ voelen, gezonde voeding, bewegen en ontspanning zijn belangrijke pijlers in de behandeling. Om te zorgen dat het om een blijvende gedragsverandering gaat, duurt de begeleiding ten minste 2 jaar.

Tussenkop Kinderarts Petra van Setten uit Rijnstate: “In Zetten en Herveld gaan we eenzelfde traject opzetten, in de hoop daar ook veel kinderen met overgewicht en obesitas te kunnen bereiken en helpen een gezonde leefstijl na te streven.

We nemen daarbij onze ervaringen uit de wijk Malburgen in Arnhem mee. De succesvolle samenwerking met stichting Resto van Harte voor kookworkshops wordt gecontinueerd. In Zetten en Herveld (gemeente Overbetuwe) wonen 1.658 kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar (peildatum: 24 december 2015, bron: gemeente Overbetuwe). Het totaal bereik wordt daarmee voor twee wijken ongeveer 4.600 kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar met respectievelijk 750 kinderen met overgewicht en 250 kinderen met obesitas. Na de zomervakantie hebben we gepland in een derde wijk (in de gemeente Arnhem) van start te gaan”.

34

advertentie

Wij vinden dat iedereen recht heeft op een gezond leven!

Jumper Balance

Amazone Bicolor met lendensteun

ScoreMedi stoelen z議n speciaal ontwikkeld om werkpleksituaties van artsen, chirurgen en verpleegkundigen te verbeteren. Onze stoelen z議n d矇 beste keuze om lekker en gezond je werk te kunnen doen.

Amazone Bicolor

Advertentie Zorg en ziekenhuis A4.indd Zorg en Ziekenhuis

1

Probeer het zelf. Gratis 2 weken op proef. Vraag jouw ScoreMedi proefstoel aan via www.ziekenhuisstoelen.nl

4/4/2016 2:52:37 PM

Talent Ontwikkeld 35

Groot tekort

hoogopgeleide verpleegkundigen De verpleegkundigenvereniging V&VN maakt zich zorgen om het aantal hoogopgeleide verpleegkundigen in Nederland. De hoeveelheid verpleegkundigen met hbo-niveau neemt af, daardoor kunnen patiënten en cliënten zorg tekort komen.

Vooral in de wijkverpleging, verpleeghuizen en specialistische afdelingen in ziekenhuizen is een ‘zorgwekkend tekort’ aan hoogopgeleide verpleegkundigen. ‘In de wijkverpleging bijvoorbeeld is nu een tekort aan zo’n 150 hoogopgeleide hbo-verpleegkundigen. In de loop van het jaar zal dat oplopen tot zo’n duizend’, zegt directeur Sonja Kersten. Gevolg is volgens de V&VN dat cliënten en patiënten zorg tekort kunnen komen, of dat zorg niet geleverd kan worden op het moment dat die nodig is. Eind vorig jaar werd ook bekend dat

de helft van de thuiszorg wilde dat niet alleen hbo’ers, maar ook mbo-verpleegkundigen indicaties mochten uitgeven.

Verpleegkundigen opleiden De reden van het tekort is het feit dat alle verpleegkundigen zich opnieuw moesten registeren in het BIG-register. Veel van hen voldeden niet aan de eisen; voldoende contact met de patiënt en voldoende kennis. Hoewel het aantal verpleegkundigen vorig jaar flink daalde, zijn er wel meer studenten begonnen aan de opleiding hbo-verpleegkunde. Toch zijn er niet genoeg studenten om het tekort op te lossen. Kersten: ‘We moeten ervoor zorgen dat er nog meer mensen instromen in de opleidingen. Dat betekent dat we al vroeg moeten beginnen om het vak aantrekkelijker te maken.’

Bron: zorgvisie

Nooit waren er meer artsen

in Nederland meer dan 3 artsen op elke 1000 inwoners

H

et aantal artsen en verpleegkundigen is nog nooit zo hoog geweest.

Althans, wat betreft de OESO-landen.

Er zijn 3,6 miljoen artsen en 10,8 miljoen verpleegkundigen, blijkt uit de laatste telling (2013).

Dat waren er in 2000 nog respectievelijk 2,9 en 10,8 miljoen. Ook in Nederland is het aantal artsen toegenomen.

De zorgsector voorziet inmiddels in meer dan 10 procent van de werkgelegenheid in veel OESO-landen, zo blijkt uit het rapport ‘Health Workforce Policies in OECD countries: Right Jobs, Right Skills, Right Places’, dat vorige week

is uitgekomen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) is een samenwerkingsverband van 34 overwegend welvarende landen, waaronder Nederland. Er zijn hier 3,3 artsen op elke duizend inwoners, dat is gelijk aan het OESO-gemiddelde.

OESO-landen Het aantal artsen is de laatste jaren vooral scherp toegenomen in Zuid-Korea, Mexico en Turkije. In bijna alle OESO-landen zijn er meer verpleegkundigen bijgekomen. De meeste groei is toe te schrijven aan toename van het aantal studenten geneeskunde, opleidingen voor verpleegkundigen en trainingen. Ook zijn er veel immigrant-dokters – artsen die opgeleid zijn in het buitenland – bijgekomen: liefst 17 procent van de werkzame artsen in OESOlanden is immigrant. Dit geldt met name voor de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. In dat laatste land gaan in toenemende mate artsen uit landen als Griekenland, Italië en Roemenië aan de slag.

‘Mismatch’

Toename aantal artsen liefst 17 procent van de werkzame artsen in OESO-landen is immigrant

Zorg en Ziekenhuis

Veel zorgverleners geven een ‘mismatch’ aan: ze werken onder of juist boven hun opleidingsniveau. In het rapport worden actiepunten aangedragen. Zo wordt regeringen aangeraden om voldoende artsen en verpleegkundigen op te leiden, in plaats van ze te ‘importeren’.

Bron: Medisch Contact

Column Sanne van Leeuwen

Talent Ontwikkeld Persoonlijke ontwikkeling en professionele ontwikkeling liggen steeds dichter bij elkaar. Want dragen ze beide niet bij aan de algehele ontwikkeling van jou als persoon en dus ook indirect van jou als professional?

De vraag is echter welke ontwikkeling verwacht je werkgever en voor welke ontwikkeling kan je bij je werkgever aankloppen? Een cursus of workshop ‘plannen’ is voor je werkgever van toegevoegde waarde op de efficiency van je werk., maar thuis heb je er vaak ook veel profijt van. En dat kan uiteindelijk ook weer van invloed zijn op je werk.

In een vorig leven was ik personeelsadviseur. Bij diverse werkgevers zag ik dat er heel verschillend werd omgesprongen met de ontwikkeling van talent.

Soms krabde ik mijzelf achter de oren of we dit als werkgever wel moesten doen.

Want is een cursus ‘mindfulness’ voor een goed functionerende medewerker wel noodzakelijk? Aan de andere kant kan dit ook preventief werken en kan je er, als werkgever, uiteindelijk ook baat bij hebben.

De hoeveelheid workshops, trainingen, cursussen, opleidingen (alleen deze benaming kunnen al een kleine duizeling te werk stellen) is in de loop der jaren alleen maar groter geworden. Het wordt voor de medewerker ook steeds moeilijker om een geschikte cursus te vinden. Want, dat een werk gerelateerde cursus met alle innovaties en nieuwe technieken, voor je werk belangrijk is zal je werkgever gelijk onderstrepen.

Maar voor een cursus waar het gaat om de ontwikkeling van persoonlijke talenten, moet je vaak beter je best doen om je werkgever te overtuigen. Zonde, vind ik persoonlijk, want vaak draagt dit bij aan motivatie en werkplezier. Misschien kunnen we samen soms net wat vaker uit de context van het medisch noodzakelijke stappen en ons richten op het belang van persoonlijke ontwikkeling.

Want gemotiveerde medewerkers zijn goud waard!

36

Onderzoek BDO

zorginstellingen is er werk aan de winkel,” zegt Erik Schijvens, partner en veranderdeskundige bij BDO. “Zorginstellingen besteden nu miljoenen aan goed bedoelde, maar weinig effectieve initiatieven om de veranderende zorgmarkt het hoofd te bieden.

Dit moet met inhuur van externe experts worden gecompenseerd, echter zonder een goede interne basis zijn dergelijke investeringen zinloos. Het is aan de raden van bestuur om te beoordelen of het midden- en hoger management voldoende in staat is de organisatie te inspireren en te mobiliseren voor verandering.”

Zorginstellingen kampen met leiderschapsprobleem Nederlandse zorginstellingen zijn onvoldoende in staat het hoofd te bieden aan de voortdurende veranderingen die op hen afkomen. Slechts 9% van de instellingen heeft het verandervermogen om de turbulentie in de sector om te zetten in betere of efficiëntere zorg. Bijna zeven op de tien (67%) hebben dat niet. Dat kan niet anders dan effect hebben op de kwaliteit van de geboden zorg. Het gebrek aan verandercapaciteit vormt daarnaast een bedreiging voor de continuïteit van veel instellingen op de lange termijn.

Dat concludeert BDO Accountants & Adviseurs op basis van een onderzoek naar de verandercapaciteit van Nederlandse zorginstellingen. BDO voerde het onderzoek uit samen met prof. dr. Anton Cozijnsen, hoogleraar Verandermanagement aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Aan het onderzoek namen ruim tweehonderd Nederlandse zorginstellingen deel. Respondenten waren zonder uitzondering werkzaam op het hoogste niveau, als lid van de raad van bestuur of vlak daaronder. Het is voor het eerst dat op systematische wijze onderzoek is gedaan naar de verandercapaciteit van Nederlandse zorginstellingen.

Verandercapaciteit BDO roept politici op om na het moordende verandertempo van de afgelopen jaren,

6%

31% 63%

Verandercapaciteit ziekenhuizen Geen verandercapaciteit Beperkte verandercapaciteit aanwezig Dynamische verandercapaciteit aan te sturen op een periode van bestendiging. Tegelijkertijd moeten Nederlandse zorginstellingen niet langer wachten om te investeren in hun verandercapaciteit om zo hun concurrentievermogen te versterken.

“Met name voor de raden van bestuur van

Met name de essentiële leiderschapsfactoren scoren in het onderzoek ondermaats.

“Instellingen investeren wel in IT en communicatiemiddelen, maar de basis – leiderschap en effectieve communicatie – ontbreekt.

Zowel in het voorbereiden van de organisatie op verandering als bij het structureel doorvoeren ervan is meer daadkracht van het bestuur noodzakelijk,” zegt Frank van der Lee, partner en consultant binnen de BDO Branchegroep Zorg.

Ziekenhuizen scoren het slechtst Van alle instellingen hebben ziekenhuizen de meeste moeite om de veranderingen bij te benen. Dat is opvallend, aangezien juist ziekenhuizen in de zorgsector vaak voorlopers zijn in de organisatieontwikkeling.

Managers moeten meer aandacht besteden aan het concretiseren van strategische plannen, zo luidt het advies van BDO.

Mannelijke verpleger blijft zeldzaamheid

V

erpleegkundige blijft een uitgesproken vrouwenberoep. Dat blijkt uit vrijdag gepubliceerde cijfers van het CBS over het aantal afgestudeerde bij zorgopleidingen in 2015.

Mannelijke verpleger Verpleegkundige blijft een uitgesproken vrouwenberoep. De mannelijke verplegers zijn zeldzaam.

Zorg en Ziekenhuis

Vorig schooljaar haalden 22.000 vrouwen een diploma in de verpleegkunde of (hulp bij) verzorging. Daartegenover stonden slechts 2100 mannen die een soortgelijke opleiding afrondden. Van de in totaal 24.500 afgestudeerden, deed de overgrote meerderheid (zeven van de tien) een opleiding in de richting hulp bij zorg en welzijn of de opleiding verzorging op niveau 1,2 of 3 van het middelbaar beroepsonderwijs.

Bijna twee van de tien rondden de opleiding ‘verpleegkunde’ af op het vierde mbo-niveau en ruim een van de tien kreeg een bachelorsdiploma voor hbo verpleegkunde uitgereikt.

Bron: ANP

9%

91% Aantal afgestudeerden verpleegkunde Van de in totaal 24.500 afgestudeerden haalden 22.400 vrouwen en slechts 2100 mannen een diploma.

Talent Ontwikkeld 37

Onderwijs met simulator Skillslab Interventie Longziekten

Mensen in de zorg Aad Koster

De afdeling Longziekten van het Radboudumc opende op maandag 4 april het Skillslab Interventie Longziekten, waar artsen in opleiding op een simulator hun vaardigheden kunnen trainen. Deze simulator is haast niet van een echte patiënt te onderscheiden. De training leidt in de praktijk tot een snellere behandeling met minder complicaties en ongemak bij de patiënt. Daarnaast blijkt dat artsen in opleiding de benodigde vaardigheden sneller onder de knie krijgen.

Om een goede arts te worden, is het van groot belang dat artsen in opleiding de benodigde vaardigheden regelmatig oefenen. Voor het uitvoeren van endoscopische handelingen bij patiënten met longkanker gebeurde dit oefenen tot op heden op patiënten, onder toezicht van ervaren artsen. Voor zowel beginnend longartsen als patiënten was dit een spannende situatie. Met de komst van het Skillslab met simulatietraining komt hier een einde aan.

Net echt De simulator is haast niet van echt te onderscheiden: het apparaat hoest, bloedt, heeft verdoving en sedatie nodig en geeft het effect hiervan weer op vitale kenmerken. Dit leidt tot een waarheidsgetrouwe training in een veilige omgeving, waarbij ook acute situaties

geoefend en getraind worden. Pas als de longarts in spé alle vaardigheden onder de knie heeft, mag hij deze bij patiënten toepassen.

Longarts Erik van der Heijden: “Een groot voordeel van deze simulator is dat in een veilige en gestructureerde omgeving vaardigheden sneller en meetbaar aangeleerd kunnen worden. De komst van dit skillslab maakt de zorg veiliger en meer patiëntgericht.”

‘De komst van dit skillslab maakt de zorg veiliger en meer patientgericht’ Kennis delen Het Radboudumc wil het Skillslab niet alleen inzetten voor eigen specialisten in opleiding, maar wil deze vorm van onderwijs ook integreren in het nationaal opleidingsprogramma Interventie Longziekten. De simulatietraining is geschikt en van belang voor alle artsen in opleiding tot longarts, kinderlongarts,anesthesioloog en intensivist.

De afdeling Longziekten start daarnaast een wetenschappelijk onderzoek om het effect van de simulatietrainingen op competenties bij scopievaardigheden te toetsen. Ook gaat de afdeling de meerwaarde van deze training voor praktiserend longartsen in kaart brengen.

Het Skillslab is het eerste International Center of Excellence Interventie longziekten van Pentax.

De aanschaf van dit Skillslab is mede mogelijk gemaakt door financiële ondersteuning van Pentax Medical.

Hij wordt per 1 mei a.s. voorzitter van OVAL, Organisatie voor Vitaliteit, Activering en Loopbaan. Met de benoeming gaat de branche een nieuwe fase in waarbij optimaal wordt bijgedragen aan het maatschappelijk debat om ‘mensen gezond, gemotiveerd en inzetbaar aan het werk te houden en te krijgen’ en de meerwaarde van inzet van de expertise van de leden van OVAL van belang is.

Relinde Weil Zij neemt als lid van de raad van bestuur afscheid van Amsta. Per 15 mei aanstaande wordt zij voorzitter raad van bestuur bij ziekenhuis St Jansdal te Harderwijk.

Relinde Weil is 4 jaar in dienst geweest bij Amsta.

Dhr. Galjee Bestuursvoorzitter Waterlandziekenhuis vertrekt naar Gelre Ziekenhuizen. Daar wordt Galjee ook bestuursvoorzitter. Galjee volgt Jan Fidder op, die in december vorig jaar moest vertrekken. Galjee begint op 1 mei aan zijn nieuwe functie.

Stella Salden De nieuwe directeur, Stella Salden, van de KNOV is per 1 maart jl. begonnen. Zij heeft al meerdere directieposities bij brancheen belangenorganisaties bekleed, zoals de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuis Apothekers en de Unie KBO.

Willem de Gooyer De raad van toezicht van Zonnehuisgroep Noord heeft Willem de Gooyer aangesteld als nieuwe bestuurder. Zijn opdracht is om de transitie gedurende twee jaar uit te voeren. Op 1 maart vervangt De Gooyer de huidige interim-bestuurder Vincent Maas.

Gijs de Vries en Tini Hooymans De minister van OCW heeft Gijs de Vries en Tini Hooymans tot respectievelijk voorzitter en lid van de raad van toezicht van het Erasmus MC benoemd. De Vries is daarmee de opvolger van Cees Maas en Hooymans is de opvolger van Thea Heeren. Maas en Heeren zijn afgetreden in verband met het verstrijken van hun tweede termijn.

Zorg en Ziekenhuis

38

advertentie

25 - 28 mei 2016 Jaarbeurs | Utrecht

Gratis entree!

Wie denkt er nog in beperkingen?

Support neemt drempels weg. Bij mensen met een fysieke beperking, bij hun omgeving en bij zorgprofessionals. Zij komen naar Support voor de nieuwste trends, technieken en kennis die de zelfstandigheid, vrijheid en de kwaliteit van leven vergroten. Kom beleven, luisteren, leren en doen! Wie denkt er nog in beperkingen?

supportexpo.nl

Powered by:

Zorg en Ziekenhuis

13695 JAA SUPPORT Adv 210x285 -v2.indd 1

26-02-16 15:03

39

Zirkelz Zorg en Opleidingen 18 april Hoogvliet Rotterdam Cursussen: • ECG interpreteren Leer de grondbeginselen van het

ECG lezen.

• Communicatie in de zorg

Leer hoe u met aandacht ver binding maakt die wederzijds

respect en verantwoordelijkheid opleveren.

Accreditatiepunten worden kosteloos bijgeschreven in het Accreditatie Platform, een handig digitaal systeem om punten en certificaten bij te houden.

zirkelz.nl/cursussen

Hét Afdelings- en Medisch Secretaressecongres

Agenda

kijken, leren, doen!

Dag van . . .

Verpleegkundige invloed 24 mei NH Amersfoort Denkt u regelmatig dat werkzaamheden efficiënter kunnen? Wordt u weleens gehinderd in het verlenen van goede zorg? En vindt u het lastig om collega’s mee te krijgen in uw ideeën?

Leer hoe u als verpleegkundige invloed uitoefent. Meer zeggenschap betekent leuker werk en betere zorg voor de patiënt!

medilex.nl

21 april NBC Nieuwegein Als secretaresse heb je continu te maken met verschillende mensen. Het inzetten van communicatieve vaardigheden is daarbij van cruciaal belang, net als je taalkennis en secretariële vaardigheden. Kom ook naar dit congres en krijg theoretische en praktijkgerichte informatie mee, waardoor je nog beter invulling kunt geven aan je functie!

secretaresseindezorg.nl

Foto: Merlijn Doomernik

Hoe moet eHealth geïmplementeerd worden 18 mei Jaarbeurs Utrecht Dat eHealth een essentieel onderdeel is van de (toekomstige) zorg, is geen nieuws meer. Hoe eHealth geïmplementeerd moet worden, blijft voor velen een raadsel. Dit blijft ver achter bij de verwachtingen. Opschaling (het integreren en implementeren) van eHealth blijkt niet eenvoudig. Draagvlak, beveiliging en kosten is alledaagse problematiek waar niet één, twee, drie een oplossing voor is. Hoe innoveert ú uw zorgproces?

Wat is er nodig voor opschaling van e-health binnen úw zorgorganisatie?

Zorginstellingen trekken steeds vaker samen op om te leren, kosten te delen en diensten aan te bieden. Tijdens deze dag kunt u leren van uw collega’s in de zorg.

zorgvisiecongressen.nl

‘Marathon Live’ bij AVROTROS 20 april 20.30 uur AVROTROS op NPO 1 Caroline Tensen en Annemieke Schollaardt gaan de strijd aan tegen kanker in Marathon Live. Zij presenteren vanuit de Stadsschouwburg in Almere het AVROTROS-programma Marathon Live. Anderhalf uur lang doen zij verslag van verschillende spectaculaire en hartverwarmende marathonacties, spreken zij wetenschappers over de stand van zaken van kankeronderzoek en maken zij de totaalopbrengst van de ‘KWF Marathonweken’ bekend.

Muzikale optredens in deze grootse liveshow komen van de Amerikaanse popster Rachel Platten en onze eigen Roel van Velzen.

Bijzondere dagen en feestdagen 19 april Landelijke Dag tegen Pesten 21 april Secretaressedag 24 april Wereld Proefdierendag 27 april Koningsdag 28 april Werelddag voor Veiligheid

en Gezondheid op het werk 1 mei Dag van de Arbeid 3 mei Wereld Astmadag 4 mei Dodenherdenking 5 mei Hemelvaartsdag 5 mei int. Dag van de Vroedvrouw 5 mei Nationale Bevrijdingsdag 6 mei Anti Dieetdag 8 mei Moederdag 8 mei int. Dag van het Rode Kruis 12 mei Wereld ME Dag 12 mei Dag van de Verpleging 12 mei Dag van de Thuiszorg

Landelijke Huidkankerdag 21 mei 10.00 - 13.00 uur Diverse Ziekenhuizen Op deze dag kunnen mensen gratis hun huid laten checken door een dermatoloog op mogelijk verdachte plekjes.

Inschrijven kan vanaf 15 april. Echter, ‘vol is vol’, dus wees er tijdig bij!

huidkankerdag.nl

Colofon Uitgever, tevens redactie-adres: Allin1Mediaservice T (0487) 760200 E redactie@zorgenziekenhuis.nl Advertentieverkoop: Allin1Mediaservice T (0487) 760200 E info@zorgenziekenhuis.nl Oplage: 30.000 exemplaren Drukwerk: Janssen Rotadruk b.v.

Verspreiding: via personeelsruimten in de ziekenhuizen en geadresseerd aan directieleden en beslissers uit zorg en welzijn Meer informatie: zorgenziekenhuis.nl

kwfmarathonweken.nl Kennis delen binnen de zorg

Zorg en Ziekenhuis

Gratis zonnebril op sterkte Nu bij elke bril

*

*Kijk voor de voorwaarden op pearle.nl